กนยายน กนยายน -- ตลาคม 2555 ตลาคม 2555

ปท 1 ฉบบท 3ปท 1 ฉบบท 3

จลสารรงสเทคนคนเรศวร จลสารรงสเทคนคนเรศวร จลสารรงสเทคนคนเรศวร รงสเทคนคนเรศวรรงสเทคนคนเรศวรรงสเทคนคนเรศวร

ภาควชารงสเทคนค คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร จ.พษณโลก 65000

วาดวยเรองการแบงชนดสารทบรงส

การสรางหววดเรองรงสแบบพกพาส าหรบเครองตรวจไทรอยดอพเทค

ความเคลอนไหวและกจกรรมวชาการรงสเทคนค

Image guided radiation therapy

ระบบปรบปรมาณรงสแบบอตโนมตส าหรบการตรวจเอกซเรยคอมพวเตด - โทโมกราฟฟ

ผลทางชวภาพในการตรวจ MRI

ภยจากแสงแดดและวธปองกน

โรงไฟฟาพลงงานนวเคลยร

เครองมอส าหรบการดแลระบบเครอขาย

สารจากบรรณาธการ

หนา 2 จลสารรงสเทคนคนเรศวร

จลสารรงสเทคนคนเรศวร

ฉบบนเปนฉบบทสามของจลสารรงสเทคนคนเรศวร แลวนะคะ ส าหรบผทตดตามเรามาตงแตฉบบทหนงคง

ทราบดวาจลสารรงสเทคนคนเรศวร จดท าขนเพอเปนสอในการใหขอมลความรทางวชาการความกาวหนาทาง

เทคโนโลยของเครองมอและเทคนคทเกยวของกบงานทางดานรงสวทยา รวมทงความรทางดานการประกนคณภาพของ

งานและการใหบรการทางดานรงสวทยา ความเคลอนไหวและกจกรรมตางๆ ทเกยวของทงความเคลอนไหวในวชาชพ

รงสเทคนค การวจยทงงานวจยของอาจารยในภาควชารงสเทคนคและโครงงานวชาชพนสตสาขาวชารงสเทคนค

เกรดความรทสามารถน ามาประยกตใชในชวตประจ าวนและการพฒนาการปฏบตงาน เพอใหเกดการพฒนางานวชาชพ

สาขารงสเทคนคและระบบการใหบรการดานรงสวทยาใหมคณภาพและประสทธภาพอยางตอเนองและย งยนตอไปคะ

ดงนนคณะผจดท าจงหวงเปนอยางยงวาจลสารฉบบน จะเปนสอกลางทในการเผยแพรขอมลขาวสารทาง

วชาการใหกบบคคลากรทเกยวของ ซงไดแก นกรงสการแพทย เจาพนกงานรงสการแพทย และบคลากรทางการแพทย

และสาธารณสขทเกยวของไดเปนอยางด

บรรณาธการ อาจารยชญญาทพญ สวรรณสงห

กองบรรณาธการ ดร.พาชน โพทพ ดร.นนทวฒน อด

อาจารยประธาน วงศตาหลา อาจารยสมาล ยบสนเทยะ

ผชวยศาสตราจารย ดร.อรณ เหมะธลน อาจารยกงกานต อภวฒนสเมธ

ผชวยศาตราจารย ดร.ภสสรย ชพสมนต อาจารยธญรตน ชศลป

ดร.ธนยวร เพงแปน อาจารยกานตสน ยาสมทร

นางสาวสทธวรรณ มแทง นายวนย พระรอด นางสาวณชาพชร หนชย

ความเคลอนไหวและกจกรรมวชาการรงสเทคนค

หนา 3 ปท 1 ฉบบท 3

ขาวความเคลอนไหวทางวชาการรงสเทคนค

ลาสด ผมขอเลาใหทานผ อานทราบถงโครงการท

กระทรวงสาธารณสขไดจดขนเมอวนท 14 มนาคม

2556 ทผานมา ซงไดจดใหมการสมมนา 9 สาขา

2 ศาสตรการประกอบโรคศลปะ เพอเตรยมความ

พรอมในการท าขอตกลงยอมรบรวมในคณสมบตทาง

วชา ชพ (Mutual Recognition Arrangement : MRA)

ของประชาคมเศรษฐกจอาเซยน

ตาม ททราบกน ดว า อกไมนาน นจะ เ กด

ปรากฏการณเปลยนผานเขาสการเปนหนงเดยวกนของ

กลมประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดย

ทางรฐบาลนนไดผลกดนใหเกดความพรอมการเขาส

ประชาคมอาเซยนอยางเตมท โดยมการก าหนด

นโยบายดานบรการสขภาพของประเทศจ านวนมาก

ตลอดจนสนบสนนใหมการท าขอตกลงยอมรบรวมใน

คณสมบตทางวชาชพ รองรบการเคลอนยายแรงงาน

ฝมออยางเสรในประชาคมเศรษฐกจอาเซยนหรอท

เรยกกนวา “MRA” นนเอง

ทงนกเพอใหเกดความสะดวกในการขอรบ

ใบอนญาตประกอบวชาชพ ซงขณะนอาเซยนไดลง

น า ม MRA ไ ป แ ล ว จ า น ว น 3 ส า ข า ว ช า ช พ

ประกอบดวย สาขาวชาชพพยาบาล เปนวชาชพแรก

ตามดวยแพทยและทนตแพทย โดยยงมอก 9 สาขา 2

ศาสตรการประกอบโรคศลปะตาม พ.ร.บ. การ

ประกอบโรคศลปะ พ.ศ 2542 ทยงไมไดลงนาม ไดแก

สาขาการแพทยแผนไทย สาขาการแพทยแผนไทย

ประยกต สาขาการแกไขความผดปกตของการสอ

ความหมาย สาขากจกรรมบ าบด สาขาเทคโนโลยหวใจ

และทรวงอก สาขารงส เทคนค สาขา

จตวทยาคลนก สาขากายอปกรณ สาขา

การแพทยแผนจน ทศนมาตรศาสตรและ

ศาสตรไคโรแพรคตก ส าหรบสาขารงส

เทคนคน นไดมการพดคย เพ อก าหนด

แนวทางในการเตรยมความพรอมการท า

MRA ดวยเชนกน ผมขอเลาใหฟงตอฉบบ

หนาครบโปรดตดตามครบ

ดร.นนทวฒน อด หวหนาภาควชารงสเทคนค

หนา 4 จลสารรงสเทคนคนเรศวร

ผลทางชวภาพในการตรวจ MRI

ผชวยศาสตราจารย ดร.อรณ เหมะธลน

โดยทวไปเมอมผปวยหรอบคคลทวไปมาสอบถามเราวาการตรวจดวยเครองคลนไฟฟาสนามแมเหลกแรงสง

(Magnetic Resonance Imaging : MRI) นนมอนตรายหรอไม เรามกจะบอกวาไมเปนไร เพราะ MRI เปนการตรวจท

ไมใชรงส แตจรงๆ แลว ทานทราบหรอไมวาการตรวจดวยเครอง MRI มผลทางชวภาพตอสงมชวตอยางไร

ในการตรวจ MRI นน จะมผเขารบการตรวจและ

เจาหนาทจะตองเขาไปในหองทมสนามแมเหลกแรงสง

จาก Static magnetic field ซงเปดอย จากนนในขณะท

ท าการตรวจผปวยจะอยภายใตสนามของพลงงาน 3

แหลง คอ Static magnetic field, Pulsed Gradient Mag-

netic field และ Radio Frequency field ดงภาพ

(ทมา : http://www.magnet.fsu.edu)

ซงถามวาทงสามสงนจะสงผลใดๆ ตอรางกายของเรา

ไดหรอไม ค าตอบกคอได โดยผลทางชวภาพของ MRI

เมออธบายในแงของ dose-response relation ship นน

ผลของ MRI จะเปนลกษณะ Deterministic effect ใน

แบบ Threshold and non-linear ดงภาพ

ทมา : http://www.cosmetictattoo.org

หนา 5 ปท 1 ฉบบท 3

ดงนนเพอลดอาการทจะเกดขนได กควรจะ

เคลอนทหรอเปลยนทาทางแบบชาๆ เชน การกม-เงย

ศรษะและการเดนเขาหรอออกจากศนยกลางของ

สนามแมเหลก สวนผลทเกดจาก Gradient Magnetic

field จะท าใหเกดการเคลอนทของกระแสไฟฟาแบบ

ออนในรางกาย อาจเกดการกระตกของกลามเนอ การ

เหนแสงวบวาบ ซงหากอยใน Gradient Magnetic field

ทมการเปลยนแปลงเรวมากกอาจเกดการปวดหรอเกด

การเตนของหวใจทผดจงหวะได สวนผลทเกดจาก

Radio Frequency field นน กอาจท าใหเกดความรอน

เกดขนและอาจเกดการไหมของผวหนงไดในกรณทม

โลหะวางอยตดกบผวหรอมเศษโลหะตดอยภายใน

รางกายขณะทท าการตรวจ MRI

ซงกคอ จะเกดผลทางชวภาพไดกตอเมอไดรบในปรมาณเกน threshold แตถาต ากวานนจะไมเปนอะไร ถามวาผลทาง

ชวภาพทเกดขนนนมอะไรบาง ซงกจะแบงออกเปนผลทเกดจากการไดรบแมเหลกแรงสง จะเกดไดทงกบผปวยและ

เจาหนาททเขาไปในหองตรวจทม Static magnetic field ถงแมวาความแรงของสนามแมเหลกจะคงทแตเมอเรามการ

เคลอนทหรอเคลอนไหวกจะท าใหความเขมของสนามแมเหลกทไดรบมคาเปลยนแปลงไปมาก กอาจจะท าใหเกด

อาการผดปกตขนมาได เชน ปวดศรษะ เวยนหว เกดการกระตกของกลามเนอ คลนไส

ดงน น ในการตรวจ MRI จงม recommendation

Limits วาควรใชความแรงเทาไหรจงจะปลอดภย ตวอยาง

ดงแสดงในตาราง

หากสนใจในรายละเอยด ขอขอมลเพมเตมไดท

ผชวยศาสตราจารย ดร.อรณ เหมะธลน

ภาควชารงสเทคนค คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

(ทมา : http://www.webmd.com)

หนา 6 จลสารรงสเทคนคนเรศวร

ดร.นนทวฒน อด

การสรางหววดเรองรงสแบบพกพาส าหรบเครองตรวจไทรอยดอพเทค

ผลงานวจยของนสตรงสเทคนคฉบบนเปน

ผลงานทเกดจากการตอยอดผลงานวจยการสรางหววด

เรองรงสชนดสารอนนทรย (1) โดยคณะผวจยครงน

ประกอบดวย นางสาวทพวรรณ ปอปรดา นางสาว

สนษา คนชม และนางสาวสมตตา กาฬสวรรณ โดยม

ดร.นนทวฒน อด เปนอาจารยทปรกษางานวจย ส าหรบ

แนวคดการศกษาวจยครงนเกดจากการตรวจรกษาตอม

ไทรอยดทางเวชศาสตรนวเคลยรนนนบวนจะมจ านวน

เพมมากขน แตจ านวนเครองไทรอยดอพเทคทใชใน

การตรวจกลบมจ านวนคอนขางนอย เนองจากราคา

แพง จะมใชกเฉพาะตามโรงพยาบาลขนาดใหญไมก

โรงพยาบาลเทานน นอกจากนหววดรงสของเครอง

ไทรอยดอพเทคทมขนาดใหญท าใหการเคลอนยายไม

สะดวกและจะตองใชหองทมขนาดใหญ ท าใหเปนทมา

ของการศกษาวจยครงน

โดยมว ต ถประสงค เพ อส รางหวว ด รง สไทรอยดอพเทคแบบพกพาทมตนทนต าและมขนาดเลก สามารถท าการเคลอนยายไดงาย อกทงสามารถใชในหองทมขนาดเลกได ส าหรบการสรางหววดเรองรงสในครงนใชผลก CsI(Tl) ทไดผานการสอบเทยบประสทธภาพแลว ( 1 ) โดยมข นตอนการท าวจย ทประกอบดวย น าผลกเรองรงสเชอมตอกบหลอดทวคณอเลกตรอนและหมดวยแผนอลมเนยมเพอปองกนแสงจากภายนอก ดงแสดงในภาพ

จากนนน าหววดรงสทไดไปประกอบเขากบอปกรณจบยดหววดเรองรงสแบบพกพาทไดออกแบบขนใหเหมาะสมกบการใชงานทหลากหลายสามารถเคลอนทขนลงและหมนได 360 องศา ดงแสดงในภาพ

เรองเลาจากงานวจยของนสตรงสเทคนค :

หนา 7 ปท 1 ฉบบท 3

จากนนท าการเกบรวบรวมขอมลการวดปรมาณรงสเพอหาขนาดของคอลลเมเตอร จากการศกษาความยาว

และความหนาของตะกวทเหมาะสมเพอปองกนรงสกระเจงจากภายนอกดงแสดงในภาพ เมอไดขนาดของคอลลเม-

เตอรทเหมาะสมแลวจงไดท าการวเคราะหและทดสอบประสทธภาพหววดเรองรงสตามมาตรฐานของส านกงาน

พลงงานปรมาณระหวางประเทศ (IAEA) (2)

เอกสารอางอง

1. พลวฒน สถาน, สดารตน หอมชน, อาพชรดา บวบาน และนนทวฒน อด. การพฒนาหววดเรองรงสเพอใชในงานการ

ปองกนอนตรายจากรงส : คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ; 2554.

2. IAEA. Quality control of nuclear medicine instruments 1991. Vienna: International Atomic Energy Agency; 1991.

ผลการทดสอบความหนาของตะกวส าหรบท า

เปนคอลลเมเตอร พบวาตะกว ท มความหนา 2.5

มลลเมตร ยาว 6 นว มความเหมาะสมส าหรบใชเปน

คอลล เม เตอรของหวว ด เ รอง ร ง ส เ นองจาก ม

ความสามารถในการแจกแจงพลงงานดทสด ส าหรบ

ผลการวเคราะหและทดสอบประสทธภาพหววดเรอง

รงสแบบพกพานนอยภายใตขอบเขตการยอมรบตาม

มาตรฐานสากล หววดเรองรงสแบบพกพาส าหรบ

เครองไทรอยดอพเทคทสรางขนสามารถท าการตรวจ

ตอมไทรอยดไดทงทานงและทานอน ดงภาพ ขอดของหวว ดเรองรงส ทสรางขนคอ มขนาดเลก

เคลอนยายไดงายและมตนทนในการผลต

ต า โดยคณะผวจยคาดหวงวาจะสามารถ

น าหววดเรองรงสทสรางขนไปใชเปน

หววดเรองรงสแบบพกพาส าหรบเครอง

ไทรอยดอพเทคในโรงพยาบาลตางๆ

หรอสามารถน าไปใช เ ปน อปกรณ

ส าห รบการ เ รยนการสอนเพ อ เพ ม

ประสทธภาพในการเรยนของนสต

ตอไปได

หนา 8 จลสารรงสเทคนคนเรศวร

สารทบรงส (Contrast media) คอสารทเราใส

เขาไปในรางกายแลวท าใหเหนความแตกตางของ

อวยวะภายในรางกายไดจากการตรวจพเศษทางรงส

ชนดของสารทบรงส

การแบงชนดของสารทบรงส อาศยคณสมบต

ตางๆ เชน คณสมบตทางฟสกส เคม Osmotic pressure

หรอแบงตามการใชงานนน สามารถแบงชนดของสาร

ทบรงสไดดงน

อาจารยประธาน วงศตาหลา

วาดวยเรองการแบงชนดสารทบรงส

2 . Positive contrast media เ ปนสาร ท ทบ รง ส เ กอบทงหมดทใชกนในปจจบนและแบงออกเปน Inorganic compound แบงเปน 2 ชนด ดงน

- Non iodine compound ไดแก เชน BaSO4 ส าหรบใชในการศกษาระบบทางเดนอาหาร

- Iodine compound ไดแก สารละลาย Nal, KI ซงเราใชศกษาระบบปสสาวะสวนปลาย

Organic compound ก เ ปนสารทบรงส ทใชอย

มากทสด ซงมโครงสรางดงรป

สารทบรงสชนดนประกอบดวย Benzene ring

1 วงเรยกวา Monomeric triiodobenzoic contrast media

(Monomeric contrast media) ยงคงมความเปนพษสง จง

ไดมการพฒนาโดยการเพม Benzene ring อก 1 วง และ

เรยกสารทบรงสชนดนวา Dimeric triiodobenzoic con-

trast media (Dimeric contrast media) ท าใหสารทบรงสน

มความเปนพษนอยลง มโครงสรางดงรป

1 . Negative contrast media เ ปนสารโป รง ร ง ส ซ งสามารถมองเหนเปนสด าในภาพถายรงส มอยหลายชนด ไดแก

- อากาศ เปนสารทนยมใช เนองจากหางาย สะอาดและประหยด

- กาซตาง ๆ เชน ออกซเจน คารบอนไดออกไซด และ Ethylene ซงมคณสมบตทดกวาอากาศคอสามารถดดซมไดเรวกวา

หนา 9 ปท 1 ฉบบท 3

เอกสารอางอง

1. American College of Radiology. Manual on Contrast Media. 4th ed. Reston, Va: ACR; 1998.

2. Jureerat T, Contrast Medium by Jureerat, Anucha 98 0n Slideshare; Aug 2008.Available from URL: http://

www.slideshare.net

Organic compound ยงแบงออกเปนชนดยอยๆ ดงนคอ

- Oil soluble เปนสารทบรงสทละลายในน ามนไดแก Myodil ทใชในการตรวจ myelography และ Lip-iodol ทใชในการศกษา lymphangiography เปนตน

- Water soluble เปนสารทบรงสทละลายในน าได เปนกลมทถกน ามาใชมากทสด โดยเฉพาะระบบทางเดนปสสาวะและระบบไหลเวยนของโลหต สารทบรงสในกลมของ Water soluble นยงแบงออกตามเกลอทมาจบในต าแหนง Carbon atom ท 1 วาเปนเกลอทแตกตวใหประจไฟฟาหรอไม (บางต าราระบวาเปนเกลอทเปนกรดหรอไม) มอย 2 ชนด ดงนคอ

1. Ionic group คอ เปนสารทมการแตกตวใหประจไฟฟา

2. Nonionic group คอ เปนสารทไมมการแตกตวใหประจไฟฟา

นอกจากนแลวยงมการแบงสารทบรงสตาม Os-motic pressure ออกเปน 3 ประเภท ดงน

- First Generation

- Second Generation

- Third Generation

First generation (High osmolarity; HOCM) เปนสารทบรงสทมคา Osmolarity สง (ประมาณ 1,000 mOsm ขนไป) และมกจะเปนสารทบรงสทเปน Monomeric Ion-ic contrast media ตวอยางของสารทบรงสกลมนไดแก เ ก ล อ Diatrizoate (Urografin, Hypaque, angiografin), Conray และ Telebrix เปนตน

Second generation (Low osmolarity; LOCM) เปนสารทบรงส ทม Osmolarity ประมาณ 500-1,000 mOsm แบงออกเปน 2 ชนดดงน

- Dimeric Ionic contrast media ไดแก Hexabrix

- Monomeric nonionic contrast media ไ ด แ ก Omnipaque, Amipaque, Ultravist และ Xenetrix

เปนตน

Third generation (Iso osmolarity) เ ป นสา ร ทบรงสทม Osmolarity ใกลเคยงกนกบ Plasma ของมนษยมกจะเปน Dimeric Ionic contrast media ตวอยางสารทบรงสน ไดแก Visipaque และ Iotolane เปนตน

ทมา: http://www.e-radiography.net

หนา 10 จลสารรงสเทคนคนเรศวร

Image guided radiation therapy

สวสดคะคณผอานทกทาน จลสารฉบบนดฉนขอกลาวถงเทคนคทางรงสรกษาอกเทคนคหนงทไดรบความนยมในปจจบนนนกคอ Image guide radiation therapy

เ ท ค น ค Image guided radiation therapy ห ร อ IGRT เปนระบบภาพน าวถ คอน าภาพทางรงสมาชวยตรวจสอบความถกตองกอนการฉายรงส โดยสามารถชวยเพมความถกตองแมนย าในการฉายรงสและชวยใหการรกษามประสทธภาพมากยงขน โดยจะท าการจดทาผปวยภายในหองฉายใหเหมอนกบการฉายจรง จากนนสรางภาพทางรงสออกมาและน าภาพจากหองฉายนไปเทยบกบภาพทไดมาจากขนตอนการจ าลองการรกษา (Simulation) หรอเทยบกบภาพ DRRs โดยสวนใหญเทคนค IGRT นนจะใชรวมกบเทคนคการรกษาทมความซบซอนและทนสมย เชน Intensity Modulated Radiotherapy (IMRT), และ Volumet-ric Modulated Arc Therapy (VMAT) เพอใหไดความถกตองแมนย าในการฉายรงสมากทสดนนเอง

เมอกลาวถง IGRT ทกคนอาจจะคดวาตองสรางภาพเอกซเรยคอมพวเตอรเทานน แตความจรงแลว Image guided แปลวา การน าภาพมาน าทาง ฉะนนภาพ ณ ทนจะเปนภาพใดกไดในทางรงส ยกตวอยางเชน ภาพอลตราซาวด ภาพเอกซเรยทวไป 2 มต ภาพเอกซเรยคอมพวเตอร (CT) เปนตน

อาจารยสมาล ยบสนเทยะ

คราวนเรามาเจาะลกถงการสรางภาพทางรงสแตละชนดกนเลยนะคะ ส าหรบภาพอลตราซาวด น นไดมาจากการใชเครองอลตราซาวดนนเอง สวนภาพเอกซเรยทวไป 2 มต นนอาจจะเปนภาพทไดจาก Portal image จากการท า port film หรอการใช EPID กไดนะคะ โดยจะใชพลงงานเอกซเรยในชวงเมกะโวลต (MV) ในการสรางภาพ และภาพ radiography ทไดมาจากการสรางโดยใชพลงงานเอกซเรยในชวงกโลโวลต (kV) ซงจะใหภาพทมรายละเอยดทดกวาภาพจาก EPID หรอ film

ทมา : http://www.bmc.org/

หนา 11 ปท 1 ฉบบท 3

แลวพลงงานเอกซเรยในชวงกโลโวลตนนไดมาไดอยางไร ไดมาจากการทน าเอาแหลงก าเนดเอกซเรยพลงงานในชวงกโลโวลต (kV source) และตวรบภาพ มาตดเขาท gantry ของเครองฉายโดยจะท ามมกบ MV source เปนมม 90 องศา นนเอง ดงรป จากววฒนาการของเครองเรงอนภาคในปจจบนท าใหนอกจากจะสามารถสรางภาพเอกซเรย 2 มตออกมาแลว ยงสามารถสรางภาพตดขวางออกมาไดดวย จากทกลาวมาแลววาภาพเอกซเรย 2 มต ม 2 แบบ คอ ภาพจาก MV source และ kV source ดงน นภาพตดขวางหรอภาพ 3 มต กไดมาจาก MV source และ kV source ไดเชนเดยวกน

ส าหรบเครองเรงอนภาครนใหมๆ กมกจะมสวนสรางภาพจาก kV source นเพมเขามาเพอรองรบกบเทคนค IGRT ทงในการสรางภาพ 2 มต อนจะไดภาพทมรายละเอยดและคอนทราสทดกวาภาพจาก EPID และสามารถสรางภาพ kV CBCT ไดอกดวย

ฉบบนดฉนขอเลาถงเทคนค IGRT และอปกรณสรางภาพเพอท า IGRT ไวพอสงเขปเพยงเทาน ส าหรบจลสารฉบบหนาจะขอเลาถงงานวจยของนสตป 4 โดยเปนการหาปรมาณรงสดดกลนทอวยวะตางๆ ไดรบจากการสรางภาพ kV CBCT ในโหมดการสรางภาพบรเวณศรษะและล าคอ เพราะนอกจาก IGRT จะมประโยชนในดานเพมความถกตองของการฉายรงสแลว แตในขณะเดยวกนเรากตองค านงถงปรมาณรงสทผปวยจะไดรบจากการสรางภาพนนๆ ดวย ฉบบนขอทงทายไวเพยงเทานนะคะ แลวพบกนฉบบหนา รบรองวามความรดานงานวจยทนาสนใจมา update ใหทกทานไดตดตามกนแนนอนคะ

MV source

kV

EPID Detector ของ

ซงภาพตดขวางหรอภาพเอกซเรยคอมพวเตอร (CT) จาก MV source เราจะเรยกวา Megavoltage - Cone Beam Computed Tomography (MV CBCT) และจาก kV source เราจะเรยกวา kilo-voltage CBCT แลวท าไมจงเรยกวาเปน Cone beam ทงนเนองจากล ารงสทออกมาไมเปน pencil beam เหมอนกบเครองเอกซเรยคอมพวเตอรทวไป แตล ารงสของ CBCT นนจะออกมาเปนรปกรวย ตามขนาดของตวรบรงสนนเอง โดยการเกบขอมลอาจจะสแกน 360 องศา หรอเพยง 200 องศา กได ทงนขนอยกบความสามารถของเครอง และบรเวณทท าการสรางภาพดวย ถาเปนบรเวณทมขนาดเลก เชน ศรษะ จะสแกนเพยง 200 องศากเพยงพอ เพอใหเขาใจมากขนขอยกตวอยางรปเครองเรงอนภาคทมสวนของ MV source และ EPID กบ kV source และตวรบภาพมาใหด ดงรปคะ

ทมา : http://medpure.blogspot.com

หนา 6

อาจารยธญรตน ชศลป

หนา 12 จลสารรงสเทคนคนเรศวร

ระบบปรบปรมาณรงสแบบอตโนมตส าหรบการตรวจเอกซเรยคอมพวเตดโทโมกราฟฟ

การตรวจวนจฉยโรคดวยเครองเอกซเรยคอมพวเตดโทโมกราฟฟ (Computed Tomography) แมจะใหผลตรวจทชดเจนและแมย าขนเมอเทยบกบการถายภาพเอกซเรย ทวไป แตปรมาณรงสทใชในการตรวจกเพมมากขนจนอาจกอใหเกดผลทางชววทยา (Stochastic Effect) กบอวยวะทมความไวตอรงสสงได ดงนนการเลอกใชเทคนคในการตรวจเอกซเรยคอมพวเตอรจงมความส าคญมากตอปรมาณรงสทผปวยจะไดรบ

เค รองเอกซเรยคอมพวเตดโทโมกราฟฟในปจจบนนอกจากพฒนาใหมประสทธภาพเพมมากขนแลวยงเพมความสามารถในการลดปรมาณรงสใหกบผปวยดวยระบบปรบปรมาณรงสแบบอตโนมต (Automatic Exposure Control) โดยการปรบคากระแสหลอด (Tube Current Mod-ulation) แบบ 3 มต คอ ตามแนวการหมนของหลอดเอกซเรย (x-y plane ; Angular Modulation) และแนวการเคลอนทของผปวยขณะท าการสแกน (z-axis; Longitudinal Modulation) ซงระบบ AEC จะประเมนคาปรมาณรงสทเหมาะสมกบผปวยจาก ขนาด รปราง การดดกลนรงสของรางกาย และคณภาพของภาพ โดยใชหลกการประเมนและชอเฉพาะ แตกตางกนออกไปในแตละบรษทผผลต ดงแสดงในตารางท 1

หากสนใจในรายละเอยด ขอขอมลเพมเตมไดท

อาจารยธญรตน ชศลป ภาควชารงสเทคนค คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

Longitudinal Modulation

Angular Modulation

อาจารยธญรตน ชศลป

หนา 7 ปท 1 ฉบบท 3

หนา 13 ปท 1 ฉบบท 3

ตาราง 1 แสดงตวแปรทใชในการประเมนคาปรมาณรงสทเหมาะสมกบผปวยและคณภาพของภาพส าหรบการตรวจเอกซเรย

คอมพวเตดโทโมกราฟฟทรวงอกผใหญ (Adult Thorax CT) ในระบบ AEC ของแตละบรษทผผลต

ตวอยางการศกษาคาปรมาณรงสยงสงผลทไดรบจากการตรวจเอกซเรยคอมพวเตดโทโมกราฟฟทรวงอกผใหญในหนจ าลองของแตละบรษทผผลตโดยเปรยบเทยบการใชและไมใชระบบ AEC ของ Söderberg M. และคณะ ไดผลดงแสดงในตารางท 2 ซงผลการศกษานอาจชวยใหผใชงานเครองเอกซเรยคอมพวเตดโทโมกราฟฟ สามารถตดสนใจเลอกใชเทคนคการปรบปรมาณรงสทเหมาะสมกบการตรวจไดมากยงขน เพอชวยลดปรมาณรงสทผปวยจะไดรบจากการตรวจใหนอยทสด

Manufacturer AEC system Slice Image quality Various

General Electric AutomA 3D 64 NI=12, Min mA= 10, Max mA= 200 Plus mode

Philips ACS+Z-DOM 64 200 mAs/slice ST: Body

Siemens CARE Dose 4D 64 Average/Average, Q. Ref. mAs = 100 -

Toshiba SureExposure 3D 64 SD = 10, Min mA = 10, Max mA = 500 QDS NI, noise index; ST, scanning type; Q. Ref., quality reference; SD, standard deviation; QDS, quantum denoising system.

ตาราง 2 แสดงคาเฉลย mAs ทใชในการตรวจเอกซเรยคอมพวเตดโทโมกราฟฟทรวงอกผใหญของแตละบรษทผผลต

และปรมาณรงสทหนจ าลองไดรบแบบใชและไมใชระบบ AEC

Manufacturer Slice AEC system Mean mAs DLP (mGycm) Dose reduction(%) Mean SD

General Electric 64 AEC off

AutomA 3D

100

54

403.8

210.6 47.9

7.59

10.22

Philips 64 AEC off

ACS+Z-DOM

200

93

605.1

296.7 51.0

4.93

6.75

Siemens 64 AEC off

CARE Dose 4D

100

60

358

204 43.0

8.05

10.50

Toshiba 64 AEC off

SureExposure 3D

100

46

720.4

293.8 59.2

5.32

7.95 AEC, automatic exposure control; DLP, dose length product; SD, standard deviation (Relative to image noise).

แหลงขอมลอางอง ; 1. Söderberg M, Gunnarsson M. Automatic exposure control in computed tomography-an evaluation of systems from different manufac-

turers. Acta Radiol. 2010 Jul;51(6):625-34.

(ทมา :http://www.millensys.com/products/special/broker/index.html)

หนา 14 จลสารรงสเทคนคนเรศวร

เครองมอส าหรบการดแลระบบเครอขาย

เครอขายเปนระบบทมความซบซอน เพราะประกอบไปดวยฮารดแวรและซอฟตแวรหลายประเภทท างาน

รวมกน เ ชน Sever, Hub, Link, Switch, Modem, Access point, Router, PC, Notebook, Tablet, Smartphone และ

อปกรณเครอขายอนๆทเปนโครงสรางทางกายภาพของเครอขาย รวมถงโปรโตคอลตางๆ ทใชควบคมหรอประสาน

การท างานระหวางอปกรณเหลาน ดงน นกไมใชเรองแปลกทอปกรณเหลานอาจท างานผดพลาดสกวนหนง อน

เนองมาจากถกใชงานมากเกนไป อาจจะเสยและไมสามารถใชการไดเลย อยางเชน สายสญญาณขาด, Bandwidth ถก

ใชเตม เปนตน ผดแลเครอขาย (Network Administrator) จงตองท าใหระบบเครอขายใชงานไดตลอดเวลา สามารถ

แกไข ปองกนปญหาตางๆ ทอาจเกดขนกบเครอขาย รวมทงการซอมบ ารงรกษาระบบ นอกจากนผดแลเครอขายตอง

สามารถควบคมสทธของผทใชงานและปองกนรกษาความปลอดภยในเครอขายได ดงนนผทท าหนาทนจะตองมความร

ความช านาญเกยวกบระบบคอมพวเตอรเปนอยางดและตองมทกษะการแกไขปญหาทเกดขนไดอยางรวดเรว เพราะอาจ

สงผลรายแรงตอหนวยงานรงสวทยาได เชน หากระบบลม 2-3 ชวโมง อาจสงผลท าใหการใหบรการทางดานรงสวทยา

หยดชะงก หรอหากเกดการบกรกทางเครอขายโดยผไมประสงคดทพยายามจะลกลอบเขามายงระบบ ผดแลเครอขายก

ตองหาวธยบย งการบกรกเขาถงขอมลไดโดยเรว ไมเชนนนขอมลผปวยทเปนความลบกจะถกน าไปเผยแพรตอไปได

หรอในอกกรณ คอ เมอเกดปญหาของไวรสแพรกระจายอยในเครอขายของแผนกรงสวทยา ผดแลเครอขายตองหา

ทางแกไขเพอไมใหเกดปญหาตอการปฏบตงาน

โดยสวนใหญแลว ผดแลเครอขาย (Network Administrator) จะมหนาทคอ ก าหนดหมายเลข IP address, การ

configure Router, Switch และอปกรณเครอขายอนๆ การบรหารจดการผใชงานในเครอขายโดยก าหนดบญชผใช

(User) รปแบบการพสจนทราบตวตนของผใช การบรหารจดการเครอขายไรสายหรอ Wi-Fi และการเฝามอนเตอรให

อปกรณตางๆ ในเครอขายท างานไดตามปกต และถาเกดปญหา เชน Switch เสย, Router ไมท างาน กตองรบด าเนนการ

แกไขปญหา

หนา 15 ปท 1 ฉบบท 3

Ping ใชตรวจสอบการเชอมตอกบเครองคอมพวเตอรแมขาย

Nslookup ใชในการตรวจสอบชอโดเมน

Traceroute ใชในการตรวจสอบเสนทางการเชอมตอ ใชค าสง

Start Menu >>RUN>> พมพ cmd แลว Ping IP

address ทตองการทดสอบ เชน ping 158.108.1.1

Nslookup ชอทตองการทดสอบ เชน nslookup

www.google.com และ Tracert IP address ทตองการทดสอบ เชน tracert 158.108.50.5

อาจารยกงกานต อภวฒนสเมธ

... เตรยมพบกบเครองมอส าหรบการรกษาความปลอดภยในเครอขายในจลสารฉบบถดไปคะ ....

วธการด IP address ของแตละเครอง

การคนหาสาเหตของปญหาทเกดขนกบเครอขาย

ค าส ง winipcfg จะแสดง Adapter Address, IP Address, Subnet Mask, Default Gateway ของเครองเชนเดยวกบค าสง ipconfig แตค าสงนจะท างานบน วนโดวส การใชค าส ง น ให คณคลก ปม Start > Run ในชอง Openใหพมพ winipcfg แลวคลกปม OK จะมหนาตางIP Configu-ration แสดงขอมลเกยวกบ Adapter Address, IP Address, Subnet Mask แ ล ะ Default Gateway ถ า ต อ ง ก า ร ดร า ย ล ะ เ อ ย ด อ น ๆ ค ล ก ท ป ม More Info >> ก จ ะ มรายละเอยดอนๆ แสดงขนมาอก รวมท งขอมลในสวนของ Host Information ดวย

ค าสง ipconfig จะแสดงหมายเลข IP Address, Subnet

Mask และ Default Gateway ของเค รอง โดยคลกปม

Start>Programs>Accesories>MS-DOS Prompt จากน น

พมพค าส ง ipconfig แลว กด Enter โปรแกรมก จ ะ

แสด ง IP Address, Subnet Mask แ ล ะ Default Gate-

way ของเครองใหทราบ

หนา 16 จลสารรงสเทคนคนเรศวร

โรงไฟฟาพลงงานนวเคลยร

ประเทศไทยอาศยแหลงพลงงานเพอผลตไฟฟาซงสวนใหญน าเขามาจากตางประเทศ โดยมกาซธรรมชาตเปนแหลงพลงงานหลก อยางไรกตามจากการทแนวโนมความตองการไฟฟาของประเทศไทยนนสงขนเกอบทกป อกทงทรพยากรทเปนแหลงพลงงานกลดนอยลงไปเรอยๆ ท าใหในอนาคตประเทศไทยมความเสยงทจะเกดปญหาดานวกฤตพลงงาน โครงการโรงไฟฟาพลงงานนวเคลยรจงถกบรรจลงในแผนพฒนาก าลงผลตไฟฟาของประเทศไทย อาจารยกานตสน ยาสมทร

โครงสรางการใชพลงงานในอนาคตของประเทศไทย (ทมา : กระทรวงพลงงาน)

เครองปฏกรณปรมาณอาศยปฏกรยาฟชชนซงเกดจากการทนวตรอนถกดดกลนโดยนวเคลยสของยเรเนยม ท าใหนวเคลยสเกดความไมเสถยรและแตกตวออกเปนสองสวน พรอมกบปลดปลอยพลงงานออกมาในรปของรงสและใหนวตรอนออกมาดวย ซงนวตรอนสามารถท าใหเกดปฏกรยาฟชชนไดอกอยางตอเนองเปนปฏกรยาลกโซ โดยเครองปฏกรณปรมาณแบงออกเปน 2 ประเภท คอ เครองปฏกรณปรมาณวจย (Nuclear Research Reactor) และเครองปฏกรณปรมาณก าลง (Nuclear Power Reactor) หรอโรงไฟฟาพลงงานนวเคลยร ส าหรบเครองปฏกรณปรมาณวจยมว ตถประสงคเพอการทดลอง การศกษาคนควาและผลตสารไอโซโทปรงสแตไมได ซงในประเทศไทยมเครองดงกลาวใชงานมาตงแตป พ.ศ.2505 สวนเครองปฏกรณปรมาณก าลงน นอาศยความรอนทเกดขนจากปฏกรยาฟชชนเพอน าไปใชในการผลตไฟฟาเปนหลก

สวนประกอบหลกของเครองปฏกรณปรมาณ ไดแก เ ชอเพลงนวเคลยร ย เรเนยม -235, ตนก า เ นดนวตรอน, สารหนวงนวตรอนซงเปนน า, น ามวลหนก หรอกราไฟต (ใชในการลดความเรวของนวตรอนใหมพลงงาน เหมาะสมตอการท าปฏ ก รย ากบ เ ชอ เพ ลงนวเคลยร), แทงโบรอนหรอแคดเมยม (ใชควบคมปฎกรยาฟชชน) และสารระบายความรอน

Reactor core ของ Gosgen nuclear power plant (ทมา : KKG)

ปรมาณก าลง

(ทมา : Reuters)

หนา 17 ปท 1 ฉบบท 3

เครองปฎกรณนวเคลยรในปจจบน

1. เครองปฏกรณนวเคลยรแบบน าเดอด ใชน าเปนสารระบายความรอน ซงหาไดงายและมประสทธภาพสง โดยน าทอยรอบแกนปฏกรณจะอยในสภาวะของไอน าและจะถกสงไปหมนกงหนผลตไฟฟา (Turbine) โดยตรง ท าใหมการปนเปอนของสารกมมนตรงสเกดขนในระบบผลตไฟฟา

เครองปฏกรณนวเคลยรแบบน าเดอด (BWR) (ทมา : United States Nuclear Regulatory Commission)

2. เครองปฏกรณนวเคลยรแบบน าความดนสง อาศยความรอนทเกดขนจากปฏกรยาฟชชนในระบบปดถายเทไปยงระบบทสองผานน า ซงเปนสารระบายความรอนและมการควบคมความดนเพอไมใหน าในระบบแรกเดอด เมอระบบทสองไดรบความรอน น าทอยในระบบจะเดอดจนกลายเปนไอ แลวไปขบกงหนเพอผลตไฟฟา หลงจากนนไอน าจะถกควบแนนกลายเปนน า แลวถกหมนเวยนกลบเขาไปในระบบเพอรบความรอนตอไป

โรงไฟฟานวเคลยรแบบน าความดนสง (PWR) (ทมา : United States Nuclear Regulatory Commission)

3. เครองปฏกรณนวเคลยรแบบน ามวลหนก ความดนสง (CANDU) มหลกการท างานแบบเดยวกนกบแบบ PWR แตใชน ามวลหนก (Deuterium) แทนน าในการระบายความรอน และเนองจากน ามวลหนกดดกลนนวตรอนไดนอยกวาน า รวมทงหนวงนวตรอนไดชากวาดวย ท าใหปฏกรยานวเคลยรเกดขนไดงาย จงสามารถใชยเรนยมธรรมชาตทมความเขมขนของยเรเนยม -235 ประมาณ 0.7% มาเปนเชอเพลงไดเลยโดยไมตองผานกระบวนการเสรมสมรรถนะ (Enrich)

นอกเหนอไปจากเครองปฎกรณนวเคลยรทงสาม แบบขางตน ปจจบนมการพฒนาเครองปฏกรณขนมาอก หลากหลายแบบ เชน เครองปฏกรณแบบใชแกส Gas-cooled Reactor) ซงใชคา รบอนไดออกไซด เ ปนสารระบายความรอน, Fast Reactors ซ งจะน า เ ชอ เพลง นวเคลยรทใช แลวกลบมาใชใหม โดยจะใหกากนวเคลยรทมครงชวตสน เปนตน

เครองปฏกรณนวเคลยรแบบน ามวลหนกความดนสง (CANDU) (ทมา : World Nuclear Association)

หนา 18 จลสารรงสเทคนคนเรศวร

ภยจากแสงแดดและวธปองกน

สงเกตจากแสงแดดและอณหภมในชวงน พบวาเราไดสหนารอนอยางเปนทางการแลว จงขอพดถงภยทมากบแสงแดดในหนารอนนใหผอานทกทานไดเตรยมรบมอกบแสงแดดอยางถกวธ แสงแดดทตกกระทบพนโลกมทงประโยชนและโทษตอรางกายเรา ประโยชนทไดรบจากแสงแดดมอยหลายประการ เชน ชวยกระตนการสรางวตามนด ท าใหกระดกแขงแรง และยงใหความอบอนแกรางกายอกดวย สวนโทษทไดรบจากแสงแดดทส าคญเลยกคอ ท าใหเกดโรคผวหนงอกเสบหลายชนด จนถงโรคมะเรงผวหนง รวมถงสผวทผดปกตไป เชน ผวไหมแดง ฝา และกระ ซง

สวนใหญเปนผลมาจากรงสยวในแสงแดดนนเอง

รงสยว เปนคลนแมเหลกไฟฟาชนดหนง มความยาวคลนในชวง 200 – 400 นาโนเมตร โดยแบงออกเปน 3 ชนด

คอ รงสยวเอ ยวบ และยวซ ซงความรนแรงของรงสยวแตละชนดกแตกตางกน

รงสยวเอ สามารถผานบรรยากาศชนโอโซนลงมาไดมาก พลงงานไมรนแรงแตใหผลสะสมระยะยาว ท าใหผวหนงมสคล ามากขน ผวหนงแดงอยชวคราว และชวยเรงผลกระทบจากรงสยวบ ท าใหเกดการไหมและเปนอนตรายตอผวหนงมากยงขน

รงสยวบ สามารถผานบรรยากาศชนโอโซนลงมาไดบางสวน แตมพลงงานสงใหผลเฉยบพลนมผลในการยบย งการสรางสารพนธกรรม DNA RNA และโปรตน จงสงผลในการขดขวางการเจรญเตบโตของเซลล ท าใหเกดอาการแดดเผา และมะเรงผวหนง แตรงสยวชนดนมประโยชนในการชวยเรงขบวนการสรางวตามนด

รงส ยวซ จะถกดดกลนไวโดยบรรยากาศช นโอโซน จงไมมหลงเหลอลงมายงพนโลก

การปกปองผวจากแสงแดดเปนสงจ าเปนอยางยง การหลกเลยงแสงแดดจาในตอนกลางวน การใสเสอผามดชด สวมหมวกปกกวางหรอกางรมตลอดเมอออกแดด จนการใชเครองส าอางปองกนแสงแดดเปนสงทควรท าตงแตอายยงนอย เนองจากอาการแกกอนวยทเกดจากแสงแดดน นเปนความเปลยนแปลงทจะปรากฏใหเราเหนเมอผวหนงภายในถกท าลายไปมากแลว และการรกษาใหด เหมอนเดมเปนไปไดยาก นอกจากนแสงแดดโดยเฉพาะทความยาวคลนในชวง ยว ยงเปนตวการในการเรงการเสอมสภาพของวสดตางๆ เชน สงทอ พลาสตก การซดจางของสและอนๆ อกมากมาย ปจจบนไดมการน าสารกนแดดมาใชอยางกวา งขว า ง อา ท เ ชน ม ก า รใชส า รกนแดด เ ปนสวนประกอบในเครองส าอาง ผลตภณฑถนอมเสนใยผา และผลตภณฑเกยวกบเสนผม เพอปกปองวสดเหลานนหรอปกปองสงทไดรบการเคลอบจากการใชผลตภณฑดงกลาวจากการท าลายของแสงแดด

ดร. ธนยวร เพงแปน

หนา 19 ปท 1 ฉบบท 3

การเลอกผลตภณฑกนแดดใหกบผวหนงน นตองเลอกผลตภณฑทสามารถกนไดทงรงสยวเอและยวบ ผลตภณฑกนแดดแบงออกไดเปน 2 กลม คอ Physical sunscreen และ Chemical sunscreen ส าหรบ Physical sunscreen คอผลตภณฑกนแดดทมสารทมคณสมบตในการสะทอนแสงออกไป ไมท าปฏกรยากบผวหนงและไมเ ก ดการแพ เ ชน สาร Titanium dioxide, Zinc oxide เปนตน เดมไมนยมใชเพราะทาแลวผวหนงขาวมาก แตปจจบนสามารถท าใหสารกลมนมเนอละเอยดขน ท าใหกนแดดไดดและผวหนงไมขาว รวมถงมความปลอดภยในระยะยาวดวยสาร Zinc Oxide มขอดตรงทสามารถปองกนรงสยวไดท งสองชนด สวนผลตภณฑกนแดดกลมท 2 คอ Chemical sunscreen เปนสารทสามารถดดกลนพลงงานยวไวโดยท าปฏกรยากบแสงแดดและเปลยนองคประกอบไป ซงตวมนเองบางครงกอาจท าปฏกรยากบผวหนงได ท าใหเกดโอกาสแพและระคายเคอง สารแตละตวในกลมนจะมความสามารถดดซบพลงงานแสงเดนเปนบางชวงเทานน เชน กลม PABA จะสามารถกนรงสยวบได สวนกลม Dibenzoylmethane จะกนรงสยวเอได เปนตน

ผลตภณฑกนแดดในปจจบนนยมผสมสารกนแดดทงสองกลม เพอเพมประสทธภาพในการกนแดดใหมากขนและปองกนไดทงรงสยวเอและยวบ แตตองระวงเพราะการทมสวนประกอบของสารหลายชนด จะเพมโอกาสของการแพและระคายเคองมากขนตามไปดวยเชนกน ผลตภณฑกนแดดส าหรบผวคนไทยส าหรบใชประจ าวนควรมคา SPF อยางนอย 15

1. การเลอกใชประจ าวนทกวนควรเลอกสารกนแดดท มสวนผสมของ Physical sunscreen เพอความปลอดภยในระยะยาวและม SPF 15 ขนไป

2. ในการท ากจกรรมกลางแจงหรอวายน าควรเลอกใชสารกนแดดทม SPF สงกวาปกตและควรเลอกชนดทกนน าได

3. เลอกทสามารถกนไดทงรงสยวเอและยวบ

4. เลอกทเหมาะสมกบผวเราคอไมระคายเคองหรอแพ

5. ใชใหถกวธ คอตองทากอนออกแดดอยางนอย 10 – 20 นาท ทาใหทวใบหนาและตว ใชปรมาณมากกวาการทาครมทวไป

หลกการเลอกใชผลตภณฑกนแดด

(ทมา :http://hilight.kapook.com/view/34628)

นสตภาควชารงสเทคนค คณะสหเวชศาสตร ม.นเรศวร ไดรบรางวลชนะเลศ และรางวลชมเชย

ในการประกวดโครงงานนสต นวตกรรมนสต ครงท 13 ประจ าป 2556 สาขาสรางเสรมสขภาพ (นวตกรรม)

ภาควชารงสเทคนค คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร จ.พษณโลก 65000 โทรศพท 055-966323 , 055-966265