เอกสารประกอบการสอน อวัยวะรับสัมผัส
TRANSCRIPT
Biologynsp.wordpress.com
1 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส
16 ก
รกฎา
คม 25
55
เรยบเรยงโดย คณครองสนา แสนเยย
เรอง อวยวะรบสมผส
นกเรยนอาจสงสยวาสมองสามารถแปลความรสกไดอยางไรกระแสประสาทมา จากอวยวะรบความรสกชนดใดกตามเปนสญญาณทางไฟฟาทางเคมทงสน ปจจบนนกวทยาศาสตรยงไมทราบแนชดวาสมองแปลสญญาณเหลานอยางไร แตทสมองแปลความรสกไดแตกตางกนนน เกดจากสมองมบรเวณจ าเพราะหนาทรบกระแส
ประสาทจากอวยวะรบความรสกชนดตางๆ กน นกเรยนทราบไหมวาอวยวะรบความรสกรบความรสกไดอยางไร
ภาพท 1-1 โครงสรางของนยนตา
เอกสารประกอบการสอน
นยนตากบการมองเหน
Biologynsp.wordpress.com
2 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส
16 ก
รกฎา
คม 25
55
นยนตาของคนมรปรางคอนขางกลม อยภายในเบาตามขนาดเสนผานศนยกลางประมาณ 2.5 เซนตเมตร ผนงลกตาเรยงจากดานนอกเขาไปดานในตามล าดบ คอ สเคลอรา (sclera) โครอยด (choroid) และเรตนา (retina)
สเคลอรา เปนชนทเหนยวแตไมยดหยน ตอนหนาสดของเยอนจะโปรงใสและนนออกมา เรยกวา กระจกตา(cornea)กระจกตามความส าคญมากเพราะถาเปนอนตรายหรอพการ เชนเปนฝาทบจะมผลกระทบตอการมองเหน
โครอยด เปน ชนทมหลอดเลอดมาเลยง และมสารสแผกระจายอยเปนจ านวนมาก เพอปองกนไมใหแสงสวางทะลผานชนเรตนาไปยงดานหลงของนยนตาโดย ตรง ถานกเรยนดภาพท 8-30ซงแสดงรปดานขางของนยนตา จะเหนวาดานหลงของเลนสตาม มานตา (iris) ยนลงมาจากดานบนและดานลางของผนงโครอยดคลายเปนกบผนงกนบางสวนของ เลนส สวนชองกลางทเหลอใหแสงผานเขานนมลกษณะกลม เรยก รมานตา (pupil) ถานกเรยนสองกระจกดนยนตาของตนเองหรอจองนยนตาเพอนใกลๆ จะเหนสวนทเปนสด าอยตรงตาสวนน คอ รมานตา ขนาดของรมานตาจะแคบหรอกวางขนอยกบมานตา ซงประกอบดวยกลามเนอวงและกลามเนอทเรยงตวตามรศม มานตาควบคมปรมาณแสงทผานเขาสนยนตา นกเรยนคดวามานตาเทยบไดกบสวนใดของกลองถายรปหรอกลองจลทรรศน
เรตนา เปนบรเวณทมเซลลรบแสง แบงไดเปน 2 ชนด ตามรปรางลกษณะของเซลล คอ เซลลรปแทง (rod cell) ซงไวตอการรบแสงสวาง แมในทมแสงสวางนอย เซลลชนดนไมสามารถแยกความแตกตางของสได สวนเซลลอกประเภทหนงเปน เซลลรปกรวย (cone cell) เปนเซลลทแยกความแตกตางของสตางๆไดแตตองการแสงสวางมากจงจะบอกส ของวตถไดถกตอง เรตนาในนยนตาขางหนงจะมเซลลรปแทงประมาณ 125 ลานเซลลและเซลลรปกรวย 7 ลานเซลล นอกจากนชนเรตนาจะมเซลลทไวตอแสงแลวยงมเซลลประสาทอนอกทรบ กระแสประสาท สงไปยงใยประสาทของ เสนประสาทสมองคท 2 ซง อยรวมกนเปนมด ดงนนเมอกระตนเซลลรบแสงจะเกดกระแสประสาทและถายทอดสญญาณดงกลาว ไปยงเสนประสาทคท 2 แลวยงสงไปยงสมองสวนเซรบรมเพอแปลเปนภาพตามทตามองเหน
ภาพท 1-2 โครงสรางและต าแหนงของเซลลในชนเรตนา
Biologynsp.wordpress.com
3 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส
16 ก
รกฎา
คม 25
55
นกเรยนอาจทดสอบดวาแตละบรเวณของเรตนาสามารถเหนความชดเจนเทากนหรอไม จากกจกรรมท 8.1
กจกรรมท 8.1 การหาต าแหนงของจดบอดและโฟเวย
วสดอปกรณ
1.กระดาษ
2.ไมบรรทด
3.ปากกาหรอดนสอ
วธการทดลอง
ตอนท 1 การหาต าแหนงของจดบอด
1.ท าเครองหมาย + และ • ลงในกระดาษขาวในแนวระดบ ใหมขนาดและระยะหางระหวางเครองหมายทงสองน 10 cm ดงภาพ
2.หลบตาซายเหยยดมอขวาทจบกระดาษใหตรง และยกกระดาษทมเครองหมาย + ตรงกบนยนขวา
3. ใหนยนตาขวาจบนงกบเครองหมาย + ตลอดเวลา คอยๆ เคลอนกระดาษเขามาใกลตาอยางชาจนกระทงมองไมเหนเครองหมาย •
4.ท าขนตอนท 2 และ3 ซ า แตหลบตาขวาและใหนยนซายจบทเครองหมาย • แทน
-เพราะเหตใดจงมองไมเหนเครองหมายจทงๆ ยงมเครองหมายอย
-จาการทดลองพอจะบอกไดหรอไมวาจดบอดอยเยองไปทางใดของนยนตา
ตอนท 2 การหาต าแหนงของโฟเวย
1.ใหนกเรยนยนแขนไปขางหลงเพอรบวตถทมสสดๆ และระบสไดชดเจนจากเพอน เชน ดนสอ ปากกา โดยนกเรยน ไมทราบมากอนวาวตถนนมสอะไร
Biologynsp.wordpress.com
4 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส
16 ก
รกฎา
คม 25
55
2.มองตรงขางหนาคอยๆ เคลอนแขนเหลองมองวตถในมอ เมอใดทนกเรยนเรมเหนวตถใหบอกสวตถนน
-สงเกตวาเกดอะไรขน ลวจะอธบาย
โดยปกตแลวชนเรตนาจะมเซลลรปแทง หนาแนนกวาเซลลรปกรวยแตบรเวณตรงกลางของเรตนาท เรยกวา โฟเวย (fovea) นนจะมเซลลรปกรวยหนาแนนกวาบรเวณอน ดงนนแสงทตกบรเวณนจงเกดเปนภาพไดชดเจน สวนบรเวณเรตนาทมแตแอกซอนออกจากนยนตา เพอเขาสเสนประสาทตาจะไมมเซลลรปแทงและเซลลรปกรวยอยเลย ดงนนแสงทตกบรเวณนจงไมเกดเปนภาพเรยกบรเวณนวา จดบอด (blind spot)
จากกจกรรมและขอมลขางตน นกเรยนคงสามารถตอบค าถามไดวาเหตใดขณะอานหนงสอจะมองเหนอกษรทอย ตรงหนาของเราไดชดเจนกวาอกษรทอยขางๆ
เลนสตา (lens) เปนเลนสนนอยคอนมาทางดานหนาของนยนตา ถดจากกระจกตาเขาไปเลกนอย เลนสตามลกษณะใส และกนนยนตาเปน 2 สวน คอชวงหนาเลนสและชองหลงเลนสภายในชองทงสองมของเหลวบรรจอย ของเหลวดงกลาวชวยท าใหลกตาเตงคงสภาพได และชวยในการหกเหของแสงทผานเขามา
-ถาของเหลวนมความดนมากกวาปกตจะกระทบกระเทอนตอการเกดภาพอยางไร
ใน การเกดภาพ แสงจากวตถเขาสกระจกตา โดยมเลนสตาท าหนาทรวมแสง ดงนนการหกเหของแสงจงขนอยกบความโคงของกระจกตาและเลนสตา ปกตความโคงของกระจกตาคงทเสมอ สวนความโคงของเลนสตาอาจเปลยนแปลงไดดวยสาเหตใด นกเรยนสามารถศกษาการเปลยนแปลงสวนโคงของเลนสตาไดจากภาพท 8-32
ภาพท 1-3 ก. การเปลยนแปลงของเลนสตา ขณะมองวตถขณะใกล
ข.การเปลยนแปลงของเลนสตา ขณะมองวตถขณะไกล
เลนสตาถกยดดวย เอนยดเลนส (suspensory ligament)โดยเสนเอนดงกลาวจะอยตดกบ กลามเนอยดเลนส (ciliary muscle)ดงนนการหดตวและคลายตวของกลามเนอยดเลนสจงมผลท าใหเอนท ยดอยหยอนหรอตงได หากกลามเนอยดเลนสหดตวเอนยดเลนสหยอนลงท าใหเลนสโปงออก ผวของเลนสจงโคงนนมากขนท าใหจดโฟกสใกลเลนสมากขน จงเหมาะส าหรบการมองภาพในระยะใกล ขณะเดยวกนถาวตถ
Biologynsp.wordpress.com
5 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส
16 ก
รกฎา
คม 25
55
นนอยไกล เลนสตาจะตองมความนนลดลงซงเกดจากการคลายตวของกลามเนอยดเลนสนน เอง จากหลกการนกเรยนสามารถตอบไดวา ท าไมเวลาอานหนงสอนานๆจงรสกเมอยตา แตถาหากมองภาพววจะมองไดนาน
ภาพท 1-4 การแกไขสายตาสนโดยเลนสเวา (ก.) และแกไขสายตายาวดวยเลนสนน (ข.)
ใน กรณของคนสายตาเอยงทเกดจากความโคงของกระจกตาในแนวตางๆไมเทากน ท าใหเหนเสนในแนวหนงแนวใดไมชดเจนดงภาพท 1-4 แกไขไดโดยใช เลนสทรงกระบอก (cylindrical lens)ซงมดานหนาเวาดานหลงนน ดงภาพท 1-5
ภาพท 1-5 การแกไขสายตาเอยงโดยใชเลนสทรงกระบอก
ภาพท 1-6 แผนภาพแสงสด าตามแนวตางๆ เพอใชทดสอบสายตาเอยง
Biologynsp.wordpress.com
6 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส
16 ก
รกฎา
คม 25
55
เมอเรตนารบภาพแลวรางกายมกลไกรบรภาพทเรตนารบไดอยางไร
นกเรยนรหรอเปลา โรคตาจากจอคอมพวเตอร(computer vision syndrome) คอ ภาวะอาการปวด เคองตาภายหลงจาการใชจอคอมพวเตอรเปนเวลานาน เกดจากการเพงใชสายตดตดตอกนยาวนาน ท าใหมอาการเมอยลาจากการใชสายตา ขอแนะน า คอ ควรมการหยดพกสายตาเปนระยะ โดยทกๆ 20 นาท นาท30 นาทควรพกสายตาจากคอมพวเตอรโดยมองไปบรเวณกวางหรอนอกหนาตาง เพอลดการเพงของสายตาประมาณครงถงหนงนาทกอนกลบมาเรมท างานกบจอ คอมพวเตอรตอไปนอกจากนนภาวะเคองตาจากการใชจอคอมพวเตอร อาจเกดจากการใชสมาธในการท างาน ท าใหมการกะพรบตานอยกวาปกต (ประมาณ 10ครงตอนาท) ดงนน จงควรมการกะพรบ หรอหลบตา3-5วนาทเปนระยะ เพอปองกนภาวะเคองตาจากตาแหงดงกลาว
กลไกการมองเหน
เยอหมเซลลรปแทงจะมสารสมวงแดงชอ โรดอปซน (rhodopsin) ฝงตวอย สารชนดนประกอบดวยโปรตนออปซน (opsin) รวมกบสาร เรตนอล (retinol) ซงไวตอแสงจะมการเปลยนแปลง ดงแผนภาพท
ภาพท 1-7 การเปลยนแปลงโรดอปซนในเซลลรปแทง
เมอแสงมากระตนเซลลรปแทง โมเรกลของเรตนอลจะเปลยนแปลงไปจนเกาะกบโมเลกลของออปซนไมได ขณะนเองจะเกดกระแสประสาทเดนทางไปยงเสนประสาทสมองคท 2 เพอสงไปยงสมองใหแปลเปนภาพ ถาไมมแสงออปซนและเรตนอลจะรวมตวเปนโรดอปซนใหม
ส าหรบเรตนอลเปนสารทรางกายสงเคราะหขนไดจากวตามนเอ ถารางกายขาดวตามนเอจะท าใหเกดโรคตาฟางในชวงเวลาทมแสงสวางนอย เชน ตอนพลบค า เมอเรามองภาพหรออานหนงสอ ในขณะทมแสงสวางจาหรอใชสายตามากจะรสกตาพรามวทเปนเพราะเชนนนเพราะเหตใด
เซลลรปกรวยแบงตามความไวตอชวงความยาวคลนของแสงได 3 ชนด คอ เซลลรปกรวยทไวตอแสงสน าเงน เซลลรปกรวยทไวตอแสงสแดง และเซลลรปกรวยทไวตอแสงสเขยว
Biologynsp.wordpress.com
7 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส
16 ก
รกฎา
คม 25
55
การทสมองสามารถแยกสตางๆ ได มากกวา3 ส เพราะมการกระตนเซลลรปกรวยแตละชนดพรอมๆ กนดวยความเขมของแสงสตางกน จงเกดการผสมของแสงสตางๆ ขน เชน ขณะมองวตถสมวงเกดจากเซลลรปกรวยทมความไวตอแสงสแดงและแสงส น าเงนถกกระตนพรอมกน ท าใหเหนวตถนนเปนสมวง เปนตน ดงภาพท
ภาพท 1-8 การมองเหนแสงสตางๆ
ความบกพรองของเซลลรปกรวยทไวตอแสงสใดกตามยอมท าใหเกดอาการตาบอดส ขน ดงนนตาบอดสจงเปนลกษณะทเกยวกบการบกพรองในการแยกแยะความแตกตาง ของส ตาบอดสทพบมากทสด คอ ตาบอดสแดงและสเขยว อยางไรกตามตาบอดสยงไมจดเปนความปกตรายแรง แตเปนลกษณะทถายทอดไดทางพนธกรรม และพบในเพศชายมากกวาเพศหญง
เอ แลวเราจะทราบไดอยางไรวาเราเปนตา
บอดสหรอไมนะ นกเรยนมวธการอยางไร
บางคะ ? ถาไมรท ากจกรรมตอไปไดเลย
ถาไมรลองท ากจกรรมนดนะคะ
Biologynsp.wordpress.com
8 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส
16 ก
รกฎา
คม 25
55
กจกรรมท 8.2 ทดสอบตาบอดส
วสดอปกรณ
แผนภาพทดสอบตาบอดส
วธการทดลอง
ใหนกเรยนทดสอบตาบอดส โดยใชแผนภาพทดสอบตาบอดส ใหยนหางจากแผนภาพในระยะทสามารถมองเหนไดชดเจน
แผนภาพทดสอบตาบอดส
จากภาพนนกเรยนมองเหนตวเลขอะไรบางคะ
1. เลข ...............................................และ..........................................
2. นกเรยนคนใดเหนตวเลขทแตกตางจากเพอนบางคะ ?
Biologynsp.wordpress.com
9 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส
16 ก
รกฎา
คม 25
55
หเปนอวยวะรบสมผสทท าหนาททงการไดยนเสยง และการทรงตว หของคนแบงไดเปน 3 สวน คอหสวนนอก หสวนกลางและหสวนใน ดงภาพท 2.1
ภาพท 2-1 โครงสรางของภายในของหคน
หสวยนอก ประกอบ ดวยใบหและชองหซงน าไปสหสวยกลางใบหมกระดกออนค าจนอย ภายในหมตอมสรางไขมาเคลอบไวท าใหผนงชองหไมแหง และปองกนอนตรายไมใหแมลงและฝนละอองเขาสภายใน ตานการตดเชอแบคทเรยและเชอราได เมอมมากจะสะสมกลายเปนขหซงจะหลดออกมาเอง จงไมควรใหชางตดผมแคะหให เพราะอาจเปนอนตราย ท าใหเยอแกวหขาดและกลายเปนคนหหนวก ตรงรอยตอระหวางหสวนนอกกบหสวนกลาง มเยอบางๆกนอยเรยกวา เยอแกวห (ear drum หรอ tympanic membrane) ซงสามารถสนไดเมอไดรบคลนเสยง เชนเดยวกบหนงหนากลองเมอถกตหสวนนอกจงท าหนาทรบคลนเสยงและ เปนชองใหคลนเสยงผาน
หสวนกลาง มลกษณะเปนโพรง ตดตอกบโพรงจมกและมทอตดตอกบคอหอย ทอนเรยกวา ทอยสเตเชยน (Eustachian tube)ปกตทอนจะตบ แตในขณะเคยวหรอกลนอาหารทอนจะขยบเปดเพอปรบความดน 2 ดานของเยอแกวหใหเทากน นอกจากนเมอความดนอากาศภายนอกลดลงหรอสงกวาความดนในหสวนกลางอยาง รวดเรว ความแตกตางระหวางความดนอากาศภายนอกและภายในหสวนกลางอาจท าใหเยอแกว หถกดนใหโปงออกไป หรอถกดนเขา ท าใหการสนและการน าเสยงของเยอแกวหลดลง เราจะรสกวาหออ หรอปวดห จงมการปรบความดนในชองหสวนกลางโดยผานแรงดนอากาศบางสวนไปทางทอย สเตเชยน นอกจากนภายในหสวนกลางประกอบดวยกระดก 3 ชน ไดแก กระดกคอน (milieus) กระดกทง (incurs) และ กระดกโกลน (stapes) ยดกนอยเมอมการสนสะเทอนเกดขนทเยอแกวหจะถายทอดมายง กระดกคอนและกระดกทง ท าใหกระดกห 2 ชนนเคลอนและเพมแรงสนสะเทอนและสงแรงสนสะเทอนนตอไปยง กระดกโกลนเพอเขาสหสวนในตอไป คลนเสยงทผานเขามาถงหสวนในจะขยายแอมพลจดของคลนเสยงเพมจากห สวนนอกประมาณ 22 เทา
หกบการไดยน
Biologynsp.wordpress.com
10 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส
16 ก
รกฎา
คม 25
55
รหรอเปลา
หของคนปกตสามารถรบฟงเสยงทมความถของเคลอนเสยงตงแต 20-20,000เฮรตซขณะทสตวบางชนด เชนสนขสามารถรบคลนเสยงทมความถสงกวานไดหของคางคาวสามารถ รบเคลอนเสยงทมความถสงมาก
หสวนใน ประกอบดวย โครงสรางทท าหนาทแตกตางกน2 ชด คอ ชดทใชฟงเสยงและชดทใชในการทรงตว
ชดทใชฟงเสยง อยทางดานหนาเปนทอทมวนตวลกษณะคลายกนหอย ประมาณสองรอบครง เรยกวา คอเคลย (cochlea) ภายในมของเหลวบรรจอย เมอคลนเสยงผานเขามาจนถงคอเคลยจะท าใหของเหลวภายในคอเคลยสน สะเทอน ท าหนาทเปลยนสญญาณเสยงเปนกระแสประสาท โดยกระตนเซลลเสยงใหสงกระแสประสาทไปยง<b>เสนประสาทรบ เสยง</b> (auditory nerve) ซงเปนเสนประสาทสมองคท 8 เพอเขาไปสสมองสวนเซรบรมทเปนศนยควบคมการไดยนเพอจะแปลผลตอ ไป
ชดทใชในการทรงตว อย ดานหลงของหสวนใน ท าหนาทรบรเกยวกบการเอยงและการหมนของศรษะตลอดการทรงตวของราง กาย มลกษณะเปนครงวงกลม 3 หลอดวางตงฉากกนเรยกวา เซมเซอรควลารแคแนล (semicircular canal) ภายในหลอดมของเหลวบรรจอย ทโคนหลอดมสวนโปงพองออกมา เรยกวา แอมพลลา (impala) ภายในม เซลลความรสกทมขน (hair cell)ซงไวตอการไหลของของเหลวภายในหลอดทเปลยนแปลงตามต าแหนงของศรษะ และทศทางการวางตวของรางกาย ขณะทรางกายเคลอนไหวจะกระตนเซลลทท าหนาทรบรเกยวกบการทรง ตว ใหสงกระแสประสาทไปตามเสนประสาททออกจากเซมเซอรควลารแคแนลไปรวมกบ เสนประสาทของคอเคลยและออกไปรวมกบเสนประสาทรบเสยงเพอน ากระแสประสาทไป ยงสมองสวนเซรบรมตอไป
-ลกษณะของใบหทแผกวางตดตอกบรหทเปนทอยาวไปจรดเยอแกวหนน มสวนชวยในการไดยนหรอไมอยางไร
-ขหเปนของเสยทเกดจากการขบถายหรอไม
-ถานกเรยนขนภเขาหรอด าน าทะเลลกจะรสกปวดแกวหเพราะเหตใด
-ทอยสเตเชยนท าหนาทอยางไร
-หากไดยนเสยงดงมาตดตอกนในเวลานานๆ จะมผลตอการรบฟงอยางไร
Biologynsp.wordpress.com
11 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส
16 ก
รกฎา
คม 25
55
นกเรยนอาจสงสยวาเรารบรกลนตางๆ ไดอยางไร นกชววทยาอธบายวาเพราะในเยอบจมกม เซลลประสาทรบกลน (olfactory neuron) ทสามารถเปลยนสารทท าใหเกดกลนเปนกระแสประสาทแลวสงตอไปตาม เสนประสาทรบกลน (olfactory nerve) ซงเปนเสนประสาทสมองคท 1 ผานออลแฟกทอรบลบ เพอสงตอไปยงสมองสวนเซรบรมใหแปลเปนกลนตอไปดงภาพท 8-39
ภาพท 3-1 โครงสรางภายในของจมก
จมกกบการดมกลน
Biologynsp.wordpress.com
12 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส
16 ก
รกฎา
คม 25
55
ถานกเรยนสงเกตลนจากกระจกจะเหนวาดานบนของผวลนจะมปมเลกๆ มากมาย ปมเหลาน คอ ปมลน (papilla) ซงทปมลนม ตมรบรส (taste bud) หลายตมท าหนทรบรส ดงภาพท8-40
ภาพท 4.1โครงสรางของลน (ก.) ดานบนของลนจะแสดงปมลน
(ข.) ภาพตดขวางของปมลน (ค.) ตมรบรสขยายใหเหนเซลลรบรส
แตละตมรบรสจะม เซลลรบรส (gustatory cell) ซงตอกบใยประสาท เมอตมรบรสไดรบการกระตนจะเกดกระแสประสาทสงไปตาม เสนประสาทสมองคท 7 และเสนประสาทสมองคท 9 ไป ยงเซรบรมบรเวณศนยรบรส เพอใหสมองสวนนแปลผลวาเปนรสอะไร ตมรบรสม 4 ชนด ไดแก ตมรบรสหวาน รสขม รสเปรยวและรสเคม ซงกระจายอยบนลน ดงภาพท 4-2
ภาพท 4-2 บรเวณของลนทมตมรบรสตางๆ กระจายอย
ลนกบการรบรส
Biologynsp.wordpress.com
13 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส
16 ก
รกฎา
คม 25
55
อยางไรกตาม เมอรบประทานอาหารแตละมอจะรสกถงความอรอยในรสอาหารแตกตางกน นกเรยนคดวาความอรอยเกดจากอะไร
การรบรรสอาหารเกดจากการท างานของอวยวะหลายสวนเขามาเกยวของ เชน ถาดมน ามะนาวเยน ไดรสเปรยวจากลน ไดกลนมะนาวจากจมก รสกเยนจากผวลนทสมผส
-เพราะเหตใดในชวงทเปนหวด นกเรยนจงรบประทานอาหารไดไมอรอย
นอกจากผวหนงเปนอวยวะทหอหมรางกายแลวยงจดเปนอวยวะรบความรสกทกวางกวาอวยวะรบความรสกอนอกดวย
ภาพท 5-1 ปลายประสาททท าหนาทรบความรสกตางๆ บรเวณผวหนง
เมอพจารณาภาพท 5-1 จะสงเกตไดวาผวหนงมหนวยรบความรสกซงไวตอการกระตนเฉพาะอยาง เชน หนวยรบความดน มลกษณะคลายหวหอมผาซก มปลายประสาทเดนไดรตอยตรงกลางและมเนอเยอเกยวฟนหมปลาย ประสาทอยรอบๆหนวยรบความรสกชนดนฝงลกอยในผวหนงบรเวณของหนง (dermis)หนวยรบความรสกเจบปวดจะเปนปลายประสาทเดนไดรตทแทรกอยใน ชนหนงก าพรา (epidermis) หนวยรบสมผสบางหนวยอาจอย
ผวหนงกบการรบความรสก
Biologynsp.wordpress.com
14 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส
16 ก
รกฎา
คม 25
55
อสระ บางหนวยพบอยรอบเสนขน ดงภาพท 5-1 ดงนนเมอลบเสนขนเบาๆ กจะรบรการสมผสไดเชนกน นอกจากนยงมหนวยรบความรสกเกยวกบอณหภม ซงประกอบดวยปลายประสาททรบความรสกรอนและเยน
นกเรยนคดวาบนผวหนงสามารถรบสมผสไดเทากนทกจดหรอไม ซงสามารถศกษาไดจากกจกรรมตอไปน
กจกรรมท 8.3 ความไวแตละบรเวณของผวหนง
วสดอปกรณ
1.ลวดหนบกระดาษ
2. ไมบรรทด
วธการทดลอง
1.ใหผถกทดลองหลบตา แลวผทดลองใชปลายลวดหนบกรดาษ ซงกางหางกนพอสมควร แตะลงบนผวหนงของผทดลอง โดยแตะดวยปลายขางเดยวบาง และแตะทงสองปลายบาง ใหผถกทดลองบอกวาถกแตะดวยปลายลวดกขาง
2.ปรบปลายลวดทง 2 ขางใหชดมาเปนระยะๆ แลวทดลองซ าตามขอ 1 เรอยๆจนกระทงผถกทดลองไมสามารถบอกความแตกตางดวยปลายลวด 1 ปลายและ 2ปลายได วดความหางของปลายลวดในขณะนนแลวบนทกไวในตาราง
3.ลองท าเชนเดยวกนตามบรเวณตางๆ ของรางกาย เชน บรเวณตนคอ ปลายนว แขน
ตารางบนทกผลการทดลอง
บรเวณของรางกาย
ทดลองครงท
ระยะหางของปลายลวดหนบกระดาษ (cm)
จ านวนปลายลวดทถกแตะ
1 ปลาย 2 ปลาย 3 ปลาย
1 2 3
นกเรยนจะสรปผลการทดลองนอยางไร
Biologynsp.wordpress.com
15 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส
16 ก
รกฎา
คม 25
55
จากกจกรรมดงกลาวจะเหนวา บรเวณตางๆ ของผวหนงในรางกายจะมปลายประสาทอยไมเทากน บรเวณทมความละเอยดออนนอยกจะมปลายประสาทอยนอย สวนทมความละเอยดออนมากกจะมปลายประสาทอยมาก
นกเรยนคงเคยเหนแลววารางกายเรามกลไกการท างานของระบบประสาทและ อวยวะรบสมผสทซบซอนและมความสอดคลองกนท าใหเราสามารถรบรและตอบ สนองตอสงเราได ซงมความส าคญอยางยงตอการด ารงชวต ดงนนจงควรตระหนกถงวธปองกนรกษาระบบดงกลาวนไวและใชอยางถก วธจะท าใหมชวตอยางเปนสข
การควบคมดลยภาพของรางกายโดยผานเซลลประสาทมการสงกระแสประสาท ไปตามเสนใยประสาท เพอควบคมการตดตอประสานงานเกยวกบอวยวะทอยหางไกล ท าใหมลกษณะการสงงานโดยผานสารเคมทผลตโดยตอมไรทอ ซงนกเรยนจะไดศกษาในบทตอไป
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
กจกรรมทายบทท 8
1. เหตใดผทมสมองพการมาแตก าเนดมกเปนโรคปญญาออน
2. ท าไมต ารวจจงนยมฝกสนขเอาไวส าหรบตรวจหารองรอยของอาชญากร
3. ชายคนหนงผาตดเพอแกไขปญหาหมอนรองกระดกทบเสนประสาทสมอง พบวา หลงจาก
ผาตด ผปวยแสดงความรสกทางสหนาไมไดอยระยะหนง นกเรยนคกวาการผาตดกระทบกบ
เสนประสาทสมองคใดบาง
4. กอนตรวจนยนตาผปวยมกจะไดรบการหยอดยาหยอดตาเพอใหรมานตาขยายตว จกษแพทย
จงมองเหนสวนตางๆ ไดงาย นกเรยนบอกไดไหมวา ยาหยอกตามผลตอตอระบบประสาทอยางไร
5. เมอเราจบกระทะทรอนเราจะปลอยมอทนท จงเขยนแผนภาพแสดงวงจรประสาทในการแสดง
พฤตกรรมเชนน
6. จงล าดบเหตการณทเกดขน เมอเกดกระแสประสาทในเซลลประสาทและกระแสประสาท
เคลอนทจากเซลลประสาทหนงไปยงอกเซลลประสาทหนง
7. ภายในเรตนาของชายคนหนงไมมเซลลรบแสงรปกรวยอยเลย นกเรยนคดวาเขาจะยงคงมความสามารถในการมองเหนหรอไมอยางไร