Հայոց գրերի գյուտը

Այս ժամանակաշրջանում էլ, ինչպես միշտ հինաշխարհում, ազգային-մտավոր շարժման միջավայրը կրոննէր, եկեղեցին: Հայ աշխարհը նորից դուրս էր հանում իր միջիցընդունակ գործիչներ՝ եկեղեցու դիրքը վերջնականապեսհաստատելու, քրիստոնեության համար լիակատար հաղթանակպատրաստելու նշանաբանով: 387 թվականին երկու մասիբաժանված արևելյան և արևմտյան հատվածները միմյանցիցօտարանում էին:

Այս մեծ շարժման գլուխ անցան երկու մեծ գործիչներ՝ Սահակկաթողիկոսը, ով Ներսես Ա Մեծ կաթողիկոսի և Տարոնի իշխանՎարդան Մամիկոնյանի դուստր Սահանդուխտի որդին էր և Տարոնիմի գյուղացի՝ Մաշթոց անունով, Հացեկաց գյուղից:

Սահակը, ենթադրությամբ միայն, ծնված պիտի լինի 348-350թվականներին, իսկ Մաշթոցը համարվում է մի 5 տարով նրանիցփոքր:

Այսպես, Սահակ Պարթևի երաշխավորությամբ և Վռամ Շապուհթաավորի հրամանով Մեսրոպ Մաշթոցը իր աշակերտների հետուղևորվել է Ասորիք, եղել է Ամիդ, ապա Եդեսիա քաղաքներում:405 Թվականին Մաշթոցը ստեղծել է հայերենի հնչյունայինհամակարգը ճշգրտորոնայտահայտող, ուսուցանելու, թարգմանելու և դպրությունստեղծելու նպատակի հարմար նշանագրեր:Եդեսիայում Մաշթոցը նորագյուտ տառերը դասավորոլ է՝օգտվելով հունարեն այբուբենի հերթականությունից, տառերինտվել անուններ (այբ, բեն և այլն):

Նոր գրի օգնությանբ Աստվածաշնչից հայրեն թարգմանել է ՍողոմոնիԱռակների գիրքը, որի սկիզբն է <<Ճանաչել իմաստությունը ևխրատը, իմանալ հանճարի խոսքերը >>, սրանք Մեսրոպատառ գրվածառաջին բառերն են:

Միևնույն ժամանակ լինելով քրիստոնեական կրոնի ջատագով ևգործիչ նա իր գյուտը նվիրաբերեց իր հավատին:Հանճարեության դրսեվորում է Սուրբ Երրորդությունը խորհրդանշողայբբենական հավասարակողմ եռանկյունին և այբուբենի տառերովառ Աստված հղվող աղոթքը:

Եռեսունվեց տառանոց այբուբենը Մաշթոցը դասավորել էայնպես, որ Սուրբ Երրորդությանը՝ Աստծուն, Սուրբ Հոգուն ևՈրդուն՝ Քրիստոսին խորհրդանշող գրերը գտնվում ենԵռանկյունու գագաթներին:

Նույն այբուբենի տառերով կազմված աղոթք դիմումը, որը վերարվումէ Մաշթոցին, իր մեջ պարունակում է այն նախահիմքը, որի վրահետագայում ստեղծվեց նարեկացիական վեհաշունչ ու անկրկների<<Մատյան ողբերգության >> պոեմը:

Իսկ ավելի ուշ՝ Շնորհալու կողմից ըստ այբուբենի տառերի ստեղծված<<Առավոտ լուսո>> հիսքանչ, աստվածահաճո մեղեդին:

Շնորհակալություն

Մանե Համբարձումյան