Ομήρου ΟδύσσειαΟμήρου Οδύσσεια

Ραψωδία αΡαψωδία α

α 1-25α 1-251-13 (α΄ προοίμιο)

• H επίκληση της Μούσας στο δύσκολο έργο της απαγγελίας (αντίληψη)• Σύντομη αναδρομή στις συμφορές του Οδυσσέα από το τέλος του

τρωϊκού πολέμου (τα 2 πρώτα χρόνια μετά τον τρωϊκό πόλεμο) • Η ασέβεια (ύβρις) των συντρόφους του προς το θεό Ήλιο (νέμεσις) και η

δίκαιη τιμωρία τους από τους θεούς και τη Μοίρα (τίσις)

14-25 (β΄ προοίμιο)

• Ο Οδυσσέας στο νησί της Καλυψώς (τα τελευταία 8 χρόνια)• Η θετική στάση των θεών προς τον Οδυσσέα (το πλήρωμα του χρόνου)• Ο άσβεστος θυμός του Ποσειδώνα για τον ήρωα• Η απόφαση των θεών για το νόστο του Οδυσσέα εν απουσία του

Ποσειδώνα• Έτσι η αφήγηση του έπους ξεκινά από το τέλος των περιπετειών του

Οδυσσέα κι όχι από την αρχή απόφαση να γυρίσει στην Ιθάκη • Η τεχνική αυτή λέγεται Ιn medias res

α 26-108 : Στον Όλυμπο οι θεοί συζητούνα 26-108 : Στον Όλυμπο οι θεοί συζητούν…χωρίς τον Ποσειδώνα…χωρίς τον Ποσειδώνα

26-7226-72

Δίας

• δίκαιη η τιμωρία της ανθρώπινης ύβρεως

παράδειγμα • Ο Αίγισθος• σκότωσε τον Αγαμέμνονα

(ύβρις)• οι θεοί τον είχαν

προειδοποιήσει(νέμεσις) • δολοφονήθηκε από τον

Ορέστη (τίσις)

Αθηνά• ευσεβείς άνθρωποι

τιμωρούνται άδικα

παράδεγμα• Ο Οδυσσέας • Περιπέτειες, ταλαιπωρία• Χωρίς να φταίει• Δίκαιη η αποκατάσταση για

τον Οδυσσέα («…φλέγεται η καρδιά μου…»

73-10873-108

Δίας

• μόνο ο Ποσειδώνας κατατρέχει τον Οδυσσέα

• Πέρασε πολύς καιρός πια• δίκαιος ο νόστος του

Οδυσσέα

Αθηνά

• διπλό σχέδιο δράσης: α) επίσκεψη της Αθηνάς

στην Ιθάκη - εμψύχωση Τηλέμαχου για την επιστροφή του Οδυσσέα

β) επίσκεψη του Ερμή στην Καλυψώ - ανακοίνωση της απόφασης των θεών για το νόστο του Οδυσσέα.

α 109-126: Η Αθηνά στην Ιθάκη…α 109-126: Η Αθηνά στην Ιθάκη…

109-114: ο ανθρωπομορφισμός της Αθηνάς

μοτίβο: προετοιμασία της Αθηνάς

• σανδάλια θεσπέσια, ωραία,

χρυσά (στοιχεία πολιτισμού)• κοντάρι βαρύ, θεόρατο,

στιβαρό (στοιχεία πολιτισμού)

• μεταμφιεσμένη σε πατρικό φίλο του Οδυσσέα (ενανθρώπιση)

Στ. 116-126: στην είσοδο του παλατιού

Η εικόνα των μνηστήρων

• Προκλητική συμπεριφορά • σφάζουν οι ίδιοι τα ζώα σε ξένη

περιουσία • υπηρέτες τους υπηρετούν με

προθυμία • εξαναγκάζουν το Φήμιο να τους

τραγουδά

Η εικόνα του Τηλέμαχου• στενοχωρημένος, ανήμπορος και απομονωμένος από τους μνηστήρες.

127-173127-173ο Τηλέμαχος καλωσορίζει τον ξένο (Αθηνά)ο Τηλέμαχος καλωσορίζει τον ξένο (Αθηνά)

Το μοτίβο της φιλοξενίαςΣτοιχείο πολιτισμού

πρώτη υποδοχή• ο οικοδεσπότης (Τηλέμαχος ) με

χειραψία προσφωνεί τον ξένο (Αθηνά)

• του παίρνει τα πράγματα (κοντάρι) για να τον ξεκουράσει

Δεύτερη υποδοχή• τιμητική κάθισμα για τον ξένο• πλύσιμο • γεύμα• συζήτηση• προσφορά δώρων όταν ο ξένος

φεύγει • Στοιχεία υλικού-κοινωνικού

πολιτισμού

Ο Τηλέμαχος

• τρέχει να υποδεχτεί τον ξένο

• παραμερίζει τα προβλήματά του

• προσφέρει τη φιλοξενία του διαθέτει ψυχική ευγένεια, αρχοντιά και ευαισθησία

174-360174-360 Αθηνά(Μέντης) – Τηλέμαχος Αθηνά(Μέντης) – Τηλέμαχος

(ενανθρώπιση)(ενανθρώπιση)

• Ένας διάλογος κρίσιμος για την εξέλιξη

Η Αθηνά θέλει• Να εμψυχώσει τον Τηλέμαχο• Να τον ωθήσει σε πρωτοβουλίες • Να προετοιμάσει το έδαφος για την επιστροφή του Οδυσσέα

174-232174-232 Τηλέμαχος : απογοητευμένος

• οι μνηστήρες εν απουσία του Οδυσσέα σπαταλούν την περιουσία του

• Μόνο εκείνος θα μπορούσε να τους αντιμετωπίσει

• ο Οδυσσέας είναι πια σίγουρα νεκρός (επική ειρωνεία)

• στερεότυπες ερωτήσεις προς τον ξένο (Αθηνά)

• ποιος είναι; • ποια είναι η πατρίδα του; • με ποιο τρόπο έφτασε ως εκεί;• για ποιο σκοπό;• έχει ξαναέρθει στην Ιθάκη;

Αθηνά-ξένος

• Είναι ο Μέντης, γιος του Αγχιάλου, κυβερνήτης των Ταφίων

• έφτασε εκεί με καράβι, • Ασχολείται με το ανταλλακτικό

εμπόριο • φίλος πατρικός του Οδυσσέα

• φήμες ότι ο Οδυσσέας γύρισε στην Ιθάκη

• πίστη ότι ο Οδυσσέας ζει και σε λίγο καιρό θα επιστρέψει παρά τις δυσκολίες (προοικονομία)

• Ομοιότητα του Τηλέμαχου με τον Οδυσσέα (στροφή της συζήτησης στον Τηλέμαχο)

236-255236-255

Τηλέμαχος: αμφιβολία, πόνος

• δεν είναι σίγουρος για την ταυτότητά του(επική ειρωνεία)

• θα ήταν πιο ευτυχισμένος αν ήταν γιος ενός απλού ανθρώπου

• Θα ήθελε να ζει χωρίς τον πόνο της απουσίας του πατέρα του (η αντίληψη για την ευτυχισμένη ζωή ως τα βαθιά γεράματα)

Μέντης (Αθηνά): εμψύχωση

• Ο Τηλέμαχος άξιος του ονόματός του

• Ερώτηση σχετικά με τους μνηστήρες και το ρόλο τους στο παλάτι

• Το θέαμά τους αποκρουστικό.

256- 339256- 339 Τηλέμαχος :χάθηκε η

υστεροφημία

• κακή η μοίρα του Οδυσσέα

• θα ήταν καλύτερο να σκοτωθεί στην Τροία ή στην πατρίδα του

• έτσι θα κέρδιζε την αιώνια δόξα, και τιμές

• Τώρα αγνοείται κι έτσι χάνει και τη δόξα που άξιζε (η αντίληψη για την υστεροφημία που προέρχεται από τον ένδοξο θάνατο)

• Οι μνηστήρες πιέζουν την Πηνελόπη να παντρευτεί κάποιον από αυτούς

• σπαταλούν την περιουσία του Οδυσσέα.

Μέντης(Αθηνά) Ο Οδυσσέας θα γυρίσει

• ο Οδυσσέας θα δώσει τέλος σε όλα αυτά. (προοικονομία)

• οι θεοί θα βοηθήσουν τον Οδυσσέα να γυρίσει τελικά στην Ιθάκη. (προοικονομία)

Συμβουλές προς τον Τηλέμαχο

• Συνέλευση: οι μνηστήρες να φύγουν • Ταξίδι στην Πύλο και τη Σπάρτη • Υπομονή, αν ο Οδυσσέας ζει• Αν όχι, νεκρικές θυσίες στην Ιθάκη στη

μνήμη του πατέρα του • Γάμος της Πηνελόπης από το πατρικό της

σπίτι (πολιτιστικό στοιχείο: ο γάμος)• Η εξόντωση των μνηστήρων, χρέος και

δόξα στον Τηλέμαχο• παράδειγμα οΟρέστης • αναχώρηση

340-360340-360

Τηλέμαχος νιώθει καλύτερα • Πρόσκληση στον ξένο να

παραμείνει (λουτρό, προσφορά δώρου) σύμφωνα με τους κανόνες της φιλοξενίας.

• Τότε ο Τηλέμαχος καταλαβαίνει ότι τόσην ώρα συνομιλούσε με την Αθηνά

• και αυτό τον κάνει να νιώθει για πρώτη φορά δυνατός και αισιόδοξος.

Μέντης(Αθηνά) : ο σκοπός επετεύχθη

• Υπεκφυγή• υπόσχεση για επόμενη

συνάντηση (προοικονομία)

• Εντυπωσιακή αποχώρηση όπως μόνο ένας θεός θα μπορούσε (επιφάνεια)