1

ΤΟ ΟνΟμα μΟυ ειναι σερινα (δηλαδή Γαλήνη) Φρουμ(ριμάρει με το πλουμ)1 και πριν από σαράντα σχεδόν χρό-νια η Βρετανική υπηρεσία Πληροφοριών μου ανέθεσε μιαμυστική αποστολή Δεν τα πήγα καλά μετά από δεκαοκτώμήνες συνεργασίας με την υπηρεσία απολύθηκα έχονταςεξευτελιστεί η ίδια κι έχοντας καταστρέψει τον εραστή μουμολονότι αναμφίβολα είχε βάλει κι αυτός το χεράκι του

Δε θα μακρηγορήσω με ιστορίες από τα παιδικά και ταεφηβικά μου χρόνια είμαι κόρη ενός αγγλικανού επισκό-που και μεγάλωσα μαζί με την αδελφή μου στον περίβολοτου καθεδρικού ναού μιας χαριτωμένης μικρής πόλης σταανατολικά της αγγλίας Το σπίτι μου ήταν ευχάριστο εκλε-πτυσμένο τακτικό γεμάτο βιβλία Οι γονείς μου συμπα-θούσαν αρκετά ο ένας τον άλλον και με αγαπούσαν ndash κιεγώ εκείνους Η αδελφή μου η Λούσυ κι εγώ είχαμε διαφο-ρά ενάμιση χρόνο και μολονότι τσακωνόμασταν αγρίωςστη διάρκεια της εφηβείας η σχέση μας δεν κλονίστηκε πο-τέ και μεγαλώνοντας συνδεθήκαμε ακόμη περισσότερο Η

bull 11 bull

1 Plume φτερό Ο συνειρμός με τη χρήση της λέξης στα γαλλικά γιανα δηλώσει το λογοτεχνικό ψευδώνυμο (nom de plume) είναι εμφανής

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 11

πίστη του πατέρα μας στον Θεό δεν εκδηλωνόταν μεγαλό-φωνα δεν ξεπερνούσε τα λογικά πλαίσια ούτε παρενέβαι-νε στη ζωή μαςmiddot ήταν όσο θερμή χρειαζόταν για να τον οδη-γήσει απρόσκοπτα στην κορυφή της εκκλησιαστικής ιεραρ-χίας και να εξασφαλίσει στην οικογένειά του τη διαβίωσησε μια άνετη έπαυλη βικτοριανού ρυθμού Το σπίτι έβλεπεσrsquo έναν περιφραγμένο κήπο με ολάνθιστα παρτέρια πουκάποτε ήταν και εξακολουθούν να είναι πασίγνωστα σεόσους γνωρίζουν από φυτά Όλα σταθερά λοιπόν όλα ζη-λευτά ειδυλλιακά θα έλεγε κανείς μεγαλώσαμε μέσα σrsquoέναν μαντρωμένο κήπο με όλες τις απολαύσεις και τουςπεριορισμούς που συνεπάγεται μια τέτοια συνθήκη

Τα τέλη της δεκαετίας του εξήντα ελάφρυναν αλλά δεναναστάτωσαν τον τρόπο ζωής μας Ούτε μια μέρα δεν απου-σίασα από το σχολείο της γειτονιάς εκτός από τις φορέςπου ήμουν άρρωστη στο τέλος της εφηβείας μου γλίστρη-σαν μέσα στον περίβολο της εκκλησίας τα χαμουρέματαόπως τα έλεγαν τότε το ροκ εντ ρολ τα έντονα χρώματαοι πιο στενές σχέσεις στα δεκαεφτά μας οι φίλες μου κιεγώ ήμασταν άτολμα αλλά ολόψυχα εξεγερμένες παρrsquo όλααυτά διαβάζαμε τα μαθήματά μας αποστηθίζαμε και πα-παγαλίζαμε τα ανώμαλα ρήματα τις εξισώσεις τα κίνητρατων ηρώων της λογοτεχνίας μας άρεσε να θεωρούμε τουςεαυτούς μας κακά κορίτσια στην πραγματικότητα όμωςήμασταν μάλλον καλά μας ενθουσίαζε η γενικευμένη έξα-ψη που δονούσε την ατμόσφαιρα το 1969 Ήταν αδιαχώρι-στη από την προσδοκία ότι σύντομα θα ερχόταν η ώρα ναεγκαταλείψουμε το σπίτι για σπουδές κάπου αλλού Τίπο-τα παράξενο ή τρομερό δε μου συνέβη στη διάρκεια των

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 12 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 12

πρώτων δεκαοκτώ μου χρόνων και αυτός είναι ο λόγος πουθα τα παραλείψω

αν με είχαν αφήσει να διαλέξω θα προτιμούσα να σπου-δάσω άκοπα και ανώδυνα αγγλική φιλολογία σrsquo ένα επαρ-χιακό πανεπιστήμιο μακριά από το σπίτι μου κάπου σταβόρεια ή δυτικά μου άρεσε πολύ να διαβάζω λογοτεχνίαΉμουν ταχυαναγνώστρια ndashτελείωνα δύο με τρία βιβλία τηνεβδομάδαndash και το να διαβάζω ασταμάτητα επί τρία χρόνιαμου ταίριαζε γάντι Όμως εκείνη την εποχή με θεωρούσανκάτι σαν θαύμα της φύσης ndash ένα κορίτσι που τύχαινε να έχειταλέντο στα μαθηματικά Δε με ενδιέφερε το αντικείμενοούτε το πολυευχαριστιόμουν όμως με χαροποιούσε πουήμουν πρώτη και μάλιστα χωρίς μεγάλη προσπάθεια Ήξε-ρα τις απαντήσεις στις ερωτήσεις χωρίς καν να κατανοώ μεποιον τρόπο κατέληγα σrsquo αυτές ενώ οι φίλες μου πάλευανμε τα νούμερα και τους υπολογισμούς εγώ έφτανα στη λύ-ση με μια σειρά από αβίαστα βήματα που βασίζονταν εν μέ-ρει στην οπτική αντίληψη και εν μέρει στη διαίσθηση Ήτανδύσκολο να εξηγήσω το πώς ήξερα όσα ήξερα Προφανώςένα διαγώνισμα στα μαθηματικά συνεπαγόταν πολύ λιγό-τερο κόπο απrsquo ότι ένα τεστ στην αγγλική λογοτεχνία Άσεπου στην τελευταία τάξη έγινα αρχηγός της σχολικής σκα-κιστικής ομάδας Πρέπει να βάλεις λιγάκι τη φαντασία σουνα δουλέψει για να καταλάβεις τι σήμαινε για ένα κορίτσιεκείνης της εποχής να ταξιδεύει σrsquo ένα γειτονικό σχολείο καινα κατακρημνίζει από το βάθρο του ένα αγόρι με συγκατα-βατικό αυτάρεσκο μειδίαμα Ωστόσο τα μαθηματικά καιτο σκάκι όπως και το χόκεϊ τις πλισέ φούστες και τη συμ-μετοχή στη χορωδία της εκκλησίας τα θεωρούσα καθαρά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 13 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 13

σχολικές δραστηριότητες Όταν άρχισα να σκέφτομαι να κά-νω αίτηση σε κάποιο πανεπιστήμιο έκρινα ότι ήταν πια και-ρός νrsquo αφήσω κατά μέρος αυτά τα παιδιαρίσματα Όμωςλογάριαζα χωρίς τον ξενοδόχο στη συγκεκριμένη περίπτω-ση τη μητέρα μου

Η μητέρα μου αποτελούσε την πεμπτουσία αν όχι πα-ρωδία της συζύγου μάλλον ενός εφημέριου παρά ενός επι-σκόπου Θυμόταν με κάθε λεπτομέρεια τα ονόματα ταπρόσωπα και τα παράπονα όλων των ενοριτών αλώνιζεφουριόζα τους δρόμους της πόλης μας με το ερμές φουλάριτης να ανεμίζει κρατούσε μια ευγενική αλλά αδιάλλακτηστάση απέναντι στην παραδουλεύτρα ή τον κηπουρό επι-δείκνυε αψεγάδιαστη χάρη όπου και να βρισκόταν σε κάθεκοινωνική βαθμίδα σε κάθε περίσταση Πόσο αβίαστα εξο-μοιωνόταν με τις ενορίτισσες από τις εργατικές πολυκατοι-κίες τις γυναίκες με τα σφιγμένα πρόσωπα και το αιώνιοτσιγάρο στο χέρι τις οποίες υποδεχόταν κάθε εβδομάδαστη Λέσχη για μαμάδες και μωρά που στεγαζόταν στηνκρύπτη της εκκλησίας Πόσο συναρπαστικά διάβαζε τηνιστορία της θείας γέννησης στα παιδιά από το ορφανοτρο-φείο μπαρνάρντο που στριμώχνονταν στα πόδια της στοσαλόνι μας με πόση φυσικότητα περιποιήθηκε τον αρχιε-πίσκοπο του Καντέρμπουρι τότε που ο σεβασμιότατοςαφού πρώτα καθαγίασε το αναστηλωμένο βαπτιστήριο πέ-ρασε από το σπίτι για τσάι και μπισκότα με σοκολάτα Όσοκράτησε η επίσκεψή του η Λούσυ κι εγώ είχαμε εξοστρα-κιστεί στον πάνω όροφο Κι όλα αυτά ndashκι εδώndash συνδυα-σμένα με απόλυτη ευπείθεια και αφοσίωση στην καριέρατου πατέρα μου Τον προωθούσε τον υπηρετούσε μερι-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 14 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 14

μνούσε για την εξέλιξή του τον διευκόλυνε σε κάθε κρίσιμηκαμπή ndash από τις καλομανταρισμένες κάλτσες του και τοσιδερωμένο ράσο που κρεμόταν στο βεστιάριο ως το χιλιο-ξεσκονισμένο του γραφείο και τη βαθιά σιωπή που επικρα-τούσε στο σπίτι το σάββατο όταν ο επίσκοπος έγραφε τοκήρυγμά του Το μόνο που απαιτούσε σε ανταπόδοση ndashέτσινομίζω τουλάχιστονndash ήταν να την αγαπάει ή τουλάχιστοννα μη την εγκαταλείψει ποτέ

Όμως αυτό που μου είχε διαφύγει σχετικά με τη μητέραμου ήταν ότι βαθιά θαμμένο κάτω απrsquo αυτό το επίχρισμασυμβατικότητας λάνθανε ένα ανθεκτικό σποράκι φεμινι-σμού είμαι σίγουρη ότι η λέξη φεμινίστρια δεν ξέφυγε ποτέαπό το έρκος των οδόντων της όμως αυτό δεν είχε σημασίαΗ απερίφραστη βεβαιότητά της με τρόμαξε Δήλωσε ότι τοκαθήκον μου ως γυναίκας ήταν να πάω στο Κέμπριτζ νασπουδάσω μαθηματικά Ως γυναίκας εκείνη την εποχήστον κύκλο μας κανένας δε μιλούσε έτσι Καμιά γυναίκαδεν έκανε το οτιδήποτε laquoως γυναίκαraquo μου είπε ότι δε θαμου επέτρεπε να αφήσω αναξιοποίητο το ταλέντο μουΉμουν προορισμένη να διαπρέψω και θα διέπρεπα Ήτανυποχρέωσή μου να επιδιώξω μια σοβαρή σταδιοδρομίαστην επιστήμη είτε ως πολιτικός μηχανικός είτε ως οικονο-μολόγος επέτρεψε στον εαυτό της να επικαλεστεί ως καιτο στερεότυπο laquoέχεις τον κόσμο στα πόδια σουraquo Ήταν άδι-κο για την αδελφή μου που εγώ ήμουν και όμορφη και έξυ-πνη αφού εκείνη δεν ήταν ούτε το ένα ούτε το άλλο Θαεπιδείνωνα την αδικία αν δεν έβαζα υψηλούς στόχους Δενκαταλάβαινα τη λογική του επιχειρήματός της αλλά δεν τηναντέκρουσα Η μητέρα μου ανακοίνωσε ότι δε θα συγχω-

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 15 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 15

ρούσε ποτέ ούτε εμένα ούτε τον εαυτό της αν πήγαινα νασπουδάσω αγγλική φιλολογία για να γίνω απλώς μια λίγοπιο μορφωμένη από εκείνη σύζυγος και νοικοκυρά Κινδύ-νευα να χαραμίσω τη ζωή μου αυτά ήταν τα λόγια της καιαντιπροσώπευαν μια ομολογία Ήταν η μόνη φορά που εξέ-φρασε ή υπαινίχθηκε δυσαρέσκεια για τη μοίρα της

Ύστερα στρατολόγησε και τον πατέρα μου ndash laquoτον επί-σκοποraquo έτσι τον φωνάζαμε η αδελφή μου κι εγώ Ένα από-γευμα γυρίζοντας από το σχολείο η μητέρα μου με πλη-ροφόρησε ότι με περίμενε στο γραφείο του Φορώντας τοπράσινο σακάκι μου με το εμβληματικό του οικόσημο καιτο εραλδικό του μότο ndashNisi Dominus Vanum2ndash βούλιαξαμουτρωμένη στη δερμάτινη ίδια με λέσχης πολυθρόνα τουενώ εκείνος προέδρευε από το γραφείο του ανακατεύονταςτα χαρτιά του και μονολογώντας ψιθυριστά καθώς έβαζεσε τάξη τις σκέψεις του νόμιζα ότι ετοιμαζόταν να μουεξιστορήσει τη βιβλική παραβολή με τα εκ Θεού χαρίσματαόμως εκείνος προτίμησε μια γραμμή περισσότερο πρακτι-κή η οποία και με αιφνιδίασε είχε ερευνήσει το ζήτημαΤο Κέμπριτζ επειγόταν να δείξει ότι laquoανοίγει τις πύλες τουστον σύγχρονο κόσμο της ισότηταςraquo επιβαρημένη καθώςήμουν με το φορτίο μιας τριπλής ατυχίας ndashδημόσιο σχολείογυναικείο φύλο ανδρικό αντικείμενο σπουδώνndash ήταν βέ-βαιο ότι θα γινόμουν δεκτή αν ωστόσο έκανα αίτηση στοτμήμα της αγγλικής φιλολογίας (δεν είχα τέτοια πρόθεσηόμως ο επίσκοπος δεν πρόσεχε ποτέ παρόμοιες λεπτομέ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 16 bull

2 laquoΆνευ Κυρίου τα πάντα ματαιότηςraquo συντομευμένη εκδοχή τηςπρώτης φράσης από τον Ψαλμό 127

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 16

ρειες) τα πράγματα θα ήταν πολύ πιο δύσκολα για μέναΤην ίδια εβδομάδα η μητέρα μου μίλησε με τον διευθυντήτου σχολείου Οι καθηγητές μου παρατάχθηκαν εν πλήρειεξαρτύσει και χρησιμοποίησαν όλα τα επιχειρήματα τωνγονιών μου καθώς και μερικά δικά τους Φυσικά υποχρεώ -θηκα να υποχωρήσω

Κι έτσι εγκατέλειψα τη φιλοδοξία μου να σπουδάσω αγ-γλική λογοτεχνία στο ντάραμ ή στο αμπερίσγουιθ όπουείμαι σίγουρη ότι θα περνούσα ευτυχισμένα φοιτητικά χρό-νια και πήγα στο Κολέγιο νιούναμ του Κέμπριτζ όπου καιδιαπίστωσα στην πρώτη κατrsquo ιδίαν συνάντησή μου με τονεπιβλέποντα καθηγητή μου πόσο μέτρια ήμουν στα μαθη-ματικά Το πρώτο μου ακαδημαϊκό τρίμηνο με κατέθλιψεπαραλίγο να τα μαζέψω και να φύγω Άχαροι νεαροί χωρίςκαμιά γοητεία στερημένοι και από άλλες ανθρώπινες ιδιό-τητες όπως η ενσυναίσθηση ή η γενετική γραμματική έξυ-πνα ξαδέλφια των χαζών που είχα συντρίψει στο σκάκι γε-λούσαν κάτω απrsquo τα μουστάκια τους όσο μrsquo έβλεπαν ναπαλεύω με έννοιες τις οποίες εκείνοι θεωρούσαν δεδομένεςlaquoα η γαλήνια μις Φρουμraquo αναφωνούσε σαρκαστικά έναςκαθηγητής όταν έμπαινα στο γραφείο του κάθε Τρίτη πρωίlaquoΓαληνοτάτη Γαλανομάτα Έλα και διαφώτισέ μαςraquo Κα-θηγητές και συμφοιτητές μου θεωρούσαν αυτονόητο πωςεπειδή ήμουν ένα ευπαρουσίαστο κορίτσι με μίνι και ξαν-θά κυματιστά μαλλιά ως τους ώμους δεν υπήρχε περίπτω-ση να διαπρέψω Η αλήθεια ήταν ότι δεν υπήρχε περίπτω-ση να διαπρέψω επειδή έμοιαζα με όλη σχεδόν την υπόλοι-πη ανθρωπότητα δεν ήμουν ιδιαίτερα καλή στα μαθημα-τικά τουλάχιστον όχι στα μαθηματικά αυτού του επιπέδου

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 17 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 17

Έβαλα τα δυνατά μου να μετεγγραφώ στην αγγλική ή τηγαλλική φιλολογία ή έστω στην ανθρωπολογία όμως κα-νένα τμήμα δε με δεχόταν εκείνη την εποχή οι κανόνες τη-ρούνταν απαρέγκλιτα Και για να συντομεύσω τη μικρήθλιβερή μου ιστορία ας πω απλώς ότι υπέμεινα καρτερικάτις δοκιμασίες μου και στο τέλος κατάφερα κουτσά στραβάνα αποφοιτήσω

αν διεξήλθα εν τάχει τα παιδικά και εφηβικά μου χρό-νια θα είμαι ακόμη πιο συνοπτική με τα φοιτητικά μουΔεν πήγα ποτέ βαρκάδα στο ποτάμι με ή χωρίς γραμμόφω-νο με χωνί δεν πάτησα το πόδι μου στο Footlights3 ndashανέ -καθεν το θέατρο μου προξενούσε αμηχανίαndash δεν ήμουνανάμεσα σε όσους συνελήφθησαν στις ταραχές του GardenHouse4 Όμως έχασα την παρθενιά μου στο πρώτο τρίμηνο

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 18 bull

3 Cambridge University Footlights Dramatic Club ερασιτεχνική φοι-τητική θεατρική λέσχη με μακρά ιστορία ιδρύθηκε το 1883 και έκτοτεσυνεχίζει ανελλιπώς να ανεβάζει παραστάσεις και να κάνει καλοκαιρι-νές περιοδείες σε όλη την αγγλία μεταξύ των επιφανών μελών του θιά-σου συγκαταλέγονται οι σέσιλ μπίτον ζερμέν Γκριρ στίβεν Φράι κά

4 Τον Φεβρουάριο του 1970 ο ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού είχεοργανώσει μια laquoελληνική εβδομάδαraquo στο Κέμπριτζ με την υποστήριξητης κυβέρνησης των συνταγματαρχών και τοπικών ταξιδιωτικών γρα-φείων Οι εκδηλώσεις (ομιλίες συναυλίες και παραστάσεις) θα φιλοξε-νούνταν σε δύο ξενοδοχεία το Royal Cambridge και το Garden Houseκαι θα ολοκληρώνονταν με ένα ελληνικό δείπνο για 120 συνδαιτυμόνεςσε μια σουίτα του Garden House στις 13 Φεβρουαρίου Τη βραδιά τουδείπνου πλήθη διαδηλωτών με πανό φωνάζοντας συνθήματα και τρα-γουδώντας τραγούδια του μίκη Θεοδωράκη συγκεντρώθηκαν έξω απότο ξενοδοχείο προσπαθώντας να εμποδίσουν τους προσκεκλημένους ναμπουν ενώ ορισμένοι εισέβαλαν στον κήπο του ξενοδοχείου και σκαρ-φάλωσαν στην οροφή Η αστυνομία επενέβη ξέσπασαν συμπλοκές οινεαροί προκάλεσαν ζημιές στο ξενοδοχείο και ένας κοσμήτορας του πα-

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 18

ndashκαι μάλιστα μετά από αρκετές προσπάθειες μια και το γε-νικό στιλ εκείνο τον καιρό παραήταν αδέξιο και βουβόndash καιμέσα στα εννέα τρίμηνα των σπουδών μου επιδόθηκα σεμια ευχάριστη εναλλαγή εραστών έξι εφτά ή οκτώ ndash ανά-λογα με τον ορισμό που δίνει κανείς στη σαρκική επαφήΈκανα μερικές καλές φίλες όλες κορίτσια από το νιούναμΈπαιξα τένις και διάβασα πολύ μπορεί εξαιτίας της μη-τέρας μου να σπούδαζα σε λάθος σχολή όμως δε σταμά-τησα να διαβάζω από ποίηση και θέατρο δε σκάμπαζαπολλά νομίζω όμως ότι απολάμβανα τα μυθιστορήματαπολύ περισσότερο απrsquo ότι οι φίλες μου που αναγκαστικάιδρoκοπούσαν κάθε βδομάδα πάνω από τις εργασίες τουςγια το Middlemarch ή το Vanity Fair Παράβγαινα μαζί τουςδιαβάζοντας τα ίδια βιβλία ίσως και να φλυαρούσα λιγάκιγιrsquo αυτά αν υπήρχε στον περίγυρο κανένας πρόθυμος ναανεχθεί το χαμηλό επίπεδο της ανάλυσής μου και μετά πη-δούσα στο επόμενο μυθιστόρημα Το διάβασμα ήταν έναςέμμεσος τρόπος να μη σκέφτομαι τα μαθηματικά Και κάτιπερισσότερο (ή μήπως εννοώ κάτι λιγότερο) ήταν ο τρό-πος μου για να μη σκέφτομαι καθόλου

Έχω ήδη πει ότι διάβαζα γρήγορα Τέσσερα απογεύμα-τα ξαπλωμένη στο κρεβάτι μου κι είχα ξεκοκαλίσει το Theway we live now5 Ήμουν σε θέση να απορροφήσω με μια μα-

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 19 bull

νεπιστημίου τραυματίστηκε σοβαρά και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείοΤην ίδια μέρα συνελήφθησαν έξι φοιτητές ενώ το πανεπιστήμιο έδωσετα ονόματα άλλων εξήντα Δέκα παραπέμφθηκαν σε δίκη δύο αλλοδα-ποί φοιτητές απελάθηκαν και έξι καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισηςαπό 9 έως 18 μήνες

5 σατιρικό κοινωνικό μυθιστόρημα του Άντονυ Τρόλοπ Άρχισε να

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 19

τιά το περιεχόμενο μιας ολόκληρης παραγράφου αν όχιμιας ολόκληρης σελίδας αρκούσε να είμαι χαλαρήmiddot νrsquo αφή-νω τα μάτια και τη σκέψη μου να απλώνονται στο κείμενοσαν κερί ώστε να εντυπώνεται πάνω τους ολόφρεσκη η σε-λίδα Προς μεγάλο εκνευρισμό όσων βρίσκονταν γύρω μουγύριζα σελίδα κάθε λίγα δευτερόλεπτα μrsquo ένα ανυπόμονοτσάκισμα του καρπού Οι ανάγκες μου ήταν απλές Δε μεπολυαπασχολούσε το θέμα ή οι εύστοχες φράσεις και πη-δούσα τις εκλεπτυσμένες περιγραφές του καιρού των το-πίων ή των εσωτερικών χώρων Ήθελα χαρακτήρες πειστι-κούς και ήθελα ο συγγραφέας να μου εξάπτει την περιέρ-γεια για το τι επρόκειτο να τους συμβεί Γενικά προτιμού-σα ήρωες που ενέδιδαν ή αποτύγχαναν στον έρωτα αλλάδε με πείραζε και τόσο αν δοκίμαζαν τις δυνάμεις τους καισε κάτι άλλο Θα το παραδεχτώ ήταν άξεστο ό μως μουάρεσε όταν κάποιος έλεγε laquoΠαντρέψου μεraquo λίγο πριν απότο τέλος μυθιστορήματα χωρίς γυναικείους χαρακτήρεςήταν μια άψυχη έρημος Δεν είχα σε μεγάλη υπόληψη τονΚόνραντ τα περισσότερα διηγήματα του Κίπλινγκ ή τουχέμινγουεϋ δεν τα συζητούσα καν Ούτε με εντυπωσίαζε ηφήμη ή η αναγνώριση ενός συγγραφέα Διάβαζα ότι έπεφτεστα χέρια μου Φτηνά ρομάντζα μεγάλη λογοτεχνία καιοτιδήποτε άλλο ενδιάμεσα ndash και σε όλα επιφύλασσα τηνίδια πάνω κάτω μεταχείριση

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 20 bull

δημοσιεύεται σε συνέχειες το 1875 εκτυλίσσεται σε 100 κεφάλαια καιστηλιτεύει την απληστία και την ανεντιμότητα που επικρατούσαν στηνοικονομική πολιτική ηθική και πνευματική ζωή της βικτοριανής περιό-δου

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 20

Ποιο διάσημο μυθιστόρημα αρχίζει με την εξής ζουμερήφράση laquoΗ θερμοκρασία είχε αγγίξει τους ενενήντα βαθ-μούς τη μέρα που έφτασεraquo Δεν έχει πολύ νεύρο Δεν ξέ-ρετε Οι φίλες μου από το νιούναμ που σπούδαζαν αγγλικήφιλολογία ξεκαρδίστηκαν όταν τους είπα ότι Η κοιλάδα μετις κούκλες ήταν εξίσου καλή με τα έργα της Τζέιν ΌστενΓελάγανε και με δουλεύανε για μήνες Και δεν είχαν δια-βάσει ούτε αράδα από το βιβλίο της σούζαν6 σκασίλα μουΠοιος ενδιαφερόταν για τις αδιαμόρφωτες απόψεις μιαςαποτυχημένης μαθηματικού Ούτε εγώ ούτε οι φίλες μουΤουλάχιστον ήμουν ελεύθερη

Η αναφορά στις φοιτητικές μου αναγνωστικές συνήθειεςδεν αποτελεί παρέκβαση εκείνα τα βιβλία προετοίμασαντην καριέρα μου στις μυστικές υπηρεσίες Την τελευταίαχρονιά των σπουδών μου η φίλη μου ρόνα Κεμπ εξέδωσεένα εβδομαδιαίο περιοδικό με τον τίτλο Quis Δεκάδεςέντυπα αυτού του τύπου ανέτειλλαν και έδυαν κάθε τόσοαλλά το δικό της ήταν μπροστά από την εποχή του γιατίσυνδύαζε υψηλή κουλτούρα και χαμηλού επιπέδου ενδια-φέροντα Ποίηση και μουσική ποπ πολιτική θεωρία καικουτσομπολιό κουαρτέτα εγχόρδων και φοιτητική μόδανουβέλ βαγκ και ποδόσφαιρο Δέκα χρόνια αργότερα η

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 21 bull

6 Η κοιλάδα με τις κούκλες είναι διάσημο roman a clef της αμερι-κανίδας Τζάκλιν σούζαν με ηρωίδες τρεις φίλες που προσπαθούν νακερδίσουν μια θέση στον λαμπερό κόσμο του θεάματος αλλά ανακαλύ-πτουν τη ζοφερή του πλευρά και οδηγούνται στην αυτοκαταστροφή Τομυθιστόρημα κυκλοφόρησε το 1966 εκτοξεύτηκε στην κορυφή των μπεστσέλερ (30 εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο) και την επόμενηχρονιά έγινε ταινία από τον μαρκ ρόμπσον

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 21

φόρμουλα είχε επεκταθεί παντού Η ρόνα μπορεί να μηντην είχε επινοήσει ήταν όμως ανάμεσα στους πρώτους πουείχαν διαβλέψει τα θέλγητρά της μεταπήδησε στο Vogueπερνώντας πρώτα από το TLS και στη συνέχεια ακολούθη-σε μια πυρετώδη πορεία όλο σκαμπανεβάσματα ανοίγο-ντας καινούρια περιοδικά στο μανχάταν και στο ρίο Τοδιπλό ερωτηματικό σrsquo αυτόν τον πρώτο της τίτλο ήταν μιακαινοτομία που μας εξασφάλισε την κυκλοφορία έντεκατευχών Θυμόταν την περίοδο που είχα σαγηνευτεί με τησούζαν και μου ζήτησε να γράφω μια τακτική στήλη με τί -τλο laquoΤι διάβασα την προηγούμενη εβδομάδαraquo Η μόνηυπόδειξη ήταν να είμαι laquoκουβεντιαστή και παμφάγοςraquoεύκολο εγραφα όπως μιλούσα κατά κύριο λόγο συνοψί-ζοντας την υπόθεση των βιβλίων που μόλις είχα καταβρο-χθίσει και συνειδητά αυτοπαρωδούμενη αναδείκνυα τηνεκάστοτε ετυμηγορία μου με μια σειρά από θαυμαστικάΟ ανάλαφρος παρηχητικός μου τόνος είχε απήχηση Κάναδυο φορές με είχαν πλησιάσει άγνωστοι στον δρόμο για ναμου το πουν ακόμη και ο σαχλός καθηγητής μου των μα-θηματικών έκανε μια κολακευτική παρατήρηση Ήταν η μό-νη γεύση που πήρα στο Κέμπριτζ από εκείνο το γλυκό καιμεθυστικό ελιξίριο τη φοιτητική φήμη

είχα γράψει καμιά δεκαριά αυτάρεσκα κείμενα ότανκάτι στράβωσε Όπως πολλοί συγγραφείς που καβαλάνε τοκαλάμι με την πρώτη μικρή τους επιτυχία άρχισα να παίρ-νω τον εαυτό μου υπερβολικά στα σοβαρά Ήμουν ένα κο-ρίτσι με πηγαίες προτιμήσεις το μυαλό μου ένας άγραφοςχάρτης έτοιμο να κατακτηθεί Περίμενα όπως έλεγαν κά-ποια από τα μυθιστορήματα που διάβαζα τον κύριο Τέλειο

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 22 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 22

να εμφανιστεί και να με κατακυριεύσει Ο δικός μου κύριοςΤέλειος ήταν ένας βλοσυρός ρώσος ανακάλυψα έναν δη-μιουργό και μια θεματική και μετατράπηκα σε παθιασμένοθιασώτη τους Ξαφνικά είχα και αντικείμενο και αποστολήνα πείσω Άρχισα να επιτρέπω στον εαυτό μου πολύωραχτενίσματα των κειμένων μου αντί να γράφω απευθείαςότι σκεφτόμουν στο χαρτί έκανα πρώτα και δεύτερα σχε-διάσματα Κατά την ταπεινή μου γνώμη η στήλη μου είχεαποκτήσει ζωτικό δημόσιο ρόλο Ξυπνούσα μέσα στη νύχταγια να διαγράψω ολόκληρες παραγράφους και να σχεδιά-σω τόξα και μπαλονάκια στα περιθώρια της σελίδας είχαπάρει ένα σπουδαίο μονοπάτι Ήξερα ότι η δημοτικότητάμου θα ξέφτιζε αλλά δε με ενδιέφερε Το ξέφτισμα επιβε-βαίωνε τον σκοπό μου ήταν το ηρωικό τίμημα που ήξεραότι έπρεπε να πληρώσω Ως τώρα με διάβαζαν οι λάθος άν-θρωποι Όταν η ρόνα διαμαρτυρήθηκε αδιαφόρησα Γιατην ακρίβεια αισθάνθηκα δικαιωμένη laquoαυτό το πράμα δενείναι και τόσο κουβεντιαστόraquo είπε ψυχρά ένα απόγευμαστο τεϊοποτείο Copper Kettle ενώ μου ξανάδινε πίσω το χει-ρόγραφό μου laquoΔεν ήταν αυτή η συμφωνία μαςraquo είχε δί-κιο Το κέφι και τα θαυμαστικά μου είχαν εξανεμιστεί οθυμός και η αίσθηση του επείγοντος είχαν στενέψει τα εν-διαφέροντά μου και είχαν καταστρέψει το ύφος μου

Η παρακμή μου ξεκίνησε εκείνα τα πενήντα λεπτά πουπέρασα αγκαλιά με το Μια μέρα από τη ζωή του ΙβάνΝτενίσοβιτς στη νέα μετάφραση του Γκίλλον Άιτκεν Τοάρχισα αμέσως μόλις τελείωσα το Octopussy του Ίαν Φλέ-μινγκ Η μετάβαση ήταν απότομη Δεν ήξερα τίποτα για τασοβιετικά στρατόπεδα εργασίας και δεν είχα ακούσει ποτέ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 23 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 23

μου τη λέξη laquoγκουλάγκraquo μεγαλώνοντας στον περίβολοενός καθεδρικού ναού τι μπορούσα να γνωρίζω για τοναπάνθρωπο παραλογισμό του κομουνισμού ή για το πώςγενναίοι άντρες και γυναίκες έγκλειστοι σε ζοφερές καιαπόμακρες σωφρονιστικές αποικίες μέρα με τη μέρα εξα-θλιώνονταν τόσο ώστε να φτάνουν να μη σκέφτονται πιατίποτα πέρα από την επιβίωσή τους εκατοντάδες χιλιάδεςεκτοπισμένοι στους ερημότοπους της σιβηρίας επειδή πο-λέμησαν για την πατρίδα τους σε μια ξένη χώρα επειδήυπήρξαν αιχμάλωτοι πολέμου επειδή εκνεύρισαν έναν κομ-ματικό αξιωματούχο επειδή ήταν κυβερνητικοί αξιωματού-χοι επειδή φορούσαν γυαλιά επειδή ήταν εβραίοι ομοφυ-λόφιλοι αγρότες που είχαν στην κατοχή τους μια αγελάδαποιητές Ποιος θα μιλούσε γιrsquo αυτό το χαμένο κομμάτι τηςανθρωπότητας Ποτέ στο παρελθόν δε με είχε απασχολήσειη πολιτική Δεν ήξερα τίποτα για τους αγώνες και τις δια-ψεύσεις της παλιότερης γενιάς Δεν είχα ιδέα περί laquoαρι-στερής αντιπολίτευσηςraquo Πέρα από το σχολείο η εκπαίδευ-σή μου περιοριζόταν σε λίγα επιπλέον μαθηματικά και σεστοίβες από μυθιστορήματα τσέπης Ήμουν αδαής και ηαγανάκτησή μου ήταν ηθικής τάξεως Δε χρησιμο ποιούσαούτε είχα ακούσει ποτέ τον όρο laquoολοκληρωτισμόςraquo Ίσωςκαι να νόμιζα ότι είχε κάποια σχέση με το να αρνείσαι έναποτό Καθώς αρχειοθετούσα ανταποκρίσεις από ένα άγνω-στο και μυστηριώδες μέτωπο πίστευα ότι έβλεπα πίσωαπό ένα πέπλο ότι διάνοιγα νέα πεδία

μέσα σε μια βδομάδα διάβασα τον Πρώτο Κύκλο τουσολτζενίτσιν Ο τίτλος προερχόταν από τον Δάντη Ο πρώ-τος του κύκλος της κόλασης επιφυλασσόταν στους αρ -

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 24 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 24

χαίους Έλληνες φιλοσόφους και συνίστατο απrsquo ότι φαίνε-ται σε έναν ευχάριστο περίφρακτο κήπο περιβαλλόμενοαπό κολασμένη οδύνη έναν κήπο από τον οποίο η απόδρα-ση και η πρόσβαση στον παράδεισο ήταν απαγορευμένεςΈκανα το λάθος του παθιασμένου θιασώτη να υποθέσω ότιοι πάντες συμμερίζονταν την πρότερη άγνοιά μου Η στήλημου μετατράπηκε σε φιλιππικό Δε γνώριζε λοιπόν το αυ-τάρεσκο Κέμπριτζ τι είχε συμβεί τι εξακολουθούσε νασυμβαίνει τρεις χιλιάδες μίλια προς ανατολάς Δεν είχεπροσέξει τι πλήγμα κατάφερε στο ανθρώπινο πνεύμα αυτήη αποτυχημένη ουτοπία με τις ουρές στα μπακάλικα ταφρικτά ρούχα και την απαγόρευση των ταξιδιών Τι έπρεπενα γίνει

Το Quis ανέχθηκε τον αντικομουνισμό μου επί τέσσε-ρις εβδομάδες Τα ενδιαφέροντά μου διευρύνθηκαν συμπε-ριλαμβάνοντας το Μηδέν και το Άπειρο του Κέσλερ τηνΕπικίνδυνη στροφή του ναμπόκοφ κι εκείνη την υπέροχηπραγματεία του μίλος Το αιχμάλωτο πνεύμα επιπλέονήμουν ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο που κατανόησε το1984 του Τζορτζ Όργουελ Όμως η καρδιά μου ήταν για πά-ντα δοσμένη στην πρώτη μου αγάπη τον αλεξάντρ Το μέ-τωπο που καμπύλωνε σαν τρούλος ορθόδοξης εκκλησιάς ησφηνοειδής γενειάδα του που θύμιζε επαρχιώτη πάστορατο βλοσυρό εξαιτίας του γκουλάγκ μεγαλείο του η πει-σματική του ανοσία στους πολιτικούς Ούτε οι θρησκευτι-κές του πεποιθήσεις κατάφεραν να με πτοήσουν Τον συγ-χώρησα όταν είπε ότι ο άνθρωπος είχε ξεχάσει τον Θεόαφού θεός ήταν Εκείνος Ποιος μπορούσε να τον συναγω-νιστεί Ποιος μπορούσε να του αρνηθεί το βραβείο νόμπελ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 25 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 25

με το βλέμμα προσηλωμένο στη φωτογραφία του ένιωθατη σφοδρή επιθυμία να γίνω ερωμένη του Θα τον υπηρε-τούσα όπως η μητέρα μου τον πατέρα μου να διπλώνω τιςκάλτσες του μα εγώ θα γονάτιζα να του πλύνω τα πόδιαΚαι μάλιστα με τη γλώσσα μου

εκείνη την εποχή οι πολιτικοί της Δύσης και τα κύριαάρθρα των περισσότερων εφημερίδων ασχολούνταν αστα-μάτητα με τη φαυλότητα του σοβιετικού συστήματος Τοπράγμα είχε καταντήσει ρουτίνα ndash και για τους πολιτικο-ποιημένους φοιτητές ενοχλητικό αν η CIA ήταν εναντίοντου κομουνισμού δεν μπορεί κάτι καλό θα είχε αυτό τοσύστημα μια μερίδα του εργατικού Κόμματος ακόμηάναβε λαμπάδες στα προχωρημένα πια σε ηλικία κτήνη τουΚρεμλίνου με τα τετράγωνα πιγούνια και τα αποκρουστικάσχέδιά τους ακόμη τραγουδούσε τη Διεθνή στο ετήσιο συ-νέδριο του κόμματος ακόμη έστελνε φοιτητές στην εσσΔσε ανταλλαγές καλής θελήσεως στα χρόνια του ΨυχρούΠολέμου και της διπολικής σκέψης θεωρείτο ανάρμοστο νασυμφωνείς ως προς το θέμα της σοβιετικής Ένωσης με έναναμερικανό πρόεδρο που είχε εξαπολύσει τα στρατεύματάτου στο Βιετνάμ Όμως στο ραντεβού μας για τσάι στοCopper Kettle η ρόνα ήδη από τότε ιδιαίτερα εκλεπτυσμέ-νη αρωματισμένη και ακριβής είπε ότι δεν ήταν η πολιτικήαντίληψη της στήλης μου εκείνο που την ενοχλούσε Το ατό-πημά μου ήταν ότι είχα παραγίνει σοβαρή Το επόμενο τεύ-χος του περιοδικού δε θα είχε τη ρουμπρίκα μου Ο χώροςμου είχε παραχωρηθεί σε μια συνέντευξη με το συγκρότημαIncredible String Band Ύστερα το Quis έκλεισε

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 26 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 26

Λίγες μέρες μετά την απόλυσή μου μπήκα στη φάση τηςΚολέτ η οποία και με απορρόφησε επί μήνες επιπλέονμε απασχολούσαν και άλλες πιο επείγουσες έγνοιες Οιεξετάσεις απείχαν μόνο μερικές εβδομάδες και στο μεταξύείχα καινούριο αγόρι έναν ιστορικό ονόματι Τζέρεμυ μοτΤο στιλ του θύμιζε παλιότερες εποχές ψηλολέλεκας μεμεγάλη μύτη και ιδιαίτερα τονισμένο μήλο του αδάμΉταν ατημέλητος ευφυής χωρίς να το επιδεικνύει εξαιρε-τικά ευγενικός είχα προσέξει μερικούς σαν κι αυτόν ναπεριφέρονται στα κολέγια Όλοι έμοιαζαν σαν να κατάγο-νταν από την ίδια οικογένεια και σαν να είχαν αποφοιτήσειαπό α κριβά ιδιωτικά σχολεία στον βορρά της αγγλίαςόπου τους διένειμαν τα ίδια ακριβώς ρούχα Ήταν οι τε-λευταίοι άντρες στον κόσμο που φορούσαν ακόμη τουίντσακάκια μάρκας Harris με δερμάτινα μπαλώματα στουςαγκώνες και ρέλι στις μανσέτες Έμαθα αν και όχι απότον Τζέρεμυ ότι είχε εξασφαλισμένο το άριστα και ότι είχεήδη δημο σιεύσει το πρώτο του άρθρο σrsquo ένα επιστημονικόπεριοδικό που ειδικευόταν στη μελέτη του δέκατου έκτουαιώνα

αποδείχτηκε τρυφερός και διακριτικός εραστής παράτο οικτρό προτεταμένο αιχμηρό ηβικό του οστό που τηνπρώτη φορά με πόνεσε ανυπόφορα ζήτησε συγγνώμη γιrsquoαυτό λες και αναφερόταν σrsquo έναν τρελό αλλά μακρινό συγ-γενή μrsquo αυτό θέλω να πω ότι δεν ντρεπόταν και τόσο γιατα κόκαλα της λεκάνης του Διευθετήσαμε το ζήτημα κάνο-ντας έρωτα με μια διπλωμένη πετσέτα ανάμεσά μας μιαλύση που διαισθάνθηκα ότι την είχε επιστρατεύσει συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 27 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 27

στο παρελθόν Ήταν πραγματικά περιποιητικός και πεπει-ραμένος και μπορούσε να συνεχίζει απτόητος όσο ήθελα κιακόμη παραπάνω ώσπου πια δεν άντεχα άλλο Ωστόσο οιδικοί του οργασμοί παρά τις προσπάθειές μου μου ξεγλι-στρούσαν κι άρχισα να υποπτεύομαι ότι υπήρχε κάτι πουθα ήθελε να πω ή να κάνω Όμως δε μου το αποκάλυπτεΉ μάλλον επέμενε ότι δεν υπήρχε τίποτα να μου πει Δεντον πίστευα Ήθελα να έχει μια μυστική επαίσχυντη επιθυ-μία την οποία να μπορούσα να ικανοποιήσω μονάχα εγώΉθελα να κατακτήσω ολοκληρωτικά αυτόν τον επιβλητικόευγενικό άντρα Ήθελε να με μαστιγώνει στον πισινό ή μή-πως προτιμούσε να τον μαστιγώνω εγώ μήπως ήθελε ναδοκιμάσει τα εσώρουχά μου αυτό το μυστήριο μου είχε γί-νει έμμονη ιδέα όταν βρισκόμουν μακριά του και γινότανολοένα και πιο δύσκολο να πάψω να τον σκέφτομαι ότανυποτίθεται ότι έπρεπε να συγκεντρωθώ στα μαθηματικάΗ Κολέτ ήταν η διαφυγή μου

Ένα απόγευμα στις αρχές απριλίου μετά από μια συ-νεύρεση με τη συνεπικουρία της διπλωμένης πετσέτας στοδωμάτιο του Τζέρεμυ διασχίζαμε τον δρόμο κοντά στο πα-λιό Corn Exchange7 εγώ μέσα σε μια παραζάλη ικανοποίη -σης και κάποιου σχετικού πόνου από έναν μυ που είχετραβηχτεί στη βάση της πλάτης μου και εκείνος ndash ε λοιπόνδεν ήμουν σίγουρη Καθώς βαδίζαμε πλάι πλάι αναρωτιό-μουν αν ήταν σωστό να ανακινήσω το ζήτημα για μια ακό-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 28 bull

7 Το Corn Exchange είναι χώρος συναυλιών στο Κέμπριτζ και κατάκαιρούς χρησιμοποιείται ως τόπος όπου δίνουν τις εξετάσεις τους οι φοι-τητές του πανεπιστημίου της πόλης

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 28

μη φορά Ήταν ευχάριστος το μπράτσο του τύλιγε βαρύτους ώμους μου και μου μιλούσε για την εργασία του σχε-τικά με την Έναστρη αίθουσα8 Ήμουν πεπεισμένη ότι δενείχε ικανοποιηθεί ndash το άκουγα στη σφιγμένη του φωνή τοέβλεπα στο νευρικό του βήμα Ήθελα να τον βοηθήσω καιήμουν ειλικρινά περίεργη Κι ακόμη με στενοχωρούσε ησκέψη ότι μπορεί να έφταιγα εγώ Τον ερέθιζα αυτό του-λάχιστον ήταν φανερό ίσως όμως να μη με επιθυμούσε αρ-κετά Προσπεράσαμε το Corn Exchange μέσα στο παγερόλυκόφως εκείνης της υγρής άνοιξης ενώ το μπράτσο τουεραστή μου με τύλιγε σαν γούνα αλεπούς Την ευτυχία μουσκίαζε ανεπαίσθητα το μυώδες φορτίο στους ώμους μουκαι κάπως πιο έντονα το αίνιγμα των επιθυμιών του Τζέ-ρεμυ

Ξαφνικά μέσα από ένα στενάκι ξεφύτρωσε μπροστάμας κάτω από το αμυδρό φως του δρόμου ο Τόνυ Κάν -νινγκ ο επόπτης καθηγητής ιστορίας του Τζέρεμυ Καθώςο φίλος μου έκανε τις συστάσεις ανταλλάξαμε χειραψία κιένιωσα πως εκείνος κράτησε το χέρι μου κάπως περισσό-τερο από το κανονικό Ήταν γύρω στα πενήντα ndashστην ηλι-κία περίπου του πατέρα μουndash και ήξερα γιrsquo αυτόν μόνοόσα μου είχε ήδη πει ο Τζέρεμυ Ήταν καθηγητής πρώην

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 29 bull

8 Λατινικά Camera Stellata Δικαστήριο με έδρα το Παλάτι του Γουε -σ τμίνστερ όπου και στεγάστηκε ως το 1641 Κατά τη διάρκεια της βα-σιλείας του ερρίκου Η του δικαστηρίου ηγείτο ο αρχιεπίσκοπος τουΓιορκ καρδινάλιος Γούλσι και ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ Τό-μας Κράνμερmiddot από τότε το Δικαστήριο της Έναστρης αίθουσας έγινε πο-λιτικό όπλο ενάντια στους αντιπάλους του ερρίκου των υπουργών καιτης Βουλής του

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 29

φίλος του υπουργού εσωτερικών ρέτζι μόντλινγκ ο οποίοςεκείνη τη μέρα είχε προσκληθεί να δειπνήσει στο κολέγιότου Οι δυο τους είχαν τσακωθεί ένα βράδυ αμφότεροι τύ-φλα στο μεθύσι με αφορμή την πολιτική τού επrsquo αόριστονπεριορισμού χωρίς διεξαγωγή δίκης που εφαρμοζόταν στηΒόρεια ιρλανδία Ο καθηγητής Κάννινγκ είχε διατελέσειπρόεδρος της επιτροπής αποκατάστασης των ιστορικώνχώρων της Βρετανίας ήταν μέλος διαφόρων συμβουλευτι-κών επιτροπών και του διοικητικού συμβουλίου του Βρε-τανικού μουσείου και είχε γράψει ένα βιβλίο που έχαιρεμεγάλης εκτίμησης με θέμα το συνέδριο της Βιέννης

ανήκε στο είδος των laquoκαλών καγαθώνraquo ένας τύπος πουμου ήταν αόριστα οικείος Άντρες σαν κι αυτόν έρχοντανπότε πότε στο σπίτι μας να επισκεφθούν τον επίσκοποεκείνη την εποχή ndashμόλις είχε εκπνεύσει η δεκαετία του εξή-νταndash ήταν φυσικά εξαιρετικά βαρετοί για όλους τους ει-κοσάρηδες όμως εμένα μάλλον μου άρεσαν Ήξεραν τοντρόπο να γίνονται γοητευτικοί έως και πνευματώδεις καιη ελαφριά μυρωδιά που ανάδιναν ένα άρωμα από πούρακαι μπράντι έκανε τον κόσμο να μοιάζει νοικοκυρεμένοςκαι πλούσιος είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους αλλάδε φαίνονταν ανέντιμοι και διέθεταν ή έδιναν την εντύπω-ση ότι διαθέτουν μια ισχυρή αίσθηση δημόσιου καθήκο-ντος Έπαιρναν τις απολαύσεις τους πολύ στα σοβαρά(κρασί φαγητό ψάρεμα μπριτζ κτλ) και προφανώς είχανλάβει μέρος σrsquo έναν άκρως ενδιαφέροντα πόλεμο Θυμό-μουν κάποια χριστούγεννα των παιδικών μου χρόνων πουένας δυο τέτοιοι κύριοι είχαν χαρτζιλικώσει εμένα και τηναδελφή μου μrsquo ένα χαρτονόμισμα των δέκα σελινίων Γιατί

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 30 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 30

να μην κυβερνάνε τέτοιοι άντρες τον κόσμο Η ανθρωπότη-τα είχε γνωρίσει πολύ χειρότερους απrsquo αυτούς

Ο Κάννινγκ είχε ελαφρώς υπεροπτική συμπεριφορά αλ-λά την κατέστελλε ndash ίσως για να τη συνταιριάξει με τη με-τριοπάθεια των δημόσιων ρόλων του Πρόσεξα τα κυματι-στά μαλλιά με την τέλεια χωρίστρα τα υγρά σαρκώδη χεί-λη κι ένα μικρό λακκάκι στο κέντρο του σαγονιού του πουμου φάνηκε αξιολάτρευτο επειδή μπόρεσα να διακρίνωακόμη και με τόσο λίγο φως ότι του δημιουργούσε κάποιεςδυσκολίες στο ξύρισμα ατίθασες μαύρες τριχούλες ξέφευ-γαν από το κάθετο αυλάκι του δέρματος Ήταν ωραίοςάντρας

Όταν ξεμπερδέψαμε με τις συστάσεις ο Κάννινγκ μουέκανε μερικές προσωπικές ερωτήσεις Ήταν ευγενικές καιεν πολλοίς ακίνδυνες ndash για το πτυχίο μου το νιούναμ τονκοσμήτορα που ήταν καλός του φίλος τη γενέτειρά μουτον καθεδρικό ναό Ο Τζέρεμυ παρενέβη ξεφουρνίζονταςκάποιο κουτσομπολιό αλλά ο Κάννινγκ τον διέκοψε για νατον ευχαριστήσει που του είχε δείξει τα τρία τελευταία άρ-θρα μου στο Quis

στράφηκε πάλι προς το μέρος μου laquoεξαιρετικά καλά κομμάτια Έχετε ταλέντο αγαπητή

μου σκοπεύετε να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφίαraquoΤο Quis ήταν μια φοιτητική φυλλάδα δεν προοριζόταν

για σοβαρά μάτια ευχαριστήθηκα πολύ από τον έπαινοόμως παρήμουν νέα για να γνωρίζω πώς αποδέχεται κανείςμια φιλοφρόνηση μουρμούρισα κάτι σεμνό αλλά ακού-στηκε απορριπτικό ύστερα προσπάθησα αδέξια να διορ-θώσω τα πράγματα και τα έκανα χειρότερα Ο καθηγητής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 31 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 31

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

πίστη του πατέρα μας στον Θεό δεν εκδηλωνόταν μεγαλό-φωνα δεν ξεπερνούσε τα λογικά πλαίσια ούτε παρενέβαι-νε στη ζωή μαςmiddot ήταν όσο θερμή χρειαζόταν για να τον οδη-γήσει απρόσκοπτα στην κορυφή της εκκλησιαστικής ιεραρ-χίας και να εξασφαλίσει στην οικογένειά του τη διαβίωσησε μια άνετη έπαυλη βικτοριανού ρυθμού Το σπίτι έβλεπεσrsquo έναν περιφραγμένο κήπο με ολάνθιστα παρτέρια πουκάποτε ήταν και εξακολουθούν να είναι πασίγνωστα σεόσους γνωρίζουν από φυτά Όλα σταθερά λοιπόν όλα ζη-λευτά ειδυλλιακά θα έλεγε κανείς μεγαλώσαμε μέσα σrsquoέναν μαντρωμένο κήπο με όλες τις απολαύσεις και τουςπεριορισμούς που συνεπάγεται μια τέτοια συνθήκη

Τα τέλη της δεκαετίας του εξήντα ελάφρυναν αλλά δεναναστάτωσαν τον τρόπο ζωής μας Ούτε μια μέρα δεν απου-σίασα από το σχολείο της γειτονιάς εκτός από τις φορέςπου ήμουν άρρωστη στο τέλος της εφηβείας μου γλίστρη-σαν μέσα στον περίβολο της εκκλησίας τα χαμουρέματαόπως τα έλεγαν τότε το ροκ εντ ρολ τα έντονα χρώματαοι πιο στενές σχέσεις στα δεκαεφτά μας οι φίλες μου κιεγώ ήμασταν άτολμα αλλά ολόψυχα εξεγερμένες παρrsquo όλααυτά διαβάζαμε τα μαθήματά μας αποστηθίζαμε και πα-παγαλίζαμε τα ανώμαλα ρήματα τις εξισώσεις τα κίνητρατων ηρώων της λογοτεχνίας μας άρεσε να θεωρούμε τουςεαυτούς μας κακά κορίτσια στην πραγματικότητα όμωςήμασταν μάλλον καλά μας ενθουσίαζε η γενικευμένη έξα-ψη που δονούσε την ατμόσφαιρα το 1969 Ήταν αδιαχώρι-στη από την προσδοκία ότι σύντομα θα ερχόταν η ώρα ναεγκαταλείψουμε το σπίτι για σπουδές κάπου αλλού Τίπο-τα παράξενο ή τρομερό δε μου συνέβη στη διάρκεια των

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 12 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 12

πρώτων δεκαοκτώ μου χρόνων και αυτός είναι ο λόγος πουθα τα παραλείψω

αν με είχαν αφήσει να διαλέξω θα προτιμούσα να σπου-δάσω άκοπα και ανώδυνα αγγλική φιλολογία σrsquo ένα επαρ-χιακό πανεπιστήμιο μακριά από το σπίτι μου κάπου σταβόρεια ή δυτικά μου άρεσε πολύ να διαβάζω λογοτεχνίαΉμουν ταχυαναγνώστρια ndashτελείωνα δύο με τρία βιβλία τηνεβδομάδαndash και το να διαβάζω ασταμάτητα επί τρία χρόνιαμου ταίριαζε γάντι Όμως εκείνη την εποχή με θεωρούσανκάτι σαν θαύμα της φύσης ndash ένα κορίτσι που τύχαινε να έχειταλέντο στα μαθηματικά Δε με ενδιέφερε το αντικείμενοούτε το πολυευχαριστιόμουν όμως με χαροποιούσε πουήμουν πρώτη και μάλιστα χωρίς μεγάλη προσπάθεια Ήξε-ρα τις απαντήσεις στις ερωτήσεις χωρίς καν να κατανοώ μεποιον τρόπο κατέληγα σrsquo αυτές ενώ οι φίλες μου πάλευανμε τα νούμερα και τους υπολογισμούς εγώ έφτανα στη λύ-ση με μια σειρά από αβίαστα βήματα που βασίζονταν εν μέ-ρει στην οπτική αντίληψη και εν μέρει στη διαίσθηση Ήτανδύσκολο να εξηγήσω το πώς ήξερα όσα ήξερα Προφανώςένα διαγώνισμα στα μαθηματικά συνεπαγόταν πολύ λιγό-τερο κόπο απrsquo ότι ένα τεστ στην αγγλική λογοτεχνία Άσεπου στην τελευταία τάξη έγινα αρχηγός της σχολικής σκα-κιστικής ομάδας Πρέπει να βάλεις λιγάκι τη φαντασία σουνα δουλέψει για να καταλάβεις τι σήμαινε για ένα κορίτσιεκείνης της εποχής να ταξιδεύει σrsquo ένα γειτονικό σχολείο καινα κατακρημνίζει από το βάθρο του ένα αγόρι με συγκατα-βατικό αυτάρεσκο μειδίαμα Ωστόσο τα μαθηματικά καιτο σκάκι όπως και το χόκεϊ τις πλισέ φούστες και τη συμ-μετοχή στη χορωδία της εκκλησίας τα θεωρούσα καθαρά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 13 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 13

σχολικές δραστηριότητες Όταν άρχισα να σκέφτομαι να κά-νω αίτηση σε κάποιο πανεπιστήμιο έκρινα ότι ήταν πια και-ρός νrsquo αφήσω κατά μέρος αυτά τα παιδιαρίσματα Όμωςλογάριαζα χωρίς τον ξενοδόχο στη συγκεκριμένη περίπτω-ση τη μητέρα μου

Η μητέρα μου αποτελούσε την πεμπτουσία αν όχι πα-ρωδία της συζύγου μάλλον ενός εφημέριου παρά ενός επι-σκόπου Θυμόταν με κάθε λεπτομέρεια τα ονόματα ταπρόσωπα και τα παράπονα όλων των ενοριτών αλώνιζεφουριόζα τους δρόμους της πόλης μας με το ερμές φουλάριτης να ανεμίζει κρατούσε μια ευγενική αλλά αδιάλλακτηστάση απέναντι στην παραδουλεύτρα ή τον κηπουρό επι-δείκνυε αψεγάδιαστη χάρη όπου και να βρισκόταν σε κάθεκοινωνική βαθμίδα σε κάθε περίσταση Πόσο αβίαστα εξο-μοιωνόταν με τις ενορίτισσες από τις εργατικές πολυκατοι-κίες τις γυναίκες με τα σφιγμένα πρόσωπα και το αιώνιοτσιγάρο στο χέρι τις οποίες υποδεχόταν κάθε εβδομάδαστη Λέσχη για μαμάδες και μωρά που στεγαζόταν στηνκρύπτη της εκκλησίας Πόσο συναρπαστικά διάβαζε τηνιστορία της θείας γέννησης στα παιδιά από το ορφανοτρο-φείο μπαρνάρντο που στριμώχνονταν στα πόδια της στοσαλόνι μας με πόση φυσικότητα περιποιήθηκε τον αρχιε-πίσκοπο του Καντέρμπουρι τότε που ο σεβασμιότατοςαφού πρώτα καθαγίασε το αναστηλωμένο βαπτιστήριο πέ-ρασε από το σπίτι για τσάι και μπισκότα με σοκολάτα Όσοκράτησε η επίσκεψή του η Λούσυ κι εγώ είχαμε εξοστρα-κιστεί στον πάνω όροφο Κι όλα αυτά ndashκι εδώndash συνδυα-σμένα με απόλυτη ευπείθεια και αφοσίωση στην καριέρατου πατέρα μου Τον προωθούσε τον υπηρετούσε μερι-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 14 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 14

μνούσε για την εξέλιξή του τον διευκόλυνε σε κάθε κρίσιμηκαμπή ndash από τις καλομανταρισμένες κάλτσες του και τοσιδερωμένο ράσο που κρεμόταν στο βεστιάριο ως το χιλιο-ξεσκονισμένο του γραφείο και τη βαθιά σιωπή που επικρα-τούσε στο σπίτι το σάββατο όταν ο επίσκοπος έγραφε τοκήρυγμά του Το μόνο που απαιτούσε σε ανταπόδοση ndashέτσινομίζω τουλάχιστονndash ήταν να την αγαπάει ή τουλάχιστοννα μη την εγκαταλείψει ποτέ

Όμως αυτό που μου είχε διαφύγει σχετικά με τη μητέραμου ήταν ότι βαθιά θαμμένο κάτω απrsquo αυτό το επίχρισμασυμβατικότητας λάνθανε ένα ανθεκτικό σποράκι φεμινι-σμού είμαι σίγουρη ότι η λέξη φεμινίστρια δεν ξέφυγε ποτέαπό το έρκος των οδόντων της όμως αυτό δεν είχε σημασίαΗ απερίφραστη βεβαιότητά της με τρόμαξε Δήλωσε ότι τοκαθήκον μου ως γυναίκας ήταν να πάω στο Κέμπριτζ νασπουδάσω μαθηματικά Ως γυναίκας εκείνη την εποχήστον κύκλο μας κανένας δε μιλούσε έτσι Καμιά γυναίκαδεν έκανε το οτιδήποτε laquoως γυναίκαraquo μου είπε ότι δε θαμου επέτρεπε να αφήσω αναξιοποίητο το ταλέντο μουΉμουν προορισμένη να διαπρέψω και θα διέπρεπα Ήτανυποχρέωσή μου να επιδιώξω μια σοβαρή σταδιοδρομίαστην επιστήμη είτε ως πολιτικός μηχανικός είτε ως οικονο-μολόγος επέτρεψε στον εαυτό της να επικαλεστεί ως καιτο στερεότυπο laquoέχεις τον κόσμο στα πόδια σουraquo Ήταν άδι-κο για την αδελφή μου που εγώ ήμουν και όμορφη και έξυ-πνη αφού εκείνη δεν ήταν ούτε το ένα ούτε το άλλο Θαεπιδείνωνα την αδικία αν δεν έβαζα υψηλούς στόχους Δενκαταλάβαινα τη λογική του επιχειρήματός της αλλά δεν τηναντέκρουσα Η μητέρα μου ανακοίνωσε ότι δε θα συγχω-

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 15 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 15

ρούσε ποτέ ούτε εμένα ούτε τον εαυτό της αν πήγαινα νασπουδάσω αγγλική φιλολογία για να γίνω απλώς μια λίγοπιο μορφωμένη από εκείνη σύζυγος και νοικοκυρά Κινδύ-νευα να χαραμίσω τη ζωή μου αυτά ήταν τα λόγια της καιαντιπροσώπευαν μια ομολογία Ήταν η μόνη φορά που εξέ-φρασε ή υπαινίχθηκε δυσαρέσκεια για τη μοίρα της

Ύστερα στρατολόγησε και τον πατέρα μου ndash laquoτον επί-σκοποraquo έτσι τον φωνάζαμε η αδελφή μου κι εγώ Ένα από-γευμα γυρίζοντας από το σχολείο η μητέρα μου με πλη-ροφόρησε ότι με περίμενε στο γραφείο του Φορώντας τοπράσινο σακάκι μου με το εμβληματικό του οικόσημο καιτο εραλδικό του μότο ndashNisi Dominus Vanum2ndash βούλιαξαμουτρωμένη στη δερμάτινη ίδια με λέσχης πολυθρόνα τουενώ εκείνος προέδρευε από το γραφείο του ανακατεύονταςτα χαρτιά του και μονολογώντας ψιθυριστά καθώς έβαζεσε τάξη τις σκέψεις του νόμιζα ότι ετοιμαζόταν να μουεξιστορήσει τη βιβλική παραβολή με τα εκ Θεού χαρίσματαόμως εκείνος προτίμησε μια γραμμή περισσότερο πρακτι-κή η οποία και με αιφνιδίασε είχε ερευνήσει το ζήτημαΤο Κέμπριτζ επειγόταν να δείξει ότι laquoανοίγει τις πύλες τουστον σύγχρονο κόσμο της ισότηταςraquo επιβαρημένη καθώςήμουν με το φορτίο μιας τριπλής ατυχίας ndashδημόσιο σχολείογυναικείο φύλο ανδρικό αντικείμενο σπουδώνndash ήταν βέ-βαιο ότι θα γινόμουν δεκτή αν ωστόσο έκανα αίτηση στοτμήμα της αγγλικής φιλολογίας (δεν είχα τέτοια πρόθεσηόμως ο επίσκοπος δεν πρόσεχε ποτέ παρόμοιες λεπτομέ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 16 bull

2 laquoΆνευ Κυρίου τα πάντα ματαιότηςraquo συντομευμένη εκδοχή τηςπρώτης φράσης από τον Ψαλμό 127

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 16

ρειες) τα πράγματα θα ήταν πολύ πιο δύσκολα για μέναΤην ίδια εβδομάδα η μητέρα μου μίλησε με τον διευθυντήτου σχολείου Οι καθηγητές μου παρατάχθηκαν εν πλήρειεξαρτύσει και χρησιμοποίησαν όλα τα επιχειρήματα τωνγονιών μου καθώς και μερικά δικά τους Φυσικά υποχρεώ -θηκα να υποχωρήσω

Κι έτσι εγκατέλειψα τη φιλοδοξία μου να σπουδάσω αγ-γλική λογοτεχνία στο ντάραμ ή στο αμπερίσγουιθ όπουείμαι σίγουρη ότι θα περνούσα ευτυχισμένα φοιτητικά χρό-νια και πήγα στο Κολέγιο νιούναμ του Κέμπριτζ όπου καιδιαπίστωσα στην πρώτη κατrsquo ιδίαν συνάντησή μου με τονεπιβλέποντα καθηγητή μου πόσο μέτρια ήμουν στα μαθη-ματικά Το πρώτο μου ακαδημαϊκό τρίμηνο με κατέθλιψεπαραλίγο να τα μαζέψω και να φύγω Άχαροι νεαροί χωρίςκαμιά γοητεία στερημένοι και από άλλες ανθρώπινες ιδιό-τητες όπως η ενσυναίσθηση ή η γενετική γραμματική έξυ-πνα ξαδέλφια των χαζών που είχα συντρίψει στο σκάκι γε-λούσαν κάτω απrsquo τα μουστάκια τους όσο μrsquo έβλεπαν ναπαλεύω με έννοιες τις οποίες εκείνοι θεωρούσαν δεδομένεςlaquoα η γαλήνια μις Φρουμraquo αναφωνούσε σαρκαστικά έναςκαθηγητής όταν έμπαινα στο γραφείο του κάθε Τρίτη πρωίlaquoΓαληνοτάτη Γαλανομάτα Έλα και διαφώτισέ μαςraquo Κα-θηγητές και συμφοιτητές μου θεωρούσαν αυτονόητο πωςεπειδή ήμουν ένα ευπαρουσίαστο κορίτσι με μίνι και ξαν-θά κυματιστά μαλλιά ως τους ώμους δεν υπήρχε περίπτω-ση να διαπρέψω Η αλήθεια ήταν ότι δεν υπήρχε περίπτω-ση να διαπρέψω επειδή έμοιαζα με όλη σχεδόν την υπόλοι-πη ανθρωπότητα δεν ήμουν ιδιαίτερα καλή στα μαθημα-τικά τουλάχιστον όχι στα μαθηματικά αυτού του επιπέδου

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 17 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 17

Έβαλα τα δυνατά μου να μετεγγραφώ στην αγγλική ή τηγαλλική φιλολογία ή έστω στην ανθρωπολογία όμως κα-νένα τμήμα δε με δεχόταν εκείνη την εποχή οι κανόνες τη-ρούνταν απαρέγκλιτα Και για να συντομεύσω τη μικρήθλιβερή μου ιστορία ας πω απλώς ότι υπέμεινα καρτερικάτις δοκιμασίες μου και στο τέλος κατάφερα κουτσά στραβάνα αποφοιτήσω

αν διεξήλθα εν τάχει τα παιδικά και εφηβικά μου χρό-νια θα είμαι ακόμη πιο συνοπτική με τα φοιτητικά μουΔεν πήγα ποτέ βαρκάδα στο ποτάμι με ή χωρίς γραμμόφω-νο με χωνί δεν πάτησα το πόδι μου στο Footlights3 ndashανέ -καθεν το θέατρο μου προξενούσε αμηχανίαndash δεν ήμουνανάμεσα σε όσους συνελήφθησαν στις ταραχές του GardenHouse4 Όμως έχασα την παρθενιά μου στο πρώτο τρίμηνο

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 18 bull

3 Cambridge University Footlights Dramatic Club ερασιτεχνική φοι-τητική θεατρική λέσχη με μακρά ιστορία ιδρύθηκε το 1883 και έκτοτεσυνεχίζει ανελλιπώς να ανεβάζει παραστάσεις και να κάνει καλοκαιρι-νές περιοδείες σε όλη την αγγλία μεταξύ των επιφανών μελών του θιά-σου συγκαταλέγονται οι σέσιλ μπίτον ζερμέν Γκριρ στίβεν Φράι κά

4 Τον Φεβρουάριο του 1970 ο ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού είχεοργανώσει μια laquoελληνική εβδομάδαraquo στο Κέμπριτζ με την υποστήριξητης κυβέρνησης των συνταγματαρχών και τοπικών ταξιδιωτικών γρα-φείων Οι εκδηλώσεις (ομιλίες συναυλίες και παραστάσεις) θα φιλοξε-νούνταν σε δύο ξενοδοχεία το Royal Cambridge και το Garden Houseκαι θα ολοκληρώνονταν με ένα ελληνικό δείπνο για 120 συνδαιτυμόνεςσε μια σουίτα του Garden House στις 13 Φεβρουαρίου Τη βραδιά τουδείπνου πλήθη διαδηλωτών με πανό φωνάζοντας συνθήματα και τρα-γουδώντας τραγούδια του μίκη Θεοδωράκη συγκεντρώθηκαν έξω απότο ξενοδοχείο προσπαθώντας να εμποδίσουν τους προσκεκλημένους ναμπουν ενώ ορισμένοι εισέβαλαν στον κήπο του ξενοδοχείου και σκαρ-φάλωσαν στην οροφή Η αστυνομία επενέβη ξέσπασαν συμπλοκές οινεαροί προκάλεσαν ζημιές στο ξενοδοχείο και ένας κοσμήτορας του πα-

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 18

ndashκαι μάλιστα μετά από αρκετές προσπάθειες μια και το γε-νικό στιλ εκείνο τον καιρό παραήταν αδέξιο και βουβόndash καιμέσα στα εννέα τρίμηνα των σπουδών μου επιδόθηκα σεμια ευχάριστη εναλλαγή εραστών έξι εφτά ή οκτώ ndash ανά-λογα με τον ορισμό που δίνει κανείς στη σαρκική επαφήΈκανα μερικές καλές φίλες όλες κορίτσια από το νιούναμΈπαιξα τένις και διάβασα πολύ μπορεί εξαιτίας της μη-τέρας μου να σπούδαζα σε λάθος σχολή όμως δε σταμά-τησα να διαβάζω από ποίηση και θέατρο δε σκάμπαζαπολλά νομίζω όμως ότι απολάμβανα τα μυθιστορήματαπολύ περισσότερο απrsquo ότι οι φίλες μου που αναγκαστικάιδρoκοπούσαν κάθε βδομάδα πάνω από τις εργασίες τουςγια το Middlemarch ή το Vanity Fair Παράβγαινα μαζί τουςδιαβάζοντας τα ίδια βιβλία ίσως και να φλυαρούσα λιγάκιγιrsquo αυτά αν υπήρχε στον περίγυρο κανένας πρόθυμος ναανεχθεί το χαμηλό επίπεδο της ανάλυσής μου και μετά πη-δούσα στο επόμενο μυθιστόρημα Το διάβασμα ήταν έναςέμμεσος τρόπος να μη σκέφτομαι τα μαθηματικά Και κάτιπερισσότερο (ή μήπως εννοώ κάτι λιγότερο) ήταν ο τρό-πος μου για να μη σκέφτομαι καθόλου

Έχω ήδη πει ότι διάβαζα γρήγορα Τέσσερα απογεύμα-τα ξαπλωμένη στο κρεβάτι μου κι είχα ξεκοκαλίσει το Theway we live now5 Ήμουν σε θέση να απορροφήσω με μια μα-

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 19 bull

νεπιστημίου τραυματίστηκε σοβαρά και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείοΤην ίδια μέρα συνελήφθησαν έξι φοιτητές ενώ το πανεπιστήμιο έδωσετα ονόματα άλλων εξήντα Δέκα παραπέμφθηκαν σε δίκη δύο αλλοδα-ποί φοιτητές απελάθηκαν και έξι καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισηςαπό 9 έως 18 μήνες

5 σατιρικό κοινωνικό μυθιστόρημα του Άντονυ Τρόλοπ Άρχισε να

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 19

τιά το περιεχόμενο μιας ολόκληρης παραγράφου αν όχιμιας ολόκληρης σελίδας αρκούσε να είμαι χαλαρήmiddot νrsquo αφή-νω τα μάτια και τη σκέψη μου να απλώνονται στο κείμενοσαν κερί ώστε να εντυπώνεται πάνω τους ολόφρεσκη η σε-λίδα Προς μεγάλο εκνευρισμό όσων βρίσκονταν γύρω μουγύριζα σελίδα κάθε λίγα δευτερόλεπτα μrsquo ένα ανυπόμονοτσάκισμα του καρπού Οι ανάγκες μου ήταν απλές Δε μεπολυαπασχολούσε το θέμα ή οι εύστοχες φράσεις και πη-δούσα τις εκλεπτυσμένες περιγραφές του καιρού των το-πίων ή των εσωτερικών χώρων Ήθελα χαρακτήρες πειστι-κούς και ήθελα ο συγγραφέας να μου εξάπτει την περιέρ-γεια για το τι επρόκειτο να τους συμβεί Γενικά προτιμού-σα ήρωες που ενέδιδαν ή αποτύγχαναν στον έρωτα αλλάδε με πείραζε και τόσο αν δοκίμαζαν τις δυνάμεις τους καισε κάτι άλλο Θα το παραδεχτώ ήταν άξεστο ό μως μουάρεσε όταν κάποιος έλεγε laquoΠαντρέψου μεraquo λίγο πριν απότο τέλος μυθιστορήματα χωρίς γυναικείους χαρακτήρεςήταν μια άψυχη έρημος Δεν είχα σε μεγάλη υπόληψη τονΚόνραντ τα περισσότερα διηγήματα του Κίπλινγκ ή τουχέμινγουεϋ δεν τα συζητούσα καν Ούτε με εντυπωσίαζε ηφήμη ή η αναγνώριση ενός συγγραφέα Διάβαζα ότι έπεφτεστα χέρια μου Φτηνά ρομάντζα μεγάλη λογοτεχνία καιοτιδήποτε άλλο ενδιάμεσα ndash και σε όλα επιφύλασσα τηνίδια πάνω κάτω μεταχείριση

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 20 bull

δημοσιεύεται σε συνέχειες το 1875 εκτυλίσσεται σε 100 κεφάλαια καιστηλιτεύει την απληστία και την ανεντιμότητα που επικρατούσαν στηνοικονομική πολιτική ηθική και πνευματική ζωή της βικτοριανής περιό-δου

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 20

Ποιο διάσημο μυθιστόρημα αρχίζει με την εξής ζουμερήφράση laquoΗ θερμοκρασία είχε αγγίξει τους ενενήντα βαθ-μούς τη μέρα που έφτασεraquo Δεν έχει πολύ νεύρο Δεν ξέ-ρετε Οι φίλες μου από το νιούναμ που σπούδαζαν αγγλικήφιλολογία ξεκαρδίστηκαν όταν τους είπα ότι Η κοιλάδα μετις κούκλες ήταν εξίσου καλή με τα έργα της Τζέιν ΌστενΓελάγανε και με δουλεύανε για μήνες Και δεν είχαν δια-βάσει ούτε αράδα από το βιβλίο της σούζαν6 σκασίλα μουΠοιος ενδιαφερόταν για τις αδιαμόρφωτες απόψεις μιαςαποτυχημένης μαθηματικού Ούτε εγώ ούτε οι φίλες μουΤουλάχιστον ήμουν ελεύθερη

Η αναφορά στις φοιτητικές μου αναγνωστικές συνήθειεςδεν αποτελεί παρέκβαση εκείνα τα βιβλία προετοίμασαντην καριέρα μου στις μυστικές υπηρεσίες Την τελευταίαχρονιά των σπουδών μου η φίλη μου ρόνα Κεμπ εξέδωσεένα εβδομαδιαίο περιοδικό με τον τίτλο Quis Δεκάδεςέντυπα αυτού του τύπου ανέτειλλαν και έδυαν κάθε τόσοαλλά το δικό της ήταν μπροστά από την εποχή του γιατίσυνδύαζε υψηλή κουλτούρα και χαμηλού επιπέδου ενδια-φέροντα Ποίηση και μουσική ποπ πολιτική θεωρία καικουτσομπολιό κουαρτέτα εγχόρδων και φοιτητική μόδανουβέλ βαγκ και ποδόσφαιρο Δέκα χρόνια αργότερα η

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 21 bull

6 Η κοιλάδα με τις κούκλες είναι διάσημο roman a clef της αμερι-κανίδας Τζάκλιν σούζαν με ηρωίδες τρεις φίλες που προσπαθούν νακερδίσουν μια θέση στον λαμπερό κόσμο του θεάματος αλλά ανακαλύ-πτουν τη ζοφερή του πλευρά και οδηγούνται στην αυτοκαταστροφή Τομυθιστόρημα κυκλοφόρησε το 1966 εκτοξεύτηκε στην κορυφή των μπεστσέλερ (30 εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο) και την επόμενηχρονιά έγινε ταινία από τον μαρκ ρόμπσον

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 21

φόρμουλα είχε επεκταθεί παντού Η ρόνα μπορεί να μηντην είχε επινοήσει ήταν όμως ανάμεσα στους πρώτους πουείχαν διαβλέψει τα θέλγητρά της μεταπήδησε στο Vogueπερνώντας πρώτα από το TLS και στη συνέχεια ακολούθη-σε μια πυρετώδη πορεία όλο σκαμπανεβάσματα ανοίγο-ντας καινούρια περιοδικά στο μανχάταν και στο ρίο Τοδιπλό ερωτηματικό σrsquo αυτόν τον πρώτο της τίτλο ήταν μιακαινοτομία που μας εξασφάλισε την κυκλοφορία έντεκατευχών Θυμόταν την περίοδο που είχα σαγηνευτεί με τησούζαν και μου ζήτησε να γράφω μια τακτική στήλη με τί -τλο laquoΤι διάβασα την προηγούμενη εβδομάδαraquo Η μόνηυπόδειξη ήταν να είμαι laquoκουβεντιαστή και παμφάγοςraquoεύκολο εγραφα όπως μιλούσα κατά κύριο λόγο συνοψί-ζοντας την υπόθεση των βιβλίων που μόλις είχα καταβρο-χθίσει και συνειδητά αυτοπαρωδούμενη αναδείκνυα τηνεκάστοτε ετυμηγορία μου με μια σειρά από θαυμαστικάΟ ανάλαφρος παρηχητικός μου τόνος είχε απήχηση Κάναδυο φορές με είχαν πλησιάσει άγνωστοι στον δρόμο για ναμου το πουν ακόμη και ο σαχλός καθηγητής μου των μα-θηματικών έκανε μια κολακευτική παρατήρηση Ήταν η μό-νη γεύση που πήρα στο Κέμπριτζ από εκείνο το γλυκό καιμεθυστικό ελιξίριο τη φοιτητική φήμη

είχα γράψει καμιά δεκαριά αυτάρεσκα κείμενα ότανκάτι στράβωσε Όπως πολλοί συγγραφείς που καβαλάνε τοκαλάμι με την πρώτη μικρή τους επιτυχία άρχισα να παίρ-νω τον εαυτό μου υπερβολικά στα σοβαρά Ήμουν ένα κο-ρίτσι με πηγαίες προτιμήσεις το μυαλό μου ένας άγραφοςχάρτης έτοιμο να κατακτηθεί Περίμενα όπως έλεγαν κά-ποια από τα μυθιστορήματα που διάβαζα τον κύριο Τέλειο

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 22 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 22

να εμφανιστεί και να με κατακυριεύσει Ο δικός μου κύριοςΤέλειος ήταν ένας βλοσυρός ρώσος ανακάλυψα έναν δη-μιουργό και μια θεματική και μετατράπηκα σε παθιασμένοθιασώτη τους Ξαφνικά είχα και αντικείμενο και αποστολήνα πείσω Άρχισα να επιτρέπω στον εαυτό μου πολύωραχτενίσματα των κειμένων μου αντί να γράφω απευθείαςότι σκεφτόμουν στο χαρτί έκανα πρώτα και δεύτερα σχε-διάσματα Κατά την ταπεινή μου γνώμη η στήλη μου είχεαποκτήσει ζωτικό δημόσιο ρόλο Ξυπνούσα μέσα στη νύχταγια να διαγράψω ολόκληρες παραγράφους και να σχεδιά-σω τόξα και μπαλονάκια στα περιθώρια της σελίδας είχαπάρει ένα σπουδαίο μονοπάτι Ήξερα ότι η δημοτικότητάμου θα ξέφτιζε αλλά δε με ενδιέφερε Το ξέφτισμα επιβε-βαίωνε τον σκοπό μου ήταν το ηρωικό τίμημα που ήξεραότι έπρεπε να πληρώσω Ως τώρα με διάβαζαν οι λάθος άν-θρωποι Όταν η ρόνα διαμαρτυρήθηκε αδιαφόρησα Γιατην ακρίβεια αισθάνθηκα δικαιωμένη laquoαυτό το πράμα δενείναι και τόσο κουβεντιαστόraquo είπε ψυχρά ένα απόγευμαστο τεϊοποτείο Copper Kettle ενώ μου ξανάδινε πίσω το χει-ρόγραφό μου laquoΔεν ήταν αυτή η συμφωνία μαςraquo είχε δί-κιο Το κέφι και τα θαυμαστικά μου είχαν εξανεμιστεί οθυμός και η αίσθηση του επείγοντος είχαν στενέψει τα εν-διαφέροντά μου και είχαν καταστρέψει το ύφος μου

Η παρακμή μου ξεκίνησε εκείνα τα πενήντα λεπτά πουπέρασα αγκαλιά με το Μια μέρα από τη ζωή του ΙβάνΝτενίσοβιτς στη νέα μετάφραση του Γκίλλον Άιτκεν Τοάρχισα αμέσως μόλις τελείωσα το Octopussy του Ίαν Φλέ-μινγκ Η μετάβαση ήταν απότομη Δεν ήξερα τίποτα για τασοβιετικά στρατόπεδα εργασίας και δεν είχα ακούσει ποτέ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 23 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 23

μου τη λέξη laquoγκουλάγκraquo μεγαλώνοντας στον περίβολοενός καθεδρικού ναού τι μπορούσα να γνωρίζω για τοναπάνθρωπο παραλογισμό του κομουνισμού ή για το πώςγενναίοι άντρες και γυναίκες έγκλειστοι σε ζοφερές καιαπόμακρες σωφρονιστικές αποικίες μέρα με τη μέρα εξα-θλιώνονταν τόσο ώστε να φτάνουν να μη σκέφτονται πιατίποτα πέρα από την επιβίωσή τους εκατοντάδες χιλιάδεςεκτοπισμένοι στους ερημότοπους της σιβηρίας επειδή πο-λέμησαν για την πατρίδα τους σε μια ξένη χώρα επειδήυπήρξαν αιχμάλωτοι πολέμου επειδή εκνεύρισαν έναν κομ-ματικό αξιωματούχο επειδή ήταν κυβερνητικοί αξιωματού-χοι επειδή φορούσαν γυαλιά επειδή ήταν εβραίοι ομοφυ-λόφιλοι αγρότες που είχαν στην κατοχή τους μια αγελάδαποιητές Ποιος θα μιλούσε γιrsquo αυτό το χαμένο κομμάτι τηςανθρωπότητας Ποτέ στο παρελθόν δε με είχε απασχολήσειη πολιτική Δεν ήξερα τίποτα για τους αγώνες και τις δια-ψεύσεις της παλιότερης γενιάς Δεν είχα ιδέα περί laquoαρι-στερής αντιπολίτευσηςraquo Πέρα από το σχολείο η εκπαίδευ-σή μου περιοριζόταν σε λίγα επιπλέον μαθηματικά και σεστοίβες από μυθιστορήματα τσέπης Ήμουν αδαής και ηαγανάκτησή μου ήταν ηθικής τάξεως Δε χρησιμο ποιούσαούτε είχα ακούσει ποτέ τον όρο laquoολοκληρωτισμόςraquo Ίσωςκαι να νόμιζα ότι είχε κάποια σχέση με το να αρνείσαι έναποτό Καθώς αρχειοθετούσα ανταποκρίσεις από ένα άγνω-στο και μυστηριώδες μέτωπο πίστευα ότι έβλεπα πίσωαπό ένα πέπλο ότι διάνοιγα νέα πεδία

μέσα σε μια βδομάδα διάβασα τον Πρώτο Κύκλο τουσολτζενίτσιν Ο τίτλος προερχόταν από τον Δάντη Ο πρώ-τος του κύκλος της κόλασης επιφυλασσόταν στους αρ -

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 24 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 24

χαίους Έλληνες φιλοσόφους και συνίστατο απrsquo ότι φαίνε-ται σε έναν ευχάριστο περίφρακτο κήπο περιβαλλόμενοαπό κολασμένη οδύνη έναν κήπο από τον οποίο η απόδρα-ση και η πρόσβαση στον παράδεισο ήταν απαγορευμένεςΈκανα το λάθος του παθιασμένου θιασώτη να υποθέσω ότιοι πάντες συμμερίζονταν την πρότερη άγνοιά μου Η στήλημου μετατράπηκε σε φιλιππικό Δε γνώριζε λοιπόν το αυ-τάρεσκο Κέμπριτζ τι είχε συμβεί τι εξακολουθούσε νασυμβαίνει τρεις χιλιάδες μίλια προς ανατολάς Δεν είχεπροσέξει τι πλήγμα κατάφερε στο ανθρώπινο πνεύμα αυτήη αποτυχημένη ουτοπία με τις ουρές στα μπακάλικα ταφρικτά ρούχα και την απαγόρευση των ταξιδιών Τι έπρεπενα γίνει

Το Quis ανέχθηκε τον αντικομουνισμό μου επί τέσσε-ρις εβδομάδες Τα ενδιαφέροντά μου διευρύνθηκαν συμπε-ριλαμβάνοντας το Μηδέν και το Άπειρο του Κέσλερ τηνΕπικίνδυνη στροφή του ναμπόκοφ κι εκείνη την υπέροχηπραγματεία του μίλος Το αιχμάλωτο πνεύμα επιπλέονήμουν ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο που κατανόησε το1984 του Τζορτζ Όργουελ Όμως η καρδιά μου ήταν για πά-ντα δοσμένη στην πρώτη μου αγάπη τον αλεξάντρ Το μέ-τωπο που καμπύλωνε σαν τρούλος ορθόδοξης εκκλησιάς ησφηνοειδής γενειάδα του που θύμιζε επαρχιώτη πάστορατο βλοσυρό εξαιτίας του γκουλάγκ μεγαλείο του η πει-σματική του ανοσία στους πολιτικούς Ούτε οι θρησκευτι-κές του πεποιθήσεις κατάφεραν να με πτοήσουν Τον συγ-χώρησα όταν είπε ότι ο άνθρωπος είχε ξεχάσει τον Θεόαφού θεός ήταν Εκείνος Ποιος μπορούσε να τον συναγω-νιστεί Ποιος μπορούσε να του αρνηθεί το βραβείο νόμπελ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 25 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 25

με το βλέμμα προσηλωμένο στη φωτογραφία του ένιωθατη σφοδρή επιθυμία να γίνω ερωμένη του Θα τον υπηρε-τούσα όπως η μητέρα μου τον πατέρα μου να διπλώνω τιςκάλτσες του μα εγώ θα γονάτιζα να του πλύνω τα πόδιαΚαι μάλιστα με τη γλώσσα μου

εκείνη την εποχή οι πολιτικοί της Δύσης και τα κύριαάρθρα των περισσότερων εφημερίδων ασχολούνταν αστα-μάτητα με τη φαυλότητα του σοβιετικού συστήματος Τοπράγμα είχε καταντήσει ρουτίνα ndash και για τους πολιτικο-ποιημένους φοιτητές ενοχλητικό αν η CIA ήταν εναντίοντου κομουνισμού δεν μπορεί κάτι καλό θα είχε αυτό τοσύστημα μια μερίδα του εργατικού Κόμματος ακόμηάναβε λαμπάδες στα προχωρημένα πια σε ηλικία κτήνη τουΚρεμλίνου με τα τετράγωνα πιγούνια και τα αποκρουστικάσχέδιά τους ακόμη τραγουδούσε τη Διεθνή στο ετήσιο συ-νέδριο του κόμματος ακόμη έστελνε φοιτητές στην εσσΔσε ανταλλαγές καλής θελήσεως στα χρόνια του ΨυχρούΠολέμου και της διπολικής σκέψης θεωρείτο ανάρμοστο νασυμφωνείς ως προς το θέμα της σοβιετικής Ένωσης με έναναμερικανό πρόεδρο που είχε εξαπολύσει τα στρατεύματάτου στο Βιετνάμ Όμως στο ραντεβού μας για τσάι στοCopper Kettle η ρόνα ήδη από τότε ιδιαίτερα εκλεπτυσμέ-νη αρωματισμένη και ακριβής είπε ότι δεν ήταν η πολιτικήαντίληψη της στήλης μου εκείνο που την ενοχλούσε Το ατό-πημά μου ήταν ότι είχα παραγίνει σοβαρή Το επόμενο τεύ-χος του περιοδικού δε θα είχε τη ρουμπρίκα μου Ο χώροςμου είχε παραχωρηθεί σε μια συνέντευξη με το συγκρότημαIncredible String Band Ύστερα το Quis έκλεισε

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 26 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 26

Λίγες μέρες μετά την απόλυσή μου μπήκα στη φάση τηςΚολέτ η οποία και με απορρόφησε επί μήνες επιπλέονμε απασχολούσαν και άλλες πιο επείγουσες έγνοιες Οιεξετάσεις απείχαν μόνο μερικές εβδομάδες και στο μεταξύείχα καινούριο αγόρι έναν ιστορικό ονόματι Τζέρεμυ μοτΤο στιλ του θύμιζε παλιότερες εποχές ψηλολέλεκας μεμεγάλη μύτη και ιδιαίτερα τονισμένο μήλο του αδάμΉταν ατημέλητος ευφυής χωρίς να το επιδεικνύει εξαιρε-τικά ευγενικός είχα προσέξει μερικούς σαν κι αυτόν ναπεριφέρονται στα κολέγια Όλοι έμοιαζαν σαν να κατάγο-νταν από την ίδια οικογένεια και σαν να είχαν αποφοιτήσειαπό α κριβά ιδιωτικά σχολεία στον βορρά της αγγλίαςόπου τους διένειμαν τα ίδια ακριβώς ρούχα Ήταν οι τε-λευταίοι άντρες στον κόσμο που φορούσαν ακόμη τουίντσακάκια μάρκας Harris με δερμάτινα μπαλώματα στουςαγκώνες και ρέλι στις μανσέτες Έμαθα αν και όχι απότον Τζέρεμυ ότι είχε εξασφαλισμένο το άριστα και ότι είχεήδη δημο σιεύσει το πρώτο του άρθρο σrsquo ένα επιστημονικόπεριοδικό που ειδικευόταν στη μελέτη του δέκατου έκτουαιώνα

αποδείχτηκε τρυφερός και διακριτικός εραστής παράτο οικτρό προτεταμένο αιχμηρό ηβικό του οστό που τηνπρώτη φορά με πόνεσε ανυπόφορα ζήτησε συγγνώμη γιrsquoαυτό λες και αναφερόταν σrsquo έναν τρελό αλλά μακρινό συγ-γενή μrsquo αυτό θέλω να πω ότι δεν ντρεπόταν και τόσο γιατα κόκαλα της λεκάνης του Διευθετήσαμε το ζήτημα κάνο-ντας έρωτα με μια διπλωμένη πετσέτα ανάμεσά μας μιαλύση που διαισθάνθηκα ότι την είχε επιστρατεύσει συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 27 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 27

στο παρελθόν Ήταν πραγματικά περιποιητικός και πεπει-ραμένος και μπορούσε να συνεχίζει απτόητος όσο ήθελα κιακόμη παραπάνω ώσπου πια δεν άντεχα άλλο Ωστόσο οιδικοί του οργασμοί παρά τις προσπάθειές μου μου ξεγλι-στρούσαν κι άρχισα να υποπτεύομαι ότι υπήρχε κάτι πουθα ήθελε να πω ή να κάνω Όμως δε μου το αποκάλυπτεΉ μάλλον επέμενε ότι δεν υπήρχε τίποτα να μου πει Δεντον πίστευα Ήθελα να έχει μια μυστική επαίσχυντη επιθυ-μία την οποία να μπορούσα να ικανοποιήσω μονάχα εγώΉθελα να κατακτήσω ολοκληρωτικά αυτόν τον επιβλητικόευγενικό άντρα Ήθελε να με μαστιγώνει στον πισινό ή μή-πως προτιμούσε να τον μαστιγώνω εγώ μήπως ήθελε ναδοκιμάσει τα εσώρουχά μου αυτό το μυστήριο μου είχε γί-νει έμμονη ιδέα όταν βρισκόμουν μακριά του και γινότανολοένα και πιο δύσκολο να πάψω να τον σκέφτομαι ότανυποτίθεται ότι έπρεπε να συγκεντρωθώ στα μαθηματικάΗ Κολέτ ήταν η διαφυγή μου

Ένα απόγευμα στις αρχές απριλίου μετά από μια συ-νεύρεση με τη συνεπικουρία της διπλωμένης πετσέτας στοδωμάτιο του Τζέρεμυ διασχίζαμε τον δρόμο κοντά στο πα-λιό Corn Exchange7 εγώ μέσα σε μια παραζάλη ικανοποίη -σης και κάποιου σχετικού πόνου από έναν μυ που είχετραβηχτεί στη βάση της πλάτης μου και εκείνος ndash ε λοιπόνδεν ήμουν σίγουρη Καθώς βαδίζαμε πλάι πλάι αναρωτιό-μουν αν ήταν σωστό να ανακινήσω το ζήτημα για μια ακό-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 28 bull

7 Το Corn Exchange είναι χώρος συναυλιών στο Κέμπριτζ και κατάκαιρούς χρησιμοποιείται ως τόπος όπου δίνουν τις εξετάσεις τους οι φοι-τητές του πανεπιστημίου της πόλης

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 28

μη φορά Ήταν ευχάριστος το μπράτσο του τύλιγε βαρύτους ώμους μου και μου μιλούσε για την εργασία του σχε-τικά με την Έναστρη αίθουσα8 Ήμουν πεπεισμένη ότι δενείχε ικανοποιηθεί ndash το άκουγα στη σφιγμένη του φωνή τοέβλεπα στο νευρικό του βήμα Ήθελα να τον βοηθήσω καιήμουν ειλικρινά περίεργη Κι ακόμη με στενοχωρούσε ησκέψη ότι μπορεί να έφταιγα εγώ Τον ερέθιζα αυτό του-λάχιστον ήταν φανερό ίσως όμως να μη με επιθυμούσε αρ-κετά Προσπεράσαμε το Corn Exchange μέσα στο παγερόλυκόφως εκείνης της υγρής άνοιξης ενώ το μπράτσο τουεραστή μου με τύλιγε σαν γούνα αλεπούς Την ευτυχία μουσκίαζε ανεπαίσθητα το μυώδες φορτίο στους ώμους μουκαι κάπως πιο έντονα το αίνιγμα των επιθυμιών του Τζέ-ρεμυ

Ξαφνικά μέσα από ένα στενάκι ξεφύτρωσε μπροστάμας κάτω από το αμυδρό φως του δρόμου ο Τόνυ Κάν -νινγκ ο επόπτης καθηγητής ιστορίας του Τζέρεμυ Καθώςο φίλος μου έκανε τις συστάσεις ανταλλάξαμε χειραψία κιένιωσα πως εκείνος κράτησε το χέρι μου κάπως περισσό-τερο από το κανονικό Ήταν γύρω στα πενήντα ndashστην ηλι-κία περίπου του πατέρα μουndash και ήξερα γιrsquo αυτόν μόνοόσα μου είχε ήδη πει ο Τζέρεμυ Ήταν καθηγητής πρώην

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 29 bull

8 Λατινικά Camera Stellata Δικαστήριο με έδρα το Παλάτι του Γουε -σ τμίνστερ όπου και στεγάστηκε ως το 1641 Κατά τη διάρκεια της βα-σιλείας του ερρίκου Η του δικαστηρίου ηγείτο ο αρχιεπίσκοπος τουΓιορκ καρδινάλιος Γούλσι και ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ Τό-μας Κράνμερmiddot από τότε το Δικαστήριο της Έναστρης αίθουσας έγινε πο-λιτικό όπλο ενάντια στους αντιπάλους του ερρίκου των υπουργών καιτης Βουλής του

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 29

φίλος του υπουργού εσωτερικών ρέτζι μόντλινγκ ο οποίοςεκείνη τη μέρα είχε προσκληθεί να δειπνήσει στο κολέγιότου Οι δυο τους είχαν τσακωθεί ένα βράδυ αμφότεροι τύ-φλα στο μεθύσι με αφορμή την πολιτική τού επrsquo αόριστονπεριορισμού χωρίς διεξαγωγή δίκης που εφαρμοζόταν στηΒόρεια ιρλανδία Ο καθηγητής Κάννινγκ είχε διατελέσειπρόεδρος της επιτροπής αποκατάστασης των ιστορικώνχώρων της Βρετανίας ήταν μέλος διαφόρων συμβουλευτι-κών επιτροπών και του διοικητικού συμβουλίου του Βρε-τανικού μουσείου και είχε γράψει ένα βιβλίο που έχαιρεμεγάλης εκτίμησης με θέμα το συνέδριο της Βιέννης

ανήκε στο είδος των laquoκαλών καγαθώνraquo ένας τύπος πουμου ήταν αόριστα οικείος Άντρες σαν κι αυτόν έρχοντανπότε πότε στο σπίτι μας να επισκεφθούν τον επίσκοποεκείνη την εποχή ndashμόλις είχε εκπνεύσει η δεκαετία του εξή-νταndash ήταν φυσικά εξαιρετικά βαρετοί για όλους τους ει-κοσάρηδες όμως εμένα μάλλον μου άρεσαν Ήξεραν τοντρόπο να γίνονται γοητευτικοί έως και πνευματώδεις καιη ελαφριά μυρωδιά που ανάδιναν ένα άρωμα από πούρακαι μπράντι έκανε τον κόσμο να μοιάζει νοικοκυρεμένοςκαι πλούσιος είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους αλλάδε φαίνονταν ανέντιμοι και διέθεταν ή έδιναν την εντύπω-ση ότι διαθέτουν μια ισχυρή αίσθηση δημόσιου καθήκο-ντος Έπαιρναν τις απολαύσεις τους πολύ στα σοβαρά(κρασί φαγητό ψάρεμα μπριτζ κτλ) και προφανώς είχανλάβει μέρος σrsquo έναν άκρως ενδιαφέροντα πόλεμο Θυμό-μουν κάποια χριστούγεννα των παιδικών μου χρόνων πουένας δυο τέτοιοι κύριοι είχαν χαρτζιλικώσει εμένα και τηναδελφή μου μrsquo ένα χαρτονόμισμα των δέκα σελινίων Γιατί

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 30 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 30

να μην κυβερνάνε τέτοιοι άντρες τον κόσμο Η ανθρωπότη-τα είχε γνωρίσει πολύ χειρότερους απrsquo αυτούς

Ο Κάννινγκ είχε ελαφρώς υπεροπτική συμπεριφορά αλ-λά την κατέστελλε ndash ίσως για να τη συνταιριάξει με τη με-τριοπάθεια των δημόσιων ρόλων του Πρόσεξα τα κυματι-στά μαλλιά με την τέλεια χωρίστρα τα υγρά σαρκώδη χεί-λη κι ένα μικρό λακκάκι στο κέντρο του σαγονιού του πουμου φάνηκε αξιολάτρευτο επειδή μπόρεσα να διακρίνωακόμη και με τόσο λίγο φως ότι του δημιουργούσε κάποιεςδυσκολίες στο ξύρισμα ατίθασες μαύρες τριχούλες ξέφευ-γαν από το κάθετο αυλάκι του δέρματος Ήταν ωραίοςάντρας

Όταν ξεμπερδέψαμε με τις συστάσεις ο Κάννινγκ μουέκανε μερικές προσωπικές ερωτήσεις Ήταν ευγενικές καιεν πολλοίς ακίνδυνες ndash για το πτυχίο μου το νιούναμ τονκοσμήτορα που ήταν καλός του φίλος τη γενέτειρά μουτον καθεδρικό ναό Ο Τζέρεμυ παρενέβη ξεφουρνίζονταςκάποιο κουτσομπολιό αλλά ο Κάννινγκ τον διέκοψε για νατον ευχαριστήσει που του είχε δείξει τα τρία τελευταία άρ-θρα μου στο Quis

στράφηκε πάλι προς το μέρος μου laquoεξαιρετικά καλά κομμάτια Έχετε ταλέντο αγαπητή

μου σκοπεύετε να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφίαraquoΤο Quis ήταν μια φοιτητική φυλλάδα δεν προοριζόταν

για σοβαρά μάτια ευχαριστήθηκα πολύ από τον έπαινοόμως παρήμουν νέα για να γνωρίζω πώς αποδέχεται κανείςμια φιλοφρόνηση μουρμούρισα κάτι σεμνό αλλά ακού-στηκε απορριπτικό ύστερα προσπάθησα αδέξια να διορ-θώσω τα πράγματα και τα έκανα χειρότερα Ο καθηγητής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 31 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 31

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

πρώτων δεκαοκτώ μου χρόνων και αυτός είναι ο λόγος πουθα τα παραλείψω

αν με είχαν αφήσει να διαλέξω θα προτιμούσα να σπου-δάσω άκοπα και ανώδυνα αγγλική φιλολογία σrsquo ένα επαρ-χιακό πανεπιστήμιο μακριά από το σπίτι μου κάπου σταβόρεια ή δυτικά μου άρεσε πολύ να διαβάζω λογοτεχνίαΉμουν ταχυαναγνώστρια ndashτελείωνα δύο με τρία βιβλία τηνεβδομάδαndash και το να διαβάζω ασταμάτητα επί τρία χρόνιαμου ταίριαζε γάντι Όμως εκείνη την εποχή με θεωρούσανκάτι σαν θαύμα της φύσης ndash ένα κορίτσι που τύχαινε να έχειταλέντο στα μαθηματικά Δε με ενδιέφερε το αντικείμενοούτε το πολυευχαριστιόμουν όμως με χαροποιούσε πουήμουν πρώτη και μάλιστα χωρίς μεγάλη προσπάθεια Ήξε-ρα τις απαντήσεις στις ερωτήσεις χωρίς καν να κατανοώ μεποιον τρόπο κατέληγα σrsquo αυτές ενώ οι φίλες μου πάλευανμε τα νούμερα και τους υπολογισμούς εγώ έφτανα στη λύ-ση με μια σειρά από αβίαστα βήματα που βασίζονταν εν μέ-ρει στην οπτική αντίληψη και εν μέρει στη διαίσθηση Ήτανδύσκολο να εξηγήσω το πώς ήξερα όσα ήξερα Προφανώςένα διαγώνισμα στα μαθηματικά συνεπαγόταν πολύ λιγό-τερο κόπο απrsquo ότι ένα τεστ στην αγγλική λογοτεχνία Άσεπου στην τελευταία τάξη έγινα αρχηγός της σχολικής σκα-κιστικής ομάδας Πρέπει να βάλεις λιγάκι τη φαντασία σουνα δουλέψει για να καταλάβεις τι σήμαινε για ένα κορίτσιεκείνης της εποχής να ταξιδεύει σrsquo ένα γειτονικό σχολείο καινα κατακρημνίζει από το βάθρο του ένα αγόρι με συγκατα-βατικό αυτάρεσκο μειδίαμα Ωστόσο τα μαθηματικά καιτο σκάκι όπως και το χόκεϊ τις πλισέ φούστες και τη συμ-μετοχή στη χορωδία της εκκλησίας τα θεωρούσα καθαρά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 13 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 13

σχολικές δραστηριότητες Όταν άρχισα να σκέφτομαι να κά-νω αίτηση σε κάποιο πανεπιστήμιο έκρινα ότι ήταν πια και-ρός νrsquo αφήσω κατά μέρος αυτά τα παιδιαρίσματα Όμωςλογάριαζα χωρίς τον ξενοδόχο στη συγκεκριμένη περίπτω-ση τη μητέρα μου

Η μητέρα μου αποτελούσε την πεμπτουσία αν όχι πα-ρωδία της συζύγου μάλλον ενός εφημέριου παρά ενός επι-σκόπου Θυμόταν με κάθε λεπτομέρεια τα ονόματα ταπρόσωπα και τα παράπονα όλων των ενοριτών αλώνιζεφουριόζα τους δρόμους της πόλης μας με το ερμές φουλάριτης να ανεμίζει κρατούσε μια ευγενική αλλά αδιάλλακτηστάση απέναντι στην παραδουλεύτρα ή τον κηπουρό επι-δείκνυε αψεγάδιαστη χάρη όπου και να βρισκόταν σε κάθεκοινωνική βαθμίδα σε κάθε περίσταση Πόσο αβίαστα εξο-μοιωνόταν με τις ενορίτισσες από τις εργατικές πολυκατοι-κίες τις γυναίκες με τα σφιγμένα πρόσωπα και το αιώνιοτσιγάρο στο χέρι τις οποίες υποδεχόταν κάθε εβδομάδαστη Λέσχη για μαμάδες και μωρά που στεγαζόταν στηνκρύπτη της εκκλησίας Πόσο συναρπαστικά διάβαζε τηνιστορία της θείας γέννησης στα παιδιά από το ορφανοτρο-φείο μπαρνάρντο που στριμώχνονταν στα πόδια της στοσαλόνι μας με πόση φυσικότητα περιποιήθηκε τον αρχιε-πίσκοπο του Καντέρμπουρι τότε που ο σεβασμιότατοςαφού πρώτα καθαγίασε το αναστηλωμένο βαπτιστήριο πέ-ρασε από το σπίτι για τσάι και μπισκότα με σοκολάτα Όσοκράτησε η επίσκεψή του η Λούσυ κι εγώ είχαμε εξοστρα-κιστεί στον πάνω όροφο Κι όλα αυτά ndashκι εδώndash συνδυα-σμένα με απόλυτη ευπείθεια και αφοσίωση στην καριέρατου πατέρα μου Τον προωθούσε τον υπηρετούσε μερι-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 14 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 14

μνούσε για την εξέλιξή του τον διευκόλυνε σε κάθε κρίσιμηκαμπή ndash από τις καλομανταρισμένες κάλτσες του και τοσιδερωμένο ράσο που κρεμόταν στο βεστιάριο ως το χιλιο-ξεσκονισμένο του γραφείο και τη βαθιά σιωπή που επικρα-τούσε στο σπίτι το σάββατο όταν ο επίσκοπος έγραφε τοκήρυγμά του Το μόνο που απαιτούσε σε ανταπόδοση ndashέτσινομίζω τουλάχιστονndash ήταν να την αγαπάει ή τουλάχιστοννα μη την εγκαταλείψει ποτέ

Όμως αυτό που μου είχε διαφύγει σχετικά με τη μητέραμου ήταν ότι βαθιά θαμμένο κάτω απrsquo αυτό το επίχρισμασυμβατικότητας λάνθανε ένα ανθεκτικό σποράκι φεμινι-σμού είμαι σίγουρη ότι η λέξη φεμινίστρια δεν ξέφυγε ποτέαπό το έρκος των οδόντων της όμως αυτό δεν είχε σημασίαΗ απερίφραστη βεβαιότητά της με τρόμαξε Δήλωσε ότι τοκαθήκον μου ως γυναίκας ήταν να πάω στο Κέμπριτζ νασπουδάσω μαθηματικά Ως γυναίκας εκείνη την εποχήστον κύκλο μας κανένας δε μιλούσε έτσι Καμιά γυναίκαδεν έκανε το οτιδήποτε laquoως γυναίκαraquo μου είπε ότι δε θαμου επέτρεπε να αφήσω αναξιοποίητο το ταλέντο μουΉμουν προορισμένη να διαπρέψω και θα διέπρεπα Ήτανυποχρέωσή μου να επιδιώξω μια σοβαρή σταδιοδρομίαστην επιστήμη είτε ως πολιτικός μηχανικός είτε ως οικονο-μολόγος επέτρεψε στον εαυτό της να επικαλεστεί ως καιτο στερεότυπο laquoέχεις τον κόσμο στα πόδια σουraquo Ήταν άδι-κο για την αδελφή μου που εγώ ήμουν και όμορφη και έξυ-πνη αφού εκείνη δεν ήταν ούτε το ένα ούτε το άλλο Θαεπιδείνωνα την αδικία αν δεν έβαζα υψηλούς στόχους Δενκαταλάβαινα τη λογική του επιχειρήματός της αλλά δεν τηναντέκρουσα Η μητέρα μου ανακοίνωσε ότι δε θα συγχω-

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 15 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 15

ρούσε ποτέ ούτε εμένα ούτε τον εαυτό της αν πήγαινα νασπουδάσω αγγλική φιλολογία για να γίνω απλώς μια λίγοπιο μορφωμένη από εκείνη σύζυγος και νοικοκυρά Κινδύ-νευα να χαραμίσω τη ζωή μου αυτά ήταν τα λόγια της καιαντιπροσώπευαν μια ομολογία Ήταν η μόνη φορά που εξέ-φρασε ή υπαινίχθηκε δυσαρέσκεια για τη μοίρα της

Ύστερα στρατολόγησε και τον πατέρα μου ndash laquoτον επί-σκοποraquo έτσι τον φωνάζαμε η αδελφή μου κι εγώ Ένα από-γευμα γυρίζοντας από το σχολείο η μητέρα μου με πλη-ροφόρησε ότι με περίμενε στο γραφείο του Φορώντας τοπράσινο σακάκι μου με το εμβληματικό του οικόσημο καιτο εραλδικό του μότο ndashNisi Dominus Vanum2ndash βούλιαξαμουτρωμένη στη δερμάτινη ίδια με λέσχης πολυθρόνα τουενώ εκείνος προέδρευε από το γραφείο του ανακατεύονταςτα χαρτιά του και μονολογώντας ψιθυριστά καθώς έβαζεσε τάξη τις σκέψεις του νόμιζα ότι ετοιμαζόταν να μουεξιστορήσει τη βιβλική παραβολή με τα εκ Θεού χαρίσματαόμως εκείνος προτίμησε μια γραμμή περισσότερο πρακτι-κή η οποία και με αιφνιδίασε είχε ερευνήσει το ζήτημαΤο Κέμπριτζ επειγόταν να δείξει ότι laquoανοίγει τις πύλες τουστον σύγχρονο κόσμο της ισότηταςraquo επιβαρημένη καθώςήμουν με το φορτίο μιας τριπλής ατυχίας ndashδημόσιο σχολείογυναικείο φύλο ανδρικό αντικείμενο σπουδώνndash ήταν βέ-βαιο ότι θα γινόμουν δεκτή αν ωστόσο έκανα αίτηση στοτμήμα της αγγλικής φιλολογίας (δεν είχα τέτοια πρόθεσηόμως ο επίσκοπος δεν πρόσεχε ποτέ παρόμοιες λεπτομέ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 16 bull

2 laquoΆνευ Κυρίου τα πάντα ματαιότηςraquo συντομευμένη εκδοχή τηςπρώτης φράσης από τον Ψαλμό 127

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 16

ρειες) τα πράγματα θα ήταν πολύ πιο δύσκολα για μέναΤην ίδια εβδομάδα η μητέρα μου μίλησε με τον διευθυντήτου σχολείου Οι καθηγητές μου παρατάχθηκαν εν πλήρειεξαρτύσει και χρησιμοποίησαν όλα τα επιχειρήματα τωνγονιών μου καθώς και μερικά δικά τους Φυσικά υποχρεώ -θηκα να υποχωρήσω

Κι έτσι εγκατέλειψα τη φιλοδοξία μου να σπουδάσω αγ-γλική λογοτεχνία στο ντάραμ ή στο αμπερίσγουιθ όπουείμαι σίγουρη ότι θα περνούσα ευτυχισμένα φοιτητικά χρό-νια και πήγα στο Κολέγιο νιούναμ του Κέμπριτζ όπου καιδιαπίστωσα στην πρώτη κατrsquo ιδίαν συνάντησή μου με τονεπιβλέποντα καθηγητή μου πόσο μέτρια ήμουν στα μαθη-ματικά Το πρώτο μου ακαδημαϊκό τρίμηνο με κατέθλιψεπαραλίγο να τα μαζέψω και να φύγω Άχαροι νεαροί χωρίςκαμιά γοητεία στερημένοι και από άλλες ανθρώπινες ιδιό-τητες όπως η ενσυναίσθηση ή η γενετική γραμματική έξυ-πνα ξαδέλφια των χαζών που είχα συντρίψει στο σκάκι γε-λούσαν κάτω απrsquo τα μουστάκια τους όσο μrsquo έβλεπαν ναπαλεύω με έννοιες τις οποίες εκείνοι θεωρούσαν δεδομένεςlaquoα η γαλήνια μις Φρουμraquo αναφωνούσε σαρκαστικά έναςκαθηγητής όταν έμπαινα στο γραφείο του κάθε Τρίτη πρωίlaquoΓαληνοτάτη Γαλανομάτα Έλα και διαφώτισέ μαςraquo Κα-θηγητές και συμφοιτητές μου θεωρούσαν αυτονόητο πωςεπειδή ήμουν ένα ευπαρουσίαστο κορίτσι με μίνι και ξαν-θά κυματιστά μαλλιά ως τους ώμους δεν υπήρχε περίπτω-ση να διαπρέψω Η αλήθεια ήταν ότι δεν υπήρχε περίπτω-ση να διαπρέψω επειδή έμοιαζα με όλη σχεδόν την υπόλοι-πη ανθρωπότητα δεν ήμουν ιδιαίτερα καλή στα μαθημα-τικά τουλάχιστον όχι στα μαθηματικά αυτού του επιπέδου

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 17 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 17

Έβαλα τα δυνατά μου να μετεγγραφώ στην αγγλική ή τηγαλλική φιλολογία ή έστω στην ανθρωπολογία όμως κα-νένα τμήμα δε με δεχόταν εκείνη την εποχή οι κανόνες τη-ρούνταν απαρέγκλιτα Και για να συντομεύσω τη μικρήθλιβερή μου ιστορία ας πω απλώς ότι υπέμεινα καρτερικάτις δοκιμασίες μου και στο τέλος κατάφερα κουτσά στραβάνα αποφοιτήσω

αν διεξήλθα εν τάχει τα παιδικά και εφηβικά μου χρό-νια θα είμαι ακόμη πιο συνοπτική με τα φοιτητικά μουΔεν πήγα ποτέ βαρκάδα στο ποτάμι με ή χωρίς γραμμόφω-νο με χωνί δεν πάτησα το πόδι μου στο Footlights3 ndashανέ -καθεν το θέατρο μου προξενούσε αμηχανίαndash δεν ήμουνανάμεσα σε όσους συνελήφθησαν στις ταραχές του GardenHouse4 Όμως έχασα την παρθενιά μου στο πρώτο τρίμηνο

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 18 bull

3 Cambridge University Footlights Dramatic Club ερασιτεχνική φοι-τητική θεατρική λέσχη με μακρά ιστορία ιδρύθηκε το 1883 και έκτοτεσυνεχίζει ανελλιπώς να ανεβάζει παραστάσεις και να κάνει καλοκαιρι-νές περιοδείες σε όλη την αγγλία μεταξύ των επιφανών μελών του θιά-σου συγκαταλέγονται οι σέσιλ μπίτον ζερμέν Γκριρ στίβεν Φράι κά

4 Τον Φεβρουάριο του 1970 ο ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού είχεοργανώσει μια laquoελληνική εβδομάδαraquo στο Κέμπριτζ με την υποστήριξητης κυβέρνησης των συνταγματαρχών και τοπικών ταξιδιωτικών γρα-φείων Οι εκδηλώσεις (ομιλίες συναυλίες και παραστάσεις) θα φιλοξε-νούνταν σε δύο ξενοδοχεία το Royal Cambridge και το Garden Houseκαι θα ολοκληρώνονταν με ένα ελληνικό δείπνο για 120 συνδαιτυμόνεςσε μια σουίτα του Garden House στις 13 Φεβρουαρίου Τη βραδιά τουδείπνου πλήθη διαδηλωτών με πανό φωνάζοντας συνθήματα και τρα-γουδώντας τραγούδια του μίκη Θεοδωράκη συγκεντρώθηκαν έξω απότο ξενοδοχείο προσπαθώντας να εμποδίσουν τους προσκεκλημένους ναμπουν ενώ ορισμένοι εισέβαλαν στον κήπο του ξενοδοχείου και σκαρ-φάλωσαν στην οροφή Η αστυνομία επενέβη ξέσπασαν συμπλοκές οινεαροί προκάλεσαν ζημιές στο ξενοδοχείο και ένας κοσμήτορας του πα-

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 18

ndashκαι μάλιστα μετά από αρκετές προσπάθειες μια και το γε-νικό στιλ εκείνο τον καιρό παραήταν αδέξιο και βουβόndash καιμέσα στα εννέα τρίμηνα των σπουδών μου επιδόθηκα σεμια ευχάριστη εναλλαγή εραστών έξι εφτά ή οκτώ ndash ανά-λογα με τον ορισμό που δίνει κανείς στη σαρκική επαφήΈκανα μερικές καλές φίλες όλες κορίτσια από το νιούναμΈπαιξα τένις και διάβασα πολύ μπορεί εξαιτίας της μη-τέρας μου να σπούδαζα σε λάθος σχολή όμως δε σταμά-τησα να διαβάζω από ποίηση και θέατρο δε σκάμπαζαπολλά νομίζω όμως ότι απολάμβανα τα μυθιστορήματαπολύ περισσότερο απrsquo ότι οι φίλες μου που αναγκαστικάιδρoκοπούσαν κάθε βδομάδα πάνω από τις εργασίες τουςγια το Middlemarch ή το Vanity Fair Παράβγαινα μαζί τουςδιαβάζοντας τα ίδια βιβλία ίσως και να φλυαρούσα λιγάκιγιrsquo αυτά αν υπήρχε στον περίγυρο κανένας πρόθυμος ναανεχθεί το χαμηλό επίπεδο της ανάλυσής μου και μετά πη-δούσα στο επόμενο μυθιστόρημα Το διάβασμα ήταν έναςέμμεσος τρόπος να μη σκέφτομαι τα μαθηματικά Και κάτιπερισσότερο (ή μήπως εννοώ κάτι λιγότερο) ήταν ο τρό-πος μου για να μη σκέφτομαι καθόλου

Έχω ήδη πει ότι διάβαζα γρήγορα Τέσσερα απογεύμα-τα ξαπλωμένη στο κρεβάτι μου κι είχα ξεκοκαλίσει το Theway we live now5 Ήμουν σε θέση να απορροφήσω με μια μα-

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 19 bull

νεπιστημίου τραυματίστηκε σοβαρά και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείοΤην ίδια μέρα συνελήφθησαν έξι φοιτητές ενώ το πανεπιστήμιο έδωσετα ονόματα άλλων εξήντα Δέκα παραπέμφθηκαν σε δίκη δύο αλλοδα-ποί φοιτητές απελάθηκαν και έξι καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισηςαπό 9 έως 18 μήνες

5 σατιρικό κοινωνικό μυθιστόρημα του Άντονυ Τρόλοπ Άρχισε να

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 19

τιά το περιεχόμενο μιας ολόκληρης παραγράφου αν όχιμιας ολόκληρης σελίδας αρκούσε να είμαι χαλαρήmiddot νrsquo αφή-νω τα μάτια και τη σκέψη μου να απλώνονται στο κείμενοσαν κερί ώστε να εντυπώνεται πάνω τους ολόφρεσκη η σε-λίδα Προς μεγάλο εκνευρισμό όσων βρίσκονταν γύρω μουγύριζα σελίδα κάθε λίγα δευτερόλεπτα μrsquo ένα ανυπόμονοτσάκισμα του καρπού Οι ανάγκες μου ήταν απλές Δε μεπολυαπασχολούσε το θέμα ή οι εύστοχες φράσεις και πη-δούσα τις εκλεπτυσμένες περιγραφές του καιρού των το-πίων ή των εσωτερικών χώρων Ήθελα χαρακτήρες πειστι-κούς και ήθελα ο συγγραφέας να μου εξάπτει την περιέρ-γεια για το τι επρόκειτο να τους συμβεί Γενικά προτιμού-σα ήρωες που ενέδιδαν ή αποτύγχαναν στον έρωτα αλλάδε με πείραζε και τόσο αν δοκίμαζαν τις δυνάμεις τους καισε κάτι άλλο Θα το παραδεχτώ ήταν άξεστο ό μως μουάρεσε όταν κάποιος έλεγε laquoΠαντρέψου μεraquo λίγο πριν απότο τέλος μυθιστορήματα χωρίς γυναικείους χαρακτήρεςήταν μια άψυχη έρημος Δεν είχα σε μεγάλη υπόληψη τονΚόνραντ τα περισσότερα διηγήματα του Κίπλινγκ ή τουχέμινγουεϋ δεν τα συζητούσα καν Ούτε με εντυπωσίαζε ηφήμη ή η αναγνώριση ενός συγγραφέα Διάβαζα ότι έπεφτεστα χέρια μου Φτηνά ρομάντζα μεγάλη λογοτεχνία καιοτιδήποτε άλλο ενδιάμεσα ndash και σε όλα επιφύλασσα τηνίδια πάνω κάτω μεταχείριση

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 20 bull

δημοσιεύεται σε συνέχειες το 1875 εκτυλίσσεται σε 100 κεφάλαια καιστηλιτεύει την απληστία και την ανεντιμότητα που επικρατούσαν στηνοικονομική πολιτική ηθική και πνευματική ζωή της βικτοριανής περιό-δου

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 20

Ποιο διάσημο μυθιστόρημα αρχίζει με την εξής ζουμερήφράση laquoΗ θερμοκρασία είχε αγγίξει τους ενενήντα βαθ-μούς τη μέρα που έφτασεraquo Δεν έχει πολύ νεύρο Δεν ξέ-ρετε Οι φίλες μου από το νιούναμ που σπούδαζαν αγγλικήφιλολογία ξεκαρδίστηκαν όταν τους είπα ότι Η κοιλάδα μετις κούκλες ήταν εξίσου καλή με τα έργα της Τζέιν ΌστενΓελάγανε και με δουλεύανε για μήνες Και δεν είχαν δια-βάσει ούτε αράδα από το βιβλίο της σούζαν6 σκασίλα μουΠοιος ενδιαφερόταν για τις αδιαμόρφωτες απόψεις μιαςαποτυχημένης μαθηματικού Ούτε εγώ ούτε οι φίλες μουΤουλάχιστον ήμουν ελεύθερη

Η αναφορά στις φοιτητικές μου αναγνωστικές συνήθειεςδεν αποτελεί παρέκβαση εκείνα τα βιβλία προετοίμασαντην καριέρα μου στις μυστικές υπηρεσίες Την τελευταίαχρονιά των σπουδών μου η φίλη μου ρόνα Κεμπ εξέδωσεένα εβδομαδιαίο περιοδικό με τον τίτλο Quis Δεκάδεςέντυπα αυτού του τύπου ανέτειλλαν και έδυαν κάθε τόσοαλλά το δικό της ήταν μπροστά από την εποχή του γιατίσυνδύαζε υψηλή κουλτούρα και χαμηλού επιπέδου ενδια-φέροντα Ποίηση και μουσική ποπ πολιτική θεωρία καικουτσομπολιό κουαρτέτα εγχόρδων και φοιτητική μόδανουβέλ βαγκ και ποδόσφαιρο Δέκα χρόνια αργότερα η

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 21 bull

6 Η κοιλάδα με τις κούκλες είναι διάσημο roman a clef της αμερι-κανίδας Τζάκλιν σούζαν με ηρωίδες τρεις φίλες που προσπαθούν νακερδίσουν μια θέση στον λαμπερό κόσμο του θεάματος αλλά ανακαλύ-πτουν τη ζοφερή του πλευρά και οδηγούνται στην αυτοκαταστροφή Τομυθιστόρημα κυκλοφόρησε το 1966 εκτοξεύτηκε στην κορυφή των μπεστσέλερ (30 εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο) και την επόμενηχρονιά έγινε ταινία από τον μαρκ ρόμπσον

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 21

φόρμουλα είχε επεκταθεί παντού Η ρόνα μπορεί να μηντην είχε επινοήσει ήταν όμως ανάμεσα στους πρώτους πουείχαν διαβλέψει τα θέλγητρά της μεταπήδησε στο Vogueπερνώντας πρώτα από το TLS και στη συνέχεια ακολούθη-σε μια πυρετώδη πορεία όλο σκαμπανεβάσματα ανοίγο-ντας καινούρια περιοδικά στο μανχάταν και στο ρίο Τοδιπλό ερωτηματικό σrsquo αυτόν τον πρώτο της τίτλο ήταν μιακαινοτομία που μας εξασφάλισε την κυκλοφορία έντεκατευχών Θυμόταν την περίοδο που είχα σαγηνευτεί με τησούζαν και μου ζήτησε να γράφω μια τακτική στήλη με τί -τλο laquoΤι διάβασα την προηγούμενη εβδομάδαraquo Η μόνηυπόδειξη ήταν να είμαι laquoκουβεντιαστή και παμφάγοςraquoεύκολο εγραφα όπως μιλούσα κατά κύριο λόγο συνοψί-ζοντας την υπόθεση των βιβλίων που μόλις είχα καταβρο-χθίσει και συνειδητά αυτοπαρωδούμενη αναδείκνυα τηνεκάστοτε ετυμηγορία μου με μια σειρά από θαυμαστικάΟ ανάλαφρος παρηχητικός μου τόνος είχε απήχηση Κάναδυο φορές με είχαν πλησιάσει άγνωστοι στον δρόμο για ναμου το πουν ακόμη και ο σαχλός καθηγητής μου των μα-θηματικών έκανε μια κολακευτική παρατήρηση Ήταν η μό-νη γεύση που πήρα στο Κέμπριτζ από εκείνο το γλυκό καιμεθυστικό ελιξίριο τη φοιτητική φήμη

είχα γράψει καμιά δεκαριά αυτάρεσκα κείμενα ότανκάτι στράβωσε Όπως πολλοί συγγραφείς που καβαλάνε τοκαλάμι με την πρώτη μικρή τους επιτυχία άρχισα να παίρ-νω τον εαυτό μου υπερβολικά στα σοβαρά Ήμουν ένα κο-ρίτσι με πηγαίες προτιμήσεις το μυαλό μου ένας άγραφοςχάρτης έτοιμο να κατακτηθεί Περίμενα όπως έλεγαν κά-ποια από τα μυθιστορήματα που διάβαζα τον κύριο Τέλειο

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 22 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 22

να εμφανιστεί και να με κατακυριεύσει Ο δικός μου κύριοςΤέλειος ήταν ένας βλοσυρός ρώσος ανακάλυψα έναν δη-μιουργό και μια θεματική και μετατράπηκα σε παθιασμένοθιασώτη τους Ξαφνικά είχα και αντικείμενο και αποστολήνα πείσω Άρχισα να επιτρέπω στον εαυτό μου πολύωραχτενίσματα των κειμένων μου αντί να γράφω απευθείαςότι σκεφτόμουν στο χαρτί έκανα πρώτα και δεύτερα σχε-διάσματα Κατά την ταπεινή μου γνώμη η στήλη μου είχεαποκτήσει ζωτικό δημόσιο ρόλο Ξυπνούσα μέσα στη νύχταγια να διαγράψω ολόκληρες παραγράφους και να σχεδιά-σω τόξα και μπαλονάκια στα περιθώρια της σελίδας είχαπάρει ένα σπουδαίο μονοπάτι Ήξερα ότι η δημοτικότητάμου θα ξέφτιζε αλλά δε με ενδιέφερε Το ξέφτισμα επιβε-βαίωνε τον σκοπό μου ήταν το ηρωικό τίμημα που ήξεραότι έπρεπε να πληρώσω Ως τώρα με διάβαζαν οι λάθος άν-θρωποι Όταν η ρόνα διαμαρτυρήθηκε αδιαφόρησα Γιατην ακρίβεια αισθάνθηκα δικαιωμένη laquoαυτό το πράμα δενείναι και τόσο κουβεντιαστόraquo είπε ψυχρά ένα απόγευμαστο τεϊοποτείο Copper Kettle ενώ μου ξανάδινε πίσω το χει-ρόγραφό μου laquoΔεν ήταν αυτή η συμφωνία μαςraquo είχε δί-κιο Το κέφι και τα θαυμαστικά μου είχαν εξανεμιστεί οθυμός και η αίσθηση του επείγοντος είχαν στενέψει τα εν-διαφέροντά μου και είχαν καταστρέψει το ύφος μου

Η παρακμή μου ξεκίνησε εκείνα τα πενήντα λεπτά πουπέρασα αγκαλιά με το Μια μέρα από τη ζωή του ΙβάνΝτενίσοβιτς στη νέα μετάφραση του Γκίλλον Άιτκεν Τοάρχισα αμέσως μόλις τελείωσα το Octopussy του Ίαν Φλέ-μινγκ Η μετάβαση ήταν απότομη Δεν ήξερα τίποτα για τασοβιετικά στρατόπεδα εργασίας και δεν είχα ακούσει ποτέ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 23 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 23

μου τη λέξη laquoγκουλάγκraquo μεγαλώνοντας στον περίβολοενός καθεδρικού ναού τι μπορούσα να γνωρίζω για τοναπάνθρωπο παραλογισμό του κομουνισμού ή για το πώςγενναίοι άντρες και γυναίκες έγκλειστοι σε ζοφερές καιαπόμακρες σωφρονιστικές αποικίες μέρα με τη μέρα εξα-θλιώνονταν τόσο ώστε να φτάνουν να μη σκέφτονται πιατίποτα πέρα από την επιβίωσή τους εκατοντάδες χιλιάδεςεκτοπισμένοι στους ερημότοπους της σιβηρίας επειδή πο-λέμησαν για την πατρίδα τους σε μια ξένη χώρα επειδήυπήρξαν αιχμάλωτοι πολέμου επειδή εκνεύρισαν έναν κομ-ματικό αξιωματούχο επειδή ήταν κυβερνητικοί αξιωματού-χοι επειδή φορούσαν γυαλιά επειδή ήταν εβραίοι ομοφυ-λόφιλοι αγρότες που είχαν στην κατοχή τους μια αγελάδαποιητές Ποιος θα μιλούσε γιrsquo αυτό το χαμένο κομμάτι τηςανθρωπότητας Ποτέ στο παρελθόν δε με είχε απασχολήσειη πολιτική Δεν ήξερα τίποτα για τους αγώνες και τις δια-ψεύσεις της παλιότερης γενιάς Δεν είχα ιδέα περί laquoαρι-στερής αντιπολίτευσηςraquo Πέρα από το σχολείο η εκπαίδευ-σή μου περιοριζόταν σε λίγα επιπλέον μαθηματικά και σεστοίβες από μυθιστορήματα τσέπης Ήμουν αδαής και ηαγανάκτησή μου ήταν ηθικής τάξεως Δε χρησιμο ποιούσαούτε είχα ακούσει ποτέ τον όρο laquoολοκληρωτισμόςraquo Ίσωςκαι να νόμιζα ότι είχε κάποια σχέση με το να αρνείσαι έναποτό Καθώς αρχειοθετούσα ανταποκρίσεις από ένα άγνω-στο και μυστηριώδες μέτωπο πίστευα ότι έβλεπα πίσωαπό ένα πέπλο ότι διάνοιγα νέα πεδία

μέσα σε μια βδομάδα διάβασα τον Πρώτο Κύκλο τουσολτζενίτσιν Ο τίτλος προερχόταν από τον Δάντη Ο πρώ-τος του κύκλος της κόλασης επιφυλασσόταν στους αρ -

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 24 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 24

χαίους Έλληνες φιλοσόφους και συνίστατο απrsquo ότι φαίνε-ται σε έναν ευχάριστο περίφρακτο κήπο περιβαλλόμενοαπό κολασμένη οδύνη έναν κήπο από τον οποίο η απόδρα-ση και η πρόσβαση στον παράδεισο ήταν απαγορευμένεςΈκανα το λάθος του παθιασμένου θιασώτη να υποθέσω ότιοι πάντες συμμερίζονταν την πρότερη άγνοιά μου Η στήλημου μετατράπηκε σε φιλιππικό Δε γνώριζε λοιπόν το αυ-τάρεσκο Κέμπριτζ τι είχε συμβεί τι εξακολουθούσε νασυμβαίνει τρεις χιλιάδες μίλια προς ανατολάς Δεν είχεπροσέξει τι πλήγμα κατάφερε στο ανθρώπινο πνεύμα αυτήη αποτυχημένη ουτοπία με τις ουρές στα μπακάλικα ταφρικτά ρούχα και την απαγόρευση των ταξιδιών Τι έπρεπενα γίνει

Το Quis ανέχθηκε τον αντικομουνισμό μου επί τέσσε-ρις εβδομάδες Τα ενδιαφέροντά μου διευρύνθηκαν συμπε-ριλαμβάνοντας το Μηδέν και το Άπειρο του Κέσλερ τηνΕπικίνδυνη στροφή του ναμπόκοφ κι εκείνη την υπέροχηπραγματεία του μίλος Το αιχμάλωτο πνεύμα επιπλέονήμουν ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο που κατανόησε το1984 του Τζορτζ Όργουελ Όμως η καρδιά μου ήταν για πά-ντα δοσμένη στην πρώτη μου αγάπη τον αλεξάντρ Το μέ-τωπο που καμπύλωνε σαν τρούλος ορθόδοξης εκκλησιάς ησφηνοειδής γενειάδα του που θύμιζε επαρχιώτη πάστορατο βλοσυρό εξαιτίας του γκουλάγκ μεγαλείο του η πει-σματική του ανοσία στους πολιτικούς Ούτε οι θρησκευτι-κές του πεποιθήσεις κατάφεραν να με πτοήσουν Τον συγ-χώρησα όταν είπε ότι ο άνθρωπος είχε ξεχάσει τον Θεόαφού θεός ήταν Εκείνος Ποιος μπορούσε να τον συναγω-νιστεί Ποιος μπορούσε να του αρνηθεί το βραβείο νόμπελ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 25 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 25

με το βλέμμα προσηλωμένο στη φωτογραφία του ένιωθατη σφοδρή επιθυμία να γίνω ερωμένη του Θα τον υπηρε-τούσα όπως η μητέρα μου τον πατέρα μου να διπλώνω τιςκάλτσες του μα εγώ θα γονάτιζα να του πλύνω τα πόδιαΚαι μάλιστα με τη γλώσσα μου

εκείνη την εποχή οι πολιτικοί της Δύσης και τα κύριαάρθρα των περισσότερων εφημερίδων ασχολούνταν αστα-μάτητα με τη φαυλότητα του σοβιετικού συστήματος Τοπράγμα είχε καταντήσει ρουτίνα ndash και για τους πολιτικο-ποιημένους φοιτητές ενοχλητικό αν η CIA ήταν εναντίοντου κομουνισμού δεν μπορεί κάτι καλό θα είχε αυτό τοσύστημα μια μερίδα του εργατικού Κόμματος ακόμηάναβε λαμπάδες στα προχωρημένα πια σε ηλικία κτήνη τουΚρεμλίνου με τα τετράγωνα πιγούνια και τα αποκρουστικάσχέδιά τους ακόμη τραγουδούσε τη Διεθνή στο ετήσιο συ-νέδριο του κόμματος ακόμη έστελνε φοιτητές στην εσσΔσε ανταλλαγές καλής θελήσεως στα χρόνια του ΨυχρούΠολέμου και της διπολικής σκέψης θεωρείτο ανάρμοστο νασυμφωνείς ως προς το θέμα της σοβιετικής Ένωσης με έναναμερικανό πρόεδρο που είχε εξαπολύσει τα στρατεύματάτου στο Βιετνάμ Όμως στο ραντεβού μας για τσάι στοCopper Kettle η ρόνα ήδη από τότε ιδιαίτερα εκλεπτυσμέ-νη αρωματισμένη και ακριβής είπε ότι δεν ήταν η πολιτικήαντίληψη της στήλης μου εκείνο που την ενοχλούσε Το ατό-πημά μου ήταν ότι είχα παραγίνει σοβαρή Το επόμενο τεύ-χος του περιοδικού δε θα είχε τη ρουμπρίκα μου Ο χώροςμου είχε παραχωρηθεί σε μια συνέντευξη με το συγκρότημαIncredible String Band Ύστερα το Quis έκλεισε

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 26 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 26

Λίγες μέρες μετά την απόλυσή μου μπήκα στη φάση τηςΚολέτ η οποία και με απορρόφησε επί μήνες επιπλέονμε απασχολούσαν και άλλες πιο επείγουσες έγνοιες Οιεξετάσεις απείχαν μόνο μερικές εβδομάδες και στο μεταξύείχα καινούριο αγόρι έναν ιστορικό ονόματι Τζέρεμυ μοτΤο στιλ του θύμιζε παλιότερες εποχές ψηλολέλεκας μεμεγάλη μύτη και ιδιαίτερα τονισμένο μήλο του αδάμΉταν ατημέλητος ευφυής χωρίς να το επιδεικνύει εξαιρε-τικά ευγενικός είχα προσέξει μερικούς σαν κι αυτόν ναπεριφέρονται στα κολέγια Όλοι έμοιαζαν σαν να κατάγο-νταν από την ίδια οικογένεια και σαν να είχαν αποφοιτήσειαπό α κριβά ιδιωτικά σχολεία στον βορρά της αγγλίαςόπου τους διένειμαν τα ίδια ακριβώς ρούχα Ήταν οι τε-λευταίοι άντρες στον κόσμο που φορούσαν ακόμη τουίντσακάκια μάρκας Harris με δερμάτινα μπαλώματα στουςαγκώνες και ρέλι στις μανσέτες Έμαθα αν και όχι απότον Τζέρεμυ ότι είχε εξασφαλισμένο το άριστα και ότι είχεήδη δημο σιεύσει το πρώτο του άρθρο σrsquo ένα επιστημονικόπεριοδικό που ειδικευόταν στη μελέτη του δέκατου έκτουαιώνα

αποδείχτηκε τρυφερός και διακριτικός εραστής παράτο οικτρό προτεταμένο αιχμηρό ηβικό του οστό που τηνπρώτη φορά με πόνεσε ανυπόφορα ζήτησε συγγνώμη γιrsquoαυτό λες και αναφερόταν σrsquo έναν τρελό αλλά μακρινό συγ-γενή μrsquo αυτό θέλω να πω ότι δεν ντρεπόταν και τόσο γιατα κόκαλα της λεκάνης του Διευθετήσαμε το ζήτημα κάνο-ντας έρωτα με μια διπλωμένη πετσέτα ανάμεσά μας μιαλύση που διαισθάνθηκα ότι την είχε επιστρατεύσει συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 27 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 27

στο παρελθόν Ήταν πραγματικά περιποιητικός και πεπει-ραμένος και μπορούσε να συνεχίζει απτόητος όσο ήθελα κιακόμη παραπάνω ώσπου πια δεν άντεχα άλλο Ωστόσο οιδικοί του οργασμοί παρά τις προσπάθειές μου μου ξεγλι-στρούσαν κι άρχισα να υποπτεύομαι ότι υπήρχε κάτι πουθα ήθελε να πω ή να κάνω Όμως δε μου το αποκάλυπτεΉ μάλλον επέμενε ότι δεν υπήρχε τίποτα να μου πει Δεντον πίστευα Ήθελα να έχει μια μυστική επαίσχυντη επιθυ-μία την οποία να μπορούσα να ικανοποιήσω μονάχα εγώΉθελα να κατακτήσω ολοκληρωτικά αυτόν τον επιβλητικόευγενικό άντρα Ήθελε να με μαστιγώνει στον πισινό ή μή-πως προτιμούσε να τον μαστιγώνω εγώ μήπως ήθελε ναδοκιμάσει τα εσώρουχά μου αυτό το μυστήριο μου είχε γί-νει έμμονη ιδέα όταν βρισκόμουν μακριά του και γινότανολοένα και πιο δύσκολο να πάψω να τον σκέφτομαι ότανυποτίθεται ότι έπρεπε να συγκεντρωθώ στα μαθηματικάΗ Κολέτ ήταν η διαφυγή μου

Ένα απόγευμα στις αρχές απριλίου μετά από μια συ-νεύρεση με τη συνεπικουρία της διπλωμένης πετσέτας στοδωμάτιο του Τζέρεμυ διασχίζαμε τον δρόμο κοντά στο πα-λιό Corn Exchange7 εγώ μέσα σε μια παραζάλη ικανοποίη -σης και κάποιου σχετικού πόνου από έναν μυ που είχετραβηχτεί στη βάση της πλάτης μου και εκείνος ndash ε λοιπόνδεν ήμουν σίγουρη Καθώς βαδίζαμε πλάι πλάι αναρωτιό-μουν αν ήταν σωστό να ανακινήσω το ζήτημα για μια ακό-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 28 bull

7 Το Corn Exchange είναι χώρος συναυλιών στο Κέμπριτζ και κατάκαιρούς χρησιμοποιείται ως τόπος όπου δίνουν τις εξετάσεις τους οι φοι-τητές του πανεπιστημίου της πόλης

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 28

μη φορά Ήταν ευχάριστος το μπράτσο του τύλιγε βαρύτους ώμους μου και μου μιλούσε για την εργασία του σχε-τικά με την Έναστρη αίθουσα8 Ήμουν πεπεισμένη ότι δενείχε ικανοποιηθεί ndash το άκουγα στη σφιγμένη του φωνή τοέβλεπα στο νευρικό του βήμα Ήθελα να τον βοηθήσω καιήμουν ειλικρινά περίεργη Κι ακόμη με στενοχωρούσε ησκέψη ότι μπορεί να έφταιγα εγώ Τον ερέθιζα αυτό του-λάχιστον ήταν φανερό ίσως όμως να μη με επιθυμούσε αρ-κετά Προσπεράσαμε το Corn Exchange μέσα στο παγερόλυκόφως εκείνης της υγρής άνοιξης ενώ το μπράτσο τουεραστή μου με τύλιγε σαν γούνα αλεπούς Την ευτυχία μουσκίαζε ανεπαίσθητα το μυώδες φορτίο στους ώμους μουκαι κάπως πιο έντονα το αίνιγμα των επιθυμιών του Τζέ-ρεμυ

Ξαφνικά μέσα από ένα στενάκι ξεφύτρωσε μπροστάμας κάτω από το αμυδρό φως του δρόμου ο Τόνυ Κάν -νινγκ ο επόπτης καθηγητής ιστορίας του Τζέρεμυ Καθώςο φίλος μου έκανε τις συστάσεις ανταλλάξαμε χειραψία κιένιωσα πως εκείνος κράτησε το χέρι μου κάπως περισσό-τερο από το κανονικό Ήταν γύρω στα πενήντα ndashστην ηλι-κία περίπου του πατέρα μουndash και ήξερα γιrsquo αυτόν μόνοόσα μου είχε ήδη πει ο Τζέρεμυ Ήταν καθηγητής πρώην

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 29 bull

8 Λατινικά Camera Stellata Δικαστήριο με έδρα το Παλάτι του Γουε -σ τμίνστερ όπου και στεγάστηκε ως το 1641 Κατά τη διάρκεια της βα-σιλείας του ερρίκου Η του δικαστηρίου ηγείτο ο αρχιεπίσκοπος τουΓιορκ καρδινάλιος Γούλσι και ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ Τό-μας Κράνμερmiddot από τότε το Δικαστήριο της Έναστρης αίθουσας έγινε πο-λιτικό όπλο ενάντια στους αντιπάλους του ερρίκου των υπουργών καιτης Βουλής του

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 29

φίλος του υπουργού εσωτερικών ρέτζι μόντλινγκ ο οποίοςεκείνη τη μέρα είχε προσκληθεί να δειπνήσει στο κολέγιότου Οι δυο τους είχαν τσακωθεί ένα βράδυ αμφότεροι τύ-φλα στο μεθύσι με αφορμή την πολιτική τού επrsquo αόριστονπεριορισμού χωρίς διεξαγωγή δίκης που εφαρμοζόταν στηΒόρεια ιρλανδία Ο καθηγητής Κάννινγκ είχε διατελέσειπρόεδρος της επιτροπής αποκατάστασης των ιστορικώνχώρων της Βρετανίας ήταν μέλος διαφόρων συμβουλευτι-κών επιτροπών και του διοικητικού συμβουλίου του Βρε-τανικού μουσείου και είχε γράψει ένα βιβλίο που έχαιρεμεγάλης εκτίμησης με θέμα το συνέδριο της Βιέννης

ανήκε στο είδος των laquoκαλών καγαθώνraquo ένας τύπος πουμου ήταν αόριστα οικείος Άντρες σαν κι αυτόν έρχοντανπότε πότε στο σπίτι μας να επισκεφθούν τον επίσκοποεκείνη την εποχή ndashμόλις είχε εκπνεύσει η δεκαετία του εξή-νταndash ήταν φυσικά εξαιρετικά βαρετοί για όλους τους ει-κοσάρηδες όμως εμένα μάλλον μου άρεσαν Ήξεραν τοντρόπο να γίνονται γοητευτικοί έως και πνευματώδεις καιη ελαφριά μυρωδιά που ανάδιναν ένα άρωμα από πούρακαι μπράντι έκανε τον κόσμο να μοιάζει νοικοκυρεμένοςκαι πλούσιος είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους αλλάδε φαίνονταν ανέντιμοι και διέθεταν ή έδιναν την εντύπω-ση ότι διαθέτουν μια ισχυρή αίσθηση δημόσιου καθήκο-ντος Έπαιρναν τις απολαύσεις τους πολύ στα σοβαρά(κρασί φαγητό ψάρεμα μπριτζ κτλ) και προφανώς είχανλάβει μέρος σrsquo έναν άκρως ενδιαφέροντα πόλεμο Θυμό-μουν κάποια χριστούγεννα των παιδικών μου χρόνων πουένας δυο τέτοιοι κύριοι είχαν χαρτζιλικώσει εμένα και τηναδελφή μου μrsquo ένα χαρτονόμισμα των δέκα σελινίων Γιατί

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 30 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 30

να μην κυβερνάνε τέτοιοι άντρες τον κόσμο Η ανθρωπότη-τα είχε γνωρίσει πολύ χειρότερους απrsquo αυτούς

Ο Κάννινγκ είχε ελαφρώς υπεροπτική συμπεριφορά αλ-λά την κατέστελλε ndash ίσως για να τη συνταιριάξει με τη με-τριοπάθεια των δημόσιων ρόλων του Πρόσεξα τα κυματι-στά μαλλιά με την τέλεια χωρίστρα τα υγρά σαρκώδη χεί-λη κι ένα μικρό λακκάκι στο κέντρο του σαγονιού του πουμου φάνηκε αξιολάτρευτο επειδή μπόρεσα να διακρίνωακόμη και με τόσο λίγο φως ότι του δημιουργούσε κάποιεςδυσκολίες στο ξύρισμα ατίθασες μαύρες τριχούλες ξέφευ-γαν από το κάθετο αυλάκι του δέρματος Ήταν ωραίοςάντρας

Όταν ξεμπερδέψαμε με τις συστάσεις ο Κάννινγκ μουέκανε μερικές προσωπικές ερωτήσεις Ήταν ευγενικές καιεν πολλοίς ακίνδυνες ndash για το πτυχίο μου το νιούναμ τονκοσμήτορα που ήταν καλός του φίλος τη γενέτειρά μουτον καθεδρικό ναό Ο Τζέρεμυ παρενέβη ξεφουρνίζονταςκάποιο κουτσομπολιό αλλά ο Κάννινγκ τον διέκοψε για νατον ευχαριστήσει που του είχε δείξει τα τρία τελευταία άρ-θρα μου στο Quis

στράφηκε πάλι προς το μέρος μου laquoεξαιρετικά καλά κομμάτια Έχετε ταλέντο αγαπητή

μου σκοπεύετε να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφίαraquoΤο Quis ήταν μια φοιτητική φυλλάδα δεν προοριζόταν

για σοβαρά μάτια ευχαριστήθηκα πολύ από τον έπαινοόμως παρήμουν νέα για να γνωρίζω πώς αποδέχεται κανείςμια φιλοφρόνηση μουρμούρισα κάτι σεμνό αλλά ακού-στηκε απορριπτικό ύστερα προσπάθησα αδέξια να διορ-θώσω τα πράγματα και τα έκανα χειρότερα Ο καθηγητής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 31 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 31

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

σχολικές δραστηριότητες Όταν άρχισα να σκέφτομαι να κά-νω αίτηση σε κάποιο πανεπιστήμιο έκρινα ότι ήταν πια και-ρός νrsquo αφήσω κατά μέρος αυτά τα παιδιαρίσματα Όμωςλογάριαζα χωρίς τον ξενοδόχο στη συγκεκριμένη περίπτω-ση τη μητέρα μου

Η μητέρα μου αποτελούσε την πεμπτουσία αν όχι πα-ρωδία της συζύγου μάλλον ενός εφημέριου παρά ενός επι-σκόπου Θυμόταν με κάθε λεπτομέρεια τα ονόματα ταπρόσωπα και τα παράπονα όλων των ενοριτών αλώνιζεφουριόζα τους δρόμους της πόλης μας με το ερμές φουλάριτης να ανεμίζει κρατούσε μια ευγενική αλλά αδιάλλακτηστάση απέναντι στην παραδουλεύτρα ή τον κηπουρό επι-δείκνυε αψεγάδιαστη χάρη όπου και να βρισκόταν σε κάθεκοινωνική βαθμίδα σε κάθε περίσταση Πόσο αβίαστα εξο-μοιωνόταν με τις ενορίτισσες από τις εργατικές πολυκατοι-κίες τις γυναίκες με τα σφιγμένα πρόσωπα και το αιώνιοτσιγάρο στο χέρι τις οποίες υποδεχόταν κάθε εβδομάδαστη Λέσχη για μαμάδες και μωρά που στεγαζόταν στηνκρύπτη της εκκλησίας Πόσο συναρπαστικά διάβαζε τηνιστορία της θείας γέννησης στα παιδιά από το ορφανοτρο-φείο μπαρνάρντο που στριμώχνονταν στα πόδια της στοσαλόνι μας με πόση φυσικότητα περιποιήθηκε τον αρχιε-πίσκοπο του Καντέρμπουρι τότε που ο σεβασμιότατοςαφού πρώτα καθαγίασε το αναστηλωμένο βαπτιστήριο πέ-ρασε από το σπίτι για τσάι και μπισκότα με σοκολάτα Όσοκράτησε η επίσκεψή του η Λούσυ κι εγώ είχαμε εξοστρα-κιστεί στον πάνω όροφο Κι όλα αυτά ndashκι εδώndash συνδυα-σμένα με απόλυτη ευπείθεια και αφοσίωση στην καριέρατου πατέρα μου Τον προωθούσε τον υπηρετούσε μερι-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 14 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 14

μνούσε για την εξέλιξή του τον διευκόλυνε σε κάθε κρίσιμηκαμπή ndash από τις καλομανταρισμένες κάλτσες του και τοσιδερωμένο ράσο που κρεμόταν στο βεστιάριο ως το χιλιο-ξεσκονισμένο του γραφείο και τη βαθιά σιωπή που επικρα-τούσε στο σπίτι το σάββατο όταν ο επίσκοπος έγραφε τοκήρυγμά του Το μόνο που απαιτούσε σε ανταπόδοση ndashέτσινομίζω τουλάχιστονndash ήταν να την αγαπάει ή τουλάχιστοννα μη την εγκαταλείψει ποτέ

Όμως αυτό που μου είχε διαφύγει σχετικά με τη μητέραμου ήταν ότι βαθιά θαμμένο κάτω απrsquo αυτό το επίχρισμασυμβατικότητας λάνθανε ένα ανθεκτικό σποράκι φεμινι-σμού είμαι σίγουρη ότι η λέξη φεμινίστρια δεν ξέφυγε ποτέαπό το έρκος των οδόντων της όμως αυτό δεν είχε σημασίαΗ απερίφραστη βεβαιότητά της με τρόμαξε Δήλωσε ότι τοκαθήκον μου ως γυναίκας ήταν να πάω στο Κέμπριτζ νασπουδάσω μαθηματικά Ως γυναίκας εκείνη την εποχήστον κύκλο μας κανένας δε μιλούσε έτσι Καμιά γυναίκαδεν έκανε το οτιδήποτε laquoως γυναίκαraquo μου είπε ότι δε θαμου επέτρεπε να αφήσω αναξιοποίητο το ταλέντο μουΉμουν προορισμένη να διαπρέψω και θα διέπρεπα Ήτανυποχρέωσή μου να επιδιώξω μια σοβαρή σταδιοδρομίαστην επιστήμη είτε ως πολιτικός μηχανικός είτε ως οικονο-μολόγος επέτρεψε στον εαυτό της να επικαλεστεί ως καιτο στερεότυπο laquoέχεις τον κόσμο στα πόδια σουraquo Ήταν άδι-κο για την αδελφή μου που εγώ ήμουν και όμορφη και έξυ-πνη αφού εκείνη δεν ήταν ούτε το ένα ούτε το άλλο Θαεπιδείνωνα την αδικία αν δεν έβαζα υψηλούς στόχους Δενκαταλάβαινα τη λογική του επιχειρήματός της αλλά δεν τηναντέκρουσα Η μητέρα μου ανακοίνωσε ότι δε θα συγχω-

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 15 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 15

ρούσε ποτέ ούτε εμένα ούτε τον εαυτό της αν πήγαινα νασπουδάσω αγγλική φιλολογία για να γίνω απλώς μια λίγοπιο μορφωμένη από εκείνη σύζυγος και νοικοκυρά Κινδύ-νευα να χαραμίσω τη ζωή μου αυτά ήταν τα λόγια της καιαντιπροσώπευαν μια ομολογία Ήταν η μόνη φορά που εξέ-φρασε ή υπαινίχθηκε δυσαρέσκεια για τη μοίρα της

Ύστερα στρατολόγησε και τον πατέρα μου ndash laquoτον επί-σκοποraquo έτσι τον φωνάζαμε η αδελφή μου κι εγώ Ένα από-γευμα γυρίζοντας από το σχολείο η μητέρα μου με πλη-ροφόρησε ότι με περίμενε στο γραφείο του Φορώντας τοπράσινο σακάκι μου με το εμβληματικό του οικόσημο καιτο εραλδικό του μότο ndashNisi Dominus Vanum2ndash βούλιαξαμουτρωμένη στη δερμάτινη ίδια με λέσχης πολυθρόνα τουενώ εκείνος προέδρευε από το γραφείο του ανακατεύονταςτα χαρτιά του και μονολογώντας ψιθυριστά καθώς έβαζεσε τάξη τις σκέψεις του νόμιζα ότι ετοιμαζόταν να μουεξιστορήσει τη βιβλική παραβολή με τα εκ Θεού χαρίσματαόμως εκείνος προτίμησε μια γραμμή περισσότερο πρακτι-κή η οποία και με αιφνιδίασε είχε ερευνήσει το ζήτημαΤο Κέμπριτζ επειγόταν να δείξει ότι laquoανοίγει τις πύλες τουστον σύγχρονο κόσμο της ισότηταςraquo επιβαρημένη καθώςήμουν με το φορτίο μιας τριπλής ατυχίας ndashδημόσιο σχολείογυναικείο φύλο ανδρικό αντικείμενο σπουδώνndash ήταν βέ-βαιο ότι θα γινόμουν δεκτή αν ωστόσο έκανα αίτηση στοτμήμα της αγγλικής φιλολογίας (δεν είχα τέτοια πρόθεσηόμως ο επίσκοπος δεν πρόσεχε ποτέ παρόμοιες λεπτομέ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 16 bull

2 laquoΆνευ Κυρίου τα πάντα ματαιότηςraquo συντομευμένη εκδοχή τηςπρώτης φράσης από τον Ψαλμό 127

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 16

ρειες) τα πράγματα θα ήταν πολύ πιο δύσκολα για μέναΤην ίδια εβδομάδα η μητέρα μου μίλησε με τον διευθυντήτου σχολείου Οι καθηγητές μου παρατάχθηκαν εν πλήρειεξαρτύσει και χρησιμοποίησαν όλα τα επιχειρήματα τωνγονιών μου καθώς και μερικά δικά τους Φυσικά υποχρεώ -θηκα να υποχωρήσω

Κι έτσι εγκατέλειψα τη φιλοδοξία μου να σπουδάσω αγ-γλική λογοτεχνία στο ντάραμ ή στο αμπερίσγουιθ όπουείμαι σίγουρη ότι θα περνούσα ευτυχισμένα φοιτητικά χρό-νια και πήγα στο Κολέγιο νιούναμ του Κέμπριτζ όπου καιδιαπίστωσα στην πρώτη κατrsquo ιδίαν συνάντησή μου με τονεπιβλέποντα καθηγητή μου πόσο μέτρια ήμουν στα μαθη-ματικά Το πρώτο μου ακαδημαϊκό τρίμηνο με κατέθλιψεπαραλίγο να τα μαζέψω και να φύγω Άχαροι νεαροί χωρίςκαμιά γοητεία στερημένοι και από άλλες ανθρώπινες ιδιό-τητες όπως η ενσυναίσθηση ή η γενετική γραμματική έξυ-πνα ξαδέλφια των χαζών που είχα συντρίψει στο σκάκι γε-λούσαν κάτω απrsquo τα μουστάκια τους όσο μrsquo έβλεπαν ναπαλεύω με έννοιες τις οποίες εκείνοι θεωρούσαν δεδομένεςlaquoα η γαλήνια μις Φρουμraquo αναφωνούσε σαρκαστικά έναςκαθηγητής όταν έμπαινα στο γραφείο του κάθε Τρίτη πρωίlaquoΓαληνοτάτη Γαλανομάτα Έλα και διαφώτισέ μαςraquo Κα-θηγητές και συμφοιτητές μου θεωρούσαν αυτονόητο πωςεπειδή ήμουν ένα ευπαρουσίαστο κορίτσι με μίνι και ξαν-θά κυματιστά μαλλιά ως τους ώμους δεν υπήρχε περίπτω-ση να διαπρέψω Η αλήθεια ήταν ότι δεν υπήρχε περίπτω-ση να διαπρέψω επειδή έμοιαζα με όλη σχεδόν την υπόλοι-πη ανθρωπότητα δεν ήμουν ιδιαίτερα καλή στα μαθημα-τικά τουλάχιστον όχι στα μαθηματικά αυτού του επιπέδου

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 17 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 17

Έβαλα τα δυνατά μου να μετεγγραφώ στην αγγλική ή τηγαλλική φιλολογία ή έστω στην ανθρωπολογία όμως κα-νένα τμήμα δε με δεχόταν εκείνη την εποχή οι κανόνες τη-ρούνταν απαρέγκλιτα Και για να συντομεύσω τη μικρήθλιβερή μου ιστορία ας πω απλώς ότι υπέμεινα καρτερικάτις δοκιμασίες μου και στο τέλος κατάφερα κουτσά στραβάνα αποφοιτήσω

αν διεξήλθα εν τάχει τα παιδικά και εφηβικά μου χρό-νια θα είμαι ακόμη πιο συνοπτική με τα φοιτητικά μουΔεν πήγα ποτέ βαρκάδα στο ποτάμι με ή χωρίς γραμμόφω-νο με χωνί δεν πάτησα το πόδι μου στο Footlights3 ndashανέ -καθεν το θέατρο μου προξενούσε αμηχανίαndash δεν ήμουνανάμεσα σε όσους συνελήφθησαν στις ταραχές του GardenHouse4 Όμως έχασα την παρθενιά μου στο πρώτο τρίμηνο

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 18 bull

3 Cambridge University Footlights Dramatic Club ερασιτεχνική φοι-τητική θεατρική λέσχη με μακρά ιστορία ιδρύθηκε το 1883 και έκτοτεσυνεχίζει ανελλιπώς να ανεβάζει παραστάσεις και να κάνει καλοκαιρι-νές περιοδείες σε όλη την αγγλία μεταξύ των επιφανών μελών του θιά-σου συγκαταλέγονται οι σέσιλ μπίτον ζερμέν Γκριρ στίβεν Φράι κά

4 Τον Φεβρουάριο του 1970 ο ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού είχεοργανώσει μια laquoελληνική εβδομάδαraquo στο Κέμπριτζ με την υποστήριξητης κυβέρνησης των συνταγματαρχών και τοπικών ταξιδιωτικών γρα-φείων Οι εκδηλώσεις (ομιλίες συναυλίες και παραστάσεις) θα φιλοξε-νούνταν σε δύο ξενοδοχεία το Royal Cambridge και το Garden Houseκαι θα ολοκληρώνονταν με ένα ελληνικό δείπνο για 120 συνδαιτυμόνεςσε μια σουίτα του Garden House στις 13 Φεβρουαρίου Τη βραδιά τουδείπνου πλήθη διαδηλωτών με πανό φωνάζοντας συνθήματα και τρα-γουδώντας τραγούδια του μίκη Θεοδωράκη συγκεντρώθηκαν έξω απότο ξενοδοχείο προσπαθώντας να εμποδίσουν τους προσκεκλημένους ναμπουν ενώ ορισμένοι εισέβαλαν στον κήπο του ξενοδοχείου και σκαρ-φάλωσαν στην οροφή Η αστυνομία επενέβη ξέσπασαν συμπλοκές οινεαροί προκάλεσαν ζημιές στο ξενοδοχείο και ένας κοσμήτορας του πα-

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 18

ndashκαι μάλιστα μετά από αρκετές προσπάθειες μια και το γε-νικό στιλ εκείνο τον καιρό παραήταν αδέξιο και βουβόndash καιμέσα στα εννέα τρίμηνα των σπουδών μου επιδόθηκα σεμια ευχάριστη εναλλαγή εραστών έξι εφτά ή οκτώ ndash ανά-λογα με τον ορισμό που δίνει κανείς στη σαρκική επαφήΈκανα μερικές καλές φίλες όλες κορίτσια από το νιούναμΈπαιξα τένις και διάβασα πολύ μπορεί εξαιτίας της μη-τέρας μου να σπούδαζα σε λάθος σχολή όμως δε σταμά-τησα να διαβάζω από ποίηση και θέατρο δε σκάμπαζαπολλά νομίζω όμως ότι απολάμβανα τα μυθιστορήματαπολύ περισσότερο απrsquo ότι οι φίλες μου που αναγκαστικάιδρoκοπούσαν κάθε βδομάδα πάνω από τις εργασίες τουςγια το Middlemarch ή το Vanity Fair Παράβγαινα μαζί τουςδιαβάζοντας τα ίδια βιβλία ίσως και να φλυαρούσα λιγάκιγιrsquo αυτά αν υπήρχε στον περίγυρο κανένας πρόθυμος ναανεχθεί το χαμηλό επίπεδο της ανάλυσής μου και μετά πη-δούσα στο επόμενο μυθιστόρημα Το διάβασμα ήταν έναςέμμεσος τρόπος να μη σκέφτομαι τα μαθηματικά Και κάτιπερισσότερο (ή μήπως εννοώ κάτι λιγότερο) ήταν ο τρό-πος μου για να μη σκέφτομαι καθόλου

Έχω ήδη πει ότι διάβαζα γρήγορα Τέσσερα απογεύμα-τα ξαπλωμένη στο κρεβάτι μου κι είχα ξεκοκαλίσει το Theway we live now5 Ήμουν σε θέση να απορροφήσω με μια μα-

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 19 bull

νεπιστημίου τραυματίστηκε σοβαρά και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείοΤην ίδια μέρα συνελήφθησαν έξι φοιτητές ενώ το πανεπιστήμιο έδωσετα ονόματα άλλων εξήντα Δέκα παραπέμφθηκαν σε δίκη δύο αλλοδα-ποί φοιτητές απελάθηκαν και έξι καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισηςαπό 9 έως 18 μήνες

5 σατιρικό κοινωνικό μυθιστόρημα του Άντονυ Τρόλοπ Άρχισε να

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 19

τιά το περιεχόμενο μιας ολόκληρης παραγράφου αν όχιμιας ολόκληρης σελίδας αρκούσε να είμαι χαλαρήmiddot νrsquo αφή-νω τα μάτια και τη σκέψη μου να απλώνονται στο κείμενοσαν κερί ώστε να εντυπώνεται πάνω τους ολόφρεσκη η σε-λίδα Προς μεγάλο εκνευρισμό όσων βρίσκονταν γύρω μουγύριζα σελίδα κάθε λίγα δευτερόλεπτα μrsquo ένα ανυπόμονοτσάκισμα του καρπού Οι ανάγκες μου ήταν απλές Δε μεπολυαπασχολούσε το θέμα ή οι εύστοχες φράσεις και πη-δούσα τις εκλεπτυσμένες περιγραφές του καιρού των το-πίων ή των εσωτερικών χώρων Ήθελα χαρακτήρες πειστι-κούς και ήθελα ο συγγραφέας να μου εξάπτει την περιέρ-γεια για το τι επρόκειτο να τους συμβεί Γενικά προτιμού-σα ήρωες που ενέδιδαν ή αποτύγχαναν στον έρωτα αλλάδε με πείραζε και τόσο αν δοκίμαζαν τις δυνάμεις τους καισε κάτι άλλο Θα το παραδεχτώ ήταν άξεστο ό μως μουάρεσε όταν κάποιος έλεγε laquoΠαντρέψου μεraquo λίγο πριν απότο τέλος μυθιστορήματα χωρίς γυναικείους χαρακτήρεςήταν μια άψυχη έρημος Δεν είχα σε μεγάλη υπόληψη τονΚόνραντ τα περισσότερα διηγήματα του Κίπλινγκ ή τουχέμινγουεϋ δεν τα συζητούσα καν Ούτε με εντυπωσίαζε ηφήμη ή η αναγνώριση ενός συγγραφέα Διάβαζα ότι έπεφτεστα χέρια μου Φτηνά ρομάντζα μεγάλη λογοτεχνία καιοτιδήποτε άλλο ενδιάμεσα ndash και σε όλα επιφύλασσα τηνίδια πάνω κάτω μεταχείριση

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 20 bull

δημοσιεύεται σε συνέχειες το 1875 εκτυλίσσεται σε 100 κεφάλαια καιστηλιτεύει την απληστία και την ανεντιμότητα που επικρατούσαν στηνοικονομική πολιτική ηθική και πνευματική ζωή της βικτοριανής περιό-δου

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 20

Ποιο διάσημο μυθιστόρημα αρχίζει με την εξής ζουμερήφράση laquoΗ θερμοκρασία είχε αγγίξει τους ενενήντα βαθ-μούς τη μέρα που έφτασεraquo Δεν έχει πολύ νεύρο Δεν ξέ-ρετε Οι φίλες μου από το νιούναμ που σπούδαζαν αγγλικήφιλολογία ξεκαρδίστηκαν όταν τους είπα ότι Η κοιλάδα μετις κούκλες ήταν εξίσου καλή με τα έργα της Τζέιν ΌστενΓελάγανε και με δουλεύανε για μήνες Και δεν είχαν δια-βάσει ούτε αράδα από το βιβλίο της σούζαν6 σκασίλα μουΠοιος ενδιαφερόταν για τις αδιαμόρφωτες απόψεις μιαςαποτυχημένης μαθηματικού Ούτε εγώ ούτε οι φίλες μουΤουλάχιστον ήμουν ελεύθερη

Η αναφορά στις φοιτητικές μου αναγνωστικές συνήθειεςδεν αποτελεί παρέκβαση εκείνα τα βιβλία προετοίμασαντην καριέρα μου στις μυστικές υπηρεσίες Την τελευταίαχρονιά των σπουδών μου η φίλη μου ρόνα Κεμπ εξέδωσεένα εβδομαδιαίο περιοδικό με τον τίτλο Quis Δεκάδεςέντυπα αυτού του τύπου ανέτειλλαν και έδυαν κάθε τόσοαλλά το δικό της ήταν μπροστά από την εποχή του γιατίσυνδύαζε υψηλή κουλτούρα και χαμηλού επιπέδου ενδια-φέροντα Ποίηση και μουσική ποπ πολιτική θεωρία καικουτσομπολιό κουαρτέτα εγχόρδων και φοιτητική μόδανουβέλ βαγκ και ποδόσφαιρο Δέκα χρόνια αργότερα η

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 21 bull

6 Η κοιλάδα με τις κούκλες είναι διάσημο roman a clef της αμερι-κανίδας Τζάκλιν σούζαν με ηρωίδες τρεις φίλες που προσπαθούν νακερδίσουν μια θέση στον λαμπερό κόσμο του θεάματος αλλά ανακαλύ-πτουν τη ζοφερή του πλευρά και οδηγούνται στην αυτοκαταστροφή Τομυθιστόρημα κυκλοφόρησε το 1966 εκτοξεύτηκε στην κορυφή των μπεστσέλερ (30 εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο) και την επόμενηχρονιά έγινε ταινία από τον μαρκ ρόμπσον

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 21

φόρμουλα είχε επεκταθεί παντού Η ρόνα μπορεί να μηντην είχε επινοήσει ήταν όμως ανάμεσα στους πρώτους πουείχαν διαβλέψει τα θέλγητρά της μεταπήδησε στο Vogueπερνώντας πρώτα από το TLS και στη συνέχεια ακολούθη-σε μια πυρετώδη πορεία όλο σκαμπανεβάσματα ανοίγο-ντας καινούρια περιοδικά στο μανχάταν και στο ρίο Τοδιπλό ερωτηματικό σrsquo αυτόν τον πρώτο της τίτλο ήταν μιακαινοτομία που μας εξασφάλισε την κυκλοφορία έντεκατευχών Θυμόταν την περίοδο που είχα σαγηνευτεί με τησούζαν και μου ζήτησε να γράφω μια τακτική στήλη με τί -τλο laquoΤι διάβασα την προηγούμενη εβδομάδαraquo Η μόνηυπόδειξη ήταν να είμαι laquoκουβεντιαστή και παμφάγοςraquoεύκολο εγραφα όπως μιλούσα κατά κύριο λόγο συνοψί-ζοντας την υπόθεση των βιβλίων που μόλις είχα καταβρο-χθίσει και συνειδητά αυτοπαρωδούμενη αναδείκνυα τηνεκάστοτε ετυμηγορία μου με μια σειρά από θαυμαστικάΟ ανάλαφρος παρηχητικός μου τόνος είχε απήχηση Κάναδυο φορές με είχαν πλησιάσει άγνωστοι στον δρόμο για ναμου το πουν ακόμη και ο σαχλός καθηγητής μου των μα-θηματικών έκανε μια κολακευτική παρατήρηση Ήταν η μό-νη γεύση που πήρα στο Κέμπριτζ από εκείνο το γλυκό καιμεθυστικό ελιξίριο τη φοιτητική φήμη

είχα γράψει καμιά δεκαριά αυτάρεσκα κείμενα ότανκάτι στράβωσε Όπως πολλοί συγγραφείς που καβαλάνε τοκαλάμι με την πρώτη μικρή τους επιτυχία άρχισα να παίρ-νω τον εαυτό μου υπερβολικά στα σοβαρά Ήμουν ένα κο-ρίτσι με πηγαίες προτιμήσεις το μυαλό μου ένας άγραφοςχάρτης έτοιμο να κατακτηθεί Περίμενα όπως έλεγαν κά-ποια από τα μυθιστορήματα που διάβαζα τον κύριο Τέλειο

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 22 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 22

να εμφανιστεί και να με κατακυριεύσει Ο δικός μου κύριοςΤέλειος ήταν ένας βλοσυρός ρώσος ανακάλυψα έναν δη-μιουργό και μια θεματική και μετατράπηκα σε παθιασμένοθιασώτη τους Ξαφνικά είχα και αντικείμενο και αποστολήνα πείσω Άρχισα να επιτρέπω στον εαυτό μου πολύωραχτενίσματα των κειμένων μου αντί να γράφω απευθείαςότι σκεφτόμουν στο χαρτί έκανα πρώτα και δεύτερα σχε-διάσματα Κατά την ταπεινή μου γνώμη η στήλη μου είχεαποκτήσει ζωτικό δημόσιο ρόλο Ξυπνούσα μέσα στη νύχταγια να διαγράψω ολόκληρες παραγράφους και να σχεδιά-σω τόξα και μπαλονάκια στα περιθώρια της σελίδας είχαπάρει ένα σπουδαίο μονοπάτι Ήξερα ότι η δημοτικότητάμου θα ξέφτιζε αλλά δε με ενδιέφερε Το ξέφτισμα επιβε-βαίωνε τον σκοπό μου ήταν το ηρωικό τίμημα που ήξεραότι έπρεπε να πληρώσω Ως τώρα με διάβαζαν οι λάθος άν-θρωποι Όταν η ρόνα διαμαρτυρήθηκε αδιαφόρησα Γιατην ακρίβεια αισθάνθηκα δικαιωμένη laquoαυτό το πράμα δενείναι και τόσο κουβεντιαστόraquo είπε ψυχρά ένα απόγευμαστο τεϊοποτείο Copper Kettle ενώ μου ξανάδινε πίσω το χει-ρόγραφό μου laquoΔεν ήταν αυτή η συμφωνία μαςraquo είχε δί-κιο Το κέφι και τα θαυμαστικά μου είχαν εξανεμιστεί οθυμός και η αίσθηση του επείγοντος είχαν στενέψει τα εν-διαφέροντά μου και είχαν καταστρέψει το ύφος μου

Η παρακμή μου ξεκίνησε εκείνα τα πενήντα λεπτά πουπέρασα αγκαλιά με το Μια μέρα από τη ζωή του ΙβάνΝτενίσοβιτς στη νέα μετάφραση του Γκίλλον Άιτκεν Τοάρχισα αμέσως μόλις τελείωσα το Octopussy του Ίαν Φλέ-μινγκ Η μετάβαση ήταν απότομη Δεν ήξερα τίποτα για τασοβιετικά στρατόπεδα εργασίας και δεν είχα ακούσει ποτέ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 23 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 23

μου τη λέξη laquoγκουλάγκraquo μεγαλώνοντας στον περίβολοενός καθεδρικού ναού τι μπορούσα να γνωρίζω για τοναπάνθρωπο παραλογισμό του κομουνισμού ή για το πώςγενναίοι άντρες και γυναίκες έγκλειστοι σε ζοφερές καιαπόμακρες σωφρονιστικές αποικίες μέρα με τη μέρα εξα-θλιώνονταν τόσο ώστε να φτάνουν να μη σκέφτονται πιατίποτα πέρα από την επιβίωσή τους εκατοντάδες χιλιάδεςεκτοπισμένοι στους ερημότοπους της σιβηρίας επειδή πο-λέμησαν για την πατρίδα τους σε μια ξένη χώρα επειδήυπήρξαν αιχμάλωτοι πολέμου επειδή εκνεύρισαν έναν κομ-ματικό αξιωματούχο επειδή ήταν κυβερνητικοί αξιωματού-χοι επειδή φορούσαν γυαλιά επειδή ήταν εβραίοι ομοφυ-λόφιλοι αγρότες που είχαν στην κατοχή τους μια αγελάδαποιητές Ποιος θα μιλούσε γιrsquo αυτό το χαμένο κομμάτι τηςανθρωπότητας Ποτέ στο παρελθόν δε με είχε απασχολήσειη πολιτική Δεν ήξερα τίποτα για τους αγώνες και τις δια-ψεύσεις της παλιότερης γενιάς Δεν είχα ιδέα περί laquoαρι-στερής αντιπολίτευσηςraquo Πέρα από το σχολείο η εκπαίδευ-σή μου περιοριζόταν σε λίγα επιπλέον μαθηματικά και σεστοίβες από μυθιστορήματα τσέπης Ήμουν αδαής και ηαγανάκτησή μου ήταν ηθικής τάξεως Δε χρησιμο ποιούσαούτε είχα ακούσει ποτέ τον όρο laquoολοκληρωτισμόςraquo Ίσωςκαι να νόμιζα ότι είχε κάποια σχέση με το να αρνείσαι έναποτό Καθώς αρχειοθετούσα ανταποκρίσεις από ένα άγνω-στο και μυστηριώδες μέτωπο πίστευα ότι έβλεπα πίσωαπό ένα πέπλο ότι διάνοιγα νέα πεδία

μέσα σε μια βδομάδα διάβασα τον Πρώτο Κύκλο τουσολτζενίτσιν Ο τίτλος προερχόταν από τον Δάντη Ο πρώ-τος του κύκλος της κόλασης επιφυλασσόταν στους αρ -

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 24 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 24

χαίους Έλληνες φιλοσόφους και συνίστατο απrsquo ότι φαίνε-ται σε έναν ευχάριστο περίφρακτο κήπο περιβαλλόμενοαπό κολασμένη οδύνη έναν κήπο από τον οποίο η απόδρα-ση και η πρόσβαση στον παράδεισο ήταν απαγορευμένεςΈκανα το λάθος του παθιασμένου θιασώτη να υποθέσω ότιοι πάντες συμμερίζονταν την πρότερη άγνοιά μου Η στήλημου μετατράπηκε σε φιλιππικό Δε γνώριζε λοιπόν το αυ-τάρεσκο Κέμπριτζ τι είχε συμβεί τι εξακολουθούσε νασυμβαίνει τρεις χιλιάδες μίλια προς ανατολάς Δεν είχεπροσέξει τι πλήγμα κατάφερε στο ανθρώπινο πνεύμα αυτήη αποτυχημένη ουτοπία με τις ουρές στα μπακάλικα ταφρικτά ρούχα και την απαγόρευση των ταξιδιών Τι έπρεπενα γίνει

Το Quis ανέχθηκε τον αντικομουνισμό μου επί τέσσε-ρις εβδομάδες Τα ενδιαφέροντά μου διευρύνθηκαν συμπε-ριλαμβάνοντας το Μηδέν και το Άπειρο του Κέσλερ τηνΕπικίνδυνη στροφή του ναμπόκοφ κι εκείνη την υπέροχηπραγματεία του μίλος Το αιχμάλωτο πνεύμα επιπλέονήμουν ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο που κατανόησε το1984 του Τζορτζ Όργουελ Όμως η καρδιά μου ήταν για πά-ντα δοσμένη στην πρώτη μου αγάπη τον αλεξάντρ Το μέ-τωπο που καμπύλωνε σαν τρούλος ορθόδοξης εκκλησιάς ησφηνοειδής γενειάδα του που θύμιζε επαρχιώτη πάστορατο βλοσυρό εξαιτίας του γκουλάγκ μεγαλείο του η πει-σματική του ανοσία στους πολιτικούς Ούτε οι θρησκευτι-κές του πεποιθήσεις κατάφεραν να με πτοήσουν Τον συγ-χώρησα όταν είπε ότι ο άνθρωπος είχε ξεχάσει τον Θεόαφού θεός ήταν Εκείνος Ποιος μπορούσε να τον συναγω-νιστεί Ποιος μπορούσε να του αρνηθεί το βραβείο νόμπελ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 25 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 25

με το βλέμμα προσηλωμένο στη φωτογραφία του ένιωθατη σφοδρή επιθυμία να γίνω ερωμένη του Θα τον υπηρε-τούσα όπως η μητέρα μου τον πατέρα μου να διπλώνω τιςκάλτσες του μα εγώ θα γονάτιζα να του πλύνω τα πόδιαΚαι μάλιστα με τη γλώσσα μου

εκείνη την εποχή οι πολιτικοί της Δύσης και τα κύριαάρθρα των περισσότερων εφημερίδων ασχολούνταν αστα-μάτητα με τη φαυλότητα του σοβιετικού συστήματος Τοπράγμα είχε καταντήσει ρουτίνα ndash και για τους πολιτικο-ποιημένους φοιτητές ενοχλητικό αν η CIA ήταν εναντίοντου κομουνισμού δεν μπορεί κάτι καλό θα είχε αυτό τοσύστημα μια μερίδα του εργατικού Κόμματος ακόμηάναβε λαμπάδες στα προχωρημένα πια σε ηλικία κτήνη τουΚρεμλίνου με τα τετράγωνα πιγούνια και τα αποκρουστικάσχέδιά τους ακόμη τραγουδούσε τη Διεθνή στο ετήσιο συ-νέδριο του κόμματος ακόμη έστελνε φοιτητές στην εσσΔσε ανταλλαγές καλής θελήσεως στα χρόνια του ΨυχρούΠολέμου και της διπολικής σκέψης θεωρείτο ανάρμοστο νασυμφωνείς ως προς το θέμα της σοβιετικής Ένωσης με έναναμερικανό πρόεδρο που είχε εξαπολύσει τα στρατεύματάτου στο Βιετνάμ Όμως στο ραντεβού μας για τσάι στοCopper Kettle η ρόνα ήδη από τότε ιδιαίτερα εκλεπτυσμέ-νη αρωματισμένη και ακριβής είπε ότι δεν ήταν η πολιτικήαντίληψη της στήλης μου εκείνο που την ενοχλούσε Το ατό-πημά μου ήταν ότι είχα παραγίνει σοβαρή Το επόμενο τεύ-χος του περιοδικού δε θα είχε τη ρουμπρίκα μου Ο χώροςμου είχε παραχωρηθεί σε μια συνέντευξη με το συγκρότημαIncredible String Band Ύστερα το Quis έκλεισε

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 26 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 26

Λίγες μέρες μετά την απόλυσή μου μπήκα στη φάση τηςΚολέτ η οποία και με απορρόφησε επί μήνες επιπλέονμε απασχολούσαν και άλλες πιο επείγουσες έγνοιες Οιεξετάσεις απείχαν μόνο μερικές εβδομάδες και στο μεταξύείχα καινούριο αγόρι έναν ιστορικό ονόματι Τζέρεμυ μοτΤο στιλ του θύμιζε παλιότερες εποχές ψηλολέλεκας μεμεγάλη μύτη και ιδιαίτερα τονισμένο μήλο του αδάμΉταν ατημέλητος ευφυής χωρίς να το επιδεικνύει εξαιρε-τικά ευγενικός είχα προσέξει μερικούς σαν κι αυτόν ναπεριφέρονται στα κολέγια Όλοι έμοιαζαν σαν να κατάγο-νταν από την ίδια οικογένεια και σαν να είχαν αποφοιτήσειαπό α κριβά ιδιωτικά σχολεία στον βορρά της αγγλίαςόπου τους διένειμαν τα ίδια ακριβώς ρούχα Ήταν οι τε-λευταίοι άντρες στον κόσμο που φορούσαν ακόμη τουίντσακάκια μάρκας Harris με δερμάτινα μπαλώματα στουςαγκώνες και ρέλι στις μανσέτες Έμαθα αν και όχι απότον Τζέρεμυ ότι είχε εξασφαλισμένο το άριστα και ότι είχεήδη δημο σιεύσει το πρώτο του άρθρο σrsquo ένα επιστημονικόπεριοδικό που ειδικευόταν στη μελέτη του δέκατου έκτουαιώνα

αποδείχτηκε τρυφερός και διακριτικός εραστής παράτο οικτρό προτεταμένο αιχμηρό ηβικό του οστό που τηνπρώτη φορά με πόνεσε ανυπόφορα ζήτησε συγγνώμη γιrsquoαυτό λες και αναφερόταν σrsquo έναν τρελό αλλά μακρινό συγ-γενή μrsquo αυτό θέλω να πω ότι δεν ντρεπόταν και τόσο γιατα κόκαλα της λεκάνης του Διευθετήσαμε το ζήτημα κάνο-ντας έρωτα με μια διπλωμένη πετσέτα ανάμεσά μας μιαλύση που διαισθάνθηκα ότι την είχε επιστρατεύσει συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 27 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 27

στο παρελθόν Ήταν πραγματικά περιποιητικός και πεπει-ραμένος και μπορούσε να συνεχίζει απτόητος όσο ήθελα κιακόμη παραπάνω ώσπου πια δεν άντεχα άλλο Ωστόσο οιδικοί του οργασμοί παρά τις προσπάθειές μου μου ξεγλι-στρούσαν κι άρχισα να υποπτεύομαι ότι υπήρχε κάτι πουθα ήθελε να πω ή να κάνω Όμως δε μου το αποκάλυπτεΉ μάλλον επέμενε ότι δεν υπήρχε τίποτα να μου πει Δεντον πίστευα Ήθελα να έχει μια μυστική επαίσχυντη επιθυ-μία την οποία να μπορούσα να ικανοποιήσω μονάχα εγώΉθελα να κατακτήσω ολοκληρωτικά αυτόν τον επιβλητικόευγενικό άντρα Ήθελε να με μαστιγώνει στον πισινό ή μή-πως προτιμούσε να τον μαστιγώνω εγώ μήπως ήθελε ναδοκιμάσει τα εσώρουχά μου αυτό το μυστήριο μου είχε γί-νει έμμονη ιδέα όταν βρισκόμουν μακριά του και γινότανολοένα και πιο δύσκολο να πάψω να τον σκέφτομαι ότανυποτίθεται ότι έπρεπε να συγκεντρωθώ στα μαθηματικάΗ Κολέτ ήταν η διαφυγή μου

Ένα απόγευμα στις αρχές απριλίου μετά από μια συ-νεύρεση με τη συνεπικουρία της διπλωμένης πετσέτας στοδωμάτιο του Τζέρεμυ διασχίζαμε τον δρόμο κοντά στο πα-λιό Corn Exchange7 εγώ μέσα σε μια παραζάλη ικανοποίη -σης και κάποιου σχετικού πόνου από έναν μυ που είχετραβηχτεί στη βάση της πλάτης μου και εκείνος ndash ε λοιπόνδεν ήμουν σίγουρη Καθώς βαδίζαμε πλάι πλάι αναρωτιό-μουν αν ήταν σωστό να ανακινήσω το ζήτημα για μια ακό-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 28 bull

7 Το Corn Exchange είναι χώρος συναυλιών στο Κέμπριτζ και κατάκαιρούς χρησιμοποιείται ως τόπος όπου δίνουν τις εξετάσεις τους οι φοι-τητές του πανεπιστημίου της πόλης

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 28

μη φορά Ήταν ευχάριστος το μπράτσο του τύλιγε βαρύτους ώμους μου και μου μιλούσε για την εργασία του σχε-τικά με την Έναστρη αίθουσα8 Ήμουν πεπεισμένη ότι δενείχε ικανοποιηθεί ndash το άκουγα στη σφιγμένη του φωνή τοέβλεπα στο νευρικό του βήμα Ήθελα να τον βοηθήσω καιήμουν ειλικρινά περίεργη Κι ακόμη με στενοχωρούσε ησκέψη ότι μπορεί να έφταιγα εγώ Τον ερέθιζα αυτό του-λάχιστον ήταν φανερό ίσως όμως να μη με επιθυμούσε αρ-κετά Προσπεράσαμε το Corn Exchange μέσα στο παγερόλυκόφως εκείνης της υγρής άνοιξης ενώ το μπράτσο τουεραστή μου με τύλιγε σαν γούνα αλεπούς Την ευτυχία μουσκίαζε ανεπαίσθητα το μυώδες φορτίο στους ώμους μουκαι κάπως πιο έντονα το αίνιγμα των επιθυμιών του Τζέ-ρεμυ

Ξαφνικά μέσα από ένα στενάκι ξεφύτρωσε μπροστάμας κάτω από το αμυδρό φως του δρόμου ο Τόνυ Κάν -νινγκ ο επόπτης καθηγητής ιστορίας του Τζέρεμυ Καθώςο φίλος μου έκανε τις συστάσεις ανταλλάξαμε χειραψία κιένιωσα πως εκείνος κράτησε το χέρι μου κάπως περισσό-τερο από το κανονικό Ήταν γύρω στα πενήντα ndashστην ηλι-κία περίπου του πατέρα μουndash και ήξερα γιrsquo αυτόν μόνοόσα μου είχε ήδη πει ο Τζέρεμυ Ήταν καθηγητής πρώην

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 29 bull

8 Λατινικά Camera Stellata Δικαστήριο με έδρα το Παλάτι του Γουε -σ τμίνστερ όπου και στεγάστηκε ως το 1641 Κατά τη διάρκεια της βα-σιλείας του ερρίκου Η του δικαστηρίου ηγείτο ο αρχιεπίσκοπος τουΓιορκ καρδινάλιος Γούλσι και ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ Τό-μας Κράνμερmiddot από τότε το Δικαστήριο της Έναστρης αίθουσας έγινε πο-λιτικό όπλο ενάντια στους αντιπάλους του ερρίκου των υπουργών καιτης Βουλής του

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 29

φίλος του υπουργού εσωτερικών ρέτζι μόντλινγκ ο οποίοςεκείνη τη μέρα είχε προσκληθεί να δειπνήσει στο κολέγιότου Οι δυο τους είχαν τσακωθεί ένα βράδυ αμφότεροι τύ-φλα στο μεθύσι με αφορμή την πολιτική τού επrsquo αόριστονπεριορισμού χωρίς διεξαγωγή δίκης που εφαρμοζόταν στηΒόρεια ιρλανδία Ο καθηγητής Κάννινγκ είχε διατελέσειπρόεδρος της επιτροπής αποκατάστασης των ιστορικώνχώρων της Βρετανίας ήταν μέλος διαφόρων συμβουλευτι-κών επιτροπών και του διοικητικού συμβουλίου του Βρε-τανικού μουσείου και είχε γράψει ένα βιβλίο που έχαιρεμεγάλης εκτίμησης με θέμα το συνέδριο της Βιέννης

ανήκε στο είδος των laquoκαλών καγαθώνraquo ένας τύπος πουμου ήταν αόριστα οικείος Άντρες σαν κι αυτόν έρχοντανπότε πότε στο σπίτι μας να επισκεφθούν τον επίσκοποεκείνη την εποχή ndashμόλις είχε εκπνεύσει η δεκαετία του εξή-νταndash ήταν φυσικά εξαιρετικά βαρετοί για όλους τους ει-κοσάρηδες όμως εμένα μάλλον μου άρεσαν Ήξεραν τοντρόπο να γίνονται γοητευτικοί έως και πνευματώδεις καιη ελαφριά μυρωδιά που ανάδιναν ένα άρωμα από πούρακαι μπράντι έκανε τον κόσμο να μοιάζει νοικοκυρεμένοςκαι πλούσιος είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους αλλάδε φαίνονταν ανέντιμοι και διέθεταν ή έδιναν την εντύπω-ση ότι διαθέτουν μια ισχυρή αίσθηση δημόσιου καθήκο-ντος Έπαιρναν τις απολαύσεις τους πολύ στα σοβαρά(κρασί φαγητό ψάρεμα μπριτζ κτλ) και προφανώς είχανλάβει μέρος σrsquo έναν άκρως ενδιαφέροντα πόλεμο Θυμό-μουν κάποια χριστούγεννα των παιδικών μου χρόνων πουένας δυο τέτοιοι κύριοι είχαν χαρτζιλικώσει εμένα και τηναδελφή μου μrsquo ένα χαρτονόμισμα των δέκα σελινίων Γιατί

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 30 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 30

να μην κυβερνάνε τέτοιοι άντρες τον κόσμο Η ανθρωπότη-τα είχε γνωρίσει πολύ χειρότερους απrsquo αυτούς

Ο Κάννινγκ είχε ελαφρώς υπεροπτική συμπεριφορά αλ-λά την κατέστελλε ndash ίσως για να τη συνταιριάξει με τη με-τριοπάθεια των δημόσιων ρόλων του Πρόσεξα τα κυματι-στά μαλλιά με την τέλεια χωρίστρα τα υγρά σαρκώδη χεί-λη κι ένα μικρό λακκάκι στο κέντρο του σαγονιού του πουμου φάνηκε αξιολάτρευτο επειδή μπόρεσα να διακρίνωακόμη και με τόσο λίγο φως ότι του δημιουργούσε κάποιεςδυσκολίες στο ξύρισμα ατίθασες μαύρες τριχούλες ξέφευ-γαν από το κάθετο αυλάκι του δέρματος Ήταν ωραίοςάντρας

Όταν ξεμπερδέψαμε με τις συστάσεις ο Κάννινγκ μουέκανε μερικές προσωπικές ερωτήσεις Ήταν ευγενικές καιεν πολλοίς ακίνδυνες ndash για το πτυχίο μου το νιούναμ τονκοσμήτορα που ήταν καλός του φίλος τη γενέτειρά μουτον καθεδρικό ναό Ο Τζέρεμυ παρενέβη ξεφουρνίζονταςκάποιο κουτσομπολιό αλλά ο Κάννινγκ τον διέκοψε για νατον ευχαριστήσει που του είχε δείξει τα τρία τελευταία άρ-θρα μου στο Quis

στράφηκε πάλι προς το μέρος μου laquoεξαιρετικά καλά κομμάτια Έχετε ταλέντο αγαπητή

μου σκοπεύετε να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφίαraquoΤο Quis ήταν μια φοιτητική φυλλάδα δεν προοριζόταν

για σοβαρά μάτια ευχαριστήθηκα πολύ από τον έπαινοόμως παρήμουν νέα για να γνωρίζω πώς αποδέχεται κανείςμια φιλοφρόνηση μουρμούρισα κάτι σεμνό αλλά ακού-στηκε απορριπτικό ύστερα προσπάθησα αδέξια να διορ-θώσω τα πράγματα και τα έκανα χειρότερα Ο καθηγητής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 31 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 31

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

μνούσε για την εξέλιξή του τον διευκόλυνε σε κάθε κρίσιμηκαμπή ndash από τις καλομανταρισμένες κάλτσες του και τοσιδερωμένο ράσο που κρεμόταν στο βεστιάριο ως το χιλιο-ξεσκονισμένο του γραφείο και τη βαθιά σιωπή που επικρα-τούσε στο σπίτι το σάββατο όταν ο επίσκοπος έγραφε τοκήρυγμά του Το μόνο που απαιτούσε σε ανταπόδοση ndashέτσινομίζω τουλάχιστονndash ήταν να την αγαπάει ή τουλάχιστοννα μη την εγκαταλείψει ποτέ

Όμως αυτό που μου είχε διαφύγει σχετικά με τη μητέραμου ήταν ότι βαθιά θαμμένο κάτω απrsquo αυτό το επίχρισμασυμβατικότητας λάνθανε ένα ανθεκτικό σποράκι φεμινι-σμού είμαι σίγουρη ότι η λέξη φεμινίστρια δεν ξέφυγε ποτέαπό το έρκος των οδόντων της όμως αυτό δεν είχε σημασίαΗ απερίφραστη βεβαιότητά της με τρόμαξε Δήλωσε ότι τοκαθήκον μου ως γυναίκας ήταν να πάω στο Κέμπριτζ νασπουδάσω μαθηματικά Ως γυναίκας εκείνη την εποχήστον κύκλο μας κανένας δε μιλούσε έτσι Καμιά γυναίκαδεν έκανε το οτιδήποτε laquoως γυναίκαraquo μου είπε ότι δε θαμου επέτρεπε να αφήσω αναξιοποίητο το ταλέντο μουΉμουν προορισμένη να διαπρέψω και θα διέπρεπα Ήτανυποχρέωσή μου να επιδιώξω μια σοβαρή σταδιοδρομίαστην επιστήμη είτε ως πολιτικός μηχανικός είτε ως οικονο-μολόγος επέτρεψε στον εαυτό της να επικαλεστεί ως καιτο στερεότυπο laquoέχεις τον κόσμο στα πόδια σουraquo Ήταν άδι-κο για την αδελφή μου που εγώ ήμουν και όμορφη και έξυ-πνη αφού εκείνη δεν ήταν ούτε το ένα ούτε το άλλο Θαεπιδείνωνα την αδικία αν δεν έβαζα υψηλούς στόχους Δενκαταλάβαινα τη λογική του επιχειρήματός της αλλά δεν τηναντέκρουσα Η μητέρα μου ανακοίνωσε ότι δε θα συγχω-

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 15 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 15

ρούσε ποτέ ούτε εμένα ούτε τον εαυτό της αν πήγαινα νασπουδάσω αγγλική φιλολογία για να γίνω απλώς μια λίγοπιο μορφωμένη από εκείνη σύζυγος και νοικοκυρά Κινδύ-νευα να χαραμίσω τη ζωή μου αυτά ήταν τα λόγια της καιαντιπροσώπευαν μια ομολογία Ήταν η μόνη φορά που εξέ-φρασε ή υπαινίχθηκε δυσαρέσκεια για τη μοίρα της

Ύστερα στρατολόγησε και τον πατέρα μου ndash laquoτον επί-σκοποraquo έτσι τον φωνάζαμε η αδελφή μου κι εγώ Ένα από-γευμα γυρίζοντας από το σχολείο η μητέρα μου με πλη-ροφόρησε ότι με περίμενε στο γραφείο του Φορώντας τοπράσινο σακάκι μου με το εμβληματικό του οικόσημο καιτο εραλδικό του μότο ndashNisi Dominus Vanum2ndash βούλιαξαμουτρωμένη στη δερμάτινη ίδια με λέσχης πολυθρόνα τουενώ εκείνος προέδρευε από το γραφείο του ανακατεύονταςτα χαρτιά του και μονολογώντας ψιθυριστά καθώς έβαζεσε τάξη τις σκέψεις του νόμιζα ότι ετοιμαζόταν να μουεξιστορήσει τη βιβλική παραβολή με τα εκ Θεού χαρίσματαόμως εκείνος προτίμησε μια γραμμή περισσότερο πρακτι-κή η οποία και με αιφνιδίασε είχε ερευνήσει το ζήτημαΤο Κέμπριτζ επειγόταν να δείξει ότι laquoανοίγει τις πύλες τουστον σύγχρονο κόσμο της ισότηταςraquo επιβαρημένη καθώςήμουν με το φορτίο μιας τριπλής ατυχίας ndashδημόσιο σχολείογυναικείο φύλο ανδρικό αντικείμενο σπουδώνndash ήταν βέ-βαιο ότι θα γινόμουν δεκτή αν ωστόσο έκανα αίτηση στοτμήμα της αγγλικής φιλολογίας (δεν είχα τέτοια πρόθεσηόμως ο επίσκοπος δεν πρόσεχε ποτέ παρόμοιες λεπτομέ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 16 bull

2 laquoΆνευ Κυρίου τα πάντα ματαιότηςraquo συντομευμένη εκδοχή τηςπρώτης φράσης από τον Ψαλμό 127

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 16

ρειες) τα πράγματα θα ήταν πολύ πιο δύσκολα για μέναΤην ίδια εβδομάδα η μητέρα μου μίλησε με τον διευθυντήτου σχολείου Οι καθηγητές μου παρατάχθηκαν εν πλήρειεξαρτύσει και χρησιμοποίησαν όλα τα επιχειρήματα τωνγονιών μου καθώς και μερικά δικά τους Φυσικά υποχρεώ -θηκα να υποχωρήσω

Κι έτσι εγκατέλειψα τη φιλοδοξία μου να σπουδάσω αγ-γλική λογοτεχνία στο ντάραμ ή στο αμπερίσγουιθ όπουείμαι σίγουρη ότι θα περνούσα ευτυχισμένα φοιτητικά χρό-νια και πήγα στο Κολέγιο νιούναμ του Κέμπριτζ όπου καιδιαπίστωσα στην πρώτη κατrsquo ιδίαν συνάντησή μου με τονεπιβλέποντα καθηγητή μου πόσο μέτρια ήμουν στα μαθη-ματικά Το πρώτο μου ακαδημαϊκό τρίμηνο με κατέθλιψεπαραλίγο να τα μαζέψω και να φύγω Άχαροι νεαροί χωρίςκαμιά γοητεία στερημένοι και από άλλες ανθρώπινες ιδιό-τητες όπως η ενσυναίσθηση ή η γενετική γραμματική έξυ-πνα ξαδέλφια των χαζών που είχα συντρίψει στο σκάκι γε-λούσαν κάτω απrsquo τα μουστάκια τους όσο μrsquo έβλεπαν ναπαλεύω με έννοιες τις οποίες εκείνοι θεωρούσαν δεδομένεςlaquoα η γαλήνια μις Φρουμraquo αναφωνούσε σαρκαστικά έναςκαθηγητής όταν έμπαινα στο γραφείο του κάθε Τρίτη πρωίlaquoΓαληνοτάτη Γαλανομάτα Έλα και διαφώτισέ μαςraquo Κα-θηγητές και συμφοιτητές μου θεωρούσαν αυτονόητο πωςεπειδή ήμουν ένα ευπαρουσίαστο κορίτσι με μίνι και ξαν-θά κυματιστά μαλλιά ως τους ώμους δεν υπήρχε περίπτω-ση να διαπρέψω Η αλήθεια ήταν ότι δεν υπήρχε περίπτω-ση να διαπρέψω επειδή έμοιαζα με όλη σχεδόν την υπόλοι-πη ανθρωπότητα δεν ήμουν ιδιαίτερα καλή στα μαθημα-τικά τουλάχιστον όχι στα μαθηματικά αυτού του επιπέδου

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 17 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 17

Έβαλα τα δυνατά μου να μετεγγραφώ στην αγγλική ή τηγαλλική φιλολογία ή έστω στην ανθρωπολογία όμως κα-νένα τμήμα δε με δεχόταν εκείνη την εποχή οι κανόνες τη-ρούνταν απαρέγκλιτα Και για να συντομεύσω τη μικρήθλιβερή μου ιστορία ας πω απλώς ότι υπέμεινα καρτερικάτις δοκιμασίες μου και στο τέλος κατάφερα κουτσά στραβάνα αποφοιτήσω

αν διεξήλθα εν τάχει τα παιδικά και εφηβικά μου χρό-νια θα είμαι ακόμη πιο συνοπτική με τα φοιτητικά μουΔεν πήγα ποτέ βαρκάδα στο ποτάμι με ή χωρίς γραμμόφω-νο με χωνί δεν πάτησα το πόδι μου στο Footlights3 ndashανέ -καθεν το θέατρο μου προξενούσε αμηχανίαndash δεν ήμουνανάμεσα σε όσους συνελήφθησαν στις ταραχές του GardenHouse4 Όμως έχασα την παρθενιά μου στο πρώτο τρίμηνο

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 18 bull

3 Cambridge University Footlights Dramatic Club ερασιτεχνική φοι-τητική θεατρική λέσχη με μακρά ιστορία ιδρύθηκε το 1883 και έκτοτεσυνεχίζει ανελλιπώς να ανεβάζει παραστάσεις και να κάνει καλοκαιρι-νές περιοδείες σε όλη την αγγλία μεταξύ των επιφανών μελών του θιά-σου συγκαταλέγονται οι σέσιλ μπίτον ζερμέν Γκριρ στίβεν Φράι κά

4 Τον Φεβρουάριο του 1970 ο ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού είχεοργανώσει μια laquoελληνική εβδομάδαraquo στο Κέμπριτζ με την υποστήριξητης κυβέρνησης των συνταγματαρχών και τοπικών ταξιδιωτικών γρα-φείων Οι εκδηλώσεις (ομιλίες συναυλίες και παραστάσεις) θα φιλοξε-νούνταν σε δύο ξενοδοχεία το Royal Cambridge και το Garden Houseκαι θα ολοκληρώνονταν με ένα ελληνικό δείπνο για 120 συνδαιτυμόνεςσε μια σουίτα του Garden House στις 13 Φεβρουαρίου Τη βραδιά τουδείπνου πλήθη διαδηλωτών με πανό φωνάζοντας συνθήματα και τρα-γουδώντας τραγούδια του μίκη Θεοδωράκη συγκεντρώθηκαν έξω απότο ξενοδοχείο προσπαθώντας να εμποδίσουν τους προσκεκλημένους ναμπουν ενώ ορισμένοι εισέβαλαν στον κήπο του ξενοδοχείου και σκαρ-φάλωσαν στην οροφή Η αστυνομία επενέβη ξέσπασαν συμπλοκές οινεαροί προκάλεσαν ζημιές στο ξενοδοχείο και ένας κοσμήτορας του πα-

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 18

ndashκαι μάλιστα μετά από αρκετές προσπάθειες μια και το γε-νικό στιλ εκείνο τον καιρό παραήταν αδέξιο και βουβόndash καιμέσα στα εννέα τρίμηνα των σπουδών μου επιδόθηκα σεμια ευχάριστη εναλλαγή εραστών έξι εφτά ή οκτώ ndash ανά-λογα με τον ορισμό που δίνει κανείς στη σαρκική επαφήΈκανα μερικές καλές φίλες όλες κορίτσια από το νιούναμΈπαιξα τένις και διάβασα πολύ μπορεί εξαιτίας της μη-τέρας μου να σπούδαζα σε λάθος σχολή όμως δε σταμά-τησα να διαβάζω από ποίηση και θέατρο δε σκάμπαζαπολλά νομίζω όμως ότι απολάμβανα τα μυθιστορήματαπολύ περισσότερο απrsquo ότι οι φίλες μου που αναγκαστικάιδρoκοπούσαν κάθε βδομάδα πάνω από τις εργασίες τουςγια το Middlemarch ή το Vanity Fair Παράβγαινα μαζί τουςδιαβάζοντας τα ίδια βιβλία ίσως και να φλυαρούσα λιγάκιγιrsquo αυτά αν υπήρχε στον περίγυρο κανένας πρόθυμος ναανεχθεί το χαμηλό επίπεδο της ανάλυσής μου και μετά πη-δούσα στο επόμενο μυθιστόρημα Το διάβασμα ήταν έναςέμμεσος τρόπος να μη σκέφτομαι τα μαθηματικά Και κάτιπερισσότερο (ή μήπως εννοώ κάτι λιγότερο) ήταν ο τρό-πος μου για να μη σκέφτομαι καθόλου

Έχω ήδη πει ότι διάβαζα γρήγορα Τέσσερα απογεύμα-τα ξαπλωμένη στο κρεβάτι μου κι είχα ξεκοκαλίσει το Theway we live now5 Ήμουν σε θέση να απορροφήσω με μια μα-

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 19 bull

νεπιστημίου τραυματίστηκε σοβαρά και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείοΤην ίδια μέρα συνελήφθησαν έξι φοιτητές ενώ το πανεπιστήμιο έδωσετα ονόματα άλλων εξήντα Δέκα παραπέμφθηκαν σε δίκη δύο αλλοδα-ποί φοιτητές απελάθηκαν και έξι καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισηςαπό 9 έως 18 μήνες

5 σατιρικό κοινωνικό μυθιστόρημα του Άντονυ Τρόλοπ Άρχισε να

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 19

τιά το περιεχόμενο μιας ολόκληρης παραγράφου αν όχιμιας ολόκληρης σελίδας αρκούσε να είμαι χαλαρήmiddot νrsquo αφή-νω τα μάτια και τη σκέψη μου να απλώνονται στο κείμενοσαν κερί ώστε να εντυπώνεται πάνω τους ολόφρεσκη η σε-λίδα Προς μεγάλο εκνευρισμό όσων βρίσκονταν γύρω μουγύριζα σελίδα κάθε λίγα δευτερόλεπτα μrsquo ένα ανυπόμονοτσάκισμα του καρπού Οι ανάγκες μου ήταν απλές Δε μεπολυαπασχολούσε το θέμα ή οι εύστοχες φράσεις και πη-δούσα τις εκλεπτυσμένες περιγραφές του καιρού των το-πίων ή των εσωτερικών χώρων Ήθελα χαρακτήρες πειστι-κούς και ήθελα ο συγγραφέας να μου εξάπτει την περιέρ-γεια για το τι επρόκειτο να τους συμβεί Γενικά προτιμού-σα ήρωες που ενέδιδαν ή αποτύγχαναν στον έρωτα αλλάδε με πείραζε και τόσο αν δοκίμαζαν τις δυνάμεις τους καισε κάτι άλλο Θα το παραδεχτώ ήταν άξεστο ό μως μουάρεσε όταν κάποιος έλεγε laquoΠαντρέψου μεraquo λίγο πριν απότο τέλος μυθιστορήματα χωρίς γυναικείους χαρακτήρεςήταν μια άψυχη έρημος Δεν είχα σε μεγάλη υπόληψη τονΚόνραντ τα περισσότερα διηγήματα του Κίπλινγκ ή τουχέμινγουεϋ δεν τα συζητούσα καν Ούτε με εντυπωσίαζε ηφήμη ή η αναγνώριση ενός συγγραφέα Διάβαζα ότι έπεφτεστα χέρια μου Φτηνά ρομάντζα μεγάλη λογοτεχνία καιοτιδήποτε άλλο ενδιάμεσα ndash και σε όλα επιφύλασσα τηνίδια πάνω κάτω μεταχείριση

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 20 bull

δημοσιεύεται σε συνέχειες το 1875 εκτυλίσσεται σε 100 κεφάλαια καιστηλιτεύει την απληστία και την ανεντιμότητα που επικρατούσαν στηνοικονομική πολιτική ηθική και πνευματική ζωή της βικτοριανής περιό-δου

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 20

Ποιο διάσημο μυθιστόρημα αρχίζει με την εξής ζουμερήφράση laquoΗ θερμοκρασία είχε αγγίξει τους ενενήντα βαθ-μούς τη μέρα που έφτασεraquo Δεν έχει πολύ νεύρο Δεν ξέ-ρετε Οι φίλες μου από το νιούναμ που σπούδαζαν αγγλικήφιλολογία ξεκαρδίστηκαν όταν τους είπα ότι Η κοιλάδα μετις κούκλες ήταν εξίσου καλή με τα έργα της Τζέιν ΌστενΓελάγανε και με δουλεύανε για μήνες Και δεν είχαν δια-βάσει ούτε αράδα από το βιβλίο της σούζαν6 σκασίλα μουΠοιος ενδιαφερόταν για τις αδιαμόρφωτες απόψεις μιαςαποτυχημένης μαθηματικού Ούτε εγώ ούτε οι φίλες μουΤουλάχιστον ήμουν ελεύθερη

Η αναφορά στις φοιτητικές μου αναγνωστικές συνήθειεςδεν αποτελεί παρέκβαση εκείνα τα βιβλία προετοίμασαντην καριέρα μου στις μυστικές υπηρεσίες Την τελευταίαχρονιά των σπουδών μου η φίλη μου ρόνα Κεμπ εξέδωσεένα εβδομαδιαίο περιοδικό με τον τίτλο Quis Δεκάδεςέντυπα αυτού του τύπου ανέτειλλαν και έδυαν κάθε τόσοαλλά το δικό της ήταν μπροστά από την εποχή του γιατίσυνδύαζε υψηλή κουλτούρα και χαμηλού επιπέδου ενδια-φέροντα Ποίηση και μουσική ποπ πολιτική θεωρία καικουτσομπολιό κουαρτέτα εγχόρδων και φοιτητική μόδανουβέλ βαγκ και ποδόσφαιρο Δέκα χρόνια αργότερα η

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 21 bull

6 Η κοιλάδα με τις κούκλες είναι διάσημο roman a clef της αμερι-κανίδας Τζάκλιν σούζαν με ηρωίδες τρεις φίλες που προσπαθούν νακερδίσουν μια θέση στον λαμπερό κόσμο του θεάματος αλλά ανακαλύ-πτουν τη ζοφερή του πλευρά και οδηγούνται στην αυτοκαταστροφή Τομυθιστόρημα κυκλοφόρησε το 1966 εκτοξεύτηκε στην κορυφή των μπεστσέλερ (30 εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο) και την επόμενηχρονιά έγινε ταινία από τον μαρκ ρόμπσον

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 21

φόρμουλα είχε επεκταθεί παντού Η ρόνα μπορεί να μηντην είχε επινοήσει ήταν όμως ανάμεσα στους πρώτους πουείχαν διαβλέψει τα θέλγητρά της μεταπήδησε στο Vogueπερνώντας πρώτα από το TLS και στη συνέχεια ακολούθη-σε μια πυρετώδη πορεία όλο σκαμπανεβάσματα ανοίγο-ντας καινούρια περιοδικά στο μανχάταν και στο ρίο Τοδιπλό ερωτηματικό σrsquo αυτόν τον πρώτο της τίτλο ήταν μιακαινοτομία που μας εξασφάλισε την κυκλοφορία έντεκατευχών Θυμόταν την περίοδο που είχα σαγηνευτεί με τησούζαν και μου ζήτησε να γράφω μια τακτική στήλη με τί -τλο laquoΤι διάβασα την προηγούμενη εβδομάδαraquo Η μόνηυπόδειξη ήταν να είμαι laquoκουβεντιαστή και παμφάγοςraquoεύκολο εγραφα όπως μιλούσα κατά κύριο λόγο συνοψί-ζοντας την υπόθεση των βιβλίων που μόλις είχα καταβρο-χθίσει και συνειδητά αυτοπαρωδούμενη αναδείκνυα τηνεκάστοτε ετυμηγορία μου με μια σειρά από θαυμαστικάΟ ανάλαφρος παρηχητικός μου τόνος είχε απήχηση Κάναδυο φορές με είχαν πλησιάσει άγνωστοι στον δρόμο για ναμου το πουν ακόμη και ο σαχλός καθηγητής μου των μα-θηματικών έκανε μια κολακευτική παρατήρηση Ήταν η μό-νη γεύση που πήρα στο Κέμπριτζ από εκείνο το γλυκό καιμεθυστικό ελιξίριο τη φοιτητική φήμη

είχα γράψει καμιά δεκαριά αυτάρεσκα κείμενα ότανκάτι στράβωσε Όπως πολλοί συγγραφείς που καβαλάνε τοκαλάμι με την πρώτη μικρή τους επιτυχία άρχισα να παίρ-νω τον εαυτό μου υπερβολικά στα σοβαρά Ήμουν ένα κο-ρίτσι με πηγαίες προτιμήσεις το μυαλό μου ένας άγραφοςχάρτης έτοιμο να κατακτηθεί Περίμενα όπως έλεγαν κά-ποια από τα μυθιστορήματα που διάβαζα τον κύριο Τέλειο

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 22 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 22

να εμφανιστεί και να με κατακυριεύσει Ο δικός μου κύριοςΤέλειος ήταν ένας βλοσυρός ρώσος ανακάλυψα έναν δη-μιουργό και μια θεματική και μετατράπηκα σε παθιασμένοθιασώτη τους Ξαφνικά είχα και αντικείμενο και αποστολήνα πείσω Άρχισα να επιτρέπω στον εαυτό μου πολύωραχτενίσματα των κειμένων μου αντί να γράφω απευθείαςότι σκεφτόμουν στο χαρτί έκανα πρώτα και δεύτερα σχε-διάσματα Κατά την ταπεινή μου γνώμη η στήλη μου είχεαποκτήσει ζωτικό δημόσιο ρόλο Ξυπνούσα μέσα στη νύχταγια να διαγράψω ολόκληρες παραγράφους και να σχεδιά-σω τόξα και μπαλονάκια στα περιθώρια της σελίδας είχαπάρει ένα σπουδαίο μονοπάτι Ήξερα ότι η δημοτικότητάμου θα ξέφτιζε αλλά δε με ενδιέφερε Το ξέφτισμα επιβε-βαίωνε τον σκοπό μου ήταν το ηρωικό τίμημα που ήξεραότι έπρεπε να πληρώσω Ως τώρα με διάβαζαν οι λάθος άν-θρωποι Όταν η ρόνα διαμαρτυρήθηκε αδιαφόρησα Γιατην ακρίβεια αισθάνθηκα δικαιωμένη laquoαυτό το πράμα δενείναι και τόσο κουβεντιαστόraquo είπε ψυχρά ένα απόγευμαστο τεϊοποτείο Copper Kettle ενώ μου ξανάδινε πίσω το χει-ρόγραφό μου laquoΔεν ήταν αυτή η συμφωνία μαςraquo είχε δί-κιο Το κέφι και τα θαυμαστικά μου είχαν εξανεμιστεί οθυμός και η αίσθηση του επείγοντος είχαν στενέψει τα εν-διαφέροντά μου και είχαν καταστρέψει το ύφος μου

Η παρακμή μου ξεκίνησε εκείνα τα πενήντα λεπτά πουπέρασα αγκαλιά με το Μια μέρα από τη ζωή του ΙβάνΝτενίσοβιτς στη νέα μετάφραση του Γκίλλον Άιτκεν Τοάρχισα αμέσως μόλις τελείωσα το Octopussy του Ίαν Φλέ-μινγκ Η μετάβαση ήταν απότομη Δεν ήξερα τίποτα για τασοβιετικά στρατόπεδα εργασίας και δεν είχα ακούσει ποτέ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 23 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 23

μου τη λέξη laquoγκουλάγκraquo μεγαλώνοντας στον περίβολοενός καθεδρικού ναού τι μπορούσα να γνωρίζω για τοναπάνθρωπο παραλογισμό του κομουνισμού ή για το πώςγενναίοι άντρες και γυναίκες έγκλειστοι σε ζοφερές καιαπόμακρες σωφρονιστικές αποικίες μέρα με τη μέρα εξα-θλιώνονταν τόσο ώστε να φτάνουν να μη σκέφτονται πιατίποτα πέρα από την επιβίωσή τους εκατοντάδες χιλιάδεςεκτοπισμένοι στους ερημότοπους της σιβηρίας επειδή πο-λέμησαν για την πατρίδα τους σε μια ξένη χώρα επειδήυπήρξαν αιχμάλωτοι πολέμου επειδή εκνεύρισαν έναν κομ-ματικό αξιωματούχο επειδή ήταν κυβερνητικοί αξιωματού-χοι επειδή φορούσαν γυαλιά επειδή ήταν εβραίοι ομοφυ-λόφιλοι αγρότες που είχαν στην κατοχή τους μια αγελάδαποιητές Ποιος θα μιλούσε γιrsquo αυτό το χαμένο κομμάτι τηςανθρωπότητας Ποτέ στο παρελθόν δε με είχε απασχολήσειη πολιτική Δεν ήξερα τίποτα για τους αγώνες και τις δια-ψεύσεις της παλιότερης γενιάς Δεν είχα ιδέα περί laquoαρι-στερής αντιπολίτευσηςraquo Πέρα από το σχολείο η εκπαίδευ-σή μου περιοριζόταν σε λίγα επιπλέον μαθηματικά και σεστοίβες από μυθιστορήματα τσέπης Ήμουν αδαής και ηαγανάκτησή μου ήταν ηθικής τάξεως Δε χρησιμο ποιούσαούτε είχα ακούσει ποτέ τον όρο laquoολοκληρωτισμόςraquo Ίσωςκαι να νόμιζα ότι είχε κάποια σχέση με το να αρνείσαι έναποτό Καθώς αρχειοθετούσα ανταποκρίσεις από ένα άγνω-στο και μυστηριώδες μέτωπο πίστευα ότι έβλεπα πίσωαπό ένα πέπλο ότι διάνοιγα νέα πεδία

μέσα σε μια βδομάδα διάβασα τον Πρώτο Κύκλο τουσολτζενίτσιν Ο τίτλος προερχόταν από τον Δάντη Ο πρώ-τος του κύκλος της κόλασης επιφυλασσόταν στους αρ -

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 24 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 24

χαίους Έλληνες φιλοσόφους και συνίστατο απrsquo ότι φαίνε-ται σε έναν ευχάριστο περίφρακτο κήπο περιβαλλόμενοαπό κολασμένη οδύνη έναν κήπο από τον οποίο η απόδρα-ση και η πρόσβαση στον παράδεισο ήταν απαγορευμένεςΈκανα το λάθος του παθιασμένου θιασώτη να υποθέσω ότιοι πάντες συμμερίζονταν την πρότερη άγνοιά μου Η στήλημου μετατράπηκε σε φιλιππικό Δε γνώριζε λοιπόν το αυ-τάρεσκο Κέμπριτζ τι είχε συμβεί τι εξακολουθούσε νασυμβαίνει τρεις χιλιάδες μίλια προς ανατολάς Δεν είχεπροσέξει τι πλήγμα κατάφερε στο ανθρώπινο πνεύμα αυτήη αποτυχημένη ουτοπία με τις ουρές στα μπακάλικα ταφρικτά ρούχα και την απαγόρευση των ταξιδιών Τι έπρεπενα γίνει

Το Quis ανέχθηκε τον αντικομουνισμό μου επί τέσσε-ρις εβδομάδες Τα ενδιαφέροντά μου διευρύνθηκαν συμπε-ριλαμβάνοντας το Μηδέν και το Άπειρο του Κέσλερ τηνΕπικίνδυνη στροφή του ναμπόκοφ κι εκείνη την υπέροχηπραγματεία του μίλος Το αιχμάλωτο πνεύμα επιπλέονήμουν ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο που κατανόησε το1984 του Τζορτζ Όργουελ Όμως η καρδιά μου ήταν για πά-ντα δοσμένη στην πρώτη μου αγάπη τον αλεξάντρ Το μέ-τωπο που καμπύλωνε σαν τρούλος ορθόδοξης εκκλησιάς ησφηνοειδής γενειάδα του που θύμιζε επαρχιώτη πάστορατο βλοσυρό εξαιτίας του γκουλάγκ μεγαλείο του η πει-σματική του ανοσία στους πολιτικούς Ούτε οι θρησκευτι-κές του πεποιθήσεις κατάφεραν να με πτοήσουν Τον συγ-χώρησα όταν είπε ότι ο άνθρωπος είχε ξεχάσει τον Θεόαφού θεός ήταν Εκείνος Ποιος μπορούσε να τον συναγω-νιστεί Ποιος μπορούσε να του αρνηθεί το βραβείο νόμπελ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 25 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 25

με το βλέμμα προσηλωμένο στη φωτογραφία του ένιωθατη σφοδρή επιθυμία να γίνω ερωμένη του Θα τον υπηρε-τούσα όπως η μητέρα μου τον πατέρα μου να διπλώνω τιςκάλτσες του μα εγώ θα γονάτιζα να του πλύνω τα πόδιαΚαι μάλιστα με τη γλώσσα μου

εκείνη την εποχή οι πολιτικοί της Δύσης και τα κύριαάρθρα των περισσότερων εφημερίδων ασχολούνταν αστα-μάτητα με τη φαυλότητα του σοβιετικού συστήματος Τοπράγμα είχε καταντήσει ρουτίνα ndash και για τους πολιτικο-ποιημένους φοιτητές ενοχλητικό αν η CIA ήταν εναντίοντου κομουνισμού δεν μπορεί κάτι καλό θα είχε αυτό τοσύστημα μια μερίδα του εργατικού Κόμματος ακόμηάναβε λαμπάδες στα προχωρημένα πια σε ηλικία κτήνη τουΚρεμλίνου με τα τετράγωνα πιγούνια και τα αποκρουστικάσχέδιά τους ακόμη τραγουδούσε τη Διεθνή στο ετήσιο συ-νέδριο του κόμματος ακόμη έστελνε φοιτητές στην εσσΔσε ανταλλαγές καλής θελήσεως στα χρόνια του ΨυχρούΠολέμου και της διπολικής σκέψης θεωρείτο ανάρμοστο νασυμφωνείς ως προς το θέμα της σοβιετικής Ένωσης με έναναμερικανό πρόεδρο που είχε εξαπολύσει τα στρατεύματάτου στο Βιετνάμ Όμως στο ραντεβού μας για τσάι στοCopper Kettle η ρόνα ήδη από τότε ιδιαίτερα εκλεπτυσμέ-νη αρωματισμένη και ακριβής είπε ότι δεν ήταν η πολιτικήαντίληψη της στήλης μου εκείνο που την ενοχλούσε Το ατό-πημά μου ήταν ότι είχα παραγίνει σοβαρή Το επόμενο τεύ-χος του περιοδικού δε θα είχε τη ρουμπρίκα μου Ο χώροςμου είχε παραχωρηθεί σε μια συνέντευξη με το συγκρότημαIncredible String Band Ύστερα το Quis έκλεισε

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 26 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 26

Λίγες μέρες μετά την απόλυσή μου μπήκα στη φάση τηςΚολέτ η οποία και με απορρόφησε επί μήνες επιπλέονμε απασχολούσαν και άλλες πιο επείγουσες έγνοιες Οιεξετάσεις απείχαν μόνο μερικές εβδομάδες και στο μεταξύείχα καινούριο αγόρι έναν ιστορικό ονόματι Τζέρεμυ μοτΤο στιλ του θύμιζε παλιότερες εποχές ψηλολέλεκας μεμεγάλη μύτη και ιδιαίτερα τονισμένο μήλο του αδάμΉταν ατημέλητος ευφυής χωρίς να το επιδεικνύει εξαιρε-τικά ευγενικός είχα προσέξει μερικούς σαν κι αυτόν ναπεριφέρονται στα κολέγια Όλοι έμοιαζαν σαν να κατάγο-νταν από την ίδια οικογένεια και σαν να είχαν αποφοιτήσειαπό α κριβά ιδιωτικά σχολεία στον βορρά της αγγλίαςόπου τους διένειμαν τα ίδια ακριβώς ρούχα Ήταν οι τε-λευταίοι άντρες στον κόσμο που φορούσαν ακόμη τουίντσακάκια μάρκας Harris με δερμάτινα μπαλώματα στουςαγκώνες και ρέλι στις μανσέτες Έμαθα αν και όχι απότον Τζέρεμυ ότι είχε εξασφαλισμένο το άριστα και ότι είχεήδη δημο σιεύσει το πρώτο του άρθρο σrsquo ένα επιστημονικόπεριοδικό που ειδικευόταν στη μελέτη του δέκατου έκτουαιώνα

αποδείχτηκε τρυφερός και διακριτικός εραστής παράτο οικτρό προτεταμένο αιχμηρό ηβικό του οστό που τηνπρώτη φορά με πόνεσε ανυπόφορα ζήτησε συγγνώμη γιrsquoαυτό λες και αναφερόταν σrsquo έναν τρελό αλλά μακρινό συγ-γενή μrsquo αυτό θέλω να πω ότι δεν ντρεπόταν και τόσο γιατα κόκαλα της λεκάνης του Διευθετήσαμε το ζήτημα κάνο-ντας έρωτα με μια διπλωμένη πετσέτα ανάμεσά μας μιαλύση που διαισθάνθηκα ότι την είχε επιστρατεύσει συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 27 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 27

στο παρελθόν Ήταν πραγματικά περιποιητικός και πεπει-ραμένος και μπορούσε να συνεχίζει απτόητος όσο ήθελα κιακόμη παραπάνω ώσπου πια δεν άντεχα άλλο Ωστόσο οιδικοί του οργασμοί παρά τις προσπάθειές μου μου ξεγλι-στρούσαν κι άρχισα να υποπτεύομαι ότι υπήρχε κάτι πουθα ήθελε να πω ή να κάνω Όμως δε μου το αποκάλυπτεΉ μάλλον επέμενε ότι δεν υπήρχε τίποτα να μου πει Δεντον πίστευα Ήθελα να έχει μια μυστική επαίσχυντη επιθυ-μία την οποία να μπορούσα να ικανοποιήσω μονάχα εγώΉθελα να κατακτήσω ολοκληρωτικά αυτόν τον επιβλητικόευγενικό άντρα Ήθελε να με μαστιγώνει στον πισινό ή μή-πως προτιμούσε να τον μαστιγώνω εγώ μήπως ήθελε ναδοκιμάσει τα εσώρουχά μου αυτό το μυστήριο μου είχε γί-νει έμμονη ιδέα όταν βρισκόμουν μακριά του και γινότανολοένα και πιο δύσκολο να πάψω να τον σκέφτομαι ότανυποτίθεται ότι έπρεπε να συγκεντρωθώ στα μαθηματικάΗ Κολέτ ήταν η διαφυγή μου

Ένα απόγευμα στις αρχές απριλίου μετά από μια συ-νεύρεση με τη συνεπικουρία της διπλωμένης πετσέτας στοδωμάτιο του Τζέρεμυ διασχίζαμε τον δρόμο κοντά στο πα-λιό Corn Exchange7 εγώ μέσα σε μια παραζάλη ικανοποίη -σης και κάποιου σχετικού πόνου από έναν μυ που είχετραβηχτεί στη βάση της πλάτης μου και εκείνος ndash ε λοιπόνδεν ήμουν σίγουρη Καθώς βαδίζαμε πλάι πλάι αναρωτιό-μουν αν ήταν σωστό να ανακινήσω το ζήτημα για μια ακό-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 28 bull

7 Το Corn Exchange είναι χώρος συναυλιών στο Κέμπριτζ και κατάκαιρούς χρησιμοποιείται ως τόπος όπου δίνουν τις εξετάσεις τους οι φοι-τητές του πανεπιστημίου της πόλης

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 28

μη φορά Ήταν ευχάριστος το μπράτσο του τύλιγε βαρύτους ώμους μου και μου μιλούσε για την εργασία του σχε-τικά με την Έναστρη αίθουσα8 Ήμουν πεπεισμένη ότι δενείχε ικανοποιηθεί ndash το άκουγα στη σφιγμένη του φωνή τοέβλεπα στο νευρικό του βήμα Ήθελα να τον βοηθήσω καιήμουν ειλικρινά περίεργη Κι ακόμη με στενοχωρούσε ησκέψη ότι μπορεί να έφταιγα εγώ Τον ερέθιζα αυτό του-λάχιστον ήταν φανερό ίσως όμως να μη με επιθυμούσε αρ-κετά Προσπεράσαμε το Corn Exchange μέσα στο παγερόλυκόφως εκείνης της υγρής άνοιξης ενώ το μπράτσο τουεραστή μου με τύλιγε σαν γούνα αλεπούς Την ευτυχία μουσκίαζε ανεπαίσθητα το μυώδες φορτίο στους ώμους μουκαι κάπως πιο έντονα το αίνιγμα των επιθυμιών του Τζέ-ρεμυ

Ξαφνικά μέσα από ένα στενάκι ξεφύτρωσε μπροστάμας κάτω από το αμυδρό φως του δρόμου ο Τόνυ Κάν -νινγκ ο επόπτης καθηγητής ιστορίας του Τζέρεμυ Καθώςο φίλος μου έκανε τις συστάσεις ανταλλάξαμε χειραψία κιένιωσα πως εκείνος κράτησε το χέρι μου κάπως περισσό-τερο από το κανονικό Ήταν γύρω στα πενήντα ndashστην ηλι-κία περίπου του πατέρα μουndash και ήξερα γιrsquo αυτόν μόνοόσα μου είχε ήδη πει ο Τζέρεμυ Ήταν καθηγητής πρώην

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 29 bull

8 Λατινικά Camera Stellata Δικαστήριο με έδρα το Παλάτι του Γουε -σ τμίνστερ όπου και στεγάστηκε ως το 1641 Κατά τη διάρκεια της βα-σιλείας του ερρίκου Η του δικαστηρίου ηγείτο ο αρχιεπίσκοπος τουΓιορκ καρδινάλιος Γούλσι και ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ Τό-μας Κράνμερmiddot από τότε το Δικαστήριο της Έναστρης αίθουσας έγινε πο-λιτικό όπλο ενάντια στους αντιπάλους του ερρίκου των υπουργών καιτης Βουλής του

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 29

φίλος του υπουργού εσωτερικών ρέτζι μόντλινγκ ο οποίοςεκείνη τη μέρα είχε προσκληθεί να δειπνήσει στο κολέγιότου Οι δυο τους είχαν τσακωθεί ένα βράδυ αμφότεροι τύ-φλα στο μεθύσι με αφορμή την πολιτική τού επrsquo αόριστονπεριορισμού χωρίς διεξαγωγή δίκης που εφαρμοζόταν στηΒόρεια ιρλανδία Ο καθηγητής Κάννινγκ είχε διατελέσειπρόεδρος της επιτροπής αποκατάστασης των ιστορικώνχώρων της Βρετανίας ήταν μέλος διαφόρων συμβουλευτι-κών επιτροπών και του διοικητικού συμβουλίου του Βρε-τανικού μουσείου και είχε γράψει ένα βιβλίο που έχαιρεμεγάλης εκτίμησης με θέμα το συνέδριο της Βιέννης

ανήκε στο είδος των laquoκαλών καγαθώνraquo ένας τύπος πουμου ήταν αόριστα οικείος Άντρες σαν κι αυτόν έρχοντανπότε πότε στο σπίτι μας να επισκεφθούν τον επίσκοποεκείνη την εποχή ndashμόλις είχε εκπνεύσει η δεκαετία του εξή-νταndash ήταν φυσικά εξαιρετικά βαρετοί για όλους τους ει-κοσάρηδες όμως εμένα μάλλον μου άρεσαν Ήξεραν τοντρόπο να γίνονται γοητευτικοί έως και πνευματώδεις καιη ελαφριά μυρωδιά που ανάδιναν ένα άρωμα από πούρακαι μπράντι έκανε τον κόσμο να μοιάζει νοικοκυρεμένοςκαι πλούσιος είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους αλλάδε φαίνονταν ανέντιμοι και διέθεταν ή έδιναν την εντύπω-ση ότι διαθέτουν μια ισχυρή αίσθηση δημόσιου καθήκο-ντος Έπαιρναν τις απολαύσεις τους πολύ στα σοβαρά(κρασί φαγητό ψάρεμα μπριτζ κτλ) και προφανώς είχανλάβει μέρος σrsquo έναν άκρως ενδιαφέροντα πόλεμο Θυμό-μουν κάποια χριστούγεννα των παιδικών μου χρόνων πουένας δυο τέτοιοι κύριοι είχαν χαρτζιλικώσει εμένα και τηναδελφή μου μrsquo ένα χαρτονόμισμα των δέκα σελινίων Γιατί

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 30 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 30

να μην κυβερνάνε τέτοιοι άντρες τον κόσμο Η ανθρωπότη-τα είχε γνωρίσει πολύ χειρότερους απrsquo αυτούς

Ο Κάννινγκ είχε ελαφρώς υπεροπτική συμπεριφορά αλ-λά την κατέστελλε ndash ίσως για να τη συνταιριάξει με τη με-τριοπάθεια των δημόσιων ρόλων του Πρόσεξα τα κυματι-στά μαλλιά με την τέλεια χωρίστρα τα υγρά σαρκώδη χεί-λη κι ένα μικρό λακκάκι στο κέντρο του σαγονιού του πουμου φάνηκε αξιολάτρευτο επειδή μπόρεσα να διακρίνωακόμη και με τόσο λίγο φως ότι του δημιουργούσε κάποιεςδυσκολίες στο ξύρισμα ατίθασες μαύρες τριχούλες ξέφευ-γαν από το κάθετο αυλάκι του δέρματος Ήταν ωραίοςάντρας

Όταν ξεμπερδέψαμε με τις συστάσεις ο Κάννινγκ μουέκανε μερικές προσωπικές ερωτήσεις Ήταν ευγενικές καιεν πολλοίς ακίνδυνες ndash για το πτυχίο μου το νιούναμ τονκοσμήτορα που ήταν καλός του φίλος τη γενέτειρά μουτον καθεδρικό ναό Ο Τζέρεμυ παρενέβη ξεφουρνίζονταςκάποιο κουτσομπολιό αλλά ο Κάννινγκ τον διέκοψε για νατον ευχαριστήσει που του είχε δείξει τα τρία τελευταία άρ-θρα μου στο Quis

στράφηκε πάλι προς το μέρος μου laquoεξαιρετικά καλά κομμάτια Έχετε ταλέντο αγαπητή

μου σκοπεύετε να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφίαraquoΤο Quis ήταν μια φοιτητική φυλλάδα δεν προοριζόταν

για σοβαρά μάτια ευχαριστήθηκα πολύ από τον έπαινοόμως παρήμουν νέα για να γνωρίζω πώς αποδέχεται κανείςμια φιλοφρόνηση μουρμούρισα κάτι σεμνό αλλά ακού-στηκε απορριπτικό ύστερα προσπάθησα αδέξια να διορ-θώσω τα πράγματα και τα έκανα χειρότερα Ο καθηγητής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 31 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 31

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

ρούσε ποτέ ούτε εμένα ούτε τον εαυτό της αν πήγαινα νασπουδάσω αγγλική φιλολογία για να γίνω απλώς μια λίγοπιο μορφωμένη από εκείνη σύζυγος και νοικοκυρά Κινδύ-νευα να χαραμίσω τη ζωή μου αυτά ήταν τα λόγια της καιαντιπροσώπευαν μια ομολογία Ήταν η μόνη φορά που εξέ-φρασε ή υπαινίχθηκε δυσαρέσκεια για τη μοίρα της

Ύστερα στρατολόγησε και τον πατέρα μου ndash laquoτον επί-σκοποraquo έτσι τον φωνάζαμε η αδελφή μου κι εγώ Ένα από-γευμα γυρίζοντας από το σχολείο η μητέρα μου με πλη-ροφόρησε ότι με περίμενε στο γραφείο του Φορώντας τοπράσινο σακάκι μου με το εμβληματικό του οικόσημο καιτο εραλδικό του μότο ndashNisi Dominus Vanum2ndash βούλιαξαμουτρωμένη στη δερμάτινη ίδια με λέσχης πολυθρόνα τουενώ εκείνος προέδρευε από το γραφείο του ανακατεύονταςτα χαρτιά του και μονολογώντας ψιθυριστά καθώς έβαζεσε τάξη τις σκέψεις του νόμιζα ότι ετοιμαζόταν να μουεξιστορήσει τη βιβλική παραβολή με τα εκ Θεού χαρίσματαόμως εκείνος προτίμησε μια γραμμή περισσότερο πρακτι-κή η οποία και με αιφνιδίασε είχε ερευνήσει το ζήτημαΤο Κέμπριτζ επειγόταν να δείξει ότι laquoανοίγει τις πύλες τουστον σύγχρονο κόσμο της ισότηταςraquo επιβαρημένη καθώςήμουν με το φορτίο μιας τριπλής ατυχίας ndashδημόσιο σχολείογυναικείο φύλο ανδρικό αντικείμενο σπουδώνndash ήταν βέ-βαιο ότι θα γινόμουν δεκτή αν ωστόσο έκανα αίτηση στοτμήμα της αγγλικής φιλολογίας (δεν είχα τέτοια πρόθεσηόμως ο επίσκοπος δεν πρόσεχε ποτέ παρόμοιες λεπτομέ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 16 bull

2 laquoΆνευ Κυρίου τα πάντα ματαιότηςraquo συντομευμένη εκδοχή τηςπρώτης φράσης από τον Ψαλμό 127

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 16

ρειες) τα πράγματα θα ήταν πολύ πιο δύσκολα για μέναΤην ίδια εβδομάδα η μητέρα μου μίλησε με τον διευθυντήτου σχολείου Οι καθηγητές μου παρατάχθηκαν εν πλήρειεξαρτύσει και χρησιμοποίησαν όλα τα επιχειρήματα τωνγονιών μου καθώς και μερικά δικά τους Φυσικά υποχρεώ -θηκα να υποχωρήσω

Κι έτσι εγκατέλειψα τη φιλοδοξία μου να σπουδάσω αγ-γλική λογοτεχνία στο ντάραμ ή στο αμπερίσγουιθ όπουείμαι σίγουρη ότι θα περνούσα ευτυχισμένα φοιτητικά χρό-νια και πήγα στο Κολέγιο νιούναμ του Κέμπριτζ όπου καιδιαπίστωσα στην πρώτη κατrsquo ιδίαν συνάντησή μου με τονεπιβλέποντα καθηγητή μου πόσο μέτρια ήμουν στα μαθη-ματικά Το πρώτο μου ακαδημαϊκό τρίμηνο με κατέθλιψεπαραλίγο να τα μαζέψω και να φύγω Άχαροι νεαροί χωρίςκαμιά γοητεία στερημένοι και από άλλες ανθρώπινες ιδιό-τητες όπως η ενσυναίσθηση ή η γενετική γραμματική έξυ-πνα ξαδέλφια των χαζών που είχα συντρίψει στο σκάκι γε-λούσαν κάτω απrsquo τα μουστάκια τους όσο μrsquo έβλεπαν ναπαλεύω με έννοιες τις οποίες εκείνοι θεωρούσαν δεδομένεςlaquoα η γαλήνια μις Φρουμraquo αναφωνούσε σαρκαστικά έναςκαθηγητής όταν έμπαινα στο γραφείο του κάθε Τρίτη πρωίlaquoΓαληνοτάτη Γαλανομάτα Έλα και διαφώτισέ μαςraquo Κα-θηγητές και συμφοιτητές μου θεωρούσαν αυτονόητο πωςεπειδή ήμουν ένα ευπαρουσίαστο κορίτσι με μίνι και ξαν-θά κυματιστά μαλλιά ως τους ώμους δεν υπήρχε περίπτω-ση να διαπρέψω Η αλήθεια ήταν ότι δεν υπήρχε περίπτω-ση να διαπρέψω επειδή έμοιαζα με όλη σχεδόν την υπόλοι-πη ανθρωπότητα δεν ήμουν ιδιαίτερα καλή στα μαθημα-τικά τουλάχιστον όχι στα μαθηματικά αυτού του επιπέδου

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 17 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 17

Έβαλα τα δυνατά μου να μετεγγραφώ στην αγγλική ή τηγαλλική φιλολογία ή έστω στην ανθρωπολογία όμως κα-νένα τμήμα δε με δεχόταν εκείνη την εποχή οι κανόνες τη-ρούνταν απαρέγκλιτα Και για να συντομεύσω τη μικρήθλιβερή μου ιστορία ας πω απλώς ότι υπέμεινα καρτερικάτις δοκιμασίες μου και στο τέλος κατάφερα κουτσά στραβάνα αποφοιτήσω

αν διεξήλθα εν τάχει τα παιδικά και εφηβικά μου χρό-νια θα είμαι ακόμη πιο συνοπτική με τα φοιτητικά μουΔεν πήγα ποτέ βαρκάδα στο ποτάμι με ή χωρίς γραμμόφω-νο με χωνί δεν πάτησα το πόδι μου στο Footlights3 ndashανέ -καθεν το θέατρο μου προξενούσε αμηχανίαndash δεν ήμουνανάμεσα σε όσους συνελήφθησαν στις ταραχές του GardenHouse4 Όμως έχασα την παρθενιά μου στο πρώτο τρίμηνο

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 18 bull

3 Cambridge University Footlights Dramatic Club ερασιτεχνική φοι-τητική θεατρική λέσχη με μακρά ιστορία ιδρύθηκε το 1883 και έκτοτεσυνεχίζει ανελλιπώς να ανεβάζει παραστάσεις και να κάνει καλοκαιρι-νές περιοδείες σε όλη την αγγλία μεταξύ των επιφανών μελών του θιά-σου συγκαταλέγονται οι σέσιλ μπίτον ζερμέν Γκριρ στίβεν Φράι κά

4 Τον Φεβρουάριο του 1970 ο ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού είχεοργανώσει μια laquoελληνική εβδομάδαraquo στο Κέμπριτζ με την υποστήριξητης κυβέρνησης των συνταγματαρχών και τοπικών ταξιδιωτικών γρα-φείων Οι εκδηλώσεις (ομιλίες συναυλίες και παραστάσεις) θα φιλοξε-νούνταν σε δύο ξενοδοχεία το Royal Cambridge και το Garden Houseκαι θα ολοκληρώνονταν με ένα ελληνικό δείπνο για 120 συνδαιτυμόνεςσε μια σουίτα του Garden House στις 13 Φεβρουαρίου Τη βραδιά τουδείπνου πλήθη διαδηλωτών με πανό φωνάζοντας συνθήματα και τρα-γουδώντας τραγούδια του μίκη Θεοδωράκη συγκεντρώθηκαν έξω απότο ξενοδοχείο προσπαθώντας να εμποδίσουν τους προσκεκλημένους ναμπουν ενώ ορισμένοι εισέβαλαν στον κήπο του ξενοδοχείου και σκαρ-φάλωσαν στην οροφή Η αστυνομία επενέβη ξέσπασαν συμπλοκές οινεαροί προκάλεσαν ζημιές στο ξενοδοχείο και ένας κοσμήτορας του πα-

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 18

ndashκαι μάλιστα μετά από αρκετές προσπάθειες μια και το γε-νικό στιλ εκείνο τον καιρό παραήταν αδέξιο και βουβόndash καιμέσα στα εννέα τρίμηνα των σπουδών μου επιδόθηκα σεμια ευχάριστη εναλλαγή εραστών έξι εφτά ή οκτώ ndash ανά-λογα με τον ορισμό που δίνει κανείς στη σαρκική επαφήΈκανα μερικές καλές φίλες όλες κορίτσια από το νιούναμΈπαιξα τένις και διάβασα πολύ μπορεί εξαιτίας της μη-τέρας μου να σπούδαζα σε λάθος σχολή όμως δε σταμά-τησα να διαβάζω από ποίηση και θέατρο δε σκάμπαζαπολλά νομίζω όμως ότι απολάμβανα τα μυθιστορήματαπολύ περισσότερο απrsquo ότι οι φίλες μου που αναγκαστικάιδρoκοπούσαν κάθε βδομάδα πάνω από τις εργασίες τουςγια το Middlemarch ή το Vanity Fair Παράβγαινα μαζί τουςδιαβάζοντας τα ίδια βιβλία ίσως και να φλυαρούσα λιγάκιγιrsquo αυτά αν υπήρχε στον περίγυρο κανένας πρόθυμος ναανεχθεί το χαμηλό επίπεδο της ανάλυσής μου και μετά πη-δούσα στο επόμενο μυθιστόρημα Το διάβασμα ήταν έναςέμμεσος τρόπος να μη σκέφτομαι τα μαθηματικά Και κάτιπερισσότερο (ή μήπως εννοώ κάτι λιγότερο) ήταν ο τρό-πος μου για να μη σκέφτομαι καθόλου

Έχω ήδη πει ότι διάβαζα γρήγορα Τέσσερα απογεύμα-τα ξαπλωμένη στο κρεβάτι μου κι είχα ξεκοκαλίσει το Theway we live now5 Ήμουν σε θέση να απορροφήσω με μια μα-

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 19 bull

νεπιστημίου τραυματίστηκε σοβαρά και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείοΤην ίδια μέρα συνελήφθησαν έξι φοιτητές ενώ το πανεπιστήμιο έδωσετα ονόματα άλλων εξήντα Δέκα παραπέμφθηκαν σε δίκη δύο αλλοδα-ποί φοιτητές απελάθηκαν και έξι καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισηςαπό 9 έως 18 μήνες

5 σατιρικό κοινωνικό μυθιστόρημα του Άντονυ Τρόλοπ Άρχισε να

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 19

τιά το περιεχόμενο μιας ολόκληρης παραγράφου αν όχιμιας ολόκληρης σελίδας αρκούσε να είμαι χαλαρήmiddot νrsquo αφή-νω τα μάτια και τη σκέψη μου να απλώνονται στο κείμενοσαν κερί ώστε να εντυπώνεται πάνω τους ολόφρεσκη η σε-λίδα Προς μεγάλο εκνευρισμό όσων βρίσκονταν γύρω μουγύριζα σελίδα κάθε λίγα δευτερόλεπτα μrsquo ένα ανυπόμονοτσάκισμα του καρπού Οι ανάγκες μου ήταν απλές Δε μεπολυαπασχολούσε το θέμα ή οι εύστοχες φράσεις και πη-δούσα τις εκλεπτυσμένες περιγραφές του καιρού των το-πίων ή των εσωτερικών χώρων Ήθελα χαρακτήρες πειστι-κούς και ήθελα ο συγγραφέας να μου εξάπτει την περιέρ-γεια για το τι επρόκειτο να τους συμβεί Γενικά προτιμού-σα ήρωες που ενέδιδαν ή αποτύγχαναν στον έρωτα αλλάδε με πείραζε και τόσο αν δοκίμαζαν τις δυνάμεις τους καισε κάτι άλλο Θα το παραδεχτώ ήταν άξεστο ό μως μουάρεσε όταν κάποιος έλεγε laquoΠαντρέψου μεraquo λίγο πριν απότο τέλος μυθιστορήματα χωρίς γυναικείους χαρακτήρεςήταν μια άψυχη έρημος Δεν είχα σε μεγάλη υπόληψη τονΚόνραντ τα περισσότερα διηγήματα του Κίπλινγκ ή τουχέμινγουεϋ δεν τα συζητούσα καν Ούτε με εντυπωσίαζε ηφήμη ή η αναγνώριση ενός συγγραφέα Διάβαζα ότι έπεφτεστα χέρια μου Φτηνά ρομάντζα μεγάλη λογοτεχνία καιοτιδήποτε άλλο ενδιάμεσα ndash και σε όλα επιφύλασσα τηνίδια πάνω κάτω μεταχείριση

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 20 bull

δημοσιεύεται σε συνέχειες το 1875 εκτυλίσσεται σε 100 κεφάλαια καιστηλιτεύει την απληστία και την ανεντιμότητα που επικρατούσαν στηνοικονομική πολιτική ηθική και πνευματική ζωή της βικτοριανής περιό-δου

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 20

Ποιο διάσημο μυθιστόρημα αρχίζει με την εξής ζουμερήφράση laquoΗ θερμοκρασία είχε αγγίξει τους ενενήντα βαθ-μούς τη μέρα που έφτασεraquo Δεν έχει πολύ νεύρο Δεν ξέ-ρετε Οι φίλες μου από το νιούναμ που σπούδαζαν αγγλικήφιλολογία ξεκαρδίστηκαν όταν τους είπα ότι Η κοιλάδα μετις κούκλες ήταν εξίσου καλή με τα έργα της Τζέιν ΌστενΓελάγανε και με δουλεύανε για μήνες Και δεν είχαν δια-βάσει ούτε αράδα από το βιβλίο της σούζαν6 σκασίλα μουΠοιος ενδιαφερόταν για τις αδιαμόρφωτες απόψεις μιαςαποτυχημένης μαθηματικού Ούτε εγώ ούτε οι φίλες μουΤουλάχιστον ήμουν ελεύθερη

Η αναφορά στις φοιτητικές μου αναγνωστικές συνήθειεςδεν αποτελεί παρέκβαση εκείνα τα βιβλία προετοίμασαντην καριέρα μου στις μυστικές υπηρεσίες Την τελευταίαχρονιά των σπουδών μου η φίλη μου ρόνα Κεμπ εξέδωσεένα εβδομαδιαίο περιοδικό με τον τίτλο Quis Δεκάδεςέντυπα αυτού του τύπου ανέτειλλαν και έδυαν κάθε τόσοαλλά το δικό της ήταν μπροστά από την εποχή του γιατίσυνδύαζε υψηλή κουλτούρα και χαμηλού επιπέδου ενδια-φέροντα Ποίηση και μουσική ποπ πολιτική θεωρία καικουτσομπολιό κουαρτέτα εγχόρδων και φοιτητική μόδανουβέλ βαγκ και ποδόσφαιρο Δέκα χρόνια αργότερα η

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 21 bull

6 Η κοιλάδα με τις κούκλες είναι διάσημο roman a clef της αμερι-κανίδας Τζάκλιν σούζαν με ηρωίδες τρεις φίλες που προσπαθούν νακερδίσουν μια θέση στον λαμπερό κόσμο του θεάματος αλλά ανακαλύ-πτουν τη ζοφερή του πλευρά και οδηγούνται στην αυτοκαταστροφή Τομυθιστόρημα κυκλοφόρησε το 1966 εκτοξεύτηκε στην κορυφή των μπεστσέλερ (30 εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο) και την επόμενηχρονιά έγινε ταινία από τον μαρκ ρόμπσον

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 21

φόρμουλα είχε επεκταθεί παντού Η ρόνα μπορεί να μηντην είχε επινοήσει ήταν όμως ανάμεσα στους πρώτους πουείχαν διαβλέψει τα θέλγητρά της μεταπήδησε στο Vogueπερνώντας πρώτα από το TLS και στη συνέχεια ακολούθη-σε μια πυρετώδη πορεία όλο σκαμπανεβάσματα ανοίγο-ντας καινούρια περιοδικά στο μανχάταν και στο ρίο Τοδιπλό ερωτηματικό σrsquo αυτόν τον πρώτο της τίτλο ήταν μιακαινοτομία που μας εξασφάλισε την κυκλοφορία έντεκατευχών Θυμόταν την περίοδο που είχα σαγηνευτεί με τησούζαν και μου ζήτησε να γράφω μια τακτική στήλη με τί -τλο laquoΤι διάβασα την προηγούμενη εβδομάδαraquo Η μόνηυπόδειξη ήταν να είμαι laquoκουβεντιαστή και παμφάγοςraquoεύκολο εγραφα όπως μιλούσα κατά κύριο λόγο συνοψί-ζοντας την υπόθεση των βιβλίων που μόλις είχα καταβρο-χθίσει και συνειδητά αυτοπαρωδούμενη αναδείκνυα τηνεκάστοτε ετυμηγορία μου με μια σειρά από θαυμαστικάΟ ανάλαφρος παρηχητικός μου τόνος είχε απήχηση Κάναδυο φορές με είχαν πλησιάσει άγνωστοι στον δρόμο για ναμου το πουν ακόμη και ο σαχλός καθηγητής μου των μα-θηματικών έκανε μια κολακευτική παρατήρηση Ήταν η μό-νη γεύση που πήρα στο Κέμπριτζ από εκείνο το γλυκό καιμεθυστικό ελιξίριο τη φοιτητική φήμη

είχα γράψει καμιά δεκαριά αυτάρεσκα κείμενα ότανκάτι στράβωσε Όπως πολλοί συγγραφείς που καβαλάνε τοκαλάμι με την πρώτη μικρή τους επιτυχία άρχισα να παίρ-νω τον εαυτό μου υπερβολικά στα σοβαρά Ήμουν ένα κο-ρίτσι με πηγαίες προτιμήσεις το μυαλό μου ένας άγραφοςχάρτης έτοιμο να κατακτηθεί Περίμενα όπως έλεγαν κά-ποια από τα μυθιστορήματα που διάβαζα τον κύριο Τέλειο

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 22 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 22

να εμφανιστεί και να με κατακυριεύσει Ο δικός μου κύριοςΤέλειος ήταν ένας βλοσυρός ρώσος ανακάλυψα έναν δη-μιουργό και μια θεματική και μετατράπηκα σε παθιασμένοθιασώτη τους Ξαφνικά είχα και αντικείμενο και αποστολήνα πείσω Άρχισα να επιτρέπω στον εαυτό μου πολύωραχτενίσματα των κειμένων μου αντί να γράφω απευθείαςότι σκεφτόμουν στο χαρτί έκανα πρώτα και δεύτερα σχε-διάσματα Κατά την ταπεινή μου γνώμη η στήλη μου είχεαποκτήσει ζωτικό δημόσιο ρόλο Ξυπνούσα μέσα στη νύχταγια να διαγράψω ολόκληρες παραγράφους και να σχεδιά-σω τόξα και μπαλονάκια στα περιθώρια της σελίδας είχαπάρει ένα σπουδαίο μονοπάτι Ήξερα ότι η δημοτικότητάμου θα ξέφτιζε αλλά δε με ενδιέφερε Το ξέφτισμα επιβε-βαίωνε τον σκοπό μου ήταν το ηρωικό τίμημα που ήξεραότι έπρεπε να πληρώσω Ως τώρα με διάβαζαν οι λάθος άν-θρωποι Όταν η ρόνα διαμαρτυρήθηκε αδιαφόρησα Γιατην ακρίβεια αισθάνθηκα δικαιωμένη laquoαυτό το πράμα δενείναι και τόσο κουβεντιαστόraquo είπε ψυχρά ένα απόγευμαστο τεϊοποτείο Copper Kettle ενώ μου ξανάδινε πίσω το χει-ρόγραφό μου laquoΔεν ήταν αυτή η συμφωνία μαςraquo είχε δί-κιο Το κέφι και τα θαυμαστικά μου είχαν εξανεμιστεί οθυμός και η αίσθηση του επείγοντος είχαν στενέψει τα εν-διαφέροντά μου και είχαν καταστρέψει το ύφος μου

Η παρακμή μου ξεκίνησε εκείνα τα πενήντα λεπτά πουπέρασα αγκαλιά με το Μια μέρα από τη ζωή του ΙβάνΝτενίσοβιτς στη νέα μετάφραση του Γκίλλον Άιτκεν Τοάρχισα αμέσως μόλις τελείωσα το Octopussy του Ίαν Φλέ-μινγκ Η μετάβαση ήταν απότομη Δεν ήξερα τίποτα για τασοβιετικά στρατόπεδα εργασίας και δεν είχα ακούσει ποτέ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 23 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 23

μου τη λέξη laquoγκουλάγκraquo μεγαλώνοντας στον περίβολοενός καθεδρικού ναού τι μπορούσα να γνωρίζω για τοναπάνθρωπο παραλογισμό του κομουνισμού ή για το πώςγενναίοι άντρες και γυναίκες έγκλειστοι σε ζοφερές καιαπόμακρες σωφρονιστικές αποικίες μέρα με τη μέρα εξα-θλιώνονταν τόσο ώστε να φτάνουν να μη σκέφτονται πιατίποτα πέρα από την επιβίωσή τους εκατοντάδες χιλιάδεςεκτοπισμένοι στους ερημότοπους της σιβηρίας επειδή πο-λέμησαν για την πατρίδα τους σε μια ξένη χώρα επειδήυπήρξαν αιχμάλωτοι πολέμου επειδή εκνεύρισαν έναν κομ-ματικό αξιωματούχο επειδή ήταν κυβερνητικοί αξιωματού-χοι επειδή φορούσαν γυαλιά επειδή ήταν εβραίοι ομοφυ-λόφιλοι αγρότες που είχαν στην κατοχή τους μια αγελάδαποιητές Ποιος θα μιλούσε γιrsquo αυτό το χαμένο κομμάτι τηςανθρωπότητας Ποτέ στο παρελθόν δε με είχε απασχολήσειη πολιτική Δεν ήξερα τίποτα για τους αγώνες και τις δια-ψεύσεις της παλιότερης γενιάς Δεν είχα ιδέα περί laquoαρι-στερής αντιπολίτευσηςraquo Πέρα από το σχολείο η εκπαίδευ-σή μου περιοριζόταν σε λίγα επιπλέον μαθηματικά και σεστοίβες από μυθιστορήματα τσέπης Ήμουν αδαής και ηαγανάκτησή μου ήταν ηθικής τάξεως Δε χρησιμο ποιούσαούτε είχα ακούσει ποτέ τον όρο laquoολοκληρωτισμόςraquo Ίσωςκαι να νόμιζα ότι είχε κάποια σχέση με το να αρνείσαι έναποτό Καθώς αρχειοθετούσα ανταποκρίσεις από ένα άγνω-στο και μυστηριώδες μέτωπο πίστευα ότι έβλεπα πίσωαπό ένα πέπλο ότι διάνοιγα νέα πεδία

μέσα σε μια βδομάδα διάβασα τον Πρώτο Κύκλο τουσολτζενίτσιν Ο τίτλος προερχόταν από τον Δάντη Ο πρώ-τος του κύκλος της κόλασης επιφυλασσόταν στους αρ -

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 24 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 24

χαίους Έλληνες φιλοσόφους και συνίστατο απrsquo ότι φαίνε-ται σε έναν ευχάριστο περίφρακτο κήπο περιβαλλόμενοαπό κολασμένη οδύνη έναν κήπο από τον οποίο η απόδρα-ση και η πρόσβαση στον παράδεισο ήταν απαγορευμένεςΈκανα το λάθος του παθιασμένου θιασώτη να υποθέσω ότιοι πάντες συμμερίζονταν την πρότερη άγνοιά μου Η στήλημου μετατράπηκε σε φιλιππικό Δε γνώριζε λοιπόν το αυ-τάρεσκο Κέμπριτζ τι είχε συμβεί τι εξακολουθούσε νασυμβαίνει τρεις χιλιάδες μίλια προς ανατολάς Δεν είχεπροσέξει τι πλήγμα κατάφερε στο ανθρώπινο πνεύμα αυτήη αποτυχημένη ουτοπία με τις ουρές στα μπακάλικα ταφρικτά ρούχα και την απαγόρευση των ταξιδιών Τι έπρεπενα γίνει

Το Quis ανέχθηκε τον αντικομουνισμό μου επί τέσσε-ρις εβδομάδες Τα ενδιαφέροντά μου διευρύνθηκαν συμπε-ριλαμβάνοντας το Μηδέν και το Άπειρο του Κέσλερ τηνΕπικίνδυνη στροφή του ναμπόκοφ κι εκείνη την υπέροχηπραγματεία του μίλος Το αιχμάλωτο πνεύμα επιπλέονήμουν ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο που κατανόησε το1984 του Τζορτζ Όργουελ Όμως η καρδιά μου ήταν για πά-ντα δοσμένη στην πρώτη μου αγάπη τον αλεξάντρ Το μέ-τωπο που καμπύλωνε σαν τρούλος ορθόδοξης εκκλησιάς ησφηνοειδής γενειάδα του που θύμιζε επαρχιώτη πάστορατο βλοσυρό εξαιτίας του γκουλάγκ μεγαλείο του η πει-σματική του ανοσία στους πολιτικούς Ούτε οι θρησκευτι-κές του πεποιθήσεις κατάφεραν να με πτοήσουν Τον συγ-χώρησα όταν είπε ότι ο άνθρωπος είχε ξεχάσει τον Θεόαφού θεός ήταν Εκείνος Ποιος μπορούσε να τον συναγω-νιστεί Ποιος μπορούσε να του αρνηθεί το βραβείο νόμπελ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 25 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 25

με το βλέμμα προσηλωμένο στη φωτογραφία του ένιωθατη σφοδρή επιθυμία να γίνω ερωμένη του Θα τον υπηρε-τούσα όπως η μητέρα μου τον πατέρα μου να διπλώνω τιςκάλτσες του μα εγώ θα γονάτιζα να του πλύνω τα πόδιαΚαι μάλιστα με τη γλώσσα μου

εκείνη την εποχή οι πολιτικοί της Δύσης και τα κύριαάρθρα των περισσότερων εφημερίδων ασχολούνταν αστα-μάτητα με τη φαυλότητα του σοβιετικού συστήματος Τοπράγμα είχε καταντήσει ρουτίνα ndash και για τους πολιτικο-ποιημένους φοιτητές ενοχλητικό αν η CIA ήταν εναντίοντου κομουνισμού δεν μπορεί κάτι καλό θα είχε αυτό τοσύστημα μια μερίδα του εργατικού Κόμματος ακόμηάναβε λαμπάδες στα προχωρημένα πια σε ηλικία κτήνη τουΚρεμλίνου με τα τετράγωνα πιγούνια και τα αποκρουστικάσχέδιά τους ακόμη τραγουδούσε τη Διεθνή στο ετήσιο συ-νέδριο του κόμματος ακόμη έστελνε φοιτητές στην εσσΔσε ανταλλαγές καλής θελήσεως στα χρόνια του ΨυχρούΠολέμου και της διπολικής σκέψης θεωρείτο ανάρμοστο νασυμφωνείς ως προς το θέμα της σοβιετικής Ένωσης με έναναμερικανό πρόεδρο που είχε εξαπολύσει τα στρατεύματάτου στο Βιετνάμ Όμως στο ραντεβού μας για τσάι στοCopper Kettle η ρόνα ήδη από τότε ιδιαίτερα εκλεπτυσμέ-νη αρωματισμένη και ακριβής είπε ότι δεν ήταν η πολιτικήαντίληψη της στήλης μου εκείνο που την ενοχλούσε Το ατό-πημά μου ήταν ότι είχα παραγίνει σοβαρή Το επόμενο τεύ-χος του περιοδικού δε θα είχε τη ρουμπρίκα μου Ο χώροςμου είχε παραχωρηθεί σε μια συνέντευξη με το συγκρότημαIncredible String Band Ύστερα το Quis έκλεισε

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 26 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 26

Λίγες μέρες μετά την απόλυσή μου μπήκα στη φάση τηςΚολέτ η οποία και με απορρόφησε επί μήνες επιπλέονμε απασχολούσαν και άλλες πιο επείγουσες έγνοιες Οιεξετάσεις απείχαν μόνο μερικές εβδομάδες και στο μεταξύείχα καινούριο αγόρι έναν ιστορικό ονόματι Τζέρεμυ μοτΤο στιλ του θύμιζε παλιότερες εποχές ψηλολέλεκας μεμεγάλη μύτη και ιδιαίτερα τονισμένο μήλο του αδάμΉταν ατημέλητος ευφυής χωρίς να το επιδεικνύει εξαιρε-τικά ευγενικός είχα προσέξει μερικούς σαν κι αυτόν ναπεριφέρονται στα κολέγια Όλοι έμοιαζαν σαν να κατάγο-νταν από την ίδια οικογένεια και σαν να είχαν αποφοιτήσειαπό α κριβά ιδιωτικά σχολεία στον βορρά της αγγλίαςόπου τους διένειμαν τα ίδια ακριβώς ρούχα Ήταν οι τε-λευταίοι άντρες στον κόσμο που φορούσαν ακόμη τουίντσακάκια μάρκας Harris με δερμάτινα μπαλώματα στουςαγκώνες και ρέλι στις μανσέτες Έμαθα αν και όχι απότον Τζέρεμυ ότι είχε εξασφαλισμένο το άριστα και ότι είχεήδη δημο σιεύσει το πρώτο του άρθρο σrsquo ένα επιστημονικόπεριοδικό που ειδικευόταν στη μελέτη του δέκατου έκτουαιώνα

αποδείχτηκε τρυφερός και διακριτικός εραστής παράτο οικτρό προτεταμένο αιχμηρό ηβικό του οστό που τηνπρώτη φορά με πόνεσε ανυπόφορα ζήτησε συγγνώμη γιrsquoαυτό λες και αναφερόταν σrsquo έναν τρελό αλλά μακρινό συγ-γενή μrsquo αυτό θέλω να πω ότι δεν ντρεπόταν και τόσο γιατα κόκαλα της λεκάνης του Διευθετήσαμε το ζήτημα κάνο-ντας έρωτα με μια διπλωμένη πετσέτα ανάμεσά μας μιαλύση που διαισθάνθηκα ότι την είχε επιστρατεύσει συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 27 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 27

στο παρελθόν Ήταν πραγματικά περιποιητικός και πεπει-ραμένος και μπορούσε να συνεχίζει απτόητος όσο ήθελα κιακόμη παραπάνω ώσπου πια δεν άντεχα άλλο Ωστόσο οιδικοί του οργασμοί παρά τις προσπάθειές μου μου ξεγλι-στρούσαν κι άρχισα να υποπτεύομαι ότι υπήρχε κάτι πουθα ήθελε να πω ή να κάνω Όμως δε μου το αποκάλυπτεΉ μάλλον επέμενε ότι δεν υπήρχε τίποτα να μου πει Δεντον πίστευα Ήθελα να έχει μια μυστική επαίσχυντη επιθυ-μία την οποία να μπορούσα να ικανοποιήσω μονάχα εγώΉθελα να κατακτήσω ολοκληρωτικά αυτόν τον επιβλητικόευγενικό άντρα Ήθελε να με μαστιγώνει στον πισινό ή μή-πως προτιμούσε να τον μαστιγώνω εγώ μήπως ήθελε ναδοκιμάσει τα εσώρουχά μου αυτό το μυστήριο μου είχε γί-νει έμμονη ιδέα όταν βρισκόμουν μακριά του και γινότανολοένα και πιο δύσκολο να πάψω να τον σκέφτομαι ότανυποτίθεται ότι έπρεπε να συγκεντρωθώ στα μαθηματικάΗ Κολέτ ήταν η διαφυγή μου

Ένα απόγευμα στις αρχές απριλίου μετά από μια συ-νεύρεση με τη συνεπικουρία της διπλωμένης πετσέτας στοδωμάτιο του Τζέρεμυ διασχίζαμε τον δρόμο κοντά στο πα-λιό Corn Exchange7 εγώ μέσα σε μια παραζάλη ικανοποίη -σης και κάποιου σχετικού πόνου από έναν μυ που είχετραβηχτεί στη βάση της πλάτης μου και εκείνος ndash ε λοιπόνδεν ήμουν σίγουρη Καθώς βαδίζαμε πλάι πλάι αναρωτιό-μουν αν ήταν σωστό να ανακινήσω το ζήτημα για μια ακό-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 28 bull

7 Το Corn Exchange είναι χώρος συναυλιών στο Κέμπριτζ και κατάκαιρούς χρησιμοποιείται ως τόπος όπου δίνουν τις εξετάσεις τους οι φοι-τητές του πανεπιστημίου της πόλης

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 28

μη φορά Ήταν ευχάριστος το μπράτσο του τύλιγε βαρύτους ώμους μου και μου μιλούσε για την εργασία του σχε-τικά με την Έναστρη αίθουσα8 Ήμουν πεπεισμένη ότι δενείχε ικανοποιηθεί ndash το άκουγα στη σφιγμένη του φωνή τοέβλεπα στο νευρικό του βήμα Ήθελα να τον βοηθήσω καιήμουν ειλικρινά περίεργη Κι ακόμη με στενοχωρούσε ησκέψη ότι μπορεί να έφταιγα εγώ Τον ερέθιζα αυτό του-λάχιστον ήταν φανερό ίσως όμως να μη με επιθυμούσε αρ-κετά Προσπεράσαμε το Corn Exchange μέσα στο παγερόλυκόφως εκείνης της υγρής άνοιξης ενώ το μπράτσο τουεραστή μου με τύλιγε σαν γούνα αλεπούς Την ευτυχία μουσκίαζε ανεπαίσθητα το μυώδες φορτίο στους ώμους μουκαι κάπως πιο έντονα το αίνιγμα των επιθυμιών του Τζέ-ρεμυ

Ξαφνικά μέσα από ένα στενάκι ξεφύτρωσε μπροστάμας κάτω από το αμυδρό φως του δρόμου ο Τόνυ Κάν -νινγκ ο επόπτης καθηγητής ιστορίας του Τζέρεμυ Καθώςο φίλος μου έκανε τις συστάσεις ανταλλάξαμε χειραψία κιένιωσα πως εκείνος κράτησε το χέρι μου κάπως περισσό-τερο από το κανονικό Ήταν γύρω στα πενήντα ndashστην ηλι-κία περίπου του πατέρα μουndash και ήξερα γιrsquo αυτόν μόνοόσα μου είχε ήδη πει ο Τζέρεμυ Ήταν καθηγητής πρώην

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 29 bull

8 Λατινικά Camera Stellata Δικαστήριο με έδρα το Παλάτι του Γουε -σ τμίνστερ όπου και στεγάστηκε ως το 1641 Κατά τη διάρκεια της βα-σιλείας του ερρίκου Η του δικαστηρίου ηγείτο ο αρχιεπίσκοπος τουΓιορκ καρδινάλιος Γούλσι και ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ Τό-μας Κράνμερmiddot από τότε το Δικαστήριο της Έναστρης αίθουσας έγινε πο-λιτικό όπλο ενάντια στους αντιπάλους του ερρίκου των υπουργών καιτης Βουλής του

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 29

φίλος του υπουργού εσωτερικών ρέτζι μόντλινγκ ο οποίοςεκείνη τη μέρα είχε προσκληθεί να δειπνήσει στο κολέγιότου Οι δυο τους είχαν τσακωθεί ένα βράδυ αμφότεροι τύ-φλα στο μεθύσι με αφορμή την πολιτική τού επrsquo αόριστονπεριορισμού χωρίς διεξαγωγή δίκης που εφαρμοζόταν στηΒόρεια ιρλανδία Ο καθηγητής Κάννινγκ είχε διατελέσειπρόεδρος της επιτροπής αποκατάστασης των ιστορικώνχώρων της Βρετανίας ήταν μέλος διαφόρων συμβουλευτι-κών επιτροπών και του διοικητικού συμβουλίου του Βρε-τανικού μουσείου και είχε γράψει ένα βιβλίο που έχαιρεμεγάλης εκτίμησης με θέμα το συνέδριο της Βιέννης

ανήκε στο είδος των laquoκαλών καγαθώνraquo ένας τύπος πουμου ήταν αόριστα οικείος Άντρες σαν κι αυτόν έρχοντανπότε πότε στο σπίτι μας να επισκεφθούν τον επίσκοποεκείνη την εποχή ndashμόλις είχε εκπνεύσει η δεκαετία του εξή-νταndash ήταν φυσικά εξαιρετικά βαρετοί για όλους τους ει-κοσάρηδες όμως εμένα μάλλον μου άρεσαν Ήξεραν τοντρόπο να γίνονται γοητευτικοί έως και πνευματώδεις καιη ελαφριά μυρωδιά που ανάδιναν ένα άρωμα από πούρακαι μπράντι έκανε τον κόσμο να μοιάζει νοικοκυρεμένοςκαι πλούσιος είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους αλλάδε φαίνονταν ανέντιμοι και διέθεταν ή έδιναν την εντύπω-ση ότι διαθέτουν μια ισχυρή αίσθηση δημόσιου καθήκο-ντος Έπαιρναν τις απολαύσεις τους πολύ στα σοβαρά(κρασί φαγητό ψάρεμα μπριτζ κτλ) και προφανώς είχανλάβει μέρος σrsquo έναν άκρως ενδιαφέροντα πόλεμο Θυμό-μουν κάποια χριστούγεννα των παιδικών μου χρόνων πουένας δυο τέτοιοι κύριοι είχαν χαρτζιλικώσει εμένα και τηναδελφή μου μrsquo ένα χαρτονόμισμα των δέκα σελινίων Γιατί

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 30 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 30

να μην κυβερνάνε τέτοιοι άντρες τον κόσμο Η ανθρωπότη-τα είχε γνωρίσει πολύ χειρότερους απrsquo αυτούς

Ο Κάννινγκ είχε ελαφρώς υπεροπτική συμπεριφορά αλ-λά την κατέστελλε ndash ίσως για να τη συνταιριάξει με τη με-τριοπάθεια των δημόσιων ρόλων του Πρόσεξα τα κυματι-στά μαλλιά με την τέλεια χωρίστρα τα υγρά σαρκώδη χεί-λη κι ένα μικρό λακκάκι στο κέντρο του σαγονιού του πουμου φάνηκε αξιολάτρευτο επειδή μπόρεσα να διακρίνωακόμη και με τόσο λίγο φως ότι του δημιουργούσε κάποιεςδυσκολίες στο ξύρισμα ατίθασες μαύρες τριχούλες ξέφευ-γαν από το κάθετο αυλάκι του δέρματος Ήταν ωραίοςάντρας

Όταν ξεμπερδέψαμε με τις συστάσεις ο Κάννινγκ μουέκανε μερικές προσωπικές ερωτήσεις Ήταν ευγενικές καιεν πολλοίς ακίνδυνες ndash για το πτυχίο μου το νιούναμ τονκοσμήτορα που ήταν καλός του φίλος τη γενέτειρά μουτον καθεδρικό ναό Ο Τζέρεμυ παρενέβη ξεφουρνίζονταςκάποιο κουτσομπολιό αλλά ο Κάννινγκ τον διέκοψε για νατον ευχαριστήσει που του είχε δείξει τα τρία τελευταία άρ-θρα μου στο Quis

στράφηκε πάλι προς το μέρος μου laquoεξαιρετικά καλά κομμάτια Έχετε ταλέντο αγαπητή

μου σκοπεύετε να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφίαraquoΤο Quis ήταν μια φοιτητική φυλλάδα δεν προοριζόταν

για σοβαρά μάτια ευχαριστήθηκα πολύ από τον έπαινοόμως παρήμουν νέα για να γνωρίζω πώς αποδέχεται κανείςμια φιλοφρόνηση μουρμούρισα κάτι σεμνό αλλά ακού-στηκε απορριπτικό ύστερα προσπάθησα αδέξια να διορ-θώσω τα πράγματα και τα έκανα χειρότερα Ο καθηγητής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 31 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 31

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

ρειες) τα πράγματα θα ήταν πολύ πιο δύσκολα για μέναΤην ίδια εβδομάδα η μητέρα μου μίλησε με τον διευθυντήτου σχολείου Οι καθηγητές μου παρατάχθηκαν εν πλήρειεξαρτύσει και χρησιμοποίησαν όλα τα επιχειρήματα τωνγονιών μου καθώς και μερικά δικά τους Φυσικά υποχρεώ -θηκα να υποχωρήσω

Κι έτσι εγκατέλειψα τη φιλοδοξία μου να σπουδάσω αγ-γλική λογοτεχνία στο ντάραμ ή στο αμπερίσγουιθ όπουείμαι σίγουρη ότι θα περνούσα ευτυχισμένα φοιτητικά χρό-νια και πήγα στο Κολέγιο νιούναμ του Κέμπριτζ όπου καιδιαπίστωσα στην πρώτη κατrsquo ιδίαν συνάντησή μου με τονεπιβλέποντα καθηγητή μου πόσο μέτρια ήμουν στα μαθη-ματικά Το πρώτο μου ακαδημαϊκό τρίμηνο με κατέθλιψεπαραλίγο να τα μαζέψω και να φύγω Άχαροι νεαροί χωρίςκαμιά γοητεία στερημένοι και από άλλες ανθρώπινες ιδιό-τητες όπως η ενσυναίσθηση ή η γενετική γραμματική έξυ-πνα ξαδέλφια των χαζών που είχα συντρίψει στο σκάκι γε-λούσαν κάτω απrsquo τα μουστάκια τους όσο μrsquo έβλεπαν ναπαλεύω με έννοιες τις οποίες εκείνοι θεωρούσαν δεδομένεςlaquoα η γαλήνια μις Φρουμraquo αναφωνούσε σαρκαστικά έναςκαθηγητής όταν έμπαινα στο γραφείο του κάθε Τρίτη πρωίlaquoΓαληνοτάτη Γαλανομάτα Έλα και διαφώτισέ μαςraquo Κα-θηγητές και συμφοιτητές μου θεωρούσαν αυτονόητο πωςεπειδή ήμουν ένα ευπαρουσίαστο κορίτσι με μίνι και ξαν-θά κυματιστά μαλλιά ως τους ώμους δεν υπήρχε περίπτω-ση να διαπρέψω Η αλήθεια ήταν ότι δεν υπήρχε περίπτω-ση να διαπρέψω επειδή έμοιαζα με όλη σχεδόν την υπόλοι-πη ανθρωπότητα δεν ήμουν ιδιαίτερα καλή στα μαθημα-τικά τουλάχιστον όχι στα μαθηματικά αυτού του επιπέδου

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 17 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 17

Έβαλα τα δυνατά μου να μετεγγραφώ στην αγγλική ή τηγαλλική φιλολογία ή έστω στην ανθρωπολογία όμως κα-νένα τμήμα δε με δεχόταν εκείνη την εποχή οι κανόνες τη-ρούνταν απαρέγκλιτα Και για να συντομεύσω τη μικρήθλιβερή μου ιστορία ας πω απλώς ότι υπέμεινα καρτερικάτις δοκιμασίες μου και στο τέλος κατάφερα κουτσά στραβάνα αποφοιτήσω

αν διεξήλθα εν τάχει τα παιδικά και εφηβικά μου χρό-νια θα είμαι ακόμη πιο συνοπτική με τα φοιτητικά μουΔεν πήγα ποτέ βαρκάδα στο ποτάμι με ή χωρίς γραμμόφω-νο με χωνί δεν πάτησα το πόδι μου στο Footlights3 ndashανέ -καθεν το θέατρο μου προξενούσε αμηχανίαndash δεν ήμουνανάμεσα σε όσους συνελήφθησαν στις ταραχές του GardenHouse4 Όμως έχασα την παρθενιά μου στο πρώτο τρίμηνο

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 18 bull

3 Cambridge University Footlights Dramatic Club ερασιτεχνική φοι-τητική θεατρική λέσχη με μακρά ιστορία ιδρύθηκε το 1883 και έκτοτεσυνεχίζει ανελλιπώς να ανεβάζει παραστάσεις και να κάνει καλοκαιρι-νές περιοδείες σε όλη την αγγλία μεταξύ των επιφανών μελών του θιά-σου συγκαταλέγονται οι σέσιλ μπίτον ζερμέν Γκριρ στίβεν Φράι κά

4 Τον Φεβρουάριο του 1970 ο ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού είχεοργανώσει μια laquoελληνική εβδομάδαraquo στο Κέμπριτζ με την υποστήριξητης κυβέρνησης των συνταγματαρχών και τοπικών ταξιδιωτικών γρα-φείων Οι εκδηλώσεις (ομιλίες συναυλίες και παραστάσεις) θα φιλοξε-νούνταν σε δύο ξενοδοχεία το Royal Cambridge και το Garden Houseκαι θα ολοκληρώνονταν με ένα ελληνικό δείπνο για 120 συνδαιτυμόνεςσε μια σουίτα του Garden House στις 13 Φεβρουαρίου Τη βραδιά τουδείπνου πλήθη διαδηλωτών με πανό φωνάζοντας συνθήματα και τρα-γουδώντας τραγούδια του μίκη Θεοδωράκη συγκεντρώθηκαν έξω απότο ξενοδοχείο προσπαθώντας να εμποδίσουν τους προσκεκλημένους ναμπουν ενώ ορισμένοι εισέβαλαν στον κήπο του ξενοδοχείου και σκαρ-φάλωσαν στην οροφή Η αστυνομία επενέβη ξέσπασαν συμπλοκές οινεαροί προκάλεσαν ζημιές στο ξενοδοχείο και ένας κοσμήτορας του πα-

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 18

ndashκαι μάλιστα μετά από αρκετές προσπάθειες μια και το γε-νικό στιλ εκείνο τον καιρό παραήταν αδέξιο και βουβόndash καιμέσα στα εννέα τρίμηνα των σπουδών μου επιδόθηκα σεμια ευχάριστη εναλλαγή εραστών έξι εφτά ή οκτώ ndash ανά-λογα με τον ορισμό που δίνει κανείς στη σαρκική επαφήΈκανα μερικές καλές φίλες όλες κορίτσια από το νιούναμΈπαιξα τένις και διάβασα πολύ μπορεί εξαιτίας της μη-τέρας μου να σπούδαζα σε λάθος σχολή όμως δε σταμά-τησα να διαβάζω από ποίηση και θέατρο δε σκάμπαζαπολλά νομίζω όμως ότι απολάμβανα τα μυθιστορήματαπολύ περισσότερο απrsquo ότι οι φίλες μου που αναγκαστικάιδρoκοπούσαν κάθε βδομάδα πάνω από τις εργασίες τουςγια το Middlemarch ή το Vanity Fair Παράβγαινα μαζί τουςδιαβάζοντας τα ίδια βιβλία ίσως και να φλυαρούσα λιγάκιγιrsquo αυτά αν υπήρχε στον περίγυρο κανένας πρόθυμος ναανεχθεί το χαμηλό επίπεδο της ανάλυσής μου και μετά πη-δούσα στο επόμενο μυθιστόρημα Το διάβασμα ήταν έναςέμμεσος τρόπος να μη σκέφτομαι τα μαθηματικά Και κάτιπερισσότερο (ή μήπως εννοώ κάτι λιγότερο) ήταν ο τρό-πος μου για να μη σκέφτομαι καθόλου

Έχω ήδη πει ότι διάβαζα γρήγορα Τέσσερα απογεύμα-τα ξαπλωμένη στο κρεβάτι μου κι είχα ξεκοκαλίσει το Theway we live now5 Ήμουν σε θέση να απορροφήσω με μια μα-

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 19 bull

νεπιστημίου τραυματίστηκε σοβαρά και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείοΤην ίδια μέρα συνελήφθησαν έξι φοιτητές ενώ το πανεπιστήμιο έδωσετα ονόματα άλλων εξήντα Δέκα παραπέμφθηκαν σε δίκη δύο αλλοδα-ποί φοιτητές απελάθηκαν και έξι καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισηςαπό 9 έως 18 μήνες

5 σατιρικό κοινωνικό μυθιστόρημα του Άντονυ Τρόλοπ Άρχισε να

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 19

τιά το περιεχόμενο μιας ολόκληρης παραγράφου αν όχιμιας ολόκληρης σελίδας αρκούσε να είμαι χαλαρήmiddot νrsquo αφή-νω τα μάτια και τη σκέψη μου να απλώνονται στο κείμενοσαν κερί ώστε να εντυπώνεται πάνω τους ολόφρεσκη η σε-λίδα Προς μεγάλο εκνευρισμό όσων βρίσκονταν γύρω μουγύριζα σελίδα κάθε λίγα δευτερόλεπτα μrsquo ένα ανυπόμονοτσάκισμα του καρπού Οι ανάγκες μου ήταν απλές Δε μεπολυαπασχολούσε το θέμα ή οι εύστοχες φράσεις και πη-δούσα τις εκλεπτυσμένες περιγραφές του καιρού των το-πίων ή των εσωτερικών χώρων Ήθελα χαρακτήρες πειστι-κούς και ήθελα ο συγγραφέας να μου εξάπτει την περιέρ-γεια για το τι επρόκειτο να τους συμβεί Γενικά προτιμού-σα ήρωες που ενέδιδαν ή αποτύγχαναν στον έρωτα αλλάδε με πείραζε και τόσο αν δοκίμαζαν τις δυνάμεις τους καισε κάτι άλλο Θα το παραδεχτώ ήταν άξεστο ό μως μουάρεσε όταν κάποιος έλεγε laquoΠαντρέψου μεraquo λίγο πριν απότο τέλος μυθιστορήματα χωρίς γυναικείους χαρακτήρεςήταν μια άψυχη έρημος Δεν είχα σε μεγάλη υπόληψη τονΚόνραντ τα περισσότερα διηγήματα του Κίπλινγκ ή τουχέμινγουεϋ δεν τα συζητούσα καν Ούτε με εντυπωσίαζε ηφήμη ή η αναγνώριση ενός συγγραφέα Διάβαζα ότι έπεφτεστα χέρια μου Φτηνά ρομάντζα μεγάλη λογοτεχνία καιοτιδήποτε άλλο ενδιάμεσα ndash και σε όλα επιφύλασσα τηνίδια πάνω κάτω μεταχείριση

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 20 bull

δημοσιεύεται σε συνέχειες το 1875 εκτυλίσσεται σε 100 κεφάλαια καιστηλιτεύει την απληστία και την ανεντιμότητα που επικρατούσαν στηνοικονομική πολιτική ηθική και πνευματική ζωή της βικτοριανής περιό-δου

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 20

Ποιο διάσημο μυθιστόρημα αρχίζει με την εξής ζουμερήφράση laquoΗ θερμοκρασία είχε αγγίξει τους ενενήντα βαθ-μούς τη μέρα που έφτασεraquo Δεν έχει πολύ νεύρο Δεν ξέ-ρετε Οι φίλες μου από το νιούναμ που σπούδαζαν αγγλικήφιλολογία ξεκαρδίστηκαν όταν τους είπα ότι Η κοιλάδα μετις κούκλες ήταν εξίσου καλή με τα έργα της Τζέιν ΌστενΓελάγανε και με δουλεύανε για μήνες Και δεν είχαν δια-βάσει ούτε αράδα από το βιβλίο της σούζαν6 σκασίλα μουΠοιος ενδιαφερόταν για τις αδιαμόρφωτες απόψεις μιαςαποτυχημένης μαθηματικού Ούτε εγώ ούτε οι φίλες μουΤουλάχιστον ήμουν ελεύθερη

Η αναφορά στις φοιτητικές μου αναγνωστικές συνήθειεςδεν αποτελεί παρέκβαση εκείνα τα βιβλία προετοίμασαντην καριέρα μου στις μυστικές υπηρεσίες Την τελευταίαχρονιά των σπουδών μου η φίλη μου ρόνα Κεμπ εξέδωσεένα εβδομαδιαίο περιοδικό με τον τίτλο Quis Δεκάδεςέντυπα αυτού του τύπου ανέτειλλαν και έδυαν κάθε τόσοαλλά το δικό της ήταν μπροστά από την εποχή του γιατίσυνδύαζε υψηλή κουλτούρα και χαμηλού επιπέδου ενδια-φέροντα Ποίηση και μουσική ποπ πολιτική θεωρία καικουτσομπολιό κουαρτέτα εγχόρδων και φοιτητική μόδανουβέλ βαγκ και ποδόσφαιρο Δέκα χρόνια αργότερα η

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 21 bull

6 Η κοιλάδα με τις κούκλες είναι διάσημο roman a clef της αμερι-κανίδας Τζάκλιν σούζαν με ηρωίδες τρεις φίλες που προσπαθούν νακερδίσουν μια θέση στον λαμπερό κόσμο του θεάματος αλλά ανακαλύ-πτουν τη ζοφερή του πλευρά και οδηγούνται στην αυτοκαταστροφή Τομυθιστόρημα κυκλοφόρησε το 1966 εκτοξεύτηκε στην κορυφή των μπεστσέλερ (30 εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο) και την επόμενηχρονιά έγινε ταινία από τον μαρκ ρόμπσον

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 21

φόρμουλα είχε επεκταθεί παντού Η ρόνα μπορεί να μηντην είχε επινοήσει ήταν όμως ανάμεσα στους πρώτους πουείχαν διαβλέψει τα θέλγητρά της μεταπήδησε στο Vogueπερνώντας πρώτα από το TLS και στη συνέχεια ακολούθη-σε μια πυρετώδη πορεία όλο σκαμπανεβάσματα ανοίγο-ντας καινούρια περιοδικά στο μανχάταν και στο ρίο Τοδιπλό ερωτηματικό σrsquo αυτόν τον πρώτο της τίτλο ήταν μιακαινοτομία που μας εξασφάλισε την κυκλοφορία έντεκατευχών Θυμόταν την περίοδο που είχα σαγηνευτεί με τησούζαν και μου ζήτησε να γράφω μια τακτική στήλη με τί -τλο laquoΤι διάβασα την προηγούμενη εβδομάδαraquo Η μόνηυπόδειξη ήταν να είμαι laquoκουβεντιαστή και παμφάγοςraquoεύκολο εγραφα όπως μιλούσα κατά κύριο λόγο συνοψί-ζοντας την υπόθεση των βιβλίων που μόλις είχα καταβρο-χθίσει και συνειδητά αυτοπαρωδούμενη αναδείκνυα τηνεκάστοτε ετυμηγορία μου με μια σειρά από θαυμαστικάΟ ανάλαφρος παρηχητικός μου τόνος είχε απήχηση Κάναδυο φορές με είχαν πλησιάσει άγνωστοι στον δρόμο για ναμου το πουν ακόμη και ο σαχλός καθηγητής μου των μα-θηματικών έκανε μια κολακευτική παρατήρηση Ήταν η μό-νη γεύση που πήρα στο Κέμπριτζ από εκείνο το γλυκό καιμεθυστικό ελιξίριο τη φοιτητική φήμη

είχα γράψει καμιά δεκαριά αυτάρεσκα κείμενα ότανκάτι στράβωσε Όπως πολλοί συγγραφείς που καβαλάνε τοκαλάμι με την πρώτη μικρή τους επιτυχία άρχισα να παίρ-νω τον εαυτό μου υπερβολικά στα σοβαρά Ήμουν ένα κο-ρίτσι με πηγαίες προτιμήσεις το μυαλό μου ένας άγραφοςχάρτης έτοιμο να κατακτηθεί Περίμενα όπως έλεγαν κά-ποια από τα μυθιστορήματα που διάβαζα τον κύριο Τέλειο

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 22 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 22

να εμφανιστεί και να με κατακυριεύσει Ο δικός μου κύριοςΤέλειος ήταν ένας βλοσυρός ρώσος ανακάλυψα έναν δη-μιουργό και μια θεματική και μετατράπηκα σε παθιασμένοθιασώτη τους Ξαφνικά είχα και αντικείμενο και αποστολήνα πείσω Άρχισα να επιτρέπω στον εαυτό μου πολύωραχτενίσματα των κειμένων μου αντί να γράφω απευθείαςότι σκεφτόμουν στο χαρτί έκανα πρώτα και δεύτερα σχε-διάσματα Κατά την ταπεινή μου γνώμη η στήλη μου είχεαποκτήσει ζωτικό δημόσιο ρόλο Ξυπνούσα μέσα στη νύχταγια να διαγράψω ολόκληρες παραγράφους και να σχεδιά-σω τόξα και μπαλονάκια στα περιθώρια της σελίδας είχαπάρει ένα σπουδαίο μονοπάτι Ήξερα ότι η δημοτικότητάμου θα ξέφτιζε αλλά δε με ενδιέφερε Το ξέφτισμα επιβε-βαίωνε τον σκοπό μου ήταν το ηρωικό τίμημα που ήξεραότι έπρεπε να πληρώσω Ως τώρα με διάβαζαν οι λάθος άν-θρωποι Όταν η ρόνα διαμαρτυρήθηκε αδιαφόρησα Γιατην ακρίβεια αισθάνθηκα δικαιωμένη laquoαυτό το πράμα δενείναι και τόσο κουβεντιαστόraquo είπε ψυχρά ένα απόγευμαστο τεϊοποτείο Copper Kettle ενώ μου ξανάδινε πίσω το χει-ρόγραφό μου laquoΔεν ήταν αυτή η συμφωνία μαςraquo είχε δί-κιο Το κέφι και τα θαυμαστικά μου είχαν εξανεμιστεί οθυμός και η αίσθηση του επείγοντος είχαν στενέψει τα εν-διαφέροντά μου και είχαν καταστρέψει το ύφος μου

Η παρακμή μου ξεκίνησε εκείνα τα πενήντα λεπτά πουπέρασα αγκαλιά με το Μια μέρα από τη ζωή του ΙβάνΝτενίσοβιτς στη νέα μετάφραση του Γκίλλον Άιτκεν Τοάρχισα αμέσως μόλις τελείωσα το Octopussy του Ίαν Φλέ-μινγκ Η μετάβαση ήταν απότομη Δεν ήξερα τίποτα για τασοβιετικά στρατόπεδα εργασίας και δεν είχα ακούσει ποτέ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 23 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 23

μου τη λέξη laquoγκουλάγκraquo μεγαλώνοντας στον περίβολοενός καθεδρικού ναού τι μπορούσα να γνωρίζω για τοναπάνθρωπο παραλογισμό του κομουνισμού ή για το πώςγενναίοι άντρες και γυναίκες έγκλειστοι σε ζοφερές καιαπόμακρες σωφρονιστικές αποικίες μέρα με τη μέρα εξα-θλιώνονταν τόσο ώστε να φτάνουν να μη σκέφτονται πιατίποτα πέρα από την επιβίωσή τους εκατοντάδες χιλιάδεςεκτοπισμένοι στους ερημότοπους της σιβηρίας επειδή πο-λέμησαν για την πατρίδα τους σε μια ξένη χώρα επειδήυπήρξαν αιχμάλωτοι πολέμου επειδή εκνεύρισαν έναν κομ-ματικό αξιωματούχο επειδή ήταν κυβερνητικοί αξιωματού-χοι επειδή φορούσαν γυαλιά επειδή ήταν εβραίοι ομοφυ-λόφιλοι αγρότες που είχαν στην κατοχή τους μια αγελάδαποιητές Ποιος θα μιλούσε γιrsquo αυτό το χαμένο κομμάτι τηςανθρωπότητας Ποτέ στο παρελθόν δε με είχε απασχολήσειη πολιτική Δεν ήξερα τίποτα για τους αγώνες και τις δια-ψεύσεις της παλιότερης γενιάς Δεν είχα ιδέα περί laquoαρι-στερής αντιπολίτευσηςraquo Πέρα από το σχολείο η εκπαίδευ-σή μου περιοριζόταν σε λίγα επιπλέον μαθηματικά και σεστοίβες από μυθιστορήματα τσέπης Ήμουν αδαής και ηαγανάκτησή μου ήταν ηθικής τάξεως Δε χρησιμο ποιούσαούτε είχα ακούσει ποτέ τον όρο laquoολοκληρωτισμόςraquo Ίσωςκαι να νόμιζα ότι είχε κάποια σχέση με το να αρνείσαι έναποτό Καθώς αρχειοθετούσα ανταποκρίσεις από ένα άγνω-στο και μυστηριώδες μέτωπο πίστευα ότι έβλεπα πίσωαπό ένα πέπλο ότι διάνοιγα νέα πεδία

μέσα σε μια βδομάδα διάβασα τον Πρώτο Κύκλο τουσολτζενίτσιν Ο τίτλος προερχόταν από τον Δάντη Ο πρώ-τος του κύκλος της κόλασης επιφυλασσόταν στους αρ -

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 24 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 24

χαίους Έλληνες φιλοσόφους και συνίστατο απrsquo ότι φαίνε-ται σε έναν ευχάριστο περίφρακτο κήπο περιβαλλόμενοαπό κολασμένη οδύνη έναν κήπο από τον οποίο η απόδρα-ση και η πρόσβαση στον παράδεισο ήταν απαγορευμένεςΈκανα το λάθος του παθιασμένου θιασώτη να υποθέσω ότιοι πάντες συμμερίζονταν την πρότερη άγνοιά μου Η στήλημου μετατράπηκε σε φιλιππικό Δε γνώριζε λοιπόν το αυ-τάρεσκο Κέμπριτζ τι είχε συμβεί τι εξακολουθούσε νασυμβαίνει τρεις χιλιάδες μίλια προς ανατολάς Δεν είχεπροσέξει τι πλήγμα κατάφερε στο ανθρώπινο πνεύμα αυτήη αποτυχημένη ουτοπία με τις ουρές στα μπακάλικα ταφρικτά ρούχα και την απαγόρευση των ταξιδιών Τι έπρεπενα γίνει

Το Quis ανέχθηκε τον αντικομουνισμό μου επί τέσσε-ρις εβδομάδες Τα ενδιαφέροντά μου διευρύνθηκαν συμπε-ριλαμβάνοντας το Μηδέν και το Άπειρο του Κέσλερ τηνΕπικίνδυνη στροφή του ναμπόκοφ κι εκείνη την υπέροχηπραγματεία του μίλος Το αιχμάλωτο πνεύμα επιπλέονήμουν ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο που κατανόησε το1984 του Τζορτζ Όργουελ Όμως η καρδιά μου ήταν για πά-ντα δοσμένη στην πρώτη μου αγάπη τον αλεξάντρ Το μέ-τωπο που καμπύλωνε σαν τρούλος ορθόδοξης εκκλησιάς ησφηνοειδής γενειάδα του που θύμιζε επαρχιώτη πάστορατο βλοσυρό εξαιτίας του γκουλάγκ μεγαλείο του η πει-σματική του ανοσία στους πολιτικούς Ούτε οι θρησκευτι-κές του πεποιθήσεις κατάφεραν να με πτοήσουν Τον συγ-χώρησα όταν είπε ότι ο άνθρωπος είχε ξεχάσει τον Θεόαφού θεός ήταν Εκείνος Ποιος μπορούσε να τον συναγω-νιστεί Ποιος μπορούσε να του αρνηθεί το βραβείο νόμπελ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 25 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 25

με το βλέμμα προσηλωμένο στη φωτογραφία του ένιωθατη σφοδρή επιθυμία να γίνω ερωμένη του Θα τον υπηρε-τούσα όπως η μητέρα μου τον πατέρα μου να διπλώνω τιςκάλτσες του μα εγώ θα γονάτιζα να του πλύνω τα πόδιαΚαι μάλιστα με τη γλώσσα μου

εκείνη την εποχή οι πολιτικοί της Δύσης και τα κύριαάρθρα των περισσότερων εφημερίδων ασχολούνταν αστα-μάτητα με τη φαυλότητα του σοβιετικού συστήματος Τοπράγμα είχε καταντήσει ρουτίνα ndash και για τους πολιτικο-ποιημένους φοιτητές ενοχλητικό αν η CIA ήταν εναντίοντου κομουνισμού δεν μπορεί κάτι καλό θα είχε αυτό τοσύστημα μια μερίδα του εργατικού Κόμματος ακόμηάναβε λαμπάδες στα προχωρημένα πια σε ηλικία κτήνη τουΚρεμλίνου με τα τετράγωνα πιγούνια και τα αποκρουστικάσχέδιά τους ακόμη τραγουδούσε τη Διεθνή στο ετήσιο συ-νέδριο του κόμματος ακόμη έστελνε φοιτητές στην εσσΔσε ανταλλαγές καλής θελήσεως στα χρόνια του ΨυχρούΠολέμου και της διπολικής σκέψης θεωρείτο ανάρμοστο νασυμφωνείς ως προς το θέμα της σοβιετικής Ένωσης με έναναμερικανό πρόεδρο που είχε εξαπολύσει τα στρατεύματάτου στο Βιετνάμ Όμως στο ραντεβού μας για τσάι στοCopper Kettle η ρόνα ήδη από τότε ιδιαίτερα εκλεπτυσμέ-νη αρωματισμένη και ακριβής είπε ότι δεν ήταν η πολιτικήαντίληψη της στήλης μου εκείνο που την ενοχλούσε Το ατό-πημά μου ήταν ότι είχα παραγίνει σοβαρή Το επόμενο τεύ-χος του περιοδικού δε θα είχε τη ρουμπρίκα μου Ο χώροςμου είχε παραχωρηθεί σε μια συνέντευξη με το συγκρότημαIncredible String Band Ύστερα το Quis έκλεισε

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 26 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 26

Λίγες μέρες μετά την απόλυσή μου μπήκα στη φάση τηςΚολέτ η οποία και με απορρόφησε επί μήνες επιπλέονμε απασχολούσαν και άλλες πιο επείγουσες έγνοιες Οιεξετάσεις απείχαν μόνο μερικές εβδομάδες και στο μεταξύείχα καινούριο αγόρι έναν ιστορικό ονόματι Τζέρεμυ μοτΤο στιλ του θύμιζε παλιότερες εποχές ψηλολέλεκας μεμεγάλη μύτη και ιδιαίτερα τονισμένο μήλο του αδάμΉταν ατημέλητος ευφυής χωρίς να το επιδεικνύει εξαιρε-τικά ευγενικός είχα προσέξει μερικούς σαν κι αυτόν ναπεριφέρονται στα κολέγια Όλοι έμοιαζαν σαν να κατάγο-νταν από την ίδια οικογένεια και σαν να είχαν αποφοιτήσειαπό α κριβά ιδιωτικά σχολεία στον βορρά της αγγλίαςόπου τους διένειμαν τα ίδια ακριβώς ρούχα Ήταν οι τε-λευταίοι άντρες στον κόσμο που φορούσαν ακόμη τουίντσακάκια μάρκας Harris με δερμάτινα μπαλώματα στουςαγκώνες και ρέλι στις μανσέτες Έμαθα αν και όχι απότον Τζέρεμυ ότι είχε εξασφαλισμένο το άριστα και ότι είχεήδη δημο σιεύσει το πρώτο του άρθρο σrsquo ένα επιστημονικόπεριοδικό που ειδικευόταν στη μελέτη του δέκατου έκτουαιώνα

αποδείχτηκε τρυφερός και διακριτικός εραστής παράτο οικτρό προτεταμένο αιχμηρό ηβικό του οστό που τηνπρώτη φορά με πόνεσε ανυπόφορα ζήτησε συγγνώμη γιrsquoαυτό λες και αναφερόταν σrsquo έναν τρελό αλλά μακρινό συγ-γενή μrsquo αυτό θέλω να πω ότι δεν ντρεπόταν και τόσο γιατα κόκαλα της λεκάνης του Διευθετήσαμε το ζήτημα κάνο-ντας έρωτα με μια διπλωμένη πετσέτα ανάμεσά μας μιαλύση που διαισθάνθηκα ότι την είχε επιστρατεύσει συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 27 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 27

στο παρελθόν Ήταν πραγματικά περιποιητικός και πεπει-ραμένος και μπορούσε να συνεχίζει απτόητος όσο ήθελα κιακόμη παραπάνω ώσπου πια δεν άντεχα άλλο Ωστόσο οιδικοί του οργασμοί παρά τις προσπάθειές μου μου ξεγλι-στρούσαν κι άρχισα να υποπτεύομαι ότι υπήρχε κάτι πουθα ήθελε να πω ή να κάνω Όμως δε μου το αποκάλυπτεΉ μάλλον επέμενε ότι δεν υπήρχε τίποτα να μου πει Δεντον πίστευα Ήθελα να έχει μια μυστική επαίσχυντη επιθυ-μία την οποία να μπορούσα να ικανοποιήσω μονάχα εγώΉθελα να κατακτήσω ολοκληρωτικά αυτόν τον επιβλητικόευγενικό άντρα Ήθελε να με μαστιγώνει στον πισινό ή μή-πως προτιμούσε να τον μαστιγώνω εγώ μήπως ήθελε ναδοκιμάσει τα εσώρουχά μου αυτό το μυστήριο μου είχε γί-νει έμμονη ιδέα όταν βρισκόμουν μακριά του και γινότανολοένα και πιο δύσκολο να πάψω να τον σκέφτομαι ότανυποτίθεται ότι έπρεπε να συγκεντρωθώ στα μαθηματικάΗ Κολέτ ήταν η διαφυγή μου

Ένα απόγευμα στις αρχές απριλίου μετά από μια συ-νεύρεση με τη συνεπικουρία της διπλωμένης πετσέτας στοδωμάτιο του Τζέρεμυ διασχίζαμε τον δρόμο κοντά στο πα-λιό Corn Exchange7 εγώ μέσα σε μια παραζάλη ικανοποίη -σης και κάποιου σχετικού πόνου από έναν μυ που είχετραβηχτεί στη βάση της πλάτης μου και εκείνος ndash ε λοιπόνδεν ήμουν σίγουρη Καθώς βαδίζαμε πλάι πλάι αναρωτιό-μουν αν ήταν σωστό να ανακινήσω το ζήτημα για μια ακό-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 28 bull

7 Το Corn Exchange είναι χώρος συναυλιών στο Κέμπριτζ και κατάκαιρούς χρησιμοποιείται ως τόπος όπου δίνουν τις εξετάσεις τους οι φοι-τητές του πανεπιστημίου της πόλης

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 28

μη φορά Ήταν ευχάριστος το μπράτσο του τύλιγε βαρύτους ώμους μου και μου μιλούσε για την εργασία του σχε-τικά με την Έναστρη αίθουσα8 Ήμουν πεπεισμένη ότι δενείχε ικανοποιηθεί ndash το άκουγα στη σφιγμένη του φωνή τοέβλεπα στο νευρικό του βήμα Ήθελα να τον βοηθήσω καιήμουν ειλικρινά περίεργη Κι ακόμη με στενοχωρούσε ησκέψη ότι μπορεί να έφταιγα εγώ Τον ερέθιζα αυτό του-λάχιστον ήταν φανερό ίσως όμως να μη με επιθυμούσε αρ-κετά Προσπεράσαμε το Corn Exchange μέσα στο παγερόλυκόφως εκείνης της υγρής άνοιξης ενώ το μπράτσο τουεραστή μου με τύλιγε σαν γούνα αλεπούς Την ευτυχία μουσκίαζε ανεπαίσθητα το μυώδες φορτίο στους ώμους μουκαι κάπως πιο έντονα το αίνιγμα των επιθυμιών του Τζέ-ρεμυ

Ξαφνικά μέσα από ένα στενάκι ξεφύτρωσε μπροστάμας κάτω από το αμυδρό φως του δρόμου ο Τόνυ Κάν -νινγκ ο επόπτης καθηγητής ιστορίας του Τζέρεμυ Καθώςο φίλος μου έκανε τις συστάσεις ανταλλάξαμε χειραψία κιένιωσα πως εκείνος κράτησε το χέρι μου κάπως περισσό-τερο από το κανονικό Ήταν γύρω στα πενήντα ndashστην ηλι-κία περίπου του πατέρα μουndash και ήξερα γιrsquo αυτόν μόνοόσα μου είχε ήδη πει ο Τζέρεμυ Ήταν καθηγητής πρώην

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 29 bull

8 Λατινικά Camera Stellata Δικαστήριο με έδρα το Παλάτι του Γουε -σ τμίνστερ όπου και στεγάστηκε ως το 1641 Κατά τη διάρκεια της βα-σιλείας του ερρίκου Η του δικαστηρίου ηγείτο ο αρχιεπίσκοπος τουΓιορκ καρδινάλιος Γούλσι και ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ Τό-μας Κράνμερmiddot από τότε το Δικαστήριο της Έναστρης αίθουσας έγινε πο-λιτικό όπλο ενάντια στους αντιπάλους του ερρίκου των υπουργών καιτης Βουλής του

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 29

φίλος του υπουργού εσωτερικών ρέτζι μόντλινγκ ο οποίοςεκείνη τη μέρα είχε προσκληθεί να δειπνήσει στο κολέγιότου Οι δυο τους είχαν τσακωθεί ένα βράδυ αμφότεροι τύ-φλα στο μεθύσι με αφορμή την πολιτική τού επrsquo αόριστονπεριορισμού χωρίς διεξαγωγή δίκης που εφαρμοζόταν στηΒόρεια ιρλανδία Ο καθηγητής Κάννινγκ είχε διατελέσειπρόεδρος της επιτροπής αποκατάστασης των ιστορικώνχώρων της Βρετανίας ήταν μέλος διαφόρων συμβουλευτι-κών επιτροπών και του διοικητικού συμβουλίου του Βρε-τανικού μουσείου και είχε γράψει ένα βιβλίο που έχαιρεμεγάλης εκτίμησης με θέμα το συνέδριο της Βιέννης

ανήκε στο είδος των laquoκαλών καγαθώνraquo ένας τύπος πουμου ήταν αόριστα οικείος Άντρες σαν κι αυτόν έρχοντανπότε πότε στο σπίτι μας να επισκεφθούν τον επίσκοποεκείνη την εποχή ndashμόλις είχε εκπνεύσει η δεκαετία του εξή-νταndash ήταν φυσικά εξαιρετικά βαρετοί για όλους τους ει-κοσάρηδες όμως εμένα μάλλον μου άρεσαν Ήξεραν τοντρόπο να γίνονται γοητευτικοί έως και πνευματώδεις καιη ελαφριά μυρωδιά που ανάδιναν ένα άρωμα από πούρακαι μπράντι έκανε τον κόσμο να μοιάζει νοικοκυρεμένοςκαι πλούσιος είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους αλλάδε φαίνονταν ανέντιμοι και διέθεταν ή έδιναν την εντύπω-ση ότι διαθέτουν μια ισχυρή αίσθηση δημόσιου καθήκο-ντος Έπαιρναν τις απολαύσεις τους πολύ στα σοβαρά(κρασί φαγητό ψάρεμα μπριτζ κτλ) και προφανώς είχανλάβει μέρος σrsquo έναν άκρως ενδιαφέροντα πόλεμο Θυμό-μουν κάποια χριστούγεννα των παιδικών μου χρόνων πουένας δυο τέτοιοι κύριοι είχαν χαρτζιλικώσει εμένα και τηναδελφή μου μrsquo ένα χαρτονόμισμα των δέκα σελινίων Γιατί

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 30 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 30

να μην κυβερνάνε τέτοιοι άντρες τον κόσμο Η ανθρωπότη-τα είχε γνωρίσει πολύ χειρότερους απrsquo αυτούς

Ο Κάννινγκ είχε ελαφρώς υπεροπτική συμπεριφορά αλ-λά την κατέστελλε ndash ίσως για να τη συνταιριάξει με τη με-τριοπάθεια των δημόσιων ρόλων του Πρόσεξα τα κυματι-στά μαλλιά με την τέλεια χωρίστρα τα υγρά σαρκώδη χεί-λη κι ένα μικρό λακκάκι στο κέντρο του σαγονιού του πουμου φάνηκε αξιολάτρευτο επειδή μπόρεσα να διακρίνωακόμη και με τόσο λίγο φως ότι του δημιουργούσε κάποιεςδυσκολίες στο ξύρισμα ατίθασες μαύρες τριχούλες ξέφευ-γαν από το κάθετο αυλάκι του δέρματος Ήταν ωραίοςάντρας

Όταν ξεμπερδέψαμε με τις συστάσεις ο Κάννινγκ μουέκανε μερικές προσωπικές ερωτήσεις Ήταν ευγενικές καιεν πολλοίς ακίνδυνες ndash για το πτυχίο μου το νιούναμ τονκοσμήτορα που ήταν καλός του φίλος τη γενέτειρά μουτον καθεδρικό ναό Ο Τζέρεμυ παρενέβη ξεφουρνίζονταςκάποιο κουτσομπολιό αλλά ο Κάννινγκ τον διέκοψε για νατον ευχαριστήσει που του είχε δείξει τα τρία τελευταία άρ-θρα μου στο Quis

στράφηκε πάλι προς το μέρος μου laquoεξαιρετικά καλά κομμάτια Έχετε ταλέντο αγαπητή

μου σκοπεύετε να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφίαraquoΤο Quis ήταν μια φοιτητική φυλλάδα δεν προοριζόταν

για σοβαρά μάτια ευχαριστήθηκα πολύ από τον έπαινοόμως παρήμουν νέα για να γνωρίζω πώς αποδέχεται κανείςμια φιλοφρόνηση μουρμούρισα κάτι σεμνό αλλά ακού-στηκε απορριπτικό ύστερα προσπάθησα αδέξια να διορ-θώσω τα πράγματα και τα έκανα χειρότερα Ο καθηγητής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 31 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 31

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

Έβαλα τα δυνατά μου να μετεγγραφώ στην αγγλική ή τηγαλλική φιλολογία ή έστω στην ανθρωπολογία όμως κα-νένα τμήμα δε με δεχόταν εκείνη την εποχή οι κανόνες τη-ρούνταν απαρέγκλιτα Και για να συντομεύσω τη μικρήθλιβερή μου ιστορία ας πω απλώς ότι υπέμεινα καρτερικάτις δοκιμασίες μου και στο τέλος κατάφερα κουτσά στραβάνα αποφοιτήσω

αν διεξήλθα εν τάχει τα παιδικά και εφηβικά μου χρό-νια θα είμαι ακόμη πιο συνοπτική με τα φοιτητικά μουΔεν πήγα ποτέ βαρκάδα στο ποτάμι με ή χωρίς γραμμόφω-νο με χωνί δεν πάτησα το πόδι μου στο Footlights3 ndashανέ -καθεν το θέατρο μου προξενούσε αμηχανίαndash δεν ήμουνανάμεσα σε όσους συνελήφθησαν στις ταραχές του GardenHouse4 Όμως έχασα την παρθενιά μου στο πρώτο τρίμηνο

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 18 bull

3 Cambridge University Footlights Dramatic Club ερασιτεχνική φοι-τητική θεατρική λέσχη με μακρά ιστορία ιδρύθηκε το 1883 και έκτοτεσυνεχίζει ανελλιπώς να ανεβάζει παραστάσεις και να κάνει καλοκαιρι-νές περιοδείες σε όλη την αγγλία μεταξύ των επιφανών μελών του θιά-σου συγκαταλέγονται οι σέσιλ μπίτον ζερμέν Γκριρ στίβεν Φράι κά

4 Τον Φεβρουάριο του 1970 ο ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού είχεοργανώσει μια laquoελληνική εβδομάδαraquo στο Κέμπριτζ με την υποστήριξητης κυβέρνησης των συνταγματαρχών και τοπικών ταξιδιωτικών γρα-φείων Οι εκδηλώσεις (ομιλίες συναυλίες και παραστάσεις) θα φιλοξε-νούνταν σε δύο ξενοδοχεία το Royal Cambridge και το Garden Houseκαι θα ολοκληρώνονταν με ένα ελληνικό δείπνο για 120 συνδαιτυμόνεςσε μια σουίτα του Garden House στις 13 Φεβρουαρίου Τη βραδιά τουδείπνου πλήθη διαδηλωτών με πανό φωνάζοντας συνθήματα και τρα-γουδώντας τραγούδια του μίκη Θεοδωράκη συγκεντρώθηκαν έξω απότο ξενοδοχείο προσπαθώντας να εμποδίσουν τους προσκεκλημένους ναμπουν ενώ ορισμένοι εισέβαλαν στον κήπο του ξενοδοχείου και σκαρ-φάλωσαν στην οροφή Η αστυνομία επενέβη ξέσπασαν συμπλοκές οινεαροί προκάλεσαν ζημιές στο ξενοδοχείο και ένας κοσμήτορας του πα-

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 18

ndashκαι μάλιστα μετά από αρκετές προσπάθειες μια και το γε-νικό στιλ εκείνο τον καιρό παραήταν αδέξιο και βουβόndash καιμέσα στα εννέα τρίμηνα των σπουδών μου επιδόθηκα σεμια ευχάριστη εναλλαγή εραστών έξι εφτά ή οκτώ ndash ανά-λογα με τον ορισμό που δίνει κανείς στη σαρκική επαφήΈκανα μερικές καλές φίλες όλες κορίτσια από το νιούναμΈπαιξα τένις και διάβασα πολύ μπορεί εξαιτίας της μη-τέρας μου να σπούδαζα σε λάθος σχολή όμως δε σταμά-τησα να διαβάζω από ποίηση και θέατρο δε σκάμπαζαπολλά νομίζω όμως ότι απολάμβανα τα μυθιστορήματαπολύ περισσότερο απrsquo ότι οι φίλες μου που αναγκαστικάιδρoκοπούσαν κάθε βδομάδα πάνω από τις εργασίες τουςγια το Middlemarch ή το Vanity Fair Παράβγαινα μαζί τουςδιαβάζοντας τα ίδια βιβλία ίσως και να φλυαρούσα λιγάκιγιrsquo αυτά αν υπήρχε στον περίγυρο κανένας πρόθυμος ναανεχθεί το χαμηλό επίπεδο της ανάλυσής μου και μετά πη-δούσα στο επόμενο μυθιστόρημα Το διάβασμα ήταν έναςέμμεσος τρόπος να μη σκέφτομαι τα μαθηματικά Και κάτιπερισσότερο (ή μήπως εννοώ κάτι λιγότερο) ήταν ο τρό-πος μου για να μη σκέφτομαι καθόλου

Έχω ήδη πει ότι διάβαζα γρήγορα Τέσσερα απογεύμα-τα ξαπλωμένη στο κρεβάτι μου κι είχα ξεκοκαλίσει το Theway we live now5 Ήμουν σε θέση να απορροφήσω με μια μα-

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 19 bull

νεπιστημίου τραυματίστηκε σοβαρά και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείοΤην ίδια μέρα συνελήφθησαν έξι φοιτητές ενώ το πανεπιστήμιο έδωσετα ονόματα άλλων εξήντα Δέκα παραπέμφθηκαν σε δίκη δύο αλλοδα-ποί φοιτητές απελάθηκαν και έξι καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισηςαπό 9 έως 18 μήνες

5 σατιρικό κοινωνικό μυθιστόρημα του Άντονυ Τρόλοπ Άρχισε να

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 19

τιά το περιεχόμενο μιας ολόκληρης παραγράφου αν όχιμιας ολόκληρης σελίδας αρκούσε να είμαι χαλαρήmiddot νrsquo αφή-νω τα μάτια και τη σκέψη μου να απλώνονται στο κείμενοσαν κερί ώστε να εντυπώνεται πάνω τους ολόφρεσκη η σε-λίδα Προς μεγάλο εκνευρισμό όσων βρίσκονταν γύρω μουγύριζα σελίδα κάθε λίγα δευτερόλεπτα μrsquo ένα ανυπόμονοτσάκισμα του καρπού Οι ανάγκες μου ήταν απλές Δε μεπολυαπασχολούσε το θέμα ή οι εύστοχες φράσεις και πη-δούσα τις εκλεπτυσμένες περιγραφές του καιρού των το-πίων ή των εσωτερικών χώρων Ήθελα χαρακτήρες πειστι-κούς και ήθελα ο συγγραφέας να μου εξάπτει την περιέρ-γεια για το τι επρόκειτο να τους συμβεί Γενικά προτιμού-σα ήρωες που ενέδιδαν ή αποτύγχαναν στον έρωτα αλλάδε με πείραζε και τόσο αν δοκίμαζαν τις δυνάμεις τους καισε κάτι άλλο Θα το παραδεχτώ ήταν άξεστο ό μως μουάρεσε όταν κάποιος έλεγε laquoΠαντρέψου μεraquo λίγο πριν απότο τέλος μυθιστορήματα χωρίς γυναικείους χαρακτήρεςήταν μια άψυχη έρημος Δεν είχα σε μεγάλη υπόληψη τονΚόνραντ τα περισσότερα διηγήματα του Κίπλινγκ ή τουχέμινγουεϋ δεν τα συζητούσα καν Ούτε με εντυπωσίαζε ηφήμη ή η αναγνώριση ενός συγγραφέα Διάβαζα ότι έπεφτεστα χέρια μου Φτηνά ρομάντζα μεγάλη λογοτεχνία καιοτιδήποτε άλλο ενδιάμεσα ndash και σε όλα επιφύλασσα τηνίδια πάνω κάτω μεταχείριση

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 20 bull

δημοσιεύεται σε συνέχειες το 1875 εκτυλίσσεται σε 100 κεφάλαια καιστηλιτεύει την απληστία και την ανεντιμότητα που επικρατούσαν στηνοικονομική πολιτική ηθική και πνευματική ζωή της βικτοριανής περιό-δου

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 20

Ποιο διάσημο μυθιστόρημα αρχίζει με την εξής ζουμερήφράση laquoΗ θερμοκρασία είχε αγγίξει τους ενενήντα βαθ-μούς τη μέρα που έφτασεraquo Δεν έχει πολύ νεύρο Δεν ξέ-ρετε Οι φίλες μου από το νιούναμ που σπούδαζαν αγγλικήφιλολογία ξεκαρδίστηκαν όταν τους είπα ότι Η κοιλάδα μετις κούκλες ήταν εξίσου καλή με τα έργα της Τζέιν ΌστενΓελάγανε και με δουλεύανε για μήνες Και δεν είχαν δια-βάσει ούτε αράδα από το βιβλίο της σούζαν6 σκασίλα μουΠοιος ενδιαφερόταν για τις αδιαμόρφωτες απόψεις μιαςαποτυχημένης μαθηματικού Ούτε εγώ ούτε οι φίλες μουΤουλάχιστον ήμουν ελεύθερη

Η αναφορά στις φοιτητικές μου αναγνωστικές συνήθειεςδεν αποτελεί παρέκβαση εκείνα τα βιβλία προετοίμασαντην καριέρα μου στις μυστικές υπηρεσίες Την τελευταίαχρονιά των σπουδών μου η φίλη μου ρόνα Κεμπ εξέδωσεένα εβδομαδιαίο περιοδικό με τον τίτλο Quis Δεκάδεςέντυπα αυτού του τύπου ανέτειλλαν και έδυαν κάθε τόσοαλλά το δικό της ήταν μπροστά από την εποχή του γιατίσυνδύαζε υψηλή κουλτούρα και χαμηλού επιπέδου ενδια-φέροντα Ποίηση και μουσική ποπ πολιτική θεωρία καικουτσομπολιό κουαρτέτα εγχόρδων και φοιτητική μόδανουβέλ βαγκ και ποδόσφαιρο Δέκα χρόνια αργότερα η

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 21 bull

6 Η κοιλάδα με τις κούκλες είναι διάσημο roman a clef της αμερι-κανίδας Τζάκλιν σούζαν με ηρωίδες τρεις φίλες που προσπαθούν νακερδίσουν μια θέση στον λαμπερό κόσμο του θεάματος αλλά ανακαλύ-πτουν τη ζοφερή του πλευρά και οδηγούνται στην αυτοκαταστροφή Τομυθιστόρημα κυκλοφόρησε το 1966 εκτοξεύτηκε στην κορυφή των μπεστσέλερ (30 εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο) και την επόμενηχρονιά έγινε ταινία από τον μαρκ ρόμπσον

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 21

φόρμουλα είχε επεκταθεί παντού Η ρόνα μπορεί να μηντην είχε επινοήσει ήταν όμως ανάμεσα στους πρώτους πουείχαν διαβλέψει τα θέλγητρά της μεταπήδησε στο Vogueπερνώντας πρώτα από το TLS και στη συνέχεια ακολούθη-σε μια πυρετώδη πορεία όλο σκαμπανεβάσματα ανοίγο-ντας καινούρια περιοδικά στο μανχάταν και στο ρίο Τοδιπλό ερωτηματικό σrsquo αυτόν τον πρώτο της τίτλο ήταν μιακαινοτομία που μας εξασφάλισε την κυκλοφορία έντεκατευχών Θυμόταν την περίοδο που είχα σαγηνευτεί με τησούζαν και μου ζήτησε να γράφω μια τακτική στήλη με τί -τλο laquoΤι διάβασα την προηγούμενη εβδομάδαraquo Η μόνηυπόδειξη ήταν να είμαι laquoκουβεντιαστή και παμφάγοςraquoεύκολο εγραφα όπως μιλούσα κατά κύριο λόγο συνοψί-ζοντας την υπόθεση των βιβλίων που μόλις είχα καταβρο-χθίσει και συνειδητά αυτοπαρωδούμενη αναδείκνυα τηνεκάστοτε ετυμηγορία μου με μια σειρά από θαυμαστικάΟ ανάλαφρος παρηχητικός μου τόνος είχε απήχηση Κάναδυο φορές με είχαν πλησιάσει άγνωστοι στον δρόμο για ναμου το πουν ακόμη και ο σαχλός καθηγητής μου των μα-θηματικών έκανε μια κολακευτική παρατήρηση Ήταν η μό-νη γεύση που πήρα στο Κέμπριτζ από εκείνο το γλυκό καιμεθυστικό ελιξίριο τη φοιτητική φήμη

είχα γράψει καμιά δεκαριά αυτάρεσκα κείμενα ότανκάτι στράβωσε Όπως πολλοί συγγραφείς που καβαλάνε τοκαλάμι με την πρώτη μικρή τους επιτυχία άρχισα να παίρ-νω τον εαυτό μου υπερβολικά στα σοβαρά Ήμουν ένα κο-ρίτσι με πηγαίες προτιμήσεις το μυαλό μου ένας άγραφοςχάρτης έτοιμο να κατακτηθεί Περίμενα όπως έλεγαν κά-ποια από τα μυθιστορήματα που διάβαζα τον κύριο Τέλειο

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 22 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 22

να εμφανιστεί και να με κατακυριεύσει Ο δικός μου κύριοςΤέλειος ήταν ένας βλοσυρός ρώσος ανακάλυψα έναν δη-μιουργό και μια θεματική και μετατράπηκα σε παθιασμένοθιασώτη τους Ξαφνικά είχα και αντικείμενο και αποστολήνα πείσω Άρχισα να επιτρέπω στον εαυτό μου πολύωραχτενίσματα των κειμένων μου αντί να γράφω απευθείαςότι σκεφτόμουν στο χαρτί έκανα πρώτα και δεύτερα σχε-διάσματα Κατά την ταπεινή μου γνώμη η στήλη μου είχεαποκτήσει ζωτικό δημόσιο ρόλο Ξυπνούσα μέσα στη νύχταγια να διαγράψω ολόκληρες παραγράφους και να σχεδιά-σω τόξα και μπαλονάκια στα περιθώρια της σελίδας είχαπάρει ένα σπουδαίο μονοπάτι Ήξερα ότι η δημοτικότητάμου θα ξέφτιζε αλλά δε με ενδιέφερε Το ξέφτισμα επιβε-βαίωνε τον σκοπό μου ήταν το ηρωικό τίμημα που ήξεραότι έπρεπε να πληρώσω Ως τώρα με διάβαζαν οι λάθος άν-θρωποι Όταν η ρόνα διαμαρτυρήθηκε αδιαφόρησα Γιατην ακρίβεια αισθάνθηκα δικαιωμένη laquoαυτό το πράμα δενείναι και τόσο κουβεντιαστόraquo είπε ψυχρά ένα απόγευμαστο τεϊοποτείο Copper Kettle ενώ μου ξανάδινε πίσω το χει-ρόγραφό μου laquoΔεν ήταν αυτή η συμφωνία μαςraquo είχε δί-κιο Το κέφι και τα θαυμαστικά μου είχαν εξανεμιστεί οθυμός και η αίσθηση του επείγοντος είχαν στενέψει τα εν-διαφέροντά μου και είχαν καταστρέψει το ύφος μου

Η παρακμή μου ξεκίνησε εκείνα τα πενήντα λεπτά πουπέρασα αγκαλιά με το Μια μέρα από τη ζωή του ΙβάνΝτενίσοβιτς στη νέα μετάφραση του Γκίλλον Άιτκεν Τοάρχισα αμέσως μόλις τελείωσα το Octopussy του Ίαν Φλέ-μινγκ Η μετάβαση ήταν απότομη Δεν ήξερα τίποτα για τασοβιετικά στρατόπεδα εργασίας και δεν είχα ακούσει ποτέ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 23 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 23

μου τη λέξη laquoγκουλάγκraquo μεγαλώνοντας στον περίβολοενός καθεδρικού ναού τι μπορούσα να γνωρίζω για τοναπάνθρωπο παραλογισμό του κομουνισμού ή για το πώςγενναίοι άντρες και γυναίκες έγκλειστοι σε ζοφερές καιαπόμακρες σωφρονιστικές αποικίες μέρα με τη μέρα εξα-θλιώνονταν τόσο ώστε να φτάνουν να μη σκέφτονται πιατίποτα πέρα από την επιβίωσή τους εκατοντάδες χιλιάδεςεκτοπισμένοι στους ερημότοπους της σιβηρίας επειδή πο-λέμησαν για την πατρίδα τους σε μια ξένη χώρα επειδήυπήρξαν αιχμάλωτοι πολέμου επειδή εκνεύρισαν έναν κομ-ματικό αξιωματούχο επειδή ήταν κυβερνητικοί αξιωματού-χοι επειδή φορούσαν γυαλιά επειδή ήταν εβραίοι ομοφυ-λόφιλοι αγρότες που είχαν στην κατοχή τους μια αγελάδαποιητές Ποιος θα μιλούσε γιrsquo αυτό το χαμένο κομμάτι τηςανθρωπότητας Ποτέ στο παρελθόν δε με είχε απασχολήσειη πολιτική Δεν ήξερα τίποτα για τους αγώνες και τις δια-ψεύσεις της παλιότερης γενιάς Δεν είχα ιδέα περί laquoαρι-στερής αντιπολίτευσηςraquo Πέρα από το σχολείο η εκπαίδευ-σή μου περιοριζόταν σε λίγα επιπλέον μαθηματικά και σεστοίβες από μυθιστορήματα τσέπης Ήμουν αδαής και ηαγανάκτησή μου ήταν ηθικής τάξεως Δε χρησιμο ποιούσαούτε είχα ακούσει ποτέ τον όρο laquoολοκληρωτισμόςraquo Ίσωςκαι να νόμιζα ότι είχε κάποια σχέση με το να αρνείσαι έναποτό Καθώς αρχειοθετούσα ανταποκρίσεις από ένα άγνω-στο και μυστηριώδες μέτωπο πίστευα ότι έβλεπα πίσωαπό ένα πέπλο ότι διάνοιγα νέα πεδία

μέσα σε μια βδομάδα διάβασα τον Πρώτο Κύκλο τουσολτζενίτσιν Ο τίτλος προερχόταν από τον Δάντη Ο πρώ-τος του κύκλος της κόλασης επιφυλασσόταν στους αρ -

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 24 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 24

χαίους Έλληνες φιλοσόφους και συνίστατο απrsquo ότι φαίνε-ται σε έναν ευχάριστο περίφρακτο κήπο περιβαλλόμενοαπό κολασμένη οδύνη έναν κήπο από τον οποίο η απόδρα-ση και η πρόσβαση στον παράδεισο ήταν απαγορευμένεςΈκανα το λάθος του παθιασμένου θιασώτη να υποθέσω ότιοι πάντες συμμερίζονταν την πρότερη άγνοιά μου Η στήλημου μετατράπηκε σε φιλιππικό Δε γνώριζε λοιπόν το αυ-τάρεσκο Κέμπριτζ τι είχε συμβεί τι εξακολουθούσε νασυμβαίνει τρεις χιλιάδες μίλια προς ανατολάς Δεν είχεπροσέξει τι πλήγμα κατάφερε στο ανθρώπινο πνεύμα αυτήη αποτυχημένη ουτοπία με τις ουρές στα μπακάλικα ταφρικτά ρούχα και την απαγόρευση των ταξιδιών Τι έπρεπενα γίνει

Το Quis ανέχθηκε τον αντικομουνισμό μου επί τέσσε-ρις εβδομάδες Τα ενδιαφέροντά μου διευρύνθηκαν συμπε-ριλαμβάνοντας το Μηδέν και το Άπειρο του Κέσλερ τηνΕπικίνδυνη στροφή του ναμπόκοφ κι εκείνη την υπέροχηπραγματεία του μίλος Το αιχμάλωτο πνεύμα επιπλέονήμουν ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο που κατανόησε το1984 του Τζορτζ Όργουελ Όμως η καρδιά μου ήταν για πά-ντα δοσμένη στην πρώτη μου αγάπη τον αλεξάντρ Το μέ-τωπο που καμπύλωνε σαν τρούλος ορθόδοξης εκκλησιάς ησφηνοειδής γενειάδα του που θύμιζε επαρχιώτη πάστορατο βλοσυρό εξαιτίας του γκουλάγκ μεγαλείο του η πει-σματική του ανοσία στους πολιτικούς Ούτε οι θρησκευτι-κές του πεποιθήσεις κατάφεραν να με πτοήσουν Τον συγ-χώρησα όταν είπε ότι ο άνθρωπος είχε ξεχάσει τον Θεόαφού θεός ήταν Εκείνος Ποιος μπορούσε να τον συναγω-νιστεί Ποιος μπορούσε να του αρνηθεί το βραβείο νόμπελ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 25 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 25

με το βλέμμα προσηλωμένο στη φωτογραφία του ένιωθατη σφοδρή επιθυμία να γίνω ερωμένη του Θα τον υπηρε-τούσα όπως η μητέρα μου τον πατέρα μου να διπλώνω τιςκάλτσες του μα εγώ θα γονάτιζα να του πλύνω τα πόδιαΚαι μάλιστα με τη γλώσσα μου

εκείνη την εποχή οι πολιτικοί της Δύσης και τα κύριαάρθρα των περισσότερων εφημερίδων ασχολούνταν αστα-μάτητα με τη φαυλότητα του σοβιετικού συστήματος Τοπράγμα είχε καταντήσει ρουτίνα ndash και για τους πολιτικο-ποιημένους φοιτητές ενοχλητικό αν η CIA ήταν εναντίοντου κομουνισμού δεν μπορεί κάτι καλό θα είχε αυτό τοσύστημα μια μερίδα του εργατικού Κόμματος ακόμηάναβε λαμπάδες στα προχωρημένα πια σε ηλικία κτήνη τουΚρεμλίνου με τα τετράγωνα πιγούνια και τα αποκρουστικάσχέδιά τους ακόμη τραγουδούσε τη Διεθνή στο ετήσιο συ-νέδριο του κόμματος ακόμη έστελνε φοιτητές στην εσσΔσε ανταλλαγές καλής θελήσεως στα χρόνια του ΨυχρούΠολέμου και της διπολικής σκέψης θεωρείτο ανάρμοστο νασυμφωνείς ως προς το θέμα της σοβιετικής Ένωσης με έναναμερικανό πρόεδρο που είχε εξαπολύσει τα στρατεύματάτου στο Βιετνάμ Όμως στο ραντεβού μας για τσάι στοCopper Kettle η ρόνα ήδη από τότε ιδιαίτερα εκλεπτυσμέ-νη αρωματισμένη και ακριβής είπε ότι δεν ήταν η πολιτικήαντίληψη της στήλης μου εκείνο που την ενοχλούσε Το ατό-πημά μου ήταν ότι είχα παραγίνει σοβαρή Το επόμενο τεύ-χος του περιοδικού δε θα είχε τη ρουμπρίκα μου Ο χώροςμου είχε παραχωρηθεί σε μια συνέντευξη με το συγκρότημαIncredible String Band Ύστερα το Quis έκλεισε

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 26 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 26

Λίγες μέρες μετά την απόλυσή μου μπήκα στη φάση τηςΚολέτ η οποία και με απορρόφησε επί μήνες επιπλέονμε απασχολούσαν και άλλες πιο επείγουσες έγνοιες Οιεξετάσεις απείχαν μόνο μερικές εβδομάδες και στο μεταξύείχα καινούριο αγόρι έναν ιστορικό ονόματι Τζέρεμυ μοτΤο στιλ του θύμιζε παλιότερες εποχές ψηλολέλεκας μεμεγάλη μύτη και ιδιαίτερα τονισμένο μήλο του αδάμΉταν ατημέλητος ευφυής χωρίς να το επιδεικνύει εξαιρε-τικά ευγενικός είχα προσέξει μερικούς σαν κι αυτόν ναπεριφέρονται στα κολέγια Όλοι έμοιαζαν σαν να κατάγο-νταν από την ίδια οικογένεια και σαν να είχαν αποφοιτήσειαπό α κριβά ιδιωτικά σχολεία στον βορρά της αγγλίαςόπου τους διένειμαν τα ίδια ακριβώς ρούχα Ήταν οι τε-λευταίοι άντρες στον κόσμο που φορούσαν ακόμη τουίντσακάκια μάρκας Harris με δερμάτινα μπαλώματα στουςαγκώνες και ρέλι στις μανσέτες Έμαθα αν και όχι απότον Τζέρεμυ ότι είχε εξασφαλισμένο το άριστα και ότι είχεήδη δημο σιεύσει το πρώτο του άρθρο σrsquo ένα επιστημονικόπεριοδικό που ειδικευόταν στη μελέτη του δέκατου έκτουαιώνα

αποδείχτηκε τρυφερός και διακριτικός εραστής παράτο οικτρό προτεταμένο αιχμηρό ηβικό του οστό που τηνπρώτη φορά με πόνεσε ανυπόφορα ζήτησε συγγνώμη γιrsquoαυτό λες και αναφερόταν σrsquo έναν τρελό αλλά μακρινό συγ-γενή μrsquo αυτό θέλω να πω ότι δεν ντρεπόταν και τόσο γιατα κόκαλα της λεκάνης του Διευθετήσαμε το ζήτημα κάνο-ντας έρωτα με μια διπλωμένη πετσέτα ανάμεσά μας μιαλύση που διαισθάνθηκα ότι την είχε επιστρατεύσει συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 27 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 27

στο παρελθόν Ήταν πραγματικά περιποιητικός και πεπει-ραμένος και μπορούσε να συνεχίζει απτόητος όσο ήθελα κιακόμη παραπάνω ώσπου πια δεν άντεχα άλλο Ωστόσο οιδικοί του οργασμοί παρά τις προσπάθειές μου μου ξεγλι-στρούσαν κι άρχισα να υποπτεύομαι ότι υπήρχε κάτι πουθα ήθελε να πω ή να κάνω Όμως δε μου το αποκάλυπτεΉ μάλλον επέμενε ότι δεν υπήρχε τίποτα να μου πει Δεντον πίστευα Ήθελα να έχει μια μυστική επαίσχυντη επιθυ-μία την οποία να μπορούσα να ικανοποιήσω μονάχα εγώΉθελα να κατακτήσω ολοκληρωτικά αυτόν τον επιβλητικόευγενικό άντρα Ήθελε να με μαστιγώνει στον πισινό ή μή-πως προτιμούσε να τον μαστιγώνω εγώ μήπως ήθελε ναδοκιμάσει τα εσώρουχά μου αυτό το μυστήριο μου είχε γί-νει έμμονη ιδέα όταν βρισκόμουν μακριά του και γινότανολοένα και πιο δύσκολο να πάψω να τον σκέφτομαι ότανυποτίθεται ότι έπρεπε να συγκεντρωθώ στα μαθηματικάΗ Κολέτ ήταν η διαφυγή μου

Ένα απόγευμα στις αρχές απριλίου μετά από μια συ-νεύρεση με τη συνεπικουρία της διπλωμένης πετσέτας στοδωμάτιο του Τζέρεμυ διασχίζαμε τον δρόμο κοντά στο πα-λιό Corn Exchange7 εγώ μέσα σε μια παραζάλη ικανοποίη -σης και κάποιου σχετικού πόνου από έναν μυ που είχετραβηχτεί στη βάση της πλάτης μου και εκείνος ndash ε λοιπόνδεν ήμουν σίγουρη Καθώς βαδίζαμε πλάι πλάι αναρωτιό-μουν αν ήταν σωστό να ανακινήσω το ζήτημα για μια ακό-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 28 bull

7 Το Corn Exchange είναι χώρος συναυλιών στο Κέμπριτζ και κατάκαιρούς χρησιμοποιείται ως τόπος όπου δίνουν τις εξετάσεις τους οι φοι-τητές του πανεπιστημίου της πόλης

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 28

μη φορά Ήταν ευχάριστος το μπράτσο του τύλιγε βαρύτους ώμους μου και μου μιλούσε για την εργασία του σχε-τικά με την Έναστρη αίθουσα8 Ήμουν πεπεισμένη ότι δενείχε ικανοποιηθεί ndash το άκουγα στη σφιγμένη του φωνή τοέβλεπα στο νευρικό του βήμα Ήθελα να τον βοηθήσω καιήμουν ειλικρινά περίεργη Κι ακόμη με στενοχωρούσε ησκέψη ότι μπορεί να έφταιγα εγώ Τον ερέθιζα αυτό του-λάχιστον ήταν φανερό ίσως όμως να μη με επιθυμούσε αρ-κετά Προσπεράσαμε το Corn Exchange μέσα στο παγερόλυκόφως εκείνης της υγρής άνοιξης ενώ το μπράτσο τουεραστή μου με τύλιγε σαν γούνα αλεπούς Την ευτυχία μουσκίαζε ανεπαίσθητα το μυώδες φορτίο στους ώμους μουκαι κάπως πιο έντονα το αίνιγμα των επιθυμιών του Τζέ-ρεμυ

Ξαφνικά μέσα από ένα στενάκι ξεφύτρωσε μπροστάμας κάτω από το αμυδρό φως του δρόμου ο Τόνυ Κάν -νινγκ ο επόπτης καθηγητής ιστορίας του Τζέρεμυ Καθώςο φίλος μου έκανε τις συστάσεις ανταλλάξαμε χειραψία κιένιωσα πως εκείνος κράτησε το χέρι μου κάπως περισσό-τερο από το κανονικό Ήταν γύρω στα πενήντα ndashστην ηλι-κία περίπου του πατέρα μουndash και ήξερα γιrsquo αυτόν μόνοόσα μου είχε ήδη πει ο Τζέρεμυ Ήταν καθηγητής πρώην

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 29 bull

8 Λατινικά Camera Stellata Δικαστήριο με έδρα το Παλάτι του Γουε -σ τμίνστερ όπου και στεγάστηκε ως το 1641 Κατά τη διάρκεια της βα-σιλείας του ερρίκου Η του δικαστηρίου ηγείτο ο αρχιεπίσκοπος τουΓιορκ καρδινάλιος Γούλσι και ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ Τό-μας Κράνμερmiddot από τότε το Δικαστήριο της Έναστρης αίθουσας έγινε πο-λιτικό όπλο ενάντια στους αντιπάλους του ερρίκου των υπουργών καιτης Βουλής του

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 29

φίλος του υπουργού εσωτερικών ρέτζι μόντλινγκ ο οποίοςεκείνη τη μέρα είχε προσκληθεί να δειπνήσει στο κολέγιότου Οι δυο τους είχαν τσακωθεί ένα βράδυ αμφότεροι τύ-φλα στο μεθύσι με αφορμή την πολιτική τού επrsquo αόριστονπεριορισμού χωρίς διεξαγωγή δίκης που εφαρμοζόταν στηΒόρεια ιρλανδία Ο καθηγητής Κάννινγκ είχε διατελέσειπρόεδρος της επιτροπής αποκατάστασης των ιστορικώνχώρων της Βρετανίας ήταν μέλος διαφόρων συμβουλευτι-κών επιτροπών και του διοικητικού συμβουλίου του Βρε-τανικού μουσείου και είχε γράψει ένα βιβλίο που έχαιρεμεγάλης εκτίμησης με θέμα το συνέδριο της Βιέννης

ανήκε στο είδος των laquoκαλών καγαθώνraquo ένας τύπος πουμου ήταν αόριστα οικείος Άντρες σαν κι αυτόν έρχοντανπότε πότε στο σπίτι μας να επισκεφθούν τον επίσκοποεκείνη την εποχή ndashμόλις είχε εκπνεύσει η δεκαετία του εξή-νταndash ήταν φυσικά εξαιρετικά βαρετοί για όλους τους ει-κοσάρηδες όμως εμένα μάλλον μου άρεσαν Ήξεραν τοντρόπο να γίνονται γοητευτικοί έως και πνευματώδεις καιη ελαφριά μυρωδιά που ανάδιναν ένα άρωμα από πούρακαι μπράντι έκανε τον κόσμο να μοιάζει νοικοκυρεμένοςκαι πλούσιος είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους αλλάδε φαίνονταν ανέντιμοι και διέθεταν ή έδιναν την εντύπω-ση ότι διαθέτουν μια ισχυρή αίσθηση δημόσιου καθήκο-ντος Έπαιρναν τις απολαύσεις τους πολύ στα σοβαρά(κρασί φαγητό ψάρεμα μπριτζ κτλ) και προφανώς είχανλάβει μέρος σrsquo έναν άκρως ενδιαφέροντα πόλεμο Θυμό-μουν κάποια χριστούγεννα των παιδικών μου χρόνων πουένας δυο τέτοιοι κύριοι είχαν χαρτζιλικώσει εμένα και τηναδελφή μου μrsquo ένα χαρτονόμισμα των δέκα σελινίων Γιατί

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 30 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 30

να μην κυβερνάνε τέτοιοι άντρες τον κόσμο Η ανθρωπότη-τα είχε γνωρίσει πολύ χειρότερους απrsquo αυτούς

Ο Κάννινγκ είχε ελαφρώς υπεροπτική συμπεριφορά αλ-λά την κατέστελλε ndash ίσως για να τη συνταιριάξει με τη με-τριοπάθεια των δημόσιων ρόλων του Πρόσεξα τα κυματι-στά μαλλιά με την τέλεια χωρίστρα τα υγρά σαρκώδη χεί-λη κι ένα μικρό λακκάκι στο κέντρο του σαγονιού του πουμου φάνηκε αξιολάτρευτο επειδή μπόρεσα να διακρίνωακόμη και με τόσο λίγο φως ότι του δημιουργούσε κάποιεςδυσκολίες στο ξύρισμα ατίθασες μαύρες τριχούλες ξέφευ-γαν από το κάθετο αυλάκι του δέρματος Ήταν ωραίοςάντρας

Όταν ξεμπερδέψαμε με τις συστάσεις ο Κάννινγκ μουέκανε μερικές προσωπικές ερωτήσεις Ήταν ευγενικές καιεν πολλοίς ακίνδυνες ndash για το πτυχίο μου το νιούναμ τονκοσμήτορα που ήταν καλός του φίλος τη γενέτειρά μουτον καθεδρικό ναό Ο Τζέρεμυ παρενέβη ξεφουρνίζονταςκάποιο κουτσομπολιό αλλά ο Κάννινγκ τον διέκοψε για νατον ευχαριστήσει που του είχε δείξει τα τρία τελευταία άρ-θρα μου στο Quis

στράφηκε πάλι προς το μέρος μου laquoεξαιρετικά καλά κομμάτια Έχετε ταλέντο αγαπητή

μου σκοπεύετε να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφίαraquoΤο Quis ήταν μια φοιτητική φυλλάδα δεν προοριζόταν

για σοβαρά μάτια ευχαριστήθηκα πολύ από τον έπαινοόμως παρήμουν νέα για να γνωρίζω πώς αποδέχεται κανείςμια φιλοφρόνηση μουρμούρισα κάτι σεμνό αλλά ακού-στηκε απορριπτικό ύστερα προσπάθησα αδέξια να διορ-θώσω τα πράγματα και τα έκανα χειρότερα Ο καθηγητής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 31 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 31

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

ndashκαι μάλιστα μετά από αρκετές προσπάθειες μια και το γε-νικό στιλ εκείνο τον καιρό παραήταν αδέξιο και βουβόndash καιμέσα στα εννέα τρίμηνα των σπουδών μου επιδόθηκα σεμια ευχάριστη εναλλαγή εραστών έξι εφτά ή οκτώ ndash ανά-λογα με τον ορισμό που δίνει κανείς στη σαρκική επαφήΈκανα μερικές καλές φίλες όλες κορίτσια από το νιούναμΈπαιξα τένις και διάβασα πολύ μπορεί εξαιτίας της μη-τέρας μου να σπούδαζα σε λάθος σχολή όμως δε σταμά-τησα να διαβάζω από ποίηση και θέατρο δε σκάμπαζαπολλά νομίζω όμως ότι απολάμβανα τα μυθιστορήματαπολύ περισσότερο απrsquo ότι οι φίλες μου που αναγκαστικάιδρoκοπούσαν κάθε βδομάδα πάνω από τις εργασίες τουςγια το Middlemarch ή το Vanity Fair Παράβγαινα μαζί τουςδιαβάζοντας τα ίδια βιβλία ίσως και να φλυαρούσα λιγάκιγιrsquo αυτά αν υπήρχε στον περίγυρο κανένας πρόθυμος ναανεχθεί το χαμηλό επίπεδο της ανάλυσής μου και μετά πη-δούσα στο επόμενο μυθιστόρημα Το διάβασμα ήταν έναςέμμεσος τρόπος να μη σκέφτομαι τα μαθηματικά Και κάτιπερισσότερο (ή μήπως εννοώ κάτι λιγότερο) ήταν ο τρό-πος μου για να μη σκέφτομαι καθόλου

Έχω ήδη πει ότι διάβαζα γρήγορα Τέσσερα απογεύμα-τα ξαπλωμένη στο κρεβάτι μου κι είχα ξεκοκαλίσει το Theway we live now5 Ήμουν σε θέση να απορροφήσω με μια μα-

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 19 bull

νεπιστημίου τραυματίστηκε σοβαρά και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείοΤην ίδια μέρα συνελήφθησαν έξι φοιτητές ενώ το πανεπιστήμιο έδωσετα ονόματα άλλων εξήντα Δέκα παραπέμφθηκαν σε δίκη δύο αλλοδα-ποί φοιτητές απελάθηκαν και έξι καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισηςαπό 9 έως 18 μήνες

5 σατιρικό κοινωνικό μυθιστόρημα του Άντονυ Τρόλοπ Άρχισε να

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 19

τιά το περιεχόμενο μιας ολόκληρης παραγράφου αν όχιμιας ολόκληρης σελίδας αρκούσε να είμαι χαλαρήmiddot νrsquo αφή-νω τα μάτια και τη σκέψη μου να απλώνονται στο κείμενοσαν κερί ώστε να εντυπώνεται πάνω τους ολόφρεσκη η σε-λίδα Προς μεγάλο εκνευρισμό όσων βρίσκονταν γύρω μουγύριζα σελίδα κάθε λίγα δευτερόλεπτα μrsquo ένα ανυπόμονοτσάκισμα του καρπού Οι ανάγκες μου ήταν απλές Δε μεπολυαπασχολούσε το θέμα ή οι εύστοχες φράσεις και πη-δούσα τις εκλεπτυσμένες περιγραφές του καιρού των το-πίων ή των εσωτερικών χώρων Ήθελα χαρακτήρες πειστι-κούς και ήθελα ο συγγραφέας να μου εξάπτει την περιέρ-γεια για το τι επρόκειτο να τους συμβεί Γενικά προτιμού-σα ήρωες που ενέδιδαν ή αποτύγχαναν στον έρωτα αλλάδε με πείραζε και τόσο αν δοκίμαζαν τις δυνάμεις τους καισε κάτι άλλο Θα το παραδεχτώ ήταν άξεστο ό μως μουάρεσε όταν κάποιος έλεγε laquoΠαντρέψου μεraquo λίγο πριν απότο τέλος μυθιστορήματα χωρίς γυναικείους χαρακτήρεςήταν μια άψυχη έρημος Δεν είχα σε μεγάλη υπόληψη τονΚόνραντ τα περισσότερα διηγήματα του Κίπλινγκ ή τουχέμινγουεϋ δεν τα συζητούσα καν Ούτε με εντυπωσίαζε ηφήμη ή η αναγνώριση ενός συγγραφέα Διάβαζα ότι έπεφτεστα χέρια μου Φτηνά ρομάντζα μεγάλη λογοτεχνία καιοτιδήποτε άλλο ενδιάμεσα ndash και σε όλα επιφύλασσα τηνίδια πάνω κάτω μεταχείριση

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 20 bull

δημοσιεύεται σε συνέχειες το 1875 εκτυλίσσεται σε 100 κεφάλαια καιστηλιτεύει την απληστία και την ανεντιμότητα που επικρατούσαν στηνοικονομική πολιτική ηθική και πνευματική ζωή της βικτοριανής περιό-δου

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 20

Ποιο διάσημο μυθιστόρημα αρχίζει με την εξής ζουμερήφράση laquoΗ θερμοκρασία είχε αγγίξει τους ενενήντα βαθ-μούς τη μέρα που έφτασεraquo Δεν έχει πολύ νεύρο Δεν ξέ-ρετε Οι φίλες μου από το νιούναμ που σπούδαζαν αγγλικήφιλολογία ξεκαρδίστηκαν όταν τους είπα ότι Η κοιλάδα μετις κούκλες ήταν εξίσου καλή με τα έργα της Τζέιν ΌστενΓελάγανε και με δουλεύανε για μήνες Και δεν είχαν δια-βάσει ούτε αράδα από το βιβλίο της σούζαν6 σκασίλα μουΠοιος ενδιαφερόταν για τις αδιαμόρφωτες απόψεις μιαςαποτυχημένης μαθηματικού Ούτε εγώ ούτε οι φίλες μουΤουλάχιστον ήμουν ελεύθερη

Η αναφορά στις φοιτητικές μου αναγνωστικές συνήθειεςδεν αποτελεί παρέκβαση εκείνα τα βιβλία προετοίμασαντην καριέρα μου στις μυστικές υπηρεσίες Την τελευταίαχρονιά των σπουδών μου η φίλη μου ρόνα Κεμπ εξέδωσεένα εβδομαδιαίο περιοδικό με τον τίτλο Quis Δεκάδεςέντυπα αυτού του τύπου ανέτειλλαν και έδυαν κάθε τόσοαλλά το δικό της ήταν μπροστά από την εποχή του γιατίσυνδύαζε υψηλή κουλτούρα και χαμηλού επιπέδου ενδια-φέροντα Ποίηση και μουσική ποπ πολιτική θεωρία καικουτσομπολιό κουαρτέτα εγχόρδων και φοιτητική μόδανουβέλ βαγκ και ποδόσφαιρο Δέκα χρόνια αργότερα η

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 21 bull

6 Η κοιλάδα με τις κούκλες είναι διάσημο roman a clef της αμερι-κανίδας Τζάκλιν σούζαν με ηρωίδες τρεις φίλες που προσπαθούν νακερδίσουν μια θέση στον λαμπερό κόσμο του θεάματος αλλά ανακαλύ-πτουν τη ζοφερή του πλευρά και οδηγούνται στην αυτοκαταστροφή Τομυθιστόρημα κυκλοφόρησε το 1966 εκτοξεύτηκε στην κορυφή των μπεστσέλερ (30 εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο) και την επόμενηχρονιά έγινε ταινία από τον μαρκ ρόμπσον

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 21

φόρμουλα είχε επεκταθεί παντού Η ρόνα μπορεί να μηντην είχε επινοήσει ήταν όμως ανάμεσα στους πρώτους πουείχαν διαβλέψει τα θέλγητρά της μεταπήδησε στο Vogueπερνώντας πρώτα από το TLS και στη συνέχεια ακολούθη-σε μια πυρετώδη πορεία όλο σκαμπανεβάσματα ανοίγο-ντας καινούρια περιοδικά στο μανχάταν και στο ρίο Τοδιπλό ερωτηματικό σrsquo αυτόν τον πρώτο της τίτλο ήταν μιακαινοτομία που μας εξασφάλισε την κυκλοφορία έντεκατευχών Θυμόταν την περίοδο που είχα σαγηνευτεί με τησούζαν και μου ζήτησε να γράφω μια τακτική στήλη με τί -τλο laquoΤι διάβασα την προηγούμενη εβδομάδαraquo Η μόνηυπόδειξη ήταν να είμαι laquoκουβεντιαστή και παμφάγοςraquoεύκολο εγραφα όπως μιλούσα κατά κύριο λόγο συνοψί-ζοντας την υπόθεση των βιβλίων που μόλις είχα καταβρο-χθίσει και συνειδητά αυτοπαρωδούμενη αναδείκνυα τηνεκάστοτε ετυμηγορία μου με μια σειρά από θαυμαστικάΟ ανάλαφρος παρηχητικός μου τόνος είχε απήχηση Κάναδυο φορές με είχαν πλησιάσει άγνωστοι στον δρόμο για ναμου το πουν ακόμη και ο σαχλός καθηγητής μου των μα-θηματικών έκανε μια κολακευτική παρατήρηση Ήταν η μό-νη γεύση που πήρα στο Κέμπριτζ από εκείνο το γλυκό καιμεθυστικό ελιξίριο τη φοιτητική φήμη

είχα γράψει καμιά δεκαριά αυτάρεσκα κείμενα ότανκάτι στράβωσε Όπως πολλοί συγγραφείς που καβαλάνε τοκαλάμι με την πρώτη μικρή τους επιτυχία άρχισα να παίρ-νω τον εαυτό μου υπερβολικά στα σοβαρά Ήμουν ένα κο-ρίτσι με πηγαίες προτιμήσεις το μυαλό μου ένας άγραφοςχάρτης έτοιμο να κατακτηθεί Περίμενα όπως έλεγαν κά-ποια από τα μυθιστορήματα που διάβαζα τον κύριο Τέλειο

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 22 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 22

να εμφανιστεί και να με κατακυριεύσει Ο δικός μου κύριοςΤέλειος ήταν ένας βλοσυρός ρώσος ανακάλυψα έναν δη-μιουργό και μια θεματική και μετατράπηκα σε παθιασμένοθιασώτη τους Ξαφνικά είχα και αντικείμενο και αποστολήνα πείσω Άρχισα να επιτρέπω στον εαυτό μου πολύωραχτενίσματα των κειμένων μου αντί να γράφω απευθείαςότι σκεφτόμουν στο χαρτί έκανα πρώτα και δεύτερα σχε-διάσματα Κατά την ταπεινή μου γνώμη η στήλη μου είχεαποκτήσει ζωτικό δημόσιο ρόλο Ξυπνούσα μέσα στη νύχταγια να διαγράψω ολόκληρες παραγράφους και να σχεδιά-σω τόξα και μπαλονάκια στα περιθώρια της σελίδας είχαπάρει ένα σπουδαίο μονοπάτι Ήξερα ότι η δημοτικότητάμου θα ξέφτιζε αλλά δε με ενδιέφερε Το ξέφτισμα επιβε-βαίωνε τον σκοπό μου ήταν το ηρωικό τίμημα που ήξεραότι έπρεπε να πληρώσω Ως τώρα με διάβαζαν οι λάθος άν-θρωποι Όταν η ρόνα διαμαρτυρήθηκε αδιαφόρησα Γιατην ακρίβεια αισθάνθηκα δικαιωμένη laquoαυτό το πράμα δενείναι και τόσο κουβεντιαστόraquo είπε ψυχρά ένα απόγευμαστο τεϊοποτείο Copper Kettle ενώ μου ξανάδινε πίσω το χει-ρόγραφό μου laquoΔεν ήταν αυτή η συμφωνία μαςraquo είχε δί-κιο Το κέφι και τα θαυμαστικά μου είχαν εξανεμιστεί οθυμός και η αίσθηση του επείγοντος είχαν στενέψει τα εν-διαφέροντά μου και είχαν καταστρέψει το ύφος μου

Η παρακμή μου ξεκίνησε εκείνα τα πενήντα λεπτά πουπέρασα αγκαλιά με το Μια μέρα από τη ζωή του ΙβάνΝτενίσοβιτς στη νέα μετάφραση του Γκίλλον Άιτκεν Τοάρχισα αμέσως μόλις τελείωσα το Octopussy του Ίαν Φλέ-μινγκ Η μετάβαση ήταν απότομη Δεν ήξερα τίποτα για τασοβιετικά στρατόπεδα εργασίας και δεν είχα ακούσει ποτέ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 23 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 23

μου τη λέξη laquoγκουλάγκraquo μεγαλώνοντας στον περίβολοενός καθεδρικού ναού τι μπορούσα να γνωρίζω για τοναπάνθρωπο παραλογισμό του κομουνισμού ή για το πώςγενναίοι άντρες και γυναίκες έγκλειστοι σε ζοφερές καιαπόμακρες σωφρονιστικές αποικίες μέρα με τη μέρα εξα-θλιώνονταν τόσο ώστε να φτάνουν να μη σκέφτονται πιατίποτα πέρα από την επιβίωσή τους εκατοντάδες χιλιάδεςεκτοπισμένοι στους ερημότοπους της σιβηρίας επειδή πο-λέμησαν για την πατρίδα τους σε μια ξένη χώρα επειδήυπήρξαν αιχμάλωτοι πολέμου επειδή εκνεύρισαν έναν κομ-ματικό αξιωματούχο επειδή ήταν κυβερνητικοί αξιωματού-χοι επειδή φορούσαν γυαλιά επειδή ήταν εβραίοι ομοφυ-λόφιλοι αγρότες που είχαν στην κατοχή τους μια αγελάδαποιητές Ποιος θα μιλούσε γιrsquo αυτό το χαμένο κομμάτι τηςανθρωπότητας Ποτέ στο παρελθόν δε με είχε απασχολήσειη πολιτική Δεν ήξερα τίποτα για τους αγώνες και τις δια-ψεύσεις της παλιότερης γενιάς Δεν είχα ιδέα περί laquoαρι-στερής αντιπολίτευσηςraquo Πέρα από το σχολείο η εκπαίδευ-σή μου περιοριζόταν σε λίγα επιπλέον μαθηματικά και σεστοίβες από μυθιστορήματα τσέπης Ήμουν αδαής και ηαγανάκτησή μου ήταν ηθικής τάξεως Δε χρησιμο ποιούσαούτε είχα ακούσει ποτέ τον όρο laquoολοκληρωτισμόςraquo Ίσωςκαι να νόμιζα ότι είχε κάποια σχέση με το να αρνείσαι έναποτό Καθώς αρχειοθετούσα ανταποκρίσεις από ένα άγνω-στο και μυστηριώδες μέτωπο πίστευα ότι έβλεπα πίσωαπό ένα πέπλο ότι διάνοιγα νέα πεδία

μέσα σε μια βδομάδα διάβασα τον Πρώτο Κύκλο τουσολτζενίτσιν Ο τίτλος προερχόταν από τον Δάντη Ο πρώ-τος του κύκλος της κόλασης επιφυλασσόταν στους αρ -

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 24 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 24

χαίους Έλληνες φιλοσόφους και συνίστατο απrsquo ότι φαίνε-ται σε έναν ευχάριστο περίφρακτο κήπο περιβαλλόμενοαπό κολασμένη οδύνη έναν κήπο από τον οποίο η απόδρα-ση και η πρόσβαση στον παράδεισο ήταν απαγορευμένεςΈκανα το λάθος του παθιασμένου θιασώτη να υποθέσω ότιοι πάντες συμμερίζονταν την πρότερη άγνοιά μου Η στήλημου μετατράπηκε σε φιλιππικό Δε γνώριζε λοιπόν το αυ-τάρεσκο Κέμπριτζ τι είχε συμβεί τι εξακολουθούσε νασυμβαίνει τρεις χιλιάδες μίλια προς ανατολάς Δεν είχεπροσέξει τι πλήγμα κατάφερε στο ανθρώπινο πνεύμα αυτήη αποτυχημένη ουτοπία με τις ουρές στα μπακάλικα ταφρικτά ρούχα και την απαγόρευση των ταξιδιών Τι έπρεπενα γίνει

Το Quis ανέχθηκε τον αντικομουνισμό μου επί τέσσε-ρις εβδομάδες Τα ενδιαφέροντά μου διευρύνθηκαν συμπε-ριλαμβάνοντας το Μηδέν και το Άπειρο του Κέσλερ τηνΕπικίνδυνη στροφή του ναμπόκοφ κι εκείνη την υπέροχηπραγματεία του μίλος Το αιχμάλωτο πνεύμα επιπλέονήμουν ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο που κατανόησε το1984 του Τζορτζ Όργουελ Όμως η καρδιά μου ήταν για πά-ντα δοσμένη στην πρώτη μου αγάπη τον αλεξάντρ Το μέ-τωπο που καμπύλωνε σαν τρούλος ορθόδοξης εκκλησιάς ησφηνοειδής γενειάδα του που θύμιζε επαρχιώτη πάστορατο βλοσυρό εξαιτίας του γκουλάγκ μεγαλείο του η πει-σματική του ανοσία στους πολιτικούς Ούτε οι θρησκευτι-κές του πεποιθήσεις κατάφεραν να με πτοήσουν Τον συγ-χώρησα όταν είπε ότι ο άνθρωπος είχε ξεχάσει τον Θεόαφού θεός ήταν Εκείνος Ποιος μπορούσε να τον συναγω-νιστεί Ποιος μπορούσε να του αρνηθεί το βραβείο νόμπελ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 25 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 25

με το βλέμμα προσηλωμένο στη φωτογραφία του ένιωθατη σφοδρή επιθυμία να γίνω ερωμένη του Θα τον υπηρε-τούσα όπως η μητέρα μου τον πατέρα μου να διπλώνω τιςκάλτσες του μα εγώ θα γονάτιζα να του πλύνω τα πόδιαΚαι μάλιστα με τη γλώσσα μου

εκείνη την εποχή οι πολιτικοί της Δύσης και τα κύριαάρθρα των περισσότερων εφημερίδων ασχολούνταν αστα-μάτητα με τη φαυλότητα του σοβιετικού συστήματος Τοπράγμα είχε καταντήσει ρουτίνα ndash και για τους πολιτικο-ποιημένους φοιτητές ενοχλητικό αν η CIA ήταν εναντίοντου κομουνισμού δεν μπορεί κάτι καλό θα είχε αυτό τοσύστημα μια μερίδα του εργατικού Κόμματος ακόμηάναβε λαμπάδες στα προχωρημένα πια σε ηλικία κτήνη τουΚρεμλίνου με τα τετράγωνα πιγούνια και τα αποκρουστικάσχέδιά τους ακόμη τραγουδούσε τη Διεθνή στο ετήσιο συ-νέδριο του κόμματος ακόμη έστελνε φοιτητές στην εσσΔσε ανταλλαγές καλής θελήσεως στα χρόνια του ΨυχρούΠολέμου και της διπολικής σκέψης θεωρείτο ανάρμοστο νασυμφωνείς ως προς το θέμα της σοβιετικής Ένωσης με έναναμερικανό πρόεδρο που είχε εξαπολύσει τα στρατεύματάτου στο Βιετνάμ Όμως στο ραντεβού μας για τσάι στοCopper Kettle η ρόνα ήδη από τότε ιδιαίτερα εκλεπτυσμέ-νη αρωματισμένη και ακριβής είπε ότι δεν ήταν η πολιτικήαντίληψη της στήλης μου εκείνο που την ενοχλούσε Το ατό-πημά μου ήταν ότι είχα παραγίνει σοβαρή Το επόμενο τεύ-χος του περιοδικού δε θα είχε τη ρουμπρίκα μου Ο χώροςμου είχε παραχωρηθεί σε μια συνέντευξη με το συγκρότημαIncredible String Band Ύστερα το Quis έκλεισε

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 26 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 26

Λίγες μέρες μετά την απόλυσή μου μπήκα στη φάση τηςΚολέτ η οποία και με απορρόφησε επί μήνες επιπλέονμε απασχολούσαν και άλλες πιο επείγουσες έγνοιες Οιεξετάσεις απείχαν μόνο μερικές εβδομάδες και στο μεταξύείχα καινούριο αγόρι έναν ιστορικό ονόματι Τζέρεμυ μοτΤο στιλ του θύμιζε παλιότερες εποχές ψηλολέλεκας μεμεγάλη μύτη και ιδιαίτερα τονισμένο μήλο του αδάμΉταν ατημέλητος ευφυής χωρίς να το επιδεικνύει εξαιρε-τικά ευγενικός είχα προσέξει μερικούς σαν κι αυτόν ναπεριφέρονται στα κολέγια Όλοι έμοιαζαν σαν να κατάγο-νταν από την ίδια οικογένεια και σαν να είχαν αποφοιτήσειαπό α κριβά ιδιωτικά σχολεία στον βορρά της αγγλίαςόπου τους διένειμαν τα ίδια ακριβώς ρούχα Ήταν οι τε-λευταίοι άντρες στον κόσμο που φορούσαν ακόμη τουίντσακάκια μάρκας Harris με δερμάτινα μπαλώματα στουςαγκώνες και ρέλι στις μανσέτες Έμαθα αν και όχι απότον Τζέρεμυ ότι είχε εξασφαλισμένο το άριστα και ότι είχεήδη δημο σιεύσει το πρώτο του άρθρο σrsquo ένα επιστημονικόπεριοδικό που ειδικευόταν στη μελέτη του δέκατου έκτουαιώνα

αποδείχτηκε τρυφερός και διακριτικός εραστής παράτο οικτρό προτεταμένο αιχμηρό ηβικό του οστό που τηνπρώτη φορά με πόνεσε ανυπόφορα ζήτησε συγγνώμη γιrsquoαυτό λες και αναφερόταν σrsquo έναν τρελό αλλά μακρινό συγ-γενή μrsquo αυτό θέλω να πω ότι δεν ντρεπόταν και τόσο γιατα κόκαλα της λεκάνης του Διευθετήσαμε το ζήτημα κάνο-ντας έρωτα με μια διπλωμένη πετσέτα ανάμεσά μας μιαλύση που διαισθάνθηκα ότι την είχε επιστρατεύσει συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 27 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 27

στο παρελθόν Ήταν πραγματικά περιποιητικός και πεπει-ραμένος και μπορούσε να συνεχίζει απτόητος όσο ήθελα κιακόμη παραπάνω ώσπου πια δεν άντεχα άλλο Ωστόσο οιδικοί του οργασμοί παρά τις προσπάθειές μου μου ξεγλι-στρούσαν κι άρχισα να υποπτεύομαι ότι υπήρχε κάτι πουθα ήθελε να πω ή να κάνω Όμως δε μου το αποκάλυπτεΉ μάλλον επέμενε ότι δεν υπήρχε τίποτα να μου πει Δεντον πίστευα Ήθελα να έχει μια μυστική επαίσχυντη επιθυ-μία την οποία να μπορούσα να ικανοποιήσω μονάχα εγώΉθελα να κατακτήσω ολοκληρωτικά αυτόν τον επιβλητικόευγενικό άντρα Ήθελε να με μαστιγώνει στον πισινό ή μή-πως προτιμούσε να τον μαστιγώνω εγώ μήπως ήθελε ναδοκιμάσει τα εσώρουχά μου αυτό το μυστήριο μου είχε γί-νει έμμονη ιδέα όταν βρισκόμουν μακριά του και γινότανολοένα και πιο δύσκολο να πάψω να τον σκέφτομαι ότανυποτίθεται ότι έπρεπε να συγκεντρωθώ στα μαθηματικάΗ Κολέτ ήταν η διαφυγή μου

Ένα απόγευμα στις αρχές απριλίου μετά από μια συ-νεύρεση με τη συνεπικουρία της διπλωμένης πετσέτας στοδωμάτιο του Τζέρεμυ διασχίζαμε τον δρόμο κοντά στο πα-λιό Corn Exchange7 εγώ μέσα σε μια παραζάλη ικανοποίη -σης και κάποιου σχετικού πόνου από έναν μυ που είχετραβηχτεί στη βάση της πλάτης μου και εκείνος ndash ε λοιπόνδεν ήμουν σίγουρη Καθώς βαδίζαμε πλάι πλάι αναρωτιό-μουν αν ήταν σωστό να ανακινήσω το ζήτημα για μια ακό-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 28 bull

7 Το Corn Exchange είναι χώρος συναυλιών στο Κέμπριτζ και κατάκαιρούς χρησιμοποιείται ως τόπος όπου δίνουν τις εξετάσεις τους οι φοι-τητές του πανεπιστημίου της πόλης

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 28

μη φορά Ήταν ευχάριστος το μπράτσο του τύλιγε βαρύτους ώμους μου και μου μιλούσε για την εργασία του σχε-τικά με την Έναστρη αίθουσα8 Ήμουν πεπεισμένη ότι δενείχε ικανοποιηθεί ndash το άκουγα στη σφιγμένη του φωνή τοέβλεπα στο νευρικό του βήμα Ήθελα να τον βοηθήσω καιήμουν ειλικρινά περίεργη Κι ακόμη με στενοχωρούσε ησκέψη ότι μπορεί να έφταιγα εγώ Τον ερέθιζα αυτό του-λάχιστον ήταν φανερό ίσως όμως να μη με επιθυμούσε αρ-κετά Προσπεράσαμε το Corn Exchange μέσα στο παγερόλυκόφως εκείνης της υγρής άνοιξης ενώ το μπράτσο τουεραστή μου με τύλιγε σαν γούνα αλεπούς Την ευτυχία μουσκίαζε ανεπαίσθητα το μυώδες φορτίο στους ώμους μουκαι κάπως πιο έντονα το αίνιγμα των επιθυμιών του Τζέ-ρεμυ

Ξαφνικά μέσα από ένα στενάκι ξεφύτρωσε μπροστάμας κάτω από το αμυδρό φως του δρόμου ο Τόνυ Κάν -νινγκ ο επόπτης καθηγητής ιστορίας του Τζέρεμυ Καθώςο φίλος μου έκανε τις συστάσεις ανταλλάξαμε χειραψία κιένιωσα πως εκείνος κράτησε το χέρι μου κάπως περισσό-τερο από το κανονικό Ήταν γύρω στα πενήντα ndashστην ηλι-κία περίπου του πατέρα μουndash και ήξερα γιrsquo αυτόν μόνοόσα μου είχε ήδη πει ο Τζέρεμυ Ήταν καθηγητής πρώην

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 29 bull

8 Λατινικά Camera Stellata Δικαστήριο με έδρα το Παλάτι του Γουε -σ τμίνστερ όπου και στεγάστηκε ως το 1641 Κατά τη διάρκεια της βα-σιλείας του ερρίκου Η του δικαστηρίου ηγείτο ο αρχιεπίσκοπος τουΓιορκ καρδινάλιος Γούλσι και ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ Τό-μας Κράνμερmiddot από τότε το Δικαστήριο της Έναστρης αίθουσας έγινε πο-λιτικό όπλο ενάντια στους αντιπάλους του ερρίκου των υπουργών καιτης Βουλής του

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 29

φίλος του υπουργού εσωτερικών ρέτζι μόντλινγκ ο οποίοςεκείνη τη μέρα είχε προσκληθεί να δειπνήσει στο κολέγιότου Οι δυο τους είχαν τσακωθεί ένα βράδυ αμφότεροι τύ-φλα στο μεθύσι με αφορμή την πολιτική τού επrsquo αόριστονπεριορισμού χωρίς διεξαγωγή δίκης που εφαρμοζόταν στηΒόρεια ιρλανδία Ο καθηγητής Κάννινγκ είχε διατελέσειπρόεδρος της επιτροπής αποκατάστασης των ιστορικώνχώρων της Βρετανίας ήταν μέλος διαφόρων συμβουλευτι-κών επιτροπών και του διοικητικού συμβουλίου του Βρε-τανικού μουσείου και είχε γράψει ένα βιβλίο που έχαιρεμεγάλης εκτίμησης με θέμα το συνέδριο της Βιέννης

ανήκε στο είδος των laquoκαλών καγαθώνraquo ένας τύπος πουμου ήταν αόριστα οικείος Άντρες σαν κι αυτόν έρχοντανπότε πότε στο σπίτι μας να επισκεφθούν τον επίσκοποεκείνη την εποχή ndashμόλις είχε εκπνεύσει η δεκαετία του εξή-νταndash ήταν φυσικά εξαιρετικά βαρετοί για όλους τους ει-κοσάρηδες όμως εμένα μάλλον μου άρεσαν Ήξεραν τοντρόπο να γίνονται γοητευτικοί έως και πνευματώδεις καιη ελαφριά μυρωδιά που ανάδιναν ένα άρωμα από πούρακαι μπράντι έκανε τον κόσμο να μοιάζει νοικοκυρεμένοςκαι πλούσιος είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους αλλάδε φαίνονταν ανέντιμοι και διέθεταν ή έδιναν την εντύπω-ση ότι διαθέτουν μια ισχυρή αίσθηση δημόσιου καθήκο-ντος Έπαιρναν τις απολαύσεις τους πολύ στα σοβαρά(κρασί φαγητό ψάρεμα μπριτζ κτλ) και προφανώς είχανλάβει μέρος σrsquo έναν άκρως ενδιαφέροντα πόλεμο Θυμό-μουν κάποια χριστούγεννα των παιδικών μου χρόνων πουένας δυο τέτοιοι κύριοι είχαν χαρτζιλικώσει εμένα και τηναδελφή μου μrsquo ένα χαρτονόμισμα των δέκα σελινίων Γιατί

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 30 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 30

να μην κυβερνάνε τέτοιοι άντρες τον κόσμο Η ανθρωπότη-τα είχε γνωρίσει πολύ χειρότερους απrsquo αυτούς

Ο Κάννινγκ είχε ελαφρώς υπεροπτική συμπεριφορά αλ-λά την κατέστελλε ndash ίσως για να τη συνταιριάξει με τη με-τριοπάθεια των δημόσιων ρόλων του Πρόσεξα τα κυματι-στά μαλλιά με την τέλεια χωρίστρα τα υγρά σαρκώδη χεί-λη κι ένα μικρό λακκάκι στο κέντρο του σαγονιού του πουμου φάνηκε αξιολάτρευτο επειδή μπόρεσα να διακρίνωακόμη και με τόσο λίγο φως ότι του δημιουργούσε κάποιεςδυσκολίες στο ξύρισμα ατίθασες μαύρες τριχούλες ξέφευ-γαν από το κάθετο αυλάκι του δέρματος Ήταν ωραίοςάντρας

Όταν ξεμπερδέψαμε με τις συστάσεις ο Κάννινγκ μουέκανε μερικές προσωπικές ερωτήσεις Ήταν ευγενικές καιεν πολλοίς ακίνδυνες ndash για το πτυχίο μου το νιούναμ τονκοσμήτορα που ήταν καλός του φίλος τη γενέτειρά μουτον καθεδρικό ναό Ο Τζέρεμυ παρενέβη ξεφουρνίζονταςκάποιο κουτσομπολιό αλλά ο Κάννινγκ τον διέκοψε για νατον ευχαριστήσει που του είχε δείξει τα τρία τελευταία άρ-θρα μου στο Quis

στράφηκε πάλι προς το μέρος μου laquoεξαιρετικά καλά κομμάτια Έχετε ταλέντο αγαπητή

μου σκοπεύετε να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφίαraquoΤο Quis ήταν μια φοιτητική φυλλάδα δεν προοριζόταν

για σοβαρά μάτια ευχαριστήθηκα πολύ από τον έπαινοόμως παρήμουν νέα για να γνωρίζω πώς αποδέχεται κανείςμια φιλοφρόνηση μουρμούρισα κάτι σεμνό αλλά ακού-στηκε απορριπτικό ύστερα προσπάθησα αδέξια να διορ-θώσω τα πράγματα και τα έκανα χειρότερα Ο καθηγητής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 31 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 31

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

τιά το περιεχόμενο μιας ολόκληρης παραγράφου αν όχιμιας ολόκληρης σελίδας αρκούσε να είμαι χαλαρήmiddot νrsquo αφή-νω τα μάτια και τη σκέψη μου να απλώνονται στο κείμενοσαν κερί ώστε να εντυπώνεται πάνω τους ολόφρεσκη η σε-λίδα Προς μεγάλο εκνευρισμό όσων βρίσκονταν γύρω μουγύριζα σελίδα κάθε λίγα δευτερόλεπτα μrsquo ένα ανυπόμονοτσάκισμα του καρπού Οι ανάγκες μου ήταν απλές Δε μεπολυαπασχολούσε το θέμα ή οι εύστοχες φράσεις και πη-δούσα τις εκλεπτυσμένες περιγραφές του καιρού των το-πίων ή των εσωτερικών χώρων Ήθελα χαρακτήρες πειστι-κούς και ήθελα ο συγγραφέας να μου εξάπτει την περιέρ-γεια για το τι επρόκειτο να τους συμβεί Γενικά προτιμού-σα ήρωες που ενέδιδαν ή αποτύγχαναν στον έρωτα αλλάδε με πείραζε και τόσο αν δοκίμαζαν τις δυνάμεις τους καισε κάτι άλλο Θα το παραδεχτώ ήταν άξεστο ό μως μουάρεσε όταν κάποιος έλεγε laquoΠαντρέψου μεraquo λίγο πριν απότο τέλος μυθιστορήματα χωρίς γυναικείους χαρακτήρεςήταν μια άψυχη έρημος Δεν είχα σε μεγάλη υπόληψη τονΚόνραντ τα περισσότερα διηγήματα του Κίπλινγκ ή τουχέμινγουεϋ δεν τα συζητούσα καν Ούτε με εντυπωσίαζε ηφήμη ή η αναγνώριση ενός συγγραφέα Διάβαζα ότι έπεφτεστα χέρια μου Φτηνά ρομάντζα μεγάλη λογοτεχνία καιοτιδήποτε άλλο ενδιάμεσα ndash και σε όλα επιφύλασσα τηνίδια πάνω κάτω μεταχείριση

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 20 bull

δημοσιεύεται σε συνέχειες το 1875 εκτυλίσσεται σε 100 κεφάλαια καιστηλιτεύει την απληστία και την ανεντιμότητα που επικρατούσαν στηνοικονομική πολιτική ηθική και πνευματική ζωή της βικτοριανής περιό-δου

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 20

Ποιο διάσημο μυθιστόρημα αρχίζει με την εξής ζουμερήφράση laquoΗ θερμοκρασία είχε αγγίξει τους ενενήντα βαθ-μούς τη μέρα που έφτασεraquo Δεν έχει πολύ νεύρο Δεν ξέ-ρετε Οι φίλες μου από το νιούναμ που σπούδαζαν αγγλικήφιλολογία ξεκαρδίστηκαν όταν τους είπα ότι Η κοιλάδα μετις κούκλες ήταν εξίσου καλή με τα έργα της Τζέιν ΌστενΓελάγανε και με δουλεύανε για μήνες Και δεν είχαν δια-βάσει ούτε αράδα από το βιβλίο της σούζαν6 σκασίλα μουΠοιος ενδιαφερόταν για τις αδιαμόρφωτες απόψεις μιαςαποτυχημένης μαθηματικού Ούτε εγώ ούτε οι φίλες μουΤουλάχιστον ήμουν ελεύθερη

Η αναφορά στις φοιτητικές μου αναγνωστικές συνήθειεςδεν αποτελεί παρέκβαση εκείνα τα βιβλία προετοίμασαντην καριέρα μου στις μυστικές υπηρεσίες Την τελευταίαχρονιά των σπουδών μου η φίλη μου ρόνα Κεμπ εξέδωσεένα εβδομαδιαίο περιοδικό με τον τίτλο Quis Δεκάδεςέντυπα αυτού του τύπου ανέτειλλαν και έδυαν κάθε τόσοαλλά το δικό της ήταν μπροστά από την εποχή του γιατίσυνδύαζε υψηλή κουλτούρα και χαμηλού επιπέδου ενδια-φέροντα Ποίηση και μουσική ποπ πολιτική θεωρία καικουτσομπολιό κουαρτέτα εγχόρδων και φοιτητική μόδανουβέλ βαγκ και ποδόσφαιρο Δέκα χρόνια αργότερα η

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 21 bull

6 Η κοιλάδα με τις κούκλες είναι διάσημο roman a clef της αμερι-κανίδας Τζάκλιν σούζαν με ηρωίδες τρεις φίλες που προσπαθούν νακερδίσουν μια θέση στον λαμπερό κόσμο του θεάματος αλλά ανακαλύ-πτουν τη ζοφερή του πλευρά και οδηγούνται στην αυτοκαταστροφή Τομυθιστόρημα κυκλοφόρησε το 1966 εκτοξεύτηκε στην κορυφή των μπεστσέλερ (30 εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο) και την επόμενηχρονιά έγινε ταινία από τον μαρκ ρόμπσον

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 21

φόρμουλα είχε επεκταθεί παντού Η ρόνα μπορεί να μηντην είχε επινοήσει ήταν όμως ανάμεσα στους πρώτους πουείχαν διαβλέψει τα θέλγητρά της μεταπήδησε στο Vogueπερνώντας πρώτα από το TLS και στη συνέχεια ακολούθη-σε μια πυρετώδη πορεία όλο σκαμπανεβάσματα ανοίγο-ντας καινούρια περιοδικά στο μανχάταν και στο ρίο Τοδιπλό ερωτηματικό σrsquo αυτόν τον πρώτο της τίτλο ήταν μιακαινοτομία που μας εξασφάλισε την κυκλοφορία έντεκατευχών Θυμόταν την περίοδο που είχα σαγηνευτεί με τησούζαν και μου ζήτησε να γράφω μια τακτική στήλη με τί -τλο laquoΤι διάβασα την προηγούμενη εβδομάδαraquo Η μόνηυπόδειξη ήταν να είμαι laquoκουβεντιαστή και παμφάγοςraquoεύκολο εγραφα όπως μιλούσα κατά κύριο λόγο συνοψί-ζοντας την υπόθεση των βιβλίων που μόλις είχα καταβρο-χθίσει και συνειδητά αυτοπαρωδούμενη αναδείκνυα τηνεκάστοτε ετυμηγορία μου με μια σειρά από θαυμαστικάΟ ανάλαφρος παρηχητικός μου τόνος είχε απήχηση Κάναδυο φορές με είχαν πλησιάσει άγνωστοι στον δρόμο για ναμου το πουν ακόμη και ο σαχλός καθηγητής μου των μα-θηματικών έκανε μια κολακευτική παρατήρηση Ήταν η μό-νη γεύση που πήρα στο Κέμπριτζ από εκείνο το γλυκό καιμεθυστικό ελιξίριο τη φοιτητική φήμη

είχα γράψει καμιά δεκαριά αυτάρεσκα κείμενα ότανκάτι στράβωσε Όπως πολλοί συγγραφείς που καβαλάνε τοκαλάμι με την πρώτη μικρή τους επιτυχία άρχισα να παίρ-νω τον εαυτό μου υπερβολικά στα σοβαρά Ήμουν ένα κο-ρίτσι με πηγαίες προτιμήσεις το μυαλό μου ένας άγραφοςχάρτης έτοιμο να κατακτηθεί Περίμενα όπως έλεγαν κά-ποια από τα μυθιστορήματα που διάβαζα τον κύριο Τέλειο

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 22 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 22

να εμφανιστεί και να με κατακυριεύσει Ο δικός μου κύριοςΤέλειος ήταν ένας βλοσυρός ρώσος ανακάλυψα έναν δη-μιουργό και μια θεματική και μετατράπηκα σε παθιασμένοθιασώτη τους Ξαφνικά είχα και αντικείμενο και αποστολήνα πείσω Άρχισα να επιτρέπω στον εαυτό μου πολύωραχτενίσματα των κειμένων μου αντί να γράφω απευθείαςότι σκεφτόμουν στο χαρτί έκανα πρώτα και δεύτερα σχε-διάσματα Κατά την ταπεινή μου γνώμη η στήλη μου είχεαποκτήσει ζωτικό δημόσιο ρόλο Ξυπνούσα μέσα στη νύχταγια να διαγράψω ολόκληρες παραγράφους και να σχεδιά-σω τόξα και μπαλονάκια στα περιθώρια της σελίδας είχαπάρει ένα σπουδαίο μονοπάτι Ήξερα ότι η δημοτικότητάμου θα ξέφτιζε αλλά δε με ενδιέφερε Το ξέφτισμα επιβε-βαίωνε τον σκοπό μου ήταν το ηρωικό τίμημα που ήξεραότι έπρεπε να πληρώσω Ως τώρα με διάβαζαν οι λάθος άν-θρωποι Όταν η ρόνα διαμαρτυρήθηκε αδιαφόρησα Γιατην ακρίβεια αισθάνθηκα δικαιωμένη laquoαυτό το πράμα δενείναι και τόσο κουβεντιαστόraquo είπε ψυχρά ένα απόγευμαστο τεϊοποτείο Copper Kettle ενώ μου ξανάδινε πίσω το χει-ρόγραφό μου laquoΔεν ήταν αυτή η συμφωνία μαςraquo είχε δί-κιο Το κέφι και τα θαυμαστικά μου είχαν εξανεμιστεί οθυμός και η αίσθηση του επείγοντος είχαν στενέψει τα εν-διαφέροντά μου και είχαν καταστρέψει το ύφος μου

Η παρακμή μου ξεκίνησε εκείνα τα πενήντα λεπτά πουπέρασα αγκαλιά με το Μια μέρα από τη ζωή του ΙβάνΝτενίσοβιτς στη νέα μετάφραση του Γκίλλον Άιτκεν Τοάρχισα αμέσως μόλις τελείωσα το Octopussy του Ίαν Φλέ-μινγκ Η μετάβαση ήταν απότομη Δεν ήξερα τίποτα για τασοβιετικά στρατόπεδα εργασίας και δεν είχα ακούσει ποτέ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 23 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 23

μου τη λέξη laquoγκουλάγκraquo μεγαλώνοντας στον περίβολοενός καθεδρικού ναού τι μπορούσα να γνωρίζω για τοναπάνθρωπο παραλογισμό του κομουνισμού ή για το πώςγενναίοι άντρες και γυναίκες έγκλειστοι σε ζοφερές καιαπόμακρες σωφρονιστικές αποικίες μέρα με τη μέρα εξα-θλιώνονταν τόσο ώστε να φτάνουν να μη σκέφτονται πιατίποτα πέρα από την επιβίωσή τους εκατοντάδες χιλιάδεςεκτοπισμένοι στους ερημότοπους της σιβηρίας επειδή πο-λέμησαν για την πατρίδα τους σε μια ξένη χώρα επειδήυπήρξαν αιχμάλωτοι πολέμου επειδή εκνεύρισαν έναν κομ-ματικό αξιωματούχο επειδή ήταν κυβερνητικοί αξιωματού-χοι επειδή φορούσαν γυαλιά επειδή ήταν εβραίοι ομοφυ-λόφιλοι αγρότες που είχαν στην κατοχή τους μια αγελάδαποιητές Ποιος θα μιλούσε γιrsquo αυτό το χαμένο κομμάτι τηςανθρωπότητας Ποτέ στο παρελθόν δε με είχε απασχολήσειη πολιτική Δεν ήξερα τίποτα για τους αγώνες και τις δια-ψεύσεις της παλιότερης γενιάς Δεν είχα ιδέα περί laquoαρι-στερής αντιπολίτευσηςraquo Πέρα από το σχολείο η εκπαίδευ-σή μου περιοριζόταν σε λίγα επιπλέον μαθηματικά και σεστοίβες από μυθιστορήματα τσέπης Ήμουν αδαής και ηαγανάκτησή μου ήταν ηθικής τάξεως Δε χρησιμο ποιούσαούτε είχα ακούσει ποτέ τον όρο laquoολοκληρωτισμόςraquo Ίσωςκαι να νόμιζα ότι είχε κάποια σχέση με το να αρνείσαι έναποτό Καθώς αρχειοθετούσα ανταποκρίσεις από ένα άγνω-στο και μυστηριώδες μέτωπο πίστευα ότι έβλεπα πίσωαπό ένα πέπλο ότι διάνοιγα νέα πεδία

μέσα σε μια βδομάδα διάβασα τον Πρώτο Κύκλο τουσολτζενίτσιν Ο τίτλος προερχόταν από τον Δάντη Ο πρώ-τος του κύκλος της κόλασης επιφυλασσόταν στους αρ -

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 24 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 24

χαίους Έλληνες φιλοσόφους και συνίστατο απrsquo ότι φαίνε-ται σε έναν ευχάριστο περίφρακτο κήπο περιβαλλόμενοαπό κολασμένη οδύνη έναν κήπο από τον οποίο η απόδρα-ση και η πρόσβαση στον παράδεισο ήταν απαγορευμένεςΈκανα το λάθος του παθιασμένου θιασώτη να υποθέσω ότιοι πάντες συμμερίζονταν την πρότερη άγνοιά μου Η στήλημου μετατράπηκε σε φιλιππικό Δε γνώριζε λοιπόν το αυ-τάρεσκο Κέμπριτζ τι είχε συμβεί τι εξακολουθούσε νασυμβαίνει τρεις χιλιάδες μίλια προς ανατολάς Δεν είχεπροσέξει τι πλήγμα κατάφερε στο ανθρώπινο πνεύμα αυτήη αποτυχημένη ουτοπία με τις ουρές στα μπακάλικα ταφρικτά ρούχα και την απαγόρευση των ταξιδιών Τι έπρεπενα γίνει

Το Quis ανέχθηκε τον αντικομουνισμό μου επί τέσσε-ρις εβδομάδες Τα ενδιαφέροντά μου διευρύνθηκαν συμπε-ριλαμβάνοντας το Μηδέν και το Άπειρο του Κέσλερ τηνΕπικίνδυνη στροφή του ναμπόκοφ κι εκείνη την υπέροχηπραγματεία του μίλος Το αιχμάλωτο πνεύμα επιπλέονήμουν ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο που κατανόησε το1984 του Τζορτζ Όργουελ Όμως η καρδιά μου ήταν για πά-ντα δοσμένη στην πρώτη μου αγάπη τον αλεξάντρ Το μέ-τωπο που καμπύλωνε σαν τρούλος ορθόδοξης εκκλησιάς ησφηνοειδής γενειάδα του που θύμιζε επαρχιώτη πάστορατο βλοσυρό εξαιτίας του γκουλάγκ μεγαλείο του η πει-σματική του ανοσία στους πολιτικούς Ούτε οι θρησκευτι-κές του πεποιθήσεις κατάφεραν να με πτοήσουν Τον συγ-χώρησα όταν είπε ότι ο άνθρωπος είχε ξεχάσει τον Θεόαφού θεός ήταν Εκείνος Ποιος μπορούσε να τον συναγω-νιστεί Ποιος μπορούσε να του αρνηθεί το βραβείο νόμπελ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 25 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 25

με το βλέμμα προσηλωμένο στη φωτογραφία του ένιωθατη σφοδρή επιθυμία να γίνω ερωμένη του Θα τον υπηρε-τούσα όπως η μητέρα μου τον πατέρα μου να διπλώνω τιςκάλτσες του μα εγώ θα γονάτιζα να του πλύνω τα πόδιαΚαι μάλιστα με τη γλώσσα μου

εκείνη την εποχή οι πολιτικοί της Δύσης και τα κύριαάρθρα των περισσότερων εφημερίδων ασχολούνταν αστα-μάτητα με τη φαυλότητα του σοβιετικού συστήματος Τοπράγμα είχε καταντήσει ρουτίνα ndash και για τους πολιτικο-ποιημένους φοιτητές ενοχλητικό αν η CIA ήταν εναντίοντου κομουνισμού δεν μπορεί κάτι καλό θα είχε αυτό τοσύστημα μια μερίδα του εργατικού Κόμματος ακόμηάναβε λαμπάδες στα προχωρημένα πια σε ηλικία κτήνη τουΚρεμλίνου με τα τετράγωνα πιγούνια και τα αποκρουστικάσχέδιά τους ακόμη τραγουδούσε τη Διεθνή στο ετήσιο συ-νέδριο του κόμματος ακόμη έστελνε φοιτητές στην εσσΔσε ανταλλαγές καλής θελήσεως στα χρόνια του ΨυχρούΠολέμου και της διπολικής σκέψης θεωρείτο ανάρμοστο νασυμφωνείς ως προς το θέμα της σοβιετικής Ένωσης με έναναμερικανό πρόεδρο που είχε εξαπολύσει τα στρατεύματάτου στο Βιετνάμ Όμως στο ραντεβού μας για τσάι στοCopper Kettle η ρόνα ήδη από τότε ιδιαίτερα εκλεπτυσμέ-νη αρωματισμένη και ακριβής είπε ότι δεν ήταν η πολιτικήαντίληψη της στήλης μου εκείνο που την ενοχλούσε Το ατό-πημά μου ήταν ότι είχα παραγίνει σοβαρή Το επόμενο τεύ-χος του περιοδικού δε θα είχε τη ρουμπρίκα μου Ο χώροςμου είχε παραχωρηθεί σε μια συνέντευξη με το συγκρότημαIncredible String Band Ύστερα το Quis έκλεισε

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 26 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 26

Λίγες μέρες μετά την απόλυσή μου μπήκα στη φάση τηςΚολέτ η οποία και με απορρόφησε επί μήνες επιπλέονμε απασχολούσαν και άλλες πιο επείγουσες έγνοιες Οιεξετάσεις απείχαν μόνο μερικές εβδομάδες και στο μεταξύείχα καινούριο αγόρι έναν ιστορικό ονόματι Τζέρεμυ μοτΤο στιλ του θύμιζε παλιότερες εποχές ψηλολέλεκας μεμεγάλη μύτη και ιδιαίτερα τονισμένο μήλο του αδάμΉταν ατημέλητος ευφυής χωρίς να το επιδεικνύει εξαιρε-τικά ευγενικός είχα προσέξει μερικούς σαν κι αυτόν ναπεριφέρονται στα κολέγια Όλοι έμοιαζαν σαν να κατάγο-νταν από την ίδια οικογένεια και σαν να είχαν αποφοιτήσειαπό α κριβά ιδιωτικά σχολεία στον βορρά της αγγλίαςόπου τους διένειμαν τα ίδια ακριβώς ρούχα Ήταν οι τε-λευταίοι άντρες στον κόσμο που φορούσαν ακόμη τουίντσακάκια μάρκας Harris με δερμάτινα μπαλώματα στουςαγκώνες και ρέλι στις μανσέτες Έμαθα αν και όχι απότον Τζέρεμυ ότι είχε εξασφαλισμένο το άριστα και ότι είχεήδη δημο σιεύσει το πρώτο του άρθρο σrsquo ένα επιστημονικόπεριοδικό που ειδικευόταν στη μελέτη του δέκατου έκτουαιώνα

αποδείχτηκε τρυφερός και διακριτικός εραστής παράτο οικτρό προτεταμένο αιχμηρό ηβικό του οστό που τηνπρώτη φορά με πόνεσε ανυπόφορα ζήτησε συγγνώμη γιrsquoαυτό λες και αναφερόταν σrsquo έναν τρελό αλλά μακρινό συγ-γενή μrsquo αυτό θέλω να πω ότι δεν ντρεπόταν και τόσο γιατα κόκαλα της λεκάνης του Διευθετήσαμε το ζήτημα κάνο-ντας έρωτα με μια διπλωμένη πετσέτα ανάμεσά μας μιαλύση που διαισθάνθηκα ότι την είχε επιστρατεύσει συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 27 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 27

στο παρελθόν Ήταν πραγματικά περιποιητικός και πεπει-ραμένος και μπορούσε να συνεχίζει απτόητος όσο ήθελα κιακόμη παραπάνω ώσπου πια δεν άντεχα άλλο Ωστόσο οιδικοί του οργασμοί παρά τις προσπάθειές μου μου ξεγλι-στρούσαν κι άρχισα να υποπτεύομαι ότι υπήρχε κάτι πουθα ήθελε να πω ή να κάνω Όμως δε μου το αποκάλυπτεΉ μάλλον επέμενε ότι δεν υπήρχε τίποτα να μου πει Δεντον πίστευα Ήθελα να έχει μια μυστική επαίσχυντη επιθυ-μία την οποία να μπορούσα να ικανοποιήσω μονάχα εγώΉθελα να κατακτήσω ολοκληρωτικά αυτόν τον επιβλητικόευγενικό άντρα Ήθελε να με μαστιγώνει στον πισινό ή μή-πως προτιμούσε να τον μαστιγώνω εγώ μήπως ήθελε ναδοκιμάσει τα εσώρουχά μου αυτό το μυστήριο μου είχε γί-νει έμμονη ιδέα όταν βρισκόμουν μακριά του και γινότανολοένα και πιο δύσκολο να πάψω να τον σκέφτομαι ότανυποτίθεται ότι έπρεπε να συγκεντρωθώ στα μαθηματικάΗ Κολέτ ήταν η διαφυγή μου

Ένα απόγευμα στις αρχές απριλίου μετά από μια συ-νεύρεση με τη συνεπικουρία της διπλωμένης πετσέτας στοδωμάτιο του Τζέρεμυ διασχίζαμε τον δρόμο κοντά στο πα-λιό Corn Exchange7 εγώ μέσα σε μια παραζάλη ικανοποίη -σης και κάποιου σχετικού πόνου από έναν μυ που είχετραβηχτεί στη βάση της πλάτης μου και εκείνος ndash ε λοιπόνδεν ήμουν σίγουρη Καθώς βαδίζαμε πλάι πλάι αναρωτιό-μουν αν ήταν σωστό να ανακινήσω το ζήτημα για μια ακό-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 28 bull

7 Το Corn Exchange είναι χώρος συναυλιών στο Κέμπριτζ και κατάκαιρούς χρησιμοποιείται ως τόπος όπου δίνουν τις εξετάσεις τους οι φοι-τητές του πανεπιστημίου της πόλης

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 28

μη φορά Ήταν ευχάριστος το μπράτσο του τύλιγε βαρύτους ώμους μου και μου μιλούσε για την εργασία του σχε-τικά με την Έναστρη αίθουσα8 Ήμουν πεπεισμένη ότι δενείχε ικανοποιηθεί ndash το άκουγα στη σφιγμένη του φωνή τοέβλεπα στο νευρικό του βήμα Ήθελα να τον βοηθήσω καιήμουν ειλικρινά περίεργη Κι ακόμη με στενοχωρούσε ησκέψη ότι μπορεί να έφταιγα εγώ Τον ερέθιζα αυτό του-λάχιστον ήταν φανερό ίσως όμως να μη με επιθυμούσε αρ-κετά Προσπεράσαμε το Corn Exchange μέσα στο παγερόλυκόφως εκείνης της υγρής άνοιξης ενώ το μπράτσο τουεραστή μου με τύλιγε σαν γούνα αλεπούς Την ευτυχία μουσκίαζε ανεπαίσθητα το μυώδες φορτίο στους ώμους μουκαι κάπως πιο έντονα το αίνιγμα των επιθυμιών του Τζέ-ρεμυ

Ξαφνικά μέσα από ένα στενάκι ξεφύτρωσε μπροστάμας κάτω από το αμυδρό φως του δρόμου ο Τόνυ Κάν -νινγκ ο επόπτης καθηγητής ιστορίας του Τζέρεμυ Καθώςο φίλος μου έκανε τις συστάσεις ανταλλάξαμε χειραψία κιένιωσα πως εκείνος κράτησε το χέρι μου κάπως περισσό-τερο από το κανονικό Ήταν γύρω στα πενήντα ndashστην ηλι-κία περίπου του πατέρα μουndash και ήξερα γιrsquo αυτόν μόνοόσα μου είχε ήδη πει ο Τζέρεμυ Ήταν καθηγητής πρώην

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 29 bull

8 Λατινικά Camera Stellata Δικαστήριο με έδρα το Παλάτι του Γουε -σ τμίνστερ όπου και στεγάστηκε ως το 1641 Κατά τη διάρκεια της βα-σιλείας του ερρίκου Η του δικαστηρίου ηγείτο ο αρχιεπίσκοπος τουΓιορκ καρδινάλιος Γούλσι και ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ Τό-μας Κράνμερmiddot από τότε το Δικαστήριο της Έναστρης αίθουσας έγινε πο-λιτικό όπλο ενάντια στους αντιπάλους του ερρίκου των υπουργών καιτης Βουλής του

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 29

φίλος του υπουργού εσωτερικών ρέτζι μόντλινγκ ο οποίοςεκείνη τη μέρα είχε προσκληθεί να δειπνήσει στο κολέγιότου Οι δυο τους είχαν τσακωθεί ένα βράδυ αμφότεροι τύ-φλα στο μεθύσι με αφορμή την πολιτική τού επrsquo αόριστονπεριορισμού χωρίς διεξαγωγή δίκης που εφαρμοζόταν στηΒόρεια ιρλανδία Ο καθηγητής Κάννινγκ είχε διατελέσειπρόεδρος της επιτροπής αποκατάστασης των ιστορικώνχώρων της Βρετανίας ήταν μέλος διαφόρων συμβουλευτι-κών επιτροπών και του διοικητικού συμβουλίου του Βρε-τανικού μουσείου και είχε γράψει ένα βιβλίο που έχαιρεμεγάλης εκτίμησης με θέμα το συνέδριο της Βιέννης

ανήκε στο είδος των laquoκαλών καγαθώνraquo ένας τύπος πουμου ήταν αόριστα οικείος Άντρες σαν κι αυτόν έρχοντανπότε πότε στο σπίτι μας να επισκεφθούν τον επίσκοποεκείνη την εποχή ndashμόλις είχε εκπνεύσει η δεκαετία του εξή-νταndash ήταν φυσικά εξαιρετικά βαρετοί για όλους τους ει-κοσάρηδες όμως εμένα μάλλον μου άρεσαν Ήξεραν τοντρόπο να γίνονται γοητευτικοί έως και πνευματώδεις καιη ελαφριά μυρωδιά που ανάδιναν ένα άρωμα από πούρακαι μπράντι έκανε τον κόσμο να μοιάζει νοικοκυρεμένοςκαι πλούσιος είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους αλλάδε φαίνονταν ανέντιμοι και διέθεταν ή έδιναν την εντύπω-ση ότι διαθέτουν μια ισχυρή αίσθηση δημόσιου καθήκο-ντος Έπαιρναν τις απολαύσεις τους πολύ στα σοβαρά(κρασί φαγητό ψάρεμα μπριτζ κτλ) και προφανώς είχανλάβει μέρος σrsquo έναν άκρως ενδιαφέροντα πόλεμο Θυμό-μουν κάποια χριστούγεννα των παιδικών μου χρόνων πουένας δυο τέτοιοι κύριοι είχαν χαρτζιλικώσει εμένα και τηναδελφή μου μrsquo ένα χαρτονόμισμα των δέκα σελινίων Γιατί

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 30 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 30

να μην κυβερνάνε τέτοιοι άντρες τον κόσμο Η ανθρωπότη-τα είχε γνωρίσει πολύ χειρότερους απrsquo αυτούς

Ο Κάννινγκ είχε ελαφρώς υπεροπτική συμπεριφορά αλ-λά την κατέστελλε ndash ίσως για να τη συνταιριάξει με τη με-τριοπάθεια των δημόσιων ρόλων του Πρόσεξα τα κυματι-στά μαλλιά με την τέλεια χωρίστρα τα υγρά σαρκώδη χεί-λη κι ένα μικρό λακκάκι στο κέντρο του σαγονιού του πουμου φάνηκε αξιολάτρευτο επειδή μπόρεσα να διακρίνωακόμη και με τόσο λίγο φως ότι του δημιουργούσε κάποιεςδυσκολίες στο ξύρισμα ατίθασες μαύρες τριχούλες ξέφευ-γαν από το κάθετο αυλάκι του δέρματος Ήταν ωραίοςάντρας

Όταν ξεμπερδέψαμε με τις συστάσεις ο Κάννινγκ μουέκανε μερικές προσωπικές ερωτήσεις Ήταν ευγενικές καιεν πολλοίς ακίνδυνες ndash για το πτυχίο μου το νιούναμ τονκοσμήτορα που ήταν καλός του φίλος τη γενέτειρά μουτον καθεδρικό ναό Ο Τζέρεμυ παρενέβη ξεφουρνίζονταςκάποιο κουτσομπολιό αλλά ο Κάννινγκ τον διέκοψε για νατον ευχαριστήσει που του είχε δείξει τα τρία τελευταία άρ-θρα μου στο Quis

στράφηκε πάλι προς το μέρος μου laquoεξαιρετικά καλά κομμάτια Έχετε ταλέντο αγαπητή

μου σκοπεύετε να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφίαraquoΤο Quis ήταν μια φοιτητική φυλλάδα δεν προοριζόταν

για σοβαρά μάτια ευχαριστήθηκα πολύ από τον έπαινοόμως παρήμουν νέα για να γνωρίζω πώς αποδέχεται κανείςμια φιλοφρόνηση μουρμούρισα κάτι σεμνό αλλά ακού-στηκε απορριπτικό ύστερα προσπάθησα αδέξια να διορ-θώσω τα πράγματα και τα έκανα χειρότερα Ο καθηγητής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 31 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 31

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

Ποιο διάσημο μυθιστόρημα αρχίζει με την εξής ζουμερήφράση laquoΗ θερμοκρασία είχε αγγίξει τους ενενήντα βαθ-μούς τη μέρα που έφτασεraquo Δεν έχει πολύ νεύρο Δεν ξέ-ρετε Οι φίλες μου από το νιούναμ που σπούδαζαν αγγλικήφιλολογία ξεκαρδίστηκαν όταν τους είπα ότι Η κοιλάδα μετις κούκλες ήταν εξίσου καλή με τα έργα της Τζέιν ΌστενΓελάγανε και με δουλεύανε για μήνες Και δεν είχαν δια-βάσει ούτε αράδα από το βιβλίο της σούζαν6 σκασίλα μουΠοιος ενδιαφερόταν για τις αδιαμόρφωτες απόψεις μιαςαποτυχημένης μαθηματικού Ούτε εγώ ούτε οι φίλες μουΤουλάχιστον ήμουν ελεύθερη

Η αναφορά στις φοιτητικές μου αναγνωστικές συνήθειεςδεν αποτελεί παρέκβαση εκείνα τα βιβλία προετοίμασαντην καριέρα μου στις μυστικές υπηρεσίες Την τελευταίαχρονιά των σπουδών μου η φίλη μου ρόνα Κεμπ εξέδωσεένα εβδομαδιαίο περιοδικό με τον τίτλο Quis Δεκάδεςέντυπα αυτού του τύπου ανέτειλλαν και έδυαν κάθε τόσοαλλά το δικό της ήταν μπροστά από την εποχή του γιατίσυνδύαζε υψηλή κουλτούρα και χαμηλού επιπέδου ενδια-φέροντα Ποίηση και μουσική ποπ πολιτική θεωρία καικουτσομπολιό κουαρτέτα εγχόρδων και φοιτητική μόδανουβέλ βαγκ και ποδόσφαιρο Δέκα χρόνια αργότερα η

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 21 bull

6 Η κοιλάδα με τις κούκλες είναι διάσημο roman a clef της αμερι-κανίδας Τζάκλιν σούζαν με ηρωίδες τρεις φίλες που προσπαθούν νακερδίσουν μια θέση στον λαμπερό κόσμο του θεάματος αλλά ανακαλύ-πτουν τη ζοφερή του πλευρά και οδηγούνται στην αυτοκαταστροφή Τομυθιστόρημα κυκλοφόρησε το 1966 εκτοξεύτηκε στην κορυφή των μπεστσέλερ (30 εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο) και την επόμενηχρονιά έγινε ταινία από τον μαρκ ρόμπσον

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 21

φόρμουλα είχε επεκταθεί παντού Η ρόνα μπορεί να μηντην είχε επινοήσει ήταν όμως ανάμεσα στους πρώτους πουείχαν διαβλέψει τα θέλγητρά της μεταπήδησε στο Vogueπερνώντας πρώτα από το TLS και στη συνέχεια ακολούθη-σε μια πυρετώδη πορεία όλο σκαμπανεβάσματα ανοίγο-ντας καινούρια περιοδικά στο μανχάταν και στο ρίο Τοδιπλό ερωτηματικό σrsquo αυτόν τον πρώτο της τίτλο ήταν μιακαινοτομία που μας εξασφάλισε την κυκλοφορία έντεκατευχών Θυμόταν την περίοδο που είχα σαγηνευτεί με τησούζαν και μου ζήτησε να γράφω μια τακτική στήλη με τί -τλο laquoΤι διάβασα την προηγούμενη εβδομάδαraquo Η μόνηυπόδειξη ήταν να είμαι laquoκουβεντιαστή και παμφάγοςraquoεύκολο εγραφα όπως μιλούσα κατά κύριο λόγο συνοψί-ζοντας την υπόθεση των βιβλίων που μόλις είχα καταβρο-χθίσει και συνειδητά αυτοπαρωδούμενη αναδείκνυα τηνεκάστοτε ετυμηγορία μου με μια σειρά από θαυμαστικάΟ ανάλαφρος παρηχητικός μου τόνος είχε απήχηση Κάναδυο φορές με είχαν πλησιάσει άγνωστοι στον δρόμο για ναμου το πουν ακόμη και ο σαχλός καθηγητής μου των μα-θηματικών έκανε μια κολακευτική παρατήρηση Ήταν η μό-νη γεύση που πήρα στο Κέμπριτζ από εκείνο το γλυκό καιμεθυστικό ελιξίριο τη φοιτητική φήμη

είχα γράψει καμιά δεκαριά αυτάρεσκα κείμενα ότανκάτι στράβωσε Όπως πολλοί συγγραφείς που καβαλάνε τοκαλάμι με την πρώτη μικρή τους επιτυχία άρχισα να παίρ-νω τον εαυτό μου υπερβολικά στα σοβαρά Ήμουν ένα κο-ρίτσι με πηγαίες προτιμήσεις το μυαλό μου ένας άγραφοςχάρτης έτοιμο να κατακτηθεί Περίμενα όπως έλεγαν κά-ποια από τα μυθιστορήματα που διάβαζα τον κύριο Τέλειο

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 22 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 22

να εμφανιστεί και να με κατακυριεύσει Ο δικός μου κύριοςΤέλειος ήταν ένας βλοσυρός ρώσος ανακάλυψα έναν δη-μιουργό και μια θεματική και μετατράπηκα σε παθιασμένοθιασώτη τους Ξαφνικά είχα και αντικείμενο και αποστολήνα πείσω Άρχισα να επιτρέπω στον εαυτό μου πολύωραχτενίσματα των κειμένων μου αντί να γράφω απευθείαςότι σκεφτόμουν στο χαρτί έκανα πρώτα και δεύτερα σχε-διάσματα Κατά την ταπεινή μου γνώμη η στήλη μου είχεαποκτήσει ζωτικό δημόσιο ρόλο Ξυπνούσα μέσα στη νύχταγια να διαγράψω ολόκληρες παραγράφους και να σχεδιά-σω τόξα και μπαλονάκια στα περιθώρια της σελίδας είχαπάρει ένα σπουδαίο μονοπάτι Ήξερα ότι η δημοτικότητάμου θα ξέφτιζε αλλά δε με ενδιέφερε Το ξέφτισμα επιβε-βαίωνε τον σκοπό μου ήταν το ηρωικό τίμημα που ήξεραότι έπρεπε να πληρώσω Ως τώρα με διάβαζαν οι λάθος άν-θρωποι Όταν η ρόνα διαμαρτυρήθηκε αδιαφόρησα Γιατην ακρίβεια αισθάνθηκα δικαιωμένη laquoαυτό το πράμα δενείναι και τόσο κουβεντιαστόraquo είπε ψυχρά ένα απόγευμαστο τεϊοποτείο Copper Kettle ενώ μου ξανάδινε πίσω το χει-ρόγραφό μου laquoΔεν ήταν αυτή η συμφωνία μαςraquo είχε δί-κιο Το κέφι και τα θαυμαστικά μου είχαν εξανεμιστεί οθυμός και η αίσθηση του επείγοντος είχαν στενέψει τα εν-διαφέροντά μου και είχαν καταστρέψει το ύφος μου

Η παρακμή μου ξεκίνησε εκείνα τα πενήντα λεπτά πουπέρασα αγκαλιά με το Μια μέρα από τη ζωή του ΙβάνΝτενίσοβιτς στη νέα μετάφραση του Γκίλλον Άιτκεν Τοάρχισα αμέσως μόλις τελείωσα το Octopussy του Ίαν Φλέ-μινγκ Η μετάβαση ήταν απότομη Δεν ήξερα τίποτα για τασοβιετικά στρατόπεδα εργασίας και δεν είχα ακούσει ποτέ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 23 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 23

μου τη λέξη laquoγκουλάγκraquo μεγαλώνοντας στον περίβολοενός καθεδρικού ναού τι μπορούσα να γνωρίζω για τοναπάνθρωπο παραλογισμό του κομουνισμού ή για το πώςγενναίοι άντρες και γυναίκες έγκλειστοι σε ζοφερές καιαπόμακρες σωφρονιστικές αποικίες μέρα με τη μέρα εξα-θλιώνονταν τόσο ώστε να φτάνουν να μη σκέφτονται πιατίποτα πέρα από την επιβίωσή τους εκατοντάδες χιλιάδεςεκτοπισμένοι στους ερημότοπους της σιβηρίας επειδή πο-λέμησαν για την πατρίδα τους σε μια ξένη χώρα επειδήυπήρξαν αιχμάλωτοι πολέμου επειδή εκνεύρισαν έναν κομ-ματικό αξιωματούχο επειδή ήταν κυβερνητικοί αξιωματού-χοι επειδή φορούσαν γυαλιά επειδή ήταν εβραίοι ομοφυ-λόφιλοι αγρότες που είχαν στην κατοχή τους μια αγελάδαποιητές Ποιος θα μιλούσε γιrsquo αυτό το χαμένο κομμάτι τηςανθρωπότητας Ποτέ στο παρελθόν δε με είχε απασχολήσειη πολιτική Δεν ήξερα τίποτα για τους αγώνες και τις δια-ψεύσεις της παλιότερης γενιάς Δεν είχα ιδέα περί laquoαρι-στερής αντιπολίτευσηςraquo Πέρα από το σχολείο η εκπαίδευ-σή μου περιοριζόταν σε λίγα επιπλέον μαθηματικά και σεστοίβες από μυθιστορήματα τσέπης Ήμουν αδαής και ηαγανάκτησή μου ήταν ηθικής τάξεως Δε χρησιμο ποιούσαούτε είχα ακούσει ποτέ τον όρο laquoολοκληρωτισμόςraquo Ίσωςκαι να νόμιζα ότι είχε κάποια σχέση με το να αρνείσαι έναποτό Καθώς αρχειοθετούσα ανταποκρίσεις από ένα άγνω-στο και μυστηριώδες μέτωπο πίστευα ότι έβλεπα πίσωαπό ένα πέπλο ότι διάνοιγα νέα πεδία

μέσα σε μια βδομάδα διάβασα τον Πρώτο Κύκλο τουσολτζενίτσιν Ο τίτλος προερχόταν από τον Δάντη Ο πρώ-τος του κύκλος της κόλασης επιφυλασσόταν στους αρ -

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 24 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 24

χαίους Έλληνες φιλοσόφους και συνίστατο απrsquo ότι φαίνε-ται σε έναν ευχάριστο περίφρακτο κήπο περιβαλλόμενοαπό κολασμένη οδύνη έναν κήπο από τον οποίο η απόδρα-ση και η πρόσβαση στον παράδεισο ήταν απαγορευμένεςΈκανα το λάθος του παθιασμένου θιασώτη να υποθέσω ότιοι πάντες συμμερίζονταν την πρότερη άγνοιά μου Η στήλημου μετατράπηκε σε φιλιππικό Δε γνώριζε λοιπόν το αυ-τάρεσκο Κέμπριτζ τι είχε συμβεί τι εξακολουθούσε νασυμβαίνει τρεις χιλιάδες μίλια προς ανατολάς Δεν είχεπροσέξει τι πλήγμα κατάφερε στο ανθρώπινο πνεύμα αυτήη αποτυχημένη ουτοπία με τις ουρές στα μπακάλικα ταφρικτά ρούχα και την απαγόρευση των ταξιδιών Τι έπρεπενα γίνει

Το Quis ανέχθηκε τον αντικομουνισμό μου επί τέσσε-ρις εβδομάδες Τα ενδιαφέροντά μου διευρύνθηκαν συμπε-ριλαμβάνοντας το Μηδέν και το Άπειρο του Κέσλερ τηνΕπικίνδυνη στροφή του ναμπόκοφ κι εκείνη την υπέροχηπραγματεία του μίλος Το αιχμάλωτο πνεύμα επιπλέονήμουν ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο που κατανόησε το1984 του Τζορτζ Όργουελ Όμως η καρδιά μου ήταν για πά-ντα δοσμένη στην πρώτη μου αγάπη τον αλεξάντρ Το μέ-τωπο που καμπύλωνε σαν τρούλος ορθόδοξης εκκλησιάς ησφηνοειδής γενειάδα του που θύμιζε επαρχιώτη πάστορατο βλοσυρό εξαιτίας του γκουλάγκ μεγαλείο του η πει-σματική του ανοσία στους πολιτικούς Ούτε οι θρησκευτι-κές του πεποιθήσεις κατάφεραν να με πτοήσουν Τον συγ-χώρησα όταν είπε ότι ο άνθρωπος είχε ξεχάσει τον Θεόαφού θεός ήταν Εκείνος Ποιος μπορούσε να τον συναγω-νιστεί Ποιος μπορούσε να του αρνηθεί το βραβείο νόμπελ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 25 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 25

με το βλέμμα προσηλωμένο στη φωτογραφία του ένιωθατη σφοδρή επιθυμία να γίνω ερωμένη του Θα τον υπηρε-τούσα όπως η μητέρα μου τον πατέρα μου να διπλώνω τιςκάλτσες του μα εγώ θα γονάτιζα να του πλύνω τα πόδιαΚαι μάλιστα με τη γλώσσα μου

εκείνη την εποχή οι πολιτικοί της Δύσης και τα κύριαάρθρα των περισσότερων εφημερίδων ασχολούνταν αστα-μάτητα με τη φαυλότητα του σοβιετικού συστήματος Τοπράγμα είχε καταντήσει ρουτίνα ndash και για τους πολιτικο-ποιημένους φοιτητές ενοχλητικό αν η CIA ήταν εναντίοντου κομουνισμού δεν μπορεί κάτι καλό θα είχε αυτό τοσύστημα μια μερίδα του εργατικού Κόμματος ακόμηάναβε λαμπάδες στα προχωρημένα πια σε ηλικία κτήνη τουΚρεμλίνου με τα τετράγωνα πιγούνια και τα αποκρουστικάσχέδιά τους ακόμη τραγουδούσε τη Διεθνή στο ετήσιο συ-νέδριο του κόμματος ακόμη έστελνε φοιτητές στην εσσΔσε ανταλλαγές καλής θελήσεως στα χρόνια του ΨυχρούΠολέμου και της διπολικής σκέψης θεωρείτο ανάρμοστο νασυμφωνείς ως προς το θέμα της σοβιετικής Ένωσης με έναναμερικανό πρόεδρο που είχε εξαπολύσει τα στρατεύματάτου στο Βιετνάμ Όμως στο ραντεβού μας για τσάι στοCopper Kettle η ρόνα ήδη από τότε ιδιαίτερα εκλεπτυσμέ-νη αρωματισμένη και ακριβής είπε ότι δεν ήταν η πολιτικήαντίληψη της στήλης μου εκείνο που την ενοχλούσε Το ατό-πημά μου ήταν ότι είχα παραγίνει σοβαρή Το επόμενο τεύ-χος του περιοδικού δε θα είχε τη ρουμπρίκα μου Ο χώροςμου είχε παραχωρηθεί σε μια συνέντευξη με το συγκρότημαIncredible String Band Ύστερα το Quis έκλεισε

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 26 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 26

Λίγες μέρες μετά την απόλυσή μου μπήκα στη φάση τηςΚολέτ η οποία και με απορρόφησε επί μήνες επιπλέονμε απασχολούσαν και άλλες πιο επείγουσες έγνοιες Οιεξετάσεις απείχαν μόνο μερικές εβδομάδες και στο μεταξύείχα καινούριο αγόρι έναν ιστορικό ονόματι Τζέρεμυ μοτΤο στιλ του θύμιζε παλιότερες εποχές ψηλολέλεκας μεμεγάλη μύτη και ιδιαίτερα τονισμένο μήλο του αδάμΉταν ατημέλητος ευφυής χωρίς να το επιδεικνύει εξαιρε-τικά ευγενικός είχα προσέξει μερικούς σαν κι αυτόν ναπεριφέρονται στα κολέγια Όλοι έμοιαζαν σαν να κατάγο-νταν από την ίδια οικογένεια και σαν να είχαν αποφοιτήσειαπό α κριβά ιδιωτικά σχολεία στον βορρά της αγγλίαςόπου τους διένειμαν τα ίδια ακριβώς ρούχα Ήταν οι τε-λευταίοι άντρες στον κόσμο που φορούσαν ακόμη τουίντσακάκια μάρκας Harris με δερμάτινα μπαλώματα στουςαγκώνες και ρέλι στις μανσέτες Έμαθα αν και όχι απότον Τζέρεμυ ότι είχε εξασφαλισμένο το άριστα και ότι είχεήδη δημο σιεύσει το πρώτο του άρθρο σrsquo ένα επιστημονικόπεριοδικό που ειδικευόταν στη μελέτη του δέκατου έκτουαιώνα

αποδείχτηκε τρυφερός και διακριτικός εραστής παράτο οικτρό προτεταμένο αιχμηρό ηβικό του οστό που τηνπρώτη φορά με πόνεσε ανυπόφορα ζήτησε συγγνώμη γιrsquoαυτό λες και αναφερόταν σrsquo έναν τρελό αλλά μακρινό συγ-γενή μrsquo αυτό θέλω να πω ότι δεν ντρεπόταν και τόσο γιατα κόκαλα της λεκάνης του Διευθετήσαμε το ζήτημα κάνο-ντας έρωτα με μια διπλωμένη πετσέτα ανάμεσά μας μιαλύση που διαισθάνθηκα ότι την είχε επιστρατεύσει συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 27 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 27

στο παρελθόν Ήταν πραγματικά περιποιητικός και πεπει-ραμένος και μπορούσε να συνεχίζει απτόητος όσο ήθελα κιακόμη παραπάνω ώσπου πια δεν άντεχα άλλο Ωστόσο οιδικοί του οργασμοί παρά τις προσπάθειές μου μου ξεγλι-στρούσαν κι άρχισα να υποπτεύομαι ότι υπήρχε κάτι πουθα ήθελε να πω ή να κάνω Όμως δε μου το αποκάλυπτεΉ μάλλον επέμενε ότι δεν υπήρχε τίποτα να μου πει Δεντον πίστευα Ήθελα να έχει μια μυστική επαίσχυντη επιθυ-μία την οποία να μπορούσα να ικανοποιήσω μονάχα εγώΉθελα να κατακτήσω ολοκληρωτικά αυτόν τον επιβλητικόευγενικό άντρα Ήθελε να με μαστιγώνει στον πισινό ή μή-πως προτιμούσε να τον μαστιγώνω εγώ μήπως ήθελε ναδοκιμάσει τα εσώρουχά μου αυτό το μυστήριο μου είχε γί-νει έμμονη ιδέα όταν βρισκόμουν μακριά του και γινότανολοένα και πιο δύσκολο να πάψω να τον σκέφτομαι ότανυποτίθεται ότι έπρεπε να συγκεντρωθώ στα μαθηματικάΗ Κολέτ ήταν η διαφυγή μου

Ένα απόγευμα στις αρχές απριλίου μετά από μια συ-νεύρεση με τη συνεπικουρία της διπλωμένης πετσέτας στοδωμάτιο του Τζέρεμυ διασχίζαμε τον δρόμο κοντά στο πα-λιό Corn Exchange7 εγώ μέσα σε μια παραζάλη ικανοποίη -σης και κάποιου σχετικού πόνου από έναν μυ που είχετραβηχτεί στη βάση της πλάτης μου και εκείνος ndash ε λοιπόνδεν ήμουν σίγουρη Καθώς βαδίζαμε πλάι πλάι αναρωτιό-μουν αν ήταν σωστό να ανακινήσω το ζήτημα για μια ακό-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 28 bull

7 Το Corn Exchange είναι χώρος συναυλιών στο Κέμπριτζ και κατάκαιρούς χρησιμοποιείται ως τόπος όπου δίνουν τις εξετάσεις τους οι φοι-τητές του πανεπιστημίου της πόλης

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 28

μη φορά Ήταν ευχάριστος το μπράτσο του τύλιγε βαρύτους ώμους μου και μου μιλούσε για την εργασία του σχε-τικά με την Έναστρη αίθουσα8 Ήμουν πεπεισμένη ότι δενείχε ικανοποιηθεί ndash το άκουγα στη σφιγμένη του φωνή τοέβλεπα στο νευρικό του βήμα Ήθελα να τον βοηθήσω καιήμουν ειλικρινά περίεργη Κι ακόμη με στενοχωρούσε ησκέψη ότι μπορεί να έφταιγα εγώ Τον ερέθιζα αυτό του-λάχιστον ήταν φανερό ίσως όμως να μη με επιθυμούσε αρ-κετά Προσπεράσαμε το Corn Exchange μέσα στο παγερόλυκόφως εκείνης της υγρής άνοιξης ενώ το μπράτσο τουεραστή μου με τύλιγε σαν γούνα αλεπούς Την ευτυχία μουσκίαζε ανεπαίσθητα το μυώδες φορτίο στους ώμους μουκαι κάπως πιο έντονα το αίνιγμα των επιθυμιών του Τζέ-ρεμυ

Ξαφνικά μέσα από ένα στενάκι ξεφύτρωσε μπροστάμας κάτω από το αμυδρό φως του δρόμου ο Τόνυ Κάν -νινγκ ο επόπτης καθηγητής ιστορίας του Τζέρεμυ Καθώςο φίλος μου έκανε τις συστάσεις ανταλλάξαμε χειραψία κιένιωσα πως εκείνος κράτησε το χέρι μου κάπως περισσό-τερο από το κανονικό Ήταν γύρω στα πενήντα ndashστην ηλι-κία περίπου του πατέρα μουndash και ήξερα γιrsquo αυτόν μόνοόσα μου είχε ήδη πει ο Τζέρεμυ Ήταν καθηγητής πρώην

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 29 bull

8 Λατινικά Camera Stellata Δικαστήριο με έδρα το Παλάτι του Γουε -σ τμίνστερ όπου και στεγάστηκε ως το 1641 Κατά τη διάρκεια της βα-σιλείας του ερρίκου Η του δικαστηρίου ηγείτο ο αρχιεπίσκοπος τουΓιορκ καρδινάλιος Γούλσι και ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ Τό-μας Κράνμερmiddot από τότε το Δικαστήριο της Έναστρης αίθουσας έγινε πο-λιτικό όπλο ενάντια στους αντιπάλους του ερρίκου των υπουργών καιτης Βουλής του

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 29

φίλος του υπουργού εσωτερικών ρέτζι μόντλινγκ ο οποίοςεκείνη τη μέρα είχε προσκληθεί να δειπνήσει στο κολέγιότου Οι δυο τους είχαν τσακωθεί ένα βράδυ αμφότεροι τύ-φλα στο μεθύσι με αφορμή την πολιτική τού επrsquo αόριστονπεριορισμού χωρίς διεξαγωγή δίκης που εφαρμοζόταν στηΒόρεια ιρλανδία Ο καθηγητής Κάννινγκ είχε διατελέσειπρόεδρος της επιτροπής αποκατάστασης των ιστορικώνχώρων της Βρετανίας ήταν μέλος διαφόρων συμβουλευτι-κών επιτροπών και του διοικητικού συμβουλίου του Βρε-τανικού μουσείου και είχε γράψει ένα βιβλίο που έχαιρεμεγάλης εκτίμησης με θέμα το συνέδριο της Βιέννης

ανήκε στο είδος των laquoκαλών καγαθώνraquo ένας τύπος πουμου ήταν αόριστα οικείος Άντρες σαν κι αυτόν έρχοντανπότε πότε στο σπίτι μας να επισκεφθούν τον επίσκοποεκείνη την εποχή ndashμόλις είχε εκπνεύσει η δεκαετία του εξή-νταndash ήταν φυσικά εξαιρετικά βαρετοί για όλους τους ει-κοσάρηδες όμως εμένα μάλλον μου άρεσαν Ήξεραν τοντρόπο να γίνονται γοητευτικοί έως και πνευματώδεις καιη ελαφριά μυρωδιά που ανάδιναν ένα άρωμα από πούρακαι μπράντι έκανε τον κόσμο να μοιάζει νοικοκυρεμένοςκαι πλούσιος είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους αλλάδε φαίνονταν ανέντιμοι και διέθεταν ή έδιναν την εντύπω-ση ότι διαθέτουν μια ισχυρή αίσθηση δημόσιου καθήκο-ντος Έπαιρναν τις απολαύσεις τους πολύ στα σοβαρά(κρασί φαγητό ψάρεμα μπριτζ κτλ) και προφανώς είχανλάβει μέρος σrsquo έναν άκρως ενδιαφέροντα πόλεμο Θυμό-μουν κάποια χριστούγεννα των παιδικών μου χρόνων πουένας δυο τέτοιοι κύριοι είχαν χαρτζιλικώσει εμένα και τηναδελφή μου μrsquo ένα χαρτονόμισμα των δέκα σελινίων Γιατί

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 30 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 30

να μην κυβερνάνε τέτοιοι άντρες τον κόσμο Η ανθρωπότη-τα είχε γνωρίσει πολύ χειρότερους απrsquo αυτούς

Ο Κάννινγκ είχε ελαφρώς υπεροπτική συμπεριφορά αλ-λά την κατέστελλε ndash ίσως για να τη συνταιριάξει με τη με-τριοπάθεια των δημόσιων ρόλων του Πρόσεξα τα κυματι-στά μαλλιά με την τέλεια χωρίστρα τα υγρά σαρκώδη χεί-λη κι ένα μικρό λακκάκι στο κέντρο του σαγονιού του πουμου φάνηκε αξιολάτρευτο επειδή μπόρεσα να διακρίνωακόμη και με τόσο λίγο φως ότι του δημιουργούσε κάποιεςδυσκολίες στο ξύρισμα ατίθασες μαύρες τριχούλες ξέφευ-γαν από το κάθετο αυλάκι του δέρματος Ήταν ωραίοςάντρας

Όταν ξεμπερδέψαμε με τις συστάσεις ο Κάννινγκ μουέκανε μερικές προσωπικές ερωτήσεις Ήταν ευγενικές καιεν πολλοίς ακίνδυνες ndash για το πτυχίο μου το νιούναμ τονκοσμήτορα που ήταν καλός του φίλος τη γενέτειρά μουτον καθεδρικό ναό Ο Τζέρεμυ παρενέβη ξεφουρνίζονταςκάποιο κουτσομπολιό αλλά ο Κάννινγκ τον διέκοψε για νατον ευχαριστήσει που του είχε δείξει τα τρία τελευταία άρ-θρα μου στο Quis

στράφηκε πάλι προς το μέρος μου laquoεξαιρετικά καλά κομμάτια Έχετε ταλέντο αγαπητή

μου σκοπεύετε να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφίαraquoΤο Quis ήταν μια φοιτητική φυλλάδα δεν προοριζόταν

για σοβαρά μάτια ευχαριστήθηκα πολύ από τον έπαινοόμως παρήμουν νέα για να γνωρίζω πώς αποδέχεται κανείςμια φιλοφρόνηση μουρμούρισα κάτι σεμνό αλλά ακού-στηκε απορριπτικό ύστερα προσπάθησα αδέξια να διορ-θώσω τα πράγματα και τα έκανα χειρότερα Ο καθηγητής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 31 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 31

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

φόρμουλα είχε επεκταθεί παντού Η ρόνα μπορεί να μηντην είχε επινοήσει ήταν όμως ανάμεσα στους πρώτους πουείχαν διαβλέψει τα θέλγητρά της μεταπήδησε στο Vogueπερνώντας πρώτα από το TLS και στη συνέχεια ακολούθη-σε μια πυρετώδη πορεία όλο σκαμπανεβάσματα ανοίγο-ντας καινούρια περιοδικά στο μανχάταν και στο ρίο Τοδιπλό ερωτηματικό σrsquo αυτόν τον πρώτο της τίτλο ήταν μιακαινοτομία που μας εξασφάλισε την κυκλοφορία έντεκατευχών Θυμόταν την περίοδο που είχα σαγηνευτεί με τησούζαν και μου ζήτησε να γράφω μια τακτική στήλη με τί -τλο laquoΤι διάβασα την προηγούμενη εβδομάδαraquo Η μόνηυπόδειξη ήταν να είμαι laquoκουβεντιαστή και παμφάγοςraquoεύκολο εγραφα όπως μιλούσα κατά κύριο λόγο συνοψί-ζοντας την υπόθεση των βιβλίων που μόλις είχα καταβρο-χθίσει και συνειδητά αυτοπαρωδούμενη αναδείκνυα τηνεκάστοτε ετυμηγορία μου με μια σειρά από θαυμαστικάΟ ανάλαφρος παρηχητικός μου τόνος είχε απήχηση Κάναδυο φορές με είχαν πλησιάσει άγνωστοι στον δρόμο για ναμου το πουν ακόμη και ο σαχλός καθηγητής μου των μα-θηματικών έκανε μια κολακευτική παρατήρηση Ήταν η μό-νη γεύση που πήρα στο Κέμπριτζ από εκείνο το γλυκό καιμεθυστικό ελιξίριο τη φοιτητική φήμη

είχα γράψει καμιά δεκαριά αυτάρεσκα κείμενα ότανκάτι στράβωσε Όπως πολλοί συγγραφείς που καβαλάνε τοκαλάμι με την πρώτη μικρή τους επιτυχία άρχισα να παίρ-νω τον εαυτό μου υπερβολικά στα σοβαρά Ήμουν ένα κο-ρίτσι με πηγαίες προτιμήσεις το μυαλό μου ένας άγραφοςχάρτης έτοιμο να κατακτηθεί Περίμενα όπως έλεγαν κά-ποια από τα μυθιστορήματα που διάβαζα τον κύριο Τέλειο

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 22 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 22

να εμφανιστεί και να με κατακυριεύσει Ο δικός μου κύριοςΤέλειος ήταν ένας βλοσυρός ρώσος ανακάλυψα έναν δη-μιουργό και μια θεματική και μετατράπηκα σε παθιασμένοθιασώτη τους Ξαφνικά είχα και αντικείμενο και αποστολήνα πείσω Άρχισα να επιτρέπω στον εαυτό μου πολύωραχτενίσματα των κειμένων μου αντί να γράφω απευθείαςότι σκεφτόμουν στο χαρτί έκανα πρώτα και δεύτερα σχε-διάσματα Κατά την ταπεινή μου γνώμη η στήλη μου είχεαποκτήσει ζωτικό δημόσιο ρόλο Ξυπνούσα μέσα στη νύχταγια να διαγράψω ολόκληρες παραγράφους και να σχεδιά-σω τόξα και μπαλονάκια στα περιθώρια της σελίδας είχαπάρει ένα σπουδαίο μονοπάτι Ήξερα ότι η δημοτικότητάμου θα ξέφτιζε αλλά δε με ενδιέφερε Το ξέφτισμα επιβε-βαίωνε τον σκοπό μου ήταν το ηρωικό τίμημα που ήξεραότι έπρεπε να πληρώσω Ως τώρα με διάβαζαν οι λάθος άν-θρωποι Όταν η ρόνα διαμαρτυρήθηκε αδιαφόρησα Γιατην ακρίβεια αισθάνθηκα δικαιωμένη laquoαυτό το πράμα δενείναι και τόσο κουβεντιαστόraquo είπε ψυχρά ένα απόγευμαστο τεϊοποτείο Copper Kettle ενώ μου ξανάδινε πίσω το χει-ρόγραφό μου laquoΔεν ήταν αυτή η συμφωνία μαςraquo είχε δί-κιο Το κέφι και τα θαυμαστικά μου είχαν εξανεμιστεί οθυμός και η αίσθηση του επείγοντος είχαν στενέψει τα εν-διαφέροντά μου και είχαν καταστρέψει το ύφος μου

Η παρακμή μου ξεκίνησε εκείνα τα πενήντα λεπτά πουπέρασα αγκαλιά με το Μια μέρα από τη ζωή του ΙβάνΝτενίσοβιτς στη νέα μετάφραση του Γκίλλον Άιτκεν Τοάρχισα αμέσως μόλις τελείωσα το Octopussy του Ίαν Φλέ-μινγκ Η μετάβαση ήταν απότομη Δεν ήξερα τίποτα για τασοβιετικά στρατόπεδα εργασίας και δεν είχα ακούσει ποτέ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 23 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 23

μου τη λέξη laquoγκουλάγκraquo μεγαλώνοντας στον περίβολοενός καθεδρικού ναού τι μπορούσα να γνωρίζω για τοναπάνθρωπο παραλογισμό του κομουνισμού ή για το πώςγενναίοι άντρες και γυναίκες έγκλειστοι σε ζοφερές καιαπόμακρες σωφρονιστικές αποικίες μέρα με τη μέρα εξα-θλιώνονταν τόσο ώστε να φτάνουν να μη σκέφτονται πιατίποτα πέρα από την επιβίωσή τους εκατοντάδες χιλιάδεςεκτοπισμένοι στους ερημότοπους της σιβηρίας επειδή πο-λέμησαν για την πατρίδα τους σε μια ξένη χώρα επειδήυπήρξαν αιχμάλωτοι πολέμου επειδή εκνεύρισαν έναν κομ-ματικό αξιωματούχο επειδή ήταν κυβερνητικοί αξιωματού-χοι επειδή φορούσαν γυαλιά επειδή ήταν εβραίοι ομοφυ-λόφιλοι αγρότες που είχαν στην κατοχή τους μια αγελάδαποιητές Ποιος θα μιλούσε γιrsquo αυτό το χαμένο κομμάτι τηςανθρωπότητας Ποτέ στο παρελθόν δε με είχε απασχολήσειη πολιτική Δεν ήξερα τίποτα για τους αγώνες και τις δια-ψεύσεις της παλιότερης γενιάς Δεν είχα ιδέα περί laquoαρι-στερής αντιπολίτευσηςraquo Πέρα από το σχολείο η εκπαίδευ-σή μου περιοριζόταν σε λίγα επιπλέον μαθηματικά και σεστοίβες από μυθιστορήματα τσέπης Ήμουν αδαής και ηαγανάκτησή μου ήταν ηθικής τάξεως Δε χρησιμο ποιούσαούτε είχα ακούσει ποτέ τον όρο laquoολοκληρωτισμόςraquo Ίσωςκαι να νόμιζα ότι είχε κάποια σχέση με το να αρνείσαι έναποτό Καθώς αρχειοθετούσα ανταποκρίσεις από ένα άγνω-στο και μυστηριώδες μέτωπο πίστευα ότι έβλεπα πίσωαπό ένα πέπλο ότι διάνοιγα νέα πεδία

μέσα σε μια βδομάδα διάβασα τον Πρώτο Κύκλο τουσολτζενίτσιν Ο τίτλος προερχόταν από τον Δάντη Ο πρώ-τος του κύκλος της κόλασης επιφυλασσόταν στους αρ -

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 24 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 24

χαίους Έλληνες φιλοσόφους και συνίστατο απrsquo ότι φαίνε-ται σε έναν ευχάριστο περίφρακτο κήπο περιβαλλόμενοαπό κολασμένη οδύνη έναν κήπο από τον οποίο η απόδρα-ση και η πρόσβαση στον παράδεισο ήταν απαγορευμένεςΈκανα το λάθος του παθιασμένου θιασώτη να υποθέσω ότιοι πάντες συμμερίζονταν την πρότερη άγνοιά μου Η στήλημου μετατράπηκε σε φιλιππικό Δε γνώριζε λοιπόν το αυ-τάρεσκο Κέμπριτζ τι είχε συμβεί τι εξακολουθούσε νασυμβαίνει τρεις χιλιάδες μίλια προς ανατολάς Δεν είχεπροσέξει τι πλήγμα κατάφερε στο ανθρώπινο πνεύμα αυτήη αποτυχημένη ουτοπία με τις ουρές στα μπακάλικα ταφρικτά ρούχα και την απαγόρευση των ταξιδιών Τι έπρεπενα γίνει

Το Quis ανέχθηκε τον αντικομουνισμό μου επί τέσσε-ρις εβδομάδες Τα ενδιαφέροντά μου διευρύνθηκαν συμπε-ριλαμβάνοντας το Μηδέν και το Άπειρο του Κέσλερ τηνΕπικίνδυνη στροφή του ναμπόκοφ κι εκείνη την υπέροχηπραγματεία του μίλος Το αιχμάλωτο πνεύμα επιπλέονήμουν ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο που κατανόησε το1984 του Τζορτζ Όργουελ Όμως η καρδιά μου ήταν για πά-ντα δοσμένη στην πρώτη μου αγάπη τον αλεξάντρ Το μέ-τωπο που καμπύλωνε σαν τρούλος ορθόδοξης εκκλησιάς ησφηνοειδής γενειάδα του που θύμιζε επαρχιώτη πάστορατο βλοσυρό εξαιτίας του γκουλάγκ μεγαλείο του η πει-σματική του ανοσία στους πολιτικούς Ούτε οι θρησκευτι-κές του πεποιθήσεις κατάφεραν να με πτοήσουν Τον συγ-χώρησα όταν είπε ότι ο άνθρωπος είχε ξεχάσει τον Θεόαφού θεός ήταν Εκείνος Ποιος μπορούσε να τον συναγω-νιστεί Ποιος μπορούσε να του αρνηθεί το βραβείο νόμπελ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 25 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 25

με το βλέμμα προσηλωμένο στη φωτογραφία του ένιωθατη σφοδρή επιθυμία να γίνω ερωμένη του Θα τον υπηρε-τούσα όπως η μητέρα μου τον πατέρα μου να διπλώνω τιςκάλτσες του μα εγώ θα γονάτιζα να του πλύνω τα πόδιαΚαι μάλιστα με τη γλώσσα μου

εκείνη την εποχή οι πολιτικοί της Δύσης και τα κύριαάρθρα των περισσότερων εφημερίδων ασχολούνταν αστα-μάτητα με τη φαυλότητα του σοβιετικού συστήματος Τοπράγμα είχε καταντήσει ρουτίνα ndash και για τους πολιτικο-ποιημένους φοιτητές ενοχλητικό αν η CIA ήταν εναντίοντου κομουνισμού δεν μπορεί κάτι καλό θα είχε αυτό τοσύστημα μια μερίδα του εργατικού Κόμματος ακόμηάναβε λαμπάδες στα προχωρημένα πια σε ηλικία κτήνη τουΚρεμλίνου με τα τετράγωνα πιγούνια και τα αποκρουστικάσχέδιά τους ακόμη τραγουδούσε τη Διεθνή στο ετήσιο συ-νέδριο του κόμματος ακόμη έστελνε φοιτητές στην εσσΔσε ανταλλαγές καλής θελήσεως στα χρόνια του ΨυχρούΠολέμου και της διπολικής σκέψης θεωρείτο ανάρμοστο νασυμφωνείς ως προς το θέμα της σοβιετικής Ένωσης με έναναμερικανό πρόεδρο που είχε εξαπολύσει τα στρατεύματάτου στο Βιετνάμ Όμως στο ραντεβού μας για τσάι στοCopper Kettle η ρόνα ήδη από τότε ιδιαίτερα εκλεπτυσμέ-νη αρωματισμένη και ακριβής είπε ότι δεν ήταν η πολιτικήαντίληψη της στήλης μου εκείνο που την ενοχλούσε Το ατό-πημά μου ήταν ότι είχα παραγίνει σοβαρή Το επόμενο τεύ-χος του περιοδικού δε θα είχε τη ρουμπρίκα μου Ο χώροςμου είχε παραχωρηθεί σε μια συνέντευξη με το συγκρότημαIncredible String Band Ύστερα το Quis έκλεισε

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 26 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 26

Λίγες μέρες μετά την απόλυσή μου μπήκα στη φάση τηςΚολέτ η οποία και με απορρόφησε επί μήνες επιπλέονμε απασχολούσαν και άλλες πιο επείγουσες έγνοιες Οιεξετάσεις απείχαν μόνο μερικές εβδομάδες και στο μεταξύείχα καινούριο αγόρι έναν ιστορικό ονόματι Τζέρεμυ μοτΤο στιλ του θύμιζε παλιότερες εποχές ψηλολέλεκας μεμεγάλη μύτη και ιδιαίτερα τονισμένο μήλο του αδάμΉταν ατημέλητος ευφυής χωρίς να το επιδεικνύει εξαιρε-τικά ευγενικός είχα προσέξει μερικούς σαν κι αυτόν ναπεριφέρονται στα κολέγια Όλοι έμοιαζαν σαν να κατάγο-νταν από την ίδια οικογένεια και σαν να είχαν αποφοιτήσειαπό α κριβά ιδιωτικά σχολεία στον βορρά της αγγλίαςόπου τους διένειμαν τα ίδια ακριβώς ρούχα Ήταν οι τε-λευταίοι άντρες στον κόσμο που φορούσαν ακόμη τουίντσακάκια μάρκας Harris με δερμάτινα μπαλώματα στουςαγκώνες και ρέλι στις μανσέτες Έμαθα αν και όχι απότον Τζέρεμυ ότι είχε εξασφαλισμένο το άριστα και ότι είχεήδη δημο σιεύσει το πρώτο του άρθρο σrsquo ένα επιστημονικόπεριοδικό που ειδικευόταν στη μελέτη του δέκατου έκτουαιώνα

αποδείχτηκε τρυφερός και διακριτικός εραστής παράτο οικτρό προτεταμένο αιχμηρό ηβικό του οστό που τηνπρώτη φορά με πόνεσε ανυπόφορα ζήτησε συγγνώμη γιrsquoαυτό λες και αναφερόταν σrsquo έναν τρελό αλλά μακρινό συγ-γενή μrsquo αυτό θέλω να πω ότι δεν ντρεπόταν και τόσο γιατα κόκαλα της λεκάνης του Διευθετήσαμε το ζήτημα κάνο-ντας έρωτα με μια διπλωμένη πετσέτα ανάμεσά μας μιαλύση που διαισθάνθηκα ότι την είχε επιστρατεύσει συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 27 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 27

στο παρελθόν Ήταν πραγματικά περιποιητικός και πεπει-ραμένος και μπορούσε να συνεχίζει απτόητος όσο ήθελα κιακόμη παραπάνω ώσπου πια δεν άντεχα άλλο Ωστόσο οιδικοί του οργασμοί παρά τις προσπάθειές μου μου ξεγλι-στρούσαν κι άρχισα να υποπτεύομαι ότι υπήρχε κάτι πουθα ήθελε να πω ή να κάνω Όμως δε μου το αποκάλυπτεΉ μάλλον επέμενε ότι δεν υπήρχε τίποτα να μου πει Δεντον πίστευα Ήθελα να έχει μια μυστική επαίσχυντη επιθυ-μία την οποία να μπορούσα να ικανοποιήσω μονάχα εγώΉθελα να κατακτήσω ολοκληρωτικά αυτόν τον επιβλητικόευγενικό άντρα Ήθελε να με μαστιγώνει στον πισινό ή μή-πως προτιμούσε να τον μαστιγώνω εγώ μήπως ήθελε ναδοκιμάσει τα εσώρουχά μου αυτό το μυστήριο μου είχε γί-νει έμμονη ιδέα όταν βρισκόμουν μακριά του και γινότανολοένα και πιο δύσκολο να πάψω να τον σκέφτομαι ότανυποτίθεται ότι έπρεπε να συγκεντρωθώ στα μαθηματικάΗ Κολέτ ήταν η διαφυγή μου

Ένα απόγευμα στις αρχές απριλίου μετά από μια συ-νεύρεση με τη συνεπικουρία της διπλωμένης πετσέτας στοδωμάτιο του Τζέρεμυ διασχίζαμε τον δρόμο κοντά στο πα-λιό Corn Exchange7 εγώ μέσα σε μια παραζάλη ικανοποίη -σης και κάποιου σχετικού πόνου από έναν μυ που είχετραβηχτεί στη βάση της πλάτης μου και εκείνος ndash ε λοιπόνδεν ήμουν σίγουρη Καθώς βαδίζαμε πλάι πλάι αναρωτιό-μουν αν ήταν σωστό να ανακινήσω το ζήτημα για μια ακό-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 28 bull

7 Το Corn Exchange είναι χώρος συναυλιών στο Κέμπριτζ και κατάκαιρούς χρησιμοποιείται ως τόπος όπου δίνουν τις εξετάσεις τους οι φοι-τητές του πανεπιστημίου της πόλης

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 28

μη φορά Ήταν ευχάριστος το μπράτσο του τύλιγε βαρύτους ώμους μου και μου μιλούσε για την εργασία του σχε-τικά με την Έναστρη αίθουσα8 Ήμουν πεπεισμένη ότι δενείχε ικανοποιηθεί ndash το άκουγα στη σφιγμένη του φωνή τοέβλεπα στο νευρικό του βήμα Ήθελα να τον βοηθήσω καιήμουν ειλικρινά περίεργη Κι ακόμη με στενοχωρούσε ησκέψη ότι μπορεί να έφταιγα εγώ Τον ερέθιζα αυτό του-λάχιστον ήταν φανερό ίσως όμως να μη με επιθυμούσε αρ-κετά Προσπεράσαμε το Corn Exchange μέσα στο παγερόλυκόφως εκείνης της υγρής άνοιξης ενώ το μπράτσο τουεραστή μου με τύλιγε σαν γούνα αλεπούς Την ευτυχία μουσκίαζε ανεπαίσθητα το μυώδες φορτίο στους ώμους μουκαι κάπως πιο έντονα το αίνιγμα των επιθυμιών του Τζέ-ρεμυ

Ξαφνικά μέσα από ένα στενάκι ξεφύτρωσε μπροστάμας κάτω από το αμυδρό φως του δρόμου ο Τόνυ Κάν -νινγκ ο επόπτης καθηγητής ιστορίας του Τζέρεμυ Καθώςο φίλος μου έκανε τις συστάσεις ανταλλάξαμε χειραψία κιένιωσα πως εκείνος κράτησε το χέρι μου κάπως περισσό-τερο από το κανονικό Ήταν γύρω στα πενήντα ndashστην ηλι-κία περίπου του πατέρα μουndash και ήξερα γιrsquo αυτόν μόνοόσα μου είχε ήδη πει ο Τζέρεμυ Ήταν καθηγητής πρώην

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 29 bull

8 Λατινικά Camera Stellata Δικαστήριο με έδρα το Παλάτι του Γουε -σ τμίνστερ όπου και στεγάστηκε ως το 1641 Κατά τη διάρκεια της βα-σιλείας του ερρίκου Η του δικαστηρίου ηγείτο ο αρχιεπίσκοπος τουΓιορκ καρδινάλιος Γούλσι και ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ Τό-μας Κράνμερmiddot από τότε το Δικαστήριο της Έναστρης αίθουσας έγινε πο-λιτικό όπλο ενάντια στους αντιπάλους του ερρίκου των υπουργών καιτης Βουλής του

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 29

φίλος του υπουργού εσωτερικών ρέτζι μόντλινγκ ο οποίοςεκείνη τη μέρα είχε προσκληθεί να δειπνήσει στο κολέγιότου Οι δυο τους είχαν τσακωθεί ένα βράδυ αμφότεροι τύ-φλα στο μεθύσι με αφορμή την πολιτική τού επrsquo αόριστονπεριορισμού χωρίς διεξαγωγή δίκης που εφαρμοζόταν στηΒόρεια ιρλανδία Ο καθηγητής Κάννινγκ είχε διατελέσειπρόεδρος της επιτροπής αποκατάστασης των ιστορικώνχώρων της Βρετανίας ήταν μέλος διαφόρων συμβουλευτι-κών επιτροπών και του διοικητικού συμβουλίου του Βρε-τανικού μουσείου και είχε γράψει ένα βιβλίο που έχαιρεμεγάλης εκτίμησης με θέμα το συνέδριο της Βιέννης

ανήκε στο είδος των laquoκαλών καγαθώνraquo ένας τύπος πουμου ήταν αόριστα οικείος Άντρες σαν κι αυτόν έρχοντανπότε πότε στο σπίτι μας να επισκεφθούν τον επίσκοποεκείνη την εποχή ndashμόλις είχε εκπνεύσει η δεκαετία του εξή-νταndash ήταν φυσικά εξαιρετικά βαρετοί για όλους τους ει-κοσάρηδες όμως εμένα μάλλον μου άρεσαν Ήξεραν τοντρόπο να γίνονται γοητευτικοί έως και πνευματώδεις καιη ελαφριά μυρωδιά που ανάδιναν ένα άρωμα από πούρακαι μπράντι έκανε τον κόσμο να μοιάζει νοικοκυρεμένοςκαι πλούσιος είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους αλλάδε φαίνονταν ανέντιμοι και διέθεταν ή έδιναν την εντύπω-ση ότι διαθέτουν μια ισχυρή αίσθηση δημόσιου καθήκο-ντος Έπαιρναν τις απολαύσεις τους πολύ στα σοβαρά(κρασί φαγητό ψάρεμα μπριτζ κτλ) και προφανώς είχανλάβει μέρος σrsquo έναν άκρως ενδιαφέροντα πόλεμο Θυμό-μουν κάποια χριστούγεννα των παιδικών μου χρόνων πουένας δυο τέτοιοι κύριοι είχαν χαρτζιλικώσει εμένα και τηναδελφή μου μrsquo ένα χαρτονόμισμα των δέκα σελινίων Γιατί

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 30 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 30

να μην κυβερνάνε τέτοιοι άντρες τον κόσμο Η ανθρωπότη-τα είχε γνωρίσει πολύ χειρότερους απrsquo αυτούς

Ο Κάννινγκ είχε ελαφρώς υπεροπτική συμπεριφορά αλ-λά την κατέστελλε ndash ίσως για να τη συνταιριάξει με τη με-τριοπάθεια των δημόσιων ρόλων του Πρόσεξα τα κυματι-στά μαλλιά με την τέλεια χωρίστρα τα υγρά σαρκώδη χεί-λη κι ένα μικρό λακκάκι στο κέντρο του σαγονιού του πουμου φάνηκε αξιολάτρευτο επειδή μπόρεσα να διακρίνωακόμη και με τόσο λίγο φως ότι του δημιουργούσε κάποιεςδυσκολίες στο ξύρισμα ατίθασες μαύρες τριχούλες ξέφευ-γαν από το κάθετο αυλάκι του δέρματος Ήταν ωραίοςάντρας

Όταν ξεμπερδέψαμε με τις συστάσεις ο Κάννινγκ μουέκανε μερικές προσωπικές ερωτήσεις Ήταν ευγενικές καιεν πολλοίς ακίνδυνες ndash για το πτυχίο μου το νιούναμ τονκοσμήτορα που ήταν καλός του φίλος τη γενέτειρά μουτον καθεδρικό ναό Ο Τζέρεμυ παρενέβη ξεφουρνίζονταςκάποιο κουτσομπολιό αλλά ο Κάννινγκ τον διέκοψε για νατον ευχαριστήσει που του είχε δείξει τα τρία τελευταία άρ-θρα μου στο Quis

στράφηκε πάλι προς το μέρος μου laquoεξαιρετικά καλά κομμάτια Έχετε ταλέντο αγαπητή

μου σκοπεύετε να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφίαraquoΤο Quis ήταν μια φοιτητική φυλλάδα δεν προοριζόταν

για σοβαρά μάτια ευχαριστήθηκα πολύ από τον έπαινοόμως παρήμουν νέα για να γνωρίζω πώς αποδέχεται κανείςμια φιλοφρόνηση μουρμούρισα κάτι σεμνό αλλά ακού-στηκε απορριπτικό ύστερα προσπάθησα αδέξια να διορ-θώσω τα πράγματα και τα έκανα χειρότερα Ο καθηγητής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 31 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 31

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

να εμφανιστεί και να με κατακυριεύσει Ο δικός μου κύριοςΤέλειος ήταν ένας βλοσυρός ρώσος ανακάλυψα έναν δη-μιουργό και μια θεματική και μετατράπηκα σε παθιασμένοθιασώτη τους Ξαφνικά είχα και αντικείμενο και αποστολήνα πείσω Άρχισα να επιτρέπω στον εαυτό μου πολύωραχτενίσματα των κειμένων μου αντί να γράφω απευθείαςότι σκεφτόμουν στο χαρτί έκανα πρώτα και δεύτερα σχε-διάσματα Κατά την ταπεινή μου γνώμη η στήλη μου είχεαποκτήσει ζωτικό δημόσιο ρόλο Ξυπνούσα μέσα στη νύχταγια να διαγράψω ολόκληρες παραγράφους και να σχεδιά-σω τόξα και μπαλονάκια στα περιθώρια της σελίδας είχαπάρει ένα σπουδαίο μονοπάτι Ήξερα ότι η δημοτικότητάμου θα ξέφτιζε αλλά δε με ενδιέφερε Το ξέφτισμα επιβε-βαίωνε τον σκοπό μου ήταν το ηρωικό τίμημα που ήξεραότι έπρεπε να πληρώσω Ως τώρα με διάβαζαν οι λάθος άν-θρωποι Όταν η ρόνα διαμαρτυρήθηκε αδιαφόρησα Γιατην ακρίβεια αισθάνθηκα δικαιωμένη laquoαυτό το πράμα δενείναι και τόσο κουβεντιαστόraquo είπε ψυχρά ένα απόγευμαστο τεϊοποτείο Copper Kettle ενώ μου ξανάδινε πίσω το χει-ρόγραφό μου laquoΔεν ήταν αυτή η συμφωνία μαςraquo είχε δί-κιο Το κέφι και τα θαυμαστικά μου είχαν εξανεμιστεί οθυμός και η αίσθηση του επείγοντος είχαν στενέψει τα εν-διαφέροντά μου και είχαν καταστρέψει το ύφος μου

Η παρακμή μου ξεκίνησε εκείνα τα πενήντα λεπτά πουπέρασα αγκαλιά με το Μια μέρα από τη ζωή του ΙβάνΝτενίσοβιτς στη νέα μετάφραση του Γκίλλον Άιτκεν Τοάρχισα αμέσως μόλις τελείωσα το Octopussy του Ίαν Φλέ-μινγκ Η μετάβαση ήταν απότομη Δεν ήξερα τίποτα για τασοβιετικά στρατόπεδα εργασίας και δεν είχα ακούσει ποτέ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 23 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 23

μου τη λέξη laquoγκουλάγκraquo μεγαλώνοντας στον περίβολοενός καθεδρικού ναού τι μπορούσα να γνωρίζω για τοναπάνθρωπο παραλογισμό του κομουνισμού ή για το πώςγενναίοι άντρες και γυναίκες έγκλειστοι σε ζοφερές καιαπόμακρες σωφρονιστικές αποικίες μέρα με τη μέρα εξα-θλιώνονταν τόσο ώστε να φτάνουν να μη σκέφτονται πιατίποτα πέρα από την επιβίωσή τους εκατοντάδες χιλιάδεςεκτοπισμένοι στους ερημότοπους της σιβηρίας επειδή πο-λέμησαν για την πατρίδα τους σε μια ξένη χώρα επειδήυπήρξαν αιχμάλωτοι πολέμου επειδή εκνεύρισαν έναν κομ-ματικό αξιωματούχο επειδή ήταν κυβερνητικοί αξιωματού-χοι επειδή φορούσαν γυαλιά επειδή ήταν εβραίοι ομοφυ-λόφιλοι αγρότες που είχαν στην κατοχή τους μια αγελάδαποιητές Ποιος θα μιλούσε γιrsquo αυτό το χαμένο κομμάτι τηςανθρωπότητας Ποτέ στο παρελθόν δε με είχε απασχολήσειη πολιτική Δεν ήξερα τίποτα για τους αγώνες και τις δια-ψεύσεις της παλιότερης γενιάς Δεν είχα ιδέα περί laquoαρι-στερής αντιπολίτευσηςraquo Πέρα από το σχολείο η εκπαίδευ-σή μου περιοριζόταν σε λίγα επιπλέον μαθηματικά και σεστοίβες από μυθιστορήματα τσέπης Ήμουν αδαής και ηαγανάκτησή μου ήταν ηθικής τάξεως Δε χρησιμο ποιούσαούτε είχα ακούσει ποτέ τον όρο laquoολοκληρωτισμόςraquo Ίσωςκαι να νόμιζα ότι είχε κάποια σχέση με το να αρνείσαι έναποτό Καθώς αρχειοθετούσα ανταποκρίσεις από ένα άγνω-στο και μυστηριώδες μέτωπο πίστευα ότι έβλεπα πίσωαπό ένα πέπλο ότι διάνοιγα νέα πεδία

μέσα σε μια βδομάδα διάβασα τον Πρώτο Κύκλο τουσολτζενίτσιν Ο τίτλος προερχόταν από τον Δάντη Ο πρώ-τος του κύκλος της κόλασης επιφυλασσόταν στους αρ -

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 24 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 24

χαίους Έλληνες φιλοσόφους και συνίστατο απrsquo ότι φαίνε-ται σε έναν ευχάριστο περίφρακτο κήπο περιβαλλόμενοαπό κολασμένη οδύνη έναν κήπο από τον οποίο η απόδρα-ση και η πρόσβαση στον παράδεισο ήταν απαγορευμένεςΈκανα το λάθος του παθιασμένου θιασώτη να υποθέσω ότιοι πάντες συμμερίζονταν την πρότερη άγνοιά μου Η στήλημου μετατράπηκε σε φιλιππικό Δε γνώριζε λοιπόν το αυ-τάρεσκο Κέμπριτζ τι είχε συμβεί τι εξακολουθούσε νασυμβαίνει τρεις χιλιάδες μίλια προς ανατολάς Δεν είχεπροσέξει τι πλήγμα κατάφερε στο ανθρώπινο πνεύμα αυτήη αποτυχημένη ουτοπία με τις ουρές στα μπακάλικα ταφρικτά ρούχα και την απαγόρευση των ταξιδιών Τι έπρεπενα γίνει

Το Quis ανέχθηκε τον αντικομουνισμό μου επί τέσσε-ρις εβδομάδες Τα ενδιαφέροντά μου διευρύνθηκαν συμπε-ριλαμβάνοντας το Μηδέν και το Άπειρο του Κέσλερ τηνΕπικίνδυνη στροφή του ναμπόκοφ κι εκείνη την υπέροχηπραγματεία του μίλος Το αιχμάλωτο πνεύμα επιπλέονήμουν ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο που κατανόησε το1984 του Τζορτζ Όργουελ Όμως η καρδιά μου ήταν για πά-ντα δοσμένη στην πρώτη μου αγάπη τον αλεξάντρ Το μέ-τωπο που καμπύλωνε σαν τρούλος ορθόδοξης εκκλησιάς ησφηνοειδής γενειάδα του που θύμιζε επαρχιώτη πάστορατο βλοσυρό εξαιτίας του γκουλάγκ μεγαλείο του η πει-σματική του ανοσία στους πολιτικούς Ούτε οι θρησκευτι-κές του πεποιθήσεις κατάφεραν να με πτοήσουν Τον συγ-χώρησα όταν είπε ότι ο άνθρωπος είχε ξεχάσει τον Θεόαφού θεός ήταν Εκείνος Ποιος μπορούσε να τον συναγω-νιστεί Ποιος μπορούσε να του αρνηθεί το βραβείο νόμπελ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 25 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 25

με το βλέμμα προσηλωμένο στη φωτογραφία του ένιωθατη σφοδρή επιθυμία να γίνω ερωμένη του Θα τον υπηρε-τούσα όπως η μητέρα μου τον πατέρα μου να διπλώνω τιςκάλτσες του μα εγώ θα γονάτιζα να του πλύνω τα πόδιαΚαι μάλιστα με τη γλώσσα μου

εκείνη την εποχή οι πολιτικοί της Δύσης και τα κύριαάρθρα των περισσότερων εφημερίδων ασχολούνταν αστα-μάτητα με τη φαυλότητα του σοβιετικού συστήματος Τοπράγμα είχε καταντήσει ρουτίνα ndash και για τους πολιτικο-ποιημένους φοιτητές ενοχλητικό αν η CIA ήταν εναντίοντου κομουνισμού δεν μπορεί κάτι καλό θα είχε αυτό τοσύστημα μια μερίδα του εργατικού Κόμματος ακόμηάναβε λαμπάδες στα προχωρημένα πια σε ηλικία κτήνη τουΚρεμλίνου με τα τετράγωνα πιγούνια και τα αποκρουστικάσχέδιά τους ακόμη τραγουδούσε τη Διεθνή στο ετήσιο συ-νέδριο του κόμματος ακόμη έστελνε φοιτητές στην εσσΔσε ανταλλαγές καλής θελήσεως στα χρόνια του ΨυχρούΠολέμου και της διπολικής σκέψης θεωρείτο ανάρμοστο νασυμφωνείς ως προς το θέμα της σοβιετικής Ένωσης με έναναμερικανό πρόεδρο που είχε εξαπολύσει τα στρατεύματάτου στο Βιετνάμ Όμως στο ραντεβού μας για τσάι στοCopper Kettle η ρόνα ήδη από τότε ιδιαίτερα εκλεπτυσμέ-νη αρωματισμένη και ακριβής είπε ότι δεν ήταν η πολιτικήαντίληψη της στήλης μου εκείνο που την ενοχλούσε Το ατό-πημά μου ήταν ότι είχα παραγίνει σοβαρή Το επόμενο τεύ-χος του περιοδικού δε θα είχε τη ρουμπρίκα μου Ο χώροςμου είχε παραχωρηθεί σε μια συνέντευξη με το συγκρότημαIncredible String Band Ύστερα το Quis έκλεισε

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 26 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 26

Λίγες μέρες μετά την απόλυσή μου μπήκα στη φάση τηςΚολέτ η οποία και με απορρόφησε επί μήνες επιπλέονμε απασχολούσαν και άλλες πιο επείγουσες έγνοιες Οιεξετάσεις απείχαν μόνο μερικές εβδομάδες και στο μεταξύείχα καινούριο αγόρι έναν ιστορικό ονόματι Τζέρεμυ μοτΤο στιλ του θύμιζε παλιότερες εποχές ψηλολέλεκας μεμεγάλη μύτη και ιδιαίτερα τονισμένο μήλο του αδάμΉταν ατημέλητος ευφυής χωρίς να το επιδεικνύει εξαιρε-τικά ευγενικός είχα προσέξει μερικούς σαν κι αυτόν ναπεριφέρονται στα κολέγια Όλοι έμοιαζαν σαν να κατάγο-νταν από την ίδια οικογένεια και σαν να είχαν αποφοιτήσειαπό α κριβά ιδιωτικά σχολεία στον βορρά της αγγλίαςόπου τους διένειμαν τα ίδια ακριβώς ρούχα Ήταν οι τε-λευταίοι άντρες στον κόσμο που φορούσαν ακόμη τουίντσακάκια μάρκας Harris με δερμάτινα μπαλώματα στουςαγκώνες και ρέλι στις μανσέτες Έμαθα αν και όχι απότον Τζέρεμυ ότι είχε εξασφαλισμένο το άριστα και ότι είχεήδη δημο σιεύσει το πρώτο του άρθρο σrsquo ένα επιστημονικόπεριοδικό που ειδικευόταν στη μελέτη του δέκατου έκτουαιώνα

αποδείχτηκε τρυφερός και διακριτικός εραστής παράτο οικτρό προτεταμένο αιχμηρό ηβικό του οστό που τηνπρώτη φορά με πόνεσε ανυπόφορα ζήτησε συγγνώμη γιrsquoαυτό λες και αναφερόταν σrsquo έναν τρελό αλλά μακρινό συγ-γενή μrsquo αυτό θέλω να πω ότι δεν ντρεπόταν και τόσο γιατα κόκαλα της λεκάνης του Διευθετήσαμε το ζήτημα κάνο-ντας έρωτα με μια διπλωμένη πετσέτα ανάμεσά μας μιαλύση που διαισθάνθηκα ότι την είχε επιστρατεύσει συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 27 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 27

στο παρελθόν Ήταν πραγματικά περιποιητικός και πεπει-ραμένος και μπορούσε να συνεχίζει απτόητος όσο ήθελα κιακόμη παραπάνω ώσπου πια δεν άντεχα άλλο Ωστόσο οιδικοί του οργασμοί παρά τις προσπάθειές μου μου ξεγλι-στρούσαν κι άρχισα να υποπτεύομαι ότι υπήρχε κάτι πουθα ήθελε να πω ή να κάνω Όμως δε μου το αποκάλυπτεΉ μάλλον επέμενε ότι δεν υπήρχε τίποτα να μου πει Δεντον πίστευα Ήθελα να έχει μια μυστική επαίσχυντη επιθυ-μία την οποία να μπορούσα να ικανοποιήσω μονάχα εγώΉθελα να κατακτήσω ολοκληρωτικά αυτόν τον επιβλητικόευγενικό άντρα Ήθελε να με μαστιγώνει στον πισινό ή μή-πως προτιμούσε να τον μαστιγώνω εγώ μήπως ήθελε ναδοκιμάσει τα εσώρουχά μου αυτό το μυστήριο μου είχε γί-νει έμμονη ιδέα όταν βρισκόμουν μακριά του και γινότανολοένα και πιο δύσκολο να πάψω να τον σκέφτομαι ότανυποτίθεται ότι έπρεπε να συγκεντρωθώ στα μαθηματικάΗ Κολέτ ήταν η διαφυγή μου

Ένα απόγευμα στις αρχές απριλίου μετά από μια συ-νεύρεση με τη συνεπικουρία της διπλωμένης πετσέτας στοδωμάτιο του Τζέρεμυ διασχίζαμε τον δρόμο κοντά στο πα-λιό Corn Exchange7 εγώ μέσα σε μια παραζάλη ικανοποίη -σης και κάποιου σχετικού πόνου από έναν μυ που είχετραβηχτεί στη βάση της πλάτης μου και εκείνος ndash ε λοιπόνδεν ήμουν σίγουρη Καθώς βαδίζαμε πλάι πλάι αναρωτιό-μουν αν ήταν σωστό να ανακινήσω το ζήτημα για μια ακό-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 28 bull

7 Το Corn Exchange είναι χώρος συναυλιών στο Κέμπριτζ και κατάκαιρούς χρησιμοποιείται ως τόπος όπου δίνουν τις εξετάσεις τους οι φοι-τητές του πανεπιστημίου της πόλης

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 28

μη φορά Ήταν ευχάριστος το μπράτσο του τύλιγε βαρύτους ώμους μου και μου μιλούσε για την εργασία του σχε-τικά με την Έναστρη αίθουσα8 Ήμουν πεπεισμένη ότι δενείχε ικανοποιηθεί ndash το άκουγα στη σφιγμένη του φωνή τοέβλεπα στο νευρικό του βήμα Ήθελα να τον βοηθήσω καιήμουν ειλικρινά περίεργη Κι ακόμη με στενοχωρούσε ησκέψη ότι μπορεί να έφταιγα εγώ Τον ερέθιζα αυτό του-λάχιστον ήταν φανερό ίσως όμως να μη με επιθυμούσε αρ-κετά Προσπεράσαμε το Corn Exchange μέσα στο παγερόλυκόφως εκείνης της υγρής άνοιξης ενώ το μπράτσο τουεραστή μου με τύλιγε σαν γούνα αλεπούς Την ευτυχία μουσκίαζε ανεπαίσθητα το μυώδες φορτίο στους ώμους μουκαι κάπως πιο έντονα το αίνιγμα των επιθυμιών του Τζέ-ρεμυ

Ξαφνικά μέσα από ένα στενάκι ξεφύτρωσε μπροστάμας κάτω από το αμυδρό φως του δρόμου ο Τόνυ Κάν -νινγκ ο επόπτης καθηγητής ιστορίας του Τζέρεμυ Καθώςο φίλος μου έκανε τις συστάσεις ανταλλάξαμε χειραψία κιένιωσα πως εκείνος κράτησε το χέρι μου κάπως περισσό-τερο από το κανονικό Ήταν γύρω στα πενήντα ndashστην ηλι-κία περίπου του πατέρα μουndash και ήξερα γιrsquo αυτόν μόνοόσα μου είχε ήδη πει ο Τζέρεμυ Ήταν καθηγητής πρώην

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 29 bull

8 Λατινικά Camera Stellata Δικαστήριο με έδρα το Παλάτι του Γουε -σ τμίνστερ όπου και στεγάστηκε ως το 1641 Κατά τη διάρκεια της βα-σιλείας του ερρίκου Η του δικαστηρίου ηγείτο ο αρχιεπίσκοπος τουΓιορκ καρδινάλιος Γούλσι και ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ Τό-μας Κράνμερmiddot από τότε το Δικαστήριο της Έναστρης αίθουσας έγινε πο-λιτικό όπλο ενάντια στους αντιπάλους του ερρίκου των υπουργών καιτης Βουλής του

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 29

φίλος του υπουργού εσωτερικών ρέτζι μόντλινγκ ο οποίοςεκείνη τη μέρα είχε προσκληθεί να δειπνήσει στο κολέγιότου Οι δυο τους είχαν τσακωθεί ένα βράδυ αμφότεροι τύ-φλα στο μεθύσι με αφορμή την πολιτική τού επrsquo αόριστονπεριορισμού χωρίς διεξαγωγή δίκης που εφαρμοζόταν στηΒόρεια ιρλανδία Ο καθηγητής Κάννινγκ είχε διατελέσειπρόεδρος της επιτροπής αποκατάστασης των ιστορικώνχώρων της Βρετανίας ήταν μέλος διαφόρων συμβουλευτι-κών επιτροπών και του διοικητικού συμβουλίου του Βρε-τανικού μουσείου και είχε γράψει ένα βιβλίο που έχαιρεμεγάλης εκτίμησης με θέμα το συνέδριο της Βιέννης

ανήκε στο είδος των laquoκαλών καγαθώνraquo ένας τύπος πουμου ήταν αόριστα οικείος Άντρες σαν κι αυτόν έρχοντανπότε πότε στο σπίτι μας να επισκεφθούν τον επίσκοποεκείνη την εποχή ndashμόλις είχε εκπνεύσει η δεκαετία του εξή-νταndash ήταν φυσικά εξαιρετικά βαρετοί για όλους τους ει-κοσάρηδες όμως εμένα μάλλον μου άρεσαν Ήξεραν τοντρόπο να γίνονται γοητευτικοί έως και πνευματώδεις καιη ελαφριά μυρωδιά που ανάδιναν ένα άρωμα από πούρακαι μπράντι έκανε τον κόσμο να μοιάζει νοικοκυρεμένοςκαι πλούσιος είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους αλλάδε φαίνονταν ανέντιμοι και διέθεταν ή έδιναν την εντύπω-ση ότι διαθέτουν μια ισχυρή αίσθηση δημόσιου καθήκο-ντος Έπαιρναν τις απολαύσεις τους πολύ στα σοβαρά(κρασί φαγητό ψάρεμα μπριτζ κτλ) και προφανώς είχανλάβει μέρος σrsquo έναν άκρως ενδιαφέροντα πόλεμο Θυμό-μουν κάποια χριστούγεννα των παιδικών μου χρόνων πουένας δυο τέτοιοι κύριοι είχαν χαρτζιλικώσει εμένα και τηναδελφή μου μrsquo ένα χαρτονόμισμα των δέκα σελινίων Γιατί

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 30 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 30

να μην κυβερνάνε τέτοιοι άντρες τον κόσμο Η ανθρωπότη-τα είχε γνωρίσει πολύ χειρότερους απrsquo αυτούς

Ο Κάννινγκ είχε ελαφρώς υπεροπτική συμπεριφορά αλ-λά την κατέστελλε ndash ίσως για να τη συνταιριάξει με τη με-τριοπάθεια των δημόσιων ρόλων του Πρόσεξα τα κυματι-στά μαλλιά με την τέλεια χωρίστρα τα υγρά σαρκώδη χεί-λη κι ένα μικρό λακκάκι στο κέντρο του σαγονιού του πουμου φάνηκε αξιολάτρευτο επειδή μπόρεσα να διακρίνωακόμη και με τόσο λίγο φως ότι του δημιουργούσε κάποιεςδυσκολίες στο ξύρισμα ατίθασες μαύρες τριχούλες ξέφευ-γαν από το κάθετο αυλάκι του δέρματος Ήταν ωραίοςάντρας

Όταν ξεμπερδέψαμε με τις συστάσεις ο Κάννινγκ μουέκανε μερικές προσωπικές ερωτήσεις Ήταν ευγενικές καιεν πολλοίς ακίνδυνες ndash για το πτυχίο μου το νιούναμ τονκοσμήτορα που ήταν καλός του φίλος τη γενέτειρά μουτον καθεδρικό ναό Ο Τζέρεμυ παρενέβη ξεφουρνίζονταςκάποιο κουτσομπολιό αλλά ο Κάννινγκ τον διέκοψε για νατον ευχαριστήσει που του είχε δείξει τα τρία τελευταία άρ-θρα μου στο Quis

στράφηκε πάλι προς το μέρος μου laquoεξαιρετικά καλά κομμάτια Έχετε ταλέντο αγαπητή

μου σκοπεύετε να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφίαraquoΤο Quis ήταν μια φοιτητική φυλλάδα δεν προοριζόταν

για σοβαρά μάτια ευχαριστήθηκα πολύ από τον έπαινοόμως παρήμουν νέα για να γνωρίζω πώς αποδέχεται κανείςμια φιλοφρόνηση μουρμούρισα κάτι σεμνό αλλά ακού-στηκε απορριπτικό ύστερα προσπάθησα αδέξια να διορ-θώσω τα πράγματα και τα έκανα χειρότερα Ο καθηγητής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 31 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 31

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

μου τη λέξη laquoγκουλάγκraquo μεγαλώνοντας στον περίβολοενός καθεδρικού ναού τι μπορούσα να γνωρίζω για τοναπάνθρωπο παραλογισμό του κομουνισμού ή για το πώςγενναίοι άντρες και γυναίκες έγκλειστοι σε ζοφερές καιαπόμακρες σωφρονιστικές αποικίες μέρα με τη μέρα εξα-θλιώνονταν τόσο ώστε να φτάνουν να μη σκέφτονται πιατίποτα πέρα από την επιβίωσή τους εκατοντάδες χιλιάδεςεκτοπισμένοι στους ερημότοπους της σιβηρίας επειδή πο-λέμησαν για την πατρίδα τους σε μια ξένη χώρα επειδήυπήρξαν αιχμάλωτοι πολέμου επειδή εκνεύρισαν έναν κομ-ματικό αξιωματούχο επειδή ήταν κυβερνητικοί αξιωματού-χοι επειδή φορούσαν γυαλιά επειδή ήταν εβραίοι ομοφυ-λόφιλοι αγρότες που είχαν στην κατοχή τους μια αγελάδαποιητές Ποιος θα μιλούσε γιrsquo αυτό το χαμένο κομμάτι τηςανθρωπότητας Ποτέ στο παρελθόν δε με είχε απασχολήσειη πολιτική Δεν ήξερα τίποτα για τους αγώνες και τις δια-ψεύσεις της παλιότερης γενιάς Δεν είχα ιδέα περί laquoαρι-στερής αντιπολίτευσηςraquo Πέρα από το σχολείο η εκπαίδευ-σή μου περιοριζόταν σε λίγα επιπλέον μαθηματικά και σεστοίβες από μυθιστορήματα τσέπης Ήμουν αδαής και ηαγανάκτησή μου ήταν ηθικής τάξεως Δε χρησιμο ποιούσαούτε είχα ακούσει ποτέ τον όρο laquoολοκληρωτισμόςraquo Ίσωςκαι να νόμιζα ότι είχε κάποια σχέση με το να αρνείσαι έναποτό Καθώς αρχειοθετούσα ανταποκρίσεις από ένα άγνω-στο και μυστηριώδες μέτωπο πίστευα ότι έβλεπα πίσωαπό ένα πέπλο ότι διάνοιγα νέα πεδία

μέσα σε μια βδομάδα διάβασα τον Πρώτο Κύκλο τουσολτζενίτσιν Ο τίτλος προερχόταν από τον Δάντη Ο πρώ-τος του κύκλος της κόλασης επιφυλασσόταν στους αρ -

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 24 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 24

χαίους Έλληνες φιλοσόφους και συνίστατο απrsquo ότι φαίνε-ται σε έναν ευχάριστο περίφρακτο κήπο περιβαλλόμενοαπό κολασμένη οδύνη έναν κήπο από τον οποίο η απόδρα-ση και η πρόσβαση στον παράδεισο ήταν απαγορευμένεςΈκανα το λάθος του παθιασμένου θιασώτη να υποθέσω ότιοι πάντες συμμερίζονταν την πρότερη άγνοιά μου Η στήλημου μετατράπηκε σε φιλιππικό Δε γνώριζε λοιπόν το αυ-τάρεσκο Κέμπριτζ τι είχε συμβεί τι εξακολουθούσε νασυμβαίνει τρεις χιλιάδες μίλια προς ανατολάς Δεν είχεπροσέξει τι πλήγμα κατάφερε στο ανθρώπινο πνεύμα αυτήη αποτυχημένη ουτοπία με τις ουρές στα μπακάλικα ταφρικτά ρούχα και την απαγόρευση των ταξιδιών Τι έπρεπενα γίνει

Το Quis ανέχθηκε τον αντικομουνισμό μου επί τέσσε-ρις εβδομάδες Τα ενδιαφέροντά μου διευρύνθηκαν συμπε-ριλαμβάνοντας το Μηδέν και το Άπειρο του Κέσλερ τηνΕπικίνδυνη στροφή του ναμπόκοφ κι εκείνη την υπέροχηπραγματεία του μίλος Το αιχμάλωτο πνεύμα επιπλέονήμουν ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο που κατανόησε το1984 του Τζορτζ Όργουελ Όμως η καρδιά μου ήταν για πά-ντα δοσμένη στην πρώτη μου αγάπη τον αλεξάντρ Το μέ-τωπο που καμπύλωνε σαν τρούλος ορθόδοξης εκκλησιάς ησφηνοειδής γενειάδα του που θύμιζε επαρχιώτη πάστορατο βλοσυρό εξαιτίας του γκουλάγκ μεγαλείο του η πει-σματική του ανοσία στους πολιτικούς Ούτε οι θρησκευτι-κές του πεποιθήσεις κατάφεραν να με πτοήσουν Τον συγ-χώρησα όταν είπε ότι ο άνθρωπος είχε ξεχάσει τον Θεόαφού θεός ήταν Εκείνος Ποιος μπορούσε να τον συναγω-νιστεί Ποιος μπορούσε να του αρνηθεί το βραβείο νόμπελ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 25 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 25

με το βλέμμα προσηλωμένο στη φωτογραφία του ένιωθατη σφοδρή επιθυμία να γίνω ερωμένη του Θα τον υπηρε-τούσα όπως η μητέρα μου τον πατέρα μου να διπλώνω τιςκάλτσες του μα εγώ θα γονάτιζα να του πλύνω τα πόδιαΚαι μάλιστα με τη γλώσσα μου

εκείνη την εποχή οι πολιτικοί της Δύσης και τα κύριαάρθρα των περισσότερων εφημερίδων ασχολούνταν αστα-μάτητα με τη φαυλότητα του σοβιετικού συστήματος Τοπράγμα είχε καταντήσει ρουτίνα ndash και για τους πολιτικο-ποιημένους φοιτητές ενοχλητικό αν η CIA ήταν εναντίοντου κομουνισμού δεν μπορεί κάτι καλό θα είχε αυτό τοσύστημα μια μερίδα του εργατικού Κόμματος ακόμηάναβε λαμπάδες στα προχωρημένα πια σε ηλικία κτήνη τουΚρεμλίνου με τα τετράγωνα πιγούνια και τα αποκρουστικάσχέδιά τους ακόμη τραγουδούσε τη Διεθνή στο ετήσιο συ-νέδριο του κόμματος ακόμη έστελνε φοιτητές στην εσσΔσε ανταλλαγές καλής θελήσεως στα χρόνια του ΨυχρούΠολέμου και της διπολικής σκέψης θεωρείτο ανάρμοστο νασυμφωνείς ως προς το θέμα της σοβιετικής Ένωσης με έναναμερικανό πρόεδρο που είχε εξαπολύσει τα στρατεύματάτου στο Βιετνάμ Όμως στο ραντεβού μας για τσάι στοCopper Kettle η ρόνα ήδη από τότε ιδιαίτερα εκλεπτυσμέ-νη αρωματισμένη και ακριβής είπε ότι δεν ήταν η πολιτικήαντίληψη της στήλης μου εκείνο που την ενοχλούσε Το ατό-πημά μου ήταν ότι είχα παραγίνει σοβαρή Το επόμενο τεύ-χος του περιοδικού δε θα είχε τη ρουμπρίκα μου Ο χώροςμου είχε παραχωρηθεί σε μια συνέντευξη με το συγκρότημαIncredible String Band Ύστερα το Quis έκλεισε

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 26 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 26

Λίγες μέρες μετά την απόλυσή μου μπήκα στη φάση τηςΚολέτ η οποία και με απορρόφησε επί μήνες επιπλέονμε απασχολούσαν και άλλες πιο επείγουσες έγνοιες Οιεξετάσεις απείχαν μόνο μερικές εβδομάδες και στο μεταξύείχα καινούριο αγόρι έναν ιστορικό ονόματι Τζέρεμυ μοτΤο στιλ του θύμιζε παλιότερες εποχές ψηλολέλεκας μεμεγάλη μύτη και ιδιαίτερα τονισμένο μήλο του αδάμΉταν ατημέλητος ευφυής χωρίς να το επιδεικνύει εξαιρε-τικά ευγενικός είχα προσέξει μερικούς σαν κι αυτόν ναπεριφέρονται στα κολέγια Όλοι έμοιαζαν σαν να κατάγο-νταν από την ίδια οικογένεια και σαν να είχαν αποφοιτήσειαπό α κριβά ιδιωτικά σχολεία στον βορρά της αγγλίαςόπου τους διένειμαν τα ίδια ακριβώς ρούχα Ήταν οι τε-λευταίοι άντρες στον κόσμο που φορούσαν ακόμη τουίντσακάκια μάρκας Harris με δερμάτινα μπαλώματα στουςαγκώνες και ρέλι στις μανσέτες Έμαθα αν και όχι απότον Τζέρεμυ ότι είχε εξασφαλισμένο το άριστα και ότι είχεήδη δημο σιεύσει το πρώτο του άρθρο σrsquo ένα επιστημονικόπεριοδικό που ειδικευόταν στη μελέτη του δέκατου έκτουαιώνα

αποδείχτηκε τρυφερός και διακριτικός εραστής παράτο οικτρό προτεταμένο αιχμηρό ηβικό του οστό που τηνπρώτη φορά με πόνεσε ανυπόφορα ζήτησε συγγνώμη γιrsquoαυτό λες και αναφερόταν σrsquo έναν τρελό αλλά μακρινό συγ-γενή μrsquo αυτό θέλω να πω ότι δεν ντρεπόταν και τόσο γιατα κόκαλα της λεκάνης του Διευθετήσαμε το ζήτημα κάνο-ντας έρωτα με μια διπλωμένη πετσέτα ανάμεσά μας μιαλύση που διαισθάνθηκα ότι την είχε επιστρατεύσει συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 27 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 27

στο παρελθόν Ήταν πραγματικά περιποιητικός και πεπει-ραμένος και μπορούσε να συνεχίζει απτόητος όσο ήθελα κιακόμη παραπάνω ώσπου πια δεν άντεχα άλλο Ωστόσο οιδικοί του οργασμοί παρά τις προσπάθειές μου μου ξεγλι-στρούσαν κι άρχισα να υποπτεύομαι ότι υπήρχε κάτι πουθα ήθελε να πω ή να κάνω Όμως δε μου το αποκάλυπτεΉ μάλλον επέμενε ότι δεν υπήρχε τίποτα να μου πει Δεντον πίστευα Ήθελα να έχει μια μυστική επαίσχυντη επιθυ-μία την οποία να μπορούσα να ικανοποιήσω μονάχα εγώΉθελα να κατακτήσω ολοκληρωτικά αυτόν τον επιβλητικόευγενικό άντρα Ήθελε να με μαστιγώνει στον πισινό ή μή-πως προτιμούσε να τον μαστιγώνω εγώ μήπως ήθελε ναδοκιμάσει τα εσώρουχά μου αυτό το μυστήριο μου είχε γί-νει έμμονη ιδέα όταν βρισκόμουν μακριά του και γινότανολοένα και πιο δύσκολο να πάψω να τον σκέφτομαι ότανυποτίθεται ότι έπρεπε να συγκεντρωθώ στα μαθηματικάΗ Κολέτ ήταν η διαφυγή μου

Ένα απόγευμα στις αρχές απριλίου μετά από μια συ-νεύρεση με τη συνεπικουρία της διπλωμένης πετσέτας στοδωμάτιο του Τζέρεμυ διασχίζαμε τον δρόμο κοντά στο πα-λιό Corn Exchange7 εγώ μέσα σε μια παραζάλη ικανοποίη -σης και κάποιου σχετικού πόνου από έναν μυ που είχετραβηχτεί στη βάση της πλάτης μου και εκείνος ndash ε λοιπόνδεν ήμουν σίγουρη Καθώς βαδίζαμε πλάι πλάι αναρωτιό-μουν αν ήταν σωστό να ανακινήσω το ζήτημα για μια ακό-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 28 bull

7 Το Corn Exchange είναι χώρος συναυλιών στο Κέμπριτζ και κατάκαιρούς χρησιμοποιείται ως τόπος όπου δίνουν τις εξετάσεις τους οι φοι-τητές του πανεπιστημίου της πόλης

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 28

μη φορά Ήταν ευχάριστος το μπράτσο του τύλιγε βαρύτους ώμους μου και μου μιλούσε για την εργασία του σχε-τικά με την Έναστρη αίθουσα8 Ήμουν πεπεισμένη ότι δενείχε ικανοποιηθεί ndash το άκουγα στη σφιγμένη του φωνή τοέβλεπα στο νευρικό του βήμα Ήθελα να τον βοηθήσω καιήμουν ειλικρινά περίεργη Κι ακόμη με στενοχωρούσε ησκέψη ότι μπορεί να έφταιγα εγώ Τον ερέθιζα αυτό του-λάχιστον ήταν φανερό ίσως όμως να μη με επιθυμούσε αρ-κετά Προσπεράσαμε το Corn Exchange μέσα στο παγερόλυκόφως εκείνης της υγρής άνοιξης ενώ το μπράτσο τουεραστή μου με τύλιγε σαν γούνα αλεπούς Την ευτυχία μουσκίαζε ανεπαίσθητα το μυώδες φορτίο στους ώμους μουκαι κάπως πιο έντονα το αίνιγμα των επιθυμιών του Τζέ-ρεμυ

Ξαφνικά μέσα από ένα στενάκι ξεφύτρωσε μπροστάμας κάτω από το αμυδρό φως του δρόμου ο Τόνυ Κάν -νινγκ ο επόπτης καθηγητής ιστορίας του Τζέρεμυ Καθώςο φίλος μου έκανε τις συστάσεις ανταλλάξαμε χειραψία κιένιωσα πως εκείνος κράτησε το χέρι μου κάπως περισσό-τερο από το κανονικό Ήταν γύρω στα πενήντα ndashστην ηλι-κία περίπου του πατέρα μουndash και ήξερα γιrsquo αυτόν μόνοόσα μου είχε ήδη πει ο Τζέρεμυ Ήταν καθηγητής πρώην

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 29 bull

8 Λατινικά Camera Stellata Δικαστήριο με έδρα το Παλάτι του Γουε -σ τμίνστερ όπου και στεγάστηκε ως το 1641 Κατά τη διάρκεια της βα-σιλείας του ερρίκου Η του δικαστηρίου ηγείτο ο αρχιεπίσκοπος τουΓιορκ καρδινάλιος Γούλσι και ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ Τό-μας Κράνμερmiddot από τότε το Δικαστήριο της Έναστρης αίθουσας έγινε πο-λιτικό όπλο ενάντια στους αντιπάλους του ερρίκου των υπουργών καιτης Βουλής του

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 29

φίλος του υπουργού εσωτερικών ρέτζι μόντλινγκ ο οποίοςεκείνη τη μέρα είχε προσκληθεί να δειπνήσει στο κολέγιότου Οι δυο τους είχαν τσακωθεί ένα βράδυ αμφότεροι τύ-φλα στο μεθύσι με αφορμή την πολιτική τού επrsquo αόριστονπεριορισμού χωρίς διεξαγωγή δίκης που εφαρμοζόταν στηΒόρεια ιρλανδία Ο καθηγητής Κάννινγκ είχε διατελέσειπρόεδρος της επιτροπής αποκατάστασης των ιστορικώνχώρων της Βρετανίας ήταν μέλος διαφόρων συμβουλευτι-κών επιτροπών και του διοικητικού συμβουλίου του Βρε-τανικού μουσείου και είχε γράψει ένα βιβλίο που έχαιρεμεγάλης εκτίμησης με θέμα το συνέδριο της Βιέννης

ανήκε στο είδος των laquoκαλών καγαθώνraquo ένας τύπος πουμου ήταν αόριστα οικείος Άντρες σαν κι αυτόν έρχοντανπότε πότε στο σπίτι μας να επισκεφθούν τον επίσκοποεκείνη την εποχή ndashμόλις είχε εκπνεύσει η δεκαετία του εξή-νταndash ήταν φυσικά εξαιρετικά βαρετοί για όλους τους ει-κοσάρηδες όμως εμένα μάλλον μου άρεσαν Ήξεραν τοντρόπο να γίνονται γοητευτικοί έως και πνευματώδεις καιη ελαφριά μυρωδιά που ανάδιναν ένα άρωμα από πούρακαι μπράντι έκανε τον κόσμο να μοιάζει νοικοκυρεμένοςκαι πλούσιος είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους αλλάδε φαίνονταν ανέντιμοι και διέθεταν ή έδιναν την εντύπω-ση ότι διαθέτουν μια ισχυρή αίσθηση δημόσιου καθήκο-ντος Έπαιρναν τις απολαύσεις τους πολύ στα σοβαρά(κρασί φαγητό ψάρεμα μπριτζ κτλ) και προφανώς είχανλάβει μέρος σrsquo έναν άκρως ενδιαφέροντα πόλεμο Θυμό-μουν κάποια χριστούγεννα των παιδικών μου χρόνων πουένας δυο τέτοιοι κύριοι είχαν χαρτζιλικώσει εμένα και τηναδελφή μου μrsquo ένα χαρτονόμισμα των δέκα σελινίων Γιατί

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 30 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 30

να μην κυβερνάνε τέτοιοι άντρες τον κόσμο Η ανθρωπότη-τα είχε γνωρίσει πολύ χειρότερους απrsquo αυτούς

Ο Κάννινγκ είχε ελαφρώς υπεροπτική συμπεριφορά αλ-λά την κατέστελλε ndash ίσως για να τη συνταιριάξει με τη με-τριοπάθεια των δημόσιων ρόλων του Πρόσεξα τα κυματι-στά μαλλιά με την τέλεια χωρίστρα τα υγρά σαρκώδη χεί-λη κι ένα μικρό λακκάκι στο κέντρο του σαγονιού του πουμου φάνηκε αξιολάτρευτο επειδή μπόρεσα να διακρίνωακόμη και με τόσο λίγο φως ότι του δημιουργούσε κάποιεςδυσκολίες στο ξύρισμα ατίθασες μαύρες τριχούλες ξέφευ-γαν από το κάθετο αυλάκι του δέρματος Ήταν ωραίοςάντρας

Όταν ξεμπερδέψαμε με τις συστάσεις ο Κάννινγκ μουέκανε μερικές προσωπικές ερωτήσεις Ήταν ευγενικές καιεν πολλοίς ακίνδυνες ndash για το πτυχίο μου το νιούναμ τονκοσμήτορα που ήταν καλός του φίλος τη γενέτειρά μουτον καθεδρικό ναό Ο Τζέρεμυ παρενέβη ξεφουρνίζονταςκάποιο κουτσομπολιό αλλά ο Κάννινγκ τον διέκοψε για νατον ευχαριστήσει που του είχε δείξει τα τρία τελευταία άρ-θρα μου στο Quis

στράφηκε πάλι προς το μέρος μου laquoεξαιρετικά καλά κομμάτια Έχετε ταλέντο αγαπητή

μου σκοπεύετε να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφίαraquoΤο Quis ήταν μια φοιτητική φυλλάδα δεν προοριζόταν

για σοβαρά μάτια ευχαριστήθηκα πολύ από τον έπαινοόμως παρήμουν νέα για να γνωρίζω πώς αποδέχεται κανείςμια φιλοφρόνηση μουρμούρισα κάτι σεμνό αλλά ακού-στηκε απορριπτικό ύστερα προσπάθησα αδέξια να διορ-θώσω τα πράγματα και τα έκανα χειρότερα Ο καθηγητής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 31 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 31

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

χαίους Έλληνες φιλοσόφους και συνίστατο απrsquo ότι φαίνε-ται σε έναν ευχάριστο περίφρακτο κήπο περιβαλλόμενοαπό κολασμένη οδύνη έναν κήπο από τον οποίο η απόδρα-ση και η πρόσβαση στον παράδεισο ήταν απαγορευμένεςΈκανα το λάθος του παθιασμένου θιασώτη να υποθέσω ότιοι πάντες συμμερίζονταν την πρότερη άγνοιά μου Η στήλημου μετατράπηκε σε φιλιππικό Δε γνώριζε λοιπόν το αυ-τάρεσκο Κέμπριτζ τι είχε συμβεί τι εξακολουθούσε νασυμβαίνει τρεις χιλιάδες μίλια προς ανατολάς Δεν είχεπροσέξει τι πλήγμα κατάφερε στο ανθρώπινο πνεύμα αυτήη αποτυχημένη ουτοπία με τις ουρές στα μπακάλικα ταφρικτά ρούχα και την απαγόρευση των ταξιδιών Τι έπρεπενα γίνει

Το Quis ανέχθηκε τον αντικομουνισμό μου επί τέσσε-ρις εβδομάδες Τα ενδιαφέροντά μου διευρύνθηκαν συμπε-ριλαμβάνοντας το Μηδέν και το Άπειρο του Κέσλερ τηνΕπικίνδυνη στροφή του ναμπόκοφ κι εκείνη την υπέροχηπραγματεία του μίλος Το αιχμάλωτο πνεύμα επιπλέονήμουν ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο που κατανόησε το1984 του Τζορτζ Όργουελ Όμως η καρδιά μου ήταν για πά-ντα δοσμένη στην πρώτη μου αγάπη τον αλεξάντρ Το μέ-τωπο που καμπύλωνε σαν τρούλος ορθόδοξης εκκλησιάς ησφηνοειδής γενειάδα του που θύμιζε επαρχιώτη πάστορατο βλοσυρό εξαιτίας του γκουλάγκ μεγαλείο του η πει-σματική του ανοσία στους πολιτικούς Ούτε οι θρησκευτι-κές του πεποιθήσεις κατάφεραν να με πτοήσουν Τον συγ-χώρησα όταν είπε ότι ο άνθρωπος είχε ξεχάσει τον Θεόαφού θεός ήταν Εκείνος Ποιος μπορούσε να τον συναγω-νιστεί Ποιος μπορούσε να του αρνηθεί το βραβείο νόμπελ

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 25 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 25

με το βλέμμα προσηλωμένο στη φωτογραφία του ένιωθατη σφοδρή επιθυμία να γίνω ερωμένη του Θα τον υπηρε-τούσα όπως η μητέρα μου τον πατέρα μου να διπλώνω τιςκάλτσες του μα εγώ θα γονάτιζα να του πλύνω τα πόδιαΚαι μάλιστα με τη γλώσσα μου

εκείνη την εποχή οι πολιτικοί της Δύσης και τα κύριαάρθρα των περισσότερων εφημερίδων ασχολούνταν αστα-μάτητα με τη φαυλότητα του σοβιετικού συστήματος Τοπράγμα είχε καταντήσει ρουτίνα ndash και για τους πολιτικο-ποιημένους φοιτητές ενοχλητικό αν η CIA ήταν εναντίοντου κομουνισμού δεν μπορεί κάτι καλό θα είχε αυτό τοσύστημα μια μερίδα του εργατικού Κόμματος ακόμηάναβε λαμπάδες στα προχωρημένα πια σε ηλικία κτήνη τουΚρεμλίνου με τα τετράγωνα πιγούνια και τα αποκρουστικάσχέδιά τους ακόμη τραγουδούσε τη Διεθνή στο ετήσιο συ-νέδριο του κόμματος ακόμη έστελνε φοιτητές στην εσσΔσε ανταλλαγές καλής θελήσεως στα χρόνια του ΨυχρούΠολέμου και της διπολικής σκέψης θεωρείτο ανάρμοστο νασυμφωνείς ως προς το θέμα της σοβιετικής Ένωσης με έναναμερικανό πρόεδρο που είχε εξαπολύσει τα στρατεύματάτου στο Βιετνάμ Όμως στο ραντεβού μας για τσάι στοCopper Kettle η ρόνα ήδη από τότε ιδιαίτερα εκλεπτυσμέ-νη αρωματισμένη και ακριβής είπε ότι δεν ήταν η πολιτικήαντίληψη της στήλης μου εκείνο που την ενοχλούσε Το ατό-πημά μου ήταν ότι είχα παραγίνει σοβαρή Το επόμενο τεύ-χος του περιοδικού δε θα είχε τη ρουμπρίκα μου Ο χώροςμου είχε παραχωρηθεί σε μια συνέντευξη με το συγκρότημαIncredible String Band Ύστερα το Quis έκλεισε

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 26 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 26

Λίγες μέρες μετά την απόλυσή μου μπήκα στη φάση τηςΚολέτ η οποία και με απορρόφησε επί μήνες επιπλέονμε απασχολούσαν και άλλες πιο επείγουσες έγνοιες Οιεξετάσεις απείχαν μόνο μερικές εβδομάδες και στο μεταξύείχα καινούριο αγόρι έναν ιστορικό ονόματι Τζέρεμυ μοτΤο στιλ του θύμιζε παλιότερες εποχές ψηλολέλεκας μεμεγάλη μύτη και ιδιαίτερα τονισμένο μήλο του αδάμΉταν ατημέλητος ευφυής χωρίς να το επιδεικνύει εξαιρε-τικά ευγενικός είχα προσέξει μερικούς σαν κι αυτόν ναπεριφέρονται στα κολέγια Όλοι έμοιαζαν σαν να κατάγο-νταν από την ίδια οικογένεια και σαν να είχαν αποφοιτήσειαπό α κριβά ιδιωτικά σχολεία στον βορρά της αγγλίαςόπου τους διένειμαν τα ίδια ακριβώς ρούχα Ήταν οι τε-λευταίοι άντρες στον κόσμο που φορούσαν ακόμη τουίντσακάκια μάρκας Harris με δερμάτινα μπαλώματα στουςαγκώνες και ρέλι στις μανσέτες Έμαθα αν και όχι απότον Τζέρεμυ ότι είχε εξασφαλισμένο το άριστα και ότι είχεήδη δημο σιεύσει το πρώτο του άρθρο σrsquo ένα επιστημονικόπεριοδικό που ειδικευόταν στη μελέτη του δέκατου έκτουαιώνα

αποδείχτηκε τρυφερός και διακριτικός εραστής παράτο οικτρό προτεταμένο αιχμηρό ηβικό του οστό που τηνπρώτη φορά με πόνεσε ανυπόφορα ζήτησε συγγνώμη γιrsquoαυτό λες και αναφερόταν σrsquo έναν τρελό αλλά μακρινό συγ-γενή μrsquo αυτό θέλω να πω ότι δεν ντρεπόταν και τόσο γιατα κόκαλα της λεκάνης του Διευθετήσαμε το ζήτημα κάνο-ντας έρωτα με μια διπλωμένη πετσέτα ανάμεσά μας μιαλύση που διαισθάνθηκα ότι την είχε επιστρατεύσει συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 27 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 27

στο παρελθόν Ήταν πραγματικά περιποιητικός και πεπει-ραμένος και μπορούσε να συνεχίζει απτόητος όσο ήθελα κιακόμη παραπάνω ώσπου πια δεν άντεχα άλλο Ωστόσο οιδικοί του οργασμοί παρά τις προσπάθειές μου μου ξεγλι-στρούσαν κι άρχισα να υποπτεύομαι ότι υπήρχε κάτι πουθα ήθελε να πω ή να κάνω Όμως δε μου το αποκάλυπτεΉ μάλλον επέμενε ότι δεν υπήρχε τίποτα να μου πει Δεντον πίστευα Ήθελα να έχει μια μυστική επαίσχυντη επιθυ-μία την οποία να μπορούσα να ικανοποιήσω μονάχα εγώΉθελα να κατακτήσω ολοκληρωτικά αυτόν τον επιβλητικόευγενικό άντρα Ήθελε να με μαστιγώνει στον πισινό ή μή-πως προτιμούσε να τον μαστιγώνω εγώ μήπως ήθελε ναδοκιμάσει τα εσώρουχά μου αυτό το μυστήριο μου είχε γί-νει έμμονη ιδέα όταν βρισκόμουν μακριά του και γινότανολοένα και πιο δύσκολο να πάψω να τον σκέφτομαι ότανυποτίθεται ότι έπρεπε να συγκεντρωθώ στα μαθηματικάΗ Κολέτ ήταν η διαφυγή μου

Ένα απόγευμα στις αρχές απριλίου μετά από μια συ-νεύρεση με τη συνεπικουρία της διπλωμένης πετσέτας στοδωμάτιο του Τζέρεμυ διασχίζαμε τον δρόμο κοντά στο πα-λιό Corn Exchange7 εγώ μέσα σε μια παραζάλη ικανοποίη -σης και κάποιου σχετικού πόνου από έναν μυ που είχετραβηχτεί στη βάση της πλάτης μου και εκείνος ndash ε λοιπόνδεν ήμουν σίγουρη Καθώς βαδίζαμε πλάι πλάι αναρωτιό-μουν αν ήταν σωστό να ανακινήσω το ζήτημα για μια ακό-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 28 bull

7 Το Corn Exchange είναι χώρος συναυλιών στο Κέμπριτζ και κατάκαιρούς χρησιμοποιείται ως τόπος όπου δίνουν τις εξετάσεις τους οι φοι-τητές του πανεπιστημίου της πόλης

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 28

μη φορά Ήταν ευχάριστος το μπράτσο του τύλιγε βαρύτους ώμους μου και μου μιλούσε για την εργασία του σχε-τικά με την Έναστρη αίθουσα8 Ήμουν πεπεισμένη ότι δενείχε ικανοποιηθεί ndash το άκουγα στη σφιγμένη του φωνή τοέβλεπα στο νευρικό του βήμα Ήθελα να τον βοηθήσω καιήμουν ειλικρινά περίεργη Κι ακόμη με στενοχωρούσε ησκέψη ότι μπορεί να έφταιγα εγώ Τον ερέθιζα αυτό του-λάχιστον ήταν φανερό ίσως όμως να μη με επιθυμούσε αρ-κετά Προσπεράσαμε το Corn Exchange μέσα στο παγερόλυκόφως εκείνης της υγρής άνοιξης ενώ το μπράτσο τουεραστή μου με τύλιγε σαν γούνα αλεπούς Την ευτυχία μουσκίαζε ανεπαίσθητα το μυώδες φορτίο στους ώμους μουκαι κάπως πιο έντονα το αίνιγμα των επιθυμιών του Τζέ-ρεμυ

Ξαφνικά μέσα από ένα στενάκι ξεφύτρωσε μπροστάμας κάτω από το αμυδρό φως του δρόμου ο Τόνυ Κάν -νινγκ ο επόπτης καθηγητής ιστορίας του Τζέρεμυ Καθώςο φίλος μου έκανε τις συστάσεις ανταλλάξαμε χειραψία κιένιωσα πως εκείνος κράτησε το χέρι μου κάπως περισσό-τερο από το κανονικό Ήταν γύρω στα πενήντα ndashστην ηλι-κία περίπου του πατέρα μουndash και ήξερα γιrsquo αυτόν μόνοόσα μου είχε ήδη πει ο Τζέρεμυ Ήταν καθηγητής πρώην

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 29 bull

8 Λατινικά Camera Stellata Δικαστήριο με έδρα το Παλάτι του Γουε -σ τμίνστερ όπου και στεγάστηκε ως το 1641 Κατά τη διάρκεια της βα-σιλείας του ερρίκου Η του δικαστηρίου ηγείτο ο αρχιεπίσκοπος τουΓιορκ καρδινάλιος Γούλσι και ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ Τό-μας Κράνμερmiddot από τότε το Δικαστήριο της Έναστρης αίθουσας έγινε πο-λιτικό όπλο ενάντια στους αντιπάλους του ερρίκου των υπουργών καιτης Βουλής του

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 29

φίλος του υπουργού εσωτερικών ρέτζι μόντλινγκ ο οποίοςεκείνη τη μέρα είχε προσκληθεί να δειπνήσει στο κολέγιότου Οι δυο τους είχαν τσακωθεί ένα βράδυ αμφότεροι τύ-φλα στο μεθύσι με αφορμή την πολιτική τού επrsquo αόριστονπεριορισμού χωρίς διεξαγωγή δίκης που εφαρμοζόταν στηΒόρεια ιρλανδία Ο καθηγητής Κάννινγκ είχε διατελέσειπρόεδρος της επιτροπής αποκατάστασης των ιστορικώνχώρων της Βρετανίας ήταν μέλος διαφόρων συμβουλευτι-κών επιτροπών και του διοικητικού συμβουλίου του Βρε-τανικού μουσείου και είχε γράψει ένα βιβλίο που έχαιρεμεγάλης εκτίμησης με θέμα το συνέδριο της Βιέννης

ανήκε στο είδος των laquoκαλών καγαθώνraquo ένας τύπος πουμου ήταν αόριστα οικείος Άντρες σαν κι αυτόν έρχοντανπότε πότε στο σπίτι μας να επισκεφθούν τον επίσκοποεκείνη την εποχή ndashμόλις είχε εκπνεύσει η δεκαετία του εξή-νταndash ήταν φυσικά εξαιρετικά βαρετοί για όλους τους ει-κοσάρηδες όμως εμένα μάλλον μου άρεσαν Ήξεραν τοντρόπο να γίνονται γοητευτικοί έως και πνευματώδεις καιη ελαφριά μυρωδιά που ανάδιναν ένα άρωμα από πούρακαι μπράντι έκανε τον κόσμο να μοιάζει νοικοκυρεμένοςκαι πλούσιος είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους αλλάδε φαίνονταν ανέντιμοι και διέθεταν ή έδιναν την εντύπω-ση ότι διαθέτουν μια ισχυρή αίσθηση δημόσιου καθήκο-ντος Έπαιρναν τις απολαύσεις τους πολύ στα σοβαρά(κρασί φαγητό ψάρεμα μπριτζ κτλ) και προφανώς είχανλάβει μέρος σrsquo έναν άκρως ενδιαφέροντα πόλεμο Θυμό-μουν κάποια χριστούγεννα των παιδικών μου χρόνων πουένας δυο τέτοιοι κύριοι είχαν χαρτζιλικώσει εμένα και τηναδελφή μου μrsquo ένα χαρτονόμισμα των δέκα σελινίων Γιατί

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 30 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 30

να μην κυβερνάνε τέτοιοι άντρες τον κόσμο Η ανθρωπότη-τα είχε γνωρίσει πολύ χειρότερους απrsquo αυτούς

Ο Κάννινγκ είχε ελαφρώς υπεροπτική συμπεριφορά αλ-λά την κατέστελλε ndash ίσως για να τη συνταιριάξει με τη με-τριοπάθεια των δημόσιων ρόλων του Πρόσεξα τα κυματι-στά μαλλιά με την τέλεια χωρίστρα τα υγρά σαρκώδη χεί-λη κι ένα μικρό λακκάκι στο κέντρο του σαγονιού του πουμου φάνηκε αξιολάτρευτο επειδή μπόρεσα να διακρίνωακόμη και με τόσο λίγο φως ότι του δημιουργούσε κάποιεςδυσκολίες στο ξύρισμα ατίθασες μαύρες τριχούλες ξέφευ-γαν από το κάθετο αυλάκι του δέρματος Ήταν ωραίοςάντρας

Όταν ξεμπερδέψαμε με τις συστάσεις ο Κάννινγκ μουέκανε μερικές προσωπικές ερωτήσεις Ήταν ευγενικές καιεν πολλοίς ακίνδυνες ndash για το πτυχίο μου το νιούναμ τονκοσμήτορα που ήταν καλός του φίλος τη γενέτειρά μουτον καθεδρικό ναό Ο Τζέρεμυ παρενέβη ξεφουρνίζονταςκάποιο κουτσομπολιό αλλά ο Κάννινγκ τον διέκοψε για νατον ευχαριστήσει που του είχε δείξει τα τρία τελευταία άρ-θρα μου στο Quis

στράφηκε πάλι προς το μέρος μου laquoεξαιρετικά καλά κομμάτια Έχετε ταλέντο αγαπητή

μου σκοπεύετε να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφίαraquoΤο Quis ήταν μια φοιτητική φυλλάδα δεν προοριζόταν

για σοβαρά μάτια ευχαριστήθηκα πολύ από τον έπαινοόμως παρήμουν νέα για να γνωρίζω πώς αποδέχεται κανείςμια φιλοφρόνηση μουρμούρισα κάτι σεμνό αλλά ακού-στηκε απορριπτικό ύστερα προσπάθησα αδέξια να διορ-θώσω τα πράγματα και τα έκανα χειρότερα Ο καθηγητής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 31 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 31

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

με το βλέμμα προσηλωμένο στη φωτογραφία του ένιωθατη σφοδρή επιθυμία να γίνω ερωμένη του Θα τον υπηρε-τούσα όπως η μητέρα μου τον πατέρα μου να διπλώνω τιςκάλτσες του μα εγώ θα γονάτιζα να του πλύνω τα πόδιαΚαι μάλιστα με τη γλώσσα μου

εκείνη την εποχή οι πολιτικοί της Δύσης και τα κύριαάρθρα των περισσότερων εφημερίδων ασχολούνταν αστα-μάτητα με τη φαυλότητα του σοβιετικού συστήματος Τοπράγμα είχε καταντήσει ρουτίνα ndash και για τους πολιτικο-ποιημένους φοιτητές ενοχλητικό αν η CIA ήταν εναντίοντου κομουνισμού δεν μπορεί κάτι καλό θα είχε αυτό τοσύστημα μια μερίδα του εργατικού Κόμματος ακόμηάναβε λαμπάδες στα προχωρημένα πια σε ηλικία κτήνη τουΚρεμλίνου με τα τετράγωνα πιγούνια και τα αποκρουστικάσχέδιά τους ακόμη τραγουδούσε τη Διεθνή στο ετήσιο συ-νέδριο του κόμματος ακόμη έστελνε φοιτητές στην εσσΔσε ανταλλαγές καλής θελήσεως στα χρόνια του ΨυχρούΠολέμου και της διπολικής σκέψης θεωρείτο ανάρμοστο νασυμφωνείς ως προς το θέμα της σοβιετικής Ένωσης με έναναμερικανό πρόεδρο που είχε εξαπολύσει τα στρατεύματάτου στο Βιετνάμ Όμως στο ραντεβού μας για τσάι στοCopper Kettle η ρόνα ήδη από τότε ιδιαίτερα εκλεπτυσμέ-νη αρωματισμένη και ακριβής είπε ότι δεν ήταν η πολιτικήαντίληψη της στήλης μου εκείνο που την ενοχλούσε Το ατό-πημά μου ήταν ότι είχα παραγίνει σοβαρή Το επόμενο τεύ-χος του περιοδικού δε θα είχε τη ρουμπρίκα μου Ο χώροςμου είχε παραχωρηθεί σε μια συνέντευξη με το συγκρότημαIncredible String Band Ύστερα το Quis έκλεισε

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 26 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 26

Λίγες μέρες μετά την απόλυσή μου μπήκα στη φάση τηςΚολέτ η οποία και με απορρόφησε επί μήνες επιπλέονμε απασχολούσαν και άλλες πιο επείγουσες έγνοιες Οιεξετάσεις απείχαν μόνο μερικές εβδομάδες και στο μεταξύείχα καινούριο αγόρι έναν ιστορικό ονόματι Τζέρεμυ μοτΤο στιλ του θύμιζε παλιότερες εποχές ψηλολέλεκας μεμεγάλη μύτη και ιδιαίτερα τονισμένο μήλο του αδάμΉταν ατημέλητος ευφυής χωρίς να το επιδεικνύει εξαιρε-τικά ευγενικός είχα προσέξει μερικούς σαν κι αυτόν ναπεριφέρονται στα κολέγια Όλοι έμοιαζαν σαν να κατάγο-νταν από την ίδια οικογένεια και σαν να είχαν αποφοιτήσειαπό α κριβά ιδιωτικά σχολεία στον βορρά της αγγλίαςόπου τους διένειμαν τα ίδια ακριβώς ρούχα Ήταν οι τε-λευταίοι άντρες στον κόσμο που φορούσαν ακόμη τουίντσακάκια μάρκας Harris με δερμάτινα μπαλώματα στουςαγκώνες και ρέλι στις μανσέτες Έμαθα αν και όχι απότον Τζέρεμυ ότι είχε εξασφαλισμένο το άριστα και ότι είχεήδη δημο σιεύσει το πρώτο του άρθρο σrsquo ένα επιστημονικόπεριοδικό που ειδικευόταν στη μελέτη του δέκατου έκτουαιώνα

αποδείχτηκε τρυφερός και διακριτικός εραστής παράτο οικτρό προτεταμένο αιχμηρό ηβικό του οστό που τηνπρώτη φορά με πόνεσε ανυπόφορα ζήτησε συγγνώμη γιrsquoαυτό λες και αναφερόταν σrsquo έναν τρελό αλλά μακρινό συγ-γενή μrsquo αυτό θέλω να πω ότι δεν ντρεπόταν και τόσο γιατα κόκαλα της λεκάνης του Διευθετήσαμε το ζήτημα κάνο-ντας έρωτα με μια διπλωμένη πετσέτα ανάμεσά μας μιαλύση που διαισθάνθηκα ότι την είχε επιστρατεύσει συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 27 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 27

στο παρελθόν Ήταν πραγματικά περιποιητικός και πεπει-ραμένος και μπορούσε να συνεχίζει απτόητος όσο ήθελα κιακόμη παραπάνω ώσπου πια δεν άντεχα άλλο Ωστόσο οιδικοί του οργασμοί παρά τις προσπάθειές μου μου ξεγλι-στρούσαν κι άρχισα να υποπτεύομαι ότι υπήρχε κάτι πουθα ήθελε να πω ή να κάνω Όμως δε μου το αποκάλυπτεΉ μάλλον επέμενε ότι δεν υπήρχε τίποτα να μου πει Δεντον πίστευα Ήθελα να έχει μια μυστική επαίσχυντη επιθυ-μία την οποία να μπορούσα να ικανοποιήσω μονάχα εγώΉθελα να κατακτήσω ολοκληρωτικά αυτόν τον επιβλητικόευγενικό άντρα Ήθελε να με μαστιγώνει στον πισινό ή μή-πως προτιμούσε να τον μαστιγώνω εγώ μήπως ήθελε ναδοκιμάσει τα εσώρουχά μου αυτό το μυστήριο μου είχε γί-νει έμμονη ιδέα όταν βρισκόμουν μακριά του και γινότανολοένα και πιο δύσκολο να πάψω να τον σκέφτομαι ότανυποτίθεται ότι έπρεπε να συγκεντρωθώ στα μαθηματικάΗ Κολέτ ήταν η διαφυγή μου

Ένα απόγευμα στις αρχές απριλίου μετά από μια συ-νεύρεση με τη συνεπικουρία της διπλωμένης πετσέτας στοδωμάτιο του Τζέρεμυ διασχίζαμε τον δρόμο κοντά στο πα-λιό Corn Exchange7 εγώ μέσα σε μια παραζάλη ικανοποίη -σης και κάποιου σχετικού πόνου από έναν μυ που είχετραβηχτεί στη βάση της πλάτης μου και εκείνος ndash ε λοιπόνδεν ήμουν σίγουρη Καθώς βαδίζαμε πλάι πλάι αναρωτιό-μουν αν ήταν σωστό να ανακινήσω το ζήτημα για μια ακό-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 28 bull

7 Το Corn Exchange είναι χώρος συναυλιών στο Κέμπριτζ και κατάκαιρούς χρησιμοποιείται ως τόπος όπου δίνουν τις εξετάσεις τους οι φοι-τητές του πανεπιστημίου της πόλης

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 28

μη φορά Ήταν ευχάριστος το μπράτσο του τύλιγε βαρύτους ώμους μου και μου μιλούσε για την εργασία του σχε-τικά με την Έναστρη αίθουσα8 Ήμουν πεπεισμένη ότι δενείχε ικανοποιηθεί ndash το άκουγα στη σφιγμένη του φωνή τοέβλεπα στο νευρικό του βήμα Ήθελα να τον βοηθήσω καιήμουν ειλικρινά περίεργη Κι ακόμη με στενοχωρούσε ησκέψη ότι μπορεί να έφταιγα εγώ Τον ερέθιζα αυτό του-λάχιστον ήταν φανερό ίσως όμως να μη με επιθυμούσε αρ-κετά Προσπεράσαμε το Corn Exchange μέσα στο παγερόλυκόφως εκείνης της υγρής άνοιξης ενώ το μπράτσο τουεραστή μου με τύλιγε σαν γούνα αλεπούς Την ευτυχία μουσκίαζε ανεπαίσθητα το μυώδες φορτίο στους ώμους μουκαι κάπως πιο έντονα το αίνιγμα των επιθυμιών του Τζέ-ρεμυ

Ξαφνικά μέσα από ένα στενάκι ξεφύτρωσε μπροστάμας κάτω από το αμυδρό φως του δρόμου ο Τόνυ Κάν -νινγκ ο επόπτης καθηγητής ιστορίας του Τζέρεμυ Καθώςο φίλος μου έκανε τις συστάσεις ανταλλάξαμε χειραψία κιένιωσα πως εκείνος κράτησε το χέρι μου κάπως περισσό-τερο από το κανονικό Ήταν γύρω στα πενήντα ndashστην ηλι-κία περίπου του πατέρα μουndash και ήξερα γιrsquo αυτόν μόνοόσα μου είχε ήδη πει ο Τζέρεμυ Ήταν καθηγητής πρώην

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 29 bull

8 Λατινικά Camera Stellata Δικαστήριο με έδρα το Παλάτι του Γουε -σ τμίνστερ όπου και στεγάστηκε ως το 1641 Κατά τη διάρκεια της βα-σιλείας του ερρίκου Η του δικαστηρίου ηγείτο ο αρχιεπίσκοπος τουΓιορκ καρδινάλιος Γούλσι και ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ Τό-μας Κράνμερmiddot από τότε το Δικαστήριο της Έναστρης αίθουσας έγινε πο-λιτικό όπλο ενάντια στους αντιπάλους του ερρίκου των υπουργών καιτης Βουλής του

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 29

φίλος του υπουργού εσωτερικών ρέτζι μόντλινγκ ο οποίοςεκείνη τη μέρα είχε προσκληθεί να δειπνήσει στο κολέγιότου Οι δυο τους είχαν τσακωθεί ένα βράδυ αμφότεροι τύ-φλα στο μεθύσι με αφορμή την πολιτική τού επrsquo αόριστονπεριορισμού χωρίς διεξαγωγή δίκης που εφαρμοζόταν στηΒόρεια ιρλανδία Ο καθηγητής Κάννινγκ είχε διατελέσειπρόεδρος της επιτροπής αποκατάστασης των ιστορικώνχώρων της Βρετανίας ήταν μέλος διαφόρων συμβουλευτι-κών επιτροπών και του διοικητικού συμβουλίου του Βρε-τανικού μουσείου και είχε γράψει ένα βιβλίο που έχαιρεμεγάλης εκτίμησης με θέμα το συνέδριο της Βιέννης

ανήκε στο είδος των laquoκαλών καγαθώνraquo ένας τύπος πουμου ήταν αόριστα οικείος Άντρες σαν κι αυτόν έρχοντανπότε πότε στο σπίτι μας να επισκεφθούν τον επίσκοποεκείνη την εποχή ndashμόλις είχε εκπνεύσει η δεκαετία του εξή-νταndash ήταν φυσικά εξαιρετικά βαρετοί για όλους τους ει-κοσάρηδες όμως εμένα μάλλον μου άρεσαν Ήξεραν τοντρόπο να γίνονται γοητευτικοί έως και πνευματώδεις καιη ελαφριά μυρωδιά που ανάδιναν ένα άρωμα από πούρακαι μπράντι έκανε τον κόσμο να μοιάζει νοικοκυρεμένοςκαι πλούσιος είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους αλλάδε φαίνονταν ανέντιμοι και διέθεταν ή έδιναν την εντύπω-ση ότι διαθέτουν μια ισχυρή αίσθηση δημόσιου καθήκο-ντος Έπαιρναν τις απολαύσεις τους πολύ στα σοβαρά(κρασί φαγητό ψάρεμα μπριτζ κτλ) και προφανώς είχανλάβει μέρος σrsquo έναν άκρως ενδιαφέροντα πόλεμο Θυμό-μουν κάποια χριστούγεννα των παιδικών μου χρόνων πουένας δυο τέτοιοι κύριοι είχαν χαρτζιλικώσει εμένα και τηναδελφή μου μrsquo ένα χαρτονόμισμα των δέκα σελινίων Γιατί

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 30 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 30

να μην κυβερνάνε τέτοιοι άντρες τον κόσμο Η ανθρωπότη-τα είχε γνωρίσει πολύ χειρότερους απrsquo αυτούς

Ο Κάννινγκ είχε ελαφρώς υπεροπτική συμπεριφορά αλ-λά την κατέστελλε ndash ίσως για να τη συνταιριάξει με τη με-τριοπάθεια των δημόσιων ρόλων του Πρόσεξα τα κυματι-στά μαλλιά με την τέλεια χωρίστρα τα υγρά σαρκώδη χεί-λη κι ένα μικρό λακκάκι στο κέντρο του σαγονιού του πουμου φάνηκε αξιολάτρευτο επειδή μπόρεσα να διακρίνωακόμη και με τόσο λίγο φως ότι του δημιουργούσε κάποιεςδυσκολίες στο ξύρισμα ατίθασες μαύρες τριχούλες ξέφευ-γαν από το κάθετο αυλάκι του δέρματος Ήταν ωραίοςάντρας

Όταν ξεμπερδέψαμε με τις συστάσεις ο Κάννινγκ μουέκανε μερικές προσωπικές ερωτήσεις Ήταν ευγενικές καιεν πολλοίς ακίνδυνες ndash για το πτυχίο μου το νιούναμ τονκοσμήτορα που ήταν καλός του φίλος τη γενέτειρά μουτον καθεδρικό ναό Ο Τζέρεμυ παρενέβη ξεφουρνίζονταςκάποιο κουτσομπολιό αλλά ο Κάννινγκ τον διέκοψε για νατον ευχαριστήσει που του είχε δείξει τα τρία τελευταία άρ-θρα μου στο Quis

στράφηκε πάλι προς το μέρος μου laquoεξαιρετικά καλά κομμάτια Έχετε ταλέντο αγαπητή

μου σκοπεύετε να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφίαraquoΤο Quis ήταν μια φοιτητική φυλλάδα δεν προοριζόταν

για σοβαρά μάτια ευχαριστήθηκα πολύ από τον έπαινοόμως παρήμουν νέα για να γνωρίζω πώς αποδέχεται κανείςμια φιλοφρόνηση μουρμούρισα κάτι σεμνό αλλά ακού-στηκε απορριπτικό ύστερα προσπάθησα αδέξια να διορ-θώσω τα πράγματα και τα έκανα χειρότερα Ο καθηγητής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 31 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 31

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

Λίγες μέρες μετά την απόλυσή μου μπήκα στη φάση τηςΚολέτ η οποία και με απορρόφησε επί μήνες επιπλέονμε απασχολούσαν και άλλες πιο επείγουσες έγνοιες Οιεξετάσεις απείχαν μόνο μερικές εβδομάδες και στο μεταξύείχα καινούριο αγόρι έναν ιστορικό ονόματι Τζέρεμυ μοτΤο στιλ του θύμιζε παλιότερες εποχές ψηλολέλεκας μεμεγάλη μύτη και ιδιαίτερα τονισμένο μήλο του αδάμΉταν ατημέλητος ευφυής χωρίς να το επιδεικνύει εξαιρε-τικά ευγενικός είχα προσέξει μερικούς σαν κι αυτόν ναπεριφέρονται στα κολέγια Όλοι έμοιαζαν σαν να κατάγο-νταν από την ίδια οικογένεια και σαν να είχαν αποφοιτήσειαπό α κριβά ιδιωτικά σχολεία στον βορρά της αγγλίαςόπου τους διένειμαν τα ίδια ακριβώς ρούχα Ήταν οι τε-λευταίοι άντρες στον κόσμο που φορούσαν ακόμη τουίντσακάκια μάρκας Harris με δερμάτινα μπαλώματα στουςαγκώνες και ρέλι στις μανσέτες Έμαθα αν και όχι απότον Τζέρεμυ ότι είχε εξασφαλισμένο το άριστα και ότι είχεήδη δημο σιεύσει το πρώτο του άρθρο σrsquo ένα επιστημονικόπεριοδικό που ειδικευόταν στη μελέτη του δέκατου έκτουαιώνα

αποδείχτηκε τρυφερός και διακριτικός εραστής παράτο οικτρό προτεταμένο αιχμηρό ηβικό του οστό που τηνπρώτη φορά με πόνεσε ανυπόφορα ζήτησε συγγνώμη γιrsquoαυτό λες και αναφερόταν σrsquo έναν τρελό αλλά μακρινό συγ-γενή μrsquo αυτό θέλω να πω ότι δεν ντρεπόταν και τόσο γιατα κόκαλα της λεκάνης του Διευθετήσαμε το ζήτημα κάνο-ντας έρωτα με μια διπλωμένη πετσέτα ανάμεσά μας μιαλύση που διαισθάνθηκα ότι την είχε επιστρατεύσει συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 27 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 27

στο παρελθόν Ήταν πραγματικά περιποιητικός και πεπει-ραμένος και μπορούσε να συνεχίζει απτόητος όσο ήθελα κιακόμη παραπάνω ώσπου πια δεν άντεχα άλλο Ωστόσο οιδικοί του οργασμοί παρά τις προσπάθειές μου μου ξεγλι-στρούσαν κι άρχισα να υποπτεύομαι ότι υπήρχε κάτι πουθα ήθελε να πω ή να κάνω Όμως δε μου το αποκάλυπτεΉ μάλλον επέμενε ότι δεν υπήρχε τίποτα να μου πει Δεντον πίστευα Ήθελα να έχει μια μυστική επαίσχυντη επιθυ-μία την οποία να μπορούσα να ικανοποιήσω μονάχα εγώΉθελα να κατακτήσω ολοκληρωτικά αυτόν τον επιβλητικόευγενικό άντρα Ήθελε να με μαστιγώνει στον πισινό ή μή-πως προτιμούσε να τον μαστιγώνω εγώ μήπως ήθελε ναδοκιμάσει τα εσώρουχά μου αυτό το μυστήριο μου είχε γί-νει έμμονη ιδέα όταν βρισκόμουν μακριά του και γινότανολοένα και πιο δύσκολο να πάψω να τον σκέφτομαι ότανυποτίθεται ότι έπρεπε να συγκεντρωθώ στα μαθηματικάΗ Κολέτ ήταν η διαφυγή μου

Ένα απόγευμα στις αρχές απριλίου μετά από μια συ-νεύρεση με τη συνεπικουρία της διπλωμένης πετσέτας στοδωμάτιο του Τζέρεμυ διασχίζαμε τον δρόμο κοντά στο πα-λιό Corn Exchange7 εγώ μέσα σε μια παραζάλη ικανοποίη -σης και κάποιου σχετικού πόνου από έναν μυ που είχετραβηχτεί στη βάση της πλάτης μου και εκείνος ndash ε λοιπόνδεν ήμουν σίγουρη Καθώς βαδίζαμε πλάι πλάι αναρωτιό-μουν αν ήταν σωστό να ανακινήσω το ζήτημα για μια ακό-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 28 bull

7 Το Corn Exchange είναι χώρος συναυλιών στο Κέμπριτζ και κατάκαιρούς χρησιμοποιείται ως τόπος όπου δίνουν τις εξετάσεις τους οι φοι-τητές του πανεπιστημίου της πόλης

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 28

μη φορά Ήταν ευχάριστος το μπράτσο του τύλιγε βαρύτους ώμους μου και μου μιλούσε για την εργασία του σχε-τικά με την Έναστρη αίθουσα8 Ήμουν πεπεισμένη ότι δενείχε ικανοποιηθεί ndash το άκουγα στη σφιγμένη του φωνή τοέβλεπα στο νευρικό του βήμα Ήθελα να τον βοηθήσω καιήμουν ειλικρινά περίεργη Κι ακόμη με στενοχωρούσε ησκέψη ότι μπορεί να έφταιγα εγώ Τον ερέθιζα αυτό του-λάχιστον ήταν φανερό ίσως όμως να μη με επιθυμούσε αρ-κετά Προσπεράσαμε το Corn Exchange μέσα στο παγερόλυκόφως εκείνης της υγρής άνοιξης ενώ το μπράτσο τουεραστή μου με τύλιγε σαν γούνα αλεπούς Την ευτυχία μουσκίαζε ανεπαίσθητα το μυώδες φορτίο στους ώμους μουκαι κάπως πιο έντονα το αίνιγμα των επιθυμιών του Τζέ-ρεμυ

Ξαφνικά μέσα από ένα στενάκι ξεφύτρωσε μπροστάμας κάτω από το αμυδρό φως του δρόμου ο Τόνυ Κάν -νινγκ ο επόπτης καθηγητής ιστορίας του Τζέρεμυ Καθώςο φίλος μου έκανε τις συστάσεις ανταλλάξαμε χειραψία κιένιωσα πως εκείνος κράτησε το χέρι μου κάπως περισσό-τερο από το κανονικό Ήταν γύρω στα πενήντα ndashστην ηλι-κία περίπου του πατέρα μουndash και ήξερα γιrsquo αυτόν μόνοόσα μου είχε ήδη πει ο Τζέρεμυ Ήταν καθηγητής πρώην

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 29 bull

8 Λατινικά Camera Stellata Δικαστήριο με έδρα το Παλάτι του Γουε -σ τμίνστερ όπου και στεγάστηκε ως το 1641 Κατά τη διάρκεια της βα-σιλείας του ερρίκου Η του δικαστηρίου ηγείτο ο αρχιεπίσκοπος τουΓιορκ καρδινάλιος Γούλσι και ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ Τό-μας Κράνμερmiddot από τότε το Δικαστήριο της Έναστρης αίθουσας έγινε πο-λιτικό όπλο ενάντια στους αντιπάλους του ερρίκου των υπουργών καιτης Βουλής του

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 29

φίλος του υπουργού εσωτερικών ρέτζι μόντλινγκ ο οποίοςεκείνη τη μέρα είχε προσκληθεί να δειπνήσει στο κολέγιότου Οι δυο τους είχαν τσακωθεί ένα βράδυ αμφότεροι τύ-φλα στο μεθύσι με αφορμή την πολιτική τού επrsquo αόριστονπεριορισμού χωρίς διεξαγωγή δίκης που εφαρμοζόταν στηΒόρεια ιρλανδία Ο καθηγητής Κάννινγκ είχε διατελέσειπρόεδρος της επιτροπής αποκατάστασης των ιστορικώνχώρων της Βρετανίας ήταν μέλος διαφόρων συμβουλευτι-κών επιτροπών και του διοικητικού συμβουλίου του Βρε-τανικού μουσείου και είχε γράψει ένα βιβλίο που έχαιρεμεγάλης εκτίμησης με θέμα το συνέδριο της Βιέννης

ανήκε στο είδος των laquoκαλών καγαθώνraquo ένας τύπος πουμου ήταν αόριστα οικείος Άντρες σαν κι αυτόν έρχοντανπότε πότε στο σπίτι μας να επισκεφθούν τον επίσκοποεκείνη την εποχή ndashμόλις είχε εκπνεύσει η δεκαετία του εξή-νταndash ήταν φυσικά εξαιρετικά βαρετοί για όλους τους ει-κοσάρηδες όμως εμένα μάλλον μου άρεσαν Ήξεραν τοντρόπο να γίνονται γοητευτικοί έως και πνευματώδεις καιη ελαφριά μυρωδιά που ανάδιναν ένα άρωμα από πούρακαι μπράντι έκανε τον κόσμο να μοιάζει νοικοκυρεμένοςκαι πλούσιος είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους αλλάδε φαίνονταν ανέντιμοι και διέθεταν ή έδιναν την εντύπω-ση ότι διαθέτουν μια ισχυρή αίσθηση δημόσιου καθήκο-ντος Έπαιρναν τις απολαύσεις τους πολύ στα σοβαρά(κρασί φαγητό ψάρεμα μπριτζ κτλ) και προφανώς είχανλάβει μέρος σrsquo έναν άκρως ενδιαφέροντα πόλεμο Θυμό-μουν κάποια χριστούγεννα των παιδικών μου χρόνων πουένας δυο τέτοιοι κύριοι είχαν χαρτζιλικώσει εμένα και τηναδελφή μου μrsquo ένα χαρτονόμισμα των δέκα σελινίων Γιατί

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 30 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 30

να μην κυβερνάνε τέτοιοι άντρες τον κόσμο Η ανθρωπότη-τα είχε γνωρίσει πολύ χειρότερους απrsquo αυτούς

Ο Κάννινγκ είχε ελαφρώς υπεροπτική συμπεριφορά αλ-λά την κατέστελλε ndash ίσως για να τη συνταιριάξει με τη με-τριοπάθεια των δημόσιων ρόλων του Πρόσεξα τα κυματι-στά μαλλιά με την τέλεια χωρίστρα τα υγρά σαρκώδη χεί-λη κι ένα μικρό λακκάκι στο κέντρο του σαγονιού του πουμου φάνηκε αξιολάτρευτο επειδή μπόρεσα να διακρίνωακόμη και με τόσο λίγο φως ότι του δημιουργούσε κάποιεςδυσκολίες στο ξύρισμα ατίθασες μαύρες τριχούλες ξέφευ-γαν από το κάθετο αυλάκι του δέρματος Ήταν ωραίοςάντρας

Όταν ξεμπερδέψαμε με τις συστάσεις ο Κάννινγκ μουέκανε μερικές προσωπικές ερωτήσεις Ήταν ευγενικές καιεν πολλοίς ακίνδυνες ndash για το πτυχίο μου το νιούναμ τονκοσμήτορα που ήταν καλός του φίλος τη γενέτειρά μουτον καθεδρικό ναό Ο Τζέρεμυ παρενέβη ξεφουρνίζονταςκάποιο κουτσομπολιό αλλά ο Κάννινγκ τον διέκοψε για νατον ευχαριστήσει που του είχε δείξει τα τρία τελευταία άρ-θρα μου στο Quis

στράφηκε πάλι προς το μέρος μου laquoεξαιρετικά καλά κομμάτια Έχετε ταλέντο αγαπητή

μου σκοπεύετε να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφίαraquoΤο Quis ήταν μια φοιτητική φυλλάδα δεν προοριζόταν

για σοβαρά μάτια ευχαριστήθηκα πολύ από τον έπαινοόμως παρήμουν νέα για να γνωρίζω πώς αποδέχεται κανείςμια φιλοφρόνηση μουρμούρισα κάτι σεμνό αλλά ακού-στηκε απορριπτικό ύστερα προσπάθησα αδέξια να διορ-θώσω τα πράγματα και τα έκανα χειρότερα Ο καθηγητής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 31 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 31

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

στο παρελθόν Ήταν πραγματικά περιποιητικός και πεπει-ραμένος και μπορούσε να συνεχίζει απτόητος όσο ήθελα κιακόμη παραπάνω ώσπου πια δεν άντεχα άλλο Ωστόσο οιδικοί του οργασμοί παρά τις προσπάθειές μου μου ξεγλι-στρούσαν κι άρχισα να υποπτεύομαι ότι υπήρχε κάτι πουθα ήθελε να πω ή να κάνω Όμως δε μου το αποκάλυπτεΉ μάλλον επέμενε ότι δεν υπήρχε τίποτα να μου πει Δεντον πίστευα Ήθελα να έχει μια μυστική επαίσχυντη επιθυ-μία την οποία να μπορούσα να ικανοποιήσω μονάχα εγώΉθελα να κατακτήσω ολοκληρωτικά αυτόν τον επιβλητικόευγενικό άντρα Ήθελε να με μαστιγώνει στον πισινό ή μή-πως προτιμούσε να τον μαστιγώνω εγώ μήπως ήθελε ναδοκιμάσει τα εσώρουχά μου αυτό το μυστήριο μου είχε γί-νει έμμονη ιδέα όταν βρισκόμουν μακριά του και γινότανολοένα και πιο δύσκολο να πάψω να τον σκέφτομαι ότανυποτίθεται ότι έπρεπε να συγκεντρωθώ στα μαθηματικάΗ Κολέτ ήταν η διαφυγή μου

Ένα απόγευμα στις αρχές απριλίου μετά από μια συ-νεύρεση με τη συνεπικουρία της διπλωμένης πετσέτας στοδωμάτιο του Τζέρεμυ διασχίζαμε τον δρόμο κοντά στο πα-λιό Corn Exchange7 εγώ μέσα σε μια παραζάλη ικανοποίη -σης και κάποιου σχετικού πόνου από έναν μυ που είχετραβηχτεί στη βάση της πλάτης μου και εκείνος ndash ε λοιπόνδεν ήμουν σίγουρη Καθώς βαδίζαμε πλάι πλάι αναρωτιό-μουν αν ήταν σωστό να ανακινήσω το ζήτημα για μια ακό-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 28 bull

7 Το Corn Exchange είναι χώρος συναυλιών στο Κέμπριτζ και κατάκαιρούς χρησιμοποιείται ως τόπος όπου δίνουν τις εξετάσεις τους οι φοι-τητές του πανεπιστημίου της πόλης

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 28

μη φορά Ήταν ευχάριστος το μπράτσο του τύλιγε βαρύτους ώμους μου και μου μιλούσε για την εργασία του σχε-τικά με την Έναστρη αίθουσα8 Ήμουν πεπεισμένη ότι δενείχε ικανοποιηθεί ndash το άκουγα στη σφιγμένη του φωνή τοέβλεπα στο νευρικό του βήμα Ήθελα να τον βοηθήσω καιήμουν ειλικρινά περίεργη Κι ακόμη με στενοχωρούσε ησκέψη ότι μπορεί να έφταιγα εγώ Τον ερέθιζα αυτό του-λάχιστον ήταν φανερό ίσως όμως να μη με επιθυμούσε αρ-κετά Προσπεράσαμε το Corn Exchange μέσα στο παγερόλυκόφως εκείνης της υγρής άνοιξης ενώ το μπράτσο τουεραστή μου με τύλιγε σαν γούνα αλεπούς Την ευτυχία μουσκίαζε ανεπαίσθητα το μυώδες φορτίο στους ώμους μουκαι κάπως πιο έντονα το αίνιγμα των επιθυμιών του Τζέ-ρεμυ

Ξαφνικά μέσα από ένα στενάκι ξεφύτρωσε μπροστάμας κάτω από το αμυδρό φως του δρόμου ο Τόνυ Κάν -νινγκ ο επόπτης καθηγητής ιστορίας του Τζέρεμυ Καθώςο φίλος μου έκανε τις συστάσεις ανταλλάξαμε χειραψία κιένιωσα πως εκείνος κράτησε το χέρι μου κάπως περισσό-τερο από το κανονικό Ήταν γύρω στα πενήντα ndashστην ηλι-κία περίπου του πατέρα μουndash και ήξερα γιrsquo αυτόν μόνοόσα μου είχε ήδη πει ο Τζέρεμυ Ήταν καθηγητής πρώην

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 29 bull

8 Λατινικά Camera Stellata Δικαστήριο με έδρα το Παλάτι του Γουε -σ τμίνστερ όπου και στεγάστηκε ως το 1641 Κατά τη διάρκεια της βα-σιλείας του ερρίκου Η του δικαστηρίου ηγείτο ο αρχιεπίσκοπος τουΓιορκ καρδινάλιος Γούλσι και ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ Τό-μας Κράνμερmiddot από τότε το Δικαστήριο της Έναστρης αίθουσας έγινε πο-λιτικό όπλο ενάντια στους αντιπάλους του ερρίκου των υπουργών καιτης Βουλής του

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 29

φίλος του υπουργού εσωτερικών ρέτζι μόντλινγκ ο οποίοςεκείνη τη μέρα είχε προσκληθεί να δειπνήσει στο κολέγιότου Οι δυο τους είχαν τσακωθεί ένα βράδυ αμφότεροι τύ-φλα στο μεθύσι με αφορμή την πολιτική τού επrsquo αόριστονπεριορισμού χωρίς διεξαγωγή δίκης που εφαρμοζόταν στηΒόρεια ιρλανδία Ο καθηγητής Κάννινγκ είχε διατελέσειπρόεδρος της επιτροπής αποκατάστασης των ιστορικώνχώρων της Βρετανίας ήταν μέλος διαφόρων συμβουλευτι-κών επιτροπών και του διοικητικού συμβουλίου του Βρε-τανικού μουσείου και είχε γράψει ένα βιβλίο που έχαιρεμεγάλης εκτίμησης με θέμα το συνέδριο της Βιέννης

ανήκε στο είδος των laquoκαλών καγαθώνraquo ένας τύπος πουμου ήταν αόριστα οικείος Άντρες σαν κι αυτόν έρχοντανπότε πότε στο σπίτι μας να επισκεφθούν τον επίσκοποεκείνη την εποχή ndashμόλις είχε εκπνεύσει η δεκαετία του εξή-νταndash ήταν φυσικά εξαιρετικά βαρετοί για όλους τους ει-κοσάρηδες όμως εμένα μάλλον μου άρεσαν Ήξεραν τοντρόπο να γίνονται γοητευτικοί έως και πνευματώδεις καιη ελαφριά μυρωδιά που ανάδιναν ένα άρωμα από πούρακαι μπράντι έκανε τον κόσμο να μοιάζει νοικοκυρεμένοςκαι πλούσιος είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους αλλάδε φαίνονταν ανέντιμοι και διέθεταν ή έδιναν την εντύπω-ση ότι διαθέτουν μια ισχυρή αίσθηση δημόσιου καθήκο-ντος Έπαιρναν τις απολαύσεις τους πολύ στα σοβαρά(κρασί φαγητό ψάρεμα μπριτζ κτλ) και προφανώς είχανλάβει μέρος σrsquo έναν άκρως ενδιαφέροντα πόλεμο Θυμό-μουν κάποια χριστούγεννα των παιδικών μου χρόνων πουένας δυο τέτοιοι κύριοι είχαν χαρτζιλικώσει εμένα και τηναδελφή μου μrsquo ένα χαρτονόμισμα των δέκα σελινίων Γιατί

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 30 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 30

να μην κυβερνάνε τέτοιοι άντρες τον κόσμο Η ανθρωπότη-τα είχε γνωρίσει πολύ χειρότερους απrsquo αυτούς

Ο Κάννινγκ είχε ελαφρώς υπεροπτική συμπεριφορά αλ-λά την κατέστελλε ndash ίσως για να τη συνταιριάξει με τη με-τριοπάθεια των δημόσιων ρόλων του Πρόσεξα τα κυματι-στά μαλλιά με την τέλεια χωρίστρα τα υγρά σαρκώδη χεί-λη κι ένα μικρό λακκάκι στο κέντρο του σαγονιού του πουμου φάνηκε αξιολάτρευτο επειδή μπόρεσα να διακρίνωακόμη και με τόσο λίγο φως ότι του δημιουργούσε κάποιεςδυσκολίες στο ξύρισμα ατίθασες μαύρες τριχούλες ξέφευ-γαν από το κάθετο αυλάκι του δέρματος Ήταν ωραίοςάντρας

Όταν ξεμπερδέψαμε με τις συστάσεις ο Κάννινγκ μουέκανε μερικές προσωπικές ερωτήσεις Ήταν ευγενικές καιεν πολλοίς ακίνδυνες ndash για το πτυχίο μου το νιούναμ τονκοσμήτορα που ήταν καλός του φίλος τη γενέτειρά μουτον καθεδρικό ναό Ο Τζέρεμυ παρενέβη ξεφουρνίζονταςκάποιο κουτσομπολιό αλλά ο Κάννινγκ τον διέκοψε για νατον ευχαριστήσει που του είχε δείξει τα τρία τελευταία άρ-θρα μου στο Quis

στράφηκε πάλι προς το μέρος μου laquoεξαιρετικά καλά κομμάτια Έχετε ταλέντο αγαπητή

μου σκοπεύετε να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφίαraquoΤο Quis ήταν μια φοιτητική φυλλάδα δεν προοριζόταν

για σοβαρά μάτια ευχαριστήθηκα πολύ από τον έπαινοόμως παρήμουν νέα για να γνωρίζω πώς αποδέχεται κανείςμια φιλοφρόνηση μουρμούρισα κάτι σεμνό αλλά ακού-στηκε απορριπτικό ύστερα προσπάθησα αδέξια να διορ-θώσω τα πράγματα και τα έκανα χειρότερα Ο καθηγητής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 31 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 31

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

μη φορά Ήταν ευχάριστος το μπράτσο του τύλιγε βαρύτους ώμους μου και μου μιλούσε για την εργασία του σχε-τικά με την Έναστρη αίθουσα8 Ήμουν πεπεισμένη ότι δενείχε ικανοποιηθεί ndash το άκουγα στη σφιγμένη του φωνή τοέβλεπα στο νευρικό του βήμα Ήθελα να τον βοηθήσω καιήμουν ειλικρινά περίεργη Κι ακόμη με στενοχωρούσε ησκέψη ότι μπορεί να έφταιγα εγώ Τον ερέθιζα αυτό του-λάχιστον ήταν φανερό ίσως όμως να μη με επιθυμούσε αρ-κετά Προσπεράσαμε το Corn Exchange μέσα στο παγερόλυκόφως εκείνης της υγρής άνοιξης ενώ το μπράτσο τουεραστή μου με τύλιγε σαν γούνα αλεπούς Την ευτυχία μουσκίαζε ανεπαίσθητα το μυώδες φορτίο στους ώμους μουκαι κάπως πιο έντονα το αίνιγμα των επιθυμιών του Τζέ-ρεμυ

Ξαφνικά μέσα από ένα στενάκι ξεφύτρωσε μπροστάμας κάτω από το αμυδρό φως του δρόμου ο Τόνυ Κάν -νινγκ ο επόπτης καθηγητής ιστορίας του Τζέρεμυ Καθώςο φίλος μου έκανε τις συστάσεις ανταλλάξαμε χειραψία κιένιωσα πως εκείνος κράτησε το χέρι μου κάπως περισσό-τερο από το κανονικό Ήταν γύρω στα πενήντα ndashστην ηλι-κία περίπου του πατέρα μουndash και ήξερα γιrsquo αυτόν μόνοόσα μου είχε ήδη πει ο Τζέρεμυ Ήταν καθηγητής πρώην

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 29 bull

8 Λατινικά Camera Stellata Δικαστήριο με έδρα το Παλάτι του Γουε -σ τμίνστερ όπου και στεγάστηκε ως το 1641 Κατά τη διάρκεια της βα-σιλείας του ερρίκου Η του δικαστηρίου ηγείτο ο αρχιεπίσκοπος τουΓιορκ καρδινάλιος Γούλσι και ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ Τό-μας Κράνμερmiddot από τότε το Δικαστήριο της Έναστρης αίθουσας έγινε πο-λιτικό όπλο ενάντια στους αντιπάλους του ερρίκου των υπουργών καιτης Βουλής του

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 29

φίλος του υπουργού εσωτερικών ρέτζι μόντλινγκ ο οποίοςεκείνη τη μέρα είχε προσκληθεί να δειπνήσει στο κολέγιότου Οι δυο τους είχαν τσακωθεί ένα βράδυ αμφότεροι τύ-φλα στο μεθύσι με αφορμή την πολιτική τού επrsquo αόριστονπεριορισμού χωρίς διεξαγωγή δίκης που εφαρμοζόταν στηΒόρεια ιρλανδία Ο καθηγητής Κάννινγκ είχε διατελέσειπρόεδρος της επιτροπής αποκατάστασης των ιστορικώνχώρων της Βρετανίας ήταν μέλος διαφόρων συμβουλευτι-κών επιτροπών και του διοικητικού συμβουλίου του Βρε-τανικού μουσείου και είχε γράψει ένα βιβλίο που έχαιρεμεγάλης εκτίμησης με θέμα το συνέδριο της Βιέννης

ανήκε στο είδος των laquoκαλών καγαθώνraquo ένας τύπος πουμου ήταν αόριστα οικείος Άντρες σαν κι αυτόν έρχοντανπότε πότε στο σπίτι μας να επισκεφθούν τον επίσκοποεκείνη την εποχή ndashμόλις είχε εκπνεύσει η δεκαετία του εξή-νταndash ήταν φυσικά εξαιρετικά βαρετοί για όλους τους ει-κοσάρηδες όμως εμένα μάλλον μου άρεσαν Ήξεραν τοντρόπο να γίνονται γοητευτικοί έως και πνευματώδεις καιη ελαφριά μυρωδιά που ανάδιναν ένα άρωμα από πούρακαι μπράντι έκανε τον κόσμο να μοιάζει νοικοκυρεμένοςκαι πλούσιος είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους αλλάδε φαίνονταν ανέντιμοι και διέθεταν ή έδιναν την εντύπω-ση ότι διαθέτουν μια ισχυρή αίσθηση δημόσιου καθήκο-ντος Έπαιρναν τις απολαύσεις τους πολύ στα σοβαρά(κρασί φαγητό ψάρεμα μπριτζ κτλ) και προφανώς είχανλάβει μέρος σrsquo έναν άκρως ενδιαφέροντα πόλεμο Θυμό-μουν κάποια χριστούγεννα των παιδικών μου χρόνων πουένας δυο τέτοιοι κύριοι είχαν χαρτζιλικώσει εμένα και τηναδελφή μου μrsquo ένα χαρτονόμισμα των δέκα σελινίων Γιατί

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 30 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 30

να μην κυβερνάνε τέτοιοι άντρες τον κόσμο Η ανθρωπότη-τα είχε γνωρίσει πολύ χειρότερους απrsquo αυτούς

Ο Κάννινγκ είχε ελαφρώς υπεροπτική συμπεριφορά αλ-λά την κατέστελλε ndash ίσως για να τη συνταιριάξει με τη με-τριοπάθεια των δημόσιων ρόλων του Πρόσεξα τα κυματι-στά μαλλιά με την τέλεια χωρίστρα τα υγρά σαρκώδη χεί-λη κι ένα μικρό λακκάκι στο κέντρο του σαγονιού του πουμου φάνηκε αξιολάτρευτο επειδή μπόρεσα να διακρίνωακόμη και με τόσο λίγο φως ότι του δημιουργούσε κάποιεςδυσκολίες στο ξύρισμα ατίθασες μαύρες τριχούλες ξέφευ-γαν από το κάθετο αυλάκι του δέρματος Ήταν ωραίοςάντρας

Όταν ξεμπερδέψαμε με τις συστάσεις ο Κάννινγκ μουέκανε μερικές προσωπικές ερωτήσεις Ήταν ευγενικές καιεν πολλοίς ακίνδυνες ndash για το πτυχίο μου το νιούναμ τονκοσμήτορα που ήταν καλός του φίλος τη γενέτειρά μουτον καθεδρικό ναό Ο Τζέρεμυ παρενέβη ξεφουρνίζονταςκάποιο κουτσομπολιό αλλά ο Κάννινγκ τον διέκοψε για νατον ευχαριστήσει που του είχε δείξει τα τρία τελευταία άρ-θρα μου στο Quis

στράφηκε πάλι προς το μέρος μου laquoεξαιρετικά καλά κομμάτια Έχετε ταλέντο αγαπητή

μου σκοπεύετε να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφίαraquoΤο Quis ήταν μια φοιτητική φυλλάδα δεν προοριζόταν

για σοβαρά μάτια ευχαριστήθηκα πολύ από τον έπαινοόμως παρήμουν νέα για να γνωρίζω πώς αποδέχεται κανείςμια φιλοφρόνηση μουρμούρισα κάτι σεμνό αλλά ακού-στηκε απορριπτικό ύστερα προσπάθησα αδέξια να διορ-θώσω τα πράγματα και τα έκανα χειρότερα Ο καθηγητής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 31 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 31

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

φίλος του υπουργού εσωτερικών ρέτζι μόντλινγκ ο οποίοςεκείνη τη μέρα είχε προσκληθεί να δειπνήσει στο κολέγιότου Οι δυο τους είχαν τσακωθεί ένα βράδυ αμφότεροι τύ-φλα στο μεθύσι με αφορμή την πολιτική τού επrsquo αόριστονπεριορισμού χωρίς διεξαγωγή δίκης που εφαρμοζόταν στηΒόρεια ιρλανδία Ο καθηγητής Κάννινγκ είχε διατελέσειπρόεδρος της επιτροπής αποκατάστασης των ιστορικώνχώρων της Βρετανίας ήταν μέλος διαφόρων συμβουλευτι-κών επιτροπών και του διοικητικού συμβουλίου του Βρε-τανικού μουσείου και είχε γράψει ένα βιβλίο που έχαιρεμεγάλης εκτίμησης με θέμα το συνέδριο της Βιέννης

ανήκε στο είδος των laquoκαλών καγαθώνraquo ένας τύπος πουμου ήταν αόριστα οικείος Άντρες σαν κι αυτόν έρχοντανπότε πότε στο σπίτι μας να επισκεφθούν τον επίσκοποεκείνη την εποχή ndashμόλις είχε εκπνεύσει η δεκαετία του εξή-νταndash ήταν φυσικά εξαιρετικά βαρετοί για όλους τους ει-κοσάρηδες όμως εμένα μάλλον μου άρεσαν Ήξεραν τοντρόπο να γίνονται γοητευτικοί έως και πνευματώδεις καιη ελαφριά μυρωδιά που ανάδιναν ένα άρωμα από πούρακαι μπράντι έκανε τον κόσμο να μοιάζει νοικοκυρεμένοςκαι πλούσιος είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους αλλάδε φαίνονταν ανέντιμοι και διέθεταν ή έδιναν την εντύπω-ση ότι διαθέτουν μια ισχυρή αίσθηση δημόσιου καθήκο-ντος Έπαιρναν τις απολαύσεις τους πολύ στα σοβαρά(κρασί φαγητό ψάρεμα μπριτζ κτλ) και προφανώς είχανλάβει μέρος σrsquo έναν άκρως ενδιαφέροντα πόλεμο Θυμό-μουν κάποια χριστούγεννα των παιδικών μου χρόνων πουένας δυο τέτοιοι κύριοι είχαν χαρτζιλικώσει εμένα και τηναδελφή μου μrsquo ένα χαρτονόμισμα των δέκα σελινίων Γιατί

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 30 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 30

να μην κυβερνάνε τέτοιοι άντρες τον κόσμο Η ανθρωπότη-τα είχε γνωρίσει πολύ χειρότερους απrsquo αυτούς

Ο Κάννινγκ είχε ελαφρώς υπεροπτική συμπεριφορά αλ-λά την κατέστελλε ndash ίσως για να τη συνταιριάξει με τη με-τριοπάθεια των δημόσιων ρόλων του Πρόσεξα τα κυματι-στά μαλλιά με την τέλεια χωρίστρα τα υγρά σαρκώδη χεί-λη κι ένα μικρό λακκάκι στο κέντρο του σαγονιού του πουμου φάνηκε αξιολάτρευτο επειδή μπόρεσα να διακρίνωακόμη και με τόσο λίγο φως ότι του δημιουργούσε κάποιεςδυσκολίες στο ξύρισμα ατίθασες μαύρες τριχούλες ξέφευ-γαν από το κάθετο αυλάκι του δέρματος Ήταν ωραίοςάντρας

Όταν ξεμπερδέψαμε με τις συστάσεις ο Κάννινγκ μουέκανε μερικές προσωπικές ερωτήσεις Ήταν ευγενικές καιεν πολλοίς ακίνδυνες ndash για το πτυχίο μου το νιούναμ τονκοσμήτορα που ήταν καλός του φίλος τη γενέτειρά μουτον καθεδρικό ναό Ο Τζέρεμυ παρενέβη ξεφουρνίζονταςκάποιο κουτσομπολιό αλλά ο Κάννινγκ τον διέκοψε για νατον ευχαριστήσει που του είχε δείξει τα τρία τελευταία άρ-θρα μου στο Quis

στράφηκε πάλι προς το μέρος μου laquoεξαιρετικά καλά κομμάτια Έχετε ταλέντο αγαπητή

μου σκοπεύετε να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφίαraquoΤο Quis ήταν μια φοιτητική φυλλάδα δεν προοριζόταν

για σοβαρά μάτια ευχαριστήθηκα πολύ από τον έπαινοόμως παρήμουν νέα για να γνωρίζω πώς αποδέχεται κανείςμια φιλοφρόνηση μουρμούρισα κάτι σεμνό αλλά ακού-στηκε απορριπτικό ύστερα προσπάθησα αδέξια να διορ-θώσω τα πράγματα και τα έκανα χειρότερα Ο καθηγητής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 31 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 31

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

να μην κυβερνάνε τέτοιοι άντρες τον κόσμο Η ανθρωπότη-τα είχε γνωρίσει πολύ χειρότερους απrsquo αυτούς

Ο Κάννινγκ είχε ελαφρώς υπεροπτική συμπεριφορά αλ-λά την κατέστελλε ndash ίσως για να τη συνταιριάξει με τη με-τριοπάθεια των δημόσιων ρόλων του Πρόσεξα τα κυματι-στά μαλλιά με την τέλεια χωρίστρα τα υγρά σαρκώδη χεί-λη κι ένα μικρό λακκάκι στο κέντρο του σαγονιού του πουμου φάνηκε αξιολάτρευτο επειδή μπόρεσα να διακρίνωακόμη και με τόσο λίγο φως ότι του δημιουργούσε κάποιεςδυσκολίες στο ξύρισμα ατίθασες μαύρες τριχούλες ξέφευ-γαν από το κάθετο αυλάκι του δέρματος Ήταν ωραίοςάντρας

Όταν ξεμπερδέψαμε με τις συστάσεις ο Κάννινγκ μουέκανε μερικές προσωπικές ερωτήσεις Ήταν ευγενικές καιεν πολλοίς ακίνδυνες ndash για το πτυχίο μου το νιούναμ τονκοσμήτορα που ήταν καλός του φίλος τη γενέτειρά μουτον καθεδρικό ναό Ο Τζέρεμυ παρενέβη ξεφουρνίζονταςκάποιο κουτσομπολιό αλλά ο Κάννινγκ τον διέκοψε για νατον ευχαριστήσει που του είχε δείξει τα τρία τελευταία άρ-θρα μου στο Quis

στράφηκε πάλι προς το μέρος μου laquoεξαιρετικά καλά κομμάτια Έχετε ταλέντο αγαπητή

μου σκοπεύετε να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφίαraquoΤο Quis ήταν μια φοιτητική φυλλάδα δεν προοριζόταν

για σοβαρά μάτια ευχαριστήθηκα πολύ από τον έπαινοόμως παρήμουν νέα για να γνωρίζω πώς αποδέχεται κανείςμια φιλοφρόνηση μουρμούρισα κάτι σεμνό αλλά ακού-στηκε απορριπτικό ύστερα προσπάθησα αδέξια να διορ-θώσω τα πράγματα και τα έκανα χειρότερα Ο καθηγητής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 31 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 31

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

με λυπήθηκε και μας προσκάλεσε για τσάι Κι εμείς δεχτή-καμε ή μάλλον δέχτηκε ο Τζέρεμυ Έτσι ακολουθήσαμε τονΚάννινγκ ξαναδιασχίζοντας την αγορά με αντίθετη κατεύ-θυνση αυτή τη φορά ndash προς το κολέγιό του

Τα δωμάτιά του ήταν πιο μικρά πιο μουντά και πιοχαώδη απrsquo ότι περίμενα και αιφνιδιάστηκα βλέποντάς τοννα τα θαλασσώνει με το τσάι ξεπλένοντας πρόχειρα τις κο-ντόχοντρες λεκιασμένες κούπες και μουσκεύοντας με τοκαυτό νερό μιας βρόμικης ηλεκτρικής τσαγέρας χαρτιά καιβιβλία Τίποτα απrsquo όλα αυτά δεν ταίριαζε με την εικόναπου θα σχημάτιζα γιrsquo αυτόν αργότερα Κάθισε πίσω απότο γραφείο του εμείς θρονιαστήκαμε σε δυο πολυθρόνεςκαι συνέχισε να υποβάλλει ερωτήσεις Θα μπορούσε κάλ-λιστα να είναι κατrsquo ιδίαν μάθημα με τον επόπτη καθηγητήμας Τώρα που τσιμπολογούσα τα μπισκότα σοκολάταςτου από το Fortnum amp Mason αισθανόμουν υποχρεωμένηνα δίνω πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις Ο Τζέρεμυ με εν-θάρρυνε συγκατανεύοντας χαζά σε όλα όσα έλεγα Ο κα-θηγητής ρώτησε για τους γονείς μου και για το πώς ήταννα μεγαλώνω laquoστη σκιά ενός καθεδρικού ναούraquo minus κι εγώαπάντησα θεωρώντας ότι επιδείκνυα ετοιμότητα πνεύμα-τος ότι δεν υπήρχε σκιά επειδή ο ναός βρισκόταν στα βό-ρεια του σπιτιού μας Και οι δυο άντρες γέλασαν κι ανα-ρωτήθηκα μήπως το αστείο μου υπαινισσόταν περισσότερααπrsquo όσα εννοούσα Περάσαμε στα πυρηνικά και στις εκ-κλήσεις του εργατικού Κόμματος για αφοπλισμό επανέ-λαβα μια φράση που είχα κάπου διαβάσει ndash ένα κλισέόπως θα συνειδητοποιούσα αργότερα Ήταν πια αδύνατοlaquoνα ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλιraquo Τα πυρηνικά

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 32 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 32

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

όπλα έπρεπε να τεθούν υπό έλεγχο όχι να απαγορευτούνΦτάνει πια ο νεανικός ιδεαλισμός στην πραγματικότηταδεν είχα συγκεκριμένες απόψεις για το θέμα υπό άλλεςσυνθήκες θα μπορούσα αβίαστα να υποστηρίξω τον πυρη-νικό αφοπλισμό Όμως προσπαθούσα να γίνω ευχάριστηνα δώσω τις σωστές απαντήσεις να είμαι ενδιαφέρουσα ndashμολονότι αν μου το επισήμαινε κανείς θα το αρνιόμουνμου άρεσε ο τρόπος που ο Τόνυ Κάννινγκ έσκυβε προς τομέρος μου όταν μιλούσα έπαιρνα κουράγιο από το λοξόεπιδοκιμαστικό του χαμόγελο που έκανε τα φουσκωτά τουχείλη να τεντώνονται αλλά όχι να ανοίγουν και από τον τό-νο του όταν έλεγε laquoΚατάλαβαraquo ή laquoμάλισταraquo όποτε έκα-να παύση

Ίσως θα rsquoπρεπε να καταλάβω πού οδηγούσε όλο αυτόστο μικροσκοπικό θερμοκήπιο της φοιτητικής δημοσιογρα-φίας είχα αυτοανακηρυχθεί μαθητευόμενη μαχήτρια τουΨυχρού Πολέμου σήμερα ασφαλώς είναι φως φανάριεξάλλου στο Κέμπριτζ βρισκόμασταν αλλιώς δε θα είχακανέναν λόγο να αφηγηθώ τη συνάντηση εκείνη την εποχήτο συναπάντημά μας δεν είχε για μένα καμιά ιδιαίτερη ση-μασία Ο Τζέρεμυ κι εγώ είχαμε βάλει πλώρη για ένα βι-βλιοπωλείο και αντrsquo αυτού βρεθήκαμε να πίνουμε τσάι μετον καθηγητή του Τι το παράξενο εκείνη την εποχή οι μέ-θοδοι στρατολόγησης άλλαζαν μεν αν και όχι πολύ Τι κιαν ο δυτικός κόσμος τελούσε υπό αδιάκοπη μεταμόρφωσητι κι αν οι νέοι θεωρούσαν ότι είχαν ανακαλύψει έναν και-νούριο τρόπο να συνομιλούν τι κι αν οι παλιοί φραγμοίκλονίζονταν συθέμελα Η περιβόητη τακτική laquoχέρι στονώμοraquo εφαρμοζόταν ακόμη ίσως βέβαια λιγότερο συχνά

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 33 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 33

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

ίσως με μικρότερη πίεση στο περιβάλλον του πανεπιστη-μίου ορισμένοι υφηγητές συνέχιζαν να αναζητούν πολλάυποσχόμενους νέους και να προτείνουν ονόματα Κάποιοιεπιτυχόντες στις εξετάσεις Δημόσιας Διοίκησης ακόμη ξε-μοναχιάζονταν και καλούνταν να απαντήσουν αν είχαν πο-τέ σκεφτεί μια laquoάλληraquo υπηρεσία Τις περισσότερες φορέςοι υποψήφιοι προσεγγίζονταν αθόρυβα αρκετά χρόνια με-τά την αποφοίτησή τους και την επαγγελματική τους απο-κατάσταση Παρότι δε διατυπωνόταν ρητά το οικογενεια-κό περιβάλλον εξακολουθούσε να είναι σημαντικό και τογεγονός ότι στο δικό μου υπήρχε ο επίσκοπος δεν ήτανμειο νέκτημα Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι χρειά-στηκε να περάσει πολύς καιρός από το σκάνδαλο των μπέρ-τζες μακλίν και Φίλμπυ9 για να απαγκιστρωθεί ο κόσμοςαπό την πεποίθηση ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινω-νικής τάξης διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη φιλοπατρία απότους κοινωνικά κατώτερους Τη δεκαετία του εβδομήντα οαπόηχος αυτών των περιβόητων προδοσιών αντηχούσε ακό-μη όμως οι παλιές μέθοδοι στρατολόγησης παρέμεναν ακ-μαίες

Γενικά τόσο το χέρι όσο και ο ώμος ανήκαν σε άντρεςΉταν πολύ ασυνήθιστη η προσέγγιση μιας γυναίκας μrsquo αυ-

ι α ν μ α Κ Γ ι Ο υα ν

bull 34 bull

9 μέλη του περίφημου κύκλου των laquoΠέντε του Κέμπριτζraquo Γόνοιαριστοκρατικών οικογενειών φοιτητές στο Κέμπριτζ ανέπτυξαν νωρίςφιλοκομουνιστικά αισθήματα και στρατολογήθηκαν στο δίκτυο των μυ-στικών πρακτόρων της εσσΔ στη Δύση Καταφέρνοντας να προσληφθούνστη μι6 τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για αμυντικούς σκοπούςδιοχέτευαν επί δεκαετίες (και ιδίως κατά την περίοδο του Ψυχρού Πο-λέμου) πολύτιμες πληροφορίες στη σοβιετική Ένωση

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 34

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35

τόν τον πολυσυζητημένο και δοκιμασμένο στον χρόνο τρό-πο Και μολονότι είναι ακριβέστατη αλήθεια ότι ο ΤόνυΚάννινγκ στο τέλος με στρατολόγησε στη μι5 είχε ωθηθείαπό ιδιαιτέρως περίπλοκα κίνητρα και είχε ενεργήσει χω-ρίς επίσημη συγκατάθεση Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότιήμουν νέα και ελκυστική ndash όμως την ένταση του πάθους τουθα την ανακάλυπτα πολύ αργότερα (Τώρα που ο καθρέ-φτης λέει μια διαφορετική ιστορία μπορώ να το πω και νατελειώνω μrsquo αυτό Πραγματικά ήμουν όμορφη Και κάτιπερισσότερο Όπως έγραψε κάποτε ο Τζέρεμυ σrsquo ένα υπερ-βολικά εκδηλωτικό του γράμμα ήμουν laquoστrsquo αλήθεια πανέ-μορφηraquo) ακόμη και οι ανώτεροι ψαρομάλληδες του πέ-μπτου ορόφου τους οποίους ποτέ δε γνώρισα και με τουςοποίους σπάνια διασταυρώθηκα στη σύντομη θητεία μουστην υπηρεσία δεν είχαν ιδέα γιατί με είχαν στείλει σrsquo αυ-τούς Κρατούσαν τις επιφυλάξεις τους προσπαθούσαν ναπεριορίσουν το ρίσκο όμως ποτέ δε μάντεψαν ότι ο καθη-γητής Κάννινγκ παλιά καραβάνα της μι5 ο ίδιος θεωρούσεπως τους έκανε ένα δώρο εν είδει εξιλασμού Κανείς δενήξερε πόσο πολύπλοκη και θλιβερή ήταν η περίπτωσή τουΚαθώς ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για ένα ταξίδι χωρίς ελ-πίδα επιστροφής ο Κάννινγκ θα άλλαζε ριζικά τη ζωή μουκαι θα επιδείκνυε εξαιρετική σκληρότητα προς τον εαυτότου αν ακόμη και τώρα γνωρίζω τόσο λίγα γιrsquo αυτόν είναιγιατί τον συνόδεψα σrsquo ένα πολύ μικρό μονάχα μέρος τηςδιαδρομής

ε Π ι χ ε ι ρ Η σ Η ζ α χ α ρ Η

bull 35 bull

011-528bullΕabull101213_Layout 1 121013 1155 AM Page 35