Компьютерлік желі дегеніміз – ресурстарды Компьютерлік желі дегеніміз – ресурстарды (дискі, файл, принтер, коммуникациялық құрылғылар) (дискі, файл, принтер, коммуникациялық құрылғылар) тиімді пайдалану мақсатында бір – бірімен тиімді пайдалану мақсатында бір – бірімен байланыстырылған компьютерлер тізбегі.байланыстырылған компьютерлер тізбегі.

Компьютерлік желі жұмыс істеу принципіне, Компьютерлік желі жұмыс істеу принципіне, аппараттық және программалық қамтамасыз етуіне аппараттық және программалық қамтамасыз етуіне байланысты байланысты жергіліктіжергілікті (ЖКЖ) және (ЖКЖ) және аумақтыаумақты (АКЖ) (АКЖ) компьютерліккомпьютерлік желі болып бөлінеді. желі болып бөлінеді.

Жергілікті желіЖергілікті желі шектеулі шектеулі аймақтағы (бір бөлмеде, бір аймақтағы (бір бөлмеде, бір мекемеде, зауыт немесе бекетте мекемеде, зауыт немесе бекетте т.с. компьютерлерді біріктіреді.т.с. компьютерлерді біріктіреді. Жергілікті желі құрудағы Жергілікті желі құрудағы себеп - өндірістік процестерді себеп - өндірістік процестерді автоматтандыру, әр түрлі автоматтандыру, әр түрлі құжаттарды жедел өңдеу.құжаттарды жедел өңдеу.

Егер жалпы желіге бір-бірінен Егер жалпы желіге бір-бірінен айтарлықтай қашықтықтағы айтарлықтай қашықтықтағы компьютерлер немесе жергілікті компьютерлер немесе жергілікті желілер біріктірсе, онда мұндай желілер біріктірсе, онда мұндай құрылымды таратылған немесе құрылымды таратылған немесе аймақтық желі деп атайды. Қазіргі аймақтық желі деп атайды. Қазіргі кезде ірі компьютерлік желілер кезде ірі компьютерлік желілер саны жүздеген мыңдармен саны жүздеген мыңдармен есептеледі. есептеледі. Бір немесе бірнеше желілерді Бір немесе бірнеше желілерді бір – бірімен өзара байланыстыру бір – бірімен өзара байланыстыру желіаралық байланыс немесе ауқымды желі желіаралық байланыс немесе ауқымды желі деп аталады. Ауқымды желі қала, аймақ, ел, деп аталады. Ауқымды желі қала, аймақ, ел, бүкіл Жер шарын қамтуы мүмкін.бүкіл Жер шарын қамтуы мүмкін.

Шиналық топология – Шиналық топология – мұнда жұмыс станциялары желі мұнда жұмыс станциялары желі адаптерлері арқылы жалпы шинаға немесе магистральға адаптерлері арқылы жалпы шинаға немесе магистральға (кабельге) қосылады. Дәл осындай тәсілмен магистральға (кабельге) қосылады. Дәл осындай тәсілмен магистральға басқа да желілік құрылғылар қосыла береді. Желінің жұмыс басқа да желілік құрылғылар қосыла береді. Желінің жұмыс жасау процесінде тасымалданатын ақпарат жөнелтуші жасау процесінде тасымалданатын ақпарат жөнелтуші станциядан жұмыс станцияларының барлық адаптерлеріне станциядан жұмыс станцияларының барлық адаптерлеріне жеткізіледі, бірақ оны тек адресте көрсетілген жұмыс жеткізіледі, бірақ оны тек адресте көрсетілген жұмыс станциясы қабылдайды. станциясы қабылдайды.

Шиналық топология Шиналық топология

Жалпы желілер- бұл дүние жүзі бойынша таратылған желілер. Ең белгілі Жалпы желілер- бұл дүние жүзі бойынша таратылған желілер. Ең белгілі және қол жететін жалпы желі - Интернет болып табылады. Интернет желісі және қол жететін жалпы желі - Интернет болып табылады. Интернет желісі тұрақты құрылым емес, оны миллиондаған пайдаланушылар ұдайы өзгеріп тұрақты құрылым емес, оны миллиондаған пайдаланушылар ұдайы өзгеріп отырады.отырады.

Желідегі компьютерлер жұмысын программа басқарады, ондағы барлық Желідегі компьютерлер жұмысын программа басқарады, ондағы барлық компьютерлердің бір – біріне жіберетін және қабылдайтын ақпараттарды компьютерлердің бір – біріне жіберетін және қабылдайтын ақпараттарды араласпай, тиянақты жеткізілу үшін, олар бір тілмен – ортақ ережемен араласпай, тиянақты жеткізілу үшін, олар бір тілмен – ортақ ережемен байланыс жасау қажет. Осындай ортақ ереже байланыс жасау қажет. Осындай ортақ ереже желілік хаттамажелілік хаттама деп аталады. деп аталады.

Сервер – ортақ пайдалануға арналған барлық ресурстарды қамтитын Сервер – ортақ пайдалануға арналған барлық ресурстарды қамтитын компьютер. Ортақ ресурстарды пайдалану үшін сервер қосулы болуы қажет. компьютер. Ортақ ресурстарды пайдалану үшін сервер қосулы болуы қажет. Желідегі жұмыстың көп бөлігін сервер атқарады.Желідегі жұмыстың көп бөлігін сервер атқарады.

Деректер Деректер беру каналыберу каналы

Web -Web -серверсервер

Файлды Файлды ((FTPFTP) ) серверсервер

Пошта Пошта серверісервері

Компьютерді Компьютерді қолданушылар қолданушылар

(клиенттер)(клиенттер)

Қатынау сервері

Провайдер

СОМ -порт

Интернет

Модем Модем

Жұмыс станциясы

Телефон тізбегі

Интернетке модем арқылы Интернетке модем арқылы шығушығу

Жұмыс станциясы

ИнтернетТелефон тізбегі

Провайдер

Модем ADSL

Модем ADSL

Сплиттер (диапозонды жиеліктерді бөліктегіш)

Интернетке модем Интернетке модем ADSL ADSL арқылы шығуарқылы шығу

Қатынау сервері (шлюз)

Жұмыс станциясы

Свич

Интернет

Районды ЖКЖ

Есулі қос өткізгіш

ИнтернеткеИнтернетке ауданды жергілікті ауданды жергілікті желі арқылы шығужелі арқылы шығу

Қатынау сервері Қатынау сервері

Жұмыс станциясыЖұмыс станциясы

ИнтернетИнтернет

Сымсыз байланысСымсыз байланыстізбегітізбегі

Ұялы байланыс Ұялы байланыс операторыоператоры

Интернетке Интернетке GPRS GPRS каналы бойынша шығу каналы бойынша шығу

жолдарыжолдары

Қатынау сервері Қатынау сервері

ИнтернетИнтернетWi-FiWi-Fi адаптерадаптер(құрамдас н/е (құрамдас н/е сыртқы)сыртқы)

Қатынау аумағыҚатынау аумағы

Wi-Fi Wi-Fi қатынау қатынау нүктесінүктесі

Сымсыз байланысСымсыз байланыстізбегітізбегі

Жұмыс Жұмыс станциясыстанциясы

Интернетке Интернетке Wi-FiWi-Fi каналы арқылы шығу каналы арқылы шығу

Корпоративті және аймақтық желi

Жергiлiктi желi

Компьютерлік желілер

Телекоммуникациялық желi

Интернет желiсі

Тарих

Әдебиет

Байланыс арналарыКабельдік байланыс сымдары арқылы байланысады.

Есілген қоссым Коаксиалды кабель Оптоталшық

12

БІР ОРТАЛЫҚТАН БАСҚАРЫЛАТЫН ЖЕЛІНІ «Клиент - сервер» желісі деп те айтады:Клиент – өзіне қызмет көрсетуді сұрайтын объект (компьютер немесе программа).Сервер – басқаға қызмет көрсететін объект.

БІР ДЕҢГЕЙЛІ КОМПЬЮТЕРЛЕР ЖЕЛІСІ (БІР РАНГЫЛЫ) – Мұнда желіні басқаруда барлық компьютерлер тең құқықты болып саналады.

Жергілікті желінің түрлері

ТОПОЛОГИЯ (БАЙЛАНЫСУ ТӘСІЛІ) БОЙЫНША ЖЕЛІЛЕРДІҢ ЖІКТЕЛУІ:

1.

Шиналық топология;

2.

Сақина топологиясы;

3.

Жұлдыз топологиясы;

4.

Ақшақар тәрізді топология;

Шиналық топология – мұнда жұмыс станциялары желі адаптерлері арқылы жалпы шинаға немесе магистральға (кабельге) қосылады. Дәл осындай тәсілмен магистральға басқа да желілік құрылғылар қосыла береді. Желінің жұмыс жасау процесінде тасымалданатын ақпарат жөнелтуші станциядан жұмыс станцияларының барлық адаптерлеріне жеткізіледі, бірақ оны тек адресте көрсетілген жұмыс станциясы қабылдайды.

Жұлдыз тәрізді топология – мұнда ортақтандырылған коммутациялық түйін-желілік сервер болуы тиіс, ол барлық мәліметтерді жеткізудіжүзеге асырады. Бұл топологияның артықшылығы – кез келген бір жұмыс станциясының істен шығуы жалпы байланысқа әсер етпейді.

Сақиналық топология – мұнда байланысу арналары тұйықталған сақина бойында орналасады. Жөнелтілген мәлімет біртіндеп барлық жұмыс станцияларын аралап шығады да, оны керекті компьютер қабылдаған соң жұмыс тоқтатылады. Бұл топологияның кемшілігі – кез келген бір жұмыс станциясының істен шығуы жалпы байланысты бұзады.

Бір қала мен ауданда немесе бір мемлекетте орналасқан мекемелердің

компьютерлерін өзара біріктіру үшін аймақтық желілер құрылады.

Көптеген ірі мекемелер өз желісінде орналасқан ақпаратты бөгде

адамдардың қол сұғуынан сақтау үшін осы мекемеге тиесілі өз

желісін, яғни корпоративті желіні құрады.

Үлкен қашықтықта және пайдалнаушыларды молынан қамтитын есептеуіш желілер

телекоммуникациялық желілерді құрайды.

Тарихи анықтама

UCSB

UCLA

UTAN

SRI

Америка құрама штатының қорғаныс министiрлiгiнiң болашаққа жоспар құру агенттiгi (DARPA) – тұңғыш

компьютерлiк желiлердi ойлап тапқан және сол себептен ARPAnet деген атқа ие болы.

29 қазан 1969 жыл желiнiң туған күнi деп

саналды.

Төрт түйiннен тұратын ARPAnet-тiң құжаттық сызбасы

SRI – Стенфорд университетiнiң Зерттеу орталығы

UCLA – Лос-Анжелестегi Калифорния унверситетi

UCSB – Cанта Барбарадағы Колифорния университетi

UTAN – Юта штатының университетi

Провайдер таңдау.Провайдер деп – бұл ұйым мен жеке тұлғаларға Internet қызметтерін

ұсынатын компания.

Nursat Para sang S&C Communications Қазахтелеком Астел Арна Спринт

Mega line түрлері

Turbo Hip Start ADSL

Қазахтелеком ұсынған тариф – Mega line. 2006 жылдан бастап қолданылады. Жылдамдығы: 128 – 256 Кбит/с.

Провайдерлер