Οι άνθρωποι της Χούντας μετά τη Δικτατορία

Γιώργης Θ. Κρεμμυδάς

Οι άνθρωποι της Χούντας μετά τη Δικτατορία

Εξάντας

Copyright: Εξάντας 1984ΕΞΑΝΤΑΣ: Τζαβέλλα 1 - ΑΘΗΝΑ - 3604885, 3613085

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Οι «άνθρωποι της χούντας», όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό και από τις δυο λέξεις, είναι εκείνοι, που με οποιοδήποτε τρόπο, συντέλεσαν στην εγκαθίδρυση του δικτατορικού καθε­στώτος στις 21 Απριλίου 1967 και τη διατήρησή του μέχρι τις 23 Ιουλίου 1974. Από αυτούς, άλλοι έγιναν γνωστοί, λίγο ή πολύ, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας και άλλοι, στα χρόνια που ακολούθησαν την κατάρευσή της ενώ συμπληρώθηκαν δέκα χρόνια από τότε που οι στρατιωτικοί και τα ανδρείκελά τους παράδωσαν την εξουσία στους πολιτικούς.

Το βιβλίο αυτό καταγράφει την μεταχείρηση των «ανθρώ­πων της χούντας» από την Πολιτεία, αλλά και από το Λαό (επώνυμους και ανώνυμους).

Η αντιμετώπιση των χουντικών, από τις κυβερνήσεις που ανέλαβαν μετά τη «μεταπολίτευση» όπως ονομάστηκε, ήλθε σε αντίθεση με τις προσδοκίες της μεγάλης πλειοψηφίας του Λαού και το «περί Δικαίου» αίσθημα των δημοκρατικών πολιτών.

Λίγες μέρες μετά την ορκωμοσία της Κυβέρνησης «Εθνικής Ενότητας» με πρωθυπουργό τον Κων. Καραμανλή και Πρόε­δρο της Δημοκρατίας τον Πρόεδρο της χούντας Φαίδωνα Γκι- ζίκη (που διορίστηκε μετά το «Ιωαννιδικό» πραξικόπημα της 25 Νοεμβρίου 1973) δόθηκε μια «ασαφής» αμνηστία, που, βέβαια, προφανή σκοπό είχε να αδειάσουν οι φυλακές και οι τόποι εξορίας από τους κρατούμενους-αντίπαλους του δικτα- τορικού καθεστώτος, αλλά που δε γινόταν ρητή εξαίρεση για τα εγκλήματα των πραξικοπηματιών και τις παρανομίες των σφετεριστών της εξουσίας.

Στις αρχές του Σεπτέμβρη του 1974 με τη Γ ' Συντακτική πράξη, επιχειρείται μια αυθεντική ερμηνεία του διατάγματος με το οποίο είχε όοθεί η αμνηστεία. Με την ερμηνεία αυτή εξαιρέθηκαν τα εγκλήματα των χουντικών. Έ τσι έγιναν οι πρώτες μηνύσεις για εσχάτη προδοσία, για την κατάλυση της δημοκρατίας, με το πραξικόπημα της 21.4.67 και το διαμελι-

7

σμό της Κύπρου, με το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου στις15.7.74 που άνοιξε το δρόμο στους Τούρκους στρατοκράτες να εισβάλουν στο νησί και να κατέχουν μέχρι σήμερα παράνομα το 40% περίπου της έκτασής του.

Αφού έγιναν γενικές εκλογές, για την ανάδειξη της Βουλής και δημοψήφισμα, για τον καθορισμό του πολιτεύματος (Βασιλευομένη ή Προεδρική Δημοκρατία) τον Ιανουάριο του 1975, η Ε ' Αναθεωρητική Βουλή των Ελλήνων, έκανε νόμο του κράτους το Δ ' Ψήφισμα με το οποίο:

1. Η επέμβαση του στρατού στις 21.4.67 χαρακτηριζόταν πραξικόπημα και όχι επανάσταση και οι κυβερνήσεις που προήλθαν από αυτό κυβερνήσεις βίας.

2. Οριζόταν καθ’ ύλην αρμόδιο, για να εκδικάσει ποινικά αδικήματα των χουντικών, το Πενταμελές Εφετείο Αθήνας.

3. Καθοριζόταν προθεσμία για την υποβολή μηνύσεων από τα θύματα της δικτατορίας, κατά των στελεχών του καθεστώ­τος, τρεις μήνες και για εγκλήματα από τα οποία είχε ζημιω­θεί το Δημόσιο, έξι μήνες.

Έ τσι στην περίοδο αυτή, το πρώτο εξάμηνο του 1975 υπο­βλήθηκαν οι περισσότερες μηνύσεις πολιτών, που άμεσα ή έμμεσα, είχαν θιγεί από την επιβολή και τη διάρκεια της δικτατορίας.

Η πολιτεία, η Δικαστική Αρχή κινήθηκε αυτεπάγγελτα (;) από τα τέλη του 1974, μόνο για τις υποθέσεις των εγκλημάτων στο Πολυτεχνείο, κατά την εξέγερση του Νοέμβρη 1973 και για τα βασανιστήρια των πολιτικών κρατουμένων.

Η Εισαγγελία Αθήνας διέταξε την διενέργεια προκαταρκτι­κής εξέτασης, για τις δυο αυτές περιπτώσεις των «ομαδικών» εγκλημάτων. Ο κώδικας Ποινικής Δικονομίας που ισχύει (τότε και τώρα) ορίζει στο άρθρο 31 / I α ' ότι: ο Εισαγγελεύς των Πλημμελειοδικών έχει το δικαίωμα να ενεργεί προκαταρκτικήν εξέ- τασιν, (να κρίνη αν συντρέχει περίπτωσις ποινικής δίωξης...!!

Στην περίπτωση του Πολυτεχνείου είχε επίσημα ανακοινω­θεί από την «Κυβέρνηση» Μαρκεζίνη, ότι υπήρχαν 13 νεκροί και δεκάδες τραυματίες. Ξένοι ραδιοσταθμοί, με βάση στοι­χεία που έδιναν Έλληνες αντιστασιακοί, ή ανταποκριτές τους από την Ελλάδα, ανέβαζαν τους νεκρούς σε πολλές δεκάδες και τους τραυματίες σε πολλές εκατοντάδες.

Για τα βασανιστήρια, εξάλλου, σε όλη τη διάρκεια της δικτατορίας, οι ξένοι ραδιοσταθμοί, οι ξένες εφημερίδες και ο Ελληνικός «παράνομος» τύπος των αντιστασιακών οργανώ­σεων, έκαναν σχεδόν καθημερινά καταγγελίες για παράνομες

8

συλλήψεις, άγρια βασανιστήρια και αμέτρητες άλλες παρανο­μίες των οργάνων των υπηρεσιών ασφάλειας του δικτατορικού καθεστώτος.

Αλλά και οι Ελληνικές εφημερίδες, στους λίγους μήνες που είχαν την δυνατότητα να γράφουν, είχαν δημοσιεύσει πάρα πολλές καταγγελίες, για εγκλήματα χουντικών αστυνομικών, στρατιωτικών και άλλων «αρχών».

Κω το σπουδαιότερο: Πολλές καταγγελίες ήταν επώνυμες κω σ ' αυτές κατονομάζονταν οι δράστες των εγκλημάτων!

Όμως ο προϊστάμενος της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθήνας Κων. Φαφούτης (σ.σ. τώρα Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου) διέταξε την διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης, από τους Εισαγγελείς Δημ. Τσεβά (για «Πολυτεχνείο») και Βασ. Παππά (για βασανιστές), ...ίνα κρίνη αν συντρέχη περίπτωσις ποινικής διώξεως]

Μετά το Δ ' Ψήφισμα πάντως έγιναν εκατοντάδες μηνύσεις. Ασκήθηκαν ποινικές διώξεις, έγιναν ανακρίσεις, ακολούθησαν δίκες. Κάθε διαδικαστικό στάδιο είχε και ένα «πιο ψιλό κόσκινο» και κάθε φορά οι κατηγορούμενοι λιγόστευαν.

Η προθεσμία για την υποβολή μηνύσεων που είχε οριστεί (για τα θύματα, κυρίως, των βασανιστών), ήταν από τις 18 Ιανουαρίου μέχρι τις 18 Απριλίου 1975. θέμα γεννήθηκε αν η 18 Απριλίου είναι μέρα, μέσα στην προθεσμία ή έξω από αυτή. Από την Εισαγγελία Αθήνας ανακοινώθηκε επίσημα, ότι η 18 Απριλίου είναι μέσα στην προθεσμία και ο αρμόδιος Εισαγγελέας, δέχτηκε τη μέρα αυτή, μόνο στην Αθήνα, περί­που 150 μηνύσεις με εκατοντάδες κατηγορούμενους.

Ό ταν, όμως, ήρθε ο καιρός να δικαστούν όσοι μηνύθηκαν τη μέρα αυτή (18 Απριλίου) και παραπέμφθηκαν σε δίκες, τα δικαστήρια αποφάσισαν ότι η 18 Απριλίου είναι έξω από την προθεσμία, οι μηνύσεις εκπρόθεσμες και έπαψε η δίωξη των κατηγορουμένων.

Έτσι γλύτωσαν την τιμωρία πολλοί κω κάποιες, μεγαλύτερες, ποινές άλλοι.

Το κορυφαίο όμως γεγονός, που είχε σαν αποτέλεσμα την ατιμωρησία εκατοντάδων «ανθρώπων της χούντας» ήταν η από­φαση του Αρείου Πάγου που χαρακτήριζε το έγκλημα της εσχάτης προδοσίας των πραξικοπηματιών σαν «στιγμιαίο».

Η απόφαση εκδόθηκε, σε εκκρεμή ποινική υπόθεση για συνέργεια στην εσχάτη προδοσία των πραξικοπηματιών από «πρωθυπουργούς», «υπουργούς», «υφυπουργούς» και άλλα στη­ρίγματα της χούντας.

9

Υποβλήθηκε μήνυση, ασκήθηκε δίωξη με παραγγελία της Ολομέλειας των Εφετών της Αθήνας (πάνω από 90 πρόεδροι Εφετών και Εφέτες) και ένας Εφέτης, ο Κων. Ποταμιάνος, που ορίστηκε ανακριτής, ξαφνικά (έγινε γνωστό ότι) αρνήθηκε να κάνει ανακρίσεις, γιατί το έγκλημα των πραξικοπηματιών ήταν στιγμιαίο κατά τη γνώμη του. Έ γινε διαφωνία, που κλήθηκε αρχικά να επιλύσει το Συμβούλιο Εφετών, που έκρινε ότι το έγκλημα είναι «διαρκές» και ανανέωσε την εντολή στον Εφέτη Ποταμιάνο, να κάνει ανακρίσεις. Κατά της απόφασης όμως του Συμβουλίου Εφετών έγινε προσφυγή στην κρίση του Αρείου Πάγου, (αναίρεση από τον Εισαγγελέα Α. Π. Ευστ. Μπλέτσα), ο οποίος, με τον χαρακτηρισμό του «στιγμιαίου» έβαλε «τελεία και παύλα» στο θέμα, με το 684/2.7.75 βούλευμά του. Υπήρξαν σοβαρές αντιδράσεις από πολιτικά κόμματα, οργανώσεις και προσωπικότητες, αλλά η ανεξάρτητη και αδέ­καστη Δικαιοσύνη είχε αποφασίσει. Καταθέτοντας σαν μάρ­τυρας, σε δίκη του Ν. Ψαρουδάκη, που είχε κατηγορηθεί για περιύβριση αρχής, για άρθρο του στην εφημερίδα «Χριστια­νική» με τίτλο διαρκές το δικό σας έγκλημα κύριοι Αρεοπαγίτες ο καθηγητής του Ποινικού Δικαίου, Γεώργιος-Αλέξανδρος Μαγκάκης, αργότερα Υπουργός της Δικαιοσύνης, χαρακτή­ρισε τους αρεοπαγίτες που έβγαλαν την απόφαση αυτή ανθρωπάκια...

Οι «άνθρωποι της χούντας» όμως, δεν σταμάτησαν την παρά­νομη δράστη ριότητά τους με την κατάρευση της δικτατορίας και την παράδοση της εξουσίας στους πολιτικούς. Συνωμο­σίες, προκλήσεις, συγκρότηση τρομοκρατικών οργανώσεων, τρομοκρατικές ενέργειες (εκρήξεις βομβών, επιθέσεις σε δημοκρατικούς πολίτες, εμπρησμοί) έγιναν πολλές φορές και απασχόλησαν την κοινή γνώμη και τον τύπο.

Οι δράστες των περισσοτέρων εγκλημάτων, μετά τη δικτα­τορία και στα δέκα χρόνια που πέρασαν, είναι άγνωστοι.

Δολοφονίες πολιτικές, εμπρησμοί καταστημάτων, εκρήξεις βομβών έχουν μείνει ανεξιχνίαστες. Προκηρύξεις αριστερών επαναστατικών οργανώσεων δείχνουν ότι πολλές από τις ενέργειες αυτές που αποδοκιμάστηκαν από το σύνολο του πολιτικού κόσμου, λογικά δεν θα πρέπει να έχουν προέλευση δράστες από το χώρο της φασιστικής δεξιάς. Τώρα, πόση λογική υπάρχει και αν, η λογική «ενός νομοταγούς» πολίτη, μπορεί να παρακολουθήσει τη λογική του «επαναστάτη» ή «τρομοκράτη» είναι άλλο θέμα.

Πάντως και για τις ομάδες των ακροδεξιών νεοφασιστών,

10

νεοναζί, ενθικοσοσιαλιστών (και άλλων ποικιλώνυμων) τρο­μοκρατών που συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν, για κατο­χή όπλων και εκρηκτικών, για εκρήξεις βομβών, με ή χωρίς θύματα, δεν έχει πεισθεί κανένας ότι εξαρθρώθηκαν, ότι έγινε γνωστή όλη η δραστηριότητά τους και ότι τιμωρήθηκαν όλα τα μέλη των οργανώσεων ή ομάδων και όπως έπρεπε.

Γεγονός είναι όμως ότι η συγκεκριμένη δράση ακροδεξιών, που ήταν σε έξαρση το 1976, 1977 και 1978 (εκρήξεις βοβμών) μετά την σύλληψη κάποιων από τους δράστες, σταμάτησε. Κανένας δεν πιστεύει ότι αυτοί που είναι στη φυλακή (5-6 κατάδικοι) σχεδίασαν, επέλεξαν τους στόχους, προμηθεύτηκαν τα υλικά, κατασκεύασαν και τοποθέτησαν μόνοι τους όλες τις βόμβες. Η σύλληψη και η καταδίκη αυτών όμως έκανε τους άλλους να αναστείλουν την τρομοκρατική δραστηριότητά τους. Δεν αποκλείεται να εντοπίστηκαν και άλλοι, που είτε γιατί δεν υπήρχαν αρκετές αποδείξεις είτε γιατί άλλες «πολι­τικές» το υπαγόρευαν, να μην τιμωρήθηκαν. Το ουσιαστικό όμως είναι ότι οι εκρήξεις σταμάτησαν, τουλάχιστον στη μορφή που μας συνήθισαν οι συγκεκριμένοι τρομοκράτες.

Και αφού πέρασε ο πρώτος καιρός της Δημοκρατας με τα διστακτικά βήματα (διώκονται, δεν διώκονται οι «άνθρωποι της χούντας»), αφού πέρασαν τα «κατ’ εξοχήν» χρόνια των δικών της χούντας 1975, 1976, αφού «ακούστηκαν» εκατοντά­δες εκρήξεις βομβών με θύματα, αφού έπεσαν δολοφονημένοι αστυνομικοί, βασανιστές και μη, τα τελευταία χρόνια οι «άνθρωποι της χούντας» πέρασαν σε άλλες «μορφές πάλη».

Ά ρχισαν να προσπαθούν να λειτουργήσουν σαν ομάδες πολιτικές, κοινωνικές ή άλλες, στη νομιμότητα. Βέβαια, με προσωπείο νομιμότητας εμφανίστηκαν και στις πρώτες εκλο­γές με τον Πέτρο Γαρουφαλιά και την «Ε.Δ.Ε.» του που εκτός από τη συντριβή ατις εκλογές γελοιοποιήθηκε από συγκεν­τρωμένους «αντιφρονούντες» στις προεκλογικές συγκεντρώ­σεις. Ακολούθησε η ίδρυση της «Εθνικής Παρατάξεως» από τους Σάββα Κωνσταντόπουλο (την προετοιμασία) και Στέφανο Στεφανόπουλο (που έγινε αρχηγός, αλλά δε βγήκε βουλευτής), που πήρε στις εκλογές του 1977 ποσοστό 6% περίπου και «έβγαλε» 5 βουλευτές. Στις εκλογές του 1981 η «Εθνική Παρά- ταξις» είχε διαλυθεί και κάποιους χουντικούς στέγασε το «κόμμα των Προοδευτικών» του «δοτού» Σπύρου Μαρκεζίνη ενώ άλλοι, μαζί με στελέχη της «Ε.Π.» προσχώρησαν στη «Νέα Δημοκρατία». Ο Μαρκεζίνης κατάφερε να εκλεγεί μόνον ένας δικός του στην ευρωβουλή, ενώ το κόμμα του δεν εκπρο-

I I

σωπήθηκε στην Ελληνική Βουλή.Προηγούμενα όμως έγιναν και άλλες πολιτικές, ή «ειδικών

σκοπών», ενώσεις προσώπων. Κάποιοι «νεκρόφιλοι» δημιούρ­γησαν οργανώσεις φίλων του βασιλικού θεσμού, άλλοι πολι­τικές κινήσεις νεολαίας, πνευματικές (!) ή άλλοι, οργανώσεις με αίτημα την αποφυλάκιση «των εγκλείστων αξιωματικών».

Μέχρι που φθάνουμε στο 1983, που το Πολυμελές Πρωτοδι­κείο θα αναγνωρίσει σωματείο με σαφείς «πολιτικούς» σκο­πούς, την «Εθνική Πολιτική Ένωση», ΕΠΕΝ, που θα γίνει το 1984, κόμμα με αρχηγό τον δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο, που έχει... ισόβια στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων.

Χωρίς, τυπικά και επίσημα να φαίνεται ο Γ. Παπαδόπουλος, η ΕΠΕΝ θα λάβει μέρος στις Ευρωεκλογές της 17 Ιούνη 1984.

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

Στα δέκα χρόνια που πέρασαν από τον Ιούλιο του 1974 «χύθηκε» πολύ μελάνι σε «χουντολογία». Κάποιοι, λίγοι «άνθρωποι της χούντας» κατηγορήθηκαν και διώχτηκαν ελά­χιστοι τιμωρήθηκαν (και από αυτούς οι περισσότεροι, με μικρές ή αδιάφορες γ ι ’ αυτούς ποινές) ενώ οι πολλοί έμειναν ατιμώρητοι.

Για τις επιλογές που έγιναν από την πολιτεία, για την αντι­μετώπιση των στραγγαλιστών της ελευθερίας του Ελληνικού Λαού, σε επίπεδο πολιτικό ή σε επίπεδο ποινικής μεταχείρη- σης, ό,τι και να γραφτεί εδώ, αξία πολιτικής φιλολογίας θα έχει μόνο. Ο συγγραφέας έκρινε ότι δεν είναι ο πιο αρμόδιος να κάνει κριτική —περισσότερη από όσο «σχολιασμό» μπορεί να περιέχει η παράθεση των γεγονότων— και μια σκέψη, να ζητηθεί από πολιτικούς να διατυπώσουν γνώμες ή απόψεις, εγκαταλείφθηκε γιατί και απροθυμία υπήρξε σε δυο-τρεις περιπτώσεις και γιατί —ακριβώς— το βιβλίο δεν είναι βιβλίο πολιτικής φιλολογίας. Καταγράφει μόνο ό,τι έγινε και όπως έγινε.

Ας δούμε, όμως, συνοπτικά, πόσοι, ποιοί («κατ’ είδος» ορι­σμένοι) και γιατί, διώχθηκαν και ποιά ήταν η τύχη των «διώ­ξεων» αυτών.

12

1. Για το πραξικόπημα της 21 Απριλίου 1967

Μηνύθηκαν και διώχθηκαν noiVffcd*112 αξιωματικοί. «Πρω­ταίτιοι» κρίθηκαν και παραπέμφθηκαν σε δίκη 24 από αυτούς. Δικάστηκαν 21 και οι 3 υπόλοιποι «τόσκασαν» στο εξωτερικό. Καταδικάστηκαν 19 «οι άλλοι 2 αθωώθηκαν», και επιβλήθη­καν ποινές από 5 χρόνια φυλακή μέχρι θάνατο (που μετατρά- πηκε σε ισόβια, λίγες ώρες μετά την έκδοση της απόφασης του δικαστηρίου). Από τους καταδικασμένους σήμερα στη φυλακή βρίσκονται 14 ενώ 2 άλλοι έχουν αποφυλακιστεί «προς αποτροπήν ανηκέστου βλάβης της υγείας τους». Ελεύ­θεροι είναι οι Αντ. Λέκκας (στην Αμερική, με άδεια) και Γρ. Σπαντιδάκης (στην Αθήνα στο σπίτι του). Στη φυλακή οι Γ. Παπαδόπουλος, Στ. Παττακός, Ν. Μακαρέζος, Γ. Ζωϊτάκης, Δ. Ιωαννίδης, I. Λαδάς, Μ. Ρουφογάλης, Κ. Παπαδόπουλος, Οδ. Αγγελής, Ν. Ντερτιλής, Στ. Καραμπέρης, Θ. Θεοφιλογιαννά- κος, Ν. Γκαντώνας και Γ. Κωνσταντόπουλος. (Ο Μ. Μπαλό- πουλος, καταδικασμένος σε ισόβια, πέθανε ενώ αποφυλακί­στηκαν οι Δ. Σταματόπουλος και Ε. Τσάκας).

2. Για τη «Σφαγή του Πολυτεχνείου»

Διώχθηκαν ποινικά περισσότεροι από 40, σαν φυσικοί και ηθικοί αυτουργοί των εγκλημάτων που έγιναν κατά την εξέ­γερση του Πολυτεχνείου. Παραπέμφθηκαν σε δίκη 35 κατη­γορούμενοι. Δικάστηκαν 34 και ο ένας φυγοδικεί (Ηλίας Τσιαπούρας ή Τσιαούρας). Στην πρώτη δίκη με 32 κατη­γορούμενους (δύο —I. Καλύβας και Π. θεράπος— δικά­στηκαν χωριστά), αθωώθηκαν οι 12 και καταδικάστηκαν οι 20 υπόλοιποι σε ποινές από 5 μήνες φυλακή μέχρι 7 φορές ισό­βια (Ιωαννίδης). Σε επανάληψη της δίκης για 7 από τους κηρυγμένους ένοχους μετά από αναίρεση που έκανε δεκτή ο Ά ρειος Πάγος, αθωώθηκαν 5 και επιβλήθηκαν φυλακίσεις μηνών, σε 2 άλλους. Αθωώθηκε επίσης (δικάστηκε μόνος) και ο Π. Θεράπος. Έ τσι συνολικά από τους 34 που δικάστηκαν οι 18 κηρύχθηκαν αθώοι! Σήμερα από τους 16 καταδικασμένους οι περισσότεροι έχουν εκτίσει τις ποινές τους και έχουν απο­φυλακιστεί ή είναι στις φυλακές και με άλλες καταδίκες. Μόνο με καταδίκη για το «Πολυτεχνείο» στη φυλακή σήμερα βρί­σκεται ο Ιωάννης Λυμπέρης έφεδρος αξιωματικός (25 χρόνια κάθειρξη) για δυο φόνους, που, κατά τους χουντικούς που

13

έχουν επαφές, «κόπτεται», ότι «είναι αθώος» και ότι «δεν πυροβόλησε αυτός» τους δυο, που σκοτώθηκαν και που τους «φόρτωσαν» στη πλάτη του.

3. Βασανιστές στρατιωτικοί

Έγιναν δυο χωριστές ανακρίσεις και εκδόθηκαν δυο «παρα­πεμπτικές διαταγές» (βουλεύματα), ενώ οι πολλοί κατηγορού­μενοι ήταν ίδιοι στις δυο δικογραφίες. Στο αναθεωρητικό οι δυο δικογραφίες συγχωνεύθηκαν και οι στρατιωτικοί βασανι­στές κρίθηκαν όλοι μαζί για όσες πράξεις είχαν παραπεμφθεί. Στην πρώτη δίκη παραπέμπονται 31 σαν βασανιστές (έχουν απαλλαγεί άλλοι 38 με βούλευμα) και καταδικάζονται οι 16 από αυτούς ενώ οι υπόλοιποι 15 κηρύσσονται αθώοι (στρατο­νόμοι οι περισσότεροι). Οι ποινές, από 6 μήνες μέχρι 23 χρό­νια. Στη δεύτερη μεγάλη δίκη παραπέμπονται 36 και καταδικά­ζονται 23 ενώ 13 αθωώνονται. Ποινές, από λίγους μήνες με αναστολή μέχρι 7 χρόνια. Στο Αναθεωρητικό θα δικαστούν 29 αξιωματικοί και οπλίτες του στρατού και οι ποινές τους θα μειωθούν. Τα αθροίσματα (για όσους δικάστηκαν δυο φορές σε πρώτο βαθμό) των ποινών θα είναι από 22 χρόνια μέχρι 12 μήνες. Από τους βασανιστές του στρατού σήμερα στις φυλα­κές βρίσκονται 4 απότακτοι (και έκπτωτοι στην τάξη του στρατιώτη) στρατιωτικοί. Είναι οι Χατζηζήσης, Σπανός, Τσά- λας και Θεοφιλογιαννάκος (που έχει καταδικαστεί και σαν «πρωταίτιος»). Ένας κατηγορούμενος, ο Χριστόφορος Μογιά- νος έφεδρος, φυγοδίκησε αλλά τώρα έχουν παραγραφεί — μάλλον— τα αδικήματά του.

Μεμονωμένοι στρατιωτικοί δικάστηκαν και σε άλλα δικα­στήρια, αλλά δεν είναι κανένας στη φυλακή για βασανιστή­ρια.

4. Βασανιστές αστυνομικοί

Δίκες αστυνομικών για βασανιστήρια, κρατουμένων αντι­στασιακών, έγιναν δεκάδες (αν όχι εκατοντάδες). Επειδή η καταμέτρηση όλων, από όλα τα δικαστήρια της Ελλάδας, είναι δύσκολη και τα στοιχεία ελλειπή, θα παραθέσουμε στοι­χεία για όσους δικάστηκαν στην Αθήνα (Γενική Ασφάλεια και Προαστείων). Οι βασανιστές της αστυνομίας δικάστηκαν σε δυο δίκες με χρονικό χωρισμό των πράξεων. Μια δίκη για βασανιστήρια της «Ιωαννιδικής» δικτατορίας (73-74) και μια

14

για τα υπόλοιπα χρόνια («Παπαδοπουλική» δικτατορία) '67- ’73. Για τον τελευταίο χρόνο της δικτατορίας, ανακρίθηκαν περίπου 40 αστυνομικοί, παραπέμφθηκαν 16 και δικάστηκαν 14 από αυτούς. Αθωώθηκαν 6, έπαψε για τυπικούς λόγους η δίωξη για 4 άλλους και καταδικάστηκαν 4 σε ποινές φυλάκι­σης από 4 μέχρι 10 μήνες.

Για τη μεγάλη χρονική περίοδο κατηγορήθηκαν 150 αστυ­νομικοί σαν βασανιστές. Παραπέμφθηκαν τελικά 11 της αστυ­νομίας και 5 της χωροφυλακής σε δίκη. Καταδικάζονται στο Πλημμελειοδικείο 6 αστυνομικοί σε ποινές από 10 μήνες μέχρι 2 χρόνια. Στο Εφετείο μειώνονται οι ποινές των 4 από τους 5 που δικάστηκαν (σ.σ. στο μεταξύ έχει δολοφονηθεί ο Μάλλιος) και οι ποινές εξαγοράζονται εκτός από του Μπάμ- παλη, που θα πάει για 2 μήνες ακόμη στη φυλακή. Από τους αξιωματικούς της χωροφυλακής, σε πρώτο βαθμό θα καταδι­καστούν και οι 5 (Τριμελές-Εφετείο) αλλά στο δεύτερο βαθμό (Πενταμελές Εφετείο) θα αθωωθούν 2 και θα μειωθούν οι ποι­νές των 3 άλλων. Στον πρώτο βαθμό οι ποινές ήταν από 2 μέχρι 6 χρόνια, στο δεύτερο γίνονται από 11 μέχρι 23 μήνες. Στη φυλακή κλείνεται μόνο ο Φαβατάς. Σήμερα δεν είναι στη φυλακή κανένας βασανιστής. Δίκες αστυνομικών για βασανι­στήρια και για δολοφονίες~-σε βασανιστήρια ή καταδιώξεις (Τσαρουχάς, Χαλκίδης) έγιναν πολλές στη Θεσσαλονίκη, στον Πειραιά, στην Πάτρα, στη Λάρισα, στα Χανιά και άλλες πόλεις. Πολλές έληξαν με ανάκληση των εγκλήσεων αφού οι βασανιστές αναγνώρισαν δημόσια τις πράξεις τους και ζήτη­σαν συγνώμη από τα θύματά τους. Αλλού επιβλήθηκαν ποινές μικρές τις περισσότερες φορές, δυο βασανιστές της Θεσσαλο­νίκης (Καραμήτσος-Κουρκουλάκος) διέφυγαν στο εξωτερικό... πάντως τώρα, δέκα χρόνια «μετά», δεν είναι στη φυλακή κανένας.

5. Οικονομικά σκάνδαλα (εδώ «έχει φαΓ»)

Οι «άνθρωποι της χούντας» όμως, σαν «εξουσία» διαχειρί­στηκαν για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο από εφτά χρόνια, τα δημόσια οικονομικά, τον κρατικό προϋπολογισμό, το χρήμα του λαού. Φυσικό ήταν, όπως κάθε εξουσία να ευνοή­σει τους ανθρώπους της και σαν κάθε αυθαίρετη δικτατορική και βέβαια ανεξέλεγκτη εξουσία, να διαχειριστεί τα οικονο­μικά με τρόπο σκανδαλώδη.

Έ τσι, ο έλεγχος αυτός αποτελεί ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο, με

15

ουσιαστικό υλικό ενδιαφέρον, στην καθόλου διαδικασία της ποινικής μεταχείρησης, κρίσης, των χουντικών, πρωταιτίων και μη, καθώς και εκείνων που οφελήθηκαν από τα οικονο­μικά σκάνδαλα. Έγιναν έρευνες, από ανώτερους και ανώτα­τους δικαστικούς, στις υπηρεσίες του κράτους, ανοίχτηκαν χιλιάδες φάκελοι για να μελετηθούν και να ελεχθούν στοιχεία από έγραφα, εξετάστηκαν μάρτυρες, δημιουργήθηκαν και­νούργιοι ογκώδεις φάκελοι συντάχτηκαν πολυσέλιδα «πορί­σματα» αλλά... το αποτέλεσμα, μηδέν. Κανένας δεν «πλήρω­σε»'

Στο ση μ είο αυτό, πρέπει να γ ίνε ι μ ια παρένθεση . Τ ο γεγονός ότι κανένας δεν τιμ ω ρή θη κε και η π ίστη ό τι δεν πρόκειτα ι να τιμωρηθεί, (γιατ ί, όπω ς θα δούμε στη συνέχεια , υπάρχουν ακόμη εκκρεμείς πο ι­νικές δικογραφ ίες), υπέβαλαν, στο συγγραφέα του β ιβλίου αυτού, την επ ιλογή , να μη καταγράψ ει πολλές λεπτομ έρειες, να μην κάνει πολ­λές αναφορές στο «κεφάλαιο» αυτό, δηλαδή των «οικονομικώ ν σκαν­δάλων». Γ ια τον ίδ ιο λόγο , θα δοθεί εδώ, κάποια ιδ ια ίτερη σημ ασ ία με τη ν παράθεση κάπως περ ισ σότερω ν πληροφοριώ ν, συγκεντρω τικά, για τη ν εξέλιξη και τη ν κατάληξη τω ν υποθέσεων αυτών.

Ο έλεγχος της διαχείρισης των οικονομικών του κράτους από τη χούντα, στράφηκε σε τέσσερις, κυρίως, κατευθύνσεις: Α. Χαριστικές συμβάσεις, παραχώρησης προνομίων εκμετά- λευσης πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας.Β. Αυθαίρετες αναθέσεις μελετών και εκτελέσεις δημοσίων έργων.Γ. Καταλήψεις ή παραχωρήσεις δασικών εκτάσεων ή άλλων δημοσίων κτημάτων.Δ. Παράνομες δανειοδοτήσεις από τράπεζες, την ΕΤΒΑ κυ­ρίως, για την δημιουργία, βιομηχανικών μονάδων, ξενοδοχει­ακών συγκροτημάτων και άλλων επιχειρήσεων.

Ασκήθηκαν πολλές ποινικές διώξεις κατά δεκάδων ανθρώ­πων της χούντας ονομαστικά αλλά και «κατά παντός ετέρου υπευθύνου» για απάτες, πλαστογραφίες, παραβάσεις του νόμου περί ευθύνης υπουργών, παραβάσεις καθήκοντος, απιστίες (περί την υπηρεσίαν) συνέργειες, ηθικές αυτουργίες κλπ.

Μεταξύ των διωχθέντων ονόματα τρανταχτά: Ωνάσης, Νιάρχος, Λάτσης, Ανδρεάδης... Με αποφάσεις της Ολομέλειας των Εφετών ανακριτές, μετά την άσκηση των διώξεων, ορί­στηκαν οι Εφέτες Ε. Καραμαγκιώλης, Αθ. Μουλάς, I. Γεωρ- γακόπουλος και Ν. Παπαγεωργίου. Αργότερα συνέχισαν οι Εφέτες Μιχ. Καρατζάς και Παν. Κασίμης.

Οι ανακρίσεις αυτές ήταν από τη φύση τους δύσκολες και επίπονες. Άνθρωποι που τις «φορτώθηκαν» αρρώστησαν (έ­

16

νας Εφέτης έφθασε στο Χιούστον του Τέξας για εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς), ένας γραμματές παθαίνει αλλεπάλληλα εμφράγματα: και οι δικογραφίες «πήγαν και ήλθαν» για να έχουν όλες την ίδια κατάληξη: Στο αρχείο, αφού προηγήθηκαν απαλλακτικά βουλεύματα. Μια μόνο δικογραφία, —κατά μια πληροφορία— για παράνομη δανειοδότηση, έφθασε στο ακροατήριο του Πενταμελούς Εφετείου (δεν έγινε γνωστό το αποτέλεσμα της δίκης, αλλά για να μην το θυμάται η «πηγή» της πληροφορίας δεν θα ήταν άξια... μνήμης και βέβαια αναφοράς).

Για οικονομικά σκάνδαλα η Ολομέλεια των Εφετών έκανε περισσότερες από 100 ποινικές διώξεις (για την ακρίβεια έδωσε παραγγελία στον αρμόδιο Εισαγγελέα Εφετών για την άσκηση της δίωξης). Μια όμως από αυτές τις παραγγελίες είχε αντικείμενο περισσότερες από τριακόσιες (αριθμός 300) παράνομές δανειοδοτήσεις της ΕΤΒΑ. Ασκήθηκε ύστερα από διοικητικό έλεγχο και έγιναν ανάλογος αριθμός δικογραφιών (περισσότερες από 300). Σε πολλές από αυτές βασικός κατη­γορούμενος ήταν ο Μιχ. Μπαλόπουλος, γραμματέας του EOT στη δικτατορία που (στα μισά της δεκαετίας που μας ενδιαφέ­ρει) στις 3 Μαρτίου 1978 πέθανε. Από αυτές τις 300 περίπου υποθέσεις και σήμερα είναι 55 περίπου εκκρεμείς, στο ανακρι- τικό γρφείο.

Πώς έγινε αυτό; Υπήρχαν νομικοτυπικά προβλήματα (π.χ. επειδή η παραγγελία ήταν μια, έπρεπε να τελειώσουν και οι 300 ανακρίσεις για να υποβληθούν στην Εισαγγελία και τα Συμβούλια Εφετών για την έκδοση βουλευμάτων, σύμφωνα με τους τύπους) και τεράστιος όγκος εγγράφων (π.χ. για κάθε δανειοδότηση ολόκληρες οι αλληλογραφίες των τραπεζών, πολυσέλιδα συμβόλαια —τίτλοι κυριότητας, εγγραφές υποθη­κών— ατελείωτα άλλα έγγραφα). Φορτηγά ολόκληρα με φακέ­λους μετέφεραν το ανακριτικό υλικό και δωμάτια ολόκληρα γέμιζαν, στο κτίριο του Πρωτοδικείου στην Ομόνοια, όπου ήταν τα γραφεία των Εφετών-ανακριτών.

Ενδεικτικά θα γίνει στη συνέχεια η παράθεση ορισμένων υποθέσεων που έκλεισαν με απαλλακτικά για τους κατηγορού­μενους βουλεύμαϊα. Κατηγορούμενοι ήταν εκτός από τους Παπαδόπουλο, Παττακό, Μακαρέζο και τους εκάστοτε οικο­νομικούς ή συναρμόδιους «υπουργούς» και οι συμβαλλόμενοι με το Δημόσιο σαν ηθικοί αυτουργοί (Ωνάσης, Λάτσης, Νιάρ- χος, Ανδρεάδης κλπ.) καθώς και διάφοροι υπηρεσιακοί παρά­γοντες που είχαν υπογράψει διάφορα έγγραφα.

17

Εδώ πρέπει να υπογραμμιστεί ότι σε πολλές υποθέσεις που εκδόθηκαν απαλλακτικά βουλεύματα, στη σύνθεση των συμ­βουλίων Εφετών μετείχαν οι Εμμ. Καβαλιέρος Πρόεδρος Εφε­τών, Αθαν. ΜωραΓτης (πέθανε από φυσικό θάνατο) Εφέτης και Βασ. Αποσκίτης (δολοφονήθηκε) Εφέτης. (Η σύμπτωση, είχε επισημανθεί από τον τύπο).

Ο Αριστοτέλης Ωνάσης είχε κατηγορηθεί για την υπόθεση του Γ ' (τρίτου) διυλιστηρίου. Όπως είχε γραφτεί στις εφημε­ρίδες της εποχής, από πληροφορίες που «διέρρεαν» τότε, ο Ωνάσης είχε αναλάβει να κάνει επενδύσεις ύψους 500 εκατομ­μυρίων δολλαρίων στην Ελλάδα αλλά μετά υπαναχώρησε.

Το δικτατορικό καθεστώς, του είχε καταβάλει ποινική ρήτρα, που έφθανε στα 7 εκατομμύρια δολλάρια (!!) χωρίς να έχει υποχρέωση. Με την υπόθεση αυτή είχε συσχετιστεί η παραχώρηση, από τον Ωνάση στον δικτάτορα Παπαδόπουλο, της βίλλας στο Λαγονήσι. Από την ανάκριση είχε διαπιστωθεί ότι ο Ωνάσης είχε ιδρύσει την εταιρία «Ράουσον» με έδρα τον Παναμά και μοναδικό περιουσιακό στοιχείο τη βίλλα. Είχαν εκδοθεί 1.000 μετοχές της εταιρίας αυτής, που ο Ωνάσης τις είχε προσφέρει στον Παπαδόπουλο. Έ τσι, με την δωρεά που έγινε με τον τρόπο αυτό, δεν καταβλήθηκε φόρος μεταβίβασης στο Δημόσιο... νομότυπα!

Ο Σταύρος Νιάρχος είχε κατηγορηθεί για το διυλιστήριο του Ασπρόπυργου (μαζί με άλλους). Με τη σύμβαση που είχε ο Νιάρχος, αποκτούσε το 70% των μετοχών και το Ελληνικό Δημόσιο το 30% που έμενε. Γιαυτή την υπόθεση ο Νιάρχος, κλήθηκε και απολογήθηκε στον ανακριτή-Εφέτη Καραμα- γκιώλη.

Για το Γ ' (τρίτο) διυλιστήριο, κατηγορήθηκαν και οι «διά­δοχοι» του Ωνάση, Λάτσης και Ανδρεάδης. Αλλά ο Ανδρεά- δης είχε κατηγορηθεί και για τη σύμβαση της «ΣΤΡΑΝ» που αφορούσε την κατάληψη της έκτασης στην Πάχη των Μεγάρων.

Μια από τις υποθέσεις που αφορούσαν παραχωρήσεις εκτά­σεων, ήταν εκείνη, που είχε αντικείμενο την παραχώρηση στο «Συνεταιρισμό Μονίμων Αξιωματικών του Πολεμικού Ναυτι­κού», δασικής έκτάσης στην παραθαλάσσια περιοχή «Κορά­κια Ερμιονίδας» σε τιμή 3.000 δραχμών το στρέμμα, ενώ η αξία της ήταν 500.000 δραχμές το στρέμμα.

Ά λλες «χοντρές» υποθέσεις ήταν η ανάθεση των έργων του Μόρνου, η σύμβαση με την «Λίττον» για έργα στην Κρήτη και τη Δυτική Πελοπόννησο, η σύμβαση για την μελέτη της

18

αξιοποίησης των υποθαλάσσιων πηγών του Αναβάλου για την άρδευση του Αργολικού πεδίου και άλλες... και άλλες. Ό σο για τις δανειοδοτήσεις, όσο και να γράψει κανείς, δεν τελειώνουν...

Το ότι δεν τιμωρήθηκε κανείς και όλες οι υποθέσεις έκλει­σαν με απαλλακτικά βουλεύματα ή με οριστική παύση της δίωξης για διάφορους νομικούς λόγους δεν σημαίνει ότι δεν υπήρξαν «οικονομικά σκάνδαλα»... Σε πολλές περιπτώσεις έγιναν διώξεις με λάθος κατηγορίες, στην προδικασία έγιναν λάθη δικονομικά, ο όγκος και φόρτος της δουλειάς των ανα­κριτών έγινε αιτία να περάσουν τα χρόνια και πολλά αδική­ματα (πλημμελήματα) να παραγραφούν. Επίσης ο χρόνος που πέρασε, από την τέλεση κάποιας παρανομίας μέχρι να φθάσει ο ελεγκτής ή ο ανακριτής και να βρει αποδείξεις, ήταν παρα­πάνω από αρκετός και κατά και μετά τη δικτατορία, για να εξαφανίσουν οι δράστες τα «πειστήρια» των εγκλημάτων τους. Κάπως έτσι γλύτωσαν οι περισσότεροι —πιστεύουμε—χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αποκλείεται να υπήρχαν και κάποιες δουλιές «καθαρές» που να έγιναν δηλαδή, νόμιμα.

6. «ΦεβρουαριανοΙ»

Η μέχρι τώρα ενασχόληση με τους χουντικούς αφορούσε «έργα και ημέρες» της περιόδου ’67- ’74 όταν οι δικτάτορες είχαν την εξουσία την διακυβέρνηση της χώρας. Η ζωή όμως δεν σταμάτησε με την κατάρευση της δικτατορίας και πολλοί από τους «ανθρώπους της χούντας», δεν μπόρεσαν να «χωνέ­ψουν» ότι έχασαν την δύναμη, δεν μπόρεσαν να μη «νοσταλ­γούν», δεν άντεξαν (πολύ περισσότερο) να βλέπουν τους «δικούς τους», μέχρι χθες αφεντικά, αρχηγούς και θεούς τους, να διώκονται, να διασύρονται και να κλείνονται στις φυλακές. Και ακόμη: δεν γνώριζαν πόσων και ποίων ακόμη θα ερχόταν η σειρά...

Έ τσι, στρατιωτικοί κυρίως, μέσα και έξω από το στράτευμα, άρχισαν να συνωμοτούν. Ο Λαός και τα κόμματα της δημο­κρατικής αντιπολίτευσης ζητούσαν κάθαρση, φώναζαν δώστε την χούντα στο Λαό αλλά η Κυβέρνηση, με εκπρόσωπο τον «γεφυροποιό» υπουργό Άμυνας Ευαγγ. Αβέρωφ καθησύχαζε, διέψευδε, έδινε εύσημα πίστης στην Δημοκρατία στα «τσιρά­κια» των Δικτατόρων.

Ώ σπου ξαφνικά το Φλεβάρη του 1975, οι «καθησυχασμένοι» πολίτες είδαν τον Αβέρωφ στην τηλεόραση να κάνει ανακοι­

19

νώσεις για κινήσεις ελάχιστων αμετανοήτων νοσταλγών της τυμ ρανίας, που πατάχθηκαν να γίνεται λόγος για συλλήψεις δεκά­δων αξιωματικών από ανώτατους μέχρι κατώτερους και ακόμη να εκτοξεύονται απειλές σε επίδοξους μιμητές τους.

Στα τέλη του Μάη 1984, σε συνέντευξή του στο περιοδικό «ΓΥΝΑΙΚΑ» ο Ε. Αβέρωφ, αρχηγός πια της Ν.Δ., θα αποκαλύψει:

- Μετά τη μεταπολίτευση, βρεθήκατε στο πιο ευαίσθητο για την περίοδο εκείνη τουλάχιστον, υπουργείο, αυτό της Εθνικής Αμύνης. 'Ηταν πραγματικά μεγάλης εκτάσεως η συνωμοσία που αποκαλύ-

φθηκε στις 25 Φλεβάρη 1975;- Ήταν πραγματικά μια πολύ μεγάλη συνωμοσία, την οποία

ευστόχως γ ι ' αυτούς, οι συνωμότες ή οι φίλοι τους ονόμασαν «συνωμοσία της πυτζάμας». Ξέρετε, μετά απ ’ αυτήν, έγιναν διάφο­ρες απόπειρες. Κάθε χρόνο ήταν τουλάχιστον μία, αλλά χωρίς μεγάλη σημασία.

Ακολούθησαν αποστρατείες ομαδικές, έγιναν ανακρίσεις, δίκες, καταδικάστηκαν κάποιοι. Από την πλευρά τους, οι συλ- ληφθέντες μίλησαν για «σκευωρία» που έγινε για να διωχθούν «τίμιοι έλληνες αξιωματικοί» και που στόχο είχε, πολιτικά ωφελήματα της κυβέρνησης. Πάντως από τις δίκες που έγιναν και τις πληροφορίες που δημοσιεύθηκαν στις εφημερίδες πριν απόΎις δίκες, βγαίνει αβίαστα το συμπέρασμα ότι ένας αρι­θμός αξιωματικών, θαυμαστών-οπαδών του Ιωαννίδη (κατά σύμπτωση) είχαν επαφές, έκαναν σχέδια για κινήσεις, προ­σπαθούσαν να προσεταιριστούν και άλλους αξιωματικούς στις «τάξεις» τους...

Για την συνωμοσία του Φεβρουάριου 1975 έγιναν δυο δίκες. Μια στο στρατοδικείο για τους αξιωματικούς του στρατού, κατηγορούμενους σαν συνωμότες και μια στο κακουργιοδικείο με κατηγορούμενους τους Δ. Ιωαννίδη και Δ. Παπαποστόλου σαν υποκινητές της συνωμοσίας.

Αρχικά στις 24 Φεβρουάριου ανακοινώθηκε ότι έγιναν 37 συλλήψεις αξιωματικών και μάλιστα ότι μερικοί συνελήφθη- σαν με τις πυζάμες στα σπίτια τους. Ύστερα από αυτό η υπό­θεση αυτή χαρακτηρίστηκε ειρωνικά «πραξικόπημα πυζάμα». Ακολουθούν στις 14 Μαρτίου 140 αποστρατείες αξιωματικών (από τα τρία όπλα). Σε δίκη παραπέμφθηκαν στο στρατοδικείο 21 κατηγορούμενοι για τη «συνωμοσία του Φλεβάρη». Από αυτούς θα καταδικαστούν 14 και θα κριθούν 7 αθώοι. Οι ποι­νές από 4 μέχρι 12 χρόνια. Στο Αναθεωρητικό τέσσερις από τους καταδικασμένους τιμωρούνται με φυλάκιση 12 μηνών με

20

αναστολή και αποφυλακίζονται. Στους υπόλοιπους 10 επιβάλ­λονται ποινές από 18 μήνες μέχρι δ'Λ χρόνια. Σήμερα έχουν αποφυλακιστεί όλοι (ένας έχει πεθάνει ο Α. Θανόπουλος), αφού «έκαναν» τις ποινές τους εκτός του Μπόλαρη που έφυγε νωρίτερα μόνος του.

7. Βομβιστές, ακροδεξιοί τρομοκράτες

Αλλά στους «ανθρώπους της χούντας» δεν μπορεί να μη περιληφθούν και τα «παιδιά της χούντας» που, όχι λίγα, ήταν και φυσικά παιδιά δηλωμένων χουντικών (π.χ. Γ κόρος, Ροϊδο- δήμος) ενώ άλλοι, έδρασαν στο όνομα και για τα «ιδεώδη» της «επαναστάσεως» της 21 Απριλίου και ακόμη ήταν θαυμαστές των δικτατόρων, Ιωαννίδη ή Παπαδόπουλου.

Στο βιβλίο αυτό γίνονται αναφορές και σε πράξεις και σε πρόσωπα (όσα έγιναν γνωστά). Οι μεγαλύτερες υποθέσεις, που απασχόλησαν την κοινή γνώμη και είχαν κάποιους επώνυμους «πρωταγωνιστές» είναι εκείνες των τρομοκρατικών ομάδων που τοποθετούσαν βόμβες (Παναγόπουλος, Πρωτοπαπάς, Τζα- βέλας, Κουρκουλάκος η μια και Καλέντζης, Κακκαβάς η άλλη) μιας ομάδας που «προετοιμαζόταν» να κάνει ανάλογες ενέργειες (σ.σ. σύμφωνα με όσα έγιναν γνωστά) και κατείχε «εξαρτήματα πυροδοτικών μηχανισμών και σχεδιαγράμματα κατασκευής αυτοσχέδιων βομβών» (Μιχαλολιάκος, Μαριού- κλας) και (εκείνη) της δολοφονικής επίθεσης των νεοφασι- στών τραμπούκων κατά των δημοσιογράφων στην κηδεία του Μάλλιου (Καλέντζης, Σταθόπουλος, Σιμωνετάτος, Μιχαλολιά­κος κ.ά.).

Γ ι’ αυτές τις υποθέσεις, αναζητήθηκαν από τις ανακριτικές αρχές συνεργοί υποκινητές και άλλοι συμμέτοχοι, αλλά δεν βρέθηκαν. Δικάστηκαν πολλοί, τιμωρήθηκαν λίγοι (όπως συμ­βαίνει συνήθως). Σήμερα στη φυλακή βρίσκονται καταδικασμέ­νοι, για βομβιστικές, ή άλλες τρομοκρατικές ενέργειες, πέντε άτομα (Α. Καλέντζης, X. Τζαβέλας, I. Κουρκουλάκος, Ν. Παναγόπουλος, Α. Πρωτοπαπάς).

ΑΠΟ ΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΜΗ...

Στο βιβλίο αυτό, όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης, έγιναν αναφορές στους «ανθρώπους της χούντας» που διώχτηκαν και τιμωρήθηκαν περισσότερο, και κάποιες γενικές αναφορές σε

21

εκείνους που δεν τιμωρήθηκαν.Εκτός από τα πρόσωπα, που κατέλαβαν μεγάλα αξιώματα

στην περίοδο της επτάχρονης τυραννίας, υπάρχουν και άλλα που, είτε από «ιδεολογία» είτε από βλακεία είτε γιατί είχαν συμφέροντα, υπήρξαν ένθερμοι υποστηρικτές των χουντικών επιβητόρων της εξουσίας.

Σε αυτούς που δεν έγιναν ιδιαίτερα γνωστοί ή η τιμωρία τους υπήρξε μόνο κάποια καταγγελία που συνοδευόταν από την περιφρόνηση των ελεύθερων και τίμιων δημοκρατικών πολιτών ή η τιμωρία τους ήταν το να χάσουν κάποια θέση, δεν έγιναν ιδιαίτερες αναφορές. Σε αυτούς που δεν έγιναν λεπτομεριακές αναφορές, περιλαμβάνονται και άνθρωποι που τιμωρήθηκαν με πειθαρχικές ποινές ή έμειναν ατιμώρητοι αν και καταγγέλθηκαν (π.χ. καθηγητές Πανεπιστημίου, που διώ­χτηκαν προσωρινά ή οριστικά από τις έδρες τους και δικαστι­κοί λειτουργοί που μηνύθηκαν αλλά δεν διώχθηκαν αν και μερικοί, βασιλικοί επίτροποι, Πρόεδροι εκτάκτων στρατοδι­κείων, ήσαν «χουντικώτεροι» από τους χουντικούς. Από τους δικαστικούς μόνο ο Π. θεράπος τιμωρήθηκε με αφαίρεση βαθμών υποβιβάστηκε στην ιεραρχία).

Επίσης δεν έγιναν λεπτομερείς αναφορές, σε νόμιμες κινή­σεις των «ανθρώπων της χούντας» όμως, η ίδρυση σωματείων, νόμιμων οργανώσεων έκδοση εντύπων, ή και μισοπαράνομες, όπως αναγραφή εμπρηστικών συνθημάτων ή προκλητικών σημάτων στους τοίχους, δημιουργία επεισοδίων σε επετείους κλπ. Δεν έγιναν δηλαδή ειδικές αναφορές για τους αγκυλω­τούς σταυρούς ή τις «Ζήτω-εγγραφές» υπέρ του Παπαδόπου- λου ή της 21.4.67 στους τοίχους (που δεν έλλειψαν), δεν έγι- ναν αναφορές στις «γιορτές της εθνικοφροσύνης» Γράμ- μος-Βίτσι, Μακρυγιάννη, Μελιγαλά κλπ. ούτε στις προκηρύ­ξεις που κατά καιρούς ρίχνονταν στους δρόμους. Επίσης δεν δόθηκε ιδιαίτερη, σημασία σε φιλοχουντικά ή φιλοβασιλικά έντυπα και εφημερίδες, που υμνολογούν τα τελευταία χρόνια τους εκπροσώπους του ζοφερού πολιτικού παρελθόντος της χώρας και έγραφαν ασήμαντες και αδιάφορες πληροφορίες για τη ζωή τους. Ακόμη η διαδρομή των «ανθρώπων της χούντας» καταχωρήθηκε «στεγνά» και χωρίς συσχετισμό με μεγάλα γεγονότα, πολιτικά ή μη, της Ελληνικής ή της Διεθνούς επι- καιρότητας, που απασχόλησαν την Κοινή γνώμη στη δεκαετία που πέρασε. Τα γεγονότα αυτά δεν αναφέρθηκαν καθόλου στο βιβλίο αυτό (π.χ. τοπικοί πόλεμοι, λεπτομέριες από εξελίξεις του Κυπριακού, θάνατοι μεγάλων ηγετών, θάνατοι προσωπικο­

22

τήτων στην Ελλάδα, δολοφονίες ξένων στην Ελλάδα που δεν φαίνεται να έχει σχέση η Ελληνική φασιστική δεξιά). Κάποιες, επίσης, «περίεργες» κλοπές όπλων από στρατιωτικές μονάδες, κάποιες κινητοποιήσεις των ενόπλων δυνάμεων, χωρίς εξήγηση από τις αρχές, δεν αναφέρθηκαν γιατί οι πλη­ροφορίες που έγιναν γνωστές, δεν έδειξαν να έχουν μεγάλη σχέση με τους χουντικούς.

Κύριες πηγές «των περιεχομένων» του βιβλίου είναι οι εφη­μερίδες, δικαστικά έγγραφα και η μνήμη του συγγραφέα, που παρακολούθησε από κοντά σαν δημοσιογράφος τη «δημόσια εμφάνιση» των χουντικών στα 10 χρόνια της μεταδικτατορι- κής περιόδου. Το βιβλίο συνιστά κάποια «απόπειρα κωδικο­ποίησης» των γεγονότων και των πρωταγωνιστών. Τα στοιχεία που έχουν παρατεθεί, δεν είναι απόλυτα πλήρη, ούτε υπάρχει βεβαιότητα ότι δεν έχουν κανένα λάθος. Λάθος μπορεί να υπάρχει και από λάθος εγγραφή στις πηγές και από λάθος μεταφορά. Ελλείψεις μπορεί να υπάρχουν για πολλούς λόγους, αλλά κυρίως γιατί, το ενδιαφέρον, μετά από κάποια στιγμή, για τη «χουντολογία» έπεσε και οι καταχωρήσεις στις εφημε­ρίδες λιγόστευαν σε αριθμό και μίκραιναν σε έκταση.

ΓΥ αυτό, αν κάποιες παραλείψεις, θεωρηθούν μειωτικές για εκείνους που ονομαστικά αναφέρονται, βεβαιώνουμε, ότι δεν έγιναν ηθελημένα. Πολύ περισσότερο τα λάθη. Και στις δυο περιπτώσεις, αν υπάρξουν νέες ακριβέστερες ή διορθωτικές (επανορθωτικές) πληροφορίες με ευχαρίστηση θα καταχωρη- θούν σε επόμενη έκδοση του βιβλίου.

Ό σ ο για το τι περιέχει και πόσο ενδιαφέρον είναι, το βιβλίο ο αναγνώστης (από δω και κάτω) μπορεί να το δει και διαβά­ζοντας να κρίνει.

Γ. Θ. Κρεμμυδάς

23

1974

Η κατάρευση της δικτατορίας στις 23 Ιούλη 1974, ήταν ένα γεγονός που δεν αναμενόταν από τους απληροφόρητους, για τις πολιτικές εξελίξεις, Έλληνες πολίτες. Οι αιτίες και ο τρόπος που οδήγησαν την «Χούντα των συνταγματαρχών» στην απόφαση να παραδώσει την εξουσία δεν έγιναν ποτέ γνωστοί. Ακόμη και σήμερα, δέκα χρόνια περίπου από τότε, υπεύθυνη πληροφόρηση για όσα προηγήθηκαν δεν υπάρχει. Ερμηνείες μόνο έγιναν και απόψεις διατυπώθηκαν. Ά λλοι είπαν ότι η χούντα κατέρευσε κάτω από το βάρος της προ­δοσίας της Κύπρου. Ά λλοι πάλι ότι η Σ.Ι.Α. και οι αμερικά- νοι ιμπεριαλιστές, τα «αφεντικά» των πραξικοπηματιών, τους απέλυσαν γιατί δεν τους χρειάζονταν άλλο ή έκριναν ότι με την διάδοχη κατάσταση θα γινόταν καλύτερα η δουλειά τους.

Η πολιτική κυβέρνηση που διαδέχτηκε τη φασιστική κυ­βέρνηση του Ανδρουτσόπουλου, στην αρχή, φάνηκε απρό­θυμη ή αδύναμη να εναντιωθεί ανοιχτά στην ηγεσία της δι­κτατορίας. Σήμερα, ακόμη, ένα τεράστιο κεφάλαιο της περιό­δου εκείνης μένει στο σκοτάδι για λόγους «εθνικούς» (;). Εί­ναι η υπόθεση της προδοσίας της Κύπρου που δεν διερευνή- θηκε δικαστικά και ελάχιστοι γνωρίζουν τι ακριβώς έγινε και «άνοιξαν οι πόρτες» στον «Αττίλα», να κατακτήσει και να κατέχει το 40% περίπου του νησιού και να διαμορφώνει τον Νοέμβρη του 1983 «ανεξάρτητο Κράτος». Ο σχετικός φάκελ- λος έχει επανειλημμένα προαναγγελθεί ότι θα ανοίξει αλλά μένει ακόμη κλειστός. Τα γεγονότα που προηγήθηκαν της πα­ράδοσης της εξουσίας είναι λίγο-πολύ γνωστά.

Στις 15 Ιούλη 1974 στην Κύπρο έγινε πραξικόπημα, ανατρά- πηκε ο Πρόεδρος Μακάριος και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Λευκωσία μετά το βομβαρδισμό του Προεδρικού Μεγά­ρου. Οι πραξικοπηματίες όρκισαν «Πρόεδρο» τον Νικόλαο Σαμψών που έμεινε στη θέση αυτή οχτώ μέρες. Την επόμενη μέρα (16.7.74) ο νόμιμος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρα­τίας αναχώρησε από την Κύπρο και έφθασε με αεροπλάνο στο Λονδίνο. Στις 19 Ιουλίου ο αμερικανός υφυπουργός εξωτερι-

25

κών Σίσκο επισκέφθηκε την Αθήνα και την Άγκυρα. Μια μέ­ρα αργότερα οι Τούρκοι έμπαιναν στην Κύπρο και η δικτατο- ρική Κυβέρνηση της Αθήνας διέταζε γενική επιστράτευση. Στις εφημερίδες της 23 Ιουλίου 1974 δημοσιεύθηκε τηλεγρά­φημα «επίσημος ανακοίνωσις» του «Αθηναϊκού πρακτορείου ειδήσεων» που καταχωρήθηκε (στο «ΒΗΜΑ») με τίτλο:ΨΕΥΔΗ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΤΑΔΟΘΕΝΤΑ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ, και ε ίχε το ακόλουθο περιεχόμενο:

Ξένοι ραδιοφωνικοί σταθμοί, γνωστοί διά την ανθελληνικήν των τακτικήν διαστροφής της αληθείας, πλάθουν και μεταδίδουν ψευ­δείς ειδήσεις περί της εσωτερικής καταστάσεως εις την χώραν μας.

Την φοράν αυτήν πρέπει να θεωρείται βέβαιον, ότι αι ανθελληνι- καί φήμαι προέρχονται ειδικώτερον από εκείνους οι οποίοι διεψεύ- σθησαν εις τας προσδοκίας των κατόπιν της νίκης των Ελληνοκυ­πριακών ενόπλων δυνάμεων και του ηρωικού Ελληνοκυπριακού Λαού.

Από τους ξένους ραδιοσταθμούς που τους παρακολουθούσε στην περίοδο της εφτάχρονης δικτατορίας το σύνολο σχεδόν του δημοκρατικού λαού στην Ελλάδα, είχαν μεταδοθεί δηλώ­σεις του αμερικανού υπουργού των Εξωτερικών Χένρυ Κίσ- σινγκερ, σύμφωνα με τις οποίες ...δεν μπορούσε να αποκλεισθεί μια εσωτερική μεταβολή στην Ελλάδα....

Έλληνες αντιστασιακοί που ήξεραν να ερμηνεύουν τις πλη­ροφορίες που έρχονταν από το εξωτερικό, άρχισαν να προε­ξοφλούν την σε ελάχιστες μέρες, κατάρευση του δικτατορι- κού καθεστώτος.

Πραγματικά την επόμενη κιόλας μέρα η «Κυβέρνηση» Αν- δρουτσόπουλου βρισκόταν σε διάλυση. Δημοσιογράφοι ανα­ζητούσαν υπουργούς ή άλλους παράγοντες της χούντας που κυβερνούσε και είχαν εξαφανιστεί από τα γραφεία τους ενώ δεν απαντούσαν ούτε τα τηλέφωνα στα σπίτια τους.

Το μεσημέρι έγινε πρόσκληση από τον «Πρόεδρο» Φαίδω­να Γκιζίκη στους πολιτικούς αρχηγούς. Κλήθηκαν να λάβουν μέρος σε σύσκεψη πολιτικοί αρχηγοί όπως οι Παν. Κανελλό- πουλος και Γεωρ. Μαύρος που είχαν ανοιχτά εναντιωθεί στους δικτάτορες, μέχρι τον αποστάτη Στ. Στεφανόπουλο και τον Σπ. Μαρκεζίνη που τους είχε υπηρετήσει.

.Στην Αθήνα πραγματοποιήθηκε από το απόγευμα και μέχρι αργά το βράδυ της 23 Ιουλίου 1974 συγκλονιστική διαδήλω­ση εκατοντάδων χιλιάδων λαού, που κατέκλυσαν το κέντρο της πόλης. Την ίδια μέρα το απόγευμα είχε γίνει γνωστό ότι

26

κλήθηκε και έρχεται από το Παρίσι για να αναλάβει την δι­ακυβέρνηση της χώρας ο Κων. Καραμανλής.

Αναχωρώντας από το Παρίσι ο Καραμανλής είπε στους δημοσιογράφους που του ζήτησαν κάποια δήλωση: θα επανα- λάβω αυτό που είπε ο αντιπρόεδρος Τρούμαν όταν πέθανε ο Ρού- σβελτ: Προσεύχεσθε δ ι ' εμέ.

Νωρίτερα την ίδια μέρα (23/7) στην Κύπρο είχε «ξηλωθεί» ο Ν. Σαμψών και προσωρινός πρόεδρος (μέχρι την επιστρο­φή του Προέδρου Μακαρίου) είχε αναλάβει ο πρόεδρος της Βουλής (τότε) της Κύπρου Γλαύκος Κληρίδης.

Οι εφημερίδες της 24 Ιούλη 1974 εκδόθηκαν με «πυχιαί- ους» και «πανηγυρικούς» τίτλους για την κατάρευση της δικτατορίας και ρεπορτάζ και φωτογραφίες από την ορκωμο­σία του Καραμανλή, πρωθυπουργού, μπροστά στον Γκιζίκη... (!). (σ.σ. ορισμένες εφημερίδες είχαν τυπώσει και είχαν κυκλοφορήσει παραρτήματα και το βράδυ της 23 Ιούλη).

ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΕΞΟΡΙΑ

Οι πρώτες μέρες —και ιδιαίτερα οι νύχτες— για τους αρι­στερούς και άλλους κυνηγημένους στην δικτατορία, πέρασαν μέσα σε ένα κλίμα που εναλλάσσονταν ανάμεσα στον φόβο υποτροπής μέχρι το όργιο του «ράδιο αρβύλα» που έδινε κά­θε είδους πληροφορία για συλλήψεις χουντικών, παραιτήσεις, «καταλήψεις» στρατοπέδων μέχρι και... εκτελέσεις. Ά λλοι κουβέντιαζαν για μυστικές συμφωνίες για παράδοση της εξου­σίας από τους στρατοκράτες στους πολιτικούς με αντάλλαγμα την ατιμωρησία των πρώτων.

Υπεύθυνη πληροφόρηση δεν υπήρχε. Η πρώτη είδηση που δημοσιεύθηκε, στηριγμένη σε επίσημη δήλωση, ήταν: Λεν παραιτήθη ο ταξίαρχος Ιωαννίδης. Ουδείς παραιτήθη...

Επειδή οι φήμες είχαν οργιάσει, ο υπουργός άμυνας Αβέ­ρωφ αναγκάστηκε στις 25 Ιούλη το βράδυ να κάνει τη δήλω­ση αυτή που δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες της επόμενης (26/7). Ακριβώς την επόμενη μέρα δημοσιεύτηκε το Προε­δρικό Διάταγμα 519/26.7.74 yia την αμνηστία. Από τα πρώτα μελήματα της νέας κυβέρνησης «εθνικής ενότητας» ήταν να αφήσει ελεύθερους τους πολιτικούς κρατούμενους της χούν­τας, αντιστασιακούς.

Αμνηστεύονταν όλα τα εγκλήματα των κρατουμένων και μη

27

(κατάδικων, υπόδικων, φυγόδικων, και φυγόποινων-αυτοεξό- ριστων) τα οποία απέβλεπον προς την ανατροπήν της καθεστη- κυίας τάξεως κατά την διάρκεια της εφτάχρονης δικτατορίας και τα προ της 21 Απριλίου 1967.

Το διάταγμα είχε τέσσερις παραγράφους: Στις δυο πρώτες αναφερόταν ότι απολύονται όλοι οι πολιτικοί κρατούμενοι από τις φυλακές, οι δικογραφίες μπαίνουν στο αρχείο και οι φυλακισμένοι, προφυλακισμένοι ή εξόριστοι αμνηστευόμενοι, δεν δικαιούνται αποζημίωση. Η τρίτη παράγραφος ανέφερε ότι όσα έντυπα είχαν κατασχεθεί θα αποδίδονταν αμέσως, αλλά για τις κατασχέσεις άλλων αντικειμένων ή περιουσια­κών στοιχείων θα αποφάσιζαν το Συμβούλιο της Επικρατείας ή Στρατιωτικά Δικαστικά Συμβούλια. Η τέταρτη παράγραφος —τυπική— επιφόρτιζε το Υπουργείο της Δικαιοσύνης να δη­μοσιεύσει το διάταγμα της αμνηστίας.

Ερμηνεύοντας το διάταγμα της αμνηστίας πολλοί 'Ελληνες πολίτες, αφού δεν έγινε ρητή εξαίρεση, θεώρησαν ότι αμνη- στεύθηκαν και οι πραξικοπηματίες και για την προπαρα- σκευή και την επιβολή της δικτατορίας και την παράνομη άσκηση της εΕουσίας για διάστημα περισσότερο από 7 χρό­νια. Τότε όμως δεν υπήρξε καμμιά λαϊκή αντίδραση για δυο κυρίως λόγους (κατά τη γνώμη μας).

Οι περισσότερο κυνηγημένοι και δυναμικότεροι αντιστασι­ακοί που ανήκαν στην αριστερά έβγαιναν από τις φυλακές ή έτρεχαν στις φυλακές για να δουν και να παραλάβουν αγα­πημένους συντρόφους τους, φίλους, συγγενείς και να προ­σπαθήσουν να κλείσουν τις πληγές τους.

Τόσο οι αριστεροί όσο και άλλοι πολιτικοποιημένοι δημο­κράτες, δεν είχαν δυνατότητα να μάθουν πόσο η χούντα ήταν ακόμα δυνατή, και πόση δύναμη είχαν μερικοί ή πολλοί «υδροκέφαλοι» αξιωματικοί που βρίσκονταν ακόμη στις ένο­πλες δυνάμεις και θα μπορούσαν να αιματοκυλήσουν τον τό­πο μπροστά στο ενδεχόμενο να διωχθούν.

Οι πρώτες μέρες πέρασαν χωρίς να υπάρξει καμμιά κίνηση των χουντικών. Η χουντική ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων δεν έχει ακόμη αλλάξει και «Πρόεδρος» της Δημοκρατίας εξακολουθεί να είναι ο διορισμένος από τον Ιωαννίδη στρα­τηγός Φαίδων Γκιζίκης. Αυτό το περίεργο πολιτικό καθεστώς κάνει πολλούς επιφυλακτικούς. Ενδεικτικά θα μπορούσε να αναφερθούν δυο παραδείγματα που δείχνουν κάποια επιφύλα­ξη και αμηχανία: 1. Η πρώτη εφημερίδα της αριστεράς, η «Αυγή», κυκλοφόρησε πρώτη φορά στις 4 Αυγούστου ενώ

την ίδια μέρα δημοσιεύθηκε στο «Βήμα>* το πρώτο ρεπορτάζ για τους πραξικοπηματίες (Ν. Κακαουνάκης «οι Απριλιανοί κρύβονται και αλληλοβρίζονται»), 2. Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήλθε στην Αθήνα στις 16 Αυγούστου 1974.

Την 1 Αυγούστου 1974 καταργήθηκαν τα «Συντάγματα» της 7ετίας και επαναφέρθηκε σε ισχύ το Σύνταγμα του 1952 αλλά χωρίς τις διατάξεις που αναφέρονταν στον Βασιλιά. Την επό­μενη ημέρα ο Δημ. Ιωαννίδης, ταξίαρχος της Ε.Σ.Α., τέθηκε σε εξάμηνη διαθεσιμότητα (για να μην επανέλθη ποτέ στο στράτευμα). Την ίδια ώρα από τον υπουργό άμυνας διαψεύ- δονταν πληροφορία ότι παραιτήθηκε ο στρατηγός Μπονάνος. Το πρώτο δημοσίευμα που έγινε στην Ελλάδα για εγκλήματα της Χούντας ήταν στις 2 Απριλίου. Στο ραδιοφωνικό σταθμό της Κολωνίας δίνει «συνέντευξη» ο διαβόητος απατεώνας Δημ. Πίμπας - πληρωμένος χαφιές της ασφάλειας, πράκτορας τής ΚΥΠ (συνεργάτης του γνωστού από την Υπόθεση Λαμ- πράκη, Δημ. Κατσούλη) και προβοκάτορας στο Πολυτεχνείο. Βρισκόταν τότε στην Δυτική Γερμανία σταλμένος να παρα­κολουθεί αντιστασιακούς ο Πίμπας και είπε στο γερμανικό ραδιοσταθμό ότι στην εξέγερση του πολυτεχνείου «πήρε πολ­λούς στο λαιμό του και ζητάει συγγνώμη». Περίληψη της εκπομπής του ραδιοσταθμού δημοσιεύθηκε στις Ελληνικές εφημερίδες.

Στις 4 Αυγούστου δημοσιεύεται (όπως προαναφέρθηκε) το πρώτο ρεπορτάζ για τους αρχιπραξικοπηματίες. Ο δημοσιο­γράφος πήγε στο Λαγονήσι να συναντήσει τον Γ. Παπαδό­πουλο. Οι Φρουροί, χωροφύλακες, δεν τον άφησαν. Ο Πρόε­δρος δεν δέχεται κανένα έγραψε πως του είπαν. Ο «αδελφός» Στέλιος τον δέχτηκε και του είπε διάφορα σπαρταριστά ρητά και υμνολογίες για τον Παπαδόπουλο και την «επανάσταση». Αντίθετα με τον Παττακό, ο Μακαρέζος αποκαλεί τον Παπα­δόπουλο χρεωκοπημένο δήθεν ηγέτη. Ο δημοσιογράφος είχε μιλήσει και με τον «θεωρητικό» της χούντας και «σοβιετολό- γο» προδικτατορικά Γεωρ. Γεωργαλά.

Πέρασαν λίγες μέρες χωρίς εξαιρετικά ή εντυπωσιακά νέα για τους χουντικούς. Ο Λούης Δάνος σε χρονογράφημά του στην «Αθηναϊκή» δημοσίευσε συνομιλία του με τον βασανι­στή αστυνόμο της Γενικής Ασφάλειας Πέτρο Μπάμπαλη (που έγινε, φυσικά, στην δικτατορία, όταν ο δημοσιογράφος είχε συλληφθεί) ενώ ο Μποστ έγραφε τότε στην Αυγή ρί­χνοντας «καρφιά» με το γνωστό του ύφος.

Στις 19 Αυγούστου 1974 αλλάζει η ηγεσία των Ενόπλων

29

Ω νά ση ς - Π απαδόπουλος: κατηγορήθηκαν μαζί για τις «συμβάσεις» ιο υς αλλά δεν πλήρωσε κανένας (σ.σ. από τους δυό τους).

Δυνάμεων. Αρχηγός γίνεται ο Διον. Αρμπούζης, που επανέρ­χεται στην «ενέργεια» και Αρχηγός του Στρατού ο Ιω. Ντά- βος (επανέρχεται η προδικτατορική ονομασία Α/ΓΕΕΘΑ και Α/ΓΕΣ αντί των Α/Ε.Δ. και Α/Σ). Πέντε μέρες αργότερα (στις 24/8) αποστρατεύεται ο Δημ. Ιωαννίδης με το βαθμό του υποστράτηγου (!).

Στις 27 Αυγούστου στην εφημερίδα Ουάσιγκτον Ποστ δη­μοσιεύεται συνέντευξη που πήρε από τον Ανδρέα Παπανδρέ- ου (σ.σ. όπως προαναφέρθηκε έχει επιστρέψει στην Αθήνα από τις 16 Αυγούστου) ο αμερικανός δημοσιογράφος Τζόνα- θαν Ράνταλ. Ο Παπανδρέου ανάμεσα σε άλλα έχει πει ...να μη αποκλεισθεί η νομική δίωξη... των πραξικοπηματιών. Περί­ληψη της συνέντευξης δημοσιεύεται σε Ελληνικές εφημερί­δες.

Η πρώτη δικαστική δίωξη για αδίκημα, που, εφέρετο ότι είχε τελεσθεί στην διάρκεια της δικτατορίας ήταν κατά της Δέσποινας Παπαδοπούλου. Η σύζυγος του δικτάτορα κατηγο- ρήθηκε για απάτη μαζί με υπαλλήλους, που (κατηγορήθηκαν ότι) έδωσαν ψευδείς βεβαιώσεις ότι η Δέσποινα υπηρετούσε σε δημόσια θέση και έτσι καρπώθηκε παράνομα 900.000 δρα­χμές. Την δίωξη άσκησε ο εισαγγελέας Φ. Κριτσέλης και ανάκριση έκανε ο ανακριτής του 3ου ειδικού τμήματος Λαμ- πρόπουλος. Μετά δυο μέρες απαγορεύθηκε η έξοδος από την χώρα της Δέσποινας Παπαδοπούλου, του Κων. Καρύδα και του αντισυνταγματάρχη Ιω. Καλογερόπουλου.

Την προηγούμενη (5 Σεπτεμβρίου 1974) είχε διαψευσθεί πληροφορία ότι έχει απαγορευθεί η έξοδος των αρχιχουντι­κών πραξικοπηματιών. Την πληροφορία είχε μεταδώσει το ειδησεογραφικό πρακτορείο «Ασσοσιέϊτεντ Πρες» με βάση φήμη που κυκλοφόρησε, ότι ο Νικ. Μακαρέζος ήθελε να φύ­γει στο εξωτερικό αλλά τον σταμάτησαν στο αεροδρόμιο. Και η φήμη αυτή διαψεύσθηκε.

Η πρώτη πειθαρχική ποινή που επιβλήθηκε από τον Υ­πουργό Άμυνας Αβέρωφ ήταν σε βάρος του Αντιπλοίαρχου Γ. Παπαγιάννη. Τιμωρήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου με 3μηνη «αργία με παύση» για τις δράστηριότητές του στην Κύπρο, όπου ήταν διοικητής των ναυτικών δυνάμεων.

Στις 7 Σεπτεμβρίου ανακοινώθηκε από το Υπουργείο Δημό­σιας Τάξης ότι γίνεται έρευνα για βασανιστήρια πολιτικών κρατουμένων από αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και άνδρες των σωμάτων ασφαλείας στην δικτατορία. Σχετικές —ταυτό­σημες— διαταγές εκδίδουν οι αρχηγοί αστυνομίας Β. Τζαβέ-

31

λας και χωροφυλακής Ν. Κουτσιανάς.Δυο μέρες αργότερα σε επώνυμες δηλώσεις του ο Υπουργός

Δημόσιας Τάξης Σολ. Γκίκας αναφέρει «...θα ταλαιπωρηθούν όσοι ταλαιπώρησαν...».

Την ίδια μέρα, 9 Σεπτεμβρίου 1974, συμβαίνουν δυο ση­μαντικά γεγονότα.

Ανακοινώνεται η έναρξη δικαστικής έρευνας (προκαταρ­κτικής εξέτασης) για τα εγκλήματα της αστυνομίας και του στρατού σε βάρος των αγωνιστών της εξέγερσης του Πολυ­τεχνείου το Νοέμβρη του 1973. Την έρευνα διενεργεί ο Ει­σαγγελέας Πρωτοδικών που υπηρετεί στο γραφείο ποινικής αγωγής, Δημ. Τσεβάς.

Υποβάλλεται στον αρμόδιο Εισαγγελέα η πρώτη μήνυση κατά των πραξικοπηματιών από τον δικηγόρο Αλεξ. Λυκουρέ- ζο που τους κατηγορεί για εσχάτη προδοσία. Οι πρώτοι 15 πραξικοπηματίες που μηνύθηκαν από τον Λυκουρέζο για πα­ραβάσεις των άρθρων 134, 8α και 8β του Ποινικού Κώδικα είναι:

Γεωρ. Παπαδόπουλος, Νικ. Μακαρέζος, Δημ. Ιωαννίδης, Ιω. Λαδάς, Κων. Ασλανίδης, Αντ. Λέκκας, Κων. Καρύδας, Μιχ. Ρουφογάλης, Κων. Παπαδόπουλος, Π. Χατζηπέτρος, Μά­ριος Φραγκίσκος (σ.σ. υπηρετούσε συνταγματάρχης στο ΓΕΣ στις 21 Απριλίου 1967), Γεωρ. Ζωϊτάκης, Γρ. Σπαντιδάκης και Μιχ. Μπαλόπουλος. Η μήνυση αυτή, δυο μέρες αργότε­ρα, διαβιβάστηκε από την Εισαγγελία Αθήνας στην Στρατιω­τική Δικαιοσύνη, επειδή οι μηνυθέντες όταν τέλεσαν τα αδι­κήματα ήταν στρατιωτικοί.

Στις 9 Σεπτεμβρίου ο I. Ζίγδης, πρώην Υπουργός κάνει δή­λωση (που δημοσιεύεται στις εφημερίδες) για την αποστρα­τεία με προαγωγή του Ιωαννίδη. Το σχόλιο που κάνει: και μη χειρότερα...

Στις 11 Σεπτεμβρίου 1974 αρχίζει η κάθαρση που δεν τε­λείωσε ποτέ στα σώματα ασφάλειας με την θέση σε διαθεσι­μότητα των 14 πρώτων αστυνομικών που είχαν καταγγελθεί σαν βασανιστές ή για άλλες υπηρεσίες στην δικτατορία. Είναι 7 αξιωματικοί της Αστυνομίας Πόλεων και 7 της Χωροφυλα­κής και συγκεκριμένα:

Ευαγγ. Μάλλιος, Πετ. Μπάμπαλης, Κων. Καραπαναγιώτης, Κων. Σμαΐλης, Ιω. Καλύβας, Ευαγγ. Γιαννικόπουλος, Βασ. Κραββαρίτης από την αστυνομία.

Μιλτ. Ο. Παπαλεξίου, Δημ. Κατσούλης, Αντ. Π. Χαλούλι- ας, Σπ. Γ. Γάκης, Γ. I. Χρηστάκης, Ν. Δ. Τετραδάκος, Ηλ.

32

Α. Ηλιόπουλος από τη χωροφυλακή.Την επόμενη μέρα 12 Σεπτεμβρίου 1974 απολύονται από

την Κυβέρνηση όλοι οι διορισμένοι από την Χούντα «Δή­μαρχοι» και «Πρόεδροι» Κοινοτήτων. Προσωρινοί Δήμαρχοι ορίζοντα δικαστές με αντιδημάρχους τους τελευταίους πριν την δικτατορία εκλεγμένους άρχοντες της τοπικής αυτοδιοί­κησης. Στις 14 Σεπτέμβρη καθαιρούνται όλοι οι διορισμένοι «συνδικαλιστές» και τα πρωτοδικεία της χώρας αρχίζουν να διορίζουν προσωρινές διοικήσεις στις συνδικαλιστικές οργα­νώσεις.

Η πρώτη επώνυμη συνέντευξη για βασανιστήρια και μετα- χείρηση κρατουμένων αντιστασιακών από την ΕΣΑ, δημοσιεύ­εται στο «ΒΗΜΑ της Κυριακής». Ο πρώην ΕΣΑτζής Βλάσης Ανδρικόπουλος μιλάει στον δημοσιογράφο Νίκο Κακαουνά- κη.

Στις 16 Σεπτεμβρίου απολύονται καθηγητές ανωτάτων σχο­λών που συνεργάστηκαν με την χούντα («υπουργοί» ή «αξιω- ματούχοι») και συγκροτούνται πειθαρχικά συμβούλια από το Υπουργείο Παιδείας για να ερευνήσουν καταγγελίες φοιτητών ή άλλες. Την ίδια μέρα (16.9.74) αποφασίζεται ο υποβιβασμός του Παν. θεράπου που έχοντας το αξίωμα του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου έγινε Υπουργός (Δημοσίας τάξεως) στην «Κυβέρνηση» του «δοτού» Σπ. Μαρκεζίνη. Υποβιβάζεται σε Εφέτη, για να κατηγορηθεί αργότερα και να παραπεμφθεί σε δίκη για το αιματοκύλισμα του Πολυτεχνείου. Στις 21 Σε­πτεμβρίου διώχνονται από τις ένοπλες δυνάμεις 36 αξιωματι­κοί με «διαθεσιμότητα». Είναι 1 αντιστράτηγος, 4 ταξίαρχοι, 27 ανώτεροι αξιωματικοί του στρατού και 2 υποπλοίαρχοι του ναυτικού.

Κύκλοι προσκείμενοι στην Κυβέρνηση δίνουν στις εφημε­ρίδες την πληροφορία ότι ο Γ. Παπαδόπουλος, που μένει ακό­μη στη βίλα του στο Λαγονήσι «μόνο με τους φρουρούς του επικοινωνεί». Η πληροφορία δίνεται σαν έμμεση διάψευση άλλης πληροφορίας που μετέδωσαν ξένα ειδησεογραφικά πρα­κτορεία και σύμφωνα με την οποία ο Γ. Παπαδόπουλος θα έδινε συνέντευξη τύπου, στην οποία:

θα έδινε εξηγήσεις για το πραξικόπημα του 1967.θα εξήγγειλε την ίδρυση πολιτικής κίνησης.Στις 28 Σεπτεμβρίου γίνεται γνωστό από δημοσιεύματα των

εφημερίδων ότι ο υποστράτηγος της Στρατιωτικής Δικαιοσύ­νης Εμμ. Πλευράκης διενεργεί (ήδη) προκαταρκτική εξέταση,

33

Ο Ιωαννίδης κατά την προσέλευσή του στην ε ισαγγελία για το «Πολυτεχνείο». Πίσω του διακρίνονται ο Μπόλαρης κι ένας δημοσιογράφος.

με βάση την μήνυση του Αλ. Λυκουρέζου για την εσχάτη προδοσία των πραξικοπηματιών.

Στο μεταξύ ένα άλλο γεγονός τις μέρες αυτές προκαλεί εν­διαφέρον και —φυσικά— παίρνει μεγάλη δημοσιότητα στον ημερήσιο τύπο. Είναι η προσέλευση του «αόρατου δικτάτο­ρα» του «σκύλου της ΕΣΑ» στον Εισαγγελέα Δημ. Τσεβά ο οποίος είχε καλέσει τον Δ. Ιωαννίδη να τον εξετάσει για την «σφαγή του Πολυτεχνείου». Η δικαστική έρευνα είχε προχωρήσει και πολλά είχαν γραφεί για το αν, που και πότε θα εξεταζόταν από τον Εισαγγελέα ο «φανερός» δικτάτορας Γ. Παπαδόπουλος. Ο Εισαγγελέας είχε εξετάσει δεκάδες μάρ­τυρες μέσα σε 16 μέρες. Σε αυτούς περιλαμβάνονται πρόσωπα που ήταν είτε οι ίδιοι θύματα είτε συγγενείς θυμάτων, άλλοι που αργότερα θα γίνονταν κατηγορούμενοι και άλλοι που θα έμεναν μάρτυρες ή δεν θα καλούνταν καν γιατί —έτσι θα έκριναν οι αρμόδιοι— η μαρτυρία τους δεν θα έδινε τίποτα σπουδαίο για να φωτίσει την υπόθεση. 'Ετσι:

Την πρώτη κιόλας μέρα (9 Σεπτεμβρίου) εξετάζονται τέσ­σερις μάρτυρες και (σύμφωνα με πληροφορίες που δόθηκαν στους δημοσιογράφους) καλούνται άλλοι 25 για τις επόμενες μέρες, ενώ ταυτόχρονα γίνεται γενική έκκληση σε όποιον γνωρίζει γεγονότα που θα βοηθούσαν στην δικαστική διερεύ- νηση των γεγονότων του Πολυτεχνείου, να προσέλθει στον Εισαγγελέα να καταθέσει.

Τη δεύτερη μέρα εξετάζονται άλλοι 8 μάρτυρες συγγενείς θυμάτων, οι περισσότεροι θύματα, και ένας γιατρός.

Την τρίτη μέρα ο Εισαγγελέας Δ. Τσεβάς έκανε αυτοψία στο Πολυτεχνείο και ζήτησε από την ιατροδικαστική υπηρε­σία όλες τις ιατροδικαστικές εκθέσεις που είχαν σχέση με τα γεγονότα. Το απόγευμα εξετάζονται οι συγκλητικοί του πο­λυτεχνείου Σκουλικίδης, Βέης, Κουμούτσος και Σακελλαρί- δης καθώς και πέντε άλλα άτομα θύματα και συγγενείς θυμά­των.

Την τέταρτη μέρα εξετάστηκαν νέοι μάρτυρες μεταξύ των οποίων ο πρύτανης του Πολυτεχνείου Κ. Κονοφάγος ο ηθο­ποιός Στ. Παράβας, δημοσιογράφοι, συγγενείς θυμάτων και ο γερμανός καθηγητής Κλάους Μπένζεν, που δίδασκε στο Πα­νεπιστήμιο Αθήνας και πήγε στο Πολυτεχνείο πολλές φορές.

Στις επόμενες μέρες προσέρχονται πολλοί άλλοι μάρτυρες. Ο εισαγγελέας πηγαίνει στο Ρυθμιστικό όπου είχε οργιάσει ο Μπουκλάκος, ταγματάρχης «τοποτηρητής» της χούντας και καλούνται οι «Υπουργοί» του Μαρκεζίνη, Ζουρνατζής και

35

Σιφναίος. Ακόμη κατέθεσε ο ιατροδικαστής Καψάσκης και ο στρατηγός Γ. Κουρούκλης που «κατηγόρησε όλη τη χούν­τα σα δολοφόνους από τον πρώτο μέχρι τον τελευταίο» και εξέφρασε «το θαυμασμό του στους νέους για την πίστη τους στον αγώνα για την ελευθερία...» (!!!). Καλείται επίσης και εξετάζεται ο Ν. Εφέσιος «Υπουργός» Άμυνας της «δοτής» Μαρκεζινικής «κυβέρνησης» και φοιτητής «συντονιστικής» και του ραδιοφωνικού σταθμού «των ελεύθερων αγωνιζόμενων φοιτητών των ελεύθερων αγωνιζόμενων Ελλήνων». Από αστυ­νομικούς της «ασφάλειας» εξετάζονται οι Ν. Δασκαλόπουλος, Λ. Χριστολουκάς, Δ. Καραγιαννόπουλος, Ε. Γιαννικόπουλος, Ε. Μάλλιος και Π. Μπάμπαλης και από το στρατό οι αξιω­ματικοί Ν. Ραφαηλάκης, Κ. Μαυροειδής.

Στις 25 Σεπτεμβρίου εξετάζεται ο αδελφός του δικτάτορα Χαρ. Παπαδόπουλος, που ήταν τότε (στο «Πολυτεχνείο») γε­νικός γραμματέας στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης. Στις 26 Σεπτεμβρίου με συνοδούς οπλοφόρους γοβίλλες προσέρχεται στο γραφείο του Εισαγγελέα ο αόρατος δικτάτορας Δ. Ιωαν­νίδης. Πλήθος λαού που πληροφορείται αστραπιαία το γεγο­νός κατακλύζει τους γύρω από το «Αρσάκειο» δρόμους και μυριόστομη κραυγή ακούγεται «φόλα στο σκύλο της ΕΣΑ».

Την ίδια μέρα ακούγεται πρώτη φορά ένα όνομα, που στη συνέχεια πολλές φορές θα γραφτεί στις εφημερίδες και θα συζητηθεί: Παρασκευάς Μπόλαρης. Συνοδεύει τον Ιωαννίδη και τυχαία στα σπρωξίματα με τους συγκεντρωμένους, φοιτη­τές κυρίως, κάποιος ακουμπάει σε «κάτι σκληρό» που είχε στο τσαντάκι του. Το τσαντάκι το «αρπάζουν» οι συγκεντρω­μένοι και διαπιστώνουν ότι υπάρχει πιστόλι. Δημιουργείται πανδαιμόνιο, ακούγονται φωνές «φονιάδες», «δολοφόνοι» ενώ οι γορίλλες για να προφτάσουν τον «μαρμάρινο» και ανέκ­φραστο δικτάτορα σπρώχνουν και κλωτσούν δημοσιογράφους, αστυνομικούς και όποιον άλλο βρίσκεται στο δρόμο τους.

Ο αστυνομικός διευθυντής Χρ. Καραθανάσης, επικεφαλής των αστυνομικών οργάνων, παραλαμβάνει το πιστόλι του Μπόλαρη (που φορούσε πολιτικά) και τον κρατάει μέσα στο γραφείο του προϊοσταμένου της Γραμματείας της Εισαγγε­λίας. Εκεί ο Καραθανάσης θα καλέσει «εκπροσώπους» των δημοσιογράφων για να ανακοινώσει ότι ο συλληφθείς ονομά­ζεται Μπολάσης ή Μπόλασης Παρασκευάς και είναι ταγμα­τάρχης. Για την οπλοφορία αυτή αργότερα ο Π. Μπόλαρης θα δικαστεί στο στρατοδικείο με μάρτυρες κατηγορίας —κυ­ρίως— δημοσιογράφους...

36

Η προκαταρκτική όμως συνεχίζεται και με τις εξετάσεις των μελών της «Συντονιστικής» του Πολυτεχνείου και με την παράδοση στον Εισαγγελέα πολλών άλλων στοιχείων. Τελικά θα ολοκληρωθεί και στις 16 Οκτωβρίου 1974 θα παραδοθεί η δικογραφία στον προϊστάμενο της Εισαγγελίας Κων. Φαφούτη.

Στις 21 Οκτωβρίου ασκείται από τον Κων. Φαφούτη ποινι­κή δίωξη κατά παντός υπευθύνου για τα εγκλήματα του Πο­λυτεχνείου και αρχίζει τακτική ανάκριση που θα διενεργήσει ο 8ος ανακριτής X. Παπαδάκης. Η έρευνα Τσεβά απέδωσε τα ακόλουθα αποτελέσματα, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις Φα­φούτη:

Τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν ήταν:Α νθ ρ ω π ο κ το ν ίε ς α π ό π ρό θ εσ η κ α τά συρροή .Απόπειρες ανθρωποκτονιών κατά συρροή.Επικίνδυνες σωματικές βλάβες κατά συρροή.Παράνομες κατακρατήσεις.Φθορές πραγμάτων που χρησίμευαν σε κοινό όφελος.Προκλήσεις σε τέλεση κακουργημάτων και πλημμελημάτων.Ηθική αυτουργία και συνέργεια στις παραπάνω παράνομες πρά­ξεις.Παράνομες οπλοφορίες, απειλές, βλασφημίες.Δεν προσδιορίστηκε ακριβώς ο αριθμός των νεκρών. Η

αναφορά Τσεβά, σχετικά με τον αριθμό των νεκρών έκανε την ακόλουθη ταξινόμηση:

Αυτούς που ανακοινώθηκαν από την «κυβέρνηση» Μαρκε- ζίνη.

Άλλους που βεβαιώθηκε «πλήρως» ο θάνατός τους στα γε­γονότα.

Εκείνους για τους οποίους προέκυψαν «βάσιμα στοιχεία»

Τέλος όσους πιθανολογείται ότι έπεσαν θύματα των οργά­νων της δικτατορίας στην εξέγερση.

Για τους τραυματίες η προκαταρκτική εξέταση βεβαίωσε 1.103 πολίτες και 61 αστυνομικούς.

Οι υλικές ζημιές υπολογίσθηκαν ότι έφθασαν στο ύψος του 1.268.1 S3 δραχμών. Το πόρισμα Τσεβά ανέφερε ότι οι εγκλη­ματίες του Πολυτεχνείου δεν είχαν αμνηστευθεί με το Π.Δ. 519/1974. Μεταξύ των φερομένων σαν δραστών των εγκλημά­των, φυσικών και ηθικών αυτουργών, αναφέρονταν ονομαστι­κά οι Γ· Παπαδόπουλος, Δ. Ιωαννίδης, Μιχ. Ρουφογάλης, Ν. Ντερτιλής, Δ. Ζαγοριανάκος, Κ. Μαυροειδής, Ν. Ραφαηλάκης, Ν. Δασκαλόπουλος, Λ. Χριστολουκάς και άλλοι.

37

Στην «εξορία»: ξενοδοχείο με καλοριφέρ και ... πρόσωπα λυπημένα. Στη Γιούρα ήταν καλλίτερα.

> - - r- ~ , ,ποιος ξέρει;

Την επόμενη μέρα 22 Οκτωβρίου 1974 η δικογραφία της προκαταρκτικής εξέτασης διαβιβάστηκε στον τακτικό ανα­κριτή του 8ου τμήματος X. Παπαδάκη.

Στο μεταξύ, τις μέρες αυτές έχει αρχίσει η αντίστροφη μέ­τρηση για τον δικτάτορα Παπαδόπουλο που εξακολουθεί βέ­βαια να διαμένει στη βίλα «του» στο Λαγονήσι αλλά με κά­ποιο ιδιότυπο σύστημα φρούρησης.

Στις 18 Οκτώβρη υποβάλεται μήνυση για παράνομη (!) απομόνωση και παραβίαση του απόρρητου της αλληλογραφί­ας του.

Στις 23 Οκτώβρη τα ξημερώματα με μια περίπου στρατιω­τική επιχείρηση, που σε διάφορες παραλλαγές δημοσιεύουν με λεπτομέρειες οι εφημερίδες των επομένων ημερών, πέντε από τους αρχιπραξικοπηματίες οδηγούνται στην Κέα (Τζια) για να μείνουν εκεί εκτοπισμένοι μέχρι να προφυλακιστούν για την εσχάτη προδοσία (πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967) λίγους μήνες αργότερα. Οι πέντε είναι οι Γ. Παπαδό- πουλος, Στ. Παττακός, Ν. Μακαρέζος, I. Λαδάς και Μ. Ρου- φογάλης. Μένουν στο ξενοδοχείο «Καρθαία» στο μικρό λιμά­νι της Τζιας και φρουρούνται.

Η ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

Στις 24 Οκτωβρίου συνέρχεται σε πρώτη συνεδρίαση η Ολομέλεια των Εφετών Αθήνας (80 από τους 83 εφέτες και 8 από τους 9 προέδρους εφετών που υπηρετούσαν) για να απο­φασίσουν γιά την άσκηση δίωξης των πραξικοπηματιών για εσχάτη προδοσία. Η δικογραφία που είχε σχηματιστεί μετά τις μηνύσεις Λυκουρέζου και της Ένωσης Δημοκρατικών Δικηγόρων καθώς και την προκαταρτική εξέταση που διενερ­γούσε ο υποστράτηγος δικαστικού Εμμ. Πλευράκης με διατα­γή του Αρχηγού ΓΕΕΘΑ διαβιβάστηκε στην Ολομέλεια των Εφετών. Ο εισαγγελέας Μεν. Κουτσάκος πρότεινε να διωχθούν οι πραξικοπηματίες και να ορισθεί ανακριτής εφέτης και η ολομέλεια επιφυλάχθηκε να αποφασίσει μετά λίγες ημέρες αφού όρισε εισηγητή τον εφέτη Παν. Λογοθέτη.

Τελικά την Ιη Νοέμβρη 1974 η Ολομέλεια των Εφετών αποφάσισε την ποινική δίωξη για εσχάτη προδοσία, έδωσε παραγγελία στον προϊστάμενο της εισαγγελίας Μεν. Κουτσά­κο για την τυπική άσκηση της δίωξης και όρισε ανακριτή

41

στην υπόθεση τον εφέτη Γεώργιο Βολτή. Η απόφαση υπογρα­φόταν από 86 εφέτες και προέδρους εφετών (σ.σ. τα ονόματά τους δόθηκαν στην δημοσιότητα και γράφτηκαν στις εφημε­ρίδες — 2 Νοέμβρη 1974) και η δίωξη έγινε ονομαστικά κα­τά όσων κατονομάζονταν στις μηνύσεις Λυκουρέζου (15) «Δη­μοκρατικών Δικηγόρων» (50) και Χαρισιάδη (5) αλλά και κα­τά κάθε άλλου που θα «προέκυπτε» από την ανάκριση.

Ο Νοέμβρης 1974 είναι μήνας εκλογών, των πρώτων εκλο­γών μετά 10 χρόνια και έτσι το ενδιαφέρον των πολιτών, της πολιτείας και του τύπου στρέφεται περισσότερο προς αυτή την κατεύθυνση. Έ τσι ελάχιστες ειδήσεις περί χουντικών βλέπουν το φως της δημοσιότητας.

Τις τελευταίες μέρες του Οκτώβρη γράψανε οι εφημερίδες ότι:

Ο ανακριτής του 2ου τμήματος (Αθήνας) Δ. Σουλτανιάς συνέχιζε τις ανακρίσεις για βασανιστήρια πολιτικών κρατου­μένων από όργανα της ασφάλειας.

Ο Δ. Μπέης, εκλεγμένος δήμαρχος Ζωγράφου πριν από την δικτατορία, θα υποβάλει μήνυση κατά Ιωαννίδη και 7 άλλων αξιωματικών για τις ευθύνες τους στο Κυπριακό. Θα δεχτεί επικρίσεις από τον δικηγόρο Στ. Κανελλόπουλο που σε δη­λώσεις του αναφέρει ότι η μήνυση προκαλεί «ερωτηματικά» και αν δεν γνώριζε τον Μπέη θα έλεγε ότι είναι «βαλτός» να περιορίσει την ευθύνη για το τεράστιο έγκλημα στον Ιωαννί­δη και να δώσει συγχωροχάρτι στην Κυβέρνηση Ανδρουτσό- πουλου και την ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων. Ο Μπέης θα κάνει και δεύτερη μήνυση λίγες μέρες αργότερα.

Ο Κ. Καραμανλής μιλώντας σε συγκέντρωση αξιωματικών αναφέρει ότι «θα διωχθούν μόνο οι πρωταίτιοι» του πραξικο­πήματος. Οι πολλοί αξιωματικοί δεν έχουν λόγο να φοβούν­ται.

Ο Αρχηγός των Μικτών Επιτελικών Ομάδων του Υπουρ­γείου Δημόσιας Τάξης Σταύρος Βαρνάβας, υποστράτηγος, παραιτείται όταν δημοσιεύεται στις εφημερίδες το όνομά του σαν υπεύθυνου μαζί με άλλους για την σφαγή του Πολυτε­χνείου.

Ο Παπαδόπουλος κάνει προσφυγή στο Συμβούλιο της Επι- κρατείας κατά της 838 κοινής υπουργικής απόφασης των υπουργών Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης με την οποία εκτοπίστηκε για τρεις μήνες στην Κέα.

Και ενώ έχει γίνει η δίωξη για εσχάτη προδοσία των πραξι­κοπηματιών, στην «Αυγή» της Κυριακής 3 Νοέμβρη και στο

42

«καλειδοσκόπιό» του ο Μπόστ με το γνωστό ύφος και την «ορθογραφία» του, γράφει:

«Πόσον γρήγορα περνούν at ημέρε... Μπήκαμε εσίως εις τον νέον μήνα Νοέμβριον. Πρέπει πάλιν να ετοιμάσομαι 120.000 δραχ- μάς διά το ξενοδοχείο «Καρθέα», πριν έβρη αφορμήν ο ξενοδόχος κε μας τους στήλη πίσο».

Αλλά εκτός από τον πυρετό της προεκλογικής περιόδου και των εκλογών που κυριαρχούν τον Νοέμβρη του 1974, είναι και οι εκδηλώσεις για την πρώτη επέτειο της λαϊκής εξέγερ­σης του Πολυτεχνείου. Οι περισσότεροι φοιτητικοί σύλλογοι και τα μεγάλα κόμματα αποφασίζουν να γιορτάσουν την επέ­τειο μετά τις εκλογές αλλά υπάρχουν διαφωνίες μικρών επα­ναστατικών οργανώσεων της αριστεράς που επιμένουν να γί­νουν οι εκδηλώσεις —και θα κάνουν τελικά χωριστές— τις μέρες ακριβώς της εξέγερσης 15 με 17 Νοέμβρη.

Ανεξάρτητα όμως από τις εκλογές και την επέτειο του πο­λυτεχνείου η ανακρίσεις για το πραξικόπημα συνεχίζονται.

Οι μηνυτές καταθέτουν συμπληρωματικούς καταλόγους αξι­ωματικών που έλαβαν μέρος στο πραξικόπημα και ο εφέτης- ανακριτής Γ. Βολτής εξετάζει μάρτυρες. Μεταξύ των πρώτων ο Πρωθυπουργός που κατάργησε η χούντα Παν. Κανελλό- πουλος (8 Νοέμβρη).

Την Δευτέρα 11 Νοέμβρη γίνεται στην Αθήνα ένα ασυνή­θιστο πανηγύρι. Μιλάει ο εκπρόσωπος του κόμματος πολιτι­κής έκφρασης της χούντας Πέτρος Γαρουφαλιάς και αποδο- κιμάζεται από πολλαπλάσιους —σε σύγκριση με τους συγ­κεντρωμένους οπαδούς του— δημοκρατικούς πολίτες. Στις εκλογές το κόμμα της χούντας καταποντίστηκε. Πήρε 1,1 των ψήφων του εκλογικού σώματος.

Αμέσως μετά τις βουλευτικές εκλογές και τη βδομάδα του γιορτασμού (του Πολυτεχνείου) αρχίζει ο αγώνας για το δη­μοψήφισμα, που θα καθορίσει τη μορφή του πολιτεύματος. Στο μεταξύ τυπικά, πρόεδρος της Δημοκρατίας, χωρίς να φαί­νεται πουθενά, είναι ο χουντικός στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης. Το Δημοψήφισμα γίνεται στις 8 Δεκέμβρη και το 70% περί­που των Ελλήνων λένε όχι στο βασιλιά. Πέντε μέρες αργότε­ρα ο βασιλικός Σπ. Θεοτόκης παραιτήθηκε από το βουλευτι­κό αξίωμα.

Στις 27 Νοέμβρη, στα πλαίσια της ανάκρισης για το πραξι­κόπημα, κλήθηκε και κατέθεσε στον εφέτη-ανακριτή Γ. Βολτή ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Γεωρ. Μαύρος.

Στις 29 Νοέμβρη ο Πρόεδρος της Κύπρου Μακάριος ε'πι-

43

στρέφοντας στην Κύπρο από το Λονδίνο πέρασε από την Αθήνα και μίλησε σε τεράστια λαϊκή συγκέντρωση στην Πλατεία Συντάγματος.

Την 1 Δεκέμβρη πρώτη από όλους τους χουντικούς προφυ­λακίζεται, αλλά για μια μέρα μόνο, η σύζυγος του δικτάτορα. Την επόμενη θα καταβάλει το ποσό που κατηγορείται ότι «έφαγε» παράνομα από το Δημόσιο —σαν εγγύηση— και θα αποφυλακιστεί.

Στις 4 Δεκέμβρη δημοσιεύτηκε η πληροφορία ότι ολοκλη­ρώθηκε η διοικητική εξέταση που έγινε για τους δικαστικούς που στην δικτατορία εκτέλεσαν καθήκοντα στρατοδικών και βασιλικών επιτρόπων.

Την ίδια μέρα (4 Δεκέμβρη) δημοσιεύεται ότι ο πρωθυ­πουργός Κ. Καραμανλής σε συνεργασία του με τον υπουργό Δικαιοσύνης Κ. Στεφανάκη, του ζήτησε να συστήσει στους δικαστικούς που ασχολούνται με τις ποινικές υποθέσεις της χούντας να επιταχύνουν τις ανακρίσεις για να κριθούν το τα­χύτερο οι υπεύθυνοι από τη Δικαιοσύνη.

Στις 19 Δεκέμβρη γίνεται μήνυση για την δολοφονία του !5χρονου Βασίλη Πεσλή το πρωί του πραξικοπήματος της 21 Απρίλη 1967.

Χουντικοί αξιωματικοί που είχαν τεθεί σε διαθεσιμότητα επανέρχονται στην ενεργό υπηρεσία ενώ εφημερίδες έχουν αρχίσει να δημοσιεύουν στοιχεία για οικονομικά σκάνδαλα στη διάρκεια της δικτατορίας.

Στις 20 Δεκέμβρη κατέθεσε στον ανακριτή Βολτή για το πραξικόπημα ο Α. Παπανδρέου και τόνισε ότι «η ΣΙΑ οργά­νωσε το πραξικόπημα της χούντας». Την επόμενη οι εφημερί­δες μαζί με το ρεπορτάζ για την κατάθεση Παπανδρέου, ανα­φέρουν ότι έχουν σταλεί κλήσεις για απολογία στους πραξι­κοπηματίες.

Στις 23 Δεκέμβρη κατέθεσε στον ανακριτή ο Χαρ. Φλωρά- κης, γραμματέας του ΚΚΕ και δόθηκε η πληροφορία ότι οι απλογίες των πραξικοπηματιών θα αρχίσουν με τους πέντε εκτοπισμένους της Τζιας τους οποίους θα επισκεφθεί στο νησί ο εφέτης-ανακριτής.

Στις 29 Δεκέμβρη ο εφέτης ανακριτής πηγαίνει στην Τζια να πάρει τις απολογίες των πέντε. Μαζί του στο νησί οι δι­κηγόροι των χουντικών. Ζήτησαν και πήραν 20 μέρες προ­θεσμία, και οι εφημερίδες γράφουν ότι τότε (μετά 20 μέρες) θα αωήσουν το ξενοδοχείο και θα μπουν στις φυλακές.

1975

Έ τσι κλείνει το 1974 και έρχεται το 1975, χρόνος με πολλά γεγονότα και μεγάλη δημοσιότητα για τους χουντικούς.

Με την «ανατολή» του καινούριου χρόνου εκτός από το πά­γιο λαϊκό αίτημα για κάθαρση και τιμωρία των τυράννων, δυο θέματα ακόμη απασχολούν την κοινή γνώμη με δημοσιεύ­ματα: η δημόσια συζήτηση για το σχέδιο του νέου Συντάγμα­τος και οι αποκαλύψεις για τα οικονομικά σκάνδαλα της χούντας.

Αλλά τις πρώτες μέρες του 1975 ένα άλλο γεγονός προκα- λεί ανησυχίες. Ά ντρες της χωροφυλακής στο Αλιβέρι της Εύβοιας βασανίζουν κατά τα πρότυπα των βασανιστών της δικτατορίας (άγρια κακοποίηση και φάλαγγα στο αστυνομικό τμήμα) τον φοιτητή Νικ. Πάντζαλη. Στην υπόθεση δίνεται μεγάλη δημοσιότητα ακριβώς γιατί υπάρχει μεγάλη ευαισθη­σία από τις μνήμες της δικτατορίας.

Οι ανακρίσεις για το πραξικόπημα συνεχίζονται με εξετά­σεις μαρτύρων με πρώτους —για το 1975— τους βουλευτές Ιω. Αλευρά και Ηλία Ηλιού πρόεδρο της ΕΔΑ.

Στις 9 Γενάρη η κυβέρνηση κατέθεσε στη Βουλή ψήφισμα με το οποίο χαρακτηρίζεται πραξικόπημα η στασιαστική κί­νηση της χούντας την 21 Απρίλη 1967 και οι κυβερνήσεις που προέκυψαν από το πραξικόπημα χαρακτηρίζονται κυβερ­νήσεις βίας. Μετά λίγες μέρες, θα γίνει νόμος το Δ ' ψήφι­σμα.

ΠΡΟΦΥΛΑΚΙΣΕΙΣ

Στις 14 Γενάρη 75 προφυλακίζεται αιφνιδιαστικά πρώτος από όλους τους πραξικοπηματίες ο «αόρατος» δικτάτορας Δημ. Ιωαννίδης. Ο ανακριτής Βολτής τον κάλεσε σε κάποιο (!) αστυνομικό τμήμα να απολογηθεί, αυτός αρνήθηκε και υπέβαλε υπόμνημα με πολλές δακτυλογραφημένες σελίδες που

47

ο δικηγόρος του Γ. Αλφαντάκης μοίρασε και στους δημοσιο­γράφους. (Δημοσιεύτηκε σε εφημερίδες 15.1.75). Την ίδια μέ­ρα, μετά την προφυλάκιση Ιωαννίδη, ο ανακριτής αναχώρησε για την Τζια. Απολογείται αυθημερόν, ουσιαστικά αρνούμενος να απολογηθεί, ο Παπαδόπουλος και τις επόμενες οι άλλοι τέσσερις εκτοπισμένοι αρχιπραξικοπηματίες.

Στις 17 Ιανουαρίου «η Αυγή» δημοσιεύει πληροφορία ότι ο δολοφόνος του Παν. Ελή (που σκοτώθηκε κρατούμενος στον ιππόδρομο cfro πραξικόπημα του Απρίλη 1967) Κων. Κώτσα- ρης, ίλαρχος πυροβολικού, υπηρετεί στην Αθήνα και κυκλο­φορεί —όπως όλοι άλλωστε οι εγκληματίες χουντικοί— ελεύ­θερος.

Στις 21 Γενάρη —επιτέλους— οι πέντε της Τζιας κλείνον- ται στις φυλακές Κορυδαλλού. Η πυραυλάκατος «Ευνίκη» με συνοδεία μεταφέρει τους πραξικοπηματίες αργά το βράδυ της 20 Γενάρη για να οδηγηθούν με ασφάλεια οι πέντε στις φυ­λακές.

Στις 22 Γενάρη αρχίζει τακτική ανάκριση από τον ταγμα­τάρχη δικαστικού Παν. Μορφόπουλο για τα βασανιστήρια στο ΕΑΤ-ΕΣΑ, το ΚΕΣΑ και τα άλλα κολαστήρια όπου βα­σανίστηκαν πολίτες από στρατιωτικούς.

Την ίδια μέρα παρατείνεται «επ’ αόριστον» η διαθεσιμότη­τα στην οποία είχαν τεθεί αστυνομικοί που είχαν κατηγορη- θεί σαν βασανιστές.

Επίσης, την ίδια μέρα, η δικογραφία για τη «σφαγή του Πολυτεχνείου» διαβιβάζεται από τον τακτικό ανακριτή X. Παπαδάκη στην εισαγγελία εφετών για να «χρεωθεί» σε εφέ- τη-ανακριτή αφού το Πενταμελές Εφετείο θα κρίνει και αυτή την υπόθεση.

Στις 24 Γενάρη ο εισαγγελέας Ιω. Σαρρέας αρχίζει προκα­ταρκτική εξέταση για τα βασανιστήρια πολιτικών κρατουμέ­νων της «παπαδοπουλικής» δικτατορίας (Απρίλης 67-Ιούνης 73). Για την περίοδο της «Ιωαννιδικής» δικτατορίας με μηνύ­σεις στελεχών του ΚΚΕ και της ΑντιΕΦΕΕ κυρίως, γίνεται κιόλας κυρία ανάκριση από τον ανακριτή Δ. Σουλτανιά.

Τα ξημερώματα της Κυριακής, 26 Γενάρη, άγνωστοι νεο- φασίστες επιτίθενται οπλισμένοι κατά φοιτητών στο Πολυτε­χνείο και κάποιος μαχαιρώνει τον φοιτητή Βασ. Γεωργιάδη. Από πολλές βδομάδες πριν έχουν αρχίσει να κάνουν την εμ­φάνισή τους σε τοίχους της Αθήνας συνθήματα με το σήμα- υπογραφή της νεοφασιστικής οργάνωσης «Νέα Τάξις» και έχει αποκαλυφθεί η δράση του κακοποιού νεοφασίστα Μα-

50

σαγκράντε που συνελήφθη για να εκδοθεί αργότερα στην Ιταλία.

Στο μεταξύ, ο ανακριτής Βολτής καλεί σε απολογία και άλλους «πρωταίτιους» του πραξικοπήματος.

Στις 27 Γενάρη ο Αλ. Λυκουρέζος υποβάλει νέα μήνυση κατά 104 υπουργών και υφυπουργών της δικτατορίας καθώς και κατά του αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου γιατί... με την εγκλη­ματική τους συμπεριφορά παρέτειναν από τις 21.4.67 μέχρι τις23.7.74 την παράνομη κατάσταση που προήλθε από το πραξικό­πημα.

Τις τελευταίες μέρες του Γενάρη καλούνται σε απολογία και άλλοι «πρωταίτιοι» (Μπαλόπουλος, Γκαντώνας, Καραμπέ- ρης, Φραγκίσκος, Θεοφιλογιαννάκος κ.ά.) και υποβάλλεται μήνυση για παράνομες δανειοδοτήσεις από την ΕΤΒΑ. Μετα­ξύ των μηνυθέντων οι Κ. Παπαδόπουλος, Π. Τοτόμης και Π. Αραπάκης (τελευταίος επί δικτατορίας αρχηγός αεροπορίας).

Τις ίδιες μέρες (30 Γενάρη) ο ανακριτής I. Σουλτανιάς κα­λεί σε απολογία στρατιωτικούς κατηγορούμενους για βασα- νισμούς κρατουμένων. Τελικά ελάχιστοι θα δικαστούν και λιγότεροι θα καταδικαστούν. Ονόματα κατηγορουμένων: Πέ­τρος Γκόρος, Θ. Κωνσταντίνου ή Τσιούλας, Αλ Σάμπαλης, Ανδρ. Γεωργίου, Δ. Χριστογιάννης, Εμμ. Παπαδάκης, Γ. Μπόγρης, I. Δράκος, Σ. Κονδύλης, Γ. Μουρατίδης, Δ. Μα- τζώρος, Γ. Γκαλέρης, I. Κυριάκος, Αν. Κοκκινάκης, Αρ. Κε- σεκιάδης, Κ. Καρακατζάς, Κ. Μάτζιος.

Την ίδια μέρα δημοσιεύεται η πληροφορία ότι άρχισε δι­καστική έρευνα από τον ταξίαρχο του αναθεωρητικού στρατο­δικείου Κων. Καλίτση για τα βασανιστήρια στο «Έλλη». Προηγήθηκε διοικητική έρευνα από τον υποναύαρχο Κουμα- νάκο.

Με επερώτηση στη Βουλή ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Ιω. Χαραλαμπόπουλος καταγγέλει σαν «εμπαιγμό και φαλκίδευση του Πανελλήνιου αιτήματος της κάθαρσης» την τιμωρία με τρίμηνη προσωρινή απόλυση του πρεσβευτή Κ. Παναγιωτά- κου και ενός μήνα του Αν. Κοραντή από υπηρεσιακό Συμβού­λιο του Υπουργείου Εξωτερικών.

Στις 3 Φλεβάρη έχει οριστεί να απολογηθεί ο «δικτάτορας του αθλητισμού» Κων. Ασλανίδης για την συμμετοχή του στο πραξικόπημα. Δεν εμφανίζεται όμως και από τότε δεν θα τον δει κανένας στην Ελλάδα (εκτός ίσως από κάποιους που τον έκρυβαν μέχρι να διαφύγει, αν δεν είχε κιόλας φύγει για το εξωτερικό). Έ τσι είναι ο δεύτερος μετά τον Π. Κωτσέλη

51

από τους αρχιπραξικοπηματίες που διαφεύγει.Την ίδια μέρα προφυλακίστηκε ο Ζωϊτάκης και τέθηκε σε

«κατ’ οίκον» περιορισμό ο Αγγελής. Απολογήθηκαν ακόμη οι Κων. Παπαδόπουλος, Μ. Χατζηπέτρος και Κ. Καρύδας. Ο Παπαδόπουλος θα προφυλακιστεί την επόμενη ενώ οι άλλοι δυο αφήνονται ελεύθεροι.

Στις 6 Φλεβάρη προφυλακίστηκε ο Πέτρος Γκόρος, αντι- συνταγματάρχης του στρατού, βασανιστής στο στρατόπεδο Μπογιατίου. Δυο μέρες αργότερα προφυλακίζονται άλλοι τρεις βασανιστές του ίδιου στρατοπέδου (οι Εμμ. Παπαδάκης, Γ. Μπόγρης και Δ. Ματζώρος). Η προφυλάκιση γίνεται στο ίδιο στρατόπεδο που. βασάνιζαν, στο Μπογιάτι!

Στις αρχές Φεβρουάριου φεύγει κανονικά (με το διαβατή­ριό του) ο Παύλος Τοτόμης που κατηγορείται για σκάνδαλα στην ΕΤΒΑ αλλά δεν είχε απαγορευθεί η έξοδός του.

Στις 13 Φλεβάρη προφυλακίζεται άλλος ένας πραξικοπημα­τίας, ο Αντ. Λέκκας. Την ίδια μέρα δημοσιεύεται η πληροφο­ρία ότι ο εφέτης Χρ. Χριστοφορίδης παρέλαβε την δικογρα­φία της σφαγής του Πολυτεχνείου για να κάνει τις ανακρί­σεις.

Δυο μέρες αργότερα το Σάββατο 15 Φλεβάρη προαναγγέλε- ται ότι αρχίζουν οι απολογίες των βασανιστών Μάλλιου, Μπάμπαλη και άλλων της Γενικής Ασφάλειας Αθήνας. Την ίδια μέρα προφυλακίζονται στο Μπογιάτι άλλοι δυο «έφε­δροι» βασανιστές. Οι υπαξιωματικοί Άνθιμος Μουρατίδης και Σταμάτης Σκαλέρης.

Την ίδια μέρα ανακοινώνεται ότι παραπέμπονται στο πει­θαρχικό 22 καθηγητές και 4 υφηγητές Ανώτατων εκπαιδευτι­κών Ιδρυμάτων για συνεργασία με την Χούντα.

Την Δευτέρα 17 Φλεβάρη δικάζονται οι «γορίλες» του Ιω- αννίδη Παρ. Μπόλαρης και Αρ. Νικολόπουλος. Ο Μπόλαρης καταδικάζεται για παράνομη οπλοφορία σε φυλάκιση 3 μη­νών και 5 ημερών με 3ετή αναστολή. Ο Νικολόπουλος που ήταν κατηγορούμενος για «έργα εξύβριση» αθωώνεται. Την ίδια μέρα αναβάλλεται στο Πενταμελές εφετείο η δίκη για τα σάπια κρέατα, γιατί απούσιαζε ο Ζαφείρης Παπαμιχαλόπου- λος διευθυντής του Υπουργείου Εμπορίου.

Στις 20 Φλεβάρη γίνονται ακόμη τρεις ποινικές διώξεις με απόφαση της Ολομέλειας των Εφετών. Για τον φόνο του Β. Πεσλή κατά Παπαδόπουλου, Παττακού, Μακαρέζου και άγνω­στου δολοφόνου, για τις δανειοδοτήσεις από την ΕΤΒΑ κατά των Π. Τοτόμη, Κ. Παπαδόπουλου, Π. Αραπάκη και άλλων

52

και για την παράνομη μίσθωση των ιχθυοτροφείων της Λευ­κάδας κατά των Π. Κωτσέλη και Μίνωα Καλαϊτζάκη, χουντι­κού Νομάρχη της Λευκάδας.

Στις 23 Φλεβάρη προφυλακίζονται για τα βασανιστήρια του ΕΑΤ-ΕΣΑ οι αρχιβασανιστές Θεοφιλογιαννάκος και Χα- τζηζήσης. Την ίδια μέρα γίνεται μήνυση για τη δολοφονία της Μαρίας Καλαβρού που σκοτώθηκε την 21 Απριλίου 1967 στην οδό Πατησίων από ριπή αυτόματου που κρατούσε ο αν­θυπίλαρχος τότε Ιωάννης Αλμπάνης (ίλαρχος το 1975).

Η ΣΥΝΟΜΩΣΙΑ «ΠΥΖΑΜΑ»

Πριν συμπληρωθεί ένας χρόνος από την κατάρευση της δικτατορίας ή την παράδοση της εξουσίας στους πολιτικούς, ξαφνικά το αίμα των Ελλήνων παγώνει στις φλέβες τους. Στις 24 Φλεβάρη ανακοίνωση του Υπουργείου-Εθνικής Ά μυ­νας μιλάει για ανόητες κινήσεις ελαχίστων αμετανοήτων, συνδεο- μένων με τους πρωτεργάτες της δικτατορίας που είχαν σαν απο­τέλεσμα την λήψη μερικών εκτάκτων μέτρων και την προσω­πική διαταγή του Κ. Καραμανλή να τεθούν σε επιφυλακή οι φρουρές του λεκανοπεδίου Αττικής. Η διαβεβαίωση των αρ­μοδίων ότι ουδεμία ανησυχία δικαιολογείται ελάχιστους πείθει και σε πολλούς επιτείνει την ανησυχία. Γνωστά ονόματα στρατιωτικών από δημοσιεύματα του τύπου για άλλα κατορ- θώματά τους αναφέρονται από την πρώτη στιγμή ότι περιλαμ­βάνονται στον κατάλογο των ονομάτων συλληφθέντων: Ντερ- τιλής (φονιάς στο Πολυτεχνείο), Κώτσαρης (φονιάς στον Ιππόδρομο), Μπόλαρης (οπλοφόρος γορίλλας του Ιωαννίδη) και άλλοι. Οι επίδοξοι πραξικοπηματίες ανακοινώθηκε ότι επιχείρησαν να κινηθούν έχοντας σαν κύρια βάση το στρατό­πεδο μικτών μονάδων Καρατάσου στη Θεσσαλονίκη και σκό­πευαν να κινηθούν στην Κοζάνη, την Κομοτηνή, την Έδείσα την Βέροια και το λεκανοπέδιο Αττικής.

Στόχος ιους η κατάλυση των νομίμων αρχών και η επιβο­λή νέας στυγνής δικτατορίας. Την ίδια μέρα ανακοινώνεται ότι έγιναν οι πρώτες συλλήψεις και ότι μερικοί από τους συ­νωμότες συνελήφθησαν στα σπίτια τους με τις πυζάμες...

Την επόμενη μέρα και ενώ η δημοκρατική κοινή γνώμη βουίζει και ζητά κάθαρση στο στρατό και τιμωρία των ενό­χων, το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας ανακοινώνει 37 συλλή­

54

ψεις αξιωματικών, από το βαθμό του υποστράτηγου μέχρι του υπολοχαγού.

Τα ονόματα είναι τα ακόλουθα:Υποστράτηγος Παπαδάκης Παύλος, Ταξίαρχος Ντερτιλής

Νικόλαος, Ταξίαρχος Κονδύλης Ανδρέας, Ταξίαρχος Λαμπού- σης Γεώργιος, Ταξίαρχος Μανιάτης Ιωάννης, Ταξίαρχος Ηλιό- πουλος Σπυρίδων, Συνταγματάρχης ε.α. Παπαποστόλου Δημή- τριος, Συνταγματάρχης Αντωνόπουλος Ιωάννης, Αντισυνταγ- ματάρχης Τσουλιάς Γεώργιος, Αντισυνταγματάρχης Στειακά- κης Ιωάννης, Αντισυνταγματάρχης Σουλελές Ιωάννης, Αντι- συνταγματάρχης Στοφόρου Γεώργιος, Αντισυνταγματάρχης Παπαγεωργίου Θεόκλητος, Αντισυνταγματάρχης Μανουσάκης Ιωάννης, Αντισυνταγματάρχης Παπαγιάννης Κων/νος, Αντι- συνταγματάρχης Π,απαζόπουλος Δημήτριος, Αντισυνταγμα- τώρχτις θωμάς Ηρακλής, Ταγματάρχης Κοντώσης Κων/νος, Ταγματάρχης Γερακίνης Αθανάσιος, Ταγματάρχης Παπανδ- ρέου Κων/νος, Ταγματάρχης Τσαγκαράκης Ιωάννης, Ταγμα­τάρχης Γιανακόπουλος Κυριάκος, Ταγματάρχης Δαουλάκος Νικόλαος, Ταγματάρχης Μπαλαράς Αγγελής, Ταγματάρχης Κρητικός Δημήτριος, Ταγματάρχης Ξανθάκος Κων/νος, Ταγ­ματάρχης Σταθάκης Σπυρίδων, Ταγματάρχης Σταύρου Γεώρ­γιος, Ταγματάρχης Παλαίνης Αριστείδης, Ταγματάρχης Περ- δίκης Αθανάσιος, Ταγματάρχης Τριάντος Σπυρίδων, Ταγμα­τάρχης Μπόλαρης Παρασκευάς, Λοχαγός Θανόπουλος Αν­δρέας, Ίλαρχος Αλμπάνης Ιωάννης, Ίλαρχος Κώτσαρης Κωνσταντίνος, Ίλαρχος Κωνσταντόπουλος Κων., Υπολοχα- γός Παϊπάης Ευάγγελος

Την ίδια μέρα 25 Φεβρουαρίου προφυλακίζεται ο τρίτος διοικητής του ΕΑΤ-ΕΣΑ βασανιστής Αναστ. Σπανός.

Την 1η Μάρτη η « Ένωση Δημοκρατικών Δικηγόρων Ελλά­δας» υποβάλει νέα μήνυση κατά 238 αξιωματικών «στηριγμά­των» της χούντας. Από τους μέχρι πριν τη Φεβρουαριανή από­πειρα πραξικοπήματος μηνυθέντες από τους «δημοκρατικούς δικηγόρους», 12 συνελήφθησαν σαν συνωμότες.

Στις 5 Μάρτη δημοσιεύεται είδηση ότι κινείται η διαδικα­σία για την δίωξη των υπευθύνων της προδοσίας της Κύπρου. Την επόμενη μέρα οι εφημερίδες γράφουν ότι η δίωξη ανα­βάλλεται για λίγες μέρε.;. Μετά λίγες μέρες «προς αποφυγήν ενδεχομένης διαταράξεως διεθνών σχέσεων της χώρας» ανα­βάλλεται η δίωξη των πραξικοπηματιών της Κύπρου και υπευθύνων της προδοσίας, που είχε σαν συνέπεια την τουρ­κική εισβολή.

55

Στις 6 Μάρτη αποστρατεύονται ο υποστράτηγος Παύλος Παπαδάκης, οι ταξίαρχοι Νικ. Ντερτιλής, Ανδρ. Κονδύλης, Θρασύβ. Γιοβάνης, Μιχ. Γεωργίτσης, Ιω. Μανιάτης, Γ. Πα- παγεωργίου, Σωκρ. Μπονώτης, Κων. Κοντώσης μαζί με άλ­λους ανώτατους αξιωματικούς των τριών όπλων και επανέρ­χονται αξιωματικοί που διώχθηκαν από τη δικτατορία.

Στις 10 Μάρτη ασκείται ποινική δίωξη κατά του Γεωργίου Αλφαντάκη, δικηγόρου του Ιωαννίδη και πολλών από τους παραλίγο πραξικοπηματίες του Φλεβάρη, για δηλώσεις του. Χαρακτήρισε χονδροειδή σκευωρία την απόπειρα πραξικοπήμα­τος και απείλησε τον αρχηγό των Ενόπλων Δυνάμεων στρατη­γό Διον. Αρμπούζη ότι θα τον μηνύσει αν δεν ελευθερώσει τους κρατούμενους συνωμότες. Διώκεται για περιύβριση αρ­χής, διά του τύπου πρόκληση σε απείθεια και διασπορά ψευ­δών ειδήσεων και περίεργα (σ.σ. επειδή είναι δικηγόρος και έχει ειδική δωσιδικία έπρεπε να δικαστεί σε εφετείο) παρα- πέμπεται στο αυτόφωρο τριμελές πλημμελειοδικείο.

Στο μεταξύ, ολοκληρώνονται οι απολογίες των βασανιστών της ασφάλειας για τα βασανιστήρια της Ιωαννιδικής περιό­δου της δικτατορίας. Αφήνονται όλοι ελεύθεροι εκτός του Ευάγγ. Μάλλιου που προφυλακίζεται.

Στις 15 Μάρτη ανακοινώνονται τα ονόματα 140 αξιωματι­κών που αποστρατεύονται:

Στο ΣτρατόΣυνταγματάρχες: Παππάς Ηλίας, Ιππικού - Τεθωρακισμένων, Αργυρός Ανδρέας, Ιππικού - Τεθωρακισμένων, Κούρτης Χρή- στος, Πεζικού, Χρυσός Γεώργιος, Πεζικού, Μπραβάκος Ιωάν­νης, Πεζικού, Δημητρίου Ευάγγελος, Πεζικού, Αντωνόπουλος Ιωάννης, Μηχανικού, Κομπάκης Κωνστ.ν Πεζικού, Χροναίος Παναγιώτης, Ιππικού - Τεθωρακισμένων, Βώσσος Κωνστ., Πε­ζικού.Αντισυνταγματάρχες: Δαβανέλος Νικόλαος, Πεζικού, Αθανασ- σόπουλος Βασίλειος, Ιππικού - Τεθωρακισμένων, Μανιόπου- λος Χρήστος, Πεζικού, Τσόκας Ευάγγελος, Πυροβολικού, Ζουλίνος ή Ζουλινάκος Χαράλαμπος, Πεζικού, Σουλελές Ιω., Πεζικού, Γκίνης Παναγιώτης, Πεζικού, Μανουσάκης Ιω., Πε­ζικού, Στειακάκης Ιωάννης, Πεζικού, Σκόδρας Δημήτριος, Πε­ζικού, Τσουλιάς Γεώργιος, Πεζικού, Παπαγιάννης Κωνστ., Πεζικού, Νίκας Ευάγγελος, Πεζικού, Κοκκοράκης Κωνστ., Πεζικού, Στοφόρος Γεώργιος, Πεζικού, Ροϊδοδήμος Ιωάννης, Πεζικού, Βόρδος Νικόλαος, Πυροβολικού, Δρίτσας Γεώργιος,

56

Πεζικού, Ζουμπουλάκης Δημήτριος, Πεζικού, €>ωμάς Ηρα­κλής, Πεζικού, Ρετζέπης Νικόλαος, Ιππικού - Τεθωρακισμέ­νων, Πηλιχός Μιχαήλ, Πεζικού, Παπαδόπουλος Απόστολος, Πεζικού, Ντουζέπης Γεώργιος, Πεζικού, Δαδιώτης Χρήστος, Πεζικού, Λαμπρινός Γρηγόριος, Ιππικού - Τεθωρακισμένων, Γκόρος Πέτρος, Πεζικού, Βουλιέρης Κωνστ., Πεζικού, Παπα- γεωργίου Θεόκλητος, Πεζικού, Θεοφιλογιαννάκος Θεόδωρος, Πεζικού, Μπεκιάρης Κωνστ., Πεζικού.Ταγματάρχες: Σοφικίτης Μιχαήλ, Πεζικού, Μπαλαράς Αγγε- λής, Πεζικού, Κοντώσης Κωνστ., Πεζικού, Δαουλάκος Νικόλ., Πεζικού, Χατζηζήσης Νικόλαος, Πεζικού, Κρητικός Δημή- τριος, Πεζικού, Περδίκης Αθανάσιος, Πεζικού, Σκλαβενίτης Αθανάσιος, Πεζικού, Παπανδρέου Κωνστ., Μηχανικού, Κουρ- κουλάκος Μιχαήλ, Πεζικού, Γιαννακόπουλος Κυριάκος, Πε­ζικού ΠαλαΓνης Χαράλαμπος, Πεζικού, Γερακίνης Αθανάσιος, Μηχανικού, Σπανός Αναστάσιος, Πεζικού, Μάσσας Δημή- τριος, Πεζικού, Τριάντος Σπυρίδων, Πεζικού, Νικολόπουλος Ηλίας, Πεζικού, Ξανθάκος Κωνστ., Ιππικού - Τεθωρακισμέ­νων, Παπαδόπουλος Παντελής, Πεζικού, Βαμβακόπουλος Ευάγγελος, Πυροβολικού, Πλακούτσης Χρήστος, Πεζικού, Κουλουμβάκης Μιχαήλ, Πεζικού, Αντωνόπουλος Δημήτριος, Πεζικού, Γκούτος Βασίλειος, Πεζικού, Σωτήρχος Ευάγγελος, Ιππικού - Τεθωρακισμένων, Αγγελόπουλος Νικόλ., Ιππικού - Τεθωρακισμένων, Βάσος Σπυρίδων, Πεζικού, ΠαλαΤνης Αριστ., Πεζικού, Μπόλαρης Παρασκευάς, Πεζικού, Αποστόλου Δημή- τριος, Πυροβολικού, Σταθάκης Σπυρίδων, Ιππικού - Τεθωρα­κισμένων, Σταύρου Γεώργ., Πεζικού, Κωνσταντόπουλος Κ., Ιππικού - Τεθωρακισμένων, Τσάλλας Γεώργ., Πεζικού, Γκολί- νας Δημ., Υγειονομικού -ιατρός, Σταθάκος Σταύρος, Εφοδια­σμού - Μεταφορών.Λοχαγοί: Θανόπουλος Ανδρ., Πεζικού, Ρώμας Γεώργιος, Ιππι­κού - Τεθωρακισμένων, Ανδρίτσος Δημήτριος, Πεζικού, Αλμπάνης Ιωάννης, Ιππικού - Τεθωρακισμένων, Σκοπελίτης Θεόφιλος, Πεζικού, Κώτσαρης Κωνστ., Ιππικού - Τεθωρακι­σμένων, Αρβανίτης Ιωάννης, Πεζικού.Υπολοχαγοί: Νικολόπουλος Γεώργιος, Πεζικού, Γουνελάς Μι­χαήλ, Ιππικού - Τεθωρακισμένων, Μητρούλης Χρήστος, Πεζικού, Νομικός Νικόλαος, Πεζικού, Παϊπάης Βάϊος, Πεζι­κού.Στο Ναυτικό:Πλοίαρχοι: Βάσσος Παναγ. Μάχιμος, Χαρλαύτης Βασίλειος, Μάχιμος, Τραγέας Χρήστος, Μάχιμος, Καμαρινέας Θρασύ­

57

βουλος, Μάχιμος, Χατζηκώστας Αντώνιος, Τεχνικός, Μαυρο- ειδής Νικόλαος, Οικονομικός.Αντιπλοίαρχοι: Γερακίνης Νικόλαος, Μάχιμος, Νικολόπουλος Παναγ. Μάχιμος, Πολιτόπουλος Αναστάσιος, Μάχιμος, Πα- παγιάνης Μελέτιος - Γεώργιος, Μάχιμος, Κουτσούκος Χρή- στος, Μάχιμος, Λαγωνίκας Παντελής, Μάχιμος, Κυριακόπου- λος Μάριος - Παναγιώτης Μάχιμος, Ρουσσάκος Παναγ. Οικονομικός, Ρηγόπουλος Μπέης, Οικονομικός.Πλωτάρχες: Κιοσσές Νικόλαος, Μάχιμος, Παπαδόπουλος Η- λίας, Μάχιμος, Κούβαρης Παναγ., Μάχιμος, Βασιλακόπουλος Νεοκλής, Μάχιμος, Παπαργύρης Γεώργιος, Τεχνικός, Κορμός Γ., Πληρωμάτων - Στόλου.Υποπλοίαρχοι: Γκίκας Αθανάσιος, Μάχιμος, Ταβλαρίδης Σταύ­ρος, Μάχιμος, Ντάνος Γεώργιος, Τεχνικός, Δαβάκης Σταύρος, Οικονομικός, Γεωργιόπουλος Πέτρος, Πληρωμάτων - Στόλου. Ανθυποπλοίαρχοι: Μισθός Νικόλαος, Πληρωμάτων -Στόλου, Αβραμόπουλος Ανδρέας, Πληρωμάτων - Στόλου.

Στην Αεροπορία:

Σμήναρχοί: Παπανικολάου Ασημάκης, Ιπτάμενος, Αναγνώστου Αθαν., Ιπτάμενος, Μάγειρος Νικόλαος, Ιπτάμενος, Φραγ- κοπανάγος Ανδρ., Ιπτάμενος, Ρούσσος Γεώργ., Ιπτάμενος, Μπάρτζης Κωστ., Ιπτάμενος, Τσάκας Αλέξανδρος, Ιατρός. Αντισμήναρχοι: Κόλλιας Φίλιπ., Ιπτάμενος, Παπαηλιού Δημή- τριος, Ιπτάμενος, Κατσαδωράκης Γεώργιος, Ιπτάμενος, Χρυσά- γης Ευάγγελος, Ιπτάμενος, Μαρκαντές Δημήτριος, Ιπτάμενος, Παπαϊωάννου Ιωάννης, Ιπτάμενος, Παπανικολάου Λουκάς, Αεραμύνης, Δολιανίτης Ιωάννης, Οικονομικός.Επισμηναγοί: Κασσαβέτης Γεώργιος, Ιπτάμενος, Παπακων­σταντίνου Ιωάννης, Ιπτάμενος, Νηγιάννης Σπυρίδων, Τεχνι­κός, Νεστορίδης Βασίλειος, Τεχνικός, Γαλάνης Δημήτριος, Αεραμύνης.Σμηναγοί: Σαραφίδης Νικόλαος, Ιπτάμενος.

Ο Γ. Αλφαντάκης καταδικάστηκε σε φυλάκιση 10 μηνών από το αυτόφωρο. 'Εκανε έφεση και αφέθηκε ελεύθερος.

Στις 18 Μάρτη ολοκληρώθηκε η πρώτη ανάκριση για τα βασανιστήρια (του τελευταίου χρόνου της δικτατορίας).

Στις 20 Μάρτη γίνονται και νέες διώξεις κατά των πραξι­κοπηματιών για τα εγκλήματα της δικτατορίας (δολοφονία Καλαβρού, Οικονομικά σκάνδαλα).

58

Στις 24 Μάρτη ανακοινώνεται ότι κλείνει η δικογραφία για το πραξικόπημα και η δικογραφία διαβιβάζεται στην Εισαγ­γελία Εφετών. Την «χρεώνεται» ο εισαγγελέας Κων. Σταμά- της για να συντάξει πρόταση.

Στις 25 Μάρτη, στην στρατιωτική παρέλαση, νεοφασίστες με μαύρα μπουφάν και γάντια επιτίθενται και κακοποιούν δη­μοκρατικούς πολίτες και νέους, που μοίραζαν υλικό κοντά στο εκλογικό κέντρο του δημοκρατικού υποψήφιου Ιω. Πα- παθεοδώρου. Συλλαμβάνεται ο Αριστοτέλης Καλέντζης θαυ­μαστής του Χίτλερ, ο Ιω. Μάγκος και... μια ομάδα δημοκρα­τικών που θα δικαστούν μαζί.

Στις 26 Μάρτη «άγνωστοι» αστυνομικοί επιτίθενται και τραυματίζουν χωρίς λόγο (στα δικαστήρια) δυο δημοσιογρά­φους του δικαστικού ρεπορτάζ, τον Νίκο Κακαουνάκη και τον Σπύρο Καρατζαφέρη. Θα υποβληθεί μήνυση αλλά δεν θα βρε­θεί κανένας από τους δράστες.

Στις 28 Μάρτη ασκήθηκε δίωξη κατά 104 «υπουργών» και «πρωθυπουργών» της χούντας για συνέργεια σε έσχατη προ­δοσία.

Στις 29 Μάρτη προφυλακίζεται ο πρώτος κατηγορούμενος για τη σφαγή του Πολυτεχνείου. Είναι ο Ιωάννης Λυμπέρης 23 χρονών έφεδρος ανθυπολοχαγός, που σκότωσε δυο στο Πολυτεχνείο. Την ίδια μέρα μηνύθηκαν άλλοι 48 «υπουργοί» και υφυπουργοί που δεν είχαν μηνυθεί με τους 104 άλλους.

Στις 30 Μάρτη έγιναν οι πρώτες μετά τη δικτατορία δημο­τικές και κοινοτικές εκλογές.

Την 1 Απρίλη υποβάλλεται μήνυση κατά 91 δικαστών όλων των βαθμιδών της Δικαιοσύνης. Ο γιατρός Όθωνας Χρυσαφίδης τους κατηγορεί για συνέργεια στο έγκλημα της εσχάτης προδοσίας και της στάσης, γιατί εφαρμόζοντας τους νόμους της χούντας ενίσχυσαν το δικτατορικό καθεστώς και βόηθησαν την,παραμονή τους στην εξουσία. Επίσης ότι κή­ρυξαν εκτελεστές αποφάσεις όχι στο όνομα του Βασιληά (!) αλλά στο όνομα του Παπαδόπουλου. Διατάχθηκε προκαταρ­κτική εξέταση την οποία έκανε ο Εισαγγελέας Εφετών Ιω. Ζεγκίνης αλλά η δικογραφία μπήκε στο αρχείο χωρίς να ανακοινωθεί τίποτα. Πάντως κανένας δικαστικός δεν διώχθη- κε ποινικά.

Την ίδια μέρα αποφασίσθηκε η έκδοση του Ιταλού νεοφα- σίστα Έ λλιο Μασαγκράντε στην Ιταλία. Στο μεταξύ, με την έξαρση της δράσης των νεοφασιστών της «νέας τάξεως» (επιθέσεις κατά πολιτών και βιβλιοπωλείων, αναγραφή συν­

59

θημάτων, ανώνυμες απειλές δημοσιογράφων, κλπ.), ογκώνεται και το κίνημα της διαμαρτυρίας. Στις 2 Απρίλη οι βιβλιοπώ­λες κλείνουν τα καταστήματά τους σε ένδειξη διαμαρτυρίας.

Στις 4 Απρίλη αφήνονται ελεύθεροι τρεις ανώτατοι αξιωμα­τικοί που είχαν συλληφθεί με τους συνωμότες του Φλεβάρη. Είναι οι Π. Παπαδάκης υποστράτηγος και ο Α. Κονδύλης και I. Μανιάτης, ταξίαρχοι. Τα ονόματό τους έχουν αναφερ­θεί και στην υπόθεση του πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Ο Παπαδάκης έχει καταγγελθεί και σαν υπεύθυνος της εξαφάνισης 14.000 όπλων τύπου «κολά- σνικωφ» από το μέγαρο της αρχιεπισκοπής της Κύπρου χω­ρίς να υπάρξει επίσημη αντίδραση.

Στις 11 Απρίλη δικάζονται στο τριμελές Πλημμελειοδικείο οι νεοφασίστες Αριστοτέλης Καλέντζης και Ιωάννης Μάγκος και καταδικάζονται σε φυλάκιση 4 μηνών ο καθένας για τραυματισμούς πολιτών στα επεισόδια της 25 Μάρτη. Στη δί­κη εκείνη ο Καλέντζης σε ερώτηση αν είναι φασίστας, απάν­τησε σε συνήγορο: Είμαστε εθνικιστές, φασίστες είναι οι Ιτα­λοί, εμείς είμαστε Έλληνες.

Την ίδια απάντηση —φασίστες είναι οι Ιταλοί, εγώ είμαι Έλ­ληνας— θα δώσει και ο αστυνομικός διευθυντής στην υπηρε­σία τότε Χρήστος Καραθανάσης λίγους μήνες αργότερα, σε ερώτηση δικηγόρου όταν εξεταζόταν σαν μάρτυρας σε δίκη.

Στις 12 Απρίλη δίνεται στη δημοσιότητα η πρόταση του Εισαγγελέα Κων. Σταμάτη για την παραπομπή σε δίκη των πρωταιτίων του πραξικοπήματος της 21 Απρίλη. Προτείνεται να δικαστούν 22 μεταξύ των οποίων οι Χρήστος Δαδιώτης και Ιωάννης Μανουσακάκης που τελικά δεν θα παραπεμ- φθούν, ενώ προτείνεται η απαλλαγή των Οδ. Αγγελή, Κων. Καρύδα, Μ. Χατζηπέτρου και Δ. Σταματελόπουλου που τελι­κά θα παραπεμφθούν.

Στις 14 Απρίλη γίνεται γνωστό ότι με βούλευμα του Συμ­βουλίου Εφετών διατάχθηκε η αποβολή της πολιτικής αγω­γής των μηνυτών από την προδικασία και την δίκη των πρα­ξικοπηματιών.

Στις 15 Απρίλη επιβεβαιώνεται από το υπουργείο Εθνικής Άμυνας ότι οι βασανιστές έχουν εξαφανίσει τα αρχεία της ΕΣΑ. Η υπόθεση αυτή, για την οποία γίνεται κύρια ανάκριση από τη Στρατιωτική Δικαιοσύνη, θα προκαλέσει ακόμη μια δίκη.

Στις 18 Απρίλη γίνεται στη Βουλή έντονη συζήτηση για την αποχουντοποίηση και τη κάθαρση στο στρατό και ο

60

Ο «Ναζιστής··: η Ελλάδα πάνω απ' όλα! ... χρειάζονται σχόλια;

Υπουργός Άμυνας Αβέρωφ δηλώνει: αξιολογώ πρώτα την ικα­νότητα προς πόλεμον...

Η ίδια μέρα, 18 Απρίλη, είναι η τελευταία της προθεσμίας των τριών μηνών που έθεσε το Δ ' ψήφισμα της 18-1-75 για την υποβολή μηνύσεων για εγκλήματα που διαπράχθηκαν στη δικτατορία. Υποβλήθηκαν πάνω από 100 μηνύσεις για βασανιστήρια και για άλλες παρανομίες χουντικών.

Στις 24 Απρίλη αιφνιδιαστικά και απροσδόκητα ακούγον- ται πρώτη φορά οι λέξεις στιγμιαίο και διαρκές για το έγ­κλημα της εσχάτης προδοσίας των αρχιπραξικοπηματιών. Εμβρόντητοι οι δημοκρατικοί αναγνώστες των εφημερίδων διαβάζουν ότι ο εφέτης-ανακριτής Κων. Ποταμιάνος αρνείται να κάνει ανακρίσεις για την υπόθεση της συνέργειας στην εσχάτη προδοσία των «πρωθυπουργών», «υπουργών» κλπ. της χούντας γιατί το έγκλημα ήταν «στιγμιαίο». Επειδή έχει γίνει η. δίωξη όμως από την ολομέλεια των Εφετών, η διαφωνία ανακριτή εισαγγελέα εισάγεται στο Συμβούλιο Εφετών.

Την άποψη του στιγμιαίου υποστηρίζει στο Συμβούλιο Εφε­τών και ο Εισαγγελέας Νικ. Γανώσης. Αντιδρούν με έντονες δηλώσεις ο καθηγητής του ποινικού Δικαίου Γ. Α. Μαγκάκης που χαρακτηρίζει λάθος τη θέση περί «στιγμιαίου» και ο μη­νυτής των 104 Αλ. Λυκουρέζος που αναρωτιέται τί συμβαίνει στην Ελληνική Δικαιοσύνη;

Στις 28 Απρίλη, μετά από πολυήμερη δίκη, καταδικάζεται και στο Εφετείο ο συνήγορος των χουντικών Γ. Αλφαντάκης, αλλά η ποινή του μειώνεται στους 6 μήνες. Η απόφαση αργό­τερα θα αναιρεθεί.

Στις 30 Απρίλη το Συμβούλιο των Εφετών με το 355/75 βού­λευμά του χαρακτηρίζει το έγκλημα της εσχάτης προδοσίας διαρκές. Κατά του βουλεύματος θα ασκηθεί αναίρεση στον Ά ρειο Πάγο από τον εισαγγελέα Ευστάθιο Μπλέτσα για να κριθεί τελικά —αργότερα— στιγμιαίο το έγκλημα και να απο­φύγουν την τιμωρία τα στηρίγματα των πραξικοπηματιών δι­κτατόρων.

Στις 13 Μάη στην «Αυγή» δημοσιεύθηκε ρεπορτάζ του δη­μοσιογράφου (που έγραψε αυτό το βιβλίο) Γ. Κρεμμυδά για την μέχρι τη στιγμή εκείνη δικαστική αντιμετώπιση των χουντικών. Το ενδιαφέρον που έχει (σημείωση: γΓ αυτό πα­ρατίθεται το κείμενο) συνίσταται στο ότι έχουν καταχωρηθεί στο δημοσίευμα και στοιχεία για καταγγελίες (μηνύσεις-διώ- ξεις-αναφορές στη Δικαιοσύνη) που επειδή δεν οδήγησαν

62

πουθενά ή ήταν πραγματικά υπερβολές, δεν περιλαμβάνονται στο αφηγηματικό μέρος αυτού του βιβλίου.

« ...αεκα μήνες μ ετά την κατάρευση της εφτάχρονης τυρανν/ας, κανένας από τους θλιβερούς «πρω ταιτίους» της «αναιμάκτου και εθνοσωτηρίου επαναστάσεως της 21ης Απριλίου 1967». δεν παρεπέμφθηκε σε δίκη.

Τρεις-τέσσερεις δεκάδες μόνο από αυτούς, βρίσκονται υπόδικοι προφυ­λακισμένοι. Π ολλο ί πρόλαβαν τόσκασαν και φυγοδικούν. Δυο είναι κατα­ζητούμενοι. Π ολλές δεκάδες υποθέσεων βρίσκονται σε εκκρεμότητα στα δικαστήρια. Π ολλές εκατοντάδες χουντικώ ν έχουν καταγγελθεί από πολί­τες. που έχουν άμεσα ή έμμεσα πληγεί από την δικτατορία.

Οι μηνύσεις που υποβλήθηκαν σε όλη την Ελλάδα, είναι επίσης πολλές εκατοντάδες.

Οι υποθέσεις που εκκρεμούν είναι:★ Η δίω ξη τω ν «πρωταιτίων» για εσχάτη προδοσία για το πραξικόπημα της 21.4.67 και τις προπαρασκευαστικές ενέργειες.★ Η ποινική δίω ξη για την «πρωτοφανή στρατιω τική επιχείρηση» της σφαγής του Πολυτεχνείου και του αιματοκυλίσματος των εργατών και των φοιτητώ ν το Νοέμβρη του 1973.★ Η ατελείωτη υπόθεση των βασανιστηρίων αντιπάλων της δικτατορίας, στις φυλακές και τα ποικιλώνυμα «κολαστήρια» από τα απάνθρωπα τέρατα-όργανα των δικτατόρων.★ Το διαρκές ή στιγμιαίο της εσχάτης προδοσίας των χουντικών, από το οποίο θα εξαρτηθεί αν θα διωχθούν ποινικά οι «υπουργοί» της δικτατορίας για συνέργεια στο έγκλημα^★ Σε εκκρεμότητα αναβλητική βρίσκετα ι η υπόθεση της ποινικής δίω ξης των υπεύθυνων για το πραξικόπημα και την τραγωδία που επακολούθησε στην Κύπρο.★ Υπάρχουν ακόμη οι δολοφονίες των πρώ τω ν ημερών της δικτατορίας για τις οποίες γίνονται ανακρίσεις.★ Είναι ανεξακρίβωτο δικαστικά πόσες από τις «αυτοκτονίες», που εμφά­νιζε κατά καιρούς η δικτατορία και ο «φιμωμένος» από τη λογοκρισία Τύπος, ήταν δολοφονίες. Ό λο ι οι «αυτοκτονημένοι» είχαν ένα κοινό γνώ­ρισμα: ήταν δημοκρατικο ί και είχαν εκφράσει ανοιχτά την αντίθεσή τους σ τη δικτατορία.★ Τέλος είναι πολλές υποθέσεις για σκάνδαλα των «εθνοσωτήρων» που ρήμαξαν τον εθνικό πλούτο, μ ε διάφορα δάνεια από ΕΤΒΑ ή E O T ή Γ.Γ. Αθλητισμού ή αναγκαστικές απαλλοτριώσεις και «έπεται συνέχεια»...

Το Σημερινό Δ ιαδικαστικό στάδιο των διώξεων

I. «ΠΡΩΤΑΙΤΙΟΙ» ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑΤΙΕΣ. 'Υστερα από την αυθεντική ερμηνεία του ΠΔ 519/74 με την Γ ' Σ υντακτική Πράξη της 3.10.74. η οποία εξαίρεσε ρητά τους πρωταιτίους, ασκήθηκε ποινική δίω ξη και η Ολομέλεια των Εφετών όρισε ανακριτή τον εφέτη κ. Γ. Βολτή.

Ε ίχαν μηνυθεί από τον κ. Αυκουρέζο και τους δημοκρατικούς δικηγό­

63

ρους 120 περίπου χουντικοί. Απολογήθηκαν 39. προφυλακίστηκαν 12 και φυγοδικούν 2 στην Ελλάδα ή το εξωτερικό.

Η ανάκριση ολοκληρώθηκε και η υπόθεση βρίσκεται στο Συμβούλιο των Εφετών, που θα εκδώσει το παραπεμπτικό βούλευμα. Ο εισαγγελέας στην πρότασή του έχει ζητήσει να δικασθούν 22 σαν πρωταίτιοι και να προφυλακιστούν όσοι από τους 22 δεν προφυλακίστηκαν. Ακόμη προτείνει να δικαστούν με άλλες κατηγορίες και άλλοι χουντικοί.

Μετά την έκδοση του βουλεύματος οι χουντικοί θα ασκήσουν αναίρεση. Η υπόθεση μάλλον θα φθάσει στο ακροατήριο μέσα στο καλοκαίρι.

Όπως είναι γνωστό με απόφαση του Συμβουλίου Εφετών έχει αποπεμ- φθεί από την υπόθεση η πολιτική αγωγή γιατί *δεν εθίγη άμεσα» από τη δικτατορία.

2. «ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΣτις αρχές του Οκτώβρη ασκήθηκε ποινική δίωξη εναντίον 30 χουντικών με διάφορες κατηγορίες. Προηγήθηκε η ταχύ­τατη για τον όγκο της υπόθεσης διενέργεια της προκαταρκτικής εξέτασης, από τον εισαγγελέα κ. Δημ. Τσεβά.

Σε σαράντα μέρες περίπου, εξετάστηκαν εκατοντάδες μάρτυρες, πολλοί από τους οποίους χρειάστηκε να καταθέσουν δυο, τρεις και περισσότερες φορές.

Στη συνέχεια η δικογραφία διαβιβάστηκε στον 8ο τακτικό ανακριτή κ. Χαρ. Παπαδάκη, για διενέργεια τακτικής ανάκρισης. Ύστερα από το Δ ' ψήφισμα της Βουλής η υπόθεση πέρασε στη δικαιοδοσία των Πενταμελών Εφετείων και η Ολομέλεια των Εφετών όρισε τον εφέτη κ. Χριστόφορο Χριστοφορίδη να συνεχίσει τις ανακρίσεις.

Μέχρι τώρα έχουν προφυλακιστεί έξι υπεύθυνοι για το αιματοκύλισμα του Πολυτεχνείου που επεκτάθηκε σε όλη την Αθήνα. Οι ανακρίσεις συνε­χίζονται. Σύμφωνα με παλαιότερο δημοσίευμα πρωινής εφημερίδας «δικα­στική πηγή» φέρεται ότι δήλωσε, ότι «θα περάσουν πολλές επέτειοι της σφαγής, μέχρι να φθάσει η υπόθεση στο ακροατήριο».

3. ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΑ. Πολλές ανακρίσεις γίνονται για τα απάνθρωπα βασανιστήρια των δημοκρατικών πολιτών.

Πρώτα άρχισε προκαταρκτική εξέταση από τον εισαγγελέα κ. Β. Παππά 'και ασκήθηκε ποινική δίωξη κατά 17 αστυνομικών και στρατιωτικών, για τα βασανιστήρια του τελευταίου χρόνου της δικτατορίας. Έγινε στη συνέ­χεια τακτική ανάκριση από τον 2ο ανακριτή κ. Σουλτανιά και ολοκληρώ­θηκε. Απολογήθηκαν 17 στρατιωτικοί και πολλές δεκάδες αστυνομικοί. Προφυλακίστηκαν 6 στρατιωτικοί και 3 αστυνομικοί.

Για τους τελευταίους ο εισαγγελέας ζήτησε μετατροπή του κατηγορητη­ρίου γιατί οι επικίνδυνες σωματικές βλάβες δεν ήταν «σκοπούμενες» και η κατηγορία από το βαθμό του κακουργήματος γίνεται πλημμέλημα. Και κατά συνέπεια προτείνεται η αποφυλάκισή τους.

Μετά το Δ ' ψήφισμα διενεργήθηκε άλλη έρευνα από τον εισαγγελέα κ. Ιω. Σαρρέα και ασκήθηκε ποινική δίωξη, εναντίον 51 στρατιωτικών και αστυνομικών (Χωροφυλακής και Αστυνομίας Πόλεων). Η δικογραφία δια­βιβάστηκε στον τακτικό ανακριτή κ. Ματθαίο Μακρυνό. Αντίγραφο της δικογραφίας που σχηματίστηκε, διαβιβάστηκε στις αρμόδιες αρχές της

64

στρατιωτικής δικαιοσύνης για ανακρίσεις των στρατιωτικών.Παράλληλα από τη στρατιωτική δικαιοσύνη, διενεργούνται άλλες ανα­

κρίσεις για βασανιστήρια στα «κολαστήρια» της ΕΣΑ και άλλα στρατόπεδα.

Έχουν προφυλακιστεί 10 ΕΣΑτζήδες αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και οπλίτες. Άλλες ανακρίσεις στα πλαίσια ποινικών διώξεων που έχουν ασκηθεί, ύστερα από μηνύσεις πολιτών, διενεργούνται και σε άλλες πόλεις. (Θεσσαλονίκη, Πάτρα και αλλού).

Για βασανιστήρια υποβλήθηκαν πολλές εκατοντάδες μηνύσεων από τους πολίτες που βασανίστηκαν.

4. ΟΙ 104 ΚΑΙ ΤΟ . ΔΙΑΡΚΕΣ Ή ΣΤΙΓΜΙΑΙΟ·. Τρεις μηνύσεις υποβλή­θηκαν κατά των χουντικών «πρωθυπουργών», «υπουργών» και «στυλοβα- τών» του δικτατορικού καθεστώτος. Η μια εναντίον 104 από τον κ. Αυκουρέζο, δεύτερη από τους δημοκρατικούς δικηγόρους εναντίον σαράντα, τρίτη κατά των έξι αρεοπαγιτών-«υπουργών» της κυβέρνησης Κάλλια από την επιτροπή αποχουντοποίησης του ΠΑΣΟΚ. Η Ολομέλεια των Εφετών αποφάσισε την άσκηση ποινικής δίωξης, χαρακτηρίζοντας το έγκλημα της εσχάτης προδοσίας διαρκές. Ανατέθηκε η διενέργεια τακτικής ανάκρισης στον εφέτη κ. Κ. Ποταμιάνο. Ο τελευταίος 20 μέρες μετά την ανάληψη της παραγγελίας αρνείται έγγραφα να διενεργήσει ανακρίσεις και υποστηρίζει ότι το έγκλημα είναι στιγμιαίο.

Η διαφωνία εισάγεται στο πενταμελές Συμβούλιο Εφετών, που αποφα­σίζει τη συνέχιση της ανάκρισης και χαρακτηρίζει και αυτό το έγκλημά διαρκές.

Πριν από λίγες μέρες, ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου κ. Ευστάθιος Μπλέτσας, ζητάει τη δικογραφία από το Εφετείο και ασκεί αναίρεση κατά της απόφασης. Οριστικά θα αποφασίσει ο Άρειος Πάγος σε Ολομέλεια.

5. ΤΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ -ΕΘΝΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ.. Ο δήμαρχος Ζωγράφου κ. Δημ. Μπέης υπέβαλε δύο μηνύσεις για το πραξικό­πημα της Κύπρου. Μια κατά Ιωαννίδη και άλλων στρατιωτικών άλλη κατά της ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων (της περιόδου εκείνης) και της «κυβέρνησης» Ανδρουτσοπούλου.

Πριν από 2 μήνες περίπου η Βουλή, με συμφωνία κυβέρνησης και αντι­πολίτευσης, αποφάσισε την «προσωρινή» αναστολή της ποινικής δίωξης κατά των υπευθύνων της τραγωδίας. Χωρίς να δοθεί σαφής εξήγηση στον ελληνικό λαό, η υπόθεση μένει στο σκοτάδι.

6. -Α ΥΤΟΚΤΟΝΙΕΣ·. Έχουν γίνει καταγγελίες σε σειρά μηνύσεων για 35 τουλάχιστον περίεργους θανάτους δημοκρατικών πολιτών, νέων κυρίως και φοιτητών, που στη διάρκεια της δικτατορίας εμφανίστηκαν σαν αυτοκτονίες.

Δεν έχει ακόμη ασκηθεί καν ποινική δίωξη, η υπόθεση βρίσκεται στο στάδιο της προκαταρκτικής εξέτασης, που διενεργεί ο a ' πταισματοδίκης.

Οι δολοφονίες «αυτοκτονίες» έγιναν στο εξωτερικό, στην Ελλάδα, στο στρατό και μέσα στα σπίτια ακόμη των άτυχων θυμάτων.

7. ΔΟΛΟΦΟΝΙΕΣ. Την πρώτη μέρα της δικτατορίας δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ, από τους «επαναστάτες». ο Ι5χρονος Βαα. Πεσλής και η Μαρία

65

Καλαβρού. Γ ι ' αυτούς έχουν υποβληθεί μηνύσεις. Ανακρίσεις διενεργεί ο εφέτης κ. Γ. Βολτής.

Στον Ιππόδρομο ο υπίλαρχος Κώτσαρης δολοφονεί, χωρίς λόγο, τον Παναγιώτη Ελή. Μια από τις ελάχιστες περιπτώσεις, που κινήθηκε αυτε- πάγγελτα δίωξη κατά του δολοφόνου, ύστερα από δημοσιεύματα εφημερί­δων. Ανακρίσεις διενεργεί ο δικαστικός σύμβουλος κ. θεοχαράτος.

Για ένα ακόμη θύμα της δικτατορίας, τον 26χρονο Χαλκίδη, γίνεται ανά­κριση στη Θεσσαλονίκη. Τον σκότωσαν εν ψυχρώ αστυνομικοί, σε κατα­δίωξη, κατάγγειλαν αυτόπτες μάρτυρες φίλοι του.

Υπάρχει ακόμη η περίπτωση του θανάτου του υπαξιωματικού του Ναυ­τικού Σ. Π. Τσοπακίδη, 22 ετών, που βρίσκεται στο στάδιο της προκα­ταρκτικής εξέτασης.

Και ακόμη οι δολοφονίες του βουλευτή της Αριστερός Γ. Τσαρουχά, του Νικηφόρου Μανδηλαρά και άλλων.

8. ΣΚΑΝΔΑΛΑ. Πολλές μηνύσεις για σκάνδαλα έχουν γίνει μέχρι τώρα. Μερικές από αυτές βρίσκονται στο στάδιο των ανακρίσεων.

Ανακρίσεις διενεργεί ο εφέτης κ. Ευάγγ. Καραμαγγιώλης. Χαριστικά δάνεια, παράνομες συμβάσεις, απιστίες και απάτες σε βαθμό κακουργήμα­τος. Ο Τοτόμης τόχει σκάσει στο εξωτερικό. Η ΕΤΒΑ μοίρασε δισεκα­τομμύρια στους "θαυμαστές» της δικτατορίας».

Στις 14 Μ άη δημοσιεύεται είδησ η γ ια την απόρριψ η από το Συμβούλιο της Ε πικρατείας της προσφυγής του Γ. Π απαδό- πουλου κατά της Δ ιο ικ η τική ς Π ράξης, με την οποία εκτοπ ί­στηκε σ την Τζια. Στην α ιτ ιολογ ία της απορριπτικής απόφα­σης μεταξύ άλλω ν αναφέρεται ό τι ο τέως δικτάτορας βρ ισκό­ταν σε συνωμοτικό οργασμό με άλλους «επιφανείς» παράγον­τες της χούντας, αναπτύσοντας ανατρεπτική δρασ τηριότητα γ ια τη ματαίωση των εκλογών.

Στις 15 Μ άη γ ίνοντα ι γνω στά διάφορα γεγονότα: Στη Θ εσ­σαλονίκη προφυλακίζετα ι ο απόστρατος ταγματάρχης Μ ιχ. Κ ουρκουλάκος. Στην Α θήνα προσ παθεί «να το σκάσει» στο εξωτερικό —χω ρίς επ ιτυχ ία — ο Κ. Κ υπραίος «υπουργός» της χούντας, κατηγορούμενος γ ια κακουργήματα σε διάφορες υπο­θέσεις οικονομ ικώ ν σκανδάλων αλλά και συνέργεια σ την εσχάτη προδοσία . Η ολομέλεια των Εφετών αποφασίζει την δίωξη των πρω ταιτίω ν και γ ια ηθική αυτουργία σε βασανιστή­ρια (Μ ήνης κ.ά.) και δολοφονίες (Ελής).

Στις 23 Μάη δ ίνεται στους δημοσιογράφους το 414/75 βού­λευμα του Συμβουλίου Εφετών με το οποίο παραπέμπονται σε δίκη γ ια έσχατη προδοσία και στάση 24 πραξικοπηματίες. Τ ην επόμενη θα συλληφθούν και θα προφυλακιστούν όσ οι δεν ε ίχαν προφυλακιστεί ή δεν ε ίχαν διαφύγει σ το εξωτερικό.

Σύμφωνα με το 414/22.5.75 βούλευμα, 24 από τους πραξικο­

66

πηματίες θα καθήσουν στο σκαμνί του Π ενταμελούς Εφετείου πολύ σύντομα, πιθανότατα σ τις αρχές του Ιούλη.

Ο ι 24 που παραπέμποντα ι με τ ις κατηγορίες της «εσχάτης προδοσίας» και της «στάσεως» είναι οι παρακάτω:

1. Γεώ ργιος Π απαδόπουλος, 2. Ν ικόλαος Μ ακαρέζος, 3. Στυλιανός Π αττακός, 4. Γ ρηγόριος Σπαντιδάκης, 5. Γεώργιος Ζω ϊτάκης, 6. Οδυσσεύς Α γγελής, 7. Δ ημήτριος Ιωαννίδης, 8. Ιω άννης Λαδάς, 9. Κωνσταντίνος Α σλανίδης, 10. Α ντώνιος Λέκκας, 11. Μ ιχαήλ Ρουφογάλης, 12. Κ ωνσταντίνος Παπαδό­πουλος, 13. Μ ιχαήλ Μ παλόπουλος, 14. Π έτρος Κ ωτσέλης, 15. Κ ωνσταντίνος Καρύδας, 16. Δ ημήτριος Σταματελόπουλος, 17. Α λέξανδρος Χατζηπέτρος, 18. Στέφανος Κ αραμπέρης, 19. Ν ικόλαος Γκαντώνας, 20. Ιω άννης Π αλαιολόγου, 21. Θεό­δωρος Θ εοφ ιλογιαννάκος, 22. Ευάγγελος Τσάκας, 23. Ν ικόλα­ος Ν τερτιλής και 24. Γεώργιος Κωνσταντόπουλος.

Από αυτούς δεν είνα ι προφυλακισμένοι ο ι 10. Γ Γ αυτούς θα εκδοθεί αμέσως ένταλμα σύλληψ ης γ ια να οδηγηθούν στον Κ ορυδαλλό.

Η σύνθεση του Π ενταμελούς Εφετείου, που εξέδωσε το πα­ραπάνω βούλευμα ήταν η εξής: Ο Γεώ ργιος Κ ατσίκας πρόε­δρος και οι Στέφανος Π απαγγέλης, Ιωάννης Γεωργακόπουλος, Π αναγιώτης Λ ογοθέτης και Γεώργιος Β ολτής μέλη.

Ε ισ ηγητής ήταν ο Π. Λογοθέτης.Ο ι περ ισ σότεροι αρχ ιχου ντ ικο ί θα κάνουν αίτηση αναίρε­

σης στο βούλευμα σε μια προσπάθεια να καθυστερήσουν — άγνωστο για π ιο λ όγο— την δίκη τους.

Δ ΙΑΡΚΕΣ Ή ΣΤΙΓΜ ΙΑ ΙΟ

Τ ην ίδια μέρα ο δ ικηγόρος Α λέξανδρος Λυκουρέζος κάνει αίτηση να εξαιρεθούν 12 Α ρεοπαγίτες από την ολομέλεια του Α .Π . που θα έκρινε την αναίρεση του Μ πλέτσα γ ια το σ τιγμ ι­αίο ή διαρκές.

Ο ι 12 αρεοπαγίτες των οποίω ν την εξαίρεση ζητά ο Λυκου­ρέζος είναι οι: Κ. Μ αρμαράς, Σπ. Γάγκας, Χρ. Κ ομοτούρος, Χρ. Κ αθάριος, Γ. Καραμάνος, Η λ. Τριανταφύλλου, I. Μ αρινά- κος, Γ. Π απανικολάου, Α. Π απαχρήστου , Α. Τσαμπούλας, Α. Τέντες και Σολ. Ράγκας.

Σαν λόγοι γ ια του οποίους υποστηρίζει ότι συνιστούν γεγονό­τα τα οποία δικαιολογούν εμφανώς δυσπιστίαν, ως προς το αμερό-

67

ληπτον αυτών και σοβαρός υπονοίας ότι η κρίσις των δεν θα είναι αντικειμενική αναφέρονται τα παρακάτω:

α) Α πό αυτούς (τους 12) ο ι Γ. Μ αρμαράς, Χρ. Κ ομοτούρος και Σπ. Γάγκας, κατέθεσαν σαν μάρτυρες υ περάσπ ισ ης του Θεράπου, σ την πρόσφατη πειθαρχική δίωξή του γ ια τη συμμε­τοχή του, σε δ ικτατορική κυβέρνηση.

β) Ο ι Κ ομοτούρος, Κ αθάριος, Κ αραμάνος, Τριανταφύλλου, Μ αρινάκος μ ετείχαν σ την ολομέλεια , που εξέδωσε την 496/70 απόφαση για την περίπτω ση του Γ. Ξενάκη σ την οποία αναφέ- ρεται ότι το πραξικόπημα ήταν Επανάσταση που δημ ιούργησε δ ίκαιο κλπ.

γ) Και ο ι 12 αρεοπαγίτες, των οποίω ν ζητείτα ι η εξαίρεση, έλαβαν μέρος σ τη ν ολομέλεια που με την απόφαση 753/73 α πορρίφθηκαν όλες ο ι ενστάσεις κατά του κύρους του δημο­ψ ηφίσματος της 29 Ιούλη ‘73 το οποίο σ υνετέλεσε στη δ ιατή­ρηση του δ ικτατορικού καθεστώτος.

Σ τις 28 Μάη ο Μ πλέτσας θα προτείνει να απορριφθεί η α ί­τηση γ ια την εξαίρεση.

Τ η ν ίδια μέρα ο Εφέτης ανακριτής Γεωρ. Γεω ργακόπουλος πήγε σ τις φυλακές να πάρει απολογίες από τους πραξικοπημα­τίες γ ια δεύτερη κα τηγορία «έσχατης προδοσίας» επειδή κα­τάργησ αν την 1 Ιούνη 1973 το πολίτευμα της «βασιλευομέ- νης» Δημοκρατίας. Και τη μετονομασία του Παπαδόπουλου από α ντιβασ ιλ ιά σε πρόεδρο του κράτους.

Στις 30 Μάη διαβ ιβάζεται στον Ε ισ αγγελέα του Π ειραιά έκ­θεση 169 σελίδω ν του επιθεω ρητή του Υπουργείου Ο ικονομ ι­κών Βασ. Γεω ργίου που έκανε έλεγχο σ τα ο ικονομ ικά του δή ­μου Π ειραιά στη Δ ικτατορία όταν διορ ισμένος δήμαρχος ήταν ο διαβόητος Α. Σκυλίτσης. Δ ιαπιστώ θηκαν ατασθαλίες και ζητείτα ι πάρα πέρα έρευνα γ ια τον καταλογισμό ευθυνών.

Τ η ν ίδ ια μέρα, 30 Μ άη, η Ο λομέλεια του Αρείου Πάγου α π ορρίπτει την α ίτησ η εξαίρεσ ης 12 αρεοπαγιτώ ν από την Ο λομέλεια που θα έκρ ινε αν ήταν σ τιγμ ια ίο ή διαρκές το έγ­κλημα της εσχάτης προδοσίας των πραξικοπηματιώ ν. Το αιτι- ολογικό: Ο δικηγόρος Λυκουρέζος που ε ίχε κάνει την α ίτηση δεν νομιμοποιείται ως πολιτικώς ενάγων καθόσον δεν δικαιολογεί­ται να ζητήσει χρηματική αποζημίωση λόγω σωματικής βλάβης, αφού δεν είναι άμεσος παθών εκ του αδικήματος.

Στο μεταξύ (στις 30 Μ άη επίσ ης) γ ίνεται γνω στό ότι έχει γ ίνει πο ινική δίωξη κ α τ ’ αγνώστων και γ ίνεται κύρια ανάκρι­ση από τον ανακριτή του 2ου τμήματος Δ. Σουλτανιά γ ια την αποκάλυψη των τρομοκρατών της φ ασ ιστικής «Νέας Τάξεως».

68

Στις 2 Ιούνη γίνετα ι γνω στό ότι σε λ ίγες μέρες θα δημοσι- ευθεί το βούλευμα γ ια το «πραξικόπημα πυζάμα» και ακόμη ότι η στρατιω τική Δικαιοσύνη έχει εντοπίση τους υπεύθυνους της εξαφάνισης των αρχείω ν του ΕΑΤ-ΕΣΑ.

Τ ην ίδ ια μέρα 2 Ιούνη αρχ ίζε ι στο Π ενταμελές Εφετείο η επανάληψη της «δίκης των κρεάτων».

Στις 4 Ιούνη απ ολογείτα ι και κρίνεται προφυλακιστέος και γ ια ανάμειξη στο «πραξικόπημα των 39» του Φ λεβάρη ο «αό­ρατος δικτάτορας» Δημ. Ιωαννίδης. Η απολογία του δόθηκε σ τον ανακριτή Δημ. Γκουλούση που έκανε ανακρίσεις μόνο γ ια τον Δ. Ιωαννίδη και τον Δ. Π απαποστόλου που ήσ αν από- σ τρατοι.

Στις επόμενες μέρες και επειδή σ υνεχίζεται η «δίκη των κρεάτων» με κατηγορούμενους τον Μ. Μ παλόπουλο και 30 (παρόντες) άλλους και οι εφημερίδες δίνουν μεγάλη δημ οσιό­τητα στη δίκη αυτή, ελά χιστες και ό χ ι σ ημαντικές πληροφο­ρίες δημοσιεύονται γ ια την πορεία των ανακρίσεων σ τις διά­φορες υποθέσεις των χουντικών.

Στις 6 Ιούνη διώ κονται χο υ ντικ ο ί και ο καθηγη τής Στρατής Α νδρεάδης γ ια τη σύμβαση της «Ε. Στράν», γ ια βασανιστή­ρ ια, γ ια δολοφονίες στρατιω τώ ν (που ποτέ δεν εξιχν ιάσ τηκαν ούτε δικάστηκε κανένας).

Την ίδια μέρα γ ίνεται γνω στό ότι έχουν διαφύγει στο εξω­τερ ικό οι «υπουργοί» Φ. Α. Κ αβαλλιεράτος και Κων. Παναγι- ωτάκης.

Ά λ λ ο ι «υπουργοί» της «Κ υβέρνησης» του Π απαδόπουλου που κατάργησε τον βασιληά πραξικοπηματικά την 1.6.73 προ­φυλακίζονται όπως ο ι I. Κ ούλης και Κ. Π απαδημητρίου. Έ χ ο υ ν προηγηθεί άλλοι και θα ακολουθήσουν και άλλοι (Εφέσιος, Αγαθαγγέλου κλπ.).

Ο Π. Θεράτος Ε ισαγγελέας Α. Π. της χούντας και «υπουρ­γός» του Μ αρκεζίνη , τιμω ρείτα ι με ορ ισ τική παύση από το Ανώτατο Π ειθαρχικό Συμβούλιο.

Από τις 10 του Ιούνη αρχίζε ι ουσιασ τικά το «θερμό καλο­κα ίρι» γ ια τους χουντικούς και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (κυρίως εφημερίδες). Κ αθημερινά δημοσιεύονται δεκάδες πλη­ροφορίες και νέα σ το ιχε ία γ ια τις εξελίξεις των (όσων έγιναν, ή γ ίνοντα ι) διώξεων. Α πολογίες, προφυλακίσεις, α ιτήσεις γ ια αποφυλακίσεις, προσω ρινές απολύσεις, νέες διώξεις από την Ο λομέλεια των Εφετών με βάση εκκρεμείς μηνύσεις, πληρο­φορίες γ ια έκδοση βουλευμάτων, γ ια έναρξη δικών. Ο τύπος «βομβαρδίζεται» και φυσικά και το αναγνω στικό κοινό.

69

Στις 17 Ιούνη «ξηλώνονται» τα γαλόνια του Θ εοφιλογιαννά- κου. Από αντισυνταγματάρχης γίνεται στρατιώτης!

Στις 19 Ιούνη ανακοινώ νεται ότι ο ι δίκες των χουντικώ ν θα γ ίνουν στον Κορυδαλλό. Οι Υ πουργοί Γκίκας (Δημόσιας Τά­ξης) και Στεφανάκης (Δ ικα ιοσύνης) επισκέφθηκαν και έκριναν κατάλληλη την αίθουσα της πτέρυγας των γυναικείων φυλα­κών.

Στις 20 Ιούνη άρχ ισ α ν στη Θ εσσ αλονίκη στο τριμελές Π λημμελειοδικείο οι δυο πρώτες δίκες γ ια βασανιστήρια της δ ικτατορίας. Κ ατηγορούμενοι ο ανθυπασπιστής Β. Καραμή- τσος και ο πρώ ην υπενω μοτάρχης Α. Ο ικονόμου. Μ ηνύτριες οι Α ναστασία Ζ ιώγα αρχιτέκτονας και Α σ πασ ία Κ αρρά φ ιλό­λ ογος και δημ οτική σύμβουλος Θ εσσ αλονίκης. Και οι δυο δ ί­κες αναβλήθηκαν.

Στις 21 Ιούνη συλλαμβάνετα ι στο Π όρτο Φ ίνο της Ιταλ ική ς Ρ ιβιέρα , ο Κων. Α σ λανίδης και ζητά ει πολ ιτικό άσυλο σ την Ιταλία. Η σ ύλληψ ή του έγινε από καραμπινιέρους που ε ίχαν πάρει σήμα από την «Ιντερπόλ» ότι ο χουντικός «αθλη­τοπατέρας» καταζητείτα ι από τις Ε λληνικές αρχές και υπάρχει ένταλμα.

Στις 23 Ιούνη μετά από δίκη 20 ημερών περίπου εκδίδεται η απόφαση του Π ενταμελούς Εφετείου γ ια τα «σάπια κρέατα», καταδικάζονται 18 και 12 αθωώνονται. Π οινές από 3'Λ χρόν ια (Τσώ νης) μέχρι 2‘/ 2 μήνες. Ο Μ παλόπουλος θα «φάει» 3 χ ρ ό ­νια (στο στρατοδικείο είχε «φάει» 4 χρόνια).

Στις 25 Ιούνη καταδικάζεται σε ΙΟμηνη φυλάκιση στο Τ ρ ι­μελές Π λημμελειοδικείο Θ εσσ αλονίκης για βασανιστήρια (κα­τάχρησ η εξουσ ίας και επικ ίνδυνες σωματικές βλάβες) ο χω ­ροφύλακας Π απουλίδης. Υ πηρετούσε στο «πληροφοριών» της Θ εσσαλονίκης σαν υφιστάμενος του Καραμήτσου.

Τ ην ίδια μέρα, σε δημ όσια συνεδρίαση, το Πενταμελές Εφε- τείο Α θήνας αποφασίζει την έκδοση του Ιταλού νεοφασίστα (συνεργάτη του Μ ασαγκράντε) Ά ν τζελ ο Ά τζελ ι.

Στις 26 Ιούνη άρχισ ε στο Δ ιαρκές Στρατοδικείο η δίκη του ίλαρχου ε.α. Κ. Κ ώτσαρη γ ια τη δολοφονία του Π. Ελή που έγινε σ τις 25 Α πρίλη 1967 σ τον ιππόδρομο όπου η χούντα εί­χε συγκεντρώ σει πολ ιτικούς κρατούμενους μετά το πραξικό­πημα πρ ιν πάρουν το δρόμο γ ια τη ν εξορ ία ή τις φυλακές. Τη δεύτερη μέρα βγαίνει η απόφαση. Κάθειρξη 8 χρόν ια με ελα- φρυντικό «βρασμού ψ υχικής ορμής».

Στις 27 Ιούνη δημοσιεύεται το βούλευμα (παραπεμπτική δι­αταγή) του Δ ικαστικού Συμβουλίου του Δ ιαρκούς Στρατοδι­

70

κείου Α θήνας γ ια την συνωμοσία του Φλεβάρη. Π αραπέμπον- ται σε δίκη 21 και αποκαλύπτεται ότι σ την κίνησ η εμπνευστές ήταν ο ι Ιωαννίδης και Π απαποστόλου. Ε ιδικότερα:

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΙΚΟ Συμβούλιο του Δ ιαρκούς Στρατοδικείου Α­θηνών, με το υ π ' αριθ. 652/75 Βούλευμά του, παραπέμπει στο Στρατοδικείο 24 αξιω ματικούς ε.α. γ ια τη συμμετοχή τους στη συνωμοσία του περασμένου Φ εβρουάριου.

ΑΠΟ το παραπεμπτικό βούλευμα συνάγεται ότι ο ι κατηγο­ρούμενοι πραγματοποίησαν «ένωσιν προς στάσιν», πράξη που ετέλεσαν από τον Δ εκέμβριο του 1974 ως τ ις 24.2.1975 σ την Α θήνα, Λ άρισα, Θ εσσαλονίκη και αλλού.

ΤΟ ΒΟΥΛΕΥΜΑ επισ ημα ίνει ότι ιθύνοντες σ την όλη αυτή παράνομη κ ίνησ η ήταν ο κρατούμενος σ τον Κ ορυδαλλό πρώ­η ν δικτάτορας Ιω αννίδης και ο συνταγματάρχης ε.α. Π απαπο­στόλου, που λόγω της φυλάκ ισης του Ιωαννίδη ήταν πρόεδρος της «Επαναστατικής Επιτροπής».

ΣΚΟΠΟΣ των συνωμοτών κατά το βούλευμα ήταν να δημ ι­ουργήσ ουν παράνομη κ ίνησ η μέσα στο Στράτευμα, ώστε με βίαιες και έκνομες ενέργειες να εγείρουν και να θέσουν αξιώ­σεις πέρα από τα στρατιωτικά τους καθήκοντα και τις αρμοδιό- τητές τους.

ΟΙ ΣΥΝΩΜΟΤΕΣ αποσκοπούσαν σ την επάνοδο της χώρας σ το σ τρατιω τικό σ κέλος του ΝΑΤΟ, σ την αποφυλάκιση των α ρχ ιχουντικώ ν πραξικοπηματιώ ν, σ τη μείωση της δραστηριό­τητας των κομμουνιστών, σ την παύση κάθε δίωξης αυτών που τους αποκαλούσαν «εθνικόφρονες».

ΤΟ ΒΟΥΛΕΥΜΑ συμπερα ίνει ό τι το κ ίνητρο των συνωμοτών ήταν «ωφελιμιστικόν», δηλαδή απέβλεπον στο να ανακτήσουν την ισ χύ που διέθεταν στα καθεστώτα τα οποία υπηρέτησαν. Γ ια να επιτύχουν τους σκοπούς τους οι συνωμότες είχαν απο­φασίσει να καταλάβουν το Κέντρο Τεθωρακισμένων σ την Α θή­να, να απομονώσουν την 28η Τ ακτική Αερ. Δύναμη Λάρισας, να επιτύχουν τον παραμερισμό μερικών δ ιο ικητικώ ν μονάδων όπως του 728 Τ.Μ . Λάρισας, την κατάληψη του Στρατηγείου Στρατιάς, να προβούν σε σ υλλήψ εις προσώπων (που δεν κατο­νομάζονται στο βούλευμα) και άλλες έκνομες ενέργειες.

ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΤΑΙ από το βούλευμα ότι δύο αξιω ματικοί, ο ταγματάρχης Ν. Τσαγκαράκης, που υπηρετούσε στη Λάρισα και ο λοχαγός Δ. Α ρβανίτης, που υπηρετούσε στη Θ εσσαλο­νίκη , ε ίχαν λάβει γνώ ση της συνωμοσίας την γνω στοποίησαν σ την ηγεσ ία του Στρατεύματος και έγιναν ο «οφθαλμός» της γ ια τα όσα προετοίμαζαν ο ι πραξικοπηματίες.

71

Αξιωματικοί του Στρατού που δικάστηκαν για τη συνωμοσία του Φλεβάρη 1975 (από τ' αριστερά) - Πάνω: Λαμπούσης, Αντωνόπουλος, Ρετζέπης. Μέση: Κοντώσης, Παπαν- δρέου, Γερακίνης. Κάτω: θανόπουλος. Τσουλιάς, ΠαλαΤνης.

=ανθάκος και Ηλιόπουλος.

«ΚΑΡΔΙΑ» του εγχειρήμ ατος ήταν η Αθήνα και η Θ εσσαλο­νίκη. Η ε ιδοποίησ η θα δ ινόταν τηλεφω νικά από την Αθήνα και υπήρχε περίπτω ση να χρ η σ ιμ οπο ιη θε ί το Τάγμα Π εζοναυ­τών Τρικάλων και άλλες μονάδες.

ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ της ενώσεως προς σ τάσιν ανήκει σ την κατη­γορ ία των διαρκών εγκλημάτων. Επειδή το έγκλημα διαπρά- χθηκε ενώ ίσχυε το Π.Δ. 506/74 «περί γενικής επιστρατεύσε- ως», όλο ι οι κατηγορούμενοι, ανεξάρτητα από τον χω ρισμό τους σε υποκινητές, επ ικεφαλής ή κατά βαθμό ανώτερους, μπορούν να τιμωρηθούν και με θάνατο και καθαίρεση.

ΟΙ ΠΑΡΑΠΕΜΠΟΜΕΝΟΙ κινηματίες είναι οι εξής:Τ α ξ /χ ο ς ε.α. Η λ ιόπουλος Σπυρίδων, Τ α ξ /χο ς ε.α. Λαμπού-

σ ης Γεώργιος, Σ /χ η ς ε.α. Α ντωνόπουλος Ιωάννης, Α ν /ρ χη ς ε.α. Σουλελές Ιωάννης, Α ν /χ η ς ε.α. Στοφόρος Γεώργιος, Α ν /- ρχης ε.α. Ρέτζέπης Ν ικόλαος, Α ν /ρ χ η ς Σκόνδρας Δ ημήτριος, Α ν /ρ χη ς ε.α. Τσουλιάς Γεώργιος, Τ /ρ χ η ς ε.α. Κωνσταντό- πουλος Κ ω νσταντίνος, Τ /ρ χ η ς ε.α. Μ πόλαρης Παρασκευάς, Τ /ρ χ η ς ε.α. Ξανθάκος Κ ωνσταντίνος, Τ /ρ χ η ς ΠαλαΓνης Α ρι­σ τείδης, Τ /ρ χ η ς ε.α. Π ερδίκης Α θανάσιος, Τ /ρ χ η ς ε.α. Σταθά- κης Σπυρίδων, Τ /ρ χ η ς Γερακίνης Α θανάσιος, Τ /ρ χ η ς ε.α. Παπανδρέου Κ ω νσταντίνος, Τ /ρ χ η ς ε.α. Κ οντώσης Κ ωνσταν­τίνος, Λ /γο ς ε.α. Α λμπάνης Ιω άννης, Λ /γο ς ε.α. Θ ανόπουλος Ανδρέας και Λ /γος ε.α. Κώτσαρης Κ ωνσταντίνος.

ΕΙΝΑΙ... ΣΤΙΓΜ ΙΑ ΙΟ

Στις 2 Ιούλη δημοσιεύεται το 684/75 βούλευμα της Ολομέ­λειας του Α ρείου Π άγου που δέχεται την αναίρεση του Ευστ. Μ πλέτσα Ε ισαγγελέα Α. Π. και χαρακτηρίζε ι «στιγμιαίο» το έγκλημα της εσχάτης προδοσίας των πραξικοπηματιώ ν. Έ τ σ ι παύει ορ ισ τικά η δίωξη των «πρωθυπουργών», «υπουργών», «υφυπουργών», «γενικών γραμματέων», και άλλων χουντικώ ν που ε ίχαν διω χθεί σαν σ υνεργοί, γ ια τί σ τήρ ιξαν το καθεστώς της βίας.

Ο Α. Π. δέχτηκε ότι το αδίκημα της εσχάτης προδοσίας τε- λειούται με την αποστέρηση του βασιλέως από τις συνταγμα­τικές εξουσίες του και η κατάσταση που προκύπτει μετά είναι απλή συνέπεια και ό χ ι παράταση της εγκληματικής πράξης (!!). Το βούλευμα δεν δόθηκε ολόκληρο σ την δημ οσιότητα,

75

σαν «μυστικό τη ς πολ ιτεία ς» (όπως του λά χιστον έγραψαν οι εφημερίδες).

Τ η ν ίδια μέρα (2 Ιούλη) προφυλακίζετα ι ο Π έτρος Μπάμπα- λης γ ια βασανιστήρια , αποφυλακίζεται ο Ιω. Καλύβας που εί­χε προφυλακιστεί γ ια το «Π ολυτεχνείο», απολογείτα ι ο Γ. Παπαδόπουλος επίσ ης για το «Π ολυτεχνείο» και παραπέμπε- ται σε δίκη γ ια απάτη σε βαθμό κακουργήματος ο φυγόδικος πραξικοπηματίας Π έτρος Κωτσέλης (για την σκανδαλώδη πα­ραχώ ρηση των ιχθυοτροφείω ν Λευκάδας) μαζί με τέσσ ερις άλλους χουντικούς δ ιο ικητικούς παράγοντες.

Ακόμη, την ίδια μέρα (2 Ιούλη), με βούλευμα του Αρείου Πάγου απορρίπτονται ο ι αναιρέσεις 14 από τους πρα ξικοπ η­ματίες που ε ίχαν προσφύγει κατά του βουλεύματος με το οποίο παραπέμφθηκαν γ ια την εσχάτη προδοσία .

Στις 4 Ιούλη δίνεται στους δημοσιογράφους το βούλευμα 2345/75 που παραπέμπει σε δίκη στο κα κουργιοδικείο 32 βα­σανιστές (16 του σ τρατού και 16 της αστυνομίας). Κατηγο- ούνται γ ια βασα νιστήρια του τελευταίου χρόνου της δικτα­τορίας. Ο ι 32 που παραπέμπονται είναι:

ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΟΙ: οι Δημ. Λ ουκόπουλος, Βασ. Κ ραβαρίτης, Κων. ΣμαΓλης, Κων. Καραπαναγιώτης, Κων. Τ σ ικρ ιπ ής, Γε- ωργ. Γκάνος, Πετρ. Μ πάμπαλης, Χαρ. Παύλου, Ιω. Καλύβας, Παν. Κ ανούσης, Βασ. Ζούζουλας, Παν. Γώγος, Ιω. Κανέλλος, Θεοδ. Κ ωτσάκης, Ευαγγ. Μ άλλιος και Γεωργ. Καρούζος.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΙ: οι Πετ. Γκόρος, Θωμάς Κ ωνσταντίνου, Κων. Μ άτζιος, Ά ν θ ιμ ο ς Μ ουρατίδης, Αλεξ. Σάμπαλης, Α ρι­σ τείδης Κ εσικιάδης, Κων. Καρακαζάς, Ευστάθιος Μ ατζώρος, Εμμ. Π απαδάκης, Γ. Μ πόγρης, Σταμ. Σκαλέρης, Ιω. Δράκος, Ιω. Κυριάκός, Ανδρ. Γεωργίου, Δημ. Χ ρισ τογιάννης και Αντ. Κ οκκινάκης.

Τ ην ίδ ια μέρα (4 Ιούλη) δίνεται στη δημ οσιότητα το 84/75 βούλευμα του Συμβουλίου Π λημμελειοδικώ ν Θ εσσαλονίκης με το οπο ίο παραπέμποντα ι σε δίκη στο κακουργιοδικείο γ ια βα­σ ανισ τήρ ια ο ι αξιω ματικοί Μ ιχ. Κ ουρκουλάκος (ταγματάρ­χης), Ν. Τετραδάκος (μοίραρχος), Β. Κ αραμήτσος (ανθυπα- σ πισ τής) και ο ι χω ροφύλακες Πετ. Π απουτσής και Γ. Μ υργι- αλάκης.

Την ίδια μέρα στη Βουλή ο Σολ. Γκίκας κάνει την περ ίφη­μη δήλωση: Δεν είναι σοβαρή οργάνωση η «Νέα Τάξις» αφού δεν έχει γραφεία με τηλέφωνο...

Στις 5 Ιούλη ανακοινώ νεται ότι προσ διορ ίστηκε για τις 28

76

Ιούλη η δίκη των πραξικοπηματιώ ν γ ια το πραξικόπημα της 21 Α πρίλη 1967. Μ ια μέρα αργότερα γ ίνεται γνω στό ότι η δί­κη των συνωμοτών του Φ λεβάρη θα α ρχ ίσ ε ι σ τις 21 Ιούλη μια βδίομάδα δηλαδή πρ ιν από την έναρξη της δίκης των πρω ται­τίων.

Στο μεταξύ ακ ροδεξιο ί έχουν αρχ ίσ ει και συνεχίζουν τις επιθέσεις σε γραφεία προοδευτικών κομμάτων και δημοκρατι­κών νεολαιώ ν με βόμβες, σπασ ίματα τζαμιών με πέτρες ή ρό­παλα και αναγραφή συνθημάτων νεοταξικώ ν και ναζιστικών.

Στις 8 Ιούλη δημοσιεύεται και το βούλευμα γ ια τους αρχη ­γούς της συνομωσίας του Φ λεβάρη. Ιωαννίδης και Π απαποστό- λου παραπέμπονται να δ ικαστούν σ το Μ ικτό Ορκωτό (κα- κουργιοδικείο) κατηγορούμενοι γ ια ένωση προς σ τάσ ιν εν καιρώ γενικής επιστρατεύσεως».

Στις 9 και σ τις 10 Ιούλη γ ίνοντα ι ανακοινώ σεις γ ια παρα­πομπή στη Δ ικα ιοσύνη οικονομ ικώ ν σκανδάλω ν τη ς δ ικτατο­ρίας. Ο υπουργός Δημοσίω ν έργων Χ ριστοφ. Στράτος στέλνει σ τον ε ισ αγγελέα γ ια την άσ κησ η δίω ξης το φάκελο της «Μακ Ντόναλντ» που ε ίχε αναλάβει τη ν κατασκευή της «Εγνατίας» οδού. ΓΙροηγήθηκε δ ιο ικητική εξέταση που έκανε ο εισαγγελέ­ας Κ. Κ αραχάλ ιος από το Γενάρη. Ο υπουργός χαρακ τήρ ισε σ κάνδαλο «τη χε ιρότερη σύμβαση» που έγινε από τη σύσταση του ελληνικού κράτους. Ο υπουργός Συντονισμού Παν. Παπα- ληγούρας εξάλλου σ τέλνει σ τον Ε ισαγγελέα τους φακέλους των διυλ ισ τηρίω ν «Ελληνικά Δ ιυλιστήρια Α.Ε. (Ν ίαρχος), Π ετρόλα Α.Ε. (Λάτσης), Στράν Α .Ε. (Ανδρεάδης). Π ροηγήθη- κε έλεγχος και σύνταξη πορίσματος του αρεοπαγίτη I. Παπα- δόπουλου. Τ ην ίδ ια μέρα ανακοινώ νεται ότι γίνετα ι έλεγχος και γ ια τ ις συμβάσεις: «Μ εταλλουργική Α θηνών, Πεζώ-Ρενώ, Β. Βρανά (ηλεκ τρον ικο ί υπολογιστές) Στάγιερ, Μ εταλλουργι­κή Χάλυβος Α.Ε., Ν εστλέ, Β ιτρουβίτ, Α θηναϊκή Χαρτοποιία, και Α.Ε. Μ εσολόγγι (παραχώ ρηση τμήματος της λ ιμνοθάλασ­σας). Α ναφέρεται επ ίσ ης ότι ο έλεγχος θα σ υνεχ ιστεί σε 350 περίπου σκανδαλώδεις συμβάσεις.

Στις 11 Ιούλη δ ίνεται σ τη δημ οσιότητα το βούλευμα γ ια την παραπομπή σε δίκη στο σ τρατοδικείο , στρατιω τικώ ν γ ια βα­σα νισ τή ρ ια και ορ ίζετα ι ότι η δίκη θα αρχίσ ει σ τις 7 Αυγού- στου. Π αρεπέμπονται 14 αξιω ματικοί και 18 οπλ ίτες και είναι οι Ν. Χ ατζηζήση ς, Θ. θ εοφ ιλ ογια ννά κ ος, Αν. Σπανός, θεο φ . Ο ικονόμου, Γ. Τσάλλας, Δ. Α ντωνόπουλος, Μ ιχ. Κουλουμβά- κης, Η λ. Ν ικολόπουλος, Δημ. Π απαχαραλάμπους, Δ. Κόφας, Π αύλος Δ ιαμαντόπουλος, Ανδρ. Γ εω ργίου, Πετ. Γ κόρος, Φωτ.

77

Πεταλάς (αξιω ματικοί), Μ ιχ. Π έτρου, Ιω. Α γγελής ή τσ έλ ιγ- κας, Νικ. Κ α ίνιχ , Ευαγγ. Δεμερτζίδης ή σ ερ ίφ ης. Δήμος Σ ταμπολίδης, Ηρ. Μ πλιώ νας, Μ ιχ. Μ πότης, Χ ριστοφ. Γκουν- τέβας, Νεκτ. Μ ακρυγιάννης, Δημ. Λ ίτσας, Στυλ. Σουγιουτζό- γλου, Σπ. Γ ιούλη ς. Ά ν θ ιμ ο ς Μ ουρατίδης, Αναστ. Μ παρλιάς, Γ. Σταράκης, Γ. Κ αμπανάς, Αλεξ. Λαβράνος και Χριστοφ. Μ ογιάνος.

Ο Παρ. Μ πόλαρης δικάζετα ι στο αναθεωρητικό γ ια την οπλοφ ορία του όταν συνόδευσε σ τον Ε ισαγγελέα τον Δ. Ιωαν- ν ίδη , σ τις 26.9.74. Η ποινή του μειώθηκε από 3 σε 2 μήνες φυλάκιση με αναστολή και δικαίω μα εξαγοράς.

Την τελευταία βδομάδα πριν από την αρχή της πρώ της από τις μεγάλες δίκες των χουντικώ ν δημοσιεύονται πολλές π λ η ­ροφορίες γ ια κ ινητοπ ο ιήσ εις των χουντικώ ν ή γ ια την προε­το ιμ ασία τους να αντικρούσουν τις κατηγορίες. Ε πίσης γ ίνον­ται πολλά δημοσιεύματα με πολ ιτικές εκτιμήσεις, αναλύσεις ή διατύπωση α ιτημάτω ν γ ια λήψ η μέτρων έτσ ι ώστε να μη γ ί­νουν έκτροπα σ τις δίκες ή να μην υπάρξει κάποια αντίδραση από τους χουντικούς μέσα και έξω από τον στρατό.

Έ τ σ ι έφθασε η 21 Ιούλη και άρχισ ε η δίκη των 21 συνομω- τών του Φλεβάρη.

ΟΙ ΔΙΚ ΕΣ ΑΡΧΙΖΟΥΝ

Κ ρατούμενοι σε στρατόπεδα της Α ττικής και φυλακές, οι 21 κα τηγορούμενοι μετάγονται με τρεις κλούβες και φρουρά στο Δ ιαρκές Στρατοδικείο στου Ρουφ. Τα μέτρα ασφαλείας είναι πρω τοφανή γ ια την Ε λληνικ ή πραγματικότητα. Αύρες, ελεύ­θεροι σκοπευτές, φ ρουροί σε μεγάλη απόσταση από το κτίριο του στρατοδικείου, εκατοντάδες αστυνομικοί α π ’ έξω και μέ­σα στο κτίριο καθώς και η λ εκτρονικός αν ιχνευτής μετάλλων για όλους τους προσερχόμενους σ την αίθουσα του σ τρατοδι­κείου.

Στις 9 το πρω ί ο ι Σπ. Η λιόπουλος 50 χρονώ ν ταξίαρχος ε.α., Γ. Λαμπούσης 49 χρονώ ν ταξίαρχος ε.α., Ιω. Αντωνόπουλος 47 χρονώ ν συνταγματάρχης ε.α., Ιω. Στειακάκης 51 χρονώ ν αντισ υνταγματάρχης ε.α., Ιω. Σουλελές 47 χρονώ ν αντισυντα- γματάρχης ε.α., Γ. Σ τοφόρος 47 χρονώ ν αντισυνταγματάρχης ε.α., Ν ικ. Ρετζέπης 51 χρονώ ν αντισ υνταγματάρχης ε.α., Δ. Σκόνδρας 49 χρονώ ν αντισυνταγματάρχης ε.α., Γ. Τ σουλιάς 49

78

Από τη δίκη των συνωμοτών του Φλεβάρη - Πάνω: ο επίτροπος Ν. Παπαδάτος (υποστράτηγος μάχιμος) κάνει ερωτήσεις. Κάτω: οι κατηγο­ρούμενοι.

χρονώ ν αντισ υνταγματάρχης ε.α., Κ. Κωνσταντόπουλος 37 χρονώ ν ταγματάρχης ε.α., Παρ. Μ πόλαρης 37 χρονώ ν ταγμα­τάρχης ε.α., Κων. Ξανθάκος 42 χρονώ ν ταγματάρχης ε.α., Αρ. ΠαλαΓνης 36 χρονώ ν ταγματάρχης ε.α., Σπ. Σταθάκης 40 χρο ­νών ταγματάρχης ε.α., Αθ. Γ ερακίνης 45 χρονώ ν ταγματάρχης ε.α., Κ. Π απανδρέου 42 χρονώ ν ταγματάρχης ε.α., Κ. Κοντώ- σ ης 45 χρονώ ν ταγματάρχης ε.α., Ιω. Α λμπάνης 32 χρονώ ν λ οχαγός ε.α., Κων. Κ ώ τσαρης 33 χρονώ ν λ οχαγός ε.α., Ανδρ. Θ ανόπουλος 35 χρονώ ν λοχαγός ε.α., και Αθ. Π ερδίκης 43 χρονώ ν ταγματάρχης ε.α. κάθονται στα εδώλια των κατηγορού­μενων του Δ ιαρκούς Στρατοδικείου.

Π ρόεδρος σ την έδρα του δ ικασ τηρίου είναι ο Εμμ. Πλευρά- κης υποστράτηγος Δ ικαστικού Ε πίτροποι ο ι Νικ. Παπαδάκος υποστράτηγος μάχιμος και Γ. Α θανασόπουλος συνταγματάρ­χη ς δικαστικού.

Στρατοδίκες ο υποσ τράτηγος Δ ικαστικού Έ κ τω ρ Λέλας, ο υποστράτηγος μάχιμος, Αντ. Φ ουρκιώτης και ο ι συνταγμα­τάρχες Δ ικαστικού Εμμ. Μ ελανίτης και Γ. Μ αυρογένης. Α­ναπληρω ματικο ί οι Γ. Π ολ ίτη ς , υποστράτηγος μάχιμος και Ν. Καπελούζος, συνταγματάρχης δικαστικού. Ο ι μάρτυρες που κλητεύθηκαν ήταν 35 και άλλων 51 που ε ίχαν εξεταστεί στην προανάκριση ανακοινώθηκε ότι θα διαβάζονταν ο ι καταθέσεις. Οι κα τηγορούμενοι πρότειναν άλλους 30 μάρτυρες να εξετα­στούν, γ ια την υπεράσπισ ή τους. Α νάμεσα σε κείνους που προτάθηκαν ο Φ αίδων Γ κ ιζίκης (τον πρότεινε ο Σ τοφόρος αλ­λά ο Γ κιζίκης δεν πήγε στο δικαστήριο).

Η πρώ τη μέρα τη ς δ ίκης των συνομωτών στο στρατοδικείο πέρασε με ενστάσεις, α ιτήσεις εξαίρεσης και υποβολή αιτημά­των γ ια κλήτευση μαρτύρων με τον εισαγγελέα. Οι δικηγόροι των χουντικώ ν με προκ λητ ικότητα αναπτύσσοντας ενστάσεις ή αιτήματα έμπαιναν σε ουσιαστικά θέματα και μακρυγορού- σαν με αποτέλεσμα να μη εξεταστεί κανένας μάρτυρας την πρώτη μέρα.

Τ ην δεύτερη μέρα εξετάστηκαν δυο ουσιώ δεις μάρτυρες. Ο ταγματάρχης Νικ. Τ σαγκαράκης και ο αντισ τράτηγος Κων. Κ ρητικός. Ο πρώ τος είπε ότι ο ι συνωμότες τον πλησίασαν σ την Λάρισα, όπου υπηρετούσε, για να τον μυήσουν και να λά­βει μέρος στο κ ίνημα που ετοίμαζαν και ενημέρωσε τον στρα­τηγό Κ ρητικό. Ο δεύτερος (Κ ρητικός) επιβεβαίωσε το γεγονός ότι ενημερώθηκε από τον πρώτο (Τσαγκαράκη) και αφού με τη σ ειρά του ενημέρωσε τον αρχηγό του Στρατού, έδωσε εν­τολή στον Τσαγκαράκη να σ υνεχίσει τις επαφές του με τους

συνωμότες και να τον ενημερώσει. Η ενημέρωση γ ινόταν κα­θημερινά και σ τις 22 Φ λεβάρη του είπε ότι κάτι σοβαρό θα γ ι­νόταν και τότε η ηγεσ ία σε συνδυασμό με άλλες πληροφορίες που ε ίχε διέταζε να γ ίνουν οι σ υλλήψ εις των συνωμοτών.

Στην τρ ίτη μέρα της δίκης εξετάστηκαν ο αντισυνταγμα- τά ρχη ς Χ αρίδημος Τσαγκαράκης, ο συνταγματάρχης Ευθ. Ψ αρρός, ο αντισυνταγματάρχης Κ. Κ ριτσώ νης, ο ταγματάρχης ε.α. Χαρ. ΠαλαΓνης και ο υποστράτηγος ε.α. Κων. Τριαντά­φυλλου.

Την ίδια μέρα (23 Ιούλη) χουντικο ί προβοκάτορες και αστυνομικές δυνάμεις αιματοκύλισαν την Αθήνα. Α πολογι­σμός 100 περίπου τραυματισμένοι (οι τέσσ ερις με πυροβόλα όπλα) πάνω από 100 συλλήψ εις.

Τέταρτη μέρα (24 Ιούλη) της δίκης των 21 συνωμοτών εξετά­ζεται ο δεύτερος από τους αξιωματικούς που πλησίασαν γ ια μύ­ηση ,' ο ι συνωμότες και έλαβε εντολή να παρακολουθεί και να ενημερώνει την ηγεσία , είναι ο λαχαγός Δημ. Αρβανίτης. Π ροηγούμενα εξετάστηκαν ο ανθυπασπιστής Δ. Φ αλτάκας και ο λοχαγός Παν. Χρήστου.

Πέμπτη μέρα (25 Ιούλη) εξετάζεται ο κτηνία τρος Γεωρ. Μ πούμπας πρώ ην δ ιο ικητικός διευθυντής του «Τοσιτσείου Ιδρύματος Μ ετσόβου» ο φ ίλος του Π ερδίκη, Σταυρόπουλος, ο Θ. Ρίζος Δ ικη γόρος, ο αντισυνταγματάρχης Κ αριτσ ιώ της και ο λ οχίας Μ ιχ. Κ ατσίκας.

Την έκτη μέρα (Σάββατο 26 Ιούλη) θα εξεταστούν και άλλοι μάρτυρες και το «μονοπώλιο» θα... κλείσ ει για τους συνωμότες του Φ λεβάρη. Δυο μέρες αργότερα αρχ ίζε ι στον Κ ορυδαλλό η δίκη των πρωταιτίων. Χωρίς να μειωθεί η έκταση της δημοσιό­τητας που δίνεται στη δίκη των 21 συνομωτών, το κύριο βά­ρος και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον σ τρέφεται στους αρχιπρα- ξικοπηματίες.

Τ η ν Δευτέρα 28 Ιούλη 1975 αρχίζε ι η μεγαλύτερη δίκη με κατηγορούμενους (παρόντες) 20 αρχιπραξικοπηματίες. Ο ι κα­τηγορ ίες είνα ι εσχάτη προδοσία και στάση στρατιωτικών. Στη δίκη αυτή έχουν παραπεμφθεί 24 πρώ ην σ τρατιω τικο ί. Τρεις φυγοδικούν (οι Κ. Α σλανίδης, Πετ. Κ ωτσέλης και Ιω. Π αλαι- ολόγου). Γ ια έναν η δίκη χω ρ ίσ τηκε πριν αρχ ίσ ει (Θ. Θεοφι- λογιαννάκος), γ ια τί σε λ ίγες μέρες θα άρχιζε άλλη δίκη (βα­σ ανιστώ ν της ΕΣΑ) όπου κρίθηκε απαραίτητη η παρουσία του. Οι 20 παρόντες είναι: Γ. Π απαδόπουλος, Στ. Παττακός, Ν. Μ ακαρέζος, Γρ. Σπαντιδάκης, Γ. Ζωϊτάκης, Οδ. Α γγελής, Δ. Ιωαννίδης, Ιω. Λαδάς, Μ ιχ. Μ παλόπουλος, Κ. Παπαδόπου-

81

Οι είκοσι πρωταίτιοί” που δικάστηκαν μαζί (από τ αριστερά πρσς τα δεξιά) - Πρώτη σειρά Γ Παπαδόπουλος. Σ. Πατακός. Ν Μακαρέζος. Δ. Ιωαννίδης Δεύτερη σειρά Γ. Ζωιτάκης. Γρ. Σπαντιδάκης, Ο. Αγγελής. I. Λαδάς. Τρίτη σειρά Μ Ρουφονάλης. Α. Λέκας. Κ Παπαδόπουλος. Μ. Μπαλόπουλος. Τέταρτη σειρά Ν. Ντερτιλής. Ε Τσάκας. Γ. Κωνσταντόπουλος. Δ. Σταματελόπουλος. Πέμπτη σειρά. Ν. Γκαντώνας. Σ. Καραμπέρης. Α. Χατζηπέτρος και Κ. Καρύδας.

λος, Αντ. Λέκκας, Μ ιχ. Ρουφογάλης, Αλ. Χ ατζηπέτρος, Κων. Καρύδας, Δ. Σταματελόπουλος, Ν. Ν τερτιλής, Ν. Γκαντώ νας, Στ. Κ αραμπέρης, Ε. Τσάκας και Γ. Κωνσταντόπουλος. Π ρόε­δρος του δικασ τηρίου είνα ι ο Ιω. Ν τεγιάννης και μέλη ο ι Εφέ- τες Ιω. Γρίβας, Π. Λογοθέτης, Γ. Π λαγιαννάκος, Π. Κωνσταν- τινόπουλος (αναπληρω ματικοί Δ. Τζούμας, Η. Γ ιαννόπουλος). Ε ισ αγγελείς ο ι Κ. Σταμάτης και Σπ. Κ ανίνιας. Ο ι περ ισ σότε­ροι χο υ ντικο ί (π ισ το ί στη γραμμή Π απαδόπουλου -Ιωαννίδη) δηλώνουν ότι δεν διορίζουν υπερασπιστή δικηγόρο και ότι δεν θα μετάσχουν σ την διαδικασία. Χ αρακτηριστική ήταν η έκψραση του ανεκδιήγητου Π αττακού ότι θα είναι «παρών, απών» στη δίκη . Δ ιορ ίζουν υπερασπ ιστές ο ι Σπαντιδάκης, Σταματελόπουλος, Ζω ϊτάκης και Γκαντώ νας. Ο σ υνήγορος των δύο τελευταίω ν δ ιορ ίζεται «εξ επαγγέλματος» σ υνήγορος όλων των άλλων κατηγορουμένων σε αντικατάσταση των συ­ναδέλφων τους που καταργήθηκαν από τους πελάτες τους. Ο ι δικηγόρο ι των 17 που αποχώ ρησαν έκαναν δήλω ση που χαρα­κτηρίστηκ ε υ βρισ τική γ ια την Δ ικα ιοσύνη από τον Ε ισ αγγε­λέα της έδρας και ζητήθηκε αντίγραφό της από το γραμματέα γ ια να σ ταλεί σ τον αρμόδιο Ε ισαγγελέα γ ια την άσκηση δίω­ξης κατά των σ υνηγόρω ν που την ε ίχα ν υπογράψει γ ια περιύ­βριση αρχής.

Μ ετά τον αυτεπάγγελτο διορ ισμ ό συνηγόρου ο ι αρχιχου ντ ι- κο ί δήλωσαν ότι δεν θέλουν να κάνει ερω τήσεις ούτε να αγο- ρεύσει γ ια λογα ριασμ ό τους ο δικηγόρος και άρχ ισ αν με πρώ­το τον Π απαδόπουλο να αναλαβαίνουν την ευθύνη της «επα- ναστάσεως». Ο Π απαδόπουλος είπε διάφορα «εγώ» (αποφάσι­σα, διέταξα... κλπ.), γ ια να «θυμώσουν» ο ι Π αττακός και Μ ακαρέζος και να πουν «δεν δέχομα ι» (την δήλω ση του Π α­παδόπουλου) «και εγώ...». Ο Ζωϊτάκης δήλωσε ότι είνα ι περή­φανος γ ια τη συμμετοχή του σ την «επανάσταση» και γ ια τί συγκαταλέγεται μεταξύ των «πρώταιτίων».

Π ροηγούμενα ε ίχε γ ίνει ακόμη μια προσπαοεια απυ ot*.u περίπου δημοκρατικούς δ ικηγόρους να δηλώσουν παράσταση π ολ ιτική ς αγωγής που αν και τους δόθηκε ο λόγος να αναπτύ­ξουν τ ις νομικές απόψεις τους τελ ικά αποβλήθηκαν. Έ τ σ ι χω ρ ίς να α ρχ ίσ ε ι η εξέταση μαρτύρων πέρασε η πρώτη μέρα της δ ίκης των «πρω ταιτίων» και ορ ίσ τηκε ότι η συνεδρίαση da σ υνεχ ισ τεί την μεθεπόμενη μέρα. Η ουσία της υπόθεσης εξετάζεται με τ ις καταθέσεις των μαρτύρων του κα τηγορητη­ρίου. Π ρώτος μάρτυρας εξετάζεται ο Πρωθυπουργός (μέχρι την 20 Α πριλίου 1967) Παν. Κ ανελλόπουλος και σ την συνέ­

χε ια ο τότε α ρχη γός ΓΕΑ Α ντωνάκος, ο τότε υπασ πισ τής του βασιλιά Βαγενάς και ο ναύαρχος Εγκολφόπουλος.

Τ ην επόμενη θα καταθέσουν ο ι υπουργοί της κυβέρνησης που κατέλυσαν ο ι πραξικοπηματίες, Π. Π απαληγούρας και Γ. Ράλλης και σ τρατηγο ί και τις επόμενες μέρες άλλοι μάρτυρες πολ ιτικο ί, στρατιω τικο ί, δημοσιογράφοι κ.α.

Π αράλληλα, στο σ τρατοδικείο , σ υνεχίζετα ι η δίκη των 21 συνομωτών του Φ λεβάρη. Π ερίπου 200 φ ίλο ι, συγγενείς ή οπα δοί των κατηγορουμένων τρέχουν σ χεδόν καθημερινά στα δ ικασ τήρια και παίζουν τον ρόλο των ακροατών σ τις δίκες. Η συμπαράστασή τους στους πραξικοπηματίες και τους συνωμό­τες μερικές φορές εκφράζεται με προκλήσ εις, βρ ισιές και απειλές προς τους μάρτυρες κατηγορίας, τους δημοσιογράφους και τους ελάχιστους «αντιφρονούντες» δημοκρατικούς πολίτες που καταφέρνουν να μπουν σ τις αίθουσες των δ ικασ τηρίω ν ή τους χώρους αναμονής. Στα διαλείμματα των δικών ο ι χα ιρε- τούρες, ο ι ασ πασ μοί και τα αγκαλιάσματα μεταξύ των κατη­γορουμένων και των γνω στώ ν τους από τα ακροατήρια «δίνουν και παίρνουν». Στις δυο δίκες δεν γ ίνοντα ι σ οβαρές αποκαλύ­ψεις γ ια διαφορετικούς λόγους σ τη ν κάθε μία. Σε εκείνη των συνωμοτών, γ ια τί το προανακριτικό υλικό είναι ισ χνό και οι επ ίδοξοι πραξικοπηματίες και ο ι δ ικηγόροι τους προκαλούν συστηματικά. Μ όνη φωνή δυνατή, σ οβαρή και αποστομωτική εκείνη του επίτροπου Νικ. Π απαδάκου, που όμως δεν αναλώ­θηκε στο να δ ίνει απαντήσεις σε όλες τ ις φτηνές προκλήσ εις, έτσ ι που να υπάρχει περίπου μονόλογος των χουντικών.

Στην δίκη των πρωταιτίων δεν έγιναν αποκαλύψεις, γιατί η δημο­σιότητα που είχε δοθεί προηγούμενα ήταν πολύ μεγάλη και ακόμη γιατί, όποτε γινόταν αναφορά από μάρτυρες σε ανάμειξη των αμερι- κάνων του ΝΑΤΟ της C.I.A. και του Πενταγώνου, ο Πρόεδρος τους διέκοπτε λέγοντας ότι δεν ενδιαφέρουν το δικαστήριο αυτά.

Στις 5 Αυγούστου (π.χ.) ο Ανδρέας Παπανδρέου καταθέτοντας σαν μάρτυρας είπε ότι η απόφαση για την επιβολή της δικτατορίας πάρ- θηκε στην Ουάσιγκτον στις 15 Ιούλη 1965 και το πράσινο φως δόθη­κε το Φλεβάρη του 1967. Τότε διαμορφώθηκε για τις ανάγκες του πραξικοπήματος το σχέδιο «Προμηθεύς» από αρμόδιους (!) του Πε­νταγώνου.

Οι καταγγελίες αυτές μόνο στις εφημερίδες γράφτηκαν.Στις 6 αγορεύουν ο ι επ ίτροποι Παπαδάτος και Αθανασόπου-

λος σ τη δίκη του Στρατοδικείου και προτείνουν να κηρυχθούν ένοχο ι και ο ι 21 κα τηγορούμενοι σαν συνωμότες. Π ροτείνον- τα ι πο ινές από 17 μέχρ ι 5 χρ ό ν ια (που αθροισ τικά φθάνουν στα 207 χρόνια).

85

Στις 7 Αυγούστου αρχίζε ι τυπικά η δίκη των βασανιστών των κολασ τηρίω ν τη ς ΕΣΑ και δίνετα ι στη δημ οσιότητα το παραπεμπτικό βούλευμα γ ια τη σφαγή του Π ολυτεχνείου.

Η δίκη των βασανιστώ ν δ ιακόπτεται γ ια τρεις μέρες, επειδή δεν έχει εκδοθεί ακόμη η απόφαση γ ια τους 21 του Φ λεβάρη και η δίκη κανονικά θα πρέπει να γ ίνει σ την ίδια αίθουσα.

Γ ια το «Π ολυτεχνείο» παραπέμπονται σε δίκη 34 κατηγορού­μενοι γ ια φόνους, απόπειρες, τραυματισμούς, ηθική αυτουργία κ.α. Οι 34 που παραπέμπονται στο Πενταμελές Εφετείο είναι:

Λάμπρος Κ ωνσταντέλος ανθυπασπιστής τεθωρακισμένων, Θ ρασύβουλος Γ ιοβάνης ταξίαρχος ε.α., Μ ιχαήλ Γουνελάς υ πίλαρχος ε.α., Χαρ. Π απαδόπουλος τέως Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Δ ημόσιας Τάξης, Ν ικόλαος Κ έφης λοχαγός ε.α., Π αντελής Κ αραγιάννης υπαρχηγός χω ροφυλακής, Σταύ­ρος Βαρνάβας αντισ τράτηγος ε.α., θω μ ά ς Μ υλωνάς ενωμο­τάρχης, Η λίας Τ σιαπούρας, Ν ικόλαος Ν τερτιλής ταξίαρχος ε.α., Κ ω νσταντίνος Μ αυροειδής αντισ τράτηγος ε.α., Ν ικόλαος Ραφαηλάκης α ντισ τράτηγος ε.α., Δ ημήτριος Ζ αγοριανάκος αντισ τράτηγος ε.α., Ιωάννης Λυμπέρης, Α ναστάσιος Ανα­σ τασίου, Π αναγιώ της Θ εράπος τέως υπουργός Δ ημόσιας Τά­ξης, Ν ικόλαος Ε φέσιος τέως υπουργός Εθνικής 'Α μυνας, Ιω­άννης Καλύβας υπαστυνόμος, Δ ημήτριος Καραγιαννόπουλος τέως Δ ιο ικ ητής Γ ενικής Α σφάλειας, αστυνομικός διευθυντής, Ν ικόλαος Λαδιάς αστυνομικός διευθυντής, Ν ικόλαος Ν ηστικά- κης πρόσθετος αστυφύλακας, Η λίας Κ αραδήμας αστυφύλακας, Ν ικόλαος Κ ατσάρας αρχιφύλακας, Αντώνιος Λαζαράκος αστυ­φύλακας, Β ασίλειος Μ πουκλάκος ταγματάρχης ε.α., Λουκάς Χ ριστολουκάς τέως διευθυντής Αστυνομίας Α θήνας, Ν ικόλαος Δασκαλόπουλος τέως Α ρχηγός Α στυνομίας, Ευάγγελος Μα- τζώ ρος οδηγός, Α θανάσιος Σταυράκης αστυφύλακας, Δημή- τρ ιος Ιωαννίδης, Γεώ ργιος Π απαδόπουλος, Μ ιχαήλ Ρουφογά- λης, Δ ημήτριος Κ ατσούλης και Δ ημήτριος Π ίμπας.

Στις 9 Αυγούστου το βράδυ το Δ ιαρκές Στρατοδικείο «βγά­ζει» τη ν απόφαση του γ ια τους 21 συνομώτες. Ο ι 14 ένοχο ι ο ι 7 αθώοι. Αθωώθηκαν ο ι Στειακάκης, Τσουλιάς, Α λμπάνης, Κ ώτσαρης, ΠαλαΓνης, Ξανθάκος και Σταθάκης. Ο ι ποινές που επιβλήθηκαν στους υπόλοιπους: Γ. Λ αμπούσης 12 χρόνια , Π αρ. Μ πόλαρης 11 χρόν ια , I. Α ντω νόπουλος 10 χρόνια , Α. θ α νόπου λ ος 10 χρόν ια , Ν. Ρετζέπης 8 χρόν ια , Σπ. Ηλιόπου- λος 5 χρόν ια , Κ. Κ οντώ σης 5 χρόν ια , Κ. Π απανδρέου 5 χ ρ ό ­νια, Α. Γ ερακίνης 5 χρόν ια , Δ. Σκόνδρας 5 χρόν ια , Κ. Κων-

86

σταντόπουλος 5 χρόν ια , Α. Π ερδίκης 4 χρόνια , I. Σουλελές 4 χρόνια , και I. Στοφόρος 4 χρόνια .

ΟΙ Π ΡΩΤΕΣ ΔΙΚ Α ΣΤΙΚ ΕΣ Α Π Ο Φ Α ΣΕΙΣ

Στο μεταξύ ο ι δίκες βασανιστώ ν και «πρωταιτίων» σ υνεχί­ζονται. Από τις 15 Αυγούστου αρχίζουν να απολογούντα ι (ή να μη απ ολογούντα ι) ο ι αρχιπ ραξικοπ ηματίες σ τον Κορυδαλ­λό. Στις 18 Αυγούστου τελείω σαν και την επόμενη αγόρευσαν ο ι Ε ισ αγγελείς. Σύμφωνα με την πρόταση θα μπορούσε να επιβληθεί η πο ινή του θανάτου σε 12 πραξικοπηματίες.

Το Σάββατο 23 Αυγούστου 1975 το Π ενταμελές Εφετείο Α θηνών «βγάζει» την απόφασή του: Γ ια τους Γ. Π απαδόπου- λο, Στ. Π αττακό και Ν. Μ ακαρέζο, Θ άνατος, καθαίρεση και ισ όβ ια κάθειρξη. Γ ια τους Γρ. Σπαντιδάκη, Γ. Ζωϊτάκη, Δ. Ιω αννίδη, I. Λαδά, Α. Λέκκα, Μ. Ρουφογάλη, Κ. Παπαδόπου- λο, Μ. Μ παλόπουλο, ισ όβ ια κάθειρξη και 10 χρόνια . Γ ια τους Ο. Α γγελή και Ν. Ν τερτιλή 20 χρόν ια κάθειρξη. Γ ια τους Στ. Κ αραμπέρη και Ν. Γκαντώ να, 15 χρ ό ν ια κάθειρξη. Γ ια τον Γ. Κ ωνσταντόπουλο, 12 χρ ό ν ια κάθειρξη. Γ ια τον Ε. Τσάκα, 8 χρ ό ν ια κάθειρξη. Γ ια τον Δ. Σταματελόπουλο, 5 χρόν ια φυλά­κιση. Γ ια τους Κ. Καρύδα και Α. Χ ατζηπέτρο αθώωση.

Δυο ώρες μετά την έκδοση της απόφασης του δ ικασ τηρίου κυβερνητική ανακοίνω ση αναφέρει ότι ο ι θανατικές καταδίκες δεν πρόκειτα ι να εκτελεστούν!

Στις 4 Σεπτέμβρη αρχίζουν στο Δ ιαρκές Στρατοδικείο οι απολογίες των στρατιω τικώ ν βασανιστών (Χ ατζήζήση , Θεοφι- λογιαννάκου, Σπανού κ.ά.).

Τ ην ίδια μέρα (4 Σεπτέμβρη) δίνεται σ τη δημ οσιότητα το 440/75 βούλευμα του Συμβουλίου Π λημμελιοδικώ ν Π άτρας που παραπέμπει σε δίκη τρεις αστυνομικούς γ ια βασανιστήρια στη δικτατορ ία με θύμα φ οιτητή . Ο ι κατηγορούμενοι είναι οι Αναστ. Σύφαντος, Γ. Α δαμόπουλος και Λεων. Π απαδόπουλος.

Στις 8 Σεπτέμβρη αγορεύει ο επίτροπος του Στρατοδικείου (που δικάζει τους βασανιστές) Μ ιχ. Ζούβελος και ζητάει να καταδικαστούν σε ποινές από φυλάκιση ενός χρόνου μέχρι κά­θειρξη 25 χρόνω ν ο ι περ ισ σότεροι από αυτούς.

Στις 12 Σεπτέμβρη εκδόθηκε η απόφαση του στρατοδικείου. Αθωώθηκαν 15 (στρατιώ τες ο ι περ ισ σότεροι) και καταδικά­στηκαν ο ι υπόλοιποι 16 κατηγορούμενοι. Η απόφαση του σ τρατοδικείου είναι η ακόλουθη: 1) Νικ) Χ ατζηζήσης αντι-

87

Από τους στρατιωτικούς (αξιωματικούς και οπλίτες) που δικαοτηκαν για βασανιστήρια - ·κεφαλια 28 (από τ αριατερα προς τα δεξιά) - Σειρά πρώτη Χατζηζήσης. Οικονόμου. Τσάλας Αντωνόπουλος. Κουλουμβάκης. Νικολόπουλος. Κόφας. Σειρά δεύτε­ρη. Παπαχαραλάμπους. Διαμαντόπουλος. Γεωργίου. Πεταλάς. Πέτρου. Κενιχ. Αγγελής ("Τσέλιγκας·) Σει­ρά τρίτη. Δεμερτζίδης ("Σερίφης ). Σταμπολίδης. Μπλιώνας. Γκουντέθας. Μακρυγιάννης. Λιτοας. Μπο- της. Σειρά τέταρτη. Σουγιουτζόγλου. Γιούλης. Μου- ρατίδης. Καμπανάς. Μπαρλιάς. Σταράκης και Λαθρά-

συνταγματάρχης ε.α., κάθειρξη 23 χρόνια . 2) Θ. Θ εοφιλογι- αννάκος, κάθειρξη 20 χρόνια . 3) Αν. Σπανός ταγματάρχης ε.α., κάθειρξη 20 χρόνια . 4) Θεοφ. Ο ικονόμου ταγματάρχης 1 χρόνο με αναστολή. 5) Γεωρ. Τ σάλας ταγματάρχης ε.α. κά­θειρξη 15 χρόνια . 6) Δημ. Α ντωνόπουλος λοχαγός ε.α., φυλά­κιση 6 χρόνια . 7) Μ ιχ. Κ ουλουμβάκης ε.α., αθώος. 8) Ηλ. Ν ικολόπουλος ταγματάρχης ε.α., αθώος. 9) Δ. Παπαχαρα- λάμπους ταγματάρχης, φυλάκιση 2 χρόνια . 10) Δημ. Κόφας επίατρος, φυλάκιση 7 χρόνια . 11) Π. Δ ιαμαντόπουλος αντι- συνταγματάρχης, φυλάκιση 2 χρόνια . 12) Ανδρ. Γεωργίου έφεδρος ανθυπολοχαγός, αθώος. 13) Φωτ. Π εταλάς ταγματάρ­χη ς , φυλάκ ιση 4 χρόν ια . 14) Μ ιχ. Π έτρου πρώ ην στρατιώ της, φυλάκ ιση 6 χρόν ια . 15) 1ω. Α γγελής (ή Τ σέλ ιγκας) πρώ ην στρατιώ της, φυλάκιση 5 χρόνια . 16) Νικ. Κ α ίν ιχ πρώ ην στρα­τιώ της φυλάκιση 3 χρόνια . 17) Ευαγγ. Δεμερτζίδης (ή σ ερ ί­φης) πρώ ην σ τρατιώ της, φυλάκ ιση 4 χρόνια . 18) Π έτρος Γκό- ρος αντισυνταγματάρχης ε.α., φυλάκιση 6 μήνες. 19) Χ ριστό­φορος Γκουντέβας μόνιμος επιλ οχ ίας ε.α., φυλάκιση 5 μήνες με αναστολή.

Αθωώθηκαν ακόμη ο ι πρώ ην στρατιώτες Δήμος Σταμπολί- δης, Ηρ. Μ πλιώ νας, Μ ιχ. Μ πότης, Νεκτ. Μ ακρυγιάννης, Δημ. Λ ίτσας, Στυλ. Σουγιουτζόγλου, Σπυρ. Γ ιούλης, Ανθ. Μ ουρατί- δης, Α ναστ. Μ παρλιάς, Γεωρ. Σταράκης, Γεωρ. Καμπανάς και Αλεξ. Λ αβράνος. Στη δίκη δεν εμφανίστηκε ο κατηγορούμε­νος Χ ριστοφ. Μ ογιάνος. Η δίκη χω ρίσ τηκε γ ι ’ αυτόν.

Μ ια βδομάδα μετά την έκδοση της απόφασης της πρώ της δ ίκης των βασανιστώ ν αξιω ματικών και οπλιτώ ν του στρατού (στις 19 Σεπτέμβρη) δίνεται στη δημ οσιότητα νέο βούλευμα (παραπεμπτική διαταγή) του στρατιω τικού δικαστικού συμ­βουλίου με το οποίο παραπέμπονται σε δίκη 35 ακόμη στρα­τιω τικο ί κατηγορούμενοι γ ια βασανιστήρια . Π ρόκειτα ι πάλι γ ια βασα νιστήρια (με θύματα άλλους κρατούμενους) στο ΕΑΤ- ΕΣΑ και στο ΚΕΣΑ αλλά και στο Δ ιόνυσσο (ταγμαπεζοναυτών) και στο Μ πογιάτι (στρατιω τικές φυλακές). Ο ι 35 που παρα· πέμπονται είναι: Νικ. Σ ίμος, Ιω. Μ ανουσακάκης, Κων. Μ πού­φος, Βασ. Ιω αννίδης, Θ εοκρ. Παπαγεω ργίου, Νικ. Ζαχαράκης, Πετ. Γ κόρος, Χαρ. Ζουλίνος, Αν. Σπανός, Ν ικ. Χ ατζηζήσης, Γεωρ. Τσά λλας, Δημ. Α ντωνόπουλος, Κων. Κατσαούνης, Σπ. Γεω ργακόπουλος, Δημ. Π απαχαραλάμπους, Α νέστης Μπέλ- λος, Κων. Τριανταφυλλόπουλος, Φωτ. Π εταλάς, Ανδρ. Ανα- στασόπουλος, Παν. Ν τότας, θω μ . Κ ωνσταντίνου ή Τσούλας, Αρ. Κ εσικ ιάδης, Χ ριστοφ. Κ ολλιός, Χ ριστοφ. Γκουντέβας,

91

Παν. Σ ιδηρόπουλος, Πετ. Β υζανιάρης, Θεοδ. Θ εοφιλογιαννά- κος, Κων. Γκιαούρης, Π αύλος Π αναγιω τίδης, Ευαγγ. Δερμε- τζίδης, Μ ιχ. Π έτρου, Ιω. Α γγελής, Θεοδ. Μ ιχάλης, Απ. Δενε- λάβας, Χ ριστοφ. Μ ογιάνος.

Μ ετά από λίγες μέρες σ τις 22 Σεπτέμβρη η δίκη των 35 θα προσ διορ ισ τεί να α ρχ ίσ ε ι σ τις 13 Ο κτώβρη στο Διαρκές Στρατοδικείο Αθήνας.

Στις 23 Σεπτέμβρη δημ οσιεύτηκε το βούλευμα για την δο­λοφ ονία της Μ αρίας Κ αλαβρού το πρω ί της 21 Α πρίλη 1967. Π αραπέμπονται σε δίκη ο ίλαρχος Ιω. Α λμπάνης και ο ι Γ. Π απαδόπουλος, Στ. Π αττακός και Ν. Μ ακαρέζος.

Στις 25 Σεπτέμβρη δικάζονται στο Π λ ημμελειοδικείο Χαλ­κίδας ο ι Ανδρ. Γραμματικός υπομοίρα ρχος και Κων. Μ πόγδος χω ροφύλακας κατηγορούμενοι γ ια το βασανισμό του φοιτητή Ν. Π άντζαλη την παραμονή της πρω τοχρονιάς (1975) στο Α λιβέρ ι. Ο Μ πόγδος μετά από δίκη τριώ ν ημερών θα καταδι­καστεί σε 5μηνη φυλάκιση και ο Γ ραμματικός θα αθωωθεί.

Στη Θ εσσαλονίκη εξάλλου δικάστηκαν άλλοι αστυνομικοί (της χω ροφυλακής) γ ια βασα νιστήρια στη δ ικτατορία . Στις 26 Σεπτέμβρη εκδίδεται η απόφαση με την οποία κα ταδικάζονται ο ι Ν ικόλαος Τετραδάκος σ ε φυλάκ ιση 7 χρόνω ν, Παν. Ταμ­πάκης σε φυλάκιση 4 χρόνω ν και Β ασίλειος Μ πουζιάνης (μοίραρχος) σε φυλάκιση 2 χρόνω ν και 4 μηνών.

Στις 3 Ο κτώβρη το Τ ριμελές Π λημμελ ιοδικ είο Π ύργου Η λείας καταδικάζει τον βασανιστή ανθυπασπιστή της χω ρο­φυλακής Χ ρήστο Κ υριακόπουλο σε φυλάκιση 8 μηνών. Μ η­νυτής του ο Σω κράτης Σταματελάτος, που συνελήφθη σ τις 21 Α πρίλη 1967 και βασανίστηκε γ ια να εξορ ισ τεί στη συνέχεια σ τη Γιούρα.

Την ίδ ια μέρα ο «πρύτανης των τανκς» Ε. Σδράκας ζητάει να συσταθεί ειδικό πειθαρχικό συμβούλιο από αρεοπαγίτες και παλιότερους καθηγητές και να ξανακρίνει τους 200 περί­που καθηγητές πανεπ ιστημ ίω ν που τιμω ρήθηκαν γ ια συνεργα­σ ία με την χούντα!

Στις 6 Ο κτώβρη δικάσ τηκε και καταδικάστηκε σε φυλάκιση13 μηνών από το Δ ιαρκές Στρατοδικείο Α θήνας ο υπολοχαγός Π. Κ αραχάλ ιος, ο οπο ίος σ τις 15 Ιούλη 1974 σ τη ν Κύπρο κα­τά το πρα ξικόπημα κατά του Μ ακάριου, πυροβόλησ ε και τραυμάτισε σ οβαρά σ τα πόδια τον Κ ύπριο υπολοχαγό Ερμή Χ ριστοδούλου. 'Η τα ν κατηγορούμενος γ ια βαρειά σκοπούμε- νη σωματική βλάβη (κακούργημα) αλλά το δ ικασ τήριο μετέ­τρεψε την κα τηγορία σε σωματική βλάβη από αμέλεια.

92

Στις 8 Ο κτώβρη προσ διορ ίζεται, να αρχίσ ει σ τις II Νοέμ­βρη στο κακουργοδικείο Χαλκίδας η δίκη 15 βασανιστών της Γ ενικής Α σφάλειας Α θήνας γ ια βασανιστήρια αντιστασ ιακώ ν τον τελευταίο χρόνο της δικτατορίας (μετά το «πολυτεχνείο»).

Τ η ν ίδ ια μέρα γ ίνετα ι γνω στό, ότι ο άγνω στος μέχρ ι τότε δολοφόνος του πρώτου θύματος της δ ικτατορίας Βασ. Π εσλή 15 χρονώ ν, ονομάζεται Λυμπέρης Α νδρικόπουλός, (όταν σ κό­τωσε τον Π εσλή, το πρω ί της 21 Α πριλίου 1967, σ την Π λα­τεία Α ττικής ήταν έφεδρος λ οχ ία ς και τον Ο κτώβρη του ’75, 30 χρονώ ν ο Α νδρικόπουλος υπηρετούσε σαν αστυφύλακας σ τον Πειραιά). Ο Ε ισαγγελέας Νικ. Γανώ σης πρότεινε την παραπομπή του σε δίκη στο Π ενταμελές Εφετείο μαζί με τους Π απαδόπουλο, Π αττακό και Μ ακαρέζο.

Στις 9 Ο κτώβρη ανακοινώ νονται τα ονόματα των δικαστών του 5μελούς Εφετείου που θα δικάσει την μεγάλη υπόθεση της σ φαγής του Π ολυτεχνείου. Η δίκη έχει ο ρ ισ τεί να αρχίσ ει σ τις 16 Οκτώβρη.

Τ ην ίδια μέρα το Π λημμελειοδικείο Θ εσσαλονίκης, εξέδωσε αθωωτική απόφαση για βασανιστές, Κ αραμήτσο και άλλους, σε μια σ ειρά δίκες από τις πολλές γ ια βασα νιστήρια πολ ιτι­κών κρατούμενων στη συμπρωτεύουσα.

Τ ην Δευτέρα 13 Ο κτώβρη α ρχίζει στο Διαρκές Στρατοδικείο Α θήνας η δεύτερη μεγάλη δίκη των στρατιω τικώ ν βασανι­στών. Ε ίνα ι βασα νιστήρια που έγιναν σ το ΕΑΤ-ΕΣΑ το ΚΕΣΑ και στα σ τρατόπεδα Μ πογιατίου και Δ ιονύσου. Ο ι βασανιστές θα δικαστούν και γ ια τ ις κα κοποιήσεις των συλληφθέντω ν γ ια την υπόθεση των κρεάτω ν (!) το 1973. Ο ι κατηγορούμενοι έχουν παραπεμφθεί με 7 βουλεύματα (παραπεμπτικές διαταγές) που θα συνεκδικαστούν.

Π ρόεδρος του σ τρατοδικείου είνα ι ο Τ αξία ρχος Δ ικαστικώ ν Χρ. Μ πέλκας. Μ έλη ο ι Εμμ. Μ ελανίτης σ υνταγματάρχης δ ι­καστικού, Νικ. Σ ιακαβέλης σ υνταγματάρχης πεζικού, Θωμάς Τσιάλη ς σ υνταγματάρχης πυροβολικού, Κων. Φ ωτάκης αντι- συνταγματάρχης δικαστικού. Α ναπληρω ματικά μέλη Σέργιος Γ ραβάνης σ υνταγματάρχης διαβιβάσεων, Μ ατθαίος Φουκαρά- κης ταγματάρχης δικαστικού. Επίτροπος ο Κων. Α νάργυρος και αναπληρω ματικός ο Παν. Π απατσώ ρης ταγματάρχης δι­καστικού και γραμματέας ο Νικ. Κωσταντάκης ανθυπολοχα- γός δικαστικού.

Οι κατηγορούμενοι είνα ι 37 αλλά απουσιάζει πάλι ο Χρι- σ τοφ. Μ πογιάνος (φ υγόδικος στη Σουηδία) και έτσ ι από αυ­τούς κάθονται ο ι 36 στα εδώλια. Και ενώ η δίκη των βασανι­

94

στών προχω ρεί, τρεις μέρες αργότερα, σ τον Κ ορυδαλλό, α ρ χ ί­ζει η μεγάλη δίκη γ ια την σφαγή του Π ολυτεχνείου. Μ ετά την πρώτη μέρα, που η δ ιαδικασία εξαντλήθηκε σε ενστάσεις και α ιτήματα άρχ ισ αν ο ι καταθέσεις των μαρτύρων με πρώτο, τον πρύτανη του Π ολυτεχνείου (κατά το Ν οέμβρη 1973) Κων. Κο- νοφάγο.

Η δίκη σ υνεχίζεται τ ις επόμενες μέρες με τις καταθέσεις άλλω ν μαρτύρων και δ ίνεται μεγάλη δημ οσιότητα τόσο στο περ ιεχόμενο των καταθέσεων όσο και στα καμώματα των χουντικώ ν κατηγορουμένων. Στις 23 Ο κτώβρη, ο Παπαδόπου- λος, που στη δίκη αυτή «μετέχει» και έχε ι δ ιορ ίσ ει σ υνηγό­ρους, δηλώ νει στο δ ικασ τήριο ότι ο ι «άγνωστοι»· που διέταζαν να πυροβολούν τους συγκεντρωμένους στο Π ολυτεχνείο και τους διαδηλωτές επιδ ίω καν την ανατροπή του (και την πέτυ- χαν λ ίγες μέρες αργότερα). Η δήλω ση έγινε από τον δικηγόρο του Νικ. Σ τειρόπουλο «υπουργό» της «δοτής κυβέρνησης» Μ αρκεζίνη και προκάλεσε α ίσ θησ η. Π αράλλη λα με τη ν δίκη του Π ολυτεχνείου σ υνεχίζεται στο στρατοδικείο η δίκη των σ τρατιω τικώ ν βασανιστών, με τ ις καταθέσεις μαρτύρων θυμά­των των βασανιστηρίω ν.

Στις 6 Σεπτέμβρη δημοσιεύεται το παραπεμπτικό βούλευμα γ ια την δολοφονία του Βασ. Π εσλή το πρω ί της 21 Α πρίλη1967. Π αραπέμπονται ο ι Π απαδόπουλος, Π αττακός, Μακαρέ- ζος σαν ηθ ικ ο ί αυτουργοί και ο Λυμπέρης Α νδρικόπουλος σαν φυσικός αυτουργός ανθρωποκτονίας από πρόθεση.

Σ τις 7 Σεπτέμβρη ύστερα από πολυήμερη δίκη στο Τριμε­λές Π λημμελειοδικ είο της Π άτρας βγαίνει η απόφαση γ ια 17 αστυνομικούς κατηγορούμενους γ ια βασανιστήρια κρατουμέ­νων σ τη ν δ ικτατορία . Από τους 17 καταδικάστηκαν ο ι 12 και ο ι υ πόλοιποι 5 αθωώθηκαν. Ο ι καταδικασμένοι και ο ι ποινές είναι: Γ. Α δαμόπουλος 6 χρόν ια 8 μήνες και 10 μέρες, Αν. Σύ- φαντος 4 χρ ό ν ια 2 μήνες και 10 μέρες, Β. Π ολύζος 3 χρόνια , Π απαδόπουλος 4 χρ ό ν ια 4 μήνες 10 μέρες, Α. Υ φαντής 2 χρ ό ­ν ια και 3 μήνες, Δ. Τζανής 1 χρόνο και 3 μήνες, Δ. Παπαν- δρέου 1 χρόνο και 3 μήνες, Λ. Μ ητσόπουλος 1 χρόνο και 8 μήνες, Λ. Δαρζάνος 1 χρόνο και 2 μήνες, Λ. Σ ικελιανός 3 χρόνια , Β. Κ ω στόπουλος 1 χρόνο και 2 μήνες και Α. Τότσι- κας 1 χρόνος και 7 μήνες. Σε όλους επιβλήθηκε παρεπόμενη πο ινή σ τέρησ ης πολ ιτικώ ν δικαιω μάτων γ ια δύο ή τρ ία χρ ό ­νια. Ό λ ο ι άσκησαν έφεση και αφέθηκαν ελεύθεροι.

Τ ην ίδια μέρα το Τ ριμελές Εφετείο Θ εσσ αλονίκης κρ ίνει παραγεγραμμένες τ ις πράξεις του βασανιστή μοίραρχου Ταμ-

95

Βασανιστές της Ασφάλειας Αθήνας στη δίκη της Χαλκίδας.

πάκη που ε ίχε καταδικαστεί στο Π λημμελειοδικείο σε φυλά­κιση 4 χρόνω ν και 4 μηνών. Η απόφαση είναι σημαντική . Το δ ικασ τήριο έκρινε ότι τα βασανιστήρια που έκανε σε δημο­κράτες ο κα τηγορούμενος τη ν νύχτα της 21 Α πρίλη 1967 δεν έγ ιναν γ ια πράξεις που στρέφονταν κατά της 21 Α πρίλη και έτσ ι δεν εμπίπτει σ τις διατάξεις του Δ ' Ψ ηφ ίσματος. Ά ρ α , έχουν παραγραφεί, άρα ελεύθερος ο Τ αμπάκης μετά την ορ ι­σ τική παύση της πο ιν ικής δίωξης.

Τ ην ίδια μέρα «διαρρέουν» πληροφορίες γ ια την πρόταση του Ε ισ αγγελέα Δημ. Δωρή προς το Συμβούλιο γ ια την πα­ραπομπή των βασανιστώ ν της Γ ενικής Α σφάλειας Αθήνας. Σύμφωνα με τις πλ ηροφ ορίες αυτές προτείνεται η παραπομπή μόνο τριώ ν βασανιστών στο κακουργιοδικείο γ ια σκοπούμε- νες βαρειές σω ματικές βλάβες ενώ 40 άλλοι προτείνεται ν α δικαστούν στο Π λημμελειοδικείο . Γ ια 30 άλλους κατηγορού­μενους προτείνεται απαλλαγή.

Στο μεταξύ σ τις 11 Ν οέμβρη στο Κ ακουργιοδικείο Χ αλκί­δας αρχ ίζε ι η δίκη 1S βασανιστώ ν τη ς ασφάλειας γ ια βασα­ν ισ τή ρ ια κρατουμένων της «Ιωαννιδικής» περιόδου - τελευ­ταίο χρόνο της δ ικτατορίας. Π ρόεδρος του δικασ τηρίου ο Ε φέτης Αθ. Π ούλος, σύνεδροι ο ι πρω τόδικες Παν. Α ναστασό- πουλος, Δ. Π απαμήτσος και Γ. Βούλγαρης. Α ναπληρω ματι­κός ο Α. Ν ικάκος. Ε ισαγγελέας ο Ευθ. Μ αρκάκης. Κ ατηγο­ρούμενοι ο ι Πετ. Μ πάμπαλης, Ευαγγ. Μ άλλιος, Δ. Λουκό- πουλος, Β. Κ ραββαρίτης, Κ. ΣμαΤλης, Κ. Καραπαναγιώτης, Κ. Τ σ ικ ρ ιπ ή ς, Γ. Γκάνος, X. Π αύλου, Π. Κ ανούσης, Β. Ζού- ζουλας, Π. Γώγος, I. Κ ανέλλος και θ . Κ ωτσάκης. Ε πίσης κατηγορούμενος είνα ι ο I. Καλύβας αλλά απουσιάζει γ ια τί δι­κάζεται γ ια το Π ολυτεχνείο.

Στις 12 Ν οέμβρη προσ διορ ίζετα ι γ ια τ ις 8 Δεκέμβρη η δί­κη των 6 βασανιστών του καταδρομικού « Έ λ λ η » , στο Διαρ­κές Ν αυτοδικείο Α θήνας. Ε ίχαν βασανίσει κρατούμενους υπα- ξιω ματικούς του Π ολεμ ικού Ν αυτικού και πολ ίτες μέλη της αντισ τασ ιακής οργάνω σης «Δημοκρατική Ά μυνα». Κ ατηγο­ρούμενοι ε ίνα ι οι: Α. Ευαγγελόπουλος υποναύαρχος ε.α., θ . Κ αμαρινέας πλ ο ία ρχος ε.α., Ν. Κ ιοσσές πλω τά ρχη ς ε.α., Ν. Ν τάκουλας και Ε. Σω μαρίτας απ ο ϊαγμένο ι ανθυπασπιστές και Ν. Τσιπουρίδης ανθυπασπιστής.

Στις 18 Ν οέμβρη και ενώ βρ ίσκονται σε εξέλιξη τρεις μεγά­λες δίκες (πολυτεχνείο , βασανιστές στρατού και βασανιστές" ασ τυνομικοί) δημοσιεύεται το βούλευμα παραπομπής τη ς Δέ­σποινας Π απαδοπούλου σε δίκη γ ια απάτη και υπεξαίρεση.

97

Μ αζί της παραπέμπονται ο ι I. Κ αλογερόπουλος αντισυντα- γματάρχης ε.α., Κ. Λ αμπρόπουλος σ υνταγματάρχης ε.α. και ο Κων. Καρύδας που δικάστηκε (και αθωώθηκε) με τους «πρω­ταίτιους». Γ ια τους δυο τελευταίους διατάσσεται στο βούλευ­μα σ ύλληψ η και προφυλάκιση. Υπενθυμίζεται ότι είναι η υπό­θεση της παράνομης μ ισθοδοσίας της Δ έσποινας που πληρο- νώταν χω ρ ίς να δουλεύει στη δικτατορ ία , ομολόγησε, όταν κατηγορήθηκε, και επέστρεψ ε τα λεφτά.

Στις 24 Νοέμβρη προφυλακίζονται ο ι βασανιστές του « Έ λ ­λη».

Στις 25 Νοέμβρη προσ διορ ίζεται η δίκη γ ια την κλοπή των αρχείω ν του ΕΑΤ-ΕΣΑ. Στις 18 Δεκέμβρη θα καθίσουν στο σκαμνί του Δ ιαρκούς Στρατοδικείου ο ι Δ. Ιωαννίδης, το Μ ιχ. Π η λ ιχό ς ταγματάρχης ε.α. και ο ι λ ο χα γο ί Μ πέλλος και Νι- κολόπουλος.

Την ίδια μέρα 25 Νοέμβρη στη Χ αλκίδα ο Ε ισαγγελέας Ευθ. Μ αρκάκης προτείνει σ την αγόρευσή του ενοχή γ ια 10 κατηγορούμενους και απαλλαγή γ ια 4 άλλους.

Στις 28 Ν οέμβρη αγορεύει ο επ ίτροπος στο Διαρκές Στρα­τοδ ικείο στη δίκη των βασανιστών. Π ροτείνει ενοχή γ ια 30 κατηγορούμενους (ποινές από 10 χρόν ια μέχρ ι 2 μήνες) και απαλλαγή γ ια τους 6 υπόλοιπους.

Στις 29 Νοέμβρη καταδικάζονται από το Π λ ημμελειοδικείο Θ εσσ αλονίκης ο ι ενω μοτάρχες Νικ. Κ ονδυλάκης και Γεωρ. Ψ οφάκης σε πο ινές φυλάκ ισης 13 και 10 μηνών α ντίσ το ιχα . Ε ίχαν κα τηγορηθεί γ ια βασανιστήρια πολιτικώ ν κρατουμένων στον Ά γ ιο Π έτρο Κ ιλκίς σ τις 21 Α πρίλη 1967. Τ ην ίδια μέ­ρα στο ίδ ιο δ ικασ τήριο αναβάλλεται άλλη δίκη (μια από τις πολλές) με κατηγορούμενους βασανιστές της Θ εσσαλονίκης (Τετραδάκο κ.ά.) και αρχ ίζε ι άλλη. Στη Χ αλκίδα την ίδια μέ­ρα τελειώ νει ουσ ιασ τικά η δίκη και ορ ίζετα ι ότι την επόμενη 30 Ν οέμβρη Κ υριακή σ τις 11 το πρω ί θα εκδοθεί η απόφαση του Κ ακουργιοδικείου γ ια τους βασανιστές της ασφάλειας της Αθήνας.

ΑΠΑΛΛ ΑΓΕΣ ΒΑΣΑΝΙΣΤΩΝ

Και η «βόμβα σκάει»: Αθώοι όλοι από τα κακουργήματα, αθώοι 10 από όλες τ ις κα τηγορίες, ένοχοι 4 για πλημμελήμα­τα. Π οινές από 4 μέχρ ι 10 μήνες φ υλάκ ιση, με αναστολή!

98

Α θωώθηκαν ο ι Κ αραπαναγιώτης, Γκάνος, Κανούσης, Τσ ικρ ι- πής, Ζούζουλας, Κ ανέλλος, Κ ωτσάκης, έπαψε η δίωξη για τους Κ ραββαρίτη, ΣμαΓλη και Μ πάμπαλη και καταδικάστη­καν ο ι Λουκόπουλος και Π αύλου σε φυλάκιση 4 μηνών ο Γώγος σε φυλάκ ιση 5 μηνών και ο Μ άλλιος σε φυλάκ ιση 10 μηνών.

Μ ετά δυο μέρες αθω ώνονται σε μια δίκη βασανιστηρίω ν στη Θ εσσαλονίκη και ο ι Τετραδάκος (μο ίραρχος) και Μ ή- τσου (υπομοίραρχος).

Σε άλλη δ ίκη , πάλι στη Θ εσσ αλονίκη , σ τις 3 Δεκέμβρη καταδικάζεται σε φυλάκιση 3 χρόνω ν ο ανθυπασπιστής Βασ. Κ αραμήτσος γ ια βασανιστήρια και σε άλλη δίκη καταδικάζε­ται σε φυλάκ ιση 2 χρόνω ν ο αξιω ματικός της ασφάλειας Παν. Ταμπάκης επίσ ης για βασανιστήρια .

Στις 8 Δεκέμβρη αρχ ίζε ι σ το Ν αυτοδικείο του Π ειραιά η δί­κη των 6 βασανιστώ ν του Έ λ λ η . Π ρόεδρος του δικαστηρίου είναι ο υποστράτηγος της Στρατιω τικής Δ ικα ιοσύνης Εμμ. Π λευράκης και ναυτοδίκες ο ι ναύαρχοι: Π. Ν. Μ ητσάκος και Στεφανάκης και συνταγματάρχες δικαστικού Δ. Μ αυρογιάννης και Ν. Δοντάς (αναπληρω μ ατικο ί ο υποναύαρχος Π. Ν. Γ. Ψ αλίδας και Δ. Βουβόπουλος σ υνταγματάρχης δικαστικού). Ε πίτροπος ο Δ. Τ ζουμάκης σ υνταγματάρχης της σ τρατιω τικής Δ ικα ιοσύνης και γραμματέας ο Γ. Κ αρατζούλης ανθυπολοχα- γός δικαστικού.

Στο μεταξύ σ τον Κ ορυδαλλό έχουν αρχίσ ει και σ υνεχίζον­ται ο ι απολογίες των κατηγορουμένων της «σφαγής του Π ολυ­τεχνείου».

Στις 9 Δεκέμβρη στο Διαρκές Στρατοδικείο εκδόθηκε η από­φαση της δεύτερης μεγάλης δίκης γ ια τα βασανιστήρια στο ΕΑΤ-ΕΣΑ και τα άλλα «κολαστήρια» με τους 36 κατηγορούμε­νους. Το δικασ τήρ ιο κύρηξε ένοχους 23 κατηγορούμενους και αθώωσε τους 13 υπόλοιπους. Π οινές από 7 χρ ό ν ια μέχρ ι 3,5 μήνες. Συγκεκριμένα η απόφαση ήταν η ακόλουθη:

Θ. Θ εοφ ιλογιαννάκος 7 χρόνια , Ν. Χ ατζηζήσης 7 χρόνια , Αν. Σπανός 5 χρόν ια , Γ. Τ σάλας 4 χρόνια , Π. Γ κόρος 3 χρό ­νια, I. Α γγελής 3 χρόνια , Δ. Α ντωνόπουλος 2,5 χρόνια , Φ. Π εταλάς 2 χρόν ια , 1. Μ ανουσακάκης 2 χρόν ια , X. Ζουλίνος 2 χρόνια , Ε. Δερμετζίδης 2 χρόνια , Ν. Σίμος 22 μήνες, Β. Ιωαν- ν ίδης 20 μήνες, Μ. Πέτρου 18 μήνες, Ε. Μ ατζώρος 10 μήνες με αναστολή, Α. Μ ουρατίδης 1 χρόνο με αναστολή, Σ. Γεωρ- γακόπουλος I χρόνο με ανασ τολή, Θ. Π απαγεω ργίου 8 μήνες με ανασ τολή, Π. Ν τόττας 1 χρόνο με αναστολή, X. Κ ολλιός I

99

«Εικόνες» θεοφιλογιαννάκου.

χρόνο με αναστολή, Π. Σ ιδηρόπουλος 8 μήνες με αναστολή, Α. Α ναστασόπουλος 6,5 μήνες με αναστολή, Θ. Τσιούλας ή Κ ωνσταντίνου 3,5 μήνες με αναστολή. Αθωώθηκαν οι: Α. Μ πέλλος, Α. Δεναλέβας, X. Γκουντέβας, Κ. Κ ατσαούνης, Κ. Μ πούφας, Π. Π αναγιω τίδης, Ν. Ζ αχαράκης, Α. Κ εσικιάδης, Π. Β υζανιάρης, Κ. Τ ριανταφυλλόπουλος και Δ. Π απαχαρα- λάμπους και έπαψε η δίωξη γ ια τους Θεοδ. Μ ιχάλη και Κων. Γκιαούρη.

Την ίδια μέρα καταδικάστηκε στο Π λ ημμελειοδικείο της Π άτρας σε φυλάκιση 7 μηνών ο πρώ ην χω ροφύλακας Η λίας Π. Μ ιχαλόπουλος γ ια βασανιστήρια κρατούμενου στη δικτα­τορία.

Στις 10 Δεκέμβρη στο Κ ακουργιοδικείο Θ εσσ αλονίκης άρ­χ ισ ε μεγάλη δίκη για βασα νιστήρια με κατηγορούμενους τους Ν. Τετραδάκο, Βασ. Κ αραμήτσο, Πετ. Π απουτσή και Ιω. Μυ- ,πκλάκη. Κατηγορούμενος ήταν και ο Μ ιχ. Κουρκουλάκος αλλά δεν εμφανίστηκε στο δικαστήριο.

Τ ην επόμενη 11 Δεκέμβρη το Κ ακουργιοδικείο Θ εσσ αλονί­κης καταδικάζει τον Τετραδάκο σε 2 χρόν ια και 3 μήνες φυ­λακή (με ελαφρυντικό) και αθωώνει τους υπόλοιπους κατηγο­ρούμενους.

Στις 12 Δεκέμβρη στο ναυτοδικείο κα ταδικάζονται ο ι 6 βα­σανιστές του « Έ λ λ η » . Οι ποινές που επιβάλλονται είναι οι παρακάτω:

Απ. Ευαγγελόπουλος υποναύαρχος ε.α. 8 χρόνια . Θ. Καμα- ρινέας πλ ο ίαρχος ε.α. 7 χρόνια . Ν. Κ ιοσσές πλω τάρχης ε.α. 8 χρόνια . Ν. Ντάκουλας πρώ ην αρχικελευσ τής 2 χρόνια . Εμμ. Σωμαρίπας πρώ ην αρχικελευσ τής 15 μήνες. Ν. Τσιπουρίδης ανθυπασπιστής 6 μήνες με αναστολή.

Στην Π άτρα σ τις 16 Δεκέμβρη δικάζονται πάλι γ ια βασανι­σ τήρ ια οι αστυνομικοί: Αν. Σύφαντος, Γ. Α δαμόπουλος και Λ. Π απαδόπουλος. Αθωώνεται ο πρώτος και καταδικάζονται σε φυλάκιση 6 και 4 μηνών (αντίστοιχα) ο ι άλλοι δύο.

Την ίδια μέρα 16 Δεκέμβρη αρχίζε ι στο Π λημμελειοδικείο Λάρισας άλλη δίκη γ ια βασανιστήρια . Κ ατηγορούμενοι οι Στυλ. Γ ιαννουλής ανθυπασπιστής, Απ. Π απαδής ενω μοτάρχης και Θωμάς Παλάτζας χωροφύλακας. Τ ην επόμενη καταδικά­σ τηκαν ο Γ ιαννουλής σε φυλάκιση 10,5 μηνών, ο Π απαδής και ο Παλάτζας σε φυλάκιση 9,5 μηνών ο καθένας.

Στις 17 Δεκέμβρη δικάζετα ι στο Εφετείο ο Π αύλος Τοτόμης (ερήμην) και οχτώ άλλοι γ ια παράνομη δανειοδότηση στη δ ι­κτατορία. Ο Τοτόμης καταδικάστηκε σε φυλάκιση 2‘/ 2 χ ρ ό ­

102

νων και ο ι υπόλοιποι 8 αθωώθηκαν.Με βούλευμα του Στρατιω τικού Συμβουλίου, αναβάλλεται

γ ια τις 8 Γενάρη 1976 η δίκη γ ια τα κλεμμένα αρχεία της ΕΣΑ που είχε προσ διορ ιστεί να γ ίνει σ τις 18 Δεκέμβρη γιατί συνε­χίζετα ι η δίκη του Π ολυτεχνείου και είναι «απασχολημένος» ο κατηγορούμενος Δ. Ιωαννίδης.

Στις 19 Δεκέμβρη στο Π λημμελειοδικείο της Πάτρας κατα­δικάζεται γ ια βασανιστήρια ο αστυνόμος Διον. Κουρέτας σε φυλάκιση 3,5 μηνών.

Στις 20 Δεκέμβρη δημοσιεύεται το 4347/75 βούλευμα του Συμβουλίου Π λημμελειοδικώ ν με το οποίο παραπέμπονται στο κακουργιοδικείο 3 αξιω ματικοί της αστυνομίας Αθήνας, Ευ- αγγ. Μ άλλιος, Πετ. Μ πάμπαλης και Οδ. Σπανός γ ια βασανι­στήρια . Με το ίδιο βούλευμα παραπέμπονται 24 άλλοι στο Π λημμελειοδικείο . Οι 24 αυτοί είναι (σ.σ. τα ονόματά τους αναφέρονται γ ια τί τελικά δεν θα δικαστούν και ελά χ ισ το ι θα καταδικαστούν) οι Ν. Δ ασκαλόπουλος πρώ ην αρχηγός της αστυνομίας, Βασ. Λάμπρου πρώ ην διο ικητής της Γενικής Α σφάλειας, Κων. Κ αραπαναγιώτης υπεύθυνος του «σπουδα- σ τικού» της ασφάλειας, Ε. Γ ιαννικόπουλος, Κ. ΣμαΓλης, Δ. Λ ουκόπουλος, Κ. Κ οντογιω ργάκος, X. Παύλου, Κ. Τ σ ικρ ιπής, Π. Κ ανούσης, Ανδρ. Βασιλακόπουλος, Δ. Γεράνιος, Κ. Χρη- στάκης, Β λάσης Καραθανάσης (από την αστυνομία), Κων. Κ αραμπάτσος πρώ ην αρχηγός της χω ροφυλακής, Ξενοφών Τζαβάρας πρώ ην υ παρχηγός της χω ροφυλακής, Π. Μ αυροει- δής ταξίαρχος ε.α., Μ αυροειδής Μ ωρογιάννης, Κων. Κλωνά- ρης, Βασ. Φ αβατάς, και Γ. Κ αραγιώργος (αξιω ματικοί χω ρο­φυλακής).

Ε πίσης σ τις 20 Δεκέμβρη το Π λημμελειοδικείο της Λ άρισας καταδικάζει σε 5 μήνες φυλακή τον συνταξιούχο χωροφύλακα Α. Κ απνογιάννη και (με αναστολή) τον υπομοίραρχο Θ. Γού- σ η , γ ια βασανιστήρια που έκαναν σε πολ ιτικό κρατούμενο τον Α πρίλη 1967.

Στις 23 Δεκέμβρη το βράδυ εκτελείτα ι στο Ψ υχικό από άγνωστους ο αμερικανός σ ταθμάρχης της C .I.A σ την Α θήνα Ρ ίτσαρντ Γουέλτς. Το μεσημέρι της 27 Δεκέμβρη ο Εισαγγελέ­ας Δ. Τσεβάς με διάταξή του απαγορεύει την αναγραφή ε ιδή ­σεων στον τύπο σ χετικά με την δολοφονία του Γουέλτς.

Στις 30 Δεκέμβρη, μετά από διαδικασία που κράτησε 2χ/ ϊ μή­νες περίπου, το Πενταμελές Εφετείο Α θήνας, σ τον Κορυδαλ­λό, εκδίδει την απόφασή του στη μεγάλη δίκη της σφαγής του Π ολυτεχνείου. Κ αταδικάστηκαν ο ι 20 και αθωώθηκαν ο ι 12

103

Εννέα από τους κατηγορούμενους του «Πολυτεχνείου· (από τ' αριστερά). Πάνω: X.Παπαδόπουλος, Μ. Γουνελάς, Ν. Ντερτιλής. Μέση: Σ. Βαρνάβας, θ. Μυλωνάς, Δ.Ζαγοριανάκος. Κάτω: Λ. Κωνσταντέλος, Ν. Κέφης και Κ. Μαυροειδής.

Εννέα από τους κατηγορούμενους του «Πολυτεχνείου» (από τ' αριστερό). Πάνω: I.Καλύβας, Β. Μπουκλάκος, Δ. ΙωαννΙδης. Μέση: Ε. Ματζώρος, Α. Λαζαράκος, Δ.Καραγιαννόπουλος. Κάτω: Α. Σταυράκης, Δ. ΠΙμπας και Λ. Χριστολουκάς.

Εννά από τους κατηγορούμενους του «Πολυτεχνείου» (από τ' αριστερά). Πάνω: Δ.Κατσούλης, Η. Καραδήμας, Ν. Νηστικάκης. Μέση: Κ. Λαδιάς, Μ. Ρουφογάλης, Ν.Κατσάρας. Κάτω: Ν. Ραφαηλάκης, Α. Αναστασίου και Ν. Εφέαιος.

υπόλοιποι. Η απόφαση είναι η παρακάτω:Οι 12 που αθωώθηκαν είναι ο ι Λ. Κ ωνσταντέλος, Χαρ. Πα-

παδόπουλος, Νικ. Κάφης, Θωμ. Μ υλωνάς, Δ. Κ αραγιαννόπου- λ ος, Κ. Λ αδιάς, Αν. Α ναστασίου, Νικ. Δασκαλόπουλος, Νικ. Κ ατσάρας, Αντ. Λαζαράκος, Ευαγγ. Μ ατζώρος και Νικ. Εφέ- σιος.

Από τους 20 που καταδικάστηκαν σε 3 επ ιβλήθηκε ισ όβ ια κάθειρξη . Στον Δ. Ιω αννίδη 7 φορές ισ όβ ια και 25 χρ ό ν ια κά­θειρξη (σ.σ. Ο Ε ισαγγελέας ζήτησε ποινή 45 (!) φορές ισ όβια και 3 χρ ό ν ια φ υλάκ ιση) σ τον Στ. Βαρνάβα 3 φορές ισ όβ ια και 25 χρόν ια κάθειρξη και στον Ν. Ν τερτιλή (μια φορά).

Οι πο ινές των υπολοίπω ν είναι: 25 χρόν ια κάθειρξη γ ια τους Γ. Π απαδόπουλο, Δ. Ζ αγοριανάκο, Κ. Μ αυροειδή, ΓΙαντ. Κα- ραγιάννη και Ιω. Λυμπέρη. Γ ια τον Μ ιχ. Γουνελά 18 μήνες, τον Θρ. Γ ιοβάννή 18 μήνες, τον Ν. Ραφαηλάκη 12 μήνες, τον Ιω. Κ αλύβα 18 μήνες, τον Νικ. Ν ηστικάκη 5 μήνες, τον Ηλ. Κ αραδήμα 10 μήνες, τον Βασ. Μ πουκλάκο 20 μήνες κα ι 15 μέ­ρες, τον Λ ουκά Χ ρισ τολουκά 3 χρ ό ν ια 6 μήνες και 15 μέρες, τον Αθ. Σταυράκη 10 χρόν ια , τον Δημ. Π ίμπα 10 μήνες, τον Δημ. Κ ατσούλη 2 χρόν ια και τον Μ ιχ. Ρουφογάλη 3 χρόνια .

107

1976

Στις 8 Γενάρη 1976 άρχισ ε σ τον Κ ορυδαλλό όπου κ α τ ’ εξαίρεση συνεδρίασε το Δ ιαρκές Στρατοδικείο γ ια να μη με- ταχθεί ο Δ. Ιω αννίδης, η δίκη γ ια τα αρχεία της ΕΣΑ. Κ ατη­γορούμενοι εκτός από τον «αόρατο δικτάτορα» είνα ι ο ι Μ ιχ. Π η λ ιχός, Α. Ν ικολόπουλος (απόστρατοι), Κ. Τριανταφυλλό- πουλος και Α νέστης Μ πέλλος (αξιω ματικοί). Ο ι κατηγορού­μενοι λένε ότι τα έκαψαν, μάρτυρες λένε ότι τα έκλεψαν και οι αρχιβασ ανιστές (καθώς και άλλοι, όπως θα αποκαλυφθεί αργότερα) έχουν αντίγραφα, που χρη σ ιμ οπο ίη σ α ν σ τις δίκες ή άφησαν να «διαρεύσουν σ τη ν δημ οσιότητα γ ια να ρ ιχτε ί λά­σπη» σε αντιστασ ιακούς. Πάντως ο Ιω αννίδης δηλώ νει ό τι δεν μετέχει στη διαδικασία...'. Επιφυλάχθηκε όμως να κάνει μ ια δή­λωση σ το δ ικασ τήριο , η οποία δήλω ση τελ ικά ήταν πλήρης απολογία που χαρακ τηρίστηκε «ρεσιτάλ λασπολογίας». Ε ίπε μεταξύ άλλω ν ό τι έκαψε τα αρχεία για να μη τα πάρει ο Πανουρ- γιάς και τα χρησιμοποιήσει κατά των κοινοβουλευτικών αντιστα­σιακών που είχαν συνεργαστεί με την ΕΣΑ, ό τι έχει προσωπικό αρχείο από επιστολές που του έστειλαν στον ίδιο ονομαστικά ότι οι δίκες είναι δίκες σκοπιμότητας αποτέλεσμα της ασυνέπειας των πολιτικών και ακόμη ό τι είχε δικαίωμα να καταστρέφει τα αρχεία και πολλοί από τους σήμερα κρατούντες θα τον ευγνωμονούν.

Ε πίσης, τόνισε, ό τι γράφονταν επιστολές ή συνεργάζονταν ορ ισ μένοι με την «επανάσταση» γ ια να την εκμεταλευτούν. Ποιός τους είπε να τις γράψουν; αν σήμερα δεν τους συμφέρει είναι δικό τους πρόβλημα. Τ ελικά ανάλαβε και αυτός, πλήρη την ευ­θύνη γ ια το κάψιμο των αρχείω ν. Εγώ έδωσα εντολή και είπε ότι η υπόθεση μόνο πειθαρχικές ποινές θα μπορούσε να επισύ­ρει...!

Τ ην δίκη των κλεμένων ή καμένων αρχείω ν ακολουθούν δυο ακόμη δίκες με κατηγορούμενους τους Ιω αννίδη Χ ατζηζήση και θεοφ ιλ ογια ννά κ ο στη μια και τον Ιωαννίδη μόνο σ την άλλη με την κα τηγορία της η θ ικ ής αυτουργίας σε βασα νιστή­ρ ια σ την ΕΣΑ. Στις δίκες αυτές ο Ιω αννίδης δεν μίλησε.

Στις 9 Γενάρη δ ικάσ τηκε σε δεύτερο βαθμό στο Αναθεωρη-

108

τικό Δ ικα στήριο ο υπολοχαγός Κ. Κ αραχάλ ιος γ ια τον πυρο­βολισμό του Κύπριου υπολοχαγού Ερμή Χριστοδούλου στο «Ιωαννιδικό» πραξικόπημα σ την Κύπρο. Η ποινή του μειώθη­κε στους 10 μήνες φυλακή και εξαγοράστηκε.

Στις 10 Γενάρη το Σ τρατοδικείο βγάζει τις αποφάσεις του γ ια τις τρεις δίκες (αρχεία και ηθική αυτουργία σε βασανιστή­ρια, Αλ. Π αναγούλη, Αν. Μ ήνη, X. Α ντωνίου και Η. Μ αντού- βαλου). Ο Ιω αννίδης «μαζεύει» 7 χρ ό ν ια ακόμη (5 γ ια τα αρ­χε ία και 2 γ ια Μ ήνη και Π αναγούλη). Στην πρώτη δίκη των αρχείω ν καταδικάστηκαν (με αναστολή) και ο ι υπόλοιποι κα­τηγορούμενοι σ τις παρακάτω ποινές: Μ. Π ηλ ιχός 3ι/2 μήνες, Α. Ν ικολόπουλος 1 χρόνο , Κ. Τριανταφυλόπουλος, 7 μήνες Α. Μ πέλος 4 μήνες. Στις δυο δίκες γ ια βασανιστήρια εκτός του Ιωαννίδη καταδικάζεται ο Χ ατζηζήσης σε φυλάκιση 18 μηνών ενώ ο Θ εοφ ιλογιαννάκος αθωώνεται.

Τ ην ίδια μέρα 10 Γενάρη ανακοινώ νεται από την αστυνομία ότι ανήκουν στο βουλευτή της «Νέας Δημοκρατίας» Ιπποκρά­τη Σαββούρα (και σε άλλους φ ιλοβασιλ ικούς) τα όπλα που ε ί­χαν βρεθεί την προηγούμενη μέρα σ ε σ π ίτι του περιφεριακού (Α ργυρουπόλεως 21) του Λυκαβητού. Η ανακοίνωση αναφέρει ότι τα όπλα είναι δυο αυτόματα, ένα τουφέκι, ένα περίστροφο, δυο π ιστόλ ια , τρεις χειροβομβίδες «μιλς», σ ιγαστήρες, φυσίγ­γ ια και μ ικρή ποσ ότητα δυναμίτιδας. Μ ετά δυο μέρες ο Σαβ- βούρας διαγράφεται από τη «Νέα Δημοκρατία».

Στις 12 Γενάρη αρχίζε ι στο Α ναθεω ρητικό δ ικασ τήριο (Ε- φετείο Στρατοδικείου) η δίκη των συνωμοτών της απόπειρας του Φ εβρουαριανού πραξικοπήματος με «πυροτέχνημα» του Παρ. Μ πόλαρη που ζητάει την εξαίρεση όλου του δ ικασ τηρί­ου!! Το αίτημα κρ ίθηκε από δικασ τήρ ιο με άλλη σύνθεση και απορρίφθηκε σαν... εκπρόθεσμο. Έ π ρ επ ε , λέει, η απόφαση να υποβληθεί πριν από τη δίκη.

Στις 14 Γενάρη από την Ε ισ αγγελ ία Α θήνας ασκήθηκε πο ι­ν ική δίωξη κατά παντός υπεύθυνου των τραπεζών του «Ομίλου Α νδρεάδη» (Εμπορική, Π ίστεως και Ιονική-Λ αϊκή) με διάφο­ρες κατηγορίες, σε βαθμό πλημμελήματος, γ ια ο ικονομ ικές ατασθαλίες. Α νάκριση θα κάνει ο ανακριτής του 1ου τμήματος Δ. Γκουλούσης.

Στις 16 Γενάρη συλλαμβάνετα ι από τον Ε ισαγγελέα Δ. Τσε- βά και αστυνομικούς ο Σάββας Κ ωνσταντόπουλος αρθρογρά- φος και ο Π αντελής Π αντελής διευθυντής του «Ελευθέρου Κό­σμου» γ ια να παραπεμφθούν σε δίκη στο αυτόφωρο Τριμελές Π λημμελειοδικείο. Π ροηγούμενα ο Ε ισαγγελέας ε ίχε ασκήσει

109

ποινική δίωξη εναντίον τους γ ια περιύβριση αρχής και δια- σπορά ψευδών ειδήσεων. Η δίωξη έγινε γ ια τ ί η εφημερίδα δη ­μοσίευσε άρθρο στο οποίο μεταξύ άλλω ν αναφερόταν ότι κυ- βέρνησις και αντιπολίτευσις συμπράττουν εις την εκστρατείαν κα­τά των Ενόπλων Δυνάμεων, εκάστη με την ιδικήν της μέθοδον και διά τους ιδικούς της σκοπούς. Τ ην επόμενη ο ι δύο κα τηγορού­μενοι θα ζητήσουν τριήμερη προθεσμία γ ια να ετοιμάσουν την υπεράσπισή τους και θα αφεθούν ελεύθεροι.

Στις 19 Γενάρη με ένταλμα του ανακριτή του Α ' τμήματος της Θ εσσ αλονίκης δ ιατάσσεται η σ ύλληψ η και προφυλάκιση του αντισυνταγματάρχη εν ενεργεία Στ. Α ναστασιάδη που κα- τηγορείτα ι σαν φυσικός αυτουργός της δολοφ ονίας του βου­λευτή της ΕΔΑ Γ. Τ σαρουχά (με βασανιστήρια ) τον Μάη του1968. Γ ια την ίδια υπόθεση έχει κρ ιθεί προφυλακιστέος ο κα­τάδικος σαν πρω ταίτιος Στεφ. Καραμπέρης τότε διο ικη τή ς της ΚΥΠ Θ εσσαλονίκης.

ΕΠ ΙΔ ΕΙΞ Η ΧΟΥΝΤΟΒΑΣΙΛΙΚΩΝ

Τ ην επόμενη μέρα σ τις 12 το μεσημέρι (της 20 Γενάρη) ο Σάββας Κ ω νσταντόπουλος με «κουστωδία χουντοβασιλικώ ν» προσ έρχετα ι στο δ ικασ τήριο . Χ ουντικοί τραμπούκοι και ασ τυνομ ικοί επ ιτ ίθενται κατά δημοσιογράφω ν, τους βρίζουν και τραυματίζουν τέσσ ερις, τους Γ ιάννη Δημαρά (Νέα), Ν. Κ ακαουνάκη (Βήμα), Γ ιώ ργη Κρεμμυδά (Ελευθεροτυπία τότε), κα ι Στ. Α λατά (Αυγή). Ε π ίσ η ς προπηλακίζουν κα ι βρίζουν χυ­δαία τον ναύαρχο Κ. Ε γκολφόπουλο, μάρτυρα κατηγορίας. Ε πισημα ίνοντα ι (και θα κατηγορηθούν αργότερα) ο ι αστυνο­μ ικ ο ί Κ 897 Β. Μ ατζούνης και Η 34, Γ. Φ ατούρος καθώς και τρεις νεα ροί (Αθαν. Μ ητσόπουλος, Ε. Τ σάκας και ένας χω ρίς ταυτότητα). Στα επεισόδια υπάρχουν διάφοροι τύποι με «στέ- ματα» στα πέτα των σακκακιών, «μαιάνδρους» που ήταν σήμα της φασ ιστ ικής «4ης Αυγούστου», μεθυσμένοι και γνω στοί ταραξίες όπω ς ο Ν ασ τούλης ο γ ιο ς του Γ κόρου, ο Δ. Γ ρ ίβας κ.ά.

Μ ετά από δίκη δυο ημερών ο Σάββας Κ ω νσταντόπουλος κα­ταδικάζεται σε φυλάκ ιση 14 μηνών, χρημ ατική πο ινή 50.000 δραχμώ ν και σ τέρησ η ατέλειας χάρτου 2 μηνών κα ι ο Π. Π αντελής σε φυλάκιση 4 μηνών και χρηματική πο ινή 5.000 δραχμών. Έ κ α ν α ν έφεση και αφέθηκαν ελεύθεροι.

110

Στις 22 Γενάρη στο Αναθεωρητικό μειώνονται ο ι ποινές των συνωμοτών του Φ λεβάρη μετά από δίκη 10 ημερών. Τέσσερις από αυτούς τιμωρούνται με φυλάκιση 1 χρόνου με αναστολή και αποφυλακίζονται ενώ πρω τόδικα ε ίχαν —αθροισ τικά— μαζέψει 18 χρόν ια φυλακή. Οι τέσσ ερις είνα ι ο ι Σπ. Η λιόπου- λος ταξίαρχος ε.α., Ιω. Σουλελές και Γ. Στοφόρος αντισυντα- γματάρχες ε.α. και Κ. Παπανδρέου ταγματάρχης ε.ά.

Ο ι ποινές που επιβλήθηκαν στους υπόλοιπους ε ίνα ι ο ι ακό­λουθες (σε παρένθεση ο ι ποινές του πρωτοβάθμιου Στρατοδι­κείου):

Γ. Λ αμπούσης 8,5 χρόν ια (12 χρόνια), Ιω. Αντωνόπουλος8,5 χρόν ια (10 χρόν ια ), Ν. Ρετζέπης 7 χρόν ια (8 χρόν ια ), Δ. Σκόνδρας 1,5 χρόνο (5 χρόνια), Κ. Κ ω νσταντόπουλος 3 χρ ό ­ν ια (5 χρόν ια ), Παρ. Μ πόλαρης 8 χρόν ια (11 χρόνια), Αθ. Π ερδίκης 1,5 χρ όνο (4 χρόνια), Αθ. Γερακίνης 3 χρόν ια (5 χρόνια ), Κ. Κ οντώσης 3 χρόν ια (5 χρόνια), Ανδρ. Θ ανόπουλος 7 χρόν ια (10 χρόνια)

Στις 26 Γενάρη κα ταδικάζεται σε φυλάκ ιση 10 μηνών στο Π λημμελειοδικείο Α θήνας ο αστυφύλακας Δ. Βηλαράς του ΙΖ ' Α στυνομικού Τμήματος Π εριστεριού γ ια κα κοποίηση του πρώ ην Δημάρχου Π εριστερ ιού Δ. Φ ω λόπουλου σ τις 22 Νοέμ­βρη 1973.

Στις 2 Φ λεβάρη δικάζετα ι γ ια παράνομη οπλοφ ορία και αθωώνεται «λόγω συγγνω στής νομ ικ ής πλάνης» ο Κων. ΣμαΤ- λης αστυνομικός που ε ίχε κα τηγορηθεί και γ ια βασανιστήρια . Ο πλοφορούσε ενώ ήταν σε διαθεσιμότητα και το γεγονός αποκαλύφθηκε ύστερα από επεισόδια που δημ ιούργησ ε με δυο αδέλφια στην Κυψέλη.

Στις 3 Φ λεβάρη ο Υπουργός Ά μ υ να ς Ευαγγ. Αβέρωφ μι­λώντας σ την Βουλή παραδέχεται την ύπαρξη σταγονιδίων χουντικώ ν... αλλά διαβεβαιώ νει ότι δεν δημιουργούν κίνδυνο για τη Δημοκρατία.

Την ίδια μέρα (3 Φ λεβάρη) ο γενικ ός Ε ισαγγελέας της Κύ­πρου, δίνει οδηγίες σ την αστυνομία γ ια την διεξαγω γή ανα­κρίσεω ν γ ια το πρα ξικόπημα σ την Κ ύπρο κατά του Μ ακαρίου και την παράνομη ανάληψη της Π ροεδρίας από τον Ν ικόλαο Σαμψών. Ταυτόχρονα ο Εισαγγελέας εκδίδει διάταξη απαγό­ρευσης εξόδου του Σαμψών από το νησί.

Στις 4 Φ λεβάρη 1976 προσ διορ ίζεται η δίκη στο Πενταμε­λές Εφετείο των Γ. Π απαδόπουλου, Στ. Παττακού και Ν. Μα- καρέζου (κατηγορουμένω ν σαν ηθικώ ν αυτουργών) και του ίλαρχου I. Α λμπάνη (φυσικού αυτουργού) γ ια την δολοφονία

III

της Μ αρίας Καλαβρού το πρω ί της 21 Α πρίλη 1967.Στις 5 Φ λεβάρη, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος χαρακτηρίζει

«φερέφωνο της χούντας» την εφημερίδα «Ελεύθερος Κόσμος» και την κατηγορεί για δολιότητα, επειδή «προσπαθεί επίμονα να ταυτίζει μ ε τη χούντα τους Έλληνες αξιωματικούς και τον εθνικόφρονα κόσμον, που αποτελεί την μεγάλη πλειοψηφία του Ελληνικού Λαού».

Στις 6 Φ λεβάρη γ ίνεται γνω στό (με ερώτηση βουλευτών στη Βουλή) ότι ο ι χου ντικο ί «Πρωθυπουργοί» Κ όλλιας και Μαρ- κεζίνης χρησ ιμ οπο ιούν κρατικά αυτοκίνητα σαν πρώ ην Πρω­θυπουργοί.

Στις 11 Φ λεβάρη γ ίνεται γνω στό ότι ο καταδικασμένος σε φυλάκ ιση 5 χρόνω ν με τους πρω ταίτιους του πραξικοπήματος της 21 Α πρίλη Δημ. Σταματόπουλος, έχει κάνει α ίτηση για χά ­ρη, που διαβιβάζεται στο Συμβούλιο Χαρίτων. Μ αζί διαβιβά­ζονται προτάσεις των Εισαγγελέων Κ. Σταμάτη και Σπ. Κανί- ν ια που ε ισηγούνται την απόρριψη της α ίτησης.

Στις 13 Φ λεβάρη καταδικάστηκε ερήμην σε φυλάκιση 2,5 χρόνω ν ο φυγόδικος πραξικοπηματίας Π έτρος Κωτσέλης που σαν «υφυπουργός περιφερειακός διο ικητής Ηπείρου ε ίχε πα­ραχω ρήσει παράνομα για εκμετάλευση τα ιχθυοτροφ ία Λευκά­δας». Μ αζί του κα ταδικάστηκε σε ΙΟμηνη φυλάκιση ο τότε «νομάρχης» Μ ίνως Κ αλαϊτζάκης ενώ τρ ία άλλα άτομα που ε ί­χαν κατηγορηθεί γ ια την ίδια υπόθεση αθωώθηκαν.

Στις 14 Φ λεβάρη από την Ε ισαγγελεία Αθήνας βγαίνει διά­ταξη κατάσχεσης του «ραδιενεργού νερού» που ονομάζεται από αυτούς που το διαθέτουν « 'Η λ ιο ν » και δήθεν θεραπεύει τον καρκίνο. Η υπόθεση «του νερού του Καματερού» θα σ υγ­κ λονίσει γ ια λ ίγο καιρό την κοινή γνώμη σ την Ελλάδα, γ ιατί απ λο ϊκ ο ί και εύπ ισ το ι άνθρωποι του λαού που είτε είναι άρ­ρωστοι είτε έχουν συγγενείς άρρωστους σπεύδουν σαν μπου­λούκια να το προμηθευτούν. Η δωρεάν διανομή, συνοδεύεται από ομ ιλ ίες του Γ. Καματερού. Η ισ τορ ία με το νερό και η ευπ ισ τία του κόσμου επηρεάζει μερικές εφημερίδες που με δη- μοσιεύματά τους ξεσηκώ νουν τον κόσμο, ενώ άλλες, που το πολεμάνε, χάνουν υπολογίσ ιμ ο αριθμό αναγνωστών. Π άντως ο Ε ισαγγελέας εκτός από την κατάσχεση δίνει παραγγελία και γ ια την διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης, γ ια να δ ιαπι­στωθεί αν έχουν δ ιαπραχθεί πο ινικά αδικήματα σ την υπόθεση του « Ή λ ιο ν » . Δημοσιεύματα αναφέρουν ότι το κύκλωμα της δ ιάθεσης είναι ομάδα με κεντρικό πυρήνα 12 άτομα, ακροδε- ξ ιούς και φ ίλους του τέως βασιλιά με τον οποίο ορ ισ μένο ι ε ί­

112

χαν διασυνδέσεις.Ο δ ικηγόρος Γ. Καματερός σε συνέντευξη στους δημ οσιο­

γράφους σ τις 16 Φ λεβάρη, στο ξενοδοχείο «Κ ινγκ Τζωρτζ» με ύφος υπεροπτικό και με περ ιφ ρόνηση στους ακροατές του, αναφέρει ότι έχε ι ανακαλύψει σ την Κω το θαυματουργό νερό και ούτε λ ίγο ούτε πολύ με το «φάρμακο» ο ι Έ λ λ η νες «θα πά­ρουνε την Π όλη». Στη συνέντευξη εκείνη ο Κ αματερός δηλώ ­νει ότι είνα ι βασ ιλικός και αν τον ρωτούσαν «θα έλεγε τα κα­λύτερα λόγια γ ια την Φ ρειδερίκη».

Στις 17 Φ λεβάρη σ τις εφημερίδες δημοσιεύονται δηλώ σεις του προέδρου της Κύπρου Μ ακάριου που ζητά ει να παραπεμ- φθούν σ την Δ ικα ιοσύνη ο ι υπεύθυνοι του πραξικοπήματος και της προδοσίας της Κύπρου. Στις δηλώ σεις του προσθέτει ότι δεν τον ενδιαφέρει τόσο η τιμω ρία τους αλλά το «να φωτι­στεί» η υπόθεση και να γίνουν γνω στοί οι προδότες.

Τ ην ίδια μέρα δημοσιεύεται η είδησ η γ ια την μείωση της πο ινής του βασανιστή του Α λιβερ ίου χω ροφύλακα Κων. Μ πό- γδου, από 5 σε 4 μήνες φυλακή, στο Εφετείο Αθήνας. Ο υπο­μοίρα ρχος Ανδρ. Γραμματικός αθωώθηκε σ την πρώτη δίκη. Ε ίχαν κα τηγορηθεί γ ια το βασανισμό με φάλαγγα του φοιτητή Νικ. Πάντζαλη σ τις 31 Δεκέμβρη 1974.

Στις 17 Φ λεβάρη, επ ίσ ης , σ την δίκη των Γιάννη Κάτρη και Β ίκτωρα Π απαζήση —που άρχ ισ ε και αναβλήθηκε μετά από δ ιαδικασία 3‘Λ ωρών— οι αστυνομικοί μάρτυρες κατηγορίας Θεοχ. Μ ατζαβάς, Ε. Γ ιαννικόπουλος κ.ά. καταθέτουν ότι δεν έγιναν βασανιστήρια σ την ασφάλεια κατά τη διάρκεια της δι­κτατορίας.

Στην Π άτρα αρχ ίζε ι (στο Εφετείο) η δίκη σε δεύτερο βαθμό 12 αστυνομικών βασανιστών.

Στις 18 Φ λεβάρη σε σ υζήτηση στη Βουλή γ ια την παράνο­μη αναχώ ρηση στο εξωτερικό τον ταγματάρχη της χωροφυ­λακής βασανιστή Κ ουρκουλάκου, ο Υ πουργός Δ ημόσιας Τά­ξη ς Γ. Σταμάτης, αναφέρει ότι δεν έφυγε από το συνοριακό σταθμό.

Τ ην ίδια μέρα το Π λημμελειοδικείο Θ εσσ αλονίκης καταδι­κάζει σ ε φυλάκ ιση 28 μηνών τους αξιω ματικούς της χωροφυ­λακής Τετραδάκο και Μ πουζιάνη γ ια βασανιστήρια , με θύμα­τα φ οιτητές σ τη δικτατορία. Την επόμενη μέρα αρχίζουν άλ­λες δίκες...

Στις 23 Φ λεβάρη 1976 το Εφετείο της Π άτρας μειώνει πολύ­χρονες φ υ λακ ίσεις βασανιστών και τ ις κάνει φυλακ ίσεις μη­νών και έτσ ι αφήνονται όλοι ελεύθεροι. Α πό τους δώδεκα κα-

H3

τηγορούμενους αθωώθηκε ένας και μειώθηκε η πο ινή των έν­τεκα άλλων. Συγκεκριμένα επιβλήθηκα ν ο ι ακόλουθες ποινές (σε παρένθεση οι ποινές της πρώ της δίκης): Αδαμόπουλος 12 μήνες (είχε 6 χρόνια , 8 μήνες και 10 μέρες), Σύφαντος 10 μή­νες και 15 μέρες (είχε 4 χρόν ια 2 μήνες και 10 μέρες), Π ολύ­ζος 9 μήνες (είχε 3 χρόνια), Π απαδόπουλος 7 μήνες (είχε 4 χρ ό ν ια 4 μήνες και 10 μέρες), Υ φαντής 5 μήνες (είχε 2 χρόν ια και 5 μήνες), Τ ζανής 4 μήνες (είχε 1 χρόνο και 9 μήνες), Πα- πανδρέου 3 μήνες (είχε 15 μήνες), Μ ητσιόπουλος 45 μέρες (είχε 20 μήνες), Δάρζανος 1 μήνα (είχε 14 μήνες), Σ ικελιανός 7 μήνες (είχε 3 χρόν ια ) και Ν τότσ ικας 45 μέρες (ε ίχε 1 χρόνο και 7 μήνες).

Στις 24 Φ λεβάρη 1976 ασκείτα ι πο ινική δίωξη κατά των Γ. Κ αματερού και Κ. Γράτσ ιου γ ια το «θαυματουργό» νερό της Κω « Ή λιο ν» .

Στις 25 Φ λεβάρη γίνετα ι γνω στό το περ ιεχόμενο της πρότα­σ ης του Ε ισ αγγελέα Νικ. Γανώ ση, γ ια την τύχη των Εφέσεων κατά του βουλεύματος των Π λημμελειοδικώ ν που παρέπεμπε σε δίκη τους βασανιστές της Αστυνομίας και της χω ροφυλα­κής, προτείνεται η απαλλαγή 4 ακόμη.

Στις 29 Φ λεβάρη 1976 άρχισ ε στο Π ενταμελές Εφετείο που συνεδρίασε σ τον Κ ορυδαλλό σ ειρά 4 δικών με κατηγορούμε­νους χουντικούς. Η μια, η και μ ικρότερης σ ημασ ίας, ήταν γ ια παράνομο κυνήγι στον Έ β ρ ο από τον ισ οβίτη Κων. Παπαδό- πουλο αδελφό του δικτάτορα, τον Βασ. Ανδρουτσόπουλο δι­κηγόρο, αδελφό του «Πρωθυπουργού» της «δικτατορίας Ιωαν­νίδη» και τρεις άλλους. Χ ρειάστηκε μια μέρα —οχτώ ώρες δ ι­αδικασ ία το δικασ τήρ ιο γ ια να εξακριβώ σει «ποιός σκότωσε τις πέρδικες ή τους λαγούς, αν ε ίχα ν σ κυλιά οι κυνηγοί» και τέτοια . Και να επιβάλει φυλάκ ιση 4 μηνών στους δύο (που αναφέρθηκαν τα ονόματά τους) ενώ γ ια τους υπόλοιπους τρεις η απόφαση ήταν αθωωτική. Την δεύτερη μέρα άρχισ ε η δεύ­τερη (στη σ ειρά) δίκη με κα τηγορούμενο τον Θ. Θ εοφ ιλογι- αννάκο γ ια εσχάτη προδοσία και στάση στο πραξικόπημα της 21 Α πρίλη 1967 -η δίκη ε ίχε χω ρ ισ τε ί γ ι ' αυτόν, όταν δικά­στηκαν ο ι υπόλοιποι. Ο Θ εοφ ιλογιαννάκος καταδικάστηκε σε κάθειρξη 6 χρόνω ν γ ια εσχάτη προδοσία και αθωώθηκε από την κα τηγορία της στάσης. Η τρ ίτη στη σ ειρά δίκη ήταν για την δολοφονία του Βασ. Π εσλή την 21 Α πρίλη 1967, με κατη­γορούμενους τους Λυμπέρη Α νδρικόπουλο και τους αρχιπρα- ξικοπηματίες Παπαδόπουλο, Π αττακό και Μ ακαρέζο.

Στις 3 Μ άρτη γ ίνετα ι γνω στό σ τη ν Α θήνα ότι ο ι Ιταλ ικές

115

δικασ τικές αρχές αποφάσισ αν να μη εκδόσουν σ την Ελλάδα τον «Π ατισάχ του αθλητισμού» Κων. Α σλανίδη , που ε ίχε συλληφ θεί και ήταν κρατούμενος σ τις φυλακές της Γένοβας. Λ ίγες μέρες αργότερα ο Α σλανίδης θα αφεθεί ελεύθερος.

Στη τέταρτη δίκη (που σ υνεχίζεται σ τον Κ ορυδαλλό) κατη­γορούμενοι για ανθρω ποκτονία από πρόθεση και ηθική αυ­τουργία ήταν ο ίλαρχος I. Α λμπάνης και η «τριανδρία» Π α­παδόπουλος - Π αττακός - Μ ακαρέζος. Θύμα η Μ αρία Καλα­βρού που σκοτώ θηκε από τον Α λμπάνη σ την Π ατησίω ν 21 Α πρίλη 1967.

Στις 9 Μ άρτη άρχισ ε στο Α ναθεω ρητικό Δ ικα στήριο (Εφε- τείο Στρατοδικείου) η δίκη των βασανιστών του « Έ λ λ η » .

Στις 10 Μ άρτη δημοσιεύεται σ την εφημερίδα της Κ υβέρνη­σ η ς η προσω ρινή απόλυση δυο διπλωματών: του Κ. Παναγιω- τάκου, πληρεξούσιου υπουργού Α ' γ ια τρεις μήνες και του Αντ. Κοραντή πληρεξουσίου υπουργού Β ', γ ια ένα μήνα. Ο πρώ τος απολύθηκε ως υποπεσών εις πράξεις αποτελούσας εκτροπήν εκ των νομίμων καθηκόντων του.

ΚΙ ΑΛΛΕΣ ΔΙΚΕΣ

Στις 11 Μ άρτη εκδόθηκε η απόφαση του Π ενταμελούς Εφε­τείου γ ια τις δολοφονίες του Βασ. Π εσλή και της Μ αρίας Κα­λαβρού το πρω ί της 21 Α πρίλη 1967. Αθώοι ο ι Π απαδόπου­λος, Π αττακός, Μ ακαρέζος, ένοχο ι ο ι φ υσικοί αυτουργοί Λυμπέρης Α νδρικόπουλος 8 χρόνια και Ιω. Αλμπάνης 5χ/ ι χρό ­νια.

Στις 12 Μ άρτη εκδίδεται η απόφαση γ ια τους βασανιστές του « Έ λ λ η » τους οποίους το Α ναθεωρητικό αφήνει ελεύθε­ρους. Ο ι πολύχρονες φ υ λακ ίσεις έγ ιναν φ υ λακ ίσεις μηνών με αναστολή. Συγκεκριμένα του I. Ευαγγελόπουλου από 8 χρόν ια έγινε 12 μήνες του Θ. Καμαρινέα από 7 χρόν ια 10 μήνες, του Ν. Κ ιοσ σέα από 8 χρ ό ν ια , 2 χρόν ια , του Ν. Ν τάκουλα από 2 χρόνια , 8 μήνες, του Γ. Σωμαρίπα από 18 μήνες, 6 μήνες. Ο Ν. Τ σ ιπουρίδης που ε ίχε καταδικαστεί σε 6μηνη φυλάκιση, αθω­ώθηκε.

Στις 13 Μ άρτη αρχ ίζε ι στο Κ ακουργιοδικείο του Π ειραιά (συνεδριάζει σ την αίθουσα της βόρειας πτέρυγας των γυναι­κείων φυλακών Κ ορυδαλλού) η δίκη των Δ. Ιωαννίδη και Δ.

116

Π απαποστόλου που έχουν κα τηγορηθεί σαν ηγέτες της συνο- μωσίας του Φ λεβάρη 1975.

Στις 16 Μ άρτη συνελήφθη σ την Κύπρο «ο ψευτοπρόεδρος των οχτώ ημερών» Νικ. Σαμψών, γ ια να δ ικασ τεί γ ια το πρα­ξ ικόπημα της 15 Ιούλη 1974.

Τ η ν ίδ ια μέρα στον Κ ορυδαλλό το Κ ακουργιοδικείο κατα­δίκασε τον Δ. Ιωαννίδη σε κάθειρξη 14 χρόνω ν και τον Δ. Π απαποστόλου σε κάθειρξη 10 χρόνω ν γ ια τη συμμετοχή τους στη συνωμοσία του Φ λεβάρη 1975.

Στις 18 Μ άρτη, 1976 ο ι Ε ισ αγγελείς Εφετών Ν. Γανώσης και Ευθ. Μ αρκάκης, προτείνουν στα Συμβούλια Εφετών, να θεω ρηθεί η 18 Α πρίλη 1975, τελευταία μέρα της προθεσμίας που έθεσε το Δ ' ψήφισμα της Βουλής γ ια την υποβολή μηνύ­σεων γ ια εγκλήματα της δικτατορίας εκτός προθεσμίας και οι πράξεις που καταγγέλλονται να θεωρηθούν παραγεγραμμένες. Ο ι προτάσεις προκαλούν έκπληξη και ερμηνεύονται σαν ου­σ ιασ τ ική απονομή χά ρη ς στους βασανιστές (κυρίως) αλλά και σε άλλους που παρανόμησαν σ την δικτατορία.

Στις 19 Μ άρτη προσ διορ ίζετα ι γ ια τ ις 3 Α πρίλη στο Ανα­θεω ρητικό η δίκη όλων μαζί των βασανιστών του στρατού (που δικάσ τηκαν σ τις 2 μεγάλες δίκες στο Δ ιαρκές Στρατοδι­κείο).

Π ερί τα τέλη Μ άρτη ο παροξυσμός του «νερού του Καματε­ρού» έχει φθάσει σε τέτο ια επίπεδα που να αποφασίζεται ακό­μη και αναβολή δ ίκης πέντε κατηγορούμενω ν από φόβο μή­πως «πιστοί» τους δημ ιουργήσ ουν επεισ όδια στο δικασ τήριο . (Ε πίσημη α ιτ ιολογία : άλλη εκκρεμής δικασ τική έρευνα). Έ ν α ς άνθρωπος σ κοτώ νεται από βυτιοφόρο που μοίραζε το «αντικαρκινικό» νερό και τα δημοσιεύματα των εφημερίδων έχουν κάνει την υπόθεση πρώτη σε ενδ ιαφέρον γ ια τους νεο­έλληνες, ενώ ο ι σ υζητήσεις είναι ατελείωτες.

Στο μεταξύ σ την Π άτρα τα δικασ τήρ ια βρίσκουν ακόμη μια «φόρμουλα» γ ια να καταλήγουν σ την ατιμω ρησία των βασα­νιστών. Ο ι κατηγορούμενοι ζητούν συγνώμη και εκφράζουν τη ν λύπη τους γ ια τις ταλαιπω ρίες των θυμάτων και ο ι τελευ­τα ίο ι ανακαλούν τ ις μηνύσεις. Γ ίνετα ι μετά μετατροπή της κα τηγορίας από επικ ίνδυνες σε ελαφρές σωματικές βλάβες και έτσ ι ο ι διώ ξεις παύουν οριστικά .

Σ τις 24 Μ αρτίου με απόφαση του Π ρωτοδικείου διαλύεται η οργάνω ση των «Αλκίμων» που στη δικτατορία είχαν μετατραπεί σε φυτώριο καλλιέργειας φασιστικών ιδεών.

Τ ην ίδ ια μέρα γίνοντα ι δυο ισ χυρές εκρήξεις μια σ την Αθή-

117

Πέτρος Αραπάκης και Χένρυ Τάσκα: συνάντηση.

να (χε ιροβομβίδα «Μ ιλς») σε β ιβλιοπω λείο και μια στον Κο­ρυδαλλό (εμπρησ τική) σε γραφεία τοπ ικής οργάνω σης του ΚΚΕ. Ε πιθέσεις σε γραφεία δημοκρατικώ ν πολιτικώ ν κομμά­των έχουν γ ίνει και άλλες αλλά με χειροβομβίδες ή δυναμίτη δεν ε ίχα ν γ ίν ε ι κα ι αργότερα θα σ υνεχιστούν με μεγαλύτερη ένταση.

Στις 24 Μ άρτη επίσ ης δημοσιεύεται απαλλακτικό βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών γ ια την ανάμειξη αμερικανών (Τάσκα) και Ελληνοαμερικανώ ν (Τομ Π άπας) γ ια συμμετοχή στην προπαρασκευή του πραξικοπήματος και στα όσα ακολούθη­σαν. Ε πίσης απαλλάσσονται πολλο ί χου ντικο ί που ε ίχαν διω- χθε ί σαν υπεύθυνοι γ ια φυλακ ίσεις, εξορίες και άλλες διώξεις των αντιστασιακώ ν.

Στις 27 Μ άρτη καταδικάζεται, πάλι ερήμην, ο Παύλος Τοτό- μης σε φυλάκ ιση 3 χρόνω ν γ ια απ ισ τία σ τη ν ΕΤΒΑ. Ε ίχε πουλήσει πλ ο ίο αξίας 10.000.000 αντί 2.000.000. δραχμών χω ­ρίς πλειστηριασμό.

Την 1η Α πρίλη δίνεται στη δημ οσιότητα βούλευμα που πα­ραπέμπει σε δίκη τους I. Λαδά, Κων. Π απαδόπουλο και Π. Τζεβελέκο γ ια συμμετοχή σε βασανιστήρια (συνέργεια, ηθική αυτουργία) των Αλεξ. Π αναγούλη και Α ριστοδ. Μπουλούκου.

Ε πίσης, βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών με το οποίο πα- ραπέμπονται γ ια βασανιστήρια σ τον Π ειραιά ο ι Σωτ. Κουβάς, Στ. Α γγελόπουλος αστυνόμος και ο ι Ανδρ. Φ ωτεινός και Μ. Κ ανάτας αστυφύλακες. Ε ίχαν διω χθεί σαράντα αστυνομικοί, το βούλευμα των Π λημμελειοδικώ ν ε ίχε παραπέμψει εφτά και των Εφετών τους έκανε τέσσερις.

Την ίδια μέρα, το Τριμελές Π λ ημμελ ιοδικείο Σερρών επιβά­λει φυλάκ ιση 10 μηνών σ τον απόστρατο ταγματάρχη Σπύρο Σταθάκη για παράνομη κατοχή όπλων. Ε ίχε δυο περίστροφα, ένα αυτόματο, σφα ίρες και γεμισ τήρες. Έ ν α περ ίστροφο το πούλησε 5.000 δραχμές!

Στις 3 Α πρίλη αρχ ίζε ι σ το Α ναθεω ρητικό Δ ικα στήριο (Εφε- τείο του Στρατοδικείου) η δίκη των καταδικασμένων γ ια βα­σ α νισ τή ρ ια αξιω ματικώ ν και οπλ ιτώ ν σ τις δυο δίκες του Δ ι­αρκούς Στρατοδικείου.

Στις 15 Α πρίλη καταδικάζεται, ερήμην, από το 5μελές Εφε- τε ίο Αθήνας σε φυλάκ ιση 3 χρόνω ν ο Π αύλος Τοτόμης γ ια τί σαν «υπουργός» Δ ημόσιας Τάξης ε ίχε διατάξει την σύλληψ η και εκτόπ ιση του δικηγόρου I. Κουτάντου και σε φυλάκιση 7 μηνών γ ια εξύβριση του οδηγού Βαλσαμίδη Σκλάβου (όταν ο Τοτόμης ήταν «υπουργός» Συγκοινωνιών).

119

Στις 18 Α πρίλη, νοσταλγός της δικτατορίας, αναστατώνει την περ ιοχή Ζωγράφου με προκ λήσ εις στους δημοκρατικούς πολίτες της περ ιοχής. Ε ίναι ο Δημ. Απ. Καμόνας 48 χρονώ ν έμπορος, που έβγαλε μαγνητόφω νο στο μπαλκόνι του σ πιτιού του (Εκβατάνων 8) και μετέδιδε σε μεγάλη ένταση ομ ιλ ίες και συνθήματα υπέρ της 21 Α πριλίου. Συνελήφθη κα. παραπέμ- φθηκε σ τον Ε ισαγγελέα, διώ χθηκε για παράβαση του νόμου 942/46 (λήψη μέτρων γ ια τον κατευνασμό των πολιτικώ ν πα­θών) και παραπέμφθηκε να δικαστεί σ τις 3 Ιούλη στο Μ ονο­μελές Π λημμελειοδικείο Αθήνας.

Στις 20 Απρίλη καταδικάζεται σε φυλάκιση 9 μηνών ο αρ­χ η γός της χω ροφυλακής της Ιω αννιδικής δικτατορίας Κων. Καραμπάτσος. Κ ηρύχθηκε ένοχος παράνομης κα τακράτησης του πολιτευτή της ΕΔΑ δικηγόρου Χρ. Ζαρκάδα, τον οποίο ε ίχε συλλάβει τον Δεκέμβρη του 1967 (επικεφαλής «συνεργεί­ου» αστυνομικών). Ε ίχε κα τηγορηθεί και γ ια ανθρω ποκτονία εξ αμελείας αλλά αθωώθηκε. Κατά την σ ύλληψ η του Ζαρκάδα, ε ίχε προειδοποιηθεί ότι πά σχει από σ οβαρό καρδιακό νόσημα και κινδυνεύει αλλά δεν έλαβε κανένα μέτρο και ο δικηγόρος πέθανε.

Τ ην 21 Α πρίλη 1976 γ ίνεται γνω στό το περιεχόμενο βουλεύ­ματος του Συμβουλίου Εφετών γ ια τους αστυνομικούς βασανι­σ τές της αστυνομίας και^ της χω ροφυλακής. Α παλλάσσονται 17 ακόμη και παραπέμποντα ι να δ ικαστούν 16(11 της αστυνο­μίας και 5 της χω ροφυλακής). Οι αστυνομικοί παραπέμπονται όλο ι στο Π λημμελειοδικείο και έτσ ι γλυτώνουν την κατηγο­ρία τρεις από αυτούς που ήταν κα τηγορούμενοι γ ια κακούρ­γημα. Ο ι αστυνομικοί που παραπέμπονται στο Π λημμελειοδι­κείο είναι οι Ε. Μ άλλιος, Π. Μ πάμπαλης, Οδ. Σπανός, Βασ. Λάμπρου, Κ. Κ αραπαναγιώ της, I. Καλύβας, Β. Κ ραββαρίτης, Α νδρ. Β ασιλακόπουλος, Δ. Γερανιού, Κ. Χ ρηστάκης και Βλά- σ ης Κ αραθανάσης. Στο Τ ριμελές Εφετείο (λόγω ε ιδ ικής δω σι- δικίας) παραπέμπονται οι αξιω ματικοί της χω ροφυλακής Κ. Κ αραμπάτσος, Εεν. Τζαβάρας, Βασ. Φαβατάς, Μ αυροειδής Μ ωρογιάννης και Γ. Κ αραγιώργος. Οι 12 που απαλλάχτηκαν από το Συμβούλιο των Εφετών είναι οι Ν. Δ ασκαλόπουλος, Ε. Γ ιαννικόπουλος, Κ. Σμαΐλης, Δ. Λ ουκόπουλος, Γ. Τζαφέρης, Κ. Κ οντογιω ργάκης, X. Παύλου, Κ. Τ σ ικρ ιπ ής και Π. Κανού- σης (της αστυνομίας) και Παν. Μ αυροειδής, Αθ. Χ ρυσικόπου- λος και Κ. Κλωνάρης (της χωροφυλακής).

Στις 22 Α πρίλη το Α ναθεωρητικό Δ ικα στήριο έβγαλε την απόφασή του για τους στρατιω τικούς βασανιστές. Έ γ ιν α ν

120

μειώ σεις σ τις πο ινές αλλά δεν αθωώθηκε κανένας από τους 29 που δικάστηκαν σε δεύτερο βαθμό. Ο ι ποινές που τους επ ιβλή­θηκαν είνα ι ο ι παρακάτω (σε παρένθεση γράφονται ο ι ποινές του Δ ιαρκούς Στρατοδικείου - σε δυο δίκες γ ια βασανιστήρια στα στρατόπεδα).

1. Χ ατζηζήσης Ν. 22 χρόνια (30 χρόνια), 2. Θ εοφιλογιαννα- κος Θ. 21 χρόν ια (27 χρόνια ), 3. Σπανός Αν. 17 χρόν ια (25 χρόνια), 4. Τσάλας Γ. 16 χρόν ια (19 χρόνια), 5. Α ντωνόπου­λος Δ. 5 χρόν ια (8 χρόνια), 6. Α γγελής I. (Τσέλιγκας) 6 χρ ό ­νια (8 χρόνια ), 7. Π εταλάς Φ. 4 χρόν ια (6 χρόνια ), 8. Δεμερ- τζίδης Ε. (σερίφης) 3 ' / 2 χρόν ια (6 χρόνια ), 9. Γ κόρος Π. 2 χρόν ια (3v 2 χρόν ια ), 10. Κ α ίν ιχ Ν. 2 '/ ι χρόν ια (3 χρόνια),11. Κόφας Δ. 3 χρόν ια (7 χρόνια), 12. Πέτρου Μ. 5 χρόνια (7 '/2 χρόνια), 13. Δ ιαμαντόπουλος Π. 10 μήνες (2 χρόνια), 14. Π απαχαραλάμπους Δ. 18 μήνες (2 χρόνια), 15. Ζουλίνος X. 18 μήνες (2 χρόνια), 16. Μ ανουσακάκης I. 12 μήνες (2 χρό ­νια), 17. Σίμος Ν. 18 μήνες (22 μήνες), 18. Ιωαννίδης Β. 12 μή­νες (20 μήνες), 19. Ο ικονόμου Θ. 12 μήνες (12 μήνες), 20. Γε- ωργακόπουλος Σ. 10 μήνες (12 μήνες), 21. Ν τότας Π. 11 μήνες (12 μήνες), 22. Μ ουρατίδης Α. 12 μήνες (12 μήνες), 23. Κολ- λ ιός X. 11 μήνες (12 μήνες), 24. Μ ατζώρος Ευστ. 10 μήνες (12 μήνες), 25. Σ ιδηρόπουλος Π. 8 μήνες (8 μήνες), 26. Α ναστασό- πουλος Α. 8 μήνες (8 μήνες), 27. Γκουντέβας X. 5 μήνες (5 μή­νες), 28. Π απαγεω ργίου Θ. 8 μήνες (8 μήνες), 29. Κ ωνσταντί­νου ή Τσιούλας Θ. 3 ' / 2 μήνες (ίδια ποινή).

Στους 11 τελευταίους ο ι πο ινές επιβλήθηκαν με αναστολή γ ια 3 χρόν ια ενώ ο ι 18 προηγούμενοι κλείσ τηκαν σ τις φυλα­κές.

Στις 22 Α πρίλη αποφυλακίζονται ο ι Π. Μ πάμπαλης και Οδ. Σπανός βασανιστές της ασφάλειας που ήταν προφυλακισμένοι.

Π Α Ν Α ΓΟΥΛΗΣ ΚΑΙ Α ΡΧΕΙΑ ΕΣΑ

Τ ην 1 Μάη 1976, σκοτώνεται ο Α λέξανδρος Παναγούλης. Π ολλο ί μ ιλούν γ ια δολοφονία η κυβέρνηση μιλάει γ ια «τυ­χα ίο τροχαίο». Ξημερώματα πρω τομαγιάς ο άτυχος βουλευτής και αγω νισ τής της Δ ημοκρατίας οδηγώ ντας το αυτοκίνητό του, ένα «Φίατ 131 Μ ιραφιόρι» έτρεχε σ την Βουλιαγμένης πη γαίνοντας στο σ π ίτι του στη Γλυφάδα. Κ οντά στου «Δαρ- ζέντα» το εργοσ τάσ ιο ένα άλλο αυτοκίνητο θα συγκρουστεί ελαφρά με το αυτοκίνητο του Π αναγούλη θα το εκτρέφει από

121

την πορεία του γ ια να πάει να σ υντριβή σ την ράμπα ενός υπο­γείου φανοποιείου αυτοκινήτω ν.

Λ ίγες μέρες νω ρίτερα σ την εφημερίδα «Τα Νέα» ε ίχε αρχ ί­σ ει η δημοσίευση των αρχείω ν της ΕΣΑ. Τα αρχεία εμφάνι­σαν σ την δημοσιότητα ο Αλ. Π αναγούλης και ο δημοσιογρά­φος Γ ιάννης Φ άτσης. Ε πίσης λ ίγες μέρες πρ ιν ο Π αναγούλης ε ίχε σ την Βουλή διένεξη σε οξύ τόνο με τον Υπουργό Ά μ υ ­νας Ε. Αβέρωφ. Α ιτία ήταν η μετάθεση του ταγματάρχη της ΚΥΠ, I. Αλεξάκη σε μονάδα της Μ ακεδονίας. Ο Α λεξάκης ήταν από τους βασικούς συντελεστές της αποκάλυψ ης της συ- νομωσίας του Φ λεβάρη 1975.

Τα γεγονότα συνδυάστηκαν και έγινε πολύς λόγος —από τις εφημερίδες, αλλά και σε σ υζητήσ εις— για δολοφονία που σ χεδ ιάσ τηκε από επαγγελματίες σε σκοτεινά κέντρα ελληνικά ή ξένα.

Ο Μ ιχ. Στέφας οδηγός του «Πεζώ» 504 με γαλλικούς αρ ι­θμούς εμφανίζεται 3 μέρες μετά το θάνατο του βουλευτή και ισ χυρίζεται ότι πήγε σ την Κ όρινθο να κρυφτεί γιατί... δεν είχε πινακίδες και φοβήθηκε όταν έμαθε από το ραδιόφωνο, πο ιος ήταν αυτός που έγινε α ιτ ία ο ίδιος να σκοτωθεί. Ο θάνατος του Π αναγούλη, εκτός από την σ υγκίνησ η που προκάλεσε, αποτέλεσε γ ια πολύ κα ιρό αντικείμενο συζητήσεω ν και δημο­σιευμάτων, ακριβώ ς επειδή η υπόθεση ε ίχε περ ιβληθεί με μυ­στήριο.

ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΤΟ Κ Υ ΠΡΙΑΚΟ

Στις 10 Μάη ο Κ ύπριος δ ικηγόρος Α ριστόδημος Χατζηπα- ναγιώτου υπέβαλε μήνυση στη γραμματεία του Δ ιαρκούς Στρα­τοδικείου Α θήνας κατά 127 αξιω ματικών γ ια εγκλήματα που διαπράχθηκαν στο πραξικόπημα της Κύπρου σ τις 15 Ιούλη 1974. Π ροηγήθηκε έρευνα σ την Κύπρο και μαζεύτηκαν σ το ι­χ ε ία που να σ τηρίζουν τ ις κα τηγορίες που αποδίδοντα ι στους 127 που μηνύθηκαν. Η έρευνα έγινε από τον μηνυτή και συ­νεργάτες του δικηγόρου βουλευτή (τότε) της ΕΔΗΚ Γ. Β. Μ αγκάκη. Οι 127 που μηνύθηκαν είναι ο ι παρακάτω:

Ταξίαρχοι: Γεω ργίτσης Μ., Γ ιανακοδήμος Π.Συνταγματάρχες: Κ ομπόκης Κ., Λ ιανάς Σ., Μ πιτσάκης Αντ.,

Νούσκας Μ., Χ ίος X., Γούδας Φ., Λ ιασκώ νης Αθ., Ναθαναήλ Κ ονδύλης Χρ.

122

Αντισυνταγμαίάρχες: Ανδρικού Π ., Α ντω νογιαννάκης Μ., Κ αννάβας Κ., Ζαρκούδας Κ., Ζ ιούπος Ν., Κ οκκοράκης Κ., Λάμπρου Π ., Λ αμπρινός Γρ., Λ ιαναντω νάκης Ν., Μ αύρος Κ., Μ ιχόπουλος Στ., Μ οιραλιώ της Ιωαν., Παναγόπουλος Β., Παπαθανασίου Α ντ., Σκλαβενίτης Αθ., Φ ραγκογιαννάκης Θ., Κ άντζος Δ., Χ ρηστίδης Η λ., Β ιντζηλαίος Β.

Ταγματάρχες: Α νευλαβής Εμ., Γεω ργίτσ ης Τρ., Γεροστάθης Α ρ., Γεννάτος Σ., Γ κ ίνης Στ., Γ κότσης Δαμασκηνός Ν., Δέκουλος Π ., Δ ελήμπασης Ελ., Εμμανουηλίδής, Ζ ήδρος Ελ., θεοδω ρόπ ουλ ος Ευ., Ιω αννίδης Κ., Κ ορκόντζιλος Π ., Κων- σταντόπουλος Κ., Μ ιχαήλ Αν., Μ ανιάτης Αλ., Α ντωνόπουλος Ευ. Μ πάρλας, Π ετρ ινόπουλος Δ., Π απαδόπουλος, Π ατιράκης Μ ., Π ούλιος Σπ., Παπαπαναγιώτου Απ., Ραφτόπουλος Κ., Σ ω τήρχος Δ., Σερεμίτης Α χ., Σ ιούλης Ευστ., Ταβουλάρης Ν., Τσουκαλάς Μ., Τ σ ίτας Ν., Χ ωματίδης Ιω., Χ ατζηγρηγορίου Δ ., Χ ανιώτης Η ρ., Σταύρου Στ., Ιωαννίδης Κ., Κ αλογερόπου- λος Μ., Χ ριστοδουλίδης Κων.

Λοχαγοί: Β ελεντίκος Α ν., Γ λεντζές Η λ., Λ αδόπουλος Δ., Μ ανουσέλης Ν., Μ αντζουράτος Ευ., Μ ανουσάκης Κ., Κυρια- κάκης Γ ., Ραγκούσης Β., Μ ικρός Σ., Σαριδάκης Εμμ., Φ άσσας, Χ αλάτσης θ ρ . , Φ αχρυρίδης Π.

Υπολοχαγοί: Χ ρισ τοφορίδης Μ., Δρίτσας Β., Ζωοβίδης, Καμπουράκης Γ ., Κ αραχάλ ιος Π ., Κ ομίνης Ν., Κ ρητικός Σπ., Κωτούλας Γ., Π ατατούκος Γ:, Π απαδόπουλος Σ., Παπαδάκης Εμμ., Π απασπύρου Α ν., Ροκκάς Β., Τ σά καλης Γ., Τ ζίτζας Στ., Φ αντίδης Αλ., Α θανασάκης Αθ.

Ανθυπολοχαγοί: Μ ερκούρης Ιω., Μ ούσας Γ. (έφεδρος), Μού- σ ος Γ. (έφεδρος), Τσάγκας Θ ., Χ ατζηλούης Η λ. (έφεδρος).

Ανθυπασπιστές: Π απαδόπουλος Α., Ιω ασηφ ίδης Μ ίχος, Σύ­ρος, Κ ασπούτης Μ πρέντζας.

Ε π ίσης μηνύοντα ι ο ι εξής αξιω ματικο ί! και υπαξιω ματικοί του ναυτικού:

Αντυιλοίαρχοι: Π απαγιάννης Γ. Π απαδάκης.Πλωτάρχες: Π απαργύρης Γ ., Μ ητρόπουλος.Υποπλοίαρχοι: Ν τάνης Γ., Π αλαίσ τρος Αν., Ταβλαρίδης,

Ψωμάκης.Ανθυποπλοίαρχος: Α ρμενιάκος.Αρχικελευστές: Γκίκας, Σαγιάς Σπ., Σαμουηλίδης Σπ., Ευοσιά-

δης Γ ., Κ αβαδίας Στ., Ο ικ ονομ ίδης Γ., Βερές Αν., Κ ωτσιόπου- λος Γ.

Ναύτες: θ εο δ ό σ η ς και Κ ιβίσκας.Μ εταξύ των αδικημάτω ν γ ια τα οπο ία μηνύθηκαν ο ι 127 πε­

123

ριλαμβάνονται ανθρω ποκτονίες, σωματικές βλάβες, β ιαιοπρα­γίες, εμπρησμοί, λ ηστείες, κλοπές κλπ.

Η μήνυση, που αποτελείτα ι από δεκάδες σελίδες (σ.σ. ολό­κληρο το κείμενο δημοσιεύθηκε στο «ΒΗΜ Α» της 11 ΜαΤου 1976) θα ακολουθήσει την τύχη «του φακέλλου της Κύπρου». Ο υπουργός της Δ ικα ιοσύνης Κων. Στεφανάκης με δηλώ σεις του αναβάλλει την δίωξη λέγοντας ότι δεν θα δοθεί προς το παρόν συνέχεια στη μήνυση... Και προσθέτει ότι η δίκη διά την υπόθεσιν της Κύπρου θα διαταχθεί οπωσδήποτε, αλλά η Κυβέρνη- σις θα κρίνει πότε ημπορεί να γίνη αζημίως διά τα εθνικά μας συμφέροντα (σ.σ.!!!).

Στις 13 Μάη αποστρατεύονται από τη χω ροφυλακή οι Βασ. Φαβατάς με το βαθμό του αντισυνταγματάρχη, ο Δημ. Κατσού- λης με το βαθμό του ταγματάρχη, ο Νικ. Τετραδάκος (μοίραρ­χος), και ο ι Π. Ταμπάκης και Τρ. Π εχινάκης (υπομοίραρχοι).

Στις 14 Μάη απολύονται από την αστυνομία πόλεων ο ι ασ τυνομ ικοί Ευαγγ. Μ άλλιος, Πετ. Μ πάμπαλης, Α ναστ. Σύ- φαντος κα ι Κων. Κ αραπαναγιώ της που έχουν δ ικασ τεί γ ια βα­σ ανιστήρια πολιτικώ ν κρατουμένων στη δικτατορία.

Στις 17 Μάη αποφυλακίσ τηκε με εγγύηση ο Ε. Μ άλλιος. Βρισκόταν στη φυλακή από το Μ άρτη 1975 προφυλακισμένος. Τ ον Ιανουάριο 1976 έληξε η ποινή φυλάκ ισ ις 10 μηνών που του επέβαλε το κακουργιοδικείο της Χ αλκίδας γ ια τα βασανι­στή ρ ια του τελευταίου χρόνου της δικτατορίας. Στο μεταξύ όμως έχει διαταχθεί γ ια δεύτερη φορά η προφυλάκισή του γ ια τα βασα νιστήρια των 6 χρόνω ν της Π απαδοπουλικής δικτατο­ρίας και έτσι παράμεινε σ τις φυλακές μέχρ ι τις 17 Μάη 1976.

Στις 21 Μάη άρχισ ε σ το Τριμελές Π λημμελ ιοδικείο του Π ειραιά , η δίκη πέντε αστυνομικών γ ια βασανιστήρια με θύ­ματα πολ ιτικούς κρατούμενους τη ς δικτατορ ίας σ τη ν Α σφά­λεια του Π ειραιά. Κ ατηγορούμενοι ο ι Σωτ. Κουβάς τέως ασ τυνομικός διευθυντής, Σ. Α γγελόπουλος αστυνόμος, Δ. Π α­παδόπουλος υπαστυνόμος και ο ι Μ. Κ ανιατάς και Α. Φ ωτεινός αστυφύλακες.

ΟΙ «ΕΚΠΡΟΘΕΣΜ ΕΣ»

Τ η ν ίδ ια μέρα (21 Μ άη) γ ίνετα ι γνω στό ότι το πο ιν ικό τμή­μα του Α ρείου Π άγου δέχεται ότι η 18 Α πρίλη 1975 τελευταία μέρα της προθεσμίας που έθεσε το Δ ' ψήφ ισμα γ ια την υπο­βολή μηνύσεων, γ ια εγκλήματα της δ ικτατορίας, είνα ι... εκτός

124

προθεσμίας και σω στά τα δικασ τήρια (όσα το έκαναν) δεν τ ι­μώρησαν τους κατηγορούμενους. Τ ην τελευταία μέρα είχαν υποβληθεί πάνω από 100 μηνύσεις με εκατοντάδες κατηγορού­μενους και πράξεις μόνο σ την Αθήνα. Αυτά «σβήσανε».

Στις 22 Μ άη, το Τριμελές Εφετείο του Π ειραιά μετά από δί­κη τεσσάρων ημερών κήρυξε αθώους «ελλείψει δόλου» τους14 σ υνηγόρους των πραξικοπηματιώ ν της 21 Α πρίλη, που εί­χαν κα τηγορηθεί γ ια περιύβριση αρχής. Η δίωξή τους ε ίχε γ ί­νει γ ια το περιεχόμενο της δήλω σης που ε ίχαν καταθέσει στο Πενταμελές Εφετείο Α θήνας που δίκασε τους πραξικοπηματί­ες, πρ ιν ο ι σ υνήγοροι αποχω ρήσουν από την υπεράσπιση και το δικαστήριο.

Στις 25 Μ άη, τέταρτη μέρα της δ ίκης των βασανιστών του Π ειραιά ο ι κατηγορούμενοι ασ τυνομικοί παραδέχονται τους βασανισμούς των κρατουμένων της δικτατορίας και αποσύ­ρουν τις μηνύσεις τα θύματά τους. Η δήλω ση που κατέθεσαν ο ι Κουβάς κλπ. ε ίνα ι η ακόλουθη:

« Υπήρξαμε αστυνομικοί της Υποδιευθύνσεως 1 ενικής Ασφαλείας Πειραιώς κατά την διάρκειαν της 7ετούς τυραννίδος, καθ ’ ην συ- νελήφθησαν, εκρατήθηκαν και εκακοποιήθησαν βασανισθέντες εν­τός του αστυνομικού καταστήματος οι... (αναφέρονται τα ονόμα­τα των θυμάτων). Δηλούμεν ότι αναγνωρίζομεν ότι ούτοι υπέστη­σαν βασανιστικές κακοποιήσεις, υπαγορευμένος υπό του τυραννι­κού καθεστώτος. Καταδικάζομεν τας ενεργείας ταύτας και εκφρά- ζομεν την λύπην μας προς τους παθόντας. Η σ υνέχεια της δίκης ήταν χω ρίς ουσιαστικά ενδιαφέρον χω ρίς τις εγκλήσεις. Εξετά­σ τηκαν μόνο τα αδικήματα που διώκονται αυτεπάγγελτα , έγι- ναν μετατροπές κατηγορητηρίου και τελ ικά την επόμενη μέρα, το δ ικασ τήριο τιμώ ρησε με φυλάκ ιση 5 μηνών, αλλά με 3ετή αναστολή τον Σωτ. Κουβά, ενώ ο ι άλλοι τέσσερις γλύτωσαν.

Στις 2 Ιούνη δ ικάζετα ι στο Τ ριμελές Εφετείο Α θήνας ο Ιε­ρώνυμος (Κ οτσώνης) α ρχιεπίσκ οπος της χούντας πρώ ην Α θη­νών και πάσης Ελλάδος, γ ια σ υσκοφαντική δυσφήμιση του δικηγόρου Γ. Σακελλαρόπουλου. Η δίκη ε ίχε αναβληθεί δυο φορές γ ια τί δεν εμφανιζόταν ο κατηγορούμενος και μάρτυρες που επηρέαζε. Τ ην τρ ίτη φορά αν και πάλι δεν προσήλθε στο δικασ τήρ ιο , ο ι πληρεξού σιο ι δικηγόρο ι του κατέθεσαν δήλω­ση του σ το δ ικασ τήριο που ζητούσε συγνώμη και ο μηνυτής ανακάλεσε την έγκληση.

Τ ην ίδια μέρα σ το Τριμελές Εφετείο Α θήνας καταδικάστηκε γ ια περ ιύβρ ιση αρχής ο σ υνήγορος του δικτάτορα Ιω αννίδη, Γεωρ. Α λαφντάκης σε φυλάκιση 5 μηνών. Έ κ α ν ε έφεση και αφέθηκε ελεύθερος.

125

Επίσης στις 2 Ιούνη ο αδελφός του δικτάτορα Χαρ. Παπαδό­πουλος, προσφεύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας να τον δικαιώσει, γιατί τον υποβίβασαν στον υπαλληλικό βαθμό του (από τον 2ο στον 5ο) μετά την κατάρευση της δικτατορίας.' Ο X. Παπαδόπουλος την 21 Απρίλη 1967 ήταν εισηγητής στο Υπουργείο Εμπορίου (6ο βαθμός). Από τότε η υπηρεσιακή του εξέλιξη «έκανε άλματα» και έφθασε να γίνει σύμβουλος του Α.Σ.Δ.Υ. που ισοδυναμεί βαθμολογικά και μισθολογικά με το βαθμό του Αρεοπαγίτη!

Στις 4 Ιούνη, το Τριμελές Πλημμελειοδικείο της Πάτρας μετά από δίκη δυο ημερών καταδίκασε τους 6 από τους 8 κα­τηγορούμενους αστυνομικούς, που είχαν μηνυθεί για βασανι­στήρια από κρατούμενους στην δικτατορία. Συγκεκριμένα κα­ταδικάστηκαν οι Κ. Καραπαναγιώτης αστυνόμος Β ' σε φυλά­κιση 15,5 μηνών, Γ. Αδαμόπουλος αστυνόμος Β ' σε φυλάκιση8,5 μηνών, Θ. Φασούλης αρχιφύλακας φυλάκιση 8,5 μηνών, I. Δρούκας αστυφύλακας φυλάκιση 5,5 μηνών και οι Λ. Μητσό- πουλος και Ν. Παπαθανασόπουλος αστυφύλακες σε φυλάκιση5 μηνών ο καθένας. Αθωώθηκαν οι Κ. Βασιλάκης και Κ. Πα­λαιό λόγος. Οι καταδικασμένοι άσκησαν έφεση και αφέθηκαν ελεύθεροι.

Στις 7 Ιούνη γίνεται γνωστό το περιεχόμενο της πρότασης του αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου X. Μουστάκη για τις αναιρέσεις που είχαν ασκήσει 16 από τους 20 καταδικασμέ­νους για τη «σφαγή» του Πολυτεχνείου. Προτείνεται να γί­νουν δεκτές τρεις (των Χριστολουκά, Μπουκλάκου και Καλύ­βα) και να απορριφθούν των 13 υπολοίπων (Ντερτιλή, Ιωαννί- δη, Λυμπέρη, Γουνελά, Κατσούλη, Σταυράκη, Καραγιάννη, Μαυροειδή, Ρουφογάλη, Βαρνάβα, Καραδήμα, Νηστικάκη και Ζαγοριανάκου). Στο μεταξύ γίνεται επίσης γνωστό ότι στις 24 Ιούνη θα δικαστεί ο Π. Θεράπος «υπουργός» στην χουντική κυβέρνηση του Μαρκεζίνη για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου (σ.σ. είχε χωριστεί γι* αυτόν όταν δικάστηκαν οι υπόλοιποι).

Στις 17 Ιούνη στην Πάτρα δικάζονται στο Εφετείο ο εκδό­της της «Χριστιανικής» Ν. Ψαρουδάκης και ο επίτιμος εισαγ­γελέας Εφετών Γ. Ξενάκης γιατί σε δημοσίευμα που έγραψε ο δεύτερος και καταχώρησε στην εφημερίδα του ο πρώτος είχαν χαρακτηρίσει «δοσίλογους» τους Εφέτες Π. Λογοθέτη και I. Γρίβα που μετείχαν στη σύνθεση του Πενταμελούς που δίκασε τους πρωταίτιους της χούντας. Η ποινή τους από 11 μήνες του καθενός για συκοφαντική δυσφήμιση, μειώθηκε σε χρηματική ποινή 10.000 δραχμών για τον Ψαρουδάκη γιατί αμέλησε να

126

ελέγξει το δημοσίευμα και φυλάκιση 5 μηνών με 3ετή ανα­στολή στον Ξενάκη για απλή δυσφήμιση.

ΤΟ «ΞΗΛΩΜΑ ΤΩΝ ΓΑΛΟΝΙΩΝ»

Στις 21 Ιούνη ανακοινώθηκε ότι μετατάσσονται στην τάξη του στρατιώτη οι Παπαδόπουλος, Παττακός, Μακαρέζος, Σπα- ντιδάκης, Ζωϊτάκης, Αγγελής, Ιωαννίδης, Ρουφογάλης, Κα- ραμπέρης, Κωνσταντόπουλος, Λέκκας, Κ. Παπαδόπουλος, Γκα- ντώνας, Μπαλόπουλος, Τσάκας, Σταματελόπουλος, Ντερτιλής και Λαδάς. Το «ξήλωμα των γαλονιών» γίνεται με προεδρικό διάταγμα μετά την επικύρωση από τον 'Αρειο Πάγο της από­φασης του Πενταμελούς Εφετείου που τους καταδίκασε για το πραξικόπημα της 21 Απρίλη. Οι καθαιρεθέντες διαγράφονται από τους καταλόγους των στελεχών της εφεδρείας και οι οι- κογένειές τους παίρνουν μειωμένες συντάξεις.

Στις 24 Ιούνη στο Πενταμελές Εφετείο Αθήνας που συνε­δριάζει στον Κορυδαλλό έχουν οριστεί να γίνουν πέντε δίκες χουντικών.

Του Π. θεράπου για το Πολυτεχνείο.Της Δέσποινας Παπαδοπούλου για την παράνομη μισθοδο­

σία.Του Βυρ. Σταματόπουλου για συκοφαντική δυσφήμηση του

Γ. Πλυτά.Του Π. Τοτόμη για παράβαση καθήκοντος και παράνομη

κατακράτηση του Θ. Κατριβάνου.Των I. Λαδά, Κ. Παπαδόπουλου και Π. Τζεβελέκου για ηθι­

κή αυτουργία και συνέργεια στις ταλαιπωρίες των αδελφών Διονύση και Αριστόδημου Μπουλούκου και του Αλέξανδρου Παναγούλη.

Από τις δίκες αυτές μια έληξε με συμβιβασμό (Σταματόπου- λος-Πλυτάς), μια με αθωωτική απόφαση (του Θεράπου, στις 29 Ιούνη), μια αναβλήθηκε (των Λαδά, Τζεβελέκου και Κ. Παπα­δόπουλου) και οι δυο άλλες είχαν καταδικαστικές αποφάσεις. Ο Τοτόμης καταδικάστηκε για πολλοστή φορά σε ό'Λ χρόνια φυλακή (σ.σ. 3*/2 και 3 σε δυο υποθέσεις) και η Δέσποινα Παπαδοπούλου σε 2 'Λ χρόνια φυλακή για απάτη σε βάρος του Δημοσίου. Μαζί της κηρύχθηκε ένοχος ο αντισυνταγμα- τάρχης Ιω. Καλογερόπουλος που του επιβλήθηκε φυλάκιση 2 χρόνων και 10 ημερών και κλείστηκε και αυτός στη φυλακή.

127'

ΟΙ ΕΚΡΗΞΕΙΣ ΠΥΚΝΩΝΟΥΝ

Στο τελευταίο διάστημα οι μεμονωμένες και σποραδικές βομβιστικές ενέργειες κατά γραφείων, πολιτικών κομμάτων, βιβλιοπωλείων και άλλων ενοχλητικών στη χουντοδεξιά «στό­χων», που γίνονται τα προηγούμενα χρόνια, έχουν γίνει πολύ συχνές και γίνεται μεγάλος λόγος για τους «γνωστούς-άγνω- στους» δράστες που δεν συλλαμβάνονται. Τα κόμματα βγάζουν ανακοινώσεις, στην Βουλή γίνονται συζητήσεις, στον τύπο γράφονται πολλά, αλλά η δράση των αδίστακτων και ασύλλη­πτων βομβιστών συνεχίζεται.

Τ η ν 1 Ιούλη προφυλακίζεται με ομοφωνία του Εισαγγελέα Θεσσαλονίκης Ιω. Τουμπάνου και του ανακριτή Κετσετζίδη ο στρατηγός ε.α. Φωκ. Καραπάνος που κατηγορείται σαν συνερ- γός στη δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γ. Τσαρουχά.

Στις 3 Ιούλη, «με δήλωση του εκτελεστικού γραφείου της Κ.Ε. του ΚΚΕ εσωτερικού», καταγγέλεται σχέδιο πολιτικών δολοφονιών, τρομοκρατικών ενεργειών και άλλων για απο­σταθεροποίηση και πρόκληση πολιτικής ανωμαλίας από ακρο­δεξιά στοιχεία (χουντικούς, νεοφασίστες, ΕΟΚΑ-Βίτες κ.ά.). Ο χρόνος θα δικαιώσει την καταγγελία. Εκτός από τις βομβι­στικές ενέργειες, τις προβοκάτσιες στις πολιτικές συγκεντρώ­σεις και τα επεισόδια, για τα οποία έχουν γίνει δημοσιεύματα τις εφημερίδες και τα πολιτικά περιοδικά, μας έχουν απασχο­λήσει κιόλας μερικά ονόματα, όπως του Καλέντζη, του Μα- σαγκράντε, του Ναστούλη, του Λιόλιου και άλλων.

Στις 9 Ιούλη, «ΤΑ ΝΕΑ», εμφανίζουν τον γνωστό από την «υπόθεση Λαμπράκη» παρακρατικό της Θεσσαλονίκης Γεώρ­γιο Λεονάρδο να κάνει αποκαλύψεις για σχέδιο δολοφονίας του Αλ. Παναγούλη και ενώ η ανάκριση είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι είναι ανθρωποκτονία εξ αμελείας (αυτοκινη- τιστικό δυστύχημα) αρχίζει νέα έρευνα. Οι ενδιαφέρουσες, πραγματικά, πληροφορίες του Λεονάρδου, τελικά, δεν θα κα­ταλήξουν σε ανακάλυψη άλλων ενόχων. Ά λλο ι θα κρίνουν ότι ήταν πυροτέχνημα της εφημερίδας και «παραμύθια» του παρακρατικού, άλλοι θα κατηγορήσουν την εφημερίδα για κακό χειρισμό του θέματος (σ.σ. το ότι, δηλαδή, δημοσίευσε τις πληροφορίες πριν φθάσουν στον ανακριτή) άλλοι, θα μιλή-

128

σουν για «εγγενείς δυσχέρειες» και πραγματική αδυναμία να «ξηλωθεί» η όποια ακροδεξιά οργάνωση «Αράχνη» από τη φύ­ση της υπόθεσης και τους «πατροπαράδοτους» δεσμούς με στελέχη των σωμάτων ασφάλειας.

Στις 12 Ιούλη, ο Φαίδων Γκιζίκης κάνει δηλώσεις στην εφημερίδα «Απογευματινή» για το «πως από τη δικτατορία περάσαμε στη δημοκρατία».

Στις 12 Ιούλη, ο δικηγόρος Χρ. Ροκόφυλος θα δώσει κατά­θεση για την υπόθεση Παναγούλη και θα πει τους δημοσιογρά­φους ότι οι καταγγελίες Λεονάρδου είχαν τεθεί στη διάθεση των δικαστικών αρχών της Θεσσαλονίκης, από τις 22 Μάη αλλά δεν αξιοποιήθηκαν.

Στις 15 Ιούλη, στο αεροδρόμιο του Ελληνικού συλλαμβάνε- ται, επιστρέφοντας από το εξωτερικό ο Αρ. Παλαΐνης ταγμα­τάρχης ε.α. ένας από τα πρωτοπαλλήκαρα του Ιωαννίδη, που είχε δικαστεί για τη συνωμοσία του Φλεβάρη ’75. Εκκρεμού- σε σε βάρος του βούλευμα που τον παρέπεμπε για παράνομη οπλοφορ ία.

Στις 16 Ιουλίου «εκπίπτει» στην τάξη του στρατιώτη ο από- στρατος αντισυνταγματάρχης I. Στειακάκης, με προεδρικό Διά­ταγμα.

Στις 21 Ιούλη 1976 το τμήμα Διακοπών της Βουλής ψηφίζει νομοσχέδιο που ορίζει ότι οι χουντικοί υπουργοί δεν θα κη­δευτούν με δημόσια δαπάνη όταν πεθάνουν!

Στις 22 Ιούλη αρχίζει στο Κακουργιοδικείο της Λευκωσίας η δίκη του Ν. Σαμψών για το πραξικόπημα της Κύπρου.

Στις 23 Ιούλη οι εφημερίδες γράφουν ότι την Εισαγγελία απασχόλησε το ενδεχόμενο διεξαγωγής δικαστικής έρευνας, για την διαπίστωση της αλήθειας των αποκαλύψεων-καταγγε- λιών του στρατηγού Φαίδωνα Γκιζίκη (που δημοσιεύθηκαν στην «Απογευματινή» και) σύμφωνα με τις οποίες, Ιωαννιδικοί -δικηγόρος και αξιωματικοί- σχεδίαζαν σύλληψη τον Πρωθυπουρ­γού Κων. Καραμανλή και επαναφορά του Ιωαννίδη στην εξουσία. Η έρευνα για τον εντοπισμό των συνωμοτών διατάχθηκε και συσχετίστηκε ύστερα με μήνυση των «Δημοκρατικών Δικηγό­ρων». Την προκαταρκτική εξέταση έκανε ο Εισαγγελέας Σταύρος Γυπαράκης, που κάλεσε τον Γκιζίκη και τον δημο­σιογράφο Γιάννη Μαρή (που πήρε τη συνέντευξη) και τους εξέτασε σαν μάρτυρες τις πρώ τε^έρες του Αυγούστου.

Στις 2 Αυγούστου οδηγείται στον Εισαγγελέα ο γιος του βασανιστή Πέτρου Γκόρου, Γιάννης, γιατί με άλλους τρείς νεοφασίστες, έγραψαν σε τοίχους σπιτιών της Κυψέλης (στην

130

οδό Ευελπίδων) συνθήματα υπέρ της «4ης Αυγούστου».Στις 3 Αυγούστου προσδιορίστηκαν να γίνουν στις 17 Σε­

πτέμβρη οι δίκες των βασανιστών αστυνομικών, της αστυνο­μίας στο Πλημμελειοδικείο και της χωροφυλακής στο Εφετείο (λόγω ειδικής δωσιδικίας). Η πρώτη ορίστηκε να γίνει στην αίθουσα του Στρατοδικείου στου Ρουφ και η άλλη στις γυναι­κείες φυλακές Κορυδαλλού.

Στις 10 Αυγούστου τη νύχτα, άγνωστοι έβαλαν φωτιά και έκαψαν το αυτοκίνητο του χουντικού «υφυπουργού» τύπου Βυρ. Σταματόπουλου στο Π. Φάληρο. Μετά από λίγες μέρες οι δράστες θα βρεθούν και θα παραπεμφθούν σε δίκη κατηγορού­μενοι και για άλλους εμπρησμούς αυτοκινήτων —αμερικανών κυρίως— και για απειλές με επιστολές κατά του Βύρωνα Στα­ματόπουλου.

Στις 14 Αυγούστου έγινε γνωστό ότι ο Ά ρειος Πάγος απέρριψε τις αιτήσεις αναίρεσης των βασανιστών του Ναυτι­κού. Επίσης το Ποινικό τμήμα απέρριψε τους περισσότερους λόγους αναίρεσης των Αλμπάνη και Ανδρικόπουλου (που σκό­τωσαν την Καλαβρού και τον Πεσλή στις 21.4.67) και ανέ- πεμψε στην Ολομέλεια του Α.Π. τις αιτήσεις για όσους λό­γους δεν απορρίφθηκαν.

Στις 18 Αυγούστου με αφορμή άρθρο του Σάββα Κωνσταντό- πουλου, για τις εξόδους του Σισμίκ (ή Χόρα) στο Αιγαίο, τους Ελληνικούς χειρισμούς και τη στάση της Σοβιετικής Ένω­σης, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος χαρακτηρίζει τον αρθρογρά- φο «γνήσια περίπτωση πεμπτοφαλαγγιτισμού».

Στις 20 Αυγούστου 1976 το Ποινικό Τμήμα του Αρείου Πά­γου κάνει δεκτές τις αναιρέσεις εφτά καταδικασμένων για τα εγκλήματα του Πολυτεχνείου και ακυρώνει την απόφαση του Πενταμελούς Εφετείου με την οποία είχαν καταδικαστεί οι Κ. Μαυροειδής, Δ. Ζαγοριαννάκος και Π. Καραγιάννης (από 25 χρόνια φυλακή), Στ. Βαρνάβας (ισόβια), Λ. Χριστολουκάς (3 '/2 χρόνια), Β. Μπουκλάκος (2θ '/2 μήνες) και I. Καλύβας (18 μήνες). Οι εφτά θα ξαναδικαστούν στο Πενταμελές Εφετείο και... θα «καθαρίσουν».

Στις 31 Αυγούστου το κακουργιοδικείο Λευκωσίας επιβάλ­λει ποινή κάθειρξη 20 χρόνων στον Νικόλαο Σαμψών το «αν­δρείκελο» (σ.σ. όπως τον χαρακτηρίζει η απόφαση του δικα­στηρίου) που ανέλαβε να γίνει «Πρόεδρος» για οχτώ μέρες μετά το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου.

Στις 8 Σεπτέμβρη αποφυλακίστηκε ο Μιχ. Γουνελάς υπί­λαρχος ε.α. που είχε καταδικαστεί για την «σφαγή του Πολυ­

131

τεχνείου». Ή ταν ο οδηγός του τανκ που έριξε την πόρτα και είχε καταδικαστεί για πρόκληση σωματικών βλαβών (Πέπη Ρηγοπούλου κ.ά.) και για φθορά δημόσιας περιουσίας. Ο Ά ρειος Πάγος τον απάλλαξε από τη δεύτερη κατηγορία και έτσι ο Γουνελάς έμεινε 13 μήνες στη φυλακή και αφέθηκε ελεύθερος.

Στις 14 Σεπτέμβρη στη Θεσσαλονίκη στο κάτω μέρος «πη­γαδιού» ανελκυστήρα (του κτιρίου Β. Ό λγας 51) βρέθηκε βα­λίτσα με όπλα πολεμικά. Στην πολυκατοικία έμενε ο εξάδελ- φος του Ιω. Στειακάκη (ηγετικού στελέχους της Ιωαννιδικής χούντας), Α. Λιναρδάκης. Ο Στειακάκης συλλαμβάνεται (πάλι με τις πυζάμες) στην Αθήνα και «στέλνεται» με συνοδεία στον Εισαγγελέα Θεσσαλονίκης. Τα όπλα είναι δυο αυτόματα, δυο περίστροφα, πολλές σφαίρες και μια ξιφολόγχη. Είχαν τοπο­θετηθεί εκεί που βρέθηκαν το Γενάρη 1975 πριν από «ξήλω- μα» των συνωμοτών του Φλεβάρη. Την επόμενη μέρα ο Στεια- κάκης (15.9.76) προφυλακίστηκε.

Στις 17 Σεπτέμβρη αρχίζει στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο που συνεδριάζει στην αίθουσα του Διαρκούς Στρατοδικείου Αθήνας (Ρουφ) η δίκη 11 βασανιστών της Ασφάλειας (αστυ­νομίας). Στο σκαμνί κάθονται οι Ε. Μάλλιος, Π. Μπάμπαλης, Οδ. Σπανός, Β. Λάμπρου, Κ. Καραπαναγιώτης, I. Καλύβας, Β. Κραββαρίτης, Βλ. Καραθανάσης, Κ. Χρηστάκης, Α. Βασιλακό- πουλος και Δ. Γεράνιος. Οι τρεις τελευταίοι θα φύγουν με την έναρξη της δίκης γιατί μηνύθηκαν στις 18 Απρίλη 1975, που κρίθηκε μέρα έξω από την προθεσμία του Δ ' ψηφίσματος. Και έτσι οι 11 έγιναν 8 στο «σκαμνί».

Την ίδια μέρα υποβιβάζεται, με προεδρικό Διάταγμα ο από- στρατος ίλαρχος Κ. Κώτσαρης στο βαθμό του στρατιώτη. (Ο Κώτσαρης είχε καταδικαστεί για τη δολοφονία του Π. Ελή στον ιππόδρομο τις πρώτες μέρες του πραξικοπήματος της 21 Απρίλη).

Στις 22 Σεπτέμβρη και ενώ η δίκη των 8 βασανιστών αστυ­νομικών συνεχίζεται, στο Διαρκές Στρατοδικείο δικάζονται οι Ν. Δημητρόπουλος μόνιμος ανθυπολοχαγός και Π. Καριτζαΐ- δης ανθυπασπιστής, γιατί υμνολογούσαν τον Παπαδόπουλο τη χούντα και τη «Νέα Τάξη». Δικάστηκαν για... διασπορά ψευ­δών ειδήσεων επειδή ο ένας είπε στον άλλο έχω πληροφορίες ότι πάμε καλά., η Νέα Τάξις προχωρεί.... Ο ανθυπολοχαγός που το είπε τιμωρήθηκε με φυλάκιση 3’/ ι μηνών ο άλλος αθω­ώθηκε...

Στις 27 Σεπτέμβρη στο Κορυδαλλό, όπου συνεδριάζει το

132

Δίκη βασανιστών «Γενικής Ασφάλειας»: διακρίνονται τα φόβητρα κάθε δημοκρατικού πολίτη στη δικτατορία: Λάμπρου, Μπάμπαλης, Μάλλιος, Καραπα ναγιώτης....

Τριμελές Εφετείο Αθήνας, αρχίζει η δίκη των βασανιστών της Ασφάλειας Προαστείων (χωροφυλακής) Κ. Καραμπάτσου, Σ. Τζαβάρα, Β. Φαβατά, Μ. Μωρογιάννη και Ν. Καραγεώργου.

Στις 5 Οκτώβρη προσδιορίζεται για τις 25 του ίδιου μήνα η δίκη-επανάληψη των 7 καταδικασμένων για το «Πολυτεχνείο» (Βαρνάβας, Ζαγοριαννάκος κλπ.) για τους οποίους αναιρέθηκε η απόφαση της μεγάλης δίκης.

Στις 12 Οκτώβρη το Τριμελές Πλημμελειοδικείο θα εκδώσει την απόφασή του για τους 8 βασανιστές της Ασφάλειας (αστυνομίας Αθήνας) ένοχοι 6 και 2 αθώοι (αθώοι οι Οδ. Σπα­νός και Βλ. Καραθανάσης). Οι ποινές που επιβλήθηκαν στους6 είναι οι παρακάτω: Ε. Μάλλιος 17 μήνες, Πετ. Μπάμπαλης 2 χρόνια, Β. Λάμπρου 10 μήνες, Κ. Καραπαναγιώτης 15 μήνες, I. Καλύβας 10 μήνες και Β. Κραββαρίτης 11 μήνες. Έκαναν εφέσεις και αφέθηκαν όλοι ελεύθεροι ενώ για τους τρεις που είχαν ποινές κάτω από ένα χρόνο δόθηκε το δικαίωμα να τις εξαγοράσουν με 150 δραχμές την ημέρα.

ΜΙΑ ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ ΥΠΟΘΕΣΗ

Την ίδια μέρα 12 Οκτώβρη, στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο της Άμφισσας δικάζονται ο ανθυπασπιστής της χωροφυλα­κής Γ. Καλαντζής και ο διμοιρίτης των TEA Ε. Δ. Παύλου, γιατί δύο μήνες μετά το πραξικόπημα της 21 Απρίλη 1967 (20.6.67) συνέλαβαν τον Σπ. Κοτοπούλη στο σταθμό Χωροφυ­λακής Χρισσού και τον βασάνισαν με σιδερένιο στεφάνι στο κεφάλι. Το έσφιγγαν μέχρι που λιποθυμούσε από τον πόνο ο κατηγορούμενος, (επειδή οι κατηγορούμενοι είχαν πληροφο­ρίες ότι ήταν «Λαμπράκης» πριν από την δικτατορία). Ο Κο­τοπούλης μετά τα βασανιστήρια (στεφάνι, φάλαγγα) τρελλά- θηκε από ψυχωσικό σύνδρομο που εξελίχθηκε σε σχιζοφρέ­νεια. Θεραπεύτηκε αργότερα στο «Αιγινήτειο». Στη δίκη κατέ­θεσε ότι το στεφάνι είχε στα πλάγια δυο βίδες («πεταλούδες») που τις έσφιγγαν στο πάνω μέρος του κρανίου. Ό ταν τον άφησαν του είπαν αν τον ρωτήσουν γιατί είνω πρησμένος και με­λανιασμένος να λέει ότι τον τσίμπησαν μέλισσες. Και ακόμη τον απείλησαν ότι αν μαρτυρήσει τίποτα θα τον σκοτώσουν και θα πουν ότι αυτοκτόνησε.

Μετά από δίκη που κράτησε 4 μέρες ο Γ. Καλατζής καταδι­κάστηκε σε φυλάκιση 18 μηνών και ο Παύλου αθωώθηκε «λό-

134

γω αμφιβολιών». Μετά την καταδίκη του ο ανθυπασπιστής άσκησε έφεση και αφέθηκε ελεύθερος.

Στις 14 Οκτώβρη το Τριμελές Εφετείο (στον Κορυδαλλό) καταδικάζει τους 5 βασανιστές της ασφάλειας προαστείων (χωροφυλακής) σε ποινές από 6 χρόνια μέχρι 28 μήνες. Ειδικό­τερα καταδικάστηκαν ο Κ. Καραμπάτσος αντιστράτηγος της χωροφυλακής ε.α. σε φυλάκιση 3 χρόνων κατά συγχώνευση, Ξεν. Τζαβάρας αντιστράτηγος ε.α. πρώην υπαρχηγός χωροφυ­λακής 3 χρόνια, Βασ. Φαβατάς αντισυνταγματάρχης ε.α. 6 χρό­νια, Μ. Μωρογιάννης μοίραρχος ε.ε. 3 χρόνια και 2 μήνες και Γ. Καραγεώργος ταγματάρχης ε.ε. 2 χρόνια και 4 μήνες. Οι τρεις πρώτοι κλείστηκαν στις φυλακές οι «εν ενεργεία» αφέ- θηκαν ελεύθεροι, αν και δεν είχε και για αυτούς ανασταλτική δύναμη η Έφεση.

Στο μεταξύ στα Χανιά της Κρήτης γίνεται άλλη δίκη ομά­δας βασανιστών της χωροφυλακής που έδρασαν σε διάφορες πόλεις της Κρήτης. Ό λο ι με κοινή δήλωση ομολογούν τα βασανιστήρια και οι μηνυτές αποσύρουν τις εγκλήσεις.

Στις 22 Οκτώβρη αφήνεται ελεύθερος με εγγύηση ο I. Στει- ακάκης που ήταν προφυλακισμένος για τα όπλα που βρέθηκαν στη Θεσσαλονίκη.

Στις 3 Νοέμβρη ανακοινώθηκε επίσημα ότι ο βασανιστής της ασφάλειας Θεσσαλονίκης ανθυπασπιστής Βασ. Καραμή- τσος έχει φύγει στο εξωτερικό για «υποτροπή ανήκεστης βλά­βης της υγείας του» και έπρεπε να γυρίσει στη φυλακή 21 Οκτώβρη. Η Εισαγγελία διέταξε έρευνα για να βρεθεί, γιατί δεν υπήρχε απαγόρευση εξόδου του από τη χώρα.

Στις 11 Νοέμβρη γίνεται για τρίτη φορά (μετά από μερική αναίρεση της προηγούμενης απόφασης του Πενταμελούς Εφε­τείου) η δίκη του Μιχ. Μπαλόπουλου και άλλων για την υπό­θεση των κρεάτων. Το τμήμα που αναιρέθηκε αφορούσε παρά­νομες συναλλαγές με ξένο συνάλλαγμα και οι κατηγορούμενοι αθωώθηκαν. Έ τσ ι η τελική ποινή του Μπαλόπουλου έγινε 14 μήνες και οι υπόλοιποι (έμποροι κρεάτων) Ζύμνης Βέκιος, Παπαδημητρίου γλύτωσαν χωρίς ποινές.

Στις 17 Νοέμβρη λίγο μετά την μεγάλη συγκέντρωση και πορεία για την επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου κα­κοποιείται ο Στάθης Παναγούλης και δυο φίλοι του από αστυ­νομικούς και μεταφέρεται στο νοσοκομείο.

Στις 18 Νοέμβρη ο έγκλειστος στις φυλακές συνταγματάρ­χης ε.α. Δημ. Παπαποστόλου (10 χρόνια για συμμετοχή στη συνωμοσία του Φλεβάρη 1975) υποβάλει μήνυση κατά του

137

Αρχηγού του ΓΕΕΘΑ Διον. Αρμπούζη, γιατί διέταξε παράνομα τη σύλληψή του, όταν ήταν πολίτης (ο Παπαποστόλου).

Στις 14 Νοέμβρη το Τριμελές Εφετείο του Πειραιά αθωώνει (και από την 5μηνη φυλάκιση που είχε επιβάλει το Πλημμε­λειοδικείο για βασανιστήρια) τον Σωτ. Κουβά συνταξιούχο αστυνομικό διευθυντή. Έ τσι για τα βασανιστήρια στην Ασφά­λεια του Πειραιά δεν καταδικάστηκε κανένας.

Στις 25 Νοέμβρη είχε οριστεί να γίνει η επανάληψη της δί­κης για τη σφαγή του Πολυτεχνείου για τους εφτά κατηγορού­μενους για τους οποίους είχε αναιρεθεί η απόφαση της μεγά­λης δίκης στον Ά ρειο Πάγο. Η δίκη αναβλήθηκε γιατί ήταν άρρωστος ο Βαρνάβας και νέα δικάσιμος ορίστηκε η 20 Γενά­ρη 1977.

Στις 28 Νοέμβρη εφημερίδες αναδημοσιεύουν πληροφορίες του περιοδικού «Πολιτικά Θέματα» σύμφωνα με τις οποίες ο Υπουργός Δημόσιας Τάξης Γ. Σταμάτης «κάλεσε τους αμετανό­ητους χουντικούς Γ. Γεωργαλά, Ευαγγ. Μάλλιο, Κ. Καραπα- ναγιώτη, Χρηστάκη και Κλωνάρη και τους κάνει συστάσεις να σταματήσουν την αντιδημοκρατική τους δράση, γιατί θα τον αναγκάσουν να τους εκτοπίσει». Ο Γεωργαλάς —κατά τις ίδιες πληροφορίες— παραδέχθηκε ότι ηγείται «ομάδας προ­βληματισμού». Την επόμενη, «αρμόδια πηγή» της Κυβέρνη­σης θα δηλώσει ότι το δημοσίευμα δεν ανταποκρίνεται πλή­ρως στην πραγματικότητα, χωρίς να δίνει καμιά πληροφορία για το τι ακριβώς έγινε.

Στις 6 Δεκέμβρη το βράδυ, στο αυτόφωρο Τριμελές Πλημ­μελειοδικείο Αθήνας καταδικάζεται σε φυλάκιση 40 ημερών, για παράνομη οπλοφορία ο νεοφασίστας Παναγιώτης Ζακό- πουλος 20 χρονών ταπετσέρης μέλος της ΝΕΚ («Νεοελληνι­κής Επαναστατικής Κινήσεως»). Είχε συλληφθεί γιατί χρησι­μοποιούσε πλαστή φοιτητική ταυτότητα με όνομα Ιω. Κού­τρας και στη σωματική έρευνα που του έγινε βρέθηκε στην τσέπη του μαχαίρι με λεπίδα 9 εκατοστών. Για την πλαστή ταυτότητα αθωώθηκε. Το δικαστήριο ρώτησε τους μάρτυρες αστυνομικούς τι θα πει ΝΕΚ, είναι ιαπωνική μάρκα ραδιοφώ- νων;... Το μαχαίρι δεν ήταν στη δικογραφία σαν πειστήριο και λίγο έλειψε να μη διαβαστεί και η έκθεση κατάσχεσης...(!)

Στις 10 Δεκέμβρη είχε οριστεί να γίνει στο Πενταμελές Εφετείο στον Κορυδαλλό η εκδίκαση της έφεσης των πέντε καταδικασμένων για βασανιστήρια στην ασφάλεια Προαστίων αξιωματικών της χωροφυλακής. Η δίκη όμως αναβλήθηκε γι­ατί απουσίασαν οι 20 από τους 35 μάρτυρες κατηγορίας θύμα­

139

τα των βασανιστών. Αρχίζει όμως η μετά από αναίρεση δίκη της Δέσποινας Παπαδοπούλου για την παράνομη μισθοδοσία της (αργομισθία).

Στις 13 Δεκέμβρη έχει οριστεί να γίνει η δίκη των βασα­νιστών της Γενικής Ασφάλειας της Αθήνας, αλλά και αυτή αναβάλλεται γιατί απουσιάζει (δικαιολογημένος) ο Ιω. Καλύ­βας ένας από τους έξι που είχαν καταδικαστεί. Την ίδια μέρα ο Καλύβας δικαζόταν στο Κακουργιοδικείο, για άλλα βασα­νιστήρια (του τελευταίου χρόνου της δικτατορίας). 'Οταν εί­χαν δικαστεί οι άλλοι βασανιστές (Χαλκίδα) ο Καλύβας απούσιασε από το Κακουργιοδικείο γιατί δικαζόταν για το Πολυτεχνείο. Το Κακουργιοδικείο, επειδή τα αδικήματα που βάρυναν τον Καλύβα τιμωρούνται σε βαθμό Πλημμελήματος αυτοκηρύχθηκε αναρμόδιο και παρέπεμψε τον Καλύβα να δι­καστεί στο Πλημμελειοδικείο. Νέα δικάσιμος για την εκδί­καση της έφεσης των 6 βασανιστών Μάλλιου, Μπάμπαλη, Λάμπρου, Καραπαναγιώτη, Καλύβα, Κραββαρίτη ορίστηκε η 28 Γενάρη 1977. Αλλά ο Μάλλιος δεν θα δικαστεί πάλι γιατί την επόμενη...

ΜΑΛΛΙΟΣ ΚΗΔΕΙΑ - ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΙ

Στις 14 Δεκέμβρη το βράδυ, στην οδό Άτλαντος του Πα­λαιού Φαλήρου, δέχεται τρεις πυροβολισμούς από άγνωστους ο (Ε. Μάλλιος) και μετά από λίγες ώρες πεθαίνει. Οι δολοφό­νοι εξαφανίζονται και η Οργάνωση «17 Νοέμβρη» αναλαμβά­νει την ευθύνη για την εκτέλεση.

Στις 16 Δεκέμβρη «βγαίνει» η απόφαση του Πενταμελούς Εφετείου, που αθωώνει την Δέσποινα Παπαδοπούλου και τον Ιω. Καλογερόπουλο για την υπόθεση της αργομισθίας.

Στις 16 Δεκέμβρη επίσης γίνεται η κηδεία του Ευαγγ. Μάλλιου στο πρώτο νεκροταφείο. Οργανωμένοι χουντικοί και νεοφασίστες επιτίθενται με λύσσα και τραυματίζουν σο­βαρά δημοσιογράφους που αναγνώρισαν, θύματα των επιθέ­σεων ο Γιάννης Φάτσης, ο Μιχάλης Δημητρίου, ο Γιώργης Κρεμμυδάς (που έγραψε ατυτό το βιβλίο), ο Γιάννης Δημα- ράς, ο Χρήστος Οικονόμου και ο Γιώργος Μαύρος (Ματσα- νιώτης). Από αυτούς οι πέντε θα πάνε στο νοσοκομείο και μό­νο ο Δημητρίου (επειδή υπηρετούσε) θα καταφύγει σε ιδιώτη γιατρό για να τον φροντίσει. Από τους υπόλοιπους οι πέντε

140

(εκτός από τον Μαύρο που έφυγε όταν του παρασχέθηκαν οι πρώτες βοήθειες) οι τέσσερις θα χρειαστεί να μείνουν για νοσηλεία. Σοβαρότερα από όλους τραυματισμένος ο Φάτσης (με κατάγματα στο πρόσωπο) που θα χρειαστεί μήνες για να αποκατασταθεί η υγεία του και θα χρειαστεί επίσης να ταξιδέ­ψει αργότερα στην Αγγλία για ιατρικές εξετάσεις. Ο Κρεμ- μυδάς είχε συντριπτικό κάταγμα στο πέλμα του αριστερού ποδιού από χτύπημα, ο Δημαράς είχε σκισμένο το πάνω χεί­λος του και όλοι μαζί με τον ελαφρότερα τραυματισμένο Οι­κονόμου είχαν τραύματα από χτυπήματα στο κεφάλι και άλλα σημεία του σώματος και διασείσεις.

Η αστυνομία αδράνησε και δεν επενέβη καθόλου βλέπον­τας να κακοποιούνται με τόση αγριότητα άνθρωποι που είχαν πάει στην κηδεία για να κάνουν την δουλειά τους. Από ιδιω­τική έρευνα των δημοσιογράφων και από φωτογραφίες εντο­πίστηκαν ορισμένοι —ελάχιστοι— από τους δράστες της εγ­κληματικής επίθεσης και τα στοιχεία δόθηκαν στον ανακρι­τή, που ανέλαβε την ανάκριση για τα επεισόδια.

Στις 18 Δεκέμβρη δικάστηκαν στο Μονομελές (αυτόφωρη διαδικασία) τέσσερις νεαροί νεοφασίστες που συνελήφθησαν σε πορεία που οργάνωσαν λίγες δεκάδες χουντικοί και νεο­φασίστες μετά την κηδεία του Μάλλιου από το νεκροταφείο προς την πλατεία Ομόνοιας. Είναι οι: Μαρία Γκόρου (κόρη του βασανιστή Πέτρου Γκόρου), Γ. Μουσταΐρας, Γ. Μάνος που καταδικάστηκαν σε φυλάκιση 2ι/ ϊ μηνών ο καθένας και ο Γ. Ροϊδοδήμος γιος απόστρατου αξιωματικού που επειδή ήταν ανήλικος 16 χρονών τέθηκε στην επιμέλεια ειδικής επι- μελήτριας ανηλίκων.

Στις 20 Δεκέμβρη απολογείται στον ανακριτή Εμμ. Λιανε- ρη και προφυλακίζεται ο Γ. Γεωργαλάς «υφυπουργός» του Παπαδόπουλου, που σε εμπρηστικό επικήδειο που εκφώνησε στην κηδεία έβρισε τους πάντες και προκάλεσε την θηριωδία των αγριανθρώπων του νεοφασισμού. Καλούνται επίσης και ανακρίνονται από την αστυνομία οι Δ. Ναστούλης αρχηγός της «Εθνικής Σοσιαλιστικής Ενώσεως», ο Αλ. Παγουλάτος πρόεδρος του «Εθνικού Πνευματικού Κέντρου» που είχε μοι­ράσει προκηρύξεις με τις οποίες καλούσε τους νεοφασίστες να τιμωρήσουν τους δημοσιογράφους και ο γνωστός ακροδε- ξιός Ανδρ. Δενδρινός. Ο Εισαγγελέας Δ. Δωρής με διάταξή του τους απαγόρευσε την έξοδο από τη χώρα.

Στον ανακριτή οδηγήθηκαν στις 23 Δεκέμβρη οι Ν. Σιμω- νετάτος, Ν. Μιχαλολιάκος και Α. Γερονικολάου τρεις από

141

τους τραμπούκους που έλαβαν μέρος στα έκτροπα (και θα παραπεμφθούν τελικά σε δίκη) και προφυλακίστηκαν. Για τους τραυματισμούς καταζητείται και ο νεοφασίστας Αριστ. Καλέντζης, που είναι κατηγορούμενος και για παράνομη κα­τοχή όπλων (σε έρευνα στο σπίτι του είχαν βρεθεί τρεις ξι­φολόγχες και ένα μαχαίρι).

142

1977

Στις 14 Γενάρη 1977 αρχίζει στο Πενταμελές Εφετείο η δί­κη σε δεύτερο βαθμό για τα βασανιστήρια στην ασφάλεια Προαστίων.

Στις 20 Γενάρη δικάστηκαν στο ίδιο δικαστήριο (Πενταμε­λές Εφετείο με άλλη σύνθεση) οι 7 κατηγορούμενοι της σφα­γής του Πολυτεχνείου για τους οποίους είχε αναιρεθεί η από­φαση της μεγάλης δίκης από τον Ά ρειο Πάγο. Επίσης δικά­στηκαν από το Αναθεωρητικό Δικαστήριο (δευτεροβάθμιο στρατοδικείο) τέσσερις αξιωματικοί του στρατού για την κα­ταστροφή των αρχείων της ΕΣΑ. Οι ποινές που τους επιβλή­θηκαν τελικά, με αναστολή για 3 χρόνια όλων είναι: Πηλι- χός και Τριανταφυλλόπουλος από 3 μήνες φυλάκιση, Νικολό- πουλος 4 μήνες και Μπέλλος 2 μήνες φυλάκιση.

Στις 23 Γενάρη γίνεται το μνημόσυνο του Μάλλιου στη Μητρόπολη όπου τα φασιστοειδή δημιουργούν νέα επεισό­δια. Φωνάζουν χουντικά συνθήματα, απειλούν, βρίζουν, χαι­ρετούν χιτλερικά, επιτίθενται πάλι σε δημοσιογράφους —χω­ρίς ευτυχώς σοβαρούς τραυματισμούς— και ένας ποζάρει στο φακό των φωτορεπόρτερς επιδεικνύοντας (κρατώντας τα) τα γεννητικά του όργανα...

Στις 28 Γενάρη στο Τριμελές Εφετείο Αθήνας που συνε­δριάζει στο Στρατοδικείο στο Ρουφ αρχίζει η δεύτερη δίκη για τα βασανιστήρια στην Γενική Ασφάλεια της Αθήνας. Στο σκαμνί κάθονται τέσσερις μόνο κατηγορούμενοι αφού απου­σιάζει ο Καλύβας —δικάζεται για το Πολυτεχνείο— και είναι νεκρός ο Μάλλιος.

Τα ξημερώματα του Σαββάτου 29 Γενάρη «άγνωστοι» τραμ­πούκοι επιτίθενται να δολοφονήσουν τον δημοσιογράφο Νίκο Κακαουνάκη. Έ χουν στήσει ενέδρα μπροστά στο σπίτι του (από όπου είχε βγει για να μεταφέρει φίλο στο δικό του σπί­τι με το αυτοκίνητό του) και γύρισε στην οδό Ανακρέοντος 2 όπου έμενε (ο Κακαουνάκης) απέναντι από τον προφήτη Ηλία στο Παγκράτι. Ό ταν επέστρεφε του επιτέθηκαν και αφού τον χτύπησαν τον έριξαν σε ασβεστόλακο που υπήρχε

143

Από το μνημόσυνο του Μάλλιου ο φέρελπις νεος που τα «κρατάει* είναι ο Α. Κακαβάς, που ένα μήνα περίπου αργότερα θα συλληφθεΐ - και θα καταδικαστεί - σαν βομβιστής.

Δ. Γρίβας: «λουλούδι». Ήταν; τον κάνανε; ... οπλοφορούσε, είχε ταυτότητα αστυνομικού, χαφιέδιζε, «κάρφωνε» .... τώρα είναι φυλακή.

σε οικοδομή που χτιζόταν ακριβώς απέναντι από την είσοδο του σπιτιού του. Θα γίνουν ανακρίσεις αλλά οι «άγνωστοι» δεν θα βρεθούν. Σε συνέλευση της ΕΙΗΕΑ θα γίνουν σοβαρές καταγγελίες ότι οι επιθέσεις κατά δημοσιογράφων γίνονται από ομάδα χουντοφασιστών αστυνομικών. Ο Σπ. Καρατζαφέ- ρης θα αναφέρει χαρακτηριστικό παράδειγμα κάποιον νεαρό που πήγε να του κάνει αποκαλύψεις στην «Ελευθεροτυπία» και του έδειξε πλαστή αστυνομική ταυτότητα. Του είπε ότι «τον εκβιάζουν» γιατί έχει κάνει διάφορα αδικήματα και τον πιέζουν να «καρφώσει» και να παίρνει μέρος σε διάφορες εκ­δηλώσεις χουντικών. Φεύγοντας ο νεαρός κακοποιός-συνεργά- της αστυνομικών δεν πρόσεξε και του έπεσε το πιστόλι που του είχαν δώσει... Ονομαζόταν Δημ. Γρίβας και χρόνια μετά κλείστηκε στις φυλακές (το 1982) και καταδικάστηκε (το 1984) για βιασμούς απόπειρες βιασμών και πολλά άλλα εγ­κλήματα. Μεταξύ των θυμάτων του η αδελφή, του γνωστού ακροδεξιού Λογγίνου Παξινόπουλου...

Στις 5 Φλεβάρη το Πενταμελές Εφετείο Αθήνας αθωώνει τους δυο από τους πέντε αξιωματικούς της χωροφυλακής, που είχαν κλειστεί στη φυλακή για βασανιστήρια στην Ασφάλεια Προαστίων και μειώνει στο ελάχιστο' τις ποινές των τριών άλλων. Αθώοι οι: Κ. Καραμπάτσος και Ξ. Τζαβάρας (στρατη­γοί) 23 μήνες, στον Β. Φαβατά (6 χρόνια), 12 μήνες στον Μ. Μωρογιάννη, 11 μήνες στον Γ. Καραγιώργο. Οι δυο τελευ­ταίοι εξαγόρασαν τις ποινές τους.

Στο μεταξύ οι επιθέσεις σε γραφεία κομμάτων της αριστε- ράς, σε βιβλιοπωλεία και άλλους «στόχους» από χουντοφα- σιστικά στοιχεία συνεχίζονται και κλιμακώνονται. Οι εφημε­ρίδες δημοσιεύουν καθημερινά νέα κρούσματα και διαμαρτυ­ρίες του δημοκρατικού κόσμου. Οι ανακρίσεις για τις επιθέ­σεις κατά των δημοσιογράφων παίρνουν μεγάλη δημοσιότητα και έτσι οι επαναλήψεις των δικών Πολυτεχνείου και βασα­νιστών «χάνονται» περίπου από τις εφημερίδες.

Στις 7 Φλεβάρη καλείται ο νεοφασίστας Αθ. Σταθόπουλος από τον ανακριτή να απολογηθεί για την συμμετοχή του στους τραυματισμούς των δημοσιογράφων. Ο Γιάννης Φά- τσης τον αναγνωρίζει ότι είναι ένας από αυτούς που έλαβαν μέρος στη δολοφονική επίθεση εναντίον του. Ο Σταθόπουλος προφυλακίζεται.

Στις 8 Φλεβάρη και ενώ συνεχίζεται η δίκη των 7 για το Πολυτεχνείο, αποφυλακίζονται οι στρατηγοί Δ. Ζαγοριαννά- κος, Κ. Μαυροειδής και Στ. Βαρνάβας που συμπλήρωσαν το

146

1

μwmm. r mmm

έκανε «αποκαλύ- εοφασιστών, πιάστηκε από και, τελικά, δεν δικάστηκε φορές στο τρελλάδικο.

όριο της προφυλάκισης και η καταδίκη τους είχε ακυρωθεί από τον Ά ρειο Πάγο.

Στις 9 Φλεβάρη μετά από «αποκαλύψεις» ενός μισότρελου «4αυγουστιανού» του Μιχ. Νικολαΐδη σε εφημερίδες, συλ- λαμβάνονται πέντε νεοφασίστες σαν ύποπτοι για βομβιστικές και άλλες τρομοκρατικές ενέργειες.

Η ΣΥΛΛΗΨΗ ΚΑΛΕΝΤΖΗ

Στις 10 Φλεβάρη νεαρός νεοφασίστας ο Αργύρης Κακκαβάς 20 χρονών, θα πει σε κατάστημα που πήγε να ψωνίσει ότι αύριο στην Ασκληπιού θα εκραγεί βόμβα. Πραγματικά έγινε έκρηξη στο βιβλιοπωλείο «Πλανήτης». Την πληροφορία δημοσιεύει «η Αυγή» της 11 Φλεβάρη μαζί με φωτογραφία του «ευγενούς» νέου από το μνημόσυνο του Μάλλιου όπου εικονί- ζεται να κρατάει προκλητικά τα γεννητικά του όργανα μπρο­στά στους φωτογράφους.

Στο μεταξύ ενώ οι αρχές της δίωξης των τρομοκρατών δεν «βρίσκουν» τίποτα για τους βομβιστές τρομοκράτες, δυο δημοσιογράφοι έχουν βρει «επαφή» με ομάδα βομβιστών και παρακολουθούν από κοντά περιμένοντας την κατάλληλη στι­γμή για να τους καταγγείλουν με τρόπο τέτοιο που να μη μπο­ρέσουν να ξεφύγουν.

Λίγο μετά την κηδεία του Μάλλιου, και ενώ ο δημοσιογρά­φος Γ. Κρεμμυδάς ήταν ακόμη στο κρεβάτι με το πόδι στο γύψο, ο φίλος του και συνάδελφος του Βαγγέλης Κουτουζής, συνεργάτης στο δικαστικό ρεπορτάζ της «Ελευθεροτυπίας», του ανέφερε σοβαρές πληροφορίες. Σε επίσκεψη στο σπίτι του τραυματισμένου ο Κουτουζής του είπε, ότι, ο γνώριμος του από το σχολείο, Βαγγέλης Χρηστάκης υπάλληλος τράπεζας, έχει επαφές με τον Αρ. Καλέντζη γνωστό νεοφασίστα. Ο Καλέντζης είχε πει στο Χρηστάκη ότι τους ξεπουπουλιάσαμε τους δημοσιογράφους στην κηδεία του Μάλλιου και ότι ο ίδιος ο Καλέντζης, έβαζε βόμβες. Ο Χρηστάκης ήταν τρομοκρατημέ­νος από τον φόβο μην «μπλέξει» και συζητούσε με το φίλο του δημοσιογράφο Κουτουζή, με ποιο τρόπο θα μπορούσε να βοηθήσει να πιαστεί ο Καλέντζης και η ομάδα του, χωρίς να κινδυνέψει ο ίδιος. Οι δυο φίλοι δημοσιογράφοι συζητούσαν καθημερινά το πρόβλημα και αναζητούσαν τον καλύτερο τρόπο για να πιαστούν οι φασίστες τρομοκράτες. Η επαφή με

148

το Χρηστάκη, από τον Κουτουζή ήταν σχεδόν καθημερινή για χρονικό διάστημα 40-50 ημερών.

Στο χρονικό διάστημα αυτό συνεχίζονται ανακρίσεις για την δράση των νεοφασιστών (τραυματισμοί δημοσιογράφων εκρήξεις) και συνεχίζεται η δίκη («υπολοίπων») του Πολυτε­χνείου.

Στις 16 Φλεβάρη ο Εισαγγελέας της έδρας του Πενταμελούς αγορεύει και ζητάει να απαλλαγούν από τις περισσότερες κατηγορίες οι κατηγορούμενοι. Ακόμη, ο Εισαγγελέας Δ. Παπαδημητρίου θα πει αγορεύοντας ούτε λίγο ούτε πολύ ότι οι φοιτητές επιτέθηκαν στο στρατό και την αστυνομία στο Πολυτεχνείο... Οι δημοσιογράφοι έχουν περίπου εγκαταλείψει την παρακολούθηση της δίκης αυτής και οι κατηγορούμενοι κάνουν ότι θέλουν στο δικαστήριο.

Οι εκρήξεις βομβών σε διάφορα σημεία της Αθήνας συνεχί­ζονται και ο δημοκρατικός τύπος φέρνει καθημερινά στοιχεία στη δημοσιότητα από τα οποία προκύπτει ότι αστυνομικά όργανα, αν δεν βοηθούν άμεσα ολιγωρούν οπωσδήποτε στον εντοπισμό των ενόχων.

Το απόγευμα της Τετάρτης 23 Φλεβάρη ο Βαγγέλης Κου- τουζής πηγαίνει στο γραφείο του στην «Ελευθεροτυπία» και λέει στον Γιώργη Κρεμμυδά ότι γυρίζει από το σπίτι του Βαγ­γέλη Χρηστάκη όπου είδε όπλα, εκρηκτικά και χειροβομβίδες που έχει αφήσει εκεί ο Αρ. Καλέντζης. Μαζί του έχει πάρει ένα φυσίγγι πυροβόλου όπλου και ένα μικρό κομμάτι τρινι­τροτολουόλης (ΤΝΤ). Οι δυο δημοσιογράφοι με επιμονή του δεύτερου (σ.σ. Ο Κουτουζής είχε την γνώμη ότι αν περίμεναν λίγο θα έβρισκαν μεγαλύτερες ποσότητες όπλων και εκρηκτι­κών που είχαν στην κατοχή τους νεοφασίστες) αποφάσισαν να «δράσουν». Ειδοποίησαν τον Γενικό Διευθυντή της Αστυνο­μίας Αθήνας Γεώργιο Αγγελόπουλο να τους δεχθεί στο γρα­φείο του (στη διεύθυνση - Σταδίου 10) και πήγαν. Εκεί αφού περίμεναν λίγο να φύγει ο διοικητής της Γενικής Ασφάλειας Χρήστος Καραθανάσης, που βρισκόταν στο γραφείο του Γενικού μπήκαν και είπαν τι γίνεται. Αμέσως ο διευθυντής Αγγελόπουλος κάλεσε από την Γ ενική Ασφάλεια τον προϊστά­μενο της υπηρεσίας Πληροφοριών Γιάννη Πιέρρο και έδωσε διαταγή να έλθουν αυτοκίνητα με «συμβατικούς» αριθμούς (πινακίδες κυκλοφορίας Ι.Χ. αυτοκινήτων) μαζί με αστυνομι­κούς με πολιτικά. Από το γραφείο του Γενικού Διευθυντή της Αστυνομίας Αθήνας ο Κουτουζής θα επικοινωνήσει με τον Χρηστάκη αλλά το τηλεφώνημα θα διακοπεί απότομα γιατί

149

στο διαμέρισμα του Χρηστάκη θα πάει ο Αρ. Καλέντζης. Οι δημοσιογράφοι μεταξύ άλλων είπαν στον Αγγελόπουλο ότι ο Καλέντζης, αν και έχει τρία εντάλματα σύλληψης περνάει και πίνει καφέ από το τμήμα της γειτονιάς του (Πατήσια) κοιμά­ται στο σπίτι του και οι αστυνομικοί το ξέρουν, αλλά δεν τον πιάνουν. Ό τα ν δημοσιογράφοι και αστυνομικοί γνώριζαν ότι ο Καλέντζης βρισκόταν στο διαμέρισμα του Χρηστάκη Ιακω- βίδου 25 Κ. Πατήσια κινήθηκαν με ταχύτητα. Ο Καλέντζης όμως πήγε, πήρε δυο βόμβες αυτοσχέδιες έτοιμες και βγήκε στην καθημερινή σχεδόν τον τελευταίο καιρό «βόλτα» του. Μαζί του ήταν ο Αργ. Κακκαβάς. Τα όπλα βρέθηκαν, ο Χρη­στάκης οδηγήθηκε στην ασφάλεια για να καταθέσει και ο Καλέντζης πιάστηκε το πρωί στο σπίτι του (πριν ξημερώσει). Το γεγονός προκάλεσε μεγάλη εντύπωση αλλά οι ανακρίσεις που ακολούθησαν δεν έφεραν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Ο Καλέντζης δεν μίλησε και οι όσοι άλλοι συνεργάτες του βομβιστές γλύτωσαν.

ΓΛΥΤΩΝΟΥΝ 7 ΤΟΥ «ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ»

Στις 25 Φλεβάρη το Πενταμελές Εφετείο Αθήνας στον Κορυδαλλό αθωώνει από κάθε κατηγορία τους εφτά κατηγο­ρούμενους για τη σφαγή του Πολυτεχνείου. Με ψήφους 4-1 αθωώνεται ο Δ. Ζαγοριαννάκος. Με ψήφους 3-2 ο Κ. Μαυρο- ειδής και παμψηφεί ο Παντ. Καραγιάννης που είχαν καταδι­καστεί στην πρώτη δίκη σε κάθειρξη 25 χρόνων ο καθένας.

Οι Μπουκλάκος και Καλύβας αθωώνονται (ποινές 20 και 18 μήνες αντίστοιχα στην πρώτη δίκη). Ο Στ. Βαρνάβας από 3 φορές ισόβια και 25 χρόνια καταδικάζεται σε φυλάκιση 18 μηνών για ηθική αυτουργία σε 13 σωματικές βλάβες (η ποινή έχει εκτιθεί με την προφυλάκιση). Ο Λ. Χριστολουκάς τέλος καταδικάζεται σε φυλάκιση 7 μηνών (είχε καταδικαστεί σε 3 χρόνια και έμεινε στη φυλακή 14 μήνες). Η απόφαση θα «ξεσηκώσει» θύελα διαμμαρτυριών του δημοκρατικού κόσμου της χώρας αλλά οι «δήμιοι» έχουν γλυτώσει οριστικά.

Στις 28 Φλεβάρη οδηγούνται στον Εισαγγελέα ποινικής δίωξης οι βομβιστές Καλέντζης και Κακαβάς μαζί με τον ακόμη κρατούμενο Ε. Χρηστάκη. Ο Χρηστάκης επιβεβαιώνει στον Εισαγγελέα όσα είπε στην προανάκριση, ο Κακκαβάς ομολογεί την συνέργειά του σε ορισμένες εκρήξεις βομβών ο

150

Καλέντζης αρνείται τα πάντα και κάνει κηρύγματα με παρα­βολές και ρητά (αρχαίων ελλήνων συγγραφέων και χιτλερικά). Μετά τον Εισαγγελέα παραπέμπονται στους ανακριτές όπου υπάρχουν «ανοιχτές» δικογραφίες και εκκρεμείς διώξεις για τις τρομοκρατικές ενέργειες (εκρήξεις βομβών, τραυματισμοί δημοσιογράφων).

Στις αρχές Μάρτη 1977 η φασιστική οργάνωση ΕΣΟΠ (Εθνική Σοσιαλιστική Οργάνωση Πανελλήνων) στέλνει βόμ­βες παγιδευμένους εκρηκτικούς μηχανισμούς σε μικρά πακέτα, με το ταχυδρομείο στα γραφεία της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ» και του κόμματος ΚΚΕ εσωτερικού.

Στις 9 Μάρτη 1977 στα πλαίσια των ανακρίσεων που κάνουν οι ανακριτές Δ. Γυφτάκης και Εμμ. Λιανέρης κάνουν έφοδο σε διαμέρισμα της οδού Καλλιδρομίου 3 (Εξάρχεια) και βρίσκουν δυο όπλα, πιστόλια (ένα περίστροφο Μπράουνιγκ σαν αυτά που δίνονται στους αστυνομικούς και ένα 45άρι πλακέ) και 30 σφαίρες. Το διαμέρισμα είχε νοικιάσει η Χριστίνα Ζέκιου και τα όπλα τα είχε πάει εκεί ο φίλος της «τεταρτοαυγουστιανός» Δημ. Ηλιόπουλος που είχε πολλές επαφές με ακροδεξιούς αστυνομικούς. Ο Ηλιόπουλος που θα συλληφθεί λίγο αργό­τερα στο διαμέρισμα της Ζέκιου θα προσπαθήσει να δικαιο­λογήσει την ύπαρξη των όπλων λέγοντας άλλοτε ότι τα βρήκε στα σκουπίδια και άλλοτε ότι δε έχει ιδέα και κάποιοι άγνω­στοί του τα έβαλαν εκεί για να τον ενοχοποιήσουν. Η Ζέκιου ισχυρίζεται ότι αγνοούσε την ύπαρξη των όπλων και των σφαιρών κι ας βρέθηκαν στην κουζίνα της δίπλα σε μια σα­κούλα με πατάτες. Μετά τις απολογίες του οι Ηλιόπουλος, Ζέκιου θα προφυλακιστούν.

Στις 5 Απρίλη 1977 προφυλακίζεται ο «νεοταξικός» Δημ. Ναστούλης μετά την απολογία του στον ανακριτή Δ. Γυφτάκη που ερευνά τις παράνομες δραστηριότητες των νεοφασιστών.

Στις 6 Απρίλη γίνεται γνωστό ότι απαλλάσσονται οι Στ. Νιάρχος, I. Λάτσης και Στρ. Ανδρεάδης μαζί με τους Παπαδό- πουλο, Παττακό κ.ά. για τις «σκανδαλώδεις συμβάσεις» της δικτατορίας (διυλιστήρια κλπ.).

Στις 7 Απρίλη γίνεται γνωστό ότι με απόφαση του Πολυμε­λούς Πρωτοδικείου Πειραιά διατάσσεται η διάλυση της φιλο­βασιλικής οργάνωσης «Πανελλήνιος Ένωσις Βασιλοφρόνων» (αριθμός απόφασης 112/77). Προηγούμενα το Εφετείο Αθήνας (απόφαση 7286/76) είχε διατάξει την διάλυση της Ελληνικής Βασιλικής Ενώσεως. Και άλλες χουντοβασιλικές οργανώσεις είχαν διαλυθεί με άλλες αποφάσεις.

151

Στις 7 Απρίλη 1977 δημοσιεύεται η απόφαση για χαρισμό του υπόλοιπου της ποινής του Δ. Σταματελόπουλου που είχε καταδικαστεί σε φυλάκιση 5 χρόνων για τη συμμετοχή του στο πραξικόπημα της 21 Απρίλη 1967.

Στις 27 Απρίλη δημοσιεύεται στις εφημερίδες ότι απαλλά­χτηκε με βούλευμα ο εφοπλιστής I. θεοδωρακόπουλος που ήταν κατηγορούμενος για αρχαιοκαπηλεία και είχε προφυλα­κιστεί για... μια ημέρα!

Στις 29 Απρίλη δίνεται στη δημοσιότητα το παραπεμπτικό βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Θεσσαλονίκης για την δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γ. Τσαρουχά που έγινε στις 9 Μάη 1968 στην ΚΥΠ Θεσσαλονίκης. Παραπέμ- πονται τέσσερις απόστρατοι στρατηγοί ένας εν ενεργεία αντι- συνταγματάρχης και άλλοι τέσσερις αξιωματικοί και υπαξιω- ματικοί του στρατού και της χωροφυλακής. Οι παραπεμπόμε- νοι είναι οι παρακάτω:

Φ. Καραπάνος υποστράτηγος δικαστικού ε.α., Στ. Καραμπέ- ρης υποστράτηγος του στρατού ε.α. διοικητής (τότε) της ΚΥΠ και κατάδικος για το πραξικόπημα της 21.4.67, Δ. Τασσόπου- λος υποστράτηγος του στρατού ε.α., Δ. Σταματόπουλος υπο­στράτηγος της χωροφυλακής ε.α. διοικητής (τότε) της υπηρε­σίας Εθνικής Ασφάλειας Θεσσαλονίκης, Στ. Αναστασιάδης αντισυνταγματάρχης τόυ στρατού, Μιχ. Κουρκουλάκος ταγμα­τάρχης ε.α. που έχει διαφύγει στο εξωτερικό, Α. Ηλιακόπου- λος ανθυπασπιστής χωροφυλακής, Β. Νταλαχάνης χωροφύλα­κας, Π. Χατζηθεοδώρου υπενωμοτάρχης.

Στις 3 Μάη 1977 αποφυλακίζεται (με έκτιση των 2/3 της ποινής του) ο βασανιστής του «Έ λλη» Νικ. Κιοσσές.

Στις 14 Μάη 1977 τελειώνει η επανάληψη (μετά από αναί­ρεση) της δίκης του ίλαρχου I. Αλμπάνη για την δολοφονία της Μαρίας Καλαβρού στις 21 Απρίλη 1967. Η ποινή του μει­ώνεται από 5 '/ι σε 3 χρόνια.

ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ ΒΟΜΒΙΣΤΗΣ

Στις 30 Μάη τα ξημερώματα ο ανθυπίλαρχος του στρατού (μόνιμος) Γεωρ. Διαμαντής συλλαμβάνεται από αστυνομικούς μετά από έκρηξη που προκάλεσε με χειροβομβίδα του στρα­τού που έριξε στο βιβλιοπωλείο «Βουλγαρικά Βιβλία» που βρίσκεται στην οδό Ασκληπιού 36 στα Εξάρχεια. Τον είδε

152

Γ. Διαμαντής: μόνιμος αξιωματικός εν ενεργείς - βοβμιστής.

όταν έριξε την βόμβα ο φοιτητής Κ. Γιαννακουδάκης που κρά­τησε τον αριθμό του Ι.Χ. αυτοκινήτου ΝΙ-1588 για να συλλη- φθεί λίγο αργότερα. Στο πορτ-μπαγκάζ του αυτοκινήτου βρέ­θηκε καραμπίνα με σιγαστήρα και κουτιά από χειροβομβίδες σαν αυτή που έριξε στο βιβλιοπωλείο.

Στις 2 Ιούνη γίνεται γνωστό ότι στις 27 Μάη πιάστηκαν στην Τρίπολη σε αεροπορική μονάδα έφεδροι που έκλεψαν όπλα (ένα πιστόλι, ένα αυτόματο και δεσμίδες με σφαίρες).

Στις 3 Ιούνη 1977 ο νεοφασίστας Ν. Σιμωνετάτος, που είχε αποφυλακιστεί με εγγύηση (κατηγορούμενος για τη συμμε­τοχή του στους τραυματισμούς των δημοσιογράφων στην κηδεία του Μάλλιου) βάζει βόμβα στο σπίτι του ανακριτή Δ. Γυφτάκη που κάνει τις ανακρίσεις για τις δραστηριότητες των τρομοκρατών-βομβιστών. Στο σπίτι του βρέθηκαν 10 χειρο­βομβίδες καπνογόνες και ο Σιμωνετάτος συνελήφθη. Η επί­θεση έγινε στην πολυκατοικία Μηθύμνης 20 όπου έμενε ο ανακριτής Γυφτάκης. Προκλήθηκαν ζημιές στην είσοδο του κτιρίου. Ο Σιμωνετάτος εμφανίζεται σαν «β ' γραμματέας» του «κόμματος Ελληνοσοσιαλιστών» του περίφημου γλύπτη (;) Η­ράκλειτου ή Νικ. Αβραμόπουλου που πολλές φορές έχει απα­σχολήσει δημοσιογράφους με επιστολές, αποστολή εγγράφων και επισκέψεις για να κάνει δήθεν αποκαλύψεις και δεν είναι λίγοι εκείνοι που παρασύρθηκαν και ασχολήθηκαν μαζί του. Ό σ α έλεγε ο Ηράκλειτος ήσαν ή κατασκευασμένα από τον ίδιο ή αναπόδεικτα γεγονότα. Ο Ηράκλειτος έδινε την εντύ­πωση τρελού, μοναχικού αρχηγού ανύπαρκτου κόμματος χωρίς οπαδούς... Αλλά και ο Σιμωνετάτος δεν ήταν πολύ καλά στα μυαλά του.

Στις 6 Ιούνη ο Σιμωνετάτος θα οδηγηθεί στον Εισαγγελέα που θα τον παραπέμψει στον τακτικό ανακριτή του 7ου τμή­ματος Σπ. Γκιάφη.

Στις 30 Ιούνη 1977 γίνεται γνωστό ότι ο Ά ρειος Πάγος με βούλευμά του αναίρεσε το απαλλακτικό βούλευμα για την υπό­θεση του υπόγειου γκαράζ της Πλατείας Κλαυθμώνος για το οποίο είχαν κατηγορηθεί οι Στ. Παττακός, ο χουντικός δήμαρχος Αθήνας Δ. Ρίτσος και ο Αρ. Φραγκάκης κατασκευ­αστής του έργου. Με άλλες αποφάσεις ο Α. Π. θα στείλει πίσω στο Συμβούλιο Εφετών τον Παττακό, τους αδελφούς Μεϊντάση και τον Ρίτσο και για δυο άλλες υποθέσεις. Την προμήθεια ελατωματικών απορριματοφόρων και την «προκα­τασκευή» κτιρίου για τη στέγαση δημοτικού νοσοκομείου.

Στις 6 Ιούλη γίνεται γνωστό το περιεχόμενο του βουλεύμα­

154

τος για την υπόθεση της επίθεσης κατά των δημοσιογράφων στην κηδεία του Ευαγγ. Μάλλιου. Παραπέμπονται σε δίκη 12 πολίτες και 17 αστυνομικοί. Οι 12 πρώτοι παραπέμπονται για διατάραξη κοινής ειρήνης πρόκληση επικίνδυνων σωματικών βλαβών, συμμετοχή σε παράνομη συγκέντρωση ένας για ηθική αυτουργία στα αδικήματα αυτά, ένας για περιύβριση αρχής και οι 17 αστυνομικοί για παράβαση καθήκοντος, υπό­θαλψη εγκληματιών και ένας (!) για άσκοπους πυροβολισμούς.

Οι παραπεμπόμενοι είναι οι Αρ. Καλέντζης, Αντ. Γερονικο- λάου, Νικ. Σιμωνετάτος, Νικ. Μιχαλολιάκος, Γεωρ. Μάνος, Γεωρ. Ροϊδοδήμος, Γεωρ. Μουσταίρας, Αθαν. Σταθόπουλος, Μαρία Γκόρου, Γεωρ. Γεωργαλάς, Βασ. Μητρόπουλος (αρχι- φύλακας), Παν. Γκίνης (αντισυνταγματάρχης ε.α.), Αλ. Πα- γουλάτος, Στάμος Αρτικόπουλος (αστυνόμος α ') , Θεοχ. Μαν- τζαβάς, Αντ. Δήμου, Λαμ. Φλώρος, Δημ. Τασσόπουλος, Παν. Σπαράγκης (αξιωματικοί της αστυνομίας), Παν. Σαγιάς, Αναστ. Πέτρου, Σπ. Παναγιωτόπουλος (υπαξιωματικοί της αστυνομίας), Βασ. Κάππος, Κων. Αποστολόπουλος, Μιχ. Μάρκου, Απ. Μπαντόλας, Γεωρ. Μητρόπουλος, Μεγακλής Αβδουλάς και Χριστοφ. Σαρδέλης (αστυφύλακες). Το βού­λευμα δημοσιεύεται με αριθμό 2277/1977.

Την ίδια μέρα 6 Ιούλη 1977 δικάστηκε ο βασανιστής της Ασφάλειας Ιω. Καλύβας για κατάχρηση εξουσίας και σωματι­κές βλάβες σε βάρος του Στέλιου Παππά στελέχους του ΚΚΕ εσωτερικού. Του επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης 12 μηνών, την εξαγόρασε και έφυγε.

Την επόμενη μέρα 7 Ιούλη δικάστηκαν δώδεκα (στρατιωτι­κοί) για βασανιστήρια, που τους επιβλήθηκαν πολύ μικρές ποινές ή αθωώθηκαν. Συγκεκριμένα τιμωρήθηκαν με φυλάκιση 3 μηνών και 5 ημερών οι I. Μανουσακάκης και Β. Ιωαννίδης (που εξαγόρασαν τις ποινές τους), Π. Παναγιωτίδης, Γ. Παρα- διάς και Γ. Νικολόπουλος (στους οποίους δόθηκε αναστολή). Αθωώθηκαν οι Ν. Σίμος, Δ. Αντωνόπουλος, Δ. Λίτσας, Ταξ. Τσιγαρίδας, Α. Μαυρομάτης, X. Σεϊτανίδης, Π. Σιδηρόπουλος. Η δίκη αυτή αφορούσε ή «υπόλοιπα» βασανιστηρίων ή ήταν επανάληψη της κρίσης των βασανιστών για πράξεις που είχαν καταδικαστεί οι κατηγορούμενοι.

Την ίδια μέρα 7 Ιούλη 1977 αθωώθηκε από το Πενταμελές Εφετείο Αθήνας ο «νερουλάς» Γεωρ. Καματερός που ήταν κατηγορούμενος για εξύβριση του κοινοβουλίου (ότι είχε αποκαλέσει τους 300 βουλευτές γουρούνια). Αρνήθηκε ότι είπε το χαρακτηρισμό και τον αθώωσαν.

155

Στις 18 Ιούλη δίνεται στη δημοσιότητα το βούλευμα για τη δολοφονία του Γιάννη Χαλκίδη στις 5 Σεπτέμβρη 1967 στη Θεσσαλονίκη. Παραπέμπονται οι Ν. Τετραδάκος μοίραρχος κατάδικος για βασανιστήρια, Τ. Δίπλας μοίραρχος και οι χωροφύλακες Π. Τσιραμπίδης και Κ. Δάλγαρης (για κακοποί­ηση των συναγωνιστών του Χαλκίδη στο Π.Α.Μ., Γρ. Παντή και Φερδ. Χατζηγιάννη). Το βούλευμα δέχεται σαν δεδικασ- μένο, την απαλλαγή των ηθικών αυτουργών της δολοφονίας Δ. Σταματόπουλου και Στεφ. Καραμπέρη από την στρατιωτική ηγεσία στην διάρκεια της δικτατορίας!! Απαλλάχτηκαν —λέει το βούλευμα— με διαταγή της 87 ΣΔΙ που «κατέστη αμετάκλητος»!

Στις 22 Ιούλη δικάστηκε για παράνομη κατοχή όπλων στο Εφετείο ο ακροδεξιός πρώην βουλευτής Νικ. Φαρμάκης και του επιβλήθηκε φυλάκιση 4 μηνών, που την εξαγόρασε. Τα όπλα είχαν βρεθεί όταν έγινε έρευνα στο σπίτι του μετά τις αποκαλύψεις του παρακρατικού Γ. Λεονάρδου για την ύπαρξη της οργάνωσης «Αράχνη» που κατά το Λεονάρδο σχεδίασε και πραγματοποίησε τη δολοφονία του Αλ. Παναγούλη.

Στις 24 Ιούλη 1977 με διαταγή του διοικητή της ΑΣΔΕΝ Γεωρ. Βοργιά, παραπέμπεται σε δίκη στο Στρατοδικείο ο βομ­βιστής ανθυπίλαρχος Γεωρ. Διαμαντής για την έκρηξη στο βιβλιοπωλείο της οδού Ασκληπιού που έγινε στις 30 Μάη 1977. Στην παραπεμπτική διαταγή η απολογία του κατηγορού­μενου χαρακτηρίζεται «παιδαριώδεις ισχυρισμοί» και γίνεται δεκτό ότι υπήρχε συνεπιβάτης στο αυτοκίνητο που έριξε τη χειροβομβίδα, αλλά που δεν αποκαλύφθηκε και δεν θα αποκα- λυφθεί ποτέ. Η δίκη του ορίστηκε για τις 8 Αυγούστου.

Στις 29 Ιούλη μπαίνει στο αρχείο η δικογραφία που σχημα­τίστηκε από την ανάκριση για τη δολοφονική επίθεση κατά του δημοσιογράφου Νίκου Κακαουνάκη, γιατί δεν βρέθηκαν οι δράστες.

Στις 31 Ιούλη δημοσιεύονται πληροφορίες ότι στη Νέα Υόρκη έφθασαν οι Κ. Ασλανίδης και Δ. Τσάκωνας που συναντήθηκαν με τον Παύλο Τοτόμη και πραγματοποίησαν σύσκεψη με χουντικούς Ελληνοαμερικάνους.

Ο ΜΠΟΛΑΡΗΣ ΔΡΑΠΕΤΕΥΕΙ

Την 1 Αυγούστου 1977 δραπέτευσε από το Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο ο απόστρατος ταγματάρχης Παρασκευάς Μπόλα- ρης. Η απόδραση έγινε αντιληπτή 3 ώρες αργότερα και ο

IS6

σκληρός Μπόλαρης έγινε άφαντος. Αισθανόταν «καρκινογε- νείς διεργασίες» και τον πήγαν στο νοσοκομείο στις 22 Ιούλη για εξετάσεις. Τον έβαλαν στο ίδιο κελί με τον Θ. Θεοφιλο- γιαννάκο και ενώ οι φρουροί «δροσίζονταν» ο Μπόλαρης εξαφανίστηκε.

Τα ξημερώματα της 3 Αυγούστου 1977 πεθαίνει στην Κύπρο ο Μακάριος.

Στις 8 Αυγούστου καταδικάζεται σε κάθειρξη 8 χρόνων ο βομβιστής ανθυπίλαρχος Γ. Διαμαντής.

Στις 10 Αυγούστου 1977 το κακουργιοδικείο της Λευκωσίας καταδικάζει ύστερα από πολυήμερη δίκη τον υπαρχηγό της ΕΟΚΑ Β' Λευτέρη Παπαδόπουλο σε ισόβια κάθειρξη, για ένο­πλη βία κατά της Κυπριακής Κυβέρνησης και συμμετοχή στο φασιστικό πραξικόπημα του Ιούλη 1974. Με την εκφώνηση της απόφασης ο Πρόεδρος είπε ότι ο Παπαδόπουλος διεδραμά- τισε «δεσπόζοντα» ρόλο στη συνωμοτική δραστηριότητα της ΕΟΚΑ Β' για τη διάλυση του Κυπριακού κράτους.

Στις 19 και 20 Αυγούστου δημοσιεύονται πληροφορίες ότι επανέρχονται στο στρατό καταδικασμένοι για βασανιστήρια αξιωματικοί, που δεν αποστρατεύτηκαν (Κόφας, Παπαχαρα- λάμπους, Πεταλάς) και θα επανέλθουν και στην αστυνομία (Κραββαρίτης κ.ά.). Στις 22 του ίδιου μήνα εξάλλου γίνεται γνωστό ότι υπηρετούν επίσης οι καταδικασμένοι Π. Διαμαντό- πουλος, Β. Ιωαννίδης, Θεοφ. Οικονόμου, Ν. Σίμος, Σπ. Γεωρ- γακόπουλος, Θεοκ. Παπαγεωργίου, Θωμ. Τσιούλας ή Κων­σταντίνου και Π. Ντότας. Ο Αβέρωφ θα δικαιολογήσει την απαράδεκτη κατάσταση λέγοντας ότι οι βασανιστές υπηρετούν στο στρατό, γιατί τηρείται ο νόμος που λέει ότι αν δεν τελε- σιδικήσουν οι αποφάσεις, δεν μπορούν να αποταχθούν οι καταδικασμένοι. Για τους συγκεκριμένους που παραδέχεται ότι υπηρετούν, θα πει ότι απορρίφθηκαν και οι αναιρέσεις — πλην μιας που εκρεμμούσε— αλλά... δεν πρόλαβαν να τους αποτάξουν γιατί καθυστέρησε η δικογραφία από τον Ά ρειο Πάγο στη Στρατιωτική Δικαιοσύνη και από εκεί στα Συμβού­λια Κρίσης για απόταξη!

Στις 23 Αυγούστου ασκείται ποινική δίωξη κατά των φρου­ρών του Παρ. Μπόλαρη για συνέργεια από πρόθεση στην από­δραση. Το πόρισμα της ένορκης Διοικητικής εξέτασης (Ε.Δ.Ε.) τους είχε καταλογίσει μόνο αμέλεια. Κατηγορούμενοι είναι οι υπενωμοτάρχες Μάριος Συράκος, Κυριάκος Γούναρης, Δημ. Μαντογιαννάκης και οι χωροφύλακες Ηλ. Πότσιος, Ιω. Κου- φόκωστας και Αθ. Παπαγεωργίου. Την επόμενη μέρα οι πέντε

157

από τους έξι θα προφυλακιστούν.Στα τέλη του Αυγούστου αποκαλύπτεται νέα κίνηση συνω­

μοτών χουντικών αξιωματικών «εν ενεργεία» και απότακτων. Η κυβέρνηση με δήλωση του υπουργού άμυνας Ε. Αβέρωφ εμφανίζει σαν αστεία την υπόθεση και τις «διαβουλεύσεις» σαν έργο ενός «ψυχοπαθούς» αντισυνταγματάρχη (ονομάζεται Αναστάσιος Τζούμας). Αλλά παρά την διαβεβαίωση ότι δεν μετείχαν στις διαβουλεύσεις άλλοι εν ενεργεία αξιωματικοί την I Σεπτέμβρη 1977 η «Αυγή» αποκαλύπτει ότι μαζί με τον Τζούμα και τους χουντικούς Σιδεράτο, Τσουκαλά, Γεωργαλά κ.ά. είχαν επαφές κάποιος λοχαγός Παπαβασιλείου και κάποιος υπολοχαγός Πετρόπουλος. Ο τελευταίος, λίγες μέρες νωρίτερα είχε καταθέσει στο στρατοδικείο σαν μάρτυρας υπε­ράσπισης του βομβιστή ανθυπολοχαγού Γ. Διαμαντή. Είναι γιος αντιστράτηγου που διατέλεσε υπαρχηγός του Γ.Ε.Σ. και θα... τον συναντήσουμε πάλι... (σ.σ. θα συλληφθεί αργότερα και θα δικαστεί με την μεγαλύτερη ομάδα τρομοκρατών βομ­βιστών που εξαρθρώθηκε από τις υπηρεσίες ασφάλειας).

Την 1 Σεπτέμβρη αποτάχθηκαν οι βασανιστές Δ. Κόφας (επίατρος), Φ. Πεταλάς, Θ. Οικονόμου και Ν. Σίμος από το στρατό.

Στις 2 Σεπτέμβρη διαγράφεται από τα στελέχη των εφέδρων ο απόστρατος συνταγματάρχης Δημ. Παπαποστόλου κατάδι­κος (για ένωση προς στάση) για τη συμμετοχή του στη συνω­μοσία του Φλεβάρη 1975.

Στις 4 Σεπτέμβρη προφυλακίζονται για την απόδραση του Παρ. Μπόλαρη, ο αντισυνταγματάρχης της χωροφυλακής (υ­πηρετούσε στο τμήμα μεταγωγών), Γεωρ. Γλακουσάκης και ο υπομοίραρχος Φ. Αυγερινός. Την επόμενη μέρα θα γίνει, γνω­στό ότι η εποπτεία των ανακρίσεων στην υπόθεση της από­δρασης θα συνεχιστεί από άλλο στρατιωτικό επίτροπο. Καταργείται ο Μιχ. Ζούβελος και ορίζεται ο επίτροπος Γ. Αθανασόπουλος, συνταγματάρχης της Στρατιωτικής Δικαιο­σύνης.

Στις 6 Σεπτέμβρη δημοσιεύονται πληροφορίες κατά τις οποίες ο πραξικοπηματίας συνταγματάρχης Κ. Ασλανίδης φυγόδικος «πρωταίτιος» βρίσκεται στη Βραζιλία και δουλεύει σαν εκπαιδευτής αλεξιπτωτιστών στο στρατό του δικτατορι- κού καθεστώτος της χώρας αυτής.

Στις 6 Σεπτέμβρη ανακοινώνεται η απόταξη του «ψυχοπα­θούς» αντισυνταγματάρχη Αναστ. Τζούμα. Μεταξύ των μαρτύ­ρων υπεράσπισης που πρότεινε στα πειθαρχικά συμβούλια

158

ήταν και ο Γ. Καματερός που έγινε γνωστός στο Πανελλήνιο με το «καρκινοθεραπευτικό» νερό της Κω!!

Στις 8 Σεπτέμβρη 1977 ύστερα από μεγάλο θόρυβο που δημιουργήθηκε στον τύπο, η εποπτεία της ανάκρισης για την απόδραση Π. Μπόλαρη ανατίθεται πάλι στον επίτροπο Μιχ. Ζούβελο.

Στις 9 Σεπτέμβρη απολογείται και προφυλακίζεται η Ελένη X. Καπετανάκη γνωστή σαν Παμέλα που κατηγορείται για απάτη και πλαστογραφίες σε βάρος του EOT. Η Παμέλα είχε την εκμετάλευση παραλιακών κέντρων του EOT και δεν απέ­διδε τα νόμιμα ποσοστά πλαστογραφώντας τους λογαριασ­μούς.

Την ίδια μέρα, 9 Σεπτέμβρη, γίνονται στρατιώτες οι αξιω­ματικοί του στρατού που καταδικάστηκαν για βασανιστήρια Ν. Χατζηζήσης, Α. Σπανός και Γ. Τσάλας.

Στις 14 Σεπτέμβρη προφυλακίζεται ο «Ηράκλειτος» ή Ν. Αβραμόπουλος για την βομβιστική ενέργεια του οπαδού του Ν. Σιμωνετάτου.

Στις 20 Σεπτέμβρη ασκείται ποινική δίωξη για απάτη κατά του στρατηγού Γ. Κουρούκλη αρχηγού της Βασιλικής Ένω­σης. Μήνυση εναντίον του είχε υποβάλει ο τυπογράφος Δ. Πλατής που τον κατηγόρησε ότι του απόσπασε 200.000 δρα­χμές για να βγάλει εφημερίδα κι επειδή τελικά δεν βρήκε «συνδρομητές» η εφημερίδα δεν βγήκε κι έτσι τον ζήμιωσε συνολικά 500.000 δραχμές.

Στις 20 Σεπτέμβρη (επίσης) στη Λίλη της Γαλλίας σκοτώνε­ται σε τροχαίο ο στρατηγός Δημ. Ζαγοριαννάκος.

Στις 21 Σεπτέμβρη καταδικάζεται σε φυλάκιση 3 χρόνων για πλαστογραφία, ερήμην, ο «αρχηγός» της φασιστικής οργάνω- σης-φάντασμα «Νέα Τάξις» Δημ. Ναστούλης. Καταδικάστηκε γιατί, σύμφωνα με την κατηγορία, ο γαμπρός του Κ. Μίνος του έστειλε από την Γερμανία 624.000 δραχμές για να τις καταθέσει στα ταμιευτήρια στο όνομά του (του Μίνου) αλλά ο Ναστούλης κατέθεσε... 624 δραχμές και συμπλήρωσε μόνος στο βιβλιάριο τρία μηδενικά. Η πλαστογραφία αποκαλύφθηκε όταν γύρισε ο Μίνος από τη Γερμανία και διαπίστωσε ότι δεν υπήρχαν τα χρήματα στο ταμιευτήριο.

Στις 5 Οκτώβρη 1977 άρχισε στον Κορυδαλλό (όπου συνε­δρίασε το Πενταμελές Εφετείο Αθήνας) η δίκη των νεοφασι- στών Καλέντζη-Κακκαβά κλπ. για τις εκρήξεις βοβμών και την κατοχή όπλων και εκρηκτικών καθώς και την ηθική αυτουργία των «ηγετών» του «κόμματος» της 4ης Αυγούστου.

159

Νεοφασίστες: (πάνω) Ο Καλέντζης και η «παρέα» του - (κάτω) οι τραμπούκοι που επιτέθηκαν στους μαθητές του Β' Νυκτερινού Γυμνασίου Αμπελοκήπων με τα πολλά μαλλιά στη μέση ο πνιγμένος στα ρηχά Καραγιάννης.

Στις 8 Οκτώβρη το Πενταμελές Εφετείο θα εκδόσει την από­φασή του για την ομάδα των κατηγορούμενων σαν τρομοκρα­τών. Ο Αριστοτέλης Καλέντζης καταδικάζεται σε κάθειρξη 12 χρόνων. Ο Κακκαβάς σε φυλάκιση 2 χρόνων, ο Ηλιόπουλος σε φυλάκιση 18 μηνών (για κατοχή όπλων). Για τον κατηγο­ρούμενο Τηλέμαχο Κόμπη ανεστάλη η διαδικασία μέχρι να συλληφθεί γιατί δεν εμφανίστηκε στο δικαστήριο. Αθωώθη­καν οι υπόλοιποι πέντε κατηγορούμενοι Χριστίνα Ζέκιου, Λογγίνος Παξινόπουλος, Κων. Πλεύρης, Χρ. Καναβός και Γ. Χαρλαύτης.

Στο μεταξύ έχουν προκηρυχθεί εκλογές για τις 20 Νοέμβρη 1977 και οι βασιλοχουντικοί με αρχηγό τον αποστάτη Στέ­φανο Στεφανόπουλο θα ιδρύσουν κόμμα την «Εθνική Παρά­ταξη» ενώ οι εκρήξεις βομβών σε «στόχους» δημοκρατικούς συνεχίζονται.

Στις 16 Οκτώβρη άγνωστοι φασίστες έβαλαν φωτιά στα γραφεία της εφημερίδας «Αυγή». Οι ζημιές ευτυχώς δεν ήταν ανεπανόρθωτες.

Στην προεκλογική περίοδο χουντικοί και νεοφασίστες ο­πλοφόροι κάνουν επιθέσεις σε συνεργεία δημοκρατικών νεο­λαιών που κάνουν αφισσοκολήσεις (στου Ζωγράφου) ή σε στελέχη φοιτητικών νεολαιών (στην Ιατρική). Πρωταγωνιστεί ο γιος του βασανιστή αντισυνταγματάρχη Γιάννης Γκόρος που στις 7 Νοέμβρη θα προφυλακιστεί κατηγορούμενος για τη συμμετοχή του στις επιθέσεις μαζί με τον φοιτητή Π. Αδαλ- άκη που μηνύθηκε από τον Γκόρο! Δυο άλλοι κατηγορούμενοι θα αφεθούν ελεύθεροι μετά τις απολογίες τους.

Στις 2 Δεκέμβρη στο Διαρκές Στρατοδικείο Αθήνας δικά­ζονται 8 αξιωματικοί και υπαξιωματικοί της χωροφυλακής κατηγορούμενοι για την απόδραση του Παρ. Μπόλαρη. Από τους 8 θα αθωωθούν οι 6 και θα καταδικαστούν για απελευθέ­ρωση κρατουμένου από αμέλεια (σ.σ. ήσαν όλοι κατηγορού­μενοι ότι από πρόθεση απελευθέρωσαν τον Μπόλαρη) οι χωροφύλακες Κυρ. Γούναρης και Ηλ. Πότσιος σε φυλάκιση10 μηνών ο καθένας. Οι 6 που αθωώθηκαν είναι: Γ. Γλακουσά- κης αντισυνταγματάρχης Φ. Αυγερινός υπομοίραρχος, Αθ. Παπαγεωργίου, I. Κουφοκώστας, Μ. Συράκος και Δ. Μαντογι- αννάκος υπενομωτάρχες και χωροφύλακες.

Στις 30 Δεκέμβρη 1977 αφήνεται ελεύθερος ο βασανιστής Β. Φαβατάς ο μόνος από τους αξιωματικούς της χωροφυλακής που βρισκόταν στη φυλακή για βασανιστήρια στην Ασφάλεια Προαστίων (Νέα Ιωνία). Η αποφυλάκισή του έγινε γιατί ο

163

Ά ρειος Πάγος έκανε δεκτή την αναίρεση που έκανε ο Φαβα- τάς κατά της απόφασης του Πενταμελούς Εφετείου με την οποία είχε καταδικαστεί. Η δίκη του θα επαναληφθεί.

164

1978

Στις 10 Γενάρη 1978 στο Τριμελές Πλημμελιοδικείο Αθήνας είχε οριστεί να γίνει η δίκη δυο αστυφυλάκων και δυο νεαρών ακροδεξιών για την επίθεση κατά των δημοσιογράφων στις 20 Γενάρη 1977, όταν δικαζόταν ο Σάββας Κωνσταντόπουλος εκδότης του «Ελεύθερου Κόσμου». Την ημέρα εκείνη οι χουν­τοβασιλικοί «συμπαραστάτες» του ιδεολογικού αρχηγού τους είχαν συγκεντρωθεί στο δικαστήριο να κάνουν επίδειξη δύνα­μης και μαχητικότητας. Οι δυο αστυφύλακες Βασ. Ματζούκης και Γ. Φατούρος έκαναν δήλωση στο δικαστήριο με την οποία παραδέχονταν τις πράξεις που τους βάρυναν και ζήτησαν συγνώμη από τους δημοσιογράφους μηνυτές Γιώργη Κρεμ- μυδά, Γιάννη Δημαρά, Νίκο Κακαουνάκη και οι τελευταίοι ανακάλεσαν τις μηνύσεις. Μαζί με τους αστυφύλακες γλύτω­σαν την τιμωρία, χωρίς να εμφανιστούν στο δικαστήριο και οι δυο άλλοι κατηγορούμενοι Θ. Μητσόπουλος και Ε. Τσάκας.

Στις 12 Γενάρη δημοσιεύεται η πληροφορία ότι ακροδεξιοί και φασίστες φοιτητές ιδρύουν στην Αθήνα φοιτητική παρά­ταξη με αρχικά του τίτλου της ΦΕΑΚ. Το Δ.Σ. της ΕΦΕΕ καταγγέλει τους φασίστες που άρχισαν να επιδίδονται σε τραμπουκισμούς και καλεί τους δημοκρατικούς φοιτητές σε επαγρύπνηση.

Στις 18 Γενάρη 1978 ξαναδικάζονται —μετά από αναίρεση— στο Αναθεωρητικό Δικαστήριο οι αξιωματικοί του στρατού I. Μανουσακάκης και Β. Ιωαννίδης μαζί με τους έφεδρους Γ. Παραδιά και Γ. Νικολακόπουλο για τα βασανιστήρια του Χρ. Ρεκλείτη. Το δικαστήριο επιβάλει τις ίδιες ποινές της απόφα­σης που είχε ακυρωθεί (φυλάκιση 3 μηνών). Την ίδια μέρα είχε οριστεί να δικαστεί στο ίδιο δικαστήριο, σε δεύτερο βαθμό ο βομβιστής ανθυπίλαρχος Γ. Διαμαντής αλλά η δίκη του αναβλήθηκε.

Στις 31 Γενάρη 1978 το Πενταμελές Εφετείο Αθήνας κατα­δίκασε σε φυλάκιση 3*/2 χρόνων τον νεοναζί Νικ. Σιμωνετάτο για κατοχή οχτώ καπνογόνων χειροβομβίδων. Τον απάλλαξε λόγω αμφιβολιών για την έκρηξη στην είσοδο του σπιτιού του

165

Οι κατηγορούμενοι της δίκης για τα έκτροπα της κηδείας του Μάλλιου.

ανακριτή Δημ. Γυφτάκη και απάλλαξε και τον Ν. Αβραμό- πουλο ή Ηράκλειτο «αρχηγό» του «κόμματος των Ελληνοσο- σιαλιστών» που είχε κατηγορηθεί για ηθική αυτουργία.

Την ίδια μέρα (31 Γενάρη) το Δ ' Τριμελές Εφετείο μειώνει την ποινή ίου Μιχ. Στέφα για το τροχαίο (;) με θύμα τον Αλεξ. Παναγούλη, από 3 χρόνια και 7 μήνες σε 11 μήνες. Την εξαγόρασε, πήρε και το αυτοκίνητό του που είχε κατασχεθεί και έφυγε.

Στις 8 Φλεβάρη δικάζεται στο Αναθεωρητικό Δικαστήριο (Εφετείο Στρατοδικείου) ο βομβιστής ανθυπίλαρχος Γ. Δια­μαντής (και... γλυτώνει 3 χρόνια καταδίκη). Από οχτώ χρόνια κάθειρξη η ποινή του γίνεται φυλάκιση 5 χρόνων. Ο Διαμαν­τής προσπάθησε να κατασκευάσει άλλοθι, εμφανίζοντας φίλη του που κατέθεσε ότι όταν έγινε η έκρηξη τη νύχτα της 30 Μάη 1977 ήταν μαζί της στο σπίτι της ενώ ο άντρας της έλειπε ταξίδι! Οι ισχυρισμοί δεν έγιναν πιστευτοί και ο νεο- φασίστας αξιωματικός κηρύχθηκε ένοχος.

Στις 3 Μάρτη 1978 στις φυλακές Κορυδαλλού πεθαίνει ο Μιχ. Μπαλόπουλος από έμφραγμα του μυοκαρδίου.

Στις 7 Μάρτη δικάζονται για τρίτη φορά (μετά από αναί­ρεση) οι βασανιστές της χωροφυλακής προαστίων πρωτεύου­σας. Νέα μείωση ποινής και τελικά: Β. Φαβατάς 18 μήνες, Μ. Μωρογιάννης 10 μήνες και Γ. Καραγιώργος 9 μήνες (είχαν 23,12 και 11 μήνες αντίστοιχα).

Στις 10 Μάρτη 1978 γίνεται έκρηξη βόμβας στον κινηματο­γράφο «Έ λλη» σε ώρα προβολής που ήταν γεμάτη θεατές. Τραυματίστηκαν 18 από αυτούς και οι 3 σοβαρά. Έ χουν προ- ηγηθεί άλλες εκρήξεις στα γραφεία του ΚΚΕ εσωτερικού και του περιοδικού «Αντί». Οι δράστες μένουν άγνωστοι και — φυσικά— ασύλληπτοι.

Στις 23 Μάρτη ανακοινώνεται η τιμωρία με προσωρινή από­λυση 2 και 4 μηνών σε 6 υπαλλήλους του ΟΤΕ γιατί το... 1972 σύνδεσαν παράνομα τηλεφωνικά τη βίλα του δικτάτορα Παπαδόπουλου στο Λαγοννήσι.

Στις 5 Μάη στο Αναθεωρητικό Δικαστήριο ξαναδικάστηκαν για τα αρχεία της ΕΣΑ οι Μιχ. Πηλιχός (αθωώθηκε), Ηλ. Νικολόπουλος (5 μήνες φυλάκιση), Κ. Τριανταφυλλόπουλος (3 μήνες φυλάκιση) και Ανέστης Μπέλλος (αθωώθηκε).

Στις 9 Μάη 1978 αρχίζει στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο Αθήνας η δίκη για τα έκτροπα στην κηδεία του Μάλλιου. Κατηγορούμενοι είναι οι φασίστες που επιτέθηκαν δολοφο­νικά και τραυμάτισαν τους δημοσιογράφους, ο θεωρητικός της

168

χούντας Γεωργαλάς, αστυνομικοί για παράβαση καθήκοντος και άλλοι φασίστες. Στο δικαστήριο νεοφασίστες χουντικοί και άλλοι ακροδεξιοί κάνουν δυναμική εμφάνιση, βρίζουν απειλούν και προκαλούν δημοσιογράφους, συνηγόρους, αστυ­νομικούς και το ίδιο το δικαστήριο. Από την δίκη απουσιά­ζουν τρεις κατηγορούμενοι: οι Ν. Μιχαλολιάκος, Π. Γκίνης και Π. Σαγιάς και για τον πρώτο χωρίζεται η δίκη ενώ οι άλλοι δικάζονται ερήμην. Την πρώτη μέρα θα συλληφθεί και θα παραπεμφθεί στο αυτόφορο για εξυβρίσεις και απειλές κατά των δημοσιογράφων Γιάννη Φάτση και Γιώργου Μαύρου ο φασίστας Δημοσθένης Λαμπρινός. Τη δεύτερη μέρα θα συλ­ληφθεί ο πρώην αστυφύλακας Κων. Γιαννάκης και θα δοθεί από τον πρόεδρο εντολή να κρατηθεί 24 ώρες για διατάραξη της συνεδρίασης του δικαστηρίου.

Παράλληλα στις II Μάη γίνεται στο Ε ' Τριμελές Πλημμε­λειοδικείο Αθήνας η δίκη των νεοφασιστών I. Γκόρου και Αργ. Καραγιαννόπουλου για την επίθεση κατά φοιτητών της ιατρικής στην προεκλογική περίοδο. Ο Γκόρος καταδικά­στηκε σε φυλάκιση 16 μηνών και ο Καραγιαννόπουλος σε φυλάκιση 7 μηνών. Ο φοιτητής Π. Αδαλάκης που είχε μηνυ- θεί από τους φασίστες είχε απαλλαγεί με βούλευμα.

ΑΘΩΟΙ ΟΛΟΙ ΟΙ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΟΙ

Στις 13 Μάη 1978 το δικαστήριο που δίκασε την υπόθεση των θλιβερών εκτρόπων της κηδείας του Μάλλιου θα αθωώσει τους περισσότερους κατηγορούμενους, θ α καταδικαστούν μόνο οι:

Αρ. Καλέντζης 2 χρόνια φυλακή, Νικ. Σιμωνιτάτος 2 '/ι χρό­νια φυλακή, Αθ. Σταθόπουλος 3 χρόνια φυλακή, Αντ. Γερονι- κολάου 10 μήνες φυλακή, Β. Μητρόπουλος 10 μήνες φυλακή.

Αθωώθηκαν οι Γ. Μάνος, Γ. ΜουσταΤρας, Μαρία Γκόρου, Γ. Ροϊδοδήμος, Γ. Γεωργαλάς, Αλ. Παγουλάτος, Παν. Γκίνης και οι αστυνομικοί Στ. Αρτικόπουλος, θεοχ. Ματζαβάς, Αντ. Δήμου, Λαμ. Φλώρος, Δημ. Τασσόπουλος, Παν. Σπαράγγης, Παν. Σάγιας, Αναστ. Πέτρου. Σπ. Παναγιωτόπουλος, Βασ. Κάππος, Κ. Αποστολόπουλος, Μιχ. Μάρκου, Απ. Μπαντόλας, Γ. Δημητρόπουλος, Μεγακλής Αβδουλάς και Χριστοφ. Σαρδέ- λης. Οι συνήγοροι της πολιτικής αγωγής δηλώνουν ότι θα ζητηθεί από τον Εισαγγελέα Εφετών να ασκήσει έφεση κατά της «πεπλανημένης» απόφασης.

169

Στις 24 Μάη 1978 άρχισε στη Θεσσαλονίκη η δίκη των κατηγορούμενων για τη δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γ. Τσαρουχά. Η υπεράπιση της πολιτικής αγωγής υποβάλει αίτηση εξαίρεσης του Εισαγγελέα της έδρας Χαρ. Σιούτη για φιλοχουντική δράση στη δικτατορία. Το Πενταμελές Εφετείο που έκρινε την αίτηση εξαίρεσης την δέχτηκε παμψηφεί στις30 Μάη. Η δίκη αναβλήθηκε για να οριστεί νέος Εισαγγελέας και να μελετήσει τη δικογραφία.

Στις 17 Ιούνη 1978 κατά πληροφορίες εφημερίδων, μεγάλη κινητοποίηση των αρχών ασφάλειας απέτρεψε την εφαρμογή σχέδιου για απαγωγή του Ιωαννίδη από τη φυλακή. Το σχέδιο —κατά τα δημοσιεύματα— είχε καταστρώσει ο δραπέτης Παρ. Μπόλαρης, αλλά διέρρευσε στις υπηρεσίες της ασφάλειας.

Στις 20 Ιούνη γίνεται νέα έκρηξη σε κινηματογράφο της Αθήνας που πρόβαλε σοβιετική ταινία. Η βόμβα που τοποθετή- θηκε από χουντοφασίστες τρομοκράτες στον κινηματογράφο ΡΕΞ εξεράγη στις 9 το βράδυ και τραυμάτισε 15 θεατές προκά- λεσε σοβαρές ζημιές και —το χειρότερο— επέτεινε την ανη­συχία για την μη ανακάλυψη των βομβιστών.

Στις 4 Ιούλη δικάστηκαν στο Εφετείο οι νεοφασίστες Ιω. Γ κόρος και Αργ. Καραγιαννόπουλος για τις επιθέσεις και τους τραυματισμούς δημοκρατικών φοιτητών στην Ιατρική σχολή. Οι ποινές τους μειώθηκαν σε 5 μήνες φυλάκιση (από 16) του πρώτου και σε 3*/ι (από 7) του δεύτερου. Εξαγόρασαν το υπό­λοιπο των ποινών τους (είχαν φυλακιστεί) και αφέθηκαν ελεύθεροι.

Στις 6 Ιούλη 1978 εργαζόμενοι στην επιχείρηση «Αφοί Σαρακάκη Α.Ε.Β.Ε.» καταγγέλουν ότι προσλήφθηκε σαν υπεύ­θυνος ασφάλειας στην επιχείρηση ο βασανιστής I. Καλύβας.

Στις 7 Ιούνη συλλαμβάνεται στο Αιγάλεω ο αστυφύλακας I. Βαγγέλης να γράφει συνθήματα υπέρ της χούντας μαζί με τρεις άλλους (δυο πολίτες και ένα ναύτη). Οδηγήθηκαν στον Εισαγγελέα και παραπέμφθηκαν σε δίκη για ρύπανση, φθορά και αναζωπύρωση πολιτικών παθών. Το δικαστήριο 3 μέρες αργότερα τους καταδίκασε σε φυλάκιση 2 μηνών τον καθένα.

Τα ξημερώματα της 11 Ιούλη 1978 με μια πρωτοφανή αστυ­νομική επιχείρηση στο Παλιό Φάληρο «τελειώνει» το «κρά­τος» και η ζωή του ιδιόρρυθμου γιατρού Βασίλη Τσιρώνη. Το θέμα προκάλεσε πολλές συζητήσεις και μεγάλη συγκίνηση σε πολύ κόσμο.

Στις 11 Ιούλη επίσης στη Βουλή ο βουλευτής της «Εθνικής

170

Παρατάξεως» Χρ. Αποστολάκος ζητάει αμνήτευση των χουν­τικών καταδίκων.

Την ίδια μέρα στην Τήνο ο αρχιεπίσκοπος του Παπαδόπου- λου Ιερώνυμος, δεξιώνεται ξένους ανταποκριτές και μιλάει για ειρήνη, καρκίνο, εξοπλισμούς, πληθωρισμό κ.ά.

Την επόμενη μέρα του εξαναγκασμού σε αυτοκτονία (;) του γιατρού Τσιρώνη, ανακοινώνεται ότι συνελήφθησαν σαν «βομ­βιστές» μέλη της οργάνωσης του Ο.Ε.Μ. («Ουδετερόφιλο Εθνι­κό Μέτωπο»). Ο Υπουργός Δημόσιας Τάξης Αν. Μπάλκος θριαμβολογεί και δημοκρατικές εφημερίδες τον κατηγορούν ότι προσπαθεί να καλύψει τους νεοφασίστες βομβιστές φορ­τώνοντας στους I. Σκανδάλη 26 χρονών και Δ. I. Νικολούλια 24 χρονών όλες τις εκρήξεις.

Στις 18 Ιούλη 1978 δημοσιεύεται η πληροφορία ότι σε κοινή διακήρυξή τους απόστρατοι Ιωαννιδικοί αξιωματικοί, με την ευκαιρία συμπλήρωσης 4 χρόνων από το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου στην Κύπρο, αναφέρουν ότι οι πραξικο­πηματίες «έπραξαν το καθήκον τους με υψηλό πατριωτικό φρό­νημα». Η διακήρυξη μοιράστηκε στις περιοχές Παπάγου, Χολαργό και Αγία Παρασκευή Αττικής.

«ΟΜΟΒΡΟΝΤΙΕΣ»

Την νύχτα 23 προς 24 Ιούλη 1978 γίνονται στην Αθήνα και τον Πειραιά 13 αλυσιδωτές εκρήξεις βομβών και η αστυνομία ανακοινώνει ότι έχουν γίνει συλλήψεις «ατόμων που ανήκουν στην εξτρεμιστική δεξιά» και έχουν συγκεντρωθεί στοιχεία που αξιολογούνται!

Στις 31 Ιούλη, οδηγούνται στον Εισαγγελέα ποινικής αγω­γής εννέα ακροδεξιοί κρατούμενοι σαν ύποπτοι για βομβιστι­κές ενέργειες, που συνελήφθησαν λίγες μέρες νωρίτερα. Αυτοί είναι οι Νικ. Μιχαλολιάκος 21 χρονών, Αλ. Μαριούκλας 19 χρονών, Δημ. Παπουτσάς 22 χρονών, Γεωρ. Ηλιόπουλος 22 χρονών, Λογγίνος Παξινόπουλος 35 χρονών, Αχιλλέας Παγώ- νης 39 χρονών, Αθαν. Καρακατσάνης 21 χρονών, Θεοδ. Μαρής 20 χρονών και Ιω. Γιαννόπουλος 37 χρονών. Θα ασκηθεί εναντίον τους ποινική δίωξη με τον νέο νόμο 774/78 περί καταστολής της τρομοκρατίας και προστασίας του Δημοκρα­τικού πολιτεύματος που εφαρμόζεται δεύτερη φορά, (πρώτη ήταν με τους οπαδούς του Τσιρώνη) και θα παραπεμθούν σε

171

τακτική ανάκριση. Μαζί τους θα διωχθεί ποινικά και ο Αρι­στοτέλης Καλέντζης με τον οποίο είχαν επαφές άλλοι κατη­γορούμενοι, αν και βρίσκεται στη φυλακή. Στον ανακριτή Δ. Γυφτάκη, που αναλαβαίνει την διενέργεια κύριας ανάκρισης, διαβιβάζονται και οι δικογραφίες για τις εκρήξεις στους κινη­ματογράφους «Έ λλη» και «Ρεξ» καθώς και για τις εκρήξεις της 23 Ιούλη.

Στις 6 Αυγούστου 1978 το βράδυ και ενώ οι κατηγορούμενοι για βομβιστικές ενέργειες είναι κρατούμενοι, σε διάφορα σημεία της Αθήνας θα γίνουν ακόμη 11 εκρήξεις βομβών σχε­δόν ταυτόχρονα (μέσα σε ΐ ' / j ώρα περίπου) και με εκρηκτικά ίδια με εκείνα των βομβών του «Έ λλη» του «Ρεξ» και της 23 Ιούλη.

Στις 7 Αυγούστου, οι 9 κατηγορούμενοι της ομάδας των νεοφασιστών προφυλακίζονται.

Στις 10 Αυγούστου γράφεται στις εφημερίδες ότι ο ανακρι­τής Γυφτάκης, καλεί στρατιωτικούς στην ανάκριση για τις βομβιστικές ενέργειες και την ίδια μέρα ο Εισαγγελέας Μιχ. Παπαδογιάννης με διάταξή του, απαγορεύει την αναγραφή ειδήσεων στον τύπο, σχετικά με την συνεχιζόμενη έρευνα για την ανακάλυψη των τρομοκρατών βομβιστών.

Στις 10 Αυγούστου, στα πλαίσια ερευνών που γίνονται σε σπίτια στρατιωτικών, βρίσκονται στην κατοχή του αντιστρά­τηγου ε.α. Βασ. Ρογκάκου, 65 χρονών, 223 φυσίγγια, 60 φωτο­βολίδες, 5 καψούλια και σε άλλο σπίτι του (στο χωριό Μέλισσα Γυθείου) ένα τουφέκι «ένφιλντ». Ο στρατηγός θα παραπεμφθεί σε δίκη για παράβαση του νόμου «περί όπλων και εκρηκτικών» (495/76) στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο.

Στις 18 Αυγούστου θα συλληφθεί και θα παραπεμφθεί σε δίκη με την ίδια κατηγορία (495/76) ο αντισμήναρχος ε.α. πιλότος της «Ολυμπιακής» Χρ. Μ. Μήλας γιατί βρέθηκε στην κατοχή του ένα όπλο «μπράουνιγκ» και 18 φυσίγγια.

Στις 22 Ιούλη γίνεται γνωστό ότι από τυχαίο περιστατικό — τροχαίο ατύχημα— ανακαλύφθηκαν στο σκοπευτήριο της Καισαριανής, όπλα που δεν είχαν άδεια οι ιδιοκτήτες τους. Χουντικοί παράγοντες, που βρίσκονται στις διοικήσεις διαφό­ρων οργάνων, θα αποτελέσουν αφορμή για πιο προσεχτική έρευνα που όμως θα δώσει αποτελέσματα μετά από τέσσερις μήνες περίπου.

Στις 28 Αυγούστου θα ασκηθεί ποινική δίωξη κατά τεσσά­ρων ατόμων για την παράνομη κατοχή 41 πολεμικών όπλων στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Σε ανακοίνωση του

172

Υπουργείου Δημόσιας Τάξης αναφέρεται ότι από τις έρευνες δεν προέκυψαν στοιχεία για να διωχθούν ποινικά οι τέσσερις (ή και άλλοι) για κατάρτιση τρομοκρατικής ομάδας (Ν. 774/78).

Στις 29 Αυγούστου 1978, ο διορισμένος από τη χούντα «δήμαρχος» του Πειραιά Αρ. Σκυλίτσης ανακοινώνει την από­φασή του να είναι υποψήφιος στις δημοτικές εκλογές για το αξίωμα του Δήμαρχου.

Στις 16 Σεπτέμβρη, καταδικάζεται σε φυλάκιση 5 χρόνων από το Πενταμελές Εφετείο της Αθήνας ο 1ω. Σκανδάλης για συμμετοχή σε τρομοκρατική ομάδα, το Ο.Ε.Μ. του Τσιρώνη, αλλά χωρίς να καταδικαστεί κανένας άλλος «τρομοκράτης». Φυλάκιση 3 μηνών επιβάλεται στον Μαν. Μαθιουδάκη οπαδό επίσης του Τσιρώνη. Το ίδιο δικαστήριο δίκασε προηγούμενα τρεις αναρχικούς, τον Φίλιππο και τη Σοφία Κυρίτση και τους επέβαλε 9 χρόνια κάθειρξη και 5 χρόνια φυλάκιση γιατί είχαν στο σπίτι τους βενζίνη, σύρμα και μπαμπάκι (!) και στον Νικ. Παπαδοπούλη που τους «κάρφωσε» σε 3 χρόνια φυλάκιση.

Στις 26 Σεπτέμβρη 1978 με κοινή διάταξη του Εισαγγελέα Εφετών Θ. Αραβαντινού και του Προέδρου Εφετών Κων. Πού- λου, παραπέμονται στο Πενταμελές Εφετείο τέσσερις από τους δέκα νεοφασίστες για τα εκρηκτικά. Συγκεκριμένα παραπέμ- πονται οι Ν. Γ. Μιχαλολιάκος, I. Δ. Ηλιόπουλος, Δ. Δ. Παπουτσάς και A. I. Μαριούκλας για τους υπόλοιπους έξι (Α. Καλέντζη, Α. Καρακατσάνη, Α. Παγώνη, Θ. Μάρη, I. Γιαννό- πουλο και Λογγ. Παξινόπουλο) προτείνεται στο Συμβούλιο Εφετών, αρμόδιο να αποφασίσει, η απαλλαγή από κάθε κατη­γορία. Και για τους τέσσερις που παραπέμφθηκαν «έφυγε» η κατηγορία του Ν. 774/78 περί καταστολής της τρομοκρατίας και θα δικαστούν μόνο για το 495/76 περί όπλων και εκρηκτι­κών. Στις 9 Οκτώβρη δίνεται στη δημοσιότητα το 835/78 βού­λευμα του Συμβουλίου Εφετών που απάλλαξε χωρίς δίκη στο ακροατήριο τους 6 νεοφασίστες που αφήνονται ελεύθεροι (εκτός του Καλέντζη που είναι κατάδικος για άλλες πράξεις).

Στις 18 και 19 Οκτώβρη μέρες μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης βδομάδας των δημοτικών εκλογών, θα εκραγούν στην Αθήνα άλλες 4 βόμβες. Μια στα δικαστήρια και τρεις σε καταστήματα ή αντιπροσωπείες Σοβιετικών ειδών. «Η χούντα πανηγυρίζει και τρομοκρατεί για το υψηλό ποσοστό ψήφων που πήρε (χωρίς να εκλεγεί δήμαρχος) ο χουντικός Αρ. Σκυ­λίτσης» γράφουν οι δημοκρατικές εφημερίδες, για τις βόμβες.

Στις 4 Νοέμβρη αθωώνονται από το Πενταμελές Εφετείο οι

173

Δύο ακόμα δίκες: στη μ Ια δικάστηκαν τέσσερεις νεοφασίστες για εκρηκτικά και στην άλλη αξιωματικοί για τη δολοφονία του Τσαρουχά.

Στ. Παττακός, Δ. Ρίτσος, Α. Μεϊντάσης και Β. Μεϊντάσης που είχαν κατηγορηθεί για ηθική αυτουργία σε οικονομικές ατα­σθαλίες στο Δήμο Αθήνας.

Στα μέσα Οκτώβρη αναβάλλονται πάλι οι δίκες για τις δολοφονίες των Γ. Τσαρουχά και I. Χαλκίδη στη Θεσσαλονί­κη.

Στις 27 Νοέμβρη 1978 άρχισε στο Πενταμελές Εφετείο η δίκη των τεσσάρων νεοφασιστών που κατηγορούνται για κατασκευή, κατοχή, μεταφορά εκρηκτικών με σκοπό τον παρά­νομο εφοδιασμό ομάδας. Κατηγορούμενοι Ν. Μιχαλολιάκος, Γ. Ηλιόπουλος, Δ. Παπουτσάς και Αλ. Μαριούκλας. Μάρτυ­ρες κατηγορίας μόνο ο διοικητής της Γ ενικής Ασφάλειας Αθή­νας αστυνομικός διευθυντής Μιχ. Λάος και ο προϊστάμενος της υπηρεσίας πληροφοριών της Υ.Γ.Α. Ιω. Πιέρρος.

Στη δίκη των νεοφασιστών και ενώ προχώρησε αρκετά, καθώς εξετάζονταν οι μάρτυρες κατηγορίας αστυνομικοί, οι υπερασπιστές των κατηγορουμένων υπέβαλαν αίτημα αναβο­λής για να κληθούν να εξεταστούν μάρτυρες οι πυροτεχνουρ­γοί που εξέτασαν τα υλικά κατασκευής των βομβών που είχαν ομολογήσει ότι είχαν στην κατοχή τους ορισμένοι από τους κατηγορούμενους. Το δικαστήριο έκρινε αναγκαία την εξέ­ταση των πυροτεχνουργών και ανέβαλε την δίκη για τις 15 Γενάρη του 1979.

«ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΜΑΛΛΙΟΥ»

Στις 17 Δεκέμβρη —ημέρα Κυριακή— το βράδυ από τις 9 ως τις 11, χουντοφασίστες «για να τιμήσουν τη μνήμη του Μάλλιου» τοποθετούν περίπου 40 βόμβες σε διάφορα σημεία της Αθήνας και του Πειραιά. Η κυβερνητική ανακοίνωση μιλάει για 34 εκρήξεις, η αστυνομία τις ανεβάζει στις 39 ενώ τα κόμματα της αντιπολίτευσης κάνουν λόγο για 50 περίπου. Ανακοινώνεται ότι ανακρίνονται περίπου 30 ακροδεξιοί σαν ύποπτοι. Από τις εκρήξεις τραυματίστηκαν 7 άτομα που βρέ­θηκαν τυχαία κοντά στα σημεία που είχαν τοποθετηθεί οι βόμβες. Σε πέντε μέρες οι εφημερίδες δεν δημοσιεύουν καμιά πληροφορία για τις έρευνες που κάνει η αστυνομία για τον εντοπισμό των βομβιστών γιατί δεν δίνονται πληροφορίες από τις διωκτικές αρχές.

Τις πρώτες μέρες του Γενάρη 1979, διαρέουν σε ορισμένες

175

εφημερίδες πληροφορίες, σύμφωνα με τις οποίες ορισμένοι νεοφασίστες που κρατούνται στην υποδιεύθυνση Γενικής Α­σφάλειας Αθήνας έχουν αρχίσει να «μιλάνε» και έτσι οι διω­κτικές αρχές έχουν αρχίσει το «ξήλωμα» τρομοκρατικής οργά­νωσης που έχει τοποθετήσει τις βόμβες τον τελευταίο χρόνο και πολλές από εκείνες που είχαν εκραγεί παλαιότερα. Οι υπό­λοιπες εφημερίδες που δεν έχουν τις πηγές των πληροφοριών στην Ασφάλεια αναδημοσιεύουν με επιφύλαξη τις πληροφο­ρίες, ύστερα από το πρόσφατο «φιάσκο» της εξάρθρωσης της «ομάδας των 10» από τους οποίους γλύτωσαν οι 6 χωρίς δίκη.

176

1979

Στις 10 Γενάρη 1979 ο Εισαγγελέας Αθ. Ανδρεουλάκος εκδίδει διάταξη που απαγορεύει την αναγραφή ειδήσεων στον τύπο, σχετικά με τις έρευνες της αστυνομίας για την ανακά­λυψη και σύλληψη των βομβιστών.

Στις 11 Γενάρη, όμως, ακριβώς την επόμενη μέρα, ο υπουρ­γός Δημόσιας Τάξης Αναστ. Μπάλκος αποφασίζει την επική­ρυξη δυο βομβιστών που καταζητούνται. Πρόκειται για τους Νικόλαο Γ. Παναγόπουλο γεννημένο το 1946 στην Αμαλιάδα κάτοικο Αθήνας (οδός Βουλιαγμένης 103Β) σιδηρουργό-ο- πλουργό και τον Απόστολο Ιω. Πρωτοπαπά γεννημένο το 1947 στην Πάτρα, κάτοικο Αθήνας (Αριστοβούλου 58-60 Πετρά- λωνα) ηλεκτροσυγκολλητή-σιδηρουργό. Το ποσό της επική­ρυξης είναι 1.000.000 δραχμές για τον καθένα. Η επικήρυξη δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της κυβέρνησης αλλά οι ημερή­σιες εφημερίδες, επειδή υπήρχε η απογόρευση, δεν δημοσίευ­σαν άλλες πληροφορίες.

Στις 15 Γενάρη αρχίζει πάλι η δίκη των τεσσάρων νεοφασι- στών Ν. Μιχαλολιάκου, Γ. Ηλιόπουλου, Δ. Παπουτσά και Α. Μαριούκλα ofo Πενταμελές Εφετείο για την κατοχή των εκρηκτικών. Την πρώτη μέρα ο Μιχαλολιάκος «κάνει τον άρρωστο» και το δικαστήριο δίνει εντολή να εξεταστεί από ιατροδικαστή. Την επόμενη ο Μιχαλολιάκος «αισθάνεται καλύτερα» και έτσι η δίκη γίνεται με παρόντες και τους τέσ­σερις κατηγορούμενους. Οι μάρτυρες κατηγορίας αστυνομικοί Μ. Λάος και I. Πιέρρος καταθέτουν ότι: Ο Μιχαλολιάκος είχε παραδώσει στον Παπουτσά μια τσάντα στην οποία υπήρχαν11 πυροκροτητές (9 ηλεκτρονικοί και 2 πυροτεχνικοί). Ο ίδιος ο Μιχαλολιάκος, λίγες μέρες αργότερα τηλεφώνησε στον Ηλιόπουλο να ειδοποιήσει τον Παπουτσά να παραδώσει τους πυροκροτητές στον Μαριούκλα. Ο Παπουτσάς είχε ομολογή­σει (σ.σ. μετά ανακάλεσε) ότι είδε στο σπίτι του Μιχαλολιά­κου και μάλιστα σε ράφι βιβλιοθήκης, μια αυτοσχέδια βόμβα

177

έτοιμη τυλιγμένη σε χακί χαρτί από το οποίο «εξείχε» το φυτίλι. Στο σπίτι του Ηλιόπουλου, σε έρευνα που έγινε, βρέ­θηκαν σχεδιαγράμματα-υποδείγματα κατασκευής αυτοσχεδίων βομβών.

Ο πυροτεχνουργός Γ. Παπαχατζάκης κατέθεσε ότι οι πυρο­δοτικοί μηχανισμοί δεν ήταν εκρηκτικά αλλά εξαρτήματα μόνο. Οι κατηγορούμενοι —φυσικά— αρνήθηκαν τα πάντα, ανακαλώντας ό,τι είχαν ομολογήσει με διάφορες δικαιολογίες και ανασκευάζοντας, σε ερωτήσεις, ακόμη και ό,τι είπαν αρχικά στις απολογίες τους. Ο Εισαγγελέας προτείνει να κηρυχθούν ένοχοι οι τέσσερις κατηγορούμενοι, αλλά για αδι­κήματα που τιμωρούνται σε βαθμό πλημμελήματος. Τελικά το δικαστήριο θα κηρύξει ένοχους τους δυο μόνο, τους Μιχαλο- λιάκο και Μαριούκλα και θα τους επιβάλει ποινή φυλάκισης13 μηνών και 10 μηνών και θα απαλλάξει τους άλλους δυο. Ο καταδικασμένος Μαριούκλας θα εξαγοράσει το υπόλοιπο της ποινής του —ήταν προφυλακισμένος— και θα αφεθεί ελεύθε­ρος.

«ΝΑΖΙΣΤΕΣ» ΟΙ ΒΟΜΒΙΣΤΕΣ

Στις 22 Γενάρη 1979 η αστυνομία θα ανακοινώσει την ανακάλυψη-εξάρθρωση της τρομοκρατικής ομάδας των βομβι­στών που έχει την επωνυμία «Οργάνωσις Εθνικής Αποκατα- στάσεως» και ανήκει «εις τον φασιστικόν-ναζιστικόν χώρον» και ακόμη ότι η δράστη ριότητά της εκτεινόταν από τον Έβρο μέχρι τη Λακωνία.

Από τους 13 φερόμενους σαν άμεσα ενεχόμενους, οι 9 είχαν συλληφθεί και θα οδηγούνταν στον Εισαγγελέα. Μεταξύ των συλληφθέντων δυο αξιωματικοί του στρατού εν ενεργεία, ένας ^πρόσφατα αποστρατευμένος και ένας Ελληνοαμερικανός υπάλ­ληλος της Αμερικάνικης βάσης του Ελληνικού. Εκτός από τους δυο επική ρυγμένους καταζητούμενους, καταζητείται και ο Λογγίνος Παξινόπουλος και ένας ακόμη νεοφασίστας, ο Γ. Μαριούκλας, σπουδαστής στο Εξωτερικό και αδελφός του Αλ. Μαριούκλα που δικάστηκε με τους άλλους τρεις. Οι 9 που συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στον Εισαγγελέα Αλέξανδρο Μεταξά είναι οι Ιω. Δ. Κουρκουλάκος 33 χρονών γιατρός, Χρ. Απ. Τζαβέλας 30 χρονών λοχαγός, Δημ. Θεοδ. Ηλ. Κουντάνης31 χρονών υπάλληλος της Βάσης Ελληνικού, Ανδρ. Φ. Πετρό-

178

Τέσσερεις από τους συλληφθέντες σαν βομβιστές της «Ο.Ε.Α.» - Πάνω: I. Κουρκουλάκος (αριστερά) και X. Τζαθέλλας. Κάτω: Γ. Γεωργιάδης (αριστερά) και Κ. Κάλλιας.

πουλος 31 χρονών υπολοχαγός ε.α. (γιος αντιστράτηγου), Γεωρ. Ν. Γεωργιάδης 25 χρονών ανθυπολοχαγός, Κων. Ζ. Κόλλιας 30 χρονών αερομοντελίστ, Μιχαήλ Θεοφ. Λάμπρου 27 χρονών στρατιώτης, Σαράντος ΓΤετ. Σαραντάκος 52 χρονών ιδιωτικός ντέτεκτιβ, Εμμ. Σιδέρης 37 χρονών έμπορος υαλι­κών. Κατασχέθηκαν εφτά πολεμικά μακρύκανα όπλα, μια αυτό­ματη αραβίδα, 8 περίστροφα, 956 φυσίγγια όπλου, 634 φυσίγ­για περιστρόφου, 9 πυροκροτητές, 4 αυτοσχέδιοι πυροδοτικοί μηχανισμοί, 23 εξαρτήματα όπλων, 26 ξιφολόγχες, στιλέτα κ.ά.

Τις επόμενες μέρες και ενώ στον ανακριτή Χρύσανθο Παπούλια απολογούνται οι βομβιστές και με ομοφωνία του Εισαγγελέα Βασ. Παπαδάκη προφυλακίζονται, οι εφημερίδες δημοσιεύουν πολλές πληροφορίες που προέρχονται είτε από δικές τους πηγές είτε είναι λεπτομέρειες από τις καταθέσεις των συλληφθέντων που «διαρρέουν» από τους συνηγόρους των κρατουμένων, που έχουν πάρει αντίγραφα της προανακριτικής δικογραφίας.

Στις 26 Γενάρη 1979 θα ανακοινωθεί από τη χωροφυλακή ότι γίνεται ένορκη διοικητική εξέταση κατά του αντισυντα- γματάρχη Δρακούλη Βουδικλάρη που έχει πουλήσει ένα όπλο στον I. Κουρκουλάκο.

Στις 29 Γενάρη, αφού προηγούμενα κλείστηκαν στις φυλα­κές οι 9 νεοφασίστες, διώκεται ποινικά και τίθεται στη διά­θεση του φρουραρχείου ο Βουδικλάρης, διοικητής της Σχολής οπλιτών χωροφυλακής!

ΚΑΙ Ο ΜΠΑΜΠΑΛΗΣ ΝΕΚΡΟΣ

Στις 31 Γενάρη 1979 το βράδυ στι 9.30 δολοφονείται κοντά στο σπίτι του, Ωκεανίδων 13-15 Ά γιος Σώστης - Ν. Σμύρνη, ο βασανιστής Πέτρος Μπάμπαλης. Δίπλα στο χτυπημένο από σφαίρες σώμα του βρέθηκε δακτυλογραφημένη προκήρυξη 5 σελίδων με υπογραφή: «Επαναστατικός Λαϊκός Αγώνας» - Ομάδα: Ιούνης ’78. Ο Μπάμπαλης μεταφέρθηκε στο 401 Γ.Σ. Νοσοκομείο όπου μετά από λίγο πέθανε. Δικαστική πηγή που ρωτήθηκε από δημοσιογράφους αν ο Πέτρος Μπάμπαλης επρό- κειτο να κληθεί και να εξεταστεί στην ανάκριση, όπως είχε κυκλοφορήσει σαν «πληροφορία», για τους βομβιστές απάν­τησε: ούτε διαψεύδω ούτε επιβεβαιώνω την πληροφορία. Την

181

t Παναγιώτης Χασιόγας: μόνο στη •φωτογραφία τον είδαμε γαμπρό' θόμβ.ιστής που δεν συνελήφθη

επόμενη μέρα το Υπουργείο Δικαιοσύνης θα χαρακτηρίσει ανακριβή τυν πληροφορία.

Στις 5 Φλεβάρη 1979 προφυλακίζεται και ο αντισυνταγμα- τάρχης της χωροφυλακής Δρακ. Βουδικλάρης, που είναι κατηγορούμενος με την ομάδα των βομβιστών.

Στις 6 Φλεβάρη ανακοινώνεται ότι καταζητείται και ο Παν. Χασόγιας 22 χρονών που κατηγορείται μαζί με τους άλλους σαν προμηθευτής εκρηκτικών στους Πρωτοπαπά Παναγό- πουλο και συμμετοχή στις τοποθετήσεις βομβών. Ο Χασόγιας υπηρετούσε στο Στρατό (Σάμο, Γιαννιτσά) και απολύθηκε τον Απρίλη 1978. Εξαφανίστηκε από το σπίτι του (Αγάθης 37 Ν. Ηράκλειο Αττικής) την Παρασκευή 2 Φλεβάρη 1979. Φωτο­γραφία του βομβιστή δίνει στην δημοσιότητα η Γενική Α­σφάλεια. Στην φωτογραφία ο Χασόγιας είναι ντυμένος γαμ­πρός με παπιγιόν και άσπρο λουλούδι στο πέτο του σκούρου κουστουμιού του. (Ο βομβιστής αυτός δεν θα συλληφθεί ποτέ!)

Στις 7 Φλεβάρη απολογείται στον ανακριτή ο αδελφός του βομβιστή Ν. Παπαγόπουλου που καταζητείται, Ανδρέας Παναγόπουλος. Μετά την εξέτασή του από τον ανακριτή αφή­νεται ελεύθερος.

Στις 9 Φλεβάρη 1979 καλείται σε απολογία ο λοχαγός των ΛΟΚ Σταύρος Μπένος, από τον ανακριτή Παπούλια. Απολο­γείται και αφήνεται ελεύθερος.

Στις 14 Φλεβάρη γίνεται γνωστό ότι βρέθηκαν και άλλα όπλα στην κατοχή των βομβιστών. Συγκεκριμένα, σε έρευνες που έκαναν οι στρατιωτικές αρχές βρέθηκαν στο αυτοκίνητο και το ξενοδοχείο που έμεινε ο Τζαβέλας, στην Αλεξανδρού­πολη, 4 περίστροφα και ένα αυτόματο «Στάγιερ» μαζί με μεγάλο αριθμό φυσιγγίων. Εξάλλου στο σπίτι που έμενε ο Γ. Γεωργιάδης βρέθηκε αριθμός πυροκροτητών, ναζιστική ση­μαία (σβάστικα) και άλλα χιτλερικά σήματα.

Στις 15 Φλεβάρη ασκείται ποινική δίωξη κατά των υπευθύ­νων του «Ελεύθερου Κόσμου» Σάββα Κωνσταντόπουλου, Γ. Βελαχουτάκου και Αλεξάνδρας Στεφανοπούλου, καθώς και κατά του «υφυπουργού» της χούντας Κ. Παναγιωτάκου για προσβολή μνήμης τεθνεότος. Μήνυση είχε υποβάλει η αδελφή του Προέδρου Μακαρίου Μαρία Χατζήκλεάνθους για το περιεχόμενο δημοσιεύματος της εφημερίδας που είχε πηγή το βιβλίο που Παναγιωτάκου «Στην πρώτη γραμμή αμύνης» ό­που αναφέρονταν υβριστικά για τον Μακάριο στοιχεία.

Στις 17 Φλεβάρη, εξετάζεται από τον ανακριτή Χρύσανθο

184

Παπούλια ο «αόρατος δικτάτορας» Δ. Ιωαννίδης, αλλά δεν θα του απαγγελθεί κατηγορία, έτσι οι κατηγορούμενοι θα μείνουν 17 από τους οποίους 10 είναι προφυλακισμένοι, 2 ελεύθεροι και 5 καταζητούνται (οι 2 επικηρυγμένοι).

Στις 19 Φλεβάρη ο ανακριτής αρχίζει να καλεί τους συνηγό­ρους των κατηγορουμένων να υπογράψουν «το πέρας» της ανάκρισης στην υπόθεση των βομβιστών. Δήλωση παράστα­σης πολιτικής αγωγής που έγινε δεκτή έχουν υποβάλλει οι εκπρόσωποι του ΚΚΕ εσωτερικού Μπάμπης Δρακόπουλος και Λεωνίδας Κύρκος γιατί σε πολλά γραφεία του Κόμματος έγι- ναν εκρήξεις βομβών που τοποθέτησαν κατηγορούμενοι της ομάδας των τρομοκρατών.

Στις 20 Φλεβάρη η δικογραφία της τρομοκρατικής ομάδας «Οργάνωσης Εθνικής Αποκαταστάσεως» θα κλείσει και θα διαβιβαστεί στην Εισαγγελία χωρίς να συλληφθούν οι 5 κατα­ζητούμενοι κατηγορούμενοι.

Στις 21 Φλεβάρη είχε οριστεί να γίνει στο αυτόφωρο Τρι­μελές Πλημμελειοδικείο Αθήνας —αλλά αναβλήθηκε— η δίκη 6 νεοφασιστών που επιτέθηκαν στις 16 Φλεβάρη 1979 και τραυμάτισαν με σιδερογροθιές και αλυσίδες μαθητές του Β ' νυχτερινού Γυμνασίου Αμπελοκήπων. Είναι ο Αργ. Καραγιαν- νόπουλος (καταδικασμένος μαζί με τον Ιω. Γ κόρο για την επί­θεση στην ιατρική σχολή κατά φοιτητών και γιος του τέως διοικητή της ασφάλειας Δημ. Καραγιαννόπουλου, που δικά­στηκε και αθωώθηκε στην δίκη του «Πολυτεχνείου»), Δημ. Κάτσαρης, Αγγ. Γεωργίου, Παν. Βαχαβιόλος, Δημ. Αντωνό- πουλος και Ιω. Καραγιάννης.

Στις 2 Μάρτη 1979 ο Εισαγγελέας Εφετών προτείνει να παραπεμφθούν σε δίκη 14 από τους 17 κατηγορούμενους της τρομοκρατικής «Ο.Α.Ε.» Απαλλαγή προτείνεται για τους Στ. Μπένο λοχαγό, Εμμ. Σιδέρη και Ανδρ. Παναγόπουλο. Ίδια γνώμη θα έχει και ο Πρόεδρος των Εφετών στις 7 Μάρτη 1979.

Στις 3 Μάρτη καταδικάστηκαν στο Αυτόφωρο τρεις από τους 6 κατηγορούμενους για την επίθεση στο Β ' νυχτερινό Γυμνάσιο και τους τραυματισμούς των μαθητών. Ποινές φυλά­κισης 7 μηνών επιβλήθηκαν στους Αργ. Καραγιαννόπουλο και Ιω. Καραγιάννη και 5 μηνών στον Αγγ. Γεωργίου. Οι άλλοι τρεις αθωώθηκαν.

Στις 15 Μάρτη εμφανίζεται αυθόρμητα ο Λογγίνος Παξινό- πουλος για να δικαστεί μαζί με τους άλλους 10 κατηγορούμε­νους που βρίσκονται στις φυλακές μετά από 4 μέρες (στις 19 Μάρτη).

185

ΔΥΟ ΟΠΛΟΣΤΑΣΙΑ

Στις 16 Μάρτη όμως συλλαμβάνεται ο καταζητούμενος βομ­βιστής Απ. Πρωτοπαπάς στην οδό Ά ργους 32 στον Κολωνό. Στην κατοχή του βρίσκονται 12 χειροβομβίδες «Μιλς», ένα αυτόματο «Τόμσον» με σιγαστήρα, γεμιστήρες γεμάτες σφαί­ρες, τμήματα όπλων, άλλα πυρομαχικά και είδη μεταμφίεσης. Ο Πρωτοπαπάς πιάστηκε 15 μέτρα από την είσοδο της πολυ­κατοικίας που έμενε και πυροβολήθηκε για να τραυματιστεί ελαφρά από σφαίρα στο πόδι.

Την επόμενη μέρα 17 Μάρτη 1979 θα συλληφθεί, αλλά με πολλές σφαίρες στο κορμί του και ο δεύτερος καταζητούμενος βομβιστής Νικ. Παναγόπουλος. Η σύλληψή του έγινε στην οδό Εύβοιας 21 στην ταράτσα πενταόροφης πολυκατοικίας μετά από ανταλλαγή πυροβολισμών - όπως ανακοινώθηκε.

Στην κατοχή του Παναγόπουλου, βρίσκεται ολόκληρο οπλοστάσιο: 59 αυτοσχέδιες βόμβες έτοιμες, 3.000 σφαίρες, 3 αυτόματα με σιγαστήρες, δοχεία με εκρηκτικές ύλες «Νόμ- πελ», 48 χειροβομβίδες, 1 τουφέκι «Μι» του στρατού, 3 συσκευές ασύρματου, I μεγάλη Καπνογόνα βόμβα, επιβραδυν­τικοί εκρηκτικοί μηχανισμοί, εξαρτήματα εκρηκτικών, στιλ­έτα, αλεξίσφαιρα γιλέκα, υλικά μεταμφιέσεως, περούκες, γάν­τια κ.ά. Τελικά η δίκη της 19 Μάρτη αναβλήθηκε για τις 7 Μάη για να καθίσουν στο σκαμνί και οι δυο τραυματισμένοι κατηγορούμενοι Ν. Παναγόπουλος και Απ. Πρωτοπαπάς. Οι δυο βομβιστές που ανακρίνονται ομολογούν και σειρά ληστειών, που διέπραξαν μαζί με τον Π. Χασόγια.

Στις 28 Μάρτη 1979 σε διαμέρισμα της οδού Σόλωνος 10 - 2ος όροφος, βρίσκεται νεκρός ο βασανιστής Σωτήρης Κουβάς 66 χρονών απόστρατος υπαρχηγός Αστυνομίας. Σε κωματώδη κατάσταση βρέθηκαν ο αδελφός του Νικόλαος και η γυναίκα του αδελφού του Σταυρούλα που οδηγήθηκαν σε νοσοκομείο και διέφυγαν τον κίνδυνο. Ο θάνατος του Κουβά οφειλόταν σε ατύχημα (εισπνοή μονοξειδίου του άνθρακα). Συγγενείς του καταγγέλουν ότι ο θάνατος οφείλεται σε εγκληματική ενέρ­γεια. Ακροδεξιοί τον σκότωσαν γιατί ασχολιόταν με ιστορικά θέματα και είχε ενοχοποιητικά στοιχεία γιαυτούς κατέθεσαν στην προανάκριση που έγινε.

Νίκος Παναγόπουλος: βαρυποινίτης και ανάπηρος. Οι βόμβες «κτύπησαν» τον ίδιο.

Στις 6 Απρίλη γίνεται νέα συμπληρωματική δίωξη κατά των βομβιστών για τα όπλα που βρέθηκαν στην κατοχή των Παναγόπουλου-Πρωτοπαπά και τις ληστείες που έχουν διαπρά- ξει. Διατάσσεται νέος κύκλος ανακρίσεων.

Στις 24 Απρίλη 1979 ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρα­τίας με εισήγηση γιατρών υπογράφει την αναστολή της έκτι- σης της ποινής του «Προέδρου των 8 ημερών» Ν. Σαμψών, προκειμένου να πάει στην Ευρώπη για λόγους υγείας. Ο γενι­κός Εισαγγελέας της Κύπρου επέτρεψε την αποφυλάκισή του αφού πρώτα ο Σαμψών υπέγραψε δήλωση ότι όταν θα αποθε- ραπευθεί θα επιστρέψει στις φυλακές.

Στις 7 Μάη 1979 αρχίζει στο Πενταμελές Εφετείο Αθήνας που συνεδριάζει στην αίθουσα του Αναθεωρητικού Δικαστη­ρίου στο Ρουφ, η δίκη των τρομοκρατών βομβιστών της νεο- φασιστικής «Οργανώσεως Εθνικής Αποκαταστάσεως». Από την δίκη απουσιάζει ο Ν. Παναγόπουλος που βαρύνεται με τις περισσότερες κατηγορίες και οι δυο φυγόδικοι Π. Χασόγιας και Γ. I. Μαριούκλας. Η δίκη χωρίζεται και αναβάλεται επ’ αόριστον για τον Παναγόπουλο, που, όπως ακούγεται στο δικαστήριο έχει ακόμη τέσσερις σφαίρες στο κορμί του και δεν «εισάγονται» οι άλλοι δυο. Έ τσι την δεύτερη μέρα —8 Μάη— αρχίζει η δίκη με την εξέταση των πρώτων μαρτύρων κατηγορίας που είναι οι Μπ. Δρακόπουλος και Λεων. Κύρκος, γραμματέας και κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος αντίστοιχα του ΚΚΕ εσωτερικού που έχουν δηλώσει παράσταση πολιτικής αγωγής επειδή τα γραφεία του κόμματος είχαν γίνει επανειλ- λημένα στόχος των βοβμιστών. Θα πουν για τους σκοπούς των βομβιστών (αποσταθεροποίηση, ανατροπή της Δημοκρατίας κλπ.) αλλά, από άποψη ουσίας σαν μάρτυρες σε ποινικό δικα­στήριο, δεν έχουν τίποτα να συνεισφέρουν εκτός από τα απο­τελέσματα της εγκληματικής δράσης των κατηγορουμένων. Την πρώτη μέρα εξετάστηκαν άλλοι 18 μάρτυρες από τους 106 του κατηγορητηρίου, όλοι σχεδόν θύματα των βομβιστικών ενεργειών που όμως δεν γνώριζαν ποιοι από τους κατηγορού­μενους έβαλαν τις βόμβες και ποιοι οργάνωσαν τα σχέδια, υποκίνησαν ή χρηματοδότησαν τις επειχειρήσεις. Με την ίδια εικόνα θα «κυλήσει» και η τρίτη μέρα της δίκης (20 ακόμη μάρτυρες). Στις επόμενες μέρες θα εξετασθούν και άλλοι μάρ­τυρες που θα καταθέσουν εντυπωσιακά για «το άκουσμά» τους στοιχεία, αλλά αδιάφορα για την ποινική δίκη, όπως ο Παναγό­πουλος ήταν οπλουργός των αστυνομικών ή ο Μ πόλαρης είχε δια­συνδέσεις μ ε υψηλά πρόσωπα αλλά τίποτα συγκεκριμένο. Επί­

191

σης, ανώτεροι και ανώτατοι αξιωματικοί (Νταηλάκης - Γρυλλάκης) που εξετάζονται σαν μάρτυρες, παραδέχονται ότι οι αρχηγοί και οι εμπνευστές των βοβμιστώ ν δεν δικάζονται και έχουν μείνει άγνωστοι, διατυπώνοντας το συλλογισμό ότι δεν μπορεί να είναι ο Τζαβέλας και ο Κουρκουλάκος οι αρχηγοί, για τί μίλησαν, έκαναν αποκαλύψεις και οι πραγματικοί αρχηγοί δεν θα μιλούσαν.

Στο μεταξύ από τις 16 Μάη 1979 άρχισε και συνεχίζεται (ταυτόχρονα με την δίκη των βομβιστών) η δίκη των υπευθύ­νων για τη δολοφονία του Γ. Τσαρουχά βουλευτή της ΕΔΑ, στη Θεσσαλονίκη.

Την 1 Ιούνη 1979 το Πενταμελές Εφετείο εκδίδει την από­φασή του για την μεγάλη υπόθεση των βοβμιστών. Καταδικά­ζονται όλοι εκτός από τον ανθυπολοχαγό Γ. Γεωργιάδη που αθωώθηκε. Από τους κατηγορούμενους που δικάστηκαν, το δικαστήριο δέχτηκε ότι τρεις μόνο μετείχαν στην τρομοκρα­τική ομάδα και οι υπόλοιποι καταδικάστηκαν για άλλα αδική­ματα. Συγκεκριμένα οι ποινές που επιβλήθηκαν είναι:

Απ. Πρωτοπαπάς, Ισόβια και 18 χρόνια κάθειρξη, Ιω. Κουρκουλάκος, 18 χρόνια κάθειρξη, Χρ. Τζαβέλας, 14 χρόνια κάθειρξη, Δημ. Θεοδ. Κουντάκης, 3' / 2 χρόνια φυλακή, Σαρ. Σαραντάκος, 4 χρόνια φυλακή, Ανδρ. Πετρόπουλος, 2 '/2 χρό­νια φυλακή, Κων. Κόλλιας, 3 /2 χρόνια φυλακή, Δρ. Βουδικλά- ρης, 2 χρόνια φυλακή, Λογγ. Παξινόπουλος, 2 '/2 χρόνια φυλακή, Μιχ. Λάμπρου, 10 μήνες φυλακή. Οι 9 κλείνονται στη φυλακή και ο τελευταίος εξαγοράζει την ποινή του.

Στις 2 Ιούνη γίνεται γνωστό ότι ο Ά ρειος Πάγος έκανε δεκτή αίτηση αναίρεσης του καταδικασμένου σε άλλη υπό­θεση νεοφασιστών για εκρηκτικά, Αλ. Μαριούκλα. Ο Α. Π. ορίζει ότι η δίκη πρέπει να επαναληφθεί και για τον Νικ. Μιχαλολιάκο που δεν έχει κάνει αναίρεση!

Στις 8 Ιούνη το Κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης καταδικά­ζει πέντε και αθωώνει τρεις κατηγορούμενους για την υπόθεση της δολοφονίας του Γ. Τσαρουχά που έγινε στη δικτατορία (10 χρόνια νωρίτερα). Η απόφαση είναι η ακόλουθη:

Στ. Καραμπέρης κάθειρξη 9 χρόνια και 10 μήνες (ηθική αυτουργία σε σκοπούμενη θανατηφόρα σωματική βλάβη, κατά­χρηση εξουσίας, ψευδορκία), Φωκ. Καραπάνος φυλάκιση 5 χρόνων (κατάχρηση εξουσίας κλπ.), Σταύρος Αναστασιάδης φυλάκιση 22 μήνες, Δημ. Τασόπουλος φυλάκιση 1 χρόνο, Δημ. Σταματόπουλος φυλάκιση 1 χρόνο, Αθωώθηκαν ο ανθυπασπιστής Αναστ. Ηλιακόπουλος και οι Ενωμοτάρχες

192

Βασ. Νταλαχάνης και Παν. Χατζηθεοδώρου.Στο μεταξύ αναβλήθηκε για πολλοστή φορά η δίκη των

υπευθύνων της δολοφονίας του Γιάννη Χαλκίδη στη Θεσσα­λονίκη.

Στις 8 Ιούνη γίνεται γνωστό ότι ο Ά ρειος Πάγος αναίρεσε και την απόφαση του Πενταμελούς Εφετείου που καταδίκασε τους νεοφασίστες Αριστοτέλη Καλέντζη και Αργ. Κακκαβά για τις βόμβες και έτσι θα ξαναδικαστούν και αυτοί στο Πεν­ταμελές Εφετείο και θα ελπίζουν σε επιβολή μικρότερης ποινής.

Στις 3 Αυγούστου 1979 ο ακροδεξιός «χρεωκοπημένος πο­λιτικός» Πέτρος Γαρουφαλιάς, με άρθρο του - επιστολή προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας που δημοσιεύθηκε στον χουν­τικό «Ελεύθερο Κόσμο», ζητάει σύγκληση του «Συμβουλίου της Δημοκρατίας» και σχηματισμό κυβέρνησης «εκ προσω­πικοτήτων αδιαβλήτου ενθικοφροσύνης»! Η Κυβέρνηση (με τον υφυπουργό τύπου) που ρωτήθηκε, τον αγνοεί. «Κανένα σχόλιο» είναι η απάντηση.

■Στις 8 Αυγούστου γίνεται νέα ποινική δίωξη του χουντικού «Ελεύθερου Κόσμου» για τη δημοσίευση άρθρου με τίτλο 77 θα ζητήσουν οι Ρώσοι από την Ελλάδα στο επικείμενο ταξίδι του Κ. Καραμανλή στη Μόσχα, (λιμενικές διευκολύνσεις στην Καβάλα, αποχώρηση από το ΝΑΤΟ, διώξιμο των αμερι­κανικών βάσεων). Η κατηγορία που απαγγέλεται κατά των υπευθύνων της εφημερίδας είναι: διασπορά ψευδών ειδήσεων.

Στις 24 Αυγούστου 1979 στη Λωζάνη σε τροχαίο δυστύ­χημα σκοτώθηκε ο αμερικανός πρεσβευτής στην Αθήνα κατά τη διάρκεια της δικτατορίας Χένρυ Τάσκα.

Στις 18 Σεπτέμβρη 1979, επαναλαμβάνεται (μετά την αναί­ρεση προηγούμενης απόφασης) στο Πενταμελές Εφετείο Αθή­νας η δίκη του νεοναζί βομβιστή Αριστοτέλη Καλέντζη. Η ποινή του μειώνεται κατά ένα χρόνο. Από 12 χρόνια που είχε δηλαδή, έγινε 11 χρόνια κάθειρξη. Στον συγκατηγορούμενό του Ανάργυρο Κακκαβά επιβάλεται ίδια ποινή: Φυλάκιση 2 χρόνων.

Στις 26 Σεπτέμβρη ο Δημ. Καραγιάννης, πατέρας του νεο- φασίστα μέλους της χουντικής οργάνωσης ΕΝΕΠ (νεολαίας της «Εθνικής Παρατάξεως») Ιωάννη Καραγιάννη 18 χρονών που πνίγηκε σε 1 ' / ϊ μέτρο νερό στη θάλασσα του Ωρωπού στις 4 Ιούλη 1979, προσέρχεται στην Εισαγγελία και κάνει αίτηση να ερευνηθούν οι συνθήκες του πνιγμού, υποστηρί­ζοντας ότι ο θάνατος του παιδιού του οφείλεται σε εγκλημα­

193

τική ενέργεια. Ο I. Καραγιάννης είχε δικαστεί κατ' επανά­ληψη για τραμπουκικές επιθέσεις κατά μελών δημοκρατικών νεολαιών και είχε καταδικαστεί για την επίθεση και τους τραυματισμούς μαθητών στο Β ' νυχτερινό γυμνάσιο Αμπελο­κήπων. Ο πατέρας του υποστηρίζει ότι τον σκότωσαν ομοϊ­δεάτες του ή γιατί ήξερε μυστικά για παράνομες δραστηριό- τητές τους και ήθελαν να του κλείσουν το στόμα ή γιατί είχε «μιλήσει» όταν ανακρινόταν στην Γενική Ασφάλεια για την δράση των βομβιστών. Η δικαστική έρευνα δεν θα καταλήξει σε θετικό αποτέλεσμα και ο φάκελος θα πάει στο αρχείο.

Στις 13 Οκτώβρη διαρρέουν πληροφορίες (που δημοσιεύον­ται στις εφημερίδες της επόμενης μέρας) σύμφωνα με τις οποίες οι «χουντικοί σχεδίαζαν απόδραση» από τις φυλακές Κορυδαλλού. Δυο μέρες νωρίτερα η κόρη του πραξικοπημα­τία I. Λαδά, που πήγε στο επισκεπτήριο να δει τον ισοβίτη πατέρα της, αποπειράθηκε να βγάλει κάποιο σημείωμα που της έδωσε, έξω από την φυλακή. Έ γινε αντιληπτή όμως από φρουρό που όταν πήγε να το κατάσχει, η κόρη του I. Λαδά τόβαλε στο στόμα της και το κατάπιε. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με μαζικές μεταγωγές χουντικών που έγιναν από τον Κορυδαλλό σε άλλες φυλακές, έδωσαν αφορμή σε δημο­σιογράφους να ερευνήσουν το θέμα και να συγκεντρώσουν τις πληροφορίες «περί σχεδίου αποδράσεως» αλλά χωρίς να πετύχουν να μάθουν λεπτομέρειες. Οι I. Λαδάς, Ν. Ρετζέπης και Ν. Τετραδάκος μεταφέρθηκαν στις φυλακές της Κέρκυ­ρας. Από το Ναύπλιο, εξάλλου, επίσης στην Κέρκυρα μετα­φέρθηκαν οι Ε. Τσάκας και Στ. Καραμπέρης.

Στις 16 Οκτώβρη 1979 ξανάγινε στο Πενταμελές Εφετείο Αθήνας η (μετά από αναίρεση) δίκη των νεοφασιστών, Ν. Μιχαλολιάκου και Αλ. Μαριούκλα για την κατοχή εκρηκτι­κών. Η ποινή του πρώτου μειώνεται κατά 40 μέρες (από 13 μήνες έγινε 11 μήνες και 20 μέρες) ενώ του δεύτερου μένει ίδια με εκείνη της απόφασης που ακύρωσε ο Ά ρειος Πάγος (10 μήνες φυλακή).

Στις 16 Οκτώβρη 1979 εμφανίζεται «αυθορμήτως» στον Εισαγγελέα, ο φυγόδικος τεταρτοαυγουστιανός Τηλέμαχος Κόμπης που είχε παραπεμφθεί σε δίκη μαζί με άλλους «συν- αρχηγούς» του της 4ης Αυγούστου σε δίκη για ηθική αυ­τουργία στις βοβμιστικές ενέργειες των Αρ. Καλέντζη και Αργ. Κακκαβά. Οι άλλοι Κ. Πλεύρης, Χρ. Καναβός, Γ. Χαρ- λάφτης αθωώθηκαν αλλά ο Κόμπης δεν εμφανίστηκε στη δίκη που έγινε πριν δυο χρόνια. Μόλις εμφανίστηκε στον

194

Εισαγγελέα κλείστηκε στη φυλακή μέχρι να δικαστεί στο Πενταμελές Εφετείο.

Στις 27 Οκτωβρίου 1979 συλλαμβάνεται για βιασμό ο φα­σίστας και χαφιές της ασφάλειας Δημ. Γρίβας. Με «υπηρεσι­ακό σημείωμα», που του είχε «δανείσει» φίλος του αστυνομι­κός, έκανε έρευνα σε ζευγάρι στο πεδίο του Άρεως για να διαπιστώσει δήθεν αν κατείχαν ναρκωτικά χάπια. Έδιωξε με απειλές το αγόρι και κράτησε το 15χρονο κορίτσι που το βίασε. Ομολόγησε στη συνέχεια και άλλους βιασμούς καθώς και άλλα «κατορθώματα» που είχε κάνει εμφανιζόμενος σαν αστυνομικός και οπλοφορώντας.

Στις 3 Νοέμβρη 1979 με «μανιφέστο» του ο «δοτός» της χούντας Σπ. Μαρκεζίνης, αναγγέλει την επάνοδό του στην ενεργό πολιτική με το «Κόμμα (του) των Προοδευτικών».

Στις 7 Νοέμβρη 1979 καταδικάζονται στο Τριμελές Εφετείο δυο αστυνομικοί που κακοποίησαν δημοσιογράφους κατά την άσκηση του λειτουργήματός τους. Συγκεκριμένα το δικαστή­ριο τιμώρησε τους αστυνομικούς Π. Τσετσόνη (φυλάκιση 6 μηνών και 10 ημερών) και I. Καραπαναγιώτη (φυλάκιση 5 μηνών και 10 ημερών) γιατί χτύπησαν στις 25 Μάη 1976 κατά τη διάρκεια διαδήλωσης κατά του αντεργατικού νόμου 330, τους δημοσιογράφους Γ. Βότση, Νανά Νταουντάκη και τον φωτορεπόρτερ Κ. Στεφανόπουλο. Ίδιες ποινές (που επι­βλήθηκαν με αναστολή για 3 χρόνια) είχε επιβάλει και το πρωτοβάθμιο δικαστήριο.

Στις 8 Νοέμβρη αρχίζει, στο Πενταμελές Εφετείο, που συνεδριάζει στην αίθουσα του Στρατοδικείου του Ρουφ, η δίκη του αρχιβομβιστή Νικ. Παναγόπουλου. Ο κατηγορούμε­νος οδηγείται στο δικαστήριο πάνω σε αναπηρικό καροτσάκι γιατί δεν έχουν ακόμη γιατρευτεί τα πόδια του από τις σφαί­ρες που δέχτηκε κατά την σύλληψή του. Στην απολογία του, δυο μέρες αργότερα, ο νεοφασίστας τρομοκράτης θα κρατή­σει το στόμα του κλειστό και έτσι η δίκη θα μείνει μόνο ένα τυπικό κλείσιμο, άρση μιας ποινικής εκρεμότητας. Θα πει ειδικότερα (κατά δική του έκφραση) ότι είπα ό,τι είπαν και οι άλλοι για να τον αφήσουν ήσυχο οι ανακριτές όταν συνελή- φθη, «κόσκινο» από τις σφαίρες. Αλλά στο δικαστήριο αρνή- θηκε οποιαδήποτε τοποθέτηση βόμβας. Δεν ξέρω να φτιάχνω βόμβες, δεν έβαλα καμιά, δεν ξέρω ποιος τις τοποθετούσε.

Τελικά στις 12 Νοέμβρη 1979 το δικαστήριο αναγνωρίζον­τας στον Ν. Παναγόπουλο το ελαφρυντικό του πρότερου έντιμου βίου (σ.σ. στην αρχή και κατά τη σύλληψή του είχε

195

εμφανιστεί σαν επικίνδυνος κακοποιός, αλλά αποδείχτηκε ότι δεν είχε καμιά ποινική καταδίκη) του επέβαλε ποινή πρό­σκαιρης κάθειρξης 25 χρόνων.

Περί τα μέσα του Νοέμβρη και για πολλές μέρες, γίνεται μεγάλη συζήτηση μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης (και —φυσικά— εκτεταμένα δημοσιεύματα) με αφορμή την οργάνωση και πραγματοποίηση συγκέντρωσης και πορείας χουντικών στην Θεσσαλονίκη που ζητούσαν αμνήστευση των καταδικασμένων πραξικοπηματιών, βασανιστών και άλλων αν­θρώπων της χούντας. Η εκδήλωση οργανώθηκε από το νεο- χουντικό κατασκεύασμα που είχε αυτοβαφτιστεί «Ελληνική Αμνηστεία» στο «στερέωμα» του οποίου «έλαμπαν» οι γνω­στοί αστέρες: Σδράκας (ο πρύτανης των τανκς), Κ. Μήτσου (δικάστηκε για τη δολοφονία του Λαμπράκη), Μπλέτσας, Ν. Δεβλέτογλου κ.ά. Στην συγκέντρωση και πορεία έγιναν διά­φορα έκτροπα, προκλήσεις, τραυματισμοί δημοκρατικών και η υπόθεση έφθασε στις δικαστικές αρχές.

Στις 13 Δεκέμβρη 1979 δικάστηκε και αθωώθηκε —όπως και οι προηγούμενοι— και ο τελευταίος τεταρτοαυγουστιανός Τηλ. Κόμπης που είχε κατηγορηθεί για ηθική αυτουργία στις παράνομες πράξεις (κατοχή όπλων εκρηκτικών και εκρήξεις βομβών) του Καλέντζη.

197

Στις 16 Γενάρη 1980 δολοφονούνται στο Παγκράτι ο υπο­διοικητής των Μ.Α.Τ. Παντελής Πέτρου, αστυνομικός Α ' και ο αστυφύλακας Σωτ. Σταμούλης 31 χρονών μέσα σε περιπο­λικό της αστυνομίας. Στον τόπο της δολοφονίας οι δράστες αφήνουν προκήρυξη με υπογραφή 17 Νοέμβρη. Οι πολυήμε­ρες έρευνες της αστυνομίας (ανακρίσεις, προσαγωγές στην ασφάλεια κλπ.) θα μείνουν και αυτή τη φορά χωρίς αποτέλε­σμα.

Μετά την δολοφονία και στα πλαίσια των προσαγωγών «υπόπτων» στην ασφάλεια, θα κατηγορηθούν 9 άτομα για άρνηση κατάθεσης στην προανάκριση. Οι 9 είχαν συλληφθεί παράνομα και αρνήθηκαν για το λόγο αυτό να δώσουν κατά­θεση αφού δεν τους έγινε νομότυπη κλήτευση. Μεταξύ των συλληφθέντων ήταν και η δημοσιογράφος Νανά Νταουντάκη.

Λίγο καιρό αργότερα, στα μέσα Φλεβάρη, θα συλληφθούν στην Κρήτη 7 νεαροί και θα κατηγορηθούν σαν τρομοκράτες γιατί βρέθηκαν στην κατοχή τους διάφορα έντυπα. Μεταξύ των συλληφθέντων που οδηγήθηκαν δεμένοι με στρατιωτικό αεροπλάνο στην Αθήνα ήταν και ο δημοσιογράφος Γ. Οικο- νομέας.

Στο ίδιο χρονικό διάστημα «εξαρθρώνεται» και άλλη ομά­δα 11 «τρομοκρατών» (ομάδα Ζυρίνη) που τα μόνα ενοχοποι­ητικά στοιχεία ήταν έντυπα και φωτογραφίες.

Οι ενέργειες αυτές χαρακτηρίζονται «στάχτη στα μάτια» από όργανα των διωκτικών αρχών για να φανεί ότι κάτι κάνουν για να βρουν τους δολοφόνους των αστυνομικών. Η Κυβέρνηση επικρίνεται έντονα από την αντιπολίτευση για τις αψυχολόγητες ενέργειες και τις ταλαιπωρίες που περνάνε αθώοι.

Στις 28 Φλεβάρη 1980 ο πρόεδρος του ΚΟΔΗΣΟ Γιάγκος Πεσμαζόγλου καταγγέλει την κυβέρνηση για την απονομή τιμητικού τίτλου στο χουντικό Αρχηγό Ναυτικού I. Δέδε, που τον ονόμασε «επίτιμο αρχηγό του ΓΕΝ».

Στις 23 Απρίλη 1980 (ύστερα από 4 αναβολές!) αρχίζει στο Κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης η δίκη για τη δολοφονία του εργάτη Γιάννη Χαλκίδη και τον τραυματισμό των συναγωνι-

1980

198

στών του Γρ. Παντή και Φερ. Χατζηγιάννη. Κατηγορούμενος για το πρώτο έγκλημα (τη δολοφονία) είναι ο καταδικασμέ­νος για βασανιστήρια Ν. Τετραδάκος, μοίραρχος. Για τα άλλα αδικήματα κατηγορούνται ο μοίραρχος Εμμ. Δίπλας και ο συνταξιούχος χωροφύλακας Π. Τσιραμπίδης. Μετά από δίκη 7 ημερών, το δικαστήριο θα καταδικάσει τον Τετραδάκο σε κάθειρξη 10 χρόνων και θα αθωώσει τους 2 άλλους αστυνομικούς.

Στις 4 Ιούνη γίνεται γνωστό ότι αναιρέθηκε η απόφαση του Πενταμελούς Εφετείου Αθήνας και για τους νεοφασίστες βομβιστές της Ο.Ε.Α. (Τζαβέλα-Κουρκουλάκο κλπ.) και ότι θα ξαναδικαστούν. Στο μεταξύ, δικάζεται ομάδα 14 αριστερών σαν τρομοκρατών και η υπεράσπισή τους μεταξύ των οποίων και ο καθηγητής του ποινικού Δικαίου Γ. Α. Μαγκάκης υπο­στηρίζει ότι ο νόμος 774/78 είναι αντισυνταγματικός και αόριστος. Το δικαστήριο δεν δέχεται την ένσταση της αορι- στίας αλλά οι μέχρι τώρα αποφάσεις που εκδόθηκαν σε εφαρμογή του νόμου αυτού αναιρέθηκαν από τον Α. Π. γιατί δεν είχαν πλήρη αιτιολόγηση (όλες ή σχεδόν όλες).

Στις 7 Ιούνη 1980 διώκεται ποινικά για ναυταπάτες ο συνή­γορος των χουντικών Γεωρ. Αλφαντάκης από τον Εισαγγελέα του Πειραιά. Κατηγορείται συγκεκριμένα για «υπεξαίρεση διά καταχρήσεως ιδιαιτέρας εμπιστοσύνης».

Στις 17 Ιούλη 1980 ο χουντικός πρέσβης στην Κύπρο Κ. Παναγιωτάκος δικάζεται μαζί με τους υπεύθυνους του «Ελεύ­θερου Κόσμου» για προσβολή της μνήμης του Μακάριου. Με δήλωσή του στην οποία ανακαλεί ή ανασκευάζει περικοπές του βιβλίου του που αναδημοσίευσε η χουντική εφημερίδα, η μήνυση της αδελφής του Μακάριου Μαρίας Χατζηκλεάνθους αποσύρεται και το δικαστήριο παύει οριστικά τη δίωξη.

Στις 16 Νοέμβρη 1980 αστυνομικοί χτυπούν άγρια διαδη­λωτές που έλαβαν μέρος στην πορεία για την επέτειο του Πολυτεχνείου και σκοτώνουν 2 νέους και τραυματίζουν δεκά­δες άλλους. Νεκροί οι Σταματίνα Κανελλοπούλου εργάτρια και Ιακ. Κουμής Κύπριος φοιτητής. Θα ακολουθήσουν μηνύ­σεις και δικαστικές έρευνες αλλά δεν θα καταλήξουν στην τιμωρία των «άγνωστων» ενόχων.

Στις 19 προς 20 Δεκέμβρη 1980 γίνονται οι μεγάλοι εμ­πρησμοί στα πολυκαταστήματα «Μινιόν» και «Κατράτζος». Οι υπόνοιες θα στραφούν σε χουντικούς φασίστες και αρι­στερούς επαναστάτες, αλλά οι δράστες δεν θα ανακαλυφθούν ποτέ.

199

Την νύχτα της Παρασκευής 6 Φλεβάρη 1981 πεθαίνει, στο ανάκτορο Ζαρζουέλα της Ισπανικής Πρωτεύουσας, η πρώην βασίλισσα της Ελλάδας Φρειδερίκη. Ο Κωνσταντίνος ζητάει να τη θάψει στην Ελλάδα και η Κυβέρνηση Γ. Ράλλη θα το επιτρέψει. Ο έκπτωτος θα έλθει στην Αθήνα και η κηδεία στο Τατόϊ θα αποτελέσει αφορμή και ευκαιρία για μεγάλη συγκέντρωση χουντοβασιλικών από όλη την Ελλάδα. Η κη­δεία έγινε στις 12 Φλεβάρη.

Στις 27 Μάρτη 1981 βρίσκεται δολοφονημένος στο σπίτι του ο Εφέτης Βασ. Αποσκίτης. Το έγκλημα «φαίνεται» σε­ξουαλικό και δεν θα βρεθεί ποτέ ο δράστης ή οι δράστες, αντίθετα από ότι γίνεται συνήθως σε τέτοια εγκλήματα (ο κανόνας είναι να εξιχνιάζονται). Ο Αποσκίτης που τον τελευ­ταίο καιρό υπηρετούσε στο Ελεγκτικό Συνέδριο είχε μετά- σχει σε πολλές συνθέσεις Συμβουλίων Εφετών που έκριναν και απάλλαξαν χουντικούς, από κατηγορίες για οικονομικά σκάνδαλα (;) κυρίως.

Τη νύχτα 2 προς 3 Ιούνη 1981 νέοι εμπρησμοί γίνονται στα πολυκαταστήματα «Κλαουδάτου» και «Ατενέ». Οι φωτιές που σβήστηκαν μετά από πολύωρες προσπάθειες της πυρο­σβεστικής, κατέστρεψαν τελείως τα καταστήματα και ήταν πανομοιότυπες (στην μέθοδο: αλυσιδωτές εκρήξεις και στη συνέχεια φωτιά) με εκείνες του «Μινιόν» και του «Κατρά- τζου». Για τους εμπρησμούς, ανακοινώνεται μετά από δυο ημέρες, ότι καταζητούνται οι αδελφές Λίτσα και Κατερίνα Τσαγκαράκη, που όμως θα εμφανιστούν στον ανακριτή ο οποίος δεν θα διατάξει ούτε να κρατηθούν και αργότερα θα απαλλαγούν από κάθε κατηγορία, αφού θα έχουν γίνει επί σειρά ημερών πρωτοσέλιδα δημοσιεύματα στις εφημερίδες.

Στις 11 Ιούνη 1981 ο βουλευτής Κ. Μπαντουβάς μαζί με επερώτησή του στη Βουλή καταθέτει κατάλογο με 330 ονό­ματα εν ενεργεία αξιωματικών του στρατού με την ένδειξη απόρρητο και τίτλο αξιω ματικοί εν ενεργεία - συνωμοτούντες - εκδηλούμενοι. Ανάμεσα σ* αυτούς είναι πολλά γνωστά ονό­ματα.

1981

200

Την ίδια μέρα, 11 Ιούνη 1981, ξαναδικάζονται μετά από αναίρεση οι βομβιστές της «Οργάνωσης Εθνικής Αποκατα- στάσεως» για τις εκρήξεις, τα όπλα και τα εκρηκτικά που κατείχαν. Το δικαστήριο μείωσε κατά ένα χρόνο τις ποινές των I. Κουρκουλάκου και Χρ. Τζαβέλα (έγιναν 17 και 13 χρό­νια αντίστοιχα) και αθώωσε τον Ελληνοαμερικανό Δημήτριο Θεόδωρο Κουντάνη. Αποφυλακίστηκαν τέσσερις ακόμη κα­ταδικασμένοι αφού οι νέες μικρότερες ποινές που τους επι­βλήθηκαν είχαν εκτιθεί. Οι τέσσερις αυτοί και οι ποινές που τους επιβλήθηκαν είναι: Σ. Σαραντάκος 2 χρόνια, Λ. Παξινό- πουλος 15 μήνες, Α. Πετρόπουλος και Κ. Κόλλιας από 10 μήνες φυλάκιση.

Την 1 Ιούλη 1981 ο Σάββας Κωνσταντόπουλος καταδικάζε­ται σε ποινή φυλάκισης 15 μηνών από το Εφετείο για δια- σπορά ψευδών ειδήσεων και πρόκληση σε διάπραξη του κακουργήματος της εσχάτης προδοσίας. Δικάστηκε με πλη­ρεξούσιο γιατί βρίσκεται στη Σουηδία για λόγους υγείας. Το δικαστήριο επέβαλε στέρηση ατέλειας του δημοσιογραφικού χαρτιού στον «Ελεύθερο Κόσμο» για τέσσερις μήνες και χρηματική ποινή 15.000 δραχμών στο διευθυντή της εφημερί­δας Γ. Βελαχουτάκο.

Στις 7 Ιούλη 1981 —μέρα μεσημέρι αυτή τη φορά— γίνον­ται εμπρησμοί σε δυο ακόμη πολυκαταστήματα, σχεδόν ταυ­τόχρονα. Στου «Δραγώνα» στην Αθήνα και στου «Λαμπρό- πουλου» στον Πειραιά. Και αυτή τη φορά οι δράστες θα μείνουν άγνωστοι.

Στις 22 Ιούλη γίνονται εμπρησμοί και στα καταστήματα «Μαρινόπουλου» (Αθηνάς) και «Σκλαβενίτη» (Καλλιθέα) αλ­λά χωρίς μεγάλες ζημιές αυτή τη φορά, γιατί λειτούργησαν τα συστήματα πυρασφάλειας και έγινε έγκαιρη επέμβαση της πυροσβεστικής.

Τον Αύγουστο 1981 με κορύφωση την 4η Αυγούστου καί­γονται χιλιάδες στρέμματα δασών και άλλων εκτάσεων με αλεπάλληλους εμπρησμούς. Η αντιπολίτευση αποδίδει τους εμπρησμούς σε χουντικούς και ακροδεξιούς που στόχο έχουν την αποσταθεροποίηση και κατηγορούν την κυβέρνηση Ράλ- λη, που δείχνει αδυναμία να εντοπίσει και να συλλάβει τους εμπρηστές. Στις 7 Αυγούστου συλλαμβάνεται στη Βάρη επ' αυτοφώρω να βάζει φωτιά σε άλσος, που βρίσκεται σε κατοι- κημένη περιοχή ο Αντ. Τριβολίδης κλητήρας αεροπορικής εταιρίας. Ενώ στην αρχή λέει ότι «τον έβαλαν», μετά ανακα­λεί και ενώ πολλά γράφουν οι εφημερίδες για ακροδεξιά και

201

φιλοβασιλική τοποθέτηση και δράση του εμπρηστή, η αστυ­νομική έρευνα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο εμπρησμός έγινε από... ομοφυλοφυλικό πάθος και από ψυχονευρωτικές ανωμαλίες... Ύστερα από λίγες μέρες συλλαμβάνεται άλλος ένας εμπρηστής στον Πειραιά (Νίκαια), ο Γιάννης Κυραγιάν- νης για τον οποίο επίσης γράφεται στις εφημερίδες ότι είναι ακροδεξιός με δράση.

Στις 13 Αυγούστου, ο Τριβουλίδης, που διώχθηκε ποινικά για εμπρησμό από αμέλεια και παραπέμφθηκε στο αυτόφωρο Τριμελές Πλημμελειοδικείο με απόφαση του δικαστηρίου θα παραπεμφθεί να δικαστεί στο Μικτό Ορκωτό (Κακουργιοδι- κείο) για εμπρησμό από πρόθεση και κλείνεται στη φυλακή (προφυλάκιση) με την ίδια απόφαση.

Στις 8 Σεπτέμβρη 1981 στη Γενική Συνομοσπονδία Επαγ- γελματιών Βιοτεχνών Ελλάδος (ΓΣΕΒΕ) εκλέγεται πρόεδρος ο χουντικός υφυπουργός Σ. Βλαχάκης.

Στις 18 Οκτώβρη 1981 γίνονται εκλογές για την Εθνική Βουλή και την Ευρωβουλή. Μετά την αυτοδιάλυση του ακρο­δεξιού κόμματος «Εθνική Παράταξις», που είχε στεγάσει πολιτικά τους ανθρώπους της χούντας (είχε «βγάλει» 5 βου­λευτές το 1977) το ποσοστό των ψηφοφόρων της «Ε.Π.» μοιρά­στηκαν η «Νέα Δημοκρατία» (πήρε τους περισσότερους) που δεν σώθηκε από τη συντριβή με τις ψήφους χουντικών και το «Κόμμα των Προοδευτικών» του «δοτού» Σπ. Μαρκεζίνη, που δεν πήρε έδρα στη Βουλή αλλά «έβγαλε» έναν Ευρωβουλευτή.

Το Νοέμβρη 1981, οχτώ χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, προβάλλεται στους κινηματογράφους της Αθή­νας ταινία με τίτλο «Οι Δίκες της Χούντας» αποσπάσματα από τις μεγάλες δίκες (Πρωταίτιοι, Πολυτεχνείο κλπ.).

202

Στις 20 Μάρτη 1982 ύστερα από πολυήμερη δίκη στο Κακουργιοδικείο Κατερίνης, βγαίνει η απόφαση του δικαστη­ρίου για τους κατηγορούμενους της δολοφονίας του βουλευτή της ΕΔΑ Γιώργη Τσαρουχά, που ξαναδικάστηκαν μετά από αναίρεση της απόφασης της προηγούμενης δίκης από τον Ά ρειο Πάγο. Οι ποινές που επιβλήθηκαν στη δεύτερη δίκη είναι: Στεφ. Καραμπέρης 7 χρόνια (από 9 χρόνια και 10 μήνες), Φ. Καραπάνος 3 χρόνια (από 5 χρόνια που είχε), Δ, Τασσόπουλος 1 χρόνο με δικαίωμα εξαγοράς (200 δραχμές τη μέρα).

Στα τέλη Μάρτη 1982 γίνεται μεγάλος δημοσιογραφικός θόρυβος για μια περίεργη (τουλάχιστον) υπόθεση. Αποκαλύ­πτεται ότι γίνεται υποκλοπή των τηλεφωνημάτων του Αρχη­γού του Ναυτικού αντιναυάρχου Ο. Καπέτου με παγίδευση της σύνδεσής του με τον ΟΤΕ. Η δικαστική έρευνα που θα ακο­λουθήσει δεν θα βρει τους «δράστες».

Στις 5 Απρίλη 1982 ο υπουργός Δημόσιας Τάξης (του ΓΤΑΣΟΚ) Γιάννης Σκουλαρίκης θα θέσει σε διαθεσιμότητα για ένα χρόνο 13 αξιωματικούς της Αστυνομίας Πόλεων με το αιτιολογικό ότι συντρέχουν ειδικοί λόγοι που αφορούν το συμφέ­ρον της υπηρεσίας. (Με πολλούς από αυτούς έχουμε ασχοληθεί πάλι). Τα ονόματα: Μιχ. Λιάπης, Στάμος Αρτικόπουλος, Νικ. Τσαγκάνης (αστυνομικοί διευθυντές Β '), θεοδ. Λάγιος, Γ. Αδαμόπουλος, Οδ. Σπανός, Παν. Λύρης, Γ. Τζαφέρης, I. Τζουβέλης, Ευαγγ. Γιαννικόπουλος, Χαρ. Παύλου, Βασ. Γιαν- νακάκης, Βασ. Πολύζος (αστυνόμοι Α '), Δημ. Λουκόπουλος και Παν. Κανούσης (αστυνόμοι Β ').

Στις 17 Οκτώβρη 1982 γίνονται δημοτικές εκλογές. Ο χουν­τικός Δήμαρχος του Πειραιά Αρ. Σκυλίτσης θα μείνει πάλι υποψήφιος. Ή λθε πρώτος στην πρώτη αναμέτρηση αλλά στην επαναληπτική θα χάσει με μεγάλη διαφορά (10% περίπου των ψήφων). Ορδές χουντικών το βράδυ της 17 Οκτώβρη, πανηγυρίζοντας την «νίκη» του Σκυλίτση, θα στείλουν στο νοσοκομείο 62 άτομα!

1982

203

Δυο γεγονότα θα δώσουν αφορμή για επικρίσεις στην Κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ το φθινόπωρο του 1982. Το ένα είναι ο άγριος ξυλοδαρμός του πρωτοετή φοιτητή της Σχολής Ευελπίδων Παπαϊορδανίδη από τον αρχηγό της τέταρτης τάξης και της σχολής Γ. Φαραντάτο (ακροδεξιό και γιο συν­ταγματάρχη) μαζί με τρεις άλλους τεταρτοετείς. Ο Φαραντά- τος θα τιμωρηθεί με 40 μέρες φυλακή και οι άλλοι τρεις με 30 μέρες φυλακή ο καθένας. Ο Παπαϊορδανίδης θα τιμωρηθεί (!) με 20 μέρες φυλακή και θα παραιτηθεί από τη σχολή. Το δεύ­τερο γεγονός είναι η επιδρομή άγνωστων στο κτίριο της (πολιτικοποιημένης ΥΕΝΕΔΥ ΕΡΤ 2 και η κακοποίηση ταγμα­τάρχη της φρουράς ασφάλειας. Οι δράστες θα μείνουν άγνω­στοι ενώ από τον τύπο θα γίνουν διάφορες ερμηνείες για τον σκοπό της επιδρομής.

Ακόμη, επικρίσεις από όλες τις πλευρές θα δεχτεί η Κυβέρ­νηση γιατί δυο συνεργάτες της δικτατορίας κατέχουν «πόστα» στην ιεραρχία της «αλλαγής». Είναι ο σύμβουλος του Υπουρ­γείου Προεδρίας Τάκης Οικονόμου και ο διπλωμάτης Κ. Φωτήλας, ο οποίος και συμμετέχει στην αντιπροσωπεία της Ελλάδας, στις διαπραγματεύσεις για τις αμερικάνικες βάσεις.

Στις 4 Δεκέμβρη 1982 στο μνημόσυνο για τα Δεκεμβριανά, ακροδεξιοί χουντικοί και νεοφασίστες «καπελώνουν» τους οπαδούς της «Ν.Δ.» και της «ΟΝΝΕΔ» και επιβάλλουν τα δικά τους προκλητικά, φιλοδικτατορικά συνθήματα, θ α γίνουν συ­μπλοκές και θα τραυματιστούν πολλοί στον «δεξιό εμφύλιο».

204

1983

Στις 11 Φλεβάρη 1983 στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθήνας, υποβάλλεται αίτηση για την αναγνώριση σωματείου με τίτλο «Εθνική Πολιτική Ένωσις» με καταστατικό που αναφέρεται στα Ελληνοχριστιανικά ιδεώδη, στην κριτική παρακολούθηση του τρέχοντος πολιτικού και οικονομικού βίου της χώρας και πολλά άλλα. Ανώνυμο γράμμα στην εφημερίδα «Τα Νέα» δίνει την πληροφορία ότι πίσω από τους άγνωστους («πολιτικά») αιτούντες, κρύβονται πολύ γνωστοί χουντικοί που ιδρύουν σωματείο για να το μετατρέψουν αργότερα σε κόμμα πολιτικό.

Η πληροφορία του ανώνυμου επιστολογράφου θα αξιοποιη- θεί και αφού θα αποδειχθεί ακριβής, την επόμενη θα δημοσι- ευθούν τα ονόματα των ιδρυτών του χουντικού σωματείου. Τα ιδρυτικά μέλη της ΕΠΕΝ, 63 στον αριθμό και τα 21 μέλη της προσωρινής διοίκησης που υποβλήθηκαν στο Πρωτοδικείο είναι τα παρακάτω:

Α. ΙΔΡΥΤΙΚΑ ΜΕΛΗ:Ανδρέας Ανδριόπουλος Νικ., Διπ/χος μηχ/γος, Κοδριγκτώ-

νος 27, Κωνσταντελος Δημήτρ. Γεωργ., Ασφαλιστής I., Δρο- σοπούλου 48, Μενέγος Ευάγγ. Βιολόγος, Μεσογείων, Αθανα- σόπουλος Γεώργ. Θεοδ., Δικηγόρος, Ζακύνθου 51, Στελιουδά- κης Μιχαήλ Γεωργ., Πολ. Μηχαν., Αιολίδος 73, Βελαβεκού- ρας Θεώδωρος Γρηγ., Αρχιτέκτων, Παρθενώνος 26-28, Σταμού- λος Μιχαήλ Δημ., Δικηγόρος, Ιπποκράτους 10-12, Περιμένης Κυριάκος Αναστ., Μαθηματικός, Φυλής 54, Γεώργιος Σπυρί­δων Κων., Έμπορος, Τσαμαδού 27, Καματερός Γεώργιος Χρηστ., Φαρμακοποιός, Περικλέους 12, Διαμαντόπουλος Χρή- στος Νικ., Μαθηματικός, Φιλιάτρεων 8, Δεπούντης Σπυρίδων Χαρ., Χημικός, Κεδρηνού Γκύζη 10, Παπακωνσταντίνου Από­στολος Κ., Μαθηματικός, Χατζηχρήστου 12, Καραβάκος Ιωάννης Γεωρ. Εμπ. Αντιπρόσ., Βυζαντίου 6, Νέα Σμύρνη, Δράκος Κων/νος Βασ., Επιχειρηματίας, Αρσινόης 10, Παγκ- ράτι, Καλογερόπουλος Δημήτριος Ιω., Αρχιτέκτων, Ιερά Οδός 314, Απαλόπουλος Δημ. Κων., Έμπορος, Σταυροπούλου 6, Κεφάλας Στέφανος Λουκ., Βιομήχανος, Φρειδερίκης 60, Λάζος

205

Ευστάθιος Γρηγ., Αξιωματικός Ε.Α., Σπ. Ματσουκά 11, Τζα- μουράνης Φώτιος Δημ., Λογιστής, Αγ. Γλυκερίας 138, Μανω- λόπουλος Ιωάννης Αντων., Ιδιωτ. Υπάλ., Συμβ. Δημοσίων Σχέ­σεων, Νικηταρά 2 Αγ. Παρασκευή, Πετρωνότης Δημήτριος Παν., Επιχειρηματίας, Μεσογείων 176, Φίλιος Χρήστος Παν., Μαθηματικός, Δημ. Σταδίου 13, Φίλιος Ιωάννης Βασ., Εκπαι­δευτικός, Καλλιπόλεως 25, Κριτικός Κωνσταντίνος Σπυρ., Επιχειρηματίας, Ασωμάτων 19, Τριανταφύλης Δημοσθένης Γεωρ., Παπαήλιου Ηλίας Ιω., Τσιώνης Αναστάσιος Βασ., Ιδιωτ. Υπάλ., Μενάνδρου 46, Απέργης Ιωάννης Ιω., Στουραί- της Ελευθέριος Αντ., Ιατρός-Νομικός, Λούτας Νικηφόρος Αλκ., Φαρμακοποιός, Πανόρμου 11, Κούκης Χαράλαμπος Δημ., Συνταξιούχος, Δικ., Αχαρνών 263, Νικολακάκος Λεωνί­δας Σωτ., Τεχνικός Πλοίων, Καισαρείας 93, Σιδηρόπουλρς Κων/νος Δημ., Έμπορος Κάστορος, 29 Πειραιεύς, Νικολακά- κου Ισαβέλα Αριστ., Οικοκυρά, Καισαρείας 93, Τόντος Νικό­λαος Αλ., Συνταξιούχος Δ/ντής, Βαλπιανού 3, Παπαδημητρό- πουλος Ά γγελος Ιπποκρ., Α.Τ.Ε., Κρέοντος 117, Σαμαράς Νικόλαος Γεωρ., Ασφαλιστής, Σόλωνος 130, Βάσκας Μιχαήλ Ανδρ., Επιχειρηματίας, Αργοστολιού 21, Λάσκαρης Δημή- τριος Γεωρ., Επιχειρηματίας, Δεληγιάννη 50, Κεραστάρης Ζαφείριος Δημ., Επιχειρηματίας, Αργοστολιού 21, Τεννές Σωτήριος Δημ., Επιχειρηματίας, Ανάβυσσος, Παυλάκης Ιωάν­νης Αντ., Εργολάβος Τρωάωνς 27, Δημητρόπουλος Σωτήριος Γεωρ., Ιατρός, Τρωάδων 27, Ν. Ιωνία, Κ. Παλαιολόγου, 2 Μαρούσι, Γεωργόπουλος Α. Γεωρ., Έμπορος, Ελευθερίας 60 Μοσχάτο, Καραμίτας Νικόλαος Ιω., Έμπορος, Αιόλου 13 Παλ. Φάληρο, Δεληγιαννίδης Σπυρίδων Κοσ., Ιατρός, Ασ­κληπιού 23, Ζερούχλης Πίνδαρος Ιω., Ιερεύς, Κυδατίδων 6 Α. Πετράλωνα, Παπασπυρίδης Ηλίας Θεοδ., Δικηγόρος, Κηφι­σιάς 58, Αμαρούσιον, Παππάς Γεώργιος Ανδρ., Εκπαιδευτής, Π. Μελά 49, Αχαρναί, Αδαμίδης Μάκης Ιατρός, Μεταξάς Χρή­στος Γεωρ., Έμπορος, Διδυμότοιχον, Μιχαήλ Ιατρίδης Δημ., Δικηγόρος, Μαυρομιχάλη 5, Ξυδιάς Θεόδωρος Βασ., Δ/ντής Επιχειρήσεων, Σκύρου 20, Κυψέλη, Βαρβέρης Σπυρίδων Βασ., Συν/χος Τραπεζικός, Νεοφ. Μεταξά 8-10, Αδάμας Ιωάννης Κων., Συνεταιριστής, Ά γρια Βόλου, Αντωνιάδης Στυλιανός Αλ., Συν/χος, ΟΣΕ, Αλεξ. Ζουμετίκου, 3 Θεσσαλονίκη, Σύρ- κος Ζώτος Ιω., Επιχειρηματίας, Αγίας Παρασκευής 23, Πατή­σια, Τηλ. 8654991, Αγγελίδης Χρήστος Ιω., Ακομινάτου 23, Αθήναι, Δρακίδης Παναγιώτης Χρ., Νεοχώρι Έβρου, Καλπού- κης Ιωάννης Κων., Μιχ. Βόδα 107 Αθήναι, Παπαθεοδώρου

206

Θεόδωρος Γεωρ., Καραολή και Δημητρίου 12 Ελληνικό, Μπούρλος Νικόλαος, Αντισυντ/χης Ε.Α., Βερσή 9 Παπάγου.

Β. ΤΟ ΠΡΟΣΩΡΙΝΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΑργυρόπουλος Παναγιώτης, Πρόεδρος, Απέργης Ιωάννης

Γεν. Γραμματεύς, Ανδρεόπουλος Ανδρέας Νικ. Μέλος, Αθα- νασόπουλος Γεώργιος Θεοδ. Μέλος, Βαρβέρης Σπυρίδων Βασ. Μέλος, Δελαβεκούρας Θεόδωρος Γρηγ. Μέλος, Δελιγιαννίδης Σπυρίδων Κοσμ. Β ' Αντιπρόεδρος, Ιατρίδης Μιχαήλ Δημ. Μέλος. Κούκης Χαράλαμπος Δημ. Μέλος, Καλογερόπουλος Δημήτριος Ιω. Μέλος, Μανωλόπουλος Ιωάννης Αντ. Μέλος, Καραβάκος Ιωάννης Γεωρ. Μέλος, Μενέγος Ευάγγελος Σπ. Μέλος, Κεφάλας Στέφανος Λουκ. Μέλος, Ξυδιάς Θεόδωρος Βασ. Μέλος, Πετρονώτης Δημήτριος Παν. Μέλος, Στουραίτης Ελευθέριος Αν. Α ' Αντιπρόεδρος, Σαμαράς Νικόλαος Γεωρ. Μέλος, Σταμουλάς Μιχαήλ Δημ. Μέλος, Τόντος Νικόλαος Αλ. Ταμίας, Τζαμουρανίδης Φώτιος Δημ. Μέλος.9. Κούκης Χαράλαμπος Δημ. Μέλος, Καλογερόπουλος Δημή- τριος Ιω. Μέλος, Μανωλόπουλος Ιωάννης Αντ. Μέλος, Καρα­βάκος Ιωάννης Γεωρ. Μέλος, Μενέγος Ευάγγελος Σπ. Μέλος, Κεφάλας Στέφανος Λουκ. Μέλος, Ξυδιάς Θεόδωρος Βασ. Μέλος, Πετρονώτης Δημήτριος Παν. Μέλος, Στουραίτης Ελευθέριος Αν. Α ' Αντιπρόεδρος, Σαμαράς Νικόλαος Γεωρ. Μέλος, Σταμουλάς Μιχαήλ Δημ. Μέλος, Τόντος Νικόλαος Αλ. Ταμίας, Τζαμουρανίδης Φώτιος Δημ. Μέλος.

Στο τέλος του Φλεβάρη, σε μια «ντίσκο» της Κυψέλης, ομάδα από 12 νεοφασίστες για ασήμαντη αφορμή, σκοτώνουν στο ξύλο τον Ιωάννη Ευαγγελόπουλο 23 χρονών οικοδόμο, γιο πολιτικού πρόσφυγα από την Τασκένδη. Ο Ευαγγελόπου- λος βρισκόταν εκεί και διασκέδαζε με τέσσερις φίλους του, που είχαν και αυτοί μεγαλώσει σε σοσιαλιστικές χώρες. Οι ακροδεξιοί τραμπούκοι ενοχλήθηκαν που μιλούσαν ρωσικά οι πέντε νεαροί και όταν, για κάποιο σπρώξιμο στην πίστα, έγινε μικροπαρεξήγηση βγήκαν έξω και «τσάκισαν» τον Ευαγγελό­πουλο, που πέθανε εκεί, σε κάποιο δρόμο της Κυψέλης. Οι άλλοι τέσσερις τραυματίστηκαν ελαφρά αλλά πρόλαβαν να φύγουν και να γλυτώσουν. Οι 12 νταήδες θα παραπεμφθούν ένα χρόνο αργότερα στο Κακουργιοδικείο για το φόνο (τέσ­σερις σαν φυσικοί αυτουργοί και οι υπόλοιποι σαν συνεργοί).

Στις 19 Μάρτη 1983 δολοφονείται μέσα στο γραφείο του ο εκδότης της εφημερίδας «Βραδυνή» Γεώργιος Αθανασιάδης. Ο δράστης θα μείνει άγνωστος και —φυσικά— ασύλληπτος. Οι

207

ακροδεξιοί και οι χουντικοί θα βρουν πάλι ευκαιρία να φωνά­ξουν αντικυβερνητικά και αντικομμουνιστικά συνθήματα.

Στις 31 Μάρτη 1983 στη Βουλή, ο Υπουργός Δικαιοσύνης Γ. Α. Μαγκάκης, καταθέτει νομοσχέδιο που τροποποιεί ποινι­κές διατάξεις του κώδικα και καταργεί ειδικούς νόμους. Το έγκλημα της εσχάτης προδοσίας χαρακτηρίζεται διαρκές, καταργείται ο 774/78 «περί καταστολής της τρομοκρατίας» ο 4000/59 περί τεντυμποϋσμού κ.ά. Με την κατάργηση του 774/78 βομβιστές τρομοκράτες θα ζητήσουν την απελευθέ-s ρωσή τους αλλά οι αιτήσεις θα απορριφθούν.

Στις 2 Απρίλη 1983 στο ξενοδοχείο «Πλωτίνι» του Διδυμό­τειχου γίνεται ισχυρή έκρηξη, την ώρα που είχαν συνεστίαση, στελέχη και μέλη της «Νέας Δημοκρατίας». Γίνεται λόγος για αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς ή για έκρηξη υγραε­ρίου. Τελικά δεν θα βρεθούν ίχνη ούτε θα καταλογιστούν ευθύ­νες σε κανένα και το μόνο που θα μείνει θα είναι τα δημοσιεύ­ματα των εφημερίδων και οι ερμηνείες από τις διάφορες πλευρές.

Στις 20 Ιούνη 1983 σε συγκεντρώσεις χουντοβασιλικών στη Μεσσηνία αναγγέλεται, από συνήγορο του δικτάτορα Παπαδό- πουλου, η ίδρυση πολιτικού κόμματος με αρχηγό τον Γ. Παπαδόπουλο. Τον δικηγόρο συνοδεύουν στις «συνάξεις» των νεοφασιστών ο αδελφός του δικτάτορα X. Παπαδόπουλος και η σύζυγος του ισοβίτη πραξικοπηματία Ιω. Λαδά.

Στις 26 Ιούλη 1983 το Τριμελές Πλημμελειοδικείο καταδικά­ζει σε 7 μήνες φυλάκιση τους υπεύθυνους της εφημερίδας «Ελεύθερη Ώρα» για πρόκληση στη διάπραξη του κακουργήμα­τος της εσχάτης προδοσίας που έγινε —κατά την κατηγορία— με άρθρο του δημοσιογράφου Γρ. Μιχαλόπουλου με τίτλο «Αξιωματικοί στα όπλα».

Στις 26 Οκτώβρη 1983 ο Παττακός ζητάει από τον Ά ρειο Πάγο να επαναληφθεί η δίκη του και εμφανίζεται (στις 31 Γενάρη 1984) στο ανώτατο ακυρωτικό να υποστηρίξει ο ίδιος την αίτησή του. Ο Α. Π. θα απορρίψει την αίτηση, (όπως θα κάνει αργότερα και σε ανάλογη αίτηση του I. Λαδά).

Στις 15 Νοέμβρη 1983 γίνεται η ανακήρυξη του «τουρκοκυ- πριακού κράτους» από τον Ραούφ Ντενκτάς. Το ψευδοκράτος θα αναγνωριστεί μόνο από την Τουρκία.

208

1984

Στις πρώτες μέρες του 1984 (εφημερίδες - 3 Γενάρη) ο ισο­βίτης πραξικοπηματίας Νικ. Μακαρέζος ζητάει την αποφυλά- κισή του στηριζόμενος σε νόμους της ΕΟΚ. «Απειλεί» μάλι­στα ότι αν δεν αποφυλακιστεί μέχρι τις 2 Φλεβάρη 1984 θα προσφύγει σε κοινοτικό δικαστήριο, ζητώντας την «δικαί­ωσή» του.

Στις 11 Γενάρη ο Σπ. Μαρκεζίνης σε συνέντευξη τύπου ανακοινώνει ότι θα είναι ο πρώτος υποψήφιος Ευρωβουλευτής του «Κόμματος των Προοδευτικών».

Την Κυριακή 29 Γενάρη 1984 γίνεται στο ξενοδοχείο «Κάραβελ» συγκέντρωση «Παπαδοπουλικών» χουντικών με οργανωτή την ΕΠΕΝ (εθνική πολιτική ένωσις) που αναγγέλει την μετατροπή της από σωματείο σε πολιτικό κόμμα. Στην συγκέντρωση ακούγεται μαγνητοφωνημένο «μήνυμα» του ισο­βίτη Γεωργίου Παπαδόπουλου που καλεί τους οπαδούς του να ενταχθούν στις τάξεις του κόμματος που θα ιδρυθεί, για να «σώσει» πάλι την Ελλάδα! Η κασέτα «γράφτηκε» στη φυλακή και «βγήκε» από το δικηγόρο του, Παν. Μιχαλολιά στέλεχος της χουντικής ΕΠΕΝ. Ο Μιχαλολιάς (έχει αλλάξει το όνομά του) είναι αδελφός του Νικ. Μιχαλολιάκου, που δικάστηκε σαν βομβιστής και καταδικάστηκε για κατοχή εξαρτημάτων πυροδοτικών μηχανισμών και κατηγορήθηκε για τραυματι­σμούς δημοσιογράφων στην κηδεία του Μάλλιου αλλά... δεν δικάστηκε, χωρίς να απαλλαγή με βούλευμα!! Επίσης, ο Π. Μιχαλολιάς είναι εξάδελφος του Β. Μιχαλολιάκου, γραμματέα της ΟΝΝΕΔ, της νεολαίας της «Νέας Δημοκρατίας». Για το πως έχουν την άνεση οι ισοβίτες πρωταίτιοι πραξικοπηματίες να κάνουν ηχογραφήσεις «μηνυμάτων» και να στέλνουν στους «νοσταλγούς» τους, έγινε μεγάλος θόρυβος στον τύπο. Υποτί­θεται ότι διατάχθηκαν κάποιες έρευνες, αλλά δεν καταλογί­στηκαν ευθύνες σε κανένα. Από την πλευρά τους παράγοντες της ΕΠΕΝ υποστήριξαν ότι τα μαγνητόφωνα και οι κασέτες βρίσκονται στην κατοχή των χουντικών με την άδεια του Υπουργείου της Δικαιοσύνης.

209

Για το «μήνυμα» έγινε και δικαστική έρευνα. Η υποδιεύ­θυνση της Γενικής Ασφάλειας έστειλε στην Εισαγγελία το κείμενο του «μηνύματος» Παπαδόπουλου, αλλά ύστερα από μελέτη η σχετική δικογραφία μπήκε στο αρχείο.

Στις 21 Φλεβάρη έγινε γνωστό, ότι ο Εισαγγελέας Ν. Σίγουρας, που αποφάσισε την θέση στο αρχείο της δικογρα­φίας, για το «μήνυμα», διατύπωσε σκεπτικό για την απόφασή του αυτή, σύμφωνα με το οποίο: από τη θέση που βρίσκεται αυτή τη στιγμή ο δικτάτορας Γ. Παπαδόπουλος, οποιοδήποτε κεί­μενό του δεν είναι ικανό να προκαλέσει ανησυχία ή φόβο στους πολίτες, να κλονίσει την εμπιστοσύνη του κοινού ή να διαταράξει τις διεθνείς σχέσεις της χώρας.

Στις 24 Φλεβάρη στο Διαρκές Στρατοδικείο της Αεροπορίας (Αθήνας) καταδικάστηκε σε φυλάκιση 4 χρόνων ο σμηνίτης Φ. Ν. Βασιλακόπουλος, 20 χρόνων μέλος φασιστικής ομάδας που είχε συγκροτήσει στην Ανδραβίδα, ο «δημοσιογράφος» Ανδρ. Αγρατίδης (ψάλτης, άνεργος και ομοφυλόφιλος) σύμ­φωνα με καταγγελίες των νεαρών μελών της ομάδας του που λεγόταν «Εθνική Οργάνωσις Ελλάδος». Κατηγορήθηκε γιατί έκλεψε από τη μονάδα του απόρρητα σήματα, τα έδωσε στον Αγραπίδη και ο τελευταίος τα παρέδωσε στον διευθυντή της εφημερίδας «Ελεύθερη Ώρα» που δημοσίευσε την είδηση της διαροής, μαζί με φωτοτυπία τμήματος ενός εγγράφου σήματος το οποίο είχε «χρωματίσει» στην εφημερίδα για να μη διαβά­ζεται εύκολα το περιεχόμενο του απορρήτου. Για την ίδια υπό­θεση κατηγορούνται και ο Αγραπίδης και ο Γρ. Μιχαλόπου- λος υπεύθυνος της «Ε.Ω.».

Στις 30 Μάρτη προφυλακίζεται ο διευθυντής της «Ελεύθε­ρης Ώρας» για παραβίαση των μυστικώ ν της πολιτείας για την δημοσίευση των απορρήτων του «ΓΕΑ». Θα μείνει 15 μέρες στη φυλακή και θα «βγει» μαζί με τον Αγραπίδη που είχε προφυλακιστεί νωρίτερα.

Στις 16 Μάη 1984 ξαναδικάζεται στο Πενταμελές Εφετείο Αθήνας —μετά από αναίρεση— ο βομβιστής λοχαγός Χρ. Τζαβέλας για μια πράξη ηθικής αυτουργίας σε έκρηξη βόμβας για την οποία είχε κηρυχθεί ένοχος στην πρώτη δίκη, αλλά ο φερόμενος σαν φυσικός αυτουργός Νικ. Παναγόπουλος που είχε δικαστεί χωριστά είχε αθωωθεί. Μετά από διαδικασία 20 λεπτών της ώρας θα αθωθεί και ο Τζαβέλας. Στο δικαστήριο μάρτυρας ήταν και ο βομβιστής Ν. Παναγόπουλος, που οδηγή- θηκε (5 χρόνια μετά τη σύλληψή τόυ) σε αναπηρικό καροτ­σάκι. Τα πόδια του δεν γιατρεύτηκαν από τις σφαίρες.

210

Στις 24 Μάη 1984 δίνεται στον τύπο, το ψηφοδέλτιο της ΕΠΕΝ για τις Ευρωεκλογές. Οι υποψήφιοι είναι: Δημητριάδης Χρύσανθος μηχ/γος-ηλεκ/γος, τ. πρόεδρος EOT, Δημόπουλος Αριστείδης δικηγόρος-τ. υπουργός, Ζουρνατζής Σπυρίδων δικηγόρος-τ. υπουργός, Στειρόπουλος Νικόλαος δικηγόρος-τ. βουλευτής, Αποστολίδης Ιωάννης οικονομολόγος-τ. πρέσβης, Μίχαλος Χρήστος επιχειρηματίας-τ. υπουργός, Σταθόπουλος Σπυρίδων δρ. πολ. επιστημών, Χαρίτος Ιωάννης δικηγόρος, Μιχαλολιάς Παναγιώτης δικηγόρος, Τόσκας Οδυσσεύς δικηγό­ρος πρόεδρος βασιλικής ενώσεως, Γαλανόπουλος Παναγιώτης δικηγόρος-τ. νομάρχης, Θεοδωρομπεάκου Μαίρη κοινωνιολό- γος-καθηγήτρια, Καλαϊτζάκης Μίνως δικηγόρος-τ. νομάρχης, Παναγιωτακόπουλος Ιωαν. αξ/κος χωρ/κής ε.α., Τζελέπης Ιωάννης γεωπόνος, Δεμερούτης Νικόλαος δικηγόρος, Δημό­πουλος Δημήτριος μηχ/γος-ηλεκ/γος-τ.γ. γραμμ. υπουργείου, Στεργιάδου Ανδρομάχη κτηματίας-τ. πρόεδρος δημ. συμβου­λίου Γρεβενών, Γοβεδάρος Κωνσταντίνος οδοντίατρος-μέλος Δ.Σ. ΠΑΣΕΓΕΣ, Τατσόπουλος Περικλής τ. γ. γρ. συλλόγου ελαιοπαραγωγών Φθιώτιδος, Μακρής Απόστολος φαρμακο­ποιός, Παπαδόπουλος Χαράλαμπος πτυχ. πολ. επιστημών-τ. γεν. γραμματεύς υπουργείου. Βέβαια οι τίτλοι των υπουργών, γενικών γραμματέων υπουργείων, νομαρχών κλπ. των υποψη­φίων, αποκτήθηκαν στην περίοδο της δικτατορίας.

Στις 29 Μάη 1984 στο Αυτόφωρο Τριμελές Πλημμελειοδι­κείο Αθήνας θα δικαστεί για «εγκωμιασμό διαπραχθέντος κακουργήματος» κάποιος υπεύθυνος τοπικής επιτροπής και προεκλογικού κέντρου (του Παγκρατίου) της «ΕΠΕΝ», γιατί από μεγάφωνα, ανάμεσα σε δημοτικά τραγούδια και συνθή­ματα προεκλογικά, ακούγονταν περικοπές από το «μήνυμα» του Γ. Παπαδόπουλου. Ο κατηγορούμενος αθωώθηκε. Στο δικαστήριο προσήλθαν διάφορα «αστέρια» της χούντας για να υπερασπιστούν τον «διωκόμενο συναγωνιστή». Κατάθεσαν ο βασανιστής Δ. Παπαχαραλάμπους, απόστρατος ταγματάρχης, ο Ιω. Ροϊδοδήμος, απόστρατος επίσης (το 1967 στο πραξικό­πημα είχε συλλάβει τον Ανδρέα Παπανδρέου) ενώ περίμεναν, ο επίσης καταδικασμένος για βασανιστήρια, απόστρατος ανώ­τερος αξιωματικός Β. Ιωαννίδης, διάφοροι άλλοι και ο... Νάσος Πατέτσος, Παλιός τραγουδιστής (που δεν του ξεφεύγει δίκη χουντικών που να μην προσέλθει για συμπαράσταση...)

Αλλά η ακροδεξιά δεν εκπροσωπήθηκε μόνο από την ΕΠΕΝ στις Ευρωεκλογές. Η «ιδεολογική» συνέχεια της χούν­τας «κατέβασε» άλλα δυο ψηφοδέλτια. Το ένα ήταν του Σπ.

211

Μαρκεζίνη «δοτού» «Πρωθυπουργού» του Παπαδόπουλου και το άλλο «των νειάτων της Ελλάδος» του ΕΝΕΚ.

Οι υποψήφιοι ευρωβουλευτές τους ήταν:

ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΤΩΝ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΩΝ Μαρκεζίνης Σπυρίδων του Βασιλείου, Αλεξιάδης Γεώργιος του Σταύρου, Μπαλτατζής-Μαυροκορδάτος Νικόλαος του Γεωργίου, Ζησόπουλος Δημήτριος του Κωνσταντίνου, Τσι- τσικλής Μιχαήλ του Ιωάννου, Παπαδόπουλος Ό μηρος του Ιορδάνη, Κυριαζής Αχιλλεύς του Δημητρίου, Μάλλιος Νικό­λαος του Σπυρίδωνος, Καψάλη Ελισάβετ του θάνου, Κοντο- γεώργος Βασίλειος του Κωνσταντίνου, Αργιάννης Νικόλαος του Δημητρίου, Βογιατζής Αντώνιος του Γεωργίου, Γιαννίκας Αθανάσιος του Κωνσταντίνου, Τράντας Δημήτριος του Γεωρ­γίου, Κυριαζής Ιωάννης του Κυριάκου, Κάπα-Τριανταφύλλου Κωνσταντίνα του Κωνσταντίνου, Γριβέας Μιχαήλ του Αθανα­σίου, Ιωάννου Δημήτριος του Νικολάου, Παναγάκος Γεώργιος του Δημητρίου, Σωτηρίου Ιωάννης του Κωνσταντίνου, Δημη­τρίου Γεώργιος του Ιωάννου, Μυρογιάννης Αριστείδης του Γεωργίου, Τσίμπος Δημήτριος του Ιωάννου

ΤΟ ΨΗΦΟΔΕΛΤΙΟ ΤΟΥ ΕΝΕΚ Μιχαλοπούλου Μαρκέλλα Πτυχιούχος Παντείου, Καραμπέ- τσος Θεόδωρος Διδάκτωρ Κτηνιατρικής, Κόκκαλης Δημήτριος Πολιτικός Μηχανικός μέλος Δ.Ε. του ΕΝΕΚ, Γκίνης Παναγι­ώτης Συνταγματάρχης ε.α., Βίρλας Χρήστος Δημοσιογράφος, Λιατόπουλος Δημήτριος Διπλωματούχος Οικονομολόγος, Σταυ- ρόπουλος Σπυρίδων Εμπορικός Αντιπρόσωπος πτυχιούχος Παντείου, Γ ραμματικογιάννης Αλέξανδρος Συνδικαλιστής (ΕΚΑ), Μπέκιος Δημήτριος Οικονομολόγος, Σακοράφας Βα­σίλειος Έμπορος, Σκουτέλη Αικατερίνη Οικοκυρικά, Χρόνης Γεώργιος Εστιάτωρ, Τζιούφας Χρήστος Αγρότης, Τζιούτζιας Βασίλειος Βιβλιοπώλης, ΖαΓρης Νικόλαος Ιδιωτικός Υπάλλη­λος, Παυλογιάννης Νικόλαος Επιχειρηματίας, Παπαδόπουλος Σπυρίδων Εκδότης, Πρόεδρος Πειθαρχικού Συμβ. του ΕΝΕΚ, Κούρτογλου Πρόδρομος Πολιτικός Μηχανικός μέλος Ε.Ε. του ΕΝΕΚ, Ξανθάκος Κωνσταντίνος Οικονομολόγος, μέλος Κ.Δ. του ΕΝΕΚ, Χατζηδήμα Ά ννα Οικοκυρά, μέλος Κ.Δ. του ΕΝΕΚ, Τσούγκος Δημήτριος Δικηγόρος, μέλος Ε.Ε. του ΕΝΕΚ, Σχοινάς Ιωάννης Εκδότης, μέλος Ε.Ε. του ΕΝΕΚ, Πλεύρης Κωνσταντίνος Επίτιμος καθηγητής Πανεπιστημίου, Δικηγόρος

212

Τα τρία «κόμματα» της ακροδεξιάς δεν κατάφεραν πάλι να πάρουν στις Ευρωεκλογές μεγάλο ποσοστό. Μαζί και τα τρία ψηφοδέλτια δεν έλαβαν ούτε το 2,5% των ψήφων.

Το μεγάλο ποσοστό από αυτό το μικρό κομμάτι του εκλογι­κού σώματος, το πήρε η ΕΠΕΝ του Παπαδόπουλου, που εξέ­λεξε και ένα Ευρωβουλευτή, τον Χρύσανθο Δημητριάδη, μη­χανολόγο ηλεκτρολόγο. Συγκεκριμένα οι ψήφοι και τα ποσο­στά που πήραν, οι τρεις συνδιασμοί είναι:

ΕΠΕΝ: ψήφοι 136.642 ποσοστό 2,29%ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΟΙ: ψήφοι 10.152 ποσοστό 0,17%ΕΝΕΚ: ψήφοι 5.592 ποσοστό 0.09%Οι φιλοχουντικές εφημερίδες πανηγύρισαν σαν νίκη τους

την εκλογή Ευρωβουλευτή της ΕΠΕΝ και έκαναν λόγο για «ξεκίνημα αγώνων» για την αποφυλάκιση των «εγκλείστων αξιωματικών» και να απειλούν την «Νέα Δημοκρατία» ότι αυ­τοί θα δημιουργήσουν την μεγάλη Εθνικόφρονα Παράταξη με εμβλήματα και πιστεύω τη χούντα και το βασιλιά...

213

ΠΡΩΤΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

1. Πρωθυπουργός

2. Αντιπρόεδρος και Υπ­ουργός Εθν. Αμύνης

3. Υπ. Συντονισμού

4. Υπ. Εσωτερικών

5. Υπουργός Προεδρίας Κυβερνήσεως

6. Υπ. Δικαιοσύνης

7. Υπ. Εθν. Παιδείας και Θρησκευμάτων

8. Υπ. Δημ. Έργων

9. Υπ. Δημ. Τάξεως10. Υπουργός Κοιν.

Προνοίας11. Υπ. Οικονομικών

12. Υπ. Εξωτερικών

13. Υπ. Εμπορίου14. Υπ. Βιομηχανίας

15. Υπ. Γεωργίας16. Υπ. Εμπορικής

Ναυτιλίας17. Υπ. Συγκοινωνιών18. Υπ. Εργασίας19. Υφυπουργός

Εθνικής Αμύνης

Κων. Κόλλιας Εισαγγελεύς Αρείου Πάγου

Γρηγ. Σπαντιδάκης Α ντ/γο ς Αρχηγός Γ.Ε.Σ.Νικ. Μακαρέζος Σ υν/ρχης Πυροβολικού Στυλ. Παττακός Ταξίαρχος

Γεωρ. Παπαδόπουλος Σ υντ/ρχης Πυροβολικού Λεων. Ροζάκης Αρεοπαγίτης

Κων. Καλαμποκιάς Αρεοπαγίτης Παν. Τσαρούχης Α ντ/γελεύς Αρείου Πάγου Παύλος Τοτόμης

Ευσ. Πουλαντζάς Αδ. Ανδρουτσόπουλος ΔικηγόροςΠ. Οικονόμου-Γκούρας ΠρέσβυςΓ. Παπαδημητρακόπουλος

Ν. Οικονομόπουλος Αρεοπαγίτης Αλεξ. Ματθαίου

Αθαν. Αθανασίου I. Τσαντήλας Αντώνιος Λέκκας

Γεωρ. Ζωϊτάκης Αντιστράτηγος

20. Υφυπουργός Συγκοινωνιών

21. Υφυπουργός Συντονισμού

22. Υφυπουργός Οικονομικών

23. Υφ. Εμπορίου24. Υφ. Εθν. Παιδίας

& Θρησκευμάτων

Δ. Οικονομόπουλος

I. Ροδινός-Ορλάνδος

Σπ. Λιζάρδος Γ. Γεωργακόπουλος

Θεοφ. Παπακωνσταντίνου

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ

. 1. Υπ. Δικαιοσύνης

2. Υπ. Εθν. Παιδείας & Θρησκευμάτων

3. Υπ. Εργασίας

4. Υπ. Εξωτερικών

5. Υπ. Δημ. Έργων

6.' Υπ. Εξωτερικών

7. Υπ. Εργασίας

8. Υφυπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας

9. Υφ. Βιομηχανίας

Κων. Καλαμποκιάς Αρεοπαγίτης

Θ. ΠαπακωνσταντίνουI. Ξυδόπουλος Δικηγόρος Κων. Κόλλιας Πρωθυπουργός Κ. Παπαδημητρίου Καθηγ. της Πολυτεχνικής Σχολής Παν. Θεσσαλονίκης Παν. Πιπινέλης Διπλωμάτης Δημ. Πουλέας Δικηγόρος

Σ. ΛαμπίρηςΙατρός, Εκτ. Καθ. Παν/μίου Κων. Κυπραίος Χημικός

ΔΕΥΤΕΡΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

1. Πρωθυπουργός Υπουργός Εθν. Άμυναςκαι Προεδρίας Γ. Παπαδόπουλος

2. Α ντ/δρος Κυβερνήσεως& Υπ. Εσωτερικών Στυλ. Παττακός

3. Υπ. Συντονισμού : Νικ. Μακαρέζος

216

4. Υπ. Εθν. Παιδείας & Θρησκευμάτων

5. Υπ. Εμπορίου6. Υπ. Δικαιοσύνης7. Υπ. Γεωργίας8. Υπ. Εργασίας9. Υπ. Βιομηχανίας

10. Υπ. Εμπορικής Ναυτιλίας

11. Υπουργός Κοιν. Προνοίας

12. Υπ. Δημ. Έργων13. Υπ. Εξωτερικών

14. Υπ. Οικονομικών

15. Υπ. Συγκοινωνιών16. Υπ. Δημ. Τάξεως17. Υπ. Β. Ελλάδος

18. Υφ. Συντονισμού19. Υφ. Εμπορίου20. Υφ. Κοινωνικής

Πρόνοιας & Υγιεινής21. Υφ. Οικονομικών22. Υφ.Προεδρίας

Κυβερνήσεως

θ . Παπακωνσταντίνου Γ. Παπαδημητρακόπουλος Κων. Καλαμποκιάς Αλ. Ματθαίου Δημ. Πουλέας Κων. Κυπραίος

Αθαν. Αθανασίου

Ευσ. Πουλαντζάς Κων. Παπαδημητρίου

Παν. Πιπινέλης

Αδ. Ανδρουτσόπουλος Παύλος Τοτόμης Παν. Τζεβελέκος

Δημ. Πατίλης ΤαξίαρχοςΙω. Ροδινός Ορλάνδος Γεωρ. Γεωργακέλλος

Σ. Λαμπίρης Σπ. Αιζάρδος

Μιχαήλ Σιδεράτος

ΤΡΙΤΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

1. Πρωθυπουργός Υπ. Εθν. Άμυνας

2. Α ' Αντ/δρος Κυβερνήσεως Υπουργός Εσωτερικών

3. Β ' Αντ/δρος Κυβερνήσεως

4. Υπ. Εξωτερικών5. Υπ. Συντονισμμού6. Υπ. Αναπληρωτής

Συντονισμού

Γεωρ. Παπαδόπουλος

Στυλιανός Παττακός

Δημ. Πατίλης Παν. Πιπινέλης Νικόλαος Μακαρέζος

I. Ροδίνος Ορλάνδος

7. Υπ. Δικαιοσύνης

8. Υπ. Εθν. Παιδείας & Θρησκευμάτων

9. Υπ. Οικονομικών10. Υπ. Εμπορίου

11. Υπ. Βιομηχανίας12. Υπ. Δημ. Έργων13. Υπ. Συγκοινωνιών14. Υπ. Γεωργίας15. Υπουργός Κοιν.

Προνοίας

16. Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας

17. Υπ. Εργασίας

18. Υπ. Δημ. Τάξεως19. Υφ. Συντονισμού20. Μόνιμος Υφυπουργός

Εξωτερικών21. Υφ. Οικονομικών

22. Υφυπουργός Προεδρίας Κυβερ/σεως:

23. Υφυπουργός Εθν. Παιδείας & Θρησ/των :

24. Υφ. Γεωργίας

25. Υφ. Εμπορίου26. Υφυπουργός

Κοινωνικής Προνοίας :

I. Κ. Τριανταφυλλόπουλος Καθηγ. Παν/μίου Αθηνών

Θ. Παπακωνσταντίνου Αδ. Ανδρουτσόπουλος Επαμ. Τσέλος Πρώην Υπουργός και Γ εν/κός Δ /ν τη ς Ο.Τ.Ε. Κων. Κυπραίος Κων. Παπαδημητρίου Σπ. Λιζάρος Αλ. Ματθαίου

Λουκάς ΠάτραςΚαθηγ. Παν/μίου Θεσσαλονίκης

Ιωάννης ΧολέβαςΚαθ. Α.Β.Σ. ΘεσσαλονίκηςΑπόστολος ΒογιατζήςΔικηγόροςΠαν. ΤζεβελέκοςΙούλιος Ευλάμπιος

Γεωρ. Χριστόπουλος Νικήτας Σιώρης Οικονομολόγος

Κων. Βοβολίνης Δημοσιογράφος

Δημ. Κουτσογιαννόπουλος Καθ. Π αν/μίου Αθηνών Γεωρ. Τσιτσόπουλος Πρόεδρος Ο ρ/σμού Ζαχάρεως Γεωρ. Γεωργακέλλος

Ηλίας Δημητράς Κοινωνιολόγος

218

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ

1. Υπ. Δικαιοσύνης

2. Υπ. Βορ. Ελλάδος

3. Υπ. Συγκοινωνιών

4. Υπ. Εθν. Παιδείας & Θρησκευμάτων

5. Αναπληρωτής Υπουργ. Συγκοινωνιών

6. Αναπληρωτής Υπουργ. Προεδρ. Κυβερνήσεως

7. Υφ. Εξωτερικών8. Υφ. Εθν. Παιδείας

& Θρησκευμάτων9. Υφ. Οικονομικών

10. Υφ. Γεωργίας

Ηλ. Κυριακόπουλος Τακτικός Καθ. του Δ ιοικητικού Δικαίου του Π αν/μίου Θεσσαλονίκης Γ. Βάλλης Αντιστράτηγος ε.α.Εμμ. Φθενάκης Π ολιτικός μηχανικός

Γεωρ. Παπαδόπουλος

Δημ. Πατίλης

Ιω. Αγαθαγγέλου ΔικηγόροςΓεωρ. Τσιτσόπουλος

Νικήτας Σιώρης Μιχαήλ Κοζώνης ΟικονομολόγοςI. Παπαβλαχόπουλος Απόφοιτος Νομικής Σχολής

ΠΡΩΤΟΣ ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

1. Αναπληρωτής Υπουργ. Συντονισμού

2. Υπ. Βορ. Ελλάδος

3. Υπ. Γεωργίας

4. Υφ. Συντονισμού

5. Υπ. Συγκοινωνιών

6. Υφ. Γεωργίας7. Υφ. Οικονομικών8. Υφ. Προεδρίας

Κυβερνήσεως

Εμμ. Φθενάκηςπρώην Υπουργ. Συγ/νιώ νΑλ. Ματθαίουπρώην Υπουργ. ΓεωργίαςI. Παπαβλαχόπουλοςπρώην Υφ/ργός ΓεωργίαςΜιχαήλ Κοζώνηςπρώην Υφ/ργός ΟικονομικώνΓ. Βάλληςπρώην Υπουργός Β. Ελλάδος Παν. Γ. Παπαπαναγιώτου Χρήστος Αχής

Δημ. Τσάκωνας

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

1. Υπ. Δικαιοσύνης2. Υπ. Κ. Υπηρεσιών3. Υπ. Εμπορίου4. Υπ. Εργασίας5. Υπ. Αναπ/τής Εθν.

Παιδείας και Θρησκευμάτων

6. Υπουργόςάνευ Χαρτοφυλακείου

7. Υπουργός άνευ Χαρτοφυλακείου

8. Υφυπουργός Παρά τω Πρωθυπουργώ

9. Υφυπουργός Παρά τω Πρωθυπουργώ

10. Υφυπουργός Παρά τω Πρωθυπουργώ

11. Υφ. Εθν. Παιδείας & Θρησκευμάτων

12. Υφυπουργός Κοιν. Υπηρεσιών

13. Υπ. Εξωτερικών14. Υπ. Εθν. Παιδείας

& Θρησκευμάτων15. Υφ. Εξωτερικών

16. Υπ. Βορ. Ελλάδος

Αγγ. Τσουκαλάς Γεωρ. Δουβαλόπουλος Σπυρίδων Ζάππας Παυλ. Μανωλόπουλος

Νικήτας Σιώρης

Λουκάς Πάτρας

Νικόλαος Εφέσιος

Κων. Μιχαλόπουλος

Γεωρ. Γεωργάλας

Διομ. Αγγελόπουλος

Σπ. Δημητράκος

Δημ. Π. Λαμπράκος Γεωρ. Παπαδόπουλος

Νικήτας Σιώρης Χριστιανός Ξανθόπουλος- Παλαμάς Λουκάς Πάτρας

ΤΕΤΑΡΤΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

1. Πρωθυπουργός2. Α ' Αντιπρόεδρος3. Β ' Αντιπρόεδρος4. Υπουργός βοηθός

Πρωθυπουργού5. Υπουργός

άνευ Χαρτοφυλακείου6. Υφυπουργός παρά τω

Πρωθυπουργώ

Γ. Παπαδόπουλος Στ. Παττακός Νικ. Μακαρέζος

Ιω. Αγαθαγγέλου

Εμμ. Φθενάκης

Β. Σταματόπουλος

220

Υ πουργείον Κ υβερνητικής Π ολιτικ ής

7. Υπουργός8. Υφυπουργός9. Υφυπουργός

Γ. Παπαδόπουλος Κ. Μιχαλόπουλος Ηλ. Μπαλόπουλος

Υπουργείον Εξωτερικών

10. Υπουργός11. Υφυπουργός12. Υφυπουργός

Γ. ΠαπαδόπουλοςΧρ. Ξανθόπουλος-ΠαλαμάςΔ. Τσάκωνας

Υπουργείον Εθνικής Άμυνας

13. Υπουργός Γ. Παπαδόπουλος

Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας

14. Υπουργός15. Υπ. Αναπληρωτής16. Υφυπουργός17. Υφυπουργός18. Υφυπουργός

: Γ. Πεζόπουλος I. Σταυρόπουλος Π. Παπαπαναγιώτου

: Αν. Χωριατόπουλος : Γ. Κάρτερ

Υπουργείον Εσωτερικών

19. Υπουργός20. Υπ. Αναπληρωτής

Αδ. Ανδρουτσόπουλος Ν. Εφέσιος

Υφυπουργοί - Περιφερειακοί Διοικηταί

21. Αττικής & Νήσων22. Κεντρικής και

Δυτικής Μακεδονίας23. Πελοποννήσου και

Δυτ. Στερεάς24. Θεσσαλίας25. Κρήτης26. Ηπείρου27. Ανατολ. Μακεδονίας

και Θράκης

Κ. Παπαδόπουλος

Ν. Γκαντώνας

Κ. Καρύδας I. Λαδάς Γ. Γεωργάλας Δ. Αγγελόπουλος

Κ. Μπράβος

η ι

28. Υπουργός I. Κούλης29. Υφυπουργός Μ. Κοζώνης30. Υφυπουργός Αρ. Δημόπουλος

Υπουργείον Πολιτισμού και Επιστημών

31. Υπουργός Κ. Παναγιωτάκης

Υπ. Εθνικής Παιδείας ναι Θρησκευμάτων

32. Υπουργός Γ. Φραγκάτος33. Υφυπουργός Σπ. Δημητράκος

Υπ. Κοινωνικών Υπηρεσιών

34. Υπουργός Αντ. Μπερνάρης35. Υφυπουργός : Π. Λαμπράκος

Υπ. Ναυτιλίας, Μεταφορών και Επικοινωνιών

36. Υπουργός : Ορ. Γιακάς

Υπουργείον Δημοσίας Τάξεως

37. Υπουργός Σπ. Βελιανίτης

Υπουργείον Δημοσίων Έργων

38. Υπουργός Κ. Παπαδημητρίου39. Υφυπουργός : Αθ. Στεργιόπουλος

Υπουργείον Δικαιοσύνης

40. Υπουργός : Αγγ. Τσουκαλάς

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ

1. ΥφυπουργόςΝαυτιλίας-Μεταφορών-Επικοινωνιών Μιχ. Παπαδογιάννης

Υ πουργείον Ο ικονομ ικώ ν

222

ΠΡΩΤΟΣ ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

1. Υπ. Αναπληρωτής Εξωτερικών

2. Υπ. Αναπληρωτής Υπ. Εθν. Οικονομίας

3. Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ

4. Υφ. παρά τω Πρωθυπουργώ

5. Υφ. Εξωτερικών επί πολιτικών και εμπορικών υποθέσεων

Χριστ. Ξανθόπουλος-Παλαμάς

Σωτ. Αγαπητίδης

Διομ. Αγγελόπουλος

Χρηστ. Μίχαλος

Κων. Παναγιωτάκος πρεσβευτής εις Λευκωσίαν

6. Υφ . Εσωτερικών Περιφερειακός ΔιοικητήςΗπείρου Πέτρος Κωτσέλης

7. Υφ. Εθνικής Οικονομίας επί θεμάτωνΕμπορίου : Αθαν. Παλλάντιος

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

1. Αντιβασιλεύς- Πρωθυπουργός

2. Α ' Αντιπρόεδρος3. Β ' Αντιπρόεδρος4. Υπουργός παρά τω

Πρωθυπουργώ επί υπουργ. Προγραμματισμού & Κυβ/κής Πολ/κής

5. Υπουργός Παρά τω Πρωθυπουργώ

6. Υπ. Αναπληρωτής Υπουργ. Εσωτερικών

7. Υπουργ. Εθνικής Οικονομίας

8. Υπ. Αναπληρωτής Εθν. Οικονομίας

9. Υπ. Εθν. Παιδείας & θρησκευμάτων

10. Υπ. Κ. Υπηρεσιών

Γ. Παπαδόπουλος Στυλ. Παττακός Νικ. Μακαρέζος

Κων. Παπαδόπουλος

Ιω. Αγαθαγγέλου

Ορ. Γκιακάς

Νικ. Εφέσιος

Κων. Καρύδας

Νικ. Γκαντώνας Ιω. Λαδάς

11. Υπ. Ναυτιλίας- Μεταφορών-Επι/νιών

12. Υπουργός Δημοσίας Τάξεως

13. Υφ. παρά τω Πρωθυπουργώ

14. Υφ. παρά τω Πρωθυπουργώ

15. Υφ. Κυβερνητικής Πολιτικής

16. Υφ. Εξωτερικών17. Υφ. Εξωτερικών18. Υφ. Εσωτερικών

Περιφερειακός Διοικητής Αττικής και Νήσων

19. Υφ. Εσωτερικών Περιφερειακός Διοικητής Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας

20. Υφ. Εσωτερικών Περιφερειακός Διοικητής Πελοποννήσου και Δυτι­κής Στερεάς Ελλάδος

21. Υφ. Εσωτερικών Περιφερειακός Διοικητής Θεσσαλίας

22. Υφυπουργός Εθνικής Οικονομίας επί θεμάτων απασχολήσεως

23. Υφυ. Εθνικής Οικονομίας επί θεμάτων εμπορίου

24. Υφ. Εθνικής Παιδείας & Θρησκευμάτων

25. Υφυπουργός Κοιν. Υπηρεσιών

Εμμ. Φθενάκης

Βασ. Τσούμπας

Κων. Ασλανίδης

Σπυρ. Κατσώτας

Διομ. Αγγελόπουλος Αλεξ. Χατζηπέτρος Κων. Μιχαλόπουλος

Στυλ. Σκανδάλης

Αντ. Αναστασόπουλος

Αντ. Λέκκας

Χρ. Μίχαλος

Κλ. Δαμιανός

Μιχ. Μπαλόπουλος

Δημ. Τσάκωνας

Αντ. Μέξης

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ1. Υπ. Αναπληρωτής

υπουργού Εξωτερικών : Αν. Καβαλλιεράτος Πρέσβυς

. Υφ. Εθνικής Παιδείας & Θρησκευμάτων

. Υφ. Εθνικής Παιδείας & Θρησκευμάτων

. Υφυπουργός Δημοσίων Έργων

Κων. Ασλανίδης

Αθαν. Στεργιόπουλος

Ιω. Αλεξίου Πολιτικός μηχανικός

ΠΕΜΠΤΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

1. Πρωθυπουργός2. Αντιπρόεδρος3. Υπ. Συντονισμού4. Υπ. Αναπληρωτής

Συντονισμού5. Υπουργός παρά τω

Πρωθυπουργώ και Εσωτερικών

6. Υπ. Εξωτερικών7. Υπ. Εθν. Άμυνας8. Υπ. Δικαιοσύνης9. Υπ. Δημ. Τάξεως

10. Υπ. Πολιτισμού11. Υπ. Παιδείας12. Υπ. Οικονομικών13. Υπ. Γεωργίας14. Υπ. Βιομηχανίας15. Υπ. Εμπορίου16. Υπ. Ενεργείας17. Υπ. Απασχολήσεως18. Υπ. Κ. Υπηρεσιών19. Υπ. Δημ. Έργων20. Υπ. Μεταφορών και

Συγκοινωνιών21. Υπ. Εμπ. Ναυτιλίας22. Υφ. Συντονισμού23. Υφ. Συντοντισμού24. Υφ. παρά τω

Πρωθυπουργώ25. Υφ. παρά τω

Πρωθυπουργώ26. Υφ. Εξωτερικών

Σπ. Μαρκεζίνης Χαρ. Μητρελιάς Θ. Καψάλης

Λ. Ευταξίας

I. ΑγαθαγγέλουΧρ. Ξανθόπουλος-ΠαλαμάςΝ. ΕφέσιοςΚ. ΧριστόπουλοςΠ. θεράποςΚ. ΠαναγιωτάκηςΠ. ΣιφναίοςI. ΚούληςΓ. ΚουτσουμάρηςΝ. ΜομφεράτοςΝ. ΓρηγοριάδηςΑπ. ΠαπαγεωργίουΓ. ΑλεξιάδηςX. ΠαναγιωτόπουλοςΚων. Παπαδημητρίου

Ορ. Γιακάς Αλ. Κ. Βούλτσος Κ. Θάνος Ιερ. Δελούδας

Διομ. Αγγελόπουλος

Σπ. Ζουρνατζής Κων. Μιχαλόπουλος

27. Υφ. Εσωτερικών28. Υφ. Εσωτερικών29. Υφ. Εσωτερικών30. Υφ. Εσωτερικών31. Υφ. Εσωτερικών32. Υφ. Εσωτερικών33. Υφ. Εθν. Παιδείας

& θρησκευμάτων34. Υφ. Εθν. Παιδείας

& θρησκευμάτων35. Υφ. Οικονομικών36. Υφ. Εμπορίου37. Υφ. Κοινωνικών

Υπηρεσιών38. Υφ. Δ. Έργων39. Υφ. Εσωτερικών

Χρ. Στ. Σκανδάλης Αντ. Χωριατόπουλος Χρ. Μίχαλος Κων. Μπράβος Π. Φακιολάκης Αλ. Παπαδόπουλος

Στ. Κορρές

Α. ΣτεργιόπουλοςI. Τράκας Σπ. Βλαχάκης

Αν. Σαμαράς θεμ. Μιχαλόπουλος θεοδ. Σαράντης

ΕΚΤΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

1. Πρωθυπουργός Υπουργός Συντονισμού & Προγραμματισμού και Υπουργός Οικονομικών:

2. Υπ. Προεδρίας Κυβερνήσεως

3. Υπ. Εξωτερικών

4. Υπ. Εθν. Αμύνης

5. Υπ. Δικαιοσύνης

6. Υπ. Δημ. Τάξεως

7. Υπ. Πολιτισμού και Επιστημών

8. Υπ. Γεωργίας

9. Υπ. Βιομηχανίας και Ενεργείας

■10. Υπ. Δημ. Έργων

Αδ. Ανδρουτσόπουλος

Κων. Ράλλης πρώην βουλευτής Ε.Ρ.Ε. Σπ. Τετενές πρώην πρέσβυς Ευστ. Λατσούδης αντιστράτηγος ε,α.Στυλ. Τριανταφύλλου δικηγόρος Γεωρ. Τσουμάνης αντιστράτηγος ε.ά

Δημ. Τσάκωνας Τζ. Τζωρτζάκης πρώην δήμαρχος Γυθείου

Κων. Κυπραίος Τρ. Τριανταφυλλάκός πρώην βουλευτής Ε.Ρ.Ε.

11. Υπ. Μεταφορών και Επικοινωνιών

12. Υπ. Εμπ. Ναυτιλίας

13. Υφ. Συντονισμού και Προγραμματισμού

14. Υφ. Εσωτερικών

15. Υφ. Εθν. Παιδείας Α Θρησκευμάτων

16. Υφ. Οικονομικών

17. Υφ. Εμπορίου

18. Υφ. Εσωτερικών Περιφερειακός Δ/της Αττικής και Νήσων

Αλ. Τζαβέλας αντ/δρος Ελ. Συνεδρίου Κων. Σκιαδόπουλος υποναύαρχος ε,α.

Τρ. Ελευθερίου καθ. ΑΣΟ ΕΕ Αθ. Τσαρμακλής ycv. επιθ. διοικήσεως

Σπ. Βλάχος πρώην im/τή ς ΕΤΒΑ Γ. Δημακόπουλος υφηγητής Παντείου Παν. Παπαδάς οικονομολόγος

Πρ. Ανανιάδης δικηγόρος Καβάλας

ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ 1

1. Υπ. Εσωτερικών

2. Υπ. άνευ Χαρτοφυλακείου

3. Υπ. Εθν. Παιδείας & Θρησκευμάτων

4. Υπ. Κοιν. Υπηρεσιών και προσωρινώς Απασχολήσεως

5. Υφ. Γεωργίας

6. Υφ. Μεταφορών και Επικοινωνιών

Βασ. Τσούμπας αντιστράτηγος ε,α.

Ηλ. Μπαλόπουλος καθηγητής ΑΣΟ ΕΕ

Παν. Χρήστουκαθ. Παν/μίου Θεσσαλονίκης

Χαρ. Γεωργιόπουλος τέως πρόεδρος Ν.Σ.Κ.Φ. Λεγάκης γεωπόνος

Διον. Γυαλίστρας ηλεκτρολόγος-μηχανολόγος

227

ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ 2

1. Υπ. Εμπορίου Γ. Αναστασόπουλος2. Υπ. Απασχολήσεως Π. Παπαρροδόπουλος3. Υφυπουργός παρά τω

Πρωθυπουργώ Δημ. Καρακώστας4. Υφ. Μεταφορών και

Επικοινωνιών Εμμ. Εμμανουήλ5. Διά Π.Δ. ανετέθησαν

καθήκοντα Υπουργού ΑναπληρωτούΣυντονισμού εις τον Ηλ. Μπαλόπουλον

Υπουρ. άνευ Χαρτοφυλακείου

ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ 3

1. Υφ. Εσωτερικών : Παντελής Νίτσας2. Υφ. Βιομηχανίας : Ηλ. Ευθυμιάδης

1. Υφυπουργός παρά τωΠρωθυπουργώ : Γεωρ. Αλεξανδρής

2. ΥφυπουργόςΚοιν. Υπηρεσιών Γεωρ. Κωττάκης

3. Υπ. Εξωτερικών καιΒιομηχανίας Κων. Κυπραίος

ΟΙ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ

(χρονολογίες)

Πρώτη: 21-22 Απριλίου 1967 Δεύτερη: 13-14 Δεκεμβρίου 1967 Τρίτη: 20 Ιουνίου 1968 Τέταρτη: 26 Αυγούστου 1971Πέμπτη: 8 Οκτωβρίου 1973 (η πρώτη υπό το πολίτευμα Προ- εδρευομένης Δημοκρατίας)Έκτη: 25-26 Νοεμβρίου 1973

(σ.σ. Τα στοιχεία για τις κυβερνήσεις πήραμε από το βιβλίο του δικηγόρου Κ. Διγκαβέ.

228

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΟΝΟΜΑΤΩΝ

Α

1. Αβδουλάς Μεγακλής: αστυνομικός, στις 6/7/77 παραπέμπεται με βούλευμα σε δίκη για συμμετοχή (πράξεις ή παραλήψεις) στην κηδεία του Μάλλιου της 16/12/76. Στις 13/5/78 δικάζεται και αθωώνεται.

2. Αβραμόμουλος Νικόλαος ή Ηράκλειτος: εθνικοσοσιαλιστής, γλύπτης (;) και αρχηγός του «κόμματος» των «Ελληνοσοσιαλι- στών». Κατηγορήθηκε για ηθική αυτουργία σε βομβιστική ενέργεια του οπαδού του Ν. Σιμωνετάτου, προφυλακίστηκε στις 14/9/77 αλλά απαλλάχτηκε με βούλευμα στις 31/1/78.

3. Αγαθαγγέλου Ιωάννης: «υπουργός» σε τέσσερις χουντικές «Κυ­βερνήσεις». Γλύτωσε την τιμωρία λόγω «στιγμιαίου». Πέθανε (το 1982;).

4. Αγαπητίδης Σωτήριος: «υπουργός» στην τέταρτη χουντική «Κυβέρνηση». Δεν τιμωρήθηκε.

5. Αγγελής Ιωάννης: έφεδρος υπαξιωματικός, βασανιστής. Παρα- πέμφθηκε για βασανιστήρια σε κρατούμενους με δυο βουλεύμα­τα στο Στρατοδικείο στις 11/7/75 και 19/9/75. Στην πρώτη δί­κη (απόφαση 12/9/75) καταδικάζεται σε 5 χρόνια φυλακή. Στη δεύτερη (απόφαση 9/12/75) ακόμη 3 χρόνια φυλακή. Στις 22/4/76 θα τιμωρηθεί από το Αναθεωρητικό σε 6 χρόνια φυλα­κή και για τις δυο προηγούμενες υποθέσεις (σειρές βασανι- σμών). Κατά πληροφορίες ζει στην Άμφισσα.

6. Αγγελής Οδυσέας: στρατηγός, Α/ΕΔ, «αντιπρόεδρος» της «Δη­μοκρατίας» και ...στρατιώτης. Στις 3/2/75 τίθεται σε «κατ’ οί­κον» περιορισμό. Με βούλευμα παραπέμπεται σε δίκη για εσχά- τη προδοσία και στάση στις 23/5/75 και θα του επιβληθεί ποι­νή κάθειρξης 20 χρόνων. Στις 21/6/76 θα ανακοινωθεί ότι με­τατάσσεται στην «τάξη» του στρατιώτη με προεδρικό διάταγμα.

7. Αγγελόπουλος Διομήδης: «υφυπουργός» σε τρεις «κυβερνή­σεις». Δεν τιμωρήθηκε. Ζει στην Αθήνα (γραφείο Ασκληπιού 10).

8. Αγγελόπουλος Σ.: αστυνομικός. Παραπέμπεται σε δίκη για βα­σανιστήρια στην Γενική Ασφάλεια του Πειραιά. Στις 25/5/76 στο δικαστήριο μαζί με άλλους κατηγορούμενους θα παραδεχθεί τις πράξεις του, θα ζητήσει συγγνώμη και θα ανα- κληθούν οι μηνύσεις. Η δίκη, θα τελειώσει με απαλλαγή του.

9. Αδαμόπουλος Γ.: αστυνομικός. Υπηρετούσε στην Πάτρα στη

229

δικτατορία, δικάστηκε για βασανιστήρια και του επιβλήθηκαν διάφορες ποινές. Στις 7/9/75 καταδικάζεται σε 6 χρόνια, 8 μή­νες και 10 μέρες. Στις 16/12/75 σε άλλη δίκη 4 μήνες φυλακή. Στις 23/2/76 στο εφετείο η ποινή της 7/9/75 γίνεται 12 μήνες. Στις 4/6/76 θα ξαναδικαστεί και θα τιμωρηθεί με φυλάκιση 8 1/2 μηνών.

10. Αθανασίου Αθαν.: «υπουργός» στις δυο πρώτες «κυβερνήσεις» της χούντας. Δεν τιμωρήθηκε.

11. Αλεξανδρής Γεωρ.: «υφυπουργός» για τρεις μήνες στην τελευ­ταία δικτατορική «κυβέρνηση» του Ανδρουτσόπουλου. Δεν τι- μωρήθηκε.

12. Αλεξιάδης Γ.: «υπουργός» του Μαρκεζίνη. Δεν τιμωρήθηκε.13. Αλεξίου Ιω.: «υφυπουργός» στην τέταρτη «κυβέρνηση» του

Παπαδόπουλου. Δεν τιμωρήθηκε.14. Αλμπάνης Ιωάννης: ίλαρχος (λοχαγός του πυροβολικού). Στις

25/2/75 συλλαμβάνεται για τη συνωμοσία των Ιωαννιδικών («πραξικόπημα πυζάμα»). Στις 27/6/75 παραπέμπεται με βού­λευμα στο Στρατοδικείο. Στις 21/7/75 αρχίζει στου Ρουφ η δί­κη για τη συνωμοσία. Στις 9/8/75 βγαίνει απόφαση, αθωώνε­ται. Στις 29/9/75 παραπέμπεται με βούλευμα για τη δολοφονία της Μαρίας Καλαβρού στις 21/4/67. Στις 11/3/76 δικάζεται και τιμωρείται με 5 1/2 χρόνια φυλακή για Καλαβρού. Στις 14/5/77 μετά από αναίρεση και επανάληψη της δίκης η ποινή του μειώνεται σε 3 χρόνια φυλακή. Τώρα ζει στην Αλεξανδρού­πολη καί είναι ιδιωτικός υπάλληλος.

15. Αλφαντάκης Γιώργος: .Δικηγόρος, υπερασπίσθηκε τον «αόρατο δικτάτορα» Ιωαννίδη και πολλούς άλλους «Ιωαννιδικούς» κα­τηγορούμενους (βασανιστές, συνωμότες κλπ.). Στις 10/3/75 δι­ώκεται ποινικά για περιύβριση αρχής, πρόκληση σε απείθεια, διασπορά ψευδών ειδήσεων για δηλώσεις του στον τύπο σχετι­κά με την «χονδροειδή σκευωρία» του Φλεβάρη 1975. θα πα- ραπεμφθεί στο αυτόφωρο τριμελές Πλημμελειοδικείο (σ.σ. αν και είναι δικηγόρος και έχει ειδική δωσιδικία) και θα του επι­βληθεί ΙΟμηνη φυλάκιση. Στις 28/4/75 το Εφετείο μειώνει την ποινή σε 6 μήνες. Στις 2/6/76 θα ξαναδικασθεί για περιύβριση και θα τους επιβληθεί φυλάκιση 5 μηνών. Ο Άρειος Πάγος θα αναιρέσει τις καταδικαστικές αποφάσεις, θα διωχθεί ακόμη για ναυταπάτες και άλλα αδικήματα, αλλά εξακολουθεί να είναι δι­κηγόρος και... κατηγορούμενος.

16. Ανανιάδης Πρ.: «υφυπουργός» της χούντας. Δεν τιμωρήθηκε.17. Αναστασιάδης Στ.: αντισυνταγματάρχης. Στις 19/1/76 συλ-

λαμβάνεται και προφυλακίζεται για δολοφονία του Βουλευτή της ΕΔΑ Γ. Τσαρουχά το Μάη του 1968. Στις 29/4/77 παρα- πέμπεται με βούλευμα σε δίκη. Στις 8/6/79 θα τιμωρηθεί από το κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση 22 μηνών.

230

18. Αναστασίου Αναστ.: αξιωματικός του στρατού τον Αύγουστο I97S παραπέμπεται με βούλευμα για την «σφαγή του Πολυτε­χνείου». Στις 30/12/75 με την απόφαση του πενταμελούς Εφε- τείου στη μεγάλη δίκη θα αθωωθεί. Υπηρετεί στο στρατό.

19. Αναστασόπουλος Ανδρ.: στρατιωτικός. Στις 19/9/75 παραπέ- μπεται σε δίκη για βασανιστήρια, στο Στρατοδικείο. Στις 9/12/75 καταδικάζεται σε φυλάκιση 6 1/2 μηνών. Στο αναθεω­ρητικό η ποινή του στις 22/4/76 έγινε 8 (;) μήνες (σ.σ. Έτσι γράφτηκε σε εφημερίδα —ίσως να έχει γίνει λάθος).

20. Αναστασόπουλος Αντ.: «υφυπουργός» στην τέταρτη «κυβέρ­νηση». Δεν τιμωρήθηκε.

21. Αναστασόπουλος Γ.: «υπουργός» στην έκτη «κυβέρνηση». Δεν τιμωρήθηκε.

22. Αναστασόπουλος /.: «γενικός γραμματέας» υπουργείων σε δυο κυβερνήσεις. Δεν τιμωρήθηκε.

23. Ανδρικόπουλος Αυμπέρης: αστυφύλακας υπηρετούσε έφεδρος υπαξιωματικός στις 21/4/67. Κατηγορήθηκε για το φόνο του Βασ. Πασλή 15 χρονών, στην Πλατεία Αττικής το πρωί του πραξικοπήματος 21/4/67. Στις 6/9/75 παραπέμπεται με τους Παπαδόπουλο Παττακό, Μακαρέζο (που κατηγορούνται για ηθική αυτουργία), σε δίκη για το φόνο. Στις 11/3/76 θα κατα- δικασθεί στο Πενταμελές Εφετείο σε κάθειρξη 8 χρόνων. Τώρα ο Ανδρικόπουλος έχει αποφυλακισθεί και δουλεύει στην Πετρό­λα του Λάτση, στην «ασφάλεια» της επιχείρησης.

24. Ανδρουτσόπουλος Αδαμάντιος: «υπουργός» σε τέσσερις «κυ­βερνήσεις» και «πρωθυπουργός» στην τελευταία. Δεν τιμωρή- θηκε και δεν έκανε δημόσιες εμφανίσεις. Από «παπαδοπουλι- κούς» λέγεται ότι στις ιδιωτικές του συζητήσεις κατηγορεί και βρίζει τον Γ. Παπαδόπουλο.

25. Ανδρουτσόπουλος Βασ.: Δικηγόρος, αδελφός του Αδαμάντιου. Δικάστηκε μαζί με άλλους για παράνομο κυνήγι και τιμωρήθη- κε με φυλάκιση 4 μηνών από το 5μελές Εφετείο.

26. Αντω νόπουλος Δημ.: αξιωματικός του στρατού. Δικάστηκε για βασανιστήρια και τιμωρήθηκε στις 12/9/75 με 6 χρόνια φυλα­κή και στις 9/12/75 με 2 1/2 χρόνια φυλακή στο Διαρκές Στρατοδικείο. Και για τις δυο υποθέσεις το Αναθεωρητικό του επέβαλε 5 χρόνια φυλακή στις 22/4/76. Για κάποιες πράξεις είχε και μια αθωωτική απόφαση μετά από αναίρεση στις 7-7-77.

27. Αντω νόπουλος Ιω.: συνταγματάρχης. Στις 25/2/75 συλλαμβά- νεταί για «πραξικόπημα πυζάμα». Στις 25/6/75 αρχίζει η δίκη και στις 9/8/75 καταδικάζεται σε κάθειρξη 10 χρόνια από το Στρατοδικείο για τη συνωμοσία του Φλεβάρη. Το αναθεωρητι­κό στις 22/1/76 θα μειώσει την ποινή του σε 8 1/2 χρόνια.

28. Αραπάκης Πέτρος: ναύαρχος, Αρχηγός Ναυτικού. Μηνύθηκε

231

το Γενάρη 197S για παράνομη δανειοδότηση από την ΕΤΒΑ αλλά δεν παραπέμφθηκε σε δίκη. Σήμερα είναι απόστρατος και ασχολείται με ένα ξενοδοχείο που έχει (ο ίδιος ή συγγενείς του) στην Ομόνοια (οδός Πειραιώς).

29. Αρτικόπουλος Στάμος: αστυνόμος. Παραπέμφθηκε σε δίκη για τα «έκτροπα» της κηδείας του Μάλλιου στις 6/7/77. Στις 13/5/78 που τελείωσε η δίκη αθωώθηκε. Το 1982 η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ τον έβαλε σε διαθεσιμότητα μαζί με άλλους αστυ­νομικούς.

30. Ασλανίδης Κωνσταντίνος: αντισυνταγματάρχης Γ.Γ. Αθλητι­σμού και «υφυπουργός». Μηνύθηκε με τους πρώτους 15 για το πραξικόπημα της 21/4/67 από το δικηγόρο Λυκουρέζο στις 9/9/74. Διώχθηκε ποινικά για εσχάτη προδοσία, αλλά όταν στις 3/2/75 κλήθηκε σε απολογία δεν εμφανίστηκε στον ανα­κριτή. Διαφεύγει στο εξωτερικό με τη βοήθεια ανθρώπων του υπόκοσμου του Πειραιά. Κατά πληροφορίες πηγε με κότερο στις ακτές της Γιουγκοσλαβίας όπου συνελήφθη και για κά­ποιο λόγο καταδικάστηκε και δούλεψε λίγες μέρες σε καταναγ- καστικά έργα. Μετά τον έδιωξαν και πήγε στην Ιταλία. Στις 21/6/75 συλλαμβάνεται στο Πόρτο Φίνο της Ριβιέρας και ζητά­ει πολιτικό άσυλο, θα ζητηθεί η έκδοσή του από τις Ιταλικές αρχές στην Ελλάδα αλλά ο εισαγγελέας Κόκο που αργότερα δολοφονήθηκε από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες (σ.σ. όχι, βέβαια, για τον Ασλανίδη) θα πει ότι ο Ασλανίδης είναι πολιτικός φυ- γάδας. Το δικαστήριο θα δεχθεί την πρόταση και δεν θα τον εκδόσει. Ο Ασλανίδης αφήνεται ελεύθερος, θα φύγει στην Αμερική και στις 31/7/77 θα δημοσιευθούν σε Ελληνικές εφη­μερίδες πληροφορίες ότι μαζί με τον Τοτόμη και άλλους χουν­τικούς κάνουν συσκέψεις στη Νέα Υόρκη, για να βοηθήσουν του κρατούμενους πραξικοπηματίες. Αργότερα 6/9/77 δημοσι­εύεται πληροφορία ότι βρίσκεται στη Βραζιλία και δουλεύει σαν εκπαιδευτής αλεξιπτωτιστών. Αυτή η τελευταία πληροφο­ρία δεν πρέπει να ήταν ακριβής γιατί άνθρωπος που είχε επα­φές, είπε ότι στη Βραζιλία είχε βιοτεχνία έτοιμων ενδυμάτων. Αρχές του 1984 ο Ασλανίδης ζητάει από τις ελληνικές αρχές να του δώσουν «χαρτιά» για να έλθει στην Ελλάδα για λόγους υγείας. Τελικά θα πάρει άδεια και «χαρτιά» αλλά θα πάει στην Αμερική για θεραπεία. Πάσχει από καρκίνο σε προχωρημένο στάδιο. Τέλη Μάη 1984 βρισκόταν στην Αμερική.

31. Αυγερινός Φ.: υπομοίραρχος. Κατηγορήθηκε και (στις 4/9/77) προφυλακίστηκε σαν συνυπεύθυνος για την απόδραση του Παρ. Μπόλαρη. Δικάστηκε στο Στρατοδικείο και στις 2/12/77 αθωώθηκε.

232

Β

32. Βαγγέλης Ιωάννης: αστυφύλακας. Στις 7-7-78 συνελήφθη στο Αιγάλεω γιατί έγραφε συνθήματα υπέρ της χούντας και εδημι- ούργησε επεισόδια. Δυο μέρες αργότερα καταδικάσθηκε σε φυ­λάκιση δυο μηνών από το αυτόφωρο Μονομελές.

33. Βάλλης Γ.: Αντιστράτηγος ε.α., «υπουργός» στην τρίτη «κυ­βέρνηση» της χούντας. Δεν τιμωρήθηκε.

34. Βαρνάβας Σταύρος: Αντιστράτηγος ε.α. Διοικητής του «Μι­κτού Επιτελείου» ΥΔΤ και μετά την Δικτατορία. Τον Αύγουστο του 1975 παραπέμπεται σε δίκη για το «Πολυτεχνείο» και στις 30-12-75 καταδικάζεται σε τρεις φορές ισόβια και 25 χρόνια κά­θειρξη για ηθική αυτουργία σε φόνους και τραυματισμούς. Στις 20 Αυγούστου 1976, το Ποινικό Τμήμα του Αρείου Πάγου, ακυρώνει την απόφαση με την οποία καταδικάσθηκε και θα ξα- ναδικαστεί. Στις 8 Φλεβάρη 1977 αποφυλακίζεται αφού συμ­πληρώθηκε το 18μηνο της προφυλάκισης και η καταδίκη του είχε ακυρωθεί. Στις 25-2-77 καταδικάζεται σε φυλάκιση 18 μη­νών (ποινή που είχε εκτίσει) για ηθική αυτουργία σε σωματικές βλάβες 13 θυμάτων του Πολυτεχνείου και δεν ξαναμπαίνει στην φυλακή. Σήμερα ζει στην Αθήνα και... ιδιωτεύει.

35. Βασιλακόπουλος Ανδρέας: Αστυνομικός. Στις 20-12-75 με βού­λευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών παραπέμπεται στο κακουργοδικείο για βασανισμούς. Στις 21-4-76 με βούλευμα των Εφετών παραπέμπεται στο Πλημμελειοδικείο. Στις 17-9-76 παύ­ει οριστικά η δίωξη στο ακροατήριο του Τριμελούς Πλημ­μελειοδικείου, γιατί οι μηνύσεις που υποβλήθηκαν εναντίον του για βασανιστήρια υποβλήθηκαν εκπρόθεσμα (στις 18 Απρί­λη 1975).

36. Βηλαράς Δ.: Αστυφύλακας. Στις 26-1-1976 καταδικάζεται σε φυλάκιση 10 μηνών για κακοποίηση στη Δικτατορία (22-11- 1973) του Δ. Φωλόπουλου (πριν και μετά την Δικτατορία) Δή­μαρχου Περιστερίου.

37. Βλαχάκης Σπ.: «Υφυπουργός» στην 5η «κυβέρνηση» της Χούντας. Σήμερα είναι πρόεδρος της Γ.Σ.Ε.Β.Ε. και ζει στην Αθήνα.

38. Βλάχος Σπυρίδων: Πρώην Υποδιοικητής της ΕΤΒΑ «Υφυ­πουργός» στην 6η «κυβέρνηση». Δεν τιμωρήθηκε.

39. Βογιατζής Απόστολος: Δικηγόρος «Υπουργός» τρίτης «κυβέρ­νησης». Δεν τιμωρήθηκε.

40. Βουδικλάρης Δρακούλης: Αντισυνταγματάρχης χωροφυλακής. Στις 29-1-79 ασκείται εναντίον δίωξη για συμμετοχή σε τρομο­κρατική ομάδα και για παράνομη κατοχή όπλων. Στις 5-2-79

233

προφυλακίζεται. Την 1-6-79 καταδικάζεται από το Πενταμελές Εφετείο σε φυλάκιση 2 χρόνων για κατοχή όπλων. Σήμερα ιδι­ωτεύει.

41. Βούλτσος Αλέξανδρος-Κων/νος: «Υπουργός» στην πέμπτη «κυβέρνηση». Δεν τιμωρήθηκε.

42. Βυζανιάρης Πέτρος: Έφεδρος. Στις 19-9-75 παραπέμπεται σε δίκη για βασανιστήρια, στο Στρατοδικείο. Στις 9-12-75 αθωώ­νεται.

Γ

43. Γάκης Σπύρος: Αστυνομικός. Στις 11-9-74 τίθεται σε διάθεσιμό- τητα.

44. Γαρουφαλιάς Πέτρος: Πρώην Υπουργός και αρχηγός της ΕΔΕ. Στις 11-11-74 σε προεκλογική ομιλία του στην οδό Πανεπιστη­μίου αποδοκιμάζεται έντονα από δημοκρατικούς πολίτες που αντιδρούν έτσι στην δημιουργία πολιτικής στέγης για τους «ανθρώπους της χούντας». Στις 3-8-79 με άρθρο του — ανοιχτή επιστολή στον «Ελεύθερο Κόσμο» ζητάει «σύγκληση του Συμ­βουλίου της Δημοκρατίας και σχηματισμό της κυβέρνησης Εθνικοφροσύνης».

45. Γερακίνης Αθανάσιος: Αξιωματικός. Στις 25-2-75 συλλαμβάνε- ται για το «Πραξικόπημα Πυζάμα». Στις 27-6-75 παραπέμπεται με βούλευμα σε δίκη για την ίδια υπόθεση (συνομωσία του Φλεβάρη). Στις 9-8-75 καταδικάζεται σε φυλάκιση πέντε χρό­νων από το Στρατοδικείο. Στο Αναθεωρητικό στις 22-1-76 μει­ώνεται η ποινή του στα τρία χρόνια. Σήμερα ζει στη Χαλκίδα και ιδιωτεύει.

46. Γεράνιος Δ.: Αστυνομικός. Στις 20-12-75 παραπέμπεται στο Κακουργοδικείο για βασανισμούς. Στις 21-4-76 με βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών παραπέμπεται στο Πλημελειοδικείο. Στις 17-9-76 στο ακροατήριο παύει οριστικά η δίωξη γιατί μη- νύθηκε από τα θύματα του εκπρόθεσμα.

47. Γερονικολάου Αντώνιος: Νεοφασίστας. Στις 16-12-1976 πηγαί­νει στην κηδεία του Μάλλιου και λαμβάνει μέρος στα έκτροπα που δημιουργήθηκαν. Στις 6-7-77 παραπέμπεται σε δίκη με βούλευμα για τα επεισόδια και τους τραυματισμούς των δημο­σιογράφων. Στις 13-5-1978 καταδικάζεται σε φυλάκιση 10 μη­νών και αφήνεται ελεύθερος. Στο Εφετείο ξαναδικάζεται εξα­γοράζει την ποινή και αφήνεται ελεύθερος. Τώρα βρίσκεται στην Αμερική για σπουδές.

48. Γεωργακέλος Γεώργιος: «Υφυπουργός» σε δυο «κυβερνήσεις» της χούντας. Δεν τιμωρήθηκε. Ζει στην Αθήνα και ασχολείται με το εμπόριο και το 1974 μετέχει στην εκλογική επιτροπή της ΕΠΕΝ.

234

49. Γεωργακόπουλος Γ.: «Υφυπουργός» στην πρώτη «κυβέρνηση» της χούντας. Δεν τιμωρήθηκε.

50. Γεωργακόπουλος Σπ.: Στρατιωτικός. Στις 19-5-75 παραπέμπε- ται στο Στρατοδικείο με βούλευμα για βασανιστήρια. Στις 9-12-75 καταδικάζεται σε φυλάκιση ενός χρόνου με αναστολή. Το Αναθεωρητικό μειώνει την ποινή του στους 8 μήνες.

51. Γεωργαλάς Γεώργιος: «Υφυπουργός» σε δυο «κυβερνήσεις» της χούντας. Στις 16-12-76 εκφωνεί υβριστικό λόγο στην κη­δεία του βασανιστή Μάλλιου. Κατηγορε(ται για ηθική αυτουρ­γία στα έκτροπα που δημιουργήθηκαν και στις 20-12-76 καλεί­ται σε απολογία και προφυλακίζεται. Στις 6-7-77 παραπέμπεται σε δίκη. Στις 13-5-78 θα αθωωθεί. Αργότερα δουλεύει σαν δη­μοσιογράφος σε διάφορες δεξιές εφημερίδες και παίρνει μέρος σε συσκέψεις για την δημιουργία πολιτικού σχηματισμού των ακροδεξιών. Δεν μετέχει όμως τελικά στο κόμμα της χούντας (ΕΠΕΝ) και... ιδιωτεύει στην Αθήνα.

52. Γεωργιάδης Γεώργιος: Μόνιμος Ανθυπολοχαγός του Στρατού. Στις 22-1-79 ανακοινώνεται ότι μετέχει σε τρομοκρατική ομάδα βομβιστών, συλλαμβάνεται και προφυλακίζεται. Μετά από λί­γους μήνες θα δικασθεί και θα αθωωθεί. Φεύγει από το στρατό και δουλεύει σαν δημοσιογράφος σε ακροδεξιά εφημερίδα. Αρ­γότερα κάνει συχνές επισκέψεις στα γραφεία της «Ν.Δ.» και «φλερτάρει» θέση στο γραφείο τύπου της «Ν.Δ.» αλλά δεν τα καταφέρνει —τουλάχιστον μέχρι τον Ιούνιο 1984.

53. Γεωργιόπουλος Χαράλαμπος: «Υπουργός» στην έκτη χουντική «κυβέρνηση». Δεν τιμωρήθηκε.

54. Γεωργίου Ά γγελος: Ακροδεξιός. Στις 16-2-79 θα λάβει μέρος σε επίθεση μαθητών του Β' νυκτερινού Γυμνασίου Αμπελοκή­πων. Στις 3-3-79 θα καταδικασθεί σε φυλάκιση πέντε μηνών για τραυματισμούς μαθητών στα επεισόδια.

55. Γεωργίου Ανδρέας: Έφεδρος Ανθυπολοχαγός. Κατηγορήθηκε για βασανισμούς και στις 5-7-75 παραπέμφθηκε σε δίκη με τους στρατιωτικούς. Δικάσθηκε και στις 12-9-75 αθωώθηκε.

56. Γιάκας Ορέστης: «Υπουργός» σε πολλές κυβερνήσεις της χούντας. Δεν τιμωρήθηκε. Δουλεύει στις επιχειρήσεις Λάτση και ζει στην Λωζάνη.

57. Γιαννακόπουλος Κυριάκος: Στις 25-2-75 συλλαμβάνεται για το «πραξικόπημα πυζάμα». Δεν θα παραπεμφθεί σε δίκη. Σήμερα ζει στην Σαλαμίνα και είναι πρόεδρος της Τοπικής Επιτροπής της ΕΠΕΝ.

58. Γιαννικόπουλος Ευάγγελος: Αξιωματικός Αστυνομίας. Στις11-9-74 τίθεται σε διαθεσιμότητα. Στις 20-12-75 παραπέμπεται στο Κακουργιοδικείο για βασανιστήρια. Στις 21-4-76 απαλ­λάσσεται με βούλευμα των Εφετών. Το 1982 τίθεται πάλι σε

235

διαθεσιμότητα από την κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ.59. Γιαννόπουλος Ιωάννης: Νεοφασίστας. Στις 31-7-78 οδηγείται

στην Εισαγγελία Αθηνών κατηγορούμενος για συμμετοχή σε τρομοκρατική ομάδα, στις 7-8-78 προφυλακίζεται και στις 9-10-78 απαλλάσσεται με βούλευμα. Σήμερα ζει στη Νότιο Αφρική όπου δουλεύει.

60. Γιαννούλης Στυλιανός: Ανθυπασπιστής. Στις 16-12-78 καταδι­κάζεται από το Πλημμελιοδικείο Λάρισας για βασανιστήρια σε ποινή φυλάκισης 10,5 μηνών.

61. Γιοβάνης Θρασύβουλος: Ταξίαρχος εν αποστρατεία. Στις 6-3-75 αποστρατεύεται. Τον Αύγουστο του 1975 παραπέμπεται σε δίκη για το Πολυτεχνείο. Στις 30-12-75 καταδικάζεται σε φυλά­κιση 18 μηνών.

62. Γιούλης Σπυρ.: Στρατιώτης. Στις 11-7-75 παραπέμφθηκε στο Στρατοδικείο για βασανιστήρια. Στις 12-9-75 αθώωθηκε.

63 Γκάνος Γεώργιος: Αστυνομικός. Στις 4-7-75 παραπέμφθη­κε με βούλευμα για βασανιστήρια. Από τις 11 μέχρι της 30-11-75 δικάσθηκε στο Κακουργιοδικείο Χαλκίδας και αθωώθηκε. Έφυγε από την Αστυνομία στις αρχές του 1982.

64. Γκαντώνας Νικόλαος: «Υπουργός» και «Υφυπουργός» της χούντας. Κατηγορήθηκε σαν πρωταίτιος του Πραξικοπήματος της 21-4-67. Στις 23—5-75 παραπέμπεται σε δίκη για έσχατη προδοσία. Στις 23-8-75 καταδικάζεται σε κάθειρξη 15 χρόνων. Στις 21-5-76 ανακοινώνεται ότι μετατάσσεται στην τάξη του στρατιώτη. Βρίσκεται στις φυλακές και σ ’ ένα χρόνο συμπλη­ρώνει τα δυο τρίτα της ποινής.

65. Γκιαούρης Κων.: Στις 19-9-75 παραπέμπεται στο Στρατοδικείο για βασανισμούς. Στις 9-12-75 το Στρατοδικείο παύει οριστικά την δίωξη.

66. Γκιζίκης Φαίδων: Στρατηγός «Πρόεδρος της Δημοκρατίας». Στις 21-7-75 καλείται σαν μάρτυρας στην δίκη των Συνωμοτών του Φλεβάρη αλλά δεν εμφανίζεται. Στις 23-7-76 διατάσσεται προκαταρκτική εξέταση από την Εισαγγελία Αθήνας για να δι- ερευνηθεί η ακρίβεια του περιεχομένου συνέντευξής του σε εφημερίδα σύμφωνα με το οποίο νπήρχε σχέδιο σύλληψης του Καραμανλή και επαναφοράς του Ιωαννίδη εις την εξουσία. Στις αρχές του Αυγούστου του 1976 θα κληθεί να καταθέσει στον Εισαγγελέα αλλά η υπόθεση τελικά θα πάει στο αρχείο. Ζει στην Αθήνα και έχει προνόμια πρώην Προέδρου Δημοκρατίας (...) κυκλοφορεί με μαύρο αυτοκίνητο και έχει οδηγό.

67. Γκίνης Παν.: Αντισυνταγματάρχης ε.α. Στις 6-7-77 παραπέμ- πεται για τα επεισόδια της κηδείας του Μάλλιου. Στις 13-5-78 αθώωνεται. Στις Ευρωεκλογές 1984 υποψήφιος του ΕΝΕΚ.

236

68. Γκόροο Μαρία: Στις 18-12-76 καταδικάζεται σε 2,5 μήνες φυ­λακή από το αυτόφωρο Μονομελές για συμμετοχή σε επεισό­δια που δημιούργησαν νεαροί νεοφασίστες σε πορεία μετά την κηδεία του Μάλλιου. Στις 6-7-77 παραπέμπεται για τα επεισό­δια στην κηδεία του Μάλλιου. Στις 13-5-78 αθωώνεται. Ζει στην Αμερική.

69. Γκόρος Ιωάννης: Στις 2-8-76 οδηγείται στην Εισαγγελία για αναγραφή συνθημάτων της 4ης Αυγούστου. Στις 7-11-77 θα κατηγορηθεί για επιθέσεις κατά αφισοκολητών (προεκλογική περίοδος). Στις 11-5-78 θα καταδικασθεί σε φυλάκιση 16 μηνών για επίθεση σε φοιτητές της ιατρικής, και θα κλεισθεί στην φυλακή. Στις 4-7-76 η ποινή του θα μειωθεί στους 5 μήνες θα εξαγοράσει όση ποινή δεν είχε εκτίσει και θ ’ αφεθεί ελεύθε­ρος. Μετά έφυγε στην Αμερική όπου έχει κάποιο μαγαζί.

70. Γκόρος Πέτρος: Αντισυνταγματάρχης του Στρατού, (που «ξη­λώθηκε» κι έγινε στρατιώτης). Στις 30-1-75 απολογείται για βασανιστήρια στο Μπογιάτι και στις 6-2-75 προφυλακίζεται (στο Μπογιάτι). Στις 4-7-75 και στις 19-9-75 παραπέμπεται με βουλεύματα για βασανιστήρια. Καταδικάζεται στις 12-9-75 σε φυλάκιση 6 μηνών και στις 9-12-75 σε φυλάκιση 3 χρόνων. Οι δυο ποινές στο Αναθεωρητικό στις 22-4-76 θα γίνουν κατά συγχώνευση 2 χρόνια.

71. Γκουντέβας Χριστόφορος: Μόνιμος επιλοχίας του Στρατού. Στις 12-9-75 καταδικάσθηκε σε φυλάκιση 5 μηνών με αναστο­λή από το Στρατοδικείο για βασανιστήρια στο ΕΑΤ-ΕΣΑ. Στις22-4-76 στο αναθεωρητικό η ποινή του έμεινε η ίδια. Δικά­σθηκε και στην άλλη μεγάλη δίκη των βασανιστών αλλά στις 9-12-75 αθωώθηκε.

72. Γλακουσάκης Γεώργιος: Αντισυνταγματάρχης της Χωρο­φυλακής. Υπηρετούσε στο τμήμα Μεταγωγών όταν απέ- δρασε ο Μπόλαρης. Στις 4-9-79 προφυλακίσθηκε σαν υπεύθυνος για την φρούρηση του κατάδικου Μπόλαρη. Στις 2-12-79 αθωώθηκε.

73. Γούναρης Κυριάκος: Υπενωμοτάρχης. Στις 23-8-77 διώχθηκε ποινικά για από πρόθεση συνέργια σε απόδραση (του Μπόλα­ρη). Στις 2-12-77 καταδικάσθηκε σε φυλάκιση 10 μηνών από το Στρατοδικείο για απελευθέρωση κρατουμένου από αμέλεια.

74. Γσυνελάς Μιχαήλ: Υπίλαρχος. Τον Αύγουστο του 1975 παρα- πέμπεται σε δίκη για το Πολυτεχνείο, (είχε ρίξει την πύλη με το τανκ). Στις 30-12-75 καταδικάζεται σε φυλάκιση 17 μηνών. Στις 8-9-76 αποφυλακίζεται αφού έμεινε 13 μήνες «μέσα» (είχε προφυλακισθεί). Σήμερα ζει στον Πειραιά και είναι άνεργος. Δούλεψε στα τσιμέντα, σαν οδηγός ταξί και αλλού και δεν ασχολείται με τους χουντικούς.

237

75. Γούσης θ .: Υπομοίραρχος. Στις 20-12-75 καταδικάζεται σε φυλάκιση 5 μηνών από το Πλημμελιοδικείο Λάρισας για βα­σανιστήρια σε πολιτικό κρατούμενο τον Απρίλη του 1967.

76. Γραμματικός Ανδρέας: Υπομοίραρχος. Κατηγορήθηκε για βα­σανιστήρια του φοιτητή Ν. Πάτζαλη που έγιναν στις 31-12-74 στο Αστυνομικό Τμήμα Αλιβερίου. Παραπέμφθηκε σε δίκη στο Πλημμελιοδικείο Χαλκίδας και στις 28-9-75 αθωώθηκε.

77. Γρηγοριάδης Ν.: «Υπουργός» της χούντας στην 5η «κυβέρ­νηση» δεν τιμωρήθηκε.

78. Γρίβας Δημήτριος: Νεοφασίστας και χαφιές της Ασφάλειας. Το 1976 πήγε στα γραφεία της «Ελευθεροτυπίας» για να δώσει δήθεν πληροφορίες για την δράση νεοφασιστών και παρακρα­τικών και έδειξε αστυνομική ταυτότητα ενώ φεύγοντας του έπεσε ένα πιστόλι. Αργότερα συνελήφθη (στις 9-10-79) και έγινε γνωστό ότι παριστάνοντας τον Αστυνομικό έκανε εκβια­σμούς σε μαγαζιά πουλώντας προστασία και ξεμονάχιαζε κο­ρίτσια με το πρόσχημα της εξακρίβωσης στοιχείων και τα βί­αζε. Τώρα βρίσκεται στην φυλακή καταδικασμένος σε πολύ­χρονη κάθειρξη για βιασμούς και άλλα αδικήματα.

79. Γιαλύστρας Διονύσιος: Ηλεκτρολόγος μηχανολόγος. «Υπουρ­γός» στην έκτη «κυβέρνηση» της χούντας. Δεν τιμωρήθηκε.

80. Γώγος Παναγιώτης: Αστυνομικός. Στις 4-7-75 παραπέμπεται για βασανιστήρια στο Κακουργοδικείο. Δικάζεται και στις 30-11-75 θα τιμωρηθεί με φυλάκιση 5 μηνών.

Δ

81. Δάγλαρης Κ.: Χωροφύλακας στις 18-7-77 παραπέμφθηκε με βούλευμα για κακοποίηση συναγωνιστών του δολοφονημένου στη Θεσσαλονίκη Γιάννη Χαλκίδη. Το 1982 θα αθωωθεί.

82. Δαμιανός Κλεάνθης: «υφυπουργός» της Χούντας στην 4η «κυ­βέρνηση». Μετά τη δικτατορία θα προσχωρήσει στη «Νέα Δημοκρατία» και ο γιος του θα εκλεγεί βουλευτής.

83. Δαουλάκος Ν ικ.: αξιωματικός, θα συλληφθεί στις 25-2-75 για τη συνωμοσία «πυζάμα» αλλά δεν θα παραπεφμθεί σε δίκη. Μετά την αποστρατεία του δούλευε ασφαλιστής.

84. Δαρζάνος Λ.: αστυνομικός. Στις 7-9-73 καταδικάστηκε από το Πλημμελιοδικείο Πάτρας σε φυλάκιση 1 χρόνου και 2 μηνών. Στις 23-2-76 το Εφετείο θα μειώσει την ποινή του σε φυλάκι­ση 1 μήνα!!

85. Δασκαλόπουλος Νικ.: τέως αρχηγός Αστυνομίας. Το Σεπτέμ­βρη 1974 καλείται και ανακρίνεται από τον Εισαγγελέα Τσεβά για την υπόθεση του Πολυτεχνείου. Τον Αύγουστο 1975 θα παραπεμφθεί σε δίκη για την ίδια υπόθεση και στις 30-12-75

238

που θα βγει η απόφαση θα αθωωθεί. Στις 20-12-75 όμως είχε παραπεμφθεί με βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών για βασανιστήρια, αλλά και από αυτή την Κατηγορία θα απαλ­λαγεί με βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών στις 21-4-76. Δού­λεψε ένα μεγάλο διάστημα στον Λάτση σε κάποια διεύθυνση (Ασφαλείας;) διευθυντής. Αργότερα έφυγε. Φήμες ανέφεραν ότι τον «έφαγε» ο Καραπαναγιώτης.

86. Δελούδας Ιερ.: «υφυπουργός» στην 5η «Κυβέρνηση». Δεν τι- μωρήθηκε.

87. Δεμερτζίδης Ευαγγ. ή «σερίφης»: στρατονόμος. Στις 11-7-75 και στις 19-9-75 παραπέμπεται σε δυο δίκες για βασανιστήρια στο Στρατοδικείο. Θα καταδικαστεί στη μια στις 12-9-75 σε φυλάκιση 4 χρόνων και στην άλλη 9-12-75 σε 2 χρόνια. Το αναθεωρητικό στις 22-4-76 θα επιβάλει 3 1/2 χρόνια (και για τις δυο ποινές).

88. Δεναλέβας ή Δενελάβας An.: στρατονόμος. Παραπέμπεται 19- 9-75 στο στρατοδικείο για βασανιστήρια. Στις 9-12-75 αθωώ­θηκε.

89. Δημακόπουλος Γ.: υφηγητής Παντείου «υπουργός» στην 6η «Κυβέρνηση». Δεν τιμωρήθηκε.

90. Δημητράχος Σπ.: «υφυπουργός» Παιδείας σε δυο «κυβερνή­σεις» (3η και 4η). Δεν τιμωρήθηκε.

91. Δημητράς Ηλίας: «υφυπουργός» στην 3η «Κυβέρνηση». Δεν τιμωρήθηκε. Το 1983 στην ίδρυση της ΕΠΕΝ μετείχε. Αργό­τερα «δήλωσε διαφωνία» και αποχώρησε.

92. Δημητρόπουλος Γ.: αστυνομικός. Στις 6-7-77 παραπέμπεται σε δίκη για τα επεισόδια της κηδείας του Μάλλιου. Στις 13-5- 78 αθωώθηκε.

93. Δημητρόπουλος Ν.: ανθυπολοχαγός. Στις 22/9/76 καταδικά­στηκε σε φυλάκιση 3 1/2 μηνών από το Στρατοδικείο για δι- ασπορά ψευδών ειδήσεων γιατί είπε «... η νέα τάξις προχω­ρεί».

94. Δημόποολος Αρ.: «υφυπουργός» της χούντας (4η «κυβέρνη­ση»). Δεν τιμωρήθηκε. Τώρα είναι στην εκτελεστική Γραμμα­τεία της ΕΠΕΝ και ήταν 2ος στη λίστα των υποψηφίων για την ευρωβουλή του Παπαδοπουλικού κόμματος.

95. Δημόπουλος Δημ.: «αναπληρωτής γενικός γραμματέας» σε χουντική «κυβέρνηση». Θεωρητικός του νεο φασισμού, παλη- ός τεταρτοαυγουστιανός έχει γράψει βιβλίο για την «Νέα Τά­ξη». Τώρα είναι στο τμήμα διαφώτισης της ΕΠΕΝ.

96. Δήμου Αντ.: αστυνομικός. Στις 6-7-77 παραπέμφθηκε σε δίκη για τα επεισόδια της κηδείας του Μάλλιου. Στις 13-5-78 αθω­ώθηκε.

97. Διαμαντής Γιωρ.: ανθυπίλαρχος. Βομβιστής. Στις 30-5-77 συλ-

239

λαμβάνεται για έκρηξη σε βιβλιοπωλείο με χειροβομβίδα (Α­σκληπιού 36). Στις 24-7-77 παραπέμπεται στο στρατοδικείο. Στις 8-8-77 θα δικαστεί και μετά δυο μέρες θα καταδικαστεί σε κάθειρξη 8 χρόνων. Το Αναθεωρητικό θα μειώσει την ποινή του στα 5 χρόνια. Τώρα δουλεύει ιδιωτικός υπάλληλος στην «εταιρία μπράβων» ιδιωτική ασφάλεια που λέγεται «γκρουπ 4».

98. Διαμαντόπουλος Παύλος: αξιωματικός. Στις 11-7-75 παραπέμ- πεται σε δίκη για βασανιστήρια και στις 12-9-75 καταδικάζε­ται σε φυλάκιση 2 χρόνων. Το Αναθεωρητικό θα μειώσει την ποινή του, στις 22-4-76, στους 10 μήνες.

99. Δίπλας Τ.: μοίραρχος. Στις 18-7-77 παραπέμφθηκε σε δίκη για τη δολοφονία του Γιάννη Χαλκίδη.

100. Δονβαλόπουλος Γ.: Δικηγόρος, «υφυπουργός» της χούντας. Δεν τιμωρήθηκε. Τώρα είναι στη Λάρισα και στην τοπική επι­τροπή της ΕΠΕΝ.

101. Δράκος I.: στρατιωτικός, παραπέμφθηκε για βασανιστήρια αλλά αθωώθηκε.

102. Δρούκας αστυφύλακας. Στις 4-6-76 στο Πλημμελιοδικείο Πάτρας σε φυλάκιση 5 1/2 μήνες για βασανιστήρια.

Ε

103. Ελευθερίου Τρ.: καθηγητής ΑΣΟΕΕ «υφυπουργός» της Χούν­τας. Δεν τιμωρήθηκε.

104. Εμμανουήλ Εμμ.: «υφυπουργός» της χούντας. Δεν τιμωρήθη- κε.

105. Ευαγγελόπουλος Α.: υποναύαρχος ε.α. Στις 24-11-75 προφυλα­κίζεται για βασανιστήρια στο καταδρομικό «Έλλη». Στις 8- 12-75 θα αρχίσει η δίκη στο ναυτοδικείο και στις 12-12-75 κα­ταδικάζεται σε κάθειρξη 8 χρόνων. Στις 12-3-76 από το Ανα­θεωρητικό θα μειωθεί η ποινή του στους 12 μήνες με αναστο­λή.

106. Ευθυμιάδης Η λ.: «υφυπουργός» του Ανδρουτσόπουλου. Δεν τι- μωρήθηκε.

107. Ευλάμπιος Ιούλιος: «υφυπουργός» στην 3η «Κυβέρνηση» της Χούντας. Δεν τιμωρήθηκε.

108. Ευταξίας Λάμπρος: «υπουργός» στην 5η κυβέρνηση. Δεν τι- μωρήθηκε.

109. Εφέσιος Νικ.: «υπουργός» σε τέσσερις κυβερνήσεις. Το Σε­πτέμβριο 1974 καλείται από τον Εισαγγελέα Τσεβά σε ανά­κριση για το Πολυτεχνείο. Τον Αύγουστο 1975 θα παραπεμ- φθεί σε δίκη για το Πολυτεχνείο και στις 30-12-75 θα αθωω­θεί.

240

ζ

110. Ζαγοριαννάκος Δημ.: στρατηγός, αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων στη Χούντα. Τον Αύγουστο 1975 παραπέμπεται σε δίκη για το Πολυτεχνείο. Στις 30-12-1975 καταδικάζεται σε κάθειρξη 25 χρόνων. Στις 20-8-76 ο Άρειος Πάγος αναιρεί την απόφαση. Στις 8-2-77 αποφυλακίζεται αφού συμπληρώνει το Ιβμηνο της προφυλάκισης και η καταδίκη του έχει ακυρωθεί. Στις 25-2-77 ξαναδικάζεται και αθωώνεται. Στις 20-9-79 σκοτώθηκε σε τρο­χαίο δυστύχημα στη Λίλη της Γαλλίας.

111. Ζακόπουλος Παναγιώτης: νεαρός ακροδεξιός. Στις 6-12-76 καταδικάζεται από το τριμελές Πλημμελιοδικείο για παράνομη οπλοφορία σε φυλάκιση 40 ημερών. Φίλοι του στην κηδεία του Μάλλιου θα επιτεθούν στους δημοσιογράφους και θα μεί­νουν άγνωστοι.

112. Ζάππας Σπ.: «υπουργός» σε παπαδοπουλική κυβέρνηση (3η). Τώρα ασχολείται με το εμπόριο εισαγωγές-εξαγωγές και είναι μέλος της ΕΠΕΝ. Είναι «μπατζανάκης» (έχουν παντρευτεί δυο αδελφές) με τον Πρόεδρο της Βουλής I. Αλευρά.

113. Ζαχαράκης Νικ.: στρατιωτικός. Στις 19-9-75 παραπέμπεται με βούλευμα για βασανιστήρια. Στις 9-12-75 αθωώνεται.

114. Ζέκιου Χριστίνα: Στις 9-3-77 συλλαμβάνεται γιατί στο σπίτι της βρέθηκαν όπλα του φίλου της Δ. Ηλιόπουλου. θα παρα- πεμφθεί σε δίκη και στις 8-10-79 αθωώνεται από το Πενταμελές Εφετείο.

115. Ζούζουλας Βασ.: αστυνομικός. Στις 4-8-75 παραπέμπεται με βούλευμα για βασανιστήρια, θα δικαστεί στο Κακουργιοδι- κείο Χαλκίδας, από τις 11 μέχρι τις 30-11-75 και θα αθωωθεί.

116. Ζουλίνος Χαρ.: αξιωματικός. Στις 19-9-75 παραπέμπεται στο στρατοδικείο για βασανιστήρια. Στις 9-12-72 καταδικάζεται σε φυλάκιση 2 χρόνων. Στις 22-4-76 στο Αναθεωρητικό μειώνεται η ποινή του στους 18 μήνες. Δουλεύει τώρα διευθυντής σε κά­ποιο Ξενοδοχείο του Λ. Φωτάκου στον Πειραιά. Βοήθησε προεκλογικά το χουντικό υποψήφιο δήμαρχο Πειραιά Σκυλί- τση και είναι μέλος της ΕΠΕΝ Πειραιά.

117. Ζουρνατζής Σπ.: «υφυπουργός» στην 5η Κυβέρνηση της χού­ντας. Το Σεπτέμβρη 1974 καλείται και ανακρίνεται από τον Εισαγγελέα Τσεβά για το Πολυτεχνείο. Δεν θα τιμωρηθεί. Το 1984 ασχολείται με την επανέκδοση κάθε Κυριακή του χουν­τικού «Ελεύθερου Κόσμου». Μετέχει στην εκτελεστική Γραμ­ματεία της ΕΠΕΝ και είναι τρίτος στο ευρωψηφοδέλτιο της.

118. Ζω ϊτάκης Γεωρ.: «υφυπουργός» στην 1η χουντική «κυβέρνη­ση» και «αντιβασιλεύς» από τις 13-12-67 μέχρι της 21-3-72.

241

Στις 9-9-74 θα μηνυθεί με τους πρώτομς για το πραξικόπημα. Στις 3-2-75 προφυλακίστηκε. Στις 23-5-75 παραπέμφθηκε για εσχάτη προδοσία. Στις 28-7-75 αρ/ίζει η δίκη των «πρωταιτί­ων» και στις 23-8-75 καταδικάζεται σε ισόβια και 10 χρόνια κάθειρξη. Στις 21-6-76 γίνεται «στρατιώτης» και σήμερα ζει στις φυλακές.

Η

119. Ηλιακόπουλος Α.: ανθυπασπιστής. Στις 29-4-77 παραπέμπεται σε δίκη για τη δολοφονία του βουλευτή Γ. Τσαρουχά αλλά στις 8-6-79 θα αθωωθεί.

120. Η λιόπουλος Γεώργιος: ακροδεξιός-μαθηματικός. Στις 31-7-78 συλλαμβάνεται για βομβιστικές ενέργειες στις 7-8- 78 προφυλακίζεται. Στις 26-9-78 παραπέμπεται στο Πενταμελές Εφετείο για παραβάσεις του Ν. 495/76 περί εκρηκτικών και στις 16-1-79 αθωώνεται.

121. Ηλιόπουλος Δημ.: Ακροδεξιάς, συλλαμβάνεται στις 9-3-77 για κατοχή όπλων και προφυλακίζεται. Θα δικαστεί με την «ομά­δα Καλέντζη» και στις 8-10-77 θα καταδικαστεί σε φυλάκιση 18 μηνών.

122. Ηλιόπουλος Η λ.: αξιωματικός της χωροφυλακής. Στις 11-9-74 τίθεται σε διαθεσιμότητα.

123. Ηλιόπουλος Σπ.: ταξίαρχος ε.α. του στρατού. Στις 29-2-75 συλλαμβάνεται για το «πραξικόπημα πυζάμα». Στις 27-6-75 παραπέμπεται σε δίκη στο Στρατοδικείο για την ίδια υπόθεση και στις 21-7-75 αρχίζει η δίκη. Στις 9-8-75 θα καταδικαστεί σε φυλάκιση 5 χρόνων αλλά το Αναθεωρητικό θα μειώσει την ποινή του στις 22-1-76 στον 1 χρόνο και με αναστολή.

Θ124. θανόπουλος Ανδρέας: λοχαγός ε.α. Στις 25-2-75 συλλαμβάνε-

ται για τη συνωμοσία «πυζάμα» και στις 27-5-75 θα παραπεμ­φθεί σε δίκη στο Στρατοδικείο. Στις 21-7-75 αρχίζει η δίκη του και στις 9-8-75 θα του επιβληθεί ποινή κάθειρξης 10 χρό­νων. Στο Αναθεωρητικό η ποινή του θα μειωθεί στα 7 χρόνια, θα βγει από τη φυλακή και αργότερα θα πεθάνει.

125. θάνος Κων.: «Υφυπουργός» στην 5η χουντική «κυβέρνηση». Δεν θα τιμωρηθεί, θα γράψει πολλές φορές άρθρα για τα οικο­νομικά κυρίως στον «Ελεύθερο Κόσμο» μετά τη δικτατορία. «Απείλησε» και αυτός να ιδρύσει δικό του κόμμα. Διαπραγμα- τεύθηκε την ένταξή του στην ΕΠΕΝ αλλά είχε θέσει όρο να μπει πρώτος στη λίστα των υποψηφίων για την Ευρωβουλή. Του είπαν όχι και έφυγε.

242

126. θεοτόκης Σπ.: Βουλευτής της «Ν.Δ.» παραιτήθηκε στις 12- 12-74 μετά την κατάργηση της βασιλείας με το δημοψήφισμα της 8-12-74. Το 1977 εκλέχτηκε βουλευτής με τη χουντοβασι­λική «Εθνική Παράταξη» την οποία διάλυσε ο ίδιος το 1971 για να ενισχυθεί με τις ψήφους των χουντικών η «Ν.Δ.».

127. θεοφιλογιαννάκος θεοδ.: βασανιστής. Στις 23-2-75 προφυλα­κίζεται για βασανιστήρια στο ΕΑΤ-ΕΣΑ. Με δυο παραπεμπτι­κές διαταγές (στις 11-7-75 και στις 19-9-75) θα δικαστεί σε δυο πολυήμερες δίκες στο Στρατοδικείο για βασανιστήρια κρατού­μενων στο κολαστήριο της οδού Λάχητος. Στην πρώτη 12-9-75 θα καταδικαστεί σε κάθειρξη 20 χρόνων και στη δεύτερη, 9-12-75 σε 7 χρόνια. Το Αναθεωρητικό θα του επιβάλει και για τις δυο μαζί, στις 22-4-76 κάθειρξη 21 χρόνια. Στις 23-5-75 παραπέμπεται σαν «πρωταίτιος» για εσχάτη προδοσία. Στις17-6-75 του «ξηλώνουν τα γαλόνια» από τους πρώτους και γίνε­ται «στρατιώτης». Την 1-3-76 θα καταδικαστεί σε κάθειρξη 6 χρόνων για την εσχάτη προδοσία (δικάσθηκε μόνος). Βρίσκε­ται και σήμερα στις φυλακές.

128. θεράπος Παν.: «Υπουργός» στην 5η κυβέρνηση. Στις 16-9-74 υποβιβάζεται σε εφέτη από το βαθμό του εισαγγελέα του Α.Π. Στις 6-6-75 τιμωρείται με οριστική παύση από το Ανώτατο Πειθαρχικό Συμβούλιο. Είναι ο μόνος δικαστικός που τιμωρή- θηκε γιατί υπηρέτησε τη χούντα. Τον Αύγουστο 1975 παρα- πέμπεται σε δίκη για τη σφαγή του Πολυτεχνείου. Στις 24-6-76 δικάζεται (μόνος) για το Πολυτεχνείο και στις 29-6-76 αθωώνεται.

129. θρόνος Παν.: Αναπληρωτής «γενικός γραμματέας» υπουργεί­ου στην 4η κυβέρνηση της χούντας. Ήταν υπεύθυνος και για το περίφημο «τάμα» της Χούντας. Δεν τιμωρήθηκε.

130. θω μάς Η ρακλής αξιωματικός του στρατού. Στις 25-2-75 συ- νελήφθη για το «πραξικόπημα πυζάμα» αλλά δεν παραπέμ­φθηκε σε δίκη. Δουλεύει σαν ιδιωτικός υπάλληλος.

I

131. Ιερώνυμος (Κοτσώνης): διορισμένος Παπαδοπουλικός Αρχι­επίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, θα «ξηλωθεί» μετά το Ιωαννιδικό πραξικόπημα της 25-11-73. Ιδιωτεύει στη Σύρο.

132. Ιωαννίδης Βασ.: αξιωματικός του Στρατού. Στις 19-9-75 παρα- πέμπεται στο Στρατοδικείο για βασανιστήρια. Στις 9-12-75 κα­ταδικάζεται σε φυλάκιση 20 μηνών που στο Αναθεωρητικό θα μειωθεί στους 12 μήνες (22-4-76). θα ξαναδικαστεί για βασα­νιστήρια και στις 7-7-77 θα τιμωρηθεί με φυλάκιση 3 μηνών. Η απόφαση αυτή θα αναιρεθεί και στις 18-1-78 θα ξαναδικα- στεί αλλά θα του επιβληθεί ίδια κοινή.

243

133. Ιωαννίδης Δημ.: υποστράτηγος ε.α. -τώρα κατάδικος «στρατιώ­της». Στις 2-8-74 τίθεται σε 6μηνη διαθεσιμότητα και στις 24-8-74 αποστρατεύεται. Στις 9-9-74 θα μηνυθεί με τους πρώτους για εσχάτη προδοσία. Στις 26-9-74 θα ανακριθεί από τον ει­σαγγελέα Δ. Τσεβά για το Πολυτεχνείο και «θα συγκεντρώ­σει» πλήθη κόσμου στο «Αρσάκειο». Στις 14-1-75 προφυλακί­ζεται για το πραξικόπημα της 21-4-67. Στις 23-5-75 παραπέμ- πεται σε δίκη για το πραξικόπημα. Στις 4-6-75 απολογείται και κρίνεται προφυλακιστέος για τη συνωμοσία του Φλεβάρη 1975. Στις 8-7-75 παραπέμπεται στο κακουργιοδικείο για την ίδια υπόθεση (ένωσις προς στάσιν, εν καιρώ γενικής επιστρατεύ- σεως). Στις 28-7-75 αρχίζει η δίκη των «πρωταιτίων» και στις23-8-75 καταδικάζεται σε ισόβια και 10 χρόνια κάθειρξη. Στις 16-3-76 καταδικάζεται σε κάθειρξη 14 χρόνια για τη συνωμοσία του Φλεβάρη. Προηγούμενα στις 30-12-75 έχει καταδικαστεί από το Πενταμελές Εφετείο σε 7 φορές ισόβια και 25 χρόνια κάθειρξη για το «Πολυτεχνείο». Επίσης, στις 10-1-76 θα μαζέ­ψει ακόμη 7 χρόνια φυλακή από το Στρατοδικείο, 5 χρόνια για την εξαφάνιση των αρχείων της ΕΣΑ και 2 χρόνια για ηθική αυτουργία σε βασανιστήρια (Τάσου Μήνη - Αλέκου Παναγού- λη). Βρίσκεται στις φυλακές και σήμερα, αφού στις 21-6-76 «μετατάχθηκε στην τάξη του στρατιώτη».

Κ

134. Καβαλιεράτος Φ.-Α.: Πρέσβης^Και «Υπουργός» στην 4η «Κυ­βέρνηση» της χούντας. Δέν τιμωρήθηκε. Στις 6-6-75 έγινε γνωστό ότι έφυγε στο εξωτερικό γιατί ήταν επικείμενη κάποια δίωξή του.

135. Καίνιχ Νικόλαος: οπλίτης-βασανιστής. Παραπέμφθηκε στο Στρα­τοδικείο για βασανιστήρια κρατουμένων στο ΚΕΣΑ, στις 11-7-75 και στις 12-9-75 καταδικάστηκε σε φυλάκιση 3 χρόνων. Στο αναθεωρητικό η ποινή του θα γίνει 2 1/2 χρόνια, στις 22-4-76.

136. Κακαβάς Αργ.: νεοφασίστας. Συνελήφθη τέλη Φλεβάρη 1977 μαζί με τον Α. Καλέντζη για βομβιστικές ενέργειες. Στις 28-2-77 οδηγείται στον εισαγγελέα και μετά στον ανακριτή που τον προφυλάκισε. Στις 8-10-77 καταδικάζεται από το Πενταμελές Εφετείο σε φυλάκιση 2 χρόνων. Στις 8-6-79 η απόφαση του δικαστηρίου θα αναιρεθεί στον Α.Π. αλλά και στη νέα δίκη18-9-79 θα του επιβληθεί ίδια ποινή.

137. Κ αλαϊτζάκης Λ//νως: «νομάρχης» Λευκάδας στη δικτατορία. Στις 20-2-75 διώχθηκε ποινικά για παράνομη μίσθωση ιχθυο­τροφείων. Στις 13-2-76 θα καταδικαστεί σε φυλάκιση 10 μηνών για την ίδια υπόθεση. Τώρα ζει στην Κρήτη και είναι δικηγό­

244

ρος. Ανήκει στην ΕΠΕΝ και είναι μέλος στην Πανελλήνια Επιτροπή της που αποτελείται από 150 μέλη.

138. Καλαμποκάς Κων.: Αρεοπαγίτης «υπουργός» στις δυο πρώτες «κυβερνήσεις» της Χούντας. Δεν τιμωρήθηκε.

139. Καλατζής Γ.: ανθυπασπιστής χωροφυλακής. Στις 16-10-76 κα­ταδικάστηκε σε φυλάκιση 18 μηνών για βασανιστήρια στο Πλημμελιοδικείο της Άμφισας (είχε περάσει σιδερένιο στεφά­νι στο κεφάλι κρατούμενου που το έσφιγγε με βίδες στα πλά­για).

140. Κ αλέντζης Αριστοτέλης: νεοφασίστας βομβιστής. Στις 25-3-75 συλλμβάνεται για επίθεση κατά δημοκρατικών πολιτών στην παρέλαση για την εθνική γιορτή, θα δικαστεί στο αυτόφωρο και στις 11-4-75 θα τιμωρηθεί με φυλάκιση 4 μηνών. Μετά την κηδεία του Μάλλιου Δεκέμβρη '76 καταζητείται για συμ­μετοχή στις επιθέσεις κατά των δημοσιογράφων. Στις 26-2-76 συλλαμβάνεται για κατοχή όπλων και εκρηκτικών και εκρή­ξεις βομβών. Στις 8-10-77 θα καταδικαστεί σε 12 χρόνια κά­θειρξη από το Πενταμελές Εφετείο για εκρήξεις και τα όπλα. Στις 13-5-78 θα καταδικαστεί σε φυλάκιση 2 χρόνων για τους τραυματισμούς των δημοσιογράφων στην κηδεία του Μάλλιου. Στις 8-6-79 ο Α.Π. θα αναιρέσει την απόφαση του Πενταμε­λούς και θα ξαναδικαστεί στις 18-9-79 για να μειωθεί στα 11 χρόνια η ποινή του. θα ξανακατηγορηθεί για τρομοκρατική δράση αλλά δεν θα ξαναδικαστεί. Μέσα από τη φυλακή, γρά­φει άρθρα και βιβλία και βρίζει, θα παραπεμφθεί σε διάφορες δίκες για περιυβρίσεις και δυσφημήσεις. Ο Καλέντζης είναι στη φυλακή ακόμη.

141. Καλογερόπουλος Ιω.: αντισυνταγματάρχης ε.α. Στις 18-11-75 παραπέμπεται σε δίκη για την αργομισθία της Δέσποινας Πα- παδοπούλου. Στις 24-6-76 θα καταδικαστεί από το Πενταμελές Εφετείο και θα του επιβληθεί ποινή φυλάκισης 2 χρόνων και10 ημερών, θα κλειστεί στη φυλακή αλλά η απόφαση θα αναιρεθεί από τον Άρειο Πάγο και όταν θα ΐπαναληφθεί η δίκη στις 16-12-76 ο Καλογερόπουλος θα αθωωθεί.

142. Καλύβας Ιω.: υπαστυνόμος. Είναι ο χουντικός που δικάστηκε τις περισσότερες φορές και γλύτωσε με τις μικρότερες ποινές. Στις 11-9-74 τίθεται σε διαθεσιμότητα με τους πρώτους βασα­νιστές. Δικάσθηκε για βασανιστήρια σε όλη τη διάρκεια της δικτατορίας και για το Πολυτεχνείο. Από το Πολυτεχνείο θα αθωωθεί, αλλά για βασανιστήρια θα «μαζέψει» κάποιους μήνες φυλακή, που εξαγόρασε. Έμεινε στις φυλακές μικρά διαστή­ματα, προφυλακισμένος ή κατάδικος για το Πολυτεχνείο πριν αναιρεθεί η καταδικαστική απόφαση και αθωωθεί στην επανά­ληψη της δίκης του. Δούλεψε στην ασφάλεια του Σαρακάκη και τώρα βρίσκεται στη Τζέντα της Σαουδικής Αραβίας, στην

245

ασφάλεια των εγκατάστασεων του Λάτση μαζί με το βασανι­στή Καραπαναγιώτη.

143. Καμαρινέας θ .: πλοίαρχος. Στις 8-12-75 αρχίζει στο ναυτοδι­κείο η δίκη του για βασανιστήρια στο καταδρομικό «Έλλη». Στις 12-12-75 καταδικάζεται σε 7 χρόνια φυλακή αλλά το Αναθεωρητικό θα μειώσει την ποινή του στους 10 μήνες με αναστολή! Τώρα ζει από εισοδήματα, που έχει από ιδιοκτησί­ες του, ακίνητα κ.λ.π.

144. Καματερός Γεώργιος: δικηγόρος και «εφευρέτης του φάρμα­κου για τον καρκίνο» (!) Στις 14-2-76 διατάχθηκε η κατάσχε­ση του «ραδιενεργού νερού». Στις 16-2-76 σε συνέντευξη δη­λώνει «βασιλικός». Στις 24-2-76 διώκεται για το «θαυματουρ­γό» νερό. Στις 7-7-77 αθωώνεται από την κατηγορία της εξύ­βρισης του κοινοβουλίου.

145. Καμπανάς Γ.: πρώην οπλίτης. Κατηγορήθηκε για βασανιστή­ρια και παραπέμφθηκε στις 11-7-75 αλλά στις 12-9-75 θα αθωω­θεί.

146. Καναβός Χρ.: ηγετικό στέλεχος της 4ης Αυγούστου. θα δι­καστεί σαν ηθικός αυτουργός σε τρομοκρατικές ενέργειες αλ­λά στις 8-10-77 θα αθωωθεί.

147. Κανέλλος Ιω.: αστυνομικός, θα παραπεμφθεί κατηγορούμενος για βασανιστήρια στο κακουργιοδικείο στις 4-7-75. θα δικα­στεί στη Χαλκίδα από 11 μέχρι 30-11-75 και θα αθωωθεί.

148. Κανιατάς Μ. αστυφύλακας. Στις 25-5-76 θα δικαστεί στο Πλημ­μελειοδικείο του Πειραιά, θα ομολογήσει θα ζητήσει συγ­γνώμη από τα θύματα ιΛι θα αθωωθεί.

149. Κανούσης Παν.: υπαστυνόμος. Στις 4-7-75 παραπέμπεται στο κακουργιοδικείο για βασανιστήρια. Δικάζεται στη Χαλκίδα από 11 μέχρι 30-11-75 και αθωώνεται, θα παραπεμφθεί πάλι στις 20-12-75 στο κακουργιοδικείο για βασανιστήρια —άλλης περιόδου— αλλά στις 21-4-75 θα απαλλαγεί με βούλευμα. Επανέρχεται στη θέση του στην αστυνομία για να διωχτεί το 1982, όταν έγινε κυβέρνηση το ΠΑΣΟΚ.

150. Καπετανάκη ΕλένψΠαμέλα: πρώην τραγουδίστρια, επιχειρη­ματίας. Στις 9-9-77 προφυλακίστηκε για απάτη και πλαστο­γραφία σε βάρος του EOT. Αργότερα δικάστηκε, καταδικά­στηκε, ακυρώθηκε η απόφαση ξαναδικάστηκε και αθωώθηκε. Αργότερα το 1979 (;) η Παμέλα πέθανε.

151. Καπνογιάννης Α.: συνταξιούχος χωροφύλακας. Στις 20-12-75 καταδικάστηκε από το Πλημμελιοδικείο Λάρισας σε φυλάκιση 5 μηνών για βασανισμό πολιτικού κρατούμενου τον Απρίλη 1967.

152. Κάππος Βασ.: αστυνομικός. Στις 6-7-77 παραπέμφθηκε σε δί­κη για τα έκτροπα της κηδείας του Μάλλιου. Στις 13-5-78 αθωώθηκε.

246

153. Καραγεώργος Γ.: ταγματάρχης της Χωροφυλακής. Στις 21-4-76 παραπέμπεται σε δίκη για βασανιστήρια στην ασφάλεια Προαστίων. Καταδικάζεται σε φυλάκιση 2 χρόνων και 4 μη­νών σε πρώτο βαθμό στις 27-9-76 και σε δεύτερο βαθμό στις5-2-77 η ποινή μειώνεται στους 11 μήνες. Σε τρίτη δίκη, μετά από αναίρεση η ποινή θα γίνει 9 μήνες φυλάκιση.

154. Καραγιάννης Ιω.: νεαρός ακροδεξιάς. Στις 3-3-79 καταδικάζε­ται σε φυλάκιση 7 μηνών από το αυτόφωρο τριμελές Πλημμε­λειοδικείο για τραυματισμούς μαθητών του δεύτερου νυχτερι­νού γυμνασίου Αμπελοκήπων που έγινε σε επίθεση νεοφασι- στών στις 16-2-79. Ο Καραγιάννης στις 4-7-79 πνίγεται στον Ωρωπό κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες (σε μικρό βάθος και κοντά στην ακτή). Στις >26/9/79 ο πατέρας του Δημήτριος Κα- ραγιάννης ζητάει από την εισαγγελία να ερευνηθούν οι συνθή­κες του θανάτου του.

155. Καραγιάννης Παντελής: τέως υπαρχηγός Χωροφυλακής. Τον Αύγουστο 1975 παραπέμφθηκε σε δίκη για τη σφαγή του Πο­λυτεχνείου, ενώ βρισκόταν στο Σώμα. Στις 30-12-75 καταδικά­στηκε σε κάθειρξη 25 χρόνων. Στις 20-8-76 ο Άρειος Πάγος αναίρεσε την καταδικαστική απόφαση. Στην επανάληψη της δίκης 25-2-77 αθωώθηκε.

156. Καραγιαννόπουλος Αργύρης: νεαρός ακροδεξιάς γιος του Δ. Καραγιαννόπουλου αστυνομικού Διευθυντή και διοικητή της Γενικής Ασφάλειας το 1973. Στις 11-5-78 και στις 3-3-79 θα καταδικαστεί σε δυο δίκες από 7 μήνες φυλακή κάθε φορά για επιθέσεις και τραυματισμούς δημοκρατικών πολιτών. Η μια στις 4-7-78 θα μειωθεί στους 3 1/2 μήνες και θα εξαγοραστεί. Ο Καραγιαννόπουλος μετά έφυγε για σπουδές στην Αμερική όπου βρίσκεται μέχρι τώρα.

157. Καραγιαννόπουλος Δημ.: αστυνομικός διευθυντής. Το Σεπτέμ­βριο 1974 ανακρίνεται από τον Εισαγγελέα Δ. Τσεβά για το Πολυτεχνείο. Τον Αύγουστο 1975 παραπέμπεται σε δίκη και στις 30-12-75 με την απόφαση του Πενταμελούς Εφετείου κρί- νεται αθώος. Τώρα ζει στην Αθήνα.

158. Καραδήμας Η λ.: αστυφύλακας. Τον Αύγουστο 1975 παραπέμ­φθηκε σε δίκη για το Πολυτεχνείο. Δικάστηκε και στις 30-12-75 τιμωρήθηκε με φυλάκιση 10 μηνών. Άσκησε αναίρεση κα­τά της απόφασης αλλά δεν έγινε δεκτή.

159. Καραθανάσης Βλάσης: αστυνομικός. Στις 20-12-75 παραπέμπε- ται σε δίκη για βασανιστήρια κρατουμένων στη Γενική Αφά- λεια Αθήνας στο κακουργιοδικείο. Στις 21-4-76 το Συμβούλιο Εφετών τον παραπέμπει για τις ίδιες πράξεις στο Πλημμελιο- δικείο. Στις 17-9-76 αρχίζει η δίκη του και στις 12-10-76 αθω­ώνεται.

247

160. Καρακατσάνης Αθαν.: νεαρός ακροδεξιός. Κατηγορήθηκε για τρομοκρατικές ενέργειες και στις 31-7-78 οδηγήθηκε —με άλ­λους— στον Εισαγγελέα. Στις 7-8-78 προφυλακίστηκε και στις 9-1&-78 απαλλάχτηκε με βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών.

161. Καραμήτσος Βασ.: ανθυπασπιστής της Χωροφυλακής. Δικά­στηκε πολλές φορές για βασανιστήρια κρατουμένων κατά τη διάρκεια της δικτατορίας και καταδικάστηκε. Κλείστηκε στις φυλακές και βγήκε με «ανήκεστο». Έπρεπε να γυρίσει στις 21-10-76 στη φυλακή, αλλά διέφυγε στο εξωτερικό. Στις 3-11-76 ανακοινώνεται επίσημα ότι διέφυγε και διατάσσεται έρευνα για να διαπιστωθεί γιατί δεν του είχε απαγορευθεί η έξοδος.

162. Καραμπάτσος Κων.: αντιστράτηγος ε.α. πρώην Αρχηγός Χω­ροφυλακής. Στις 20-12-75 παραπέμπεται στο κακουργιοδικείο για βασανιστήρια. Στις 20-4-76 καταδικάζεται σε φυλάκιση 9 μηνών για παράνομη κατακράτηση του πολιτευτή της ΕΔΑ Χρ. Ζαρκαδά, που πέθανε κατά την κράτησή του στη δικτατο­ρία. Στις 21-4-76 παραπέμπεται λόγω «ειδικής δωσιδικίας» στο Εφετείο για τα βασανιστήρια. Στις 14-10-76 καταδικάζεται σε φυλάκιση 3 χρόνων και κλείνεται στη φυλακή, θα δικαστεί σε δεύτερο βαθμό και στις 5-2-77 θα αθωωθεί και θα αποφυ­λακιστεί.

163. Καραμπέρης Στεφ .: υποστράτηγος ε.α. μετά στρατιώτης, πρώ­ην διοικητής ΚΥΠ Θεσσαλονίκης. Το Γενάρη 1975 απολογεί­ται για το πραξικόπημα της 21-4-67. Στις 23-5-75 παραπέμπε- ται σε δίκη για εσχάτη προδοσία. Στις 28-7-75 αρχίζει η δίκη και στις 23-8-75 καταδικάζεται σε κάθειρξη 15 χρόνων. Στις 21-6-76 «μετατάσσεται σε στρατιώτη». Στις 29-4-77 παραπέμ- πεται για τη δολοφονία του Γ. Τσαρουχά. Στις 18-7-77 αθωώ­νεται από την κατηγορία της ηθικής αυτουργίας στη δολοφο­νία του Γιάννη Χαλκίδη. Στις 8-6-79 καταδικάζεται για τη δο­λοφονία του Γ. Τσαρουχά σε κάθειρξη 9 χρόνια και 10 μήνες. Στις 20-3-82 μετά από αναίρεση θα ξαναδικαστεί στο Κακουρ- γιοδικείο Κατερίνης και η ποινή του θα μειωθεί στα 7 χρόνια. Ο Καραμπέρης βρίσκεται στις φυλακές.

164. Καραπαναγιώτης Ιω .: αστυνομικός. Στις 7-11-79 θα καταδικα­στεί σε φυλάκιση 5 μηνών και 10 ημερών για κακοποίηση δημοσιογράφων σε διαδήλωση. Η ποινή θα του επιβληθεί με αναστολή.

165. Καραπαναγιώτης Κων.: αστυνόμος. Στις 11-9-74 τίθεται σε διαθεσιμότητα. Στις 4-7-75 παραπέμπεται σαν βασανιστής σε δίκη. θα παραπεμφθεί και στις 20-12-75 και στις 21-4-76 για βασανιστήρια άλλης περιόδου, θα δικαστεί στη Χαλκίδα από11 μέχρι 30-11-75 και θα αθωωθεί. Στις 14-5-76 απολύεται από την Αστυνομία. Στις 12-10-76 καταδικάζεται σε φυλάκιση 15 μηνών. Η ποινή του στο Εφετείο μειώθηκε στους 12 μήνες και

248

την εξαγόρασε. Από το 1978 βρίσκεται στη Τζέντα της Σαου­δικής Αραβίας και δουλεύει σαν προσωπάρχης της ασφάλειας στις εγκαταστάσεις του Λάτση. Διακηρύσσει ότι για την κατά­σταση του φταίει ο Παπαδόπουλος και σύμφωνα με πληροφο­ρίες χουντικών στις εκλογές βοήθησε υποψήφιο της «Ν.Δ.» πρώην «εκοφίτη». Είναι στα μαχαίρια με πρώην συναδέλφους του που πήγαν να δουλέψουν στου Λάτση και τους έδιωξε (Σμαϊλη, Κιοσσέ κ.α.).

166. Καραπάνος Φωτ.: υποστράτηγος δικαστικού. Την 1-7-76 προ­φυλακίζεται για συνέργεια στη δολοφονία του Γ. Τσαρουχά. Στις 29-4-77 παραπέμπεται σε δίκη. Στις 8-6-79 καταδικάζεται σε φυλάκιση 5 χρόνων από το κακουργιοδικείο Θεσσαλονί­κης. θα ξαναδικαστεί μετά από αναίρεση στο Κακουργιοδι- κείο Κατερίνης και η ποινή του θα μειωθεί στα 3 χρόνια.

167. Καραχάλιος Παν.: υπολοχαγός. Στις 6-10-75 καταδικάζεται στο στρατοδικείο σε φυλάκιση 13 μηνών γιατί πυροβόλησε και τραυμάτισε τον Κύπριο υπολοχαγό Ερμή Χριστοδούλου στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου. Στις 9-11-76 στο ανα­θεωρητικό η ποινή του θα μειωθεί στους 10 μήνες με δικαίω­μα εξαγοράς.

168. ΚαρπζαΙδης Π.: ανθυπασπιστής. Στις 22-9-76 δικάζεται στο στρατοδικείο για διασπορά ψευδών ειδήσεων (σ.σ. η Νέα τά- ξις προχωρεί) και αθωώνεται.

169. Καρούζος Γεωρ.: Αστυνομικός Διευθυντής. Στις 4-7-75 παρα- πέμπεται σε δίκη για βασανιστήρια. Στις 21-4-76 απαλλάσεται με βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών.

170. Καρύδας Ιω.: «Υπουργός», «υφυπουργός» και «Γενικός Γραμ­ματέας» σε χουντικές κυβερνήσεις. Στις 9-9-74 μηνύεται με τους πρώτους 15 για το πραξικόπημα της 21-4-67. Στις 3-2-75 απολογείται και προφυλακίζεται. Στις 23-5-75 παραπέμπεται για εσχάτη προδοσία. Από τις 28-7-75 μέχρι τις 23-8-75 δικά­ζεται και αθωώνεται. Στις 18-11-75 παραπέμπεται για την αρ- γομισθία της Δέσποινας και προφυλακίζεται. Τελικά θα αθωω­θεί και από αυτήν την κατηγορία. Τώρα ο Καρύδας ιδιωτεύει.

171. Κατσαούνης Κων.: στρατιωτικός. Στις 19-9-75 παραπέμπεται στο στρατοδικείο για βασανιστήρια και στις 9-12-75 αθωώνε­ται.

172. Κατσάρας Νικ.: αρχιφύλακας. Τον Αύγουστο 1975 παραπέμ- πεται σε δίκη για το Πολυτεχνείο. Στις 30-12-75 αθωώνεται.

173. Κάτσαρης Δημ.: ακροδεξιός. Δικάζεται στις 3-3-79 για επί­θεση κατά μαθητών στο νυχτερινό γυμνάσιο Αμπελοκήπων και αθωώνεται.

174. Κατσούλης Δημ.: ταγματάρχης της χωροφυλακής ε.α. Στις 11-9-74 τίθεται σε διαθεσιμότητα. Τον Αύγουστο 1975 παραπέμ-

249

πεται σε δίκη για το Πολυτεχνείο. Στις 30-12-75 καταδικάζεται σε φυλάκιση 2 χρόνων, θ α ασκήσει αναίρεση αλλά θα απορ- ριφθεί. Ζει στην Αθήνα και ασχολείται με το εμπόριο.

175. Κατσώ τας Σπυρίδων: «υφυπουργός» στην 4η κυβέρνηση της χούντας. Δεν τιμωρήθηκε. Μετέχει στην ΕΠΕΝ σαν μέλος της 150μελούς «Πανελλήνιας Επιτροπής».

176. Κεσικιάδης Αρ.: Στρατιωτικός. Παραπέμπεται σε δίκη του Στρατοδικείου στις 19-9-75 αλλά αθωώνεται, στις 9-12-75.

177. Κέφης Νικόλαος: λοχαγός ε.α. Τον Αύγουστο 1975 παραπέμ- πεται σε δίκη στο Πενταμελές Εφετείο για το Πολυτεχνείο. Στις 30-12-75 αθωώνεται.

178. Κιοσσές Νικ.: πλωτάρχης ε.α. στις 8-12-75 δικάζεται στο Ναυτοδικείο για βασανιστήρια κρατουμένων στο καταδρομικό «Έλλη». Στις 12-12-75 καταδικάζεται σε κάθειρξη 8 χρόνια. Στο Αναθεωρητικό η ποινή του μειώνεται.στα 2 χρόνια, στις12-3-76. Αποφυλακίζεται στις 3-5-77 αφού έχει εκτίσει τα 2/3 της ποινής του. Αργότερα θα δουλέψει στην ασφάλεια του Λά­τση στην Τζέντα, αλλά δεν θα «τα πάει καλά» με τον Καρα­παναγιώτη ο οποίος θα τον διώξει αργότερα.

179. Κλωνάρης Κων.: αξιωματικός της χωροφυλακής. Στις 20-12-75 παραπέμπεται για βασανιστήρια με βούλευμα του Συμβου­λίου Πλημμελειοδικών στο Κακουργιοδικείο, αλλά στις 21-4-76 με βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών απαλλάσσεται.

180. Κάλλιας Κων.: «πρωθυπουργός» στην πρώτη δικτατορική «κυβέρνηση» τ. Εισαγγελέας Α.Π. Δεν τιμωρήθηκε. Ζει σαν ιδιώτης στην Αθήνα. Κάποια φορά έγινε ένα δημοσίευμα που αναφερόταν στο όνομά του με βάση ερώτηση στη Βουλή σχε­τικά με την κατοχή αυτοκινήτου με το οποίο κυκλοφορούσε σαν πρώην πρωθυπουργός.

181. Κάλλιας Κων.: ακροδεξιός. Συνελήφθη στις 22-1-79 και.κατη- γορήθηκε σαν μέλος τρομοκρατικής ομάδας βομβιστών. Την 1-6-79 καταδικάστηκε από το Πενταμελές Εφετείο Αθήνας σε φυλάκιση 3 1/2 χρόνων για παράβαση του νόμου 495/76 περί όπλων και εκρηκτικών.

182. Κολλιός Χριστόφορος: έφεδρος. Στις 19-9-75 παραπέμφθηκε στο στρατοδικείο για βασανιστήρια. Στις 9-12-75 καταδικά­σθηκε σε φυλάκιση 1 χρόνου με αναστολή. Στο Αναθεωρητι­κό η ποινή του μειώνεται στους 11 μήνες.

183. Κόμπης Τηλέμαχος: ηγετικό στέλεχος της 4ης Αυγούστου. Στις 8.10.77 είχε οριστεί να δικαστεί στο Πενταμελές Εφετείο σαν ηθικός αυτουργός σε βομβιστικές ενέργειες αλλά φυγοδί­κησε και γιαυτό ανεστάλη η διαδικασία. Στις 16.10.79 εμφανί­στηκε αυθόρμητα και προφυλακίστηκε. Στις 13.12.79 δικάστη­κε και αθωώθηκε.

250

184. Κονδυλάκης Νικ.: ενωμοτάρχης. Στις 29.11.75 καταδικάζεται σε φυλάκιση 13 μηνών από το Πλημμελειοδικείο Θεσσαλονί­κης για βασανιστήρια πολιτικών κρατουμένων στον Ά γ ιο Πέ­τρο Κιλκίς τον Απρίλη 1967.

185. Κονδυλάκης Ανδρ.: αξιωματικός του στρατού. Στις 25.2.75 συλλαμβάνεται για το «πραξικόπημα πυζάμα». Στις 6.3.75 απο­στρατεύεται. Στις 4.4.75 αφήνεται ελεύθερος και δεν παραπέμ- πεται σε δίκη. Αργότερα πέθανε.

186. Κονδύλης Σπ.: αξιωματικός. Στις 30.1.75 κλήθηκε σε απολο­γία από τον ανακριτή Δ. Σουλτανιά κατηγορούμενος για βα­σανιστήρια, αλλά δεν παραπέμφθηκε σε δίκη.

187. Κοντογιωράκης Κων.: αστυνομικός. Στις 20.12.75 παραπέμπε- ται για βασανιστήρια στο Κακουργιοδικείο. Με βούλευμα των Εφετών στις 21.4.76 απαλλάσεται.

188. Κοντώσης Κων.: ταγματάρχης ε.α. Στις 25.2.75 συλλαμβάνε- ται για τη συνωμοσία «πυζάμα». Στις 6.3.75 αποστρατεύεται. Στις 27.6.75 παραπέμπεται σε δίκη και στις 21.7.75 αρχίζει η δίκη. θ α καταδικαστεί σε φυλάκιση 5 χρόνων στο Στρατοδι­κείο στις 9.8.75 και από το Αναθεωρητικό σε 3 χρόνια στις 22.1.76.

189. Κοραντής Αντ.: Διπλωμάτης. Στις 10.3.76 δημοσιεύεται στην εφημερίδα της Κυβέρνησης ή προσωρινή απόλυσή του για ένα χρόνο.

190. Κορρές Στυλ.: καθηγητής, «υφυπουργός, στην 5η «Κυβέρνη- ση» της χούντας. Δεν τιμωρήθηκε.

191. Κουβάς Σωτ.: αστυνομικός διευθυντής. Παραπέμφθηκε για βασανιστήρια στο Πλημμελειοδικείο του Πειραιά και στις25.5.76 παραδέχεται τις πράξεις του, ζητάει συγνώμη από τα θύ­ματά του που ανακαλούν τις εγκλήσεις. Την επόμενη θα τιμω­ρηθεί με φυλάκιση 5 μηνών με 3ετή αναστολή για αδικήματα που διώκονται αυτεπάγγελτα. Στο Εφετείο στις 24.11.76 θα αθωωθεί. Στις 28.3.79 βρέθηκε νεκρός στο διαμέρισμα που έμε­νε με τον αδελφό και τη νύφη του.

192. Κούλης Ιω.: καθηγητής «υπουργός» οικονομικών σε δυο «Κυ­βερνήσεις» της χούντας. Προφυλακίστηκε για ένα διάστημα αλλά δεν παραπέμφθηκε σε δίκη (σ.σ. για την κατάργηση του βασιλιά από τον Παπαδόπουλο). Αργότερα πέθανε.

193. Κουλουμβάκης Μιχ.: ταγματάρχης ε.α. Στις 11.7.75 παραπέμ­φθηκε στο στρατοδικείο σα βασανιστής. Στις 12.9.75 μετά από πολυήμερη δίκη αθωώθηκε. Ασχολείται με το εμπόριο, εισαγω­γές και εξαγωγές και για ένα διάστημα είχε αναλάβει τις- προμή­θειες των αφορολόγητων του αεροδρόμιου του Ελληνικού.

194. Κουντάνης Δημήτριος-θεόδωρος: Ελληνοαμερικανός υπάλ­ληλος στη Βάση του Ελληνικού. Συνελήφθη στις 22.1.79 με

251

ομάδα βομβιστών και προφυλακίστηκε. Στις 1.6.79 καταδικά­στηκε στο Πενταμελές Εφετείο σε φυλάκιση 3'/ι χρόνων. Η απόφαση αυτή θα αναιρεθεί και με την επανάληψη της δίκης του θα αθωωθεί.

195. Κουρέτας Διον.: αστυνόμος. Στις 19.12.75 καταδικάζεται στο Πλημμελειοδικείο της Πάτρας για βασανιστήρια και του επι- βάλεται ποινή φυλάκισης 3‘/ j μηνών.

196. Κουρκουλάκος Ιω.: γιατρός νεοφασίστας. Συνελήφθη στις21.1.79 για συμμετοχή σε τρομοκρατική ομάδα και προφυλα­κίστηκε. Στις 1.6.79 καταδικάστηκε σε κάθειρξη 18 χρόνων. Μετά από αναίρεση η δίκη του επαναλήφθηκε και η ποινή του έγινε 17 χρόνια. Με την κατάργηση του 774/78 προσπά­θησε να αποφυλακιστεί αλλά δεν τα κατάφερε. Βρίσκεται ακό­μη στις φυλακές.

197. Κουρκουλάκος Μιχ.: ταγματάρχης ε.α. (γιος του αρχιταγμα- τασφαλίτη Ν. Κουρκουλάκου). Στις 15.5.75 προφυλακίζεται στη Θεσσαλονίκη για βασανιστήρια. Στις 4.7.75 παραπέμπεται σε δίκη. θ α αποφυλακιστεί με εγγύηση και θα διαφύγει στο εξωτερικό, θ α δικαστεί για βασανιστήρια στο Κακουργιοδι- κείο Θεσσαλονίκης (10 και 11.12.75) και θα αθωωθεί. Στις29.4.77 θα παραπεμφθεί και για τη δολοφονία του Γ. Τσαρου­χά αλλά δεν θα δικαστεί. Καταδικάστηκε σε άλλες δίκες ερή­μην για βασανιστήρια. Σήμερα ζει στην Αμερική.

198. Κουρούκλης Γεωρ.: αντιστράτηγος ε.α. θ α προσέλθει και θα καταθέσει για το Πολυτεχνείο τον Οκτώβρη 1974. Τον Ιούλιο 1975 θα ιδρύσει την «Βασιλική Ένωση» που θα διαλυθεί αρ­γότερα με δικαστικές αποφάσεις. Στις 20.9.79 θα διωχθεί ποι­νικά για απάτη μετά από μήνυση του τυπογράφου Δ. Πλατή, αλλά δεν θα δικαστεί. Πέθανε το 1980 (;)

199. Κουτσογιαννόπουλος Δημ.: καθηγητής «υφυπουργός» στην 3η «Κυβέρνηση» της χούντας. Δεν τιμωρήθηκε.

200. Κουτσουμάρης Γ.: «υπουργός» στην Ε ' χουντική «Κυβέρνη­ση». Δεν τιμωρήθηκε.

201. Κουφοκώστας Ιω.: αστυνομικός. Στις 23.8.77 διώκεται για συ­νέργεια από πρόθεση στην απόδραση του Μπόλαρη. Στις2.12.77 θα αθωωθεί.

202. Κόφφας Δημ.: επίατρος. Στις 11.7.75 παραπέμπεται στο Στρα­τοδικείο για βασανιστήρια. Στις 12.9.75 καταδικάζεται σε φυ­λάκιση 7 χρόνων. Στις 22.4.76 το Αναθεωρητικό μειώνει την ποινή του σε 3 χρόνια. Στις 19.8.77 δημοσιεύεται η πληροφο­ρία ότι επανήλθε στο στρατό. Την 1.9.77 αποτάσσεται. Σήμε­ρα, σαν απότακτος δουλεύει σαν γιατρός (έχει ωτορινολαρυγ- γολογικό ιατρείο στου Παπάγου).

203. Κραββαρίτης Βασ.: υπαστυνόμος. Στις 11.9.74 μπαίνει σε δια­

252

θεσιμότητα. Στις 4.7.75 παραπέμπεται για βασανισμούς, στις11.11.75 δικάζεται στο Κακουργιοδικείο Χαλκίδας, το οποίο στις 30.11.75 τον απαλλάσει. Στις 20.12.75 παραπέμπεται στο Κακουργιοδικείο για βασανισμούς. Στις 21.4.76 βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών παραπέμπει την υπόθεση στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο. Δικάζεται στις 17.9.76 και στις 12.10.76 καταδικάζεται σε 11 μήνες φυλάκιση και 150.000 δραχμές χρηματική ποινή. Στις 20.8.77 δημοσιεύεται πληροφορία ότι επανέρχεται στο Σώμα της Αστυνομίας. Αργότερα διώχτηκε οριστικά.

204. Κρητικός Δημ.: αξιωματικός του στρατού. Στις 25.2.75 συλ- λαμβάνεται για τη συνωμοσία «πυζάμα». Δεν παραπέμφθηκε σε δίκη.

205. Κυπραίος Κων.: χημικός. «Υφυπουργός» στην πρώτη «Κυβέρ­νηση» της χούντας, «υπουργός» στη δεύτερη, τρίτη, και την έκτη. Το Μάη του 1975 προσπαθεί να φύγει στο εξωτερικό χω­ρίς να το καταφέρει, ενώ εκκρεμούν κατηγορίες εναντίον του σε βαθμό κακουργήματος και συνέργεια στην έσχατη προδο­σία. Δεν τιμωρήθηκε.

206. Κυριακόπουλος Ηλίας: καθηγητής. «Υπουργός» στην τρίτη χουντική «Κυβέρνηση». Δεν τιμωρήθηκε.

207. Κυριακόπουλος Χρ.: ανθυπασπιστής της χωροφυλακής. Στις3.10.75 καταδικάζεται σε 8 μήνες φυλάκιση, για βασανισμούς.

208. Κυριάκός Ιω.: Στις 4.7.75 παραπέμπεται για βασανισμούς. Δεν τιμωρήθηκε.

209. Κωνσταντέλος Λάμπρος: ανθυπασπιστής τεθωρακισμένων. Πα- ραπέμπεται σε δίκη για το Πολυτεχνείο. Στις 30.12.75 αθωώ­νεται.

210. Κωνσταντίνου ή Τσιούλας θωμάς: Παραπέμπεται για βασα- νισμούς στις 19.9.75 και στις 22.4.76 καταδικάζεται από το Αναθεωρητικό σέ 3'Λ μήνες φυλάκιση.

211. Κωνσταντόπουλος Γ.: στρατιωτικός. Στις 23.5.75 παραπέμπε- ται σε δίκη για εσχάτη προδοσία. Στις 28.7.75 αρχίζει η δίκη. Στις 23.8.75 καταδικάζεται σε 12 χρόνια κάθειρξη. Στις 21.6.76 ανακοινώνεται ότι μετατάσσεται σε στρατιώτη. Βρίσκεται στη φυλακή.

212. Κωνσταντόπουλος Κων.: στρατιωτικός. Στις 25.2.75 συλλαμ- βάνεται για την «πυζάμα». Στις 27.6.75 παραπέμπεται σε δίκη. Στις 9.8.75 καταδικάζεται σε 5 χρόνια φυλακή. Η ποινή του μειώνεται σε 3 χρόνια από το Αναθεωρητικό, στις 22.1.76.

213. Κωνσταντόπουλος Σάββας: εκδότης της εφημερίδας «Ελεύ­θερος Κόσμος». Στις 16.1.76 συλλαμβάνεται για διασπορά ψευ­δών ειδήσεων. Στις 17.1.76 ζητάει προθεσμία για να δικαστεί και αφήνεται ελεύθερος. Στις 20.1.76 προσέρχεται στο δικαστή­

253

ριο με «κουστωδία χουντοβασιλικών». Στις 22.1.76 καταδικά­ζεται σε 4 μήνες φυλάκιση και 5.000 χρηματική ποινή και αφήνεται ελεύθερος. Στις 5.2:76 ο κυβερνητικός εκπρόσωπος χαρακτηρίζει τον «Ελεύθερο Κόσμο» φερέφωνο της χούντας. Στις 8.8.79 ασκείται ποινική δίωξη εναντίον του για διασπορά ψευδών ειδήσεων. Στις 15.2.79 ασκείται ποινική δίωξη εναντί­ον του για προσβολή μνήμης τεθνεόντος - του Μακαρίου. Πέ­θανε στις 9 Ιουλίου 1981 στη Σουηδία.

214. Κωστόπουλος Β.: αστυνομικός. Στις 7.9.75 καταδικάζεται από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Πάτρας σε 1 χρόνο και 2 μή­νες φυλάκιση για βασανισμούς. Στις 23.2.76 αθωώνεται.

215. Κωτσάκης θεοδ.: αστυνομικός. Στις 4.7.75 παραπέμπεται με βούλευμα για βασανισμούς. Στις 11.11.75 δικάζεται στο Κα- κουργιοδικείο Χαλκίδας και στις 30.11.75 αθωώνεται.

216. Κώτσαρης Κων.: στρατιωτικός. Στις 24.2.75 ανακοινώνεται η σύλληψή του για το πραξικόπημα «πυζάμα». Στις 26.6.75 δικά­ζεται στο Διαρκές Στρατοδικείο για το φόνο του Παν. Ελή. Στις 27.6.75 καταδικάζεται σε 8 χρόνια κάθειρξη. Την ίδια μέ­ρα παραπέμπεται σε δίκη για την «πυζάμα». Η δίκη του αρχί­ζει στις 21.7.75 και στις 9.8.75 αθωώνεται. Στις 17.9.76 υποβι­βάζεται σε στρατιώτη. Τώρα είναι εμπορικός αντιπρόσωπος.

217. Κωτσέλης Πέτρος: στρατιωτικός.. «Γενκός Γραμματέας» στην 3η χουντική Κυβέρνηση και αργότερα «υφυπουργός» και «πε­ριφερειακός διοικητής Ηπείρου». Στις 20.2.75 ασκείται ποινι­κή δίωξη εναντίον του για παράνομη μίσθωση ιχθυοτροφείου Λευκάδας. Στις 23.5.75 παραπέμπεται σε δίκη για εόχάτη προ­δοσία. Στις 2.7.75 παραπέμπεται σε δίκη για απάτη (το ιχθυο-' τροφείο). Στις 13.2.76 καταδικάζεται ερήμην σε 2 '/ ι χρόνια φυλάκιση ερήμην, για τό ιχθυοτροφείο. Φυγοδικεί στο εξωτε­ρικό (για τη συμμετοχή του στο πραξικόπημα). Πρόσφατα βρισκόταν στη Γερμανία.

218. Κωττάκης Γ.: «υφυπουργός» της Σ τ ' χουντικής Κυβέρνησης. Δεν τιμωρήθηκε.

Λ

219. Λαβράνος Αλεξ.: οπλίτης. Στις 11.7.75 παραπέμπεται στο Στρα­τοδικείο για βασανισμούς. Στις 7.8.75 ορίζεται η δίκη του και στις 12.9.75 αθωώνεται.

220. Ααγωνίκας I.: αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού. «Γενι­κός Γραμματέας» του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας στην γ ' χουντική «Κυβέρνηση». Δεν τψωρήθηκε.

221. Λαδάς Ιω.: «Γενικός Γραμματέας», «υφυπουργός» και «υπουρ­γός» στην γ ' και δ ' χουντική Κυβέρνηση. Στις 9.9.74 μηνύεται

254

από το δικηγόρο κ. Αλ. Λυκουρέζο και στις 23.10.74 οδηγείται στη Τζια. Στις 23.5.75 παραπέμπεται σε δίκη για εσχάτη προ­δοσία. Η δίκη αρχίζει στις 28.7.75 και τελειώνει στις 23.8.75. Καταδικάζεται σε ισόβια κάθειρξη και 10 χρόνια. Στις 21.6.76 ανακοινώνεται ότι μετατάσσεται σε στρατιώτη. Εκτίει την ποι­νή του.

222. Λαδιάς Κων.: αστυνομικός διευθυντής. Παραπέμπεται σε δίκη για το Πολυτεχνείο και στις 30.12.75 αθωώνετάι.

223. Λαζαράκος Αντ.: αστυφύλακας. Παραπέμπεται σε δίκη για το Πολυτεχνείο και.στις'30.12.75 αθωώνεται.

224. Λαμπίρης Σ.: γιατρός. «Υφυπουργός» στην α ' και β ' χουντι­κή Κυβέρνηση. Δεν τιμωρήθηκε.

225. Λαμπούσης Γ.: ταξίαρχος ε.α. Στις 25.2.75 συλλαμβάνεται για τη «πυζάμα». Στις 27.6.75 παραπέμπεται σε δίκη. Στις 21.7.75 δικάζεται στο Στρατοδικείο και στις 9.8.75 καταδικάζεται σε 12 χρόνια για συνωμοσία. Στις 22.1.76 η ποινή του μειώθηκε από το Αναθεωρητικό σε·8’/ ι χρόνια.

226. Λαμπράκος Δημ.: «υφυπουργός» της γ ' και δ ' χουντικής Κυ­βέρνησης. Δεν τιμωρήθηκε.

227. Λαμπρινός Ιω.: ακροδεξιός. Συνελήφθη για εξυβρίσεις και απειλές στη δίκη για τα έκτροπα της κηδείας του Μάλλιου. Δικάστηκε στο αυτόφωρο και αθωώθηκε.

228. Λαμπρόπουλος Κων.: συνταγματάρχης ε.α. Διευθυντής του «πολιτικού» γραφείου του Γ. Παπαδόπουλου και «ο πιο έμπι­στός του» άνθρωπος, την εποχή της παντοδυναμίας. Στις18.11.75 παραπέμπεται σε δίκη με βούλευμα για την αργομι- σθία της Δέσποινας Παπαδοπούλου και διατάζεται η προφυλά- κισή του. θ α δικαστεί αργότερα δυο φορές και τελικά θα αθωωθεί.

229. Λάμπρου Βαα.: τέως διοικητής Γενικής Ασφάλειας. Στις20.12.75 και στις 21.4.76 θα παραπεμφθεί σε δίκη για βασανι­στήρια. θ α δικαστεί στο Πλημμελειοδικείο και στο Εφετείο και θα τιμωρηθεί με φυλάκιση 10 μηνών που την εξαγόρασε με 150 δραχμές την ημέρα. Ζει στην Αθήνα και έχει γραφείο Ασφαλειών στην Πλατεία Κλαυθμώνος (Παπαρρηγοπούλου). Οι χουντικοί τον κατηγορούν ότι στις προεκλογικές περιόδους βοηθάει,· υποψήφιο της «Ν.Δ.» πρώην εκοφίτη.

230. Λάμπρου Μιχ.: ακροδεξιός. Στις 22.1.79 ανακοινώθηκε ότι έχει συλληφθεί σαν μέλος τρομοκρατικής ομάδας βοβμιστών. Την 1.6.79 καταδικάζεται για κατοχή όπλων. Εξαγοράζει το υπόλοιπο της ποινής του —ήταν προφυλακισμένος— και αφή­νεται ελεύθερος.

231. Λατσούδης Ευστάθιος: αντιστράτηγος ε.α. «Υπουργός» Άμυ­νας στην σ τ ' Κυβέρνηση της χούντας. Μηνύθηκε για την

255

προδοσία της Κύπρου, αλλά η δικογραφία έχει μπει στο «χρονοντούλαπο».

232. Λέκκας Αντ.: «Υπουργός» και «Υφυπουργός» στις πρώτες Κυ­βερνήσεις της χούντας. Στις 9.9.74 μηνύεται με τους πρώτους για το πραξικόπημα της 21.4.67. Στις 13.2.75 προφυλακίζεται. Στις 25.5.75 αρχίζει η δίκη των «πρωταιτίων» και στις 23.8.75 καταδικάζεται σε ισόβια και 10 χρόνια κάθειρξη για εσχάτη προδοσία και στάση. Περίπου 4 χρόνια τώρα είναι έξω από τις φυλακές «προς αποτροπήν ανηκέστου βλάβης της υγείας του» με δικαστικές αποφάσεις: τελευταία, πήρε άδεια να πάει στην Αμερική (Χιούστον) για εγχείρηση στην καρδιά, όπου πρέπει να βρίσκεται ακόμη.

233. Λιζάρδος Σπ.: «Υπουργός» και «Υφυπουργός» σε τρεις Κυ­βερνήσεις της χούντας. Δεν τιμωρήθηκε.

234. Λίτσας Δημ.: οπλίτης. Στις 11.7.75 παραπέμπεται στο Στρατο­δικείο για βασανιστήρια. Στις 12.9.75 μετά από πολυήμερη δί­κη αθωώνεται.

235. Λουκ ύπουλος Δημ.: αστυνομικός. Στις 4.7.75 παραπέμπεται σε δίκη για βασανιστήρια στη Γενική Ασφάλεια Αθήνας, θ α δι­καστεί στη Χαλκίδα από τις 11 μέχρι τις 30.11.75 και θα κα­ταδικαστεί σε φυλάκιση 4 μηνών. Στις 20.12.75 θα ξαναπαρε- πεμφθεί για βασανιστήρια, άλλης περιόδου, αλλά στις 21.4.76 με βούλευμα των Εφετών θα απαλλαγεί. Γύρισε στην υπηρεσία του, αλλά απολύθηκε το 1982.

236. Λυμπέρης Ιω.: έφεδρος ανθυπολοχαγός. Στις 29.3.75 προφυ­λακίζεται για το Πολυτεχνείο. Τον Αύγουστο του ’75 παρα- πέμπεται σε δίκη και στις 30.12.75 καταδικάζεται σε κάθειρξη 25 χρόνων, για δυο φόνους, στην λαϊκή εξέγερση του Πολυ­τεχνείου. Έ κανε αναίρεση που απορρίφθηκε για λόγους τυπι­κούς (κατά πληροφορία έκανε κάποιο λάθος ο δικηγόρος του). Υποστηρίζει ότι είναι αθώος και ότι δεν είναι αυτός που πυ­ροβόλησε τα δυο θύματα. Ο Λυμπέρης είχε σπουδάσει στην Ακαδημία σωματικής αγωγής και ήταν αθλητής (ποδοσφαιρι­στής). Είναι ο μόνος που βρίσκεται ακ^μη στις φυλακές, μόνο με καταδίκη για το Πολυτεχνείο.

Μ

237. Μάγκος Ιω.: ακροδεξιός. Συνελήφθη στις 25.3.75 μαζί με τον Καλέντζη για επιθέσεις σε δημοκρατικούς πολίτες, κατά τη στρατιωτική παρέλαση. Δικάστηκε στο αυτόφωρο και στις4.4.75 καταδικάστηκε σε φυλάκιση 4 μηνών.

238. Μακαρέζος Νικ.: «Υπουργός» και «αντιπρόεδρος» στις πε­ρισσότερες Κυβερνήσεις της Παπαδοπουλικής περιόδου ( ’67-

256

'73). Στις 9.9.75 μηνύθηκε με τους πρώτους 15 για το πραξι­κόπημα. Στις 23.10.74 εξορίστηκε στην Τζια, από όπου τον Γενάρη 1975 οδηγήθηκε στις φυλακές προφυλακισμένος. Στις20.2.75 διώχθηκε ποινικά σαν ηθικός αυτουργός στο φόνο του Β. Πεσλή. Στις 23.5.75 παραπέμφθηκε για εσχάτη προδοσία. Στις 28.7.75 αρχίζει η δίκη των «πρωταιτίων» στην οποία «δεν μετέχει» και στις 23.8.75 καταδικάζεται σε θάνατο και καθαί­ρεση καθώς και σε ισόβια κάθειρξη. Στις 23.9.75 παρεπέμπε- ται με βούλευμα για το φόνο της Μαρία Καλαβρού και στις6.9.75 για το φόνο του Πεσλή. Στις 11.3.76 θα αθωωθεί από τις κατηγορίες της ηθικής αυτουργίας στους δυο φόνους. Στις21.6.76 ανακοινώνεται ότι μετατάσσεται στην τάξη του στρα­τιώτη. Βρίσκεται στις φυλακές.

239. Μακρυγιάννης Νεκτ.: οπλίτης. Στις 11.7.75 παραπέμπεται στο Στρατοδικείο για βασανιστήρια, θ α δικαστεί και στις 12.9.75 θα αθωωθεί.

240. Μάλλιος Ευαγ.: αστυνόμος. Το Σεπτέμβρη 1974 καλείται και ανακρίνεται για την υπόθεση του Πολυτεχνείου. Στις 11.9.74 τίθεται σε διαθεσιμότητα. Στις 4.7.75 παραπέμπεται στο Κα- κουργιοδικείο για βασανιστήρια στην Ασφάλεια. Δικάζεται στη Χαλκίδα από τις 11 μέχρι τις 30.11.75 και τιμωρείται με φυλάκιση 10 μηνών. Στις 20.12.75 παραπέμπεται πάλι στο Κα- κουργιοδικείο με βούλευμα των Πλημμελειοδικών και τελικά στο Πλημμελειοδικείο με βούλευμα των Εφετών στις 21.4.76. Στις 14.5.76 απολύεται από το Σώμα της Αστυνομίας Πόλεων. Στις 17.5.76 αποφυλακίζεται με εγγύηση - ήταν προφυλακισμέ­νος. Στις 17.9.76 δικάίζεται στό Πλημμελειοδικείο για βασανι­στήρια και στις 12.10.76 καταδικάζεται σε φυλάκιση 17 μη­νών. Στις 14.12.76 δολοφονείται από άγνωστους κοντά στο σπίτι του στο Παληό Φάληρο. ■»

241. Μανιάτης Ιω.: αξιωματικός του στρατού. Στις 25.5.75 συνελή- φθη για τη συνωμοσία «πυζάμα». Στις 6.3.75 αποστρατεύτηκε ενώ βρισκόταν προφυλακισμένος. Στις 4.4.75 αποφυλακίζεται και τελικά δεν παραπέμπεται σε δίκη.

242. Μάνος Γεωρ.: νεαρός ακροδεξιός. Συνελήφθη στην διαδήλω­ση λίγων δεκάδων νεοφασιστών μετά την κηδεία του Μάλλιου στις 16.12.76 και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 2 '/j μηνών στο αυτόφωρο στις 18.12.77 παραπέμφθηκε με βούλευμα σε δίκη και για τα επεισόδια της κηδείας. Δικάστηκε και στις 13.5.78 αθωώθηκε.

243. Μανουσακάκης Ιω.: αντισυνταγματάρχης ε.α. Στις 25.2.75 συλ- λαμβάνεται για την συνωμοσία «πυζάμα». Δεν θα παραπεμφθεί, τελικά, για την υπόθεση αυτή. Στις 19.8.75 παραπέμπεται στο Στρατοδικείο για βασανιστήρια και στις 9.12.75 καταδικάζεται σε φυλάκιση 2 χρόνων. Στο Αναθεωρητικό στις 22.4.76 θα

257

μειωθεί η ποινή του στον ένα χρόνο. Αργότερα στις 7.7.77 θα ξαναδικαστεί σε φυλάκιση 3 μηνών και 5 ημερών για βασανι­στήρια. Η απόφαση αυτή θα αναιρεθεί και ο Μανουσακάκης θα ξαναδικαστεί αλλά η ποινή του θα μείνει ίδια. Τώρα δου­λεύει στις επιχειρήσεις του 'Ομίλου Βαρδινογιάννη σα Διευ­θυντής.

244. Ματζαβάς θεοχ.: αστυνόμος. Κατηγορήθηκε για τα επεισόδια της κηδείας του Μάλλιου και στις 6.7.77 παραπέμφθηκε σε δίκη. Στις 13.5.78 αθωώθηκε. Αργότερα διώχτηκε από την Αστυνομία.

245. Μαντογιαννάκης Δημ.: υπενωμοτάρχης. Στις 23.8.77 διώκεται ποινικά για συνέργεια σε απόδραση από πρόθεση του Μπόλα­ρη. Στις 2.12.77 αθωώνεται.

246. Μανωλόπουλος Παύλος: «υπουργός» στην γ ' χουντική Κυ­βέρνηση. Δεν τιμωρήθηκε. Σήμερα είναι στην ΕΠΕΝ μέλος της εκτελεστικής γραμματείας.

247. Μάρης θεοδ.: νεαρός ακροδεξιός. Στις 31.7.78 οδηγείται στον Εισαγγελέα μαζί με άλλους για βοβμιστικές ενέργειες. Στις7.8.78 προφυλακίζεται και στις 9.10.78 με βούλευμα του Συμ­βουλίου Εφετών απαλλάσσεται. Κατά πληροφορίες υπηρετεί τη θητεία του τώρα.

248. Μαριούκλας Αλεξ.: νεαρός ακροδεξιός. Στις 31.7.78 οδηγείται στον Εισαγγελέα κατηγορούμενος για τρομοκρατικές ενέργει­ες. Στις 7.7.78 προφυλακίζεται για παράβαση του «αντιτρομο- κρατικού» νόμου 774/78. Στις 26.9.78 παραπέμπεται σε δίκη στο Πενταμελές Εφετείο και καταδικάζεται σε φυλάκιση 10 μηνών με δικαίωμα εξαγοράς. Στις 2.6.79 ο Α.Π. θα κάνει δε­κτή αίτηση αναίρεσής του και η δίκη του θα επαναληφθεί αλλά η ποινή θα παραμείνει ίδια με τη νέα απόφαση στις 16.10.79. Το Φλεβάρη ’82 σύμφωνα με κατάθεση του δολοφό- νου-ληστή Αρ. Αρμπατζόγλου θα πουλήσει ένα πιστόλι τύπου «λούγκερ» αντί 100.000 δραχμών στον ίδιο (τον Αραμπατζό- γλου) με το οποίο θα δολοφονηθεί ο υπενωμοτάρχης Γ. Φολί­δας, αλλά ο Μαριούκλας δεν θα διωχθεί, περιέργως...

249. Μαριούκλας Γεωρ.: νεαρός ακροδεξιός. Βρισκόταν στην Αγ­γλία όταν στις 22.1.79 ανακοινώθηκε η «εξάρθρωση» της τρο­μοκρατικής ομάδας «Οργάνωσης Εθνικής Αποκαταστάσεως» της οποίας θεωρήθηκε μέλος και κατηγορήθηκε. 'Οταν στις7.5.79 οι άλλοι κατηγορούμενοι δικάστηκαν, γιαυτόν ανεστά- λη η δίωξη γιατί φυγοδικούσε. Η κατηγορία σε βάρος του εκ- κρεμεί, αλλά ο κατηρορούμενος κατά πληροφορίες, «μπαινο­βγαίνει» στην Ελλάδα χωρίς να συλλαμβάνεται.

250. Μαρκεζίνης Σπ.: «Πρωθυπουργός» στην ε ' Κυβέρνηση της χούντας. Δεν τιμωρήθηκε. Στις 3.11.79 ανακοίνωσε την «επα­ναλειτουργία» του «κόμματος των Προοδευτικών» και έλαβε

258

μέρος στις εκλογές του 1981 και του 1984 (Ευρωεκλογές).251. Μάρκου Μιχ.: αστυνομικός. Δικάστηκε για τα επεισόδια της

κηδείας του Μάλλιου και αθωώθηκε, 13.5.78.252. Ματζούκης Βασ.: αστυφύλακας. Στις 20.1.76 σε δίκη του

Σάββα Κωνσταντόπουλου, χτυπάει δημοσιογράφους. Στις10.1.78 στη δίκη του ζητάει συγνώμη και ανακαλούνται οι μη­νύσεις.

253. Ματζώρος Ε.: υπαξιωματικός του στρατού. Στις 30.1.75 απο­λογείται στον ανακριτή για βασανιστήρια στο Στρατοδικείο Μπογιατίου. Στις 8.2.75 προφυλακίζεται στο Μπογιάτι. Στις4.7.75 καταδικάζεται σε φυλάκιση 10 μηνών. Στο αναθεωρητι­κό 22.4.76 δεν θα μειωθεί η ποινή του.

254. Ματζώρος Ε.: οδηγός (;) Τον Αύγουστο 1975 παραπέμπεται σε δίκη για το Πολυτεχνείο. Δικάζεται και στις 30.12.75 αθω­ώνεται.

255. Ματθαίου Αλεξ.: «υπουργός» σε τρεις χουντικές Κυβερνήσεις. Δεν τιμωρήθηκε. Σήμερα μετέχει στην Ι50μελή Πανελλήνια επιτροπή της ΕΠΕΝ.

256. Μαυροειδής Κων.: αντιστράτηγος ε.α. Τον Αύγουστο 1975 παραπέμπεται σε δίκη για το Πολυτεχνείο. Στις 30.12.75 κατα­δικάζεται σε κάθειρξη 25 χρόνων. Η απόφαση αυτή θα αναι- ρεθή στις 20.8.76 και ο καταδικασμένος θα αποφυλακιστεί στις 8.2.77 με τη συμπλήρωση του 18μηνου της προφυλάκι- σης. Στις 25.2.77 μετά την επανάληψη της δίκης του στο Πεν­ταμελές θα αθωωθεί. Τώρα ζει στην Αθήνα και ιδιωτεύει.

257. Μαυροειδής Παν.: ταξίαρχος ε.α. (της χωροφυλακής). Στις20.12.75 παραπέμπεται στο Κακουργιοδικείο για βασανιστή­ρια. Στις 21.4.76 απαλλάσσεται με βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών.

258. Μήλας Χρ.: αντισμήναρχος ε.α. Συνελήφθη για κατοχή όπλων στις 18.8.78 σε έρευνες που γίνονταν, για την ανακάλυψη βομβιστών. Παραπέμφθηκε σε δίκη.

259. Μητρόπουλος Βασ.: αρχιφύλακας. Στις 6.6.77 παραπέμπεται για τα έκτροπα της κηδείας του Μάλλιου. Στις 13.5.78 καταδι­κάζεται σε φυλάκιση 10 μηνών.

260. Μητσόπουλος Αθ.: σπουδαστής-ακροδεξιός. Στις 20.1.76 κα- τηγορήθηκε για επιθέσεις κατά δημοσιογράφων στην δίκη του Σάββα Κωνσταντόπουλου. Στις 10.1.78 παύει η δίωξη εναντί­ον του με ανάκληση των εγκλήσεων.

261. Μητσόπουλος Α.: αστυνομικός. Στις 7.9.75 καταδικάζεται από το Πλημμελειοδικείο της Πάτρας σε φυλάκιση 20 μηνών. Στις4.6.76 σε άλλη δίκη καταδικάζεται σε 5 μήνες. Στο Εφετείο η πρώτη ποινή του γίνεται, στις 23.2.76, 45 μέρες φυλακή (!)

259

262. Μ ήτσου Βασ.: υπομοίραρχος. Κατηγορήθηκε για βασανιστή­ρια και στις 2.12.75 αθωώθηκε στο Πλημμελειοδικείο Θεσσα­λονίκης.

263. Μιχάλης θεοδ.: οπλίτης. Στις 19.9.75 παραπέμπεται στο στρα­τοδικείο για βασανιστήρια. Στις 9.12.75 παύει οριστικά η δίω­ξη (και απαλλάσσεται).

264. Μιχαλολιάκος Νικ.: ακροδεξιάς. Στις 23.12.76 προφυλακίζε­ται για τις επιθέσεις κατά των δημοσιογράφων στην κηδεία του Μάλλιου. θ α αποφυλακιστεί μετά από λίγο με εγγύηση και θα στρατευθεί. Στις 6.7.77 παραπέμπεται σε δίκη για τα έκτροπα. Στις 9.5.78 η δίκη θα χωριστεί γιαυτόν επειδή δεν είχε κλητευθεί νόμιμα. Ο κατηγορούμενος δεν θα ειααχθεΙ ποτέ σε δίκη για την υπόθεση αυτή. Μετά από 5 χρόνια τα αδική­ματα που τον βαρύνουν θα παραγραφούν. Στις 31.7.78 συλλαμβά- νεται και οδηγείται στην Εισαγγελεία σαν μέλος τρομοκρατι­κής ομάδας. Προφυλακίζεται στις 7.8.78 και στις 26.9.78 πα- ραπέμπεται σε δίκη στο Πενταμελές Εφετείο για παραβάσεις του ν. 495/76 περί όπλων και εκρηκτικών, θ α καταδικαστεί στις 16.1.79 θα κλειστεί στη φυλακή. Στις 2.6.79 αναιρείται από τον Α.Π. η καταδικαστική απόφαση και θα ξαναδικαστεί στις 16.10.79. Η ποινή του μειώνεται. Σήμερα ζει στην Αθήνα.

265. Μιχαλόπουλος Ηλίας: χωροφύλακας. Στις 9.12.75 καταδικάζε­ται από το Πλημμελειοδικείο της Πάτρας σε φυλάκιση 7 μη­νών.

266. Μιχαλόπουλος θεμ.: «Υφυπουργός» της ε ' χουντικής Κυβέρ­νησης. Δεν τιμωρήθηκε.

267. Μιχαλόπουλος Κων.: «Υφυπουργός» σε τρεις χουντικές Κυ­βερνήσεις. Δεν τιμωρήθηκε.

268. Μίχαλος Χρ.: «Υφυπουργός» σε δυο Κυβερνήσεις της χούν­τας. Δεν τιμωρήθηκε. Σήμερα είναι ηγετικό στέλεχος της ΕΠΕΝ και ήταν υποψήφιος Ευρωβουλευτής.

269. Μομφεράτος Νικ.: «Υπουργός» στην ε ' Κυβέρνηση της χούν­τας. Δεν τιμωρήθηκε. Σήμερα είναι εκδότης της εφημερίδας «Απογευματινή» μέλος της ΕΣΗΕΑ και πρόεδρος της Ένωσης Ιδιοκτητών Εφημερίδων (ΕΙΕΑ).

270. Μογιάνος Χριστόφ.: Παραπέμφθηκε σε δυο δίκες στο στρατο­δικείο, αλλά φυγοδίκησε (βρισκόταν στο εξωτερικό). Σήμερα είναι άγνωστο που ζει αλλά τα εγκλήματα που τον βάρυναν έχουν παραγραφεί

271. Μουρατίδης Ανθ.: οπλίτης. Στις 15.2.75 προφυλακίζεται για βασανιστήρια, θ α παραπεμφθεί σε δυο δίκες στο Στρατοδικείο για βασανιστήρια. Στη μια, 12.9.75 θα αθωωθεί και στην άλλη9.12.75 θα καταδικαστεί σε φυλάκιση 12 μηνών. Το αναθεωρη­τικό στις 22.4.76 δεν θα μειώσει την ποινή του.

260

272. Μουσταϊράς Γεωρ.: ακροδεξιός. Συνελήφθη μετά την κηδείο του Μάλλιου 16.12.76 για τη «διαδήλωση» που έκαναν λίγες δεκάδες νεαροί και καταδικάστηκε στις 18.12.76 στο αυτόφορο Μονομελές σε φυλάκιση 2χ/ ι μηνών. Ξαναδικάστηκε για τα επεισόδια που έγιναν στο νεκροταφείο κατά την κηδεία του Μάλλιου, αλλά αθωώθηκε και δουλεύει σαν τραγουδιστής σε λαϊκά κέντρα.

273. Μπαλαράς Αγγ.: αξιωματικός ε.α. Συνελήφθη για το πραξικό­πημα «πυζάμα» αλλά δεν παραπέμφθηκε σε δίκη. Σήμερα, κα­τά πληροφορίες, δουλεύει στη διεύθυνση προσωπικού στα ναυπηγεία του Νιάρχου.

274. Μπαλόπουλος Ηλίας: τέως καθηγητής της ΑΣΟΕΕ. «Υπουρ­γός* και «Υφυπουργός» σε δύο χουντικές Κυβερνήσεις. Δεν τιμωρήθηκε. Απασχολείται σε κάποια χαλκοβιομηχανία σαν σύμβουλος.

275. Μπαλόπουλος Μιχ.: «Υφυπουργός» στην δ ' Κυβέρνηση τοι Παπαδόπουλου και προηγούμενα «γραμματέας» του EOT. Μη- νύθηκε με τους πρώτους για το πραξικόπημα της 21.4.67 από τον Λυκουρέζο στις 9.9.74. Είναι ο μόνος χουντικός «υπουρ­γός» που η κατάρευση της δικτατορίας τον βρήκε στη φυλακή κατάδικο για την υπόθεση «των κρεάτων». Στις 23.5.75 παρα- πέμπεται για εσχάτη προδοσία. Γτις 2.6.75 επαναλαμβάνεται στο Πενταμελές Εφετείο η δίκη «των κρεάτων» και η ποινή του Στρατοδικείου μειώνεται από 3*/ι σε 2'/2 (στις 23.6.75). Στις 28.7.75 αρχίζει η δίκη των «πρωταιτίων» και στις 23.8.75 καταδικάζεται σε ισόβια και 10 χρόνια κάθειρξη. Στις 21.6.76 μετατάσσεται στην τάξη του στρατιώτη. Στις 11.11.76 μετά ιιπό τρίτη δίκη για τα κρέατα η ποινή του μειώνεται στους 14 μήνες (μετά από αναίρεση). Στις 3.3.78 βρίσκεται νεκρός στο κελί του από τόν Παττακό. Αιτία του θανάτου: έμφραγμα. Κα­τά πληροφορίες πέθανε από τη στεναχώρια του γιατί την προηγούμενη μέρα είχε αθωωθεί ο συγκατηγορούμενος του στην υπόθεση των κρεάτων Στ. Τσώνης. Ο Μπαλόπουλος είχε καταδικαστεί σαν ηθικός αυτουργός σε πράξεις του Τσώνη για τις οποίες ο κατηγορούμενος σαν φυσικός αυτουργός αθωώθη­κε!

276. Μπάμπαλης Πέτρος: αστυνόμος. Στις 11.9.74 «μπαίνει» σε δι­αθεσιμότητα. Μετά λίγες μέρες καλείται και ανακρίνεται για το Πολυτεχνείο, από τον Εισαγγελέα. Στις 2.7.75 προφυλακί­ζεται για βασανιστήρια. Στις 4.7.75 παραπέμπεται σε δίκη κα­τηγορούμενος σαν βασανιστής. Από τις 11 μέχρι τις 30.11.75 δικάζεται στο Κακουργιοδικείο Χαλκίδας αλλά δεν θα τιμω­ρηθεί (το δικαστήριο έπαψε την ποινική δίωξη για τις πράξεις που τον βάρυναν). Στις 20.12.75 παραπέμπεται πάλι σε δίκη για βασανιστήρια στο Κακουργιοδικείο και τελικά στις 21.4.76

261

στο Πλημμελειοδικείο με βούλευμα των Εφετών. Με την αλ­λαγή της κατηγορίας από κακούργημα σε πλημμέλημα στις22.4.76 αποφυλακίζεται. Στις 14.5.76 απολύεται από την Αστυ­νομία. Στις 17.9.76 αρχίζει η δίκη του και στις 2.10.76 κατα­δικάζεται σε φυλάκιση 2 χρόνων. Στις 14.2.77 στο Εφετείο η ποινή του μειώνεται σε 18 μήνες φυλακή. Κλείνεται στις φυ­λακές για να εκτίσει κάποιο «υπόλοιπο» 2 μηνών περίπου και μεΐα θα αποφυλακιστεί. Στις 31.1.79 ο Π. Μπάμπαλης θα δο­λοφονηθεί μπροστά στο γκαράζ του σπιτιού του, πίσω από τον Ά γιο Σώστη (Ν. Σμύρνη).

277. Μπαντόλας Απ.: αστυνομικός. Στις 6.7.77 παραπέμπεται σε δίκη για τα επεισόδια της κηδείας του Μάλλιου. Στις 13.5.78 θα αθωωθεί.

278. Μπαρλιάς Αναστ.: οπλίτης. Στις 11.7.75 παραπέμφθηκε σε δί­κη στο Στρατοδικείο για βασανιστήρια, θ α δικαστεί και στις12.9.75 αθωώνεται.

279. Μπέλλος Ανέστης: στρατιωτικός. Στις 19.9.75 παραπέμπεται στο στρατοδικείο για βασανιστήρια. Στις 9.12.75 αθωώνεται, θ α κατηγορηθεί και για την εξαφάνιση των αρχείων της ΕΣΑ. Στις 10.1.76 θα καταδικαστεί για τα αρχεία σε φυλάκιση 4 μη­νών με αναστολή στο στρατοδικείο. Στο Αναθεωρητικό η ποι­νή του γίνεται 3 μήνες με αναστολή. Στις 5.5.78 θα ξαναδικα- στεί μετά από αναίρεση και θα αθωωθεί. Ο Μπέλλος υπηρετεί ακόμη στο στρατό. Σήμερα είναι αντισυνταγματάρχης και εί­ναι διοικητής μονάδας στη Βέρροια.

280. Μπένος Σταύρος: λοχαγός. Στις 9.2.79 απολογείται στον ανα­κριτή Παπούλια για συμμετοχή στις τρομοκρατικές ενέργειες. Στις 7.3.79 θα απαλλαχτεί με βούλευμα.

281. Μπερνάρης Αντ.: «υπουργός» στην δ ' Κυβέρνηση της χούν­τας. Δεν θα τιμωρηθεί.

282. Μπλιώνας Ηρακλής: στρατονόμος. Στις 11.7.75 παραπέμπεται με βούλευμα στο Στρατοδικείο για βασανιστήρια. Στις 12.9.75 θα αθωωθεί. Δουλεύει στα ναυπηγεία του Νιάρχου στου Σκα- ραμαγκά τώρα.

283. Μπόγδος Κων.: χωροφύλακας. Κακοποίησε στις 30.12.74 στο αστυνομικό τμήμα Αλιβερίου το φοιτητή Νικ. Πάντζαλη. Στις25.9.75 καταδικάζεται στο Πλημμελειοδικείο Χαλκίδας σε φυ­λάκιση 5 μηνών. Στις 17.2.76 η ποινή του θα μειωθεί στους 4 μήνες.

284. Μπόγρης Γ.: έφεδρος υπαξιωματικός. Στις 30.1.75 απολογείται για βασανιστήρια και στις 8.2.75 προφυλακίζεται στο Μπογιά- τι. Στις 4.7.75 παραπέμπεται σε δίκη, αλλά αργότερα θα απαλ­λαγεί με άλλο βούλευμα.

285. Μπόλαρης Παρ.: ταγματάρχης ε.α. (μετά «στρατιώτης»). Στις

262

26.9.74 συνοδεύει οπλοφορώντας τον «αόρατο δικτάτορα Ιωαν- νίδη, στην Εισαγγελία (ανάκριση για Πολυτεχνείο), θ α παρα­πεμφθεί σε δίκη για παράνομη οπλοφορία και στις 17.2.75 θα καταδικαστεί σε φυλάκιση 3 μηνών και 5 ημερών για παράνο­μη οπλοφορία με τριετή αναστολή. Στις 25.2.75 θα συλληφθεί για το πραξικόπημα «πυζάμα». Στις 27.6.75 παραπέμπεται σε δίκη για τη συνωμοσία. Στις 11.7.75 δικάζεται στο Στρατοδι­κείο για την συνωμοσία του Φλεβάρη. Στις 9.8.75 καταδικάζε­ται σε κάθειρξη 11 χρόνων. Στο Αναθεωρητικό η ποινή του μειώνεται στα 8 χρόνια. Κλείνεται στις φυλακές και στις22.7.77 ζητώντας να του κάνουν ιατρικές εξετάσεις, πετυχαί­νει να τον μεταφέρουν στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Αθή­νας. Νοσηλεύεται (;) στο ίδιο δωμάτιο με τον αρχιβασανιστή θεοφιλογιαννάκο όταν την 1.8.77 θα αποδράσει. Στην αρχή κρύφτηκε στην Ελλάδα, μπήκε και βγήκε πολλές φορές παρά­νομα στην χώρα και μετά έμεινε στην Αγγλία ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Σήμερα κατά μια πληροφορία βρίσκεται σε χώρα της Λατινικής Αμερικής.

286. Μπονώτης Σωκρ.: αξιωματικός. Αποστρατεύεται στις 6.3.75 μαζί με τους κατηγορούμενους για τη συνωμοσία του Φλεβά­ρη. Ο ίδιος δεν θα παραπεμφθεί σε δίκη. Σήμερα είναι διευ­θυντής στην «Φίατ».

287. Μπότης Μιχ.: στρατονόμος. Στις 11.7.75 παραπέμπεται σε δί­κη στο στρατοδικείο για βασανιστήρια, θ α δικαστεί και στις12.9.75 θα αθωωθεί.

288. Μπουκλάκος Βασ.: ταγματάρχης. Τον Αύγουστο 1975 παρα- πέμπεται σε δίκη για τη σφαγή του Πολυτεχνείου. Στις30.12.75 καταδικάστηκε σε φυλάκιση 20 μηνών και 15 ημερών. Η απόφαση αυτή θα αναιρεθεί, θα ξαναδικαστεί στο Πενταμε­λές Εφετείο και θα αθωωθεί, στις 25.2.77.

289. Μπουζιάνης Α.: αξιωματικός της χωροφυλακής. Στις 18.12.76 καταδικάζεται, από το Πλημμελειοδικείο Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση 28 μηνών για βασανιστήρια.

290. Μπούφος Κων.: στρατιωτικός. Στις 19.9.75 παραπέμπεται σε δίκη για βασανιστήρια. Δικάστηκε και στις 9.12.75 αθωώθηκε.

291. Μπράβος Κων.: «υφυπουργός» σε δυο χουντικές Κυβερνή­σεις. Δεν τιμωρήθηκε. Σήμερα είναι μέλος της ΕΠΕΝ.

292. Μυλωνάς θωμάς: ενωμοτάρχης. Τον Αύγουστο 1975 παρα­πέμφθηκε σε δίκη για το Πολυτεχνείο. Δικάστηκε στο Πεντα­μελές Εφετείο και στις 30.12.75 αθωώθηκε.

293. Μυργιαλάκης Ιω.: χωροφύλακας. Στις 4.7.75 παραπέμπεται στο Κακουργιοδιοκείο Θεσσαλονίκης για βασανιστήρια, θ α δικαστεί στις 10 και στις 11.12.75 και θα αθωωθεί.

294. Μωρογιάννης Μαυροειδής: μοίραρχος της χωροφυλακής. Στις

263

20.12.75 και στις 21.4.76 θα παραπεμφθεί σε δίκη κατηγορού­μενος σαν βασανιστής, θ α δικαστεί και θα τιμωρηθεί στις14.10.76 (σε πρώτο βαθμό, στο Τριμελές Εφετείο) με φυλάκιση3 χρόνων και 2 μηνών. Στις 5.2.77 το δευτεροβάθμιο δικαστή­ριο (Πενταμελές Εφετείο) μειώνει την ποινή του στους 12 μή­νες. Μετά από αναίρεση θα ξαναδικαστεί και στις 7.3.78 τελι­κά θα τιμωρηθεί με φυλάκιση 10 μηνών.

Ν

295. Ναστούλης Δημ: Απατεώνας, εθνικιστης και «Αρχηγός» της «Νέας Τάξεως». Στις 5.4.77 θα προφυλακιστεί για τρομοκρατι­κές ενέργειες —άλλων— αλλά τελικά δεν θα παραπεμφθεί σε δίκη για τέτοιες δραστηριότητες. Αντίθετα θα δικαστεί κατ' επανάληψη και θα καταδικαστεί για απάτες όπως (π.χ.) στις21.9.79 για πλαστογραφία. Απασχόλησε πολλές φορές την κοινή γνώμη (με διάφορες παραπολιτικές ενέργειες) χωρίς να το αξίζει.

296. Νηστικάκης Νικ.: Πρόσθετος αστυφύλακας. Τον Αύγουστο 1975 παραπέμφθηκε σε δίκη για το Πολυτεχνείο. Δικάστηκε στις 30.12.75 τιμωρήθηκε με φυλάκιση 5 μηνών για κακοποί­ηση τραυματισμένων στο Ρυθμιστικό.

297. Νικολόπουλος Αρ.: υπολοχαγός. Συνώδεψε μαζί με τον Μπό­λαρη τον Ιωαννίδη στην Εισαγγελία όταν ανακρίθηκε για το Πολυτεχνείο. Δικάστηκε μετά από μήνυση δημοσιογράφων και αθωώθηκε στις 17.2.75. Αποστρατεύτηκε στις 6.3.75. Αργότερα πήγε και αυτός στη Τζέντα της Σαουδικής Αραβίας, όπου πρέ­πει να δουλεύει ακόμη (στο Λάτση).

298. Νικολόπουλος Ηλ.: ταγματάρχης ε.α. Παραπέμφθηκε για βα­σανιστήρια και αθωώθηκε. Δικάστηκε σε τρεις δίκες για τα αρχεία της ΕΣΑ και τελικά τιμωρήθηκε με φυλάκιση 3 μηνών με αναστολή για 3 χρόνια.

299. Νικολούλιας Δ.: ακροδεξιός. Συνελήφθη σαν ύποπτος για βομβιστικές ενέργειες στις 12.7.78 αλλά αφέθηκε ελεύθερος χωρίς να κατηγορηθεί.

300. Νίτσας Παντ.: «υφυπουργός» στην 6η Κυβέρνηση της χούν­τας. Δεν τιμωρήθηκε.

301. Ντάκουλας Ν.: ανθυπασπιστής του ναυτικού. Στις 24.11.75 προφυλακίζεται για βασανιστήρια στο αντιτορπιλικό «Έλλη». Στις 12.12.75 καταδικάζεται στο Ναυτοδικείο σε φυλάκιση 2 χρόνων. Στις 12.3.76 το Αναθεωρητικό μειώνει την ποινή του σε 8 μήνες.

302. Νταλαχάνης Βασ.: ενωμοτάρχης. Στις 29.4.77 παραπέμπεται σε δίκη σαν συνεργός στη δολοφονία το\> Γ. Τσαρουχά. Δικάζε­

264

ται στο Κακουργιοδικείο της Θεσσαλονίκης και στις 8.6.79 αθωώνεται.

303. Ντερτιλής Νικ.: ταξ(αρχος ε.α. (μετά «στρατιώτης»). Στις24.2.74 συλλαμβάνεται για τη συνωμοσία του Φλεβάρη («πυζά­μα»). Στις 6.3.75 αποστρατεύεται αλλά δεν θα παραπεμφθεί σε δίκη για τη συνωμοσία. Στις 23.5.75 παραπέμπεται σε δίκη για εσχάτη προδοσία (πραξικόπημα 21.4.67). Στις 23.8.75 καταδικά­ζεται σε κάθειρξη 20 χρόνων για το πραξικόπημα. Τον Αύ­γουστο 1975 θα παραπεμθεί και για τη σφαγή του Πολυτε­χνείου σε δίκη κατηγορούμενος για φόνο. θ α δικαστεί και στις 30.12.75 θα καταδικαστείκ σε ισόβια κάθειρξη. Στις21.6.76 γίνεται γνωστό ότι καθαιρέθηκε και μετατάχτηκε «στην τάξη του στρατιώτη». Ά σκησε αναίρεση κατά της απόφασης του Πενταμελούς Εφετείου (για το Πολυτεχνείο) αλλά απορί- φθηκε.

304. Ντότας Παν.: αξιωματικός του στρατού. Στις 19.9.75 παρα- πέμπεται στο στρατοδικείο για βασανιστήρια. Στις 9.12.75 κα­ταδικάστηκε σε φυλάκιση 12 μηνών με αναστολή. Στο αναθε­ωρητικό η ποινή του μειώθηκε σε 11 μήνες, στις 22.4.76.

305. Ξανθάκος Κων.: ταγματάρχης ε.α. Στις 25.2.75 συλλαμβάνεται σαν συνωμότης. Στις 27.6.75 παραπέμπεται σε δίκη για ένωση προς στάση. Δικάζεται από 21.7.75 μέχρι 9.8.75 και αθωώνε­ται. Σήμερα είναι μέλος της ΕΠΕΝ.

306. Ξυδόπουλος Ιω.: «υπουργός» στην 1η Κυβέρνηση της χούν­τας. Δεν τιμωρήθηκε. Ηγήθηκε χουντικού ψηφοδελτίου στο δικηγορικό σύλλογο Αθήνας το 1984. Είναι μέλος της διοικού- σας επιτροπής της ΕΠΕΝ.

Ο307. Οικονομόπουλος Δ.: «υφυπουργός» στην 1η Κυβέρνηση της

χούντας. Δεν τιμωρήθηκε.308. Οικονομόπουλος Ν.: αρεοπαγίτης «υπουργός» στην 1η χουν­

τική Κυβέρνηση. Δεν τιμωρήθηκε.309. Οικονόμου Α.: υπενωμοτάρχης. Δικάστηκε στη Θεσσαλονίκη

για βασανιστήρια (20.6.75).310. Οικονόμου Θεοφάνης.: ταγματάρχης. Στις 11.7.75 παραπέμπε-

ται στο στρατοδικείο για βασανιστήρια. Στις 12.9.75 καταδικά­ζεται σε φυλάκιση 12 μηνών. Στο Αναθεωρητικό στις 22.4.76 η ποινή του μένει ίδια (με αναστολή). Την 1.9.77 διώχνεται από το στρατό. Σήμερα μετέχει στην ΕΠΕΝ (σε νομαρχιακή επιτροπή).

265

π

311. Παγουλάτος Α λ: δημοσιογράφος (;) Αρχηγός Ν.Ε.Κ. Στις5.7.77 παραπέμφθηκε σε δίκη, για τα έκτροπα της κηδείας του Μάλλιου. Δικάστηκε και στις 13.5.78 αθωώθηκε. Εκδίδει την εφημερίδα (περιοδική) «Ελληνισμός» και έχει γραφεία στην οδό Εμμ. Μπενάκη 37 Αθήνα.

312. Παγώνης Αχιλ.: ακροδεξιός. Στις 31.7.78 οδηγείται (με άλ­λους) στον Εισαγγελέα για τρομοκρατικές ενέργειες και στις7.8.78 προφυλακίζεται. Στις 9.10.78 απαλλάσσεται.

313. Παϊπάης Ευαγγ.: αξιωματικός του στρατού. Στις 25.2.75 συλ- λαμβάνεται για τη συνωμοσία των Ιωαννιδικών. Αργότερα θα αποστρατευθεί, 6.3.75, αλλά δεν θα παραπεμθεί σε δίκη. Κατά πληροφορίες ζει στο Βόλο.

314. ΠαλαΤνης Αριστείδης: ταγματάρχης ε.α. Στις 25.2.75 συλ- λαμβάνεται για τη «συνωμοσία των Ιωαννιδικών». Στις 27.6.75 παραπέμπεται σε δίκη και στις 21.7.75 αρχίζει στο στρατοδι­κείο η δίκη. Στις 7.8.75 η απόφαση θα είναι αθωωτική γιαυ- τόν. Στις 15.7.76 επιστρέφοντας από το εξωτερικό συλλαμβά- νεται γιατί εκκρεμούσε ένταλμα για παράνομη οπλοφορία. Ερ­γάστηκε για κάποιο διάστημα στις επιχειρήσεις του Σκαλιστή- ρη στην Εύβοια, αλλά σήμερα κατά πληροφορίες έχει δικές του επιχειρήσεις.

315. Παλαιολόγου Ιω.: αξιωματικός της Αεροπορίας. Στις 23.5.75 παραπέμφθηκε για το πραξικόπημα της 21.4.67 στο Πενταμε­λές Εφετείο, αλλά φυγοδίκησε. Είναι ο μόνος αξιωματικός της αεροπορίας που παραπέμφθηκε για εσχάτη προδοσία, σαν «πρωταίτιος». Ζει μάλλον, στην Αμερική.

316. Παλάτζας θωμάς: χωροφύλακας. Στις 16.12.75 καταδικάζεται από το Πλημμελειοδικείο Λάρισας σε φυλάκιση 9ι/ ι μηνών για βασανιστήρια.

317. Παναγιωτάκης Κων.: «υπουργός» σε δυο χουντικές Κυβερνή­σεις. Στις 6.6.75 έγινε γνωστό, ότι έχει διαφύγει στο εξωτερι­κό (σε Αφρικανική χώρα). Δεν τιμωρήθηκε.

318. Παναγιωτάκος Κων.: πρεσβευτής και «υφυπουργός» στην δ' χουντική Κυβέρνηση. Δεν τιμωρήθηκε. Κατηγορήθηκε για δη­μοσίευμα στον «Ελεύθερο Κόσμο» αλλά δεν δικάστηκε γιατί μετά από δήλωσή του ανακλήθηκε η μήνυση (της αδελφής του Μακάριου). Ήταν στη Δ.Ε. της ΕΠΕΝ αλλά παραιτήθηκε για­τί ήθελε «θέση εκλόγιμου» στη λίστα των υποψηφίων για την Ευρωβουλή.

319. Παναγιωτίδης Παύλος: στρατιωτικός. Στις 19.9.75 παραπέμ­φθηκε στο στρατοδικείο για βασανιστήρια αλλά στις 9.12.75

266

αθωώθηκε. Αργότερα, σε άλλη δίκη (στις 7.7.77) καταδικά­στηκε σε φυλάκιση 3 μηνών και 5 ημερών στο στρατοδικείο.

320. Παναγιωτόπουλος Σπ.: αστυνομικός. Στις 6.7.77 παραπέμφθη­κε σε δίκη για τα έκτροπα της κηδείας του Μάλλιου. Στις13.5.78 αθωώθηκε.

321. Παναγιωτόπουλος X.: «υπουργός» στην ε ' χουντική «Κυβέρ­νηση». Δεν τιμωρήθηκε.

322. Παναγόπουλος Ανδρ.: αδελφός του αρχιβομβιστή Ν. Παναγό- πουλου. Κατηγορήθηκε για τρομοκρατικές ενέργειες και απο- λογήθηκε στις 7.2.79 αλλά αφέθηκε ελεύθερος. Ό ταν άλλοι παραπέμφθηκαν σε δίκη 2.3.79 γιαυτόν προτάθηκε και έγινε δεκτή (στις 7.3.79) απαλλαγή.

323. Παναγόπουλος Νικ.: οπλουργός-βομβιστής. Στις 11.1.79 επι­κηρύσσεται για 1.000.000 δραχμές. Στις 22.1.79 ανακοινώνεται η σύλληψη μελών της τρομοκρατικής ομάδας «Ο.Ε.Α.» στην οποία ανήκε. Στις 17.3.79 συλλαμβάνεται με πολλές σφαίρες στο κορμί του. Νοσηλεύεται στο νοσοκομείο κρατούμενος μή­νες και όταν στις 7.5.79 αρχίζει η δίκη των συγκατηγορουμέ­νων του, γιαυτόν χωρίζεται. Θα δικαστεί μόνος —σε αναπηρικό καρότσι— και θα καταδικαστεί σε κάθειρξη 25 χρόνων. Βρί­σκεται ακόμη στις φυλακές.

324. Πανταζόπουλος Δημ.: αξιωματικός του στρατού. Στις 25.2.75 συνελήφθη για το πραξικόπημα «πυζάμα». Δεν παραπέμφθηκε σε δίκη.

325. Παντελής Παντελής: Δημοσιογράφος. Ή ταν διευθυντής σύν­ταξης του χουντικού «Ελεύθερου Κόσμου» και σύρθηκε σε πολλές δίκες σαν «υπεύθυνος σύμφωνα με το νόμο» για άρθρα του Σάββα Κωνσταντόπουλου, τις περισσότερες φορές.

326. Παξινόπουλος Αογγίνος: «εισοδηματίας» Γνωστός από συμμε­τοχή σε παρακρατικές οργανώσεις, θα συλληφθεί πολλές φο­ρές και θα παραπεμφθεί σε δίκη. Αθωώθηκε στις 8.10.77 στο Πενταμελές Εφετείο (ομάδα Καλέντζη). Κατηγορήθηκε και προφυλακίστηκε και το καλοκαίρι 1978 (7.8.78) για να απαλ­λαγεί με βούλευμα στις 9.10.78. Τρίτη φορά θα κατηγορηθεί —στα σοβαρά, αυτή τη φορά— με την «Ο.Ε.Α.» και καταζη­τείται. Στις 15.3.79 θα εμφανιστεί αυθορμήτως. Θα δικαστεί και την 1-6-79 θα καταδικαστεί σε φυλάκιση 2‘/ j χρόνων. Θα γίνει αναίρεση και θα ξαναδικαστεί το 1980 και η ποινή του θα μειωθεί στους 14 μήνες. Τώρα ζει στην Αθήνα ελεύθερος και άνεργος.

327. Παπαβλαχόπουλος Ιω.: «υπουργός» στην γ ' χουντική Κυ­βέρνηση. Δεν τιμωρήθηκε.

328. Παπαγγελής Αουκάς: «γενικός γραμματέας» τύπου στην δ' Κυβέρνηση της χούντας. Δεν τιμωρήθηκε. Τώρα ανήκει στην

267

ΕΠΕΝ και είναι μέλος της Ι50μελούς Πανελλήνιας Επιτροπής.329. Παπαγεωργίου Αθ.: υπαξιωματικός της χωροφυλακής. Στις

23.8.77 διώκεται για συνέργεια από πρόθεση σε απόδραση (του Μπόλαρη). Θα δικαστεί στις 2.12.77 και θα αθωωθεί.

330. Παπαγεωργίου Απ.: «υπουργός» στην ε ' χουντική Κυβέρνη­ση. Το 1981 εκλέχτηκε ευρωβουλευτής του Μαρκεζίνη (κόμμα Προοδευτικών) αλλά πριν λήξει η θητεία του πέθανε.

331. Παπαγεωργίου θ .: ταγματάρχης ε.α. Στις 25.2.75 συλλαμβάνε- ται για τη «συνωμοσία του Φλεβάρη». Στις 6.3.75 αποστρατεύ­εται, αλλά δεν θα παραπεμφθεί σε δίκη. Στις 19.9.75 θα παρα- πεμφθεί στο Στρατοδικείο για βασανιστήρια. Στις 9.12.75 θα καταδικαστεί σε φυλάκιση 8 μηνών με αναστολή για 3 χρό­νια. Στις 22.4.76 το Αναθεωρητικό θα επιβάλει ίδια ποινή.

332. Παπαγιάννης Γ.: αξιωματικός του Ναυτικού. Στις 6.9.74 τιμω­ρείται με πειθαρχική ποινή «αργίας με παύση» για 3 μήνες, για τη δράση του στην Κύπρο κατά το πραξικόπημα του Μα­καρίου.

333. Παπαγιάννης Κων.: στρατιω τικός. Συνελήφθη γ ια την α­πόπειρα πραξικοπήματος σ τις 25.2.75. Δεν παραπέμφθη­κε σε δίκη.

334. Παπαδάκης Εμμ.: στρατιωτικός. Στις 8.2.75 προφυλακίζεται για βασανιστήρια στο Μπογιάτι. Στις 4.7.75 παραπέμπεται σε δίκη με βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών. Με βού­λευμα των Εφετών τελικά θα απαλλαγεί.

335. Παπαδάκης Παύλος: υποστράτηγος. Στις 25.2.75 συλλαμβάνε- ται για συμμετοχή στη «συνωμοσία του Φλεβάρη». Στις 6.3.75 αποστρατεύεται. Στις 4.4.75 αποφυλακίζεται και τελικά δεν παραπέμπεται σε δίκη.

336. Παπαδάτος Παν.: «υφυπουργός» της χούντας στην 6η Κυβέρ­νηση. Δεν τιμωρήθηκε.

337. Παπαδής Απ.: ενωμοτάρχης. Στις 16.12.75 καταδικάζεται ηε φυλάκιση 9*/2 μηνών για βασανιστήρια, από το Πλημμελειο­δικείο Λάρισας.

338. Παπαδημητρακόπουλος Γ.: «υπουργός» στις δυο πρώτες Κυ­βερνήσεις της χούντας. Δεν τιμωρήθηκε.

339. Παπαδημητρίου Κων.: καθηγητής. «Υπουργός» σε πέντε (!) χουντικές Κυβερνήσεις (και σε όλες Δημοσίων Έργων). Δεν τιμωρήθηκε.

340. Παπαδόπουλος Γεώργιος: συνταγματάρχης πυροβολικού (στις 21.4.67). «Υπουργός», «Πρωθυπουργός», «Αντιβασιλεύς» και «Πρόεδρος» της Δημοκρατίας. Στις 9.9.74 θα μηνυθεί για το πραξικόπημα. Στις 18.10.74 θα υποβάλλει μήνυση για «παρά­νομη απομόνωση» και για «παραβίαση της αλληλογραφίας του». Στις 23.10.74 θα συλληφθεί και θα εκτοπιστεί στην Τζια

268

μέχρι της 21 Ιανουαρίου 1975 που θα προφυλακιστεί. Στα τέλη του Οκτωβρίου 1974 θα προσφύγει στο Σ.τ.Ε. για την εκτόπι- σή του, αλλά η προσφυγή του θα απορριφθεί. Στις 20.2.75 δι­ώκεται ποινικά για το φόνο του Β. Πεσλή. Την 1.6.75 κρίνε- ται, για δεύτερη φορά προφυλακιστέος για εσχάτη προδοσία (κατάργηση «Βασιλευομένης Δημοκρατίας»). Στις 23.5.75 πα- ραπέμπεται με βούλευμα για εσχάτη προδοσία. Στις 28.7.75 αρχίζει η δίκη των «πρωταιτίων». Στις 23.8.75 καταδικάζεται σε θάνατο, καθαίρεση και ισόβια κάθειρξη. Η θανατική ποινή θα χαριστεί σε δυο ώρες, αλλά η «καθέρεση» θα γίνει στις21.6.76 γνωστή. Στις 6 και στις 23.9.76 δικάζεται για τους δυο φόνους και αθωώνεται. Τον Αύγουστο 1975 παραπέμπεται σε δίκη για το Πολυτεχνείο. Στις 30.12.75 θα καταδικαστεί σε κά­θειρξη 25 χρόνων. Στις 6.5.77 γίνεται γνωστό ότι απαλλάσσε­ται με βούλευμα για σκανδαλώδεις συμβάσεις (Νιάρχου, Λά­τση, Ανδρεάδη κλπ.). Βρίσκεται ακόμη στις φυλακές. Με εν­τολή του το 1984 χουντικοί θα ιδρύσουν την ΕΠΕΝ της οποί­ος είναι ο αφανής αλλά ουσιαστικός αρχηγός, θ α στείλει προεκλογικά διάφορα «μηνύματα» γραπτά ή μαγνητοφωνημέ-

341. Παπαδοπούλου Δέσποινα: σύζυγος του δικτάτορα. Είναι ο πρώτος «άνθρωπος της χούντας» που διώχτηκε ποινικά (για απάτη σε βάρος του Δημοσίου και υπεξαίρεση) το 1974. Την1.12.74 προφυλακίζεται για μια μέρα και αποφυλακίζεται αφού επέστρεψε τα χρήματα που είχε κατηγορηθεί ότι καρπώθηκε παράνομα.' Στις 18.11.75 παραπέμπεται με βούλευμα σε δίκη. Στις 24.6.76 καταδικάζεται σε φυλάκιση 2 '/ι χρόνων για την «αργομισθία». θ α ασκήσει αναίρεση που θα γίνει δεκτή και στις 16.12.76 θα ξαναδικαστεί και θα αθωωθεί. Στην προεκλο­γική περίοδο 1984 κάνει εμφανίσεις με υποψήφιους της ΕΠΕΝ και βγαίνει σε μπαλκόνια...

342. Παπαδόπουλος Δημ.: υπαστυνόμος. Κατηγορήθηκε και παρα­πέμφθηκε σε δίκη για βασανιστήρια στην Ασφάλεια του Πει­ραιά. Στις 25.5.76 ομολογεί τις πράξεις του και ζητάει συγνώ­μη από τα θύματά του στο δικαστήριο. Αποσύρονται οι μηνύ­σεις και γλυτώνει την τιμωρία.

343. Παπαδόπουλος Λέων: αστυνομικός. Παραπέμπεται στις 4.9.75 στο Πλημμελειοδικείο Πάτρας για βασανιστήρια, θ α δικαστεί στις 7.9.75 σε φυλάκιση 4 χρόνων 4 μηνών και 10 ημερών. Σε άλλη δίκη στις 16.12.75 ξαναδικάζεται και αθωώνεται. Για την προηγούμενη καταδίκη, το Εφετείο θα μειώσει την ποινή στους 7 μήνες φυλακή (!)

344. Παπαδόπουλος Κων.: αδελφός του δικτάτορα - συνταγματάρ­χης. «Υπουργός», «υφυπουργός» και «γενικός γραμματέας» υ­πουργείου σε διάφορες Κυβερνήσεις, θ α μηνυθεί με τους πρώ­

269

τους γιο το πραξικόπημα της 21.4.67. Τον Γενάρη 1975 θα μηνυθεί για παράνομη δανειοδότηση από την ΕΤΒΑ και θα διωχθε( ποινικά στις 20.2.75. Στις 4.2.75 θα προφυλακιστεί για το πραξικόπημα. Στις 23.5.75 παραπέμπεται για εσχάτη προ­δοσία. θ α δικαστεί στο Πενταμελές Εφετείο από τις 28.7.75 μέχρι τις 23.8.75 σε ισόβια και 10 χρόνια κάθειρξη. Στις21.6.76 θα γίνει και αυτός «στρατιώτης». Στις 29.2.76 καταδικά­στηκε από το Πενταμελές Εφετείο (!) για «παράνομη Θήρα» (κυνήγι) στον Έβρο σε φυλάκιση 4 μηνών, θ α δικαστεί και την 1.4.76 για ηθική αυτουργία σε βασανιστήρια. Βρίσκεται ακόμη στις φυλακές.

345. Παπαδόπουλος Λευτέρης: Κύπριος, υπαρχηγός ΕΟΚΑ Β'. Στις 10.8.77 καταδικάζεται σε ισόβια κάθειρξη για ένοπλη βία και συμμετοχή στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου από το Κακουργιοδικείο Λευκωσίας.

346. Παπαδόπουλος Χαρ.: Δημόσιος υπάλληλος. Στις 25.9.74 ανα- κρίνεται από τον Εισαγγελέα για το Πολυτεχνείο τον Αύγου­στο 1975 παραπέμπεται σε δίκη. θ α δικαστεί και στις 30.12.75 θα αθωωθεί. Στις 2.6.76 θα προσφύγει στο Συμβούλιο της Επι- κρατείας γιατί του αφαίρεσαν βαθμούς στην υπαλληλική ιε­ραρχία. Μετέχει στην Πανελλήνια 150μελή Επιτροπή της ΕΓΙΕΝ και ήταν ο τελευταίος υποψήφιος για τις Ευρωεκλογές.

347. Παπαθανασόπουλος Ν.: αστυφύλακας. Στις 4.6.76 καταδικάζε­ται από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Πάτρας σε φυλάκιση 5 μηνών για βασανιστήρια.

348. Παπακωνσταντίνου θεοφύλακτος: δημοσιογράφος. «Υπουρ­γός» σε $ρεις Κυβερνήσεις. Δεν τιμωρήθηκε. Δουλεύει και σή­μερα σαν αρθρογράφος στην «Ακρόπολη».

349. Παπανδρέου Δημ.: αστυνομικός. Στις 7.9.75 καταδικάζεται στην Πάτρα για βασανιστήρια, σε φυλάκιση 1 χρόνου και 3 μηνών. Στο Εφετείο η ποινή του θα μειωθεί σε 3 μήνες.

350. Παπανδρέου Κων.: ταγματάρχης ε.α. Στις 25.2.75 συλλαμβά- νεται με τους επίδοξους πραξικοπηματίες της «πυζάμας». Στις27.6.75 παραπέμπεται σε δίκη στο στρατοδικείο. Δικάζεται από τις 21.7.75 μέχρι τις 9.8.75 και καταδικάζεται σε φυλάκι­ση 5 χρόνων. Στο Αναθεωρητικό η ποινή του θα μειωθεί στις22.1.76 σε φυλάκιση 1 χρόνου με αναστολή.

351. Παπαπαναγιώτου Παν.: «υφυπουργός» σε δυο χουντικές Κυ­βερνήσεις. Δεν τιμωρήθηκε. Ασκεί τη δικηγορία.

352. Παπαποστόλου Δημ.: συνταγματάρχης ε.α. Στις 25.2.75 συλ- λαμβάνεται για τη «Συνωμοσία των Φεβρουαριανών». Στις8.7.75 παραπέμπεται με τον Ιωαννίδη σαν αρχηγοί της «ενώ- σεως προς στάσιν εν καιρώ γενικής επιστρατεύσεως». Στις16.3.76 καταδικάζεται σε κάθειρξη 10 χρόνων. Στις 18.11.76 θα

270

μηνύσει τον Α/ΓΕΕΘΑ Διον. Αρμπούζη γιατί έδωσε εντολή να συλληφθεί ενώ ήταν πολίτης. Η μήνυση δεν «θα έχει τύ­χη». Στις 2.9.79 διαγράφεται από τα στελέχη των εφέδρων. Βρίσκεται ακόμη στη φυλακή αλλά σε λίγο θα «βγει».

353. Παπαδόπουλος Π.: «υπουργός» στην 6η χουντική Κυβέρνη­ση. Δεν τιμωρήθηκε.

354. Παπαχαραλάμπους Δημ.: ταγματάρχης ε.α. Στις 11.7.75 παρα- πέμπεται στο στρατοδικείο για βασανιστήρια. Στις 12.9.75 κα­ταδικάζεται σε φυλάκιση 2 χρόνων. Το Αναθεωρητικό θα μει­ώσει την ποινή του σε φυλάκιση 18 μηνών. (Θα ξαναπαρα- πεμφθεί στις 19.9.75 αλλά στις 9.12.75 θα αθωωθεί). Μετά την έκτιση της ποινής του επανέρχεται στο στρατό και θα απο­στρατευτεί, ύστερα από θόρυβο που έγινε στον τύπο 19.8.77. Το Μάη 1984 θα εμφανιστεί σαν μάρτυρας υπεράσπισης κατη­γορούμενου, στελέχους της ΕΠΕΝ.

355. Παπουλίδης / . : χωροφύλακας. Στις 25.6.75 καταδικάστηκε από το Πλημμελειοδικείο Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση 10 μηνών για βασανιστήρια.

356. Παπουτσάς Δημ.: ναύτης (το 1978) ακροδεξιός. Συλλαμβάνε- ται και στις 31.7.78 οδηγήθηκε στην Εισαγγελία κατηγορού­μενος για παράβαση του «αντιτρομοκρατικού» ν. 774/78. Στις7.8.78 προφυλακίζεται. Στις 16.1.79 δικάζεται στο Πενταμελές Εφετείο και στις 16.1.79 δικάζεται και αθωώνεται.

357. Παπουτσής Πέτρος: χωροφύλακας. Στις 10 και 11.12.75 δικά­στηκε στο Κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης για βασανιστήρια και αθωώθηκε.

358. Παραδιάς Γ.: στρατιωτικός. Καταδικάστηκε στις 7.7.77 στο στρατοδικείο σε φυλάκιση 3 μηνών και 5 ημερών για βασανι­στήρια. Στο Αναθεωρητικό 18.1.78 ίδια ποινή.

359. Πάτρας Λουκάς: «υπουργός» σε τρεις Κυβερνήσεις της χούν­τας. Δεν τιμωρήθηκε.

360. Παττακός Στυλιανός: είναι πασίγνωστος. Συστάσεις δεν χρειά­ζεται. Στις 23.10.74 συλλαμβάνεται και οδηγείται στην Τζια. Κατηγορήθηκε δεκάδες φορές αλλά καταδικάστηκε μόνο για «έσχατη προδοσία και στάση» (θάνατος, καθαίρεση, ισόβια) για το πραξικόπημα της 21.4.67. Στις επαφές του με τους δη­μοσιογράφους «έβγαλε πολύ γέλιο». Είναι ακόμη στη φυλακή.

361. Παύλου Ε.: ΤΕΑτζής. Δικάστηκε στο Πλημμελειοδικείο της Άμφισας για βασανισμό με «σιδερένιο στεφάνι» στις 20.6.76, αλλά αθωώθηκε «λόγω αμφιβολιών».

362. Παύλου Χαρ.: αστυνομικός. Στις 4.7.75 παραπέμπεται σε δίκη για βασανιστήρια στη Γενική Ασφάλεια Αθήνας. Δικάζεται στο Κακουργιοδικείο Χαλκίδας από τις 11 μέχρι 30.11.75 και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 4 μηνών, θ α ξαναπαραπεμθεί με

7.71

βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών στις 20.12.75 στο Κακουργιοδικείο, για βασανιστήρια της πρώτης (μεγάλης) δι- κτατορικής περιόδου. Με βούλευμα του Συμβουλίου των Εφε­τών στις 21.4.76 θα απαλλαγεί.

363. Πεζόπουλος Γ.: «υπουργός» στην δ ' χουντική Κυβέρνηση. Δεν τιμωρήθηκε.

364. Περδίκης Αθαν.: ταγματάρχης ε.α. Στις 25.2.75 συνελήφθη για την «συνωμοσία του Φλεβάρη». Στις 27.6.75 παραπέμπεται στο στρατοδικείο. Στις 21.7.75 αρχίζει η δίκη των συνωμοτών και στις 9.8.75 καταδικάζεται σε φυλάκιση 5 χρόνων. Από το Αναθεωρητικό θα μειωθεί η ποινή του σε ΐ 'Λ χρόνο (18 μή­νες) στις 22.1.76.

365. Πεταλάς Φώτιος: ταγματάρχης ε.α. Στις 7.8.75 παραπέμπεται στο στρατοδικείο για βασανιστήρια. Δικάζεται και στις 12.9.75 καταδικάζεται σε φυλάκιση 4 χρόνων. Στις 19.9.75 παραπέμπε- ται δεύτερη φορά στο στρατοδικείο και στις 9.12.75 καταδικά­ζεται σε φυλάκιση 2 χρόνων για βασανιστήρια —άλλων κρα­τουμένων— στο ΕΑΤ-ΕΣΑ. Στο Αναθεωρητικό θα του επιβλη­θεί στις 22.4..76 κατά συγχώνευση φυλάκιση 4 χρόνων. Στις20.8.77 δημοσιεύεται η πληροφορία ότι έχει επανέλθει στο στρατό (σ.σ. προφανώς αποφυλακίστηκε με την έκτιση των 2/3 της ποινής). Την 1.9.77 αποτάχθηκε από το στρατό. Κατά πληροφορίες τώρα δουλεύει υπάλληλος σε κάποια ιδιωτική επιχείρηση.

366. Πετρόπουλος Ανδρέας: υπολοχαγός ε.α. Το καλοκαίρι 1978 εμφανίζεται και καταθέτει στο στρατοδικείο σαν μάρτυρας υπεράσπισης του βομβιστή ανθυπολοχαγού Διαμαντή. Στις22.1.79 θα γίνει γνωστό ότι είναι μεταξύ των συλληφθέντων για τις βομβιστικές ενέργειες της τρομοκρατικές ομάδας «Ο.Ε.Α.». Την 1.6.79 καταδικάζεται σε φυλάκιση 2 Λ χρόνων. Αργότερα θα ξαναδικαστεί μετά από αναίρεση, η ποινή του θα μειωθεί και θα αφεθεί ελεύθερος.

367. Πέτρου Αναστ.: αστυνομικός. Στις 6.7.77 παραπέμπεται σε δί­κη για τα επεισόδια της κηδείας του Μάλλιου. Δικάστηκε και στις 13.5.78 αθωώθηκε.

368. Πέτρου Μιχ.: στρατονόμος. Παραπέμφθηκε στο Στρατοδικείο δυο φορές για βασανιστήρια στις 11.7.75 και στις 19.9.75. Στις12.9.75 καταδικάστηκε σε 6 χρόνια φυλακή και στις 9.12.75 σε 18 μήνες φυλακή. Σε συνεκδίκαση των δυο υποθέσεων θα τι­μωρηθεί τελικά από το Αναθεωρητικό σε φυλάκιση 5 χρόνων. Αποφυλακίστηκε και ζει στην πατρίδα του σε κάποιο νησί του Αιγαίου.

369. ΠηλΙχος Μιχ.: αξιωματικός ε.α. Δικάστηκε τρεις φορές για την εξαφάνιση των αρχείων της ΕΣΑ (πρώτος βαθμός 3ι/ ι μή­

272

νες φυλακή, δεύτερος βαθμός 3 μήνες, μετά από αναίρεση) και στις 5.5.79 αθωώθηκε.

370. Πίμπας Δημ.: απατεώνας, χαφιές της ΚΥΠ και προβοκάτορας στο Πολυτεχνείο. Στις 2.8.74 σε συνέντευξή του στο ραδιο­σταθμό της Κολωνίας (Δ. Γερμανίας) ομολογεί τα εγκλήματα και τη δράση χουντικών και δική του. Τον Αύγουστο 1975 παραπέμφθηκε σε δίκη για το Πολυτεχνείο. Στις 30.12.75 κα­ταδικάστηκε σε φυλάκιση 10 μηνών. Καταδικάστηκε και άλ­λες φορές για αδικήματα του κοινού ποινικού δικαίου και πέ- ρασε χρόνια στη φυλακή.

371. Πλεύρης Κων.: Δικηγόρος, πρώην αρχηγός του «κόμματος» της «4ης Αυγούστου». Παραπέμφθηκε σε δίκη στο Πενταμελές Εφετείο για ηθική αυτουργία σε τρομοκρατικές ενέργειες νεο- φασιστών (ομάδα Καλέντζη) αλλά στις 8.10.77 αθωώθηκε. Για την αθώωσή του αυτή θα γίνουν χρόνια μετά, πολλά δημοσιεύ­ματα, σχετικά με πρόταση, που, (κατά μια «κατηγορία» σε βά­ρος άλλου προσώπου που) του έγινε. Να πληρώσει ποσό 200.000 δραχμών στον Πρόεδρο του δικαστηρίου να τον αθωώσει. Η δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης δεν κατέληξε σε ασφαλή συμπεράσματα και αρκετές αποδείξεις και δεν τι- μωρήθηκε κανένας. Στις Ευρωεκλογές ήταν τελευταίος υπο­ψήφιος στην λίστα του «ΕΝΕΚ» για να δείξει την αντίθεσή του στην Παπαδοπουλική ΕΠΕΝ. και την «Ν.Δ.» κατά δήλω­σή του.

372. Πολύζος Βασ.: αστυνομικός. Στις 7.9.75 καταδικάζεται σε φυ­λάκιση 3 χρόνων από το Πλημμελειοδικείο της Πάτρας, για βασανιστήρια. Στο Εφετείο στις 23.2.76 η ποινή του μειώθηκε στους 9 μήνες.

373. Πότσιος Ηλ.: χωροφύλακας. Στις 23.8.77 ασκήθηκε εναντίον του ποινική δίωξη για συνέργεια από πρόθεση στην απόδραση του Π. Μπόλαρη. Δικάστηκε στο στρατοδικείο και καταδικά­στηκε για απελευθέρωση από αμέλεια σε φυλάκιση 10 μηνών, στις 2.12.77.

374. Πουλέας Δημ.: «υπουργός» στις δυο πρώτες χουντικές Κυβερ­νήσεις. Δεν τιμωρήθηκε. Ζει και δικηγορεί στην Αθήνα.

375. Πρωτοπαπάς Αποστ.: σιδηρουργός, βομβιστής. Στις 11.1.79 επικηρύχθηκε για 1.000.000 δραχμές σαν μέλος της τρομοκρα­τικής ομάδας «Ο.Ε.Α.». Στις 16.3.79 συνελήφθη και τραυματί­στηκε από αστυνομικούς με σφαίρες στα πόδια. Δικάστηκε στο Πενταμελές Εφετείο και στις 1.6.79 καταδικάστηκε σε ισό­βια και 18 χρόνια κάθειρξη. Βρίσκεται στις φυλακές.

Ρ376. Ραφαηλάκης Νικ.: αντιστράτηγος ε.α. Τον Σεπτέμβρη 1974

273

καλείται και ανακρίνεται από τον Εισαγγελέα για το Πολυτε­χνείο. Τον Αύγουστο 1975 παραπέμπεται σε δίκη. Στις 30.12.75 θα καταδικαστεί σε φυλάκιση 12 μηνών.

377. Ρετζέπης Νικ.: αντισυνταγματάρχης ε.α. Στις 27.6.75 παρα- πέμπεται στο Στρατοδικείο για την συνωμοσία των «Φεβρουα- ριανών». Στις 21.7.75 δικάζεται και στις 9.8.75 καταδικάζεται σε κάθειρξη 8 χρόνων. Το Αναθεωρητικό θα μειώσει την ποι­νή του στα 7 χρόνια. Έ χει αποφυλακιστεί και είναι μέλος της ΕΠΕΝ.

378. Ρίτσος Δημ.: «Δήμαρχος» Αθήνας διορισμένος από τη χούν­τα. Δεν τιμωρήθηκε. Παραπέμφθηκε σε δίκη, για οικονομικές ατασθαλίες στο Δήμο, αλλά στις 4.11.78 αθωώθηκε στο Πεν­ταμελές Εφετείο. Ζει στην Αθήνα και είναι μέλος της ΕΠΕΝ.

379. Ρογκάκος Βασ.: αντιστράτηγος ε.α. Ή ταν κουμπάρος του Γ. Παπαδόπουλου (τον στεφάνωσε στον Ιο του γάμου και του βά­φτισε το γιο Χρίστο Παπαδόπουλο) και συμμαθητής του δικτά­τορα στη σχολή Ευελπίδων. Στις 10.8.78 συνελήφθη και διώ- χθηκε ποινικά για παράβαση του ν. 495/76 περί όπλων και εκκρηκτικών και παραπέμφθηκε σε δίκη στο Τριμελές Πλημ­μελειοδικείο.

380. Ροδινός Ορλάνδος I.: «υπουργός» και «υφυπουργός» σε τρεις χουντικές Κυβερνήσεις. Δεν τιμωρήθηκε.

381. Ροϊδοδήμος Γεωρ.: νεαρός ακροδεξιός. Ανήλικος, ακόμη, συ­νελήφθη στις 16.12.76 για την «διαδήλωση» μετά την κηδεία του Μάλλιου κηρύχθηκε ένοχος και τον έθεσαν στην επιμέ­λεια ειδικού επιμελητή ανηλίκων παραπέμθηκε και για τα επεισόδια της κηδείας στις 6.7.77 αλλά, όταν δικάστηκε στις13.5.78 αθωώθηκε. Σήμερα, κατά πληροφορίες σπουδάζει στην Αγγλία.

382. Ροζάκης Λεων.: αρεοπαγίτης «υπουργός» στην πρώτη χουντι­κή Κυβέρνηση. Δεν τιμωρήθηκε.

383. Ρουφογάλης Μιχ.: Στις 9.9.74 μηνύεται με τους πρώτους για το πραξικόπημα της 21.4.67. Στις 23.10.74 εξορίστηκε στην Τζια. Στις 21.1.75 προφυλακίστηκε. Δικάστηκε με τους πρω­ταίτιους από τις 28.7. μέχρι τις 23.8.75 και καταδικάστηκε σε ισόβια και 10 χρόνια κάθειρξη. Τον Αύγουστο 1975 παραπέμ­φθηκε σε δίκη και για το Πολυτεχνείο. Στις 30.12.75 καταδικά­στηκε σε φυλάκιση 3 χρόνων για τη «σφαγή» του Πολυτε­χνείου. Στις 21.6.76 μετατάχθηκε στην τάξη του στρατιώτη. Βρίσκεται στις φυλακές μέχρι σήμερα.

Σ384. Σάμπαλης Αλ.: στρατιωτικός. Κατηγορήθηκε για βασανιστή­

274

ρια απολογήθηκε στις 30.1.75 παραπέμφθηκε στις 4.7.75 σε δίκη, αλλά τελικά δεν δικάστηκε (απαλλάχτηκε με βούλευμα των Εφετών).

385. Σαμψών Ν.: «Πρόεδρος» της Κυπριακής Δημοκρατίας για 8 ημέρες. Στις 3.2.76 αρχίζει ανάκριση στην Κύπρο για το πρα­ξικόπημα κατά του Μακαρίου, απαγορεύεται η έξοδός του από το νησί. Στις 16.3.76 συλλαμβάνεται. Στις 22.7.76 αρχίζει στο Κακουργοδικείο Λευκωσίας η δίκη του και στις 31.8.76 κατα­δικάζεται σε κάθειρξη 20 χρόνων. Στις 24.4.79 αναστέλλεται η εκτέλεση της ποινής του και του δίνεται, άδεια να πάει στο εξωτερικό για λόγους υγείας. Υπογράφει δήλωση ότι θα γυρί­σει στη φυλακή αλλά, φυσικά δεν γύρισε. Σήμερα ζει στο Παρίσι.

386. Σαραντάκος Σαράντος: ιδιωτικός ντέτεκτιβ. Παλιός παρακρα­τικός, ακροδεξιός και βασιλικός. Στις 22.1.79 ανακοινώνεται η σύλληψή του σαν μέλους τρομοκρατικής ομάδας. Θα δικαστεί στο Πενταμελές Εφετείο και στις 1.6.79 θα καταδικαστεί σε φυλάκιση 2ι/ι χρόνων.

387. Σαράντης θεοδ.: «υφυπουργός» στην ε ' Κυβέρνηση τους χού­ντας. Δεν τιμωρήθηκε.

388. Σαρδέλης Χριστοφ.: αστυφύλακας. Στις 6.7.77 παραπέμφθηκε σε δίκη για τα έκτροπα της κηδείας του Μάλλιου. Δικάστηκε και στις 13.5.78 αθωώθηκε.

389. Σδράκας Ε.: «ο πρύτανης των τανκς». Στις 3.10.75 ζητάει σύ­σταση ειδικού πειθαρχικού για να κρίνει καθηγητές που τιμω- ρήθηκαν για συνεργασία με την χούντα. Σήμερα είναι στη Δι­οικούσα Επιτροπή της ΕΠΕΝ εκπροσωπόντας τους χουντικούς της Θεσσαλονίκης.

390. Σιδεράτος Μι.χ: «υφυπουργός» στη β ' Κυβέρνηση της χούν­τας. Δεν τιμωρήθηκε. Την 1.9.77 εφημερίδα αποκαλύπτει συ­νωμοτικές κινήσεις του μαζί με άλλους αλλά χωρίς συνέχεια. Αργότερα πέθανε.

391. Σιδέρης Εμμ.: βιοτέχνης. Στις 22.1.79 συνελήφθη σαν μέλος τρομοκρατικής ομάδας. (Στο εργαστήριο του δούλευε και έ­φτιαχνε βόμβες ο Α. Πρωτοπαπάς). Στις 2.3.79 ο Εισαγγελέας πρότεινε να μη παραπεμφθεί σε δίκη και στις 7.3.79 απαλλά­χτηκε, χωρίς να δικαστεί.

392. Σιδηρόπουλος Παν.: στρατιωτικός. Στις 19.9.75 παραπέμφθηκε στο Στρατοδικείο για βασανιστήρια. Στις 9.12.75 καταδικά­στηκε σε 8μηνη φυλάκιση με αναστολή. Ιδια ποινή του επέ­βαλε και το Αναθεωρητικό στις 22.4.76. Ξαναδικάστηκε για άλλα βασανιστήρια και στις 7.7.77 αθωώθηκε.

393. Σικελιανός Λ.: αστυνομικός. Στις 7.9.75 καταδικάζεται από το Πλημμελειοδικείο Πάτρας σε φυλάκιση 3 χρόνων για βασανι­

275

στήρια. Στις 23.2.76 το Εφετείο θα μειώσει την ποινή του στους 7 μήνες.

394. Σίμος Νικ.: ταγματάρχης ε.α. Στις 19.9.75 παραπέμπεται για βασανιστήρια σε φυλάκιση 22 μηνών. Στο Αναθεωρητικό στις22.4.76 η ποινή του θα μειωθεί στους 18 μήνες, θ α ξαναδικα- στεί στις 7.7.74 και θα αθωωθεί (για άλλες πράξεις). Την1.9.77 διώνχεται από το στρατό.

395. Σιμωνετάτος Νικ.: νεοφασίστας, τραμπούκος. Στις 23.12.76 συλλαμβάνεται και οδηγείται στον ανακριτή για συμμετοχή στις επιθέσεις κατά των δημοσιογράφων στην κηδεία του Μάλλιου. θ α προφυλακιστεί και μετά ένα μήνα περίπου θα αφεθεί ελεύθερος με εγγύηση. Στις 6.6.77 θα ξανακροφυλακι- στεί για τοποθέτηση βόμβας στο σπίτι του ανακριτή Γυφτάκη. Στις 6.6.77 θα παραπεμφθεί σε δίκη, για τους τραυματισμούς των δημοσιογράφων. Στις 31.1.78 θα καταδικαστεί σε φυλάκι- ΟΤ1 3 '/2 χρόνων για κατοχή καπνογόνων βομβών (σαν αυτή που τοποθετήθηκε στο σπίτι του ανακριτή) και θα αθωωθεί για την έκρηξη. Στις 13.5.78 θα καταδικαστεί σε φυλάκιση 27 : χρόνων για τις επιθέσεις κατά των δημοσιογράφων. Τώρα έχει αποφυλακιστεί και κατά πληροφορίες έχει ενταχθεί στην ΟΝΝΕΔ (σ.σ. «είναι στέλεχος» ελέχθη χαρακτηριστικά!).

396. Σιφναίος Π.: «υπουργός» στην ε ' χουντική Κυβέρνηση. Τό Σεπτέμβρη ’74 κλήθηκε στην ανάκριση για το Πολυτεχνείο από τον Εισαγγελέα Τσεβά. Δεν παραπέμφθηκε σε δίκη. Αργό­τερα πέθανε.

397. Σιώρης Νικήτας: «υπουργός» και «υφυπουργός» σε διάφορες Κυβερνήσεις της χούντας. Δεν τιμωρήθηκε. Δούλεψε σαν σύμ­βουλος των επιχειρήσεων Λάτση κάποια περίοδο μετά τη δι­κτατορία.

398. Σκαλέρης Σταμάτης: στρατιωτικός. Στις 15.2.75 προφυλακίζε­ται στο Μπογιάτι, για βασανιστήρια. Στις 4.7.75 θα παραπεμ­φθεί σε δίκη, αλλά τελικά δεν θα δικαστεί. Απαλλάχτηκε με βούλευμα των Εφετών.

399. Σκανδάλης Στυλιανός: «υφυπουργός» σε δυο χουντικές Κυ­βερνήσεις. Δεν τιμωρήθηκε.

400. Σκιαδόπουλος Κων.: υποναύαρχος ε.α. «υπουργός» στην 6η Κυβέρνηση της χούντας. Δεν τιμωρήθηκε.

401. Σκόνδρας Δημ.: αντισυνταγματάρχης ε.α. Στις 27.6.75 παρα- πέμπεται με βούλευμα στο Στρατοδικείο για τη «συνωμοσία του Φλεβάρη», θ α δικαστεί από 21.5.75 μέχρι 9.8.75 και θα καταδικαστεί σε φυλάκιση 5 χρόνων. Στο Αναθεωρητικό η ποινή του θα μειωθεί στον I’A χρόνο, στις 22.1.76.

402. Σκυλίτσης Αριστ.: χουντικός «Δήμαρχος». Στις δημοτικές ε­κλογές τοΟ 1978 και του 1982 θα είναι υποψήφιος δήμαρχος

276

Πειραιά, αλλά θα μείνει υποψήφιος.403. ΣμαΤλης Κων.: υπαστυνόμος. Στις 11.9.74 μπαίνει σε διαθεσι­

μότητα. Στις 4.7.75 παραπέμπεται σε δίκη για βασανιστήρια. Θα δικαστεί στο Κακουργιοδικείο Χαλκίδας από τις II μέχρι τις30.11.75 και θα απαλλαγεί (έπαψε η δίωξη). Στις 20.12.75 πα- ραπέμπεται πάλι σε δίκη, αλλά με βούλευμα των Εφετών θα απαλλαγεί. Ενώ ήταν σε διαθεσιμότητα ακόμη, δημιούργησε επεισόδια στην Κυψέλη με δυο πολίτες και όταν συνελήφθη διαπιστώθηκε ότι οπλοφορούσε παράνομα. Δικάστηκε στις2.2.76 και αθωώθηκε «λόγω συγγνωστής νομικής πλάνης». Αργότερα πήγε στην Τζέντα να δουλέψει σαν προσωπικό ασφαλείας στις εγκαταστάσεις του Λάτση. Εκεί «κοντραρί- στηκε με τον Καραπαναγιώτη και (ο τελευταίος) τον έδιωξε. Γύρισε στην Αθήνα στα τέλη 1983 και προσπάθησε να πιάσει δουλειά στις επιχειρήσεις Βαρδινογιάννη. Μέχρι τον Ιούνιο 1974 ήταν άνεργος. Στις 6.6.84 στο Πρωτοδικείο συζητήθηκε αγωγή του κατά του Λάτση με την οποία ζητάει 2.000.000 δραχμές αποζημίωση για την απόλυσή του. Στις Ευρωεκλογές με ενυπόγραφο σημείωμά του σε ακροδεξιά εφημερίδα καλού- σε τους αστυνομικούς να ψηφίσουν την ΕΠΕΝ.

404. Σσυγιουτζόγλου Στυλ.: στρατονόμος. Στις 11.7.75 παραπέμπε- ται με βούλευμα στο Στρατοδικείο, για βασανιστήρια. Δικά­στηκε και στις 12..9.75 αθωώθηκε.

405. Σουλελές Ιω.: αντισυνταγματάρχης ε.α. Στις 25.2.75 συνελή­φθη για το «πραξικόπημα». Στις 27.6.75 παραπέμφθηκε σε δί­κη και στις 21.7.75 άρχισε η δίκη του. Στις 9.8.75 καταδικά­στηκε σε φυλάκιση 4 χρόνων. Κλείστηκε στις φυλακές αλλά το αναθεωρητικό μείωσε, στις 22.1.76 την ποινή του σε I χρόνο με αναστολή και ο Σουλελές αποφυλακίστηκε.

406. Σπανός Αναστ.: ταγματάρχης ε.α. (τρίτος διοικητής του ΕΑΤ- ΕΣΑ). Στις 25.2.75 προφυλακίζεται για βασανιστήρια. Στις11.7.75 και στις 19.9.75 παραπέμπεται στο Στρατοδικείο. Στις12.9.75 καταδικάζεται σε κάθειρξη 20 χρόνων και στις 9.12.75 σε φυλάκιση 5 χρόνων. Στις 22.4.76 η ποινή του θα μειωθεί στα 17 χρόνια. Βρίσκεται και σήμερα στις φυλακές. Στις9.9.79 του αφαιρείται ο βαθμός και γίνεται «στρατιώτης».

407. Σπανός Οδυσ.: αστυνομικός. Στις 20.12.75 παραπέμπεται σε δίκη, στο Κακουργιοδικείο για βασανιστήρια. Στις 21.4.76 με βούλευμα των Εφετών, οι πράξεις του γίνονται πλημμέλημα. Στις 22.4.76 αποφυλακίζεται (σ.σ. ήταν προφυλακισμένος). Στις17.7.79 αρχίζει στο Πλημμελειοδικείο η δίκη του και στις12.10.76 αθωώθηκε.

408. Σπαντιδάκης Γρηγ.: «αντιπρόεδρος» στην πρώτη χουντική Κυβέρνηση. Στις 9.9.74 μηνύεται με τους πρώτους για το πρα­ξικόπημα της 21.4.67. Στις 23.5.75 παραπέμπεται για εσχάτη

277

προδοσία. Δικάζεται με τους «πρωταίτιους» από τις 28.7.75 μέ­χρι τις 23.8.75 και καταδικάζεται σε κάθειρξη ισόβια και 10 χρόνια. Είναι έξω από τη φυλακή με «ανήκεστο». Στις 21.6.76 του ξήλωσαν τα γαλόνια και τυπικά είναι σήμερα «έφεδρος στρατιώτης».

409. Σπαράγκης Παν.: Στις 6.7.77 παραπέμφθηκε σε δίκη για τα έκτροπα της κηδείας του Μάλλιου. Δικάστηκε και στις 13.5.78 αθωώθηκε.

410. Στ άγιας Παν.: Παραπέμφθηκε, στις 6.7.77 για τα επεισόδια της κηδείας του Μάλλιου και στις 13.5.78 αθωώθηκε.

411. Σταθάκης Σπ.: ταγματάρχης ε.α. Στις 25.2.75 συλλαμβάνεται για τη συνωμοσία των «Φεβρουαριανών» και στις 27.6.75 πα- ραπέμπεται με βούλευμα στο Στρατοδικείο. Δικάζεται από τις21.7.75 μέχρι τις 9.8.75 και αθωώνεται. Την 1.4.76 καταδικάζε­ται από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Σερρών σε φυλάκιση 10 μηνών, για παράνομη κατοχή όπλων.

412. Σταθόπουλος Αθαν.: Συλλαμβάνεται για συμμετοχή στις επιθέ­σεις κατά των δημοσιογράφων, στη κηδεία του Μάλλιου. Στις7.2.77 απολογείται στον ανακριτή και προφυλακίζεται. Παρα­πέμφθηκε σε δίκη στις 6.7.77 και στις 13.5.78 καταδικάζεται σε φυλάκιση 3 χρόνων.

413. Σταματελόπουλος Δημ.: Στις 25.5.75 παραπέμφθηκε για εσχά­τη προδοσία. Δικάστηκε με τους «πρωταίτιους» από τις 28.7.75 μέχρι τις 23.8.75 και καταδικάσθηκε σε φυλάκιση 5 χρόνων. Στις 11.2.76 ζήτησε να του δοθεί χάρη και στις 21.6.76 μετατά­χθηκε στη τάξη του στρατιώτη. Στις 7.4.77 γίνεται δεκτή η αίτησή του να του χαριστεί το υπόλοιπο της ποινής του και αφήνεται ελεύθερος.

414. Σταματόπουλος Βύρων: «υφυπουργός» στην τέταρτη χουντική Κυβέρνηση. Δεν τιμωρήθηκε. Παραπέμφθηκε σε δίκη στο Πενταμελές Εφετείο για συκοφαντική δυσφήμιση του Γ. Πλυ- τά, στις 24.6.76, α^λά έπαψε η ποινική δίωξη εναντίον του, αφού «τα βρήκε» με τον μηνυτή.

415. Σταματόπουλος Δημ.: υποστράτηγος. Στις 29.4.77 παραπέμπε- ται στο Κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης για την υπόθεση της δολοφονίας του βουλευτή της Ε.Δ.Α. Γ. Τσαρουχά, ενώ στις18.7.77 απαλάσσεται με βούλευμα από την κατηγορία της ηθι­κής αυτουργίας στη δολοφονία του Χαλκίδη. Στις 8.6.79 κα­ταδικάζεται για την υπόθεση Τσαρουχά σε φυλάκιση I χρό­νου.

416. Σταμπολίδης Δήμος: οπλίτης. Δικάστηκε στις 12.9.75 στο Στρατοδικείο για βασανισμούς, αλλά αθωώθηκε.

417. Σταράκης Γεωργ.: οπλίτης. Δικάστηκε στο Στρατοδικείο για βασανισμούς, αλλά αθωώθηκε στις 12.9.75.

278

418. Σταυράκης Αθαν.: αστυφύλακας. Τον Αύγουστο του 1975 πα­ραπέμφθηκε σε δίκη για το Πολυτεχνείο. Στις 30.12.75 κατα­δικάστηκε από το Πενταμελές Εφετείο, σε κάθειρξη 10 χρό­νων. Κάνει αίτηση αναίρεσης, αλλά στις 7.6.76 ο αντεισαγγε­λέας του Άρειου Πάγου κ. X. Μουστάκης προτείνει την απόρριψή της και τελικά απορρίφθηκε. Τώρα έχει αποφυλακι­στεί. Δουλεύει στο «Κάραβελ» της Καψή και του θεοδωρακό- πουλου.

419. Σταυριανόπονλος Αλεζ.: «γενικός γραμματέας» υπουργείου στην δ ' χουντική Κυβέρνηση.

420. Σταυρίδης Παν.: αναπληρωτής «γενικός γραμματέας» υπουρ­γείου στην δ ' Κυβέρνηση. Δεν τιμωρήθηκε.

421. Στανρόπουλος «υπουργός» της δ ' Κυβέρνησης. Δεν τιμω- ρήθηκε.

422. Στειακάκης Ιω.: αντισυνταγματάρχης ε.α. Στις 25.2.75 συνελή- φθη για το πραξικόπημα «πυζάμα» και παραπέμφθηκε σε δίκη, στις 27.6.75. Δικάστηκε από τις 21.7.75 μέχρι 9.8.75 και αθω­ώθηκε. Με Προεδρικό Διάταγμα εκπίπτει στις 16.7.75 στην τά­ξη του στρατιώτη. Στις 14.9.76 συνελήφθη και πάλι, όταν στο σπίτι του εξαδελφού του Α. Λιναρδάκη στη Θεσσαλονίκη, βρίσκεται βαλίτσα με όπλα που του ανήκουν. Στις 15.9.76 προφυλακίζεται, μετά την απολογία του στον ανακριτή και αφήνεται ελεύθερος, με καταβολή εγγύησης στις 22.10.76.

423. Στεργιόπουλος Αθαν.: «υφυπουργός» σε διάφορες Κυβερνή­σεις της χούντας. Δεν τιμωρήθηκε.

424. Στεφανόπουλος Στεφ.: Αποστάτης πρωθυπουργός πριν από τη δικτατορία. Τον Νοέμβρη 1977 ιδρύει την «Εθνική Παράταξη» πού στέγασε τους χουντικούς. Πέθανε το 1981 (;).

425. Στεφανοπούλου Αλεζ.: αρχισυντάκτης του χουντοβασιλικού «Ελεύθερου Κόσμου». Στις 15.2.79 ασκήθηκε εναντίον της ποινική δίωξη για «προσβολή μνήμης τεθνεώτος» με αφορμή δημοσίευμα που αναφερόταν στον Μακάριο. Στη δίκη η μή­νυση ανακλήθηκε. Σήμερα δουλεύει στη «Βραδυνή».

426. Στίφος Μιχ.: Κατηγορήθηκε για το θάνατο του Αλέκου Πα- ναγούλη. Καταδικάστηκε από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο για ανθρωποκτονία από αμέλεια, σε φυλάκιση 3 χρόνων και 7 μηνών. Το Εφετείο μείωσε στις 31.1.78 την ποινή του σε II μήνες, με εξαγορά και διέταξε την απόδοση του αυτοκινήτου του, που είχε κατασχεθεί.

427. Στοφόρος Γεωρ.: αντισυνταγματάρχης ε.α. Στις 25.2.75 συνε­λήφθη για το πραξικόπημα «πυζάμα» και παραπέμφθηκε, με βούλευμα σε δίκη στις 9.8.75 και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 4 χρόνων. Ξαναδικάζεται στο Αναθεωρητικό που μείωσε την ποινή του σε 1 χρόνο με αναστολή. Λέγεται ότι ήταν από

279

τους «εξ απορρήτων» του Ιωαννίδη.428. Συράκος Μάριος: υπενωμοτάρχης. Στις 23.8.77 ασκείται εναν­

τίον του ποινική δίωξη για συνέργεια, από πρόθεση, στην από­δραση του Παρασκευά Μπόλαρη. Το Δικαστήριο όμως, στις2.12.77 τον κρίνει αθώο.

429. Συφάντος Αναστ.: αστυνομικός. Στις 4.9.75 παραπέμπεται με βούλευμα (440/75) για βασανισμό φοιτητή στη δικτατορία. Στις 7.9.75 δικάζεται στο Πλημμελειοδικείο της Πάτρας για άλλη υπόθεση βασανιστηρίων και καταδικάζεται σε φυλάκιση4 χρόνων, 2 μηνών και 10 ημερών. Η ποινή αυτή θα μειωθεί στο Εφετείο στις 23.2.76, σε 10 μήνες και 15 ημέρες. Στο με­ταξύ του έχει επιβληθεί στις 16.12.75 και άλλη ποινή φυλάκι­σης 6 μηνών, επίσης για βασανισμούς. Στις 14.5.76 απολύεται από την Αστυνομία.

430. Σωμαρίπας Ε.: ανθυπασπιστής ε.α. Κατηγορήθηκε για τους βασανισμούς στο καταδρομικό «Έ λλη» και στις 12.11.75 προσδιορίζεται η δίκη του στο Ναυτοδικείο. Προφυλακίστηκε στις 24.11.75 και στις 12.12.75 καταδικάστηκε σε φυλάκιση 15 μηνών. Το Αναθεωρητικό Δικαστήριο μείωσε, στις 12.3.76 την ποινή του σε φυλάκιση 6 μηνών, με αναστολή.

Τ

431. Ταμπάκης Παν.: μοίραρχος. Δικάστηκε για βασανισμούς και καταδικάστηκε από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Θεσσαλο­νίκης σε φυλάκιση 4 χρόνων και 4 μηνών. Το Εφετείο, όμως, κρίνει στις 7.9.75 παραγεγραμμένες τις πράξεις του και τον απαλάσσει. Στις 3.12.75 καταδικάζεται, για άλλη υπόθεση βα- σανισμών σε φυλάκιση 2 χρόνων.

432. Τασσόπουλος Δημ.: αστυνόμος. Στις 6.7.77 παραπέμφθηκε για τα έκτροπα στην κηδεία του Μάλλιου, αλλά στις 13.5.78 αθω­ώθηκε. Σκοτώθηκε σε τρβχαίο το 1983.

433. Τασσόπουλος Δημ.: υποστράτηγος ε.α. Παραπέμπεται, στις29.4.77 με βούλευμα στο Κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης για την υπόθεση της δολοφονίας του βουλευτή της Ε.Δ.Α. Γ. Τσαρουχά. Στις 8.6.79 καταδικάζεται σε φυλάκιση 1 χρόνου.

434. Τετενές Σπ.: «υπουργός» της σ τ ' χουντικής Κυβέρνησης πρώην πρέσβης. Δεν τιμωρήθηκε.

435. Τετραδάκος Νικ.: μοίραρχος. Παραπέμφθηκε στις 4.7.75 με βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών να δικαστεί στο Κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης για βασανιστήρια. Στις 11.9.75 τίθεται σε διαθεσιμότητα. Δικάζεται στις 2.12.75 για άλλη υπό­θεση βασανισμών και αθωώνεται. Το Κακουργιοδικείο όμως του επέβαλε φυλάκιση 2 χρόνων και 3 μηνών, αφού του ανα­

γνώρισε ελαφρυντικό. Για άλλη υπόθεση βασανισμών καταδι­κάζεται, από το Τριμελές Πλημμελιοδεικίο Θεσσαλονίκης, στις 18.2.76 σε φυλάκιση 2 χρόνων και 4 μηνών. Στις 18.7.77 παραπέμφθηκε με βούλευμα και για την υπόθεση της δολοφο­νίας του Γιάννη Χαλκίδη. Σήμερα, είναι ελεύθερο και εργάζε­ται —κατά πληροφορίες— σαν ιδιωτικός υπάλληλος.

436. Τζαβάρας Ξενοφ.: αντιστράτηγος ε.α. τ. υπαρχηγός χωροφυ­λακής. Κατηγορήθηκε και παραπέμφθηκε, στις 21.4.76 με βού­λευμα των Εφετών στο Τριμελές Εφετείο, «λόγω ειδικής δωσι- δικίας». Δικάζεται από τις 27.9.76 μέχρι τις 14.10.76 και κατα­δικάζεται σε 3 χρόνια φυλακή. Δικάζεται σε δεύτερο βαθμό, στο Πενταμελές Εφετείο και αθωώνεται.

437. Τζαβέλας Αλεξ.: «υπουργός» της σ τ ' Κυβέρνησης, αντιπρόε­δρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Δεν τιμωρήθηκε.

438. Τζαβέλας Χρ.: μέλος της τρομοκρατικής ομάδας «Ο.Ε.Α.». Στις 22.1.79 συλλαμβάνεται και προφυλακίζεται. Δικάστηκε την 1.6.79 στο Πενταμελές Εφετείο Αθήνας και καταδικάζεται σε κάθειρξη 14 χρόνων, θ α ξαναδικαστεί 2 φορές ακόμη μετά από αναιρέσεις και η ποινή του θα μειωθεί στα 12 χρόνια.

439. Τζανής Δημ.: αστυνομικός. Κατηγορήθηκε για βασανισμούς και δικάστηκε στις 7.9.75, στο Πλημμελειοδικείο της Πάτρας. Καταδικάστηκε σε φυλάκιση 1 χρόνου και 3 μηνών. Το Εφε­τείο μείωσε στις 23.2.76 την ποινή του σε 4 μήνες.

440. Τζαφέρης Γ.: αστυνομικός. Στις 20.12.75 παραπέμφθηκε, με βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών στο Κακουργιο- δικείο για βασανισμούς. Απαλλάσσεται όμως, στις 21.4.76 με βούλευμα των Εφετών.

441. Τζεβελέκος Παν.: «υπουργός» της Β ' και Γ ' χουντικής Κυ­βέρνησης. Κατηγορήθηκε για ηθική αυτουργία στα βασανι­στήρια Μπουλούκου-Παναγούλη. Δικάστηκε και αθωώθηκε. Αργότερα πέθανε.

442. Τζούμας Αναστ.: αντισυνταγματάρχης. Στο τέλος του Αυγού­στου 1977 αποκαλύπτεται κίνηση για συνωμοσία, με δικές του ενέργειες. Λίγες μέρες μετά στις 6.9.77 αποτάσσεται.

443. Τζωρτζάκης Τζ.: «υπουργός» της σ τ ' Κυβέρνησης, πρώην δή­μαρχος Γύθειου. Δεν τιμωρήθηκε και —κατά πληροφορίες— σήμερα ζει στο Γύθειο.

444. Τοτόμης Παύλος: «υπουργός» στην ά και β ' Κυβέρνηση. Στο τέλος Ιανουαρίου 1975 υποβάλλεται εναντίον του μήνυση για παράνομη δανειοδότηση από την Ε.Τ.Β.Α. Στις αρχές του Φε­βρουάριου φεύγει στο εξωτερικό, ενώ λίγες ημέρες αργότερα, στις 20.2.75, ασκείται εναντίον ποινική δίωξη. Στις 17.12.75 δικάζεται στο Εφετείο (με 8 ακόμη άτομα, που αθωώθηκαν) και καταδικάζεται σε φυλάκιση ΐ ' / ι χρόνων. Κατηγορήθηκε ακόμη

281

και για απιστία στην Ε.Τ.Β.Α. και καταδικάστηκε ερήμην, σε φυλάκιση 3 χρόνων. Ερήμην δικάστηκε και στις 15.4.76, στο Πενταμελές Εφετείο Αθήνας, που καταδίκασε σε φυλάκιση .3 χρόνων για την διαταγή σύλληψης και εκτόπισης του δικηγό­ρου I. Κοντάτου και 7 μηνών για εξύβριση σε βάρος του οδη­γού Βασ. Σκλάβου. Στις 24.6.76 θα δικαστεί και πάλι στο Πεν­ταμελές Εφετείο, για παράβαση καθήκοντος και παράνομη κα­τακράτηση του Θ. Κατριβάνου και θα καταδικαστεί σε κάθειρ­ξη 6‘/ 2 χρόνων. Πέθανε το 1983.

445. Τότσικας Α.: αστυνομικός. Στις 7.9.75 καταδικάστηκε από Τριμελές Πλημμελειοδικείο Πάτρας σε φυλάκιση 1 χρόνου και 7 μηνών, για βασανισμούς. Το Εφετείο μείωσε στις 23.2.76, την ποινή του σε 45 ημέρες.

446. Τράκας /.; «υφυπουργός» στην ε ' χουντική Κυβέρνηση. Δεν τιμωρήθηκε.

447. Τριανταφυλλάκος Τρ.: «υπουργός» της σ τ ' Κυβέρνησης. Δεν τιμωρήθηκε.

448. Τριανταφυλλόπουλος / .: «υπουργός» της γ ' Κυβέρνησης, καθηγητής Πανεπιστημίου. Δεν τιμωρήθηκε.

449. Τριανταφύλλου Στυλ.: «υπουργός» της σ τ ' χουντικής Κυβέρ­νησης, δικηγόρος. Δεν τιμωρήθηκε.

450. Τριανταφυλλόπουλος Κων.: Κατηγορήθηκε και παραπέμφθη­κε στις 19.9.75 με βούλευμα στο Στρατοδικείο για βασανι- σμούς, αλλά στις 9.12.75 αθωώθηκε. Στις 10.1.76 καταδικάζε­ται σε φυλάκιση 7 μηνών, με αναστολή για την καταστροφή των αρχείων του ΕΑΤ-ΕΣΑ. Στις 20.12.76 μειώνεται, από το Δευτεροβάθμιο Στρατοδικείο η ποινή του σε 3 μήνες με 3ετή αναστολή. Ξαναδικάστηκε, μετά από αναίρεση και του επιβλή­θηκε η ίδια ποινή.

Υ

451. Υφαντής Α.: αστυνομικός. Στις 7.9.75 καταδικάστηκε από το Πλημμελειοδικείο Πάτρας, σε φυλάκιση 2 χρόνων και 3 μη­νών, για βασανιστήρια. Το Εφετείο στις 23.2.76 μείωσε την ποινή του στους 5 μήνες.

Φ

452. Φαβατάς Βασ.: αντισυνταγματάρχης ε.α. της χωροφυλακής. Στις 20.12.75 παραπέμπεται με βούλευμα στο Κακουργιοδικείο για βασανιστήρια κρατουμένων στην Ασφάλεια Προαστίων (Νέα Ιωνία). Στις 21.4.76 με βούλευμα των Εφετών, χαρα-

282

κτηρίζοντάι πλημμελήματα οι πράξεις των βασανιστών και παραπέμπεται —λόγω ειδικής δωσιδικίας— στο Τριμελές Εφε­τείο. Στις 27.9.76 καταδικάζεται σε φυλάκιση 6 χρόνων. Θα κλειστεί στις φυλακές και στις 5.2.77 το Πενταμελές Εφετείο θα μειώσει την ποινή του στους 23 μήνες. Στις 30.12.77 θα αποφυλακιστεί μετά από την αναίρεση της απόφασης, από τον Ά ρειο Πάγο. Θα ξαναδικαστεί στο Πενταμελές και τελικά θα τιμωρηθεί με φυλάκιση 18 μηνών. Σήμερα ζει στην Αθήνα.

453. Φακιολάκης Π.: «υφυπουργός» στην ε ' χουντική Κυβέρνηση. Δεν τιμωρήθηκε.

454. Φαρμάκι]ς Νικ.: πρώην βουλευτής. Στις 22.7.77 καταδικάστη­κε στο Εφετείο σε φυλάκιση 4 μηνών (πρωτόδικη ποινή 5 μή­νες) για παράνομη κατοχή όπλων. Ανακρίθηκε νωρίτερα (μετά το θάνατο του Αλ. Παναγούλη) και για την παρακρατική ορ­γάνωση «Αράχνη» αλλά δεν προέκυψαν ενοχοποιητικά στοι­χεία σε βάρος του και δεν τιμωρήθηκε. Αρθρογράφησε πολλές φορές σε ακροδεξιές εφημερίδες.

455. Φασούλης θ.: αρχιφύλακας. Στις 4.6.76 καταδικάστηκε από το Πλημμελειοδικείο της Πάτρας σε φυλάκιση 8 '/2 μηνών για βασανιστήρια.

456. Φατούρος Γ.: αστυφύλακας. Κατηγορήθηκε στις 20.1.76 για επιθέσεις κατά δημοσιογράφων στη δίκη του «Ελεύθερου Κό­σμου». Στις 10.1.78 είχε οριστεί η δίκη του αλλά μετά τη δή­λωση συγνώμης που έκανε στο δικαστήριο οι μηνύσεις ανα- κλήθηκαν και δεν τιμωρήθηκε.

457. Φθενάκης Εμμ.: «υπουργός» σε τρεις χουντικές Κυβερνήσεις. Δεν τιμωρήθηκε.

458. Φλώρος Λαμ.: αστυνομικός. Στις 6.7.77 παραπέμφθηκε σε δί­κη για τα επεισόδια της κηδείας του Μάλλιου. Δικάστηκε και στις 13.5.78 αθωώθηκε.

459. Φραγκίσκος Μ.: συνταγματάρχης στο Γ.Ε.Σ. κατά την 21.4.67. Μηνύθηκε με τους πρώτους 15 για το πραξικόπημα στις 9.9.74 απολογήθηκε τον Ιανουάριο 1975 αλλά δεν παραπέμφθηκε σε δίκη.

460. Φωτεινός Α.: αστυφύλακας. Παραπέμφθηκε για βασανιστήρια στην Ασφάλεια του Πειραιά, αλλά στις 25.5.76 παραδέχτηκε τις πράξεις του στο δικαστήριο ζήτησε συγνώμη από τα θύμα­τα, οι εγκλήσεις ανακλήθηκαν και γλύτωσε την τιμωρία.

X

461. Χαρλαύτης Γ.: ηγετικό στέλεχος της φασιστικής 4ης Αυγού­στου. Στις 8.10.79 αθωώθηκε από το Πενταμελές Εφετείο Αθή­

283

νας από την κατηγορία της ηθικής αυτουργίας σε τρομοκρα­τικές ενέργειες (ομάδα Καλέντζη).

462. Χασόγιας Παν.: νεοφασίστας. Στις 6.2.79 έγινε γνωστό ότι κατηγορήθηκε για προμήθεια εκρηκτικών στους βομβιστές Παναγόπουλο και Πρωτοπαπά. Διώχθηκε ποινικά για συμμε­τοχή σε τρομοκρατική ομάδα, αλλά όταν οι άλλοι δικάστη­καν, στις 7.5.79 αυτός φυγοδίκησε και δεν συνελήφθη ποτέ.

463. Χατζηζήσης Νικ.: ταγματάρχης ε.α. δεύτερος διοικητής του ΕΑΤ-ΕΣΑ. Στις 23.2.75 προφυλακίζεται για βασανιστήρια. Στις11.7.75 και στις 19.9.75 παραπέμπεται με δυο βουλεύματα στο στρατοδικείο. Θα καταδικαστεί στις δυο δίκες, στις 12.9.75 σε κάθειρξη 23 χρόνων και 9.12.75 σε κάθειρξη 7 χρόνων. Το Αναθεωρητικό στις 22.4.76 σε συνεκδίκαση των δυο υποθέσε­ων θα του επιβάλει συνολικά 22 χρόνια. Σε άλλη δίκη κατα­δικάστηκε σε φυλάκιση 18 μηνών, στις 10.1.76 από το Στρα­τοδικείο. Στις 9.9.76 θα του αφαιρεθεί ο βαθμός και θα γίνπ «στρατιώτης». Βρίσκεται στη φυλακή.

464. Χατζηθεοδώρου Παν.: υπενωμοτάρχης. Στις 29.4.77 παραπέμ- πεται σε δίκη με άλλους γιο συμμετοχή στη δολοφονία του Γ. Τσαρουχά, θ α δικαστεί και στις 8.6.79 θα κηρυχθεί αθώος.

465. Χατζηπέτρος Αλεξ.: «υφυπουργός» στην δ ' Κυβέρνηση της χούντας, θ α μηνυθεί με τους πρώτους για το πραξικόπημα της 21.4.67 από τον Λυκουρέζο, στις 9.9.74 θα απολογηθεί στις3.2.75 και στις 23.5.75 θα παραπεμφθεί σε δίκη για εσχάτη προδοσία. Η δίκη των πρωταιτίων έγινε από 28.7.75 μέχρι23.8.75 και ο Χατζηπέτρος αθωώθηκε. Είναι ετεροθαλής αδελ­φός του χουντικού «δήμαρχου» Πειραιά Αρ. Σκυλίτση.

466. Χολέβας Ιω.: καθηγητής «υπουργός» στην γ ' χουντική Κυ­βέρνηση. Δεν τιμωρήθηκε.

467. Χρηστάκης Κων.: αστυνομικός. Στις 20.12.75 και στις 21.4.76 παραπέμπεται με βουλεύματα» (πρωτοβάθμιου και δευτεροβά­θμιου) Συμβουλίου σε δίκη για βασανιστήρια, στην Γενική Ασφάλεια Αθήνας. Στην δίκη του στις 17.9.76 θα γλυτώσει την τιμωρία γιατί οι μηνύσεις εναντίον του υποβλήθηκαν στις18.4.75 που κρίθηκε ημέρα εκτός προθεσμίας του Δ ' ψηφίσμα­τος.

468. Χρήστου Παν.: καθηγητής «υπουργός» στην σ τ ' χουντική Κυβέρνηση. Δεν τιμωρήθηκε.

469. Χριστολουκάς Λουκάς: αστυνομικός (Διευθυντής Αθήνας, στα γεγονότα του Πολυτεχνείου). Τον Σεπτέμβρη 1974 ανακρίθηκε από τον Εισαγγελέα Τσεβά για τη «σφαγή» του Νοέμβρη1973. Τον Αύγουστο 1975 παραπέμφθηκε σε δίκη. Δικάστηκε και στις 30.12.75 καταδικάστηκε σε φυλάκιση 3 χρόνων 6 μη­νών και 15 ημερών. 'Ασκησε αναίρεση που έγινε δεκτή στις20.8.76 και ξαναδικάστηκε στο Πενταμελές Εφετείο για να

284

μειωθεί η ποινή του στους 7 μήνες. Σήμερα δικηγορεί στην Αθήνα και είναι «νομικός σύμβουλος» στις επιχειρήσεις Λάτση.

470. Χωριατόπουλος Αντ.: «υφυπουργός» σε δυο χουντικές Κυβερ­νήσεις. Δεν τιμωρήθηκε. Ζει στην Αθήνα και είναι βιομήχα- νος (έχει τα παιχνίδια ΕΛ-ΓΚΡΕΚΟ).

Ψ471. Ψοφάκης Γ.: αστυνομικός. Στις 29.11.75 καταδικάστηκε από

το Πλημμελειοδικείο Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση 10 μηνών για βασανιστήρια πολιτικών κρατουμένων, που έγιναν στον Ά γ ιο Πέτρο Κιλκίς, μετά το πραξικόπημα της 21.4.67.

285

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

Σημείωση: Στα παραρτήματα χρησιμοποιήθηκαν δημοσιευμένα κεί­μενα από τα «Επίσημα Πρακτικά της Βουλής» και από το «Νομικό Βήμα» και η μετατροπή «καθαρευουσιάνικων» όρων, σε μονοτο­νικό, δείχνει κάποια αρθρογραφικά λάθη.

Ζητάμε κατανόηση...

288

I

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ ΓΙΑ ΤΟ Δ ' ΨΗΦΙΣΜΑ (ΓΕΝΑΡΗΣ 1975)

(Έ γινε επιλογή - η παράθεση όλης της συζήτησης θα απαιτούσε δυσανάλογα μεγάλο χώρο - με βάση δυό κριτήρια: Να φαίνεται η θέση των κομμάτων —για την αρχή, του νομοσχέδιου, όπου διατυ­πώθηκε και για τα άρθρα— και να αποδοθούν ολοκληρωμένες κάποιες αγορεύσεις - εισηγήσεις ή παρατηρήσεις των ομιλητών.

Δεν έγινε, δηλαδή, περικοπή φράσεων, για να μην αλλοιωθεί η συνέχεια και το πνεύμα του κάθε αγορητή...)

ΠΡΟΕΔΡΟΣ. Εισερχόμεθα εις το σχέδιον Ψηφίσματος «περί του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967, διώξεως εγκλημάτων και ρυθμίσεως συναφών θεμάτων».

Ο Εισηγητής της πλειοψηφίας κ. Τριανταφύλλου, έχει τον λόγον.Κ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ. Κύριοι συνάδελφοι, ως εισηγητής της πλει­

οψηφίας επί του σχεδίου Ψηφίσματος «περί του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967, διώξεως εγκλημάτων και ρυθμίσεως συνα­φών θεμάτων», ανέρχομαι εις τό βήμα διά πρώτην φοράν, θεωρών τον εαυτόν μου ευτυχή διά την συγκυρίαν αυτήν, διότι δεν πρόκει­ται περί ενός απλού σχεδίου οιουδήποτε νόμου, αλλά περί ενός σχεδίου Ψηφίσματος, το οποίον πιστεύω ότι, εκτός από τα Ψηφί­σματα τα σχετικά με την ψήφισιν του Συντάγματος, θα έχη μέχρι τέ­λους της ζωής της Ε ' Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων, την μεγαλυτέραν σημασίαν. Διότι πράγματι το θέμα αυτό είναι μεγίστης σημασίας και δ ι’ αυτόν τον λόγον απησχόλησε και απασχολεί την κοινήν γνώμην, απασχολεί την Κυβέρνησιν, απασχολεί την Εθνικήν Αντιπροσωπείαν.

Ο αξιότιμος Πρόεδρος της Κυβερνήσεως, εις τας προγραμματικάς δηλώσεις της 11ης Δεκεμβρίου επί του θέματος αυτού είπε επί λέξει τα εξής: «Είναι καιρός πλέον να παύσωμεν να συγχέωμεν τας Ενό­πλους Δυνάμεις της Χώρας, με την μικράν κλίκαν που ευθύνεται διά την τυραννίαν» και η οποία θα λογοδοτήση ταχέως ενώπιον της Δι­καιοσύνης. Είμαι βέβαιος —είπεν— ότι ανεξάρτητος δικαιοσύνη θα εκτελέση πλήρως το καθήκον της και ούτω το δημόσιον αίσθημα θα ικανοποιηθή».

289

Πριν παρέλθη μην από του τερματισμού της συζητήσεως επί των προγραμματικών δηλώσεων, ο αξιότιμος κύριος επί της Δικαιοσύνης Υπουργός, έφερε το σχέδιον προς ψήφισιν.

Βεβαίως, παραλλήλως πριν και μετά την κατάθεσιν ταύτην κατετέ- θησαν και από τας άλλας πτέρυγας της Εθνικής Αντιπροσωπείας, είτε σχέδια ψηφισμάτων όμοια, είτε τροπολογίαι επί του ιδίου θέμα­τος.

Επ’ αυτών έχω την τιμήν να σας εκθέσω τα ακόλουθα: Το ότι την 21ην Απριλίου 1967, εξεράγη στυγνόν πραξικόπημα μη έχον καμμί- αν σχέσιν με επανάστασιν, είναι αναμφισβήτητον, το γνωρίζει κα­λώς ο Ελληνικός Λαός, το γνωρίζουν και τα μέλη της Εθνικής Αν­τιπροσωπείας. Ό ,τ ι συνέβη την νύκτα της 21ης Απριλίου, συνέβη όχι από μίαν ομαδικήν κίνησιν και εκδήλωσιν λαϊκών μερίδων, αλ­λά απλώς από μίαν μικράν, πολύ μικράν ομάδα ελλήνων αξιωματι­κών —είναι δυνατόν να φθάνουν μέχρι 50, να φθάνουν μέχρις 100— οι οποίοι, καταχρώμενοι των καίριων θέσεων τας οποίας είχον κα­ταλάβει εις το στράτευμα και ειδικώτερον εις το Γενικόν Επιτελείον Στρατού και τα Σώματα Στρατού, επάτησαν το γνωστό κουμπί, το οποίον ελέγετο «Σχέδιον Προμηθεύς» και χωρίς να γίνη καμμία εκ- δήλωσις άλλη, έγιναν κύριοι της εξουσίας.

Ο τρόπος της ενεργείας δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι υπήρξε τρόπος απατηλός και έτσι εν μιά και μόνη νυκτί, μέσα εις ολίγας ώρας, όπως αργότερον έλεγον οι ίδιοι καυχόμενοι, χωρίς να ματώση ουδέ μύτη, έγιναν κύριοι της εξουσίας, την οποίαν εκράτησαν επί 7,5 χρόνια. Ποίος ήτο ο σκοπός των; Αναμφισβήτητα δεν υπήρξεν ιδεολογικός σκοπός, δεν υπήρξαν στόχοι κοινωνικοί ή οικονομικοί, αλλά η ομάς αυτή των ολίγων αξιωματικών και των συνεργατών των, η κλίκα, όπως εχαρακτηρίσθη προσφυώς από τον αξιότιμον κ. Πρόεδρον της Κυβερνήσεως, απέβλεψεν αποκλειστικώς εις την εξυ- πηρέτησιν, ιδίων αυτών προσωπικών συμφερόντων και εις την ικα- νοποίησιν της αμέτρου φιλοδοξίας των.

Κατά συνέπειαν, δεν είναι δυνατόν και δεν θα έπρεπε να απασχο- λήση την Εθνικήν Αντιπροσωπείαν, αν αυτό το οποίον τότε έκαναν αυτοί οι κύριοι, ήτο ή όχι πραξικόπημα. Ή το πραξικόπημα στυ­γνής μορφής και περί αυτού δεν υπάρχει αμφιβολία, θέματα εγενή- θησαν εκ της μακροχρονίου παρουσίας των εις την εξουσίαν, διότι ούτοι επιβάντες της εξουσίας, εκράτησαν αυτήν με τα γνωστά μέσα, με τον στρατιωτικόν νόμον, με την βίαν, η οποία όσον περνούσαν τα χρόνια και τόσον εμεγάλωνε με αποκορύφωμα τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, με την κατάργησιν όλων των ελευθέρων θεσμών, με την απάνθρωπον μεταχείρισιν όλων των πολιτών, οι οποίοι ετόλμων να σηκώσουν κεφάλι εναντίον της καταστάσεως αυτής.

Τώρα λοιπόν ευρισκόμενοι υπό κατηγορίαν οι κύριοι αυτοί ήρχι- σαν διά των συνηγόρων των να υποστηρίζουν ότι ναι μεν ίσως τότε ήτο στρατιωτικόν πραξικόπημα, το της 21ης Απριλίου, αλλά διά της παραμονής των επί τόσον χρόνον εις την εξουσίαν, αυτό το στρατι-

290

ωτικόν πραξικόπημα, μετεβλήθη εις Επανάστασιν.Θα σας απασχολήσω δ ι ' ολίγον, διότι χρειάζονται τα πράγματα

τα οποία θα σας αναπτύξω διά να εισέλθωμεν εις τα επί μέρους άρ­θρα του Σχεδίου.

Διά να υπάρξη Επανάστασις, αξιότιμοι κύριοι συνάδελφοι χρειά­ζονται ωρισμέναι προϋποθέσεις, κυρίως χρειάζεται η ύπαρξις συμμε­τοχής του Λαού. Από της 21ης Απριλίου 1967, έως της 23ης Ιουλίου 1974, δεν έχομεν ουδέν δείγμα ότι το καθεστώς αυτό το τυραννικόν απέκτησε την συμπάθειαν έστω και ενός ελάχιστου μέρους του λαού μας, παρ' όλον ότι με τους νομάρχας, με τους προέδρους, με τους δημάρχους, με τους συνεταιρισμούς, με τα επαγγελματικά και επι­στημονικά σωματεία, με την γνωστήν Συμβουλευτικών επιτροπήν και τα μέλη της, τα οποία ειδικώς χρηματοδοτούσε διά να περιέρ- χωνται εις τας επαρχίας, και το ΕΠΟΚ, το γνωστόν πολιτικόν κίνη­μα, το οποίον εδημιούργησε, δεν κατώρθωσε να προσεταιρισθή ουδέ ελάχιστη μερίδα του λαού. Και κατ’ αυτόν τον τρόπον δεν είναι δυ- νατόν να ισχυρισθή ή να παραδεχθή κανείς ότι υπήρξε λαϊκή συμ­μετοχή και ενίσχυσις εις αυτό το καθεστώς το πολυετές.

Αντιθέτως, υπήρξαν πολλές περιπτώσεις που ο Λαός μας εξεδή- λωσε εμφανώς τα αισθήματά του κατά της διά βίας ασκήσεως χουν­τικής εξουσίας. Δεν θα επεκταθώ εις αυτά διότι δεν υπάρχει λόγος, αλλά είμαι υποχρεωμένος από του βήματος αυτού να αναφέρω την στάσιν της Ελληνικής νεολαίας και ιδία της φοιτητικής και μαθη­τικής τοιαύτης με τα γεγονότα του Πανεπιστημίου παλαιότερον και με τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, τα οποία έβαλαν την ταφόπετρα, κατά την γνώμην μου, εις το καθεστώς αυτό.

Και επανέρχομαι: Περαιτέρω, διά να υπάρξη Επανάσταση χρειά­ζεται οπωσδήποτε να προϋπάρχη της κινήσεως της Επαναστάσεως μία συγκεκριμένη πολιτική ιδεολογία. Οι κύριοι αυτοί με το κίνημα το οποίον έκαμαν την 21ην Απριλίου, όχι μόνον δεν είπον ότι επι­διώκουν να πραγματοποιήσουν κάποιαν νέαν ιδεολογίαν, αλλά αντι­θέτως, δικαιολογούμενοι ότι επρόκειτο να γίνουν επεισόδια εις την Θεσσαλονίκην, από την πολιτικήν προεκλογικήν συγκέντρωσιν, ισχυ- ρίσθησαν ότι έκαμαν το πραξικόπημα, διά να κατοχυρώσουν το κα­θεστώς που υπήρχε, την υφισταμένην κατάστασιν, την καθεστηκυίαν τάξιν, όπως έχει καθιερωθή να λέγεται. Έκτοτε, παρ’ όλον ότι εχρησιμοποίησαν εις τα γνωστά Υπουργεία της προπαγάνδας αν­θρώπους κυριολεκτικά μοσχαναθρεμμένους τύπου Γεωργαλά, Παπα­κωνσταντίνου κλπ., δεν κατώρθωσαν ούτε και εκ των υστέρων να προβάλλουν ενώπιον του Λαού κάποιαν ιδεολογίαν, ούτως ώστε να ισχυριστούν έστω και εκ των υστέρων ότι η Επανάστασις με την μακράν παρουσίαν της εις την εξουσίαν απέκτησε και επέβαλε κά­ποιον ιδεολογίαν.

Τέλος, διά να υπάρξη Επανάστασις είναι ανάγκη οι δημιουργοί της να έχουν προδιαγεγραμμένους ωρισμένους κοινωνικούς σκοπούς και να θέλουν εναντίον της νφισταμένης μέχρι τότε καταστάσεως,

291

να κάνουν κάποιαν αλλαγήν, να κάνουν κάποιαν μεταβολήν. Τοιαύ- τα δείγματα καθ’ όλην την 7ετίαν δεν έχομεν.

θ α σας υπενθυμίσω, διά την ιστορίαν, ότι ηθέλησαν να επιβάλ­λουν την συγχώνευσιν των Ασφαλιστικών Ταμείων, που δεν είναι καν μεταβολή, και αμέσως μόλις οι τραπεζικοί υπάλληλοι είπον ότι θα απεργήσουν, υπεχώρησαν. Άλλωστε, νομίζω, ότι θα ήτο αρκε- τόν να είπω ότι η παρουσία εις την Κυβέρνησιν του κ. Κ. Κόλλια, ως πρώτου Πρωθυπουργού, του Πιπινέλη και του κ. Μαρκεζίνη, σημαίνει ότι όχι μόνον δεν είχον σκοπόν να αλλάξουν την μέχρι τό­τε κατάστασιν, αλλά αντιθέτως επήγαιναν να γίνουν στυλοβάται και απολογηταί μιας καταστάσεως πολύ χειροτέρας από εκείνης που υπήρξε μέχρι τότε.

Συνεπώς αγαπητοί κύριοι συνάδελφοι, νομίζω ότι θέμα του ότι το πραξικόπημα από την μακράν παρουσίαν του εις την εξουσίαν, με- τεβλήθη εις επανάστασιν, δεν υπάρχει. Αν όμως αναγκαζόμεθα να απασχολούμεθα με το σχέδιον αυτό, αναγκαζόμεθα διά τον εξής λό­γον: Διότι εμεσολάβησαν ωρισμένα γεγονότα και διαρκούσης της χούντας και μετά την απελευθέρωσιν που εδημιούργησαν ερωτήματα μήπως υπήρξε παραγραφή ή υπήρξεν αμνήστευσις των αδικημάτων των ανθρώπων της χούντας και των συνεργατών των.

Εντελώς λακωνικά αναφέρω το Ν.Δ. 106/20.8.73, διά του οποίου η χούντα με την δικαιολογίαν ότι θέλει να παραγράψη ωρισμένα αδι­κήματα δικηγόρων, έφερε διάταξιν, την οποίαν και εψήφισε, διά της οποίας όλα τα αδικήματα των ανακριτικών οργάνων παρεγράφησαν. Εν συνεχεία επηκολούθησε το Π.Δ. 168/1973, διά του οποίου εδόθη αμνηστία εις ωρισμένα αδικήματα, τα οποία εστρέφοντο κατά της χούντας. Αυτό το διάταγμα παρεμπιπτόντως μας ενδιαφέρει, διότι ως ελέχθη αμνήστευε αδικήματα, τα οποία εστρέφοντο κατά της «Επα- ναστάσεως» —όπως την εχαρακτήριζαν— και επεδίωκον την ανα­τροπήν της καθεστηκυίας τάξεως της ιδικής των δηλαδή τάξεως. Αυτό είναι ένα επιχείρημα, το οποίον θα χρησιμοποιήσουν οι δικη­γόροι των.

Και τρίτον, ήλθε το Π.Δ. 519/26.7.74, το οποίον έκαμεν η Κυβέρ- νησις Εθνικής Ενότητας, διά του οποίου αύτη απέβλεψεν, εις το να ανοίξουν οι φυλακές και να βγουν όλοι οι κατάδικοι και κρατούμε­νοι δΓ αδικήματα τα οποία εγένοντο κατά της χούντας.

Τέλος, επηκολούθησεν η Συντακτική Πράξις της 3.10.1974, διά της οποίας οι πρωταίτιοι της 21ης Απριλίου παρεπέμφθησαν ενώπι­ον του 5μελούς Εφετείου Αθηνών... Εκεί, επειδή εν τω μεταξύ είχε γραφή εις τας εφημερίδας ότι ενδεχομένως να παρεγράφησαν ή μη τα αδικήματα ταύτα, γίνεται ρητή μνεία, ότι τα αδικήματα δεν πα­ρεγράφησαν.

Έ τσι λοιπόν με αυτά τα κείμενα τα προ της 23.7.1974 και τα μετά, εδημιουργήθη ένα θέμα, το οποίον νομίζω ότι είναι επιβεβλημένον εις την Εθνικήν Αντιπροσωπείαν, αντί να το αφήση εις τας δικα­στικός αρχάς —αι οποίαι ήδη, ως γνωστόν, επιτυχώς το αντιμετώ­

292

πισαν διά της αποφάσεως του Δικαστηρίου του Συμβουλίου των εν Αθήναις Εφετών, το οποίον συνελθόν εν Ολομελεία και εν Συμβου- λίω απεφάνθη ότι είναι καταδιωκτέοι οι πρωταίτιοι του πραξικοπή­ματος της 21ης Απριλίου— η Εθνική Αντιπροσωπεία έχει καθήκον πρώτον, να διακήρυξή, όπως αναγράφεται εις το Σχέδιον του Ψηφί­σματος, ότι η Δημοκρατία εις την Ελλάδα νόμω ουδέποτε κατελύθη και δεύτερον, να αποφανθή διά θετικής διατάξεως ότι οι υπαίτιοι της 21ης Απριλίου και οι συνεργάται των είναι ένοχοι και πρέπει να τιμωρηθούν.

Με την εισαγωγήν αυτήν εισέρχομαι εις τα επί μέρους άρθρα του ψηφίσματος.

Διά του άρθρου 1 καθορίζεται ότι το στασιαστικόν κίνημα της 21ης Απριλίου 1967, έργον ομάδος αξιωματικών, αποτελεί πραξικό­πημα, διά του οποίου εσκοπείτο ο σφετερισμός της εξουσίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων του λαού.

Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή επί της Δικαιοσύνης συνεφώνησεν, με όλας τας πτέρυγας της Βουλής, να διευρυνθή το άρθρον αυτό, ώστε, εκεί που λέγομεν «στασιαστικόν κίνημα της 21ης Απριλίου 1967 έργον ομάδος αξιωματικών», να προστεθή «και η εκ τούτου προελθούσα κατάστασις μέχρι της 23ης Ιουλίου 1974», ούτως ώστε να συμπεριληφθούν όλα τα αδικήματα από 21ης Απριλίου 1967 μέ­χρι και της 23ης Ιουλίου 1974, διότι, ως ανεφέρθη, εις την Κοινο­βουλευτικών Επιτροπήν, χαρακτηριστικά υπήρξεν αδίκημα και κατά την 23ης Ιουλίου 1974 εις την Τρίπολιν, όπου συνελήφθη κάποιος εκείνην την ημέραν και εβασανίσθη. Σχόλια επ ' αυτού δεν χρειά­ζονται περισσότερα.

Εις το άρθρον 2 του σχεδίου διά της 1ης παραγράφου αυτού, κα­θορίζεται αρμοδιότης υποχρεωτική διά την δίωξιν όλων των αδικη­μάτων, του Συμβουλίου των εν Αθήναις Εφετών και αποκλειστική αρμοδιότης διά την εκδίκασιν των αδικημάτων του 5μελούς Εφετεί- ου Αθηνών. Ό πω ς ελέχθη εις την Κοινοβουλευτικήν Επιτροπήν, εκρίθη σκόπιμον, αντί να σκορπίσουν όλαι αι υποθέσεις εις όλα τα Εφετεία της Ελλάδος και να δημιουργηθούν ενδεχομένως προβλή­ματα —υπενθυμίσθη το θέμα της «ΒΡΑΔΥΝΗΣ», όπου τα διάφορα Εφετεία ανά την Ελλάδα είχον διάφορον γνώμην— όλαι αι υποθέ­σεις αυταί να συγκεντρωθούν και να εκδικασθούν εις τας Αθήνας.

Ειδικώς προσθέτω ότι προεβλέφθη και το θέμα, των ανθρώπων, οι οποίοι τυχόν θα κατηγορηθούν ως συμμέτοχοι. Και αν οι πρωταίτιοι δΓ οιονδήποτε λόγον, είτε λόγω θανάτου, είτε λόγω απουσίας, δεν είναι δυνατόν να δικασθούν, οι συμμέτοχοι θα δικασθούν από το Εφετείον Αθηνών και δεν θα υπαχθούν εις το αρμόδιον δικαστήριον, ούτως ώστε να κριθούν κατά τον ίδιον τρόπον από το αυτό Δικαστή- ριον όλοι οι υπαίτιοι.

Διά της παραγράφου 2 του άρθρου 2 προβλέπεται και ρυθμίζεται το θέμα της παραγραφής. Ως γνωστόν διά τα κακουργήματα δεν υπάρχει θέμα διότι αυτά παραγράφονται μετά πάροδον 10 ετών. θ έ ­

293

μα δημιουργείται διά τα πλημμελήματα. Ορθώς, κατά την γνώμην μου, εισάγεται διάταξις διά την μη παραγραφήν αυτών, διότι δεν ήτο δυνατόν, υπό το καθεστώς της τυραννίας και της βίας, διαρκού- σης της χουντικής παντοκρατορίας να διωχθούν αυτά τα πλημμελή­ματα. Προς τούτο τίθεται διάταξις ότι ο διαδρομών χρόνος από τότε που έγινε το αδίκημα μέχρι της δημοσιεύσεως του ψηφίσματος, δεν λαμβάνεται υπ' όψιν ως χρόνος παραγραφής.

Διά της παραγράφου 3 γίνεται πρόβλεψις διά την αντίθετον περί- πτωσιν. Επειδή, εκρίθη σκόπιμον, ότι αυτή η κατάστασις πρέπει να τελειώση και από πλευράς κυρώσεων και από πλευράς καθάρσεως πολύ σύντομα, τίθεται διάταξις ότι τα αδικήματα αυτά παραγράφον­ται μετά από ένα εξάμηνον, εφ’ όσον δεν ησκήθη ποινική δίωξις, ή δεν υπεβλήθη μήνυσις κατά των υπευθύνων. Κατ ’ αυτόν τον τρόπον, εντός ενός εξαμήνου πας τις, είτε είναι υποχρεωμένος υπηρεσιακώς και αυτοδικαίως να κάνη την ποινικήν δίωξιν, είτε έχει προσωπι­κούς λόγους να υποβάλη την μήνυσιν, θα πρέπει να κάνη την ποι- νικήν δίωξιν ή να υποβάλη την μήνυσιν, ούτως ώστε ύστερα από ένα εξάμηνον να έχη τελειώσει η ιστορία του ποίοι διώκονται ως υπεύ­θυνοι και ποίοι δεν διώκονται.

Διά του άρθρου 3 του σχεδίου, το οποίον έχει δύο παραγράφους προβλέπονται τ ' ακόλουθα:

Διά της Συντακτικής Πράξεως της 3ης Οκτωβρίου 1974, διά της οποίος παραπέμπονται οι πρωταίτιοι του πραξικοπήματος ενώπιον του 5μελούς Εφετείου Αθηνών, δεν είχε προβλεφθή εάν παραπέμ- πονται και τα συναφή εγκλήματα με τας πράξεις εκείνος. Τακτοποι­είται και το θέμα αυτό, ούτως ώστε με την ιδίαν δίκην να είναι δυ­νατόν να εκδικασθούν εις το ίδιον δικαστήριον όλα τα αδικήματα. Ό χ ι δηλαδή μόνον τα σχετικά με την παράβασιν των Συνταγματι­κών Διατάξεων αλλά και τα συναφή εγκλήματα.

Διά της δευτέρας παραγράφου προβλέπεται το θέμα των προφυλα- κίσεων εις όλας τας κατηγορίας αυτάς των αδικημάτων και ισχύουν ότι προβλέπει ο Ποινικός Κώδιξ....

Διά του άρθρου 4 του σχεδίου προβλέπεται το θέμα του Ν.Δ. 106. Όπως είχα την τιμήν να προείπω εν αρχή, η χούντα διά να απαλλά- ξη τα όργανά της της ευθύνης διά τους βασανισμούς και διά όλα τα άλλα αδικήματα που έκαμαν κατά των κρατουμένων, είτε εις τας φυλακάς είτε εις τα κρατητήρια, είτε οιουδήποτε αλλού, είχε ειση- γηθή και εψήφισεν τότε το Νομοθετικόν Διάταγμα 106, διά του οποίου εγένετο απόσβεσις διά παραγραφής όλων των αδικημάτων. Αυτό το συγχωροχάρτι δεν είναι δυνατόν να το ανεχθή η πολιτεία και διά της παρ. 3 του άρθρου 4 το Νομοθετικόν αυτό Διάταγμα 106 κηρύσσεται άκυρον, θεωρούμενον ως μηδέποτε υπήρξαν. Παραλλή­λου όμως ελήφθη και αντίστροφος μέριμνα. Τα αδικήματα αυτά, τα οποία τότε εκείνοι υπήγαγον εις παραγραφήν, και τα οποία ενδεχο­μένως τώρα να έχουν παραγραφεί διότι είναι είτε πταίσματα είτε πλημμελήματα, τα οποία παραγράφονται μετά 1 ή 5 έτη, επανέρχον­

294

ται εν αναβιώσει διά της διατυπώσεως της παρ. 1, η οποία λέγει. Πράξις καταχρήσεως εξουσίας περί ων το άρθρον 239 του Π.Ν. και των εν συρροή μετ’ αυτών συναφών, εκτός εάν συνεπεία τούτων επήλθεν θάνατος η βαρεία σωματική βλάβη, —αυτά δεν υπάγονται εις την παραγραφήν— τελεσθέντα από 21ης Απριλίου 1967 μέχρι 23ης Ιουλίου 1974, διώκονται μόνον εγκλήσει του παθόντος. Τούτο εγένετο, όπως εξήγησεν ο αξιότιμος κ. Υπουργός Δικαιοσύνης διά να μη είναι υποχρεωμένοι οι Εισαγγελείς να καταναλώσουν μεγάλον χρόνον, ίσως και ανεπιτυχώς, διά να ανεύρουν όλα αυτά τα αδική­ματα, εάν επρόκειτο να καταδιώκονται αυτεπαγγέλτως. Πας τις λοι­πόν, ο οποίος έχει ο ίδιος υποστεί κάτι θα είναι δυνατόν να υπο- βάλλη σχετικήν έγκλησιν. Εγένετο πρόβλεψις η παραγραφή ν ’ αρ- χίζη από της δημοσιεύσεως του ψηφίσματος και να ισχύση ο χρό­νος παραγραφής ο οποίος ισχύει διά την έγκλησιν, δηλαδή το 3μηνον.

Τέλος, διά της παραγράφου 2, αυτό το οποίον ψηφίζεται διά τας Πράξεις καταχρήσεως εξουσίας, επεκτείνεται και εις άλλα Κρατικά όργανα, όχι αρμόδια διά την σύλληψιν ή την φύλαξιν εις τας φύλα­κας των εγκλήστων, αλλά και εις οιαδήποτε άλλα κρατικά όργανα τα οποία και αν ήταν αυτά και εις τους συ νεργάτας, εφ’ όσον έκα­μαν αδικήματα βλάβης σωματικής ή βλάβης υγείας και τα συναφή προς αυτήν. Είναι δυνατόν να διωχθούν και αυτοί εφ’ όσον αυτά τα αδικήματα εστρέφοντο κατά προσώπων, τα οποία εξεδήλωσαν την βούλησίν των εναντίον του καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967 και της έκτοτε καταστάσεως μέχρι και της 23ης Ιουλίου 1974.

Διά του άρθρου 5 δίδεται μία εξήγησις διά το περιεχόμενον του Διατάγματος 519 του 1974. Όπως εδήλωσεν, ο αξιότιμος κ. Υπουρ­γός Δικαιοσύνης εις την Κοινοβουλευτικήν Επιτροπήν, πιστεύει ότι η διάταξις ήτο εντελώς περιττή διότι το θέμα δεν έπρεπε να υπάρχη διότι είναι σαφείς αι διατάξεις του Διατάγματος 519. Προς άρσιν όμως πάσης αμφισβητήσεως και διά να εξουδετερωθούν οποιαδήπο- τε επιχειρήματα των συνηγόρων των κατηγορουμένων, ετέθη η διά- ταξις αυτή η οποία πιστεύω ότι είναι απλή και δεν χρήζει αναπτύ- ξεως.

Διά του άρθρου 6 προβλέπονται ότι καταδικαστικαί αποφάσεις εκδοθείσαι διά πράξεις στρεφομένας κατά της καταστάσεως της δη- μιουργηθείσης εκ του πραξικοπήματος δεν αναγράφονται εν ουδεμιά περιπτώσει εις το Ποινικόν Μητρώον, τα δε τυχόν συνταχθέντα περί αυτών δελτία Ποινικού Μητρώου καταστρέφονται, και πάσα αμφι- σβήτησις λύεται υπηρεσιακώς όπως προβλέπη η Δικονομία. Δ ι’ αυ- τής της διατάξεως προβλέπεται να καλυφθούν αι συνέπειαι αι οποίαι δεν ήρθησαν από την αμνηστίαν, η οποία καθιερώθη διά του Π.Δ. 519 της 26ης Ιουλίου 1974.

Τέλος, διά του άρθρου 7, το οποίον κατά την γνώμην μου είναι βαρυσήμαντο και θα πρέπει να επιμείνωμεν ίσως περισσότερον επ’ αυτού, πράξεις των δικτατορικών Κυβερνήσεων νομοθετικού περιε­

295

χομένου, εκδοθείσαι από 21ης Απριλίου 1967 έως 23ης Ιουλίου1974, διατηρούν την ισχύν των δυνάμει του παρόντος, εφ ' όσον δεν ηκυρώθι^σαν ήδη, δυνάμενοι πάντως να τροποποιηθούν ή ακυρωθούν εξ υπαρχής διά νόμου. Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή απήλειψε το τελευταίον εδάφιον, το οποίον λέγει: «Η εξ υπαρχής ακύρωσις δύ- ναται να γίνη εντός εξ μηνών από της ενάρξεως της ισχύος του πα­ρόντος» με αποτέλεσμα η ακύρωσις να είναι δυνατόν να γίνη οπο­τεδήποτε θελήσει η Κυβέρνησις.

Το θέμα αυτό, κύριοι συνάδελφοι, είναι σημαντικόν. Είναι μεγαλύ- τερον από το θέμα, το οποίον προέκυψε το 1944-45 διά τας νομοθε­τικός πράξεις της κατοχής. Τότε η κατοχή διήρκησε 3 '/2 χρόνια. Η τυραννία της 21ης Απριλίου διήρκησε 7 '/ι χρόνια. Ως αντιλαμβά- νεσθε εάν έλθωμεν σήμερον και είπωμεν ότι όλοι οι νόμοι οι οποίοι εψηφίσθησαν αυτήν την περίοδον είναι άκυροι, θα δημιουργήσωμεν ένα «κομφούζιον» και μίαν αναστάτωσιν εις την Κοινωνικήν και Οικονομικήν ζωή της χώρας μας άνευ προηγουμένου. Δ ι' αυτόν τον λόγον ήδη η Κυβέρνησις Εθνικής Ενότητος, δύο φοράς προέβλεψε το θέμα αυτό. Διά της 1ης Συντακτικής Πράξεως της Ιης Αυγού­στου 1974 καθιερώθη ότι η Κυβέρνησις Εθνικής Ενότητος διά Δια­ταγμάτων δύναται να ρυθμίζη μετά αναδρομικής μάλιστα ισχύος θέ­ματα τα οποία προήρχοντο από τας Συντακτικός πράξεις, τας οποίας είχε κάμει η Χούντα.

Και αργότερον διά της β ' Συντακτικής Πράξεως της 5ης Αυγού­στου, προεβλέφθησαν όχι μόνον διατάξεις Συντακτικού περιεχομέ­νου, αλλά και Νομοθετικού περιεχομένου, να είναι δυνατόν πάλι να ακυρώνωνται με Διατάγματα της Κυβερνήσεως. Αυτά όμως και εις τας δύο περιπτώσεις ίσχυον έως ότου να συνέλθη η Εθνική Αντι­προσωπεία. Τώρα όμως που η Βουλή είναι παρούσα, η Κυβέρνησις διά του Υπουργικού Συμβουλίου δεν είναι δυνατόν να λύη αυτά τα θέματα. Πρέπει, λοιπόν, οπωσδήποτε να ληφθή μέριμνα. Η μέριμνα λοιπόν, η οποία ελήφθη διά του άρθρου αυτού, είναι ότι αυταί αι νομοθετικοί διατάξεις κρατούν την ισχύν των, αλλά η Κυβέρνησις και η Βουλή, θα είναι δυνατόν να τροποποιή ή να άκυροι τας διατά­ξεις αυτάς. Έ τσι δεν θέτομεν προθεσμίαν και νομίζω ότι είναι σκό- πιμον, διότι θα ήτο ένας φόρτος εργασίας εάν εβάζαμεν ένα τρίμη­νον, ένα εξάμηνον ένα έτος, εντός του οποίου δεν θα ήτο δυνατόν να ανταποκριθή η Κυβέρνησις. Όπως χαρακτηριστικά είπεν εις την Κοινοβουλευτικήν Επιτροπή ο κ. Υπουργός επί της Δικαιοσύνης, διά την κάθαρσιν της νομοθεσίας της κατοχής εχρειάσθη να παρα- ταθή επί 30 χρόνια και ετελείωσε μόλις προ ολίγων μηνών. Διά του τελευταίου άρθρου του αρχικού σχεδίου, το οποίον κατετέθη, προε- βλέπετο ότι αι διατάξεις του παρόντος δύναται να τροποποιηθούν διά νόμου. Εις την Κοινοβουλευτικήν Επιτροπήν Δικαιοσύνης εκρί- θη σκόπιμον να διαγραφή αυτή η διάταξις, ούτως ώστε αι διατάξεις αυτού του Ψηφίσματος, αι οποίαι είναι πράγματι ουσιώδους και καιρίας σημασίας, να μη δύναται να τροποποιηθούν διά νόμου αλλά.

296

εάν χρειασθή, να δύναται να τροποποιηθούν δι ’ ετέρου ψηφίσματος.Με αυτά, τα οποία είχον την τιμήν να αναπτύξω ενώπιόν σας,

αξιότιμοι κύριοι συνάδελφοι, εισηγούμαι την ψήφισιν του νομοσχε­δίου, όπως ετροποποιήθη από την Κοινοβουλευτικήν Επιτροπή. (Χειροκροτήματα).

ΠΡΟΕΔΡΟΣ. Ο ε ισ η γη τή ς τη ς μειοψηφίας κ. Σ εργάκης έχε ι τον λό­γον.

I. ΣΕΡΓΑΚΗΣ. Κύριοι συνάδελφοι, διά να συνδέσω τον λόγον μου με το καθ’ εαυτό θέμα της αναπτύξεως του συζητουμένου σχεδίου ψηφίσματος, θεωρώ σκόπιμον να προβώ εις μίαν μικράν εισαγωγήν, απαραίτητον, όμως, διά να δειχθή η σημασία του συζητουμένου σχεδίου Ψηφίσματος και έκαστος εν όψει της βαρύτητος, εν όψει της σοβαρότητος του νομοθετήματος, να λάβη υπεύθυνον θέσιν έναντι της Ελλάδος, έναντι του λαού της Ελλάδος.

Κύριοι συνάδελφοι, η εφιαλτική περίοδος της επταετούς τυραννί­ας, επιβεβαίωσε διά μίαν άλλην φοράν κατά τρόπον μεγαλειώδη, δύ­ναμαι να είπω και υπέροχον, πως η Εθνική Ενότης πάντοτε σώζει την Ελλάδα και τον λαόν της Ελλάδος, εις τας κρισίμους στιγμάς του Εθνικού μας βίου. Είναι ιστορική αλήθεια αδιαφιλονίκητος, που πηγάζει «από τα βάθη των αιώνων» και έχομε χρέος όλοι, όπου και αν τοποθετούμεθα, να διαφυλάξωμεν αυτό το αγαθόν, διότι αποτελεί ουσιώδη παράγοντα της κοινωνικής, της πολιτικής και αυτόχρημα της Εθνικής μας υποστάσεως. Αυτή νομίζω είναι η Δόξα και το με- γαλείον του υπερήφανου λαού μας. Αυτή η ακατανίκητος πίστη του εις τα Δημοκρατικά ιδεώδη είναι το πάθος του προς την έννοιαν της Ελευθερίας τον ενώνει πάντοτε εις τας κρισίμους στιγμάς διά να αν- τιμετωπίση τον κίνδυνον. Και αυτό το μεγαλείον επεδείχθη την πε­ρίοδον εκείνην της επταετούς τυραννίας, η οποία δημιουργεί υπο­χρεώσεις δ ι’ όλους και ιδιαιτέρως διά την Εθνικήν Αντιπροσωπείαν της περιόδου ταύτης.. Κύριοι συνάδελφοι, ουδείς δύναται να αμφι­σβητήσει και μεθ’ υπερηφανείας υπογραμμίζεται, ο λαός ο Ελληνι­κός ηνωμένος ως εις άνθρωπος, διότι ακριβώς πιστεύει εις τα Δημο­κρατικά ιδεώδη, διότι απεχθάνεται την τυραννίαν, διότι, εάν θέλετε, λατρεύει την ελευθερίαν ηνώθη και ως εις άνθρωπος αντετάχθη εις την συμμορίαν των τυράννων και δεν είναι υπερβολή, εάν λεχθή διό­τι, είναι μία πραγματικότης, ότι αυτή η ενότης του λαού μας, αυτή η Πίστις του είναι βέβαιον, ότι υπήρξεν ένας σοβαρός αποφασιστι­κός παράγων διά να φθάσωμεν εις τον πανηγυρισμόν της Νίκης. Δεν υπήρχον την περίοδον εκείνην ούτε κόμματα, ούτε παρατάξεις. Υπήρχε μία και μόνον παράταξις. Υπήρχε το ενιαίον, το ομοούσιον και αδιαίρετον στρατόπεδον των ελευθέρων και υπερηφάνων ανθρώ­πων, που με πρωτοπορείαν τους νέους και τους αγωνιστάς του Πο­λυτεχνείου αντέταξαν άμυνα, αντέταξαν υπερήφανον αληθώς αντί- στασιν εις την συμμορίαν επαναλαμβάνω, των τυράννων. Αυτό είναι κάτι που δημιουργεί υποχρεώσεις και αν το λέγω, Κύριοι συνάδελ­φοι, δεν το λέγω διά να αποτίσω φόρον τιμής εις το ανώνυμον πλή­

297

θος, εις το σύνολον του Ελληνικού λαού. Το θίγω διότι συνδέεται, διότι αι ευεργετικές του επεκτάσεις υφίστανται και σήμερον και έχομεν χρέος να τας διατηρήσωμεν, έχομεν χρέος να μην απογοητεύ- σωμεν. Αι εκλογαί πιθανόν έδωσαν την ευκαιρίαν εις τον καθένα να τοποθετηθή πολιτικώς, να επιλέξη το κόμμα του. Αλλά η ενότης η ψυχική εξακολουθεί να υφίσταται, υπό την αυτήν έννοιαν. Τότε, την περίοδον εκείνην, ηνωμένος ο λαός ηγωνίζετο διά να ανακτήση την ελευθερίαν του. Ηνωμένος παραμένει και τώρα, διατί; Διά να διατη- ρηθή, διά να εδραιωθή η Δημοκρατία, διά να διασφαλισθούν οι θε­σμοί. Να ποίον είναι το χρέος της σημερινής πολιτικής ηγεσίας και ιδιαιτέρως της Κυβερνήσεως η οποία έχει αναλάβει την διακυβέρ- νησιν της Χώρας. Ερωτώ όμως είναι δυνατόν να υπάρξη εδραίωσις των θεσμών και της Δημοκρατίας, εάν δεν υπάρξη εξυγίανσις, εάν δεν υπάρξη ηθική κάθαρσις, εις όλους τους τομείς του Δημοσίου βίου; Το θέμα που θίγει το υπό κρίσιν συζητούμενον νομοσχέδιον είναι ένα επί μέρους θέμα, είναι ένα νομοσχέδιον, δικονομικόν δύ­ναμαι να είπω, διώξεως των εγκλημάτων των ενόχων. Το θέμα της εξυγιάνσεως, το θέμα της καθάρσεως, είναι ευρύτερον. Δεν θέλω να επεκταθώ. Αντιθέτως θέλω να χαιρετίσω, ας μου επιτραπή το ρήμα, ότι το συζητούμενον νομοσχέδιον αποδεικνύει, τουλάχιστον διά το θέμα της διώξεως των ενόχων, καλήν διάθεσιν και καλήν πρόθεσιν της Κυβερνήσεως.

Θα μου επιτραπή όμως να υπενθυμίσω, ότι ο έχων την τιμήν να ομιλή προς το Σώμα δικαιούται να εκφράση την ικανοποίησίν του, διότι η Ε.Κ.Ν.Δ., εις την οποίαν έχω την τιμήν ν ' ανήκω, προηγήθη, κατέθεσεν ένα πλήρες σχέδιον ψηφίσματος, με την υπογραφήν του Αρχηγού και τας υπογραφάς του συνόλου των Βουλευτών της, όταν μάλιστα, αι περισσότεροι διατάξεις του σχεδίου της προτάσεως του ιδικού μας σχεδίου υιοθετήθησαν από το Κυβερνητικόν σχέδιον. Αλλά δεν το λέγω υπό την έννοιαν αυτήν, για να εξάρω την σημα­σίαν του σχεδίου και να δηλώσω την ικανοποίησίν μου. Το λέγω, διότι είναι αναγκαία η υπενθύμισις, διότι αι μη υιοθετηθείσαι διατά­ξεις της προτάσεως του ψηφίσματός μας, αποτελούν διά την παρού­σαν συζήτησιν, τροπολογίας επί των οποίων θα ασχοληθούμε εις την κατ’ άρθρον συζήτησιν, και πιστεύω ότι η αποδοχή των μη υιο- θετηθεισών διατάξεων του ψηφίσματος του ιδικού μας, εάν γίνουν δεκταί, όσες γίνουν, από την Εθνικήν Αντιπροσωπείαν, θα καταστή­σουν το Νομοθέτημα αδιαφιλονικήτως αρτιώτερον, αδιαφιλονικήτως καλύτερον και από Νομοτεχνικής απόψεως και ειδικώτερον από ου­σιαστικής νομικής αντιμετωπίσεως του θέματος. Δεν ξεύρω εάν επε- ξετάθην εις αυτήν την εισαγωγήν όπως σας είπα, αλλά το εθεώρησα χρέος μου, διότι νομίζω ότι διά του τρόπου τούτου δείχνεται και προβάλλεται καλύτερον η σημασία του συζητουμένου σχεδίου ψη­φίσματος.

Κύριοι συνάδελφοι, το υπό κρίσιν σχέδιον ψηφίσματος, δεν θέτει κανόνας ουσιαστικού Ποινικού Δικαίου, εις καμμίαν διάταξίν του,

298

δεν θεσπίζει ποινικάς κυρώσεις, δ ι’ όσα συνέβησαν κατά την πρό­σφατον περίοδον της τυραννίας. Νομίζω ότι, η ορθόδοξος αυτή γραμμή είναι η ενδεδειγμένη, παρ’ ότι ημπορούσε να υπάρξη αντί­λογος, ο οποίος θα ήτο εις τα πλαίσια του δικαίου και εις αυτήν την επιτακτικήν αξίωσιν του Ελληνικού Λαού, της αυστηράς τιμω­ρίας των ενόχων.

Η Πολιτεία το 194S, μετά την απελευθέρωσιν, εθέσπισεν ίδια, ιδιώνυμα αδικήματα διά τους συνεργασθέντας με τον κατακτητήν. Διά της υπ’ αριθ. 6 Σ.Π., εθέσπισεν εξαιρετικόν Δίκαιον, ουσιαστι- κόν, εθέσπισεν εξαιρετικήν διαδικασίαν, διά να επέλθη σύντομος η κάθαρσις, διά να επέλθη ικανοποίησις του κοινού αισθήματος. Το κατά πόσον επετεύχθη ή μη είναι άλλο θέμα, όχι της παρούσης στιγμής.

θ α ηδύνατο όμως, εις αυτήν την γραμμήν, την ανορθόδοξον —ας μου επιτραπή να είπω— να υπάρξουν και θεωρητικαί αντιρρήσεις, ότι δεν είναι δυνατόν να δημιουργηθούν αδικήματα αυτήν την στιγ­μήν, μετά την τέλεσιν των πράξεων, ως επίσης θα ηδύνατο να λεχθή ότι η Δημοκρατία σήμερον εκδικείται, ενώ η Πολιτεία αξιώνει απλώς την τιμωρίαν, ως επιταγήν του Λαού, ως αξίωσιν του δικαίου.

Καλώς, λοιπόν η Πολιτεία σήμερον εναποθέτει την τιμωρίαν των ενόχων εις τους ισχύοντας ποινικούς νόμους, διά τα αδικήματα εις τα οποία υπέπεσαν οι σφετερισταί —ας χρησιμοποιήσω την λέξιν αυτήν— της 7ετίας, εις την δικαίαν κρίσιν και απόφασιν της τακτι­κής δικαιοσύνης.

Κατά συνέπειαν, υπό την έννοιαν αυτής της γραμμής, νομίζω ότι ήτο επιτυχής η άποψις ότι δεν δημιουργούνται νέα αδικήματα και έτσι δεν είναι δυνατόν να προβληθούν αντιρρήσεις, ή να κατηγορη- θή, ή να συκοφαντηθή, εάν θέλετε, οιαδήποτε Κυβέρνησις, ότι ψη­φίζει νόμους προς εκδίκησιν, πέραν από την θεωρητικήν γραμμήν την οποίαν καθιερώνει το Ποινικόν μας Δίκαιον.

ΤΙ καθορίζει, συνεπώς, το ψήφισμα εφ ’ όσον δεν θεσπίζει ουσια- στικάς διατάξεις; Το ψήφισμα έχει μίαν βασικήν αρχήν, την οποίαν διατυπώνει ως διακήρυξιν εις το προοίμιον του ψηφίσματος και αποδίδει εις μίαν φράσιν λίαν επιτυχώς, το νόημα και την αρχήν του Νομοσχεδίου: «Η Δημοκρατία ουδέποτε δικαίω κατελύθη». Αυτή η φράσις είναι το νόημα, το οποίον ως διακήρυξιν, είχε χρέος η Εθνική Αντιπροσωπεία, ομοφώνως να διακηρύξη. Διότι έτσι δεν εί­ναι δυνατόν να υπάρξη οιοσδήποτε αντίλογος σοβαρός. Αντίθετος άποψις θ ' απετέλει ακροβατικόν νομικισμόν, ο οποίος δεν θα είχε θέσιν εις ένα τοιούτον θέμα, τόσον σοβαρόν. Τα πραγματικά περι­στατικά όμως, τα εζήσαμεν, δεν αφήνουν περιθώρια τοιούτων Νομι­κών παρερμηνειών.

Πέραν όμως, από αυτήν την διακήρυξιν, η οποία λέγει, ότι πρό­κειται περί πραξικοπήματος, ότι δεν εδημιούργησε δίκαιον, διότι δεν επεκράτησε, αυτή, λέγω, την βασικήν αρχήν, διά του άρθρου 1, το οποίον εδέχθη ο αξιότιμος κ. Υπουργός, τη προτάσει της παρατά-

299

ξεώς μας, την περιέλαβεν (ος θετικήν διάταξιν, διά να εκλείψη η οι- αδήποτε αντίρρησις, το οποίον λέγει τα εξιής: «Το στασιαστικόν κί­νημα της 21ης Απριλίου 1967, έργον ομάδος αξιωματικών και η εκ τούτου προελθούσα κατάστασις μέχρι της 23ης Ιουλίου 1974, απετέ- λεσαν πραξικόπημα, δ ι’ ου εσκοπείτο ο οφετερισμός της εξουσίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων του Λαού.

Αι εξ αυτών απορρεύσασσαι Κυβερνήσεις ήσαν Κυβερνήσεις βί­ας». Αυτήν την φράσιν: «ήσαν Κυβερνήσεις βίας», κύριοι συνάδελ­φοι, την υπογραμμίζω, διότι θα χρειασθή αμέσως εις την περαιτέρω ανάπτυξιν του άρθρου 2.

Με θετικήν λοιπόν διάταξιν η Εθνική Αντιπροσωπεία ερμηνεύει αυθεντικώς τι ήτο η περίοδος εκείνη και τι ήσαν τα γεγονότα της περιόδου εκείνης και δεν αφήνει καμμίαν αμφιβολίαν επί του ση­μείου αυτού η Εθνική Αντιπροσωπεία. Νομικώς, ίσως θα ηδύνατο να θεωρηθή ότι αυτό ήτο περιττόν. Χρειάζεται όμως, λόγω της σημα­σίας του θέματος, διά να υπάρχη αυτή η ομόφωνος διακήρυξις της Βουλής, η οποία νομίζω, ότι περιορίζει τα περιθώρια όλων εκείνων οι οποίοι έχουν διάθεσιν επισήμως ή ανεπισήμως να γίνουν υπερα- σπισταί των ενόχων, περιορίζει νομίζω, τα περιθώρια αυτά εις τρό­πον, ώστε η υπόθεσις ή αι υποθέσεις να αντιμετωπισθούν πλέον κατ’ ουσίαν.

Κατά συνέπειαν, εις την αρχήν αυτήν του νομοσχεδίου, νομίζω ότι δεν θα υπάρξη καμμία αντίρρησις και θα τύχη αποδοχής απ’ όλας τας πτέρυγας της Βουλής.

Εις το άρθρον 2 θα ήθελον να διατυπώσω μίαν αντίρρησιν, την οποίαν διατύπωσα, και κατά την συζήτησιν εις την Κοινοβουλευτι- κήν Επιτροπήν, την οποίαν νομίζω ουσιωδεστάτην.

Κύριοι συνάδελφοι, όταν λέγωμεν ότι πρόκειται περί πραξιξικοπή- ματος αι συνέπειαι είναι δύο. Πρώτον, οι εμφανιζόμενοι ότι ήσκουν εξουσίαν, είτε Πρωθυπουργοί, είτε Υπουργοί, είτε Υφυπουργοί λέ­γονται, δεν ήσκουν εξουσίαν πραγματικήν και εάν το νομοσχέδιον τους κατονομάζει, δεν τους δέχεται ως Υπουργούς κλΧ., έχοντας νό­μιμον εξουσίαν, αλλά απλώς διά να προσδιορίση τα πρόσωπα τα οποία έφερον τους τίτλους αυτούς, κακώς, κατά σφετερισμόν.

Κατά συνέπειαν όλοι οι Υπουργοί, όλες οι Κυβερνήσεις, ήσαν όπως λέγη το Ψήφισμα, Κυβερνήσεις βίας. Κατ’ εμέ προσωπικώς, ημπορεί να σφάλω, αλλά νομίζω ότι θα έχετε πλείστοι εξ ημών από όλας τας πτέρυγας, την αυτήν γνώμη. Εφ ' όσον πρόκειται περί πραξικοπήματος και επιχειρώ κατά τρόπον μάλιστα διαρκή να σφε­τεριστώ την εξουσίαν, να αποκτήσω λαϊκό έρεισμα και εξακολουθώ να είμαι Κυβέρνησις βίας, η ιδιότης και μόνη του Υπουργού δημι­ουργεί ευθύνη. Δεν είναι δυνατόν να υπάρξη άλλη αντίληψις. Αλ- λοίμονον εάν θα είπωμεν, ή εάν με μίαν ατυχή διατύπωσιν, δημι- ουργηθή η εντύπωσις ότι η ανάληψις Υπουργείου, δεν αποτελεί αδίκημα και ότι ο Υπουργός θα τιμωρηθή μόνον διά τας πράξεις που διέπραξεν, αφ’ ης ανέλαβε Υπουργείον. Τοιούτος κίνδυνος, που

300

δεν είναι εις τας προθέσεις του κ. Υπουργού, πρέπει να προληφθή διά καταλλήλου διατυπώσεως.

Τα αδικήματα τα οποία διέπραξαν είναι τα αδικήματα της εσχά- της προδοσίας, της στάσεως και διά τους στρατιωτικούς το αδίκημα του άρθρου 63 ή δεν ξέρω ποίου άλλου του ποινικού στρατιωτικού κώδικος. Και τα διέπραξαν με μόνον τον διορισμόν των και την ανά- ληψιν των καθηκόντων των, άνευ ετέρας προϋποθέσεως. Δεν είναι δυνατόν συνεπώς μία ατυχής ας μου επιτραπή η έκφρασις, φράσις να δημιουργήση τοιούτον θέμα. Και εξηγούμαι. Διά την δίωξι και την ανάκρισιν αξιοποίνων πράξεων συμπεριλαμβανομένων και των προβλεπομένων υπό των διατάξεων περί ευθύνης Υπουργών, είναι προσθήκη την οποίαν έκανε ο κ. Υπουργός και είναι προς τιμή του, διότι διευρύνει τα αδικήματα, διότι τα αδικήματα περί ευθύνης Υπουργών διετυπώθησαν, όχι διότι τους δέχεται ως Υπουργούς, διό­τι αυτό διευκρινίσθη πλήρως, αλλά απλώς διά να προσδιορίση τα αδικήματα εκείνα τα οποία περιλαμβάνονται μεν εις τον ειδικόν αυ­τόν Νόμον, αλλά δεν περιλαμβάνονται εις τον ποινικόν Νόμον. Λέ­γει όμως παρακάτω, «τελεσθεισών παρά ασκησάντων έργα μέλους Υπουργικού Συμβουλίου ή Υφυπουργού ή Γενικού Γραμματέως ως και των συμμετόχων αυτών».

Κύριοι συνάδελφοι, ελπίζω ότι η άποψίς μου θα εύρη απήχησιν εις πλείστους εξ υμών νομικούς ή μη, υπό την έννοιαν τουλάχιστον την οποίαν πρακτικώς και εντελώς απλά την αντιμετωπίζω.

Α. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ. Ά ποψ ιν ερμηνείας κάνετε αυτήν την στιγ­μήν;

I. ΣΕΡΓΑΚΗΣ. 'Ο χι. Υποστηρίζω ότι πρέπει να φύγη το τελεσθει­σών παρ’ ασκησάντων, διότι κινδυνεύει να θεωρηθή ότι μόνον εάν κατά την άσκησιν διέπραξαν αδίκημα θα είναι ένοχοι, ενώ θα πρέ­πει να παραμείνη εις την κρίσιν των Δικαστηρίων.

Α. ΚΑΝΕΛΟΠΟΥΛΟΣ. Διότι σαφώς κατά την γνώμη σας από την διάταξιν αυτήν δεν προκύπτει ότι διώκονται οι Υπουργοί διότι έκα­ναν το πραξικόπημα.

I. ΣΕΡΓΑΚΗΣ. Νομίζω διά να μην υπάρξη ουδεμία αμφιβολία θα πρέπει επ ’ ευκαιρία της συζητήσεως η Κυβέρνησις διά του αξιοτί- μου κ. Υπουργού θα πρέπει ρητώς να λάβη θέσιν διότι νομίζω ότι το θέμα είναι μέγα. Διότι εάν η ανάληψις ή ο σχηματισμός των Κυ­βερνήσεων αυτός καθ’ εαυτός δεν αποτελεί αδίκημα, διερωτώμαι τι άλλο θα απέμενε διά να υπάρξη αδίκημα.

Γ. ΜΑΥΡΟΣ. Μήπως θα ημπορούσε να λάβη θέσιν ο κ. Υπουργός τώρα διά να μη θίξουν το ίδιο θέμα όλοι οι μέλλοντες να λάβουν τον λόγον εν συνεχεία συνάδελφοι:

Κ. ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ (Υπουργός Δικαιοσύνης). Να τελειώση πρώτα ο κ. Σεργάκης.

I. ΣΕΡΓΑΚΗΣ. θ α έλεγον επίσης κ. συνάδελφοι, ως και των συμ­μετόχων. Των συμμετόχων όπως διατυπώνεται πιθανόν να είχε την έννοια απλώς της ποινικής εννοίας της συμμετοχής σύνεργού ή μη,

301

ενώ θα πρέπει η λέξις, το επίθετον,.να γίνη «συνεργατών» το οποίον έχει ευρυτέραν έννοιαν και οπωσδήποτε περιλαμβάνει περισσότερον κύκλον από τους στενώς υπό νομικήν έννοιαν αντιμετωπιζόμενης της συμμετοχής.

Ταύτα λέγω εις το άρθρον 1, όχι διότι αφορά την αρχήν του Νο­μοσχεδίου. Δεν είναι δυνατόν παρά να επικροτήσωμεν την 2α παρά­γραφον διότι υπήρξε και ιδική μας. Επί των τελεσθεισών αξιοποί­νων πράξεων παρά των εν παραγράφω I προσώπων ο διαδρομών χρό­νος δεν υπολογίζεται. Είναι λίαν επιτυχής καίτοι είναι προφανές ότι περιορίζεται μόνο διά τα πλημμελήματα διότι οπωσδήποτε τα κα­κουργήματα και σήμερα δεν έχουν παραγραφή εφ’ όσον η παρα­γραφή των είναι οπωσδήποτε κατ’ ελάχιστον 15ετής. θ α είχα ως γενικήν παρατήρησιν και αντίθεσιν να υπογραμμίσω το άρθρον 4. Η παράταξίς μας εμμένει απαρασαλεύτως εις το σχέδιον το ιδικόν μας και δεν δέχεται τον περιορισμόν, ο οποίος καθιερούται διά του άρ­θρου 4. Τι λέγει το άρθρον 4. Εις την αρχικήν του διατύπωσιν και είναι αληθές ότι εδέχθη μίαν διεύρυνσιν σοβαράν υπό την έννοιαν την οποίαν το αντιμετωπίζει ο κ. Υπουργός, όχι όμως ικανοποιητι­κών. Προς θεού. Το αρχικόν σχέδιον έλεγεν: 'Οσοι διέπραξαν το αδίκημα του 239 του Ποινικού Κώδικος και τα συναφή προς αυτό αδικήματα τιμωρούνται. Το άρθρον 239 του Ποινικού Κώδικος ομι- λεί περί των προσώπων εκείνων, των κρατικών αρμοδίων οργάνων προς ανάκρισιν, τα οποία μετέρχονται οιαδήποτε μέσα βίας, βασα­νίζουν και διαπράττουν και το αδίκημα των τραυμάτων, σωματικών βλαβών και οτιδήποτε άλλο. Ορθώς, επιτυχώς, αντιμετωπίζεται η περίπτωσις αυτή μόνον. Τι θα γίνη όμως με τον βασανιστήν το μη αρμόδιον κρατικόν όργανον; θ α πρέπει συνεπώς η διάταξις να αντι- κατασταθή δ ι’ ενός γενικού αφορισμού. Τα οιαδήποτε αδικήματα τα διαπραχθέντα υπό των φορέων κρατικών ή μη, εφ* όσον εστρέφοντο εναντίον πολιτών διά την αντιδικτατορικήν στάσιν των. Είναι ένας περιορισμός τον οποίον πρέπει να δεχθώμεν. Εάν διά την δράσιν σου εκακοποιήθης θα υποστή τας συνεπείας του ο δράστης.

Δεν είναι δυνατόν να υπάρξη από αυτήν την θέσιν ουδεμία πα- ρέκκλισις. Ο κ. Υπουργός έκαμε μίαν προσθήκην. Αι διατάξεις της προηγουμένης παραγράφου έχουν εφαρμογήν και επί σωματικών εν γένει βλαβών, ή βλαβών της υγείας και των εν συρροή μετ’ αυτών. Συνεπώς εφ’ όσον αύται ετελέσθησαν υπό Κρατικών οργάνων, αρ­μοδίων ή μη διά την δίωξιν κατά την ανάκρισιν αξιοποίνων πράξε­ων, των πάσης φύσεως συνεργατών του εις βάρος προσώπων, λόγω της αντιθέσεώς των. Η προσθήκη αυτή εν μέρει μόνον καλύπτει, διό­τι καλύπτει εκείνους αρμοδίους και μη, οι οποίοι διέπραξαν το αδί­κημα της σωματικής βλάβης και εν συνεχεία όλα τα συναφή εν τη εκτελέσει, ας το πούμε, του κυρίου αδικήματος της σωματικής βλά­βης·

Δεν υπάρχει ουδείς λόγος δικαιολογών αυτόν τον περιορισμόν.Ελέχθη, και εγώ προσωπικώς, δεν θα είχα αντίρρησιν, προκειμέ-

302

νου περ( ενός το ιούτου θέματος να γ ίνη δεκτόν, εάν θα το δεχθή ο κ. Υ πουργός, ε ις αυτόν τον γεν ικ ό ν α φ ορισμ όν ας εξα ιρεθούν τα αδικήματα ΤΟΥ ΜΟΝΟΜΕΛΟΥΣ ΠΛΗΜΜΕΛΙΟΔΙΚΕΙΟΥ δ ιά να μη δι- ευρυνθή ο κύκλος δ ιά μ ιαν απλή εξύ β ρισ ιν , ή οτιδή π οτε του Μ ονο­μελούς Π λημμελειοδικείου.

Αλλά είναι δυνατόν εις όλα τα άλλα αδικήματα-φθορές εισήλθε στο σπίτι μου διά να με ανακρίνη και δεν άφησε τίποτα. Αυτό θα μείνη έτσι; Πλαστογραφίες, υπεξαιρέσεις εγγράφων και τα λοιπά, είναι δυνατόν να δώσωμεν άφεσιν; Τί μένουν τότε; Δεν θα έμενε τί­ποτε, εάν η Εθνική Αντιπροσωπεία θα εδέχετο την διατύπωσιν, διότι το 239, δεν θέλω να σας κουράζω με αναγνώσεις, προσδιορίζει, κατά τρόπον σαφέστατον μόνον τα αρμόδια όργαναν προς ανάκρισιν, τα οποία με τον τρόπον που κάνουν ανάκρισιν, δημιουργούν τον αθώον ένοχον, ή τον ένοχον αθώον.

Εάν εν τη εκτελέσει του καθήκοντος το αρμόδιον όργανον διαπρά- ξει κακοποίησιν ή οιοδήποτε άλλο αδίκημα, τιμωρείται. Αλλά διατί αυτές οι διαβαθμίσεις; Και να μη είναι γενικός ας μου επιτραπή να είπω αφορισμός, που θα καλύπτη όλας τας περιπτώσεις;

Δεν είναι δυνατόν η Βουλή και ο Ελληνικός Λαός να πιστεύη ή να δίδεται η εντύπωσις ότι ψηφίζετε ένα νομοσχέδιον, το οποίον δι­ευκολύνει την δίωξιν των ενόχων και η διατύπωσίς του θα καταλή- γη εις τον αντίθετον από τον επιδιωκόμενον σκοπόν.

Επειδή πιστεύω ότι και η Κυβέρνησις θέλει να αποδείξη την κα­λήν της θέλησιν, δεν είναι δυνατόν παρά να δεχθή την πρότασιν της παρατάξεώς μας, την οποίαν διά της υπογραφής της Ενώσεως Κέντρου, εθέσαμεν υπ ’ όψιν της Εθνικής Αντιπροσωπείας.

θ α είχα και μίαν άλλην αντίρρησιν, θεωρητική μάλλον, αλλά ου­σιώδη, που επιθυμώ να θέσω υπ ’ όψιν σας. Εις το άρθρον 7. Το άρ­θρον 7 λέγει: «Πράξεις του Δικτατορικού καθεστώτος ισχύουν μέ- χρις ότου καταργηθούν». Αυτό είναι κάτι, το οποίον εξυπακούεται και χωρίς να το λέγη το Ψήφισμα. Δέχομαι όμως την άποψιν του κ. Υπουργού, ότι δεν είναι δυνατόν αυτήν την στιγμήν, ύστερα από 7 χρόνια, ύστερα από σωρείαν ιδιωτικών συμφερόντων και καταστά­σεων, αι οποίαι εδημιουργήθησαν, να αποδεχθούμε τας συνεπείας της ακυρότητος των Νόμων της περιόδου αυτής. Εφ’ όίσον οι Κυ­βερνήσεις εκείνες ήσαν Κυβερνήσεις μη νόμιμοι, πάσα πράξις των δεν έχει αξίαν. Δεν είναι δυνατόν όμως να υποστηριχθή τοιούτον τι, διότι θα εδημιουργούντο καταστάσεις άσχημαι. Δι ’ αυτό ημείς τί λέ- γομεν; Να αναγνωρίσουμε την ακυρότητα των πράξεων αυτών και να αναγνωρίσουμε παραλλήλως, προσωρινώς την ισχύν των. Την άπο­ψιν αυτήν την εδέχθη ο κ. Υπουργός, αλλά είπεν, δεν είναι δυνατόν να ξεκαθαρισθή σε ένα χρόνο η κατάστασις αυτή; Να παραταθή και ένα χρόνο ακόμη. Δεν είναι δυνατόν όμως με την δικαιολογίαν αυ­τήν να καταστρέψωμε την αρχήν, διότι έτσι εμμέσως ομολογούμε ότι οι Νόμοι, τους οποίους εξέδωκε Κυβέρνησις βίας, ήσαν νόμιμοι.

303

Η. ΗΛΙΟΥ. Κύριε Πρόεδρε, νομίζω ότι πρέπει να προστεθούν ακό­μη λίγα λόγια επί της αρχής. Είναι φανερόν, ότι το δόγμα ως «Επανάσταση που επεκράτησε δημιουργεί δίκαιον» και η αμφιβολία, εάν αμνηστεύθηκαν ή δεν αμνηστεύθηκαν και εάν επομένως τώρα, ότι και να κάνωμεν, θα είναι αναδομική ισχύς ποινικών διατάξεων, που απαγορεύεται από τις γενικές αρχές, τις διεθνείς, αυτή η ανη­συχία είναι που υπηγόρευσε την εισαγωγήν των πολλαπλών σχεδί­ων, που κατέληξαν στην συγχώνευση με το συζητούμενο σήμερα, ως τροποποιήθηκε από την Κοινοβουλευτική Επιτροπή, σχέδιο. Και βεβαίως δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι είναι πραξικόπημα και όχι επα­νάσταση —δεν υπάρχει καμμία αμφιβολία γ ι ' αυτό— γιατί η επανά­σταση έχει σαν χαρακτηριστικά γνωρίσματα, πρώτον, το κοινωνικό, οικονομικό, ιδεολογικό περιεχόμενο και δεύτερον την συγκατάθεση αν μη την πρωτοβουλία του λαού. Ούτε το ένα ούτε το άλλο ισχύ­ουν διά την κατάσταση που δημιουργήθηκε από το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967. Διά να ακριβολογοΰμε, πρέπει να ξεχωρί­σουμε, τί σημαίνει επανάσταση, τί σημαίνει πραξικόπημα και να το δούμε αυτό σε κείμενα σε ανύποπτο χρόνο συντεταγμένα. Εγώ θα ήθελα να πάρω τους ορισμούς από το μεγάλο ΛΑΡΟΥΣ, το ΙΟτομο του 1960-1964, αυτό που εξέδωσε και ο ΠΑΠΥΡΟΣ παρ’ ημίν σε 12 τόμους. Και λέγει εις την λέξη επανάστασις ρεβολουσιόν, ότι είναι η βαθειά αλλαγή, η ανατροπή, η μετατροπή των θεσμών ενός Κρά­τους, η ισχυρά αλλαγή εις τον τρόπον διακυβερνήσεως της χώρας. Αυτά εις τον 9ο τόμο, σελίδα 234. Για πραξικόπημα λέγει στον 4ο τόμο, σελίδα 733, ότι είναι μία προμελετημένη παραβίαση των συν­ταγματικών τύπων από μία Κυβέρνηση, μια Συνέλευση ή ομάδα, που κατέχει την εξουσία. Αλλά νομίζω ότι ακριβέστερο θα είναι να πού­με, ότι δεν ήταν ούτε επανάσταση, ούτε καν πραξικόπημα, αλλά ένα απλό προνουτσιαμέντο, που στον τόμο 8, σελ. 835, ερμηνεύεται σαν μια στρατιωτική εξέγερση κατά της νομίμου Κυβερνήσεως. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι αυτό το τελευταίο ισχύει. Ή ταν ένα απλό προνουτσιαμέντο. Και κατά πάσαν περίπτωση δεν επεκράτησε, δεν επεκράτησε αδιαφιλονικήτως. Είχε συνεχώς την αμφισβήτηση του λαού και των συντεταγμένων εξουσιών. Η Λαϊκή εξέγερση ήταν συ­νεχής, αδιάλειπτη και έκδηλη. Υπήρχαν εκδηλώσεις λαού, υπήρχαν κινήσεις στον Στρατό, εκ των οποίων αποτάξεις, μεταθέσεις και φυ­λακίσεις αξιωματικών.

Υπήρχαν κινήσεις εις το Ναυτικό, αι οποίαι απεκορυφώθησαν εις το κίνημα του ΜαΤου του 1973. Υπήρξαν εκδηλώσεις του λαού συ­νεχείς, στην κηδεία του Γεωργ. Παπανδρέου, στην κηδεία του Σεφέ- ρη, στο μνημόσυνο του Γ. Παπανδρέου, ο παράνομος Τύπος που κυκλοφορούσε συνεχώς, οι φοιτητικές εκδηλώσεις και διαδηλώσεις, οι Τραπεζικοί και άλλοι οι οποίοι εματαίωσαν προθέσεις της Κυ­βερνήσεως, εξαγγελθείσας διά την επιβολήν ωρισμένων νόμων, τους οποίους υπέμνησε προ ολίγου, ένας από τους εισηγητάς, ο εισηγη­τής της πλειοψηφίας. Οι διαλέξεις κατέληγαν σε δημόσιες συγκεν­

304

τρώσεις και ύστερα κατέληγαν σε αιτήσεις προς το Πρωτόδικε (ον να διαλύση τα Σωματεία. Οι ανατινάξεις, οι βόμβες, βίαιες μορφές αντιθέσεως και δ ι’ αυτό και ο γύψος επεκράτησε. Πως επεκράτησεν ένα καθεστώς, που διά την μετακίνηση 4 φορές την ημέραν, ο Αρ­χηγός του εχρειάζετο συνοδεία θωρακισμένων τζιπς, μοτοσυκλετών και διακοσίων - τριακοσίων μέχρι και χιλίων συνοδών. Είναι επι- κρατήσας ο Αρχηγός ενός καθεστώτος, που εχρειάζετο αυτήν την περιφρούρηση, αυτήν την περιχαράκωση; Βεβαίως όχι. Νομίζω, ότι παραβιάζω ανοιχτές πόρτες, διά να υποστηρίξω, ότι δεν υπήρξε ου- δεμία συναίνεσις, ουδεμία επικράτησις ακόμα και το Δικαστικόν Σώμα, με την γνωστήν υπόθεση του Συμβουλίου Επικρατείας, που κατέληξε εις το να δημοσιευθή αποδοχή παραιτήσεως του Προέ­δρου, του ήδη Προέδρου της Δημοκρατίας, μη υποβληθείσης ποτέ και με την εν συνεχεία παραίτησιν 9 των αρχαιοτέρων Αντιπροέ­δρων και Συμβούλων. Ό λ α αυτά δεικνύουν, ότι δεν υπήρξε ποτέ επικράτηση και πρέπει να το ξεκαθαρίσωμεν, όχι να λέμε, βεβαίως, είναι πραξικόπημα, αλλά γιατί είναι προνουτσιασμέντο και γιατί δεν είναι Επανάσταση.

Κύριε Πρόεδρε, εάν υποθέσωμε, ότι ένας δημόσιος Ταμίας ανα­λαμβάνει το περιεχόμενον του Ταμείου του και το ιδιοποιείται, θα μπορούσαμε να λέγαμε, ότι εδημιούργησε δίκαιον; Αυτοί ήσαν λει­τουργοί δημόσιοι, εις τους οποίους ήτο εμπιστευμένη η Διοίκηση μονάδων του Στρατού, διά λογαριασμόν της Πολιτείας και ανηκου- σών στην Πολιτεία. Πως έγινε, πως εδημιούργησε δίκαιον με αυτόν τον τρόπον. Είναι δυνατόν να υποστηριχθή ποτέ αυτό;

Δ ι’ αυτό δεν είναι παρά απλοί σφετερισταί. Αυτόν τον όρον εχρησιμοποίει και ο Κ. Τριανταφυλλόπουλος σαν υπουργός της Δι­καιοσύνης της Υπηρεσιακής Κυβερνήσεως που διαδέχθηκε την δι­κτατορία του Παγκάλου, τον όρον των ουζουρμπατόρων, των σφετε­ριστών. Και τότε έγινε δεκτόν και από την αντίθετη πλευρά —ο Αθάνατος και ο Πράτσικας οι εκδόται της «θέμιδος» εις τον ΛΖ' τόμον του 1826 σχολιάζουν τον χαρακτηρισμόν αυτόν του μακαρίτη Τριανταφυλλοπούλου— τί φυσικώτερον, προκειμένω περί ουζουρ­μπατόρων από το να εκινείτο η φυσική δικαιοσύνη, η λαϊκή, δηλα­δή των ενόρκων. Τότε ορθώς αι υποθέσεις κακουργημάτων υπήγοντο εις τους ενόρκους μόνο. Ωραία, δεν είναι επανάστασις, είναι πραξι­κόπημα. Μας ανησυχεί όμως κάτι άλλο. Ημνηστεύθη. Είτε ημνη- στεύθη το 1973 από την ιδίαν την πραξικοπηματικήν κυβέρνησιν, πράγμα που δεν είναι δυνατόν με καμμίαν έννοιαν να γίνη δεκτόν, κανείς δεν ημπορεί να δημιουργήση υπέρ αυτού ευμενές αποτέλε­σμα, ή από την αμνηστείαν την απόφευκτον πρέπει να πούμε, αμνη- στείαν την 26ην Ιουλίου του 1974, μετά την ανατροπήν, μετά την αποχώρησιν των πραξικοπηματιών. Αλλά εάν αμνηστεύθηκε είναι δυνατόν να δοθή ερμηνευτική έννοια και επομένως αναδρομική ισχύς εις τον Κανόνα του άρθρου 5; Είναι αμφίβολον. Ερμηνευτικός νόμος είναι εκείνος, ο οποίος πράγματι ερμηνεύει κάτι τι το ασαφές

305

και όχι το σαφές. Είναι αμφίβολον αλλά είναι και περιττόν, διά να το ξεκαθαρίσωμεν και να μη έχωμεν ανησυχίας. Είναι και περιττόν. Η αναδρομικότης εις παρόμοιες περιστάσεις δεν είναι κάτι το και­νούργιο. Πρώτα-πρώτα το Δικαστήριον της Νυρεμβέργης εφήρμοσεν αναδρομικώς νόμους, διατί έκαμε σωστήν θεωρίαν, ότι υπάρχουν αδικήματα, αδικήματα μάλιστα τα οποία χαρακτηρίζονται κατά της ανθρωπότητος. Και πλείστα αδικήματα αυτού του είδους έγιναν και από την κατάστασιν της 21ης Απριλίου —αδικήματα κατά της αν­θρωπότητος και εάν δεν είναι μέσα εις ένα ιδιαίτερο Κώδικα, όπως δεν ήταν μέσα στον Κώδικα της Χιτλερικής Γερμανίας, με το να εί­ναι γραμμένα εις όλους τους Κώδικες, όλων των χωρών όπου υπάρ­χει μία έννομος τάξις, αποτελούν ένα ανθρώπινον άγραφον δίκαιον, ένα κανόνα υποχρεωτικής ισχύος δ ι’ όλους. Πάνω σ ’ αυτήν την βά- σιν εθεμελιώθη η τιμώρησις των εγκληματιών πολέμου, που όταν έπρατταν αυτά που έπραξαν δεν ήσαν εγκληματίαι πολέμου, διότι δεν υπήρχεν ειδικός νόμος, ο οποίος να προβλέπη τούτο.

Δεύτερον η νομοθεσία περί διώξεως δοσιλόγων, 'η υπ’ αριθ. 6 Συντακτική πράξις της οποίας το κύρος της αναδρομής επίσης αμ- φισβητήθηκε και θεμελιώθηκε γερά, ότι είναι δυνατόν παρά ταύτα να εφαρμοσθή και πρέπει να εφαρμοσθή, από την γνωστήν περίφη­μη αρεοπαγιτικήν απόφασιν, με εισηγητήν τον Χρήστον Καλλέρ- γην, τον αργότερα αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου. Αυτά είχα να είπω. Δεν πρέπει να μας ανησυχή ούτε το ότι επεκράτησε και απετέ- λεσε δίκαιον, διότι δεν ήτο επανάστασις και εάν ήτο επανάστασις δεν επεκράτησε. Ούτε διατί υπάρχει αυτό το κενόν μεταξύ της ημέ­ρας της θεσπίσεως της αμνηστίας από την Κυβέρνησιν των 70 ημε­ρών εις τας 26 Ιουλίου, μέχρι της ημέρας, που θα ψηφισθή το πα­ρόν Σύνταγμα, υπάρχει αυτό το κενόν της δήθεν ατιμωρησίας διότι και αυτό εάν υπήρχε δικαιούμεθα, σύμφωνα με τις διεθνείς και εσω­τερικές αρχές να επιβάλωμεν την τιμώρησιν. θ α ήθελα να παρατη­ρήσω ένα πράγμα εις την κατά τα άλλο πολύ ορθήν παρατήρησιν του αξιοτίμου αρχηγού του ΠΑ.ΣΟ.Κ, ότι πρέπει να γίνη πρώτα ακύ- ρωσις και μετά σε μια ωρισμένη προθεσμία να γίνη η κύρωσις αυ­τών, που θα θεωρηθούν, ότι πρέπει να διατηρηθούν, θα ήταν ιδεω- δώς σωστή, αλλά που καταλήγει αυτή η ιδεωδώς σωστή πρότασις; Ό τ ι από τας 21 Απριλίου 1967 έως 23 Ιουλίου του 1974, δηλαδή σε επτά χρόνια και κάτι δεν εψηφίσθησαν μόνον νόμοι, που είχον σχέ- σιν με την αυθαιρεσίαν και το πραξικόπημα και το προνουντσιαμέν- το, δεν εψηφίσθησαν μόνον νόμοι, οι οποίοι κατά πάσαν περίπτωσιν είναι ακυρωτέοι, εψηφίσθησαν νόμοι εμπορικού περιοεχομένου, αστι­κού περιεχομένου, εργατικού περιεχομένου κλπ. Εάν τώρα είπωμεν ότι ακυρώνονται αυτήν την στιγμήν όλοι και θα ίδωμεν ποίους θα ακυρώσωμεν μέσα σε ένα ή σε δύο χρόνια, ένας ορμαθός, ένα σύνο^ λον μεγάλων κεκτημένων δικαιωμάτων και απαιτήσεων και εννόμων σχέσεων θα ευρεθή μετέωρον. Δεν είναι λοιπόν πρακτικώς εφαρμό­σιμος η πρότασις του κ. Αρχηγού του ΠΑ.ΣΟ.Κ.

306

Κ. ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΙ. Κύριοι συνάδελφοι, η διακήρυξις: ότι η Δημο­κρατία δικαίω ουδέποτε κατελύθη, ενσαρκώνει την λαϊκήν κυριαρ­χίαν και μας δίδεται η ευκαιρία να διαδηλώσωμεν τον απόλυτον σε­βασμόν προς την αρχήν αυτήν. Μια αρχή η οποία κατηξιώθη εις την συνείδησιν όλων των ελευθέρων λαών και η οποία περιλαμβά­νεται εις την Οικουμενικήν Διακήρυξιν των Δικαιωμάτων του Αν­θρώπου, με δωρικήν λιτότητα. Ορίζει το άρθρον 21, παρ. 3 της Οι­κουμενικής διακηρύξεως των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου: ότι «η βούλησις του λαού είναι το θεμέλιον του κύρους πάσης εξουσίας και αυτή η βούλησις εκφράζεται διά αδιαβλήτων εκλογών αι οποίαι πρέπει να ενεργώνται περιοδικώς διά καθολικής ίσης και μυστικής ψηφοφορίας» και Γυτήν την διακήρυξιν επαναλαμβάνομεν. Επομέ­νως η έκνομος βούλησις ουδέποτε μετασχηματίζεται εις πηγήν δι­καίου, ουδέποτε η παρανομία δημιουργεί την νομιμότητα. Αυτό θα είναι το βαθύτερον νόημα της διακηρύξεως της Ε ' Εθνικής Συνελεύ- σεως. Η Δημοκρατία εις τον τόπον μας δικαίω, ουδέποτε κατελύθη και η γενικώτερα αρχή είναι, ότι ουδέποτε η Δημοκρατία δικαίω καταλύεται εφ’ όσον τούτο δεν πηγάζει από την θέλησιν του Λαού, ελευθέρως εκδηλουμένην.

Καθ’ όσον αφορά εις τας προθεσμίας, θα ήθελον να παρακαλέσω να μην επιμείνετε εις την παράτασίν των. Υπάρχουν προηγούμενα. Αναφέρομαι πρώτον εις την Σ.Π. του Νοεμβρίου 1944 υπό την προ- εδρείαν του αειμνήστου Γ. Παπανδρέου, με συμμετοχήν πολλών άλ­λων προσωπικοτήτων, μεταξύ των οποίων ήτο και ο αείμνηστος Σβώλος, ετάχθη εξάμηνος προθεσμία και σημειώσατε παρακαλώ ότι εξαιρούνται εκ της παραγραφής του υπό κρίσιν Σχεδίου τα αδική­ματα τα οποία σχετίζονται με βλάβην του Δημοσίου ή Ν.Π.Δ.Δ. Αυτή η προθεσμία ετάχθη και μεταγενεστέρως από την Κυβέρνησιν του αειμνήστου Πλαστήρα. Αυτή η προθεσμία αναφέρεται μετά ταύ- τα και εις τον νόμον 533 του 1945, ο οποίος εκωδικοποίησε την υπ’ αριθ. 6 Σ.Π. Και δεν είναι ουσιαστικά εξάμηνος προθεσμία, αλλά είναι έτους, διότι η προθεσμία, την οποίαν θέτει το Ψήφισμα, άρχε- ται από της δημοσιεύσεώς του και όχι από τας 23.7.1974, ως ορίζει, το, επίσης άρτιον, σχέδιον της Ε.Κ.-Ν.Δ. Ταύτα, όσον αφορά την προθεσμίαν. Το δεύτερο άρθρον, Κύριοι Συνάδελφοι, είναι δικονο- μική διάταξις, δεν είναι διάταξις ουσιαστικού ποινικού δικαίου. Κα­τά συνέπειαν, όσα ελέχθησαν δεν έχουν σχέσιν με το υπό κρίσιν θέ­μα, δηλαδή αν υφίστανται κατά τας κειμένας διατάξεις αδικήματα, αυτά θα διωχθούν. Αναφέρομαι και εις την Σ.Π. της 1.8.1974 της Κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητος. Υπάρχει άρθρον εις την Σ.Π. εις την οποίαν, μέχρι συγκλήσεως της Βουλής καθορίζεται ο τρόπος ανακρίσεως των εγκλημάτων των διαπραχθέντων υπό Υπουργών και Υφυπουργών ως και ο χρόνος αναστολής της παραγραφής, ο οποίος εξικνείται μέχρι λήξεως της πρώτης συνόδου της Βουλής. Εάν επρό- κειτο να εφαρμοσθή η διάταξις αυτή, καταλήγομεν εις το αυτό απο­

307

τέλεσμα. Εξ μήνες είναι αρκετοί, θ α πρέπει το ταχύτερον να εκκα- θαρίσωμεν το παρελθόν. Χαίρω ιδιαιτέρως διά την καθολικήν εκ μέ­ρους της Εθνικής Αντιπροσωπείας αναγνώρισιν, ότι η μικρά αυτή ομάς των επιόρκων αξιωματικών, δεν πρέπει να συγχέεται με τας Ενόπλους Δυνάμεις και αποδέχομαι εξ ολοκλήρου αυτό το οποίον είπεν ο κ. Μαύρος. Η προθεσμία αυτή, εκτός του ότι επιδιώκει την ταχυτέραν εκκαθάρισιν του εφιαλτικού παρελθόντος, έχει και μίαν άλλην έννοιαν, την έννοιαν παρωθήσεως εκείνων, οι οποίοι έχουν στοιχεία να καταγγείλουν τας αξιοποίνους πράξεις, θ α παρεκάλουν εις το θέμα της παρατάσεως να μην επιμείνετε.

Α. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ. Ιδιαιτέρως απόψε κύριε Υπουργέ, δεν θα ήθε- λον να αντιδικήσω μαζί σας διότι συμμετέχομεν και ημείς εις τον πόνον σας διά τον χαμόν του αδελφού σας.

Περαιτέρω μου είναι κάπως δυσχερές να σχολιάσω την αναφοράν σας εις το 1944, εφ’ όσον Πρόεδρος της τότε Κυβερνήσεως, ήτο ο σεβαστός μου πατέρας. Οφείλω όμως να δηλώσω, και το θεωρώ κα­θήκον μου απέναντι στο Σώμα και τον λαόν ότι δεν ημπορούμε να αντλήσωμεν επιχειρήματα εδώ σήμερον διά την αντιμετώπισιν των πραξικοπηματιών των ξενοδούλων, των ξενοκινήτων πραξικοπημα­τιών, από την περίοδον την μετακατοχικήν και την περίοδον του εμφυλίου πολέμου, διότι δυστυχώς η Ελλάς είναι η μόνη χώρα πι­στή εις τον ευρωπαΐκόν χώρον που δεν κατώρθωσε να τιμωρήση τους δοσιλόγους.

Και είναι χαρακτηριστικό, κ. Υπουργέ, ότι τουλάχιστον 10 μέλη της Χούντας, όπως έχη διαπιστωθή απόλυτα, όχι μόνον εις την Ελ­λάδα, αλλά και εις τον διεθνή χώρον, προέρχονται από τις τάξεις των συνεργατών των Γερμανών, δηλαδή των δοσιλόγων. θ α μας επιτρέψητε, επομένως, να διατηρήσωμε ανεπιφύλακτα την θέση μας, πως δεν πρέπει να υπάρχη προνομιακή μεταχείριση των πραξικοπη­ματιών. (Χειροκροτήματα εκ της πτέρυγος της Αντιπολιτεύσεως).

Κ. ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ (Υπ. Δικαιοσύνης). Κύριε Πρόεδρε, του Πανελ­λήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος, σας ευχαριστώ πολύ διά την συμμετοχήν σας εις το πένθος μου, όπως επίσης και τον αξ. Αρχη­γόν της Ενώσεως Κέντρου - Νέων Δυνάμεων.

Εάν ανεμνήσθην του παρελθόντος το έκαμα διά να αρυσθώ διδάγ­ματα, διότι τιμώ όλους τους παλαιούς εκείνους πολιτικούς, οι οποίοι συνέβαλον, τόσον αποτελεσματικώς εις την διαμόρφωσιν της Πολι­τείας μας μετά την απελευθέρωσιν και το έπραξα μόνον και μόνον διά να είπω, ότι υπό τας τραγικάς εκείνος περιστάσεις, τρεις Κυ­βερνήσεις, με τους πλέον εκλεκτούς της εποχής εκείνης και εξαιρέ- τους πολιτικούς, μεταξύ των οποίων ήτο ο κ. Παν. Κανελλόπουλος, ο Ιωαν. Σοφιανόπουλος, ο κ. Σ. Στεφανόπουλος, ο Πορφυρογένης, όλοι, αυτοί από κοινού είχον κρίνει εύλογον το χρονικόν διάστημα των εξ μηνών, και προσέθεσα ότι δεν είναι όμηνον, είναι ουσιαστι­κά έτος, εάν υπολογίση κανείς τον χρόνον από τας 24 Ιουλίου 1974. Και επιτρέψατέ μου να επαναλάβω, ότι παν έγκλημα, το οποίον έχει

308

σχέσιν με ηρόκλησιν περιουσιακής ζημίας εις το Δημόσιον, ή εις Ν.Π.Δ.Δ. δεν παραγράφεται εντός των εξ μηνών. Εάν λάβητε, μάλι­στα, υπ’ όψει, ότι επί κακουργημάτων η παραγραφή είναι 15 και πλέον ετών, όλοι αυτοί θα δώσουν λόγον των πράξεών των.

Υπό αυτήν την έννοιαν διετύπωσα την ύμηνον προθεσμίαν εις την Κοινοβουλευτικήν Επιτροπήν του Υπουργείου Δικαιοσύνης, διότι θα ήθελα αυτήν την σύμπνοιαν, αυτήν την συνεργασίαν, την επαινετήν, όλων των μελών, να την ολοκληρώναμε και διά της συμφωνίας μας επί των προθεσμιών αυτών. Και χαίρω που μου δίδεται η ευκαιρία να είπω, ότι όλοι οι κ.κ. εκπρόσωποι των Κομμάτων συνέβαλον κα­τά τον καλύτερον δυνατόν τρόπον, εις το να εμφανίσω αυτό το Ψή­φισμα, ως ένα Ψήφισμα καταδίκης της βίας και της καταπιέσεως, ως ένα Ψήφισμα που επιβεβαιώνει αυτήν ταύτην την λαϊκήν κυρι­αρχίαν, την οποίαν όλοι πρέπει να σεβώμεθα και αυτό τούτο καθη­μερινώς επιβεβαιώνομε με τας πράξεις μας.

θ α πρέπει όλοι, όσοι έχουν στοιχεία, να καταφύγουν εις την Ει- σαγγελικήν Αρχήν.

Είμεθα όλοι σύμφωνοι, ότι το Ν.Δ. 106/20.8.1973 περί παραγρα­φής είναι άκυρον και ανύπαρκτον, διότι δεν είναι δυνατόν ποτέ, οι ίδιοι να δικάζουν τας ιδίας αυτών πράξεις και οι ίδιοι να αυτοαμνη- στεύωνται διά της μεθόδου της παραγραφής και να αυτοδικαιώνων- ται. Και μόνον το γεγονός, ότι παρατείνομεν την παραγραφήν θα ήτο περιττή η διάταξις «περί κηρύξεως ως ανυπάρκτου και ακύρου του Ν.Δ. 106/1973». Εις το άρθρον 4 του σχεδίου εθέσαμεν προθε­σμίαν, διότι δεν είναι δυνατόν αι Εισαγγελικαί, αι διωκτικαί Αρχαί να πληροφορηθούν πόσοι είναι εκείνοι, τους οποίους όλοι τιμώμεν ιδιαιτέρως, που εβασανίσθησαν και εκακοποιήθησαν προ της 20ης Αυγούστου 1973. Και θέτομεν την προθεσμίαν με εξαίρεσιν των πε­ριπτώσεων θανάτου και βαρείας σωματικής κακώσεως.

Επομένως αι προθεσμίαι αυταί έχουν επίσης σκοπόν, να παρωθή­σουν, τρόπον τινά, όλους αυτούς, οι οποίοι δικαιούνται να προσφύ- γουν εις την Ελληνικήν Δικαιοσύνην, να το πράξουν το ταχύτερον.

Μη λησμονήτε, κ. συνάδελφοι, ότι ακόμα ευρισκόμεθα εις περίο­δον, κατά την οποίαν η εθνική ενότης αποτελεί υπερτάτην ανάγκην και μη λησμονήτε ακόμη, —και θα πάρεκάλουν να το λάβετε ιδιαιτέ­ρως υπ’ όψει σας— ότι εις την φάσιν αυτήν, το ταχύτερον, θα πρέ­πει να εκκαθαρίσωμεν το παρελθόν, διότι έχομεν να αντιμετωπίσω- μεν σοβαρά και μεγάλα προβλήματα, τα οποία δεν θα ημπορέσωμεν να αντιμετωπίσωμεν αποτελεσματικώς, εάν συμφωνούντες και ομο- νοούντες, δεν εκκαθαρίσωμεν, το ταχύτερον, αυτήν την εφιαλτικήν περίοδον της 7ετούς τυραννίας. (Χειροκροτήματα εκ της πτέρυγος της Ν. Δημοκρατίας).

Γ. Α. ΜΑΓΚΑΚΗΣ. Σεβόμενος την μεγάλην σοβαρότητα του θέμα­τος, η οποία ετονίσθη και η οποία έχει την έκφρασιν, όχι ότι πρέ­πει το συντομώτερον δυνατόν να ψηφισθή αυτό το νομοθέτημα, αλ­

309

λά ακριβώς επειδή είναι σοβαρόν, διότι κινείται ήδη η διαδικασία διώξεως και έχει εισέλθει, ή πρόκειται να εισέλθη εις μίαν φάσιν, κατά την οποίαν πρέπει να υπάρχη αυτό το νομοθέτημα, θα περιο- ρισθώ εις πολύ συγκεκριμένα πράγματα, ελπίζοντας κ. Υπουργέ, ότι έχετε την διάθεσιν μερικών μεταβολών, αι οποίαι είναι αναγκαίαι.

Το άρθρον 2, όπως είναι διατυπωμένον, λόγω της παρεμβολής της προθεσμίας των 6 μηνών, καταλήγει να μεταβάλη νόημα. Αντιστρέ­φεται το νόημά του και η σημασία του. Δεν είναι θέμα δηλαδή εάν υπάρχη ή όχι μία προθεσμία και εάν θα είναι 6 μήνας ή ένας χρό­νος. Το νόημα της διατάξεως του άρθρου 2, όπως το ξεκινάτε κ. Υπουργέ, είναι, πρώτον, καθαρά δικονομικό. Εις την παράγραφον 1, δεν θέλετε τίποτε περισσότερο και τίποτε ολιγώτερο, από το να προσδιορίσητε, δ ι’ ωρισμένον κύκλον ενόχων, όχι όλων των ενό­χων, την αρμοδιότητα του πενταμελούς Εφετείου Αθηνών. Αυτός εί­ναι ο σκοπός σας. θ α μπορούσε να σταματήση εκεί. Προχωρείτε όμως εις την παρ. 2 με μίαν ορθοτάτην διάταξιν, ότι μετατοπίζουμε τον χρόνον της παραγραφής. Επειδή κατά την διάριςειαν του καθε­στώτος ήτο αντικειμενικώς αδύνατος η δίωξις, αναστέλλουμε και αρχίζει να μετράη η παραγραφή από την ημέραν της καταρρεύσεως του καθεστώτος. Αυτή η διάταξις δεν έχει και πολλήν συγγένειαν με την δικονομικήν διάταξιν. Εν πάση όμως περιπτώσει εμπήκε. Από εκεί αρχίζει η περιπλοκή, κ. Υπουργέ, διότι αρχίζομε να μπαίνουμε εις το ουσιαστικό δίκαιον και δ ι’ αυτό σεις αγωνιωδώς λέγετε: δεν προσδιορίζω τον χαρακτήρα των αδικημάτων, δικονομικήν διάταξιν θέτω. Προχωρείτε όμως με την μετατόπισιν του χρόνου της παρα­γραφής εις ένα μέτρον σωστότατον, πρακτικώς επιβεβλημένον, χά- ριν του αισθήματος δικαίου και της πρακτικής δυνατότητος της απονομής του δικαίου εις αυτόν τον τόπον.

Ακολουθεί η παράγραφος 3. Εδώ τα πάντα μεταβάλλονται. Εδώ, επιτρέψατέ μου την διατύπωσιν, λαμβάνεται ένα μέτρον, αντικειμε- νικώς εννοώ, το οποίον είναι υπέρ των ενόχων, όχι μόνον δ ι’ εκεί­νους διά τους οποίους λειτουργεί η παράγραφος 2 και γίνεται η με- τατόπισις της παραγραφής, αλλά δ ι’ όλους, και διά τους ενόχους κακουργημάτων διά τους οποίους δεν υπάρχει διακοπή ή αναστολή αυτής της παραγραφής. Και δ ι’ αυτούς ισχύει η προθεσμία των 6 μηνών. ΔΓ αυτό σας λέγω ότι αντιστρέφεται το νόημα του νομοθε- τήματος. Πρέπει να είναι ένα νομοθέτημα, που θέλει να προχωρήση με δυνατό νυστέρι εις την δίωξιν των ενόχων και δ ι’ αυτό, ορίζεται ορθότατα ως αρμόδιον το πενταμελές Εφετείον, το σοβαρώτερο δι- καστήριον, δΓ αυτό ορίζεται ότι δεν θα καλυφθούν πίσω από την παραγραφήν, διότι τότε αυτοί είχον τα όπλα και ποίος δικαστής θα τολμούσε να δικάση κι αν ακόμη υπεβάλετο μήνυσις; Καταγγελίαι εγένοντο και εις τας αιθούσας των στρατοδικείων, αλλά δεν εκινήθη ποτέ η δίωξις, διότι δεν ετολμούσε κανείς να το πράξη. Ενώ ως έχει το πράγμα, ξαφνικά τους λέμε ότι σε 6 μήνας θα ησυχάσητε, δηλα­δή αυτό που είπεν ο αξιότιμος αρχηγός του κόμματος εις τον οποί­

310

ον έχω την τιμήν να ανήκω, ότι τους απαλλάσσωμεν.Είχον τρομοκρατηθή τις πρώτες ημέρες και ήδη σας γνωστοποιώ,

υπευθύνως κ. Υπουργέ, ότι φοιτηταί, οι οποίοι έχουν καταθέσει εις την διαδικασίαν των πειθαρχικών συμβουλίων εις τα Πανεπιστήμια, υφίστανται απειλάς σήμερον και καταλαβαίνετε τι θα γίνη, όταν θα έλθη και η ώρα της υποβολής των μηνύσεων. Και γνωρίζομεν —δια- τί να το υποθέτωμεν—ότι ο Εισαγγελεύς κ. Τσεβάς εβεβαίωσε άνω των 1.000, εάν δεν απατώμαι, τραυματιών, εις το Πολυτεχνείον, ένα μικρόν δε ποσοστόν —δεν ημπορώ να σας είπω ακριβώς τον αριθ­μόν— εκείνων οι οποίοι κατέθεσαν είναι οι ίδιοι ή οι συγγενείς των παθόντων. Οι εξακριβώσεις του αριθμού εγένοντο από άλλους αυτό- πτας. Δηλαδή η ψυχολογία σήμερον ακόμη υπάρχει. Εάν δεν τους δώσωμεν και το σύντομον αυτό χρονικόν διάστημα, που θα το συ- ναισθανθή η κοινή γνώμη, ως ένα μέτρον αθέλητον, το οποίον βέ­βαια κανείς δεν το διενοήθη και ορθότατα ελέχθη από τον συνά­δελφο κ. Μήνην, ότι εδώ έχομεν κοινόν στόχον και ότι εδώ εκπρο- σωπούμεν όλοι τον Ελληνικόν Λαόν, εις τον κοινόν του στόχον, εις τον κολασμόν των ενόχων. Δεν υπάρχει διάκρισις κομματική εδώ. Παρά ταύτα όμως με αυτό θα θεωρηθή από την κοινή γνώμη ότι ευ- νοούμεν όλους τους ενόχους δηλαδή με την όμηνον προθεσμίαν.

Κάμνομεν όμως κ. Υπουργέ, εξαίρεσιν των εγκλημάτων, τα οποία συνιστούν περιουσιακήν βλάβην του δημοσίου. Δ ι’ αυτά δεν ισχύει το 6μηνον; Ξέρετε πως θα ερμηνευθή αυτό; 'Οτι εκεί που είναι διά τα οικονομικά συμφέροντα, το δημόσιον δεν δέχεται παραγραφήν, ενώ διά την κατάλυσιν των ελευθεριών του Ελληνικού Λαού, δέχε­ται την παραγραφήν. Εδώ πραγματικά αθελήτως, καταλύεται το ήθος του νομοθετήματος. ΔΓ αυτό κ. Υπουργέ, δεν ισχύει η επίκλησις του 1946 και όπως είπεν ο αξιότιμος αρχηγός του ΠΑ.ΣΟ.Κ., καλλί­τερα αυτό το παράδειγμα να το θεωρούμεν ως παράδειγμα προς αποφυγήν και όχι προς μίμησιν. 'Εσφαλαν μεγάλοι και σημαντικοί πολιτικοί άνδρες, ίσως υπό το κράτος ωρισμένων ειδικών συνθηκών. Η χώρα ευρίσκετο τότε εις την έναρξιν ενός εμφυλίου σπαραγμού.

Κ. ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ (Υπ. Δικαιοσύνης). Η Κυβέρνησις Πλαστήρα ήτο μετά. ,^·

Γ. Α. ΜΑΓΚΑΚΗΣ. Ή το εις το μέσον. Είχε γίνει ο πρώτος, λεγό­μενος, γύρος του Δεκεμβρίου και επρόκειτο να ακολουθήση ο άλ­λος. Είμαστε εις το μέσον μιας ψυχολογίας.

Αλλά και κάτι άλλο. Η μόνη χώρα που πράγματι δεν κατάφερε να κολάση τους δοσιλόγους, υπήρξεν η Ελλάς. Οι άλλες χώρες ξέρετε τι έκαμαν; Οι περισσότερες κατέστησαν τα αδικήματα απαράγραπτα. 'Ο χι μόνον άφησαν την φυσιολογικήν παραγραφήν να τρέχη και δεν έδωσαν καμμίαν συντόμευσιν, αλλά τα κατέστησαν απαράγρα­πτα. Εις την Γερμανίαν είναι απαράγραπτα τα εγκλήματα των ναζι- στών.

Επομένως κύριε Υπουργέ, πράγματι, διά να μη αλοιωθή το νόημα του κειμένου, προτείνω την διαγραφήν ολοκλήρου της παραγράφου3.

311

Δεν έχει νόημα. Εάν επιτρέπετε κύριε Υπουργέ, αυτή η παράγρα­φος υποχρεώνει ύστερα να μπούμε εις το άρθρο 4 και εκεί αρχίζει πράγματι μία άλλη περίπλοκη. Α λλ’ αυτή η στιγμή δεν είναι κα­τάλληλος διά να εισέλθωμεν εις θέματα εγκλήσεως. Πρέπει να είπω ότι τελικώς μας διαφεύγει μία τεραστία ομάς εγκλημάτων μεταξύ του άρθρου 2 και του άρθρου 4.

Επειδή το άρθρον 2 το μεταβάλαμε σε ουσιαστική τελικώς ποινι­κή διάταξη και ορίζουμε τις παραγραφές επί των πράξεων που θέ- λομεν να καταστήσωμεν αρμόδια τα 5μελή Εφετεία, αισθανόμαστε την ανάγκη εις το άρθρο 4 να πούμε και για μερικές άλλες πράξεις επί των οποίων θα ισχύση και η μετατόπισις αυτής της παραγρα­φής, η αναστολή, αλλά εσείς βάζετε αυτήν και την έγκλισιν. Και τελικώς που καταλήγουν οι πλαστογραφίες, οι ψευδορκίες, οι συκο­φαντίες, οι υπεξαγωγές εγγράφων;

Το ξεύρετε κύριε Υπουργέ, ότι με την μετατόπισιν της παραγρα­φής δεν πέφτουν σε καμμία αναστολή ούτε σ ’ αυτήν που προβλέπε- ται εις την παράγρ. 2 του άρθρου 2, ούτε εις σ ' αυτήν που προβλέ- πεται εις την την παράγραφον 1 του άρθρου 4. Ο κ. Καψάσκης π.χ. διά τας ψευδορκίας και τα άλλα εγκλήματα, περί τα έγγραφα που έχει διαπράξει, βεβαιώσας την δολοφονία του Μανδηλαρά του μα­καρίτη, ως ατύχημα.

Εάν θέλετε έχω και εγώ μίαν προσωπικήν υπόθεσιν με τον κύριον αυτόν. Δεν την πήγα ακόμη εις το Δικαστήριον, διότι περιμένω να βγη αυτό το ψήφισμα. Διότι είναι παραγεγραμμένο. Συνέβη το 1969 και έχουν περάσει τα 5 χρόνια. Αυτός διαφεύγει. Διότι ούτε πράξις του άρθρου 2 είναι, ούτε πράξις καταχρήσεως εξουσίας του άρθρου4. Ο Κύριος αυτός διαφεύγει ακριβώς κύριε Υπουργέ, διότι ακολου­θούμε περίπλοκον σύστημα. Διαγράψτε την παράγραφον 3 και βάλτε την παράγραφον αυτήν που προτείνει η ΕΚ.ΝΔ.: «Πάσα αξιόποινη πράξις τελεσθείσα υπό φορέων ή οργάνων του καθεστώτος δεν πα­ραγράφεται. Βάλτε δηλαδή ότι η παραγραφή αυτών των πράξεων άρχεται από της δημοσιεύσεως». Έληξε όλη η ιστορία και η περι­πλοκή. Πράγματι, διότι εδώ με αυτό το νομοθέτημα δεν γνωρίζομεν τι συνέπειες, τι ερμηνείες και τι παρερμηνείες θα έχουμε και μπρο­στά σε τι κενά θα βρεθούμε.

Γ. Β. ΜΑΓΚΑΚΗΣ. Ελάχιστα κ. συνάδελφοι, έχω να προσθέσω, διότι νομίζω ότι και καταπεπονημένη είναι η Βουλή και δεν νομίζω ότι προσφέρομεν τίποτα όλοι μας επαναλαμβάνοντες τα αυτά και προκαλούντες και την δυσφορίαν. Και αυτό θα ακολουθήσω. Εάν ημπορώ κάτι να προσθέσω πέρα των όσων ελέχθησαν έχει καλώς, εάν δεν ημπορώ καλύτερα είναι να καθήσω εις την θέσιν μου.

Κύριοι συνάδελφοι, έχω να πληροφορήσω την Βουλή, εφ ' όσον ο κ. Υπουργός είπεν ότι πιθανόν να θέλη μίαν άλλη διατύπωσιν, ότι το θέμα της καταστάσεως αυτό που σας εξένισεν οφείλεται εις εμέ, διότι εγώ είπον κύριοι το πραξικόπημα είναι μία πράξις η οποία έλαβεν χώραν εις ωρισμένον χρόνον και τόπον την βραδυά της 20ης

312

προς την 21ην Απριλίου. Αλλά δεν είναι μόνον αυτό το οποίον θα τιμωρηθή. Το πραξικόπημα εδημιούργησεν ανώμαλον κατάστασιν. Δεν δέχομαι λοιπόν την λέξιν ανώμαλον κατάστασιν και δεν ημπο- ρούμεν να αφήσωμεν ατιμώρητα, κατηγορίαν αδικημάτων, να τιμω- ρήσωμεν δηλαδή μόνον εκείνα που έγιναν την βραδυά εκείνη και να μη τιμωρήσωμεν όλα εκείνα που έγιναν κατά την κατάστασιν που επηκολούθησεν.

Τώρα κ. συνάδελφοι, όσον αφορά, το άρθρον 2 έχει δικονομικάς διατάξεις. Συμφωνώ απολύτως ότι πολύ ορθώς ετέθη το θέμα να εί­ναι αρμόδια τα πενταμελή εφετεία και μάλιστα ειδικώτερα το 5μελές Εφετείο Αθηνών.

Εκείνο το οποίον έχω να προσθέσω περαιτέρω εις όσα είπε ο εξά- δελφός μου διά το θέμα της απαλείψεως της παραγράφου 3 είναι τού­το. Πρώτον η δικαιολογία την οποία αχούσατε και είπεν ο κ. Υπουργός είναι η εξής: Κύριοι για σταθήτε δεν ημπορούμε επ ' άπειρον να έχωμεν αυτά τα θέματα. Πρέπει κάποτε να τελειώσωμεν. Και επεκαλέσθη την γνωστήν Συντακτικήν Πράξιν 6 των μεταπε- λευθερωτικών Κυβερνήσεων, μετά τον Δεύτερον Παγκόσμιον Πόλε­μον.

Απαντώ εις τον κ. Υπουργόν: Τότε κ. Υπουργέ ήτο δυνατόν εις τον καθέναν να θέσετε προσθεμίαν και ο καθένας να κάνη μήνυση διότι αυτό αφεώρα αδικήματα, τα οποία έκαναν και οι Γερμανοί και οι Ιταλοί, οι οποίοι είχον φύγει από την Χώραν. Τώρα κ. Υπουργέ, που ο Ιωαννίδης εξακολουθεί να είναι ακόμη έξω από την φυλακή, δεν τολμούν οι άνθρωποι να κάνουν μήνυσιν. Ά ρα δεν μπορείτε κ. Υπουργέ, να παραλληλήσετε την κατάστασιν που ακολούθησε την απελευθέρωσιν του 1944 με την σημερινήν κατάστασιν. Σήμερα ποι- ός θα κάνει μήνυσιν;

Επιτρέψατέ μου ένα παράδειγμα, εκ της ατομικής δικηγορίας. Μου λέγουν πολλοί: Κύριε Μαγκάκη τί λέτε, να κάνωμε μήνυση;

Αλλά όταν βλέπουμε έξω τον Ιωαννίδη, μήπως αύριον, μεθαύριον, μας πιάσουν ξανά;

Αυτό το ερώτημα, κύριοι, πιστέψατέ με μου τίθεται άπαξ του μη- νός.

Ιδού λοιπόν κ. Υπουργέ, διά ποίον λόγον δεν έχει αξίαν το επι­χείρημά σας ότι πρέπει οπωσδήποτε να τους εξαναγκάσωμεν να κά­νουν μήνυσιν. Εάν δεν ιδούν όλους αυτούς να πάνε στην φυλακή και να τιμωρηθούν, δεν θα έχωμεν ανθρώπους οι οποίοι να έχουν το θάρρος να κάνουν μήνυσιν. Και εκτός αυτού υπάρχει και άλλος λό­γος. Λυπούμαι που θα το είπω, δεν έχει ο κόσμος πεποίθησιν στην ορθήν απονομήν της δικαιοσύνης. Δεν έγινε κάθαρσις εκείνη η οποία έπρεπε να γίνη.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ. Αφήσατέ το να μην το θίξωμεν το θέμα. Το προτιμώ να έλθη υπό μορφήν ερωτήσεως ή επερωτήσεως.

Γ. ΜΑΥΡΟΣ. Πρέπει να έχετε αντίρρησιν. Είχα εκφρασθή το 1946 εις την αίθουσαν όπως ο κ. Μαγκάκης τώρα εις το Βήμα. Είχα είπει

313

ότι η κατάστασις εις την οποίαν ευρ(σκέτο τότε η Δικαιοσύνη δεν παρείχε εμπιστοσύνην εις το κοινόν ότι δικάζουν τρίτοι και όχι διά- δικοι.

Συνέπεια αυτής της ομιλίας μου από του Βήματος εκείνου ήτο να ζητηθή η άρσις της ασυλίας μου και να διωχθώ. Εκινήθη η διαδι­κασία εναντίον μου, εκράτησε αρκετούς μήνες και όταν ήλθεν η ώρα εις την επιτροπήν δικαιοσύνης είπον ότι αυτό που έκανα όχι μόνον δεν είναι απαράδεκτον εφ ' όσον το πιστεύω αλλά ήτο καθή­κον μου. Το ε(πον από του Βήματος της Βουλής διότι είχον την γνώσιν από την προϋπηρεσίαν μου εις το Υπουργείον της Δικαιοσύ­νης. Είχον διατελέσει Υπουργός Δικαιοσύνης το 1945, και το 1946 ήμουν εις θέσιν να γνωρίζω εάν ελειτούργει καλώς ή κακώς η δι­καιοσύνη. Εάν είχον την πεποίθησιν, την γνώμην, ότι η δικαιοσύνη, δεν ενέπνεε εμπιστοσύνην εις τον Λαόν ήτο καθήκον μου να το κα­ταγγείλω και κανείς δεν ημπορούσε να μου αφαιρέση το δικαίωμα αυτό.

Είναι γεγονός σήμερον κ. Υπουργέ της Δικαιοσύνης ότι οι Αρει- οπαγίται οι οποίοι όταν εδικάζετο από τον Ά ρειον Πάγον ως εκλο- γοδικείον η αίτησις της γνωστής ομάδος διά την αποκατάστασιν της δημοκρατίας, διά την ακύρωσιν του δημοψηφίσματος με το οποίον επεκυρώθη το Σύνταγμα του 1973, της Χούντας, με δημοψή­φισμα το οποίον έγινε υπό στρατιωτικόν νόμον χωρίς να επιτραπή εις κανέναν να εκφέρη αντίθετες απόψεις, ουδείς περισσότερον υμών γνωρίζει τα της δίκης εκείνης διότι συνέπεσεν υμείς ο επί του Βή­ματος συνάδελφος και εγώ να είμεθα ενώπιον του Αρείου Πάγου δι­κηγόροι, υπερασπισταί της αιτήσεως ακυρώσεως εις το Εκλογοδι- κείον.

Και υποστηρίξαμε την ακυρότητα του δημοψηφίσματος εκείνου και του Συντάγματος. 'Οταν οι δικασταί αυτοί εξακολουθούν να ευ- ρίσκωνται ακόμη εις την θέσιν των, δικασταί οι οποίοι είπον ότι ήτο υποδειγματική η διεξαγωγή του δημοψηφίσματος, δικασταί οι οποίοι υπό την προβολήν της τηλεοράσεως παρέδιδον χωρίς να εν- τρέπωνται εις τον καθεδρικόν ναόν των Αθηνών το κείμενον του Συντάγματος εκείνου εις τον Δικτάτορα και την σύζυγόν του, πως θέ­λετε να έχω εμπιστοσύνην εις την δικαιοσύνην και πως ζητείτε από τον ρήτορα κ. Υπουργέ να παύση ασχολούμενος με το θέμα αυτό διότι δεν πρέπει να θίγη την δικαιοσύνην;

Γ. ΜΑΓΚΑΚΗΣ. Και όταν, θα μου επιτραπή να είπω, όταν εδικάζε­το η υπόθεσις των Δικαστών ενώπιον του Αρείου Πάγου και υπέβα­λα την ένστασιν εξαιρέσεως και είπον Κύριοι αφού εγίνατε εσείς Αρεοπαγίται διότι ακριβώς έφυγαν οι συνάδελφοί σας πως δύνασθε να δικάσετε την υπόθεσιν αυτήν; Και κατεβάσαμε όλους αυτούς δ ι’ ενστάσεως από την έδραν, και τί είπον; Ό τ ι δεν αισθάνονται ότι έχουν κώλυμα. Το λέγω αυτό σεβόμενος την παράκλησιν του κ. Υπουργού, το λέγω αυτό διότι δυστυχώς αυτός είν ίι ο λόγος διότι δεν συναντάμε προθυμίαν προς υποβολήν μηνύσεων, και διότι κ.

314

Υπουργέ αποδεικνύεται εξ αυτού ότι το επιχείρημά σας δεν έχει αξίαν. Και δ ι’ αυτό δεν επιμένουμε εις την απάλειψη της παρ. 3 διά της οποίας οι περισσότεροι ωφελούνται. Είναι απαράδεκτος η διά- ταξις αυτή ότι εντός όμήνου πρέπει να γίνη η μήνυσις, δεδομένου ότι τα περισσότερα εκ των αδικημάτων έχουν τελεσθή εις βαθμόν κακουργήματος διά τα οποία η παραγραφή είναι 20ετής και αντί της 20ετούς παραγραφής διά της διατάξεως αυτής κάνουμε την παρα­γραφήν 6 μήνας. Δ ι' αυτό, δεδομένου ότι είμεθα πολιτικοί άνδρες, δεν έχουμε το δικαίωμα αυτή την στιγμήν να αφήσουμε τον κόσμο να λέγη διατί το κάναμε. Πρέπει συνεπώς διά τους λόγους αυτούς να απαλειφθή η διάταξις αυτή. Και κάτι άλλο. Υπάρχει ένα λάθος. Η αναστολή της παραγράφου αυτής δεν πρέπει να φθάση μέχρι σή­μερα, θα έπρεπε να την τοποθετήσουμε εις τας 24 του Ιουλίου διότι υποτίθεται από κει και πέρα σταμάτησε η φοβία. Αλλά αυτό κύριοι αποτελεί παρωνυχίδα. Το θέμα είναι ότι πρέπει να απαλειφθή η διά- ταξις αυτή και εάν απαλειφθή θα απαλειφθή και από την παρ. 4. Αν καθ' υποφοράν μου επιτραπή να ομιλήσω και περί των άλλων διατά­ξεων έχει καλώς άλλως θα επανέλθω όταν συζητηθή το άρθρον 4. Πάντως κατ’ ανάγκην η μία προθεσμία παρασύρει την άλλην, θ α φθάσουμε να έχουμε και εις το άρθρον 4 αυτό το 6μηνο, το οποίον δεν επαρκεί καν ούτε διά την συλλογήν στοιχείων.

Γ. Α. ΜΑΓΚΑΚΗΣ. Εις το άρθρον 4 η προθεσμία είναι 3μηνος δεν είναι όμηνος.

Γ. ΜΑΓΚΑΚΗΣ, θ α επεθύμουν να μην σας απασχολήσω περισσό­τερον και δΓ αυτό θα έχετε την καλωσύνη να με ακούσετε εις το σχετικόν άρθρον.

Α. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ. Κύριε Υπουργέ, δύο μικρές παρατηρήσεις. Η πρώτη παρατήρησις αφορά την Συντακτικήν Πράξιν. Καθ’ όσον γνωρίζετε, όταν υπεγράφετο τότε η Συντακτική Πράξις δεν ήτο γνωστόν πότε θα γίνουν αι εκλογές. Κατά συνέπειαν δεν ήτο γνω- στόν πότε θα έχωμεν την πρώτην Σύνοδον και την λήξιν της Συνό­δου της Βουλής. Από την άποψιν αυτήν ο χρόνος δεν ήτο δυνατόν να προεβλέπετο ότι θα ήτο εξάμηνος. Αυτό διά την ιστορίαν, ανε­ξάρτητα από το ότι πράγματι θα ήτο δυνατόν, βλέποντας τώρα την κατάστασιν, να λέγαμε ότι το εξάμηνον και τώρα ακόμη δεν είναι επαρκές.

Ό σ ον αφορά το δεύτερον σημείον, θέλω να κάμω μίαν απλήν ερώτησιν και να μου απαντήσετε, σας παρακαλώ με προσοχήν, διότι η απάντησίς σας θα πρέπει να καταχωρηθή εις τα Πρακτικά. Ας υποθέσωμεν ότι κάποιος την επομένην ημέραν του πραξικοπήματος ή μετά ένα μήνα, ή μετά ένα χρόνο ή μετά 5 χρόνια, ωρκίζετο Υπουργός, θέλω να σας ερωτήσω ανεξάρτητα από το εάν διέπραττε κατά την θητείαν του αδικήματα αξιόποινα, εάν το γεγονός ότι ωρ- κίσθη Υπουργός και έλαβε μέρος εις μίαν από αυτές τις Κυβερνή­σεις^ είτε την επομένην ημέραν, είτε 15 ημέρας, είτε μετά ωρισμένον

315

χρόνον εάν αυτό καθ’ εαυτό το γεγονός, κ&τά την κρίσιν την ιδικήν σας, ως συντάκτου του κειμένου αυτού και ως νομικού, αποτελεί ποινικόν αδίκημα, άσχετα από τυχόν πράξεις που θα ετελούσε καθ’ ον χρόνον ήτο Υπουργός; Παρακαλώ να μας δώσετε μίαν απάντη- σιν. Εάν η απάντησίς σας είναι καταφατική δεν μας ενδιαφέρει πε­ραιτέρω να συζητήσωμεν περί του άρθρου 2. Εάν όμως δεν είναι καταφατική, νομίζω ότι χρειάζεται συζήτησις.

Κ. ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ (Υπ. Δικαιοσύνης): Κύριε συνάδελφε, η άποψίς μου είναι η εξής: Με το υπό κρίσιν ενώπιον της Εθνικής Αντιπρο­σωπείας Ψήφισμα, πρώτον επιδίωξις ήτο να διακηρύξωμεν ότι δεν επρόκειτο περί επαναστάσεως, αλλά περί πραξικοπήματος και ουδέν έτερον. Παρακαλώ να αναγραφή επί λέξει η δήλωσίς μου εις τα Πρακτικά. Δεύτερον, ηθέλησα διά του άρθρου 2 να καθορίσω ταχυ- τέραν διαδικασίαν, διά να δώσουν λόγον των τυχόν αξιοποίνων πρά- ξεών των όλοι οι ασκήσαντες έργα μέλους Υπουργ. Συμβουλίου, Υφυπουργού και Γεν. Γραμματέως υπό τας εγγυήσεις τας δικαστι­κός. Και δια τον λόγον αυτόν εθέσπισα αρμοδιότητα των Πενταμε­λών Εφετείων αρχικώς, αλλά μετά ταύτα διά των υποθέσεων το Πενταμελές Εφετείον Αθηνών, ήδη από μακρού ασχολούμενον βάσει της από 3.10.1974 Συντακτικής Πράξεως. Αυτή είναι η απάντησίς και νομίζω ότι είμαι σαφής. Είπον ότι ουδέν έτερον επεδίωκα παρά να χαρακτηρίσω το στασιαστικόν κίνημα ως πραξικόπημα.

Α. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ. Δεν σας ερώτησα κ. Υπουργέ, τι επιδιώκε­τε. Εγώ σας ερωτώ απλά με μιαν απάντησιν, έστω ο λόγος υμών ναι, ναι ή ου, ου. Σας ερωτώ, ένας, ο οποίος θα ανελάμβανε τον ρόλον του Υπουργού, μετά το πραξικόπημα, σε μίαν οιονδήποτε φάσιν της ζωής των δικτατορικών κυβερνήσεων, θα εθεωρείτο ότι έκανε ποινι- κόν αδίκημα, με αυτήν καθ’ εαυτήν την πράξιν του;

Κ. ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ (Υπ. Δικαιοσύνης): Κύριε Κανελλόπουλε, να σας απαντήσω. Έ χω υπ’ όψιν μου πολλάς Συντακτικός Πράξεις και τι πράγματι είδα να καθιερούται ως αδίκημα η συμμετοχή εις Κυβέρ- νησιν. Εγώ δεν το καθιερώ αυτό ως αδίκημα. Αν η Κυβέρνησις αυ­τή καθ’ εαυτή είναι υπεύθυνος ή έκαστος συμμετέχων διά παραβά­σεις του κοινού Ποινικού Νόμου, θα δώση λόγον. Αλλά εγώ δεν καθιερώ αδίκημα, το ότι υπήρξε εις μέλος του Υπουργικού Συμβου­λίου.

Α. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ. Κύριε Πρόεδρε, μου επιτρέπετε μίαν διακοπήν;ΠΡΟΕΔΡΟΣ. Ορίστε κ. Αρχηγέ του ΠΑ.ΣΟ.Κ.Α. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ. Κύριε Πρόεδρε, δεν έχω καμμία αντίρρηση,

προς την διαδικασία αυτή της ονομαστικής ψηφοφορίας, αλλά νομί­ζω ότι, πριν προχωρήσουμε στην ψηφοφορία αυτή 'σήμερα, θα έπρεπε να επισημανθή κάτι. Χθες, όλοι μας πιστεύω, με πάρα πολύ ενιαίο πνεύμα, καταδικάσαμε τη δικτατορία, τον μεσαίωνα, αυτή τη λαίλαπα που έπληξε τον τόπο μας και προχωρήσαμε πιστεύω, στη δικονομική όψη της διώξεως των ενόχων της επταετίας.

316

Δυστυχώς, κατά την συζήτηση του άρθρου 2, η δήλωση κατ’ επανάληψη του κ. Υπουργού της Δικαιοσύνης —Πρακτικά ακόμα δεν υπάρχουν, για να αναφερθώ σε Πρακτικά—έχει δημιουργήσει σοβαρά ερωτήματα, για την πρόθεση της Κυβερνήσεως, σχετικά με την δίωξη των Υπουργών, των Υφυπουργών και των Γενικών Γραμ­ματέων, που υπηρέτησαν πιστά τους δυνάστες του τόπου μας. Το βασικό ερώτημα, και πιστεύω ένα ερώτημα που απασχολεί τα μέλη του Κόμματος της Νέας Δημοκρατίας, εξ ίσου με μας και την Ε.Κ.Ν.Δ. και την Ενωμένη Αριστερά —όλοι στεκόμαστε ενωμένοι, πιστεύω, πάνω σ ’ αυτό το βασικό ερώτημα, δεν μας χωρίζει τίποτε πιστεύω—, είναι πως είναι δυνατόν στο άρθρο 1 να χαρακτηρίζουμε την 21η Απριλίου, ως συνεχιζόμενο πραξικόπημα, αποσκοπούν στην κατάργηση του νομίμου Πολιτεύματος και τους Υπουργούς, Υφυ­πουργούς και Γενικούς Γραμματείς, τους φορείς δηλαδή αυτής της δικτατορίας στο δημόσιο βίο, να μη τους θεωρούμε ενόχους επί ίση μοίρα, με εκείνους οι οποίοι προπαρασκεύασαν, τους πρωταιτίους δηλαδή του πραξικοπήματος. Υπάρχει τέτοια ουσιαστική αντίφαση, αν πράγματι στέκεται η δήλωση του κ. Υπουργού, μεταξύ των άρ­θρων 1 και 2, στην ουσία, που νομίζω, ότι πραγματικά το Σώμα, πρέ­πει να ρωτήση και πάλι τον κ. Υπουργό, προ της ψηφοφορίας, εάν εμμένει στις δηλώσεις του και το ερώτημα τίθεται ωμότατα ως εξής: Η δίωξη των Υπουργών, Υφυπουργών και Γενικών Γραμματέων, αποτελεί, ναι ή όχι, αδίκημα με την έννοια, κ. Υπουργέ, του άρθρου1, ως συμμετόχων στο συνεχιζόμενο πραξικόπημα; Επιτέλους, χαρα­κτηρίζουμε τις Κυβερνήσεις, Κυβερνήσεις βίας. Κάποια νομική συ­νέπεια πρέπει να υπάρχη, εφ ’ όσον τις χαρακτηρίζουμε ως Κυβερνή­σεις βίας.

Παρακαλώ τον κ. Υπουργό και πάλι, να διευκρινήση στο Σώμα, διότι, όπως φαίνεται, όλοι μας θα πρέπει αυτή τη φορά να πάρουμε θέση, πάνω στο κρίσιμο αυτό άρθρο και ελπίζω κ. Υπουργέ, να μην έχουμε φθάσει στο σημείο, να έχουμε ψηφίσει ναι κατ’ αρχήν στο ψήφισμα και να ψηφίσουμε όχι σε όλα τα άρθρα του. θ α είναι οξύ- μωρον το σχήμα, αν πράγματι υποχρεωθούμε, λόγω δηλώσεων ή αοριστιών, όταν έχουμε ψηφίσει, όταν έχουμε βροντοφωνήσει θα έλεγα, ναι, στο ψήφισμα, στο σύνολό του, να είπωμεν όχι στις τρο­πολογίες.

ΑΛΕΞ. ΠΑΝΑΓΟΥΑΗΕ. Κύριε Πρόεδρε, κατ’ αρχήν θέλω ν ’ αρχί­σω με μίαν απλήν παρατήρησιν. Αν μετά το τέλος του Β ' Παγκο­σμίου Πολέμου προσπαθούσαμεν να κάμωμεν ένα Ψήφισμα σαν αυ­τό διά να καταδικάσωμεν τους εγκληματίες, ακόμη θα εγένοντο δί­κες. Αν δεν υπήρχε μία Νυρεμβέργη, ακόμα σε όλες τις πρωτεύου­σες του κόσμου θα εγένοντο δίκες.

Αλλά θα ομιλήσω και ειδικά διά το συγκεκριμένο άρθρο διά να μην επεκταθώ. Λυπούμαι, διότι δεν ημπόρεσα να παρευρεθώ διά να ομιλήσω επί της αρχής του νομοσχεδίου. Και δεν ημπόρεσα, διότι

317

ακόμα —και υπάρχει γνωμάτευσις καθηγητού του Πανεπιστημίου— έχω πλευρίτιδα οφειλομένην σε μετατραυματικές κακώσεις.

Λέγει το άρθρον 6, ότι τα ποινικά μητρώα καταστρέφονται. Αλλά χθες το πρωί, χωροφύλαξ —κάνοντας το καθήκον του—μου εγνω- στοποίησε στο σπίτι μου, ένα έγγραφο που λέγει —επειδή μία επι­τροπή αποτελουμένη από 5 στρατηγούς συνεργάτες της χούντας, από 5 στρατηγούς που προσέβαλαν τον Ελληνικόν Στρατόν, το ηθέ- λησε— ότι ο αδελφός μου υπολοχαγός Γεώργιος Παναγούλης, νε­κρός τώρα, νεκρός αγωνιζόμενος εναντίον της χούντας, απετάχθη διά πράξεις που δεν έχουν σχέσιν με το βρωμερό εκείνο καθεστώς.

Κύριε Πρόεδρε, δεν διεκδικώ τίτλον αντίστασης. Έκανα ό,τι έκανα διότι δεν ημπορούσα να ενεργήσω με διαφορετικόν τρόπον. Αλλά είναι εντροπή να συζητήται καν αυτό το Ψήφισμα. Πρέπει να υπάρχη ένα ψήφισμα σαν εκείνο που επροτείναμεν, που και εκείνο δεν έπρεπε να το προτείνωμεν, έπρεπε να υπάρξη μία Νυρεμβέργη. Δεν επιτρέπεται να γίνωνται επί ένα ολόκληρο χρόνο δίκες, διατί; Διά να αποδείξωμεν ότι βασανιστήκαμε. Να γίνωνται δίκες κατ ’ έγ- κλησιν, μάλιστα, αλλά μπροστά στο έκτακτο στρατοδικείο Αθηνών.

Υπέβαλον μηνύσεις. Πού είναι; Τις κατακράτησεν ο Γκιζίκης. Διό­τι έκαμα τας μηνύσεις εις το Έκτακτον Στρατοδικείον Αθηνών και ο Φρούραρχος είχε δικαίωμα να τις κατακρατήση. Υπέβαλον μηνύ­σεις εις το Στρατοδικείον Αθηνών και κατά του θεοφιλογιαννάκου και κατά του Χατζηζήση και κατά του Λιάππη και κατά του Προέ­δρου του Δικαστηρίου, αμέσως μετά την αποφυλάκισίν μου. Τί έγι- ναν; Δεν ξεύρω, Κύριοι Συνάδελφοι, εάν αυτοί υπηρετούν ή όχι. Βρίσκονται όμως ελεύθεροι. Και ακόμα εάν συλληφθή ο Ιωαννίδης, όλοι οι άλλοι είναι ελεύθεροι. Εμάς δεν μας ενδιαφέρει «το κεφάλι», διότι το κεφάλι δεν μπορούσε να κάμη τίποτε εάν ήτο κομένο. Μας ενδιαφέρει, αυτοί που θα μείνουν ατιμώρητοι. Και μένοντας ατιμώ­ρητοι δεν προσβάλλουν το δικό μας αίσθημα δικαιοσύνης, προ­σβάλλουν τον λαόν μας και δημιουργούν κινδύνους διά την Ελλάδα, καλλιεργούντες την εντύπωσιν ότι ημπορούν να επεμβαίνουν εις έρ­γα που ανήκουν εις αυτό το Σώμα, εις έργα νομοθετικά και εις έργα που ανήκουν εις μίαν Κυβέρνησιν που χαίρει της εμπιστοσύνης του Σώματος.

Κύριε Πρόεδρε, το άρθρον 6, δεν εμπνέει καμμίαν εμπιστοσύνην. Και εγώ κατεδικάσθην διά κατοχήν εκρηκτικών υλών, όπως και άλ­λοι συνάδελφοι. Ό λω ν ημών, αυτήν την στιγμήν, τα ποινικά μη­τρώα, εάν ψηφισθή το άρθρον ως έχει θα εξακολουθούν να είναι ποινικά μητρώα βεβαρυμένα, ποινικά μητρώα εγκληματιών, μόνον και μόνον διότι εκάμαμε το καθήκον μας, το οποίον δεν έκαμαν άλλοι. Λυπούμαι, διότι το Ψήφισμα αυτό το έφεραν προς ψήφισιν άτομα, τα οποία, πρέπει να ομολογήσω ότι υπέφερον εις τον αγώνα που εκάμαμεν. (Χειροκροτήματα).

318

Γ. ΜΑΓΚΑΚΗΣ. Κύριοι συνάδελφοι, αισθάνομαι τον εαυτόν μου να ευρίσκεται εις δυσχερή θέσιν με το να με βλέπετε συνεχώς ομι- λούντα. Δεν ημπορεί όμως να γίνη αλλοιώς. Υπάρχουν ωρισμένα θέ­ματα, τα οποία πρέπει να έλθουν εις γνώσιν σας, διά να αποφασίσε­τε ό,τι νομίζετε ότι είναι ορθόν και ν* απορρίψετε ό,τι νομίζετε ότι δεν είναι ορθόν.

Το άρθρον 7 αφορά ένα από τα σπουδαιότερα θέματα, το εξής: Ποία η τύχη των νομοθετημάτων, τα οποία εξεδόθησαν επί της εποχής της δικτατορίας. Τι θα γίνη με αυτά; θ α μείνουν εν ισχύει, θα ακυρωθούν ή θα εύρωμεν καμμίαν μέσην λύσιν; Η πρώτη συντα­κτική πράξις της Κυβερνήσεως των 70 ημερών, είπεν ότι καταρ- γούνται αι συντακτικοί πράξεις. 'Οσον όμως, αφορά το θέμα των νομοθετημάτων είχε μίαν διατύπωσιν δυσνόητον, η οποία εγέννησε πλείστα όσα θέματα. Αυτό το θέμα των νομοθετημάτων εγένετο αν- τικείμενον αρθρογραφίας εκ μέρους των νομικών, μεταξύ των οποί­ων υπήρξα και εγώ, ο οποίος υπέδειξα τα σφάλματα της πρώτης αποφάσεως με τρία άρθρα εις την Εφημερίδα τα «ΝΕΑ». Το είδεν αυτό ο τότε Υπουργός της Δικαιοσύνης και νυν Πρόεδρος της Βου­λής κ. Παπακωνσταντίνου και εισηγήθηκε την έκδοσιν της συντα­κτικής πράξεως της 5ης Αυγούστου, η οποία έλεγεν ότι καταργούν- ται αι συντακτικοί πράξεις, τα δε νομοθετήματα, που εξεδόθησαν βά- σει αυτών ημπορούν να καταργούνται £ιά νόμου, τροποποιούμενα, συμπληρούμενα και λοιπά. Αυτό είναι το καθεστώς, το οποίον ισχύ­ει σήμερον, όσον αφορά τα νομοθετήματα. Η Κυβέρνησις διά του υπό ψήφισιν σχεδίου ψηφίσματος λέγει και εις αυτό ίσως διαφέρει από την γραμμήν, την οποίαν έθεσεν η πρώτη Κυβέρνησις των 70 ημερών, ότι πράξεις δικτατορικών Κυβερνήσεων, νομοθετικού περι­εχομένου, υπό οιονδήποτε τύπον ή τίτλον, εκδοθείσαι από 21ης Απριλίου 1967 μέχρις 23ης Ιουλίου 1974 διατηρούν, δυνάμει του παρόντος, την ισχύν των, εφ’ όσον δεν ακυρωθούν, δυνάμεναι πάν­τως να τροποποιηθούν ή ακυρωθούν εξ υπαρχής διά νόμου. Με άλ­λα λόγια, διατηρούνται εν ισχύι αι πράίξεις αυτοί. Απλώς δύναται να τροποποιηθούν ή να ακυρωθούν. Πότε; Ουδέποτε. Πιθανόν ποτέ. Αυτό κ. Συνάδελφοι, είναι αδύνατον να γίνη δεκτόν από ημάς. ΔΓ αυτό έλαβον και τον λόγον και διά να θέσω υπ’ όψιν σας, ότι αυτό αντίκειται και προς αυτόν τούτον τον αναγραφόμενον σκοπόν του νομοθετήματος εις αυτήν ταύτην την αιτιολογικήν έκθεσιν, η οποία λέγει: Εν συνεπεία προς την εν τω προτεινομένω σχεδίω ψηφίσμα­τος περιλαμβανομένην διακήρυξιν περί του χαρακτήρος της δράσε- ως των κινηματιών της 21ης Απριλίου 1967, ως πραξικοπήματος και των εξ αυτού προελθουσών Κυβερνήσεων, ως Κυβερνήσεων βίας θα έδει να κηρυχθή άκυρον ολόκληρον το νομοθετικόν έργον της 21ης Απριλίου 1967 μέχρις 23ης Ιουλίου 1974, ως ουδέποτε αποκτήσαν ισχύν κατά δίκαιον. Ό πως αντιλαμβάνεσθε, η εισηγητική έκθεσις του νομοσχεδίου ψηφίσματος, το οποίον καλούμεθα να ψηφίσωμεν, αναγνωρίζει ότι αφού υπήρξαν Κυβερνήσεις βίας, ότι αφού δεν

319

υπήρξεν Επανάστασις, δεν είναι δυνατόν να μη ακυρωθή το νομοθε- τικόν έργον της περιόδου αυτής. Λέγει όμως περαιτέρω η εισηγητι­κή έκθεσις με μίαν λογικήν βάσιν. Το λέγω αυτό, διότι αυτήν την στιγμήν δεν κάμνομεν αντιπολίτευσιν, αλλά καλόπιστον έλεγχον ενός νομοσχεδίου, διά να ικανοποιήσωμεν και το λαϊκό αίσθημα περί δικαίου και διά να αποδώσωμεν δικαιοσύνην.

Και μας λέγει: «Προς αποφυγήν, όμως προκλήσεως σάλου εις τον οικονομικόν και τον κοινωνικόν καθόλου βίον της Χώρας εκ της ανατροπής δημιουργηθεισών κατατάσεων, κρίνεται αναγκαία η διά του προτεινομένου σχεδίου ψηφίσματος διατήρησις της ισχύος των παρεχομένης άμα της ευκαιρίας ακυρώσεως αυτών εξ υπαρχής ή μη, ως και τροποποιήσεώς των διά απλού νόμου». Με άλλα λόγια το αφήνομεν όταν θα καπνίση εις τας Δημοσίας Υπηρεσίας, όταν ευρε- θή κάποια ανάγκη να έλθουν και να το ακυρώσουν ή να το τροπο­ποιήσουν.

Πέραν του ότι αυτό αντίκειται προς την αιτιολογικήν έκθεσιν και προς την αρχήν που διέπει το όλον νομοθέτημα, πέραν του ότι αν- τίκειται προς την κοινήν συνείδησιν όλων ημών, ότι αυτοί οι κύριοι είναι δυνατόν να απώλεσαν και να έθεσαν καθ’ όλην την διάρκειαν της δικτατορίας και να μείνουν τα έργα των ως νομοθετήματα, που αντίκεινται και προς το ιδικόν μας συναίσθημα, αλλά και προς πά­σαν αρχήν δικαίου, αφού ήσαν πράξεις βίας, πως θα μείνουν; Αυτό είναι δυνατόν, κύριοι, διότι έχει εν μέρει δίκαιον ο κ. Υπουργός. Λέ­γει τι να κάνωμεν, 7 χρόνια, δημιουργήθησαν καταστάσεις. Βέβαια, πολλά εξ αυτών ήσαν καθαρώς νομοθετήματα ευνοιοκρατίας, αλλά εν πόση περιπτώσει πολλά εξ αυτών ήσαν νομοθετήματα ρουτίνας. Η ζωή επροχώρησε κύριοι και περπάτησε εις τα 7 χρόνια, τι θα κά- μωμεν; θ α αγνοήσωμεν ανάγκας αι οποίαι ερρυθμίβθησαν με αυτά; Συμφωνώ και εγώ, αλλά συμφωνώ και εγώ εις αυτό το θέμα υπό την αντίθετον μορφήν. Δεν ημπορούμε να αγνοήσουμε, ούτε αυτά που μας επέβαλε το εθνικόν μας καθήκον, ούτε αυτό το οποίον είναι σύμφωνον με την αρχήν. Να είπωμεν τούτο, και αυτή είναι η τρο- ποποίησις την οποίαν έχω την τιμήν να εισηγηθώ προς υμάς, να τα είπωμεν, κύριοι, άκυρα και να είπωμεν ότι ημπορεί μέχρις (ορισμέ­νου χρονικού ορίου, το οποίον όμως να το ωρίσωμεν ημείς. Ημείς εις το σχέδιον ψηφίσματος, το οποίον είχομεν υποβάλλει υπό την κρίσιν σας, λέγομεν, μέχρι τέλος του 1975, πιθανώς να είναι νωρίς, να το βάλωμεν 1976 ή 1977 ή 1978, αλλά όχι όμως να αφήσωμεν το δικαίωμα εις την Διοίκηση και εις τους Δαιλαΐλάμας των διαφόρων Υπουργείων, να μας κρατήσουν την νομοθεσίαν της Δικτατορίας όσο θέλουν αυτοί, θ α τους είπομεν, κύριοι συνάδελφοι, έχετε υπ’ όψει και θα εξαναγκάσετε όλας τας υπηρεσίας των Υπουργείων, θα κάμετε εκκαθάρισιν των νομοθετημάτων, θα συστήσετε συνεργεία και θα έλθητε να μας είπητε εντός ωρισμένου χρόνου, ποία θέλετε να μείνουν, ποία δικαιολογούν την παραμονήν των διότι είναι νομο­θετήματα ρουτίνας, ή διότι εν πάση περιπτώσει ανταποκρίνονται

320

προς θέματα, τα οποία και σήμερον υπάρχουν και τα οποία πιθανώς ορθώς να ερρυθμ(σθησαν. θ α το πάμε, λοιπόν, εις ένα ωρισμένο χρονικό όριον, και εδώ διαφωνούμεν με τον κ. Υπουργόν. Διότι ημείς λέγομεν ότι θα τα είπωμεν άκυρα, διότι έτσι πρέπει να τα εί- πωμεν, αλλά έπειδή βεβαίως αναγνωρίζομεν ότι εδημιουργήθησαν καταστάσεις, θα είπομεν ότι θα δώσωμεν μία προθεσμίαν διατηρούν- τες προσωρινώς εν ισχύι, μέχρι ορισμένου χρόνου. Ημείς θα καθο- ρίσωμεν επί πόσα χρόνια. Από κει και πέρα, τέρμα αυτή η ιστορία.

Ώ στε διά αυτού του τρόπου, κύριοι, και την Δικαιοσύνην και το ηθικόν περί δικαίου συναίσθημα να ικανοποιήσωμεν, αλλά επίσης να είμεθα και σύμφωνοι προς εκείνα τα οποία αυτή αύτη η Κυβέρ- νησις διεκήρυξεν επ’ αυτού του θέματος. Αυτή είναι η διαφορά μας, η βασική. Το μεν Σχέδιον θέλει να μείνουν επ ’ άπειρον και όποτε καπνίσει εις την διοίκησιν να τα φέρη προς μεταβολήν και γνωρί­ζετε ότι εάν δεν πεισθή η διοίκησις ουδέποτε ενεργεί, ενώ ημείς θα είπομεν ότι εάν δεν τα ξεκαθαρίσης αυτά μέχρις ωρισμένου χρόνου, αυτά θα παύσουν να ισχύουν. Οπότε, είτε αυτοβούλως, είτε με την πίεσιν των ενδιαφερομένων εξ αυτών και των ωφελουμένων, θα έλ­θουν και θα τα ξεκαθαρίσουν. Αυτή είναι η πρώτη παρατήρησις.

Πέραν αυτών υπάρχει και μία δευτέρα παρατήρησις. Κύριοι αι Σ.Π., αι δύο της Κυβερνήσεως των 70 ημερών, εκήρυξαν κατηργημέ- νας τας Σ.Π. της δικτατορίας. Εδώ όμως, όπως βλέπετε, αγνοείται αυτό και λέγει απλώς το Σχέδιον της Κυβερνήσεως «Πράξεις των δικτατορικών Κυβερνήσεων νομοθετικού περιεχομένου». Δεν θέλω Κύριοι, να προβώ εις χαρακτηρισμόν περί δοκίμου ή αδοκίμου νο­μοθετικής διατυπώσεως μιας διατάξεως. Βεβαίως ίσως θα ήτο πλέον σωστόν «πράξεις δικτατορικών Κυβερνήσεων οιουδήποτε περιεχομέ­νου». Διότι αι Σ.Π. δεν έχουν νομοθετικόν περιεχόμενον, αλλά έχουν Συντακτικόν περιεχόμενον, εξ ου και λέγονται Συντακτικοί Πράξεις. Υπεχρεώθησαν να τας ονομάσουν Συντακτικάς, ακριβώς διότι ερρύθμιζον θέματα που δεν μπορούσαν να ρυθμισθούν διά νό­μου και δΓ αυτό λέγονται Σ.Π. άλλως θα έκαμαν νόμους.

Αλλά αυτό αποτελεί απλώς και μόνον μία παρατήρησιν. Τί γίνε­ται όμως εδώ; Και αι Σ.Π. παραμένουν εν ισχύι. Με άλλα λόγια τα περίφημα απαράδεκτα του Σ.τ.Ε. παραμένουν εν ισχύι. Ό λ α εκείνα τα οποία περιελήφθησαν εις τας Σ.Π. τί γίνονται; θ α μου είπητε ότι εάν εδημιούργησαν δικαιώματα; Ε, όχι Κύριοι. Με Σ.Π. αι οποίαι είναι αντίθετοι προς το Σύνταγμα, δεν ημπορούν να δημιουργηθούν δικαιώματα, θέλετε παραδείγματα; Η περίφημος Η ' Σ.Π. περί αφαι- ρέσεως της Ιθαγενείας, αυτό το αδιανόητον, δυνάμει του οποίου ο Παπαδόπουλος και η παρέα του, ήλθον και αφήρεσαν την Ιθαγένει­αν εκλεκτών Ελλήνων. Αναφέρω τον Οπρόπουλον, την κ. Βλάχου, τον Στρατηγόν Βιδάλην, τον κ. Πλυτάν και πλείστους όσους, διότι δεν ημπορούσαν αλλοιώς να τους αφαιρέσουν την Ιθαγένειαν και έκαμαν Σ.Π. Και ερωτώ Κύριοι, θα αφήσωμεν αυτάς τας Σ.Π. δυνά­μει, των οποίων, δικαίωμα Ιθαγενείςα το οποίον στηρίζεται επί του

321

δικαιώματος αίματος αφηρέθη, ενώ δεν ημπορεί κανείς να το αφαιρέ- ση. θ α έλθωμεν Κύριοι αυτήν την στιγμήν να τας σεβασθώμεν αυ- τάς τας Σ.Π. και να τας αφήσωμεν. ΔΓ αυτό ακριβώς εις το σχέδι­ον, το οποίον υπεβάλαμεν και το οποίον έχω ως τροπολογίαν, λέγω ότι Σ.Π. αι οποίαι καταργούνται και πάσα διοικητική πράξις, η οποία εστηρίχθη επ’ αυτών, καταργείται. Διότι θα έχετε υ π’ όψιν σας ότι δεν εστηρίχθησαν επί των Σ.Π. μόνον νομοθετήματα, αλλά και ευθείαι διοικητικοί πράξεις, όπως σας είπον η Η ' Σ.Π. βάσει της οποίας έλεγε ο Πατακός «λαβόντες υπ’ όψιν την Σ.Π. αφαιρού- μεν την Ιθαγένειαν της Ελένης Βλάχου, διότι αντέδρασεν αντεθνι- κώς». θ α το αφήσωμεν αυτό;

H E ' ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Έχουσα υπ’ όψει:

Το από 19/24 Δεκεμβρίου 1974 Ψήφισμα αυτής «περί ψηφίσεως και εκδόσεως ψηφισμάτων υπό της Ε ' Αναθεωρητικής Βουλής κλπ.».

Εκφράζουσα την θέλησιν του κυριάρχου Λαού, ως αύτη εξεδηλώ- θη διά των ελευθέρων εκλογών της 17ης Νοεμβρίου 1974, διαπνεομέ- νη από απόλυτον σεβασμόν προς τα ανθρώπινα δικαιώματα, και ακλόνητον πίστιν προς τας δημοκρατικός αρχάς, εις ας ο Ελληνικός Λαός ενέμεινεν απαρασαλεύτως, μη ενδώσας ουδ’ επί στιγμήν εις την τυραννίαν.

Διακηρύσσει:Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΔΙΚΑΙΩ ΟΥΔΕΠΟΤΕ ΚΑΤΕΛΥΘΗ

Ψηφίζει:

Άρθρον IΤο στασιαστικόν κίνημα της 21ης Απριλίου 1967, έργον ομάδος

αξιωματικών και η εκ τούτου προελθούσα κατάστασις μέχρι της 23ης Ιουλίου 1974, απετέλεσαν πραξικόπημα, δΓ ου εσκοπείτο ο σφετερισμός της εξουσίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων του Λαού. Αι εξ αυτών απορρεύσασαι Κυβερνήσεις ήσαν Κυβερνήσεις βίας.

Ά ρθρον 21. Διά την δίωξιν και ανάκρισιν αξιοποίνων πράξεων, συμπερι­

λαμβανομένων και των προβλεπομένων υπό των “διατάξεων «περί ευ­θύνης Υπουργών», τελεσίθεισών παρά ασκησάντων έργα μέλους Υ­πουργικού Συμβουλίου, Υφυπουργού ή Γενικού Γραμματέως, ως και των συμμετόχων αυτών, κατά το από της 21ης Απριλίου 1967 μέχρι και της 23ης Ιουλίου 1974 χρονικόν διάστημα, καθίστανται υποχρε- ωτικώς αρμόδιοι αι κατά το άρθρον 29 του Κώδικος Ποινικής Δικο­νομίας δικαστικοί αρχαί Αθηνών, διά την εκδίκασιν δε των ως άνω

322

πράξεων καθίσταται αποκλειστικώς αρμόδιον το πενταμελές Εφετεί- ον Αθηνών, του οποίου η αρμοδιότης διατηρείται και εκλιπόντος εξ οιασδήποτε αιτίας του δεσμού της συναφείας λόγω συμμετοχής. Κα­τά τα λοιπά εφαρμόζονται αι διατάξεις του Κώδικος Ποινικής Δικο­νομίας, αι αφορώσαι την προδικασίαν, την κυρίαν διαδικασίαν και τα ένδικα μέσα.

2. Επί των τελεσθεισών αξιοποίνων πράξεων παρά των εν παρα­γράφω I προσώπων, ο διαδραμών από της τελέσεως αυτών μέχρι της δημοσιεύσεως του παρόντος Ψηφίσματος χρόνος δεν υπολογίζεται εις τον κατά τον Ποινικόν Κώδικα χρόνον παραγραφής.

3. Το αξιόποινον των εγκλημάτων των τελεσθέντων υπό των κατά την παράγραφον I του παρόντος άρθρου προσώπων εξαλείφεται, λό­γω παραγραφής, μετά παρέλευσιν εξ μηνών από της δημοσιεύσεως του παρόντος, αν μέχρι της λήξεως της προθεσμίας ταύτης δεν ησκήθη ποινική δίωξις ή δεν υπεβλήθη μήνυσις περί τούτων, εκτός αν τα εγκλήματα ταύτα σχετίζωνται με περιουσιακή ν βλάβην του Δημοσίου ή Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου.

Άρθρον 31. Εις το κατά την από 3 Οκτωβρίου 1974 Συντακτικήν Πράξιν

«περί καθορισμού αρμοδιότητος διά την εκδίκασιν πολιτικών εγ­κλημάτων αναφερομένων εις την εγκαθίδρυσιν του καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967» αρμόδιον δικαστή ριον υπάγονται και άπαντα τα συναφή προς τα έν αυτή προβλεπόμενα εγκλήματα.

2. Επί των εν άρθρω 2 παρ. 1 του παρόντος προβλεπομένων αξιο­ποίνων πράξεων, των εν τη ως άνω Συντακτική Πράξει και των προς τα τελευταία ταύτα συναφών, ισχύουν τα υπό των διατάξεων του Κώδικος Ποινικής Δικονομίας οριζόμενα όρια προφυλακίσεως.

Ά ρθρον 41. Επί πράξεων προβλεπομένων υπό των άρθρων 239, 242, 308,

309, 310, 311 και 326 του Ποινικού Κώδικος και των εν συρροή μετ' αυτών/συναφών, τελεσθεισών κατά το από 21ης Απριλίου 1967 μέχρι και της 23ης Ιουλίου 1974 χρονικόν διάστημα, παρ’ αρμοδίων ή αναρμοδίων κρατικών οργάνων διά την δίωξιν και ανάκρισιν αξι­οποίνων πράξεων και των πάσης φύσεως συμμετόχων αυτών, εις βά­ρος προσώπων, ένεκα της αντιθέσεως ή δράσεώς των κατά του πρα­ξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967 και της εκ τούτου προελθού- σης καταστάσεως μέχρι της 23ης Ιουλίου 1974, ο διαδραμών χρόνος από της τελέσεως αυτών μέχρι της δημοσιεύσεως του παρόντος δεν υπολογίζεται εις τον κατά τον Ποινικόν Κώδικα χρόνον παραγρα­φής-

2. Το αξιόποινον των εν τη προηγουμένη παραγράφω πράξεων παραγράφεται μετά παρέλευσιν τριών μηνών από της δημοσιεύσεως του παρόντος, αν μέχρι της λήξεως της προθεσμίας ταύτης δεν ησκήθη ποινική δίωξις ή δεν υπεβλήθη μήνυσις περί τούτων.

323

3. Αρμόδιαι διά την δίωξιν, ανάκρισιν και εκδίκασιν των εν παρ. 1 του παρόντος άρθρου αξιοποίνων πράξεων δικαστικα( αρχαί είναι αι υπό του Κώδικος Ποινικής Δικονομίας οριζόμεναι.

4. Το Ν.Δ. 106/1973 «περί παραγραφής εγκλημάτων τινών» ανα­γνωρίζεται ανίσχυρον και θεωρείται ως μηδέποτε υπάρξαν.

Άρθρον 5Η αληθής έννοια του άρθρου 1 του Π.Δ. υπ’ αριθ. 519 της 26ης

Ιουλίου 1974 «περί χορηγήοεως αμνηστίας», είναι ότι δεν περιλαμ­βάνονται οπωσδήποτε εις την υπ’ αυτού χορηγουμένην αμνηστίαν πάντα τα καθ’ οιονδήποτε τρόπον και χρόνον τελεσθέντα εγκλήμα­τα των φορέων και εν γένει οργάνων της εκ του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967 προελθούσης καταστάσεως μέχρι και της 23ης Ιουλίου 1974, ως και των πάσης φύσεως συνεργών τούτων.

Ά ρθρον 61. Καταδικαστικαί αποφάσεις, εκδοθείσαι διά πράξεις στρεφομέ-

νας κατά της καταστάσεως της δημιουργηθείσης εκ του πραξικοπή­ματος της 21ης Απριλίου 1967 μέχρι και της 23ης Ιουλίου 1974, εν ουδεμιά περιπτώσει αναγράφονται εις το ποινικόν μητρώον, τα δε τυχόν συνταχθέντα περί αυτών δελτία ποινικού μητρώου καταστρέ- φονται.

2. Πάσα αμφισβήτησις προκύπτουσα κατά τη ν . εφαρμογήν της προηγουμένης παραγράφου επιλύεται κατά το άρθρον 580 του Κώδι­κος Ποινικής Δικονομίας.

Ά ρθρον 7Πράξεις των δικτατορικών κυβερνήσεων νομοθετικού περιεχομέ­

νου, υπό οιονδήποτε τύπον ή τίτλον, εκδοθείσαι από 21ης Απριλίου 1967 έως 23ης Ιουλίου 1974, ισχύουν προσωρινώς, εφ’ όσον δεν ηκυρώθησαν ή δεν κατηργήθησαν ήδη, δυνάμεναι πάντως να τροπο- ποιηθώσι, καταργηθώσιν ή ακυρωθώσιν εξ υπαρχής διά νόμου.

Άρθρον 8Η ισχύς του παρόντος άρχεται από της δημοσιεύσεως αυτού διά

της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως.

324

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ — ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΚΑΙ ΠΟΙΝΙΚΟΝ ΔΙΚΑΙΟΝ Ν. Κ. ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗ

I.—1. Το εντελώς πρώτον νομοθέτημα της Κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητος μας τοποθετεί αμέσως εις το κέντρον της προβληματικής, η οποία αποτελεί το αντικείμενον των παρουσών σκέψεων. Το π.δ. 519/26.7.1974 «περί χορηγήσεως αμνηστίας» αμνηστεύει «τα καθ’ οιονδήποτε τρόπον τελεσθέντα μέχρι της δημοσιεύσεως του παρόν­τος εγκλήματα τα προβλεπόμενα και τιμωρούμενα υπό των διατάξεων του Π.Κ., του Στρατιωτικού Π.Κ. (ακολουθεί σειρά προδικτατορικών νομοθετημάτων και προστίθεται:) του α.ν. 611/1968 περί απαγορεύ- σεως κατοχής πυροβόλων όπλων, χειροβομβίδων και εκρηκτικών υλών, του ν.δ. 542/1970 περί όπλων, εκρηκτικών υλών, εκρηκτικών μηχανημάτων και πυροτεχνημάτων, του ν.δ. 346/1969 περί ‘περί τύ­που’ κλπ., εφ’ όσον πάντα ταύτα έχουν σχέσιν προς την κατάστασιν την δημιουργηθείσαν από της 21ης Απριλίου 1967». Προστίθεται δε, ότι αμνηστεύονται «τα αυτά ως άνω εγκλήματα τελεσθέντα προ της 21ης Απριλίου (...), εφ ' όσον οπωσδήποτε απέβλεπον προς την ανα­τροπήν της καθεστηκυΐας τάξεως».

Εις το άρθρον 2 αναγράφεται: «Κατάδικοι ή προφυλακισμένοι επί τινι των εν άρθρ. 1 του παρόντος εγκλημάτων απολύονται των φυ­λακών (...), δικογραφίαι αφορώσαι εις τα εγκλήματα ταύτα τίθενται εις το αρχείον. Εκ της εφαρμογής του παρόντος δεν δημιουργείται δικαίωμα αποζημιώσεως των αμνηστευμένων».

Σειρά όλη ερωτημάτων αναπηδά:Η αμνηστία αποτελεί λόγον εζαλείψεως ενός υπάρξαντος αξιοποί­

νου. Υπό το κράτος της «καταστάσεως» της δημιουργηθείσης από της 21ης Απριλίου 1967 αι στρεφόμενοι κατ’ αυτής πράξεις του εν των π.δ. αναφερομένου είδους ήσαν, βεβαίως, «αξιόποινοι». Σήμερον όμως; — δηλαδή διά τους κρίνοντας από της σκοπιάς της αποκατα- σταθείσης δημοκρατικής νομιμότητος; Πράξεις αντιστάσεως κατά της δικτατορίας υπήρξαν και δΓ αυτούς ακόμη «εγκληματικοί»; Δεχό- μεθα και ημείς σήμερον, ότι οι αντισταθέντες υπήρξαν εγκληματϊαι και «κατάδικοι» και μεγαλοθύμως πως τους αμνηστεύομεν; Αναγνω- ρίζομεν δε, έτι μάλλον, ακόμη και τας καταδίκας εκείνος αντιστασι­ακών αίτινες εχώρησαν επί τη βάσει «νόμων» εκδοθέντων υπό της δικτατορίας επι τω τέλει παγιώσεως και κατασφαλίσεώς της, όπως το διαβόητον εκείνο ν.δ. 346/1969 «περί τύπου»; — είναι χαρακτη- ριστικόν διά το τελευταίον, ότι ανεφέρθη δημοσία υπό του αρμοδίου

— Τα κείμενα είναι αναδημοσίευση από το «Νομικό Βήμα».

II

325

Υπουργού ως μη ισχύον πριν ακόμη τυπικώς καταργηθή.Εξ αιτίας της δημιουργηθείσης προς στιγμήν —ουχί ορθώς κατ’

εμέ— εντυπώσεως, ότι το π.δ. 519 ημνήστευσε και αυτάς τας πρά­ξεις των πρωταιτίων της 21ης Απριλίου, εξεδόθη εν συνεχεία η Συντ. Πράξις της 3.10.1974, δ ι’ ης διηυκρινίζετο, ότι κατά το αλη­θές νόημα του π.δ. «πολιτικά εγκλήματα αναφερόμενα εις την εγκα- θίδρυσιν του καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967» ουδέποτε ημνη- στεύθησαν. Με την διάταξιν ταύτην εισέρχεται εις την θεματικήν μας μία έννοια, η του πολιτικού εγκλήματος, η οποία αξίζει ωσταύ- τως να μας απασχολήση. Υποπίπτει δε αμέσως εις την αντίληψιν τούτο: Συνήθως η έννοια του πολιτικού εγκλήματος αναφέρεται εις την νομοθεσίαν μας εν συσχετισμώ προς μίαν ευνοϊκωτέραν μεταχεί- ρισιν του «πολιτικού» εγκληματίου εν συγκρίσει προς τον «κοινόν». Κατ’ εξοχήν δε μάλιστα το ευεργέτημα της αμνηστίας έχει τρόπον τινά ως μητρικόν αυτού έδαφος την πολιτικήν εγκληματικότητα. Εδώ συμβαίνει ακριβώς το αντίθετον: Πολιτικά εγκλήματα εξαιρούν­ται της αμνηστίας, επιφυλασσομένης ούτως εις τους δράστας των δυσμενεστέρας μεταχειρίσεως. Διά ποίον λόγον;

Και μετά την ως άνω διευκρίνισιν της Συντ. Πράξεως, ωστόσον, τα εντεταλμένα την δίωξιν του εγκλήματος πολιτειακά όργαναν, πα­ρά την πίεσιν της αρχής της νομιμότητος της ποινικής διώξεως, επεδείκνυον μίαν αξιοσημείωτον εφεκτικότητα περί την άσκησιν της τελευταίας, ακόμη και εν αναφορά προς τους «πρωταιτίους» των πο­λιτικών εγκλημάτων, περί ων ωμίλει η Συντ. Πράξις. Το αποτέλε­σμα ήτο να προκληθή η δίωξις των μόνον μετά τη^ υποβολήν μηνύ­σεων από μέρους ιδιωτών. Και είναι, βεβαίως, ανάγκη να σταθώμεν και εις το σημείον τούτο και να διερωτηθώμεν: Διά ποίον λόγον δεν εκινήθη αυτεπαγγέλτως η ποινική δίωξις επί εσχάτη προδοσία; Ό πως θα ίδωμεν, η απάντησις εις το ερώτημα τούτο έχει αξίαν διά την νομικήν κατανόησιν του γεγονότος της 21ης Απριλίου και των επακολούθων της. Η απάντησις δε αύτη πρέπει και δύναται να ανα- ζητηθή όχι εις το τυχαίον και περιστασιακόν, όχι εις τον χώρον των μικρών σκοπιμοτήτων ή της προσωπικής δειλίας, ατολμίας ή και ραθυμίας, των οποίων ο ρόλος δεν συντρέχει ανάγκη να υπερε- κτιμάται, αλλ’ εφ’ ενός υψηλοτέρου πως επιπέδου.

2. Ό ταν λοιπόν ησκήθη κάποτε, μετά την υποβολήν των ως άνω μηνύσεων, η ποινική δίωξις και ήρχισεν η κυρία ανάκρισις, εν είδει κεντρικού αντικειμένου αυτής ανεδύθη το εξής: « // 21η Απριλίου υπήρξεν επανάστασις ή πραξικόπημα;» Επί μήνας παρήλαυνον μάρτυ­ρες προ του ανακριτού και εξέθετον την αντίληψίν των επί του ζητή­ματος τούτου, οι πλείστοι δε εξ αυτών υπεστήριζον, ως τουλάχιστον συνάγεται εκ των σχετικών δημοσιευμάτων, ότι, διά τούτον ή εκεί­νον τον λόγον, η 21η Απριλίου υπήρξε «πραξικόπημα». Το αυτό συνέβη και εν τω ακροατηρίω. Ποία είναι η νομική-ποινική σημα­σία της διαπιστώσεως ταύτης; Προφανώς εσχετίζετο προς το αξίω­

326

μα: «Η επανάστασις εκικρατήσασα δημιουργεί δίκαιον» — ένα κοινόν τόπον των εγχειριδίων του δημοσίου δικαίου, που ελαμβάνετο εδώ υπό την έννοιαν: «Μόνη η επανάστασις, ε φ ' όσον επικρατήσει, όχι δε και το πραξικόπημα ακόμη και αν επικράτηση, δημιουργεί δίκαιον»! Και ερωτάται πάλιν: Εάν αληθεύη τούτο, ποια η ποινική του σημα­σία; Ποίαν αξίαν έχει και έσχεν εν όψει ποινικής εκτιμήσεως της συμπεριφοράς των συγκεκριμένων κατηγορούμενων; Ας αρχίσωμεν από αυτό ακριβώς το σημείον.

Εάν όντως η «επανάστασις», εν αντιθέσει προς το πραξικόπημα, εδημιούργει μετά την επικράτησίν της δίκαιον εν τη εννοία της ικανότητος εισαγωγής κανόνων, οίτινες ισχύουν όντως ως κανόνες δικαίου και όχι ως βίαιαι διευθετήσεις ανάλογοι προς τας εισαγομέ- νας υπό μιας ληστρικής συμμορίας εις τον χώρον της κυριαρχίας της, τότε θα εδίδετο η δυνατότης διατυπώσεως και του ακολούθου συλλογισμού:

Μεταξύ των κανόνων οι οποίοι «ίσχυσαν» κατά την διάρκειαν της δικτατορίας ήτο και εκείνος, καθ’ ον την 21ην Απριλίου 1967 δεν συνέβη πράξις τις αξιοποίνου εσχάτης προδοσίας, αλλ’ όλως του­ναντίον γεγονός μεγάλης ιστορικής και εθνικής σημασίας, εθνοσω­τήριον, άξιον σεβασμού και πανηγυρισμού. Εις τον κανόνα τούτον και την ισχύν του ανεφέρθη λ.χ. και η Ακαδημία Αθηνών εις απάν- τησίν της, ήτις εδημοσιεύθη πρότινος χρόνου εις πρωϊνήν εφημερί­δα, η οποία είχε θέσει εν αμφιβόλω την στάσιν της κατά την διάρ­κειαν της επταετίας. Αναγιγνώσκομεν εις αυτήν: «Ο εορτασμός της 21ης Απριλίου 1967 επεβλήθη διά νόμου και η Ακαδημία Αθηνών δεν ήτο δυνατόν να παραβή κανόνα γραπτού δικαίου. Προς την τή- ρησιν των τότε ισχυόντων νόμων συνεμορφούτο και η ημετέρα εφη- μερίς, μη δυναμένη βεβαίως να πράξη άλλως. Ο Πρόεδρος της Ακα­δημίας Αθηνών αείμνηστος τάδε —συνεχίζει η απάντησις— όστις το πρώτον εφήρμοσε τον νόμον είπε προοιμιαζόμενος τα εξής: Η Ακαδημία Αθηνών επομένη τω σχετικώ Νομοθετικά) Διατάγματι περί καθιερώσεως της 21ης Απριλίου ως ημέρας εθνικής εορτής, κατά τα εν τη Ακαδημία κρατούντα, συνεκάλεσε την σημερινήν ιδιαιτέραν ταύτην δημοσίαν συνεδρίασιν κ.ο.κ.».

Εάν το ως άνω «σχετικόν Νομοθετικόν Διάταγμα» ίσχυσεν όντως ως «κανών γραπτού δικαίου», τότε θα ηδύνατο, νομίζω, να τύχη εδώ εφαρμογής το άρθρ. 2 Π.Κ. περί «αναδρομικής ισχύος του επιεικε- στέρου νόμου», καθ’ ο «εάν από της τελέσεως της πράξεως μέχρι της αμετακλήτου εκδικάσεως αυτής ίσχυσαν πλείονες νόμοι, εφαρμό­ζεται ο περιέχων τας ευμενεστέρας διά τον κατηγορούμενον διατά­ξεις». Εφαρμοζομένης δε της διατάξεως ταύτης, οι πρωταίτιοι της 21ης Απριλίου, όπως άλλωστε και κάθε επιτυχών «επαναστάτης» που ασφαλώς θα εορτάζη το εθνοσωτήριον της δράσεώς του, φαί­νονται έχοντες εξησφαλισμένην την ατιμωρησίαν. Από της άλλης πλευράς, εάν «ίσχυσαν» όντως όλοι οι κανόνες της δικτατορίας, πε- ριλαμβανομένων βεβαίως και των εισαχθέντων επί τω τέλει ισχυρο-

327

ποιήσεως και παγιώσεως αυτής, ως το ν.δ. 346/1969, η θεώρησις των αμετακλήτως καταδικασθέντων αντιστασιακών ως «εγκληματι­ών» και «καταδίκων», υποκειμένων προσφόρως εις το ευεργέτημα της αμνηστίας, εφμανίζεται ως μη ενέχουσα τι το ανώμαλον —κατ’ αρχήν τουλάχιστον και προ των ομμάτων μιας θετικιστικής νομι­κής— ποινικής δογματικής.

Εν όψει των ανωτέρω η πρακτική σημασία της προτάσεως «η επανάστασις (αλλ’ όχι και το πραξικόπημα) επικρατήσασα δημι­ουργεί δίκαιον», παρά την ως φαίνεται αντίθετον άποψιν του υπ' αριθ. 118/1975 Βουλεύματος του Πενταμελούς Εφετείου Αθηνών, εί­ναι προφανής και σημαντική· διό και είναι απαραίτητον να τεθή αύ- τη υπό προσεκτικόν πως έλεγχον, τον οποίον και επιχειρούμεν ευ­θύς αμέσως κατωτέρω.

II. Συνήθως διακρίνουν εν τη Επιστήμη πλεΐονα είδη βιαίας μετα­βολής μιας κρατούσης πολιτειακής τάζεαχ; ή συμπεριφοράς κατατεινού- σης εν γένει εις ταύτην (την μεταβολήν): Ομιλούν λ.χ. περί εξεγέρ- σεως (revolte), επαναστάσεως, πραξικοπήματος, κινήματος, στάσεως, στασιαστικού κινήματος, προνουντσιαμέντου κ.ο.κ., γίνονται δε και περαιτέρω διακρίσεις διαφόρων ειδών της επαναστάσεως, του πρα­ξικοπήματος κλπ. Χαρακτηριστικόν της συζητήσεως περί την «φύ- <ην» της 21ης Απριλίου υπήρξε τούτο: Ό τ ι αύτη περιωρίσθη εξ αρχής μεταξύ δύο μόνον εκ των ανωτέρω εννοιών, της επαναστάσε­ως και του πραξικοπήματος, εξ ων η μία αντετέθη εις την ετέραν. «Πραξικόπημα» είναι, ως γνωστόν, κατά την τρέχουσαν ορολογίαν η άνωθεν συντελουμένη βιαία μεταβολή της κρατούσης πολιτειακής τάξεως (ο Χίτλερ διαλύει τον Reichstag και μένει απόλυτος κυρίαρ­χος, Filhrer). Εν τη παρούση περιπτώσει, όμως, «πραξικόπημα» έλαβε την έννοιαν: Βιαία μεταβολή μη ούσα επανάστασις. Από της απόψεως, ταύτης είναι χαρακτηριστική κ«ι η διατύπωσις του Δ ' Ψηφίσματος: «Το στασιαστικόν κίνημα της 21ης Απριλίου... απετέ- λεσε πραξικόπημα». Έγκειται δε ο λόγος της απλοποιήσεως ταύ­της, εάν καλώς αντιλαμβάνομαι, εν τούτω: Ό τι ευθύς εξ αρχής ανε- ζητήθη από της μιας πλευράς (εκείνης των Απριλιανών) μία έννοια βιαίας πολιτειακής μεταβολής με θετικόν αξιολογικόν χρώμα· και ως τοιαύτη ήτο φυσικόν να προσφερθή η «επανάστασις» με τας ενδό­ξους αναμνήσεις και συνηχήσεις που ξυπνάει η λέξις. Εις ταύτην ήτο επόμενον να αντιταχθή από της πλευράς των εκπροσώπων της δημοκρατικής νομιμότητος μία άλλη έννοια με αρνητικήν αξιολογι- κήν φόρτισιν — και ως τοιαύτη επελέγη το «πραξικόπημα». Κατ’ αυτόν τον τρόπον εφθάσαμεν εις την απλουστευτικήν αντίθεσιν «επα- νάστασις»-«πραξικόπημα», η οποία ευθύς εν συνεχεία ετέθη εις επαφήν με το θέμα —το θέμα μας— της «δημιουργίας του δικαίου» εν τη εννοία: Μόνη η επανάστασις, επειδή ακριβώς είναι κάτι το οποίον έχει αξίαν, θετικόν χρωματισμόν, επειδή είναι κάτι δικαιωμέ-

328

νον και καταξιωμένον, δημιουργεί μετά την επικράτησίν της δίκαι­ον. Η δημιουργία του δικαίου αποτελεί τρόπον τινά το γέρας της αξίας, της «αρετής» της. Και αφ' εαυτού ανακύπτει, βεβαίως, το ερώτημα: Τί είναι εκείνο, το οποίον προσδίδει εις την επανάστασιν το θετικόν αξιολογικόν της χρώμα, την αρετήν της ούτως, ώστε να την διαφοροποιή από το ανάξιον και απάξιον «πραξικόπημα»; Δύο φαίνονται να είναι αι δυναταί απαντήσεις:

1. Κατά την πρώτη ν, εκείνο το οποίον διαφοροποιεί και καταξιώ­νει την επανάστασιν είναι ο μαζικός της χαρακτήρ, το γεγονός δη­λαδή ότι φορεύς της βιαίας πολιτειακής μεταβολής είναι τουλάχι­στον μία σημαντική μερίς του λαού, ασχέτως του αν αύτη, ο λαός, κινείται και μετέχει ευθέως εις την ενάσκησιν της βίας (λ.χ. η κατά- ληψις της Βαστίλλης) ή ίσταται απλώς «όπισθεν» των ασκούντων την βίαν (λ.χ. των κινηθέντων στρατιωτικών), οίτινες και την εκφρά­ζουν. Σειρά όλη ερωτημάτων αναπηδούν ευθύς ως θέσωμεν ως αφε­τηρίαν το κριτήριον τούτο της «λαϊκής επιδοκιμασίας» και υποστη- ρίξεως.

Ποιον πρέπει να είναι το μέγεθος της λαϊκής μερίδος, το οποίον εκφράζεται διά της βιαίας αλλαγής, προκειμένου να έχωμεν «επανά- στασιν»; —διότι, βεβαίως, το σύνολον δεν είναι δυνατόν να αξιωθή ούτε και είναι πιθανόν να δίδεται. Ασφαλώς θα πρέπει να ισούται προς την πλειοψηφίαν του λαού, διότι μόνον αύτη φαίνεται ικανή να καταξιώση την άσκησιν της βίας. Πώς θα διαπιστωθή η ύπαρξις της πλειοψηφίας; Την επιδοκιμασίαν του Λαού, το «λαϊκόν έρεισμα», είναι εύκολον να επικαλεσθή ο οιοσδήποτε οποτεδήποτε— και η απλή παθητική στάσις των καθηλωμένων από την βίαν αντιτιθεμένων δύναται να παρερμηνευθή ως επικρότησις και αναγνώρισις. Ακόμη και ο Αλέξανδρος Σβώλος ομιλεί περί της «τεκμαιρομένης εκ της αιικρατήσεως συγκαταθέσεως του λαού». Αλλά τοιούτου είδους σκο­τεινά μεγέθη ως η «τεκμαιρομένη συγκατάθεσις» δεν είναι, βεβαίως, αρκετά. Εις και μόνον οπωσδήποτε ασφαλής τρόπος διαπιστώσεως του λαϊκού φρονήματος φαίνεται να έχη ευρεθή μέχρι τούδε: Η διε­νέργεια ελευθέρων, ανεπηρεάστων και, επομένως, αδιαβλήτων εκλο­γών, καθ' ο μέτρον είναι δυνατόν να διακριθούν αύται από τας πάν­τοτε προχείρους εις πρώτην ζήτησιν ψευδοεκλογάς. Και ήδη ας προσέξωμεν τα ακόλουθα:

Η παράταξις των «X» εξεγείρεται και καταλαμβάνει διά της βί­ας την εξουσίαν. Κατά την εντελώς πρώτην ταύτην φάσιν και τον αμέσως επακολούθούντα χρόνον, πώς θα διαγνώσωμεν αν πρόκειται περί επαναστάσεως απολαυούσης της λαϊκής εγκρίσεως; Η ειλικρι­νής προσφυγή εις τας κάλπας δεν θα είναι, ούτως ή άλλως, ευχερής πριν κατακαθήση ο κονιορτός των συγκρούσεων ή εφ’ όσον το κί­νημα υπήρξεν «αναίμακτον», πριν παγιωθή απολύτως η υπ’ αυτού καθιδρυθείσα εξουσία. Υπάρχει, βεβαίως, το ενδεχόμενον να είναι

329

εκ προηγουμένων εκλογών (λ.χ. δημοτικών, γερουσιαστικών κτλ.) γνωστή η λαϊκή βούλησις. Αλλά τότε, εφ’ όσον λειτουργεί όντως μία αντιπροσωπευτική δημοκρατία, εφ’ όσον το κοινοβουλευτικόν παιγνίδι παίζεται κανονικώς, διά ποίον λόγον να επαναστατήσουν οι εκφράζοντες την λαϊκήν πλειοψηφίαν; Δυοίν, ως φαίνεται, θάτερον: Ή η μεθ’ ης ασχολούμεθα βιαία μεταβολή υπήρξε τη αλήθεια «πραξικόπημα» μιας μειοψηφίας ή συνέβη τούτο: Τας προηγηθείσας εκλογάς ηκολούθησεν αλλοίωσις των δημοκρατικών δομών τοιαύτη, ώστε να αποκλείεται πλέον de facto η εν καιρώ τω δέοντι κατίσχυ- σις της τωρινής πλειοψηφίας. Επειδή δε το τελευταίον θα είναι κατ’ ανάγκην εν είδος πραξικοπήματος, η βιαία αντίδρασις της πλειοψη­φίας κατά των κρατούντων δεν θα φέρη πράγματι χαρακτήρα «επα- ναστάσεως», αλλά συλλογικής, βιαίας και αποτελεσματικής αντιστά- αεως κατά της χωρησάσης εκτροπής. Διότι εν τούτω ακριβώς έγκει­ται η διαφορά μεταξύ της επαναστατικής ή πραξικοπηματικής δρά- σεως αφ’ ενός και της αντιστασιακής αφ’ ετέρου: Η πρώτη ανατρέπει, η δευτέρα συντηρεί ή αποκαθιστά την νομιμότητα, της οποίας ουσιώ­δες συστατικόν είναι εδώ ο σεβασμός της πλειοψηφίας.

Ανοικτόν παρέμεινε το ενδεχόμενον της ακολούθου απαντήσεως εις το ερώτημα: «Διά ποίον λόγον να επαναστατήσουν οι εκφράζον­τες την λαϊκήν πλειοψηφίαν;» Διότι, απλούστατα, βιάζονται, επείγον­ται να κατακτήσουν την εξουσίαν! Α λλ’ ο,τιδήποτε και αν εμπνέη την ανυπομονησίαν ταύτην, ακόμη και η αγαθωτέρα διάθεσις απαλ­λαγής της πατρίδος το ταχύτερον δυνατόν από τους παταγωδώς απο- τυχόντας κρατούντας, δε αρκεί εις δικαιολόγησιν της προσφυγής εις την βίαν. Η πλειοψηφία οφείλει να παίξη το δημοκρατικόν-κοινο- βουλευτικόν παιγνίδι και να αναμείνη εν ανάγκη την σειράν της. Η βιαστική πλειοψηφία διαπράττει πραξικόπημα, πραξικόπημα βεβαί­ως της πλειοψηφίας! *

Η τελευταία αύτη πρότασις, εφ’ όσον είναι αληθής, έχει όντως κεφαλαιώδη σημασίαν. Διότι δεικνύει, ότι εκείνο το οποίον πράγμα­τι δύναται να καταξίωση δεν είναι μόνη η πλειοψηφία, αλλ’ αύτη εν συνδυασμώ προς τον σεβασμόν της δημοκρατικής διαδικασίας, των δημοκρατικών θεσμών. Και είναι αληθής! Το ότι σήμερον κυβερνούν οι εκφράζοντες την πλειοψηφίαν δεν σημαίνει μόνον πολλά πράγ­ματα, εφ’ όσον ιδία δεν είναι εξησφαλισμένον ότι θα εγκαταλείψουν την εξουσίαν όταν κατά τον θεσμικώς-συνταγματικώς τεταγμένον χρόνον των επομένων εκλογών αποβούν μειοψηφία. Διατί δε δεν θα προσφύγουν και πάλιν εις την βίαν οι άπαξ προσφυγόντες εις αυτήν- την φοράν αυτήν διά να παραμείνουν, καίτοι μειοψηφία, εις την εξουσίαν; Εφ" όσον προσβλέπομεν μόνον εις την παρούσαν πλειο­ψηφίαν και προσδίδομεν αξίαν εις ταύτην καθ’ εαυτήν, εμπλεκόμεθα αφεύκτως εις το γνωστόν «παράδοξον της δημοκρατίας»: Η δημοκρα­τική πλειοψηφία να συγχωρήται όπως αποφασίση και αυτήν την κατάργησιν της δημοκρατίας και εγκατάστασιν τυραννίας. Το «κλεί- σιμον» τούτο του πολιτικού βίου δεν δύναται να γίνη ανεκτόν από

330

τους πιστεύοντες εις τους ελευθέρους θεσμούς της «ανοικτής κοινω­νίας» οίτινες οφείλουν να τους προασπίζουν, ανθιστάμενοι. προς όλας τας κατευθύνσεις: και από τας ανατρεπτικός μειοψηφίας, αλλά και από την περιστασιακήν αντιδημοκρατικήν πλειοψηφίαν.

Εάν διαπράττη πραξικόπημα η βιαστική πλειοψηφία, πόσω μάλ­λον η βιαστική μειοψηφία! Αλλάζει τίποτε, ερωτάται, αν κάποτε, μετά βραχύτερον ή μακρότερον χρόνον, επιτύχουν οι κινηματίαι και την «λαϊκήν προσχώρησιν»; Εάν η έκφρασις της τελευταίας ταύτης συνάπτεται και προς αποκατάστασιν των ελευθέρων θεσμών, τα πράγματα έχουν πλέον ex nunc εν τάξει. Έ χει, όμως, η επιγενομένη λαϊκή κατάνευσιν και την δύναμιν να καθάρη και εξωραΐση ex tunc ό,τι είχεν αρχικώς εκδηλωθή ως αντιδημοκρατική κατάλυσις θεσμών συνοδευομένη από λαϊκήν άρνησιν και κατακραυγήν; Η απάντησίς πρέπει, νομίζω να είναι αρνητική. Εφ’ όσον, ως είδομεν ανωτέρω, η πλειοψηφία της σήμερον ουδείς υπάρχει λόγος να κατισχύη της πλειοψηφίας της αύριον, δεσμεύουσα και εξουθενούσα ταύτην εκ των προτέρων, το αυτό ακριβώς θα πρέπη να ισχύη και καθ’ όσον αφορά εις την σχέσιν της προς την πλειοψηφίαν της χθες. Η προσ- γενομένη ύβρις εις την δημοκρατικήν αρχήν δεν αφανίζεται, επομέ­νως, από του προσώπου της γης και δΓ αυτής ακόμη της επελθού- σης λαϊκής προσχωρήσεως.

Και γίνεται πλέον φανερόν, ότι ουδεμία βιαία μεταβολή ή, έτι μάλλον, κατάλυσις των δημοκρατικών θεσμών δύναται ν ’ αναμένη καταξίωσιν εκ της οιασδήποτε λαϊκής υποστηρίξεως ή προσχωρή­σεως. Η βιαία μετάβασις εκ της απολυταρχίας και τυραννίας εις την δημοκρατίαν — αυτήν, ναί! έχει «αρετήν». Η κατ’ αντίστροφον φο­ράν πολιτική μεταβολή, όμως, πως δύναται να έχη;

2. Ερχόμεθα τώρα εις το δεύτερον νοητόν διακριτικών γνώρισμα της «επαναστάσεως» έναντι του «πραξικοπήματος»: το ιδεολογικόν. Επανάστασις, έλεγεν ο Μέγας Ναπολέων, «είναι μία ιδέα ήτις ανεύ- ρε μπαγιονέττας» διά να την υποστηρίξουν. Ο «επαναστάτης» εν αν- τιθέσει προς τον «πραξικοπηματίαν», εμπνέεται από ιδέας και αξίας και αποβλέπει εις την βιαίαν μεταβολήν της κατ’ αυτόν αναξίας καθυστηκυίας τάξεως προκειμένου να τας πραγματώση. Αλλά ποίαι δύνανται να είναι αυιαί αι ιδέαι και αξίαι; Και ποιος θα τας εκτιμή- ση; Θα ληφθούν αύται αντικειμενικώς (είναι δυνατόν;) ή υποκειμε- νιώς; Εάν εξαιρέσωμεν τον ψυχρόν αμοραλιστήν μωροφιλόδοξον κι­νηματίαν, όστις στασιάζει διά να έλθη αυτός «εις τα πράγματα», ή τον αδίστακτον πράκτορα της οιασδήποτε CIA ή United Fruits συν­ταγματάρχην, όστις εξαπολύει τους στρατιώτας του κατά του νομί­μου καθεστώτος, η βιαία ανατροπή θα εκφράζη συνήθως, ούτως ή άλλως, κάποιο δέον, κάποιαν ιδέαν ή μάλλον «ιδεολογίαν», από την οποίαν εμπνέεται ο «επαναστάτης». Αι δυνατότητες κυμάνσεως της ιδέας ταύτης κατά περιεχόμενον είναι, βεβαίως, εξαιρετικώς μεγά­λοι: Από του «να φύγουν οι φαύλοι και οι διεφθαρμένοι!» — «κάτω

331

οι φαύλοι και οι διεφθαρμένοι!» — μέσω του «Ελλάς Ελλήνων Χρι­στιανών» μέχρι των αληθώς βαθειών διαρθρωτικών μεταβολών των κοινωνικών δομών και της επιβολής της αταξικής κοινωνίας. Αρκεί και το «κάτω οι φαύλοι», δηλαδή το αυτάρεσκον «οι άλλοι ήσαν φαύλοι», φαυλοκράτες, ενώ εμείς δεν είμαστε!», διά να έχωμεν επα- νάστασιν;

Ό πω ς και αν έχη το πράγμα, όμως, η ενέργεια προς πραγμάτωσιν ιδεών δεν βλέπω διατί πρέπει να είναι κατ’ ανάγκην ικανή όπως προσδώση θετικόν αξιολογικόν χρώμα εις την βιαίαν πολιτικήν ανατροπήν. Προσωπικώς —και υποθέτω, ότι δεν είμαι εν των ση­μεία» τούτω μόνος— ευρίσκω μάλιστα προτιμωτέραν την γυμνήν πά- σης ιδεολογίας πραξικοπηματικήν δράσιν διότι με ενοχλεί ολιγώ- τερον ο ικανοποιούμενος με μόνην την κατάκτησιν της εξουσίας μωροφιλόδοξους ή διεφθαρμένος από εκείνον, ο οποίος θέλει να μου επιβάλη και την «ιδεολογίαν» του. Αι ιδέαι χάνουν αφεύκτως ένα μέ­ρος από την αξίαν των εφ’ όσον συνδέουν την ευδοκίμησίν των προς την βίαν· όχι μόνον δεν καταξιώνουν την βιαίαν μεταβολήν, αλλ' απαξιούνται αι ίδιαι λόγω της βιαίας μεταβολής. Εις το πλαί- σιον μιας αληθούς φιλελευθέρας, κοινωνικής και πλουραλιστικής δημοκρατίας, υπάρχει χώρος διά την διάδοσιν και πραγμάτωσιν όλων των αξιών και όλων των ιδεών- διά τούτο ακριβώς, διότι η αμοιβαία ανοχή (tolerance) είναι το μεγάλο δώρον της Δημοκρατίας, η δημοκρατική ιδεολογία είναι η μόνη, η οποία αξίζει να υποστη- ριχθή, προασπισθή και επιβληθή με κάθε μέσον, ακόμη και με την βίαν.

Νομίζω, ότι έχομεν πλέον την δυνατότητα να διατυπώσωμεν το συμπέρασμα εξ όσων ανεπτύχθησαν ανωτέρω υπό 1 και 2. Το συμπέ­ρασμα τούτο μου φαίνεται ιδιαιτέρως σημαντικόν. Ούτε πολύ ούτε ολίγον: Διά την αληθινήν, φιλελευθέραν, κοινωνικήν και πλουραλι- στικήν δημοκρατίαν, προ των ομμάτων αυτής της δημοκρατίας και έναντι ταύτης δεν υπάρχει επανάστασις αλλά μόνον πραξικόπημα! Επα­ναστατική δύναται να είναι η βία μόνον όταν ευρίσκεται εις την υπηρεσίαν της δημοκρατικής αρχής, στρεφομένη κατά της κρατού- σης τυραννίας και τείνουσα εις την ανατροπήν της. Η βιαία αποκα- τάστασις της προηγουμένως καταλυθείσης δημοκρατίας, εξ άλλου, δεν είναι και αυτή επανάστασις, αλλ ’ ευοδωθείβα ενεργός αντίστααις κατά της διαρκούσης προσβολής της δημοκρατικής αρχής. Πάντα ταύτα ισοδυναμούν, διά να μεταχειρισθώ έκφρασίν τινα του συρμού, προς μίαν απομνθοποίησιν της επαναστάσεως, η οποία έχει ήδη χαρα- κτηρισθή από ένα σύγχρονον διανοητήν ως το «όπιον των διανοου­μένων».

Η ιδία ακριβώς σειρά σκέψεων άγει, νομίζω, εις την «απομυθο- ποίησιν» και μιας άλλης συναφούς εννοίας, διακρινόμενης διά την θετικήν αξιολογικήν της φόρτισιν — της εννοίας του πολιτικού εγ­κλήματος. «Πολιτικός εγκληματίας» ήτο διά τους ανακαλύψαντας, αυτόν φιλελευθέρους διανοητάς του πρώτου ημίσεος του 19ου αιώ-

332

νος ο ευγενής «επαναστάτης» κατά της εις μέγα μέρος της τότε Ευ­ρώπης εισέτι κρατούσης απολυταρχίας και αυταρχίας. Τοποθετημέ­νος ούτος εν τω πλαισίω της σημερινής πλουραλιστικής δημοκρατί­ας προσλαμβάνει τελείως διαφορετική ν όψιν, εφ’ ω και δεν είναι δυσεξήγητος η επισημανθείσα ανωτέρω καθ’ ωρισμένην αναφοράν δυσμενής μεταχείρισις του πολιτικού εγκλήματος υπό της Συντακτι­κής Πράξεως της 3ης Οκτωβρίου 1974.

III. Μεθ’ όλα τα ανωτέρω παραμένει τρόπον τινά μετέωρος η βα­σική προβληματική, ήτις απετέλεσε την αφετηρίαν των σκέψεών μας: Εάν ίσχυσάν ποτε κανόνες ωσάν εκείνον, ο οποίος αναφέρεται εις την επιστολήν της Ακαδημίας Αθηνών, όστις δύναται, μέσω του άρθρ. 2 Π.Κ., να αγάγη εις την απαλλαγήν των ανατροπέων της νο- μιμότητος. Βέβαιον είναι, ότι η ισχύς αύτη δεν δύναται να θεμελιω- θή εις την ιδιότητα της 21ης Απριλίου ως «επαναστάσεως» και όχι «πραξικοπήματος». Και αν ακόμη ήτο με τα τρέχοντα κριτήρια «επαναστάσεως» —δεν ήτο!—, τούτο δεν θα εξήρκει διά να της προσδώση αξίαν τοιαύτην, ώστε να συνάπτεται προς αυτήν εν είδει γέρατος η δημιουργία δικαίου. Αλλ’ η επανάστασις δεν είναι, βε­βαίως, ο μόνος τρόπος θεμελιώσεώς της ισχύος των νομικών κανό­νων. Διά να ίδωμεν λοιπόν, τί ίσχυσε και τι δεν ίσχυσεν, πρέπει να δώσωμεν διάφορον τροπήν εις την έρευνάν μας και να αναχθώμεν ευθέως εις το θεμελιώδες πρόβλημα της φιλοσοφίας του δικαίου: 77 είναι εκείνο το οποίον κάμνει ένα κανόνα να ισχύη ως κανών δικαίου; Πότε και διατί ισχύει ως τοιούτος;

1. Η λέξις «ισχύς» των κανόνων του δικαίου είναι δυνατόν να ληφθή υπό τρεις εννοίας: Οφείλομεν συγκεκριμένος να διακρίνωμεν μεταξύ της πραγματικής της νομικής ή συνταγματικής και της δεοντο­λογικής ή δικαιϊκής ισχύος.

Η πραγματική ισχύς ενός κανόνος δικαίου έχει το εξής νόημα: 'Ο τι είτε τηρείται όντως αυτοβούλως υπό των κοινωνών η σχετική απαγόρευσις ή επιταγή είτε η μη τήρησίς της έχει πάντοτε ή συχνά ή κάποτε ως συνέπειαν την παρέμβασιν πολιτειακών οργάνων (προ πάντων δικαστηρίων) επί τω τέλει εξαναγκασμού της εφαρμογής της διά της επιβολής κυρώσεων κατά των παραβατών. Εν τη εννοία ταύ- τη, η «ισχύς» συνιστά εν απλούν —όπως το λέγει και η λέξις— πραγματικόν γεγονός, εν factum, η διαπίστωσις του οποίου δεν αρ­κεί διά να θεμελιώση την δεσμευτικήν δύναμιν των περί ων πρόκει­ται κανόνων ως κανόνων δικαίου. Διότι την πραγματική ν ισχύν του ως άνω είδους είναι δυνατόν να επιβάλη και μία συμμορία ληστών, ήτις επιτυχούσα να κατακτήση μίαν απόμερον ορεινήν έκτασιν έσχε την φαντασίαν να προβή εις την θέσπισιν «νόμων», την εγκατάστα- σιν «δικαστηρίων» κ.ο.κ. Βεβαίως και ημείς ενδιαφερόμεθα διά την πραγματικήν ισχύν διότι το γεγονός ότι εις κανών δικαίου ουδέποτε

333

εφαρμόζεται σημαίνει συνήθως και ότι δεν πρέπει να εφαρμόζεται και, επομένως, να ισχύη. Εκείνο, όμως, το οποίον κατ' εξοχήν μας ενδιαφέρει, είναι αυτό ακριβώς το τελευταίον «πρέπει». Έτερα fac­ta, όπως η βία, η τρομοκρατία ή η συνήθεια, είναι δυνατόν να εξη­γήσουν αιτιωδώς το factum της πραγματικής τηρήσεως ενός κανό- νος, όχι όμως και να παράσχουν το θεμέλιον της ισχύος του εις τας συνειδήσεις εκείνων, εις τους οποίους αποτείνεται. Και αθεμελίωτον δίκαιον δεν υφίσταται! Θεωρούμεν δηλαδή, ότι εις κανών ισχύει ως κανών δικαίου όταν η πραγματική τήρησίς του οφείλεται ή πάντως δύναται να αναχθή εις μίαν επίγνωσιν καθήκοντος, εις εν υπέρτερον (από το εις αυτόν εμπεριεχόμενον) δέον, το οποίον τον «νομιμοποιεί» και τον δικαιώνει, και αυτόν και την εφαρμογήν του. Αναζητούντες το εν λόγω νομιμοποιούν δέον μεταβαίνομεν εις τα επόμενα δύο εί­δη της ισχύος των νομικών κανόνων.

Εις το ερώτημα: Που ημπορεί να θεμελιούται η υποχρέωσις, το καθήκον εφαρμογής ενός κανόνος, δυνάμεθα εις πρώτην φάσιν να απαντήσωμεν ως εξής: Εις κάθε ωργανωμένην έννομον τάξιν η υπο­χρεωτική δύναμις εκάστου κανόνος δικαίου στηρίζεται εις ένα άλ­λον, υψηλοτέρας ολκής θετικόν κανόνα, όστις επιτάσσει την εφαρ­μογήν του. Ενίοτε μάλιστα έχομεν αλλεπαλλήλους θεμελιώσεις κανό­νος εις κανόνα. Η ισχύς λ.χ. ενός νομοθετικού διατάγματος στηρί­ζεται εις τον νόμον, κατ' εξουσιοδότησιν του οποίου εθεσπίσθη, και η ισχύς του νόμου εις ένα άλλον, ανώτερον κανόνα — εις το Σύν­ταγμα. Το, εν ευρεία, έννοια. Σύνταγμα εκάστης Πολιτείας στηρίζει το υποχρεωτικόν διά τους κοινωνούς και τα δικαστήρια όλων των επί μέρους κανόνων, οίτινες εισήχθησαν κατά την υπ’ αυτού προ- βλεπομένην διαδικασίαν. Πας κανών θετικού δικαίου, έχει, επομέ­νως, και την Συνταγματικήν του ισχύν.

Είναι, όμως, φανερόν, ότν η αναφορά εις το Σύν.ταγμα δεν αρκεί μόνη διά να δώση οριστικήν απάντησιν εις το πρόβλημά μας: τί εί­ναι εκείνο το οποίον θεμελιώνει την υποχρέωσιν εφαρμογής, την δεσμευτικότητα ωρισμένων κανόνων ως κανόνων δικαίου. Εφ’ όσον, ως είπομεν ανωτέρω, η πραγματική ισχύς ενός κανόνος δεν ικανο­ποιεί τον νομικόν προβληματισμόν μας, ως δυναμένη να στηρίζεται επί της γυμνής δυνάμεως, της ωμής βίας και του τρόμου, δεν είναι δυνατόν να μας φθάνη η πραγματική ισχύς και εφαρμογή ούτε του Συντάγματος. Το Σύνταγμα νομιμοποιεί τους νόμους, τα διατάγματα κλ. Πως, από τι νομιμοποιείται το Σύνταγμα;

Εις το κρίσιμον τούτο σημείον εισάγει ο διάσημος αυστριακός νομικός Hans Kelsen την καταπλήσσουσαν εν τη απλότητί της λύ- σιν του περιωνύμου «θεμελιώδους κανόνος» (Grundnorm) του. Ας ακούσωμεν, τι λέγει ο Kelsen: Ο λόγος, το θεμέλιον της ισχύος (Geltungsgrund) ενός κανόνος οφείλει ν ’ αναζητηθή εις την αυ­θεντίαν εκείνου ο οποίος τον έθεσε. Π.χ. η ισχύς των δέκα εντολών θεμελιούται επί τού ότι παρεδόθησαν υπό του θεού εις τον ΜωΟσήν επί του όρους Σινά. Και η αυθεντία, όμως, αυτή θεμελιούται με την

334

σειράν της εφ’ ενός λογικώς προϋποτιθεμένου κανόνος, π.χ. οφείλει τις να υπακούη εις τας θεϊκάς εντολάς. Επειδή δε και ο τελευταίος ούτος κανών προϋποθέτει μίαν νομοθετούσαν αυθεντίαν, ης η νομι- μοποίησις προϋποθέτει ένα κανόνα, όστις προϋποθέτει μίαν αυθεντί­αν, ήτις προϋποθέτει ένα κανόνα κ.ο.κ. ad infinitum, η θεμελίωσις της ισχύος των κανόνων του δικαίου φαίνεται περιπλεκομένη εις φαύλον κύκλον. Μία μόνον διέξοδος δίδεται: Να υποθέσωμεν ένα κανόνα, του οκοίου η ισχύς δεν χρήζει θεμελιώοεως υπό τίνος αυθεν­τίας, αλλά τρόπον τινά αυτοστηρίζεται, και εις τον οποίον να δύναται ν ’ αναχθή η θεμελίωσις της ισχύος όλων των επί μέρους κανόνων της περί ης εκάστοτε πρόκειται εννόμου τάξεως, περιλαμβανομένου καί του Συντάγματος. Ο κανών ούτος, ακριβώς η Grundnorm, κανών μη τε­θειμένος, αλλά προϋπο-τεθειμένος, αποτελεί «το Σύνταγμα εν τη εν- νοία της νομικής λογικής εν αντιθέσει προς το Σύνταγμα εν τη εν- νοία του θετικού δικαίου». Ποίον δε είναι το κοινόν δ ι’ όλας τας εννόμους τάξεις όλων των εποχών περιεχόμενον του εν λόγω θεμε­λιώδους κανόνος; Τίποτε περισσότερον από αυτό: «Πρέπει κανείς να συμπεριφέρεται όπως επιτάσση το Σύνταγμα»/, δηλαδή το εκάστοτε συγκεκριμένον «εν πολλοίς ενεργόν» Σύνταγμα, εφ’ ου εδράζεται η «εν πολλοίς ενεργός αναγκαστή τάξις» του συγκεκριμένου θετικού δικαίου.

Σπεύδω να δηλώσω, ότι θεωρώ την ιδέαν του «θεμελιώδους κανό­νος» ως λογικώς ατράνταχτον εν τη εννοία, ότι η δεσμευτικότης του Συντάγματος και της εννόμου τάξεως καθ’ όλου προϋποθέτει όντως λογικώς ένα υπερκείμενον (του Συντάγματος), αυτοστηριζόμενον, αυτοφερόμενον κανόνα, όστις θεμελιώνει την ισχύν, την υποχρέωσιν της τηρήσεώς τους. Ο κανών, όμως, ούτος —και από εδώ και πέρα είμεθα υποχρεωμένοι να εγκαταλείψωμεν τον Kelsen— πρέπει να έχη κάποιο ουσιαστικόν περιεχόμενον. Εάν υποθέσωμεν εξαρκούν ως περι­εχόμενον του υποθετικού θεμελιώδους κανόνος το απλούν «πρέπει να συμπεριφέρεσθε όπως επιτάσση το (οιοδήποτε συγκεκριμένον) Σύνταγμα», συνυποθέτομεν και εν πραγματικόν δεδομένον, του οποίου η κατά πάσαν περίπτωσιν ύπαρξις ουδόλως επιβεβαιούται εμπειρικώς, νοθεύοντες ούτω καιρίως την νομικήν «καθαρότητα» της θεωρίας μας: Ό τ ι ο θεμελιώδης κανών και το επ ’ αυτού στηριζόμενον θετι- κόν δίκαιον αποτείνονται εις ένα λαόν πνευματικών ευνούχων, οι οποίοι δεν έχουν την δύναμιν να εκστομίσουν το ερώτημα που αφ’ εαυτού φθάνει εις την άκραν της γλώσσης: Διατί, πρέπει να συμπε- ριφερώμεθα όπως επιτάσση αυτό το συγκεκριμένον Σύνταγμα; Η απάντησις εις το «διατί» τούτο ελλείπει από τον «θεμελιώδη κανό­να» του Kelsen, ο οποίος δ ι’ αυτό δεν είναι εις την πραγματικότητα ο πρωταρχικός κανών, αλλ’ ο αμέσως επόμενος του πρωταρχικού. Ας αναζητήσωμεν λοιπόν τον πρωταρχικόν.

Βασικόν χαρακτηριστικόν τούτου είναι, πρέπει να είναι, ως είπο­μεν ανωτέρω, το ότι αυτοστηρίζεται, φέρει εαυτόν. Τούτο προϋποθέ­τει, ότι το οιοδήποτε περιεχόμενον του είναι τόσον απολύτως και

335

αυταποδείκτως ορθόν (δηλαδή δίκαιον), ώστε να περιττεύη πάσα πε­ραιτέρω θεμελίωσίς του, ότι το εν αυτώ δέον επιβάλλεται εις τας συνειδήσεις των κοινωνών αμέσως και αφ’ εαυτού. Δύο δυνατότητες δίδονται, εξ άλλου, καθ' όσον αφορά εις το περιεχόμενον του θεμε­λιώδους κανόνος: Είτε ούτος θα είναι κανών συμπεριφοράς, αναγορεύ- ων δηλαδή ως δέουσαν ή μη δέουσαν ωρισμένην συμπεριφοράν, είτε θα είναι απλώς κανών νομιμοποιήσεως και εζουσιοδοτήσεως του Συν­ταγματικού νομοθέτου, της Συντακτικής Εξουσίας, όπως εξαγγείλη τους κανόνας του Συντάγματος. Η αναζήτησις κατά ταύτα ενός θε­μελιώδους κανόνος με ουσιαστικόν περιεχόμενον ισούται προς την αναζήτησιν ενός κανόνος απολύτου και αυταποδείκτου ορθότητος, ο οποίος υπέρκειται του Συντάγματος, στηρίζων την ισχύν αυτού και της δ ι ' αυτού κορυφουμένης εννόμου τάξεως, και είτε επιτάσσει ωρισμένην συμπεριφοράν των κοινωνιών είτε νομιμοποιεί και εξου­σιοδοτεί τον Συνταγματικόν νομοθέτην, στηρίζων την αυθεντίαν του. Την μίαν φοράν θα είναι απολύτως και αυταποδείκτως δικαία η ρύ- θμισις της συμπεριφοράς, την άλλην απόλυτος και αυταπόδεικτος η αυθεντία του νομοθέτου. Ας ίδωμεν τώρα: Δύναται να διαπιστωθή, όχι πλέον ως υπόθεσις, αλλ’ ως πραγματικότης, η ύπαρξις ενός φέ- ροντος τας ανωτέρω ιδιότητας θεμελιώδους κανόνος; Εν καταφατική απαντήσει, ποία είναι η μορφή ποίον το ακριβές περιεχόμενον αυ­τού;

Αφ’ ης εντοπίσωμεν τον θεμελιώδη κανόνα θα έχωμεν εισέλθει εις τον χώρον του τρίτου είδους ισχύος των κανόνων του δικαίου, εκείνης την οποίαν ωνομάσαμεν ανωτέρω «δεοντολογικήr ή δικαιϊ- κήν». Είναι η θεμελιωμένη επί τίνος υπερτέρου ουσιαστικού δέον­τος, το οποίον «δικαιώνει», προσδίδει «νομιμότητα» εις την πρα- γματικήν ισχύν των περί ων πρόκειται κανόνων ούτως, ά^στε να αναδεικνύωνται αληθείς κανόνες δικαίου — κατά την ουσίαν και όχι απλώς το όνομα.

2. Ουσιαστικόν περιεχόμενον επιχειρεί όπως προσδώση παρ’ ημίν εις τον θεμελιώδη ή πρωταρχικήν κανόνα ιδιαίτατα ο Κωνσταντίνος Τσάτσος. Ταυτίζει δε το εν λόγω περιεχόμενον προς την ιδέαν του δικαίου. «Το δέον», λέγει, «πρέπει να στηριχθή επί τίνος απολύτου δεδομένου, επί της ιδέας. Εφ’ όσον δεν στηρίζεται επ’ αυτής, το δέ­ον δεν είναι δέον, και εφ’ όσον δεν είναι ούτε ον, διότι είναι νόημα και ουχί αισθητόν τι, δεν είναι απολύτως τίποτε». «Το δέον υπάρχει μόνον ως δέον της ιδέας».

Ο Κ. Τσάτσος έχει απολύτως δίκαιον όταν λέγη, ότι περιεχόμενον του πρωταρχικού κανόνος πρέπει να είναι εν «απόλυτον δεδομένον»' διότι, ως είπομεν ανωτέρω, μόνον το απολύτως και αυταποδείκτως ορθόν και δίκαιον αυτοστηρίζεται, μη χρήζον άλλης θεμελιώσεως. Προβλήματα, όμως, δημιουργούνται, αφ’ ης επιχειρεί την σύλληψιν του θεμελιώδους κανόνος ως κανόνος συμπεριφοράς διαγορεύοντος: «Τούτο δέον υπό του Α εξουσιαστού να επιβληθή επί του Β εξουσι-

336

αζομένου», όπου το «τούτο» συμπίπτει, ως ελέχθη, προς το περιεχό- μενον της ιδέας του δικαίου. Δύναται, όμως, καν να ανευρεθή εν τοιούτον «τούτο», εις ο να ανάγωνται όλοι οι επί μέρους κανόνες του τελολογικού-νομικού οικοδομήματος; Και, το σπουδαιότερον, που θα είναι το απόλυτον και αυταπόδεικτον, το αδιαμφισβήτητον και εξώφθαλμον της ορθότητος και δικαιότητος αυτού; Εάν καλώς αντιλαμβάνωμαι, πάσα προσπάθεια συλλήψεως του θεμελιώδους κα­νόνος αποκλειστικώς και μόνον ως κανόνος συμπεριφοράς, είναι ματαία- θα είχεν αύτη νόημα, εάν ήτο διαθέσιμον εν είδος κώδικος του Φυσικού Δικαίου, το οποίον ουδείς θα είχε πλέον αντίρρησιν να αποδεχθή και παραδεχθή εις την κορυφήν της οιασδήποτε νομικής πυραμίδος. Τούτου ελλείποντος, πάσα προσπάθεια «ιδεολογικής» θεμελιώσεως του δικαίου φαίνεται καταδικασμένη.

Μένει η ετέρα δυνατότης: Να φέρη ο πρωταρχικός κανών χαρα­κτήρα κανόνος νομιμοποιήσεως και έξουσιοδοτήσεως του Συντα­γματικού νομοθέτου. Προκειμένου να ελέγξωμεν εις βάθος την απο- δοτικότητα της λύσεως ταύτης, σκόπιμον είναι να θέσωμεν ως αφε­τηρίαν των συλλογισμών μας την ετέραν βασικήν σκέψιν εκ των κατατεινουσών εις ανεύρεσιν κριτηρίων ουσιαστικής νομιμοποιήσε- ως της πραγματικής ισχύος. Αύτη είναι γνωστή εις τον χώρον της γενικής θεωρίας και φιλοσοφίας του δικαίου ως ·θεωρία της αναγνω­ρίσεως».

3. Κ ατ ' αυτήν η δεσμευτική δύναμις των κανόνων του δικαίου στηρί­ζεται, όπως το λέγει και η λέξις, εις την αναγνώρισιν των πολιτών. Τρία ερωτήματα ανακύπτουν αφ’ εαυτών: α) Ποίον είναι το αντικεί- μενον της αναγνωρίσεως, τί πρέπει να αναγνωρίζεται; Εις έκαστος επί μέρους κανών ή η έννομος τάξις εν τω συνόλω της; β) Ποίος πρέπει να αναγνωρίζη, ποίον είναι το υποκείμενον της αναγνωρίσεως; Ο εκάστοτε αποδέκτης της περί ης πρόκειται νομικής επιταγής, δηλ. εις έκαστος κοινωνός; Το «κοινωνικόν σύνολον»; Η πλειοψη­φία; Ή η «άρχουσα τάξις», η «δίδουσα τον τόνον» μερίς των πολι­τών; γ) Εις τι έγκειται η ουσία της «αναγνωρίσεως», πότε υπάρχει αύτη; Χρειάζεται μία εσωτερική, ελευθέρα, εμπνεομένη από την συ- νείδησιν της ουσιαστικής δικαιότητος της περί ης πρόκειται ρυθμί­σεως αποδοχή ταύτης ή αρκεί και εις απλούς συμβιβασμούς των «αναγνωριζόντων» προς το περιεχόμενόν της, χάριν της «τάξεως και της ασφαλείας»; Πρέπει να είναι αύτη ρητή και εκπεφρασμένη ή δύ- ναται να νοηθή και ως σιωπηρά ή συμπερασματική; Ας ίδωμεν τας απαντήσεις, ας δίδει ο Engisch, εις τον οποίον οφείλομεν την πλέον πρόσφατον, ιδιαιτέρως δε προσεκτικήν διατύπωσιν της εν λόγω λίαν διαδεδομένη θεωρίας.

Καθ’ όσον αφορά, εν πρώτοις, εις το υποκείμενον της αναγνωρί­σεως, τούτο δεν δύναται να είναι εις έκαστος κοινωνός, διότι τότε όλοι οι διαφωνούντες προς τους κειμένους κανόνας εκκεντρικοί, «εκ πεποιθήσεως εγκληματίαι» κλπ. θα αυτοετοποθετούντο εκτός της

337

ισχύος των. Επειδή δε ούτε η «άρχουσα τάξις» ή άλλο τι παρόμοιον μέγεθος δύναται σήμερον να ικανοποιήση ως υποκείμενον της ανα- γνωρ(σεως, δεν μένει άλλο παρά να αποδώσωμεν την ιδιότητα ταύ­την εις την «πλειοψηφίαν» των πολιτών. Εντεύθεν συνάγεται, ότι αν- τικείμενον της αναγνωρίσεως δεν δύναται να είναι εις έκαστος επί μέρους κανών· διότι δεν ημπορεί να θεωρηθή ως πιθανόν, ότι η πλειοψηφία των πολιτών έχει συγκεκριμένος παραστάσεις καθ’ όσον αφορά εις το περιεχόμενον όλων ανεξαιρέτως των ισχυουσών νομι­κών διατάξεων. Εκείνο, το οποίον πράγματι αναγνωρίζεται, δεν είναι η δικαιϊκή ιδιότης και ποιότης ενός ή πλειόνων κανόνων, αλλ’ ωρισμένη αρχή (Instanz): «Ως δίκαιον ισχύει ό,τι τίθεται ως δίκαιον υπό μιας αρχής, της οποίας αναγνωρίζεται η νομιμοποίησις όπως θέ- τη κανόνας δικαίου». Πότε δε υπάρχει αυτή η αναγνώρισις, εις τι συνίσταται αύτη; Συνίσταται, λέγει ο Engisch, εις μίαν «γενικήν ετοιμότητα υπακοής εν γνώσει του ότι ως κοινωνοί του δικαίου υποκείμεθα εις αυτήν την αρχήν, εις ην οφείλομεν να υπακούωμεν υπό τον όρον ότι τηρεί την υπό του Συντάγματος προβλεπομένην διαδικασίαν». Η ετοιμότης αύτη, και επομένως η «αναγνώρισις», «δεν ελλείπει ακόμη και από εκείνους, οίτινες υπακούουν εις τους τεθειμένους κανόνας τρίζοντες (από δυσφορίαν) τους οδόντας των (!), ακόμη και από εκείνους που δοθείσης ευνοϊκής τίνος ευκαιρίας αρνούνται την υπακοήν». Εν τη εννοία ταύτη, προσθέται ο συγγρα- φεύς, «πάσα ισχύς δικαίου είναι δημοκρατικώς υποστηλωμένη». 'Οπως έλεγε και ο Γουσταύος Radbruch: «Καμμία κυβέρνησις που να μη στηρίζεται εν τελευταία αναλύσει εις την λαϊκήν βούλησιν, ουδείς Λαός που ,να μην έχη την Κυβέρνησιν ακριβώς που του αξί­ζει».

Ο Engisch αντιλαμβάνεται, βεβαίως, ότι ο δρόμος εις τον οποίον έχει εισέλθει είναι κατηφορικός και δ ι’ αυτό προσθέτει: Εκείνο το οποίον διαφοροποιεί την αναγνώρισιν υπό την ανωτέρω έννοιαν από την απλήν υποταγήν εις την βίαν και τον τρόμον είναι η επίγνωσις του ότι «η νομοθετούσα αρχή είναι πάντως, και θέλει να είναι, αρχή θέτουσα δίκαιον, έχουσα επομένως κατά νουν μίαν ιδέαν δικαίου». Ό χι την, αλλά μίαν οιανδήποτε «ιδέαν δικαίου».

4. Δεν νομίζω ότι συντρέχει λόγος να ασχοληθώμεν περισσότερον με αυτήν την θεωρίαν, της οποίας τα ελαττώματα είναι προφανή. Εάν ανεφέρθην εις αυτήν εν σχετική εκτάσει, το έπραξα διά τους εξής λόγους: Πρώτον, διότι αύτη, προσεκτικώς παρατηρουμένη, άγει εις την διατύπωσιν ενός θεμελιώδους κανόνος του είδους ακριβώς εκείνου, το οποίον διεπιστώσαμεν ανωτέρω υπό 2' ως μόνον απομέ- νον υπό συζήτησιν εν όψει της αδυναμίας αμιγούς ιδεολογικής θε- μελιώσεως της δικαιϊκής ισχύος- ενός κανόνος νομιμοποιήσεως και εξουσιοδοτήσεως διαγορεύοντος: Πρέπει να υπακούετε εις τας επι- ταγάς εκείνου, του οποίου η αυθεντία αναγνωρίζεται υπό της πλειο­ψηφίας! Δεύτερον, διότι μας δίδει την ευκαιρίαν να συνάψωμεν τας

338

παρούσας σκέψεις προς προγενεστέρας διαπιστώσεως μας, ας συνη- γάγομεν εκ της διερευνήσεως του θέματος της επαναστατικής «αρε­τής».

Αληθώς, εάν προσέξη τις καλώς, ό,τι ακριβώς είδομεν ανωτέρω να διεκδική την ιδιότητα κριτηρίου της επαναστάσεως: την ιδεολο­γίαν και την κατάνευσιν της λαϊκής πλειοψηφίας, επανέρχεται εδώ ως κριτήριον θεμελιώσεως της δικαιϊκής ισχύος. Ό πω ς εκεί ούτω και εδώ η ιδεολογία αποτυγχάνει, αποδεικνύεται, απρόσφορος. Αλλά και η κατάνευσις και αναγνώρισις της λαϊκής πλειοψηφίας δεν εί­ναι, φρονώ, πάλιν ικανή να αποδώση μόνη ό,τι ζητούμεν από αυτήν εις την παρούσαν αλληλουχίαν. Είναι κατά πάσαν περίπτωσιν αυτο­νόητος, ως απαιτείται, η υποταγή και υπακοή εις τους περιβεβλημέ- νους την εμπιστοσύνην της πλειοψηφίας; Ακόμη και διά τους ανή­κοντας εις μίαν καταπιεζομένην μειοψηφίαν; Δεν αποτελεί η κατί- σχυσις των ιδεών της πλειοψηφίας εν είδος επιβολής του δικαίου του ισχυρωτέρου, επιβολής εν τελευταία αναλύσει της γυμνής δυνά- μεως, εφ’ όσον και επειδή οι περισσότεροι είναι ισχυρώτεροι των ολίγων; Δύναται η πλειοψηφία να θεμελιώση μίαν ισχύουσαν δι ’ όλους τάξιν δικαίου ωσάν εκείνην που αναζητούμεν; Εις ταύτα αρμό­ζει η ακόλουθος απάντησίς: Η ελευθέρως εκπεφρασμένη και δΓ αδιαβλήτων εκλογών διαπεπιστωμένη θέλησις της πλειοψηφίας πρέ­πει να κατισχύη, εφ’ όσον η πλειοψηφία σέβεται την μειοψηφίαν προσβλέπουσα εις αυτήν ως εις μίαν δυνητικήν μελλοντικήν πλειο­ψηφίαν' και εφ’ όσον, περαιτέρω, είναι θεσμικώς κατωχυρωμένη η δυνατότης της παλαιάς μειοψηφίας όπως αναδείξη εαυτήν ως νέαν, επιβάλλουσαν πλέον την ιδικήν της γνώμην πλειοψηφίαν. Υπό τους όρους τούτους, εφ’ όσον δηλαδή ισχύει η δημοκρατική αρχή. οποια- δήποτε άρνησις συμμορφώσεως της μειοψηφίας είναι αδικαίωτος, οποιαδήποτε ενάρετος επανάστασις, ως είδομεν ανωτέρω, αδιανόη­τος· το δίκαιον του κράτους της πλειοψηφίας είναι αυταπόδεικτον.

Και ιδού πλέον το περιεχόμενον του θεμελιώδους κανόνος: Πρέπει να υπακούετε εις τας επιταγάς εκείνου του συνταγματικού νομοθέ- του, ο οποίος, εκφράζων την πλειοψηφίαν, θεσπίζει και κατοχυρώνει την δημοκρατικήν αρχήν! Είναι εις κανών νομιμοποιήσεως και εξου- σιοδοτήσεως μιας αυθεντίας, της οποίας το αυταπόδεικτον κύρος δεν οφείλεται εις τινα υπερβατικήν (οία λ.χ. η του «ελέω θεού» μονάρ­χου) ή άλλην ιδιότητα, αλλ’ εις το είδος της συμπεριφοράς της, μι­ας συμπεριφοράς, ήτις συνοδευομένη από την δημοκρατικήν ανα- γνώρισιν εκφράζει την δημοκρατικήν ιδέαν. Η ιδέα αύτη είναι, καί- τοι βεβαίως όχι αποκλειστικώς, πάντως κατά βαρύνοντα λόγον ιδέα νομιμοποιήσεως και εξουσιοδοτήσεως. Και είναι πράγματι τόσον αυτονόητος η ορθότης και δικαιότης της, ώστε και εκείνοι ακόμη οι κυβερνώντες, οίτινες την καταπατούν, δεν κουράζονται να την ανα­γνωρίζουν και να την εκθειάζουν, περιβάλλοντες την τυραννίαν των με τον μανδύαν κάποιας ψευδοδημοκρατίας. Η δε καθολικότης της προκύπτει και εκ της αναγραφής της εν τω άρθρω 21 § 3 της Παγ-

339

κ:οσμίου Διακηρύξεως των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ην υιοθέτη- σεν η Γενική Συνέλευσις του Ο.Η.Ε. τον Δεκέμβριον του 1948: «Η θέλησις του Λαού είναι το θεμέλιον και η αυθεντία των κρατικών εξουσιών· η θέλησις αύτη πρέπει να εκφράζεται διά τιμίων εκλογών, αίτινες οφείλουν να λαμβάνουν χώραν περιοδικώς κλπ.».

IV. 1. Ας ίδωμεν τώρα, τι συνάγεται εκ της συνεπούς εφαρμογής των ανωτέρω επί της προβληματικής, η οποία απετέλεσε την αφε­τηρίαν των συλλογισμών μας. Ούτε πολύ ούτε ολίγον συνάγεται, ότι οι κανόνες τους οποίους θεσπίζει έν αντιδημοκρατικόν, απολυταρχι- κόν, τυραννικόν καθεστώς <5εν ημπορούν κατ’ αρχήν να ισχύουν ως αληθείς, καθ' ολοκληρίαν νομιμοποιημένοι κανόνες δικαίου! Τούτο αληθεύει κατ’ εξοχήν προκειμένου περί ενός καθεστώτος τρόπον τι- νά μεταδημοκρατικού, επιβληθέντος δηλαδή μετά την πραξικοπημα­τικών —και άλλη, ως γνωρίζομεν, δεν είναι δυνατόν να υπάρξη— κατάλυσιν και διά της πραξικοπηματικής καταλύσεως μιας υφισταμέ- νης δημοκρατίας. Εν τη περιπτώσει ταύτη οι εκπρόσωποι της μετά την πτώσιν της απολυταρχίας αποκατασταθείσης δημοκρατικής νο- μιμότητος δικαιούνται να διακηρύξουν, ως ίπραξεν η ημετέρα Ε ' Αναθεωρητική Βουλή διά του Δ ' Ψηφίσματος αυτής και ως συνέβη εν Γαλλία τω 1944 μετά την πτώσιν του καθεστώτος του Vichy, ότι «η Δημοκρατία δικαίω ουδέποτε κατελύθη». Ουδέποτε πράγματι κα- τελύθη δικαίω διότι, απλούστατα, η Δημοκρατία δικαίω ουδέποτε όύ- ναται να καταλυθήΐ Και δεν δύναται να καταλυθή, διότι η Δημοκρα­τία, ως είδομεν ανωτέρω, είναι το δίκαιον.

Με την ευκαιρίαν ταύτην πρέπει να ειπωθούν δύο λέξεις διά το αληθές νόημα του προοιμίου, ιδία δε του άρθρου 1 του Ψηφίσματος, τα οποία, ομού μετά της προαναφερθείσης Διακηρύξεως, αποτελούν μίαν αδιάσπαστον αλληλουχίαν. Διά των κειμένων τούτων η Εθνική Αντιπροσωπεία δεν ηθέλησε πράγματι να ρυθμίση εν ωρισμένον ατομικόν και συγκεκριμένον πραγματικόν (οίον το κίνημα της 21ης Απριλίου), «νομοθετούσα» ούτω περί ατομικής υποθέσεως και ανα- μιγνυομένη εις αλλότρια (δικαστικά) έργα. Εκπροσωπούσα αύτη την δ ι’ εκλογών, ελευθέρως και αδιαβλήτως εκπεφρασμένην βούλησιν του Ελληνικού Λαού, οία δεν είχεν εκφρασθή από δεκαετίας, είχεν υποχρέωσιν όπως δώση έστω και κατά την στιγμήν ταύτην ξεκάθα- ρην και πανηγυρικήν απάντησιν εις την πρόκλησιν, ην απετέλουν οι ισχυρισμοί περί «επαναστάσεως» της 21ης Απριλίου, περί «λαϊ­κής κατανεύσεως» κ.τ.λ., διαπιστούσα εν συνεχεία το αφ’ εαυτού συναγόμενον, δηλαδή τον αληθή χαρακτήρα της προηγηθείσης πα­ρανομίας. Κατά ταύτα το υπό συζήτησιν περιεχόμενον του ψηφί­σματος φέρει εν τη πραγματικότητι χαρακτήρα αποδεικτικού στοιχεί­ου, και μάλιστα, εν τοις πράγμασιν, μοναδικού εις το είδος του και ακλονήτου.

340

2. Και τώρα είναι πλέον καιρός να διερωτηθώμεν: Υπήρξεν άραγε, εν συμφωνία προς τα ανωτέρω, το καταλυθέν καθεστώς, εν «κράτος ολοκληρωτικού αδίκου»; Είχον όλοι οι υπ ' αυτού εισαχθέντες κανό­νες εν τελευταία αναλύσει αποκλειστικώς και μόνον ανομιμοποίητον πραγματικήν ισχύν, ομοίαν με εκείνην την οποίαν δύναται να επιβά- λη και μία ληστρική συμμορία; Δεν θα επρόδιδεν η αποδοχή τούτων πλήρη έλλειψιν ρεαλισμού, αισθήσεως της πραγματικότητος, και καλλιέργειαν ενός είδους ελάχιστα χρησίμου «δημοκρατικού μυστι- κισμού»;

Αληθώς, ούτος είναι ο λόγος διά τον οποίον και αυτή η «θεωρία της αναγνωρίσεως» αναγκάζεται να νοθεύση και παραμορφώση την συγκατάθεσιν της πλειοψηφίας μέχρι σημείου, ώστε να την ταυτίζη, ως είπομεν, προς την συνοδευομένην υπό βρυγμού οδόντων «ετοιμό­τητα υποταγής» των διαφωνούντων. Εις την θέσιν της γνήσιας, προκυπτούσης εξ εκλογών πλειοψηφίας υποκαθίσταται η «έμμεσος», «σιωπηρά», «συμπερασματικώς» συναγομένη κ.τ.τ. Όπισθεν της εν λόγω horror majoritatis ευρίσκεται ο «ρεαλισμός» των δισταζόντων να αρνηθούν την νομιμοποίησιν και την δικαιϊκήν ισχύν εις μίαν ολόκληρον σειράν εννόμων τάξεων του παρελθόντος και του παρόν­τος, καθ’ όλα ισχυρών και αποτελεσματικών. Είναι δυνατόν, χωρίς να θυσιασθή η νομική συνέπεια, να μην υποτιμηθή εν τούτοις και το γεγονός, ότι εκατομμύρια ανθρώπων διεβίουν ανέκαθεν και δια- βιούν εισέτι παντού γύρω μας υπό καθεστώτα, περισσότερον ή ολι- γώτερον, παραβιάζοντα την δημοκρατικήν αρχήν; Αναφερόμενοι ει- δικώτερον εις την ελληνικήν εμπειρίαν των ετών 1967-1974, δυνάμε- θα, νομίζω, να επισημάνωμεν τους ακολούθους παράγοντας, οίτινες εμφανίζονται ως συνηγορούντες υπέρ μιας κάποιος δικαιϊκής ισχύος ωρισμένων τουλάχιστον εκ των κανόνων, οίτινες ετέθησαν κατά την διάρκειαν της επταετίας:

α. Το γεγονός, ότι η μεγάλη μάζα των κανόνων του δικαίου, πε- ριλαμβανομένων και των μεγάλων βασικών νομοθετημάτων, παρέμε- νεν αμετάβλητος, εδημιούργει τρόπον τινά εν πλαίσιον νομιμότητος, εις ο έτεινον να ενταχθούν οι κανόνες, οι οποίοι επήρχοντο κατά την διάρκειαν της δικτατορίας.

β. Πολλοί εκ των κανόνων τούτων, ίσως οι περισσότεροι, απολι-' τικοί την φύσιν και άσχετοι προς το πνεύμα και το κλίμα του καθε­στώτος, εξυπηρέτουν, περισσότερον ή ολιγώτερον, ανάγκας της εξε- λισσομένης κοινωνικής ζωής. Η ζωή δεν εσταμάτησε κατά την δι­άρκειαν της επταετίας. «Λαός και Κράτος ηναγκάζοντο με την όύνα- μιν των πραγμάτων να συνεχίζουν την ζωήν εν τω συνόλω της, οποία παρίστατο. Τούτο εξαιρέτως μάλιστα συνέβαινεν εδώ, διότι η μακρά διάρκεια και ασυνήθης έντασις της κατοχής καθ’ εαυτάς απετέλε- σαν ‘μίαν ζωήν’». Αι λέξεις αύται της Αιτιολογικής Εκθέσεως του Σ Τ ' Ψηφίσματος του 1946, αναφερόμεναι εις τον χρόνον της Γερ­μανικής κατοχής, εφιστούν ειδικώτερον την προσοχήν και επί των ακολούθων τριών δεδομένων του ενταύθα ενδιαφέροντος είδους:

341

γ. Επί του δεδομένου της συνεχείας και ανάγκης συνεχείας του Κράτους, ως τούτο αντανακλάται ιδία επί της διεθνούς πρακτικής, της αφορώσης εις την «αναγνώρισιν» των Κυβερνήσεων. Η διεθνής «αναγνώρισις» χρησιμοποιείται πάντοτε υπό των ανωμάλως καταλα- βόντων την εξουσίαν και ως επιχείρημα υπέρ της εσωτερικής νομι- μότητος.

δ. Επί του δεδομένου της ανάγκης σεβασμού και προστασίας των κατά την διάρκειαν της δικτατορίας αψόγως αποκτηθέντων δικαιωμά­των, ανεπιλήπτως δημιουργηθεισών νομικών καταστάσεων. Η περί- πτωσις του δούλου-πραίτωρος Barbarius Philippus δεν συντρέχει λό­γος να τυγχάνη σήμερον, ακόμη και υπό τας λίαν επηυξημένας συγχρόνους μορφάς της, διαφόρου μεταχειρίσεως.

ε. Επί του δεδομένου της παρελεύσεαχ; μακρού χρόνου. 'Ο τι ο μα- κρός χρόνος εν τη εξουσία δημιουργεί κάποιαν αίσθησιν και επί- φασιν νομιμότητος είναι αναμφισβήτητον — επ ' αυτού, άλλωστε, εστηρίζοντο παλαιότερον κατά βαρύνοντα λόγον, παρά το πλευρόν του «θεϊκού ελέους», αι εξουσίαι των ήδη κατά το πλείστον απολει- φθεισών εν μακαριότητι μοναρχικών δυναστειών. Εν τω σημείω τού- τω έχομεν μίαν ιδιαιτέρως χαρακτηριστικήν επαλήθευσιν της ιδέας του Jellinek περί της «κανονιστικής δυνάμεως του πραγματικού»: «Ο άνθρωπος λαμβάνει το διαρκές περιβάλλον του, ό,τι υποπίπτει συνε­χώς υπό την αντίληψίν του, τον αδιακόπως ακολουθούμενον τρόπον συμπεριφοράς, όχι μόνον ως πραγματικόν γεγονός, αλλά και ως κα­νόνα αξιολογήσεως», πάσα απόκλισις από του οποίου κρίνεται ως παρεκτροπή υποκειμένη εις αποδοκιμασίαν.

στ. Εις την αλληλουχίαν ταύτην ανήκει και το όχι ασήμαντον γεγονός, ότι φορείς της εφαρμογής των κανόνων της επταετίας ήσαν τα ίδια ακριβώς πρόσωπα, τα οποία εξεπροσώπουν την δικαιοδοτι- κήν λειτουργίαν την 20ην Απριλίου 1967, την εκπροσωπούν δε κατά βάσιν και σήμερον. Ο δικαστής είναι διά την κοινήν συνείδησιν, και πρέπει να είναι, κάτι περισσότερον από ένα οιονδήποτε δημόσι­ον λειτουργόν. Αποτελεί μίαν ενσάρκωσιν του νομικού δέοντος, εί­ναι, διά να μεταχειρισθώ μίαν υπερβολικήν πως διατύπωσιν, εν ον αποπνέον δέον. Συνετελέσθη λοιπόν εν γεγονός μεγάλης νομικής σημασίας, όταν ημέρας τινάς μετά το κίνημα οι δικασταί επανέλα- βον τα έργα των εν τω πλαισίω πλέον του επικρατήσαντος πραξικο­πήματος. Αποτελεί εν είδος φυσικής πονηρίας της βίας το ότι προ­σεταιρίζεται την ανάγκην της συνεχείας του εθνικού και κοινωνικού βίου προκειμένου να εμφανίση ακόμη και τους ανθρώπους του δι­καίου ως εργαζομένους παρά το πλευρόν της. Τούτο μας επιτρέπει να κατανοήσωμεν την εν αρχή μνημονευθείσαν εφεκτικότητα περί την αυτεπάγγελτον δίωξιν των κινηματιών. Το ότι μία κραυγαλέα αξιόποινος παρανομία δεν εδιώχθη επί ολόκληρον επταετίαν σημαί­νει, ότι οι επιφορτισμένοι με την δίωξιν ήσαν δέσμιοι, υποτεταγμέ- νοι εις την βίαν των παρανομησάντων, η δε μετά την αποκατάστα- σιν της νομιμότητος κίνησις της διώξεως θα ηδύνατο να εκληφθή

342

ως οιονεί επίσημος αναγνώρισις τούτου. Αι εσωτερικοί αναστολαί, αι οποίαι γεννώνται εντεύθεν, είναι μεν κατανοητοί, αλλ’ όμως, νομίζω, αδικαιολότητοι. Αν δυνάμεθα να αναμένωμεν από τον έντι­μον δικαστήν την αποφυγήν της απαγγελίας εννόμων συνεπειών κα- ταφώρως αδίκων και ως τοιούτων ασυμβιβάστων προς την ιδίαν αυ­τού συνείδησιν είναι ωστόσον πολύ να αξιούμεν και τον ηρωισμόν μιας ευθείας και ενεργού αντιστάσεως. Αύτη αποτελεί συνάρτησιν της εσωτερικής παρορμήσεως και δυνάμεως ενός εκάστου.

3. Τι συνάγεται ήδη εξ όλων των ανωτέρω; Καίτοι η παρούσα ύλη χρήζει ασφαλώς μείζονος επεξεργασίας και εμβαθύνσεως, νομί­ζω ότι δύναμαι να υποβάλω την ακόλουθον σκέψιν:

Εκείθεν του γνησίου και αληθούς, απηχούντος την δημοκρατικήν αρχήν θεμελιώδους κανόνος, όπου δεν ισχύει πραγματικώς ούτος, διάγει εις τον κόσμον του δικαίου μίαν εστερημένην ζωήν είς άλ­λος, συνεσταλμένος, δειλός, υποδεέστερος θεμελιώδης κανών με το εξής περιεχόμενον: Και όταν ακόμη δεν τηρείται η δημοκρατική αρχή υφ’ ενός παγιωθέντος εν τω χρόνω καθεστώτος, υπακούετε εξ ανάγκης εις τους τιθεμένους υπ’ αυτού νομικούς κανόνας όσον απαι- τείται χάριν της συνεχείας και συντηρήσεως του εθνικού και κοινω­νικού βίου! Από τον θεμελιώδη τούτον κανόνα της ανάγκης απορρέ­ει εν είδος υποδεεστέρας δικαιϊκής ισχύος, εκείνο ακριβώς το οποί­ον λαμβάνει ορθώς υπ’ όψιν του το άρθρον 7 του Δ ' Ψηφίσματος, διαγορεύον: «Πράξεις των δικτατορικών κυβερνήσεων νομοθετικού περιεχομένου... ισχύουν προσωρινώς (...) δυνάμεναι πάντως να τρο- ποποιηθώσι, καταργηθώσι ή ακυρωθώσιν εξ υπαρχής διά νόμου».

V. Εάν, όμως, εν τη ανωτέρω εννοία είναι δυνατόν να ληφθούν ως ισχύσαντες και ισχύοντες πλήθος απολιτικών κανόνων, από του ρυ- θμίζοντος λ.χ. τα της λειτουργίας των Φαρμακείων μέχρι του Κώδι- κος της Πολιτικής Δικονομίας, ουδεμίαν νομιμοποίησιν δύναται να εύρουν και, επομένως, ουδέποτε υπό ουδεμίαν έννοιαν αποκτούν δικαι- ϊκήν ισχύν κανόνες κατατείνοντες εις την πολιτικήν δικαίωσιν ή εις την στερέωσιν και παγίωσιν μιας δικτατορίας, κανόνες κατά το πε­ριεχόμενον αυτών αντιδημοκρατικοί και, επομένως, αντιδικαϊκοί.

Υπό το Κράτος μάλιστα της αποκατασταθείσης δημοκρατικής νο- μιμότητος το ανέκαθεν και αείποτε ανίσχυρον των κατατεινόντων εις δικαίωσιν, παγίωσιν και ενίσχυσιν της εκτροπής κανόνων προκύ­πτει και εκ μόνης της λογικής. Διότι η αναγνώρισις τούτων ως κά­ποτε ισχυσάντων κατά δίκαιον θα εσήμαινε, απλούστατα, ότι η νο- μιμότης αντοαναιρείται. ότι αναγνωρίζει την ιδίαν αυτής (επί τι, έστω, χρονικόν διάστημα)... παρανομίαν, πράγμα λογικώς αδιανόη- τον. Και με αυτά έχομεν ήδη επιλύσει το βασικόν ποινικόν μας πρό­βλημα: Περί εφαρμογής του άρθρου 2 Π.Κ. εις όφελος των πραξι­κοπηματιών ουδείς δύναται να γίνη λόγος. Από της σημερινής δη­

343

μοκρατικής σκοπιάς θεωρουμένου του πράγματος —και άλλη τις δεν δύναται να έχη αξίαν— κανών δικαίου διαγορεύων το «εθνοσωτήρι­ον» της 21ης Απριλίου και των επακολουθησάντων ουδέποτε ίσχυσενΙ Πάσα αντίθετος άποψις θα ήγεν εις απαράδεκτον νομιμοποίησιν της βίας υπ’ αυτής της ιδίας ενθυμίζουσαν το κατόρθωμα του βαρώνου Milnchhausen, ο οποίος εσώθη εκ του πνιγμού «τραβώντας τον εαυ­τόν του από τα μαλλιά».

Τα εκ των προεκτεθέντων συναγόμενα συμπεράσματα καθ’ όσον αφορά εις την ιδιότητα των πράξεων αντιστάσεως (μάλιστα δε των εμπιπτουσών εις τα ειδικά προστατευτικά της δικτατορίας νομοθετή­ματα) ως «εγκληματικών», είναι φανερά διά τον καθένα. Ό πω ς φα- νερόν είναι και το προβληματικόν της διατάξεως του άρθρου 6 του Δ ' Ψηφίσματος, καθ’ ο «καταδικαστικαί αποφάσεις, εκδοθείσαι διά πράξεις στρεφομένας κατά της καταστάσεως της δημιουργηθείσης εκ του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου» απλώς «εν ουδεμιά πε- ριπτώσει αναγράφονται εις το ποινικόν μητρώον».

344

Ill

Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ ΓΙΑ ΤΟ «ΣΤΙΓΜΙΑΙΟ»

(Περιέχει εκτός από την Εισαγγελική Πρόταση —Ευστ. Μπλέ- τσα— το σκεπτικό και το διατακτικό του βουλεύματος — 684/1975 Ολομέλειας Α.Π. — και «ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ» του Αλέξανδρου Σακελ- λαρόπουλου, Προέδρου του Δ.Σ.Α. το 1975, και ΣΗΜΕΙΩΣΗ, για την διάρκεια της εσχάτης προδοσίας, γραμμένη από τον καθηγητή Νικ. Ανδρουλάκη).

Αριθ. 684/1975 Ολομ. (εν Συμβουλίω)

Πρόεδρος ο κ. Κ. ΖΑΧΑΡΗΣΕισηγητής ο κ. Δ. ΣΚΟΥΜΠΗΣ αεροπαγίτηςΕισαγγελεύς ο κ. Ε.ΜΠΛΕΤΣΑΣ

Εσχάτη προδοσία. —χαρακτήρ ταύτης ως στιγμιαίου εγκλήματος. —το άρθρ. 134 § 1 ΠΚ δεν απώλεσε την νομικήν ενέργειάν του εκ της μεταβολής του πολιτεύματος, -δικτατορία. —ανέγκλητον των παρα- σχόντων συνδρομήν εις την διατήρησιν ταύτης.

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ

Εις την ιστορίαν των 140 ετών λειτουργίας του, ουδέποτε ο Ά ρειος Πάγος αντιμετώπισε έτερον τόσον μεγάλης εθνικής σημα­σίας νομικόν ζήτημα, ως το κριθέν διά της υπ’ αριθ. 684/1975 απο- φάσεώς του.

Το κατωτέρω δημοσιευόμενον, με πολλήν αποδεικτικήν δύναμιν συντεταγμένον, σχόλιον του καθηγητού του Ποινικού Δικαίου Ν. Ανδρουλάκη ερευνά εις βάθος το ειδικόν νομικόν πρόβλημα και δίδει την προσήκουσαν απάντησιν εις την υποστηριχθείσαν αντίθετον συλλογιστικήν.

θ ' απετέλει, εν τούτοις, παράλειψιν διά τον πρώτον Δικηγορικόν Σύλλογον της Χώρας, κατά την από πολλών πλευρών βεβαρυμένην ιστορικήν αυτήν στιγμήν, αν δεν διετυπούντο και ωρισμέναι παρα­τηρήσεις, εν σχέσει προς ζητήματα καθολικού ενδιαφέροντος, ανα-

345

ΚΌψαντα εκ του όλου ηθικο-νομικο-κοινωνικού πλέγματος της υποθέ- σεως.

α. Είναι ασυγχώρητος η επιχειρηθείσα πρόκλησις συγχύσεως ως προς την έννοιαν και την τελεολογίαν της ασκηθείσης κριτικής καθ’ όσον αφορά την ορθότητα της εξενεχθείσης (εντός των πλαι­σίων της συγκεκριμένης υποθέσεως) κρίσεως περί της φύσεως του εγκλήματος της εσχάτης προδοσίας ως στιγμιαίου.

Αντί οιασδήποτε άλλης απαντήσεως, διδακτική είναι η υπόμνησις της γνωμοδοτήσεως του αειμνήστου Αντεισαγγελέως του Αρείου Πά­γου Γ. Χοϊδά, (θεμ. Μ Α' σ. 911), ως προς το καθήκον και την αρ­μοδιότητα των Δικηγορικών Συλλόγων εις επίκρισιν δικαστικών αποφάσεων, συμφώνως προς τας κειμένας διατάξεις.

Απέρριψεν ο κορυφαίος εκείνος νομικός της Χώρας την, μη απηλλαγμένην κακοβουλίας, παρατήρησιν, ότι «διά τοιαύτης ενερ- γείας του Συλλόγου (σημ. δ ι’ επικρίσεως δικαστικής αποφάσεως) μειούται το κύρος των δικαστηρίων ή ανατρέπονται αι καθιερώμέναι αμοιβαίου σεβασμού σχέσεις μεταξύ δικηγόρων και δικαστών». Και προσέθεσε την βαρυσήμαντον σκέψιν: «η μείωσις αν επέλθη, θα επέλθη διά τα ωρισμένα δικαστικά πρόσωπα, των οποίων αι πράξεις δικαίως τυχόν επεκρίθησαν και ουχί διά την δικαιοσύνην της οποίας η ιδέα ενισχύεται μάλλον διά της επικρίσεως των κατά μέρος επικριτέων».

β. Αλλ’ εις την άσκησιν κριτικής (και επίκρισιν) των δικαστικών αποφάσεων δεν νομιμοποιούνται μόνον οι Δικηγορικοί Σύλλογοι.

Νομιμοποιείται το κοινόν, νομιμοποιείται πας πολίτης. Αυτό εδί- δαξεν ο αείμνηστος Χοϊδάς, διά της γνωμοδοτήσεως, διά της οποίας επεσημάνθη ότι «αι πράξεις των δημοσίων Αρχών και ιδιαίτατα αι από της δικαστικής εξουσίας προερχόμενοι ασ ί του κοινού κτήμα και εις την κοινήν κρίσιν υπόκεινται».

γ. Και η δικαστική λειτουργία την εξουσίαν της αντλεί από τον Λαόν. Ό σ ον εντονώτερον εκδηλώνεται το ενδιαφέρον του Κυριάρ­χου Λαού διά την εμπέδωσιν του κύρους της Δικαιοσύνης, τόσον αποδεικνύεται η πολιτική ωριμότης του και το βάθος της δημοκρα­τικής του συνειδήσεως. Ό ταν η εκδήλωσις του αμέσου ενδιαφέρον­τος προσλαμβάνη καθολικόν χαρακτήρα, (με εξαίρεσιν ασήμαντον μερίδα) εντείνεται η υποχρέωσις της δικαστικής εξουσίας ν ’ αντα- ποκριθή εις την αξιολόγησιν συγκεντρωθείσης εμπειρίας διά την εν όψει των συγκεκριμένων δεδομένων επιλογήν της ακολουθητέας ερμη­νευτικής εκδοχής, ιδιαίτατα επί ζητημάτων του Ποινικού Δικαίου.

δ. Βεβαίως ο κυρίαρχος Λαός νομοθετεί διά των κατά το Σύντα­γμα εκφραζόντων την βούλησίν του αντιπροσώπων του.

ΔΓ αυτών μετουσιούται το λαϊκόν περί δικαίου αίσθημα εις κανό­νας δικαίου, καθορίζοντας την απαξιωτικήν, συνεπαγομένην ποινι- κάς κυρώσεις συμπεριφοράν.

Και είναι βέβαια γνωστόν ότι αι δημοκρατικοί αντιλήψεις δεν ανέ­χονται εις τον τομέα του Ποινικού Δικαίου την κατάστρωσιν γενι­

346

κών ρητρών περιεχουσών απλώς αναφοράν, ακόμη και εις αυτό το λαϊκόν περί δικαίου συναίσθημα, διότι η in concreto εφαρμογή επί των τιμαλφεστέρων ανθρωπίνων αγαθών θα προεκάλει ανασφάλειαν, διά την υπερνίκησιν της οποίας δεν δύναται να παράσχη εγγυήσεις η δικαστική κρίσις.

Αλλά περί του θέματος τούτου δεν πρόκειται ενταύθα, διότι εις το απασχολήσαν τον Ά ρειον Πάγον νομικόν πρόβλημα ετέθη απλώς υπό έρευναν το ερμηνευτικόν ζήτημα, αν το συγκεκριμένον αδίκημα της εσχάτης προδοσίας, όπερ ετελέσθη διά του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967 δέον να χαρακτηρισθή ως στιγμιαίον ή διαρκές.

Εις την επιλογήν εκ των προσφερομένων (ως συμβαίνει σχεδόν κατά κανόνα) ερμηνευτικών λύσεων αποφασιστικόν παράγοντα ηδύ­νατο και ώφειλε ν* αποτελέση το στοιχείον της εμπειρίας, το οποίον ως γνωστόν, ως σπουδαίον κριτήριον από μακρού έχει επισημάνει η Επιστήμη.

Η εμπειρία εκ της επταετούς τυραννίας συνέβαλεν εις την διαμόρ- φωσιν της υγιούς νομικής αντιλήψεως του Ελληνικού Λαού, ότι η διά βιαίων μέσων διατήρησις υπό της Χούντας εις βάρος του της εξουσίας δεν δύναται να νοηθή ως στιγμιαία πράξις, αλλά και ότι αποτελεί μύθον η «θεωρία», καθ’ ην επικρατούσα η βία δημιουργεί δίκαιον, εξακολουθούν να ισχύη και μετά την άρσιν αυτής.

Προς το στοιχείον της «εμπειρίας» συμπορεύεται η περαιτέρω σκέψις, ότι ο περί «στιγμιαίου» χαρακτηρισμός, ως προϊόν ερμηνευ- τικώς παραχθέντος νομικού πλάσματος, εμπεριέχει «ψεύδος» (ως συμβαίνει εν γένει εις παν νομικόν πλάσμα).

Την υγιά αντίληψιν του Ελληνικού Λαού εξέφρασεν η προς ικα- νοποίησιν εντόνου αιτήματος γενομένη υπό της Εθνικής Αντιπρο­σωπείας ομόφωνος διακήρυξις περί της νομικής φύσεως των Κυβερ­νήσεων της Δικτατορίας.

Ως λογική συνέπεια του Ψηφίσματος Δ ' πρέπει να θεωρηθή η ενίσχυσις του δογματικού θεμελίου της ερμηνείας (της μη επιλεγεί- σης υπό του Αρείου Πάγου) περί του χαρακτηρισμού του αδικήμα­τος της εσχάτης προδοσίας ως διαρκούς.

Ευεξήγητον, λοιπόν, διατί η γεγομένη υπό της Ολομελείας επιλο­γή προεκάλεσεν αίσθημα δυσφορίας εις την κοινήν γνώμην (καλύ- πτουσαν τας αντιλήψεις της μεγίστης πλειοψηφίας του Λαού). Η δι- αμόρφωσις επί τη βάσει της εμπειρίας, υγιούς κριτηρίου του Ελλη­νικού Λαού περί της φύσεως του εις βάρος του (ουσιαστικώς) δια- πραχθέντος αδικήματος της εσχάτης προδοσίας, αποτελεί μεγάλης αξίας νομικοκοινωνικόν φαινόμενον.

Είναι, αληθώς, πολύ παρωχημένη η εποχή, καθ’ ην το «ιερατεί- ον» (το οιοδήποτε «ιερατείον») είχε την αποκλειστικότητα της νο­μικής γνώσεως.

ε. Διά την υποστηριχθείσαν εν τη γνωμοδοτήσει του Γερμανού καθηγητού Jescheck άποψιν (εις ην παραπέμπει η Εισαγγελική πρό- τασις) ουδείς βέβαια ψόγος. Ο εγγενής εις την νομικήν επιστήμην

347

relativismus, δεν αφαιρεί, αλλά προσθέτει, νομίζω εις την αξίαν αυ­τής, διότι επαυξάνει τας αξιώσεις από τον Νομικόν. Άλλωστε είναι φυσικόν, ότι εις την σκέψιν του αξιολόγου Γερμανού ποινικολόγου (του οποίου το επιστημονικόν έργον ορθώς εκτιμάται) δεν ημπορούσε να βαρόνη το στοιχείον της εμπειρίας εκ της επταετίας, ούτε θα εταυτί- ζοντο τα συστατικά στοιχεία του πραξικοπήματος της 21ης Απριλί­ου 1967 με την Machtilbemahme της 30.1.1933.

Ωστόσο, αν δεν είναι αστόχημα, πάντως δεν θα έπρεπε να διεκδι- κήση μεγάλην δόσιν elegantia juris η συνοδεύουσα την γνωμοδότη- σιν επιστολιμαία «διαβεβαίωσις» (pour ipater les bourgeois, όπως θα έλεγαν στην εποχήν της Μεγ. Αικατερίνης) ότι «είναι πεπεισμένος ότι η υποστηριζομένη εις την γνωμοδότησίν του νομική άποψις θέ­λει γίνει δεκτή υπό των Ελληνικών Δικαστικών Αρχών» και ακόμη «ότι η θεώρησις της εσχάτης προδοσίας ως διαρκούς εγκλήματος με την συνέπειαν ότι όλοι οι κάτοχοι κρατικών θέσεων ενοχοποιούνται ως συνεργοί επί μακρά έτη εις εσχάτην προδοσίαν είναι τόσον αστή­ρικτος ώστε δεν δύναταί τις κυρίως αυτήν την ερμηνείαν σοβαρώς να υποστήριξή»!

Προς τι αυτή η «διαβεβαίωσις»;Μήπως όμως τοιούτη «απορία» οφείλεται εις τον αναχρονισμόν

να ενθυμούμεθα τα responsa Prudentium της εποχής του μεγαλείου του Ρωμαϊκού Δικαίου;

Εισαγγελική πρότασις: Το Συμβούλιον των εν Αθήναις Εφετών, διά του προσβαλλομένου υπ’ αριθ. 355 της 30.4.1975 βουλεύματός του, ήρε την μεταξύ του Εισαγγελέως Εφετών, του ασκήσαντος, κατά συμμόρφωσιν προς. την υπ' αριθ. 20/1975 απόφασιν του Δικαστηρίου των εν Αθήναις Εφετών, εν ολομελεία, ποινικήν δίωξιν κατά των αναλαβόντων υπουργι­κά κλπ. αξιώματα εις τας από της 21.4.1967 μέχρι της 23.7.1974 Κυβερ­νήσεως, επί συνεργία εις το τελεσθέν την 21.4.1967 υπό ομάδος αξιωμα­τικών έγκλημα της εσχάτης προδοσίας, συνισταμένης εις την υπ’ αυτών ανάληψιν των ειρημένων αξιωμάτων κατά το ειρημένον χρονικόν διά­στημα, και του ανακριτού-εφέτου, αρνηθέντος να συμμορφωθή εις την περί ανακρίσεως παραγγελίαν διά το ατιμώρητον, κατά τον Ποινικόν Κώδικα, της μετά την τέλεσιν του προειρημένου εγκλήματος παρασχε- θείσης εις τους δράστας οιασδήποτε συνδρομής, υπέρ της γνώμης του παραγγείλαντος Εισαγγελέως, επί ταις αιτιολογίαις ό<ι το κατά το αρθρ. 134 ΠΚ έγκλημα της εσχάτης προδοσίας θεωρείται μεν ως τετελεσμένον είτε διά μόνης της επιχειρήσεως πράξεων περιεχουσών αρχήν εκτελέσε- ως, είτε διά της πραγματώσεως των επιδιωκομένων αξιοποίνων αποτελε­σμάτων ή του ετέρου εξ αυτών «διά της επιτεύξεως όμως του αξιοποίνου αποτελέσματος, τελεσιουργείται μεν το αδίκημα τούτο, πλην όμως δεν εξαντλείται η εγκληματική διάθεσις των δραστών, εφ' όσον οΰτοι πα­ρεμποδίζουν διά θετικών ενεργειών την επαναφοράν εις την προτέραν κατάστασιν, εις ην κατατείνει καθ’ οιονδήποτε τρόπον η βούλησις του ρυθμιστού του πολιτεύματος και όλων των στηριζόντων το προϋφιστά-

348

μενον πολίτευμα, οίτινες έχουσι στερηθή των εκ του Συντάγματος εξου­σιών και δικαιωμάτων των. Η συμπεριφορά των δραστών, προσλαμβά- νουσα ούτω χαρακτήρα ουχί στατικόν αλλά δυναμικόν, ενέχει παράτα- σιν της αρχικής προσβολής, ισάξιαν προς την παραγωγικήν του αξιο­ποίνου αποτελέσματος, ήτις προσδίδει εις το έγκλημα τον χαρακτήρα του διαρκούς, με αποτέλεσμα να μη κινήται η παραγραφή του αδικήμα­τος, εφ’ όσον ούτοι δεν διακόπτουν την ενεργόν επέμβασίν των. Κατά συνέπειαν η παροχή συνδρομής προς τους αυτουργούς μέχρι πλήρους αποπερατώσεως της ύπερθεν εγκληματικής αυτών δράστηριότητος, εμπί­πτει εις την ρύθμισιν των αρθρ. 46 και 47 του ΠοινΚ».

Την αναίρεσιν του ως άνω βουλεύματος, κατά το αρθρ. 484 $ 1 εδ. β ' ΚΠοινΔ, δ ι’ εσφαλμένην εφαρμογήν και ερμηνείαν των εφαρμοσθεισών ουσιαστικών ποινικών διατάξεων των αρθρ. 134, 17, 46 και 47 ΠΚ, εζη- τήσαμεν διά της από I.S.75 αιτήσεώς μας, βάσει του αρθρ. 483 § 3 του ΚΠοινΔ, όπερ ορίζει ότι ο Εισαγγελεύς του Αρείου Πάγου δύναται να ζητήση την αναίρεσιν παντός βουλεύματος —άνευ διακρίσεως αν τούτο αποφαίνεται οριστικώς επί της κατηγορίας ή διατάσση περαιτέρω ανά- κρισιν ή είναι οιουδήποτε προδικαστικού ή παρεμπίπτοντος περιεχομέ­νου, αρκεί ότι ο νόμος δεν απαγορεύει ρητώς την αναίρεσιν — δηλών τούτο ενώπιον του γραμματέως του Αρείου Πάγου εντός της προθεσμίας της οριζομένης υπό του αρθρ. 479 § 2, εφαρμοζομένου εν προκειμένω.

Το προσβαλλόμενον βούλευμα, διά των παρ’ αυτού δεκτών ως άνω γενομένων επί του διαρκούς εγκλήματος και του τοιούτου χαρακτήρος του υπό του αρθρ. 134 ΠΚ προβλεπομένου εγκλήματος της εσχάτης προδοσίας, θέτει το Δικαστήριόν σας ενώπιον του θέματος των υπό των ποινικολόγων αποκαλουμένων διαρκών εγκλημάτων και της νομικής ορ- θότητος του χαρακτηρισμού ως διαρκούς του εγκλήματος του ειρημένου άρθρου. ->

διαρκές έγκλημα: Ο Ποινικός Κώδιξ ορίζει εν αρθρ. 17 ότι «ως χρόνος τελέσεως της πράξεως θεωρείται εκείνος καθ’ ον ο υπαίτιος ενήργησεν ή ώφειλε να ενεργήση, όντος αδιαφόρου του χρόνου καθ’ ον επήλθε το αποτέλεσμα». Ταύτα έχουν την έννοιαν ότι εις ας περιπτώσεις ο νόμος θεωρεί την εξακολουθούσαν εγκληματικήν δράσιν του υπαιτίου συνέχι- σιν της πραγματώσεως των συστατικών όρων του εγκλήματος, χρόνος τελέσεως αυτού θεωρείται ο όλος χρόνος της εγκληματικής δράσεως του υπαιτίου. Το εγκληματικόν αποτέλεσμα δεν μεταθέτει τον χρόνον τελέ­σεως της πράξεως εις τον χρόνον καθ’ ον τούτο επήλθεν. Ο ΠοινΚ θε­ωρεί το έγκλημα της παρανόμου κατακρατήσεως τελούμενον εφ’ όσον διαρκεί η κάθειρξις ή κατ’ άλλον τρόπον στέρησις της ελευθερίας κινή- σεως, ομοίως δε το έγκλημα της αρπαγής (322), εφ’ όσον διαρκεί η αποστέρησις του συλληφθέντος από της προστασίας της Πολιτείας, το αυτό δε και εις πλείστας όσας άλλας περιπτώσεις εγκλημάτων (αρθρ. 324, 327, 359, 187, 188, 195, 231, 414 κλπ. ΠΚ) το διαρκές των οποίων, υπό την άνω έννοιαν, συνάγεται σαφώς εκ των προβλεπουσών αυτά δια­τάξεων. Εκ τούτων προκύπτει ότι ο ΠοινΚ καίτοι δεν περιέχει ρητήν διάταξιν περί διαρκούς εγκλήματος θεσπίζει εγκλήματα επί των οποίων δέχεται διάρκειαν της προ τέλεσιν αυτών εγκληματικής δράσεως του υπαιτίου, η κρίσις δε περί εγκλήματός τίνος ως διαρκούς ή μη δέον να

349

βασίζεται εις την προβλέπουσαν αυτό διάταξιν και τον ορθόν λόγον. Σημειωθήτω ότι η πρακτική σημασία του εγκλήματος έγκειται, πλην άλλων, εις την παραγραφήν αυτού, ήτις δεν άρχεται εφ' όσον το έγ­κλημα συνεχίζεται τελούμενον (112), εις το τιμωρητόν της διαρκούσης της τελέσεως αυτού παρασχεθείσης συνδρομής (47 § 1), την εφαρμογήν του τυχόν θεσπισθέντος αυστηροτέρου νόμου ως και την εφαρμογήν των περί αυτοφώρου διατάξεων (242 ΚΠοινΔ).

Επί του ορισμού του «διαρκούς» εγκλήματος πλείστα όσα υπεστηρί- χθησαν υπό των ασχοληθέντων με τούτο ημεδαπών <αι αλλοδαπών επι­στημόνων. Παρ’ ημίν ο Ηλιόπουλος (Ποιν.δ, 1923, σ. 334) χαρακτηρίζει ως διαρκή εγκλήματα εκείνα των οποίων η τέλεσις δύναται να παραταθή επί χρόνον τινά συνεχή, εν πάση στιγμή του οποίου οι συστατικοί του εγκλήματος όροι δεν παύουσιν υφιστάμενοι. Ο Μπουρόπουλος (Ερμ. ΠοινΚ, αρθρ. 18 σ. 46) χαρακτηρίζει ως διαρκή εγκλήματα εκείνα εφ’ ων η πραγμάτωσις της αντικειμενικής υποστάσεως αυτών (όχι απλώς αι συνέπεια της τελειωθείης πράξεως) εξακολουθεί αδιακόπως επί τι χρονι- κόν διάστημα, μέχρις ου παύση είτε διά μεταγενεστέρας ενεργείας του δράστου είτε τρίτου ή και διά προσπαθείας του παθόντος, αναφέρεται δε εις την αρπαγήν, παράνομον κατακράτησιν, διατάραξιν οικιακής ειρή­νης, παραβίασιν της προς διατροφήν υποχρεώσεως, εγκατάλειψιν εγκυ- μονούσης, έκθεσιν, αντιποίησιν, σύστασιν και συμμορίαν, κατοχήν εκρη­κτικών υλών, παράνομον οπλοφορίαν, φυγοδικίαν, παράβασιν καθήκον­τος. Ο Χωραφάς (Ποιν. δ., εκδ. ζ ' 1964) λέγει εν § 40. I, ότι διαρκές έγ­κλημα είναι εκείνο επί του οποίου η προσβολή του εννόμου αγαθού παρατείνεται, εφ' όσον χρόνον εξακολουθεί και η διά της ενεργείας του δράστου δημιουργηθείσα κατάστασις, και εν σ. 146, ότι η αντικειμενική υπόστασις των διαρκών εγκλημάτων δεν περιλαμβάνει μόνον την παρα­γωγήν αλλά και την διατήρησιν της παρανόμου καταστάσεως. Υπό την εκδοχήν ταύτην η κλοπή είναι διαρκές έγκλημα τελούμενον εφ' όσον χρόνον ο κλέπτης συνεχίζει νεμόμενος το πράγμα. Εν τούτοις αμφισβή- τησις επί του στιγμιαίου του εγκλήματος της κλοπής ουδέποτε ηγέρθη. Ο αυτός συγγραγεύς εν Ποιν. δ., 1964, σ. 40, εξειδικεύων τον ορισμόν του διαρκούς εγκλήματος, επί συμμετοχής εις παράνομον κατακράτησιν, διδάσκει ότι η τέλεσις της κυρίας πράξεως, της συνιστώσης την αντι- κειμενικήν υπόστασιν του εγκλήματος, εξακολουθεί. Ο Ν. Ανδρουλάκης, εις την μελέτην του (εν ΠοινΧρ. ΙΕ ’ 326 επ.)* λέγει ότι το διαρκές έγκλημα είναι δυνατόν μόνον επί διαρκείας της εγκληματικής συμπερι­φοράς, ποτέ δε εκ μόνης της διαρκείας του εγκληματικού αποτελέσμα­τος, εν τούτοις όμως η διάρκεια του αποτελέσματος είναι δυνατόν να έχη μεγίστην σημασίαν διά την παραγωγήν διαρκούντος εγκλήματος, τούτο δε συμβαίνει επί των περιπτώσεων εκείνων, εφ’ ων ο δράστης δύ- ναται να άρη, να παύση το υπ' αυτού προκληθέν διαρκούν αποτέλεσμα, να επαναφέρη εν ειρηνική καταστάσει το υπ’ αυτού προσβληθέν έννο- μον αγαθόν, διότι όπου ο δράστης δύναται να παύση την διάρκειαν του αποτελέσματος, έχει εν τ ' αυτώ και την υποχρέωσιν και δη την ιδιαιτέ­ραν νομικήν υποχρέωσιν του αρθρ. 15 ΠΚ να προβή εις την παύσιν, η παράλειψις δε της υποχρεώσεως ταύτης έχει ως συνέπειαν να ακολουθή, την δ ι' ενεργείας ή παραλείψεως παραγωγήν του αποτελέσματος, άνευ

350

διακοπής, η παράλειψις της καταλύσεως αυτού, ήτοι την διάρκειαν της πράξεως του δράστου, υπό μορφήν μη γνησίας παραλείψεως, εφ’ όσον χρόνον και το αποτέλεσμα. Περαιτέρω ο συγγραφεύς διακρίνει τα διαρ­κή εγκλήματα εις εγκλήματα απλής διαρκούσης συμπεριφοράς — κατα- τάσσων εις αυτά τα εγκλήματα των αρθρ. 187, 188, 195, 231, 334, 414, 447 ΠΚ και την παράνομον οπλοφορ(αν και εκ των γνησίων εγκλημά­των παραλείψεως τα των αρθρ. 285, 294, 358, 359, 360, 409, 422 και 430 ΠΚ —και διαρκή εγκλήματα ως εκ της διαρκείας του αποτελέσματος— κατατάσσων εις αυτά τα εγκλήματα των αρθρ. 322, 324, 327, 173, 275, 282, 286, 306 ΠΚ και της λιποταξίας. Υπό την ως άνω εκδοχήν η κλοπή και η διγαμία πρέπει να είναι εγκλήματα διαρκούντα εφ' όσον χρόνον ο κλέπτης δεν αποδίδει εις τον ιδιοκτήτην το κλαπέν αντικείμενον και ο δίγαμος δεν μεριμνά διά την ακύρωσιν του γάμου. Διαρκές δε έγκλημα δέον να χαρακτηρίζεται και η σωματική βλάβη δΓ όσον χρόνον ο δρά­στης δεν παρέχει εις το θύμα του την ιατρικήν περίθαλψιν ή δύναται να τω παράσχη.

Ο Άρειος Πάγος εδέξατο διά μεν της υπ’ αριθ. 44/1957 αποφάσεώς του (ΠοινΧρ. Ζ ' 198) ότι επί διαρκών εγκλημάτων η εγκληματική ενέρ­γεια του υπαιτίου εξακολουθεί υφισταμένη εφ' όσον χρόνον παρατείνε- ται η προς τέλεσιν του εγκλήματος δράσις του εγκληματίου, διά δε της υπ’ αριθ. 328/1959 (ΠοινΧρ Γ 144) αποφάσεώς του, ότι χαρακτηριστικά του διαρκούς εγκλήματος είναι η επί χρόνον συνέχισις της πραγματώ- σεως των συστατικών της εννοίας του όρων — και δη παρά την εισαγ- γελικήν πρότασιν, διά της οποίας εξεφράζετο η γνώμη ότι επί διαρκών εγκλημάτων η προσβολή του αγαθού παρατείνεται εφ’ όσον χρόνον εξακολουθεί και η διά της ενεργείας του δράστου δημιουργηθείσα παρά­νομος κατάστασις —και διά της υπ’ αριθ. 166/1961 (ΠοινΧρ ΙΑ ' 399) αποφάσεώς του ότι το διαρκές έγκλημα τελείται διά μιας αξιοποίνου ενεργείας, διατηρουμένης επί μακρότερον χρόνον της εξ αυτού παρανό­μου καταστάσεως, εις την διατήρησιν της οποίας και την άρσιν αυτής τείνουν αι περαιτέρω ενέργειαι του υπαιτίου. Τα εγκλήματα εν όψει των οποίων ο Άρειος Πάγος απεφήνατο ως ανωτέρω υπήρξαν κατά σειράν το της λιποταξίας, το της εγκαταλείψεως εγκυμονούσης και το της πα- ραβάσεως του αρθρ. 29 § 5 εν συνδυασμώ προς το αρθρ. 84 § 4 του ν. 602/1915.

Εκ των αλλοδαπών ποινικολόγων (ους βλέπε εις την ως άνω μελέτην Ν. Ανδρουλάκη): Άλλος ορίζει ως διαρκή εγκλήματα εκείνα «εφ’ ων διά της αξιοποίνου εκουσίας ενεργείας δημιουργείται μια περαιτέρω δι- αρκούσα άδικος κατάστασις». Η ανθρωποκτονία είναι κατά τον ορισμόν τούτον, διαρκές έγκλημα. Άλλοι θεωρούν ως στοιχείον του διαρκούς εγκλήματος την υπό του δράστου διατήρησιν της εκ της εγκληματικής του συμπεριφοράς δημιουργηθείσης καταστάσεως ήτοι την παράλειψιν άρσεως των συνεπειών. Οι πλείστοι δέχονται ότι υφίσταται διαρκές έγ­κλημα όταν όχι μόνον η παραγωγή παρανόμου τινός καταστάσεωςε (αποτελέσματος) αλλά και η διατήρησίς της πληροί αδιακόπως περαιτέ­ρω την αντικειμενικήν υπόστασιν του οικείου εγκλήματος. Άλλοι υπο­στηρίζουν ότι διαρκές έγκλημα υπάρχει οσάκις η αντικειμενική υπό- στασις του εγκλήματος περιλαμβάνει όχι μόνον την παραγωγήν αλλά

351

και την διατήρησιν της παρανόμου καταστάσεως. Άλλος φρονεί ότι δι­αρκές έγκλημα συντρέχει εφ’ όσον η διατήρησις της παρανόμου κατα­στάσεως επάγεται, εν πλέον, μίαν αύξησιν της προσβολής του εννόμου αγαθού. Άλλος δέχεται ότι ο δράστης ανανεώνει την εγκληματικήν του βούλησιν και δράσιν, όταν σιγά επί του ερωτήματος μήπως πρέπει να θέ­ση τέρμα εις την παράνομον κατάστασιν. Τέλος άλλοι υποστηρίζουν ότι υπάρχει διαρκές έγκλημα όπου υπάρχει παρεμπόδισις ανακτήσεως της ελευθερίας και αποκαταστάσεως των πραγμάτων, άτινα ενέχουν, αφ’ εαυτών, την τάσιν προς αποκατάστασιν και όχι απλή διατήρησις διότι τότε η παράτασις της προσβολής είναι ισάξία προς την παραγωγήν της.

Κατά την τελευταίαν ταύτην θεωρίαν, ην ηκολούθησε το προσβαλλό- μενον βούλευμα, η κλοπή κυνός, πράγματος ενέχοντος αφ’ εαυτού την τάσιν προς ανάκτησιν της ελευθερίας του, είναι έγκλημα διαρκές, τελού- μενον εξακολουθητικώς και συνεχώς εφ’ όσον χρόνον ο κλέπτης εμπο­δίζει διά θετικών ενεργειών την κίνησιν προς επιστροφήν του εις την οικίαν του αφέντου του.

Εκ των ανωτέρω δήλον καθίσταται το λίαν δυσχερές και παρακεκιν- δυνευμένον της επιλύσεως του ζητήματος αν έγκλημά τι είναι ή ου δι­αρκές με γνώμονα την εν τη επιστήμη ως άνω πολυγνωμίαν επί του δι­αρκούς εγκλήματος.

Το έγκλημα της εσχάτης προδοσίας: Το υπό του αρθρ. 134 ΠΚ προβλε- πόμενον έγκλημα της εσχάτης προδοσίας δεν απησχόλησε, καθ’ όσον ηδυνήθημεν να πληροφορηθώμεν, την παρ’ ημίν επιστήμην και νομολο­γίαν, καθ’ όσον αφορά τον χαρακτηρισμόν του ως διαρκούς ή μη. Εξ άλλου το γράμμα του αρθρ. I του Δ ' ψηφίσματος της Ε ' Αναθεωρητι­κής Βουλής των Ελλήνων, όπερ ορίζει ότι «Το στασιαστικόν κίνημα της 21ης Απριλίου 1967, έργον ομάδος αξιωματικών, και η εκ τούτου προελθούσα κατάστασις μέχρι της 23ης Ιουλίου 1974, απετέλεσε πραξι­κόπημα, δ ι’ ου εσκοπείτο ο σφετερισμός της εξουσίας και των κυριαρ­χικών δικαιωμάτων του Λαού. Αι εξ αυτών απορρεύσασαι Κυβερνήσεις ήσαν Κυβερνήσεις βίας», δεν συνηγορεί ποσώς υπέρ της εκδοχής ότι διά του άνω άρθρου κατέστη διαρκές το διαπραχθέν την 21ην Απριλίου 1967 έγκλημα της εσχάτης προδοσίας. Η εν τη Βουλή συζήτησις (Πρα­κτικά συνεδριάσεως ΙΖ ' 14.1.1975) εν όψει των υπό του αρχηγού της ΕΚ.ΝΔ. και του Προέδρου του ΠΑ.ΣΟ.Κ. τεθέντων ερωτημάτων — αν οι αναλαβόντες έργα μέλους του Υπουργικού Συμβουλίου κλπ. εις τας Κυ­βερνήσεις της δικτατορίας ευθύνωνται ή ου ως οι πρωταίτιοι, ήτοι ως συνεργοί εις διαπραχθέν έγκλημα εσχάτης προδοσίας, εκ μόνης της υπό τούτων αναλήψεως αξιώματος εις τας ειρημένας Κυβερνήσεις —και των υπό των αυτών αρχηγών διατυπωθεισών απόψεων — ότι διά του ως άνω άρθρου (όπερ είχε ψηφισθή εις προηγουμένην συνεδρίασιν) εχαρακτη- ρίσθη το πραξικόπημα ως διαρκές, εκ τούτου δε περιλαμβάνονται και πάντες οι αναλαβόντες αξιώματα εις τας Κυβερνήσεις της δικτατορίας— δεν καταλείπει αμφιβολίαν τινά όχι μόνον ότι διά του ως άνω άρθρου δεν θεσπίζεται ως ιδιώνυμον έγκλημα η ανάληψις αξιώματος εις τας Κυβερνήσεις της δικτατορικής περιόδου καθ’ εαυτήν, περί ου υπήρξεν ομοφωνία των κομμάτων, αλλά και περί του ότι το ειρημένον άρθρον δεν θεσπίζει άλλον κανόνα ουσιαστικού ποινικού δικαίου ως ο χαρα­

352

κτηρισμός του διαπραχθέντος την 21ην Απριλίου 1967 εγκλήματος της εσχάτης προδοσίας ως εγκλήματος διαρκούς, ήτοι εξακολουθητικός και αδιακόπως τελουμένου μέχρι της 23ης Ιουλίου 1974. Επανειλημμένη και ρητή υπήρξε, κατά την συζήτησιν, η δήλωσις του Υπουργού της Δικαι­οσύνης, ην απεδέξατο η Βουλή, ότι το άνω άρθρον του ψηφίσματος δεν θεσπίζει το διαρκές του εγκλήματος της εσχάτης προδοσίας, εις τα δι­καστήρια δε απόκειται ν ’ αποφανθώσι, βάσει των ισχυάντων κατά την τέλεσιν του εγκλήματος νόμων, περί του διαρκούς ή μη αυτού.

Το αντίθετον άλλως, ήτοι ο διά του άνω άρθρου χαρακτηρισμός του ειρημένου εγκλήματος ως διαρκούς, πλην του ότι θ ’ απετέλει αναγνώρι- σιν υπό της Εθνικής Αντιπροσωπείας ότι το εν λόγω έγκλημα δεν είναι διαρκές κατά την προβλέπουσαν αυτό διάταξιν, θα εσήμαινεν επίσης θέ- σπισιν ποινικής διατάξεως αναδρομικής ισχύος, αντικειμένην και προς το Σύνταγμα και προς το αρθρ. 7 § 1 της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως διά την προστασίαν των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευ­θεριών του 1950, δεσμευτικήν διά την Ελλάδα, εκ τούτου δε θα ανέκυπτε ζήτημα ισχύος αυτής έστω και συνταγματικής δυνάμεως.

Σκοπός του ως άνω άρθρου του Ψηφίσματος ήτο η διακήρυξις ότι το κίνημα της 21ης Απριλίου 1967 υπήρξε πραξικόπημα, ήτοι εστερείτο των στοιχείων της εξεγέρσεως εκείνης εις την οποίαν ανήκει ο νομικός χαρακτηρισμός της δημιουργικής δικαίου επαναστάσεως (διακήρυξις δι- απιστωτική της νομικής μορφής του κινήματος), και παρέμεινε πραξικό­πημα μέχρι της 23ης Ιουλίου 1974, ότε ανετράπη το δι' αυτού εγκατα- σταθέν εις την χώραν καθεστώς, ήτοι έκνομος κατάστασις μη μετασχη- ματισθείσα εις πηγήν δικαίου. Το δεύτερον τούτο αναχωρεί από την αν- τίληψιν ότι η επιτυχία οιασδήποτε βιαίας εξεγέρσεως δεν είναι καθ' εαυτήν ικανή να προσδώση εις αυτήν τον χαρακτήρα «της επικρατησά- σης επαναστάσεως», μόνης δημιουργικής δικαίου, απαιτουμένης προς τούτο και της ρητής αναγνωρίσεως υπό του λαού των υπ’ αυτής τεθέν- των κανόνων, ως τοιούτων ανταποκρινομένων προς τον ουσιαστικόν σκοπόν του δικαίου και εκ τούτου αναγκαίων και υποχρεωτικών, και περιέχει διακήρυξιν του Ελληνικού Λαού, εκφραζομένην διά των νομί­μων αντιπροσώπων του, των αναδειχθέντων διά της πρώτης μετά την 21ην Απριλίου 1967 ελευθέρως εκδηλωθείσης ετυμηγορίας του, περί μη αναγνωρίσεως των τεθέντων κανόνων ως δημιουργικών δικαίου.

Εκ του αρθρ. 134 ΠΚ δεν δύναται, κατά την γνώμην μας, να συναχθή το διαρκές του εγκλήματος της εσχάτης προδοσίας. Το έγκλημα τούτο τελειούται διά μόνης της κατά το αρθρ. 42 § 1 ΠΚ αποπείρας του δρά­στου ν ' αποστερήση τον Βασιλέα ή τον ασκούντα την βασιλικήν εξου­σίαν της εκ του Συντάγματος εξουσίας αυτού ή να παρακωλύση τινά εξ αυτών από της ασκήσεως της εκ του Συντάγματος εξουσίας αυτού ή να εξαναγκάση εις επιχείρησιν πράξεως απορρεούσης εκ της εξουσίας αυ­τού ή να μεταβάλη το πολίτευμα του Κράτους ή να μεταβάλη την νόμι­μον της διαδοχής του θρόνου τάξιν, διά βίας σωματικής ή δ ι' απειλών τοιαύτης. Την απόπειραν δηλονότι του εγκλήματος τούτου ανήγαγεν ο νομοθέτης εις αυτοτελές έγκλημα. Η αποπεράτωσις του εγκλήματος δεν συνιστά τέλεσιν του εγκλήματος, τετελεσμένου ήδη από του χρόνου της αποπείρας αλλά παρατείνει τον χρόνον τελέσεως της απόπειρας ώστε να

353

περιλάβη ως συνεργούς του εγκλήματος τους μέχρ’ις αυτής (της αποπε- ρατώσεως) παρααχόντας συνδρομήν εις τον δράστην, κατά την λογικήν έννοιαν των εν τω σχεδίω του ΠοινΚ αναγραφομένων άτι το «έγκλημα της εσχάτης προδοσίας είναι επίσης τετελεσμένον όταν ο δράστης πρα- γματώση τον επιδιωκόμενον σκοπόν». Επί εγκλήματος όμως τετελεσμέ­νου διά μόνης της επιχειρήσεως πράξεως περιεχούσης αρχήν εκτελέσε- ως αυτού, χρονική διάρκεια αυτού πέραν του χρόνου της εν τω. εξωτερι­κά) χρόνω εκδηλώσεως της εγκληματικής βουλήσεως, και εις την περί- πτωσιν ουσιαστικής τελειώσεως αυτού, πέραν του χρόνου της ουσιαστι­κής τελειώσεως, ου μόνον δεν ευρίσκει έρεισμα εις το άνω άρθρον ή έτερον του ΠοινΚ, αλλά είναι επίσης εκτός νοήσεως και λογικής. Διότι το όπερ νοείται εις το έγκλημα της παρανόμου κρατήσεως, την αντικει- μενικήν υπόστασιν του οποίου συνιστά η υπό τους όρους της προβλε- πούσης αυτό διατάξεως στέρησις της ελευθερίας της κινήσεως τινός διά καθείρξεως ή κατ’ άλλον τρόπον, ήτοι η εξακολούθησις του εγκλήμα­τος εφ’ όσον συνεχίζεται η στέρησις, δεν νοείται επί του εγκλήματος της εσχάτης προδοσίας, την αντικειμενικήν υπόστασιν του οποίου πλη­ροί η απόπειρα στερήσεως ή παρακωλύσεως κλπ. του ανωτάτου άρχον- τος των εξουσιών του, ήτοι εγκληματική δράσις κατά κανόνα στιγμιαία. Ουδέ προσδίδει εις το έγκλημα τούτο αλλοίαν μορφήν η αποπεράτωσις αυτού ώστε να ισχύουν διάφορα των ισχυόντων επί της εις αυτοτελές έγκλημα αναγομένης υπό του νόμου αποπείρας αυτού. Και εις την περί- πτωσιν ταύτην η αποδοθησομένη εις τον υπαίτιον κατηγορία δέον να είναι η της αποπείρας τελέσεως αυτού. Η επιβλητέα ποινή είναι η υπό του αρθρ. 134 ΠΚ προβλεπομένη, και δεν δύναται να γίνη λόγος περί της περατώσεως του εγκλήματος είτε εν τη επιμετρήσει της ποινής είτε προς υποστήριξιν υποχρεώσεως του δράστου να επαναφέρη την προτέ- ραν κατάστασιν νομιμότητος και νέου εγκλήματος αυτού, αποτελούντος ενιαίον σύνολον μετά του προηγουμένου, εις την περίπτωσιν παρεμπο- δίσεως των περαιτέρω αποτελεσμάτων του αρχικού εγκλήματος. Και ίνα ομιλήσωμεν μάλλον συγκεκριμένως, με βάσιν το παραπέμπον εις δίκην επί εσχάτη προδοσία τους πρωταιτίους τους πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967 υπ’ αριθ. 414/1975 βούλευμα του Συμβουλίου των εν Αθή- ναις Εφετών, πως είναι δυνατόν να νοηθή λογικώς ότι οι πρωταίτιοι του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967 καθ’ εκάστην ημέραν από της ημερομηνίας ταύτης και μέχρι της 23ης Ιουλίου 1974 κατελάμβανον διά των εξουσιαζομένων παρ' αυτών στρατιωτικών μονάδων καίρια δημό­σια κτίρια της χώρας, διέκοπτον τας τηλεπικοινωνίας, μετέδιδον διά του ραδιοφώνου αναληθούς περιεχομένου μήνυμα του Βασιλέως περί κηρύ- ξεως της Χώρας εις κατάστασιν πολιορκίας, κατέλυον την Κυβέρνησιν Π. Κανελλοπούλου, περιεκύκλωναν την διαμονήν του Βασιλέως και απεμόνωναν αυτόν από τον Πρόεδρον, και τα μέλη της Κυβερνήσεως ως και την ανωτάτην ηγεσίαν των Ενόπλων* Δυνάμεων, εστέρουν τον Βασι­λέα, δΓ απειλής εμφυλίου πολέμου και αιματοχυσίας, των συνταγματι­κών εξουσιών αυτού προς σύγκλησιν των εκλογέων δ ι' εκλογήν Βουλής και σύγκλησιν αυτής, παρεκώλυον τον Βασιλέα προς άσκησιν της εξου­σίας του διορισμού Κυβερνήσεως, απεπειρώντο να εξαναγκάσουν αυτόν προς διορισμόν στρατιωτικής Κυβερνήσεως υπό τον Σπαντιδάκην και

354

εξηνάγκαζον αυτόν εις τον διορισμόν Κυβερνήσεως υπό Πρόεδρον τον Κ. Κόλλιαν, μη όντα της εκλογής του, και μετέβαλον το πολίτευμα του Κράτους από βασιλευομένην Δημοκρατίαν εις το καθεστώς της 21ης Απριλίου 1967, εγκαθιδρύοντες Κυβέρνησιν μη στηριζομένην εις την εμπιστοσύνην της Βουλής; Και πως είναι δυνατόν να νοηθή ότι πάντες οι κατά την ειρημένην επταετή περίπου χρονικήν περίοδον αναλαβόντες υπουργικά και παραπλήσια αξιώματα εις τας Κυβερνήσεις της περιόδου ταύτης, διά μόνης της υπό τούτων αναλήψεως των αξιωμάτων, παρέσχον συνδρομήν εις τους διαπράξαντας το έγκλημα της εσχάτης προδοσίας κατά την τέλεσιν των άνω πράξεων αυτού; Ταύτα δεν αντιστρατεύονται μόνον τον νόμον αλλά και την κοινήν λογικήν, εν ταυτώ παραγνωρίζουν την ανάγκην της υπό οιασδήποτε συνθήκας συνεχίσεως της ζωής του Έθνους.

Οι ανωτέρω λόγοι είναι εκείνοι διά τους οποίους παρ’ ημίν ουδείς ποτέ υπεστήριξε το διαρκές του εγκλήματος της εσχάτης προδοσίας, και επίσης εκείνοι διά τους οποίους, εις τας Χώρας η νομοθεσία των οποίων περιέχει αντίστοιχον διάταξιν προς την του αρθρ. 134 ΠΚ, το έγκλημα τούτο δεν θεωρείται διαρκές (βλ. την εν τη δικογραφία γνωμοδύτησιν του καθηγητού του ποινικού δικαίου του Πανεπιστημίου του Φράϊμ- πουργκ της Δυτ. Γερμανίας και Διευθυντού του Ινστιτούτου Max-Planck διά το Αλλοδαπόν και Διεθνές Ποιν. Δίκαιον Hans Heinrich Jescheck).

Άλλως η υπό της Βουλής περιληφθείσα τελεσιδίκως εις το υπό ψήφι- σιν νέον Σύνταγμα διάταξις, καθ’ ην «Εις ουδένα επιτρέπεται ο καθ' οιονδήποτε τρόπον σφετερισμός της Λαϊκής κυριαρχίας και των εκ ταύ­της απορρεουσών εξουσιών. Η παράβασις διώκεται άμα τη αποκαταστά- σει της νομίμου εξουσίας, αφ’ ης άρχεται και η παραγραφή του εγκλή­ματος», αποτελεί την απόδειξιν της υπό του συνταγματικού νομοθέτου αναγνωρίσεως ότι το έγκλημα της εσχάτης προδοσίας, και εις την περί- πτωσιν ουσιαστικής τελέσεώς του, δεν είναι διαρκές εν τη εννοία της εξακολουθητικής και συνεχούς τελέσεως αυτού καθ’ όλον το διάστημα καθ' ό ο υπαίτιος εσφετερίσθη την εξουσίαν, διότι εάν τούτο εθεμελιού- το επί του προβλέποντος το έγκλημα τούτο άρθρ. 134 ΠΚ ή άλλων δια­τάξεων της κειμένης νομοθεσίας ουδείς λόγος υπήρχε να θεσπισθή ως έγκλημα ο σφετερισμός της λαϊκής κυριαρχίας και να καθορισθή το σημείον ενάρξεως του χρόνου της παραγραφής αυτού.

Κατά ταύτα αποφηνάμενον το προσβαλλόμενον βούλευμα ότι το δια­πραχθέν την 21ην Απριλίου 1967 έγκλημα της εσχάτης προδοσίας έλαβε την μορφήν διαρκούς εγκλήματος, εξακολουθητικώς και συνεχώς τελου- μένου μέχρι της 23ης Ιουλίου 1974, εκ της υπό των υπαιτίων παρεμπο- δίσεως της αποκαταστάσεως της προτέρας καταστάσεως, και βάσει τού­του επιλύσαν την μεταξύ του Εισαγγελέως και ανακριτού διαφωνίαν υπέρ της γνώμης ότι οι αναλαβόντες υπουργικά κλπ. αξιώματα εις τας μετά την τέλεσιν του εγκλήματος Κυβερνήσεις είναι ποινικώς διωκτέοι κατά τα άρθρ. 46 και 47 ΠΚ, ως παρασχόντες εις τους υπαιτίους συν­δρομήν κατά την τέλεσιν αυτού, υπό την δεκτήν γενομένην παράτασιν του χρόνου αυτής, παρεβίασε τας προειρημένας διατάξεις 15, 17, 46, 47 και 134 ΠΚ, δ ι’ ο και

355

προτείνωόπως το δικαστήριόν σας αναιρέση το βούλευμα και περαιτέρω αποφαν- θή ότι δεν συντρέχει περίπτωσις διενεργείας ανακρίσεως επί της μηνύ- σεως του Α. Λυκουρέζου κατά των αναλαβόντων αξιώματα μελών του Υπουργικού Συμβουλίου κλπ. εις τας Κυβερνήσεις της δικτατορίας, ως μη προβλεπομένης υπό τίνος νόμου ως αξιοποίνου της αναλήψεως των αξιωμάτων τούτων, αναπεμπομένης της υποθέσεως εις τον ανακριτήν διά τα περαιτέρω νόμιμα.

Επειδή συμφώνως προς το άρθρ. 134 § 1 Ποινικού Κώδικος — ενηρμονισμένον προς το κατά τον χρόνον θεσπίσεώς του ισχύον πολίτευμα της βασιλευομένης Δημοκρατίας, μη όμως απολέσαν την νομικήν ενέργειάν του, μετά την εσχάτως επελθούσαν μεταβολήν του ρηθέντος πολιτεύματος, ως προς τας υπό το κράτος του γενομέ- νας προσβολάς των κατά το προϊσχύσαν Σύνταγμα του 1952 ανη- κουσών εις τον Βασιλέα εξουσιών — το έγκλημα της εσχάτης προ­δοσίας, μίαν των μορφών του οποίου κολάζει το εν αρχή άρθρον, συνίσταται: Α) εις την απόπειραν της δ ι’ οιουδήποτε τρόπου απο- στερήσεως του Βασιλέως ή του ασκούντος την βασιλικήν εξουσίαν της εκ του συντάγματος εξουσίας αυτού, και Β) εις την διά βίας σωματικής ή απειλών τοιαύτης απόπειραν: α) παρακωλύσεως τινός των προειρημένων (Βασιλέως ή ασκούντος την βασιλικήν εξουσίαν) από της ασκήσεως της εκ του Συντάγματος εξουσίας αυτού ή εξα­ναγκασμού εκατέρου τούτων εις επιχείρησιν πράξεως απορρεούσης εκ της εξουσίας ταύτης, β) μεταβολής του πολιτεύματος του Κρά­τους, ή γ) μεταβολής της νομίμου τάξεως διαδοχής του θρόνου. Εκ της ανωτέρω διατυπώσεως σαφώς συνάγεται, ότι, κατά την νομοθε- τικήν αντίληψιν, η εγκληματική ενέργεια του δράστου εξαντλείται διά της αποπείρας τελέσεως, πολύ δε μάλλον διά της τελέσεως μιας των προεκτεθεισών πράξεων, ήτοι αποστερήσεως του Βασιλέως ή του ασκούντος την βασιλικήν εξουσίαν της εκ του Συντάγματος εξουσίας αυτών, παρακωλύσεως τούτων από της ασκήσεως της αυ­τής εξουσίας κλπ., ενώ η μετά ταύτα προκύπτουσα κατάστασις, ου- δεμιάς εν τω νόμω μνείας περί ταύτης γενομένης, αποτελεί συνέπει­αν απλήν και ουχί παράτασιν της εγκληματικής ενεργείας, εχούσης ήδη τελειωθή και αποπερατωθή νομικώς κατά την στιγμήν της απο­πείρας τελέσεως ή και της τελέσεως τινός των πρόσθεν ειδικωτέρων πράξεων. Τούτων δοθέντων το περί ου πρόκειται έγκλημα φέρει τα γνωρίσματα του στιγμιαίου, αναλισκόμενον άμα τη τελέσει ή τη αποπείρα τελέσεως μιας των προδιαληφθεισών πράξεων, εξ ων, στοιχειούται η κατ’ αντικείμενον υπόστασίς του, και ως εκ τούτου η εν μεταγενεστέρω χρόνω παρεχομένη εις τον δράστην συνδρομή, ουδόλως πληρούσα τους όρους των άρθρ. 46 και 47 ΠΚ προϋποθέ­τοντας έγκλημα μη εισέτι τελεσθέν ή ον εν τω τελειούσθαι δεν απο­τελεί αξιόποινον συνέργειαν εν τη εννοία των άρθρων τούτων. Εν­τεύθεν συνέπεται ότι και η μετά την πραγματοποιηθείσαν μεταβο­λήν, την συνιστώσαν την εγκληματικήν ενέργειαν της εσχάτης προ­

356

δοσίας συμμετοχή εις τας κατ' ακολουθίαν της μεταβολής ταύτης και εν συνεχεία σχηματισθείσας κυβερνήσεις δεν συνιστώ συνέργει­αν αξιοτιμώρητον εις το ρηθέν έγκλημα, καθ' όσον η ούτω παρεχο- μένη συνδρομή εις τον ή τους δράστας του εγκλήματος τούτου δεν είναι προγενεστέρα ή τουλάχιστον σύγχρονος της εγκληματικής πράξεως αυτών. Η άποψις, καθ’ ην, ως εκ της παρεμβολής του από 15/18.1.1975 Δ ' ψηφίσματος της Ε ' Αναθεωρητικής Βουλής, άλλως έχει το πράγμα αναφορικώς προς το πραξικόπημα της 21.4.1967 και την εκ τούτου απορρεύσασαν κατάστασιν, δεν ευσταθεί διότι το ψή­φισμα τούτο, ^αθώς και εκ των επ ’ αυτού εις την Βουλήν συζητή­σεων δείκνυται, περιωρίσθη απλώς να χαρακτηρίση ως παράνομον την κατάστασιν, ήτις προέκυψεν εκ της κατά την 21.4.1967 εγκλη­ματικής δράσεως των πραξικοπηματιών, και τούτο προς αποκλει­σμόν της εξ οιασδήποτε απόψεως δημιουργίας λόγου άρσεως του αδίκου ή του αξιοποίνου της πράξεως αυτών (εσχάτης προδοσίας), ουδαμώς δε απέβλεψεν εις το να καταστήση το υπό των ιδίων τότε πραχθέν και έκτοτε αποπερατωθέν έγκλημα της εσχάτης προδοσίας, εις τρόπον ώστε, τούτου συνεχιζομένου και μεταγενεστέρως, να νοή- ται συμμετοχή εις αυτό υπό την μορφήν συνεργίας απάντων των λαβόντων μέρος εις τας μετέπειτα και μέχρι της 23.7.1974 σχηματι- σθείσης Κυβερνήσεως ή άλλα αξιώματα κατά το αυτό διάστημα αναλαβόντων προσώπων. Κατ’ ακολουθίαν, δεχθέν το Συμβούλιον των εν Αθήναις Εφετών, καθ’ α εκ του προσβαλλομένου βουλεύμα- τός του δείκνυται, ότι αι διά των δύο από 23.. 1.1975 και 27.1.1975 μηνύσεων υποβληθεισών της πρώτης υπό των X. Ροκοφύλλου, Σ. Νέ- στορος και Ε. Βερυβάκη και της δευτέρας υπό του Α. Λυκουρέζου, αποδιδόμενοι εις τους καταμηνυθέντας ενέργειαι, εφ’ αις διά της υπ’ αριθ. 20/1975 αποφάσεώς των αυτών Εφετών Αθηνών, εν ολο- μελεία και συμβουλίω συνελθόντων, απεφασίσθη η άσκησις ποινι­κής διώξεως και συγκεκριμένως η παρ’ εκείνων (καταμηνυθέντων) ανάληψις και άσκησις, από της 21.4.1967 μέχρι της 23.7.1974, διαφό­ρων αξιωμάτων, ως τα του Πρωθυπουργού, Υπουργού, Υφυπουργού κλπ., αποτελεί αξιόποινον συνέργειαν εις το παρά των δραστών της πραξικοπηματικής μεταβολής της 21.4.1967 φερόμενον ως πραχθέν έγκλημα της εσχάτης προδοσίας του άρθρ. 134 § 1 ΠΚ, υπό την έν­νοιαν της εις τούτους ουτωσί παροχής συνδρομής προς διατήρησιν της εκ του πρόσθεν πραξικοπήματος δημιουργηθείσης παρανόμου καταστάσεως, του ρηθέντος εγκλήματος θεωρουμένου ως αδιακόπως συνεχιζομένου καθ’ όλον το από 21.4.1967 έως και της 23.7.1974 χρονικόν διάστημα εκ μόνου του γεγονότος ότι κατά το διάστημα τούτο η τοιαύτη παράνομος κατάστασις εξηκολούθησεν αδιαπτώτως υφισταμένη τη βουλήση των δραστών του πραξικοπήματος και άλ­λων, επί τούτοις δε και κατόπιν εκδηλωθείσης κατ’ άρθρ. 247 § 1 ΚΠοινΔ, υπό του εφέτου ανακριτού διαφωνίας, φρονούντος ότι αι πρόσθεν ενέργειαι των μηνυθέντων προσώπων, του εγκλήματος της εσχάτης προδοσίας των πραξικοπηματιών τελεσθέντος και αποπε-

357

ρατωθέντος την 21.4.1967, δεν έφερον τον χαρακτήρα, ως μεταγενέ­στεροι της τελέσεως και τελειώσεώς του, της αξιοποίνου συνεργα­σίας εις αυτό, ως και εκ τούτου μη ενδόσαντος εις την προς ανά- κρισιν παραγγελίαν του Εισαγγελέως Εφετών Αθηνών, αποφανθέν υπέρ της γνώμης του τελευταίου τούτου, υπέρ του οποίου και ήρε την ανακύψασαν διαφωνίαν, εσφαλμένως ηρμήνευσε και εφήρμοσε τας ουσιαστικός ποινικός διατάξεις των αρθρ. 46, 47 και 134 ΠΚ και αναιρετέον ούτω το προσβαλλόμενον βούλευμα κατέστησε, κατά τον εκ του άρθρ. 484 § 1 στοιχ. β ' ΚΠοινΔ μοναδικόν, βάσιμον δε λόγον της υπό του Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου εμπροθέσμως και προσηκόντως ασκηθείσης αναιρέσεως, νομίμως ενώπιον της Ολομελείας παραπεμφθείσης διά κοινού πρακτικού των Προέδρου και Εισαγγελέως του Δικαστηρίου τούτου. —(Αναιρείται το υπ’ αριθ. 3SS/197S βούλευμα του Συμβουλίου των εν Αθήναις Εφετών).

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ: Η διάρκεια της εσχάτης προδοσίας

Η διάκρισις μεταξύ «διαρκούς» και «στιγμιαίου» εγκλήματος διή- γεν επί πολύν χρόνον μίαν εσκιασμένην και, θα έλεγον, κονιορτο­βριθή ύπαρξιν εις κάποιαν γωνίαν του δογματικού οικοδομήματος των εννοιών του ποινικού δικαίου. 'Οταν, πριν από αρκετά έτη, ασχολούμενος με άλλον, ευρύτερον κύκλον θεμάτων, προσέκρουσα επί του «διαρκούς» και του «στιγμιαίου» εγκλήματος, δεν εύρισκέ τις περί αυτών ειμή δύο-τρεις γραμμάς εις τα μεγάλα εγχειρίδια του Γενικού Μέρους- ως εκ τούτου ησθάνθην την ανάγκην να εργασθώ πρωτοτύπως πως διά να διασαφήσω ολίγον, όσον ηδυνάμην, το πρά­γμα με αποτέλεσμα μίαν μικράν μελέτην «επί του προσδιορισμού της εννοίας του διαρκούς εγκλήματος». 'Εχουν, όμως, ως φαίνεται, και αι νομικαί έννοιαι την μοίρα των! Ποίος να το έλεγεν, ότι η «σχολαστική» αύτη διάκρισις θα απησχόλει και θα συνεκίνει ένα ολόκληρον λαόν, θα ανεφέρετο εις πηχιαίους τίτλους των καθημερι­νών εφημερίδων, θα ανερριχάτο εν είδει κυρίου θέματος πολιτικής διαμάχης και —το σπουδαιότερον— θα προσελάμβανε χαρακτήρα νομικού διαύλου, μέσω του οποίου θα ώφειλον κατά βαρύνοντα λό­γον να διοχετευθούν τα περί δικαίου και αδίκου συναισθήματα του ταλαιπωρημένου λαού των Ελλήνων. Το τελευταίον τούτο αξίζει, βεβαίως, ιδιαιτέρας τινός σκέψεως. Προηγουμένως, όμως, ας ενθυ- μηθώμεν ωρισμένα στοιχειώδη δεδομένα της εν θέματι διακρίσεως.

Εάν ο Α πυροβολήση τον Β και τον φονεύση, η εγκληματική του συμπεριφορά εξηντλήθη, διήρκεσε μόνον μία στιγμήν, ήτο «στιγμι­αία»». Εάν, όμως, ο χειροδύναμος Γ συλλάβη διά των χειρών του τον Δ και τον κρατήση, ας είπωμεν επί τρεις ώρας, παρεμποδίζων δΓ οιονδήποτε λόγον την διαφυγήν του, η εγκληματική του συμπε­

358

ριφορά διήρκει καθ' όλον αυτόν τον χρόνον, το έγκλημά του («πα­ράνομος κατακράτησις») υπήρξε «διαρκές». Υπάρχουν εγκλήματα, τα οπο(α, ως εκ της φύσεώς των, είναι πάντοτε «διαρκή» —τούτο συμβαίνει ακριβώς με την παράνομον κατακράτησιν. Η διάρκειά της δύναται να. προσλάβη δύο μορφάς: Είτε, όπως είδομεν ανωτέρω, η ενεργός συμπεριφορά του δράστου διαρκεί επί τι χρονικόν διάστημα, είτε όμως, συνηθέστερον, ο δράστης παύει να ενεργή αφ ' ης δημι- ουργήση την οικείαν παράνομον κατάστασιν, η δε εγκληματική του συμπεριφορά διαρκεί υπό μίαν άλλην μορφήν, εκείνην της παραλεί- φεως: Κλειδώνει το θύμα του εις εν δωμάτιον και εν συνεχεία παρα­λείπει να του ανοίξη. Η παράλειψις αυτή, δέχονται όλοι, ισοδύναμε! με την ενέργειαν του κλεισίματος, είναι ισάξια μαζί της, δηλαδή έχει την ιδίαν απαξίαν με αυτήν — διά ποίον λόγον, θα το ίδωμεν μετ’ ολίγον.

Υπάρχουν πάλιν άλλα εγκλήματα, τα οποία ποτέ δεν «διαρκούν» και, επομένως, είναι πάντοτε «στιγμιαία». Ό τ ι αύτη είναι η περί- πτωσις της ανθρωποκτονίας, την οποίαν ανεφέραμεν προηγουμένως, ή της φθοράς ξένης ιδιοκτησίας, είναι εύκολον να το αντιληφθή τις. Το αυτό, όμως, ισχύει και διά την κλοπήν και τούτο δεν είναι πλέον αυτονόητον. Διατί —θα ηρώτα τις— να μη διαρκή και η κλοπή όσον χρόνον ο κλέπτης κατακρατεί το ξένον πράγμα και δεν το επιστρέφει; Διότι, είναι η απάντησις, αυτού του είδους η παρά- λειψις δεν ημπορεί να είναι κλοπή, να πληροί δηλαδή τους όρους της περιγραφής της κλοπής εν τω νόμω (την «αντικειμενικήν υπόστα- σιν» της κλοπής). Κλοπή είναι η αφαίρεσις ξένου κινητού πράγματος επί σκοπώ παρανόμου ιδιοποιήσεως και η διατήρησις, η μη επι­στροφή του κλοπιμαίου, επ ’ ουδενί λόγω δύναται να χαρακτηρισθή ως «αφαίρεσις».

Υπάρχουν, τέλος, άλλα εγκλήματα, τα οποία, καίτοι κατά κανόνα είναι «στιγμιαία», δημιουργούν εκ πρώτης τουλάχιστον όψεως την εντύπωσιν, ότι ενδέχεται, κατ’ εξαίρεσιν, να εμφανισθούν και ως «διαρκή». Παράδειγμα η σωματική βλάβη και η εξύβρισις. Ο Α δί­δει δηλητήριον εις τον Β και του προκαλεί μίαν σοβαράν ασθένει­αν. Αν έχει το αντίδοτον εις τα θυλάκιά του, ερωτάται, διαρκεί η σωματική βλάβη όσον και η ασθένεια; Ο Γ αναρτά εις τινα τοίχον «πλακάτ» υβριστικόν διά τον Δ. Διαρκεί η εξύβρισις όσον χρόνον το αφήνει ανηρτημένον;

Πριν, όμως, αναζητήσωμεν την απάντησιν εις τα ερωτήματα ταύ- τα, ας ενθυμηθώμεν, ποία είναι η πρακτική αξία της διακρίσεως με­ταξύ «διαρκούς» και «στιγμιαίου» εγκλήματος. Δεν είναι και μικρά. Η παραγραφή λ.χ. επί των «διαρκών» εγκλημάτων αργεί να αρχίση— αρχίζει μόνον αφ ' ης παύση η παράνομος κατάστασις. Ό σον «διαρκεί» το έγκλημα χωρεί άμυνα κατά του δράστου του και — ο λόγος, εις ον «διαρκές» και «στιγμιαίον» οφείλουν την σημερινήν διασημότητά των — είναι δυνατόν να τιμωρηθή τις ως συμμέτοχος εις αυτό, εφ’ όσον βοηθεί τον δράστην ή συμπράττει μετ’ αυτού εις

359

την διατήρησιν της παρανόμου καταστάσεως. Ειδικώτερον, αντιθέ- τως προς ό,τι συνέβαινε κατά το προϊσχύσαν δίκαιον, σήμερον δύ- ναται να τιμωρηθή ως συνεργός εις τι έγκλημα μόνον εκείνος ο οποίος παρέχει συνδρομήν εις τον αυτουργόν προ ή κατά την τέλε- σίν του, όχι δε και εκείνος ο οποίος τον συντρέχει μετά. Με την τελείωσιν λοιπόν ενός «στιγμιαίου» εγκλήματος παύει και η δυνατό- της της συνεργείας, ενώ αν το έγκλημα «διαρκή» η δυνατότης αύτη είναι δεδομένη. Και ιδού το πρόβλημά μας: Αν η εσχάτη προδοσία είναι έγκλημα στιγμιαίον και ως τοιούτον ετελειώθη λ.χ. την 21ην Απριλίου 1967, όλοι όσοι εβοήθησαν μετά ταύτα τους αυτουργούς της, μέχρι της 23ης Ιουλίου 1974, αποκλείεται να τιμωρηθούν ως συνεργοί εις ταύτην ενώ αν διήρκεσεν η εσχάτη προδοσία μέχρι της τελευταίας ταύτης ημερομηνίας, το αξιόποινόν των φαίνεται μη υποκείμενον εις αμφισβήτησιν.

Ας ξαναέλθωμεν τώρα εις τον εννοιολογικόν διαχωρισμόν των δύο εγκληματικών ειδών. Ευρισκόμεθα εις τα παραδείγματα του δηλητη- ριαστού Α και του υβριστού Γ. «Διαρκές» έγκλημα ή «στιγμιαίον»; Είχον διατυπώσει την γνώμην, ότι η παράλειψις αποκαταστάσεως των πραγμάτων εις την προτέραν, νόμιμον αυτών κατάστασιν τότε μόνον συνιστά διάρκειαν της εγκληματικής συμπεριφοράς, όταν εί­ναι ισαξία, δηλ. έχει ίσην απαξίαν προς την παραγωγήν της παρανό­μου καταστάσεως, όπως ακριβώς συμβαίνει επί της παρανόμου κα- τακρατήσεως. Τούτο δε συμβαίνει οσάκις υφίσταται εκ των πραγμά­των μία φυσική τάσις ανατροπής της παρανόμου καταστάσεως, ην εδημιούργησεν ο δράστης ούτως, ώστε ο τελευταίος διά της παρα- λείψεώς του να παρεμποδίζη εν τη ουσία την αποκατάστασιν της νο­μίμου. Ας μου επιτραπή να παραθέσω εδώ αυτούσιον το σχετικόν χωρίον της παλαιάς μου μελέτης: «Ενώ η κατοχή του κλοπιμαίου σημαίνει απλήν διατήρησιν της διά της παρανόμου συμπεριφοράς δη- μιουργηθείσης καταστάσεως, η συνέχισις της καθείρξεως ανθρώπου, ήτοι όντος κατά την ουσίαν του ελευθέρου, ανά πάσαν στιγμήν ελευθέρου, τείνοντος δε αφ’ εαυτού εις την πραγμάτωσιν της ελευ­θερίας του, ενέχει και περαιτέρω αυτοτελή σημασίαν. Δεν έχει δη­λαδή τον στατικόν απλώς χαρακτήρα της διατηρήσεως, αλλά τον υπό τινα έννοιαν δυναμικόν της εμποδίσεως της ανακτήσεως της ελευ­θερίας, της εμποδίσεως της αποκαταστάσεως των πραγμάτων, άτινα ενέχουν εδώ αφ ' εαυτών την τάσιν προς αποκατάστασίν των. Ό που λοιπόν υπάρχει τοιαύτη παρεμπόδισις και όχι απλή διατήρησις, δυνά- μεθα να είπωμεν ότι η προσβολή του εννόμου αγαθού παρατείνεται κατά τρόπον επιβάλλοντα την αποδοχήν διαρκούς εγκλήματος». Την άποψιν ταύτην απεδέχθη επί λέξει το υπ’ αριθ. 355/1975 Βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών Αθηνών, εκείνο ακριβώς το οποίον ανηρέθη από το ελεγχόμενον υπ’ αριθ. 684/1975 Βούλευμα του Αρείου Πά­γου.

Εις την εν λόγω άποψιν νομίζω ότι οφείλω να εμμείνω και μετά την διαρρεύσασαν δεκαετίαν με την ωριμωτέραν πλέον κρίσιν του

360

παρελθόντος χρόνου και με την έντονον β(ωσιν των πρακτικών αναγκών, ην εισέφερεν η παρούσα ακριβώς υπόθεσις.

Εν πρώτοις πρέπει να λεχθή, ότι καλύτερόν τι κριτήριον της εγ­κληματικής διαρκείας δεν φαίνεται να προετάθη μέχρι σήμερον — καθ’ όσον τουλάχιστον γνωρίζω και δύναμαι, επομένως, να εκτιμή­σω. Διά να πεισθώμεν περί τούτου ας υποβάλωμεν εις έλεγχον τα δύο κριτήρια του «διαρκούς» εγκλήματος, εφ’ ων στηρίζουν τους συλλογισμούς των οι δύο αλλοδαποί Καθηγηταί, ο γερμανός Hans- Heinrich Jescheck και ο ιταλός Tullio Delogu, ων γνωμοδοτήσεις απετέλεσαν, μερίμνη των κατηγορουμένων, μέρος της δικογραφίας κατά των «104». Ο Jescheck προσφεύγει εις μίαν σκέψιν του Hrusch- ka , καθ’ ην διαρκές έγκλημα υφίσταται οσάκις η διατήρησις της παρανόμου καταστάσεως επάγεται «μίαν επαύξησιν και επΗασιν της βλάβης, ήτις προεκλήθη διά της αξιοποίνου πράξεως». Ο Delogu, τουναντίον, ακολουθεί την, ως διατείνεται, κρατούσαν εν Ιταλία γνώμην, καθ’ ην conditio sine qua non του διαρκούς εγκλήματος εί­ναι η «ελαστικότης» του καθ’ ου τούτο στρέφεται εννόμου αγαθού ούτως, ώστε διά της προσβολής, ην του επιφέρει η αξιόποινος πρά­ξις, να μην αφανίζεται, εξουθενούται, αλλ’ απλώς να συμπιέζεται, ν ' αποκαθίσταται δ ’ εν συνεχεία εις την αρχικήν του υπόστασιν και μορφήν άμα τη άρσει της παρανόμου καταστάσεως.

Η αξία των ως άνω θεωρημάτων καταφαίνεται εκ του ότι αμφότε- ρα άγουν εις το να θεωρηθή διαρκές έν έγκλημα, περί του οποίου επίσης ουδείς ποτε αμφέβαλεν ότι είναι στιγμιαίαον: Η υπεξαίρεσις. Αληθώς, δεν επαυξάνει συν τη παρόδω του χρόνου η προσβολή (βλάβη) της ιδιοκτησίας, και μάλιστα εφ’ όσον το υπεξαιρεθέν πρά­γμα φθείρεται ή αναλίσκεται; Περί του ότι δε η ιδιοκτησία είναι αγαθόν κατ’ εξοχήν «ελαστικόν», υποκείμενον εις «συμπίεσιν» και ανακτών τας αρχικάς του διαστάσεις άμα τη άρσει της προσβολής, δεν χρειάζεται ασφαλώς να επεκταθώμεν. Μείζονα σημασίαν, όμως, από το ως άνω μειονέκτημα των αλλοτρίων γνωμών έχει το ακόλου­θον ουσιώδες πλεονέκτημα της ημετέρας: 'Οτι μόνη αύτη, ως νομί­ζω, εναρμονίζεται προς το ισχύον δόγμα του ποινικού δικαίου, εν- τασσομένη πλήρως και ομαλώς εις αυτό.

Θα έχη γίνει ήδη αντιληπτόν, ότι το πρόβλημα του διαρκούς εγ­κλήματος έγκειται ιδία εν τούτω: Κατά πόσον η παράλειψις άρσεως της δημιουργηθείσης παρανόμου καταστάσεως δύναται να θεωρηθή ως συνεχίζουσα, εν είδει «δευτέρας φάσεως», το έγκλημα της παρα­γωγής της καταστάσεως. Εις το σημείον τούτο θα ηδύνατό τις, εν­δεχομένως, να προσφύγη εις την διδασκαλίαν περί των διά παρα- λείψεως τελουμένων εγκλημάτων και να είπη: Η ποινική εξομοίωσις προς την ενέργειαν της εν λόγω παραλείψεως (αποκαταστάσεως των πραγμάτων) συνάγεται άνευ άλλου τινός εκ του άρθρ. 15 ΠΚ. Διότι ο παραγαγών την παράνομον κατάστασιν έχει πάντοτε «ιδιαιτέραν νομικήν υποχρέωσιν», πηγάζουσαν εκ της προγενεστέρας (παραγω­γικής) ενεργείας του, όπως την καταλύση. Ο συλλογισμός ούτος,

361

ωστόσον, θα ήτο εσφαλμένος. Το άρθρ. 15 ΠΚ προβλέπει και εξο­μοιώνει προς την δ ι ' ενεργείας παραγωγήν την παράλειψιν αποτρο­πής του αξιοποίνου αποτελέσματος, όχι δε και την παράλειψιν άρσε- ως του τελευταίου, ήδη επελθόντος, διά της επαναφοράς των πραγμά­των εις την προτέραν αυτών κατάστασιν. Ημπαρεί λ.χ. να ευθύνεταί τις κατ' άρθρ. 15 (εν συνδυασμώ προς 381 ΠΚ) διότι παρέλειψε να αποτρέψη την κατάρρευσιν ενός κτίσματος, όχι όμως και διότι παρέ- λειψε να ανοικοδομήσει τούτο ήδη καταρρεύσαν! Επομένως η παρά- λειψις άρσεο>ς του αξιοποίνου αποτελέσματος δεν είναι κατ' αρχήν ποινικώς ισαξία προς την παράλειψιν της αποτροπής του και, πε­ραιτέρω, προς την δ ι ' ενεργείας παραγωγήν τούτου — η διάρκεια της εν λόγω παραλείψεως (άρσεως) δεν είναι και διάρκεια του εγ­κλήματος.

Η παρατήρησις αύτη φαίνεται εκ πρώτης όψεως ικανή να θέση εν αμφιβόλω ως και αυτήν την ιδιότητα του εγκλήματος της παρανό­μου κατακρατήσεως ως διαρκούς. Προς την δ ι ' ενεργείας στέρησιν της ελευθερίας, θα έλεγέ τις, μόνον η παράλειψις της αποτροπής της στερήσεώς της δύναται να εξομοιούνται, όχι δε και η μη — άρσις της ήδη επελθούσης στερήσεώς, η μη — απόδοσις της ελευ­θερίας. Εις το σημείον όμως, ακριβώς τούτο καθίσταται πρόδηλος η δογματική αποδοτικότης του ημετέρου κριτηρίου της εγκληματικής διαρκείας. Το γεγονός ότι η ελευθερία δεν είναι κάτι το οποίον χά­νεται «μια κΓ έξω», αλλ’ αναβιοί δυνάμει καθ’ εκάστην στιγμήν ού­τως, ώστε και να καταπνίγεται ανά πάσαν στιγμήν, το γεγονός δη­λαδή ότι της ελευθερίας δεν στερείταί τις «εφ’ άπαξ», αλλ’ ανά πά­σαν στιγμήν, σημαίνει ότι η μη — απόδοσις της ελευθερίας ουδέν άλλο είναι τη ουσία αμή αόιαλείπτως συνεχιζομένη παράλειψις απο­τροπής της ανελευθερίας. Η κατάφασις του διαρκούς εγκλήματος επο­μένως, συνάγεται εδώ ευθέως κατ’ εφαρμογήν του άρθρ. 15 ΠΚ την δ ι ' ενεργείας ακολουθεί η διά παραλείψεως στέρησις της ελευθερίας —κάτι διά το οποίον και το κοινόν γλωσσικόν αισθητήριον έχει απόλυτον κατανόησιν.

Ας επανέλθωμεν, μεθ’ όλα τα ανωτέρω, εις τα παραδείγματα του δηλητηριαστού Α και του υβριστού Γ. Το αποτέλεσμα εκ της εφαρ­μογής του κριτηρίου μας είναι αρνητικόν τα εγκλήματα της σωμα­τικής βλάβης και της εξυβρίσεως είναι και επί των περιπτώσεων τούτων στιγμιαία. Διότι ούτε η τρωθείσα υγεία ούτε η προσβεβλημέ­νη τιμή έχουν αφ’ εαυτών την τάσιν προς αποκατάστασίν των, οι δε Α και Γ, διά της μη χορηγήσεως του αντιδότου ή του μη «ξηλώμα- τος» του «πλακάτ», αντιστοίχως, δεν παρεμποδίζουν (διά παραλείψε­ως) την άρσιν της παρανομίας, δηλ. δεν παραλείπουν να αποτρέψουν την ανανέωσίν της, αλλ’ απλώς συμβάλλουν (διά παραλείψεως) εις την συντήρησίν της.

Και τώρα είμεθα, νομίζω, καθ’ όλα έτοιμοι να αντιμετωπίσωμεν το πρόβλημα: Είναι η εσχάτη προδοσία ή μάλλον υπήρζεν η εσχάτη προδοσία, οία διεπράχθη κατά το κατηγορητήριον την 21ην Απρι-

362

λ ίου 1967, έγκλημα διαρκές ή στιγμιαίον;Εσχάτην προδοσίαν διαπράττει κατά το άρθρ. 134 ΠΚ: «Α '. Ο

αποπειρώμενος ν ’ αποστερήση δΓ οιουδήποτε τρόπου τον Βασιλέα (...) της εκ του Συντάγματος εξουσίας αυτού. Β '. Ο διά βίας σωμα­τικής ή δΓ απειλών τοιαύτης αποπειρώμενος: α) να παρακώλύση τινά εξ αυτών από της ασκήσεως της εκ του συντάγματος εξουσίας αυτού ή να εξαναγκάση εις επιχείρησιν πράξεως απορρεούσης εκ της εξουσίας ταύτης, β) να μεταβάλη το πολίτευμα του κράτους ή γ) να μεταβάλη την νόμιμον της διαδοχής του θρόνου τάξιν». Είναι φανερός ο ιδεολογικός-πολιτικός προσανατολισμός της διατάξεως, το φιλομοναρχικόν πάθος, το οποίον την χαρακτηρίζει. «Εσχάτη προδοσία» —το βαρύτατον, υποτίθεται, των εγκλημάτων— είναι ακό­μη και η ανάμιξις εις την «νόμιμον της διαδοχής του θρόνου τά­ξιν». θ α αφήσωμεν κατά μέρος όλας εκείνας τας μορφάς του εγκλή­ματος, αίτινες στρέφονται αποκλειστικώς κατά του βασιλέως και των εξουσιών του· ιδία διότι η ποινική ευθύνη εδώ, μετά την πρό­σφατον λαϊκήν ετυμηγορίαν, εμπλέκεται εις δυσχερείας, μεθ’ ων δεν υπάρχει λόγος να ασχοληθώμεν. Θα μείνωμεν εις την βασικήν και αληθή μορφήν της εσχάτης προδοσίας: την «απόπειραν μεταβολής του πολιτεύματος». Αυτού του είδους η συμπεριφορά των πραξικο­πηματιών θα ελεχθή προκειμένου να ίδωμεν, κατά πόσον υπήρξε «στιγμιαία» ή «διαρκής».

Αυτονόητον είναι, βεβαίως, ότι αξιόποινος κατ’ άρθρ. 134 ΠΚ εί­ναι όχι μόνον η «απόπειρα μεταβολής», αλλά και η επίτευξις της τελευταίας — περί αυτού δεν χρειάζεται εκτενής τις επιχειρηματο­λογία· αρκεί ο απλούς συλλογισμός: αφού τιμωρείται το εγκληματι- κώς ολίγον (η απόπειρα), τιμωρείται και εγκληματικώς πολύ (η τε- λείωσις). Ο νόμος ομιλεί εδώ μόνον περί αποπείρας διότι απλούστα­τα, δεν θέλει ακόμη και να μνημονεύση το ενδεχόμενον καταλύσεως της εννόμου τάξεως, την οποίαν αυτός ο ίδιος εκφράζει και προστα­τεύει. Και ιδού πλέον το καίριον ερώτημα: Η διατήρησις της «μετα­βολής του πολιτεύματος», είτε δΓ ενεργείας είτε και διά παραλεί­ψεως (αποκαταστάσεως της νομιμότητος), συνιστά και αύτη διάρκει­αν του εγκλήματος της εσχάτης προδοσίας;

'Ο χι! λέγουν η πρότασις του Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου και ο Ά ρειος Πάγος ο ίδιος εις το υπ’ αριθ. 684/1975 Βούλεμά του. Και το κύριον επιχείρημά τους είναι, εάν καλώς αντιλαμβάνομαι, τούτο: Εις την περιγραφήν του εγκλήματος της εσχάτης προδοσίας κατ’ άρθρ. 134 συναντώμεν μόνον την «απόπειραν μεταβολής του πολιτεύματος», και κατά λογικήν συνέπειαν και αναγκαιότητα, εν είδει ουσιαστικής αποπερατώσεως της πράξεως, την τελειωμένην «μεταβολήν». Αφ’ ης, όμως, ολοκληρωθή η τελευταία, η περαιτέρω συμπεριφορά των δραστών η κατατείνουσα εις την διατήρησιν της μεταβολής δεν προβλέπεται πλέον ποινικώς από την διάταξιν περί εσχάτης προδοσίας και, επομένως, δεν δύναται να θεωρηθή ως συ­νιστώσα διάρκειαν του ιδίου εγκλήματος. Συμβαίνει δηλαδή και εδώ

363

υπό τινα έννοιαν ό,τι και με την κλοπήν: Η διατήρησις του αφαιρε- θέντος κλοπιμαίου είναι, βεβαίως, παράνομος και εγκληματική- δεν αποτελεί, όμως, διάρκειαν της κλοπής, διότι η αφαίρεσις συντελεί- ται κατ’ ανάγκην «μια κ ι’ έξω», μηδενός καταλειπομένου περιθωρί­ου διαρκείας αυτής, η δε κλοπή είναι η αφαίρεσις. Ούτως πως και η εσχάτη προδοσία συντελείται «μια κΓ έξω» διά της μεταβολής του πολιτεύματος, η δε διατήρησις της μεταβολής, καίτοι ουσιαστικός εγκληματική είναί τι διάφορον, μη προβλεπόμενον ποινικώς, και, επομένως, μη συνιστών διάρκειαν του εγκλήματος του άρθρ. 134. Η επιχειρηματολογία αυτή κορυφούται διά του εν τη εισαγγελική προ- τάσει ερωτήματος: Μα μετέβαλλον λοιπόν οι πραξικοπηματίαι καθ’ εκάστην το πολίτευμα του Κράτους από της 21ης Απριλίου 1967 μέ­χρι της 23ης Ιουλίου 1974; Μόνον αν ηλήθευε τούτο θα ήτο διαρκές το έγκλημά των.

Εκ πρώτης όψεως τείνει, ίσως, κανείς να πεισθή εις τα ανωτέρω. Ο προσεκτικότερος συλλογισμός, όμως, τα θέτει εν αμφιβόλω και τελικώς τα ανασκευάζει. Δεν είναι πράγματι ορθόν — και εν τούτω έχει δίκαιον η από 3.7.1975 ανακοίνωσις του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών — να «περιορίζεταί τις εις γενικήν και αφηρημένην (δηλα­δή άσχετον προς συγκεκριμένον πραγματικόν υπόβαθρον) κρίσιν περί χαρακτηρισμού του εγκλήματος». Εάν όντως επιχειρήση τις να εξετάση αφηρημένως και γενικώς το ζήτημα, είναι δυνατόν να αχθή εις το συμπέρασμα, ότι η υπό την μορφήν της αποπείρας μεταβολής ή μεταβολής του πολιτεύματος εσχάτη προδοσία είναι κάχοτε «στι­γμιαία». Υπάρχουν πλείονα είδη μεταβολής του πολιτεύματος και, επομένως, πλείονα είδη τοιαύτης εσχάτης προδοσίαςI Τινά εξ αυτών εί­ναι στιγμιαία, άλλα αναμφισβητήτως διαρκή. Ταύτα έχουν, βεβαίως, ανάγκην εξηγήσεως.

Κεντρικήν κυριολεκτικώς σημασίαν έχει εδώ η λέξις «πολίτευμα». Κατά ένα τρέχοντα ορισμόν «ως πολίτευμα νοείται το σύστημα του σχηματισμού και της ασκήσεως της συνιστώσης την κρατικήν εξου­σίαν θελήσεως κατά τας διαφόρους αυτής λειτουργίας». Εν τη εν- νοία ταύτη το πολίτευμα προσφέρει πλείονας επιφανείας, καθ’ ων δύναται να στραφή η εσχάτη προδοσία. Αν η τελευταία έγκειται λ.χ. εις την κατάργησιν της Βασιλείας, την τροπήν της βασιλευομέ- νης Δημοκρατίας εις αβασίλευτον ή τα ’νάπαλιν την τυπικήν εναλ­λαγήν του συστήματος σχηματισμού και ασκήσεως της κρατικής βουλήσεως ούτως, ώστε οι οιοιδήποτε «μεν» πραξικοπηματίαι να υπεισέλθουν εις την θέσιν των οιωνδήποτε «δε» κρατούντων, δεν υπάρχουν, νομίζω, δυσκολίαι εις το να δεχθή τις, ότι η τοιαύτη «εσχάτη προδοσία» είναι έγκλημα στιγμιαίον- το πολίτευμα μετα­βάλλεται πράγματι εδώ ακαριαίως, «μια κΓ έξω», και μένει μεταβε- βλημένον μέχρις ότου έλθη η σειρά της επομένης μεταβολής.

Πέραν, όμως, των τυπικών πολιτειακών δομών και των προσώπων, τα οποία εκάστοτε τας ενσαρκώνουν, υπάρχει διά τον σημερινόν άνθρωπον και πολίτην κάτι το οποίον θα ηδυνάμεθα να χαρακτηρί-

364

σωμεν ως ουσίαν του πολιτεύματος και το οποίον εκφράζεται με το ακόλουθον δίλημμα: Ισχύει, ναι ή όχι, η δημοκρατική αρχή με την εκπόρευσιν πάσης νομιμότητος από την λαϊκήν πλειοψηφίαν; Ισχύ­ει, ναι ή όχι, το εγγενώς συνδεδεμένον μετ’ αυτής κράτος δικαίου; Θάλπονται και προστατεύονται, ναι ή όχι, τα θεμελιώδη δικαιώματα του ατόμου και του πολίτου, αι ατομικαί ελευθερίαι; Εάν η* ουσία του πολιτεύματος έγκειται εν τη καταφάσει των ως άνω αξιών, εάν δηλαδή ισχύη όντως μία φιλελευθέρα δημοκρατική τάξις, η προσπά­θεια αρνήσεως και καταλύσεως ταύτης αποτελεί την βαθύτερον χω­ρούσαν, την θεμελιωδεστέραν μορφήν «αποπείρας μεταβολής του πολιτεύματος». Η έκφρασις, επομένως, αύτη του ημετέρου Κωδικός θα πρέπει κατ’ ακρίβειαν να αναγνωσθή και ως: απόπειρα «καταλύ­σεως της δημοκρατικής αρχής, του κράτους δικαίου, των ατομικών ελευθεριών», ή, απλούστερον: «καταλύσεως της φιλελευθέρας δημο­κρατικής τάξεως». Το αν τοιούτου είδους και όχι οιουδήποτε άλλου κατάλυσις και «μεταβολή» επεδιώχθη και συνετελέσθη την 21ην Απριλίου 1967, συνάγεται εκ της μορφής του πολιτεύματος όπερ επεβλήθη ουσιαστικώς την ημέραν ταύτην, και η οποία δεν ήτο άλ­λη από εκείνην της στρατιωτικής δικτατορίας, του εννοιολογικώς αν­τιθέτου της φιλελευθέρας κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.

Και γίνεται πλέον αφ’ εαυτού φανερόν, ότι τα πράγματα προσ­λαμβάνουν μορφήν εντελώς ανάλογον, εντελώς συγγενικήν προς εκείνην, την οποίαν εμφανίζουν εις τον χώρον της παρανόμου κα- τακρατήσεως. Και αι καταπνιγόμεναι λαΐκαί ελευθερίαι, ακριβώς όπως η ατομική ελευθερία κινήσεως του παρανόμως κατακρατουμέ- νου, από την οποίαν δεν διαφέρουν ποιοτικώς, έχουν την τάσιν να αναγεννώνται δυνάμει καθ’ εκάστην στιγμήν, ενεργοποιούμενοι μά­λιστα διά των εκάστοτε συγκεκριμένων πράξεων αντιστάσεως. Και εδώ η συντήρησις της ανελευθερίας έχει τον δυναμικόν χαρακτήρα παρεμποδίσεως ανακτήσεως της ελευθερίας. Και εδώ, επειδή αι ελευθερίαι δεν καταλύονται «μια κ ι’ έξω», αλλά τείνουν ν ’ ανορ- θούνται αφ’ εαυτών αενάως, η μη — αποκατάστασίς των σημαίνει αδιαλείπτως συνεχιζομένην παράλειψιν αποτροπής της ανελευθερίας ισοδυναμούσαν προς την δ ι’ ενεργείας παραγωγήν της τελευταίας. Μάλιστα, εν αντιθέσει προς την ελευθερίαν κινήσεως ενός μεμονω­μένου ατόμου, της οποίας η στέρησις δύναται να συντηρηθή και με απλήν παράλειψιν (λ.χ. ανοίγματος μιας πόρτας), η διατήρησις της καταλύσεως των λαϊκών ελευθεριών αξιοί συγκεκριμένος και συντό­μους ενεργείας, αξιοί την άσκησιν διαρκούς βίας. Διά τούτο αποτελεί συνέχισιν και διάρκειαν της εσχάτης προδοσίας όλη η ενεργός κα- ταπίεσις, η άμετρος αστυνόμευσις, η τρομοκράτησις που επιβάλλουν αι δικτατορίαι.

Πάντα τα ανωτέρω ευρίσκονται εις πλήρη αρμονίαν προς τας δια­πιστώσεις — του Δ ' Ψηφίσματος της Ε ' Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων, και ιδία προς την εν τω προοιμίω, καθ’ ην «ο Ελλη­νικός Λαός ενέμεινεν απαρασαλεύτως» εις τον σεβασμόν του προς

365

τας δημοκρατικής αρχάς, «μη ενδώσας ουδ’ επί στιγμήν εις την τυ­ραννίαν». Είς σκέψεις είναι ικανή να εμβάλη η κεντρική διακήρυξις του Ψηφίσματος: «Η Δημοκρατία δικαίω ουδέποτε κατελύθη». Αν «ουδέποτε κατελύθη», μάλιστα δε, όπως πιστεύω και είχον την ευ­καιρίαν άλλοτε να αναπτύξω, δικαίω, «ουδέποτε δύναται να καταλυ- θή», τίθεται το ερώτημα: Μήπως και το «πολίτευμα» εν τη εννοία του άρθρ. 134 ΠΚ ουδέποτε «μετεβλήθη»; Μήπως η όλη δράσις των πραξικοπηματιών ήτο α π’ αρχής μέχρι τέλους μία, διαρκής βεβαίως, απρόσφορος απόπειρα καταλύσεως και μεταβολής του δημοκρατικού πολιτεύματος; Νομίζω, ότι όχι. Η ουσιαστική αποπεράτωσις της εσχάτης προδοσίας, η τελείωσις της εγκληματικής «μεταβολής» δεν είναι νοητόν να συμπίπτη προς την δικαιϊκήν καταξίωσιν της τε­λευταίας. Ουδέ θα ήτο, βεβαίως, ορθόν να μη δύναται να επιμετρηθή η αρμόζουσα υψηλοτέρα ποινή κατά του δράστου του πράγματι επι- τυχόντος πραξικοπήματος επί τω λόγω ότι το εγχείρημά του δικαίω εναυάγησεν.

Δεν πρέπει να κλείσωμεν τας γραμμάς ταύτας πριν λάβωμεν δΓ ολιγίστων θέσιν επί των ακολούθως δύο «τόπων», οίτινες διεδραμά- τισαν κάποιον ρόλον εις την όλην συζήτησιν περί το «διαρκές» ή «στιγμιαίον» της εσχάτης προδοσίας. Ούτοι βαίνουν προς αντιθέ­τους κατευθύνσεις, αντιμαχόμενοι ο εις τον άλλον. Ο πρώτος: Εάν το έγκλημα της 21ης Απριλίου εκρίνετο ως διαρκές, θα εδημιουργή- το χάος διά της, ενδεχομένως τεχνητής και υστεροβούλου, προκλή- σεως της ποινικής διώξεως χιλιάδων ανθρώπων. Ο παρασχών «οιαν- δήποτε συνδρομήν» θα ηδύνατο κατά το άρθρ. 47 του ΠΚ να θεω- ρηθή ως (απλούς) συνεργός και, επομένως, ποινικώς διωκτέος. Ο δε κύκλος των εν λόγω προσώπων είναι, ή πάντως δύναται να παρα­σταθή, ιδιαιτέρως ευρύς. Καίτοι πιστεύω, ότι θα ήτο τελικώς δυνα­τόν να διακριθή σαφώς η «συνδρομή», η οποία παρεσχέθη εις την διαρκούσαν κατάλυσιν της φιλελευθέρας δημοκρατικής τάξεως, από εκείνην, η οποία προσεφέρθη χάριν «της ανάγκης της υπό οιασδή­ποτε συνθήκας συνεχίσεως της ζωής του Έθνους», διά να χρησιμο­ποιήσω τας λέξεις της εισαγγελικής προτάσεως, δεν ημπορεί να πα- ραγνωρισθή, ότι ο αναφερθείς κίνδυνος ήτο αληθής και υποστατός. Εξ ίσου αληθές είναι, όμως, ότι ούτος εστερείτο οιασδήποτε νομική- ς-ποινικής σημασίας και, επομένως, δεν είναι νοητόν να ήσκησεν, όπως και ασφαλώς δεν ήσκησε, πιστεύω, αληθή τινα επιρροήν επί την κρίσιν του ζητήματος. Η νόμιμό της και όχι η σκοπιμότης διέ- πουν παρ’ ημίν την δίωξιν και τιμώρησιν των αξιοποίνων πράξεων. Ο άλλος «τόπος» αναφέρεται εις την συμφωνίαν πράξεων. Ο άλλος «τόπος» αναφέρεται εις την συμφωνίαν του αρειοπαγιτικού Βουλεύ­ματος προς το περί δικαίου ή μάλλον περί αδίκου συναίσθημα του Ελληνικού Λαού. Το τελευταίον τούτο θίγεται, ελέχθη, από τον χα­ρακτηρισμόν του εγκλήματος της εσχάτης προδοσίας ως στιγμιαίου και αυτό ήτο κάτι, το οποίον έδει να ληφθή υπ’ όψιν κατά την κρίσιν του ζητήματος. Εδώ θα πρέπει να τονισθή, ότι το περί αδί-

366

icoo και αξιοποίνου λαΐκόν συναίσθημα έχει εις το χώρον του ποι­νικού δικαίου σημασίαν μόνον καθ’ ο μέτρον έχει τύχει προηγουμέ- νης και (ορισμένης εκφράσεως εν τω κειμένω του ποινικού νόμου. Το έργον της χαράξεως των ορίων του αξιοποίνου επιτελεί μόνον ο ποινικός νόμος, επί της βάσεως δε τούτου και η επεξεργαζόμενη και χειριζομένη αυτόν ποινική δογματική. Εάν η υπό του Ακυρωτικού δοθείσα λύσις συνέπιπτε προς την υπό του ορθού δόγματος υπαγο- ρευόμενην, η αναφορά εις το λαϊκόν αίσθημα θα εστερείτο πάσης αξίας. Η αποφυγή της ευθείας αναγωγής εις τούτο επιβάλλεται χά- ριν ακριβώς της προστασίας των ανθρωπίνων και λαϊκών δικαιωμά­των και ελευθεριών.

Ν. ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ

367

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Σαν «κλείσιμο» στο βιβλίο αυτό, κρίθηκε αναγκαίο να κα- ταχωρηθούν ορισμένες παρατηρήσεις, σκέψεις και διευκρινί­σεις, για το «γιατί γράφτηκε», «πως γράφτηκε», ποιά πράγμα­τα και με ποιά κριτήρια επιλέχθηκαν για να περιληφθούν στα «περιεχόμενά» του.

Η ιδέα για το γράψιμο, γεννήθηκε από μια μικρή ανάγκη καθημερινότητος, από τη δυσάρεστη κατάσταση που προκά- λεσε η αδυναμία να δοθεί απάντηση σε μια ερώτηση...

Με ρώτησε ένας συνάδελφος (σ.σ. ας μου συγχωρηθούν οι αναφορές σε πρώτο πρόσωπο) πότε έγινε η επανάληψη της δί­κης για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, μετά την αναίρεση που έκανε δεκτή ο Ά ρειος Πάγος. Δεν θυμόμουνα εγώ ο — υποτίθεται— ειδικός συντάκτης και δεν μπόρεσα να απαντή­σω. Ρώτησα και άλλους συναδέλφους, δημοσιογράφους, που επίσης δεν μπόρεσαν να απαντήσουν γιατί δεν μπορούσαν να θυμούνται και δεν είχε κανένας αρχείο εύχρηστο. Έ τσι σκέ- φτηκα να κάνω αυτή την απόπειρα κωδικοποίησης γεγονότων, προσώπων και χρονολογιών, σε συνδιασμό.με το ότι, μέχρι να ολοκληρωθεί αυτή η δουλειά θα συμπληρώνονταν δέκα χρό­νια, από την κατάρευση της δικτατορίας και την αποκατάστα­ση της Δημοκρατίας. Γίνεται λόγος για «απόπειρα κωδικο­ποίησης» γιατί, θα ήταν πολύ δύσκολο να γίνει πλήρης και ακριβής καταγραφή όλων των γεγονότων με ακριβολογίες, πλήρη στοιχεία πρωταγωνιστών, στοιχείων που χαρακτηρί­ζουν τα γεγονότα κλπ. Και τελικά, δεν θα γινόταν ένα βιβλίο— αν ήταν αυτό κατορθωτό αλλά μια σειρά τόμων.

Με τη σκέψη αυτή, αποφάσισα να καταγράψω τα κυριότερα γεγονότα, που απασχόλησαν την κοινή γνώμη με δημοσιεύμα­τα στον τύπο, τα οποία παρακολούθησα από κοντά και τα πε­ρισσότερα έγραψα και εγώ σε εφημερίδες που εργαζόμουν. Ακόμη, να περιλάβω και κάποια γεγονότα ίσως δευτερεύουσας σημασίας, που πάντως δημοσιεύθηκαν. Κύριες πηγές ήταν, ακριβώς, τα δημοσιεύματα εφημερίδων, η μνήμη μου και κά- ποια έγγραφα που χρησιμοποιήθηκαν στον καιρό τους, αλλά δεν έγιναν ποτέ αρχείο!

Το βιβλίο αυτό δεν είναι λογοτεχνικό. Είναι δημοσιογραφι­

368

κό, γραμμένο με γλώσσα από απλή και «προφορική» μέχρι και κακή. Ό λα αυτά γιατί, ο στόχος του είναι να περιλάβει και να συγκεντρώσει κάποια στοιχεία, που δεν υπήρχαν συγ­κεντρωμένα και εκτός από το να διαβαστεί να μπορεί να χρη­σιμοποιείται.

Οι «άνθρωποι της χούντας» και η... φυσική τους συνέχεια, περίπου, καθορίστηκαν στον πρόλογο. Οι «χοντρές» υποθέ­σεις, που περιλαμβάνει το βιβλίο, είναι, οι μεγάλες δίκες, («πρωταίτιοι», «Φεβρουαριανοί», βασανιστές, Πολυτεχνείο κλπ.) η δράση των χουντικών, νεοφασιστών και ποικιλώνυμων ακροδεξιών (τρομοκράτες, βομβιστές, τραμπούκοι κλπ.) και η «πολιτική παρουσία» των ανθρώπων της διαδοχής της συνέ­χειας της χούντας. Επίσης, έγιναν πολλές αναφορές στον τρό­πο με τον οποίο η πολιτεία αντιμετώπισε τους χουντικούς και δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στην ποινική τους μεταχείρηση (διώξεις, ατιμωρησία, παραγραφή, «στιγμιαίο» κλπ.).

Πολλά από τα στοιχεία είναι ελλειπή και ίσως υπάρχουν και λάθη. Στις εφημερίδες γίνονταν πολλές λαθεμένες εγγρα­φές και υπήρχαν πολλές παραλήψεις. Έ τσι υπάρχουν πολλές υποθέσεις που έχουν αναφερθεί χωρίς την συνέχειά τους (π.χ. μια απόφαση πρωτοβάθμιου δικαστηρίου, χωρίς την απόφαση του δευτεροβάθμιου, κάποια ονόματα γραμμένα λάθος και — κατά κανόνα— δεν υπάρχουν αναφορές στην εκτέλεση των ποινών).

Για τις παραλήψεις και τα τυχόν λάθη, ζητάω προκαταβο­λικά συγνώμη και επιείκεια στην... κριτική. Ή ταν εξοντωτι­κή και χρονοβόρα δουλειά το ξεφύλλισμα εφημερίδων 10 χρό­νων και πολλές φορές οι αναφορές —-όπου γίνονται— στη σημερινή κατάσταση κάποιων ανθρώπων της χούντας που εί­ναι ελεύθεροι, από τα πράγματα ήταν αδύνατο να διασταυρω­θούν, όπως, επίσης, να βρεθούν στοιχεία για όλους.

Γ.Κ.

369