წიგნიერება - ავტორები: პაატა პაპავა,...

paata papava Tamar Wanturia

wigniereba

maswavelblis saxelmZRvanelo

პაატა პაპავა - წიგნიერების ექსპერტი და საერთაშარისო ტრენერ-კონსულტანტი. საგან მანათლებლო პროექტებისა და სატრენინგო პროგრამების ავტორი. სხვადასხვა დროს იყო კითხვის საერთაშორისო ასოციაციის ევრაზიის კომიტეტის თავმჯდომარე, კრიტიკული აზროვნების საერთაშორისო კონსორციუმის (RWCT IC) მმართველი საბჭოს წევრი, ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის მონიტორინგის პროგრამის უფროსი

მონიტორი. არის განათლებისა და წიგნიერების საკითხებზე სტატიებისა და მეთოდური გზამკვლევების ავტორი.

თამარ ჭანტურია - წიგნიერების ექსპერტი, ფილოლოგი, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლების მეცნიერებების პროგრამის დოქტორანტი; მუშაობდა წმ. გიორგის სახელობის საერო სკოლაში ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავ-ლებლად; არის დაწყებით კლასებში სწავლების თემატიკაზე რამდენიმე პუბლიკაციის თანაავტორი; არის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის „ქართულ ენაში მომზადების საგანმანათლებლო პროგრამის“ მოწვეული ლექტორი.

paata papava

Tamar Wanturia

Tbilisi 2012

wigniereba

maswavleblis saxelmZRvanelo

ISBN 978-9941-0-5035-0

© samoqalaqo ganviTarebis instituti, 2012

proeqti ,,axali SesaZleblobebi saganmanaTleblo saWiroebis mqone bavSvebs“ dafinansebulia evrokavSirisa da Ria sazogadoebis insti-tutis mier da xorcieldeba samoqalaqo ganviTarebis institutis, aso-ciacia zekarisa da marneulis axalgazrduli centris mier.

publikaciaSi gamoTqmuli mosazrebebi SeiZleba ar gamoxatavdes evro-kavSirisa da Ria sazogadoebis institutis mosazrebebs.

Project “New Opportunities for Educationally Deprived Children” was made possible by the support of European Union and Open Society Institute. Project is implementing by the Civic development Institute, Association “Zekari” and Marneuli Youth Center.

The contents of this publication do not necessarily reflect the views of European

Union and Open Society Institute

avtorebi: paata papava, Tamar Wanturiarecenzenti: simon janaSiadizainer-damkabadonebeli: ekaterine wiqariSvili

sakonsultacio sabWoanTaZe iaboWoriSvili mananagorgoZe sofiomosiaSvili Tamar

wignis SeqmnaSi gansakuTebuli wvlili Seitanes samoqalaqo ganviT-rebis institutis TanamSromlebma, ganaTlebis eqspertebma, romleb-mac SeimuSaves ganaTlebis meore Sansis qarTuli modeli.

ideis warmatebiT ganxorcielebis procesSi aqtiurad monawileobdnen:baqraZe maiaTofaZe qeTevankobalaZe qeTevankorZaZe ekaterinepapava paatasamsonia irinaWanturia Tamar

daibeWda gamomcemloba mwignobariTbilisi, 2012

sarCevi

1. standarti. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 5

1.1 Sesavali. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 5

1.2 standarti . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 10

1.3 wignierebis standarti moswavleebisaTvis .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 12

2. swavla-swavlebis meTodologiuri safuZvlebi . .. . .. . .. . .. . .. . 16

2.1 swavla-swavlebis sabaziso modeli .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 16

3. kiTxvisa da weris meTodebi/strategiebi. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 21

4. kiTxvis swavlebis efeqturi meTodebi . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 24

4.2 marTuli kiTxvis/mosmenisa da gaazrebis aqtivoba . . .. . .. . .. . .. . .26

4.3 warmosaxvis gzamkvlevi .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 29

4.4 cnebis ruka .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 31

4.5 „mainteresebs“ . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 34

4.6 ganmeorebiTi kiTxva . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 35

4.7 mkiTxvelTa Teatri . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 37

4.8 wakiTxva da SekiTxvebis dasma . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 38

4.9 sadiskusio qseli . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 39

4.10 orsvetiani dRiuri .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 41

4.11kiTxva wyvilebSi. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 42

4.12 gaseirneba ilustraciebSi (da gonebrivi ieriSi wyvilebSi) 43

(Serwymuli gonebrivi ieriSis qselTan) .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 44

4.14 literaturuli wre .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 45

4.15 kiTxvebi da pasuxebi .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 46

4.16 vici – minda vicode – viswavle . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 55

4.17 moTxrobis (ambis) ruka.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 58

4.18. moTxrobis (ambis) piramida.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 61

4.19 venis diagrama . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 64

4.20 sityvebis gamomZiebeli . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 66

4.21 Semajamebeli baraTi . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 67

kiTxvis meTodebis/strategiebis cxrili . .. . .. . .. . .. . .. . .. 68

5. weris swavlebis efeqturi meTodebi . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 70

5.1 weris saxelosno.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 74

5.2 „rafT“ strategia . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 84

5.3 samwuTiani esei . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 87

5.4 „brilianti“ . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 88

5.5 moswavlis dRiuri .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 93

weris meTodebis/strategiebis cxrili . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 95

6. kiTxvis gakveTilis, aqtivobis an Tematuri

blokis/erTeulis dagegmva. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 96

6.1 kiTxvis gakveTili .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 96

6.2 kiTxvis samfaziani gakveTilis sqema . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 99

6.3 gakveTilis gegmis sqema .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 99

7. Sefaseba . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 100

7.1 Sefasebis mizani .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 100

7.2 Sefasebis tipebi .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 100

7.3 Sefasebis meTodebi . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 102

7.4 Sefasebis rubrikebi . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 103

gamoyenebuli literatura . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 115

wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

5

Sesavali

wigniereba Tanamedrove msoflioSi erT-erTi ZiriTa-di, sakvanZo kompetenciaa. kiTxvisa da weris unarebi mniS-vnelovnad ganapirobebs individis moqalaqed Camoyalibebasa da mis warmatebas saqmianobis nebismier sferoSi. amitom wig-nierebis ganviTarebas saTanado yuradReba eTmoba rogorc skolamdel da saskolo, ise skolisSemdgom asakSi. mraval qveyanaSi xorcieldeba sxvadasxva programa im mozardebisa da zrdasrulebisaTvis, romlebic, ama Tu im mizeziT, uwignurad darCenis riskis winaSe dganan.

ra aris wigniereba? kiTxvisa da weris procesebis komple-qsurobis gamo, wignierebis erT SeTanxmebul ganmartebas sa-mecniero literaturaSi ver vnaxavT. Tumca, umravlesoba mi-iCnevs, rom dRes wigniereba niSnavs mravalferovani teqstebis gamarTulad wakiTxvis, gageba-gaazrebisa da interpretaciis, aseve, sxvadasxva daniSnulebis teqstebis Seqmnis unars. gaer-Tianebuli erebis ganaTlebis, mecnierebisa da kulturis orga-nizacia (UNESCO) wignierebas ganmartavs, rogorc gansazRvris, gagebis, interpretaciis, Seqmnis, komunikaciis, gamoTvlis, ama Tu im konteqstTan dakavSirebuli nabeWdi da werilobiTi masa-lis gamoyenebis unar-Cvevebis erTobliobas. wignierebis cneba gulisxmobs swavlis procesis uwyvetobasa da individis poten-cials, miaRwios miznebs, gaiRrmavos codna, aimaRlos SesaZle-blobebi da srulad moaxdinos sazogadoebaSi integrireba.

amdenad, Tanamedrove gagebiT, wigniereba uSualod aris dakavSirebuli iseT unarebTan, rogorebicaa zepiri komunika-cia, wakiTxulis ganxilva da diskusia, kritikuli azrovneba, warmosaxva da sxv. teqstebis mravalferovnebaSi, ZiriTadad, igulisxmeba, erTi mxriv, mxatvruli an TxrobiTi (magaliTad, moTxroba, igavi, leqsi, miTi da a.S.) da, meore mxriv, sain-formacio an instruqciuli (magaliTad, sabunebismetyvelo teqsti, kvleva, esei, werili da a.S.) teqstebi. aris teqste-bi, romlebic SeiZleba erT kategoriaSic SeviyvanoT da meo-reSic, vinaidan orive tipis teqstis niSan-Tvisebebi gaaCnia (mag. istoriuli movlenis aRwera, biografia, memuari da sxv). gasaTvaliswinebelia isic, rom Tanamedrove beWdviTi saSu-

6

paata papava, Tamar Wanturia

alebebis gamoyenebiT sakiTxavi teqstebi gamdidrebulia sqe-mebiT, diagramebiT, ilustraciebiT, eleqtronuli bmulebiT da a.S., amitom wigniereba moicavs sqemebis, diagramebisa da ilustraciebis gagebasa da gaazrebasac.

calke saubroben e.w. funqciuri wignierebis Sesaxeb, rac yoveldRiuri yofa–cxovrebisaTvis saWiro wera–kiTxvis kom-petenciis minimums gulisxmobs (reklamis, gancxadebis, afi-Sis, menius, instruqciis da a.S. wakiTxva da gageba, aseve, gancxadebis, werilis da a.S. dawera).

wera–kiTxvis swavlis procesi mniSvnelovnad aris damokide-buli zepiri komunikaciis, anu mosmenisa da saubris (laparakis) unarebis ganviTarebaze. marTlac, jer kidev adreul, skolam-del asakSi, bavSvi zepiri komunikaciis procesSi acnobierebs werisa da kiTxvis dawyebisaTvis aucilebel fonetikur prin-cipebs, bgerebis Serwymis SesaZleblobebs, gamoTqmuli er-Teulebis nabeWd/nawer teqstTan Sesatyvisobas.

Tu bavSvis garemoSi zepiri komunikacia da teqstebT-an Sexeba mizezTa gamo SezRudulia, saskolo asakSi serio-zul problemebs vawydebiT. xolo informaciis moculobisa da mravalferovnebis zrdasTan erTad, es problemebi kidev ufro Rrmavdeba. sabolood mivdivarT wakiTxulis vergage-bamde, kiTxvis motivaciis srul dacemamde, sakuTari waru-mateblobis gancdamde, rac swavlas yvela saganSi aferxebs.

ukanasknel wlebSi saqarTvelos ganaTlebis sistemaSi mniSvnelovani nabijebi gadaidga wignierebis cnebis xelaxla gaazrebisa da wera–kiTxvis swavlebis gaumjobesebis mizniT. xazgasmiT aRsaniSnavia ramdenime faqti: wignierebas, rogorc saswavlo procesis damoukidebel

erTeulsa da strategiul mizans, sagangebo yuradReba eTmoba erovnul saswavlo gegmaSi.

2006 wels Catarda moswavleTa wignierebis donis saerTaSoriso farTomasStabiani kvleva PIRLS, romlis mizani iyo 9-10 wlis bavSvTa wignierebis donisa da misi ganmapirobebeli faqtorebis Seswavla. saqarTvelo am kvlevaSi msoflios 45 qveyanasTan erTad monawileobda. kvlevis Sedegad eqspertTa mier Sefasda qarTveli bavSvebis


7

mier weriTi metyvelebis sxvadasxva formis aRqmis, miRebuli informaciis gagebisa da gamoyenebis unari. kvlevis Sedegad gamovlinda arsebuli viTareba - qarTvel bavSvebs saSualoze dabali Sedegebi aqvT, bolodan me-9 adgili 45 qveyanas Soris - da gamoikveTa samoqmedo strategiuli orientirebi:

• kiTxvis specialuri samoqmedo gegmis Seqmna;• dawyebiTi klasis momavali maswavleblebis mosamzadebe-

li programebis reformireba;• treningebisa da damxmare meToduri saxelmZRvaneloebis

momzadeba; • Tanamedrove saswavlo praqtikaSi aprobirebuli teqstis

ganxilvisa da gaazrebis meTodebis gamoyeneba;• skolamdeli aRzrdis sistemis reformireba;• saskolo biblioTeka; sabavSvo Jurnal-gazeTebis gamoce-

mis xelSewyoba;• ojaxis aqtiuri CarTva; skolisa da ojaxis komunikaciis

xarisxi;• specialuri proeqtebi regionebis skolebisaTvis.1

2010-2011 wlebSi msoflio bankis dafinansebiT dawyebiTi klasebis maswavlebelTaTvis ganxorcielda wignierebis do-nis amaRlebaze orientirebuli sapilote proeqti, romlis mizani iyo dawyebiT klasebSi moswavleTa wignierebis una-ris ganviTareba.

ganaxlda da kiTxvisa da weris swavlebis meTodikasTan da-kavSirebuli sakiTxebiT Seivso dawyebiTi klasebis maswav-leblis profesiuli standarti.

momzadda ramdenime specialuri saswavlo meToduri resur-si, romlebic exmareba saqarTvelos skolebis maswavleb-lebs kiTxvisa da weris swavleba–swavlis procesis gaum-jobesebaSi.

daibeWda ramdenime statia wignierebis konceptualuri sakiTxebisa da meTodologiuri midgomebis Sesaxeb.

1wigniereba - PIRLS-2006 saqarTveloSi, gamocdebis erovnuli centri, Tbilisi, 2008. aseve SegiZliaT ixiloT: http://www.naec.ge/uploads/SXVA/pirlspre-2010.pdf

8


kiTxvisa da weris swavlebis miznebi da amocanebi

wignierebis ganviTarebis gzaze mniSvnelovania Semdegi saganmanaTleblo miznebis dasaxva:

• ZiriTadi sakomunikacio unarebis (mosmena, saubari, kiTxva, wera) ganviTareba;

• miznobrivad da Sinaarsobrivad mravalferovani te-qstebis (magaliTad, moTxroba, leqsi, argumentire-buli esei, instruqcia da a.S.) wakiTxvisa da gaazrebis unaris Camoyalibeba;

• weriTi da zepiri metyvelebis kulturis ganviTareba;

• sakuTari azris logikuri TanamimdevrobiT gamoxat-visa da sxvadasxva daniSnulebis werilobiTi teqstis Seqmnis unaris ganviTareba;

• literaturuli teqstebis wakiTxvis motivaciis gaR-viveba, maTi aRqmisa da interpretaciis unaris ganvi-Tareba;

• damoukidebeli, SemoqmedebiTi da kritikuli azrovne-bis ganviTareba.

saganmanaTleblo miznebidan gamomdinare, skolaSi kiTxvisa da weris swavleba konkretuli amocanebis gadaWras iTvaliswinebs. amgvari amocanebia:

• kaligrafiuli kulturis gamomuSaveba;

• leqsikuri maragis Sevseba-gamdidreba;

• azris cxadad, lakonurad, mkafiod da mwyobrad gamoxatvis unaris Camoyalibeba;

• msjelobis unaris ganviTareba;

• teqstebTan SemoqmedebiTi (Tavisufali) damokidebu-


9

lebis gamomuSaveba;

• diskusiebSi monawileoba, monologuri da dialoguri metyvelebis unar-CvevaTa Camoyalibeba;

• saganmanaTleblo mizniT sxvadasxva resursiT (leq-sikonebi, biblioTeka, interneti da sxv.) sargebloba;

• sametyvelo etiketis normebis dacva;

• teqstis agebis kanonzomierebis gaTvaliswinebiT te-qstis Seqmna;

• miznobrivi amocanis Sesatyvisi stiliT wera da mety-veleba;

• orTografiuli da punqtuaciuri normebis saTanadod gamoyeneba;

• sxvadasxva saxis, stilisa da Janris teqstebis anali-zisa da Seqmnis unaris gamomuSaveba;

• mwerlis Semoqmedebis gaazreba subieqturi (mwerlis cxovrebis mniSvnelovani faqtebi da momentebi) da obieqturi (epoqis zogadi konteqsti) faqtorebis ga-TvaliswinebiT;

• literaturul nawarmoebebSi asaxuli problematikisa da faseulobebis aRqma-gaazreba da maT mimarT saku-Tari damokidebulebis gamoxatva.

10


standarti

standarti, erTi mxriv, asaxavs erovnul saswavlo gegmaSi mocemul wignierebis - rogorc gamWoli kompetenciis - ganviTarebis moTxovnebs, meore mxriv ki, igi Seesabameba am mimarTulebiT saerTaSoriso doneze mimdinare saganmanaTleblo procesebs.

wigniereba erT–erTi strategiuli mimarTulebaa proeqtisa „arc erTi bavSvi zogadi ganaTlebis gareSe“. es aris pirveli proeqti, romelic specifikur samizne jgufzea fokusirebuli. proeqtis farglebSi Seiqmna specialuri standarti im moswavleTaTvis, romlebic sxvadasxva mizeziT amovardnilni arian regularuli saswavlo procesidan. vinaidan wera da kiTxva swavlis sabaziso unarebia yvela saganSi, amdenad, am kategoriis moswavleebis Cveul saswavlo procesSi dasabruneblad wigniereba, raodenobrivi azrovnebis unarTan da sasicocxlo unarebTan erTad, gansakuTrebulad aqtualuria.

mocemuli standarti Seesabameba erovnuli saswavlo gegmis ZiriTad principebsa da Sinaarss, PIRLS-is saerTaSoriso programis kvlevis Sedegad momzadebul rekomendaciebs, aseve, sxvadasxva qveynis kiTxvisa da weris standartebs. qvemoT mocemuli standarti (misaRwevi Sedegebi da Sesabami-

si indikatorebi) ramdenime ZiriTadi daniSnulebiT unda gamoviyenoT:

moswavleTa samizne jgufebis saWiroebaTa dadgena da ana-lizi;

specialuri saswavlo programebis SemuSaveba da ganxor-cieleba sxvadasxva asakobrivi da socialuri jgufis ada-mianebisTvis;

saswavlo procesis dagegmva misaRwevi Sedegebisa da indi-katorebis gaTvaliswinebiT;

moswavleTa miRwevis perioduli monitoringi da saswavlo programis/procesis Sefaseba;

angariSvaldebuleba farTo sazogadoebis mimarT ganxor-cielebuli programebisa da miRweuli Sedegebis Sesaxeb.sabaziso standartis SemuSaveba garkveul sirTuleebTan


11

aris dakavSirebuli. kerZod, advili ar aris kiTxvisa da weris im kompetenciebis gansazRvra, romlebic yvela asakisa da indi-vidualuri monacemebis mqone moswavlisaTvis saerTo iqneba. mosalodnelia, rom mocemuli proeqtis samizne jgufSi Sev-len bavSvebi, romelTa individualuri monacemebi, codnis di-apazoni da xarisxi, swavlis motivacia, socialur-ekonomikuri da kulturuli statusi araerTgvarovania. amitom misaRwevi Sedegebi Seesabameba im minimalur dones, romelic aucilebe-lia ramdenime strategiuli amocanis warmatebiT Sesrulebi-saTvis. kerZod, standartSi mocemuli kompetenciebis aTvise-bam bavSvs saSualeba unda misces:waikiTxos da gaigos funqciuri teqstebi (mag., instruqcia,

gancxadeba, reklama, produqtis aRwera da a. S.); imuSaos sxvadasxva saganSi swavlisaTvis saWiro teqstebTan

(informaciuli da aRweriTi teqstebi); interesiT waikiTxos mxatvruli nawarmoebebi da SeZlos

maTi gageba-gaazreba; damoukideblad gaagrZelos kiTxvisa da weris strate-

giebis aTviseba; iazrovnos kritikulad da SemoqmedebiTad.

standartis struqtura

mocemuli dokumenti xuTi ZiriTadi mimarTulebisagan Sedge-ba. TiToeuli mimarTuleba ramdenime misaRwev Sedegs aer-Tianebs. es mimarTulebebia:

1. dekodireba da sityvebis amocnoba; 2. leqsikuri maragis gamdidreba;3. gamarTuli kiTxva; 4. wakiTxulis gageba-gaazreba da teqstis interpretacia;5. wera.

12


wign

ier

ebis

st

and

art

i mo

swav

lee

bisa

Tvi

s

mima

rT

ul

eba

misa

Rwe

vi S

edeg

iin

dik

ato

ri

1dek

odir

eba

da

sityv

ebis

am

oc-

noba

(f

ono

lo-

giuri

codni

s Ca

Tvl

iT)

mosw

avl

es S

euZl

ia:

•an

banu

ri

prin

cip

is g

ageb

a da

gamo

yene

ba;

•we

ril

obi

Ti

kodis

ga-

Sifvr

a;

•si

tyv

ebis

mTl

iana

d

waki

Txv

a.

cno

bs 1

00 s

ityv

is l

ogo

graf

iul

xat

s;an

awev

reb

s si

tyv

as m

arcvl

ebad

da

fone

meba

d;

zep

irad

aer

Tia

nebs

cal

–cal

ke g

amoTqm

ul

bg

ereb

s da/an

mar

cvl

ebs;

gamo

Tqv

ams

daw

eril

i as

os

Sesa

bami

s bg

eras

;mi

aniS

nebs

gam

oTqm

ul

i bg

eris

Ses

abam

is a

sos;

wers

gamo

Tqm

ul

bge

ras

;an

awev

reb

s daw

eril

sit

yvas

mar

cvl

ebad

da

bger

ebad

;xs

nis,

Tu r

a ar

is a

nban

i da

ris

Tvi

s ar

sebo

bs i

gi;

akeT

ebs

ucxo

sit

yvis

dek

odir

ebas

Tvi

T s

ityv

is

Sema

dge

nel

i el

emen

teb

isa

da

teq

stis

Sin

aarso

-br

ivi

kont

eqst

is m

ixed

viT.


13

2l

eqsi

kuri

mara-

gis

gamd

idreb

a mo

swav

les

Seu

Zlia

:

•si

tyv

is m

niSv

nel

obi

s ga

sage

bad s

xvad

asxv

a st

rat

egii

s mo

Svel

ieba

•si

tyv

is g

amoye

neba

mra-

val

fer

ova

n ko

nteq

stSi

ucno

bi s

ityv

is a

mosa

cno

bad i

yene

bs k

ont

eqst

is

Sina

arss

da

mini

Sneb

ebs;

aaqt

iureb

s wi

nare

gamo

cdil

ebas

;cdil

obs

, am

oic

nos

sityv

is S

emad

gene

li

nawi

leb

i da

maTi

mniS

vnel

oba

;iy

eneb

s dam

xmar

e wy

aroeb

s (l

eqsi

koni

, Tan

atol

i,

spec

ial

isti, m

aswa

vleb

eli, m

Sobe

li

da

sxv.

);qm

nis

gone

briv

ruka

s1 si

tyv

aze;

adge

ns w

inad

adeb

as s

ityv

is g

amoye

nebi

T;

asax

eleb

s si

tyv

is m

ona

Tes

ave

sityv

ebs

da

akav

-Si

reb

s ma

T e

rTma

neTTan

;ak

eTeb

s si

tyv

is g

ram

atik

ul

ana

liz

s.

3ga

marTul

i ki

Txv

a mo

swav

les

Seu

Zlia

:

•sx

vadas

xva

sirTul

is

teq

stis

xma

maRl

a ga

mar-

Tul

ad w

akiT

xva;

•sx

vadas

xva

sirTul

is t

e-qs

tis

Cuma

d g

amar

Tul

ad

waki

Txv

a

kiTxu

lobs

teq

sts

uSe

cdomo

d;

kiTxu

lobs

teq

sts

gabm

ul

ad;

kiTxu

lobs

Ses

afer

isi

sirTul

is t

eqst

s.

teq

sts

zomi

eri

siCq

ariT

;ki

Txu

lobs

teq

sts

gamo

metyv

eleb

iT (xm

amaR

la);

intona

cii

T g

amoxa

tav

s teq

stSi

asa

xul

emo

cie

bs

da

ganw

yoba

s xm

amaR

la

kiTxv

isas

.

14


4wa

kiTxu

lis

ga

geba

–gaa

zreb

a mo

swav

les

Seu

Zlia

:

•sx

vadas

xva

tip

is t

eqst

is

Sina

arsi

s ga

geba

;

•eq

spl

icit

uri

da

im-

plic

ituri

informa

-cii

s mo

Zieb

a da

gaaz

reb

a ki

Txv

is p

roces

Si;

•sa

kuTar

i az

ris

a da

dam

oki

deb

ul

ebis

gam

o-

xatva

wak

iTxu

li

teq

stis

(m

xatvr

ul

is/aram

xatvr

u-

lis

) mi

marT;

•dam

xmar

e el

emet

ebis

ga

moye

neba

teq

stis

gas

aa-

zreb

lad

;

•teq

stSi

Zir

iTad

isa

da

meorex

aris

xova

nis

garCe

va;

aRwe

rs

waki

Txu

li

teq

stiT

aRZr

ul

suraT

–xat

ebs

(zep

irad

, xa

tvi

T, mo

Zrao

biT);

gamo

Tqv

ams

varau

deb

s teq

stis

wak

iTxv

amde

(sa-

Tau

ris

a da

dam

xmar

e el

emen

teb

is m

ixed

viT);

erTma

neTis

agan

gan

asxv

aveb

s in

forma

ciu

lsa

da

Txr

obi

T t

eqst

s -Z

iriT

adi

maxa

siaT

ebl

ebis

mi

xedvi

T;

kiTxv

is d

awye

bamd

e ay

alib

ebs

teq

stis

wak

iTxv

is

mizan

s;teq

stis

wak

iTxv

amde

aaqt

iureb

s ar

sebu

l T

ema-

tur c

odna

s;ga

moTqv

ams

varau

deb

s wk

iTxv

amde

da

kiTxv

is p

ro-

ces

Si;

waki

Txu

li

teq

stis

Sin

aarss

uka

vSir

ebs

saku

Tar

ga

mocdil

ebas

, mo

cem

ul

i teq

stis

sxv

a na

wil

ebs,

sx

va t

eqst

ebs

da

samy

aros;

Sear

Cevs

teq

sts

saku

Tar

i in

ter

eseb

is m

ixed

viT;

sxva

das

xva

formi

T (sa

ubr

iT, we

ril

obi

T, xa

t-

viT, mo

Zrao

biT d

a sx

v.) ga

moxa

tav

s sa

kuTar

ST

abeW

dil

ebeb

s da

dam

oki

deb

ul

ebas

wak

iTxu

lis

mi

marT;

das

mul

i Se

kiTxv

ebis

mix

edvi

T p

oul

obs

teq

stSi

pa

suxe

bs;

gana

sxva

vebs

Txr

obi

Tsa

da

informa

ciu

l t

e-qs

teb

s, m

xatvr

ul

da

aram

xatvr

ul

teq

steb

s;ak

eTeb

s teq

stis

cal

keul

i ab

zac

ebis

a da

mTl

iani

teq

stis

rez

iumi

reb

as;


15

•ga

geba

ze

orie

ntir

ebul

i Se

kiTxv

ebis

das

ma t

eqs-

tis

wak

iTxv

amde,

wak

iTx-

vis

proces

Si d

a wa

kiTx-

vis

Semd

eg;

•ga

gebi

s/ga

azreb

is S

es-

afer

isi

strat

egie

bis

moSv

elie

ba m

izni

sa d

a teq

stis

tip

is m

ixed

viT.

gana

sxva

vebs

da mi

jna

vs f

aqtsa

da mo

sazreb

as s

x-va

das

xva tip

is t

eqst

ebSi

;ga

moaq

vs d

askv

nebi

sxv

adas

xva tip

is t

eqst

ebis

kiT

xvis

dros

da mi

uTiT

ebs

Sesa

bami

s das

abuTeb

as t

eqst

Si;

amoic

nobs

lit

erat

urul

i na

warmo

ebis

Jan

rs

misi

Zi

riT

adi ma

xasi

aTeb

leb

is m

ixed

viT;

axas

iaTeb

s l

iter

aturul

i teq

stis

Zir

iTad

el

emen

t-

ebs

(per

sona

Jebi

, fab

ul

a, g

arem

oeb

ebi, T

ema da a. S

.);am

oic

nobs

esT

etik

ur f

orme

bs/mxa

tvr

ul

xer

xebs

da

afas

ebs

avtoris

mie

r m

aT g

amoye

neba

s;ax

asia

Teb

s da af

aseb

s gm

iris

saq

cie

ls

teq

stis

Si-

naar

sze

day

rdno

biT.

5we

ra

mosw

avl

es S

euZl

ia:

•mi

sTvi

s na

cno

b Tem

ebze

sxva

das

xva

xasi

aTis

teq

-st

ebis

gam

arTul

ad w

era;

•na

weris

gas

woreb

is m

arti-

vi x

erxe

bis

gamo

yene

ba;

•ma

rtiv

i l

eqsi

s, m

oTxr

o-

bis,

Txz

ul

ebis

daw

era

struqt

uris

dac

viTa

da

mxat

vrul

i xe

rxe

bis

gamo

yene

biT;

•ram

den

ime

abzac

is S

emcve

-l

i in

forma

ciu

li

teq

s-tis

daw

era

struqt

uris

dac

viT.

wers

yvel

a as

os;

gadaw

ers

teq

sts;

wers

sityv

ebsa

da

wina

dad

ebeb

s ka

rna

xiT;

asax

eleb

s pu

nqtuac

iis

niSn

ebs

da

aRwe

rs

maT

dan

iSnu

leb

as;

Segn

ebul

ad i

yene

bs g

ram

atik

is, orTogr

afii

s,

punq

tuac

iis

praq

tik

ul

ad a

ucil

ebel

min

imums

;ag

ebs

wina

dad

ebas

;we

rs

narat

iul

/Txr

obi

T a

bzac

s;we

rs

aRwe

riT

abz

acs;

wers

argu

ment

is S

emcve

l a

bzac

s;we

rs

argu

ment

ireb

ul

ese

is s

truqt

uris

dac

viT,

Tez

isis

Cam

oya

lib

ebiT

da

argu

ment

ebis

moSv

eli-

ebiT

.

16


swavla-swavlebis meTodologiuri safuZvlebi

wignierebis ganviTareba mravalmxrivi procesia da maswavleblis maRal kompetenciebs moiTxovs. wignieri garemos organizeba, efeq-turi gakveTilebis warmarTva, Sesaferisi resursebis moZieba da gamoyeneba saTanado mzaobas da mudmiv profesiul zrdas saWiroebs. mocemuli gzamkvlevi konkretuli mizniT Seiqmna: is unda daexmaros maswavlebels kiTxvisa da weris swavlebaSi. gzamkvlevSi mocemulia praqtikuli meTodebi/strategiebi, aseve, saswavlo procesis dagegm-visa da moswavleTa Sefasebis ZiriTadi instrumentebi.

swavlebisa da swavlis sabaziso modeli

wera–kiTxvis aTviseba gansakuTrebiT Sedegiania, roca igi moswavleze orientirebul, konstruqtivistul, aqtiur swav-leba–swavlis midgomebs efuZneba. aseTi saswavlo procesi gakveTilebisa da Tematuri erTeulebis imgvarad dagegmvasa da warmarTvas gulisxmobs, rodesac moswavleebs mravalfero-van aqtivobebSi CarTvisa da sakuTari miRwevebis Sefasebis saSualeba eZlevaT. qvemoT aRwerilia saswavlo procesis organizebis konceptualuri CarCo, romelic maswavlebels gauadvilebs wera–kiTxvis aqtivobebis SerCevas, efeqturi gakveTilebis organizebasa da Catarebas.

mocemuli gzamkvlevi maswavlebels swavla-swavlebis samfa-zian models sTavazobs. es modeli, Tavis mxriv, swavlis Sesaxeb Tanamedrove kvlevis Sedegebs eyrdnoba. TiToeuli faza konkre-tul Sedegzea orientirebuli da exmareba moswavles, raTa man:• gaaaqtiuros winare codna da gamoxatos SemecnebiTi in-

teresi; • gaiazros axali informacia da daukavSiros is adreul ga-

mocdilebas;• ganamtkicos da gansxvavebul konteqstSi gamoiyenos miRe-

buli codna.swavleba-swavlis samfaziani modeli gakveTilis msvlelo-

bis erTgvari universaluri CarCoa. is asaxavs efeqturi sas-wavlo procesis ZiriTad safexurebs da maTi ganxorcielebis Tanmimdevrobas. samfaziani modelis safexurebia: A. molo-dinebis gansazRvra (gamowveva) B. codnis konstruireba (Si-


17

naarsis realizeba) C. gamTlianeba (refleqsia).aqtiur swavlasa da siRrmiseul gaazrebaze orientire-

bul konstruqtivistul saswavlo procesSi maswavlebeli gan-sakuTrebul mniSvnelobas aniWebs gamowvevisa da refleqsiis safexurebis gavlas. ganvixiloT TiToeuli safexuri cal-calke.

molodinebis gansazRvra / gamowveva - (safexuri A)

samfaziani modelis pirveli etapi - erTi mxriv, Sesaswavl sa-ganTan, sakiTxsa Tu movlenasTan dakavSirebuli interesis, meore mxriv ki, adre miRebuli codnis`gamowvevis~ fazaa. am etapze ram-denime mniSvnelovani SemecnebiTi qmedeba xorcieldeba. moswav-leebi ixseneben imas, rac ician mocemuli sakiTxis Sesaxeb. am fazis aqtivobebSi monawileoba ubiZgebs maT, gadaxedon sakuTar codnas da dafiqrdnen im Temaze, romelsac male gamowvlilviT Seiswavlian. am sawyisi qmedebiT monawileebi aaqtiureben „pi-rovnul ganwyobas“, rac axali codnis SeZenis safuZvelia. es ki gadamwyvetia, radgan Tu informacia konteqstidan mowyvetila-daa warmodgenili da moswavleebs misi arsebul codna-gamoc-dilebasTan dakavSireba gauWirdaT, SesaZloa igi advilad dai-kargos. swavlis procesi axlisa da ukve cnobilis erTmaneTTan dakavSirebis procesia. moswavleebi axal cnebebs gamoimuSave-ben adre miRebuli codnisa da sakuTari damokidebulebebis sa-fuZvelze. ase rom, gamowvevis fazis meore mizania interesis gazrda, cnobismoyvareobis gaRviveba. zogjer moswavleebi pa-siurad sxedan gakveTilze da usmenen maswavlebels, daRlili TvalebiT cdiloben, misdion azrTa msvlelobas. gaazrebuli, Segnebuli, kritikuli aRqmis unaris ganviTarebisaTvis moswav-le aqtiurad unda Caebas Ziebis procesSi, e. i. informacia unda aRiqvas, gaiazros da sakuTari sityvebiT, weriT, zepiri mety-velebiT Tu gaTamaSebiT gamoxatos.

raki safuZvliani Semecneba axali informaciis ukve arsebul azrobriv konstruqciasTan Serwymis procesia, gamowvevis sta-diis mesame komponenti gadamwyvet mniSvnelobas iZens. is sakiTxis kvlevis miznisa da molodinebis gansazRvras gulisxmobs. mizni-sa da molodinis dasaxva arsebiTia moswavleTa qmediTobis gan-samtkiceblad. mizandasaxuli swavla Sedegiania. mxolod, unda

18


gamovkveToT orgvari mizandasaxuloba: 1) maswavleblis mier war-marTuli (gare); 2) pirovnuli (Sida), romelic ufro mZlavria.

codnis konstruireba / Sinaarsis realizeba - (safexuri B)

meore fazis upirvelesi amocana pirvel fazaze dawyebuli saqmianobisaTvis xelis Sewyoba da gamowvevis etapze gaRvivebu-li interesisa da impulsis SenarCunebaa. am etapze maswavlebeli iyenebs mravalferovan individualur da jgufur aqtivobebs: demonstrirebas, praqtikul varjiSs, asaTvisebeli Sinaarsis Sesaxeb diskusiis warmarTvas, kritikul analizs, Tvalsazris-Ta Sepirispirebasa da Sejerebas.

meore umTavresi amocana is aris, rom mxari avubaT mos-wavleTa mcdelobas, gaakontrolon sakuTari aRqmis unari. efeqturi mkiTxvelebi, rogorc ki axal informacias waawy-debian, maSinve sakuTari aRqmis procesis kontrols iwyeben. magaliTad, teqstis wakiTxvis dros, mciredi gaugebrobisas, mkiTxveli xelaxla ubrundeba wakiTxuls. msmeneli mowodebu-li masalis mosmenisas SekiTxvas svams, an saTanado aRniSvnebs akeTebs. pasiuri mkiTxveli an msmeneli ubralod gverds uv-lis Seferxebebs aRqmaSi da ar adardebs gaugebari an gamoto-vebuli momentebi.

gamTlianeba / refleqsia - (safexuri C)

refleqsia niSnavs sakuTar qmedebebze (qcevaze, azrovne-baze, grZnobebze) koncentrirebasa da dafiqrebas, rac xSirad maTze zemoqmedebis winapirobaa. kargi moswavle xSirad svams refleqsiur SekiTxvebs: ra viswavle (ras vswavlob)? rogor viswavle (rogor vswavlob)?

SeiZleba gamoikveTos refleqsiis stadiisaTvis niSandob-livi ramdenime arsebiTi, dadebiTi aspeqti. umTavresi isaa, rom am fazaze moswavlisagan moelian im Tvalsazrisisa Tu informaciis sakuTari sityvebiT gamoxatvas, romelsac is wina fazebze Seexo. es aucilebelia axali azrobrivi sqemebis asa-gebad. safuZvliani Seswavla da siRrmiseuli gacnobiereba


19

pirovnul mocemulobebzea damokidebuli. moswavles yvela-ze ukeT is amaxsovrdeba, rasac misTvis cnobil konteqstSi iTavisebs da sakuTari sityvebiT gaacocxlebs. aRqma maSinaa safuZvliani, rodesac informacia konteqstur sqemaSi Tavs-deba, cnebaTa axlebur yalibSi eqceva da nacnob, „pirovnul leqsikonSi“ povebs asaxvas.

am fazis meore amocanaa moswavleTa Soris azrTa jansaRi gacvla-gamocvla da amis safuZvelze maTi Tvalsazrisis gamomxat-veli leqsikonis gamdidreba. refleqsiis fazaze diskusiaSi Cab-mis wyalobiT moswavleebi sxvadasxva saazrovno konstruqciiT muSaoben. es aris cvlilebebisa da xelaxali konceptualizaciis safexuri swavlis procesSi. am stadiaze axali informaciis in-tegraciis mravalgvar saSualebaTa moqnilad aprobireba codnis praqtikulad da mizandasaxulad gamoiyenebas uwyobs xels.

swavla–swavlebis samfaziani modelis ZiriTadi amocanebi safexurebis mixedviT

gamowveva Sinaarsis realizeba refleqsia

• saswavlo miznisa da Sesabamisi molodi-nis gansazRvra

• SinaarsTan dakav-Sirebuli winare codnisa da gamoc-dilebis gaaqtiureba

• winare codnis ara-formaluri Sefase-ba, araswori warmod-genebis gamokveTa

• pozitiuri ganwyobis Seqmna, yuradRebis koncentrireba, in-teresisa da swavlis motivaciis gaRviveba

• saswavlo masalis gacnoba

• informaciis moZieba-damuSaveba

• axali codnis Seqmna

• ZiriTadi sakiTxebisa da qvesakiTxebis gamokveTa

gakveTilis Sinaarsis dakavSireba sakuTar condasa da gamoc-dilebasTan.

• SekiTxvebis dasma SinaarsTan dakav-SirebiT

• molodinis gadaxed-va da realur pro-cesTan Sedareba

• ZiriTadi ideebis Sejameba

• Camoyalibebuli Sexedulebebis gazi-areba

• pirovnuli gamoxmau-reba

• miRebuli codnis mniSvnelobisa da sargeblianobis gansazRvra

•codnis gaRrmavebi-saTvis saWiro axali SekiTxvebis Camoya-libeba

• saswavlo procesSi sakuTari monawileo-bis Sefaseba

20


swavlebis es modeli wera–kiTxvis aqtivobebzec vrceldeba. anu, SeiZleba visaubroT kiTxvis sam fazaze:

1. pirveli faza (wakiTxvamde): am fazaSi gamoyenebuli meTo-debi/strategiebi xels uwyobs moswavles/mkiTxvels, gaix-senos, ra icis ukve am sakiTxis Sesaxeb. igulisxmeba ro-gorc sakuTari codnis, ise damokidebulebebis Sefaseba. aseve, moswavles unda aReZras interesi da cnobismoyva-reoba teqstis Sinaarsis mimarT. am fazis mniSvnelovani Sedegia mkiTxvelis mier kiTxvis aqtivobaSi monawileobis miznis gacnobiereba da motivaciis Seqmna.

2. meore faza (kiTxva): am fazaSi gamoyenebuli meTodebi/strategiebi xels uwyobs moswavles/mkiTxvels Sinaarsisa da wakiTxulis mniSvnelobis gaazrebaSi. mkiTxveli cdi-lobs, moiZios pasuxebi pirveli fazis mimdinareobisas da TviT kiTxvis procesSi dasmul SekiTxvebze. aseve, mkiTxve-li Tvalyurs adevnebs wakiTxulis gaazrebis process (mon-itoringi) da moiSveliebs sagangebo xerxebs, roca wakiTxu-lis gageba ferxdeba.

3. mesame faza (wakiTxvis Semdeg): am fazaSi gamoyenebuli meTodebi/strategiebi exmareba moswavles/mkiTxvels, sab-olood Seajamos wakiTxuli Sinaarsi. aseve, dafiqrdes ukve wakiTxulis gaazrebis xarisxis Sesaxeb. am safexurze mkiTxveli gamokveTs imas, rac yvelaze mniSvnelovani da dasamaxsovrebelia. amas emateba axali SekiTxvebi, romle-bic sakiTxis kidev ufro Rrmad gacnobierebisTvis aris saWiro.


21

kiTxvisa da weris meTodebi/strategiebi

aRsaniSnavia, rom mocemul standartSi ganxiluli (gv. 7– 10) 5 mimarTuleba swavlis yvelaze Zlieri sayrdenebia ara mxolod mSobliuri enis, aramed nebismieri sagnis Seswavlisas. aqedan gamomdinare, saxelmZRvaneloSi aRwerili meTodebi da strat-egiebi swored am mimarTulebebis mixedviT iqneba aRwerili. amasTan erTad, wignSi mocemulia kiTxvisa da weris meTodebis/strategiebis cxrilebi, romlebSic dawvrilebiTaa naCvenebi, esa Tu is meTodi gakveTilis romel fazaSi, wignierebis romeli mimarTulebis gansaviTareblad da ra tipis teqstebze samuSaod SeiZleba iyos gamoyenebuli. vfiqrobT, es yvelaferi maswavle-blebs mniSvnelovnad gauadvilebs ama Tu im gakveTilis miznebis Sesabamisi konkretuli meTodis/strategiis SerCevas.

oriode sityviT SevCerdeT standartis pirvel mimarTule-baze. sityvebis amocnoba da dekodireba gulisxmobs, rom moswav-les SeuZlia daadginos aso-bgeriTi Sesatyvisobebi, anu aRiqvas gamoTqmul bgerasa da daweril asos Soris arsebuli kavSiri, SeuZlia anbanis principis gageba-gamoyeneba da ama Tu im sity-vis sworad amokiTxva. moswavleebSi am kompetenciebis ganviTa-reba, Cveulebriv, wera-kiTxvis dawyebis pirvelive etapze xdeba. dekodirebis unaris ganviTarebis umniSvnelovanesi safexuria si-tyvebis mTlianad amocnoba, rac efeqturi mkiTxvelis erT–erTi ZiriTadi maxasiaTebelia.

vinaidan am konkretul SemTxvevaSi mocemuli standarti gu-lisxmobs, rom samizne jgufi ukve unda flobdes wignierebis garkveul kompetenciebs (bavSvebs unda SeeZloT wera da kiTxva), qvemoT mocemuli meTodebi/strategiebi SedarebiT naklebadaa mimarTuli dekodirebisa da sityvebis amocnobis unarebis ganvi-Tarebisken, romelTa Camoyalibebis procesic wignierebis ufro adreul etapze mimdinareobs. Tumca aqve unda aRiniSnos, rom Tu saswavlo procesis dasawyisSi maswavlebeli SeniSnavs, rom bavSvebi srulyofilad ar floben fonetikur (anbanis) da wignis/teqstis cnebebis codnas, man, upirveles yovlisa, am komponentebSi arseb-uli xarvezebi unda Seavsos da mxolod amis Semdeg gadavides wig-nierebis danarCeni aspeqtebis ganviTarebaze. amaSi maswavlebels mniSvnelovan daxmarebas gauwevs ori efeqturi meTodi/strategia:

22


didi wignebis erToblivi kiTxva2 da enobrivi praqtika3. qvemoT mocemulia danarCeni oTxi ZiriTadi mimarTulebis

mokle mimoxilva.

1. leqsikuri maragis gamdidreba

cnobilia, rom teqstis gagebisaTvis Zalze mniSvnelovania sityvebis mniSvnelobis codna da leqsikuri maragis gafarToeba. swavlis procesSi bavSvebi aqtiurad iyeneben TavianT leqsikur marags da droTa ganmavlobaSi mniSvnelovnad imdidreben mas. amis saukeTeso saSualeba ki mravalferovan masalaze muSao-baa. sasurvelia, maswavlebelma gaugebari sityvebi Tu frazebi sxvadasxvagvarad ganumartos moswavleebs: gamoiyenos konteqs-turi gasaRebi, Tavad auxsnas maTi mniSvneloba, axlad Seswav-lili sityvebiT Seadgeninos winadadebebi, gaaazrebinos sityvis Semadgeneli calkeuli nawilebi, gamoiyenos axali sityvebi Tu gamoTqmebi situaciur saubarSi da a.S.4

2. gamarTuli kiTxva

gamarTuli kiTxvis ZiriTadi maxasiaTeblebia: uSecdomod, sa-Tanado tempiT, gabmiTa da swori intonaciiT kiTxva. gamarTulad mkiTxveli Cumad kiTxvis dros dekodirebis gareSe, avtomatu-rad amoicnobs sityvebs da advilad igebs teqstis Sinaarss; ar uWirs xmamaRla kiTxva, sasven niSnebTan saTanado pauzebs akeTebs da irCevs Sesabamis intonacias. SeiZleba iTqvas, rom gamarTuli kiTxva erTgvari xidia teqstis dekodirebasa da gaazrebas So-ris. 5

2 meTodis Sesaxeb saswavlo filmi „kiTxvs efeqturi meTodebi“ ixileT mas-wavlebelTa profesiuli ganviTarebis erovnuli centris vebgverdze: http://tpdc.ge/index.php?option=com_content&view=article&id=8115&Itemid=71&lang=ka3 meTodis aRwera ixileT norvegiis ltolvilTa sabWos gamocemaSi „„wig-

niereba dawyebiT klasebSi“ “, 2011.

4 dawyebiTi safexuris maswavleblis meToduri gzamkvlevi, maswavlebelTa

profesiuli ganviTarebis erovnuli centri, Tbilisi, 20105 kiTxvis efeqturi meTodebi, maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis erovnuli centri, Tbilisi, 2010


23

3. wakiTxulis gageba–gaazreba da teqstis interpretacia

gansxvavebiT dekodirebisa da sityvebis amocnobisagan, wakiTx-ulis gaazreba teqstis siRrmiseuli Semecnebis procesia da masSi gadmocemuli azrebis gacnobierebasa da konstruirebas gulisx-mobs. amisaTvis ki maswavlebelma bavSvebs ramdenime ZiriTadi strategia unda SesTavazos, romlebsac isini mTeli cxovrebis manZilze gamoiyeneben. esenia: teqstis vizualizeba, varaudebis Camoyalibeba, axsna-ganmarteba, SekiTxvebis dasma, kavSirebis damyareba, Sejameba da a.S.

4. wera

wera wignierebis erT-erTi umniSvnelovanesi mimarTulebaa. igi adamians saSualebas aZlevs, sakuTari nafiqri, saTqmeli, gzavnili werilobiT gadmosces. weris unaris ganviTareba mniS-vnelovnad uwyobs xels moswavleebs, gaxdnen ufro dakvirveb-ulebi, CauRrmavdnen, erTi mxriv, sakuTar Tavs, meore mxriv ki - garesamyaros. weris procesSi CarTuli moswavleebi gacilebiT meti yuradRebiT kiTxuloben sxvaTa nawerebs (Tanaklaselebidan dawyebuli, cnobili mwerlebiT damTavrebuli), meti pasuxismge-blobiT ekidebian TiToeuli sityvisa Tu frazis gamoyenebas wer-isas, cdiloben TavianTi leqsikuri maragis Sevsebas, ismenen da iziareben erTmaneTis rCevebs, eCvevian kritikul azrovnebas.6

sagangebod unda aRiniSnos zepiri metyvelebis integrirebis mniSvneloba wignierebis ganviTarebis procesSi. kiTxva da weriTi metyveleba mWidrod ukavSirdeba azris/ideis/Sexedulebis/gza-vnilis zepirad gadmocemis unars. saxelmZRvaneloSi aRwerili meTodebis/strategiebis umravlesoba moicavs iseT aqtivobebs, rogorebicaa, magaliTad, diskusia, zepiri msjeloba, wyvilebSi an jgufebSi saubari da sxv. es aqtivobebi xSirad gamoiyeneba kiTvxisa da weris samive fazaze da xels uwyobs moswavleebs sx-vadasxva saganSi nebismieri sakiTxis gaazrebasa da aTvisebaSi. mas-wavlebelma saTanado dro da yuradReba unda dauTmos zepiri metyvelebis aqtivobebis integrirebas wera–kiTxvis swavlebis procesSi.

6 Charles Temple, Donna Ogle, Alan Crawford, Penny Freppon. All Children Read. Teaching for Literacy in Today`s Diverse Classroms.. Pearson. 2008

24


4. kiTxvis swavlebis efeqturi meTodebi

4.1 marTuli (orientirebuli) kiTxvis aqtivoba

meTodi/strategia Seesabameba wignierebis standartis Semdeg mimarTulebebs: leqsikuri maragis gamdidreba, wakiTxulis gageba-gaazreba.

meTodis/strategiis aRwera:

„marTuli kiTxvis aqtivoba“ gamoiyeneba moswavleTa Cumi kiTxvis procesis koordinirebisTvis. process Tan sdevs gage-baze orientirebuli SekiTxvebis dasma. maswavlebeli svams SekiTxvas, xolo moswavleebi kiTxuloben teqsts SesaZlo pa-suxebis mosaZebnad, Semdeg ki pasuxis garSemo jgufebSi dis-kusia imarTeba. es strategia fokusirebulia teqstis gagebaze da ara - sworad amokiTxvaze. igi gamoiyeneba rogorc Txro-biT, ise sainformacio teqstebze samuSaod.„marTuli kiTxvis aqtivoba“ gvaZlevs saSualebas, rom:• teqstis Cumad wakiTxvamde interesis gamaRvivebeli

SekiTxvebis dasmiT davexmaroT bavSvebs gaazrebul kiTx-vaSi;

• gavaZlieroT moswavleebSi maRali donis (Rrma) SekiTxve-bze pasuxis gacemis unari;

• SekiTxvebis dasmisa da teqstis Cumad wakiTxvis gziT aq-centi gadavitanoT gageba-gaazrebaze;

• yuradReba gavamaxviloT varaudebze, rogorc gaazrebuli kiTxvis mniSvnelovan aspeqtze; davexmaroT moswavleebs, rom gamoiyenon TavianTi winare codna da kritikuli az-rovnebis unari, raTa axali azrebi da ideebi ganaviTaron;

• mivceT maswavlebels saSualeba, raTa gaacnos moswavleebs literaturuli teqstis elementebi, rogorebicaa, mag-aliTad, siuJetis ageba da suraT-xatebis Seqmna;

• vuCvenoT bavSvebs magaliTi imisa, Tu rogor waikiTxon SemdgomSi damoukideblad rogorc TxrobiTi, ise sain-formacio teqstebi.


25

meTodis/strategiis gamoyenebis safexurebi:

1. SeamzadeT moswavleebi konkretul Temaze dafiqrebisaT-vis. qvemoT mocemuli CamonaTvalidan gamoiyeneT molodi-nis gansazRvris erT-erTi aqtivoba:

• teqstis winaswari mimoxilva – bavSvebs uCveneT wignis yda da waukiTxeT saTauri. imsjeleT, raTa gaigoT, Tu ra ician bavSvebma ukve am TemasTan dakavSirebiT. aseve, sTxoveT, dasvan kiTxvebi wasakiTxi teqstis Sesaxeb.

• terminebis/sityvebis winaswari ganxilva – teqstidan amoarCieT ramdenime sakvanZo sityva. sTxoveT moswav-leebs, am sityvebis safuZvelze gamoTqvan varaudebi imis Sesaxeb, Tu ras SeiZleba Seexos wasakiTxi teqsti.

• winaswari mini–leqcia – moswavleebs waukiTxeT mokle leqcia an mieciT mokle ganmarteba wasakiTx TemasTan dakavSirebiT. Semdeg dasviT SekiTxvebi, romlebze pa-suxis gacemasac, savaraudod, teqstis wakiTxvis Sedegad SeZleben.

2. dayaviT teqsti oTx an xuT monakveTad. moamzadeT SekiTx-vebi TiToeuli monakveTisaTvis. kiTxvebi unda exebodes teqstis yvelaze mniSvnelovan nawilebs. qvemoT mocemu-lia SekiTxvebis nimuSi:

• waikiTxeT, raTa gaarkvioT, vin arian Txzulebis mTa-vari gmirebi da sad viTardeba moqmedeba.

• rogor daaxasiaTebdiT mTavar gmirebs? • waikiTxeT da gamoarkvieT ZiriTadi problema, romlis

winaSec dgas mTavari gmiri.• waikiTxeT, raTa gaarkvioT, Tu ras akeTebs mTavari

gmiri problemis gadasaWrelad.• waikiTxeT, raTa gaarkvioT, Tu ra moxda mTavari gmiris

qmedebis Sedegad. rogor ganviTarda movlenebi Tx-zulebis dasasruls? SeadareT dasasruli Txzulebis dasawyiss.

3. dasviT kiTxvebi TiToeuli monakveTis wakiTxvamde. sTxoveT moswavleebs, Cumad waikiTxon teqsti kiTxvebze pasuxis mosaZebnad.

26


4. TiToeuli monakveTis wakiTxvis Semdeg sTxoveT mo-swavleebs, erTmaneTs gauziaron pasuxebi, miubrundnen xolme teqsts da ipovon is adgili, romelic maT pasuxs adasturebs. Sesabamisi adgilebi amjerad xmamaRla unda waikiTxon.

5. warmarTeT specialuri aqtivoba teqstis dedaazris gamo-sarkvevad. moswavleebma SesaZloa gaiTamaSon/ganasaxieron, daasaTauron sayvareli monakveTebi an upasuxon sxvadasxva donis SekiTxvebs (blumis taqsonomiis mixedviT).

4.2 marTuli kiTxvis/mosmenisa da gaazrebis aqtivoba

meTodi/strategia Seesabameba wignierebis standartis Semdeg mimarTulebebs: leqsikuri maragis gamdidreba, wakiTxulis gageba-gaazreba, wera.

meTodis/strategiis aRwera: „marTuli kiTxva/mosmena da gaazreba“ „marTuli kiTxvis

aqtivobis“ variaciaa. es aqtivoba gamoiyeneba kiTxvis intere-sis gasaRviveblad da eyrdnoba varaudis gamoTqmasa da mis dadasturebas Soris arsebul dinamikas. strategia sruldeba 6-10 kacian jgufebSi. es raodenoba sakmarisia mravalferovani varaudebis gamoTqmisaTvis da yvela moswavles aqvs aqtiuri monawileobis saSualeba. umjobesia, Tu moswavleebi dajgufe-bulni iqnebian kiTxvis SesaZleblobebis mixedviT. strategia, agreTve, SeiZleba gamoviyenoT maswavleblisa da moswavleebis erToblivi muSaobisaTvis. aseT SemTxvevaSi maswavlebeli Ta-vadac ise moiqceva, TiTqos ar aqvs teqsti wakiTxuli. Sesa-Zloa, teqstis wakiTxvamde saubris dros SemTxveviT araswori varaudebic gamoTqvas, raTa bavSvebis mxridan msjelobis pro-cesSi Cabma ufro waaxalisos.

maswavlebelma unda SearCios oTxi an xuTi adgili pauz-isTvis da daanawevros teqsti daaxloebiT erTi da imave zo-mis monakveTebad. pauzebi iq unda daisvas, sadac mkiTxvels garkveuli informacia miewodeba da uCndeba interesi, Tu ra


27

moxdeba SemdgomSi. pirveli pauza, Cveulebriv, saTauris Sem-deg keTdeba. strategia xels uwyobs moswavleebSi gaazrebuli kiTxvis unaris Camoyalibebas, varaudebis gamoTqmisa da argu-mentirebuli msjelobis unarebis ganviTarebas.


1. uTxariT moswavleebs, rom Tqven apirebT teqstis/Tx-zulebis erTad wakiTxvas varaudebis gamoyenebiT. aucile-belia, rom maT zustad Seasrulon Tqveni miTiTebebi. aux-seniT, rom Tavdapirvelad maT unda gamoTqvan varaudebi im teqstis Sesaxeb, romlis wakiTxvasac apirebT.

2. waakiTxeT moswavleebs teqstis patar-patara monakveTebi da periodulad SewyviteTkiTxva. Zalian mniSvnelovania, rom moswavleebi SeCerdnen zustad Tqven mier miTiTebul adgilas da ar ganagrZon kiTxva, sanam Tqvengan miTiTebas ar miiReben.

3. uTxariT moswavleebs, Tu ra Janrisaa Txzuleba - ambavi, zRapari, xalxuri Tqmuleba da a. S. Janris dasaxelebis Sem-deg sTxoveT maT gamoTqvan azri, Tu rogor gmirebTan mou-wevT Sexvedra; movlenebis rogor ganviTarebas elian.

4. waikiTxeT saTauri da aCveneT misi Sesabamisi suraTi/ilus-tracia (Tuki es SesaZlebelia). hkiTxeT bavSvebs, rogor hgoniaT, ra moxdeba? SeaxseneT, rom ar aris aucilebeli, danamdvilebiT icodnen pasuxi. sTxoveT, daZabon warmo-saxva da cadon, mixvdnen, ra SeiZleba moxdes. miexmareT, rom pasuxebi rac SeiZleba konkretuli iyos. CamowereT dafaze zogierTi maTgani (datoveT dafaze sakmarisi ad-gili momdevno pauzebis dros gamoTqmuli komentarebis dasawerad). teqstis wakiTxvamde sTxoveT moswavleebs, ga-nixilon gamoTqmuli varaudebi da gonebaSi airCion maTgan erT-erTi, yvelaze sarwmuno. kiTxvis procesSi es varaudi sul unda axsovdeT.

5. pauzis adgilas SewyviteT kiTxva. sTxoveT klass, gadaxe-don varaudebs da gadaamowmon, romeli maTgani dadastur-da teqstis mixedviT da romeli - ara. miaTiTebineT teqs-

28


tidan konkretuli adgilebi: romeli varaudebi asrulda? ra samxilebi moipoveba teqstSi? meti sicxadisTvis Segi-ZliaT dafaze plus niSniT moniSnoT is varaudebi, romle-bic asrulda, minusiT - isini, romlebic ar asrulda, xolo kiTxvis niSniT - varaudebi, romlebic jerjerobiT kvlavac gaurkvevelia. hkiTxeT moswavleebs, Tu rogor viTardeba movlenebi TxzulebaSi.

6. ganxilvis Semdeg bavSvebs sTxoveT, axali varaudebi gamoTq-van, amoarCion maTgan ramdenime met-naklebad sarwmuno da ganagrZon kiTxvis procesi imgvarad, rogorc es zemoT aris aRwerili.

7. rodesac monakveTis kiTxvas daasruleben, kvlav gadaxedeT varaudebs da hkiTxeT moswavleebs, Tu ram miaxvedra isini, romeli iyo swori varaudi. rogor daexmara maT moqmedi gmirebis, siuJetisa Tu Janris gaazreba varaudebis Camoya-libebaSi? waaxaliseT, rom moZebnon teqstSi damadasture-beli TvalsaCino magaliTebi.

SeniSvnebi:

„marTuli kiTxvis/mosmenisa da gaazrebis strategiiT“ muSaobisas maswavlebeli Ria SekiTxvebs svams: „rogor ggoni-aT, ra moxdeba?“ „ratom fiqrobT ase?“ ufro konkretulma SekiTxvebma SeiZleba bavSvebs warmosaxvis unari SeuzRudos. mTavaria, bavSvma iswavlos sakuTari SekiTxvebis dasma imis Sesaxeb, rasac kiTxulobs.

arsebobs ramdenime gza „marTuli kiTxvisa da gaazrebis aq-tivobis“ Casatareblad, rac moswavleebs muSaobas uadvilebs. erT-erTia teqstis xmamaRali wakiTxva maswavleblis da ara moswavleebis mier (meTodis es variacia cnobilia marTuli mosmenisa da gaazrebis aqtivobis saxeliT).

im SemTxvevaSi, Tu moswavleebs varaudebis gamoTqma uWirT an Zalian scildebian Temas, sasurvelia, Tavad SesTavazoT ori savaraudo varianti da Semdeg hkiTxoT, Tu romeli as-ruldeba, maTi azriT.

qvemoT mocemulia marTuli kiTxvisa da gaazrebis sqema,


29

romelsac moswavleebi avseben etapobrivad, damoukideblad an maswavleblis daxmarebiT.

rogor fiqrobT, ra

moxdeba ?

ratom fiqrobT ase ?

ra moxda?

saTauris wakiTxvis

Semdeg

pirveli monakveTis wakiTxvis

Semdeg

meore monakve-Tis wakiTxvis

Semdeg

dasasrulis wakiTxvis

Semdeg

4.3 warmosaxvis gzamkvlevi

meTodi/strategia Seesabameba wignierebis standartis Semdeg mimarTulebebs: leqsikuri maragis gamdidreba, wakiTxulis gageba-gaazreba.


„warmosaxvis gzamkvlevi“ mniSvnelovnad uwyobs xels mo-swavleebSi fantaziis, SemoqmedebiTobis, interpretaciis una-ris ganviTarebas. mxatvrul teqstze muSaobisas am meTodis gamoyeneba bavSvebs aTavisuflebs CarCoebisgan da aZlevs maT sakiTxis/gmirebis/problemis sxvadasxva WrilSi danaxvis saSu-alebas.

30



1. warudgineT klass wasakiTxi nawarmoebi. Tu SesaZlebelia, uCveneT nawarmoebis Temaze Sesrulebuli ilustraciebi.

2. waukiTxeT moswavleebs nawarmoebi, an sTxoveT, rom Tavad waikiTxon.

3. sTxoveT moswavleebs, rom daxuWon Tvalebi da Seasrulon Semdegi moqmedebebi:

• warmoidginon sakuTari Tavi gmiris rolSi; • ecadon, rom dainaxon da SeigrZnon nawarmoebSi aRweri-

li garemoebebi;• dafiqrdnen da warmoidginon, rogor gamoiyurebian

nawarmoebis personaJebi, rogoria maTi garegnoba, grZno-bebi da moqmedebebi,rogor reagireben isini nawarmoebSi aRweril movlenebze.

4. sTxoveT moswavleebs, moifiqron sityvebi/winadadebebi, romlebic gamoxatavs gmiris grZnobebsa da fiqrebs nawar-moebSi aRwerili garemoebebis, problemis an sxva person-aJebis mimarT.

5. CamowereT moswavleebis mier CamoTvlili sityvebi/wina-dadebebi dafaze da imsjeleT klasSi maT Sesaxeb. sasurve-lia, rom diskusiaSi mTeli klasi CaabaT.


31

4.4 cnebis ruka


meTodis/startegiis aRwera:

„cnebis ruka“ exmareba moswavles informaciisa da cnebebis organizebaSi. am meTodiT muSaobis procesSi moswavles uwevs klasebsa da kategoriebze, niSan–Tvisebebsa da maxasiaTeble-bze, nimuSebsa da magaliTebze fiqri. strategiis gamoyeneba metad efeqturia leqsikuri maragis gamdidrebisa da mniS-vnelovani cnebebis aTvisebisaTvis. „cnebis rukaze“ muSaoba moiTxovs pasuxebis Ziebas iseT SekiTxvebze, rogorebicaa:

• ra aris ....................... ? ras hgavs igi? ra magaliTebis moyvana SeiZleba masTan dakavSirebiT?

• ra aris ...............–is mizezi? ra aris ...................–is Sedegi?

moswavlem winaswar unda waikiTxos teqsti, raTa moniSnos sakvanZo sityvebi da winadadebebi.

arsebobs „cnebis rukis“ ramdenime varianti. qvemoT moce-mulia cnebis rukis gamoyenebis magaliTi Temaze „wiTela“.


1. warudgineT klass wasakiTxi teqsti. 2. kiTxvis dawyebamde hkiTxeT moswavleebs, smeniaT Tu ara

raime wiTelas daavadebis Sesaxeb. 3. teqstis pirveli monakveTis wakiTxvis Semdeg daxazeT da-

faze ovali da CawereT wiTela. swored am cnebis garSemo aageben moswavleebi cnebis rukas.

4. daxazeT meore ovali da CawereT „mizezebi“. daakavSireT ori ovali (magaliTad, centraluri ovalidan mimarTuli isriT). SeaxseneT moswavleebs, rom teqstis pirveli mon-akveTi aRwers wiTelas gamomwvev mizezebs.

32


5. sTxoveT moswavleebs Tavadac daxazon aseTive ruka rveu-lebSi/furclebze da wyvilebSi imsjelon wiTelas gamom-wvevi mizezebis Sesaxeb, Semdgom ki Camoweron es mizezebi meore ovalSi (an gverdiT miaweron meore ovals).

6. SesTavazeT ramdenime msurvels, gauziaron mewyvilesTan Sejerebuli mosazrebebi mTel klass. saubris procesSi CamowereT gamoTqmuli Sexedulebebi dafaze, meore oval-Tan.

7. sTxoveT moswavleebs waikiTxon momdevno monakveTi. 8. daxazeT mesame ovali da CawereT „simptomebi“. daakavSireT

centraluri ovali mesame ovalTan. SeaxseneT moswavleebs, rom meore monakveTSi wiTelas simptomebia aRwerili.

9. sTxoveT moswavleebs wyvilebSi gaixsenon informacia teqs-tidan da TavianT furclebze Seavson rukis mesame ovali („simptomebi“).

10. kvlav SesTavazeT ramdenime msurvels, gauziaron mewyvil-esTan Sejerebuli mosazrebebi mTel klass. CamowereT gamoTqmuli Sexedulebebi dafaze, mesame ovalSi (an mis gverdiT).

11. daxazeT meoTxe, SedarebiT mcire zomis ovali da gaxazeT isari centraluri ovalidan am meoTxe ovalamde. sTxoveT moswavleebs ivaraudon, ris Sesaxeb iqneba mesame monakveTi. msjelobis dasrulebis Semdeg CawereT ovalSi „mkurnalo-ba“. sTxoveT moswavleebs isaubron wiTelas mkurnalobisa da prevenciis SesaZlo gzebze.

12. sTxoveT moswavleebs, waikiTxon teqstis bolo monakveTi da yuradReba gaamaxvilon msjelobis dros gamoTqmul ideebze.

13. sTxoveT moswavleebs, wyvilebSi Seadaron sakuTari namu-Sevrebi da TavianT furclebze Seavson rukis meoTxe ovali.

14. sTxoveT ramdenime msurvels, gauziaron mewyvilesTan Se-jerebuli azrebi mTel klass.

15. CamowereT gamoTqmuli azrebi dafaze, meoTxe ovalTan.


33

cnebis rukis nimuSi

wiTela

mkurnaloba

mizezebi simptomebi

• temperaturis aweva

• intoqsikacia

• . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . .

• woliTi reJimi

• dieta

• didi raodenobiT siTxe

• . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . .

wiTelas virusi

34


4.5 „mainteresebs“

meTodi/strategia Seesabameba wignierebis standartis Semdeg mimarTulebebs: wakiTxulis gageba-gaazreba, wera.


„mainteresebs“ gamoiyeneba teqstis wakiTxvamde (I fazaSi) da moswavleebs teqstTan dakavSirebiT varaudebis Camoyali-bebaSi exmareba. SesaZlebelia misi gamoyeneba wakiTxvis Semd-gom fazaSic, raTa moswavleebma damatebiTi SekiTxvebi dasvan sakiTxis ukeT Sesaswavlad. dasmuli SekiTxvebi xels uwyobs weris procesisTvis momzadebas an sxva aqtivobebze gadasvlas.


1. uCveneT moswavleebs, rogor Camoayalibon SekiTxvebi „main-teresebs“ qargis mixedviT (mag., mainteresebs, rogor inar-Cunebs siTbos TeTri daTvi? an mainteresebs, ra moxdeboda, nacarqeqias rom devi ar Sexvedroda?)

2. uTxariT moswavleebs, daweron sami (an, Tu survili aqvT, meti) SekiTxva wasakiTxi Temis Sesaxeb.

3. weris dasrulebis Semdeg bavSvebs sTxoveT, wyvilebSi gau-ziaron erTmaneTs mosazrebebi.

4. SesTavazeT ramdenime msurvels, rom mTel klass gaacnon TavianTi SekiTxvebi.


35

4.6 ganmeorebiTi kiTxva

meTodi/strategia Seesabameba wignierebis standartis Semdeg mimarTulebas: gamarTuli kiTxva.


„ganmeorebiTi kiTxva“ aris savarjiSo, romelic swrafad aviTarebs gamarTulad kiTxvis unars. kvlevam cxadyo, rom erTi da imave teqstis ramdenjerme wakiTxva aramarto aumjobesebs TviT am teqstis kiTxvis teqnikas, aramed mniSvnelovnad zrdis moswavlis motivacias sxva masalis wasakiTxadac. „ganmeorebiTi kiTxva“ individualuri aqtivobaa.


1. SearCieT daaxloebiT 100-sityviani teqsti bavSvis moswrebis donis Sesabamisad (bavSvs unda SeeZlos teqstis sityvebis 90-95% mniSvnelobis gageba). teqsti unda iyos saintereso, magram sasurvelia, siuJeti ar iyos winaswar advilad misaxvedri (Tavi unda aaridoT mkacri qargis mqone teqsts, romelic mravaljer imeorebs romelime monakveTis struqturas).

saWiroa qvemoT mocemuli cxrili da Sefasebis furceli.

2. SeadgineT cxrili qvemoT moyvanili nimuSis msgavsad:

moswavlis saxeli da gvari: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

136-140131-135126-130121-125116-120111-115106-110101-10596-10091-95

36


86-9081-8576-8071-7566-7061-6556-6051-5546-5041-4536-4031-35

erT wuTSi wakiTxuli sityvebis raodenoba

pirveli wakiTxva

meore wakiTxva

mesame wakiTxva

meoTxe wakiTxva

mexuTe wakiTxva

3. moamzadeT qulebis CasaniSni furceli, romelsac moswavlis SefasebisaTvis gamoiyenebT. swrafad rom CaniSnoT, yoveli me-5 sityvis wakiTxvis Semdeg CamousviT erTi xazi feradi fanqriT. saboloo monacemebi SeitaneT cxrilSi.

4. sTxoveT moswavles, waikiTxos teqsti swrafad da gabmulad. daniSneT kiTxvis dro – zustad 60 wami. mTlianad daTvaleT wakiTxuli sityvebis raodenoba. gamoakeliT arasworad wakiTxuli sityvebi da Sedegi CainiSneT (dasviT wertili) miRebuli ricxvis Sesabamis grafaSi. sTxoveT moswavles, rom ivarjiSos am teqstis kiTxvaSi momdevno wakiTxvamde.

5. ramdenime dRis Semdeg kvlav sTxoveT moswavles waikiTxos igive teqsti. SeitaneT TiToeuli wakiTxvis Sedegebi Sesabamis grafaSi. daakvirdiT, umjobesdeba Tu ara wakiTxva. SeaerTeT sxvadasxva wakiTxvis dros dasmuli wertilebi xazebiT. Tu miRebuli wiri qvemodan zemoT aris mimarTuli, kiTxvis gamarTuloba winsvlas ganicdis, rac Seqebis Rirsia. gaxsovdeT, bavSvi bevrad ufro motivirebulia, gaxdes

srulyofili mkiTxveli, rodesac TvalnaTliv xedavs sakuTar progress.


37

4.7 mkiTxvelTa Teatri

meTodi/strategia Seesabameba wignierebis standartis Semdeg mimarTulebebs: gamarTuli kiTxva, wakiTxulis gageba-gaazreba.


„mkiTxvelTa Teatri“ efeqturi da bunebrivi gzaa gamarTu-li kiTxvis dasaxvewad, radganac ama Tu im nawarmoebis zepiri SesrulebiT moswavleebi gaucnobiereblad varjiSoben kiTx-vaSi. garda amisa, isini ostatdebian saubarSi da meti intere-siTa da pativiscemiT imsWvalebian literaturisadmi. meTodi gamoiyeneba mcire jgufebTan an mTel klasTan samuSaod.


am aqtivobis gansaxorcieleblad dagWirdebaT mcire zo-mis piesa an zRapari, romelsac winaswar moamzadebT. te-qsti im zomisa unda iyos, rom 10-15 wuTSi ikiTxebodes. is umeteswilad unda Sedgebodes dialogebisgan, raTa SesaZlebe-li iyos rolebis gadanawileba ramdenime mkiTxvelze. gadaxe-deT teqsts, gansazRvreT, ramdeni roli geqnebaT da moniSneT is monakveTebi, romlebsac sxvadasxva mkiTxvels gaunawilebT. dialogebs Soris mozrdili teqstebi SesaZloa dayoT da gadaanawiloT ramdenime mTxrobelze.

„mkiTxvelTa Teatris“ Casatareblad SeasruleT qvemoT aRwerili qmedebebi: 1. klasSi teqstis wasakiTxad gamoyaviT moxaliseebi. 2. TiToeul moswavles mieciT teqstis asli da xmamaRla

waukiTxeT, rom gamarTulad wakiTxuli varianti moisminon. 3. amis Semdeg waakiTxeT teqsti „gunduri kiTxvis“ meTodiT

(jer Tqven waikiTxeT da Semdeg moswavleebs waakiTxeT igive).

4. axla gaunawileT teqsti mkiTxvelebs. Tu teqstis nawilebis raodenoba sakmarisi ar aris, sTxoveT moswavleebs, erTmaneTs gaucvalon mkiTxvelisa da msmenelis rolebi.

38


5. rodesac bavSvebi waradgenen TavianT samuSaos, daayeneT an dasviT skamebze, piriT auditoriisaken (mayureblisaken). moswavleebi TavianTi rolebis Sesabamisad unda iyenebdnen Jestebs, mimikasa da intonacias. isini unda reagirebdnen Teatris sxva gmirebis qmedebebze sxeulis eniT (JestebiTa da moZraobiT).

6. gaameorebineT scenebi ramdenjerme, raTa maT Txrobas dramatuloba Seematos, xolo kiTxvas - gamarTuloba.

4.8 wakiTxva da SekiTxvebis dasma



„wakiTxva da SekiTxvebis dasma“ aris mniSvnelovani strate-gia, romelic xels uwyobs moswavleebSi kiTxvis formirebisa da dasmis unaris ganviTarebas. dasmul SekiTxvebze amomwura-vi pasuxebis mosaZebnad ki maT uwevT masalis ramdenjerme gadaxedva da gonebaSi gamTlianeba. SeZenili codna da unarebi bavSvebs mogvianebiT, testirebisa da gamocdisTvis mzadebis drosac mniSvnelovnad gamoadgebaT. meTodi gamoiyeneba ro-gorc individualurad, ise mcire jgufebSi an mTel klasTan samuSaod.

am aqtivobis gansaxorcieleblad saWiroa teqsti (magal-iTad, saxelmZRvanelodan aRebuli, ukve ganvlili masalis romelime Tavi an mcire zomis moTxroba), romelsac eqneba saTauri da qvesaTaurebi, ramdenime abzaci mainc.


bavSvebs samoqmedo instruqciis dabeWdili aslebi dau-rigeT, an proeqtoriT aCveneT da saSualeba mieciT, dawvrile-biT gaecnon mas. 1. waikiTxeT teqsti nawil-nawil. waikiTxeT qvesaTauridan

momdevno qvesaTauramde, an abzacidan abzacamde. TiToeu-


39

li monakveTis wakiTxvis Semdeg sakvanZo sityvebi mindorze miawereT.

2. mindorze miwerili sakvanZo sityvebi miniSnebebad gamoiy-eneT da CamoayalibeT iseTi kiTxvebi, romlebic gavlili masalis gameorebas emsaxureba da romelTa msgavsic, Tqveni azriT, SesaZloa SegxvdeT gamocdaze/testirebaze. SekiTx-vebi furcelze CamowereT.

3. axla ifiqreT TiToeuli kiTxvis pasuxze da dawereT fur-clis ukana mxares.moswavleebs am davalebis Sesasruleblad mieciT 20 wuTi.

garkveuli drois Semdeg CamoiareT klasSi, hkiTxeT bavSvebs, ra sityvebi/terminebi amoweres, ra SekiTxvebi dasves da ra pasuxebi gasces, raime sirTules xom ar gadaawydnen da a.S.

4.9 sadiskusio qseli



„sadiskusio qselis“ gamoyeneba xels uwyobs moswavlee-bs, gamoxaton sakuTari Sexedulebebi Tu damokidebulebebi sakiTxis mimarT ama Tu im teqstis wakiTxvamde an wakiTxvis Semdeg. procesSi monawileoba sasargebloa axali codnis gan-mtkicebisTvis da gaRrmavebisTvis, weris procesisTvis momza-debisTvis, kritikuli azrovnebis unaris ganviTarebisaTvis.

meTodis/strategiis gamoyenebis safexurebi:1. dawereT dafaze iseTi debuleba an SekiTxva, romelic ka-

maTs gamoiwvevs. 2. sTxoveT moswavleebs, Camoayalibon sami mizezi, ris gamoc am

debulebas unda daveTanxmoT da 3 mizezi, ris gamoc SeiZle-ba SevewinaaRmdegoT. aqve SeaxseneT, rom SesaZloa CamoTv-lili mizezebi maT pirad Sexedulebebs ar emTxveodes.

40


3. daurigeT moswavleebs sadiskusio qselis sqemis Sesavsebi furclebi da sTxoveT, Seavson TavianTi mosazrebebiT.

sadiskusio qselis sqema

veTanxmebi (pro)

________________________

________________________

________________________

________________________

________________________

________________________

________________________

vupirispirdebi (con)

________________________

________________________

________________________

________________________

________________________

________________________

________________________

daskvna: ____________________________________________________

_____________________________________________________________

4. sTxoveT moswavleebs, rom wyvilebSi gauziaron erTmaneTs Sexedulebebi. ganumarton mewyviles sakuTari mosazrebebi da, survilis SemTxvevaSi, sakuTar sqemas axali mizezebic daamaton.

5. gaziarebisa da diskusiis dasrulebis Semdeg sTxoveT ramden-ime msurvels, rom xmamaRla gamoTqvan TavianTi Sexedulebebi. SeaxseneT moswavleebs, rom am momentisTvis „swori pasuxi“ ar arsebobs da rom yvela mosazrebas Tanabari Zala aqvs.

6. yuradReba miaqcevineT moswavleebs sqemis im adgilze, sadac weria „daskvnebi“. sTxoveT, xuTi wuTis ganmavlobaSi indi-vidualurad daweron esei, romelSic sakuTar, pirovnul poziciasa da Sexedulebebs gamoxataven mocemul sakiTxze/problemaze. miuTiTeT, rom SeuZliaT gamoiyenon sadisku-sio qselSi mocemuli mizezebi, raTa sakuTari argumentebi ganamtkicon.


41

4.10 orsvetiani dRiuri



„orsvetiani dRiuri“ gamoiyeneba moTxrobis an leqsis kiTxvis procesSi. dRiurSi Setanili CanawerebiT moswavle sa-kuTar ganwyoba–damokidebulebebs gamoxatavs ama Tu im sakiTx-is/movlenis/gmiris mimarT. strategiis gamoyenebis erT–erTi mizania moswavlis motivaciis gazrda, raTa ukeT daakvirdes detalebs da Rrmad gaiazros nawarmoebis Sinaarsi.


1. sTxoveT moswavleebs, furceli vertikaluri xaziT gayon. gaakeTeT igive dafaze.

2. uTxariT moswavleebs, rom axla daiwyeben kiTxvas ama Tu im konkretul Temaze (dausaxeleT Tema).

3. auxseniT, rom orad gayofili furclis marcxena svetSi maT unda amoweron teqstidan winadadeba an fraza, ro-melic raimes gveubneba sakiTxis Sesaxeb. uCveneT moswav-leebs konkretuli magaliTi, Tu rogor unda Seasrulon es moqmedeba (amowereT teqstidan winadadeba dafaze).

4. sTxoveT moswavleebs, rom dafiqrdnen, ra damokidebule-ba aqvT am winadadebaSi gamoTqmuli azris mimarT, Semdeg ki TavianTi naazrevi Caweron marjvena svetSi, teqstidan amowerili winadadebis gaswvriv. „xmamaRla fiqris“ gamoy-enebiT uCveneT moswavleebs, rogor Seasrulon es moqmede-ba (dawereT gamoTqmuli azrebi dafaze, marjvena svetSi).

5. sTxoveT moswavleebs, sul mcire, 3 Canaweri gaakeTon kiTxvis procesSi. winaswar uTxariT, rom am dRiurebs Ses-worebis mizniT ki ar SeagrovebT, aramed, moswavleebi maT sakuTari azrebis klasSi gaziarebisaTvis gamoiyeneben.

42


6. amis Semdeg sTxoveT moswavleebs, pirveli ramdenime abzaci waikiTxon da amoweron fraza an winadadeba, romelsac marjvena mxares komentars miaweren. SesTavazeT ramdenime msurvels, TavianTi Canawerebi klass gauziaron.

7. sTxoveT, rom damoukideblad gaagrZelon muSaoba teqstis darCenil nawilze.

4.11kiTxva wyvilebSi

meTodi/strategia Seesabameba wignierebis standartis Semdeg mimarTulebebs: gamarTuli kiTxva, wakiTxulis gageba-gaazreba.


„kiTxva wyvilebSi“ saSualebas aZlevs moswavleebs, rom teqsti erToblivad waikiTxon da Sinaarsi gadmoscen. Tu wyvilebi gansxvavebuli SesaZleblobebis mqone moswavleebiT dakompleqtdeba, meTodi ormagad sasargeblo iqneba problem-uri mkiTxvelebisTvis.


1. daawyvileT moswavleebi. sTxoveT moswavleTa wyvilidan erT–erTs, rom xmamaRla waukiTxos teqstis pirveli ram-denime abzaci mewyviles. miuTiTeT wasakiTxi abzacebis zusti raodenoba.

2. sTxoveT wyvilis meore wevrs (msmenels), rom TxrobiT gad-mosces wakiTxulis Sinaarsi.

3. moswavleebi cvlian rolebs. amjerad meore wevri ukiTxavs pirvels momdevno ramdenime abzacs. miuTiTeT wasakiTxi abzacebis zusti raodenoba.

4. sTxoveT wyvilebs gaagrZelon teqstis kiTxva aRwerili in-struqciis mixedviT.


43

4.12 gaseirneba ilustraciebSi

(da gonebrivi ieriSi wyvilebSi)



„gaseirneba ilustraciebSi“, romelic am SemTxvevaSi Ser-wymulia „wyvilebSi gonebriv ieriSTan“, gamoiyeneba maSin, roca teqstTan erTad xelmisawvdomia mdidari da metyveli ilustraciebi. maTi daTvaliereba da varaudebis gamoTqma moswavleebSi aRvivebs interess da zrdis teqstis wakiTxvis motivacias.


1. wasakiTxi moTxrobis wardgena daiwyeT wigniT, romlis ydazec Sesabamisi suraTia gamosaxuli. Semdeg wigni-dan aCveneT ramdenime ilustracia, romlebiTac uSualod moTxrobaa dasuraTebuli. hkiTxeT moswavleebs, ris Ses-axeb SeiZeba iyos es moTxroba. mieciT saSualeba, rom Ta-vadac dasvan SekiTxvebi.

2. gamoiyeneT „gonebrivi ieriSi wyvilebSi“. moifiqreT moTxrobaSi gadmocemuli problemis msgavsi situacia. sTxoveT moswavleebs, wyvilebSi moifiqron am problemis gadaWris gza.

3. daaxloebiT xuTi wuTis Semdeg sTxoveT moswavleebs, Sewyviton saubari. ramdenime wyvils SesTavazeT, rom klass Sejerebuli mosazrebebi gaacnon. SemoTavazebuli varian-tebi dafaze CamowereT.

44


4.13 dafiqrdi-dawyvildi-gauziare

(Serwymuli gonebrivi ieriSis qselTan)



„dafiqrdi-dawyvildi-gauziare“, romelic, am SemTxveva-Si, „gonebrivi ieriSis qselTan“ aris Serwymuli, gamoiyeneba rogorc mxatvrul, ise aRweriT teqstebze samuSaod. meTodi SeiZleba gamoyenebul iqnas gakveTilis I fazaSi, raTa mo-swavleebi wasakiTxi masalisaTvis SevamzadoT; is SeiZleba movargoT III fazasac, raTa bavSvebs saSualeba mivceT, rom xelaxla gadaavlon Tvali nawarmoebs da teqstidan miRebuli informacia Seajamon.


1. moswavleebs gakveTilis Tema gaacaniT da uTxariT, rom mo-cemuli sakiTxis ganxilva mouwevT.

2. bavSvebs erTi wuTi mieciT, raTa individualurad moifiqron da Camoweron sakuTari mosazrebebi sakiTxis Sesaxeb.

3. sTxoveT moswavleebs, rom TiToeulma maTganma Sexedule-bebi gverdiT mjdom mewyviles gauziaros.

4. mas Semdeg, rac wyvilebi mosazrebebs gacvlian, sTxoveT msurvelebs, klas smokled gaacnon, Tu raze imsjeles partniorebTan erTad.

5. daxazeT gonebrivi ieriSis qseli dafaze an did formatze da bavSvebis mier ganxiluli TemebiTa da qveTemebiT Seav-seT.

6. qselSi moswavleTa azrebis Cawerisas xmamaRla imsjeleT da bavSvebs auxseniT, Tu rogor avsebT qsels, rogor ax-denT gamoTqmuli mosazrebebis konstruirebas masSi.


45

4.14 literaturuli wre

meTodi/strategia Seesabameba wignierebis standartis Semdeg mimarTulebebs: gamarTuli kiTxva, leqsikuri maragis gamdi-dreba, wakiTxulis gageba-gaazreba, wera.


„literaturuli wre“ wakiTxuli teqstis gagebisken da gaazrebisken mimarTuli strategiaa. am meTodis gamoyeneba moswavleebis mier kiTxvisa da gaazrebis unaris dauflebas uwyobs xels. amasTan, izrdeba moswavleTa kiTxvis motiva-cia, STabeWdilebebisa da azrebis jgufSi gaziareba-ganxilvis survili.


1. dayaviT klasi mcire jgufebad. gaunawileT moswavleebs Semdegi rolebi: • mkiTxveli - xmamaRla kiTxulobs teqsts;• Semajamebeli - wakiTxul monakveTs ajamebs;• kiTxvebis damsmeli - svams kiTxvebs wakiTxulis Sesaxeb;• varaudebis gamomTqmeli - gamoTqvams varaudebs imis

Sesaxeb, Tu ra moxdeba Semdeg;• sityvebis momZiebeli - CainiSnavs saintereso/mniSvnelo-

van/ucxo sityvebs wakiTxuli teqstidan;• reportiori - aRnusxavs jgufSi mimdinare process.

2. kiTxvis dawyebamde mkafiod auxseniT moswavleebs, Tu ras akeTebs TiToeuli rolis mqone moswavle, anu ramdenime wuTiT moirgeT yvela roli.

3. sTxoveT moswavleebs, kiTxva daiwyon. gaafrTxileT, rom unda SeCerdnen TiToeuli monakveTis bolos da muSaoba rolebis mixedviT daiwyon. agreTve, SeaxseneT mkiTxve-lis rolis mqone moswavleebs, rom maTze mniSvnelovnadaa damokidebuli, Tu rogor Seasruleben TavianT movaleo-bebs jgufis danarCeni wevrebi. mkiTxvelebma teqsti xma-maRla da mkafiod unda waikiTxon.

46


4. sami monakveTis wakiTxvis Semdeg mcire xniT SeisveneT. re-portiorebs sTxoveT, mcire angariSi gaakeTon jgufis muSaobis Sesaxeb; sityvis momZieblebs sTxoveT, amowerili saintereso sityvebi daasaxelon.

5. uTxariT jgufebs, kiTxva teqstis dasrulebamde gaagrZelon.

6. kiTxvis dasrulebis Semdeg hkiTxeT varaudebis gamomTqme-lebs, ramdenad gamarTlda jgufebSi gamoTqmuli esa Tu is varaudi; sTxoveT SekiTxvebis damsmelebs, ramdenime kiTxva waikiTxon da hkiTxeT, gaeca Tu ara jgufebSi pasuxi yvela SekiTxvas. sTxoveT Semajameblebs, teqstis mniSvnelovani aspeqtebi gamokveTon. gamarTeT Semajamebeli diskusia.

4.15 kiTxvebi da pasuxebi


meTodis/strategiis aRwera: kiTxvebisa da pasuxebis urTierTmimarTeba (Question Answer

Relationship) aris strategia, romlis meSveobiTac moswavleebi ecnobian kiTxvebsa da pasuxebs Soris arsebul kavSirs teqst-Tan mimarTebiT. es meTodi efeqtianad gamoiyeneba sxvadasxva tipis (TxrobiT da aRweriT) teqstebze samuSaod, praqtiku-lad, yvela sagnobriv jgufSi. Tavdapirvelad moswavleebi ecnobian teqstis gaazrebaze orientirebul SekiTxvebs da pa-suxebs teqstSi eZeben. Semdeg ki, imis mixedviT, Tu rogor miakvlies pasuxebisTvis saWiro informacias, SekiTxvebis kat-egorizacias axdenen. meTodis mixedviT, kiTxva-pasuxis oTxi kategoria arsebobs: „iqve, teqstSi“, „ifiqre da moiZie“, „avto-ri da me“, „me TviTon“.

am meTodis gamoyeneba mniSvnelovnad exmareba moswavleebs teqstis wakiTxvis miznis gansazRvraSi, wakiTxulis gagebis mon-itoringSi. garda amisa, igi Searyevs moswavleebSi gavrcele-bul stereotips, romlis mixedviTac, teqsti yvelafers am-


47

bobs, anu srulad gadmoscems informacias. meTodi bavSvebs kvleva-Ziebisa da kritikuli azrovnebisaken ubiZgebs.

meTodi efeqturad gamoiyeneba IV-X klasebSi, Tumca, ga-martivebuli saxiT misi gamoyeneba SesaZlebelia III klasSic, xolo ufro gaRrmavebulad - XI-XII klasebSi.

strategia SeimuSava rafaelma, 1982 wels.

meTodis/strategiis gamoyenebis safexurebi:1. SearCieT sakiTxavi teqsti.2. CamoayalibeT teqstTan dakavSirebuli SekiTxvebi.

mniSvnelovania qvemoT mocemuli oTxive kategoriis TiTo an or-ori SekiTxvis Camoyalibeba:

• „iqve, teqstSi“ - informacia, romelic moswavles SekiTx-vaze pasuxis gasacemad dasWirdeba, teqstSi pirdapir aris mocemuli. rogorc wesi, pasuxis Semcveli winadade-ba kiTxviTi winadadebis sityvebs imeorebs. moswavles ar sWirdeba pasuxis siRrmiseuli gaazreba da daskvnebis gamotana.

• ,,ifiqre da moiZie“ - informacia, romelic moswavles SekiTxvaze pasuxis gasacemad dasWirdeba, teqstSia, ma-gram erT, calkeul winadadebaSi ar gvxvdeba. moswavles teqstis sxvadasxva monakveTSi mocemuli informaciis moZieba da dakavSireba mouwevs.

• „avtori da me“ - informacia, romelic moswavles SekiTx-vaze pasuxis gasacemad dasWirdeba, teqstSi pirdapir mocemuli ar aris da ufro nagulisxmevia. azris gamo-satanad moswavles avtoris mier mocemuli informaciis sakuTar, winare codnasTan Sejereba mouwevs.

• „me TviTon“ - informacia, romelic moswavles SekiTx-vaze pasuxis gasacemad dasWirdeba, teqstSi mocemuli ar aris. kargi pasuxis Camosayalibeblad teqstis wakiTxva SeiZleba arc iyos aucilebeli. am kategoriis SekiTxve-bze pasuxis gasacemad mniSvnelovania moswavlis winare gamocdileba da damoukideblad fiqris unari.

3. SekiTxvebs moswavleebTan erTad gaecaniT teqstis wakiTx-vamde (anu gakveTilis I fazaSi). SekiTxvebze winaswari

48


dafiqreba moswavleebs teqstTan muSaobis konkretuli miznisa da molodinebis gansazRvraSi daexmareba.

4. waakiTxeT teqsti moswavleebs. SesaZlebelia gamoiyenoT teqstis wakiTxvis sxvadasxva meTodi/strategia.

5. teqstis wakiTxvis Semdeg moswavleebs mkafio instruqtaJi CautareT kiTxva-pasuxis oTxi kategoriis Sesaxeb. gaakariT winaswar momzadebuli, formatze gamosaxuli sqema dafaze da/an daurigeT sqemis furclebi bavSvebs individualurad.

mkafiod ganumarteT moswavleebs, rom konkretul teqstTan dakavSirebul SekiTxvebsa da pasuxebs Soris damokideb-uleba SeiZleba orgvari iyos: zogjer pasuxebi teqstSia, zogjer - ara. Semdeg dayaviT TiToeuli varianti or kat-egoriad (1. „teqstSi“ – „iqve“; „ifiqre da moiZie“; 2. „Cems gonebaSi“ – „avtori da me“; „me TviTon“).

qvemoT ixileT sqemis ori nimuSi. 6. sTxoveT moswavleebs, rom werilobiT upasuxon SekiTxvebs

da miuTiTon (miaweron), romeli kategoriis informacia dasWirdaT TiToeuli maTganisaTvis. amisaTvis SesaZlebe-lia TiToeuli kategoriisaTvis martivi kodebis mofiqreba da gamoyeneba.

7. yvela SekiTxvaze pasuxis gacemisa da kategoriebis miTiTebis Semdeg CaatareT saklaso diskusia.

gasaTvaliswinebelia, rom zogjer pasuxis ama Tu im kategoriisTvis mikuTvneba advili ar aris da zRvruli SemTxvevebic arsebobs. aseT dros moswavleebi erTmaneTs daupirispirdebian imis Taobaze, Tu romeli kategoriis informacia gamoadgaT ama Tu im SekiTxvaze pasuxisaTvis. es savsebiT misaRebi movlenaa da process kidev ufro sain-teresos xdis. mTavaria, rom moswavleebma efeqturi argu-mentebi moiyvanon TavianTi mosazrebebis dasadastureblad.


49

kiTxvebi da pasuxebi

sqema 1


teqstSi

iqve avtori da me

me TviTon

ifiqre da moiZie

Cems gonebaSi

50



sqema 2

wignSi

Cems gonebaSi

iqve

pasuxi teqstSia

avtori da me

pasuxi ar aris teqstSi

ifiqre da moiZie

Sekribe da Seajere informa-cia

me TviTon

teqstis wakiTxva SeiZleba arc ki dagWirdes


51

magaliTi I (TxrobiTi teqsti)

erTxel

guram rCeuliSvili

erTxel berikacma niCbiT gadaxada qvevrs miwa.- ras Svrebi, papav? - SeekiTxa SviliSvili.- guSinRam maWari TuxTuxebda, meSinia qvevri ar iyos gaxeTqili, Svilo.SviliSvilma qvevrTan Caimuxla, sarqvelze darCenili miwa gadabertya, mere napirebi Semoiwminda. papam axada sarqveli, orSimo moimarjva. didxans ixedeboda SigniT, Semdeg Tavi gas-wia da SviliSvils Caaxeda.- gaxeTqila, - Tqva jemalma.- ho, - daudastura papam.SviliSvili: ase icis, papa, maWarma?papa: zogjer ho, zogjer ara.SviliSvili: zogjer ratom?papa: imitom, rom zogjer qvevris kedeli Txelia.SviliSvili: mere?papa: mere, maWari ki zedmetad mduRare.SviliSvili: zogjer ki?papa: zogjer ki qvevris kedeli sqelia, maWaric naklebad mdu-Rare.SviliSvili: mere?papa: maSin ar skdeba.SviliSvili: papav, eg qvevri aRar varga?papa: qvevri ara, maWari ki. rac darCa, ufro kargi Rvino dadge-ba.moxucma niCabs wamoavlo xeli da axali ormos Txra daiwyo. papa-SviliSvilma saRamomde imuSaves. saRamoxans ezodan mTeli, ufro patara qvevri SemoaTries da ormoSi Caagdes. gamzade-bul WurWelSi gadaiRo moxucma gaxeTqilSi darCenili maWari. patara qvevri uceb gaivso. rac darCa, papam kokaSi Caasxa, mere SviliSvili purze gagzavna, TviTon ki mJave amoiRo.cota dalies.

52


papam yalioni gaabola.kidev dalies.jemali odnav SeTvra.- ramdeni wlisa xar, biWo? - gadaawoda moxucma.- Tvrametisa, papav.moxucma kidev moqaCa, mere kefa moiqeqa.- jer maWari xar, Svilo, - uTxra da kefa isev moiqeqa.

SekiTxvebis magaliTebi:

1. risi eSinoda papas? („iqve, teqstSi“)

2. rogor gadaWres papam da SviliSvilma qvevrTan dakavSire-buli problema? („ifiqre da moiZie“)

3. ra damokidebulebaa papasa da SviliSvils Soris? („avtori da me“)

4. sazogadod, ra gansxvavebaa moxucsa da axalgazrdas So-ris? („me TviTon“)


53

magaliTi II (aRweriT-informaciuli teqsti)

mcxeTa

mcxeTa aris mcxeTa-mTianeTis mxaris da mcxeTis raionis ad-ministraciuli centri. mcxeTa gamocxadebulia qalaq-muzeu-mad da iuneskos msoflio kulturuli memkvidreobis nusxaSia Setanili. mcxeTis mosaxleoba 2002 wlis aRweris mixedviT 7,7 aTass Seadgens.

tradiciis mixedviT, qalaqis daarseba legendarul mcx-eToss miewereba: “qarTlosis sikvdilis Semdeg, misma meuRlem Svilebs gaunawila samflobeloebi. maT Soris ufrosi - mcx-eTosi daesaxla mtkvrisa da aragvis SesayarTan, aRaSena qa-laqi da uwoda saxeli Tvisi~. igi daarsebuli Cans Zv.w. 1-li aTaswleulis me-2 naxevarSi. igi qarTlis dedaqalaqad gamx-dara azon mefis dros, Zv.w. IV saukuneSi. varaudoben, rom sax-elwodeba momdinareobs mesxTa satomo saxelisagan (mesxTa - mcxeTa). ramdenime aswleulis Semdeg igi moixsenieba soflad, xolo Semdeg - isev qalaqad. oficialurad qalaqad gamocxad-da 1956 wels.

mcxeTa mdebareobs mdinaree-bis mtkvrisa da aragvis Sesayar-Tan, saqarTvelos samxedro gza-ze. aq aris rkinigzis sadguri, kvebis da msubuqi mrewvelobis sawarmoebi, zemo avWalis hesi. qalaqSi kulturisa (umaRlesi saswavleblebi, Teatri, muzeu-mi) da arqiteqturis mravali Ze-glia.

qalaqis teritoriaze arse-buli arqeologiuri Zeglebi saSualebas iZleva Tvali ga-

vadevnoT mis cxovrebas Zv.w. II aTaswleulidan adrefeodalur xanamde. VI saukunidan qarTlis dedaqalaqma TbilisSi gadain-

54


acvla, mcxeTa ki saeklesio centrad darCa. mcxeTis da misi Semogarenis RirSesaniSnaobebidan aRsaniSnavia:

• akropoli (Zv.w. IV-III ss.) - mTavari cixe-simagre bagi-neTis mTaze;

• elinisturi epoqis armazcixe; sapitiaxSos rezidencia armazisxevSi;

• didi mcxeTis Zveli ubnebi: sarkine, wiwamuri, naqul-baqevi, karsani, muxaTgverdi, kalouban-kodmani;

• jvari (VI s.); • sveticxoveli (XI s.); • samTavro samonastro kompleqsi (XI s.).

mcxeTaSi aris mcxeTa-Tbilisis eparqiis kaTedra da reziden-cia.

SekiTxvebis magaliTebi:

1. sad mdebareobs mcxeTa? („iqve, teqstSi“)

2. riT aris mcxeTa gansakuTrebiT saintereso? („ifiqre da moiZie“)

3. ra saxis turizmis ganviTareba SeiZleba mcxeTasa da mis SemogarenSi? („avtori da me“)

4. riT gamoirCeva istoriuli dedaqalaqebi? („me TviTon“)


55

4.16 vici – minda vicode – viswavle



„vici – minda vicode – viswavle“ sainformacio teqstebis gaazrebisa da aqtiuri swavlis erT-erTi cnobili meTodia. gamoyeneba SesaZlebelia rogorc calke aRebuli gakveTilis, aseve Tematuri erTeulis farglebSi, roca sakiTxis Seswav-las ramdenime gakveTili eTmoba. strategiis ganxorcielebis procesi moicavs moswavleTa muSaobas individualurad da jgufebSi.


• wakiTxvamde

Temis wardgena, individualuri gonebrivi ieriSi, gonebrivi ieriSi wyvilebSi, azrebis Camowera „vici“ svetSi, SekiTxvebis Camowera „minda vicode“ svetSi.

1. gaacaniT moswavleebs Sesaswavli Tema, gaakeTeT mcire Ses-avali, Semdeg ki maT sTxoveT, Temis garSemo isaubron. uTx-ariT moswavleebs, rom gakveTili Seexeba swored im Temas, romlis garSemoc axla isaubreT. mniSvnelovania, rom bavS-vebi dafiqrdnen, Tu ra smeniaT am Temis Sesaxeb. amisaTvis SegiZliaT gamoiyenoT „gonebrivi ieriSi“ - TiToeulma mo-swavlem furcelze Camoweros yvelaferi, rac ki icis an hgonia, rom icis am sakiTxze. damoukidebeli muSaobisTvis bavSvebs 2 wuTi mieciT.

2. procesis Semdgomi etapia „gonebrivi ieriSi wyvilebSi“. sTxoveT monawileebs TavianTi CamonaTvali gverdiT mj-doms gauziaron da furclebi mewyvilis naazreviT Seavson. mieciT maT damatebiTi 2 wuTi Camowerili informaciis Se-darebisa da urTierTgaziarebisTvis.

56


3. dafa sam svetad gayaviT da TiToeuli sveti daasaTaureT: `vici~, `minda vicode~,`viswavle~.

vici minda vicode viswavle

wyvilebs sTxoveT, am Temis garSemo azrebi gamoTqvan. Tuki Tavs ikaveben, sTxoveT, sakuTari Canawerebi waikiTxon. mas Semdeg, rac wyvilebi gagiziareben TavianT azrebs, SegiZli-aT maTi dajgufeba kategoriebis mixedviT. SeavseT sveti „vici~. gadaxedeT informacias da gaamaxvileT yuradReba, rom sakmaod bevri scodniaT am Temis Sesaxeb.

4. Semdeg miubrundiT svets saTauriT: „ minda vicode“. hkiTx-eT klass: „vis aqvs SekiTxva am TemasTan dakavSirebiT?“, „ra gsurT icodeT am sakiTxis Sesaxeb?“. SekiTxvebi meore svet-Si CamowereT. moswavleebis yuradReba gaamaxvileT svetze „ vici“ da hkiTxeT, kidev risi codna esaWiroebaT. svetSi „minda vicode“ aseve SegiZliaT sakuTari kiTxvebis Camow-erac, Tuki iciT, rom teqstSi SegxvdebaT iseTi ram, rac moswavleebs ar uxsenebiaT. gaiTvaliswineT, rom kiTxvebis umetesoba moswavleebisgan unda modiodes.

• kiTxvis dros

teqstis xmamaRla wakiTxva da xmamaRla fiqriT demonstri-reba maswavleblis mier; maswavlebeli miuTiTebs moswavleebs ipovon pasuxebi TavianT SekiTxvebze / teqstis damoukideblad wakiTxva moswavleebis mier; moswavleebi Tavad eZeben pasuxebs SekiTxvebze.


57

5. kiTxvebis Camoweris Semdeg uTxariT moswavleebs, rom Tqven apirebT waukiTxoT teqsti konkretul Temaze (mag., mzis sistemis planetebis Sesaxeb). Tu am teqstis asli yvelasT-vis gaqvT, daurigeT maT wasakiTxad. winaswar sTxoveT, rom gaamaxvilon yuradReba imaze, Tu ras ismenen, an ras kiTxu-loben.

6. teqsti moswavleebs waakiTxeT. agreTve, SesaZlebelia, rom Tqven waukiTxoT da Tan xmamaRla ifiqroT. xmama-Rali fiqri gulisxmobs, rom aqtiuri mkiTxvelis models uCvenebT moswavleebs - akeTebT wakiTxulze komentars, aRniSnavT im adgilebs, romlebic moswavleebis wakiTxvamde codnas adasturebs an moniSnavT monakveTebs, romlebic dasmul SekiTxvebs pasuxobs. SegiZliaT moswavleebs sTxo-voT, TqvenTan erTad ifiqron.

• wakiTxvis Semdeg

~viswavle~ svetis Sevseba; imis gansazRvra, Tu romeli azrebi daemTxva, an ar gamarTlda „vici“ svetSi; imis gansazRvra, Tu romel SekiTxvebs gaeca pasuxi „minda vicode“ svetSi da rome-li darCa upasuxod; axali SekiTxvebis Camoyalibeba; axal kiTx-vebze pasuxis gasacemad Semdgomi saswavlo amocanebis dasaxva.

7. teqstis wakiTxvis Semdeg daubrundiT vici/minda vicode/viswavle cxrils. bavSvebs sTxoveT, kvlav waikiTxon SekiTxvebi`minda vicode~ svetSi. Semdeg hkiTxeT, Tu ra pa-suxebi gaeca maT SekiTxvebs. es pasuxebi`viswavle~ svetSi, kiTxvebis gaswvriv CamowereT.

8. daubrundiT svets` vici~. hkiTxeT bavSvebs, maT mier Camow-erili mosazrebebidan romeli dadasturda teqstSi? xom ar hqondaT raime varaudi, romelTan dakavSirebiTac teqstSi sapirispiro azri iyo gamoTqmuli? ris Sesaxeb SeecvalaT Sexedulebebi?

9. hkiTxeT moswavleebs, SekiTxvebze miRebuli pasuxebis garda, kidev ra gaiges axali teqstidan. es informacia`viswavle~ svetSi CamowereT.

58


gakveTilis bolos, sasurvelia, rom moswavleebma Tavi-anT SekiTxvebs gadaxedon da naxon, romeli maTgani darCa upa-suxod. hkiTxeT maT, Tu ra axali SekiTxvebi daebadaT teqstis wakiTxvis Semdeg. SegiZliaT es SekiTxvebi CaiweroT da bavS-vebTan erTad dagegmoT, SemdgomSi maT pasuxebi ra formiT gasceT.

4.17 moTxrobis (ambis) ruka



„moTxrobis (ambis) ruka“ erT-erTi efeqturi meTodia moswav-

leebisTvis gaazrebuli kiTxvis procesSi megzurobis gasaw-

evad. es strategia imiTacaa mniSvnelovani, rom SesaZlebelia

gamoviyenoT gakveTilis samive fazaSi: wakiTxvamde (anu I fa-

zaSi), raTa moswavleebma SeZlon winaswari varaudebis gamoTq-

ma nawarmoebis personaJebis, garemoebebis, siuJetis Sesaxeb;

uSualod wakiTxvis dros (gakveTilis II fazaSi) - moswavleebi

kiTxvis procesSi akeTeben ama Tu im nawarmoebis mniSvnelovani

detalebis struqturizebul Canawers; wakiTxvis Semdgom (III fazaSi) misi gamoyeneba ki moswavleebs mniSvnelovan daxmare-

bas gauwevs weris procesSi, xels Seuwyobs maT „gonebrivi

ieriSis“ Sedegad gamoTqmuli mosazrebebis konstruirebaSi.


59


1. daxazeT moTxrobis (ambis) ruka dafaze.

moTxrobis (ambis) rukis nimuSi

saTauri: ________________________________________________

personaJebi: garemoebebi:

problema: ______________________________________________

movlena 1: ______________________________________________

movlena 2: ______________________________________________

movlena 3: ______________________________________________

Sejameba: _______________________________________________

___________________________

___________________________

___________________________

___________________________

___________________________

___________________________

___________________________

___________________________

60


2. xmamaRla waikiTxeT moTxrobis saTauri da moswavleebs

sTxoveT, ivaraudon, ris Sesaxeb SeiZleba iyos moTxro-

ba. gamoTqmuli varaudebi personaJebis, garemoebebisa da

problemis Sesaxeb Sesabamis grafebSi CawereT. mniSvnelova-

nia, rom yvela gansxvavebuli mosazreba CainiSnoT.

3. xmamaRla waikiTxeT (an moswavleebma Cumad waikiTxon)

moTxrobis pirveli nawili.

4. sTxoveT moswavleebs varaudebiT Sevsebul moTxrobis ru-

kas daubrundnen. hkiTxeT, xom ar surT Secvalon/Seavson

TavianTi mosazrebebi. sTxoveT maT, xmamaRla waikiTxon

teqstidan is monakveTebi, romelTa safuZvelzec sakuTari

varaudebis Secvla gadawyvites. msjelobis Semdeg, dafaze

daxazul rukaSi Sesabamisi cvlilebebi SeitaneT.

5. xmamaRla waikiTxeT (an moswavleebma Cumad waikiTxon)

moTxrobis Semdegi monakveTi.

6. daubrundiT moTxrobis rukas, kvlav ganagrZeT arsebuli

varaudebis gadaxedva da rukis axali informaciiT Sevseba.

7. gaimeoreT es procedura manamde, vidre moTxroba ar das-

ruldeba.

8. rodesac moswavleebi kiTxvas mTlianad daasruleben,

msurvelebs sTxoveT, rukaSi Tavmoyril informaciaze

dayrdnobiT, nawarmoebi xmamaRla Seajamon.


61

4.18. moTxrobis (ambis) piramida



„moTxrobis (ambis) piramida“ kargi saSualebaa moTxrobis daweris mosamzadebel periodSi ideebis generirebisaTvis. is SeiZleba Catardes jgufebSi, rogorc kiTxvis Tanmxlebi aq-tivoba, an - individualuradac ganxorcieldes. Sedegad ki miviRebT moTxrobis gegmas, romelsac weris procesSi moswav-leebi qargad gamoiyeneben.


1. daxazeT moTxrobis (ambis) piramida dafaze (an gaakariT formatze winaswar momzadebuli naxazi) da dawereT moTxrobis sacdeli saTauri. sasurvelia, rom moTxrobis Tema dakavSirebuli iyos klasSi axlaxan wakiTxul teqst-Tan. es saSualebas mogcemT, metad siRrmiseulad daabrun-oT moswavleebi ukve ganxilul sakiTxebTan da misceT in-terpretaciis saSualeba.

2. ganumarteT bavSvebs, rom moTxrobis (ambis) piramida maT mniSvnelovnad daexmareba Txzvis procesis dawyebaSi.

3. piramidis TiToeuli safexurisTvis dafaze Semdegi miTiTe-bebi CamowereT:• mTavari gmiris saxeli;• ori sityva, romelic axasiaTebs mTavar personaJs;• sami sityva, romelic aRwers garemoebas;• oTxi sityva, romeliTac aRiwereba problema/mizani

(nawarmoebis mTavari idea) (sasurvelia, Tu es dakav-Sirebuli iqneba axlaxan ganxiluli nawarmoebis Temati-kasTan/gmirTan);

• xuTi sityva, romelic aRwers pirvel movlenas;• eqvsi sityva, romelic aRwers meore movlenas;

62


• Svidi sityva, romelic aRwers mesame movlenas;• rva sityva, romelic problemis Sejamebas gamoxatavs.

moTxrobis (ambis) piramidis nimuSi

1________

2________ ________

3_________ __________ ___________

4_________ _________ _________ ________

5________ _________ _________ ________ ________

6 _______ _______ _______ _______ ________ ________

7 _______ _______ ________ ________ ________ _______ _______

8 ______ ______ ______ _______ _______ _______ _______ _______


63

4. moswavleebs sTxoveT, jgufebSi/individualurad Seavson grafebi Tqven mier Camowerili miTiTebebis Sesabamisad.

5. moswavleTa muSaobis procesSi, maswavlebelma, umjobesia, iaros klasSi da, saWiroebis SemTxvevaSi, bavSvebs damate-biTi rCevebi misces.

6. piramidis Sevsebis dasrulebis Semdeg, ramdenime msurvels SesTavazeT, klass namuSevari gauziaros da sTxoveT, ganmar-ton, ratom miipyro maTi yuradReba ama Tu im konkretulma problemam.

Tuki moswavleebma piramida jgufurad Seavses, miS-vnelovania, rom yvela jgufs mieces namuSevris warmodge-nis saSualeba.

SeniSvna:

„moTxrobis (ambis) ruka“ da „moTxrobis (ambis) pi-ramida“ maswavlebelma araerTi mizniT SeiZleba gamoiyenos: ganuviTaros moswavleebs gmiris gamokveTis, personaJTa ama Tu im niSniT dajgufebis unari, problemis gadaWris gzebi moaZebninos da daexmaros maT movlenaTa jaWvis mTlianobis aRqmaSi.

64


4.19 venis diagrama

meTodi/strategia Seesabameba wignierebis standartis Sem-deg mimarTulebebs: leqsikuri maragis gamdidreba, wakiTxulis gageba-gaazreba, wera.


„venis diagrama“ erT-erTi im meTodTagania, romelic infor-

maciis Sedarebisa da SepirispirebisaTvis gamoiyeneba. gakveTi-

lis I fazaSi - anu wakiTxvamde - is SeiZleba gamoyenebul iq-

nas, rogorc erTgvari Semzadeba Sesaswavli sakiTxis Sesaxeb

varaudebis gamosaTqmelad (mag., riT SeiZleba hgavdes an gan-

sxvavdebodes ori qalaqi). gakveTilis II fazaSi (uSualod

kiTxvis procesSi) venis diagrama gamoiyeneba informaciis

CasaniSnad, erTgvari grafikis, organizebuli Canaweris gasa-

keTeblad. III fazaSi (wakiTxvis Semdgom) am meTodis gamoyeneba

moswavleebs axlad Seswavlili sakiTxis Sesaxeb miRebuli in-

formaciisa da mosazrebebis SejamebaSi exmareba.

„venis diagrama“ rogorc mxatvrul, ise informaciul te-

qstebze samuSaod gamoiyeneba. is gansakuTrebiT efeqturia

moswavleebSi kritikuli azrovnebis unaris xelSesawyobad

(Sedareba/kontrasti/analizi). es strategia aseve nayofierad

SeiZleba gamoviyenoT leqsikuri maragis gasamdidreblad, mTa-

vari gmirebis, adgilebis an sagnebis aRsawerad. amasTan, mas

didi daxmarebis gaweva SeuZlia moswavleebisTvis weris pro-

cesSi - wakiTxuli masalis Sejamebisa da Tavebad (abzacebad)

konstruirebis TvalsazrisiT.


65


1. daxazeT dafaze ori urTierTgadamkveTi ovali, ise, ro-gorc es qvemoTaa naCvenebi:

2. TiToeul ovals daawereT im adamianebis, adgilebis, sa-

gnebisa Tu movlenebis saxelebi, romelTa erTmaneTTan

Sepirispirebasac apirebT.

3. sTxoveT moswavleebs, TiToeuli Sesadarebeli obieqtisT-

vis damaxasiaTebeli specifikuri niSnebi Camoweron. Semdeg

es CamonaTvali Sesabamis ovalSi CawereT.

4. amis Semdeg moswavleebs sTxoveT, Sesadarebeli obieqtebis

saerTo maxasiaTeblebis sia Seadginon. sia unda CaweroT iq,

sadac ori ovali erTmaneTs kveTs.

5. xmamaRla waikiTxeT (anmoswavleebs sTxoveT, Cumad waikiTx-

on) teqstis pirveli monakveTi, Semdeg ki Sevsebul venis

diagramas miubrundnen da TavianT mosazrebebs gadaxedon.

sTxoveT, ganmarton, ram ubiZgaT TavianTi pirvandeli

ideebis ucvlelad datovebisaken Tu Secvla-Casworebisken.

6. xmamaRla waikiTxeT (anmoswavleebs sTxoveT, Cumad waikiTx-

on) teqstis meore monakveTi. venis diagrama axali mosazre-

bebiT SeavseT.

ganagrZeT amgvarad, vidre teqstis wakiTxvas mTlianad

ar daasrulebT.

66


4.20 sityvebis gamomZiebeli



„sityvebis gamomZiebeli“ efeqturi strategiaa moswav-leebisTvis ucxo/mniSvnelovani sityvebis gansamartad, maTi Sinaarsis ara ganyenebulad, aramed semantikur konteqst-Si saCveneblad. es meTodi saSualebas iZleva, martivad da Zaldautaneblad gavamdidroT moswavleebis leqsikuri mar-agi. igi SeiZleba gamoyenebul iqnas gakveTilis I anu wakiTx-vamde fazaSi, raTa winaswar davadginoT, ramdenad gasagebi iqneba bavSvebisaTvis wasakiTx teqstSi gamoyenebuli ucxo/mniSvnelovani/sakvanZo sityvebi. meTodis gamoyeneba SesaZle-belia III - wakiTxvis Semdgom fazaSic, imis Sesafaseblad, ramdenad SeuZliaT moswavleebs axlad Seswavlili sityvebis praqtikaSi, konteqstSi gamoyeneba.


1. CamowereT dafaze ramdenime ucxo/mniSvnelovani sityva im teqstidan, romelzec muSaobas apirebT (an romelic ukve daamuSaveT). sTxoveT moswavleebs, erT–erTi sityva amo-arCion da misi gamoyenebiT Seadginon winadadeba sakuTar Tavze. sasurvelia, Tu winadadeba ama Tu im saxiT samuSao teqstTan iqneba kavSirSi.

2. sTxoveT TiToeul moswavles, rom gverdiT mjdoms wina-dadeba yurSi CauCurCulos.

3. SesTavazeT msurvelebs, TavianTi/gverdiT mjdomis wina-dadeba xmamaRla gamoTqvan.

4. CamowereT winadadebebi dafaze da kidev erTxel waikiTxeT moswavleebTan erTad.


67

4.21 Semajamebeli baraTi



„Semajamebeli baraTebi“ aris moswavleebsa da maswavleb-els Soris werilobiTi komunikaciis erT-erTi forma, ro-melic, amave dros, maswavlebisTvis yoveldRiuri ukukavSiris miRebis mniSvnelovani saSualebaa, moswavleebs ki dRis gan-mavlobaSi gamoyenebul aqtivobebze refleqsiisken ubiZgebs. baraTebi anonimuri unda iyos. maswavlebelma isini gakveTi-lis dasrulebis Semdeg unda waikiTxos, momdevno dRes ki, gakveTilis dawyebisas, komentarebiT gamoexmauros maT. „Sema-jamebeli baraTebi“ unda iyos mokle, werisken mimarTuli aq-tivoba da mis Sesrulebas aT wuTze meti ar unda daeTmos. qvemoT mocemulia werisas moswavleebisaTvis biZgis mimcemi ramdenime efeqturi SekiTxva. maswavlebeli am SekiTxvebs da-faze Camowers, moswavleebma ki TavianTi pasuxebi patara fur-clebze unda daweron da oTaxidan gasvlisas datovon.

1. dawereT erTi mniSvnelovani ram, rac dRevandel gakveTilze iswavleT.

2. dawereT erTi SekiTxva, romelic dRes mosmenilis an nanaxis Sesaxeb gagiCndaT.

3. dawereT erTi komentari dRevandeli gakveTilis Ses-axeb.

68


kiT

xvis

meT

od

ebis

/st

rat

egie

bis

cxr

ili

meT

od

i/st

rat

egia

Txr

obi

Ti

teq

sti

inf

or

-ma

ciu

li

teq

sti

inst

ru

qci-

ul

i

teq

sti

gama

r-

Tu

li

kiT

xva

leq

si-

kur

i ma

rag

i

gage

ba–

gaaz

reb

awe

ra

waki

Tx-

vamd

eki

Tx-

va

waki

Tx-

vis

Semd

eg

marTul

i (o

rie

n-tir

ebul

i) k

iTxv

is

aqtiv

oba

++

++

++

++

marTul

i ki

Txv

is/

mosm

enis

a da

gaaz

-reb

is a

qtiv

oba

++

++

++

++

+

warmo

saxv

is g

zam

kv-

lev

i+

++

++

++

cne

bis

ruka

++

++

++

++

„mai

nter

eseb

s“+

++

++

+

ganm

eoreb

iTi

kiTxv

a+

++

mkiT

xvel

Ta

Tea

tri

++

++

+

waki

Txv

a da

Seki

Tx-

vebi

s das

ma+

++

++

++

sadis

kusi

o q

sel

i+

++

++

++


69

orsv

etia

ni d

Riu

ri

++

++

++

kiTxv

a wy

vil

ebSi

++

++

++

gase

irne

ba i

lust

ra-

cie

bSi

+ go

nebr

ivi

ieriS

i wy

vil

ebSi

++

++

++

daf

iqrdi

– daw

yvil

di

– ga

u-

zia

re

++

++

++

++

lit

erat

urul

i wr

e+

++

++

++

kiTxv

ebi

da

pasu

xebi

(Q

AR)

++

++

++

vici-

mind

a vi

code-

visw

avl

e+

++

++

++

moTxr

obi

s (amb

is)

ruka

++

++

++

moTxr

obi

s (amb

is)

piram

ida

++

++

++

veni

s dia

gram

a+

++

++

++

+

sityv

ebis

gam

omZ

ie-

bel

i+

++

++

++

++

wasv

lis

wina

ba-

raT

ebi

++

++

++

70


5. weris swavlebis efeqturi meTodebi

zogadi mimoxilva

rogorc cnobilia, adamianebi sxvadasxva mizniTa da gan-sxvavebuli auditoriisTvis weren, maTi naweri mkiTxvelisT-visaa gankuTvnili, rac niSnavs, rom wera da kiTxva erTi procesis ori urTierTgadajaWvuli mxarea. swored amitomaa mniSvnelovani, rom saklaso oTaxSi wera da kiTxva kombinire-bulad iswavlebodes.

weris efeqtur swavlebas ramdenime debuleba udevs safuZ-vlad:

• moswavlisTvis weris mizani unda iyos mniSvnelovani da gacnobierebuli;

• weris mizani moswavlis pirovnul gamocdilebasa da in-teresebs unda ukavSirdebodes;

• naweri Rirebuli unda iyos avtori–moswavlisTvis, mas-wavleblisa da sxva moswavleebisaTvis;

• weram swavlis procesi unda waaxalisos;• weram moswavleebs swavlis motivacia unda gauRviZos

da axali codnis Seqmnas Seuwyos xeli.am qveTavSi ganvixilavT weris process, mis mravalferovan

formebsa da meTodebs. weris procesis efeqtur ganxorcielebas Sesabamisi in-

teleqtualuri da fizikuri garemo sWirdeba, sadac moswav-leebi sakuTar Tavs „mwerlebad“ aRiqvamen. mniSvnelovania, rom moswavleebs SeeZloT usafrTxo garemoSi, gabedulad gadmoitanon furcelze TavianTi azrebi, miiRon Sesatyvisi komentarebi da rCevebi rogorc maswavleblisgan, ise sxva mo-swavleebisagan.

saWiroa, rom moswavleebma xSirad weron. weriTi amocanebi mravalferovani unda iyos. isini gansxvavebul Temebs/sakiTxebs unda Seexebodes, sxvadasxva auditorias mimarTavdes da gansx-vavebul formatSi sruldebodes.

gansakuTrebuli roli eniWeba maswavlebels, rogorc karg „mwerals“. moswavleebs aucileblad sWirdebaT weris efeq-tur strategiebze „cocxal“ reJimSi dakvirveba, raTa Ta-


71

vadac mosinjon isini da nabij–nabij SeZlon maTi damoukide-blad gamoyeneba.

weras adekvaturi dro da adgili sWirdeba. sasurvelia, rom maswavlebelma garkveuli dro gamoyos saklaso weriTi aqtivobebisTvis. weris unaris dauflebaze orientirebul klasSi mravlad unda iyos rogorc mravalferovani sakiTxa-vi literatura, ise werisa da redaqtirebisaTvis gamosadegi damxmare masala.

weris swavleba/swavlis meTodebi da aqtivobebi or did kategoriad - formalur da araformalur meTodebad iyofa. weris formaluri meTodebi moicavs farTod gavrcelebu-li, standartuli formatis namuSevrebis Seqmnas (Txzuleba, moTxroba, esei, werili, angariSi, leqsi da sxv.). araform-aluri meTodebi exmareba moswavles ideebis generirebasa da organizebaSi, sakiTxebis gageba–gaazrebasa da axali codnis SeZenaSi (gonebrivi ieriSi, semantikuri an gonebrivi rukebi, dRiurebi, grafikuli sqemebi da sxv.).

weris procesi

ukanasknel aTwleulebSi farTod gavrcelda weris swav-lebis erTi konkretuli midgoma, romelmac mniSvnelovnad gaamdidra da gaaumjobesa weris swavla-swavleba. am midgo-mas „weris process“ uwodeben. weris procesi moswavlis (dam-weris) mier Tanmimdevrulad dalagebuli safexurebis gavlas gulisxmobs. weris procesi efeqturad gamoiyeneba nebismieri asakis moswavleebTan, 7–8 wlis asakidan.

weris procesis xuTi safexuri:

1. ideebis generireba weris dawyebamde;

2. pirveli variantis dawera;

3. gadamuSaveba da daxvewa saboloo variantis Seqmnamde;

4. redaqtireba;

5. gamoqveyneba /gaziareba.

72


1. ideebis generireba weris dawyebamde

es safexuri moicavs yvela im moqmedebas, romelsac damweri uSualod weris dawyebamde asrulebs. am dros moswavle weris dawyebisTvis emzadeba.

am safexurze damweri:

• iRebs gadawyvetilebas, Tu ris Sesaxeb dawers;• gansazRvravs mkiTxvelTa auditorias, anu vin waikiTx-

avs nawers;• mimarTavs gonebriv ieriSs Temis Sesaxeb individualu-

rad an sxvebTan erTad;• Camowers, sad SeiZleba TemasTan dakavSirebuli infor-

maciis moZieba;• gamoikvlevs sakiTxs; • xatavs, qmnis Tematur sqemas; • CamoTvlis yvelafers, rac Txzulebis Sinaarss ukav-

Sirdeba; • qmnis semantikur an asociaciur rukas.

2. pirveli variantis dawera

am safexurze moswavle:

• sakuTari sityvebiT werilobiT gadmoscems Txzulebis Sinaarss;

• wers winadadebebsa da abzacebs;• kiTxulobs sakuTar nawers da afasebs, ramdenad gad-

moscems dawerili teqsti mis saTqmels; • uCvenebs nawers sxvebs, raTa konstruqciuli komentar-

ebi da rCevebi miiRos mis dasaxvewad.

3. gadamuSaveba / daxvewa



73

• kvlav ubrundeba nawers da kiTxulobs mas;• dafiqrdeba ukukavSirsa da rCevebze; • gadaakeTebs sityvebsa da winadadebebs; • amoiRebs an Caamatebs monakveTebs; • Caanacvlebs an amoiRebs zedmetad gamoyenebul an

gaugebar sityvebs/frazebs; • xmamaRla kiTxulobs nawers, raTa darwmundes, rom te-

qsti mowesrigebulia.

4. redaqtireba


• gadaamowmebs, ramdenad gamarTulia yvela winadadeba; • Seasworebs marTlwerasa da punqtuacias;• asworebs gramatikul da orTografiul Secdomebs; • Secvlis arasworad daweril sityvebs; • waakiTxebs nawers sxvas; • teqsts saliteraturo qarTulis normebis gaTval-

iswinebiT Caasworebs;• akeTebs koreqturas; • nawers sufTad gadawers.

5. gamoqveyneba / gaziareba


• xmamaRla ukiTxavs nawers klass/jgufs;• sakuTari teqstiTa da ilustraciebiT wigns amzadebs;• nawers megobrebs/Tanaklaselebs ugzavnis; • naweris mixedviT qmnis ilustraciebs, musikas, warmod-

genas.

74


5.1 weris saxelosno



„weris saxelosno“ gulisxmobs sagangebod gamoyofil

dros, rodesac moswavleebs saSualeba aqvT, gansazRvron Tema

da mizani, ris Sesaxebac unda Seasrulon weriTi davaleba.

amgvari davaleba SeiZleba kviraSi ramdenjerme Sesruldes in-

dividualurad an jgufurad. ,,weris saxelosnoSi’’ maswavle-

beli da moswavleebi erToblivad, aqtiurad erTvebian weris

procesSi. maswavlebeli fasilitatorisa da mwvrTnelis rols

asrulebs. moswavleebi weren da erTmaneTs weris procesSi ex-

marebian.


,,weris saxelosno“ ramdenime ZiriTadi komponentisgan Sedge-ba. esenia:

1. swavleba

• erToblivi wera (maswavlebeli da moswavleebi erTo-blivad weren);


75

• mini–gakveTili (maswavlebeli uCvenebs moswavleebs, ro-gor daweron abzaci, windadeba, mosazreba da ase Semdeg);

• demonstrireba (maswavlebeli uCvenebs da mouTxrobs mo-swavleebs sakuTari weris procesis Sesaxeb).

2. damoukideblad wera

• moswavleebi asruleben weriT davalebas;

• maswavlebelic erTveba weris procesSi;

• maswavlebeli awvdis moswavleebs ukukavSirs, akeTebs ko-

mentars;

• moswavleebi saubroben erTmaneTis namuSevrebis Sesaxeb.

3. moswavleTa namuSevrebis gaziareba

• naweris gaziareba sxvadasxva formatSi xorcieldeba

(mag., ori moswavle auditorias „posterebs“ warudgens;

an moswavle auditorias sakuTar nawers xmamaRla ukiTx-

avs; an moswavleTa jgufi mcire dramas asrulebs);

• mTeli klasi weriTi davalebis gaziarebis mizniT ikri-

beba.

76


maswavleblisa da moswavleebis gzamkvlevi 5–abzaciani Txzulebis dasawerad

qvemoT mocemuli sqema moswavleebs efeqturi Txzulebis weris swavlaSi daexmareba.

avwioT xeli da gavSaloT TiTebi!

modi, davweroT Txzuleba, romelic xuTi „xarisxiani“, Tanmimdevruli da efeqturi abzacisgan Sedgeba.

avwioT cera TiTi!

es niSnavs, rom Tqven daiwyebT pirveli, Sesavali abzaciT. is mkiTxvelis interess gamoiwvevs da gauCens survils, rom kiTx-va gaagrZelos. am abzacSi Tqven mkiTxvels etyviT, ris Sesaxeb aris teqsti, anu ra aris Txzulebis Tema. imisaTvis, rom es abzaci xarisxiani gamovides, is unda iwyebodes Tematuri winadadebiT, romelsac ramden-ime damxmare winadadeba mosdevs. am abzacs xSirad Txzulebis dasawyissac uwodeben. Tematuri windadeba gamoxatavs Txzulebis TemasTan dakavSirebul ZiriTad azrs/ideas, an avtoris azrs Txzulebis ZiriTadi sakiTxis Sesaxeb. damxmare winadadebebi gad-moscems argumentebs, faqtebs, detalebs, romlebic Tematur winadadebas asabuTebs da mniSvnelovan damatebiT informacias awv-dis mkiTxvels.


77

avwioT sami Sua TiTi (saCvenebeli, Sua da araTiTi)!

es niSnavs, rom kidev sam abzacs davwerT. isini Tqvens azrebs gadmoscems pirvel abzacSi mocemul Temaze, ganavrcobs da gaa-Zlierebs Tqvens pirvel abzacs. am nawils Txzulebis Sua nawilsac uwodeben.

avwioT neki!

es niSnavs, rom Tqven unda daasruloT da SeajamoT is, rac wina abzacebSi TqviT. kargi Txzuleba iseTi abzacebisgan unda Sedgebodes, romlebic erTmaneTs mWidrod ukavSirdeba. bolo abzacSi sxva sityvebiT unda gavimeoroT is, rac wina abzacebSi dai-wera. es abzaci Txzulebas asrulebs. mas Tx-zulebis dasasrulsac uwodeben.

weris 6 ZiriTadi aspeqti

weris swavlebasa da swavlaSi dRes farTod gavrcelebulia wera 6 ZiriTadi aspeqtis mixedviT. esenia:

1. ideebi/azrebi da Sinaarsi 2. organizeba 3. toni da stili 4. winadadebis gamarTva 5. sityvebis SerCeva 6. marTlwera

qvemoT mocemulia TiToeuli aspeqtis mokle mimoxilva da maTi gansaviTarebeli mniSvnelovani aqtivobebi.

78


1. ideebi/azrebi da Sinaarsi

wera ideebis/azrebis generirebiT iwyeba. weris mTavari mizani swored am ideebisa da Sinaarsis gadmocemaa. yvela nawerSi unda aisaxos avtoris gzavnili, mkiTxveli advilad unda xvdebodes, risi Tqma unda avtors. qvemoT mocemulia ramdenime SekiTxva, romlebic damwers ideebisa da Sinaarsis generirebaSi daexmareba:

– risi Tqma minda? ra aris mTavari saTqmeli? ramdenad gasagebad da fokusirebulad aris Camoyalibebuli ZiriTadi idea?

– mocemulia Tu ara mniSvnelovani detalebi mTavari ideis Sesaxeb?

– gaigebs Tu ara rame axals mkiTxveli?

– aris Tu ara naweri saintereso da advilad gasagebi?

aqtivobis safexurebi:

1. waakiTxeT moswavleebs winaswar momzadebuli/SerCeuli teqsti.

nimuSi: am zafxuls dasasveneblad viyaviT. Zalian vixaliseT. erT saRamos tyeSi wavediT. mindorSi karavi gavSaleT da iq daviZineT. dRisiT velosipedebiT vseirnobdiT. imedi maqvs, rom momaval welsac wavalT dasasveneblad.

2. dausviT moswavleebs SekiTxva: riT aris es ambavi sain-tereso?

3. sTxoveT moswavleebs Camoweron SekiTxvebi, romlebic gauCndaT mocemuli ambis wakiTxvis Sedegad. magaliTad:

– sad iyo dasasveneblad wasuli am ambis mTxrobeli?

– kidev vin iyo iq?

– riT iyo es ambavi saxaliso?

– rogori amindi iyo?


79

– romeli momenti iyo yvelaze dasamaxsovrebeli?

4. sTxoveT moswavleebs, daweron raime maTi dasvenebis Ses-axeb. Tan maTive SekiTxvebi gaiTvaliswinon.

5. SesTavazeT ramdenime msurvels, TavianTi naweri klass waukiTxon.

6. imarTeba diskusia. CamowereT naweris is maxasiaTeblebi, romlebic efeqturi werisTvis mniSvnelovania. magali-Tad:

• moswavlem mniSvnelovani detalebi gadmosca.

• teqstis gzavnilebi gasagebi da Sekrulia.

2. organizeba

ideebis/azrebis organizeba exmareba mkiTxvels, rom Tanmimdevrulad mihyves teqsts da nabij–nabij gaiazros Sinaarsi. qvemoT mocemulia ramdenime SekiTxva, romlebic damwers ideebis/azrebisa da Sinaarsis organizebaSi daexmareba:

– ramdenad gamoiwvevs aseTi dasawyisi mkiTxvelis interess?

– advilia nawerisTvis azris midevneba? aris Tu ara naweris organizebis mocemuli varianti saukeTeso?

– ebmis Tu ara azrebi/ideebi ZiriTad gzavnils?

– gvaqvs Tu ara dasasruli, romelic efeqturad kravs Sinaarss?


1. sTxoveT moswavleebs, SeTavazebuli teqsti waikiTxon.

nimuSi: amasobaSi ki mglebma yvela cxvari SeuWames. male yvelam gaigo matyuara mwyemsis ambavi da aRaravin ujereb-da. mwyemsi tiroda, es ra damemarTa, rogor damakargvina tyuilma mTeli farao. im dRis Semdeg mwyemsi gamosworda da

80


tyuili aRar uTqvams. mecxvareebi TofebiT mocvivdebod-nen xolme dasaxmareblad, biWi ki maT danaxvaze gulianad icinoda da eubneboda, mogatyueTo. bevri iyvira biWma, miSve-leT, namdvilad miWirso, magram arc erTma mecxvarem aRar daujera da aravin mivida dasaxmareblad. erTxelac marTla daesxnen mglebi mis faras Tavs. faras rom yaraulobda, ucbad ayvirdeboda xolme, mgeli movida, miSveleTo. iyo erTi mwyemsi biWi, romelic mudam ityueboda.

2. dausviT moswavleebs SekiTxva: – xom ar gagiWirdaT ambis wakiTxva da azris midevneba?

ratom? – imitom, rom Sinaarsi kargad ar aris organizebuli. azre-

bi da winadadebebi Tanmimdevrulad ar aris dalagebuli. 3. sTxoveT moswavleebs, rom Tanmimdevrulad daalagon

winadadebebi da aawyon teqsti ise, rom Sinaarsi gasagebi iyos.

3. toni da stili

mwerlis toni aris is, rac nawers pirovnul ganzomilebas, Taviseburebasa da individualur stils aniWebs. qvemoT mocemulia ramdenime SekiTxva, romelic damwers tonis SerCevaSi daexmareba:

– SeiZleba Tu ara iTqvas, rom damwers namdvilad ainteresebs Tema?

– igrZnoba Tu ara, rom teqsti swored am avtors ekuTvnis? – ra grZnobis gamowvevas cdilobs avtori? – axerxebs Tu ara naweri mkiTxvelis yuradRebis

SenarCunebas? gauCndeba Tu ara mkiTxvels survili, rom meti gaigos?


1. sTxoveT moswavleebs, rom waikiTxon ori sxvadasxva naweri da gadawyviton, romlis avtori axerxebs ukeT mkiTxvelis yuradRebis gamowvevas da SenarCunebas.


81

nimuSi 1: me megobrebTan erTad mdinareze wavedi. erTma megobarma Tavisi ZaRlic wamoiyvana. gareT Zalian cxeloda. Cven mdinareSi vibanaveT. ZaRlmac CvenTan erTad ibanava da Zalian moewona. kargad gaverTeT da saRamos ukan davbrundiT.

nimuSi 2: zafxulis erT mSvenier dRes me da Cemi megobrebi mdinareze sabanaod wavediT. erTma Cemma megobarma Tan Tavisi Wkviani ZaRlic wamoiyvana, romelic yvelgan Tan dahyveboda. mze acxunebda, Citebi WikWikebdnen da namdvili sabanao amindi iyo. mdinaresTan rom mivediT, JriamuliT SevcvivdiT wyalSi. ZaRlic mxiaruli yefiT Semogvyva da CvenTan erTad Wyumpalaobda. yvelam bevri vicineT da Zalian kargad gaverTeT. roca banaobiT guli vijereT, mzeze gavSriT. roca mosaRamovda da Zalian mogvSivda, Sinisaken gamoveSureT.

2. orive teqstis wakiTxvis Semdeg dausviT moswavleebs SekiTxva:

– romeli moTxroba ikiTxeboda ufro sainteresod da sasiamovnod?

meore ambavSi avtoris toni gamokveTiladaa gamoxatuli. avtoris enTuziazmi daexmara mkiTxvels, ukeT warmoedgina movlenebi.

4. gamarTuli winadadebebi

gamarTuli wera ritmiT gamoirCeva. winadadebebs gansxvavebuli sigrZe da struqtura aqvs. aseTi teqstis xmamaRla wakiTxva sasiamovnoa. qvemoT mocemulia ramdenime SekiTxva, romlebic damwers gamarTulad weraSi daexmareba:

5. ramdenad advilad ikiTxeba teqsti?

6. winadadebebi gansxvavebulad iwyeba?

7. gamoyenebulia grZeli da mokle winadadebebi?

82


8. xmamaRla kiTxvis dros naweri gabmulad ismis?


1. sTxovs moswavleebs, rom waikiTxon teqsti.

nimuSi: Cemi ZaRli Savia. mas erT yurze yavisferi laqa aqvs. is megobrulia. mas uyvars abazanaSi curva. roca vbanT, yvelas gvwuwavs. mas uyvars gaseirneba. me miyvars Cemi ZaRli.

2. yuradReba gaamaxvileT, rom teqstSi winadadebebis umravlesoba erTnairad iwyeba. Semdeg sTxoveT moswavleebs, rom moifiqron am winadadebebis gadakeTebis gzebi, raTa teqsti ufro advilad ikiTxebodes da xmamaRla wakiTxvisas ufro sainteresod JRerdes.

3. SesTavazeT ramdenime moswavles, rom xmamaRla waukiTxon sakuTari naweri klass. gamarTeT diskusia.

4. xazgasmiT aRniSneT, rom amjerad winadadebebi gansxvavebulad iwyeboda da met detalebs Seicavda. amitom teqsti ufro saintereso iyo mkiTxvelisTvis.

5. msjelobis dasrulebis Semdeg sTxoveT moswavleebs, rom daweron teqsti aqtivobis dros ganxiluli sakiTxebis gaTvaliswinebiT.

SeniSvna:

SesaZlebelia, rom diskusiis gamarTvasa da sakuTari versiis daweramde moswavleebma meore, ufro gamarTuli teqstic waikiTxon.

5. sityvebis SerCeva da gamoyeneba

konkretuli sityvebi, romlebsac avtori iyenebs, qmnis mkafio suraT–xatebs, ipyrobs mkiTxvelis yuradRebas da teqsts dasamaxsovrebels xdis. qvemoT mocemulia ramdenime SekiTxva, romlebic damwers Sesaferisi sityvebis SerCevasa da gamoyenebaSi daexmareba:


83

– gamoyenebulia Tu ara iseTi zmnebi an xatovani frazebi, romlebic mkiTxvelis yuradRebas „ankess gamosdebs“?

– gamoyenebulia unikaluri sityvebi?

– metad xSirad xom ar aris gameorebuli Cveulebrivi sityvebi?


1. sTxoveT moswavleebs, waikiTxon abzaci.

nimuSi: wyalTan didi iremi idga. man did tbaSi sakuTar Crdils daxeda. ifiqra, rom lamazi iyo. is wylis dasalevad mivida tbasTan.

2. yuradReba gaamaxvileT imaze, rom avtorma arcTu saintereso sityvebi gamoiyena.

3. Semdeg sTxoveT moswavleebs, rom „gonebrivi ieriSis“ gamoyenebiT moifiqron sityvebi an frazebi, romlebiTac garkveul sityvebs Caanacvleben da amiT teqsts ufro cocxalsa da dasamaxsovrebels gaxdian.

4. moswavleebi gadaamuSaveben teqsts ufro zusti da xatovani sityvebis moSveliebiT.

5. SesTavazeT ramdenime moswavles, rom xmamaRla waukiTxon sakuTari naweri klass.

6. sTxoveT moswavleebs Seqmnan axali teqsti ganxiluli sakiTxebis gaTvaliswinebiT.

daskvnis saxiT moswavleebi xazgasmiT aRniSnaven, rom avtoris toni da sityvebis gamoyeneba nawers unikalurs xdis.

84


5.2 „rafT“ strategia


meTodis/startegiis aRwera:weris procesis sixSire moswavleebs weris unar-Cvevebs uvi-

Tarebs. „rafTi“ aris strategia, romelic moswavles exmareba, ukeT gaacnobieros sakuTari roli weris procesSi. am gziT is ukeTesad ayalibebs ideebs da ufro gasagebad gadascems maT mkiTxvels. amas garda, strategia exmareba moswavles, rom yu-radReba gaamaxvilos mkiTxvelTa auditoriaze, weris mraval-ferovan formatebze da im Temaze, romelzec wers. mocemuli strategiis gamoyenebiT, maswavlebeli waaxalisebs moswavlee-bs, rom weron SemoqmedebiTad, mravali perspeqtividan Sexedon sakiTxs da weron gansxvavebuli auditoriisTvis. auditoriisa da miznis gacnobiereba mniSvnelovania weris dros.

roli: vin xar Sen, rogorc teqstis avtori – cnobili momRe-rali, ministri, yvavili?

auditoria/mkiTxveli: vis swer – mdinares? sakuTar Tavs? kompanias?

formati: ra formatSi apireb weras – dRiuris Canaweris formatSi? sagazeTo reportaJis? sasiyvarulo werilis?

Tema: ris Sesaxeb wer? ras exeba Seni naweri?


1. esaubreT da ganumarteT moswavleebs, rom weris dros sa-survelia sxvadasxva perspeqtivis gaTvaliswineba. uSualod weris dawyebamde avtors xSirad uwevs imaze fiqri, Tu ra Te-maze surs dawera, ra rols asrulebs TviTon, vin aris mkiTx-velTa auditoria da ra formatia konkretuli nawerisTvis yvelaze Sesaferisi.

amis Semdeg uTxariT moswavleebs, rom swored am oTxi elemen-tis mixedviT Seqmnian weriT namuSevrebs.

sasurvelia, rom CamoTvlili oTxi elementis aRwera plakatis saxiT gamoikras saklaso oTaxSi.


85

2. moswavleebs nimuSis saxiT waukiTxeT (an daurigeT da Tavad waakiTxeT) werili, rasac CamoTvlili oTxi elementis ganx-ilva mohyveba.

3. sakuTari modelis demonstrirebiT aCveneT moswavleebs, Tu rogor imuSavebdiT Tqven „rafTis“ gamoyenebiT. dafaze an formatis qaRaldze CamowereT SesaZlo Temebis, rolebis, mkiTxvelebisa da formatebis magaliTebi. CamonaTvalis Se-qmnis procesSi sasurvelia moswavleebis CarTva. damatebiT SegiZliaT im ZiriTadi zmnebis Camowerac, romlebic ama Tu im „rafT“ kombinacias Seesabameba.

4. sTxoveT moswavleebs, gaixsenon saintereso Tema, romelzec bolo dros imuSaves. mniSvnelovania, rom Temis gansazRvris procesSi moswavleebmac miiRon monawileoba. amis Semdeg klasi erToblivad gansazRvravs rols, auditoriasa da for-mats. aq bevri sxvadasxva kombinaciis mofiqreba SeiZleba. zogjer maswavlebeli oTxive elements TviTon sTavazobs mo-swavleebs, zogjer ki – piriqiT, oTxive elements moswavleebi irCeven. arsebobs Sualeduri variantebic, roca maswavlebe-li erT an or elements Tavad warudgens moswavleebs, danar-Cenis gansazRvraSi ki maT aniWebs arCevanis uflebas. kombina-ciis adekvaturoba saswavlo miznebzea damokidebuli.

5. moswavleebi iwyeben weris process (sasurvelia xuTsafexu-riani weris procesis Tanmimdevrobis dacva). es SeiZleba in-dividualurad, wyvilebSi an mcire jgufebSi gakeTdes.

6. sasurvelia, rom weris procesSi mixvideT moswavleebTan (wyvilebTan, jgufebTan) da saWiroebisamebr, xmadabla mis-ceT Sesabamisi rCevebi.

7. muSaobis dasrulebis Semdeg moswavleebi sakuTar namuSe-vars klass uziareben. imarTeba msjeloba. aucilebelia mas-wavleblis mxridan ukukavSiri. moswavleTa muSaobis SefasebisaTvis SesaZlebelia special-

uri rubrikis gamoyeneba (ix. qvemoT). rasakvirvelia, SegiZliaT rubrikis kriteriumebisa da indikatorebis damateba an Secvla.

86


„rafTis“ rubrikis nimuSi

kriteriumi saukeTeso saSualogasaumjobese-

beli

Sinaarsi

Cans Temis codna. naweri Seicavs mniS-vnelovan mosazrebebs, faqtebsa da mtkicebule-bebs.

Cans Temis codna da gaaz-rebis mcdelo-ba. mocemulia arasakmarisi faqti da mt-kicebuleba.

Cans Temis zedapiruli codna. nawers faqtebi da mt-kicebulebebi aklia.

weris teqnikuri mxare

abzacebi da winadadebebi gamarTulia. sworad aris gamoyenebuli gramatikuli wesebi.

abzacebi da winadadebebi gamarTulia. sworad aris gamoyenebuli gramatikuli wesebi. aris Secdomebi, magram mcire raodenobiT.

abzacebi da winadadebebi gamarTuli ar aris. aris bevri gramati-kuli Secdoma.

prezentacia

naweri suf-Taa, advilad ikiTxeba. gamdidrebulia damatebiTi elementebiT (grafiki, dia-grama, cxrili da ilustra-ciebi).

naweri sufTaa, magram aklia damatebiTi elementebi (grafiki, dia-grama, cxrili da ilustra-ciebi).

naweri ar aris sufTa. ar aris gaformebuli damatebiTi elementebiT.


87

5.3 samwuTiani esei



„samwuTiani eseis“ gamoyeneba gansakuTrebiT sasargebloa I anu wakiTxvamde fazaSi, gansaxilveli teqstis sakvanZo cne-basTan/movlenasTan dakavSirebuli winare codnis gasaaqti-ureblad. moswavleebi teqstis wakiTxvamde (mosmenamde), mas-wavleblis mier micemuli garkveuli drois manZilze, weren sakuTar azrebs dasaxelebuli cnebis garSemo.

meTodis/strategiis gamoyenebis safexurebi:1. dawereT sityva (cneba) dafaze. mniSvnelovania, rom es is-

eTi sityva iyos, romelic mWidrod ukavSirdeba wasakiTxi teqstis sakvanZo ideebs da, amavdroulad, mravalferovan azrebs gamoiwvevs moswavleebSi.

2. hkiTxeT moswavleebs, ras niSnavs sityva da darwmundiT, rom kargad esmiT misi mniSvneloba.

3. sTxoveT moswavleebs, gaixsenon adamiani an situacia, ro-melic maTTvis am cnebasTanaa dakavSirebuli.

4. sTxoveT bavSvebs, rom sam wuTSi daweron raime ambavi amis Sesaxeb.

5. rodesac moswavleebi weras daasruleben (sami wuTis Semdeg), sTxoveT, TavianTi namuSevari mewyviles gauziaron. msurve-lebs sakuTari nawerebis xmamaRla wakiTxva SesTavazeT.

6. uTxariT moswavleebs, rom swored am sakiTxis [cnebis] Ses-axebaa is moTxrobac, romelic unda waikiTxon.

7. xmamaRla waikiTxeT (an bavSvebma Cumad waikiTxon) moTxroba.8. rodesac moswavleebi kiTxvas daasruleben, sTxoveT maT

TavianTi naazrevisa da wakiTxuli moTxrobis siuJetis Se-dareba. imsjeleT maT Soris arsebul msgavseba-gansxvave-bebze.

88


5.4 „brilianti“



„brilianti“ aris araformaluri weris grafikuli instru-menti, romlis saSualebiTac moswavleebi SemoqmedebiTi for-miT gamoxataven sakuTar codnasa da damokidebulebas ama Tu im sakiTxis/Temis Sesaxeb. strategia efeqturad gamoiyeneba sxvadasxva sagnobriv jgufSi.

aqtivoba mniSvnelovnad uwyobs xels moswavleebs sakiTxis/Temis gageba–gaazrebaSi, sakuTari ganwyoba–damokidebulebis saintereso formiT gamoxatvaSi, gramatikuli formebis (arse-biTi saxeli, zedsarTavi saxeli, zmna) dauflebasa da gamoy-enebaSi.


• grafikuli instrumentis aRwera da ganmarteba moswav-leebisaTvis

1. daxazeT dafaze „briliantis“ grafikuli sqema. TiToeul safexurs miawereT Sesabamisi miTiTeba (I striqoni – 1 ar-sebiTi saxeli, II -2 zedsarTavi saxeli, III – 3 zmna, IV - oTx-sityviani fraza, V – 3 zmna, VI – 2 zedsarTavi saxeli, VII – 1 arsebiTi saxeli), romelTa mixedviTac sqema unda Seivsos.

2. sTxoveT moswavleebs, sqema TavianT furclebzec daxazon.


89

„briliantis“ nimuSi

• grafikuli instrumentis gamoyenebis proceduris modeli-reba maswavleblis mier

3. vidre moswavleebs sTxovT „briliantis“ sqemis damoukide-blad Sevsebas, Tavad unda aCvenoT amis magaliTi da gza-dagza mkafiod ganumartoT, sad, ras da ratom werT.

pirvel xazze dawereT sakvanZo Temis/sakiTxis Sesabami-si arsebiTi saxeli (sakvanZo sityva), bolo xazze ki sakvanZo (pirvel xazze dawerili) arsebiTi saxelis Semcvleli si-tyva/sinonimi. meore xazze iwereba ori zedsarTavi saxeli,

arsebiTi saxeli

arsebiTi saxeli

zedsarTavi saxeli

zedsarTavi saxeli

zedsarTavi saxeli

zedsarTavi saxeli

oTxsityviani fraza

zmna

zmna

zmna

zmna

zmna

zmna

90


romlebic aRwers sakvanZo sityvas. mesame xazze iwereba sami zmna, romlebic gamoxatavs sakvanZo qvemdebaris moqmede-bebs. analogiurad, bolodan meore xazze dawerili zedsar-Tavebi axasiaTebs sakvanZo sityvis Semcvlel qvemdebares, xolo bolodan mesame striqonze dawerili sami zmna gamox-atavs sakvanZo sityvis Semcvleli qvemdebaris moqmedebebs. „briliantis“ centralur (Tavidan me-4) striqonze dawereT oTxsityviani fraza, romliTac ganxiluli sakiTxis dedaaz-ri/mTavari saTqmeli/arsi iqneba gadmocemuli. agreTve, Sei-Zleba am fraziT gadmovceT is asociacia/damokidebuleba/Sexeduleba, romelic am TemasTan dakavSirebiT gviCndeba.

• „briliantis“ efeqturi nimuSebis Cveneba moswavleebisaTvis

4. sanam moswavleebi damoukideblad weras daiwyeben, waukiTx-eT „briliantis“ sqemiT dwerili leqsebis ramdenime kargi magaliTi, raTa daexmaroT maT strategiis principis ukeT gaanalizebaSi.

qvemoT mocemulia „briliantis“ ramdenime nimuSi.

• moswavleebis damoukideblad muSaoba „briliantze“

5. sTxoveT moswavleebs. damoukideblad Seavson „brilian-tis“ grafikuli sqema. sasurvelia, am dros iaroT klasSi da, saWiroebis SemTxvevaSi, damatebiTi rCevebiT xeli Seu-wyoT moswavleebs Txzvis procesSi.


91

„briliantis“ variaciebi

mas Semdeg, rac moswavleebi grafikuli instrumentis da-moukideblad gamoyenebaSi gaiwafebian, SesaZlebelia:

• Semcvleli sityvis nacvlad monaTesave sityvebis Semotana. aseTi „brilianti“sakvanZo cnebis aRweriT iwyeba da Tan-daTanobiT meore sityvis aRweraze gadadis.

• aseve, SeiZleba sapirispiro cnebebis an binaruli opoz-itebis Semotana. aseTi „briliantis“ meoTxe xazze pirveli ori sityva zeda sakvanZo opozits ukavSirdeba, bolo ori sityva ki – qveda sakvanZo opozits.

• wakiTxul nawarmoebze reagireba. aseTi „briliantis“ sqema qvemoT aris mocemuli.

pirveli xazi: wakiTxuli nawarmoebis saTauri

meore xazi: mTavari personaJi

mesame xazi: meorexarisxovani personaJebi

meoTxe xazi: sawyisi konfliqti

mexuTe xazi: ZiriTadi siuJeturi movlenebi

meeqvse xazi: konfliqtis gadaWra

meSvide xazi: nawarmoebis Janri

92


qvemoT mocemulia „briliantis“ variaciebis ramdenime ni-muSi:

nimuSi 1. quCis bavSvi

gayinuli, daZonZili

daZrwis, iTxovs, arTmevs,

misi ocnebebi aravis axsovs.

malavs, eZebs, wvalobs,

gariyuli patara

mawanwala

zamTari

TeTri da gaToSili

mowyena, daRla, gaZleba

iqneb gagvaTbos ramdenime dResaswaulma

vocnebob, vfiqrob, veli

lamaz, brwyinvale

axal wels.

nimuSi 2. mze oqrosferi, cecxlovani gvaTbobs, gvaxalisebs, gvinaTebs zRvas uyvars masTan TamaSi icinis, aalebs, izidavs Tamami, Zlieri varskvlavi mze didi, kaSkaSa asxivebs, aTbobs, aferadebs cxeli varskvlavi, grili Tanamgzavri ireklavs, icvleba, gvafiqrebs idumali, mbJutavi

mTvare


93

5.5 moswavlis dRiuri


Sinaarsi

• ra aris dRiuri? • dRiuri, rogorc weris swavlebisa da swavlis

instrumenti; • dRiuris gamoyenebis formebi; • dRiuris naweris Sefasebis sqema; • dRiurSi weris programa.

dRiuri aris specialuri rveuli, romelSic moswavleebi periodulad damoukideblad weren sakuTari grZnobebis, fiqrebisa da ganwyoba–damokidebulebebis Sesaxeb. dRiuris Canawerebis ZiriTadi daniSnuleba azrebis Tavisuflad gadmocemaa. amitom, dRiuris CanawerebSi naklebad eqceva yuradReba weris normebis, gramatikuli Tu stiluri wesebis dacvas.

Tema

Temis SerCeva dRiuris Canaweris erT–erTi umniSvnelovanesi aspeqtia. Temis SerCevaSi moswavleebisaTvis miniWebuli Tavisuflebis xarisxi da maTi monawileoba mniSvnelovnad ganapirobebs weris motivaciasa da enTuziazms. dRiuris Canawerebi SeiZleba iyos araformaluri an formaluri saxis. araformaluri Canawerebi Tematurad ar unda iyos SezRuduli. anu, saWiroa moswavleebs Temis damoukideblad SerCevis saSualeba mieceT. SesaZlebelia, rom maswavlebeli moswavleebs konkretuli Temis dasaxelebiT an pirveli winadadebis/frazis miwodebiT daexmaros (mag., Tema: „Cemi namdvili megobari“, an sawyisi fraza: „namdvili megobrisagan me moveli ..........“).

formaluri Canawerebi ufro akademiuri xasiaTisaa da,

94


rogorc wesi, Sesaswavl/Seswavlil sakiTxs ukavSirdeba.

dRiuri, rogorc weris swavlebisa da swavlis instrumenti

mniSvnelovania, rom moswavleebs yoveldRiurad TiTojer mainc mieceT dRiurSi weris saSualeba. amisaTvis maswavlebelma saswavlo dRis ganmavlobaSi daaxloebiT 15–20 wuTi unda gamoyos. miuxedavad imisa, rom, erTi SexedviT, amisaTvis yvelaze adekvatur periodad qarTuli enis gakveTili Cans, sruliad SesaZlebelia, rom dRiurSi moswavleebma maTematikis an bunebis gakveTilebze weron. rasakvirvelia, es Temazec mniSvnelovnad aris damokidebuli.

dRiuris gamoyeneba exmareba moswavleebs, rom:

• sakuTar gamocdilebas daakvirdnen, problemebi gadaWran, movlenebi gansxvavebul perspeqtivaSi aRiqvan;

• sxva adamianebisa da samyaros mimarT sakuTari damokidebuleba gaacnobieron;

• pirovnul Rirebulebebze, miznebsa da ideebze dafiqrdnen;

• saswavlo procesSi aTvisebuli sakiTxebi, ideebi da mosazrebebi Seajamon;

• wina Canawerebis wakiTxvis gziT, sakuTar akademiur zrdas daakvirdnen.

dRiuris gamoyeneba maswavlebels exmareba, raTa man gaigos moswavleebis:

• emociuri mdgomareoba • problemebi • ganwyoba–damokidebulebebi

amdenad, moswavlis dRiuri mniSvnelovani wyaroa saswavlo gegmis moswavlis saWiroebebze dafuZneba-morgebisaTvis.


95

wer

is m

eTo

deb

is/s

tr

ateg

iebi

s c

xril

i

meT

od

i/st

rat

egia

Txr

obi

Ti

teq

sti

inf

or

mac

i-u

li

teq

sti

inst

ru

qciu

li

teq

sti

gama

rT

u-

li

kiT

xva

leq

siku

ri

mar

agi

gage

ba–

gaaz

-r

eba

wer

awe

ram

de

wer

is

dr

os

wer

is

Sem-

deg

weris

sax

elosn

o+

++

++

++

+

“raf

Ti~

rol

i,

audit

oria

, forma

da

Tem

a+

++

++

++

+

samw

uTia

ni e

sei

++

++

++

+

„bril

iant

i“+

++

++

mosw

avl

is d

Riu

ri

++

++

96


6. kiTxvis gakveTilis, aqtivobis an Tematuri blokis/erTeulis dagegmva

6.1 ra aris kiTxvis gakveTili?

pirvel rigSi, unda ganvsazRvroT, ra aris „kiTxvis gakveTili“. es aris gakveTili, romelic Seicavs kiTxvis (da, rogorc wesi, weris) aqtivobebs da aucileblad gulisxmobs moswavleebis mier uSualod teqstTan muSaobas. Sesabamisad, kiTxvis gakveTilis erT–erTi mizani aucileblad aris kiTxvis unaris an unarTa ama Tu im kombinaciis ganviTareba. msoflios araerT qveyanaSi Catarebuli kvlevebi cxadyofs, rom kiTxvis gakveTilebi mniSvnelovan rols asrulebs moswavleebSi wig-nierebis donis amaRlebaSi.

rogorc aRvniSneT, kiTxvis gakveTilis mTavari komponenti aris teqstis wakiTxva da gaazreba. kiTxvis swavlebis Taname-drove, konstruqtivistuli paradigmis mixedviT, kiTxvis aq-tivoba samfazian modelze aigeba. es fazebia: procesi teqstis wakiTxvamde, uSualod kiTxvis procesi da wakiTxvis Semdgomi procesi. TiToeuli faza gulisxmobs mkiTxvelis mier konkre-tuli amocanebis Sesrulebas, romelTa Sesaxebac qvemoT ufro dawvrilebiT visaubrebT.

gakveTilis Temis, miznebisa da amocanebis gansazRvra

gakveTilis dagegmvisas maswavleblis upirvelesi amocana gakveTilis saswavlo miznis mkafiod Camoyalibebaa. saswavlo mizanSi aisaxeba is, Tu ras unda miaRwion da ra unar-Cvevebi unda SeiZinon moswavleebma. mizani asaxavs ara process, aramed gakveTilis mosalodnel Sedegs. igi unda efuZnebodes saswav-lo gegmasa da moswavleTa saWiroebebsa da interesebs, unda iyos realisturi da miiRweodes mocemul sagakveTilo droSi.

amis Semdgom maswavlebeli gansazRvravs gakveTilis mTavar ideas/Temas. mniSvnelovania, rom Tema iyos aqtualuri, aaqti-urebdes moswavleebis winare codnas da iZleodes momdevno sakiTxebze dinamiurad gadasvlisa da codnis integrirebis saSualebas. sasurvelia, gakveTilis Tema SekiTxvis saxiT iyos


97

Camoayalibebuli. amosavali SekiTxvis dasma xels uwyobs cno-bismoyvareobis gaRvivebas da moswavleebs kvleva-Ziebisken ubiZgebs. SekiTxvis meSveobiT Semotanili saintereso pro-blema da misi gadaWris gzebis Zieba gakveTilis dinamikurad warmarTvis SesaZleblobas iZleva.

maswavlebelma mkafiod unda Camoayalibos gakveTilis amocanebi da misaRwevi Sedegebi: Tu ra konkretul codnas daeuflebian moswavleebi, romeli unarebis ganviTarebasa da gamoyenebaSi gaiwafebian da ra damokidebulebebi Camouyali-bdebaT; werisa da kiTxvis romel unarebs/strategiebs gamoi-muSaveben da ramdenad Seuwyobs xels mocemuli gakveTili maTSi wignierebis donis amaRlebas.

garda amisa, aRsaniSnavia, rom mravalferovani aqtivobebis, saswavlo strategiebisa da davalebebis SeTavazebiT maswav-lebels SeuZlia moswavleebs gamoumuSaos rogorc specifi-kuri da zogadi unarebi, ise – maRalzneobrivi Rirebulebebi.

gakveTilis msvleloba

gakveTilis dawyebamde maswavlebelma unda gaiazros, Tu rogori iqneba misi mimdinareoba, ra unda icodnen moswavleebma da ra unar-Cvevebs unda flobdnen imisaTvis, rom gakveTilis amocanebi warmatebiT Seasrulon. araerTi kvleviTaa dadas-turebuli, rom daaxloebiT 70 procenti imisa, rasac moswavle swavlobs, damokidebulia Sesabamis wina codnasa da unarze.1

Zalze mniSvnelovania, Tu rogor daiwyebs maswavlebeli gakveTils, rogor Seqmnis saTanado ganwyobas, ra aqtivobebsa da SekiTxvebs gamoiyenebs moswavleTa dasaintereseblad da winare codnis gasaaqtiureblad pirvel anu wakiTxvamdel fazaSi; ram-denad efeqturad warmarTavs codnis konstruirebis process meore fazaSi anu uSualod kiTxvis procesSi da rogor moax-erxebs naswavlis gaerTianebasa da ganmtkicebas mesame - wakiTx-vis Semdgom fazaSi.

moswavleTa organizeba

maswavlebelma gakveTilze maqsimalurad efeqturad unda

1 swavleba da Sefaseba, maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri,

Tbilisi, 2008, gv. 69

98


moaxdinos moswavleebis organizeba; sworad miusadagos muS-aobis formebi maT SesaZleblobebs; gansazRvros, ra SemTx-vevaSi iqneba umjobesi individualurad, wyvilebSi, jgufebSi an mTel klasTan erTad muSaoba.

drois ganawileba

gakveTilis dagegmvisas erT-erTi sagulisxmo komponentia drois sworad ganawileba. sagakveTilo drois efeqtianad mar-TvisTvis Zalze mniSvnelovania, rom maswavlebelma winaswar gaweros, daaxloebiT ramden wuTs dauTmobs gakveTilis sx-vadasxva fazaze ama Tu im aqtivobis gamoyenebas.

resursebi

gakveTilis dagegmvisas maswavlebelma winaswar unda gansaz-Rvros sxvadasxva tipis resursebi (mag., saxelmZRvanelo, sa-muSao furclebi, proeqtori, interneti, TvalsaCinoebebi, dasarigebeli masala, sakancelario nivTebi da sxv.), romle-bic xels Seuwyobs saswavlo procesis efeqtianad warmarTvas. gakveTilis dawyebamde maswavlebelma unda gadaamowmos, ram-denad wesrigSia yvela saswavlo resursi, raTa Tavidan aici-los sagakveTilo procesis SesaZlo Seferxeba.

Sefaseba

ganmaviTarebeli Sefasebis rubrikis Seqmnisas maswavle-belma kargad unda gansazRvros Sefasebis sagani da proce-durebi; gamokveTos dakvirvebisa da analizis obieqti (mag., zepiri prezentacia, msjeloba, weriTi samuSao da sxv.) da daadginos Sefasebis kriteriumebi. mniSvnelovania, rom mas-wavlebelma winaswar, anu saswavlo davalebebis/instruqciebis micemamde gaacnos moswavleebs Sefasebis rubrika.

TviTSefaseba

sasurvelia, maswavlebelma gakveTilis dasrulebis Semdeg gaakeTos analizi, Tu ra iyo gakveTilze kargi, ramdenad iqna miRweuli dasaxuli miznebi da ramdenad Seesabameba miznebs moswavleTa Sefasebis Sedegebi; risi Secvla an gaumjobesebaa saWiro samomavlod ukeTesi Sedegebis misaRwevad.


99

6.2 kiTxvis samfaziani gakveTilis sqema

A – wakiTxvamde

molodinebis gansaz-Rvra, gamowveva

B – kiTxvis procesi

codnis konstruireba

C – wakiTxvis Semdeg

codnis gamTlianeba-ganmtkiceba, refle-

qsia

moswavleTa winare codnis gaaqti-ureba

swavlis miznis gacnoba

cnobismoyvareo-bisa da interesis gaRviveba

Sinaarsis gacnoba

Sesaswavli masalis aqtiuri damuSave-ba

codnis gaziareba

naswavlis Sejameba

axali codnis efeqtianobis gansazRvra

axali codnis mniSvnelobis gac-nobiereba

6.3 gakveTilis gegmis sqema

gakveTilis Tema:

gakveTilis mizani:

fazameTodi/

strategiamoswavleTa organizeba

dro resursebi

wakiTxvamde

kiTxvis procesi

wakiTxvis Semd-gomi procesi

100


7. Sefaseba

7.1 Sefasebis mizani

Sefaseba saswavlo procesis erT-erTi yvelaze mniS-vnelovani komponentia. misi meSveobiT maswavlebeli adgens, Tu ramdenad Seesabameba moswavleTa miRwevebi sagnobrivi standartiT dadgenil moTxovnebs. Sefasebis mizania swav-la-swavlebis xarisxis marTva, rac gulisxmobs, erTi mxriv, swavlis xarisxis gaumjobesebas, xolo, meore mxriv - mis ga-kontrolebas. xarisxis gaumjobeseba uSualod ukavSirdeba swavlis process, xarisxis gakontroleba ki - swavlis Sedegs.

Sefaseba gamoavlens moswavleTa Zlier da sust mxaree-bs, maT miRwevebsa da problemebs. amasTan, maswavlebeli Se-fasebis saSualebiT iRebs informacias, Tu ramdenad kargad aswavlis Tavad da ramdenad Sedegiania is konkretuli meTo-dika, romelsac iyenebs. Zalze mniSvnelovania, rom maswavle-belma icodes, Tu ra, rodis, ratom da rogor unda Seafasos. amasTanave, maswavlebels unda SeeZlos moswavlis Sefasebis Sedegad miRebuli informaciis gamoyeneba sasurveli Sede-gebis misaRwevi saSualebebis dasadgenad.

Sefasebisas maswavlebelma ramdenime ZiriTadi princi-pi unda daicvas: Sefaseba unda iyos sando, rac gulisxmobs mkafiod Camoyalibebul davalebebsa da instruqciebs, zus-tad gansazRvrul Sefasebis kriteriumebs; miznis Sesabamisi - maswavlebeli unda afasebdes mxolod imas, risi Sefasebac konkretul SemTxvevaSi miznad aqvs dasaxuli; obieqturi - pi-radi mosazrebebisa da survilebisgan damoukidebeli; gamW-virvale - Sefasebis kriteriumebi da meqanizmebi yvela dain-teresebuli pirisaTvis unda iyos cnobili. sasurvelia, rom Tavad moswavleebma miiRon aqtiuri monawileoba Sefasebis kriteriumebis dadgenasa da Sefasebis sqemis SemuSvebaSi.

7.2 Sefasebis tipebi

swavla-swavlebis sistemaSi Sefasebis ori ZiriTadi mode-li arsebobs: ganmaviTarebeli da ganmsazRvreli. mniSvnelova-


101

nia, rom maswavlebelma icodes, Tu ra SemTxvevaSi da ra mizniT unda mimarTos Sefasebis ama Tu im formas.

ganmaviTarebeli Sefasebis mizania swavlis xarisxis gaum-jobesebis uzrunvelyofa; swavlebis procesSi TiToeuli mo-swavlis ganviTarebis, maTi unarebis daxvewis maqsimalurad xelSewyoba. es zogadi ganaTlebis yvelaze mniSvnelovani pedagogiuri amocanaa, rogorc amas xazgasmiT aRniSnavs dim-itri uznaZe: ”swavlaSi ZiriTadia ... im Zalebis ganviTareba, romelnic swavlis procesSi monawileoben”.1

ganmaviTarebeli Sefasebisas maswavlebeli moswavleTa saqmianobas amowmebs ara maTi miRwevis donis gansasjelad da niSnebis dasawerad, aramed maT dasaxmareblad. igi akvird-eba TiToeul moswavles swavlis procesSi, Seiswavlis maT saWiroebebs, raTa am moTxovnilebaTa gaTvaliswinebiT dageg-mos sagakveTilo procesi da TiToeul maTgans maqsimalurad Seuwyos xeli winsvlaSi. maswavlebeli qmnis TanamSromlobiT da konstruqciul saswavlo garemos, sadac moswavleebs ar aferxebT arc marcxis da arc warumateblobis SiSi. maT nebi-smier SemTxvevaSi maswavleblis rCevisa da mxardaWeris imedi aqvT. aseT garemoSi TiToeuli moswavle axal codnas SeiZens, gamocdilebas gaimdidrebs da unarebs gaiumjobesebs .

ganmaviTarebeli Sefasebis procesSi, maswavlebelTan er-Tad, moswavleebic arian CarTulni. isinic cdiloben, mas-wavleblis daxmarebiT daadginon sakuTari moTxovnilebebi, Zlieri da susti mxareebi, Semaferxebeli faqtorebi. am pro-cesebSi CarTva maTSi TviTSefasebisa da TviTganviTarebis unar-Cvevebs ayalibebs, zrdis maT qmedunarianobasac da pa-suxismgeblobasac.

mniSvnelovania, xazgasmiT aRiniSnos is faqti, rom ganma-viTarebeli Sefasebis SemTxvevaSi, moswavle fasdeba sakuTar TavTan, sakuTar miRwevebTan da ara - yvelasaTvis saerTo normasTan mimarTebiT. ganmaviTarebeli Sefasebis mizania, rom moswavlem dainaxos sakuTari winsvla da irwmunos, rom siZneleTa etapobrivad gadalaxva SeuZlia .

1 dimitri uznaZe, bavSvis fsiqologia, saskolo asakis fsiqologia, Tbili-

si, 2003, gv. 445

102


vinaidan ganmaviTarebeli Sefaseba moswavlis ganviTareba-ze da swavlebis proceszea orientirebuli, misi gamoyenebi-sas qulebis dawera ar aris savaldebulo. ganmaviTarebeli Sefasebisas upiratesad iseTi saSualebebi gamoiyeneba, rog-orebicaa – sityvieri komentari, rCeva-darigeba, dakvirvebis furclebi, TviTSefasebisa da urTierTSefasebis sqemebi, codnis aTvisebis an unaris ganviTarebis etapebis gamomxatve-li doneebi (sasurvelia, oTxi done gamoiyos - flobs sru-lyofilad / yovelTvis, flobs umeteswilad / xSirad, flobs nawilobriv / iSviaTad, ver flobs / arasodes). aTvisebisa Tu flobis doneebiT Sedgenili Sefasebis an TviTSefasebis sqemebi maswavlebelsac da moswavlesac saSualebas aZlevs, konkretuli codnis Tu unaris aTvisebis procesi dinamikaSi dainaxon.

ganmsazRvreli Sefaseba moswavlis miRwevis dones saerTo normasTan mimarTebiT adgens da imis dadgenis saSualebas iZleva, Tu ramdenad daeufla igi sagnobrivi programebiT gansazRvrul codnasa da unar-Cvevebs.

ganmsazRvreli Sefaseba swavlis xarisxs akontrolebs. is TiToeuli moswavlis codnis dones gansazRvravs.

ganmsazRvreli Sefaseba Sedegze, anu niSanzea orientire-buli. Sesabamisad, misi gamoyenebisas, moswavleTa miRwevebis qulebiT Sefaseba savaldebulo moTxovnaa. ganmsazRvrel Se-fasebas Tan ar axlavs maswavleblis rekomendaciebi Tu komen-tarebi miRebuli Sedegebis gaumjobesebis Sesaxeb.

proeqtis miznebidan gamomdinare, mizanSewonilad migvaC-nia, rom am konkretul saswavlo kursSi gamoyenebuli iyos mxolod ganmaviTarebeli Sefaseba, raTa xeli SevuwyoT mo-swavleebis Sedegebis gaumjobesebasa da unarebis daxvewas.

7.3 Sefasebis meTodebi

maswavlebeli moswavleebis codnisa da unar-Cvevebis Sesa-faseblad ramdenime ZiriTad meTods iyenebs. es meTodebia: testireba, maswavleblis dakvirveba, komentari, moswavleTa TviTSefaseba da urTierTSefaseba. yvela am meTods saerTo mizani aqvs - maTi saSualebiT grovdeba informacia moswav-


103

leebis warmatebebisa da maTi problemebis Sesaxeb da am in-formaciis gaTvaliswinebiT swavlebis Semdgomi etapi igeg-meba. Sefasebis meTodebs erTmaneTisgan konkretuli mizani, forma da mniSvneloba ganasxvavebs.

7.4 Sefasebis rubrikebi

mniSvnelovania, rom moswavleebs gacnobierebuli hqondeT, Tu rogor da ris mixedviT Sefasdebian. Sefasebis saukeTeso instrumentia rubrika (sqema), romelic SeiZleba iyos rogorc maswavleblis mier moswavleTa Sefasebis, aseve TviTSefasebis forma. rubrika mkacrad gansazRvruli kriteriumebisa da maTi gamoyenebis wesebis erTobliobaa, romlis mixedviTac fasdeba moswavlis Sedegi ama Tu im aqtivobaSi an saganSi.

imis mixedviT, Tu konkretulad ris Semowmebas/gaumjobe-sebas gegmavs maswavlebeli, man SeiZleba rubrika ramdenime kriteriumad dayos da maT moswavleTa moswrebis sxvadasxva donis Sesabamisi qulebi an sityvieri mniSvnelobebi mianiWos. amgvari sqemis upiratesoba isaa, rom maswavlebelica da mo-swavlec konkretul informacias iReben imasTan dakavSirebiT, Tu romeli kriteriumiT aqvs moswavles problemebi da raze unda gamaxvildes yuradReba. erTi da imave rubrikis siste-maturad gamoyeneba progresis monitoringis karg saSualebas iZleva.

rubrika SeiZleba Seiqmnas rogorc davalebaTa an unar-CvevaTa erTobliobis Sesafaseblad (zogadi Sefasebis sqema), aseve erTi konkretuli davalebis an unaris Sesafaseblad (konkretuli Sefasebis sqema).

Sefasebis rubrikis kriteriumebi pirdapir kavSirSi unda iyos Sesabamisi sagnis standartis indikatorebTan. aucile-blobis SemTxvevaSi, maswavlebels SeuZlia ama Tu im rubrika-Si damatebiTi komponentebic Seitanos, Tumca, ar unda daivi-wyos, rom ZiriTadi sayrdeni swored sagnobrivi standartia.

Sefasebis rubrikis unificirebuli forma ar arsebobs. misi mravalferovneba damokidebulia im faqtorebze, Tu ra fasdeba, romeli kriteriumebia prioritetuli, vin da rogor iyenebs Sefasebis Sedegebs da a.S. miuxedavad amisa, yvela ru-

104


brikis mimarT ramdenime ZiriTadi moTxovna arsebobs: san-dooba (rubrikis kriteriumebis erTmniSvnelovnad da mkafiod Camoyalibeba), mizanTan Sesabamisoba (rubrikis kriteriumebi amowmebs mxolod imas, risi Sefasebac winaswaraa gamiznuli) da gamWvirvaloba (moswavleebi winaswar icnoben Sefasebis im sqemas, romliTac maTi codna fasdeba).

sasurvelia, Tu Sefasebis rubrikis SedgenaSi moswavleebi uSualod iqnebian CarTulni. es maT saSualebas miscems, ukeT gaerkvnen, Tu ras iTxoven maTgan da rogor afaseben maT cod-nas.2

qvemoT mocemulia Sefasebis rubrikis ramdenime nimuSi, romliTac SegiZliaT ixelmZRvaneloT, an romlis mixedviTac SegiZliaT rubrikebis Tqveneuli variantis Seqmna.

1. gamarTuli kiTxvis Sefasebis rubrikis nimuSi

moswavlis saxeli da gvari:

kriteriumebi yovelTvis xSirad iSviaTad arasodes

teqsts kiTxulobs uSecdomod

teqsts kiTxulobs gabmulad

teqsts kiTxulobs zomieri siCqariT

teqsts kiTxulobs gamometyvelebiT (xmamaRla da mkaf-iod)

teqsts kiTxulobs saTanado intona-ciiT

2 swavleba da Sefaseba, maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri,

Tbilisi, 2008, gv. 99-104


105

2. gagebaze orientirebuli kiTxvis Sefasebis rubrikis nimuSi

moswavlis saxeli da gvari:


ganasxvavebs TxrobiTsa da informaciul, mxatvrulsa da aramxatvrul teqstebs

aRwers wakiTxuli teqstiT gonebaSi aRZrul suraT–xatebs

gamoTqvams varaudebs teqstis wakiTxvamde da wakiTxvis pro-cesSi

yuradRebas amaxvilebs gauge-bar sityvebsa da winadadebe-bze, azustebs maT mniSvnelo-bas

gamoxatavs sakuTar STabeW-dilebebsa da damokidebule-bas wakiTxulTan dakavSirebiT

svams SekiTxvebs teqstis el-ementebis Sesaxeb; teqstSi poulobs dasmuli SekiTxvebis pasuxebs

wakiTxuli teqstis Sinaarss ukavSirebs sakuTar gamoc-dilebas, sxva teqstebsa da samyaros

akeTebs teqstis calkeuli abzacebisa da mTliani teqstis reziumirebas

gamoaqvs daskvnebi sxvadasxva tipis teqstebis kiTxvis dros da miuTiTebs Sesabamis dasab-uTebas teqstSi

axasiaTebs literaturuli teqstis ZiriTad elementebs (personaJebi, fabula, gare-moebebi, Tema)

106


weris rubrika

wera kompleqsuri procesia da moswavlebSi misi srulyofa swavla–swavlebis procesSi Tanmimdevrulad miiRweva. efeq-turi wera moicavs Temis garSemo ideebis saTanadod orga-nizebas, leqsikuri erTeulebisa da gramatikuli formebis sworad gamoyenebas, mizansa da mkiTxvelze orientirebas, mar-Tlwerisa da punqtuaciis wesebis dacvas, sufTa weras.

moswavlis naweris SefasebisaTvis sasurvelia specialuri rubrikis gamoyeneba, romelic moswavlesa da maswavlebels saswavlo procesis ukeT warmarTvaSi daexmareba.

weris Sefasebis rubrikis nimuSimoswavlis saxeli da gvari:


SeuZlia sxvadasxva tipis mcire zomis te-qstis damoukideblad Seqmna da azris gasage-bad Camoyalibeba

weris dawyebamde gansazRvravs teqstis daniSnulebasa da ad-resats da arCevs Sesa-bamis tonsa da stils

weris dawyebamde ad-gens weriTi davalebis mokle gegmas

SeuZlia naSromis garegnuli mxaris or-ganizeba

arCevs Sesabamis leqsi-kas da wers gamarTuli winadadebebiT

icavs punqtuaciis ZiriTad wesebs

iyenebs swor gramati-kul da orTografiul formebs


107

icnobs da iyenebs teqstis Casworebis martiv xerxebs

ubrundeba nawers koreqtirebisTvis, amCnevs da asworebs martiv Secdomebs

xmamaRla kiTxulobs sakuTar nawers, cv-lis teqstis ama Tu im monakveTs stilis TvalsazrisiT ukeTesi variantiT

wers Seswavlili teqs-tis Sinaarss

SeuZlia karnaxiT wera

moswavleTa TviTSefaseba da urTierTSefaseba

TviTSefaseba da Tanatolebis Sefaseba mniSvnelovania, ramdenadac es procesi moswavles saSualebas aZlevs, Tavisi susti da Zlieri mxareebi gaacnobieros, obieqturad Seafasos sakuTari codna, SesaZleblobebi, TviTkritikis unari gani-viTaros da dinamikaSi adevnos Tvali sakuTar progress. sab-olood ki es yvelaferi moswavles damoukideblad swavlis unar-Cvevas uyalibebs. amasTan, moswavleTa TviTSefasebisa da urTierTSefasebis meSveobiT maswavlebeli met informa-cias agrovebs moswavleebis Sesaxeb da maT ganviTarebas ufro efeqtianad warmarTavs.

sasurvelia, moswavleTa TviTSefasebisTvis da urTierTSe-fasebisaTvis gankuTvnili rubrikebi ufro martivad iyos age-buli da ZiriTadad pirdapiri pasuxebiT Semoifarglebodes (diax/ara, veTanxmebi/ar veTanxmebi da sxv.).

maswavlebelma TviTSefasebisa da urTierTSefasebis ru-brikebi SeiZleba sxvadasxva dros da sxvadasxva SemTxvevaSi gamoiyenos - konkretuli Temis aTvisebis xarisxis Semow-mebisas, swavlis Sedegebisa da miRwevebis gazomvisas, ama Tu im unaris ganviTarebis doneze dakvirvebisas da sxv.

TviTSefasebisa da urTierTSefasebis kidev erTi, gansx-

108


vavebuli formaa, rodesac moswavleebi maT mierve (an Tanak-laselebis mier) daweril savarjiSoebs Tavadve amowmeben maswavleblis mier miTiTebuli swori pasuxebis mixedviT da bolos iTvlian, Tu ramdeni savarjiSo gaakeTes sworad. agreTve, TviTSefasebis gavrcelebuli variantia moswavlee-bis mier dRiuris tipis Canawerebis gakeTeba, sadac aRweren, Tu ra warmatebebs miaRwies, ra uSliT xels miRebuli Sede-gebis gaumjobesebaSi da a.S.

qvemoT mocemulia moswavlis zogadi unarebis TviTSe-fasebis rubrikis nimuSi, romelze dayrdnobiTac SegiZliaT rubrikis sakuTari variantic SeqmnaT.

moswavlis TviTSefasebis rubrikis nimuSimoswavlis saxeli da gvari:

kriteriumebi yovelTvis zogjer arasodes

gakveTilze yuradRebiT var

maswavleblis mier dasmul SekiTxvebs vpasuxob

ar merideba sakuTari az-ris xmamaRla gamoTqma

yuradRebiT vismen sxvis azrs

marto muSaobaze metad jgufebSi muSaoba mexal-iseba

rodesac raimes ver vigeb, vekiTxebi maswavlebels an klasels

gakveTilze xels ar vuSli klaselebs

muSaobis dawyebis win vin-iSnav dros da vcdilob, mas ar gadavacilo


109

maswavleblis TviTSefaseba

TviTSefaseba maswavleblisTvisac iseTive mniSvnelovani kom-ponentia, rogoric moswavleTaTvis, vinaidan swored misi meS-veobiT SeuZlia pedagogs, sakuTari Zlieri da susti mxareebis identificireba moaxdinos da samomavlo prioritetebi amis gaT-valiswinebiT gamokveTos.

drois garkveuli monakveTis ganmavlobaSi TviTSefasebis erTi da imave rubrikis sistematuri gamoyeneba da miRebuli Sedegebis mudmivi monitoringi maswavleblis ganviTarebis efeqturi saSu-alebaa. saWiroebis mixedviT, maswavlebels SeuZlia Secvalos, Seavsos, gadaasxvaferos TviTSefasebis rubrikis kriteriumebi.

qvemoT mocemulia maswavleblis TviTSefasebis rubrikis ni-muSi.

maswavleblis TviTSefasebis rubrika

vqmni Tu ara saklaso oTaxSi wig-nier garemos?ra konkretul nabijebs vdgam mis Sesaqmnelad?

ra iyo yvelaze warmatebuli Cem mier dRes Catarebul gakveTilSi?

ramdenad sworad mivusadage erTmanTs SerCeuli teqsti da meTodi?ras Sevcvlidi?

ramdenad Seesabameba Cemi moswav-leebis miRwevebi dadgenil stan-darts? rogor SeiZleba gavaumjobeso miRweuli Sedegebi?

SemiZlia Tu ara klasis marTva da organizeba? konkretulad ras vakeTeb sakla-so garemos organizebisaTvis?

110


kiTxvis unaris Semowmebis testitestis miznebi: • SevamowmoT TiToeuli moswavlis Segnebuli kiTxvis unari. • gadavamowmoT gamarTuli kiTxvis ori aspeqti: sityvebis

sworad wakiTxva da intonacia. • gavaanalizoT testirebisaTvis gamoyenebuli teqstebis

adekvaturoba. • davgegmoT problemur moswavleebTan muSaobis strategia. • gavamdidroT gagebis swavleba efeqturi resursebiTa da

strategiebiT.saWiro resursi: mocemuli klasisaTvis saSualoze dabali sirTulis ori teqsti a. TxrobiTi, b. aRweriTi/informaciuli.

testis msvleloba

safexuri maswavleblis moqmedeba moswavlis moqmedeba

kiTxvis daw-yebamde

moamzadebs teqsts, SekiTx-vebsa da Sesavseb formas. dajdeba moswavlis gver-diT. usvams ramdenime zogad SekiTxvas kiTxvasTan dakavSirebiT (mag.: „ras kiTxulob axla?“, „mog-wons?“).eubneba, rom axla moswavle waikiTxavs teqsts xmamaRla.

usmens maswavlebels.pasuxobs SekiTxvebs.emzadeba teqstis wasakiTxad.

kiTxvis pro-cesSi

CainiSnavs SecdomiT wakiTx-uli sityvebis raodenobas, an Tavad sityvebs moniSnavs.

kiTxulobs.cdilobs gaigos.

kiTxvis dasrulebis Semdeg

madlobas uxdis moswavles wakiTxvisaTvis. usvams mas sami tipis SekiTxvebs: 1. gaxseneba, 2. leqsika, 3. gageba.avsebs specialur formas (ix. danarTi).

moismens maswavle-blis mier dasmul SekiTxvebs. cdilobs upasuxos.

instruqcia maswavleblisaTvis


111

kiTxvis dawyebamde

• dasviT moswavle Tqven mopirdapire mxares an miujeqiT mar-jvena mxares, odnav moSorebiT.

• gauRimeT.• uTxariT, rom gainteresebT, ramdenad kargad igebs igi (mo-

swavle) wakiTxuls. • dausviT kiTxvis Sesaxeb ramdenime SekiTxva, romlebic uSu-

alod teqstTan ar iqneba dakavSirebuli. mag.: „ras kiTxu-lob axla?“, „mogwons?“, „ra aris am wignSi yvelaze sain-tereso?“ da sxv.

• uTxariT, rom axla man (moswavlem) unda waikiTxos teqsti xmamaRla. amasTan, Seecados, rom kargad gaigos, ra weria am teqstSi. aseve, uTxariT, rom wakiTxvis dasrulebis Semdeg Tqven dausvamT ramdenime SekiTxvas, raTa erTad daadgi-noT, Tu ramdenad kargad gaigo man wakiTxuli.

• uTxariT, rom waikiTxos Cveulebrivad, misTvis bunebrivi siCqariT, ise, rogorc saxlSi kiTxulobs.

• uTxariT moswavles, ris Sesaxeb aris teqsti. Tu teqsti il-ustrirebulia, uCveneT ilustracia, magram ara didi xniT. saTaursa da ilustraciaze xangrZlivi saubari saWiro ar aris.

• sTxoveT moswavles, rom daiwyos kiTxva.

kiTxvis procesSi• Tqvens samuSao furcelze CaniSneT (mag., CamousviT xazi)

TiToeuli arasworad wakiTxuli sityva. Tu Tqveni samuSao furceli teqstis aslsac Seicavs, arasworad wakiTxuli sityvis qveS xazi gausviT, an Tavze daawereT is varianti, romelic am sityvis wakiTxvisas moswavlem warmoTqva. Tu moswavle erTsa da imave sityvas ramdenjerme kiTxulobs SecdomiT, moniSneT mxolod erTxel.

• Tu moswavle dasawyisidanve bevr sityvas kiTxulobs Sec-domiT, SewyviteT kiTxva da erTi doniT martivi teqsti mieciT wasakiTxad

daakvirdiT kiTxvis im aspeqtebs, romlebic gainteresebT. mag.,

112


kiTxulobs Tu ara moswavle gamometyvelebiT/intonaciiT? ra qcevebs avlens moswavle kiTxvis procesSi (nerviulobs, poze-bs icvlis, fexs aqnevs, periodulad wyvets kiTxvas, gisvamT SekiTxvebs da sxv.)?

kiTxvis dasrulebis Semdeg• kiTxvis dasrulebis Semdeg dausviT moswavles SekiTxvebi

winaswar dadgenili TanmimdevrobiT (gaxsenebaze orien-tirebuli leqsikaze orientirebuli gagebaze ori-entirebuli). mieciT moswavles dro dafiqrebisaTvis. pa-suxebi CainiSneT.

• kidev erTxel gauRimeT moswavles, gadauxadeT madloba da SeaqeT, miuxedavad imisa, warmatebiT waikiTxa Tu ara. • SeavseT testis forma saWiro informaciiT.

SeniSvna: gTxovT, ar SeiWraT maswavleblis rolSi, imis miuxe-davad, Tu ra saxis daxmareba dasWirdeba moswavles am proces-Si. nu dagaviwydebaT, rom amjerad Tqven testis administra-tori xarT.


113

fo

rma

kiT

xvis

una

ris

(gam

arT

ul

i ki

Txv

isa

da

gage

ba–g

aaz

reb

is) S

emo

wmeb

is t

est

i

klas

i: ma

swav

leb

eli:

tes

tir

ebis

Tar

iReb

i:

teq

stis

tip

i: T

xrobi

Ti

aRwe

riT

i/sa

informa

cio

teq

stSi

sit

yveb

is r

aoden

oba

:

Sesa

vseb

i c

xril

i

#

mosw

avl

is s

axel

i d

a gv

ari

Sec

do

miT

wa

kiT

xul

i (a

ras

wor

ad

dek

od

ireb

u-

li)

sit

yveb

is

rao

den

oba

Seki

Txv

ebz

e pa

suxi

s Se

deg

iki

Txv

is

gabm

u-

lo

ba

int

ona

-c

iaSe

niSv

nebi

(maT

Soris

, qc

evis

an

me-

tyv

eleb

is

Sesa

xeb)

12

31

23

1. 2. 3. 4. 5. 6.

114


7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

klas

Si s

aer

To

/saS

ua-

lo

mo

nac

emeb

i

tes

tir

ebis

das

rul

ebis

Tar

iRi:

ma

swav

leb

lis

xel

mowe

ra:


115

gamoyenebuli literatura

1. dawyebiTi safexuris maswavleblis meToduri gzamkvlevi, maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis erovnuli cen-tri, Tbilisi, 2010

2. dimitri uznaZe, bavSvis fsiqologia, saskolo asakis fsiqologia, Tbilisi, 2003

3. kiTxvis efeqturi meTodebi, maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis erovnuli centri, Tbilisi, 2010

4. swavleba da Sefaseba, maswavlebelTa profesiuli ganviTa-rebis centri, Tbilisi, 2009

5. wigniereba _ PIRLS 2006 saqarTveloSi, gamocdebis erovnu-li centri, Tbilisi, 2008

6. wigniereba dawyebiT klasebSi, meTo duri saxelmZRvanelo maswavleblebisaTvis. beselia nino, papava paata. norvegiis ltolvilTa sabWo 2011

7. Graves M. F., Juel C., Graves B. B. Teaching Reading in the 21st Cen-tury. Fourth Edition. Pearson. 2007

8 . Temple C., Ogle D., Crawford A., Freppon P. All Children Read. Teach-ing for Literacy in Today`s Diverse Classroms.. Pearson. 2008

9. Reading Rockets. Classroom Strategies. http://www.readingrockets.org/strategies/.

paata papava Tamar Wanturia

wigniereba

maswavelblis saxelmZRvanelo

პაატა პაპავა - წიგნიერების ექსპერტი და საერთაშარისო ტრენერ-კონსულტანტი. საგან მანათლებლო პროექტებისა და სატრენინგო პროგრამების ავტორი. სხვადასხვა დროს იყო კითხვის საერთაშორისო ასოციაციის ევრაზიის კომიტეტის თავმჯდომარე, კრიტიკული აზროვნების საერთაშორისო კონსორციუმის (RWCT IC) მმართველი საბჭოს წევრი, ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის მონიტორინგის პროგრამის უფროსი

მონიტორი. არის განათლებისა და წიგნიერების საკითხებზე სტატიებისა და მეთოდური გზამკვლევების ავტორი.

თამარ ჭანტურია - წიგნიერების ექსპერტი, ფილოლოგი, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლების მეცნიერებების პროგრამის დოქტორანტი; მუშაობდა წმ. გიორგის სახელობის საერო სკოლაში ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავ-ლებლად; არის დაწყებით კლასებში სწავლების თემატიკაზე რამდენიმე პუბლიკაციის თანაავტორი; არის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის „ქართულ ენაში მომზადების საგანმანათლებლო პროგრამის“ მოწვეული ლექტორი.

წიგნიერება - ავტორები: პაატა პაპავა,...

Documents