سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

427
ح روی جلد صفحه طر

Upload: mohsen-kadivar

Post on 29-Mar-2016

259 views

Category:

Documents


17 download

DESCRIPTION

دی ۱۳۹۲، ۴۰۶ صفحه

TRANSCRIPT

Page 1: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

صفحه طرح روی جلد

Page 2: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری
Page 3: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

‌باز‌نامۀ‌فقیه‌پاک‌سوگ آبادی ی نجفهنتظر علی حسیناستاد

محسن کدیور

1394

Page 4: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

قبؾب وتبة ثبظ ب فم٥ پبن ؾي ٭ىان ٽشبة:

آثبز٢ ٣ تط٢ زف حؿ٥ اؾتبز

(1338 -) حؿ وس٤ضوىي:

1392يا ايڃ: ى

1394 ډىاى يا ىيڇ: اڅپشيوپٽشبة

ٶل 427 :سٮياى ٶلبر

بز م ډله ٽي وب: ية

www.kadivar.com

[email protected]

Page 5: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

بت فطؾت

7........................................................................................................................ مس

11 .................................................................................................... ىتثبت: ا ثرف

13 ........................................................................................................ اشبى ٿ ى

17 ....................................... ػبئ زيال ا االډ ػم بدبٻ ،ډىش٪ ډپشت

35 ...................................................................... اشبى ډى٪ ا بنثبئ يوي كٺٷ

41 ........................................................... بىر ډبى ز،ډػٮ م ډٺبيډز، ثبو

43 ..................................................................................... اشبى ىٵش دچمت زډلپډ

47 ................................................. اشبى و ډىڃ ي ٽشبثوبو ډڇ ي ډ ث ا٭شا

53 ................................................................................................ ب٣ؾرطا: ز ثرف

55 ..................................................................................... ډب ډبو سٺا ا ډىش٪

83 ....................................................................................................... هى ؿاٯ سألڅا

104 ............................................................................................ ٺزكٺ االڇ ىيومب

124 ........................................................................... بز ى اهالٷ سؼڈ ډىش٪

143 ..................................................................................... ثوب ٵٺ ي ډىش٪

165 ...............................................................................................بهبحج: ؾ ثرف

167 ............................................................................... ډىش٪ اهلل زآ ډبو ي ويځ

189 ................................................................ ج ػىج ي ډىش٪ اهلل زآ بيځبى

193 .........................................................................................ثى ډچز يا ډىش٪

210 ................................................................... ډىش٪ اهلل زآ زو ي آاء ىثب

224 ................................................................................. ث كٺٷ ي ډىش٪ اهلل زآ

Page 6: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 6

230 ................ 1367 سبثشبن ى ب بنوياو ي وش وبكٸث بهن ىاىها

293 ............................................................................................... اؾتبز ٣ظس قبض ب

357 ....................................................................................................... سبي آڅجڇ

403 ..................................................................................................چسٶ ٵز

413 ....................................................................................................... ٹچڈ هم ث

417 .................................................................................................... اوڂچ ډٺيډ

Page 7: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

مس

ثڈ اهلل اڅكمه اڅكڈ

( 1301-1388) آثبى وؼٴ ډىش٪ ٭چ كه اشبى ىځز ا بڃ . ځیى ډی

ٵٺب ا پ ډىش٪ ؿیبىڈ ٹین ى یٮ ثیه ) سٺچیي ډاػی٬ ا می، ؼی

ډٺیبڇ ٹبئڈ اان، 1357 اوٺالة وز ىيډه ،(1388 سب 1362 ب بڃ ډىشویت جی

ػم ځا ثىبن ا ډٮيڃ ي 1364 آثبن 19 ى ج هجځبن ډؼچ ى ایالډ

( 1388 سیب 1368 ب بڃ ثه) االډ ػم ډىشٺي سه به ي ،1368 ٵيىه 6

.از

1

اهلل یييف ثيػیى، ٥جب٥جبئ يكه آٹببن بځىان ا ډىش٪ اشبى ډی

اي. ثى ا آٹب ٭چ ډا ي ٥جب٥جبئ يډلميكه همى، ومبىیي سیه یبه

ډلة همى آٹب بځىان ا٭چڈ ي ثيػى آٹب ٵٺ ډي . یي ډی سیب ډىش٪ی

ٮ ٭چم ب ك ډ٦چق اػشبى ١اث٤ ث ما ٽ ثى ىش ٵٺ آه ث يٵیبىا

ډٮیبډالر ٵٺ ى سب ٽي ٮ اڅ ٵٺ ډاه ي ػا ٵٺ ؿبؿة ى ي ډبوي

. ىي اوؼبڇ االكبس ب ٵٺ ي ث

ٮ ٵٺ سه ډڈ ډىش٪ آٹب همى، آٹب ا د ب االڇ ومبىيځبن ډبن ى

يالز ىى، كپډز ث ډٮشٺي ٽ از ي ٵٺی اكپیبڇ اػیا ی٭ ثی ٹیاوه ډظبثی

سیب ډىش٪ آٹب. ثى كپډش 1364 یبڃ كیاڅ ثىیبن میا ي مٶپی ي ځیا جی

ځٵز ٵبچ هى اشبى ډا٬١ ا سيغ ث 1365 بڃ كاڅ ا اډب ثى، االډ ػم

ا ي ډیشڈ یب څجیاڃ ثیب ما ث ٭چى ي ثش اوشٺبىار ثه اثا ىوجبڃ ث ي جی

Page 8: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 8

. ي ځاش ٽىب االډ ػم آىي

ا ثٮي ي ىاى، اىاډ االډ ػم ج ىيډه ډبن ى ا هى وبلبو اوشٺبىار ي

( 1376 آثیبن 23) ػت 13 وىاو ى پاى سٺچیي ډػٮیز اى٭یب آٹیب ا ا هبډىی

هیى هبو ى ج ا ٹبون ثهالٳ وبډي، «ٮ ډػٮز اثشاڃ» . یي ډلی

. بٵز اىاډ ٽىوي ه٦ ا٭الڇ ي كبڃ ا دپبن ٽ 1381 بڃ اياه سب ك اه آٹیب

ب دبٻ ىى اشجياى ٭چٴ ا ا االډ ػم ٽي و ك ا د ډىش٪

٭م آه سب 1368 بڃ ا ي اىپ ٱڈ ٭چ. ٽىي سویت ي ابویز ثمجیبان ی یم

ډایڈ سیه ثبیپ ا پث اي ػىب س٬ ىاز، ٹا االډ ػم ى ډىډی

٭بڅمبن سه ډلجة ډ ى ډىش٪. ي سجيڄ ډىشٺي سٺچي ډػ٬ ټ ا سؼچڄ ى ىىی

. از اان

2

دیز هى ب اوي ڃسل ى ا ٭٦ٴ وٺ٦ ىي ډىش٪ اشبى ی ځایش

آٹبیبن هى اشبى ىي مبوىي 1364 بڃ سب ابن: از ي ثيػیى همىی يالیز » ثی

«ٵٺ ډٺي اوشوبث يالز» ث 1376 بڃ آن ډبن سب ا 1.ثى ٹبئڄ «ٵٺب ٭بډ اوشبث ثیبي

و٪بر» ث سيغ ث ٭م آه سب 1376 بڃ كاڅ ا ي 2ىاز، سٺىىی ٹبئیڄ «ا٭چیڈ ٵٺی

ٹا، سٶپټ ث ابن ډشإه، ٪و ى. ي يالیز وٶی كپډیز ي ٵٺی، اػای ىىی

كیض آن ا اویبن كٺیٷ ث ا٭بن. از ي ډشمبڄ ډىڇ ١بز ث ډي٣ اویبن ٽی

څٴسیإ وویشه ( 1383) اویبن كٺیٷ بڅ. از ډشإه ډىش٪ ىشبيىب ا از

.از ث كٺٷ ك ى ٮ ٵٺ ټ ډشٺڄ

( 1390 هىاى) ابسي ٩ڄ ى: ډىش٪ اشبى ب اوي سلڃ ډٺبالر چچ ٥ ا ووز . و1٪

.اڇ ٽى سق

.از ي ډٮٵ( 1376) ٮ ٵٺ ى ىيڅز ب و٪ ٽشبة ى اػمبڃ ث ىيڇ و٪. 2

Page 9: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

9 ډٺيډ

3

ویشبب ډؼم٭ «آثبى وؼٴ ډىش٪ ٭چ كه اشبى ،ثب دبٻ ٵٺ وبډ ٿ» ٽشبة

ا ٽشبة. از ابن ٵٺيان ىيان ووز بڃ ؿب ى وڂبوي ځٶشبب ي ؿیب ثوی

. ایز آډي ٵاڈ بىىاز ي ډٺبڅ ا ي وشببز ايڃ، ثو. از ي سپڄ

ااى اشبى بڅڂى ي ؿچڈ ٶشڈ، ثځياز ډؼبڅ ى ٽ از وىاو دىغ ىيڇ، ثو

یٮي ٵٺیي آن آاء سیق ى ٽ از ا ځبو ب ډبكج ڇ، ثو. از ي

اشظىب ث) ؿبڇ ي ڇ ثو ډ٦بڅت .از ځٵش اوؼبڇ یي دیبى ( ډبكج آهی

ډشین ډیپالر يا ٱڈ ٭چ ي شىي وڂبوي ب ډبكج ي ب وىاو ا یٶب

.از اشبى ويځ مب ځب ؿبڇ، ثو .شىي ىاا مـىبن

ى. یي ٭١ اڅپشيوپ ٽشبة ٹبڅت ى1392 ى ى ٽشبة ووز يا يیا

اوؼبڇ ف ث اويٽ االكبر ي ا١بٵبر ،ػيي ػچي ٥ف ث ٭الي ىيڇ : ایز ځٵشی

ویجز مب ځب سپمڄ ب؛ وىاوػئ يا ډ٦جٮ؛ اٱال٣ ثه سلق ثی اډی

سب، آطب اوشب ي ث اه بڃ ىي ى ډسج٤ ایبن؛ ىثیب ٽشیت ي یب سػمی ډٺيډی

. ډٺيډ مه ثباله ي ٽشبة؛ اوڂچ

ډىش٪ی، ډپشیت ) ڇىي ي( ایشبى ٿ ى) ڃاي ډپشة ډؼم٭، اه ډ٦بڅت سه ډڈ

ي( ىیه ؿاٯ سألڅا) ىيڇ وىاو ،(ػبئ يالز ا االډ ػم ب دبٻ ډیبكج

ویياوبن ي وش وبكٸ ث ب هن ىاىها) آه . ایز ( 1367 سبثیشبن ى بی

ى» ٽشبة ڇىي ػچي كٺٺز ى ٽشبة اه ډل٢ی كیه ایشبى آاى ٵٺی ٭چی ډىش٪ی . هاي ثى اشبى ب اوي سلڃ ډؼم٭، اه ڇ ػچي. از «آثبى وؼٴ

4

ى «ٮز» ي «ب االڇ» ٽچييا ىي ٽشبة، يا ىي ٵبچ ى ویىي ثیبي

ایز ده ثبي اب ث ٽشبة ځٶشبب ي وشبب. از ي ثبوڂ ي سلڃ ىؿب

Page 10: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 10

ٹير ي بز ٽ از بڅ ؿىي وىي. ٵٮچ ثبي و ي٩یبٴ سیبٻ ى ا بی

ىيڅیز، ي ىیه الف ث ا ىيڅز ا ىه وبى ػيا ي ثىي وم االډ ىي ی ىاویي، ډی

اػشمب٭ ي٩بٴ ي ب ػىج ډىپ آوپ ث ثی یٮز . ثبیي ایالډ ثیبي ډیاه ٵٮچی

یائ٤ ثىي سوش ٽ( ٹاوه) اكپبڇ څيډب و از ػبيىاو اهالٹ -ډیبو . ایز ډپیبو

ى االڇ ٵڈ ي ٵٺبز از يا١ق. ٥چجي ډ ىڂ ډؼبڅ ثلض ىي اه سٶڄ ایه یب

!اوي ي ب وي ډ ڃډشل ثبوڂ ىي

٭مڄ ي ٭چڈ ى ابن ا از، ډه ځش ا ډڈ ػئ ډىش٪ اشبى ثیب اڇ، آډهشی

كٺٺز ي ىوىي ډا١ٮ ى ا هى ابسي و اي ٽ ؿىبن آن. اڇ وي ډشٹٴ ي ى اډب

ا ١یان ي كمیز ثیٿ هيايویي ا. ثبى ځاډ بى. ىاز دب ابسي ا ث ا

. ىاڇ ډئچز ډىيان ٭الٹ ي بځىان ثا ا ا اىاډ ي بوث ٭بڅڈ آن ثا

وس٤ض حؿ

1394 ډىاى

Page 11: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

:اول بخش

ډپشثبر

Page 12: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری
Page 13: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

اؾتبز ؾي زض

اػٮن څب وببي هلل وبب

ډیه يډىڈ ولج ٹ٢ ډه ٵمىڈ ٭چ اهلل ٭بييا ډب يٹا ػبڃ هماډىاڅ ډه يډیب ىش٪ی

السجي ثيڅا

آثیبى وؼیٴ ډىش٪ ٭چ هك اڅٮ٪م اهلل زآ االشبى وىب ا دی ٭می ي دثیب

هبٻ ٭بڅڈ ا ثچىي يف ي زد ىا كمز ث ىهبن ا ٽبوبډ ي د٭ر بسك

هثځش ا پ )٫(زث‌اڄ ډپشت ي االڇ ػبن .ي ذب ا٭چ ډچپر ث ٭بڅمیبو

.یيوي ځا ٵٺبز ب اشاو ا پ ٿ ى س٬ ٭چم ب ك .ىاى اىز ا

هى ډثبن دي انا ډچز .ىاى ٽٴ ا ا هى ډٮب دىا‌و٪ هثځش ،ب االڇ

.از ٭اىا هى ډٮى ج ٭ا ى ،انا ډچز ج ػىج .ىاى اىز ا

زی سث ٵاياوی بځىان .ٽى ا اوي هيډبر س٬ ي االڇ ڈ٭بڅ ث ډىش٪ اهلل آز

زی ث‌ایڄ ضاكبى ف ي ٽالڇ اڃ، ٵٺ، ى ٭چم امىي آطب ٽى، ثی ی سل یش

ایالڇ كی ى ډشٮیيى ٭چمی يی ػي آاء ي ٵٺی ٬ثیي اثشپبار بكت اي .ىآيى

ي ةډ ډىاډ وبى،‌دبٻ ډچمبو ياش، اوبو .ثى ډٮبډالر ٵٺ ي ث كٺٷ ،ب

ا كٸ ٭٪مز ٽ ثى «بوث ٭بڅڈ» ثب ډياٷ اي .ثى هبڅ يډك ي ثیى ٽیى ثیبي

ي ٩چڈ ٭چ ډجب ث ا ٭م .ثى ډچ٤ اٹاڅ ي اٵٮبڃ سمبډ ث اهالٹ ١اث٤ ما

.ٽى ذ ٭ياڅش‌ث

‌ؾ ا كٸ ٽچم ا٭شال ى ي ثى اهلل‌ڄج ٵ ډؼبي كٺب ي يوای ی ؿ‌ؾی ي ٽی

Page 14: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 14

ىٵیب٫ ډیىڇ كٺٷ ا ما ي ى دب‌دز ىو يىځ ب‌زډٹٮ ي ډٺبڇ ث بىالوى

سی٬ ي وج ڈسٮبڅ ي ٹآن ب‌ا ٸسلٺ ثا .ثى ٩بڅمبن ىمه ي ډ٪چډبن ب .ٽى

ى .ثیى )٫(٭چی اډیبڇ هاش يد ٵشب ي ځٶشب ي ٽىا ى .يٽ كمز ب ى ،٭چ

.ځٶیز ډی یوه میم ي یبى ډیىڇ ثب ي ثى كمز ډاډ )(اهلل‌ڃ ث اٹشيا

‌ٹیآن ث سإ ى .وز ډ ىڃ ث الػڇ ،ثى ثهبش ىڃ ا ٽ وى «اویبٳ » ڈٽی

.ثى اي هډش ٵشب څك ى (ثىوي ٽى ٩چڈ اي كٸ ى ٽ ب آن ثب كش)

اوٺیالة يی ٵٺ ج ا د االډ اوٺالة طمبوين‌ث ى ‌یبه .ثیى ؿی هسی

ویبڇ .از طجز اي ډجباس ىهبن ٽبوبډ ى يسجٮ ي پىؼ ي ويان ب بڃ ي ډىش٪ی

.ى وم دبٻ االډ و٢ز ىيشياان ١م ي ه ا ځ ٥بڅٺبو

،اب ٹبون هجځبن ډؼچ ئ ٭ىان‌ث االډ ػم اب ٹبون هسيي ى

ج ډٺبڇ ٹبئڈ ٭ىان‌ث ب بڃ اځؿ .ىاز ا وٺ هشث ای هجځیبن ډؼچی

ي وپیى ٩ب ٹير ث بثىش ٵيا ا «هډچم ائم ث لزو» اډب ثى، ي اوشوبة

دبٵب ي بنوياو كٺٷ ا ىٵب٫ ى ٹیير ا انی ا ډچیز یيوي كٺیٷ ثی ٽىیب

ا ثیى، ثبٱجبوبو ا هى ٽ ا االډ ػم يٽ ٭م بندب سب ؿىي .ي ځاش

.ٽىي االف «ىى اشجياى» ٭چٴ

1376 یبڃ ػیت 13 ى پشبسى ا يٮ يٵٺ آن ق اوشٺبىار ي یبڃ دیىغ ثی

هی ا وىیڀ پڅ .ياوؼبډ االډ ػم ى ډىشٺي يسٺچ ډػ٬ ټ هبوڂ ك ډب

.ي وواي دبٻ االډ ػم كبٽمبن ىاډبن ا ځ هبوڂ ك

لزوی ي اډىپ‌و ي ډٮٳ‌اډث ا ڈ ك ى ډىش٪ اهلل آز ثی هډیچم ائمی

آن .ٵاهاوي ډچز كٺٷ ز٭ب ي ىاىځ ي ٭ياڅز ث ا كبٽمبن ما ي يوپ ىز

Page 15: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

15 ى ٿ اشبى

٭یياڅز ي وج كمز ١اث٤ ي دىاهز ډ ٹير وٺي ث ىى ډى٪ ا ما ،اىډى

ضی ك اآن) اویبن كٺیٷ ث ٺب٭م ډىش٪ اهلل زآ .ي ډ ډشٽ كبٽمبن ث ا ٭چ ٽی

پییرد اي .ٽییى ډیی ىٵییب٫ مبوییم ثیی كٺییٷ ا ي ىاییز ثییبي (اییز اوییبن

ډ٪چډبن م كٺٷ ا اي ډىٶبو ىٵب٫ ي ٥چجبو‌كٸ ب‌ډؼبير .ثى انا هابن‌آاى

.ثى ٽى اي ٶش ا مڂبن ډاڇ، ي ډت ي ىٴ ا

ی و اي كچیز .يایٮ ډبر ي ياٮ ٭ب .ٽى يىا٫ ا ٵبو ىا ر٭ ايع ى ډىش٪

كبٽمبن ي ػبئ بنياڅ ٹير، اثبة .از ثو‌آاى ي ش‌٩چڈ اي برك ډبوىي یشمڂ

اډیب دىياوي، ډ «ډٮ٪ڈ» ا هى ،ثوىبډ ي و ي ويان ي هوز ي ٽة ي ي ثب

ا .یي انی ا ډچیز ٹچیة ٵیبسق ،اهیالٷ ي آاى ي ٭ياڅز ي كٸ ا ىٵب٭ ثب ډىش٪

ىك ش‌٩چڈ ي ٭چ ٭ياڅز ،وج كمز ث سإ ډىش٪ بڇد .از ج ډىش٪

.از انا ډچز ثبځز‌ث ا ها .از

‌يا١یق ي وز شث .ځٶز وه ځش ا شث ،اه ؿىيډب ى ډىش٪ اهلل زآ سی

ٽیى ىث‌د ا هى كچز ځ .ٽى كؼز اسمبڇ ،ډشجي كبٽمبن ي ډىڇ ثب م ا

ا ٵٮچی كپډیز اكز‌ث بنا .ثى » وی ي «ػمی اي .ٽیى ا٭یالڇ «ایالډ » وی

ى ي ىاویز ډی ٭میډ كی ى ځ‌سي و٫ الڇ ٣ ا ډىڇ ؤ ي ز١ب

.ىاوز ډٮيڃ هى‌هىث ا سيث‌ث ػبئان ،هى 88 س 19 وسب ٵشا

ا ثیٿ جزډ ها دهن ىڅ ي بنځ ؿم ي پش ٹچج ثب ىؼبوتا زی ث ثی

اكمي ن كبع هياڅمچم االالڇ كؼز ك٢ر ي‌ث ،ٹي ٭بڅ ډػ٬ آن ٬ٵ ډىش٪ی

ي ا٭الڇ ٭چمب ډٮ، ثبډبويځبن ڂى ي ډىش٪ يٮ آٹب ػىبة ي ي هایبن ‌آاى می

كمیز ،يٮ يٵٺ آن ثا .ٽىڈ ډ ٭ زسچ اوا ج ډٮش١بن ي‌ث ،٥چجبن‌كٸ

Page 16: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 16

ي اػ ي ج (انا ډ٪چڇ ډچز ٹب٥ج ٮى) ىاٱياان ي ثبډبويځبن ثا ي ١ان ي اىاډی

.ىاڇ ډئچز ا (ها‌آاى ي ٥چج‌كٸ ٮى) بوث ٭بڅڈ آن ا

ٽي ډله

1431 ډلڇ ؿبڇ ،1388 آ 29

Page 17: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ربئط ت٤ال اظ ٣اؾال ٢رض ٢ؾبظ پبن ،٢تط ىتت

(زسچ اىة ي ٹج ث زيال)

ى .ثییى 1388 ییبڃ ى انییا ٬يٹییب هسیی‌ډییڈ ا ډىش٪یی اڅٮ٪میی اهلل زآیی ىځییز

اثٮیبى ٽیڈ ډی 1ي هاي ٭١ غسي‌ث ٽ ب‌وش چچ ډپشیت ي ا وبیىبهش

ډٺیيډبس ثلظی ى ډؼیبڃ ها ى .ٽىڈ ڄسلچ ا االشبى وىب ب ي ٵٺ ثی ډیئچ

ایب وپش ى ث ډٺبڃ ها ى اڇ. دىاهش چزٵ٢ ا آن زسچ ي ڈسك ي ٬س ډاڈ

.از ي

لة ثط ت٤ال تب لجض ثط ت٤ال اظ

اڅٮ٪می اهلل زآ ډكڇ ىٵه ډلڄ ػىیت ى ډىش٪ی ٵویي ډٺجی كیڇ ى يی

ي سی هی ا 2.ځٵیز ر االډ ػم ج س ث ٹڈ ى ډٮډ ك٢ر

ثهیى ٭ىان‌ث ج هډىث ا ،ي زسچ بڇد ٽ ي ثځااوی زی يال مبوی

ډكیڇ پد ٽ ي ا٭الڇ و ٹجڄ بڃ ؿىي 3.از ي ىاوش هى ډوبڅٶبن ثب ٵٺ ډ٦چٺ

ډٺبڇ ډو اػب ا ثٮي سىب ډكڇ‌آن زي ٱڈ‌٭چ لبث ياهلل ىٽش ى جی

.ي ىٵه ٭جياهلل اډبډاى له

ثبا .بٵز سان‌ډ و ڂى اي ،آاډڂب ى ج باراهش ډئچ ث ټ‌ث ىپی

هی ا ث ٽىڈ ډ اٹاب اډ اڇ، ٽى ډ٦بڅٮ ٵٺ ډ٦چٺ زيال ٹچمي ډوشچٴ اثٮبى ىثب ب بڃ

ث زيال» :ثىڇ وپى سػ ډ٦چٺ زيال ٹچمي ا ك .«ٹجی زی يال ی و٪ ثایب

ػمچ از. ااه« اهلل ډىش٪ ى سلڃ اوي ب آز»چچ ډٺبالر . 1

.1388 ى 1 سبثىبٻ،. 2

.1388 ى 1 ٽبن، االډ، اوٺالة دبياان ذب ى ٵٺ يڅ بثٸ ومبىي ٽډبو، ډكي. 3

Page 18: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 18

آاډڂیب ث ٽ ىو هبو ث سىب و ډمبر، ث ٽ برك ث سىب‌و ج ،ٵٺ ډ٦چٺ اوشبث

ٽؼیب ٽی ؿ ىپا .ىاى زيال و ىځشڂبن ٹج ث ٽ ويځبن ډىڃ ث سىب‌و ،هيا

ثیشڂ ډیىڇ آهر ي بىو ث آوـ مبوىي ي، ډ زډ ٽياڇ ث ٹج ٽياڇ ي ى هبٻ

از ډبئچ ڈ ىبا ا ثبالس ،از ٵٺ يڅ باراهش ا ىاى، .ٽیىڈ ومی ډاكمیز ٽی

(ڄٹ ٽا)

،هيايویي څ٦ٴ ث (٭چ سٮبڅ اهلل ١ان) ډىش٪ اڅٮ٪م اهلل زآ زی ډلجث ا اوی ډ ثی

ایشجياى ډىشٺیيان ي ٭بیٸ ډىبناډ ٮبىځبډ ډا ي، ډ ىٵه ٽؼب ٽ ثى بٵش ىز

ایڄ ائیان یى، ډی اىا ٵٺ يڅ ىيځبنومب و٪ ٽ ب ىا اډبڇ كڇ .ځز ډ ىى

اسٶبٹیب ي .ٽىیي ه٦یب دیب ا ىز ډوبڅٶ ىاى وواي اػب ي ٽى هاي ٽىشڃ و ا ٹج

،ا هبډى اهلل زآ ج ا ا‌ث ثى وي ٽ آوڂب .از ثى هم ډئچ اڄ كی

ي ىكی ٱیت ي وبیا ي هس ي هبوڂ ي واىځیبن ي ٵویيان ىیشڂ ي ىٵیبس

ٽاډیز ډیمڃ ایز، یي ٽسب بىو ا ىش ٽ اٽىن ي ثى بځىان ډچٽبوی ٹیا

.ىځ ډ

ٽاډیز .ٽىوي ډ ٽاډز ا بى ،ډوبڅٶبوبن برك ډبن ى ٹير اثبة ٽب‌ا ثی

ي رډي ڄىڅ ويي، ڂى ډٮىب اځ ٭مډ اٵپب ي نسب س ا ڈ‌آن ډوبڅٴ ػىب

ڃس ى ڈ ٹج ث زيال ،ي ىيڅز مه ث ا هبډى آٹب ػىبة اځ .زو ػاومى

اڅٮ٪م اهلل زآ ىاى، ا‌ډ٦چٺ زيال ډىش٪ی ىایز زی يال ا كی ثی ٹچمیي ا ٽی

زيال ا .ثى انا ډچز ٹچة آن ي از ىي‌ث ىى اشجياى دبياان ي غث انډىثڂ

.از ډىش٪ ي سب ا هبډى ي ٵبچ ٹچة ث زيال سب ٹج ث

1388 ت٥تؿ تب 1376 ذبث١ اظ ٢ضجط ازة

اهلل زآی زسیچ بڇی د ،ي ډػ٬ نٽىىيځب‌٬س ٽ ځب‌آن ثچىیيځب ا ا ا هبډىی

ٽ زسیچ » :ىویي بىی ٵ یيا ‌ټ يوي،ى ډٮډ ك٢ر كڇ م ،ا ٭ٺیي ،ا ىی

Page 19: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

19 ب ػم االډ ا يالز ػبئ ډپشت ډىش٪، دبٻ

هى زسچ بڇد ى ي .«ڈها وم ڈ،ها وم ا‌آن ا‌هډىیث ٽی ٽاډیز ویبو

ٽیى بىی ػمی٬ ١یم ثب هى ا ببن مبوىي ،اوي ىاوش و٪بڇ ډوبڅٶبن ثب بنا ك٢ر

:از

٭چ كه ن كبع آٹب اهلل زآ ثځا ٵٺ ٽ ڈبٵش ا٥ال٫ ډىش٪ی ٵٺ بنا .اوي شبٵش ثبٹ ا ث ي ځٶش يىا٫ ا ىاٵبو (٭چ‌اهلل)كمة .ثىویي ثی یبن ا ا بىی یبځىان ي ثىویي ثػش اشبى ي ډشجل

اكییڄ اډییبڇ و٢ییز هییيډز ى ډكییڇ‌آن وییيځ ا ٥ییالو ىياویی یب یوش ي ىاى اوؼیبڇ بىی ډؼبیيار یبن ا ي ځز اڅإن‌ڈ٭٪ .ٽىوي سلمڄ ا ها ى بى

یبن ٽ يوبډ ا ي؟ى وبا ي ىىبڇ مب ا بڃ زث ؿا ثى ثځا اځ ٵٺ ها

ا هىسیبن یوه ا ومو ټ ٵٺ٤ ڈ،ځ وم ى ډ اىا مب قيٹ ىيومب و٪ ٽ

ٹجیڄ بڃ 12 ٺبىٹ 1376 آ 5 نسب ى غث ډٺبيډز يو ث ه٦بة آيڇ ډ بىسبن‌ث

(.هىسبن م زب ا وٺڄ‌ث)

:يٵډى ٴس ځو‌ها ا ثځا ٵٺ ها مب

ټی سل ا ا ـیب ث ي څیف ‌یبى ٵیى ټی يا٦ ى ثب ځب ىمه ي ىیي؛ اوؼبڇ ا ا بووب ي ٱچ٤ ځ‌ډ٬١ ب ي ثوي ا كٵ ٽ ىيٽ ډ .از ىمه ٭بډڄ ٽ وياوي ڈ هى كش ،ٵى هؿى از هپډم

ا اي یه ثشاوىي اكش‌ث» ٽ يٽى ډشڈ ا ډشجل ٵٺ ها مب ا اي ي ىىیي ٽ ٭ی

ځو‌ها اډي ٽ بوٽ» ٽ يي ډي٭ مب .«ىياويث اشجب ث كیٳ هیه ثیبن ثی

()اډیبڇ ك٢یر برك ى ىىي،ٽ ډ ياو ا اٵشا ي سمز ڄ وبػاومىاو ي وىي ډ

:يځٶش ثػش اشبى هم ث ٠سٮ ى آوڂب «.ىويٽ د هن ا ا بنا ىڃ و

ي یبى ومی ا اي یه ىمه، ٲبرسجچ ي هى وم تٵ ٽ ډػٮ

Page 20: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 20

ا چی ه ى،ی ځ وم ڄاائ اى ا ا هى ب ڄسلچ ٽ ډػٮ .ىاى

ثځا ٵٺ ها ىٵش ث ذب ي غث ډإډان كمچ ي زث تسو ا مب آوڂب ثیب ٽی

:يٽى بى ځو‌ها ثى ځٵش ر ٹا ٽڄ ٵډبوي ٭ىان‌ث هىسبن ڈډشٺ ىش

٭مڄ ډٺبڇ ى ىؼبوتا ي و٪یبڇ ا ىٵیب٫ ٮىی هیى ی٭ ٴی چپس ثی ى ٽی بوٽ م ا از، و٪بڇ ٵٺار شن ٽ ٵٺ زيال و ي ج

ي ىىيٽ هٶ اي ځچ ى ا ىمه كٳ سب ځاشىي يانډ ى ٹيڇ ث ها .ىڈٽ ډ پس مبوم ثىي،پث اي ىبن ث ډز

ا ٹیڈ بنٵٺ ا٭چڈ ك ٵډبن مبوؼب ي يٵش ٹب١ ث ٥ٵ‌ټ مب ي يی ٽى یبى

دىیبن ا هیى ،ډیىڇ ویبڇ دیز ،سیبن ‌سویز ي سبع ا ىٵب٫ ى نسب انډشجي م مبوىي

:يٽى

یيٳ ا ډیىڇ ٽی یبو ٽ ي ىٽی وویاڈ اٱمب ډىڇ كٸ ا ډ٦چٺب

ي ثوىي ثڈ ا ډىڇ زاډى ىىي،ٽ ډٲ ا ډىڇ ه هاشىي ي ځٵشىي بوزه ٽ ي اوٺالة ډىڇ، كٸ ى ثيىي، ٹا ڂيپ ډٺبثڄ ى ا ډىڇ .ى ٵشب ب آن ثب ٹبون ؿبؿة ى ي ٹبون ٥جٸ يثب ي اوي ىٽ

ٱیال٧ ي ياى ٵډبن ثبي ي ڄسپ ىاىځب ىپا ثيين ٹبون ثهالٳ مب یبى

:يٽى

بویز ه ي ٹیبوو ٱ ببٽ ها اػا ډیايالن ي ایز ډیىڇ ثی ي ی ‌ؾی ي ىىیي اوؼیبڇ ب آن ىثب ا هى ٴي٩ب يثب ٹ٢ب یش ځوی .ىاز وواي يػى ىډ‌هىا

‌ثی ا ډشجل ٵٺ آن ي ثػش اشبى آن ثځا، ٵٺ آن اوشٺیبى يای٦ ي یمب ا ٽی

ا هبو ى ډب ؿىي ي بڃ دىغ ٹبووٱ ٥‌ث ىاىځب، ڄسپ ثيين ٽى بنششډي

Page 21: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

21 ب ػم االډ ا يالز ػبئ ډپشت ډىش٪، دبٻ

،یي مبث ري‌ث بڅڂ شبى ه ى اي ٽ ډبو ي .يٽى ډل ثایب ځیا

ی ٵٺ هی ا هيايویي څ٦ٴ ثب اډ .يٽى ب ،ك ى ډٿ وىڀ ا ب ثا دپ

ث س٬ ي االڇ ث سب ځٵز ٭م هيايوي ا شث بڃ ٶز ثځا ي ٽىیي هیيډز یش

.ثبوي اوؼبڇ ث ىى اشجياى ٭چ ا هى ډجب

تطر٥ اثتصا ٥فم ت٤ال

اهلل زآی زډیي ی ا 1376 یبڃ ػیت 13 وىاو ى ډىش٪ اڅٮ٪م اهلل آز

ی ٵٺ» ها .ثى ىاش ثك بىب ا ا ي ي ثى ٽى اوشٺبى ا هبډى ثځیا

كي ي إن ى ٽ مب» :ثى ځٶش ا هبډى آٹب ػىبة ث لب «ثػش اشبى ي ډشجل ي

ډٮىیب » ویياى اٵشب زالك ٽ ٽ ا ٵشا يي ي ډػٮز اى٭ب «.يشو ډػٮز

آٹیب ػىبة .از ځش وىاو آن ا بڃ 12 ٺبىٹ .از «ٮ ډػٮز ىنٽ‌ډجشڃ

ی ٭مچ بڅ ى ٽي، ډ يٻ ا اڅٮ٪م اهلل زآ ٭ىان ياود بنډ ى ىپثبا ا هبډى

ب اشيالڅ ٵٺ ى ٽشبث ؾ ي وياى اڅطٺ اڅٮية ث كب ي ي ا ٵشیا ٵٺی ډىشی

ثیا .یى ډی ىاى ویجز بنا ث ٭ ػاة ي اڃا ا ډؼم٭ سىب ي از وي

ثىییبڇ اوشییبث ٽشییبة همیی ا ډییئچ ؿىییي اییز ٽییبٵ ییبنا ٵٺیی ىاویی بثییا

.ڈٽى ث ا ػثةاالشٶشبئبرؤ

:ٽ از ي وش ٽشبة ها ى :ا ىت١

ج ى ٵٺ زيال ى اػشمیب٭ ډیبئڄ اىا ي ایالډ ػبډٮی ی ایڄ ى ب ٽ از ٭‌اطى كٺ ډت بنٽا ا ، ډبن ي ٭ 1.ىاى اډبډز

.64 ااڃ. 1

Page 22: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 22

بڇپی اك ي ایز ډت اڃ ا ي اډبډز ي زيال ئن ا ٵٺ زيال 1.ى ډ اشىجب٣ ٭ اىڅ ا ٵٺ بڇپاك ب ډظڄ ، زيال ث اػ٬

:یى ډ ډشست آن ث ڄ څاڇ ،ى ٹچمياى ډت اڃ ي بنٽا ا ا ډئچ اځب اډ

. يسٮج ٭ بڇپاك ا و از ٭ٺچ بڇپاك ا ډت ب هى اڃ . ايڃ

٩ه څ ي) ٩ى و از ىٺ ا ډئچ هؿى . ىيڇ ػیبڇ ا٭شٺیبى هٺی ا ډیاى (.ډٮشجی

. از ياٹ٬ ثب ډ٦بثٸ

ٸی سلٺ آن ى ایز ډ٩یٴ چٶپډ پثچ ، از يسٺچ ٹبثڄٱ ا ډئچ هؿى . ڇ

.ىيٽ ياد هٺ آن ث ي ىيٽ

. از الڇ آن ث و٪ ا٭شٺبى ، زو بٵٽ آن ث ٭مچ اڅشاڇ . ؿبڇ

اىڅی ي ایز الڇ ( ډى٦ٺ ٸىٹ ىٹ سمبډ ثب) ثبن ا ډئچ هؿى اطجبر ثا . دىؼڈ

. زو بٵٽ ىٺٱ

.ى ډ ډت ا هيع ثب٭ض آن ث ػڄ ب ي بپاو . ڈ

: ډجشالز ػي ډپڄ ث ا هبډى اهلل زآ و٪ ،ٵٷ ڂبو برپو ث ثبسػ

يسٮجی ی٭ ڈپك كبڃ‌ه٭ ى ساوي وم از ډت اڃ ا ٵٺ زيال اځ .ايال

(.59 یااڃ «ثبي ډ و ٭ٺڄ يسإ ډى ٽ ، از سٮجي ٭ ڈپك ٵٺ زيال») ثبي

.وياى ا يسٮج ىٺ ي ٭ٺچ اډ يى از ىٺ اډ ا ا٭شٺبىار اڃ ٽ ؿا

ي ایز اډبډز اڄ ٵي٫ ا ثبي ډت اڃ ا ٵٺ زيال اځ ٽ از يا١ق .بطبو

ٵیي٫ ا جاڅى ػا ٭يڇ ، زو اڄ ، اڄ ٵ٫ب اډ (. ڈ اڄ) زو ډشٺچ اڄ

‌هثیبا ىاى، وجیر ایڄ ى ي از ٭مز بری ػئ . یز و هی ى ایڃ ا می

ي ػاز ي ث ا٭شٺبى ٵي٫ ا ٹج ڃاي ت ى پډى ي پو ب‌د ایڄ ى ی

.70 ااڃ. 1

Page 23: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

23 ب ػم االډ ا يالز ػبئ ډپشت ډىش٪، دبٻ

. از هى اڃ ا ځٶز سان وم اډب ىاى، ډٮبى

ا٭میبڃ ډلبیج ول ى یا ى ئی ي كیى ٵیي٫ ا ڂی ي ایز ٭یيڃ ډیئچ

اډیبر ٽ یى، ومی مى ډت اڃ ا م‌هثبا ىاى، ډت اڄ ها ى ب

‌هثبا ىاى، اډبډز اڄ ى ي از ائم زيال ث ا٭شٺبى ٵي٫ ا ٥ب ٭شر ا می

ي زيال ئن ا جزٱ ٭ ى ا ٵٺ زيال اځ كش .ى وم ډلة ډت اڃ

وش سان وم ثب ىاى، اډبډز اڄ ى ٽ ڈثذ ي ڈآي كبة‌ث اډبډز ځٵیز ؼی

«. از ډت اڃ ا ٵٺ زيال» :ٽ

سان ډ ؿڂو طبڅظب اهلل زآی ) ثبيوياویي، ا آن ی اډبډ ٵٺیب ا بثی ٽی ا اډی

ٺڅین ال االډبډ اڅٶٺبء ډٮ٪ڈ» ىيى، ي اڅمبئڄ شبةٽ ايڃ ى ه ډ اثاڅٺبڈي

ډیت ایڃ ا ( االیشٶشبءار ػثیة ؤ ٵی اڅىؼیبة یا٣ ی و ي «. څچٶٺ اڅم٦چٺ ثبڅال

هى ډت اڃ ىبهز ا كش ٽ ډؼشياو ؿڂو ؟ ىاوز كیبڃ ه٭ی ى ي ٭یبػ

‌اهیشالٳ ىبهشه زم‌ث بآ يوي؟اڅشٺچػب ٵٺ ٵي٫ ى وي ډ سچٺ ډٮي ى و٪ی

؟ زو آډ ډوب٥ ډت اڃ ثبسػی يډٺډیبر بری اس ا ډیت ایڃ پی ىا ثی

ټی ث ييى ان يي ، از ډت آن ز ډلٺٸ ي ډت ڄی اٹج اهشالٵی ډیئچ

(185 االیا، ٴٽ ، ىهم اهلل زآ) ٵٺ زيال ا٭شٺیبى ایڃ ٹيی یا ثی

. از سإډڄ ٹبثڄ ير‌ث ډت

ایچ هؿىی پډى ثباله ، یز و ډیت ا هیبع اځی دی « ایڄ » ا آن ؿڂوی

ایز ډىبیت ایز یي ااى آن بنٽی ا ي ډت اڃ ا ڂى ډٮىب اځ وبډىي؟ ډ

ٽشیبة دیبوىڈ ٵیڄ ى ا وپبر ها د ب بڃ ډه .ى هسج ٵٷ اثبډبر ٵ٬ ثا

1.ىآيىڇ سل ش ث يال كپډز

.دىؼڈ ؿبح 241 سب 237 . 1

Page 24: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 24

س٬ ډت اڃ ب اٽبن ا ٵٺ زيال ،ا هبډى اهلل زآ و٪ ثهالٳ : ثلض كبڄ

ډ٦یبثٸ ی ٵٺ زی يال .یز و ٭ٺڄ يسإ ډى كبڃ ه٭ ى سٮجي ٭ اكپبڇ ا ب و٪ی

اىڅ اٹبډ ځي ى آن اطجبر ي از ٵٺ ٵي٫ ا ٵٺب اسٶبٷ‌ث‌تٹ زظٽا ، شیبة ٽ) اثٮی

اكپیبڇ ی و ي ډیت ایڃ ب اٽبن ډٮىب ا هبډى اهلل زآ . از ( ٭ٺڄ ي اػمب٫ ، ىز

ؿىیي ١یمه ى اال ي ایز وپى ىٻ ىش‌ث ا سٮجي ٭ ټی وى ی٦ یڈ ثی

.ٽى وم ا٩بو٪ ډشىبٹ٠ ځو‌ها

اضرح ب٥فم رب ٥ؿ اط ٣

:از وش ٽشبة هم 65 ډئچ ى ا هبډى اهلل زآ :ىيڇ وپش

چٶپډ ث هډچم اډ يڅ ډشپك ىشار ا ا٥ب٭ز پی ىا يڅی ډشیي ثب ٽ زو ػب ٽ ؾ ثا ي .از ياػت ثبي، ٵٺ اډی

ٽی ثبو ها ث ،زيال ب هیى یش هی ا .يی ومب ډوبڅٶیز ایز، سی ي‌ىبهش ٹبوو ب‌ا ا زيال ډىت ډشي ٽ از ىس ثی ‌ث ډئچ ر،‌هاىٱ يڅ .ثبي ي زيال ډٺبڇ سٶیبير چی ٽ ٥ی

.ىٽ هاي

،ی ٵٺ زی يال ا ا٥ب٭ز يػة .ايال :ډجشالز اپبڃ ث ا هبډى اهلل زآ ؤ ها

ٽیياڇ ثب ي ډٺچيان ي زو ٹبئڄ ا ډئچ هؿى ث ٽ ٵٺ .از آن ٵٺ اطجبر ث ٵ٫

شىي؟ هډچم اډ يڅ وبڇ‌ث ډػى ا ا٥ب٭ز ث ډ٩ٴ ٵٺ ڄىڅ

ز١یب ي سيث ٭ياڅز، ٵٺبز، ڄاٹج ١اث٦ ى هډچم اډ زيال ډي٭ اځ .بطبو

ډػیف ا ا٥ب٭یز ی٭ ڄی ىڅ ٽياڇ ث ثبي، ډػف ڂانى ث وجز ٭بډ اػیق ثی

از؟ ياػت

ثبي، ٮز ث ډجشى و ٹبون ي ى ٹبوو ب‌ا ډيا ىائ ٭ ډئچ اځ .طبڅظب

٭ٺڄ ي ىز ي ٽشبة ا ډٮشج اىڅ ډيا ىائ ٭ ډئچ ا٭شجب .از ىي ډئچ كبڄ

Page 25: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

25 ب ػم االډ ا يالز ػبئ ډپشت ډىش٪، دبٻ

ي ثبي اډ يڅ ااى ه٭ ،ٹبون ٵٺ ډ٦چٺ زيال يځبى ى يٹش .از اػمب٫ ي ا٭شجیب

یر ‌هی ىا ث٭پ، و ثبي اډ زيال ا وب ٹبون زډي٭ ي ا ی٭ ډیئچ

يڅی و ااى ثب ا ٭ ډئچ ٮى ىاوشه ٹبون سبث٬ ،اډی هی ا ي ىاویشه یىبي

.ٮی ډػٮز اثشاڃ :ىآيى يا ث ډىش٪ اڅٮ٪م اهلل آز ٽ از ه٦ وڀ مبن

كی ى ٵٺ زالك ٵبٹي ٵى يٹش هؿىی اسپیبة ،ٽىیي ډی ىهبڅیز ٵشیا یيي

.زو اوش٪ب ا ىي ٵبك ه٦بب

ب٥فم ارب ثطذالف لبت

:از ي ډي٭ ااه ا هبډى اهلل آز

ىىیيځبن ث ي یب هىيثی ډٺبثیڄ ى ي ىاىځیب ى ډیشڈ اٹا ي ا٭شاٳ

ي ډیم٫ كؼیز، «٭ٺال ي ٭ٵب ٭ب،» ،وچډ یوىبن اډیب ایز وبٵی 1.زو ډم٫ ي وياى ٭ زكؼ ڂ،ى اوب ىثب ډشمبن

١یاث٤ ثاب ډىش٪ اڅٮ٪م اهلل آز ډكڇ «ثػش اشبى ي ډشجل ٵٺ» ٽ‌ىكبڅ

:ي ډشٽ ثب هؿىي ،ٵٺ اػمب٭ ڈډچ

ى بیز ‌بڃ ډشإٶبو ٽ ب ځ‌ا٭شاٳ ي اٹاب ځو‌ها ػمی ي ٭یبى ٱ بډالٽ ٤ا ى ي ٹبووٱ ب‌ويان ى ي ي ائغ االډ یب ‌زياٹٮ ثب اي اث٦ ومىن‌ٹ٬٦ ي وياو يسي ي تٵ ثب ثیب ي ػبډٮی

يػبیز ٵبٹیي چٽ‌ث ى، ډ ځٵش ػم ي يك ٵبب ياىومىن

او٪ ي يآ ډ كبة‌ث ثٿ ځىببن ي ارپډى ا ي ثى ٹبوو ي ٭ آډیان ي بنډشیي ي ډجبیان ٽی ؛ثى هاي ٹ٦ٮ ػڇ ٹبوو ي ٭ پلډ ؾ ٥ٵ ا ي وي، سٮ ي مٽډلب يثب ب آن ي يی وجب یبڅل می

.88 29 ٵ٦، ٭ي ومبب ه٦ج. 1

Page 26: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 26

‌هی ا ثاب ا ٽ ساوي‌وم ي ا٭شاٵیبر ځوی ڇپی ډل یب ډیبكج ثی ٮی ٵٺیب م... .يومب مپك ى ي يی سي ي ي ثیب ا٭شیاٳ ي اٹیا 1.ىاوىي‌وم وبٵ ي كؼز ٭ب ،ډشڈ هى ٭چ كش ا ٭بىٱ ٤ا

یب هىيثی ډٺبثڄ ى» ىاىځب ػچ وسچ دو ايال ،ا هبډى اهلل آز و٪ ثهالٳ

ثیىن آاى ،ىاىځیب ثیىن ‌٭چى ډٮىب .از ىاى هآئ و هالٳ «وچډ ىىيځبنث ي

.آن وسچ دو و از آن ى اٵاى ك٢

پىؼ ډشمبو ٽ ب‌ويان ى اځ .بطبو ) یيوي، ٽیش ي هی اي ډیاى اڅجشی

ياٹی٬ هیالٳ ب آن ث ي يوي ىاش وڂب هج‌ث ى ب ډب ډشمبو ب ي !(زو ٻٽ

ىشی اډپیبن ثیيين ي وی چډ ىىيځبنث ي ب هىيث ىثاث ثٮي ي ي ځٶش ڄی يٽ ثی

ي ٵیب ٭ ،ی٭ب ډشمیبن ها ا٭شاٳ ي اٹا ٽىوي، اٹا ډىٶ ئز بةٱ ى ي باهش

.زو وبٵ ي ډم٫ كؼز، ٭ٺال

٭ٺال ي ٵب٭ ي ٭ب ،ٽى اٹا ػبوپب ٤ا هؿى ى ٽ ډشم ا٭شاٳ سىب‌و .طبڅظب

ي ډلبٽم يثب ډ ٭‌هالٳ ا٭شاٵبر هؿى آډ ي ډشي ي ډجب ثچپ ز،و ډم٫

ى زی آډ ڄی ىڅ‌ث ٮ ٵٺ اػمب٭ كپڈ ث ا هبډى اهلل آز ڂى‌٭جبر‌ث .وي سٮ

ث ٭الي ډٮىب ها ث ي سٮ ي ډلبٽم ډشػت ،ب ډشٮيى بنوياو ٵب سلز اٹب

ٽی كٺٹ ىاو ي ٵٺ ا٥ال٭بر .ز و ٭ياڅز ا بٹ٤ ،ٵٺبز ٽی ثی ا ٽمشی

هی ا ى ،ىیي ومی ز١ب ػبن هډچم اډ يڅ ي ج ډٮ٪ڈ ډٺبڇ ي اهلل آز ك٢ر

.ي اب اهشب ث آن ا ومو ؿىي ٽ ډشاز

تمس طر ربظ٠ ٥٥تك زض اب ذ

اشبى ي ډشجل ي ثځا ٵٺ» ا هبډى آٹب ػىبة اٹا ث كبڃ‌ث ىا «ثػیش

.1388 ډىاى 13 ،420ي 419 ،3ع ،ب ىيځب ٽشبة. 1

Page 27: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

27 ب ػم االډ ا يالز ػبئ ډپشت ډىش٪، دبٻ

‌ډٮ٪یڈ ٬سی ډایڈ ى ،كبٽمیبن اوش٪ب كي ا ث اوج شػمٮ .ځٶز يىا٫ ا ٵبو څی

ى ػىیب ٬س ها .شىي بن‌ياٹٮ هبىډبن ٹيىب ،ډىڇ .ٽىوي ٽز ٹیڈ نسیب

.ثى شث ٹڈ ى بثٸ يسٺچ ډاػ٬ هٮډب سمبڇ ا هٮډب زػمٮ ي ثى بثٺ‌ث

ث ،زی ػمٮ وجى ٹڈ ييى ډياهڄ شاډى ب‌زډلييى اځ یڈ یب هی ا ا یش

اهالٷ ي ٹبون ي ٫ هالٳ ي وبػاومىاو ٲبرسجچ ى ىي ٱڈ‌٭چ .ي ډ یب یبو

ب‌زو كپډش ى ٽی ٽی ډكیڇ زی ث ا٭٢یب ا ډیوي اډیبڇ هی٤ ثی

نيكیبو ډؼمی٬ ا٭٢ب سب ځٵش ي واىځبن ي ىهم اڅٮ٪م اهلل آز ي ډجیب هآهی

٭جياهلل مبوىي) ډوشچٴ وبىب ى ي ىيځبنومب ي االډ ػم ي‌ووز وی

.ثى ىا‌ډٮى بث ،ػىب ٬س ها ى (ٽيث ډي ي

ا ػیان ٽىىیيځبن ‌ٮزډیب سچٺی «ثیى ډیب ثیب يی وپى یټ ،ثیى كبال اډبڇ اځ» ٮب

ی ٵٺ ثیا 1367 بڃ ى ٽ ٽبو .ثى االډ ػم ځا ثىبن ٭یبڅ يی سإ ى ٹیي

وشىي، ډىش٪ اڅٮ٪م اهلل آز ث ٭شبة وبډ ىهم اكمي ډكڇ وؼىبډ ا ثی اډیي

ي یز ث ٽیالن ویا٫ زبوكٺ سبځ‌ث ب آن .ىوي ډ ر ي ث مبند ي ډشإط ثٺ

.ثىوي ثى د هى ٸ٭م اشجب ث ي بٵشى ا د بڃ ټ

وٶیی ايع ى ،ايڃ ىیی اياهیی ى ي١ییف‌ثیی اي .ثییى ػچییس هییى ډییبن ا ډىش٪یی

ي اولیاٳ ،ایالډ ػم ځا ثىبن ټډبسٽب یبن ٵٺ كپډشیيا ٹیير ‌ثی

هىڂ سبيان اڅجش ي دىاهز «هډچم ائم ث لزو» ث ؼب٭ز ثب ي بٵزى ا ي

.يؿ سلٺ ي ابوز ى ىي ي ىو ډىت هثبالس ا ٭ڃ ثب ڈ ا‌آن

یب ئ ي االډ ػم ج ،االډ ػم ډٮمب هىيډ ػىب ٬س ى اڅجش

وٶیشبى یڈ ىيومب ي ٽ ڈ ٩ب كٶ٨ ثا كش ٽياڇ‌ؾ .ثىوي تٱب ا‌ٹ

ي ٽشجی ىا‌ڈو ب‌بڇد كش ٱبت ػم‌ئ .ثىوي ٹیا ډشیي ثیاىان یٶب

ا٭ان ك٢ ا ډكڇ‌آن يف ټ‌ث .ٽىي ابڃ يوي الڇ و ا ٹ٢ب ي ىسٺى ٩چمی

Page 28: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 28

.ي ډ ډٮة هى سبثر ٽىب ى

مبوىیي یڈ ثیى ٽیى ٹي ٭بڅ ٵٺ بځى ٭م ٽ ج هجځبن ډؼچ ئ

ایش يويدی ډ هى ا ٽىىيځبن‌٬س .ثىوي ٵشبى ىيومب االكبر ػم‌ئ

هىیبن ي ٽىىي وؼ ٹيڇ بنآٹب ك٢ار سب ىثم يثب ٽ ؿ ډچیز بيویي؟ ث ٴسی

یب آن ا ي از ذبڂا ىاىوي ىه بڇد ي آډيوي ٽ ب آن ا انا بڇی د ي بډيویي و ٽی

ي ٵمي ډ ډكڇ‌آن ث ي از ىڅڂ وپىوي، اىا ا ډ٦چت كٸ ب وياىوي ڈ زسچ

.ٽىي ډ ياځا هيا ث ي ثوي ډ

٥٢ز اثتالئبت زض ؾطثس س٥ؾف ض

:از ٽى اب هى ډي٭ب اڄ ث هى زسچ اوشب ى ا هبډى اهلل آز

دی ،ی ه٦ ي ىا اډشلبو اكڄ اډبڇ ډجبٻ برك ىيان اياه ى ثیب ا آن هیاڈ ‌ډی ډشٮیبڃ هيايوي ا ٽ آډي كمیز ي ډٲٶیر دی .ىي ٹا آن بٽٶ ا ىو اثشالئبر ي ثذبوي ه

اډشلیبن ي اثشالء» ب يا ىش‌ث االډ ػم ج هىيډ ا «ی ه٦ ي ىیا

ی ٵٺ ىي .از ٽى اوشوبة ىهم اڅٮ٪م اهلل آز ډكڇ برك ىيان اياه ثا ٥یا

ايػیت ا و٪یبڇ كٶ٨ ىهم ډكڇ ىاشىي، ډشٶبيس ب‌يځبى ٽ اىا ى ٮ ايڃ

ڄی اٹج) ی٫ اكپبڇ ثى كب١ ىاوز ډ و٪بڇ ډچلز آوـ ثا ي ىاوز ډ ياػجبر

ؿىي ػبن ي (ډبٹبر ي ډا٭ ي ډ٢بث ي يكغ ي ي ومب .ٽىیي ٵیيا ا ډویبڅٴ یا

ي ډډٺیي ياػت ا‌آن ىاوز وم وٶ ياػت ا و٪بڇ ډچلز ډىش٪ ډكڇ ،ىډٺبثڄ

اكشیاڇ ایز اوبن ٽ كض اآن اوبن كٺٷ ثا ي ىاوز ډ ٭ياڅز اٹبډ ثا ٺ٥

.ثى جىيدب ير‌ث ډوبڅٶبن ي بنوياو ىډى ٫ ١اث٤ ٸىٹ ز٭ب ث ي ثى ٹبئڄ

یب ‌ویيان ى 67 یبڃ ی ي‌ث ب‌ا٭ياڇ ىثاث ډىش٪ ډكڇ ایالډ ػمی

Page 29: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

29 ب ػم االډ ا يالز ػبئ ډپشت ډىش٪، دبٻ

ی٭ ڈډچ ١اث٤ ثهالٳ ب ا٭ياڇ ها ي و٪ ث .ٽى ا٭شا هى اشبى ث ري ث

ىاز ىبنا٥م كي آن ث هى ډ٬١ ث اي .ځٵز ر ډ١٭ هٹاو ثهالٳ ي ٽی

ويایز، ٵبچ آن ثب ؿىيډب ا ث ٽ و٪بڇ ج ا ،آن ث دبٵب هب٥‌ث ي كب١

ي ييیٶ آثبى وؼٴ ډىش٪ ٭چ كه «ه٦ ي ىا اډشلبن» آن ى .ٽىي د‌ؿڈ

٭چی كیبع ډكڇ ثبٶب يشب ٵب١ڄ ٵوي .ىآډي‌ث ثچىي ى آثیبى وؼیٴ ډىش٪ی

ډچڈ هډا ثاب ،اڅ اثشالء ها ى .ي ډى ي ډ٪ٶ انا ډچز اٽظ ډى٪ ي ډؤ

بىی ثى اولیاٳ ثبو ي ثب٭ض ٵاياوبن هيډبر ٱڈ‌٭چ ٽ يوي ډىيى ثځبو ،ٹآو

.شىي االډ ػم

ٽؼیب ا یبن ا .ایز بىثى اولاٳ آن ډلالر ا پ ،هى ا هبډى آٹب ػىبة

یب وغ ي ي ٵ اډشلبن آن ى ډىش٪ ډكڇ ٽ ٽىىي ډ ٹ٢بير ىبنثبا٥م ځو‌ها

ثث ډ٬١ ها ايز؟ ځىببن ٽٶب ،ٵز يا (ډىش٪) ي ث (ا‌هبډى) اي س٤ ٽ

ثیب ی ٵٺ ډ٦چٺ زيال اڅجش .ٽىي ډ هسٮ ٽٶب ي ٭ٺبة ي طاة ي ػىڈ ي ثز ٽ از

.از ڂبوهيا ډ١ٮ .وياى ٽڈ ثث ډ٬١ ا ؿ ،آن ٫جيډ ٵٺ ٭ٵبو‌ج سٮبث

.یشبوي ډ ػبن .ٽىي ډ ٴسپچ هسٮ ،ٸهال ثا هډ ٵ ى ا‌٭ ى هيا ػب‌ث

.ٽىي ډ ىهبڅز ڈ ډىڇ ٹج ى كش ي ه ويځ ث ډمبر، ي برك ث

‌ثى از ٹا وبؿب ي ا اځ اډب كیياٹڄ ،يی ثڂ یوه ډ١یٮ هؿىی ا ثی

ي یبڅق یچٴ ث ىش ٵٺبز ي اػشبى ىاو ډٺبى ٵٺی .ىاى الڇ ػیا

كپیڈ ي ٽىي ىاي ډچڈ ډؼشي ىي سو اهشالٳ ي ٭چم وا٫ ى ساوي ډ ٽ ثی

ا ثی هى ٽ ٽىي بى ڂى اة ث ٵشا ي پ ه٦ب ا ياٵی ي ه٥یٵ ىاوی

.ثبي ىاش ب آن ا ثس كش

ٽیياڇ ثیب بنا .از ٽى اٹا ډىش٪ ډكڇ اشبى ي ٭چم سجل ث ا هبډى آٹب

Page 30: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 30

ایشبى ي ثځا ٵٺ ها اػشبى ي ٵٺبز ٽياڇ ث اسپب ثب ي ىاو ا ثػیش اسپیبة ثی

زالك‌٭يڇ ي ا٥ال٭ ٽڈ انډ ډه ٽىي؟ ډ ډلپڇ ٹجڄ بڃ زث ڈ٭٪ اثشال ى ه٦ب

ا ٵٺی اط سىب اشىبى ث ا ا هبډى اهلل آز ٽالډ ي ٵٺ یبڃ ٶشیبى ټی وى ا دی

.ٽىڇ قس ډشيال

٥ؿ ائ١ ث حت٥ه

ٽیىڈ ډ ٭ ډشا١ٮبو ډىش٪ اڅٮ٪م اهلل آز بځى هس‌ٽؿټ ٭ىان‌ث یمب ٽی

ٵلیڄ ىي ٭چمی وا٫ ى ٽ يش آن ا ٽؿپش ،٭چم څلب‌٧ث (االډ ػم ج)

كپڈ (هىسبن ٹڃ ث) «ډشجل ي ثځا ٵٺ ي ثػش اشبى» .ي ياى ٵٺبز ڈ٭بڅ

،یمب اویيا ي كیي .از ٽى ډػٮز ي اٵشب ډىت سي ثا مب زالك‌٭يڇ ث

«ػیبڃ ٭چیڈ اچ ٽشبة ؿب» ډٺبڅ وڂب ي هب‌آڃ ا١ ي ٹ٦ت ي ٽشبة سػم

ا ػبچ ٭ة براىث ،ٱبواأل ٽشبة ى ٱ ثب ٽ ث مبن ا مب .از .يی ٽى ډیي ثی

.يوپى «ډجشڃ» ا هى ها ا ث ي يى ٵا ځ يٮ يٵٺ آن لزو

پ وٮڄ ث پ بز سيايڇ ى ڈ ا ډپبڇ اهلل آز ١یمه ى هیى نډی ثی

:وز ٽسب زسچ

ىایشىي اوٺیالة ا ثٮیي ي ٹجڄ ب‌ډؼبير ي ٭چم ډٺبډبر ډكڇ‌آن ٹي) اكڄ اډبڇ برك اياه ى ډوب بنا ډا٬١ ا ثو ؿىي 1.وجى ٹجڃ ډى (

ي ایالڇ ډپشیت ي ػیان ویڄ ډؼیالر (وػاو ىيان ى) مٹي هاوىي ٭ىان‌ث

اكشیاڇ ثب «ه١األ ٵ اهلل آز» هيډز ومبب‌چٳٵ ٽشبة ىاى ډی ډٮیي ٽی ثوی

یپر ی ي‌ثی ز،و ي وجى انا ي ډچز ٹجڃ ډى و مب ب ډا٬١ ا٭٪ڈ

.1388آ 29 ،څ ډٮ٪ڈ بز. 1

Page 31: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

31 ب ػم االډ ا يالز ػبئ ډپشت ډىش٪، دبٻ

ډٮش١بن ث كپډز ا اه ډب ؿىي ى ٽ ٩چم ىثاث ډٮىبىاسبن .ٵیز يا یج

ىٵی٬ ثیا ی طبو كپڈ ثبة ا سىب ج اوشوبة ى ا ډىڇ ؤ ډجىب ى ٵٺ يٹش اڅجش

انی ډ ؿ ث ٽ از يا١ق 1ثياوي هب٥ ب ي ىٵ٬ ي اشجياى سمز ز١یب ثی

.ىي ډ ثب ٭مډ ك ى ډىڇ

ٽ ٹڈ ٭چم ك هډي ػبډٮ زسچ ا٭الډ اٵشویب ایشٺالڃ ى سی٬ وسیب

،ٽى ډچپٻ ا كپډز ا ډػٮز » ثی ،ایز یي ڄسجیي «هال٥اڅی ي٭یب٧ ػبډٮی

ى يٹیز ٳ ا س‌ا‌ٽڈ از، ډٮ٪ڈ ډٺبڇ زسچ بڇد ا بووب ثىا ځس وٺیي

.از

حسا ٥٣اثطا ٢ب قبض ث حس آ ف تجطن

بن انډىي ٭الٹ ي ډٺچيان ي ٵشىي بىو ا يسٺچ ډاػ٬ ٽ ىاى هب٥ ث ارٽ ث ٹڈ

ي بی ٵٮیبالن سىیب هی ا .وجىویي یب آن ثیا هیشڈ ي ڈسك ډاڈ ثځا ث ډؼب

ډىلیٳ ڈی ثب ٽ شىيو ىاوڂب ب ٽى‌ڄسل ي يىٶپان ایالډ ػمی

ثیا ڈ ها ٽ ٵاياو ٺبرس٢ ڄىڅ‌ث ڈ ىش ىبنډشي ا ٽظ ػم٬ ىاوي، ډپڄ

.ويا‌وبا١ آن ا از ٽى ؼبىا بن‌ډاػ٬

ى ثب االډ ػم ڈ ٽیى اطجیبر ڂی ا‌ی ايڅ ي٭یي ثیهالٳ ٽی كشی ٽی

) ٽىىیي زٵٮبڅ آاىوي ڈ ب زډبٽ ډیبكج بنی ثى دیب یبڃ هاډی ‌ی ى (ځیا

ثځياز ي هشڈ ي ڈسك ډؼچ ثځا اػب ٽ از ي ػب‌ث ،هى كپډز

ا ډؼبیي ی ٵٺ ث ڈسك ډؼچ ثځا اػب مب .ىي وم ڈ هى ډٮمب هىيډ ث

و٢یز هیيډز ى ډكڇ‌آن ويځ ا ٥الو ىياو» يٽى ا٭شاٳ هىسبن ٽ يوياى

ى بىی ب وش ي ىاى اوؼبڇ بى ډؼبيار بنا ي ځز اڅإن‌ڈ٭٪ اكڄ اډبڇ

.516 ،1ع ،ااضافمبة .1

Page 32: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 32

.«ٽىوي سلمڄ ا ها

ډٺیبڇ وٶ٬ ث ٮب ڈسٮچ ي يسڅ ى څ ډٮ٪ڈ ڂٳ اشٮياى ٽ) كپډش ډاػ٬ ا پ

یب ‌كډیز ‌شیټ ا ډشإٶبو (ي ٭بڅمڂ ځش ٶش ى ٥الة ث زيال ٭٪مب ٽی

ىي ډ٪یبڅڈ سیيايڇ ى ؿىیيي ها ى مب و‌څجب ثيوبڇ ډانإډ ي ؼث ډىيان

،اڅماػی٬ ‌هثی ډىٶیىا ٽ ٽ ا .ٽى ٸس ي زكمب ،ىاىوي اوؼبڇ اه ى جی ډشٺچ ثی

.زو اوش٪ب ها ػ يځ ډ ټسج واى‌اكمي ډلمى مـن

ي ىثب آهوي (ٽچمشڈ اهلل‌ا٭چ) ٭٪بڇ ډاػ٬ رث ث كمچ ى ايثب ي ااڃ ىش

ٵیى ؾی بڅی ا ي ىىيث ډ مب ؿڈ ا ا ٩چڈ م‌ها انا ډىڇ .مبز ىك ډىج

ىڀ دسبة ي ىځش‌سب ډػ٬ ث اىة ابئ ىډشي ډىیڃ ي اي زی ث ثی ي ثیشڂبو

.يی ا ي ههمڂ ٽىىيځبن‌٬س ٮبب ا مب .ىاى وم يا ا ڂى ډىشٺي ډػ٬ زث

ٻډشجی ا ډلمیي آڃ ٭ی ،اشجياىیپه ماثا ٮبب ها ٽ ثى ثب هايڅ ثا ها

:يويى ا انا ډچز ب بڇد ،٭چم ب ك ٥الة ي ٽى

یب ؿ شمڂ، ث ډٿ ڈ؛شثب ي دز ڈ،شو ٵٽ اڄ ډب ثبی ‌ها ثب٥چ؛ شيال ٹبسچ، شبسپى ج؛ ؿ ی ٭چ آډیي، پڅی می جی

از وش ډىش٪ ؛ىهياىا ٭ر شبس،پى شبس،پى آډي؛ ىاى، اىاډی ډچیز اډیي، ٭ایز ٭یا ثبى؛ ځچڅ ډب ث پشبسى اځ كش انی ا یج

ٽ زسیچ ډجیبٻ؛ زی آاى ډ٪چیڇ، ډىش٪ اډي؛ ٭از بكت ا ىی ٵٺ اډي، ٭از ي اډي، ٭از ٭ا ڈ؛ها وم ڈ،ها وم ا ٭ٺي

اډیي، ٭ایز ي اډیي، ٭ایز ٭یا اډیي؛ هياز د ډب وش ز؛ی يال ها ث ډٿ ز،ػىب سؼبي، اډي؛ هياز د انا ج ډػ٬ یي انی ا ىاویڂب، یي هاي ؛پشبسى ها ث ډٿ ،ډىش٪ زي

زی آاى ،آاىځی ډػ٬ از؛ ىيدب ډػ٬ از، وي ډىش٪ ثبىاشڂب؛

Page 33: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

33 ب ػم االډ ا يالز ػبئ ډپشت ډىش٪، دبٻ

.پشبسى ث ډٿ ډجبٻ؛

.یيوي ډى٬ آاى ٵٺ ڈسك ي ٬س ي هسيٵ ډاڈ اهجب اوٮپب ا مب ب يوبډ

ډكیڇ ىثیب ډ٦چج بٵزو اػب ا يوبډ ؾ ى ا ډىش٪ی ايڃ یٶل .ٽىیي ٽیب

ومټ ،جزډ ها ى ٽ ڈ كپډش مبياي يی ساو ډی یمب .يدبی ډی هیڈ ثی

ډمپیز ى وی سچ اى ؾ ي ا يػ ؾ .يثب هلبڃ ا ډليی ى آوـی

ډاڈ ثځا ٭يڇ جت ا ي وپى ځا ؿ ثى اٵشبى اسٶبٷ ٬س ي هسيٵ ډاڈ

.ثوياز دى ،وي ثځا

.وپىوي ډىٮپ ،اوي ا ج ډٮ٪ڈ ډٺبڇ اشوان ٭مٸ سب ٽ ٮبب ،ٽياڇ‌ؾ

یز و ډیڈ .ایز اډیبن ي اډه ى ی اى ي ډ٦ج٭یبر سمیبڇ ؿىیيي هی ا ى ٽی

مب .ثى االډ ػم ډٮمب هىيډ ىځز هجبن هايڅ ،بىو ډٮشج ب نسچ

یيا ،ډٮیييڇ یب مبوىیي ٽمبٽبن ي يثج ٵي ثٳ ى ٽجټ مبوىي ا سبن يساو ډ

.يثڂ يوى ا اوا يويان ا٭شا

٢تط ٣بؾ٥ؾ ىتت

،یي ى هڅىی مبوىي ىهم اڅٮ٪م اهلل آز ډكڇ ا ډبو اځ ي هؿی ى ډیبئ

ى سيسیپ ثیب یي ډی ا‌ىځیز ا ٹجیڄ سیب ا ډىش٪ ي؛ ډ بى ٽثب ى ٽبشي

زك ي سٺا ىاو، ؼب٭ز، اوبٳ، هچ، اډب .ٽى ډٺب ي ډىش٪ی ی ي‌ثی

بی يسٺچ ىش ډػ٬ ټ كي ا ا اي وبڇ ،انا ډىڇ اه ج ػىج ى اي ډٮى ج

.از ثى ٵاس بث ،ډٮش اوٺالث ټ ب ٭چم ب ك ډش٢چ٬ ٵٺ ټ

بىی ىویبئ اډ ي هابو ٽب٩ڈډلميډال آهوي ٭ياى ى اي وبڇ ،ٮ ٵٺ نسب ى

ویبڇ اڅمچچ‌هث ډٮب ب‌زو ڂى ثب ډٺب ى .ي هاي ویبڇ ٭یياى ى ډىش٪ی

بىٽىوی انی ا كیي ى ډبویيال وچن ي ىڀٽ څس هډبس ي ىي ٥چت‌چق ج ځبوي

و هایشبڅ ػ ىٹ ا هبډى اهلل آز ،بناوا اٽظ ډى٪ ا ب ډٺب ها ى اډب .از بٵشی

Page 34: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 34

.«وڂو ي هو، ډب ډلڇ» :اوي ځٵش وبو ا اي ٽىبن‌ډ ،ىك ٭اىاان .از

اي .كمیبو بی االڇ :از ډپشت ټ بكت اي .ي پٵب ډځ ى ډىش٪

ثیب ‌هىا .ٽى ػجان يػ هثش ث ا اب ٹبون ى ٵٺ زيال اڄ ٹاىاىن ه٦ب

ا .ٽیى وواي ب انا ى ا ىى اشجياى جبنځ ډىش٪ اوي .وز هاڈ شث

ضكیي هی ا ڈسؼ هى ويځ ثب اي .از ډلمي ي ٭چ ي ىك ا ډىش٪ ډٮشجی

:ثى )(هيا ڃ ػي ا اڅياي

یوىبن اثا ػبىب هس‌ثبا :ػبئ اډبڇ ٭ىي ٭يڃ ٽچمة اڅؼبى اٵ٢ڄ .از شمڂ اد ڂبد ى هابو‌٭ياڅز

دي اي، وبڇ ثبى ډشجٻ .از ػبئ زيال ا االډ ػم ب‌دبٻ ډىش٪ ا

.اي ا ثبى

1388 ى 3

Page 35: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

اؾتبز ط اظ ب٥ثبئ ٢قطس حمق

پی ٵ اسیبٷ » ٭ىیان سلز ،هى 1388 ى 21 ډم ي هج ى بنٽ يوبډ ٵشىی یج

ى زی ثبئ اشٮمب كة ٵٮبڃ وٺ ا ا سب ب ون ي ډي٭ «ىآډي آة ا ثب

:بنٽ ډئڃډي و٪ ث .آډي ىز‌ث ج ٵشى زډي

بنی ثبئ ي زی ثبئ ثیب ا ی ي اسجب٥بر ػ زب اچ ځىاوىيځبن ومیب ‌يكیبو ،يٽی ډله ډظبڃ ٭ىان‌ث .ىاوي بپی آډ ڈډٺی ي ٵیا ا ساویز ډىش٪ آٹب تٵ ثب اوؼبڇ سب ىاى اوؼبڇ ا ا ځشى سال

٥یڃ ى اٹیياڇ هی ا !ىی ثڂ بنثبئ كٺٷ ىثب ٵشا ي ٮی نسیب ٥ی ٭چىیب ،زی ثبئ اولاٵ ي بهش‌اوڂچ ٵٹ پىا ي‌ث ثى بثٺ‌ث

(س٬ اچ ډجبو ا) اډبډز ي زډيي ثب ػىڀ ث اه ب ى دىاهشی ثهی ثیىن ‌ثیب ا ٽكیب ځیش، بڃ ى ډىش هجب ثه .ثى

.از يٽ ثشڂبن

ي اڅمبڃ‌زث ثىػ ثب ٽ بنٽ يوبډ ىیي ومب و٪ی جی اىا ایالډ ػمی

بنٽ .ىي وجز بنثبئ ث ا‌آن از يٽ ج ػىج ؿ ٽىن‌ډ ثا ،ى ډ

:اػمچ از ي ىيٯ ٵٺ هؿىي ډسپت هى چسو ىاشبن ى

ډكیڇ ایشبىڇ ثیب بنثبئ ىثب ځ ىؼبوتا .ايال اڅٮ٪می اهلل آیز ډٲٶی ډىش٪ی

ٵشیا ىي .ثبیڈ ٽیى ایشٶشب ثیب ‌هی ىا بنا ا ىپا ث ثي ؿ وپىڇ، يځ ځٶز

و ثیبة ‌ٵشق ٽ) بنثبئ ىثب ٹي ٭بڅ ٵٺ وسب ى پی كٺیٷ یىبهشه ‌زیم ‌ثی

(ى ډ ډلة ٮ ٵٺ ى ٭٦ٶ وٺ٦ ي بنآىډ يوي ىؼبویت ا سی٤ ډشإیٶبو

.از وي اشٶشبء

Page 36: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 36

ي ډل٠ ٽة ىؼبوتا ثشڂبن ثه ثىن‌ثبئ .بطبو ي یبهش ث یه دىاهشی میب بنٽ يوبډ .1هبىٹ ٽىشڈ نب ثبوپڈ بسا ٹڄ .از ا هبډى آٹب باالهش‌سبڇ ىيومب

ا يی ډػٮیز یبډن ډٺبڇ ث اكشاډ‌ث ي شبٽ ى، ىي ٥ڃ ى ٽ هیى ايع ثی

يٹبكیز ا ىز ي،ٽ هبٻ وٺبة ى ي ثبو ٭بڅڈ آن ٽ ڈ اٽىن كش ثى، يبو

ٹچیثڈ ٵی .ځاى ډ دب ا االډ اىة ځو‌ها ي ىاى‌ثوم هى ډ‌ث ي ډی

2.پثن ٽبوا ثمب ڈاڅ ٭اة څڈ ي ډ١ب اهلل ٵاىڈ ایشلپبڇ ،زیىو ٹب٭یي ثایب

ى ج ډٮ٪ڈ ډٺبڇ ث ډىة ٵشبيا اشلپبڇ ډبث ،بنٽ ى ٵٺ يڅ ىيومب ى٭بي

.ايیز ډال ٵٺ رٹ كي ى ٭چ‌ډڅ كٺٹ رٹ ي از بنا االشٶشبئبر بڅة

3.ٮچمن ٽبوا څ اڅٮىپجر زڅج راڅج يهؤ نب

زيال ٲبسسجچ ب‌اځبن ڂى مبوىي ،يوبډ ها ي ٽ آوؼب ا ،ػیبئ ي ىيٯ ثی

ایشبىڇ ياػیت كٺیٷ ا ىٵب٫ ثبة ى ا اػمبڅ اب هم از، ثىبي هس ي اٵشا

يی ثب ډی ٽ يٹش ي ىاوڈ ډ ٽبٵ ه ٭میى » وٺیي ثی ثیب یى یٳ «ىی ى ایشجياى می

.(63 )ٵٹبن، الڇ .ىڈ وم ي ډٮيٱ ډإډ آن ډپ ائبرا ث ځ دبن

ى ي يوبډ آن بٷاش ث ثبسػ ىثیب ٽىسیبځان ڂی ىثیب یبځى ي ایشبى و٪ی

یبځى دبن و ي (څ ډٮ٪ڈ زب‌ية ا وٺڄ‌ث) ٭الډ اشبى ٵشبيا ٽبډڄ ډشه ،بنثبئ ثی

:يآ ډ ىوجبڃ ى (اڅىب‌كٸ ٽشبة ا وٺڄ ث) ډبث اڃا

ت٥ئثب فطل١ طا٥پ حمق :ا ٢فتا

ډىش٪ اڅٮ٪م اهلل آز ك٢ر هيډز يوجب هش ي الڇ ٭ ١مه :ااڃ هی ا ٹجیبڃ ى ػىبثٮبڅ و٪ ي زئثب ٵٹ ياند كٺٹ ڂبػب ىډى ثىي ااڃ ٵشیب ىی ى زډیي٭ ځیب ‌ؾ االډ ٵٺ يځبى ا بنئثب ٽ از يا١ق ډب م ث اڅجش .از

.64 ،ومڄ ي 111 ،ثٺ. 1 .10. ثٺ، 2 .41. ٭ىپجر، 3

Page 37: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

37 اشبى ډى٪ ا ثبئبن يوي كٺٷ

ثا ٹبون ى ي ٽ ىى كٺٷ ا ٵبٯ بآ ٽ ىؼبزا ااڃ كبڃ‌هثبا .وياوي ي وياش هی ا يانی د ،بنسش ي بنى ؿن م ب زاٹچ كیٸ ٵٹی كٺیٷ ا ثهیىا

ىیي؟ ٽ ډی یيٷ یب ‌ځیي هؿى‌ها ىډى ؿٺي االډ ؤٵز ؟و ب ىاوي ا يوي .اڅ آشبن ث هيډز ډاكڄ سمبڇ ى مب ثا يادب ي الډش آي ١مه

راة:

سٮبڅ ثبم

زسل ي الڇ ثب

بنسش ي بنلډ ى، مـن آمبو شبةٽ ىاا ؿن زئثب ٵٹ

يڅی ،اویي ویي یمى ډیج یب زی اٹچ ػیي ابی ٹبون ى ،شىيو

ٽ هی ا ایڄ ٽ ػز‌اآن كٺیٷ ا ي ىاویي ځیڄ ي آة كیٸ ،یشىي ی يی ٽسإ ډیى ٽی االډ ؤٵز ا يثب همـى ؛ثبىي ډ ثهىا يوي

.يثب ډٵٸ بءاهلل‌ان .ثبىي ډىي‌ث از هى بءايڅ ي ٹآن

ډىش٪ ٭چ كه

1387 جزاى 25

٢قطس حمق ت٥ثبئ فطل١ طا٥پ :ز ٢فتا

الڇ ٭ ثب ډىش٪ اهلل آز ك٢ر :ااڃ

هب٥‌ث ٵٹ ها ىپا ث اب ا د ،زثبئ ٵٹ ىډى ػىبثٮبڅ ب‌دبن ا پ ى :يی ا‌ٵډیى اویي وي ډلة م ب زاٹچ ػي اب ٹبون ى آمبو ٽشبة وياشه

ډىي‌ث يوي كٺٷ ا ،ىاوي ځڄ ي آة كٸ ي شىي ٽ ها اڄ ٽ ػز‌اآن يڅ»

«.ثبىي ډ

ءایشٶبى «يوي كٺٷ» يا ا ٵٹ ها ياند ا ثٮ٢ ،دبن ها اوشب ىوجبڃ‌ث

یب ‌یبڃ ى ك٢یسٮبڅ ٽ و٪ ،ي ځٶش كش ي ومى ډ٦ف ا بى ډ٦بڅجبر ي ٽى

Page 38: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 38

ویجز ایز ډیشي٭ .ایز ي ٭ يا‌ىاش ٵٹ ها ىډى اوٺالة ا ٹجڄ هی ا ثی ثیب .يثٶډب ا هى و٪ اثبډ ځو ٵ٬ ػز «يوي كٺٷ» ا ډى٪ و ي ډ٫١

.سپ

ة:ار

سٮبڅ ثبم زسل ي الڇ ثب

اوٺالة ا ٹجڄ ب‌بڃ و٪ مبن ،ثبئ ١بڅ ٵٹ ىډى ىؼبوتا و٪ بناى ا ټ‌ؾ سبث٬ ٽ اٵاى ٥ٽچ‌ث يڅ .از وپى سٲ ي از ٺیبسچٽڈ څڈ هاڅ ٭ه اهلل ىبٽڈ ال» :ٶ آ كپڈ ث و شىيو آمبو

اهلل ان ڈاڅی سٺی٦ا ي سجیيڈ ان بٽڈی ى ډیه وػیٽڈ څڈ ي هاڅي ٵ اڅالڇ‌٭چ هماډىاڅاډ ٵډب ي (8 آ ،ډمشلى ) .«هاڅمٺ٦ لت اڅچ٦یٴ ي څڈ اڅملجة ي ةڅچ٭ اڅكمة ٹچجټ اٮ ي» :اش ډبڅټ ث وبډ ى ٵی څټ ام اډب :ىٶبن ٵبوڈ اٽچڈ سٲشىڈ ب١ب جٮب ڈ٭چ سپوه ال ي ثڈ آویبن اوبو كٺٷ يثب (53 وبډ ،اڅجالٱ‌وغ) «اڅوچٸ ٵ څټ و٪ اي هاڅي .ى ز٭ب

٭ٳ ثاب يثب آن كييى ي از ٽچ يا ټ و يوي كٺٷ ٽیبو اځ اڅجش .ى ډو ،ډىڇ زاٽظ د ډى اب ٹبون ي

ي ىيومب مپب هبػ ىمىبن ثب ي ىيثآ ٽ ډىڇ ثب ىمى ىيى ٥جیٸ يی ثب ،یى طبثز بڅق ىاىځب ثا ٽ هٹاو ډ٦بثٸ آوبن مپب ي .یى ومی ٹیبون اػیا ا ډبو٬ آوبن يوي ي .وي ډؼبار ٹبون ي ویوي آویبن یء ٲبرسجچ ځٵشب ٽ ػاوبن ى ډاٹجز از الڇ آن ا ایز الڇ ،یى آویبن زی سٺ ډػت آوبن ثب ډٮبر ي ډٮبډچ اځ

.يثب ډٵٸ بءاهلل ان .ځىى اػشىبة ډىش٪ ٭چ كه 1387 هىاى 25

Page 39: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

1ثكط حمق اظ ب٥ثبئ ثطذضزاض٢

ثیبن ثبئیبن كٺٷ ىثب ا هى و٪ االډ، ٵٺ ا هى ىٻ ثاب از ډمپه آب

2ٽىي؟

سجه ا ثبئبن كٺٷ االډ، ٵٺ ا هى ػيي سٶ ثاب اځ ثى هاڈ ذبڂا 3.ومبي

ٽبٵویي؟ یب آن آب ى؟ ډ ىاى ثبئبن ث ډٹٮش ؿ ډؼي، ٹآن ثاب ؿی كٺیٹ

4ىاوي؟

ؾی .ثهىاوي ث كٺٷ ا بن‌ىى ا٭شٺبىار ا ٵبٯ ب اوبن م

‌ث سان وم ا اوبو ) ا‌ىی ى ا٭شٺیبىار يای٦ ي ٱچی٤ ډیب يی ى ا يڅی

ىي ي ػیبو ی ا٭الډ ى فډ كٺٷ) اوبو كٺٷ كياٹڄ ا (وبىز

ي ا٭شٺبىار زل ثب سالډ ،كٺٷ ها ا ثهىا .ىٽ ډليڇ (ظبٷډ

بیز، اوبن م كٺٷ ،ث كٺٷ اال .وياى ىى ثبيب ٵٺی٤ وی

.بنٽ‌از ي ډاډىبن يان،ډك كٺٷ

اڅی بناى ٭ىان‌ث ا ماثا بناى ،ڈٽ ٹآن ا یىبهش، زیم ‌ثی

ياسڅی، ىاوڂب ىاوؼ ډبىبډ ،آٵشبة ىى، يىٶپ ي ث كٺٷ دبن ي د ٽي، ډله. 1

ؿبح :سان ٽ، اوشبار ،163 ،ث كٺٷ ي االڇ اڅىب كٸ ٽشبة .1384 اٶىي ي ثمه ،6 مب :ٽبوبىا

.1388 ؿبڇ ؿبح ،1387 ايڃ

2. Could you please clarify your opinion about the rights of Bahais according to

your understanding of Islamic law?

3. I would be very thankful if you clarify the rights of 'Bahais' according to your

modern interpretation of Islamic law?

4. According to Holy Quran, what status is assigned to Bahais? Are they infidels?

What are their rights?

Page 40: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 40

ځا ث) االڇ دب ثبيب .از ىٽ بى شبةٽ‌اڄ ٭ىان‌ث ب آن ياند

بډجیید ثیی ثییبي ي هيادیی ي ثیی ثییبي ،هییياثبي (ڈٽیی ٹییآن

ا ایالڇ ي ()ډلمي اكز‌ث ڈٽ ٹآن .ثبي ډ ()٭جياهلل ثهډلمي

ا دب ثبي ها ثب ډٮب اى٭ب ي ىاوي ډ اڅ بناى ي بډجاند هآه

ی دب ثیبي هی ا ى ډیچمبوبن .یمبى ډ مبنا ډ ا هيع ي وبكٸ ثب٥ڄ،

.ىاشبوىي‌ڈ (اهشالٵ ؾ ث)

Page 41: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

قبزت بزض ،طر٥ت ؿط مبت، ٢ثب

اػٮن څب وببي هلل وبب

ا ا یبى ،سیيث ‌ث ډلشجبن «ډ٢ب٭ٴ شڈ» ٽ وي ثب، ي هٶشم ى هبوی

( 1305-1389یچ٦بن ثیبو ) ثبو ډب .ڈوش ٭ ٿ ى ىيثب از، ثى بناوا

.یز د ىی ا كمیز ث ډىش٪ اڅٮ٪م اهلل آز اشبى ٹي ٭بڅ ډػ٬ ډشإڅ ٵٺ م

ي وپیى سلمڄ ا ٵاٷ ىاٯ .ثځمى آن كچز ا د ي ي ا ٽمش ى ڈ‌آن ٭بیٺبو

.شبٵز ىيز ډل٢ ث

بيی ي بی ډاكیڄ سمبڇ ى .از اوا ن ٵياٽب ي ظبا ي ج ا ،ډىش٪ ثبو

‌هشڂ ب‌ډؼبير ي ډجبار ى اي وٺ ټ‌ث .ثى م ٸي ډكیڇ وبدی

ى ن ها .از ويو‌ٵاډ ډىش٪ اڅٮ٪م اهلل آز ویيځ يیب هىیاس

ى ي،سجٮ ي ويان ى ٴ،څإس ي ٸسلٺ ى ،سي ي ڄسل ى م دب‌دبث ي كی

.ىاى ثیا م ،كٸ ا ىٵب٫ ڄىڅ‌ث ينى ابوز ي ىىبڇ ي هيا ا ى ډجب ى ػ،

.ىاى كیٸ ،اویي ثى ث ډىش٪ ډى ي ىث ي ىاو هان ا ٽ ٽبو م ثځىن اي

و هؿىي ي ډىش٪ ډلمي ياڅمچمه االالڇ كؼز مـن ياالډٺبډ ي ډىش٪ ثبو

يی ه ػبن‌ث ډشبوز ثب ا ثال م‌ها يا‌ىت اي .از ٽى ٭١ هيايوي ىځب ث ي

.شبٵز ډٮجى ياى ث ثچىي ثب ي شبىا ٽ مـن ي

،ډٺبيډیز ثبو ها ي بىر ډبى ها ،ډػٮز م ها ن، ها ډٺبڇ ا ڄسؼچ

مـىیبن انا ٹيىب ډچز .از ظبا ي ىيش‌ىاو ،٥چج‌كٸ ،آاىځ ا ڄسؼچ ٽی

یب زډلييى م ٱڈ‌٭چ ،ډىش٪ اڅٮ٪م اهلل آز پد ثبپ ٬س وسب ډاڈ ى

.ٽى وواي ٽسب و ٵياٽب ثبو ها كمبر ا ٹيىب ى ځاز، سمبڇ ىڀ

Page 42: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 42

اییالډ ػمیی ډٮمییب هىيډیی ډییٶٺبو قوییب ثییب ډاػیی ى ىییى اییشجياى

ي ابویز ي ویبډىډ ي یشڈ م‌آن ٱڈ‌٭چ اډب ځٵز، ٽب‌ث ا ب هس‌وبػاومىاو

،از ىك ٥چج‌كٸ ي ٭چ ٭ياڅز ،وج كمز ٭ب ٽ ډىش٪ ا اٽىن ،ىىبڇ

زی يال ا االډ ػم ب‌دبٻ» ٽ اي ا وٺ ي از اوا ج ډجبان ډٸ

.ىاى اىاډ سمبڇ رٹ ثب از «ػبئ

ٺبسس٢ی ،انی ا ج ډبى ها ڈسك ي ٬س ډاڈ ثا ،بي ٽىسبځان ىپا ا

ٽ م .از بٽب ي اشجياى لاڅ‌ثب٥ڄ مـىبن ډىش٪ ٽ ثبٻ؟ ؿ ٽىىي، ٵاڈ

ي ١یٮٴ ث ،ځمبى ډ ډإډ ي دبجبن ي دبيا ،ڈسك ي ٬س ي هسيٵ ي ځشبن ثا

زی ث .از ٽى ا٭بن هى ډىډ ڂبدب ٵٺيان ي ٭چیڈ زی ث ،ډىش٪ی آاىځی ي سٺی

يف .بز‌يثالٽ ي ب يى‌شڈ ي ب ىڅوش دىبڂب هبو ها .از مـىیبن ډىش٪ی

هجیان ‌ثی اهيا س٤ ٽ از س٬ ي االڇ آثي ي انا ډچز كٺٷ وڂان ٲمیب ثی

ایشٺبډز ي هیوز ثیيين ي اهالٹ ډجب هډش ث مـىبن اي .يى ډ كیياٽظ

.ىاى اا كياٹچ ډ٦بڅجبر ٸسلٺ ثا

اكمیي نی ياڅمیچمه االالڇ كؼز ك٢ر ځاډ ي ث ا جزډ ها ىؼبوتا

ډػٮیز ٬ی ٵ زث ډٮ ثبډبويځبن ڂى ي ،ډىش٪ يآٹبٮ ػىبة ٭ ثاى ،ډىش٪

ثبډبويځبن ثا ي ١ان ي كمز ډكډ‌آن ثا .ٽىڈ ډ ٭ زسچ ي ي یج

.ىاڇ ډئچز اػ

1389 هٵيى 7

Page 43: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

اؾتبز زفتط پت ت٥حى

اػٮن څب يبوب هلل بوب

ډىش٪ اكمي ن كبع ياڅمچمه االالڇ كؼز ك٢ر

ډكیڇ االیشبى وىبی ىٵش ث و‌څجب ډإډان كمچ هج ز،سل ي الڇ ا د

ثيين اډاڃ ي اجبة تسو ،(٭چ سٮبڅ اهلل ١ان) ډىش٪ اڅٮ٪م اهلل آز ډٲٶ هٽمشی

س٤ څ‌ډٮ٪ڈ ىٵش دچمت ي اوش٪بډ يو ډمبوٮز كپیڈ ثیب ا٥ال٭یبر يار هډیإډ

ى ایالډ ػم و٪بڇ ىپا .ي يي سإٴ ثب٭ض ،زيكبو ي ٹبووٱ ىاىځب

ثیشه ث اٹياڇ ،ډشإڅ ٵٺ د٭ر كچز ا ډب ا ٽمش ا ویبن ٽىیي، ډی ي ىٵشی

ا ډؼبیي ډػی٬ آن بىی ي ا ثىن‌وي ي ‌ټ ا كپډز ډٶ٣ ١ٮٴ ى ی ڂی

.ىاى ٭ػیب جٲویب ي اڅچیی ڄیج ٭یه ييني اڅأهة ٭چ باڅيو بةاڅل شلجن هاڅ

.(3 ،ڈاثا) يثٮ ١چبڃ ٵ ټؤيڅیئ

٩چڈ ي اػلبٳ م‌ها انا نسب ى ،ی و یبن ٵٺ ي هی ى ٭چمیب ثی .ویياى یبثٺ

وپى ػؤر ځ ،٭چمب ي االڇ ث وجز ا‌ىٽ م ٱڈ‌٭چ ،دچ ب ١بډلمي ثی

بی ٽىیي، ٭چمیب زث تسو ث اٹياڇ ى،ث كمچ بوجٮ ځو‌ها ډاػ٬ ىٵش ا یبن ا ىٵشی

ٽ ى ډ آپب شث «االډ سىج» ى ىوبئ اډ وه ٸ٭م ډٮىب اٽىن .ٽىي دچمت

كډز شټ ٽ ٮى اٹياڇ هؿى ټ‌ث .از ىى اشجياى اشجياى، و٫ هس‌ه٦وبٻ

یبن ا ي وياى يٹ٫ اډپبن ،ا هبډى آٹب ػىبة ي ان ثب ػ ،از ٵٺبز ي ډػٮز

.ىاوي ډ٦چٺ زډئڅ څمډ ٵبػٮ ها ى

ي ایشبى ىٵش ث يا‌ډٲڃ ي تسو ي ٱبر ثب ػبئ زيال ډػی٬ ىٵشی ډجیب

ٽيثی ياڅمیچمه االیالڇ كؼیز هىي تسو ي كمچ ي بوٮ اڅٮ٪م اهلل آز ثی

Page 44: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 44

ا .ٽى س‌بي هبڅٸ ي هچٸ ڂبد ى ا هى ي اٵيى هى ا٭مبڃ ئبر بنی كاډ ىپی

هیى ؼیڇ ثیا ا (كیاڇ ډیب ) ػیت ډیب ي هىيډ ،د‌زيال هى‌ث ری ث ثی

.ىاى ب آن بڃاش ا هج اوي ٽى اوشوبة ډػٮز

ؿیا .یى وم ډييى ډىش٪ ا ز،ث اوياى ي ىٵش دچمت ثب ٽ هجوي‌ث ٩بڅمبن اډب

اڅچی و ٦ٶئاڅ يين .از آاىځ ي ٥چج‌كٸ ي ػ‌٭ياڅز ا مبن ډىش٪ ا ٽ

بی االڇ ي ىيومب ډىش٪ (.8 ،ٴ) بٵينپاڅ ٽ يڅ و ډشڈ ياڅچی ثإٵاڈ

ٽیى ا٭یالڇ انی ا ډچز ث ،ډمپه يػ هس‌ٶبٳ ثب اي .ثى ډب ډبو ى كمبو هی ا ٽی

زی يال هی ا :ٵډیى ٽبىببو ،ٹڈ بنٵٺ ا٭چڈ .االډ و ي از ػم و كپډز

ا ىی ى اشجياى دبياان ي ػبئ زيال ٽ از ٮ٥ج .از بنو٪بډ زيال ز،و ٵٺ

٭ياڅز ،وج كمز بىآي ډىش٪ ا .ثاىي ا‌وي مبوىي ڈ ډىش٪ ډى ٭چی

ى ډچمبو ي آاىځ ب٭ ډىش٪ .از ىك آاىځ ي .ډبیز ډبوی ىٵشی ډىش٪ی

.از ينث ػبئان زيال ا ،يويان ٹچة ي از، انا يٵبىا ډچز ٹچة

ى هیيا ب‌ث اډي انا ډچز ج ػىج یبڃ هىيډی آٱیب سڅیي ا یپٵبس

ي هسیی‌يییدٵب :يى ډیی دیی‌ثیی ٽییى ڈسیی ا‌ډٮىیی جیی ٽیی ایی ى ځییش

ا وی ي ډٮیيٳ ث اډ هس ى ٽڈ ډیبڅمز ډٮش١یبن .ډىپی ىڇ ثی ىڇ ،ػی ثی

.اویي ډاػ يو ثب ٭ز‌ث ٹير اثبة ي ى ډ اٵيى بن زػمٮ ثبسػی ثی

دچمیت ػ، كپډز ث وجز ي‌بوډ ډاػ٬ ي بٽز بنٵٺ ٵايان اىثب ي ایشبى ىٵشی

ثیى ٵٺب ي ډاػ٬ ا ځٵشه ؿڈ ثا بوٮ اهلل آز ىٵش ي زث تسو ٽی ا اځی

ثىیبن و ثب ٽ يى ډ آن مب ثب يومب زكمب ډٮش١بن ا اځ ي يٽى اوشٺبى اډ يڅ ځیا

ي يثشی ي يثا د .ٵز ډىش٪ اهلل آز ىٵش ي بوٮ اهلل آز ي االډ ػم

.يبيثو ىڇ ي يثڂ ػڂ ث ىويان

از ا٭الڇ ٭چمب ي ٭٪بڇ ډاػ٬ وثز اٽىن سإی ثیب ٽی اڅٮ٪می اهلل آیز ی ثی

Page 45: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

45 اشبى ىٵش دچمت ډلپډز

ث از )(بډجد زث‌اڄ كى ىز مبن ٽ ډىش٪ ائمی لزوی هډیچم ػیبئ

ی اى٭ ي یى ډی ٤ډیچ ها ا ث ػبډٮ ث اډز ا بڅا ي ىيومب و ډىپ ا ي ٽىىي

٩چڈ ي اشجياى مبوب ٽ ډىپار اٹجق ثب ډمببر .ځىى ډ وبڃ وٺمز ي ى وم ډشؼبة

.ىاى د ى وبد‌ػجان هبار از

يیٮ يٵٺ آن بيب ث ٽ ىاىوي وبن ډػٮز ٬ٵ زث ٽ ڈځ ډ ذب ا هيا

زی ث ډا١ی٬ ي مبرسیم .ٽىویي بى ا ډبػيبن ياڅي يف ىبٺ ي ٽىوي ٭مڄ ډ‌ډث

ىيان یالثز ث ،ٵاٷ ډب ها ى ډىش٪ اڅٮ٪م اهلل آز ‌ډٮ٪یڈ ك٢ی ثیى څی

ٮچڈي .از ټوى هيا و ٽ يىا ٹ ىڃ .از . ىٺچجین ډىٺچیت ؤ ٩چما هاڅ

(227 ،ٮا)

يثٽبس كمةاهللي پڈ٭چ ياڅالڇ

ٽي ډله

1431 ػت ىيڇ ،1389 هىاى 24

٢تط احس اؿ٥ االؾال حزت پبؾد

سٮبڅ ثبم

اڅٮبڅ ي٭ ٽي ىٽش آٹب ياڅمچمه االالڇ كؼز ك٢ر

ا ػىبثٮیبڅ زډٵٺ ي الډش آي ي الڇ ٭ ا د میيى ي څ٦یٴ اثیا

یمب ا ډىش٪ اڅٮ٪م اهلل آز ډكڇ ىٵش دچمت ي تسو ي اه ٬ٵؼب ث وجز ثیاى

ډج بځىان ا ٽ ػىبثٮبڅ ډظڄ شو ا ډلجز ا٩ب ها ي ؛ڈومب‌ډ سپ اػمىي

یٶبر ا ٩بڅمبن ىمى ي ډ٪چډبن ب ؿىبوـ .ٵز‌ډ اوش٪ب يثى ثځا اشبى آن

.ثى اكڄ ٭ آن ثب

،یي ‌ډی ډلة االډ ػم و٪بڇ ياٹٮ ىيشبن ي انځا ثىبن ا ٽ ډكڇ‌آن

Page 46: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 46

ٽیبو و٪یبڇ ياٹٮی ىيیشبن .ىایز يی اډ آن ث ي ٵډى‌ډ يٽإس آن االف ى ما

ثبىي آن االف ىيى ي ٽىىي ډ٦ف ا آن ة٭ ٽ شىي ا وی تی ٵ ي ىيٯ ثیب ىپی

څل٪ سب ي ىيومب اٱٶبڃ و ا هى ثب‌ؿ ي ثذبوىي ا وٺب ٱٶچیز هیاة ا ،اوٶؼیب

.ووي ياث

إډش ٽ از و‌څجب يبو ب‌ايثبڂ هم غ،ا ب‌ش ا پ یٶبو

.ى‌ډ اوؼبڇ هى وبڇ‌ث ي ىى كپډز ى

ډلپیڇ ا یز وبب ا٭میبڃ هی ا ما ،هى ب‌وش ي ب وىاو ى ډكڇ آن

االف ػب‌ث ي يويوبډ و٪بڇ ث ١ث ا اي ډٶٺبو اوشٺبىب ٴإس ٽمبڃ ثب يڅ ،ومى ډ

.پشىي ا اشڂ ٶبٳ ىآ ،هى

ى هاه ػڇ ث ا ٶ ٭م ا بى ب‌بڃ ي یبځىان ي ومىویي كی

اڅ٦بٳ ا ڈٽ هيياوي از ياډ .ومىوي ډليڇ يػى ٠ٵ ا ا ىيډٺچ ي ىيشبن

.يثٶډب ډىي‌ث د ا ث ا ٭بڅڈ بنػ‌كٸ ب ي انا ٴ ډچز هى، ٽان‌ث

يثٽبس كمةاهللي پڈ٭چ ياڅالڇ

ډىش٪ اكمي ،ٹڈ

1389 هىاى 27

Page 47: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

اؾتبز قره٣ ع وتبثرب ط ث اتطاو

اػٮن بڅ يبوب هلل بوب

(سٵٺبس ري) ډىش٪ اكمي ن كبع ياڅمچمه االالڇ كؼز ك٢ر

جسڈ ثمب ٭چپڈ الڇ

یبٵشڈ ا٥یال٫ سإیٴ ثبٽمبڃ .هاشبڇ ثٿ هيا ا ا مب سٵٸ ي الډش ى ٽی

اسیبٷ ىة ٹیڈ، يكبویز يی ىاىا ي ا٥ال٭بر اىا ډإډان 1390 ثمه 30 سبن

ډىش٪ اڅٮ٪م اهلل آز اشبى ډكڇ و ډىڃ ي ٽشبثوبو ػىبثٮبڅ، ډپو ډىڃ ٽب

ٽیى آي ػمی٬ مب ډىڃ ا ا «ډػٮز ث ډث٣ اډ ٽچ» ي ٽىوي ډڇ ي ډ ا ثی

.ثىوي ٱبر

لسض ب٣ فم٥ ث٥ت ط غبضت ح تبض٤رچ١

اهلل آز اشبى ىٵش ي ثز ٽ وز ثب ووشه اه اڅجش اڅٮ٪می ؼیڇ ډیى ډىش٪ی

یب ؼم اه ث ډي .ځى ډ ٹا ډإډان ٭مچپیى آىی يیب ډبډیياان ػبئاوی

دیىغ كیياٹڄ ایبن كى ي ىٵش ثز، ،ٹي ٭بڅ ٵٺ كبر ډبن ى .ډبز ډیى ثیب

:از ځٵش ٹا ډڇ ي ډ ي ٱبر ي سوت ي ؼڇ

ا ثٮیي ډیب ٶیز ا ٽمش ٮى 1368 ى 12 ى ثب ووشه .1 آٱیب ډبډیيا آٹیب

.ٽىوي كمچ څ ډٮ٪ڈ ىٵش ي ثز ث و څجب ډإډان ا، هبډى

ډى٦ٺ، سچٶه ي ثٷ ٹ٬٦ ا ثٮي 1371 ثمه 23 سبن ى ثب ىيډه .2 ي یذب ويیب

ډئالن ا كىبن (هي) اهلل يف االالڇ كؼز ٵډبوي ث ا٥ال٭بر يی ىاىیا

يػیبر ي ىٵش آ ي ٽىوي كمچ جبو كى ي ثز ىٵش، ث يكبوز، ا ی٭

Page 48: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 48

.ٽىوي ٱبر

ډیإډان څ ډٮ٪ڈ ٭چ ا هبډى آٹب سىي وىبن ا د .3 څجیب ى 3 ي 2 ى وی

ٹیڈ ډاػی٬ ا٭چڈ سي ٽ ٽى، كمچ اشبى كى ي ىٵش ث ثب ډه ثا 1373

ي پیشىي ا ثیى( وپیى ٢یڈ ا ایشبى ى ي ثى ابن ابار بځى ج )ٽ

.ثىوي ٱبر ث ا كى څاڇ

ػت؛ ىڈ ډىبجز ث ډىش٪ اڅٮ٪م اهلل آز و، ٵٺ سبو وىاو ا د .4

ډػٮیز ي ج وٺي ى (٫)اډاڅمډىه اڅمكيه ډڅ سڅي آٹیب ډیإډان ا هبډىی

ډٮ٪ڈ ثز ي ىٵش ي كى ث يكبو و، څجب څی ٽىویي، كمچی ي یيا كیى

.ي ډڇ ي ډ يكبوز ي ٱٹبوو ىاىځب كپڈ ث اشبى ډي سی٤ ایبن ىٵشی

ا ٱٹبوو كپڈ ثب ي ي سٳ االډ اوٺالة دبياان ذب ډچی، اډىیز ٭یبڅ

ٹي ٭بڅ ډػ٬ هبوڂ ك .یي آٱیب ا ثیب ایشبى یبځىان ي هیبواى ا٭٢یب

.ي ابن كبڃ بډڄ اػشمب٭ ي ب س٢ٺبر ي يوي ىشڂ

ٹڈ يكبوز ي ىاىا ويب 1380 س 25 ى ثباله .5 یمب ډىیڃ ثی كمچی

.ٽىوي ډڇ ي ډ ىاى ػ ا ډىڃ ب اسبٷ ىة يبڄ، ثه ٱبر ا د ٽى

ا د 1388 آ 30 بډڂب ٮى ىځز ت ووشه ى اشبى يٵبر ا د اډب .6

ىيډه هشڈ ډاڈ ثځا ا ډمبوٮز ډٮمیب ػمی ٹیڈ، ا٭٪یڈ ډیؼي ى ایالډ

.ٽىوي كمچ ډشٵ ډػ٬ ډىڃ ث و څجب ډإډان

یذب، ي ا٥ال٭یبر ويب كمبز ثب و څجب ډإډان 1389 هىاى 23 ى .7 ثی

ي ٽىویي ٱیبر ي پیشىي ا یب ىة ٽىویي، كمچ ٵٺي ډػ٬ ثز ي ىٵش آن، ٵیىا

ىٵش ي ٵز ٱبر ث يكبوز ي ىاىځب س٤ ٭، يػبر ي ىٵش اډاڃ ثبٹمبوي

.ي ډڇ ي ډ ٹڈ ا٥ال٭بر اىا س٤ ي ىاىځب كپڈ ث ٹي ٭بڅ ٵٺ

1390 ثمه 30 ډب، ي ثز ٥ڃ ى ثب ډه ثا اٽىن ي .8 ى ٽبسیبن ىٵشی

Page 49: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

49 ا٭شا ث ډ ي ډڇ ٽشبثوبو ي ډىڃ و اشبى

یي ٱیبر ثب ؿىيډه ثا ٵٺي ډػ٬ و ډىڃ ي ٽشبثوبو ډپو، ډىڃ ي ډی

.ى ډ ډڇ

ىٵشی، ثیز، ډڇ ي ډ ثب ؿب ي ٱبر ي سوت ي كمچ ثب ز اسیبٷ ي كیى

س ى ٮي ٵٺي آن ك ډبن ى ثب ټ مب ډپو ډىڃ ٽب اسبٷ .مب ډىڃ ى ٽب

.از ي ډڇ ي ډ ي ٱبر 1390 ثمه ثب ىيډه ثا ي 1380

ذا٣ آظاز٢ ٣٤ حك ؾ٥ ثب٢

ٵٺیي ډػی٬ آن ثیز .دىاي ډ ٹي ٭بڅ ٵٺ ا اىاډ ىڅڄ ث مب ٽ از ثب اه

ب وبډ .از ىيځبن شڈ ي ډ٪چډبن ا كمبز ډإډه ي ها آاى ٽبون ڈ، اٽىن ڈ

ډا٬١ سيايڇ مب، ٥چجبو كٸ ي يىڂاو بی ٵویيان .ایز ډكډشیبن دیي ٵٺی

ډٺیيڇ یٴ ى هیى ڈ ث ټ ابن، ب و ي ىاډبىب ي ب ٭ي ثچپ ؛ٹي ٭بڅ

.ىاوي ٹا اان ډچز ج ١ياشجياى ػىج

وبډ مب ثا پىؼ ي ٵب ى ه٭چ ډي ىٽش اػمچ ب وياوبن اىپ

ي ا ثیىن ویي ډٮىب «ى ډ ٵبى ؿ ا ډٮ٪مشبن ياڅي ٵمڈ ډ اٽىن» ٽ: وىي ډ

.از ػبئ ياڅ كىب وڂ ث ي ٹي ٭بڅ ٵٺ ي

ممبو ي بىٹبو وٺي ٽ «يز ي ٭جر هى، ا اوشٺبى» ډڈ ثب بڅ اوشب ی

یٮي آٹب ډلشڇ، اشبىاى ق ب د هالڃ ى االډ ػم ى ي ډىش٪ی

ځیبڇ از، ډىش٪ اڅٮ٪م اهلل آز اشبى ډكڇ ٭بڅمبو ب دبن ایشجياى وٺیي ى ثځی

٭بڅ ٵٺ اڅى٪، ٭يڈ بڅ اه ى .ثى ىى ٹیي وٺیيب ویجز ا هیى یؼب٭بو ثی

.از ٽى سجه سٶڄ ث االډ ػم ج ٭مچپى

ب٤ ق٠٥ ث ٣ ضا پ٥طا ؾطوة

اوشٺیبى يٹیز كیبٽڈ ث ديسبن ٽ ٽىي ډ ويځ ٭چ بز دىب ى ٽىي ډ ٵپ آب

ا هى ډىشٺياو آاء ،آاىاو ساوي ډ اي دىياش آب ثوي؟! ث اډىز ى ٵوياو ي ٽىي

Page 50: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 50

ثیب اي ٽى ٵپ آب !وى؟ ډڇ ي ډ ىٵشسبن ي هبو ي ٽىي اثا اوشیب ا اوشٺیبى » یبڅ

اٵشاب ي ب ىيٯ ٹن ث٬ ټ» ٽ ډؼب ٵ٢ب ى «هى ػمی «ایالډ ثی ٵٺی

ىاى هاىي اػب آاى ٵٺ آن هبواى ث ىى اشجياى ٭مچ ،ٽى ثآة وٺ ا ٹي ٭بڅ

!ثيى؟ هدب ځچبن ا اكز آة ٽ

االډ ػم !اٹشيا ىي ٭ىان ث مب ډپو ډىڃ اسبٷ ٽىن ډڇ ي ډ ي دچمت

آاىسیه ى ډشیٵ ډىشٺیي ډػ٬ ټ ځ كٸ ٵوي ثب ثياوىي مڂبن سب ډبوي ډ سبن ى

ثب .ى ډ ٵشب ؿڂو !ىوب ٽ اسیبٷ ٽیىن ډیڇ ي ډی ډىیڃ ٽیب ي یمب ډیپو

آپب ،ٵٺ ډ٦چٺ يالز ډهإډ س٤ االډ اوٺالة وز هىيډ ثز ي ٽشبثوبو

اي ویبڇ ي یبى ،ج ػىج ډٮى ج ىځز ا د ډب ي ثز ا ٽمش ى ډ

ٽشبثوبو ډڇ ي ډ ث ډثكبو ،اي ثب ډٺبثچ ثا ػبئ يالز ٽ از وي ي ٹ آوـىبن

.از ي ټډشم د اسبٷ ي

هاوي؟ ؿ ٭ٸ ومب ى س» بز بڃ ٽ

د ب لى اه ي ٵش ىا ثبال ى ار ډى ا

.«ٽىىي ډ د

.ػبى ي سٺ ي ىاو ثز ا ،ءسيث ي ػ ي ػڄ اثبة اوشٺبڇ

اسبٷ ي ثز ي ٽشبثوبو ٽىن ډڇ ي ډ ثب .از وي اان ډچز ٹچة ى ډىش٪ ٽیب

ډیىڇ .ى ډ سٮمٸ ي ځى ډ ايع ثش .ى وم ډلج ډىش٪ ي ي ا ،د

ډلیټ ثیب ا ډػٮیز ي ٵٺبیز ي يالیز ډیي٭بن ىبویز ي ٭ياڅز ي ٵٺبز ي١ف ث

ي ٱیبر ي سوت ػ ،سيث ي اسٺ ي ٭چڈ ٵځبن ٽ از يا١ق ي ىؼىي ډ ډىش٪

هىٽبډڂیبن .وياویي ا ٵب ي ٽة اځی ثیب ،ىایشىي ثیر ي ىایز ي ىاوی

ي ډڇ ي ډ .ٽىوي ډ ثهى ډىٶبو ي ٭بىالو ي ٹبوو ي ډى٦ٺ هى يويان ٵیب

Page 51: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

51 ا٭شا ث ډ ي ډڇ ٽشبثوبو ي ډىڃ و اشبى

.از ػبى ي سٺ ي ىاو ثز ا ءسيث ي ػ ي ػڄ اثبة اوشٺبڇ ٽة، ي

ٵٺي اشبى ي ي ډى ي مبز دشجبن ډچز ټ ٽ ىاي ٹ ىڃ ثی ي ا ډىڅی

.ډبیز ىيان ىىيا ي ػاومى ٭ب ،«كمبو االڇ» ي ى٭یب ډچشی ا ثيٹی

،ىیه ویبڇ ثی ٱي ي زجٮ ي ٹبير ډبو ى ٽ از ډػٮ ديان ي ٵويان ډىیبى

.ثى كى ي ٮ ي ٭چ اوبٳ ي وج كمز

ثبى ډشياڇ ٭سشبن

ٽي ډله

1390 اٶىي ايڃ

Page 52: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری
Page 53: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

:دوم بخش

ب وىاو

Page 54: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری
Page 55: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

1ب ظب١ ٢تما اؾ٠ ٢تط

سبی٭ب یت ى جیب ي چزٵ٢ی ٭ياڅز، اوبٳ، ،ػاومى ز،ك ثځياز ثا

ي٭چ هاڅل ايالى ي٭چ هاڅل ثه‌٭چ ي٭چ هاڅل ٭چ اڅالڇ .ڈا‌ي ػم٬ ىيڈ

.اثب٭جياهلل ب ټ٭چ اڅالڇ ه؛اڅل البة

ثیبى، اي ث هيا الڇ ٽ هك‌اډبڇ بالډبن ي ي ث ٭الي ،اډبڃ ڇډل استاد بىی ‌ثی

ډچشی ػیب ‌ث سب ڈا‌آډي ځى ډىش٪ ٭چ كه ا ٽی ثیا ٭یاىا دیي ا‌ډٮىی

‌ټی یبڃ ڈ،ی ىا جب ډپشت ؿ .ڈٽى ٭اىا از، ډليڇ یڈ ثیب ثیب یي ٽی

ډیب ډچمبو ب كؼز ٽ ڈٽى ډ ىي ڈ،ثب يثب ؿڂو ٽ ڈٽى ډ ىي ڂمي ؿی

اویبن ٽشیبة ٹآن ڈ؟ٽى ؿ يثب ډب ي ٽىوي ؿ ي اوي ثى ٽبو ي )(بډجی د ي یب

.بز‌ى ها م بىآي ډب ،ډلڇ ي شىي زاوبو ب ا ،ي ائم

ي ىكی و٢ز ب‌ى ث ډي ايڃ ثو ىاى، ثو ىي ډه وه ىيڇ ثوی

ا یبي ؿب ث اثشيا ،ايڃ ثو ى .ىاى ډىش٪ االشبى وىب ثځياز ث اهشب

ثا وج ډالٻ آوڂب ي، اب ىك ٽالڇ ٵ٢یب ى ٵبیي ډبډیيا ډٮبی

‌ویغ میبڇ ه٦ج ا اڅبڇ ثب ډبو سٺا ا ،ىيڇ ثو ى .از ي قس ى اڅجالٱی

.از ي هسج ى دىغ ١مه

٥٣حؿ ت ٢ب‌زضؼ ثط ٢طض .ا ثرف

‌ټی بڃ ڈىا ٶي٩ ڇډل ډاڈ ى ،بډجد زث‌اڄ ىيشياان ٭ىان‌ث ى ثیب ڂی

ى ؿیبڇ ،1431 ډلیڇ 8 ډىش٪،اڅٮ٪م اهلل آز يٵبر ٶشڈ ي كى سب٭ب ت وىاو سل. 1 .ثبشن ،2009 ىبډج 25 ،1388

Page 56: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 56

بڃ .ى وم ٽى يٹز‌ؾ ٽالڇ ها .ڈډيٽى ڈ ثب ا ىك بڇٹ اياٳ ا‌آن ٽی

ه‌ثی ‌٭بٹجیز ي بڅڈ اػشمب٭ ي ٵى ويځ ډيا ڈىث ډ ،ڈهاو ډ ىيثب همی ،اوی

ػمچ ها ڈآډ ډ .٩چڈ ٭چ ٭ياڅز پبد ي ثب٥ڄ ٭چ كٸ وجى :از ىكی ػبيىاوی

ډی ػم٬ ڈ، ډ ػم٬ ډؼبڅ ها ى اځ .شڈ مب ا ډه «اة ٵ څپڈ» ا ڈی

ایز، اڅياءي هك ډب انډ ي ا ي اڅڂ ڈ،ش ٮ ي ډچمبن اځ ٽ ڈثياو ٽ

ویب بی ي هيا ثز جمبنو آهر ى ڈثياو ڈها ډ اځ .از ډس٢ ٭چ ډبن اډبڇ

بڇی ٹ ؿ ثا هكاډبڇ .ڈ ډ يىؼ ٭چ ي هك وبڇ‌ث ا ىؼ ثب ډب از، ػىڈ

ٽالډی ؿ د ها ث ځ دبن ثا ڈ؟ثپى يثب ډ ؿ ډب ي آډهز ؿ ډب ث ي ٽى

.ٽىڈ ډ اشىبى )٫(اڅياءي وه ؿب ث ډؼبڃ ها ى ه؟كاډبڇ هى ٽالڇ ا ثش

تا انالح .ا قبس

ي هبویيان ثا ا ا‌و٢ز اياٳ يؿپ ياڅياء مایبو ثیا ثچپی می

ا‌وسب زي ى ٥چجبن‌كٸ ي يانډك ي ډچمبوبن ثی بنی ث ی كىٶ‌ثهډلمیي ثیاى

:ٽىي ډ

څ٦چت هػز اومب ي ٩بڅمب ال ي ډٶيا ال ي الث٦ا ي ؤا ؤهع څڈ ؤو ي

٭یه ؤو ي ثبڅمٮيٳ آډ ؤن يؤ ،ػي ؤډة ٵ الفاال ؤی ي اڅمىپی 1.مباڅالڇ٭چ ٥بڅت‌ؤث ثه‌٭چ ؤث ي ػي ةث

سىیب اڇ، وپى هيع ٩چڈ ي ٵبى ي ٭ ٵاه ي ډى‌ثٿ ثا ډه ي ډٮيٳ ث اډ هاڈ ډ اڇ. ي هبع (بډجد) ڇػي اډز ى االف ثا )٫(٥بڅیت ‌اثی ‌ثیه ‌٭چ ديڇ ي )(ڇػي ث ي ٽىڈ ډىپ ا و ٵشیب .ٽىڈ

.4/89 ،آة اثه ډىبٹت. 1

Page 57: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

57 ډب ډبو سٺا ا ډىش٪

ي٩ ثى، االډ اډز ا ډٶبي ب‌دبٻ ٽب ثى، ٥چت‌االف هكاډبڇ ا ٶی ٽی

یي٫ ي ثثىیيى مز ٽم اي ي ډىلٳ ا‌اچ ډ ا ػبډٮ اځ .ىاى ډچمبو

ؿ ي ثى ډٶبي ا االډ ػبډٮ ب‌دبٻ و٢ز ،ىك و٢ز .ٽىي ډٶبي االف ث

اډ و٢ز ىك بڇٹ ٭جبى؟ ډي٫ كٺٷ ث سؼبي ي اشجياى ي ٩چڈ ا ثبالس ٵبى ثی

ډىپ ؿ ي ىاىځ ا ثبالس ډٮيٵ ؿ ي از، ډىپ ا و ي ډٮيٳ ٩چیڈ ا ثځشی

ياى؟ث ي ػ ي

ظ ٢ظبساض .ز قبس

كب١ ډپ ب‌ى٭ر ا ثٮي ٽ بوٽٵ مبن ٵډى، بنٽٵ وبډ ث دبن ى اډبڇ ثی

ىز ي ٽىوي دز اي ث ي ويوي ٭يبن يٵب یبن ا .ىاىویي كیٸ ي هی ى ىیمه ثی

:ٵډى

اڅٮبډیڄ ډیبڇ اال څی » .يی ويثذ ٥بڅیت ‌اث‌ثه‌ڄ٭ٺ‌ثه‌ډچڈ ډه ىيومب ث 1.شيال ي يال ي اڅلٸ ثٲ لپڈ ٽبڅ ثبڅٺ٤ اڅٮبډڄ ي ثبڅپشبة

ٵډیبويا مبوىیي ٽىیي ډی ٭میڄ ٭ياڅز ي هيا ٽشبة ث ٽ اډبډ ٽی .زو ى وم زيا ي ٽىي وم زيا ي ٽىي ډ كپڈ كٸٱ‌ث

ي ٹیآن ث ٭مڄ ډالٻ ىي ثب كٸ كبٽڈ ٽىي، ډ ډٺب ڈ ثب ا كبٽڈ ىي )٫(ياڅيا

زیيا ا ٽی و ى ډ زيا هى و ٽىي، ډ كپڈ وبكٸ ث ٽ ثب٥ڄ اډبڇ ي ٭ياڅز،

كبٽم .اوي ډ كپڈ ٭ياڅز ي ٹآن ډيا ث كٸ اډبڇ ىك ډى٪ ا .ٽىي ډ ١یاث٤ ٽی

ډ٪ ٹآن .وياى ډبډيا زالك ٽىي، وٺ٠ ا ٹ٤ ي ٭ياڅز ډٮٺڃ هډا ي ٹآو

ىكی يځبی ى ا ډیين ډبډيا .اوبو ٭ٺڄ ؼالډ ،ٹ٤ ي از يك ډبډیيا

.ٽىي ٵشب ٭بىالو ،بنآىډ كٺٷ ثب ڈ ىاى دب ا اڅ ٴسپبڅ ػبوت ڈ ٽ از

.5/35 ،اڅٶشف. 1

Page 58: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 58

ثست ٢ب٥اح ؾت اؾتحب .ؾ قبس

:يو ډ ث ډىڇ ث وبډ ى )٫(هكاډبڇ

یىة ي اهلل ٽشیبة بڅی ؤى٭ٽڈ ؤوب ي اڅپشبة، ثا پڈبڅ څ ثٮظز ٹي ي ٹڅ سمٮا بن ي ز،ؤك ٹي اڅجي٭ة بن ي شزؤډ ٹي اڅىة ٵةن ،()وج 1.اڅبى ڄج بڅ ؤيٽڈ ،ؤډ ٮاس٦

ا یمب ډیه .ٵشبىڇ مب ‌ث وبډ ها ثب ا پڈد ي هیيا ٽشیبة ثی ثي٭ز ي از ډى ىز ٽ يثب آځب ٽىڈ؛ ډ ى٭ر )(بډجد ىز

ا مب ي،ٽى ا٥ب٭ز ا ٵډبوڈ ي يثى ا وىبوڈ اځ از؛ ي وي ثی .ٽىڈ ډ زيا كٸ ا

ىكی ى٭یر .ٽىي ډ اب و٢ش اثٮبى ا ڂى ثٮي ىي ث هكاډبڇ ،وبډ ها ى

ٽىیي ډ ه٦ ا٭الڇ (٫)هاڅل اثب٭جياهلل .از )(ڃ ىز ي هيا ٽشبة ث ثبځز

.اویي ٽیى وي ،االڇ ٽر ى ا اډ ػبچ ثي٭ز ػب‌ث ي اوي ٽش ا وج ىز

ي ٹآوی ٹا٭یي ،ډبډيا زاالډ به هډیا ي زی ك ي ٭یياڅز .ایز وجی

هی ا ایڃ ا ډیبيار ي ډایبر ي ٶٺز ي اكبن ي ظبا ي اوبٳ ي ٹ٤ ي كمز

ي ٹآوی هډا ها ىبهز .از ډبډيا ي ىبی ‌هی ى ایز، ٭چیڈ بډىیي و وجی

ا بویز ى ثیب٥ه ا٭ياڇ ي وىبي ىز ٹبډز ى ا ثي٭ز ډجبىا سب ،ىب‌ىز میز ٹ ثی

.ىوذ ٮز دش ز٭ب

آن وي، ډ يٽبو ػبع٭ا ث ب بٹڃ ي ب انډ ى، ډ اشلبڅ ىؿب ىز ځب

:از آډي ډب ډٮشج بريا ى ٽ يز‌هاا .يا‌هك بڇٹ ي از هك ث بو ډبن

ډیبو 2.یءء يبال چمة االالڇ ٵ طچڈ اڅٶٺ اڅماډه ډبر با ٽی

.3/280 ،٥ج سبن. 1 .38 ،1 ع ،ٽبٵ. 2

Page 59: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

59 ډب ډبو سٺا ا ډىش٪

یى ډی ؼبىا پبٳ ي هى االڇ ى ،يى ډ بىو ا ٵٺ ډهډا ټ ٽی .زو آن هػبو ؿ‌ؾ

ی٭ اكپبڇ ٭بڅڈ ؿ از، ٵٺ ٺىٹ ىب‌هى از، االك ٵٺ ا ا٭ڈ ٵٺ

.ثبيب ي ا٭شٺبىار ډشو ؿ ثبي،

یي ډیب ډشػ هبس ؿ ٽ ڈٽى ډ ىٻ ثبو ٭بڅڈ ىځز ا ثٮي ،ياٹ٬ ى

عډیي ي ویي ثڂ ا یب ثیي٭ز ػچ ساوىي ډ ٽ شىي هثس ٭بڅمبن ها ٽ ؿا .از

زیيا ث ي ١م‌يه ٭بڅم ٽ ا ډى٦ٺ ى .ثبىي ػاډ٬ ى هاش ب‌ىز

ي اډپبن هاٵبر ثبي، ىاش ىز‌ث ا ډىڇ ډٮیبٳ ٭میٸ ثیب ډیىڇ ي ایز ويایش

ػب ث٭پ ي ،اوي ي آىب بن هى ،اویي ثیى ثی ‌ثی ٭بڅمیبو هؿىی يػیى ا ٽی

رثی انی ډ ا ډى٦ٺ ى ڈساو ډ .از يىياو يهاٵبر ب ثي٭ز بىځ ث

.ڈٽى ىوجبڃ ه٦ آن ى ىى ٭بڅمبن يػى ثب ا ىيااوى

اكساءؾ٥س ت٤ضا ث بجط٥پ ظثب اظ ٢ضجط فؿبز الن قف .چبض قبس

:٢ث ثىبڇ ا ډى٦ٺ ى از ا ه٦ج (٫)هكاډبڇ ب ه٦ج هس‌ډڈ ا پ

څلیڇ ډیشلال ػبئا چ٦بوب ؤ ډه» :ٹبڃ )(اهلل‌ڃ بن اڅىب، بؤ

اڅٮييان، ي طڈالثب اهلل ٭جبى ٵ ٮمڄ ،اهلل‌ڃ څىة ډوبڅٶب اهلل، څٮي وبٽظب اهلل، ان اهلل ٭چ كٺب ٽبن ٹڃ، ال ي ثٶٮڄ ٭چ ٲ ٵچڈ يهچی بن ي ؤال .«ډيهچی

ي اڅٶیبى، ؤ٩یيا ي اڅیكمه، ٥ب٭یة سٽا ي ٦بناڅ ٥ب٭ة څډا ٹي االء يؤویب كالڅی، كډیا ي اهلل كیاڇ ؤكچا ي ء،ثبڅٶ اشإطيا ي اڅلييى، ٭٦چا

وٶی اڅاء، ٵب٥مة اثه ي ٭چ اثه هك ٵإوب ...األډ ثا ٱ ډه ؤكٸ 1.ؤة ٵ ٵچپڈ پڈ،ؤچ ډ٬ ؤچ ي ؤوٶپڈ ډ٬

.3/306 ،اڅ٦ج سبن اثډوىٴ، ډٺشڄ. 1

Page 60: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 60

ىیي ثج ا شمپب ٵډبويا ٽ :ٵډى )(هيا ڃ ډىڇ، ا یڃ یىز ثیب ٽىیي، ډ وٺ٠ ا هيا ٭ي ٽىي، ډ كالڃ ا هيا كاڇ ٽ ٵشب (كٺٷ ث) سؼبي ي ځىب ث هيا ثىيځبن بنډ ى ٽىي، ډ ډوبڅٶز هيا ثیا ) ويیي ویبن ی سٲ ٹیڃ بی ي ٵٮڄ ثب (اي ډٺبثڄ ى) اځ د ٽىي، ډ

از كٸ هيا ث (وپىي ا٭شا ب وپىي اٹياڇ سٲ ا اي ٽی ػیب ثی (.از ػىڈ اي ڂبػب ي) ثىبوي

ا٥ب٭یز ي اویي یي ډیالڇ ٦بنی ا٥ب٭یز ثب (ياود ي ٶهچ) ىبنا ڄی سٮ٦ ا اڅی كیييى ٽىىیي، ډ ٵبى آپبا ،اوي ياوبى ا كمه هيايوي ا هیيا كیاڇ ،اوي ىاى اهشب هى ث ا (٭مډ اډاڃ ي) ءٵ ،اوي ٽى ډیه ي اویي؛ ٽى كاڇ ا كالڅ ي ،اوي ٽى كالڃ هی ا ى ڂیان ى ثی اډی

هكی ډه ...اياسڇ (ډبډيا) ي ٭چی دی ثیب ػیبوڈ یا، ٵب٥می .ڈمب ا ډه د مبز، هبواى ثب اڇ هبواى ي مبز

ا ویی ثییبن ا ٽیی ()اهلل‌ییڃ ٵډییب ى ڈ،ډییيٽى ثییبڈ ا ییب ډییالٻ هییا

:ایز ي قس ډبډيا اولاٳ ثا ډالٻ ث از ي زيا ٭چ ثه هك

زیى ثیب ډوبڅٶز .ؿبڇ ؛اڅ ٭ي وٺ٠ .ڇ كاڇ؛ ٽىن‌كالڃ .ىيڇ ػ؛ .ايڃ ؛وجی

.هيا ثىيځبن كٺٷ ث سؼبي .ڈ ٽىن؛ ٵشب ځىب ثب هيا ثىيځبن ثب .دىؼڈ

ی سٲ ث (وب ه،ډچم ي ډىبناډ و) ا ډىڇ بډجد ،امىي بث ىشاڅٮمڄ ها ى

ډمبیبر ي یپر یاكشب ي هاویي ډی ٵا ٭میڄ ي ثیبن ثب ډوبڅٶز ي هؿىی ىثاثی

.ىي ډ ي٭ي اهي ٭ٺثز ث ا ډبډيا

انش‌كٸ اولاٳ ٶز ث (٫)اڅياءي ،اډ چ٦ىز ث وج ب‌ډالٻ ٸس٦ج ى

هيايویي ا٥ب٭یز ياویبىن .ىيڇ ٦بن؛ی ا ىائمی يی د .ايڃ :ٽىیي ډ اب هى ىيان

٭میډ اډاڃ اهشب .دىؼڈ كييى؛ ڄسٮ٦ .ؿبڇ ٵبى؛ ا٩ب .ڇ كمبن؛ هیى؛ ثی

Page 61: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

61 ډب ډبو سٺا ا ډىش٪

ا هیى آوڂیب اډیبڇ .اڅی كیالڃ ٽیىن ‌كیاڇ ،ٶیشڈ ي اڅی كاڇ ٽىن‌كالڃ .ڈ ثی

ى هیى ياند ث اوشب ى ي ٽىي ډ ډٮٵ ثس ډبډيا ي اډبډز ى ډٮبي يثه می

ډشمٽ وج ډالٻ ث ا ثلظڈ سشم ډه .ٽىىي إس بنا ث ٽ ٽىي ډ س ا٭ب

.ٽىڈ ډ قس ا هډا ها ،ډٮب ىيان ث وڂب‌ڈو ثب ي ٽىڈ ډ

اؾت تط‌ ٢ساض٤ز اظ ٢زازط ،٢ظبساض زض .ا ىت١

ياڅ .ىاى ډم بث ڂبػب االډ ڈسٮبڅ ى يا ها .ٽىڈ ډ ي٫ ػبئ چ٦بن ا

و٪یبڇ زډي٭ ٭يڇ ثب ډالڇ ه٭ىبي ها .زو ا بى ا٦الكبر ػبئ زيال ي ػبئ

اویي ‌دىياش نسب ٥ڃ ى ډچمبوبن ا ثه .از ثبایشىبى ٽی ،ویبء ی 59 ی آ ثی

:از ٭ ياػت ٦ا ى االډ ج ا ا٥ب٭ز

ډىپڈ ډاأل ايڅ ي اڅڃ ٮا٥ؤ ي اهلل ٮا٥ؤ آډىا هاڅ بؤ ب

.يٽى ا٥ب٭ز «ډاأل ايڅ» ا ي ڃ ا ي يٽى ا٥ب٭ز هيا ا ډىبناډ ا

ٽیبو بی ىى جان ٮى ډاأل‌ايڅ ٽ اوي‌ٽى سػم ٽی هیيا یڃ ا دی ثی

یب آن ا ا٥ب٭یز ي اوي‌وش االډ ػاډ٬ ج ي چ٦ىز ي ٭بډز ي هالٵز ٽ

ها ث ثباشىبى ب ٹن ،ىز‌اڄ ډچمبوبن .از ي ٵ ڃ ي هيا ا ا٥ب٭ز كي ى

،ډى٫ ضاكبى سٮياى ي ٶ آ هیال٥ ي هچٶیب ی ٭چ ا بډی ٹ ی ػاډی٬ ػی

كیي ى ا یچ٦بن ي ٶهچ ي كبٽڈ ٭چ ي اوي‌مى كاڇ االډ ی ٭چ ی

اوي. ٽى ٹچمياى ڃ ي هيا

ى ډىل ٮ، بنٵٺ ي ډشپچمبن ي ډٶان اػمب٫ ث ډ،األ‌ايڅ بن،ٮ بنډ ى ائمی

يی ىا باهش ى ٽ سٶب ا پ ث از ٽبٵ .از ي ىاوش )٫(٭‌اطى ډاػٮی

يی ٽى ډیبي ي اناڅم ډبوىي ډٮب ب سٶ سب ځٵش بناڅج‌ډؼم٬ ي بنسج سٶ ا يٽى

یي ائم ا ٱ ٽ آ ها ى ډاأل‌ايڅ ا ډاى ٽ از ٵشوذ ا ٮ ٭بڅڈ ؾ ٽ

اػمب٭ اٵپب ى ب يو٪٥چجسؼي ثه ،اه ى ى كياٹڄ ډٮب ىيان ى .ثبي

Page 62: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 62

األ‌ايڅی سٶ ى سٮ ،ػمچ آن ا از، ىاى م س٬ ث ډىشت اسٶبٹ ي ي ایز ډی

اویي ‌ٽى اشىبى ىډ‌هىا ظكي ث اوي. اٵيى آ ها ٸډبى مڃ ث ڈ ا ٵٺ‌زيال

:)٫(بىٷاډبڇ ا وٺڄ ث كى٪چ‌٭مثه ډٺجڅ وبڇ‌ث

ي ظىبكیي ي ٹیي ډمه ڈپډى بنٽ ډه [بڅ] ى٪ان ي كالڅىیب ٵی و٪ی ٵیةا مب،ٽكب ڈپ٭چ ػٮچش ٹي ٵةو مبپك ث ١اٵچ بډىبپؤك ٭ٳ ي كاډىب

ىیب ٭چ اڅیاى ي ى ىب٭چ ي اهلل ڈپثل اشوٴ ٵبومب ډى ٺجچ ٵچڈ مىبپثل ڈپك 1.ثبهلل ٻاڅ كي ٭چ ي اهلل ٭چ اڅاى

ډیب ضاكبى ٽ ٽىىي ډ ډاػٮ ٽ ث (ائم بةٱ ى ډشاٵٮبن) :سػم

‌یبكت ډب كاڇ ي كالڃ ى ي ٽىي ډ زيا ا ا ډیب اكپیبڇ ي ایز و٪ی ا اي ډیه ثبیىي، ا١ اي زكپم ث يثب د ىبي، ډ كیبٽڈ یمب ثی

وي، ٵشد اي ا ي ٽى كپڈ ډب كپڈ ث اځ د ،اڇ ٽى هیى كپیڈ ثی ٽىىیي ى ي از ٽى ى ډب ث ي از، ي اشوٶبٳ ٽىىیي ى ډیب ثی ثی .از هيايوي ث ٻ ىكي ها ي از، هيايوي

.ایز ضكیي ها ډ٫١ ٵٺ مبن ،وبء آ ډىو٪ ډاأل‌ايڅ ٽ اوي‌دىياش

هث ٵاياو ډىبٹبر ،ٵٺ ب زيال ث مڅ ي ضكي ها ىالڅز ى ىپا ا ٵبٯ

.از ٵٺ زيال ډئچ ډشىي هس‌ډڈ ضكي ها .ٵٺبز

ٮی ػبډٮ ج ب چ٦ىز ٽ ث ٽ يٹش ٽىىي ډ ٽ ظكي هؿى ثاب

ثیب ډوبڅٶیز ډٮىیب ‌ث اي ا اوشٺبى ي ډوبڅٶز ي از ياػت ٭ب اي ا ا٥ب٭ز ى، سپ

س٬ ى ٽ از ثي٭ش ها ي از هيايوي ي بډجد ،يك االڇ، ي ایز یي ځایش

ي اهلل ډیه ثائیة .یشىي ډجی سٶ هؿى ا ائم ي ڃ ي هيا ىبٺ هی ا ا یڅ

.وبيا سٶ

.ىڈ ياز اڅليض، اهشالٳ ثبة اڅٮچڈ، ٵ٢ڄ ٽشبة ٽبٵ،. 1

Page 63: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

63 ډب ډبو سٺا ا ډىش٪

(ی ٭چ‌اهلل‌یچار ) ډیب بډجی د ا ىپا څا .از ٭ياڅز ،ٮ سٶپ ى ډبډيا ډالٻ

ي،ی دب ډی ىى‌ث ثب ډبډيا .اڅ٪چڈ ډ٬ جٺال ي اڅپٶ ډ٬ جٺ اڅمچټ» ٽ از ي وٺڄ

ى ایڄ ټ .از امىي بث ضكي ها «.ډبوي وم يادب ٩چڈ ثب اډب بی ٵچیٶ

چلياوی، ډ ٽبٵاوی، ی ثیب ایالډ ١یاث٤ ثهالٳ ا ػبډٮ از ډمپه .از االڇ

ي ٹ٤ ث ىن دب‌دز ثب ٩چڈ، ثب ا ػبډٮ ي ٹا اځ اډب ى، اىا ىى‌ث ي االډٱ

هؿىی .یى وم ثىي ىڀ ي ىڀ ،ػبډٮ ها ى ى، اىا ٭ياڅز یڈ ا ا ػبډٮی

.ى ډ ډشال

یؼبى از، الڇ ايڃ ىػ ى ػاډ٬ اىا ثا ٽ ؿ آن ،ډب بډجد ډى٪ ا ٮى

وثیز آن ا ثٮیي ایز؛ ىاىځ ي ٭ياڅز ز،و ڈ مبنا ي هى ز،و ينٽ آة ثی

اىا ثیا ڂى‌٭جبر‌ث .ي ډ االډ ١اث٤ ز٭ب ي مبنا ي وڂیب ا كشی ػبډٮی

كپډیز بی آ وی؟ ب ٽىي ډ ٵشب ٭بىالو كپډز بآ يد يثب ايڃ ىػ ى ىى ډى٪

ٽىیي ‌ډ ٵشب ډىبوډا كپډز بآ ڈد ډ آوڂب و؟ ب ٽىي ډ ٵشب ٽبىببو ي اوډيث

.از ٽبىب ي ىاىځ ا ااڃ ا ثٮي االډ ١اث٤ ز٭ب ي مبنا ا اڃا و؟ ب

ؿت٥ زبظ ٣ ت٤ضيب ثس ٢ظبساض .ز ىت١

،یوه هی ا ایز، ٭بډی ز١ب آن ي ڈىا ب كپډز ىؼ ثا ڈ ڂى ىؼ

ى (٫)٭چی اډیبڇ یوه هی ا یز؛ و اډظیبڅڈ ي ػٶین ي ډىشیپ ي الٻ ػبن وه

:اش ډبڅټ وبډ٭ي ى از، اڅجالٱ‌وغ

يؤػمٮیب اڅٮيڃ، ٵ يؤ٭مب اڅلٸ، ٵ ؤي٦ب ټبڅ اڅإډ ؤكت هپيڅ ‌ډلجیة يی ثب‌ډی .ةاڅ٭ څ١ هسی ویى اډی كیٸ، ى يی٤ كیي سی .ثبي ٭مډ ز١ب ى هس‌ػبډ٬ ي ٭يڃ ى هس‌بډڄ

ٮىی .از ٭مډ ز١ب ي ٭ياڅز ي كٸ ،٭چ ډ٦چة بز ىؼ ا سی

٭ياڅز ث يثب آوپث ٭الي ،ثب ٭چ بز ىيومب از ٹا اځ ،ډبڅټ ،ٽىی ٵشیب

Page 64: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 64

يی ثب ىپاث ٭الي ي ٽى ٵشب كٸ ث يثب ىپاث ٭الي ،ثبی جىیي دب یىز ي ٽشیبة ثی

.ٽى ڄسل يثب ډ ڈ ا ٭مډ اٵپب ز١ب

ٵٺ ٹب٭ي ټ ىى ڈسٮبڅ ا «كچ ٵي‌اثه» وبڇ‌ث وڈ ٹن ٵٺب ا پ اب،‌هثا

اډیبر » ٮى .١بڈ ثٲ ػمب٭ة ٭چ اڅشإډ ؼال» :ډ٢من ها ثب اوي‌ٽى اشواع ثی

ثٮي ي ٽى ي٫ ػمب٭ز ومب ا «.زو ډؼب ب آن ز١ب ثيين ځي كپډیز ثی

ا هډیإډډ اډب ى،ثڂ ٭ي‌ث ا ػمب٭ز اډبډز ٵى ي ٹا ډؼي ټ ى اځ .ي ډ

ډیؼي آن ى آٹب ها يځ ډ ىاوي، ٽاز اي هی ا ا ډیىڇ ؿین ؟ؿیا ،وواویي ومیب

يوي،دیىي ومی ا اي ډىڇ وجى، ډىڇ ز١ب ډى كبٽم اځ .شىي ډشىٶ ػمب٭ز اډبڇ

الڇ ٤یا ا پی ٵبٹیي اي ر‌هىا وياى، ا ډىڇ ؤ ز،و ډىڇ ز١ب ډى

.از ىى څلب‌٧ث ډبىا

اي ٿ ى اډي ٽ ثځا ٵٺ ا ٹجیڄ ډیب دیىغ ) 88 ی س ایشٶشبء ى ڈی ا‌ویش

:ٽى قس (يٵبر

٭ياڅز، ٤ا ا ټ ٵشه‌هاث ي سیيث ،اډبوشیيا ا ثهیىا ي زی سڅ اڄ زډي٭ ي زل ى ٭ٺال ي ٭ب ٽ ،ډىڇ زظٽا ؤ

كبػز ثيين ي هى‌هىث ،از ڄىه ػبډٮ ٭بډ اډ سي ٭یڃ، ثی سي ي زيال ٹ ٺ٣ ډػت بڇپی اك وٶی ٭یيڇ ي اػشمیب٭ اډی .ځىى ډ ډشي ي ډشڅ آن ا بى

ثبیي ي بٹ٤ اځ زاٽظ ؤ ا ثهىا ي سيث ،اډبوشيا ٭ياڅز، ٣ ؿب

.از ډٮيڃ هى‌هىث وياى، ٽىن‌٭ڃ ث بو

دیب ی ا ٭یياڅز ثى، ٩بڅمبو ا‌ ي ډى ي، ،ډبډيا هك ى كبٽم اځ

ډيث ي یي ‌ٽبىبی مبسسیم سؼبيٽى، ډىڇ كٺٷ ث ي وبى وجیى، اوی څلیب٧ ‌ثی

ډیب س، ث ډٿ ڈ،ډشىٶ س ا ډب ىيځ ډ ډىڇ اٽظ ،٭مډ ز١ب ومی ا سی ڈ،هیا

Page 65: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

65 ډب ډبو سٺا ا ډىش٪

اي ي ٽىىي و٪بر اي ث يثب ٽ ڈ ب آن ثپىي؟ ٭ڃ يثب ا اي ٽ بآ ر‌هىا هة

٭میڄ هى ٹبوو ٶي٩ ث ر ث ٽ شىي اي ثڂ‌يكٺٷ ډىة ،ٽىىي ٭ڃ ا

ٽى؟ يثب ؿ ر‌هىا ٽىىي، وم

ى ٵسی ي از ډٮيڃ هى‌هىث :از ها ٹي ٭بڅ ٵٺ ها دبن اډی ٽی

كیاڇ ی٭ب (٭مډ ز١ب ي سيث ،اډبوشيا ٭ياڅز،) ٭ٺي ١مه ٤ا اٺب٣ ا ثٮي

بی ځ ثیبن ها بڅيا از، ىوي ا اپبڃ ى، وم ياد ىا ځ اځ كبڃ .از

ي ڈیش ډیب هی ا اٽىن .ثبى اي ث هيا كمز ٵز. ي ځٶز يثڂ يثب ٽ ا آوـ ،االڇ

ٵشىي ٽ ب آن :ٮش بى‌وي ځٶش ث .اي اصډ ها یب آن ي ٽىویي ىكی ٽیب ٽی

اوي. ي يځو ،ٽىىي ىج ٽب يثب اوي، ډبوي

اس بء بن٤إ .ؾ ىت١

«هیيا كیاڇ ٽیىن ‌كیالڃ » ا ػبئ چ٦بن اډبار ا پ ()اهلل‌ڃ ا ياڅياء

،هيا ډاٽي ب‌كاڇ ا پ .ٽى ډٮٵ ٭ي ى .«ډبءاڅیي ي بٻی ب» .ایز هیو وبډی

.ویبكٸ هین ویشه ا يی ثذ ؛ډبډياان م ث از ٭چ بىٵ ها .از اش‌ډبڅټ

د انی ا كپډیز .څاویي ډ ا كپډز اٽبن سمبڇ وبكٸ هن ا ٹ٦ ایز ٵشی ٽی

ویيان ى ا وٶ اٹڄكي ي سان ب‌بثبنه ى ا ځىب‌ث ډٮش وٶ ىي ي اٹڄكي

ٶشیبى ا ثی ا ډه .از ٽش ٻٽ ٹبووٱ ثىیب ) وٶی ثی یوه (ډىشٺیيان آډیب

از؟ ىاى س اػب ٽ‌ؿ .ڈځ وم

یز ث ایڄ ډ٦بثٸ) ٽىي ډ آډ‌ډبڅمز بثبوه س٪بار ٽ يٹش ٽ ؾ ى

ثب .زو ټچ ث ډؼب ڂى كپډش ډإډ ب ي دچ (اب ٹبون ٶز ي یذ

یز، و ىٵیب٫ ‌ث يوي ثا ځچڅ ٽىي، وم كمچ ډىڇ ث ي ٽىي ډ ىٵب٫ هى ا ثبسڇ ي

آي اټ ځب شبوب ،قډچٱ يوي ىډٺبثڄ از، هبػ قډچ ىمه ډٺبثڄ ى ځچڅ

هیى ثی ایز؟ یبىٽى ا سان ب بثبنه ى ټچ اػب ٽ‌ؿ .ٽىىي ډ ټچ

Page 66: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 66

.ایز ثب٥ڄ شيال از، ٹبسڄ اي :وىي ډ بىٵ ډىڇ ٽ زو ،ډیئچ ٽیؿپ ډیئچ

ا ثز بډزٹ ٵىا ځىب‌ث هن ٹ٦ ټ .زو ثی ٭بډیڄ ي آډی ډمىی٫ هیو

یا ا ٩یبڅڈ ،ځىیب ‌ثی هین بی ىو هم ى يى يها .ياػت اي ث ا ػىڈ ي ٽىي ډ

.ٽىي ډ

هی ا .برك كٸ ز؟ؿ هيا كاڇ .«اهلل څلڇ ډشلال» ایز كاډی هثځشی ٽی

ومی یوه یب ویيان ى سؼبي ا ډه .از ي اوؼبڇ ډب ٽ ه٩بڅم س٤ ا ڈ،ځی

ثیى هچوبڅ مبن ها اوي. ي ٽش ٹبووٱ ويان ى ٽ وٶ آن وش‌وبكٸ‌ث هن

ثبا .ایز ايا ٽىي ډٿ آي آن، هب٥‌ث ٭چ اځ يٵډب ډ ٥بڅت‌اث‌ثه‌٭چ ٽ ىپی

٭چی ثىویي، ىآيى‌ثی ډیچمبن ٱ ن ټی دیب ا شبوب ثى، وي ٽش ٽ

ډشمبن االډ ػم ويان ى كبال ىاوي، ډ هى ايا ا ډٿ سٺب١ب یپىؼ

.ثى ډىڇ ػبن هيا كاڇ .از وي ډؼبار آن هب٥‌ث سبٽىن ٽ‌ؾ ي اوي‌ي ٽش

ابت زض بت٥ذ س، مى .چبض ىت١

ثیب اڅی ٭ي .څٮياهلل وبٽظب :از اڅ ب‌مبند وٺ٠ ،ػبئ ډبډيا ټ ڂى ځي

هيايویي ثىیيځ .1«ثچی ٹیبڅا ڈپثیث ؤڅیز » :از هيايوي ثىيځ ،اڅز ي ى آىڇ‌ثى

اڅی هٵاډ هس‌ډڈ ا .ايز هٵاډ ا ا٥ب٭ز ؤن ڈٽإډی اڅچیی بن» :ایز اډبوشیيا

ایز ىاى ٵډیبن مب ث هيايوي 2«ؤچب بڅ اڅإډبوبر ساىيا ا اډبویبر ٽی ثی یبكجبو

ڄی يٽ ها .از ډىڇ ڄيٽ كپډز ثبىي، ډىڇ اډبوشيا ويا‌ډ٩ٴ ب كپډز .يثځىاو

ثیب ڈ،ٽى ټ اي اډبوشيا ى ي ڈا‌ځمبش ػب ث ا ٵى اځ .ثبي ډىڇ هاډ يثب ډ

وشاوز اځ .ٽىي اطجبر ا هى اډبوشيا ي يطبٹز يثب ډ ډإډ آن ،اډبوشيا ى ټ

.ڈٽى هچ٬ ا اي ڈساو ډ

.172، ا٭اٳ. 1 .58، وبء. 2

Page 67: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

67 ډب ډبو سٺا ا ډىش٪

ډیب هی ا اویي. ٽى ټ كبٽمبوبن ىاډبوشيا ډىڇ ،انا ز ي شبى اوشوبثبر ى

از كپډز ها ي، اائ ڈ ىډشٮي اي ٽ ڈ،ٽى اائ ىي يثب ډ ٽ ڈشو ٽی

بی ىو ا سیب ا٭چڈ ٵٺ ها .ٽىي اطجبر ا هى اډبوشيا يثب ډ ٵشی هی ا ىاى، بىی ډیب ثی

ٽىیي، اطجیبر ياٹٮی وٮمشیبن ‌يڅ ٮى ؛ډىڇ ث ا هى اډبوشيا يثب ډ ٽ از كپډز

.پیز اډبوشيا ٭ي ي؟ پش ٭ي ٽياڇ .شىي مب ڄيٽ ب آن ؿن

اؾت ضحت ضؾ تؾ ثب ربفت ،لؿبت ذكت .پز ١ىت

ډیب یڃ یىز ي ی .از اهلل‌ڃ ىز ثب ډوبڅٶز ،ډبډيا ٵبى اډب ڂى

ا سی ډیب .1«هڅچٮیبڅم كمیة الب یچىبٻ ؤ ډب ي» .ثى كمز بنی ٭بڅم كمیز ثیا ػی

‌ثی د .2«څڈ څىز اهلل ډه كمة ٵجمب» .ڈوٶشبى ډیىڇ ثیب اڅی كمیز يای٦ ویډ

ډٮٵی «ٹیبير ي هیوز هآ» ٭ىان‌ث ا «كمز هى» االڇ ٽ ډبډيا .ٽى ډ

،ثبیىي وج كمز دبيا ىپا ػب‌ث .از ٽى ډوبڅٶز اهلل‌ڃ ىز ثب از ٽى

از؟ هى اهلل‌ڃ ىز ث س‌ه٦وبٻ ها ا ا ١ث بآ !اوي‌ي اشجياى دبيا اځی

زػىب س٬ ي االڇ وبڇ‌ث ډبډيااو اځ اډب وجى، االڇ وبډ ٽى، ډ زػىب ډٮييڇ ب

.از س‌قيٹ شبنػىب ٽىىي ډ

ياى ٽی ػمٮی ى يٹشی ویز؟ ډ ډٮ٪ڈ ډٺبډبر ي ببن مـن ډب بډجد بآ

ؿیا ي؟ش بډجد مب ٽياڇ يد ډ ي، ډ ٭یبى ډیىڇ ثیب سمیب ؾی ډلمیي ٽی

ثیى ثیي٭ش هی ا .ی ثٺ ا اسٶب٫ ډش ىي پ ثب وز، وم سوز ث .وياز ی ډٮبي ٽی

ى .وڂاز ىثبن ي كبػت وىز، سوز ث يٹز‌ؾ ٭چاډبڇ .آٱبٽى ی ا اوجیب

ىػبوی بنډي٭ كبال .ٽى ډډز ري‌ث ٽ وپى اشٺجبڃ سىب‌و ٽبث ى ډىڇ ينىي

اوؼیبڇ ا ایز ٽیى وی ٭چاډبڇ ٽ ٽب مبن ٽ آيوي ډ آىڇ اسث‌اسث ،ائم

.107. اوجبء، 1

.59. آڃ ٭مان، 2

Page 68: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 68

هؼبڅز ي وبډىي ډ بډجد ٶهچ ي اډبڇ توب ا هىبن ي آيوي‌ىډ ا ببن اىا .ىىي

ٽىىیي ډ وڂب ا هبو ث ب آن .ويد وم ا ب سوچٴ ها ډىڇ .ٽىي وم ڈ كبػیت ٽی

كمز اهلل‌ڃ ىز ي،ثڂ ا ىڅ ىى ي ثيى ساوز ډ اكش‌ث ٽ ي وياز

.از ٽاډز ي ائم ىز از، ٭ياڅز هماډىاڅاډ ىز از،

عاس٥ا‌٣ثط ضا ذساس ذك ،طز حمق ث تزبظ .قك ىت١

هی ا .ایز سؼبي ي زډٮ ثاب ډىڇ ثب ډاػ ،ٵبي ډبډيا به هآه

كٺیٷ ث سؼبي .از اػشمب٭ زډٮ هثځش ،٩چڈ .از اػشمب٭ ډٮب ،زډٮ

ي ثویي وم ،اوي يوجو كٸ بكجبن سب هيايوي ٽ از اڅىب كٸ وٺ٠ مبن ډىڇ ثی

ایز ډىڇ كٸ ها .از ثٿ ډٮب ا ،ډىڇ ډي٫ كٺٷ چت .از ډٺيڇ اهلل كٸ

ثیب هياكبٵ٪ ثا وجبي الڇ ي ثيوي ي ىيبث ب آن ااى ثب ٽ ډئالن ٽ ډبډیيا

.وي ډشڄ ڄ٭ائ ك٢ر ث ،ىاوي وٶر اي ا ٽ

ٹیير .ٽىیي ډ آى ا ب ډبڇ م ،آن هډشٮٶ ث ي ځىيى ډ ،ثمبوي ػب ى ٽ آة

ٮىی ىډٽای .ى ډ ډىاة وجبي ځى اځ ڈ ا ٹیير یين ‌ځىیيآة ػچی

ا‌آن ،یى ډشمٽ ػب ى ٹير ىپا ػب‌ث .آة ىآيىن ځى ث ٮى .ځٵشه ثی

هم .بڃ ى بڃ، ٶز بڃ، ؿب ڈ.ىياث بنػ یالډز ي بثی ا ثب٭یض ځیى

هډیچم ائم ث لزو كٸ ،اڅجالٱ‌وغ قس ث ډىڇ كٺٷ ا پ .ى ډ كپډز

اډ اوشٺبى ٽ ا ػبډٮ ى .از آپب ي هٶب ى ا ىثبوی ي یي ډلیة ػیڇ ،جی

‌ؾی ،٭چی اډیبڇ ډیبن ى .ایز ډیىڇ كٺٷ ث كشم سؼبي ډٮىب ىاى، ويان ٽی

ا اوشٺیبى ا ثٮي ٽ‌ؾ ډب ډبن ى .وٵز ويان ث ي ا اوشٺبى هب٥‌ث ویيان ا جی

!ى وم ډليڇ

ب زضا ٢تما اؾ٠ ٢تط .ز ثرف

٭بڅ ٵٺ ډجباس ي ىى ،٭چم ډٺبڇ ا ڄسؼچ ث ډه ٠٭ا ىيڇ ثو ډكیڇ ٹیي

Page 69: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

69 ډب ډبو سٺا ا ډىش٪

جتد ٽ اڅ ب‌وٮمز ا .ىاى اهشب ډىش٪ اهلل آز ټی ٽیت ىاى، یپ ىی

دي ثى، اشبى ټ ا ث ډه ثا ډىش٪ اډب .از ثى بنا ډل٢ ا ٵ٠ ڇا‌ډٮىی

اوشیب ى .ځٵیز یپڄ اي ثیب ڇا يػیى یبٽچ ثو ا ي ثى ډٺيډی ٽشیبة هآهی

اڇ: وش 1انا ى اڇ‌ډىشي

ا ثی ٽی ىڈٽ ډ ڈسٺي اشبىڇ هثځش ډل٢ ث ا وبؿ شبةٽ ها ا ڇا‌ٵٺی چٽیب ي آډیهشڈ (٫)زی ث‌اڄ ٵٺ ډل٢ ا ى ټ اي ثی

ثیٿ ډٮچیڈ ٵٺبیز، ي ٮز سي ا ث ٽ ثبو ٭بڅڈ آن وڈ،ډي ایشٺبډز ي ٥چج كٸ ز،ك اهال، ډير، :ثیى كیٸ ثی یبكت ثی

ي ډیشياڇ ٭س .ىي سلٶ از ج ثٿ .«كٺٷ بڅ» ٭می .ثبى ىا

ډیب بنډ ا ثب دبٻ ي اهال ي اهالٷ ثٿ آډځب ها ان ي ى ي ٵشی یځ

.ڈا‌وش

بری ك ٴسی ساویي ډ ٽ ؿ هثش ي و٪ڇ ث ډٮ٪یڈ دثیب ي،ی ثىمب ا څی

ه٦ج ث ډ بڇم ه٦ج ٩، ډىش٪ ي ثى ٭چ ي هك مىبڇ ٽ شو ٴس

)٫(٭چ هاڅماډىاډ ا مبڇ وبڇ‌ث ٭بثي لبث ا پ .از اڅجالٱ‌وغ 193 ه٦ج ه،ٺډش

ها .ٽىي ٴس ي ثا ا ٽباند سب هاز ‌اویبن ى ه٦جی ي یب ډيی

استاد ډكیڇ ،ډپشیت هی ا یيځبن ‌زسث ٸډبى ا پ .از االډ اهالٷ ډىش٪ی

سىبیت ث ا ٽباند ٶبر ا ثو .ډبز ىيان ى سٺا هتد ها یکی از اي .از

ىځش‌سب بوث ٵٺ ها ى ٽ ډاى ٽىڈ، ډ قس ى ؿب ٥ ،يٹز ډچمی

.ڈٽى اٹشيا بنا ث ڈثشاو و ډب ٽ ياډ ها ث .از

.12 اڅىب، . كٸ1

Page 70: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 70

طفت٤پص ا صاقت، بضـ٥اذت زض ضا ذز ب٥ز :ا زضؼ

اڅةٹشیبى، يډچجیڈ اڅیاة، ډیى٦ٺڈ :اڅٶ٢یبئڄ ؤڄ ڈ بٵ ٵبڅمشٺن ٭چ ؤمب٭ڈ ييٹٶا ڈ،٭چ اهلل كڇ ٭مب ؤثبڈ ٱ٢ا .اڅشا٬١ ڈيډ

څیال .اڅهیبء ٵی وڅز بڅشٽ اڅجالء ٵ ډىڈ ؤوٶڈ وڅز .څڈ اڅىبٵ٬ اڅٮچڈ اڅإػڄ ه،٭ی ٥ٵیة ؤػیبىڈ ٵی ؤياكڈ سشٺ څڈ ڈ٭چ اهلل شتٽ اڅ ىيوی ډب ٵٲ ؤوٶڈ ٵ اڅوبڅٸ ٭٪ڈ .اڅٮٺبة ډه يهٵب اڅظاة، بڅ ٹب ٹي مهٽ ياڅىب ڈي ډىٮمن، بٵ ٵڈ آب، ٹي مهٽ ياڅؼىة ٵڈ ىڈ،ؤ٭ ٵ

يؤػیبىڈ ډإډویة ، يیيڈ ډليویة ، ٹچیثڈ .ډٮیثن بٵ ٵڈ آب، اكیة ؤ٭ٺجیشڈ ةٹ بډبؤ جيا .ٶة ٭ٶ يؤوٶڈ ٶة ،هٶ يكبػبسڈ ٶة ،ول يؤیسڈ ييب، ٵچڈ باڅيو ؤاىسڈ .ثڈ څڈ ب ډثلة ، سؼبة چة،٥

.ډىب ؤوٶڈ ٵٶييا

اییز، ځٶشبیبن :ییشىي چٵ٢یب یبكت بییىو هی ا ى ٽیبان د ؿمبن .از ٵيسى ي سا٬١ ٵشىبن‌ا ي ي‌بوډ څجببن ا هی

يٹیٴ ا هیى ب‌ځ ي اوي‌وبى ٵي ٽى كاڇ آوبن ث هيايوي آوـ ا ثیال ى آویبن كبڃ از، ىډىي آوبن ثا ٽ اوي‌ٽى ىاو ي ٭چڈ ينى

ىی ډٮ یآډي اځ ي از ٵب ي آب ى كبڅبن مـن هيايویي ٽی ا اياكیبن ىن،‌ثیڈ ؿیڈ ټی ،وجى ىاش ډٺ ب آن (ويځ) ثا

يځبآٵ .ځٵز‌وم ٹا ػمبن ى اي ٶٽ ا س ي اڅ دبىا ٷ ؿمبویبن ى اي ی ٱ ڄی ىڅ‌همی ‌ث ٽى، ػچ ثٿ ػبوبن ي يف ى

.از ٽؿټ

اوي ډشىٮڈ آن ى ي يى هى ؿڈ ثب ا ثز ٽ ډبوىي ډ ٽبو ث ب آن !ډٮثىیي آن ى ي ٽیى ډیبي ا ىيم آس ٽ شىي ٽبو مـن ي

Page 71: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

71 ډب ډبو سٺا ا ډىش٪

وياډیبن ا .اډبوىیي ى یبن ا ډیىڇ ي هاویييڂ ب آن ب ٹچت ي الٱی ډير ثا ب آن .از دبٻ ي ٴ٭ٶ وٶبن ي اويٻ بنببو ٽسیب ي ٽىوي د جبپ ي ج ػبن ها ى ٥یالو ی آب آن ىوجیبڃ ‌ثی ٵیاڈ یب آن ثا ديىځببن ٽ از دى سؼبس ها .ي جبنو

ب آن يڅ آډي، ب آن اٯ ث (ب‌ځ‌ػچ ثب) بىو .از بهش جٵی يڅ بى هى ا ا ب آن ٽ ٵز‌ډ بىو .وواشىي ا آن ي ووىوي ا

!بهشىي آاى ابس ا ا ه ػبن، ثب ث آوبن

ډ ي چزٵ٢ی اڄ ثى، اة ډى٦ٺ ډىش٪ ثیى، سا١ی٬ ي ي‌بوی ثیال ى كیبڅ

ىاى، اكاڅ ى سٲ ين ج ډٺبڇ‌ٹبئڈ و .ثى ٵب ي آب ى كبڅ مـن وی

ى هيايویي .ثیى بٽ ي ځ‌ثڅ ي ؼاڅچ‌ق كبڃ ىي ى اي .ين ډل ي ډٮيڃ

ي ي٭ي اي .ثى ٽؿټ ؿمبو ى اهلل ډب الػڇ ثى، ٽى ػچ ثٿ ػبو ي ىڃ

څیا ثى، ٽى ثبي ػبو ٭مٸ ا ا ائم ي بډجد ي يك ي ٹآن يبي٭ اڅی هډیا

‌كیٸ ا وبی ٵب ى ا ا ويځ ايٹبر اٽظ اي .ثى بسسم ي برك بډٮ ي ځی

ىيان ؿبڇ‌ ا ث اي .اوٺالة ا ثٮي ؿ اوٺالة ا ٹجڄ ؿ ځاوي، ا‌ها‌٭ياڅز

ي يیى ىیىبڇ ي ابوز ي ٥ٮه ا االډ ػم ‌ثی ڈډیشٺ ىیش جی ػمی

ي اویبٳ ي آاىځی ا ٹیيڇ ټی اډب ثى، هبوڂ ك ى ي وڈ بڃ دىغ ټوى االډ

.وىز ٭ٺت هى ػ كٸ

ؤاىسیڈ » :از ي ٴس اڅجالٱ‌وغ ٭جبر ها ى ډىش٪ اهال ي سٺا ايع اډب

ب‌ځ‌ػچ ثب بىو .«ډىب ؤوٶڈ ٵٶييا يؤسڈ ييب، ٵچڈ باڅيو آډیي، اي یاٯ ثی

اي يڅی ؛یبى هى ا ا اي ٽ ٵز‌ډ بىو .وواز ا آن ي ووى تٵ اي يڅ ثی

ثٿ اډشلبن ،ډٺبڇ ي ػب .بهز آاى ابس ا ا هى ػبن، ثب ثیب اي. ثیى ډىش٪ی

هجځیبن ډؼچ ومبىيځبن ىيڇ ا ث ؤ جی ٭ىیان ثی آىیي جی ػمی

ي ثى ډٿ ډىؼ ث ډجشال ث ثمب ال٭الع االډ ػم ډا ي، ىبهش االډ

Page 72: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 72

ي ځیى وم ا٭شا ث څت ډىش٪ اځ ډیب ؿىیي ي ی ثی ،ٽیى ډی یذ جی

.ي ډ االډ ػم

ي آډیي دی ثیٿ اثشالئ ،اوشب ب‌ډب مبن ى اډب كٺیٷ ا ىٵیب٫ هثی ډىش٪ی

ډ١یٮ ى ي ى ډٺبڇ ي ػب ث ى ىز ثى، ا ٹيډ ىي ى ٽ مډٮ٪ ډٺبڇ ي ځىببن ث

ا‌آن ي ٽیى اوشٺیبى ير‌ث ،وجىوي ډبى بر٭مچ ډٮٽ ى ٽ بووياو ا٭ياڇ ا ،وسب

يثځ ا كٸ ٹير، ي كٸ هث ،ثٿ اډشلبن آن ى ډىش٪ .هاوي ٹبون ي ٫ هالٳ

٭٪میز ياٹٮیب ،آن ث ٽىن‌٭مڄ اډب ،از بى اڅٮبى‌ٵٷ آن ځٶشه .ى دب‌دز ٹير ث ي

ا بی ىو وپىوي، ااى ا بىو ب آن اډب ٽى، ااى ا ب آن بىو :اوي‌هؿى بنٺډش آ .هاي ډ

ي ػیبن ي ٽىویي ٹثیبو ي ٵي ا هىبن ب آن ځٵز، ابر ث ا ب آن بىو ٵشىي،وذ

.بهشىي آاى ا يكبن

ٽىوي لزو اي ث ڈ؟آ ډ ينث ثچىي ثځ آډب مـ ى ډب ا ټ‌ٽياڇ ٽی

١یاث٦ ډ٦بثٸ ا ؿ‌م ي ي ډ ج هىر ي ځاش ډ ػڂ ي ىويان ډب

ا هیيا ػیاة :ىاى دبن ٽچم ټ .ٽى ډ االف ىاوش ډ ىز ٽ ىاىڇ؟ ډی ؿی

ا ځىیب ‌ث ا ؿب هن ،ډ٪چیڇ هین ٹ٦ی ټی ٽیىڇ؟ ډی ؿی ا هیيا ٭ی

سؼیبس هیيا ثیب ډىش٪ آ .وياى ا آن ىثاث آيڇ ىز‌ث ؿ .څاوي ډ

ها ييذ ډىش٪ .وجى ډىش٪ ،ج زسچ ثهالٳ ءاثشال ها هثبوي ٽى، دى

ثال ػبڇ وجى. اي ه٦بب ٽٶب ،ج و٪ ثهالٳ ،ډىش٪ ىو ب‌وغ .ثى ءاثشال

هی ا ييیذ ث بن‌وسب ػىب٬‌س ى ڈ انا يٵبىا ډىڇ .ثى كٸ ىځب ثبنډٺ

.ىاىوي بىر ثب دبٻ د

ډىلیٳ یبډبن همی س٤ ډىش٪ ډلمي ي ٵوي اویبٳ اډیب .یي سیي

ٽ اٵاىنیز ي بډبن هم ا٭٢ب كٺٷ ا ىٵب٫ هب٥‌ث ٽ يىثج ا ډىش٪ هیيا ثی

ضی ك‌اآن اوبن كٺٷ ا ٭مال اي .ي ٵياٽب ث كب١ ،وياشىي ا٭شٺبى ڈ بډجد ي ٽی

Page 73: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

73 ډب ډبو سٺا ا ډىش٪

٭٪میز بثی .یب يی ٭ٺ یڈ ي ډىبناډ ي ډچمبوبن كٺٷ ا و ٽى، ىٵب٫ از اوبن

ىاىځیب يی ثب ،ایز ٽیى ه٦ب وياو اځ ٽ ثڂ ي شثب هاي ډ كیٸ ثیب یبڅل

.ٽیى ډؼبار ىيثب كپم يي ا ثٮي ا وياو سان وم ثى، ڄسپ ڄيٽ ىاشه

ا٭یالڇ ی٫ هیالٳ ثى، ي بى ڈ اوٺالة ج يسإ ثب ٩با ٽ ا بى اكپبڇ اي

اډپی .وڂایشىي ،ثیيى ىی هم اهلل آز ډكڇ ډل٢ ث سب يٽ .ٽى ي ویز وبډی

.ډبءاڅي ي بٻب ډبء،اڅي ي بٻب ،ډبءاڅي ي بٻب .ىاز ثك ا اډ بايڅ

چزٵ٢ی ا ىٵیب٫ ،اهالٹی ١یاث٤ ا ىٵیب٫ ،س٬ ي االڇ بنٽ ا ىٵب٫ ،ډىش٪ ىٵب٫

یب آن .ثجویي د ډىش٪ ثٿ اوشوبة زبوكٺ ث ډىڇ ٽ ثى الڇ بڃ زث .ثى اوبن

ي اوي‌ٽى اشجب ٽ ثىي ؼوش ها ث ډىي وشىي، وؼىبډ ٽ ٬سی ثی هی ا ػىیب

٥ڃ ب ى ڂانى ٽ ىىيث ډ ا ؿ .ػچسوي هى ډبن ا ،كٸ ډىان .ثشبثىي اىډى

ٽیى اوشوبة ا كٸ ډچلز، ي كٸ هث ډىش٪ .وي ياٹٴ ډ٦چت ٸبٺك ث سب ٽي ډ

.ٽى ػاة ا ډچلز ي

اؾت؟ ح ؾبز ٣وؿ‌چ :ز زضؼ

اڅٺیياف، ثی اڅویٳ ثیاڈ ٹیي بء،ؤسٺ ؤثا ٭چمبء، ٵلچمبء اڅىب ؤډب ي

څٺیي :ٺیڃ ي ډی، ډیه ثیبڅٺڇ ډیب ي ،ډ١ لجڈٵ اڅىب٩ ڈبڅ ى٪ ال ي ڄ،ی اڅٺچ ؤ٭میبڅڈ ډیه ١ین ال !ڈ٭٪ی ؤډی هیبڅ٦ڈ څٺي ي !هڅ٦ا

ٽی با .ډیٶٺن ؤ٭میبڅڈ ډیه ي ډشمن، څإوٶڈ ٵڈ .ظپاڅ ظينپش ؤ٭چیڈ ث ی ي ،ٱ ډه ثىٶ ؤ٭چڈ ؤوب :ٺڃٵ څ، ٺبڃ ډمب هبٳ ډىڈ ؤكي

٪ىین، ډمیب ؤٵ٢یڄ ياػٮچى ٺڅن، ثمب سااهو ال اڅچڈ !ثىٶ ډى ث .ٮچمن ال ډب څ ياٱٶ

یشىي، ثیبسٺا پٽباوو ي ثىثب ىاومىياو ي، ىڂبڇ‌ث ځباند مـین ا یب آن یب ‌ثیين (اڅی یب ‌زڅئډی ىثاث) هٳ ي س

Page 74: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 74

‌آن از، بهش الٱ ي يسا ،س ب‌ؿث ځوی (وبآځیب ) ىىیيځبن ث ٽی ث ؾی ٽ‌ىكبڅ دىياوي، ډ مبث ا ب آن ي یز و يػىیبن ى میب اٵپبیبن :يځ‌ډ (ٱبٵڄ ي هج‌ث) ىيځ ‌یڈ ‌ثی اویي، میبىڃ ث ي وشی

اویيٻ، ا٭میبڃ ا .ایز وشآډ آوبن ٵپ ثب ثٿ ث ا‌اوي ٽ‌ىكبڅ

یمبوي، ‌ومی بى ا هى ٵايان ا٭مبڃ ي وي‌وم هىى د ثچپی یش وڂاوىیي، هیى ا٭میبڃ ا ي یبوي ‌ډی ډیشڈ (ٹ ي ٽسب ث) ا هى یي ځٶش اي ىثب آوـ ا ،ٽىىي شب ي ډيف ا ب آن ا پ ځب ثی ویجز ڂیان ى ا ډیه :يی ځ‌ډی ي اٵشیي ‌ډ ا ي سیڇ ‌آځیب هیى ثی

یب ‌پی و ػز ث ډا !ثباڅب .از س‌آځب ډه ا ډه ا٭مبڃ ث ديىځبڇ ډیا ي !ډٶډیب ډااه ىىي‌ډ وجز ډه ث ٽ ا ثسی ځمیبن یب آن آوـی !ثجو ىاوىي‌وم ب آن ي ىاڇ ډه ٽ ا ځىببو ي ى ٹا ٽىىي‌ډ

٭چمب ا كٸ‌ث اي .ثى ب‌ث يسؼ ي ٹآن اڄ ډىش٪ ا پی ٭چی اډیبڇ .ثیى اثیا

ؤډی هیبڅ٦ڈ يڅٺیي !هڅ٦یا څٺیي :ٺیڃ ي» ٽىیي ډ قس ځو‌ها ا ٽباند ٶبر

اډیبڇ «!ویي ا‌څیف یبى » ٵمىیي، ومی اوي، ٽى ٹب٥ :ىيځ ډ ب آن ىثب وبآځببن «!ڈ٭٪

اوي. وياى سه ،مب كٺ ب كبثڂ ث وي،ا‌بډزٹ ڈ٭٪ اډ ډشػ ب آن :يٵډب ډ

ٻی ی ډٮبي ځٶشىیي ډی ٽىویي، ډی ډٺب ډٮبي ثب يٹش ڈ ا )٫(٥بڅت اث ثه ٭چ

.ایز ډپب ي ٱي ها ،زو ٽ ها :ٵډى ډ اډبڇ .از هی ا اځی ي ی٭ب اډی

ةی اٽ څال اڅىب بؤ» .ثىڇ س‌ثب اي ا بث ډه ،ثى ډؼب اهالٹب ډیه ىیز ٽ اڅٲیي

بی ي ځایز دب ا كٸ ٽ‌آن ؟زٽ څف‌بى ٽ ٽىي ډ ٹ٢بير ډبو .1«اڅىب ؤى

ىوی ‌٭ٺت ا ،٭ياڅز ي كٸ ا ىٵب٫ هب٥‌ث وي كب١ ي ٽى اشٺبډز كٸ ث ٽ‌آن

.ٽىي

.6 كيض ياڅويٮة، ياڅٲي اڅمپ ثبة ياڅپٶ، االمبن ٽشت ٽبٵ،. 1

Page 75: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

75 ډب ډبو سٺا ا ډىش٪

ؾزس ٣ ضرب ثب ضا حك :ؾ زضؼ

مبویب ب ي ه،څی ٵی كډب ي ه،ى ٵ ٹة څ س ټؤو ؤكيڈ ٭الډة ٵمه ٵ ه٭ب ي ،ٱى ٵ ٹيا ي كچڈ، ٵ ٭چمب ي ٭چڈ، ٵ كب ي ه،ٺ ٵ

ٵی ویب٥ب ي كیالڃ، ٵی ٥چجب ي ية، ٵ جا ي ٵبٹة، ٵ سؼمال ي ٭جبىة، ي م يػڄ، ٭چ ي اڅبڅلة اڅإ٭مبڃ ٮمڄ .٥م٬ ٭ه سلػب ي ،ي څمیب كیا ٵكیب، یجق ي كا، زج .ٽاڅ م ي جق ي ،پاڅ م ی ٭چ اشٮجز بن .اڅكمة ي اڅٶ٢ڄ ډه ؤبة ثمب ٵكب ي اڅٲٶچة، ډه ك

بىسی ي يڃ، ال مبٵ ى٭ ٹة .سلت مبٵ اڅب ٮ٦ب څڈ پس مبٵ وٶ .ثبڅٮمڄ اڅٺڃ ي ثبڅٮچڈ، اڅلچڈ مع ،جٺ ال مبٵ

ایز هی ا یب آن ا ټ ب‌وبو ا هیى هی ى ى ا اي ٽی ٹی ي هٺی ا ډمچی میبو ا ىاا هیز، ‌ویڇ ز،ی ٹب٥ٮ ه٭ی ى ي ىث‌ډ

ي ٱىب كبڃ ى ي‌بوډ ي ثىثب ه٭ ى آځب ي ىاو ٽت ى ك ى جبیپ ي ىیش سی ه٭ی ى آاشڂ ي ٭جبىر ى ه٫ ي طير

.ایز ٥می٬ ا ىي ي زيا ا ى وب٣ ي كالڃ ي ٥چت ي يائي د اي ا ٽ) از سبن كبڃ‌هثبا ي ىي‌ډ اوؼبڇ بڅق ٭مڄ شد ٵشی

ا ي (وى ‌ىكیبڅ ثویي ډی بنی دب ثی اي یڈ ٽی ي ذبیڂا یپ ا یت .هياز بى م م ٽ‌ىكبڅ ٽىي‌ډ جق ي از (هيايوي)

یبىډبن ٽ‌ىكبڅ ىه‌ثډ جق ي از سبن ٽ‌ىكبڅ ٽىي‌ډ ذ از ب‌ٱٶچز ا سبن ،از آن ا ٽی ثكی یبىډبن ي یي ىایش ٶي٩ب اوؼبڇ ى اي وٶ ځب .ي اي ث ٽ از كمش ي ٵ٢ڄ ثا ا ا هیى وٶ و اي ٽىي، ٽ از وبهىى آن ا ٽ ىيیز آوـی

ایز ی ؿ ى اي يیى ‌ؿڈ .بى‌ډ ډليڇ ىاى ا آن ى ياڃ ٽی از ؿ ث وجز ا‌ا٭شىب‌ث ي ي ي وياى آن ى ىياډی ي ثٺیب ٽی

Page 76: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 76

!ٽىا ثب ا ځٶشب ي ىآډ‌ډ كچڈ ثب ا ٭چڈ .زو

ى رٹ ٶبر، ها كبئ ثى ٽبد ډىش٪ ا‌ىیيا ثیى كیي ثی ٽی ځی

ډىش٪ ثا .ٽىي ىو‌٭ٺت ا كٸ ا ،ب زو ىه ىډٺبثڄ ٽ وي كب١

سٮیٳ اڅلیٸ ا٭یٳ ثبڅػیبڃ، ٮٳال اڅلٸ ان» :ثى ها ډالٻ ثیب كیٸ .«اچی ایوب

ا اچ آوڂب ثىب ا كٸ ى، وم يىؼ اي .یىبهز هیا ثی زی وب ایشبى

.ثیى ٹبئڄ شث ا ،ىى ي اهالٹ هډا ي كٸ ثا اډب ىاز، ا ڈسپ ي اكشاڇ

ٽىن دب ٹ٢ ى (1388 آ 25) اڅجالٱ وغ ى ى هى وه آهه ى ٭پی یب

:ٵډى همى اهلل آز ډكڇ

اوٺیالة ٽىویي. هیيډز ٽ اه ث ياٹٮب همى اهلل آز ډكڇ ٽیب ثىوي؛ اوٺالة ج ابن ي ثى ابن یڈ ایشجب ي وجىویي ډٮیڇ اڅجشی 1شىي. ابن ٹيىان ډىڇ و٫ ي ىاشىي؛

ډبن آن ى ٽ سٺچي ٵٮچ ډاػ٬ ا اىثچ ډ اهلل آز ىیان ئی ٭یبڅ ٽی

:ٽى وٺڄ ػمٮ ومب ى ،ثى

ىډى همىاډبڇ هيډز ى ي ثهی يىی ډ ٩یبا ] ایوب » :ځٶشىي ابن .ي لجز [آاى و٢ز ى ابن بان ي ثبځبن ثهی

ا پ .«شىي ىډشي ي هة ب آىڇ ،ىبڈ ډ ډه ٽ آوؼب سب ب اه ا

ٹجیڃ » :ٵډیى اډبڇ .وياوي ٹجڃ ا مب ب اه :ځٶز آٹببن ثبیىي، ويایش «شڈ؟ ىه اڃ ډه ډڂ

همی یڈ ډیه .ایز اهیالٷ ي هى ٥ا ي يىؼ ،ي بى ډ٬١ ثیا ا ػمچی

ىيځ ډ .ٽىڈ ډ ٽ اشبى ثب ډىش٪ اهلل آز ډكڇ ب‌ډوبڅٶز ډكیڇ ثیب ډىش٪ی

ثب ٽ اځ ٽ از هى اڃ ا ىهم اهلل آز ډڂ .از ٽى بڅٶزوډ ىهم اهلل آز

.488 ،3 ع ،ب ز٤سب. 1

Page 77: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

77 ډب ډبو سٺا ا ډىش٪

بډجی د زی ث‌ایڄ ي االڇ از؟ ػىڈ ػب ٽىي ډوبڅٶز اي ډیب ثی ایز آډهشی

ڄىڅ ؿ ث .«اچ سٮٳ اڅلٸ ا٭ٳ» ډكیڇ ثیب ډوبڅٶیز ایز؟ ٽیى ایشجب ډىش٪ی

.ى ډ ډلة ه٦ب كٸ ثب ډوبڅٶز .ى وم ډلة ه٦ب څيډب ،ىهم اهلل آز

یب ډالٻ ي كٸ ثب ډوبڅٶز شىي.و ډالٻ ډب ثا ائم ي ڃ ي هيا ا ٱ ٽ ؾ

سی٬ ي ډلمیي ایالڇ ثب ب دش‌و ها .ه٦بز ىى ي اهالٹ ڈډچ ي ٭چی

ؿ ي ب ؿ ڈ.وجب دز‌و ڂى ٽ ڈٽى اوٺالة .زو بځب ىك آاىځ

ایشجياى ،اوٺالة ا ثٮي ي از ثى پال پشبسى ،اوٺالة ا ٹجڄ .ج ډٮ٪ڈ ډٺبڇ

ایالڇ هیالٳ ي زاویبو هالٳ اهالٷ، هالٳ ڈ ىي .از پشبسى ىي .ىى

.از

،ىی ث‌يیه ثيين رٹ بڅا ي ىاى الڇ ٭چڈ ه،ى ى رٹ ي زی ػډ ثی ‌ٹی ځی

وډ هٺډش ٶبر ا ڂى پ .ثى ٽچم ٸىٹ ډٮىب‌ث ٵٺ ي ٭بڅڈ ډىش٪ ي اوؼبډي ډ

.از زٹب٥ٮ ي ىياوي ه٭ ى

ٽیبو ا پی .ثى ډياا اڄ ډىش٪ .ىيځ ډ «tolerance» ا آن اډي ٽ ؿ‌آن

ا هیوز ي ٹیبير ىپا ػب ث ي ثى كمز االڇ ىيومب ،كٸ‌ث ٽ ي هی ى ویبڇ ‌ثی

.ثیى ػبډٮ اثٮبى م ى وج كمز څيڇ ث ډٮشٺي ٽىي، ډٮٵ بىو ى س٬ ي زيكبو

ؿیا .٭اىاویي اي ٵٺیيان ٱڈ ى ،ډشٶبير ب‌ډة ثب بناوا ٽ از ػبڅت یبي ٽی

اوي. ثى اي اوبٳ ي آاىځ ي ٥چج كٸ

اؾت ٢ضؾتبض ا لس آذطت ٢ثطا ب٥ز طاضت تح :چبض زضؼ

ىیب څ ٵل، ياثٮ ٹ٦ٮ، ډه ڄ ي كډ، ډه ٮ٦ ي ٩چم، ٭مه ٮٶ ٹ، ي اڅالڃ ٵ . ډيثا ،ه ډٺجال ډٮيٵ، كب١ا ډىپ، ٱبئجب ٹڅ، ال ي جٲ٠،ی ډیه ٭چی ٴی ل ال .پ اڅهبء ٵ ي ج، اڅمپب ٵ ي یج ی ٭چ ثٲی بن ي ...،٭چ ي ؤن ٹجڄ ثبڅلٸ ٮشٳ .لت مهٵ إطڈ

Page 78: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 78

اڅچ پن كش .اكیة ٵ ډى اڅىب ي .٭ىبء ٵ ډى وٶ .څ ىشٺڈ اڅ .وٶ ډه اڅىب ؤاف ي الهس، وٶ ؤسٮت

ٽ ٽ‌آن ث ي ثوي‌ډ ٽى شڈ اي ث ٽ ا ٽ ډلیيډ ،یبهش .ویيى د‌ډی ایز، ٽیى ٹ٦ی٬ ي ثب ا ويد ٽ ٽ ث ي ٽىي‌ډ ٭٦ب ډىپیار ڈ،ډال ي وڇ ځٶشب از، ىي اي ا آډ‌هوز ي ز وه اي شب ٽبب ي ډٮيٳ ي تٱب اي ا ي آيى ي ا‌پی و .كب١ی

.ایز ٽیى دز یوز، كیاىص ىثاثی كیاىص ى ي ایشا .از پځا ،وٮمز ٵيو ىڂبڇ‌ث ي جبپ وبځا، ٽی ثی اي ثیب ٽی ى وم ځىب ډسپت ،ٽ ثب ىيش جت‌ث ي ٽىي‌وم شڈ ،ىاى ىمى ځب ...ٽىي‌ډ كٸ ث ا٭شاٳ ،ى اٹبډ ١ي ث بي آوپ ا د ي

.ىی ثڂ ا اوشٺبډ هيا سب ٽىي‌ډ ج ،ى شم اي ث ا هیى وٶی ثی آهر ثا ا شهه .اكشىي اي ىز ا ډىڇ يڅ اٵپىي،‌ډ كمز ثی .بى‌ډ آى هى وبك ا ا ډىڇ ي ىاويا‌ډ سٮت

ي وز كاىص ي اػشمب٭ ب څڅ ى ډىش٪ اهلل آز ثیب ویبځا جبیپ ي يٹیب

ٹجیڄ ٽى ډ ا٭شاٳ كٸ ث ٽى، ډ ٵشب اشٺبډز ي ج ثب ب ىا ى ٽى، ډ ثهى

ٽ ثى ها ډىش٪ ب جب ا پ .ى ىاى بىر اي ٭چ ىپا ا اځی یبن ا ؿی

ى ی ٵٺ زی يال اڄ ييى ثا م ا ث ي ثى االډ ػم ٵٺ ي كٺٹ ډٮمب

.ثیى اوشٺبى اد اډب ثى، يٽ كمز اب ٹبون ا ثٮیي ي ٹجیڄ اډپی ىاڇ، بىی ‌ثی

ا‌آن ،هیى بری ك ډبن ى از، اٵشبى اسٶبٷ ه٦ب ها ي ډ ٭ بنا هيډز ،ك

.ٵډى وم ؿ ي اٵپىي ډ ث اشبى 1.يئثٶډب ػجان يىاو ډ الف ول ث

ا٭شجب ٭يڇ ث ؤ سٺب١ب ،(1394 ڇ يا) ٹچڈ، مهث ،ډىش٪ اشبى آاى ٵٺ ډل٢ ى . ٽشبة1

.122-123 ،1382 آ 26 ٵٺ، يالز و٪

Page 79: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

79 ډب ډبو سٺا ا ډىش٪

.از ثى ډشٶبير ىاش ه ى بنا آوـ ثب ٽبډال ،اٵشبى اسٶبٷ آوـ ىاشڈ هٺ

ا ٹجیڄ .ٽى سياٻ ا اډ ها بنا ىڈ، ډ بىر اډي ډه ا ي ىاى سیٽ ډمیبس

ٹبون ى ډب ٽ ٵٺ زيال :ځٶز ډ٢من ها ثب ي ٽى ٭ها ثباكز انا ډىڇ

ثى ها ډى٪ډبن .وجى ها ډى٪ډبن ڈ،ځاش اب كٶی٨ ثیا ٽی ،ی٭ هډیا

ا و ىي، سٽ آډي د اولاٵ اځ ي ٽىي و٪بر اػا ي ٹبووڂا ث ٭بىڃ ٵٺ ىپی

مب ا ډه ى، ٽ ئ ث ڄسجي هى ي ٽىي ىهبڅز اډ م ى هیاڈ، ډی ٭ی

ایز بنی و٪بډ زيال ها ٭الي‌ث .ڈهاش ډ ډب ٽ زو آن از، اٵشبى اسٶبٷ ٽ آوـ

یٶبر ٳسی ٹ٢ی ى ب .ػم و از، االډ و ٵٮچ و٪بڇ ها .ٵٺ زيال و

ا ؿ‌آن اوبن ٽ هاي ډ ٭٪مز چه .وجى ىش ٽب ٽ ٽى ٽ لب ،پبآډ

ي ٽىیي ٽ ثباكز از، وبىز ٽ ىيث ډ ثٮي ي از دىياش ىز ا‌آن ډبو ٽ

.ثيي بىر اي ٭چ كٸ ىپا ا ٹجڄ ثى ډٮشٳ كٸ ث .ٽىي ٭ها

بری ك اواخت ى یڈ ها ٽ ،االڇ ى كپډز ثبى بنا و٪ هآه ي دثیٽش

كپډیز ی هثش يځ ډ ز؟ؿ االډ كپډز اوي‌يد بنا ا .ي ډىش

اډ م ث ډىڇ .ى هسإډ ډىڇ ز١ب .ثبىي ډشٺڄ ڈ ا ځبو‌ ٹا ٽ از ها

زی يال ا ام ؾ .ى اىا اډ اوډيث ي ٽبىب ي ٭ياڅز ثب .ثبىي ىاش و٪بر

ػبډٮ اډ ث ا٭چڈ ٵٺ كٺٹ ٭بڅمبو و٪بر شبوب بنا و٪ هآه ٮى .ثى وم ٵٺ

ىیز ي ډبئڄ م ي برػئ ى ىهبڅز ډٮىب‌ث ٵٺ ډ٦چٺ زيال و ي از ثى

.ػبډٮ

ا اي ىاى ،ریشمپب ا هيا سب ٽىي ډ ج ي، ډ شڈ اي ث ٽ آوڂب ٽباند ث

.وپیى ډظیڄ ‌ث‌ډٺبثچ ځ اي اډب ؛ي ٩چڈ ٵايان ډىش٪ ث .ثشبوي ثیب ى ویبكٸ ا ٽچمی

ا ،ثىوي ٽى شڈ اي كٸ ى ٽ ب آن .ویي يیى ثیبو ‌هی ا ا ،ثی٭پ اٵیاى ځوی

ى هيايویي ي .ٽیى ډ زكمب ىاشىي ٽمټ ث بو ٽ ډبو ى ،بيىث بني‌ث آوپ‌ث

Page 80: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 80

ثب ي از اڅ ډجش ،ر٭ ٽ ىاى وبن جب ؿ ،بنا يٵبر ٹ٢ اثیبة ٽیىن ‌ىی

ډىش٪ ،ٽباند ث .ٽىىي ڄڅ ا ٽ ساوىي ډ و وي ډ ٭ هىبن و بىو

اسٮیت .اویياهز ډ كمز ث ا هى ډىڇ اكز ثا وٶی ااف ي هسی ډیه اڅىیب

ى اویياهز، ډی ډٺز ث اهي هډا ثا ا هى .وٶ ى اي ا هیيا هچیٸ ٭ی

.ثىوي ز١ب ي آب

جت٥ه شوط

ډیبئڄ ،ډیه جزډ ٽ .ى جزډ ٽ ىك ډؼبڅ ى از ڈ ډیب ډٮبی

ډه .از ثى االڇ وبڇ‌ث ڈ م ي از اٵشبى ډب ٽ ى ااه ٽ از اسٶبٹبس .از

ا ډیاى ها ٽ ډبن هٶیب ى ٺىٹیب سٮیبٳ، ي یش يىثب ثیيين ،اڇ‌آيى بىی ‌ثی

اهلل آیز هیى ثیبن ا ىاڇ بىی ‌ث .از ىا چه ىاوڈ، وم ا مب اڇ، شځ ډىش٪ی

ثیى یي ىشڂ ڈ ډلمي دڇ ،ثىڇ ي ىشڂ اوٺالة ا ٹجڄ :ٵډى ډ ٽ اڇ‌يى

ایالډ و٢یز ىډى ا ا٭الډ .(ډىش٪ ډلمي ي) اډ٢یب ثیب ثیى یي ویش

ثى ها ىوجبڃ‌ث بياٻ ي ٵ٢ال ي ٭چمب ا بث ٽی كی ى ا ډجیبان ډوٶی یجپ

یبڅ دبوى مبن .ىبهشڈ ډ ا م ي ثىڇ ډه ا٭الډ ىيو .ٽىي ٽٴ اهلل آیز ٽی

٥بڅٺیبو ي ډىش٪ شج ىي ث انا ى ډجب ج هىڂ ثب ي ثى وؼٴ ى ىهم

.ثى

ډلمیي .ویياىڇ ثي ؿ ڈ پىؼ ي ٽىڇ ډ ډٺبيډز ډه ځٶز‌ډ ا ډىش٪ی

اا ډىش٪ سب ٽىوي ډ پىؼ دي ك٢ ى ي ثىوي ٽى ىشڂ و٢یز ډڂی

یىيڅ ي ا اي .آيىویي ثیى آن ى دي ٽ اسبٹ ث ا ډلمي ي .آيى ثبن ث ا

اهلل آیز .ٽیى ډی ډٺبيډیز ډلمیي .ٽىویي يه ىيڅ آن ا اػبٹ ،وبويوي آى

ٽىوي، ډٺبيډز ډىاو د ي دي .يى ډ ا د سلمڄ ٹبثڄٱ كبڅز ثثیبن ا ٽچمی

هی ا كبڃ يٴ .هز ڈ دي ػڂ هز، ډ ډلمي .واويوي ي دیي بری آ دی

Page 81: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

81 ډب ډبو سٺا ا ډىش٪

:از ٵچز

بن يؤثیيا سلویا يڅب سوبٵا ؤڅب ةپاڅمچبئ ڈ٭چ سشىڃ اشٺبډا طڈ اڅچی ثىب ٹبڅا هاڅ

ډیب یب ٵ ڈپی يڅ اڅیأهة يٵی باڅيو بةاڅل ٵ ڈٽبئؤيڅ وله (30)س٭يين ىشڈٽ اڅش ثبڅؼىة

ډمیه ٹڅیب ؤكیه يډه (32)ڈك ٱٶ ډه وڅب (31)سي٭ن ډب بٵ ڈپيڅ ڈپؤوٶ سش

(33)هاڅمچم ډه بوى يٹبڃ بڅلب ي٭مڄ اڅچی بڅ ى٭ب

آویبن ث ٵشڂبن ىوي،ٽ شبىځا ذ ؛«زا هيايوي ډب ديىځب» :ځٶشىي ٽ بوٽ

ي٭یي ٽی ثش ث ي ي،ډجب هٱم ي يډيا ڈث بن،» :[ىيځ ډ ي] ىيآ ډ ٵيى بٵشی

ي ڈډیب ىيیشبوشبن آهیر ى ي بی ىو ويځ ى (30.)يثب بى يثى شیبن ب‌ىڃ ؿی

(31).ىایز يی ها آوؼیب ى يثب هاشب ؿ ي مبز ثا [ ثز] ى ثواي

‌ه زٽ ي (32)«.از ډثبن آډوي ا ا آډبى ي ٽی ٽی ‌آن ا ځٶشیبس

ا [هییيا ثاثیی ى] ډییه» :يییځ ي ىییيٽ ټییو بٽیی ي يییومب ى٭ییر هییيا یی ثیی

(33)؟«يځبوڈ ڈسچ

.اثب٭جياهلل ب ټ٭چ اهلل چ .اثب٭جياهلل ب ډټٽ ڇال

ياڅالڇ

Page 82: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری
Page 83: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

٤1ز چطا تألؤ

يډیب ىش٪ ډه يډىڈ ولج ٹ٢ ډه ٵمىڈ ٭چ اهلل ٭بييا ډب يٹا ػبڃ هاڅماډى ډه

٭یي ث ٽ شىي ډىاو ډاډىبن بنډ ا 2.السجي ثيڅا ثیشىي هیيا ثیب ٽی یبىٹبو

ي اوش٪بویي ى ب آن ا ثه ي ثىوي آه ث ا هى مبند ثٮ٢ شبىوي،ا ي ی سٲ ځی

.وياىوي هى ي٭ٺ ى چسجي

هبو ى ٽ ڈا‌آډي ٽ ثځياز ډؼچ ث ٭با ت ى اډپیبن ،هیى ثځیا

ثى هك ڈ ٽ ډىش٪ ٭چ كه .از يځب ٥ى ها ي زو ثا ڈسك ډاڈ

ى اډیب بهز، ا هبو ٩، ي ٵع ډىش٪ ڈ ي ٭چ ڈ ي ثیب «انی ا» هیى هبوی می

ي ىاان‌ىيز اډي ا‌ثځ اػیب ٵویياو .وياویي ا اي ڈسیك ډایڈ ثځیا

:ځٶز ډ ډىش٪ اكمي ٵوي .ثواوڈ ايڃ ا ػچ آه جزډ يثڂا

یله ا ي ڈیي ٵبٯ ثبو ٭بڅڈ ها دبٻ پد هسيٵ ډاڈ ا يٹش ي وياىویي ا ا ٭یا یبكت ،ڈیي ا٭٪ڈ ډؼي ياو ډٮډ ك٢ر

.ىاىوي ډ ٮب ىځش‌سب ډػ٬ ٭چ

ي ػیب زاویبو ي سی٬ ایالڇ، ان،ا ثا ٽ ٽ ىډٺبثڄ ٹير اىة از ها

ى ا )٫(٭چ‌ثه‌كه اډبڇ يٹش ثبٻ؟ ؿ .ٵز بىو ا ر٭ ثب ي يٽ ب كمز ډؼچی

یج٤ سبثر ث ي ىاىوي ډ ىىبڇ ا‌ػىب٬‌س ى يی ثڂا ٽىویي، دسیبة یىڀ اٽجی

كپیډش ثيوبڇ ډإډان ،االډ ػم ډٮمب هىيډ ڈسك ت ى ٽ ىيثى نسب

26 ،1388 ى 5 ،1431 ٭بیا یت وػی، ىاو، ي و ډٽ ډىش٪،اهلل آز ٶز ت ډؼچ. 1

.2009 ىبډج

.23 ،اكاة. 2

Page 84: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 84

سیب یب ‌وی ي ٵويان ي پشىي ا اي ىٵش ب ،ىڀ ثب ي ٽىوي كمچ شث ث

.يويڅ جق

ٽ از بناوا ډب ڈ .ڈا‌آډي ٮ يسٺچ ډاػ٬ پ ا ٭ا ډؼچ ى ٹيیىب

ب آن اوي، يٽ كمز ډب ثا ٽ ب آن ه‌ث ،ڈثب ػیبى ي سٺیا ي ٭چیڈ ایڄ ٽی

.ثىوي

ایشبى ػبى ي سٺا ٭چڈ، چزٵ٢ ى اثشيا .ٽى هاڈ اب ډ٦چت دىغ ث ،ډؼبڃ ها ى

ى .ځٶز هاڈ وه اوي ىيڇ ډسجی كپ ي‌ی ډشإڅ ي مبوی ‌ډٮ٪یڈ بوی ڄی سلچ ا څی

.یي هاي قس ب االڇ ي ثو‌آاى ٵٺ ،ثو هډ ى ٽى. هاڈ ثوی

ډ ى یبن ا ٬ثیي و٪ ث ثلض ،ؿبڇ كٺیٷ ىی ثی ى ثیباله ي ىاى اهشیب

.دىاهز هاڈ ج ػىج ډٮى ج ث ،ثو هآه ي هدىؼم

زبس ٣مت ب .ه٤

:ى ډ بثا ډل ث بنآىډ ا االڇ ډپشت ى

ا هيايویي 1«ىػیبر اڅٮچیڈ ايسا هياڅ ډىپڈ آډىا هاڅ اهلل ٵ٬» .٭چڈ ي ىاو ،ايڃ

هيايویي .از يثٽ ىػبس از، ىاى ىاو ٽ ا آوبن ي بنډاډى مب بنډ ي ٹچیڈ ثی

ىيار تٽییډ ي 2«یی٦ينيډب ياڅٺچییڈ ن» ایز هییى ییځىي یى ډیی وییش آوـی

.ىاى ثس يان هن ث ىاومىيان

3«پڈسٺی ؤ ٭ىياهلل ٽڇؤ نب» ،هياس ي ٽبد ي سٺا ،ىيڇ ویى یمب هاػمىیيس

.مبز هٽبسد ،هيايوي

اػیا هاڅٺب٭یي ٭چی هاڅمؼبیي اهلل ڄٵ٢ی » هیيا، ا ى ځشڂ‌اػبن ي ػبى ،ڇ

.33 ،اكاة. 1 .1 ،ٹچڈ. 2

.13 ،كؼار. 3

Page 85: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

85 ىه ؿاٯ سألڅا

.از يثو ثس ،ٵاياو دبىا ث ىبنو‌هبو ث ا ډؼبيان هيايوي 1«مب٭٪

٭چیڈ، ڈسؼ .ثى ٹآو ي االډ ا ها ڈسؼ آثبى وؼٴ ډىش٪ ٭چ‌هك

.ثى ػبى ٭ب ي سٺا مډؼ

٣ ٢بزم آظاز ثحج رؿ١ ٢تط حط

،ك ٭بڅمبن بنډ ى ډبز. ا ٭بڅمبن به ډبو االډ ډٮبٳ ك ى ډىش٪

ي ا یٳ يٹیز ىایش ا بځى ٽ ٽىڈ، ياد ا اشبى ساوشڈ سب يڇٽ ب ډير

؟ٽىی ډی ایشٶشبء ي ا ي ی و ډ وبډ ډىش٪ ثا ؿا :ىاىوي ډ سٽ اٵاى ثبي.

ایز، وي وٮمشمبن‌يڅ ي ثٿ سب ٽ ڈا‌هاوي ى ډپشج ى ډب ځٶشڈ .ثى هىر

ډه ٽ ،يىآ اشبى ىبن ا كٸ وه ثڂا ىي،وڂ وه ٽشان ى ؿی ا ىاڇ ٵٺی

ا ي،ی ىآ از وى بځى ثبن ث اځ .ىاڇ اي ډل٢ ى ډؼچی .ایز ایشبى

ٽیياڇ ؾی اډب هاويوي، ډ «ه١األ ٵ اهلل آز» ا هى ٽ ٽبو ،ٵشڈ ٵاياو اٵاى ثی

م ى ٽ ا هبو ٵشڈ، اي هبو ى ث يٹش .وىز ىڅڈ مڂیبن ثیا ی ي ثیى ثیب

ى اٹبډز كڄ .ٽى سي ډ ٸ٭م ي بى وياز، ىثبن ي كبػت اٵپىیيڇ، اي ډل٢ی

ث ا ڈډٮى ويځ ٽ ٽ ،يكبو دي ډه بڃ، ى ا اٵين بڃ، ىي و ي بڃ ټ و

.ىاىڇ ىز ا ا وڈډي اي

ثیا بٵشڈ ډ ا وپش ٽىڇ، ډ ډ٦بڅٮ ب ډب ٵشڈ، ډ ډل٢ ث يٹش اياه هم سب

ىاى، ډی ثلض اػب څ‌ډٮ٪ڈ ي ٽىڇ ډ ثلض بنا ثب شبٵشڈ، ډ اشبى ډل٢ ث ځ‌ث

ا اپبڃ ٽىوي، ډ ځ ج ثب بنا .مب و٪ هالٳ ،اڇ‌ي ىؼبا ث ډه ځٶشڈ ډ

.ٽیى ډی اپبڃ ىيثب ي ٵزد وم بځى ځب .ځٶشىي ډ دبن یب٭ش ځیب ٥یڃ ثی

ٽ ٶشبى ثى، هبي يشب ى ب سبثشبن يٹش .ياوؼبډ ډ ٹیڈ چیډش ٹیڈ ا ىډیب ٽی

.95 ،وبء. 1

Page 86: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 86

ځیب وشڈ ډ ب ب٭ز .ويڈ اىز ا ٢دٵ ډل٢ سب ٵشڈ ډ سان ا از، ٽمش

ي ثلیض ٽیى، ډی ډب٭ير بنا كبڃ ٽ كي سب از، هاي ى اٽىن ٽ ٹبثڄ اكمي ثب

ا ١بث٦ ثب اڅجش آاى ثلض ؼب٭ز ي وٺي ػبر اي .ڈٽى ډ ٭چم وٺي ثی یبځىاو

اډبڇ هيډز ٽ ڈ )٫(بىٷاډبڇ بځى هس‌ډڈ ها٭‌اةثه ثى ځٶش ثبب .آډهز ډ

،ثیى اڃا اڄ ي ٽى ډ ثلض بىٷاډبڇ ثب ي، ډ .ٵشىیي د ومی ی ؿ یبىځ ‌ثی

ٽی ٭٪مز ي ٹياز ٵب ىپا و ي ٹبو٬ يثب .از هم ٭چم اىة ٵډى ډ

٭چم بىوٺ ي آاى ثلض ډل٢ ،ډىش٪ ډل٢ .ىثڂ سا )٫(بىٷ اډبڇ ٭٪مز ث كش

.ثى

بثی ث اي ب اثٮبى .از آډي ب بو ى سبٽىن ٽ از آن ا ثځش ډىش٪

دیىغ ىډشٮیي يابس بنډ ا .از اٵپىي ب ا‌٭چم اثٮبى ا ث وٶی یش سیإط اي ثی

ډكیڇ ٵٺی، ى ثيػیى اهلل آز ډكڇ ؛ىاشىي ډكیڇ ٵچیٶ، ى ٥جب٥جیب ٭الډی

ویغ ى ای آٹیب ٭چی ای ډ ډكیڇ ي كپمز ي اڃ ى ىهم اهلل آز ي اڅجالٱی

.بىځ ي ٶب ي اهال ى ډىش٪ ٭چ‌كبع دي

ثبڈ .ٽى ډ ثلض ډ٦ ډس٢ ي اهلل آز ٵب١چ بځى‌ڈ ثب ا ب ى م

ٽیٴ یبځى ‌یڈ ىي هی ا ا يایبس هی ا ا ثهی .هاويوي ډ ى يابس ها د

ىی هم‌ډ اهلل‌آٹبيف .ٽىوي ٭چی ‌هكی ثیب ا‌هی ایڃ هیبع ى ٽی

.ي آٱب ډ٦ ډس٢ ي ډىش٪

ثب ،بڅ دىغ ك ډبن ى ډ٦ ي د ،ډ٦ ٭چ ٽ يٹش ډٺبډیبر ا ډؼی

ډب ػڂ )٫(اثب٭جياهلل ي١ مبوىي ٽ ځٶز ا ػمچ ٵز، اشبى ډكڇ د ،ػبئ زيال

:ځٶیز ثبیٶب څله مبن ثب ډىش٪ اهلل آز يڇ ياى يٹش يځ ډ .از اوي ا

انی ا ثیا ي اوٺالة ها ثا ډىش٪ ٽ يثياو اځ «؟!ٽىوي ؿ ډه ثب يى ٭چ» ؿی

.زؿ ډٮىب ٽىوي، ؿ ډه ثب يى ي،ځ ډ يٹش ٽ ىاوش ډ يٹز‌آن ثى، ٽى

Page 87: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

87 ىه ؿاٯ سألڅا

ثى: وش ٭م اياه ب بڇد ها ا پ ى .٭چڈ ا س‌ثبال ثى، سٺا ٭ب ډىش٪

،ڈثیى ٽیى ىٻ ا «اػٮین ی څب ياویب هلل ویب ب» ډٮىب اځ ،ڈډ ډ كشمب ٽ ڈثياو اځ

ویى ڈثياو .زو شث ػمچ ټ هم ٮبىسمىياو ويځ هال .ثى ىځځن اي١ب٫

.يى ډی هيا وى ٽ ثى ٽى ثبي اي .از ثى بي ا ډب ا٭مبڃ م ٽ ڈي ډ ىاي

.ثى ٽى ىيز ياى آډبى ا هى ياٹٮب ا‌ويځ سمبڇ ى

ب٥حى بتأ ٢ضظ‌ك٤اس .ز

طیب ى بثی .ویياڇ اكبی ډ٦بڅیت ث اب ثىب ،ٽسب يٹز ها ى ډىش٪ی

ٽمیبو ‌هوڂ ډشى٫، ا ډؼم٭ .ىاى تسس سان ډ بىوبډ ػچي ؿىي ب آن ا ٽ اوي، وش

یپالب سیب ٫ډش ډچمبن ا اوي. وش ډىش٪ ٭٪مز ى ،انا ج ػىج ٫سى ث

ػجان كي سب ا ػ كپډز ػٶب ي ځٵشىي ىز‌ث ٹچڈ ډىش٪ ٿ ى م آاى،

یب آن ثى وم ډىش٪ اځ ٽ ؛اوي‌وش اي آاىځ ا يسمؼ ى ٽبو .ٽىوي ویي اډیي

.ثىوي ډىش٪ ٥چج‌كٸ ي آاىځ ډن ا هى ويځ ب آن ي ثىوي وم

ټی ي بی ډپشیت ټی یبكت اي و٪یڇ ‌ث .ىاز ډوشچٶ اثٮبى ،ډىش٪ اوي

ا اي يػى اثٮبى ا ثو ٽ .از هب ٭ ډپشت اي .ایز ٽیى ثػیش

‌هی ا ا اي یڈ ڂیان ى هایز ‌ډی ي ىاویز ډی س‌ډڈ ا اثٮبى ها ا ثه هى ځوی

.ثىبىي

از و٪بډ ٭ىان ڈ االډ ػم .ى ډ ثى ٵايان االڇ وبڇ ډب ٽ ى ٽی

.یي ډ ځ ث وك ي اان ي ٹآن يا ڈ آن اى ي ى .ٽىي ډ كپډز انا ث

االڇ؟ ٽياڇ اډب ىبي، ډ االڇ وبڇ‌ث ا انا بىو

تفىط ث احتطا فىط، مس

م االڇ ا ډشٶبيس سٶ ډىش٪ ایالډ آن .ٽیى اائی كپډیز انی ا ى ٽی

ثیب سیؤڇ ي اسؼیب٭ هیه، بثی ثىایش .ایز وياش ډظجش ؿىيان ٭مچپى ٽىي، ډ

Page 88: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 88

االڇ ا ځو‌ٹبير ي هاٵبر ثىایز ڂیان ى ا ثىایز هی ا .ایز ٽیى ٭١ی

.هیى هیب سٶبی ثب ،اوي‌هاوي بوبىځاثى ‌هی ا ا ایالډمبن ډیب یز ؿی ځوی

ځو‌ها ا، مبنيااڅي ا، ډبن‌هماډىاڅاډ ا، بډجډبند ډب .ڈىب‌وم ي ڈىبهش وم

ثى الڇ ڂى ٽ .ڈىب وم اوي ٽى ډٮٵ ا س٬ ي االڇ بىو ى ،انا كبٽمبن ٽ

وجیى هی ا ٹيډبن ،ڈځاش بىثى ډب ٽ االډ ػم .زو ها االڇ ٽ يثڂ ٽی

!يىآ ث آن ا ؿ هؿى

هی ا ا ډیپڄ ي ڈا‌ي هش االڇ ا ڂى ډب ٽ يوي ىؼبا ث ي ٵشىي سىي ثه

ىيڅیز ایالڇ یي، بی ایالڇ یي، بز ي ٭مډ ٭ ياى االڇ ٽ از

ي ىاىویي ڄسپ كپډز ډچمبوبن ي ىاى ڄسپ یين ‌ایالډ ا وبی ایپبالر می

هی ا ځیب ‌ؾی ،ثیى ډی ػیيا ىيڅز ا هى وبى اځ ڈ،ثى ډ پال اځ .از كپډز

ي ایز كپډز ين‌ىى ا ،ډپالر اب ي ا ي اٵشبى وم اسٶبٷ ٬ٵؼب ي اپبالر

از ها كڄ‌ا څا ا ایالڇ ٽی ثی ،٭جیبىر ٭ی هی ي وی ویيځ ثی

زی ٭ب ایالڇ اكشیاڇ یڈ ي ډبویي ډی ډلٶی٧ ىى آاى ڈ ر‌هىا .ڈثځىاو

ؿا؟ .ي هاي كٶ٨ ډىڇ كٺٷ ي آاى ڈ ي ى ډ

ب، ى ٽ ثىوي بٵش ا ٽبو ثىوي، شوڂ ٭چم ب ك ث ٽ ځب ؿن اځی

ىيان ث ډث٣ ٽ ٽىوي ډ بنث ا ډبئچ ى ثىوي، ٭ٺت هى ډبو ا ب،‌ي ڈوڂ

ىاشىي. ٵب سإه ٹن ؿىي اوڂب .ٽىوي وم ويځ هى ډبو ى ځب‌ؾ ي ثى اػياىبن

ى ډبو ډبئڄ بن،ب‌بڅ بن،ب‌ٽشبة ا ڂی ویبو يٹشی .ثیى ٵشی یلجز ٽی

ىٻ ا ډیب ىي جبر ي ډپالر ي ډبئڄ ؛ٽىي وم وٶ ډب ډبو ى ځ ،ٽىوي ډ

ىایشىي كیٸ يوي،ى ډ هى ي ك ىيځبنومب ا اٵاى ها ٽ ػاو ىيشبن څا اوي. وپى

ډی ایز، ي ‌ث ىا‌هى ىيان :ىيثڂ ى هیا ى هیة بثی ،ثبی ىیيا

هی ى هیيا ثب را‌و اث٦ ى ،ه ي و ويځ اډیب ثیب، ىایش ٭ی

.ثبي ي‌هى و٫ ا دبٽ يثب ډ ٭مډ

Page 89: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

89 ىه ؿاٯ سألڅا

،هیى بىٹبو الرسإډ ى ڈ ډچمبن يىٶپان ثه كش ډبو ها ى ؼوشیب ثی

ي یب كڄ ا ب آن .از ډشٶبير ثى، ي ډىش٪ ٽ ا ؼوش ثب غوشب ها ٽ اوي‌ي

هیى ٽی ىىیب ثیا ا االډ ب‌ا څلب٧ ثيين ب‌ىډبن ٽىویي. سؼی

آن بی ي هى ها ٽ ؿ‌آن ا س‌ٵا يثب ډ ٽ ثىوي ډٮشٺي .ٵشىي زډٮى اٯ‌ث ثه

ډٮؼین هی ا ثیب ي ځٵیز (ثبي زډٮى مبن ٽ ا ب آن )٭ب آيى هى ،یٶبثو

‌ټی ا ډیين ىيان ٭چمی ډبئڄ ٵب ڂى‌ا .ٽى ىډبن ا ػبډٮ ىىب ي ی

ډ ىاش، يا ډىڇ ث االڇ وبڇ‌ث كپډز ٽ ٩چم ا ایالډ ڈسٮیبڅ ا ينی ىوى ىی

‌ٹآن ٽ يوي ؼوش ها ث ډشٶپان ثه .ثى ٽى ٵاڈ ڈٽی سؼثی بډجی د یو

ډٮىیب ي څٶ٨ ث اڅ ډىڃ يك و ڈٽ‌ٹآن ؛از اي هب سٶ آن اڅٶب٧ ي از االڇ

.از ڇډپ وج دبٻ ه دىاهش ي بهش ثچپ از

ضقفىطا حىت ب،‌حظ ث حت٥ه

ډبئڄ ا ډشٶبير ب‌ثىاز ثب ،ب ىډشٮي ډپالر ث ٭الي ډب ٽ اب‌هثا

هی ا ى .ثى ډاػ و ىى اچ اهلل آیز ،٭ی ى ي یى ډی ياى ویب ډىش٪ی

ه٦بة ،ايڃ ىػ ى كپډز ث ه٦بة بډد ،1387 بڃ ډب‌ى بىڈ یب كی ثی

ي ییبنواوي ي يییىٶپان ثیی ه٦ییبة ي ىيڇ ىػیی ى نيكییبو ي ییبنٵٺ ي یی٭چم

.ٽىي ډ لزو ا دياو ي يو ډ ڇ ىػ ى ډچمبن ىشبن‌ث‌ٹچڈ

ٽىیي ډی لزوی ا ٹير اثبة ي كپډز اثشيا یمب ٽی ایالڇ ا سی اائی

ي،ی ٽى اثا اشٶبى هى ا .يا‌ٽى هثيث ،مبنا ي هى ث وجز ا بث ٽ يا‌ٽى

ډاډى ىياى ػچ ،بٽباو االڇ ٽ يا‌ٽى ٵاڈ ا ٵ٢ب ي بوی ا هبڅیبو ځٵشی

.از

ٽیالڇ ي ا٭شٺبىار ث اڃ، ي ٵٺ ث ٭الي يثب ډ ٽ ىي ډ سٽ ك اڄ ث ه٦بة

سی٤ يی ثب ډی ،ایز ډب ډبو ى ٽ ډبئچ ي جبر .يث شث ز٭ىب ،سٶ ي

Page 90: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 90

ا آویبن یوىبن ،يٽى ى٭ر ٭چم ك ث ا ډىشٺيان .ى ىاى دبن مب ثیب ي يثیى

اڅلیبى ي اسیياى ویجز ي ٸسٶی ي ی سپٶ ا .يی ى دبین ب آن بر٭ډي ث اكه ػياڃ

ا ٭چمی ډبئڄ سان وم ،ٸسٶ ي سپٶ ثب ي ٥چجي ډ ٭چم دبن ،٭چم ډئچ .يثذ

.ٽى كڄ

ىیي ډ سٽ بنواوي ي يىٶپان ث ه٦بة ،دياو ٽی اځی ا یج و٪سیبن ثی

ث ،ډیبئڄ آن ډوشچیٴ اثٮیبى ى .يوپى بنث ػمٮ ب بو ى ا ج آن ي، ډ یش

یز. و اپبڃ ي ج يسڅ ،ډچمبن يىٶپ ټ إن .يىيث ثیب ډىٶٮالوی آوـی ٽی

.يى دبن ياوډشٮ ي ٭بڅمبو ،ډبئڄ ها ث يثپ .يوپى ثهى اوي‌ځٶش ڂانى

«يك ٶ ي كٸ ٶ» دا څب ،ٵايان اڅشٶبر ثب ي ځٵز ىز‌ث ٹچڈ اي هى

ىاویمىيان ا پی اپبالر ثه ث دبن ى ا ٵاوی اڅی يكی كی ى ،ډٮبی

ٹیبثچ ز٭چی ا ث )(بډجد يػى ٽ ٽى اطجبر بڅ آن ى ي ىآيى سل ش ث

ډیچمبو ڈكپی ي ٭یبٳ ؾی ي (يكی ویي ځ ي ویي د) ثبي ساوي وم يك ثا

ویجش هؿىی ي ثبي ثى يك ٵب٭چ ٭چز بډجد ٽ از ٵشوذ ،االڇ نسب ى٥ڃ

ي ډػیي ي يكی ٵیب٭چ ز٭چی .ایز زیل ا ىي‌ث ٽبډال ،االډ ٵچٶ ي ٭ٵبن ث

.ایز هيايوي بډجد ١م ي ه ى ،آن بوي ا ٭یالي ‌ثی بډجی د ىين ا يكی ىپی

سػمبن ي يػ سؼثی ثیهالٳ ایز ػیبن ا ي سٶی بی ایز وجی ٩یا

.از وج ډٮشج ىز ي ڈٽ‌ٹآن

ىاڇ» ا ډشیپڄ كش ٽ ځٶز وه اىث ؿىبن ثب اډب ٭سشیبن ٽیى، ډی ه٦یبة «٭ی

اسٶیبٷ اي ډبن ى ٽ از ډبئچ ثب ٭بڅمبو ثهى ها .ثځبن ٽىىي هؿى .ډشياڇ

ػیب ‌ث ا څ‌ډٮ٪ڈ دډٲ، بڅ ها وڂب ا ثٮي .ډشٶپ ث اكشاڇ ه٭ ى ،ٵپ وٺي .اٵشبى

ٽ ي و٪ڇ‌ث ٽ ؿا ؛ٽىڇ ډ ه٦بة ٹي ٭بڅ ٵٺ ي ډشإڅ ڈكپ ،ٹي ٭بڅ ٵٺ اٵپیب

مـىیبو ي ایز بٵش سجچ اي يػى ى ٭بٵبن ي مبنكپ ڈسٮبڅ ي ډیبئڄ ثبىٹیز ٽی

Page 91: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

91 ىه ؿاٯ سألڅا

يى ډ اوش٪ب .ثى ىى اوي ث وڂجبن ي وب٩ ،كٸ‌ث اډب ٽى، ډ ىوجبڃ ا ب ٽی

.ٽىىي ىوجبڃ شث ىٹز ثب اوډىي ٭الٹ ي ياند ى،ډ‌هىا ا اي وه

هس‌جب ا پ ،اي اڅجالٱ‌وغ ىي .ى وم هال بز ٭ ى سىب ډىش٪

.ډبز ىيان اڅجالٱ‌وغ ىي هس‌بى كبڃ‌هى٭ ي هس‌ٸ٭م ي

٣بؾ٥ؾ اؾال ثرف‌٢آظاز فم .ؾ

هی ى ؿاٯ» ي ځٶش يٹش .ىاى اٵشوب ٵٺ ث ٽ ثى ث ٵٺ ،«ویي ډی ىيى ځیب

ثهی ى يٹش .ىاى ڈ څاسأل ځو‌ها ه،ى ؿاٯ ٽ ثيي وبن سب ثى الڇ ا ډىش٪

ي وجبیىي ٹبئیڄ ػیب االڇ ٭ ى ٮز ي ٵٺ ثا ٽ ىي ډ ىؼبا ث ب اشىشبع

ػب ساوي ډ اهالٷ ٽ دىياوي ډ اډظیبڃ ى،ی ثڂ ا ٵٺی ایز الڇ ډىش٪ی :يی ثڂ ٽی

ي ٵٺبز ،ډچمبو ثباله اډب ډب؛ سبع اهالٷ ي هى ػب ا٭شٺبىار الڇ ی و ٮزی

ٽیڈ ډیب ٵٺب ثه اځ .٥چجي ډ و ٭ ٭مڄ ،اهالٹ ډى ي ا٭شٺبى و٪ .ىاى ٽیب

ٸډشٮچی یبن ٵٺ ها ث اپبڃ .زو ٵٺ اڄ ث اپبڃ ىاوي، ا ثش يى ب ي اوي ٽى ثی

.از ي‌ذ ىيان

ٽیىن ‌كیٳ ډیپالر، ا ٵز‌ثين ا یر ا ٵٺی .یز و هی ى ډیئچ ای

ډىیب االڇ ڈثڂ ډؼبډچ ي سٮبٳ ثيين .از الڇ ث اػشبى .از ٵٺ ٽىن شلڃډ

ا ،ډی٦چق اػشیبى ها ٽ ثى ٹبئڄ بنا اډب .وياز ٹجڃ ډىش٪ ا ٵٺبز ػیب ثی

ډی هؿىی ى هیى اي ي ٽى ؼبىا شث رسلال ،اػشبى ها ى يثب ډ ي ثى وم

.مىد ا

.ایز اي ثىن‌ٵٺ ،ډىش٪ ڂى ځي ي ٸی ىٹ ٭چیڈ ٵٺی ي ایز هی ى ډیپبٵبو

اي ٵٺبز .ډشجل ٵٺ ڈ ي ثى اهالٹ مكپ ڈ ،ډىش٪ ٽیالڇ، ثیا ا ػیب ځی

ثیى ی ٵٺ اي .وپیى سىیڀ ،ٽبىبی ٽیب ی ي‌ث ي ٭ٵبن ٵچٶ، ا اٹشیبى ٭چیڈ ٽی

ا اٹشیبى ٽبىبی .«ایز بنی ؿبدب ډیبڃ اٹشیبى » :وڂٶیز ي یىبهز زیم ث

Page 92: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 92

.ٽیى ډی سػ ي اشمبڇ ب آن و٪ ث ي ىاز ثبي ا ب ٽبىب ٵز،د ډ ٵپی

ډىڅیز ى ي‌بىی ثیب ير‌ث اي .ٽى ثب ا ب ٹٶڄ م سان ډ ٵٺبز يٽچ ثب ٽى وم

ا ؿیب ى، ياى ٭مچ ٵي٫ ك ى ډچمبن يٹش اډب .ثى ډوبڅٴ ،ػبډٮ ى ٵٺ ٭چڈ

:ٮىی ٭مڄ ك ى هى ي؟ځ ډ ؿ ىډ‌هىا هى :ثذي ٽ زو ي ٵٺی ٮزی

؛ڈثبی ایپبڃ آن ٵ٬ ىيى يثب ىاى، اپبڅ ٵٺ اځ .االډ ا‌وی ډىیب ایالڇ ىپی

.ڈٽى ډ٦ف ا ٵٺبز

ڈ ،ډب .ثى اشجياىش ٵٺ ،ډىش٪ ٵٺ هثىبثا یڈ ي ڈی ىا ډیأة ٹیير ٵٺی ٵٺی

ياډيا ،ډب ىيان ى ٵٺبز ها ي ڈىا ثو‌آاى .ایز ډىش٪ی ػچ چیچ چی

یي، آٱب هابو آهوي ډكڇ ثب اه ي ى ډب، ډٮب ىيان ى ثو‌آاى بنٵٺ

اویبو ډ٦چٺ ٹير ث ٽ ٽ ٽ ي ډشٽ ي ىاى ٹير زډي٥ ث ٵشا ٽ ٵٺ

یڃ كشی ؛ایز ثیث ار آن ا ٵٺی٤ ،ډ٦چٺ ٹير ؿن از، ډٻ ثبي ٹبئڄ

ٹير ڈ ي ائم كش ؛وياز ډ٦چٺ ٹير ڈ االڇ ڇډپ سیب ،ويایشىي ډ٦چٺی ؿی

.از ىاىو‌اىاډ ،ٵٺبز ها .ٵٺ ث ثي

اوشوبثیبر ى ىىي، ډ برډبڅ ٽشبة اڄ اځ ٽ ىاى اىاډ ىوبئ اهلل آز ډكڇ ٽ ٵٺ

اهلل ٵ٢ڄ ن ډبوىي ډأث ٹير بنٵٺ جبر ىډٺبثڄ ي ىاوي ڈ ؤ كٸ ،ډؼچ وی

االډیة ی سىج ى ىویبئ ىاویز، ډی ډىيى ا زاٽظ ؤ ث ډجشى ها ډي٥ ها ٽ

هٶ ى ٽى؟ ډ ٭مڄ وبا٥اٵ ؤ ث ػ ،اػشمب٭ اډ ى ډس٢ ٭چ ٽ ىاى دبن

ٹیير ٭ ى ٽ ډبو ،ډؼشج كه ډڂ ٽى؟ ؿ ٭چ ډال ځٵیز، ٹیا هی ا ػی

ى ٭ٺڄ :يځ ډ ي ٽىي ډ ٭ٺچ اشيالڃ ىوبئ آوڂب ي ٽى؟ ٭مڄ ټی ٭ٺیڄ ا ،وٶی وٶی

ؤ ث ،هيا كپڈ ډٺبثڄ ى ڈا بډيو ٽ ډب ي ىد ډ هىډىي ا ها ي؛ ډ شث

(ایز ٽى ډجبف ډب ثا هيا ٽ ػب) څٶاٯا ډى٦ٺة ى ڈا آډي ڈ،ٽى ػ٫ زاٽظ ٽی

ډیب ډیبن ى ي ویبى ىویبئ ا ىډٽای ی دب .ڈٽى ډاػٮ زاٽظ ؤ ث ٭ آن ى

ډلالس ڄامب٭ ډلمي ي ىوبئ اډ ي هابو آهوي وڄ ا ډىش٪ اهلل آز ډكڇ

Page 93: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

93 ىه ؿاٯ سألڅا

.ثى

آ ضاتت ٥فم ت٤ال ٤١ط

ا .ایز اي رٹی ىىیي ‌ویبن هی ا ي ىایز ٵپ س٦ ډىش٪ اهلل آیز ایشبى

،«!یإن ٵ ڇ ٽڄ» ٽ از آن ډى :ځٶز‌ډ ي ٽى ډ وٺڄ ثيػى یوه ي ی

٪ويی سؼي ؼب٭ز ي ثبي ٽى يو٪سؼي هى ځش آاء ى ډبن ثبي؛ ىاش سب

ا ی ؿ یبڃ ی ي ىاى دیب ټ ډٯ :يثڂ آوپ ثبي؛ ىاش ڈ ي اڇ‌ځٶشی آن ا اځی

.از ػبڄ ز،و ٭بڅڈ ٽ هؿى ىاى، اپبڃ ثځىڇ

ػبویت ا ٵٺ اوشبة ث ٹبئڄ ،هى يابس ث اثشيا ډىش٪ كبی ى .ثیى ائمی

اڅؼمٮیة یچة ٵ اڅا اڅجي» ثيػى ډكڇا ى ٹم 1370 بڃ ى اسسٺ

اثشیيا ڂیب ى هی ا .آډهیز شث غسي‌ث ثٮي ي ٹجڄ بڃ ز ث ټوى ،«اڅمبٵي

.از ي سي ڄسل ىيان ى ي اوٺالة يد ا ٹجڄ ٵٺ زيال و٪ ث بنا

هوویش .یى ډ ډشجچ االډ ػم سإ ثب بنا و٪ س٦ ډكچ هىيډ

٭یب ابی ٹیبون .ٽى آٱب ا و‌ٹبون ،االډ ػم ى ٽ ثى ٵٺ ٽیب

ثلیض .یى ډ بٵز ٵاياو ډظجز وپبر آن ى .از اي ىي‌ڈ بنٵٺ ڂى ي ډىش٪

از ٵڅ هس‌ىهبن ا پ ،ٹبون ها ى ډچز كٺٷ ٽی ٹبثیڄ ی و ىی اٵشویب

ډ‌هىا ي ى ډ بٵز ڈ ٵٺ زيال اڄ آن ى اڅجش .از اهلل آیز ډكیڇ یڈ ىی

ثب‌هؿىي ٽ ىاڇ بى‌ث ي وجى ٽڈ كبڃ‌ث ڈ ډىش٪ ثی یبن ا ډل٢ی :ٽیىڇ ٭ی

.يٵډب ٭الع هىسبن ،ي ي٫ مب وبڇ‌ث ٽ آوـ اشبى ثځااوی ي ٽیى ډی ځی

آډیي ‌دی اولاٳ ٽ ثى ٵش يډش ٩با ي اوياهز ډ ث .ځٶز وم ؿ

هثش ٶ ٭م آه بڃ ؿىي ى اي ٽ ىڈ ډ بىر .ٽىي االف ا ٽیب ر ٽی

.ٵز ي ىاى اوؼبڇ ياى ها ى ثپىي، ساوز ډ حد مقدور

Page 94: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 94

٥فم ت٤ال ؿئ١ زض ٥٣ذ اهلل آ٤ت ثب ط تفبت

ثب څا از ثى «ٵٺ يډٺ اوشوبث يالز» 1364 بڃ كاڅ ا ډىش٪ اهلل آز و٪

ٹبئڄ ،ايال .ىاز بىثى اهشالٳ ،ډل ىي ى ىهم اهلل آز ډكڇ اشبى اوشیبة ثی

ب بىٷ اډبڇ ب ډبن اډبڇ ػبوت ا ٵٺ ٽ وجى ډٮشٺي .ثى اوشوبة ث ٹبئڄ ث٭پ ،وجى

ٽ ثى ډٮشٺي .ثبي ي وت ډىڇ ث كپميا ب كپډز ث ،هيا ب ي بډجد ا جی

هثىبثا .ٽىىي اوشوبة يثب ډ ډىڇ ټی اي بی ٵٺی ي اوشوبثیبس ٵٺی ډٮىی ټی ثی

٭مډ ك ى ډىڇ ؤ ث .ثى «ټىډٽاس» ٭ي ډجىیب ي ىاى ډی ا٭شجیب ډبڅیټ وبډی

ػیز ‌ثی )٫(٭چ اډبڇ ا ٭مډ ز١ب «ةاڅٮبډ ١» ځٶز ډ ي ثى اش ‌ثی وجیى ٽیب

.از اي ىو٪ بڅڈ كپډز ټ دب ،سيث ي ٭ياڅز ،٭مډ ز١ب .از

باری اهش ډلیييى ي زی يال ٹچمیي ى ىی هم اهلل آز ډكڇ ثب بنا ىيڇ اهشالٳ

یڈ 68 یبڃ ى ي وياز ثبي «ډ٦چٺ زيال» ث ځ ډىش٪ .ثى ج ثی ثیبوڂ

ثیى ډٮشٺي ي ىاى ډىٶ ؤ ،اب ٹبون زی يال ٽی ا ډ٦چٺی ي يی آ ومی ى ٮی ٵٺی

يسٺ ي،سٺ ا ډاى .ثى ٹبئڄ «يډٺ زيال» ث «ډ٦چٺ زيال» ىډٺبثڄ ي ابی ٹیبون ثی

ابی ٹبون ث يسٺ .از ىى ١اث٤ ث يسٺ ثیا ،الڇ ٭ٺیي ‌١یمه ی٣ ٭ىیان ‌ثی

الډ ٭ٺي كپډز ٽ از وش ڈ هى ػچي ؿب ٽشبة ى .از اڅاډ ،كپډز

هسيي اب ٹبون وبڇ‌ث ٭ٺي‌١مه ٣ ټ ى ،٭ٺي ها ي يويان ي كبٽڈ هث از

يی ډٺ ،كبٽڈ ي ى ډ ز٭ب برػئ م ،٭ٺي‌١مه ٣ ها ى ي ى ډ زی ٭ب ثی

يی سٺ .ایز ډٮیيڃ ،ٽیى ٴسوچ اځ ي از اب ٹبون ٮى ٭ٺي،‌١مه ٣ ها ثی

.اهالٹ ي ىى وبد ڄسٮ٦ ١اث٤ ث ب بز ٽچ يثىنډٺ ي ٮز

.ډیىڇ ث زيال و ي از ډىڇ ػبوت ا يٽبڅز و٭ كپډز ٽ ثى ډٮشٺي ډىش٪

ي ڄی يٽ كیبٽڈ ویياى، زی يال ډیىڇ ث ٽ .كبٽڈ ي ډىڇ هث الڇ ٭ٺي ډٮىب‌ث اڅجش

٭ٵی ياڅی ډٮىیب ‌ث زيال اډب ثى ډ ٽب‌ث اځؿ ا زيال يا .از ډىڇ ىيومب وی

Page 95: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

95 ىه ؿاٯ سألڅا

یب آن ثا سب ڈىاو وم تٱب ي ٹب ا ډىڇ ډب ٽ ٽى ډ ٽ څا .ٲب ث ٭ زيال

٭یڃ ٹبثیڄ ڄډٽی س٤ ،٦ا ثب ڄيٽ ثبي، ٹبئڄ يٽبڅز ث ٽ اځ .ڈٽى وت ڈٹ

ي ٽىي وٺي ي بثا ا ڄيٽ ٭مڄ ساوي ډ ڄډٽ .از وی ىي هی ا څیا .ثی٭پ ٵچیٶ

ٽ .ډىڇ ػبوت ا يٽبڅز ب ،ډىڇ ث زيال ،از ډشٶبير ٽبډال ٽی ٹبئیڄ اوشویبة ثی

.وجبي ٹبئڄ الڇ ٭ٺي ؿبؿة ى څي يٽبڅز ث ساوي وم ،از

ڄی يٽ هی ا ي اڅمچی ڄی يٽ ،باڅ٭ب ڄيٽ .ٽىىي ډ اوشوبة ڄيٽ ډىڇ ٽ ثى ٹبئڄ ډىش٪

.ایز ډئڃ ډٺبڇ ،از ډئڃ از، ځ دبن هيايوي ډٺبثڄ ثاىپ ٭الي ،ډىڇ ىډٺبثڄ

ي ثيیي دبین ډىڇ ث ٽ از ډئڃ .ثث ار ډبوىي زو «ٶٮڄ ٭مب ئڄ ال» ډٺبڇ

ا هى يثب ډٺبډبر ٽ ٽى ډ اشىجب٣ ځو‌ها اڅجالٱ‌وغ ا څا دبین ډچیز ىثاثی ځی

،ىاى ډی دبن ي هاوي ډ وب ثواوڈ، يثب ي ډ ډه ث ٽ ا وبډ ځٶز ډ .ثياوىي

كشی ،ثیيڈ دبین يی ثب ډه ي اوي‌وش ډه ثا ب ها ځٶز ډ اډب ي ډ ى ٽ ؿ اځ

ٹبئیڄ ٮىی ،ابی ٵیٷ ىي هی ا .ثیى ىاى ىیىبڇ ي ثى ٽى هس اي ث ٽ اځ ثی

ي كپډز ىاوشه‌يٽبڅش ي كپډز ثىن‌اوشوبث ي آن ثىن‌ډ٦چٸ و ي كپډز يثىنډٺ

یه ى ایالډ كپډیز ا ڂى مب اي ٽ ي ثب٭ض ،آن ىاوشه‌يالئ و ىایش

.ثبي

ٮىی ا٭چڈ، ٵٺ ٽ ثى ډٮشٺي ثى، ٹبئڄ ػبډٮ ث ا٭چڈ ٵٺ و٪بر ث ،آه ث سب اځؿ

‌ٹیبون ي هسٺىی ك ث ٽ ىاى زالك ،از ڂانى ا ث ٭چم ٽ ٽ ،ځیا

وجى ٹبئڄ ها ث يػ‌ؾ‌ث اي .ىي سٽ ،يى ه٦ب اځ ي ٽىي و٪بر ػبډٮ ث هی ا ٽی

ثیى ډٮشٺیي اي .ىثڂ ڈسم م ػب‌ث وٶ ټ ي ىاى «سي كٸ» ٵٺ ‌آن ډیىڇ ٽی ٹیي

ب ي ٽىىي ډ يو٪سؼي ب ب آن ي،ثڂ ؿ بوبنٵٺ ا٭چڈ اځ ٽ شىي ىياى ویى ثی

ٽ آوـىبن ؛ثى هاي بثىش ٹبثڄ ي٦ كڄ‌ا ثباله ي ىىي ډ قس١ ي يوي ډ اي

بنی ډ ى ډؼشیي ؿىي ك٢ .پا ىوبئ ډكڇ ي ثى ډٮشٺي ڈ هابو آهوي ډكڇ

.ٽىي ډ زٽٶب ا ډؼچ ى ډىڇ ىيځبنومب

Page 96: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 96

یب آن سیب ڈثڂا دبڅمبن ثبال ا ٵبئٺ ٹير ډب كشمب ٽ زو الڇ بنا و٪ ث

.یز و قیل بی ي از قل ٹبون ها ٽ ىيثڂ ٹبوو ػچ ىیيځبن ومب اځی

ؿین ث ٭بڅمبن ٽ ډبو ٽ ثى ڈها ډ٦مئه ڈ،ثياو ي ا ډىڇ ډىش٪ی ٽی

ث وڂب ول ټ ها .ٽى هاىي يو٪سؼي ب آن ىاى ٭ اپبڃ ٹبون ها ٽ ٽىوي

ٵٺ سٶ ىي ما ،انا ى ډٮب ي ى ډب .ڂى ول ڈ آن ي از ٵٺ ي هى

ي ىویبئ ی یڈ سٶ ټ ي از ثى و اهلل‌ٵ٢ڄ ن سٶ ټ ،ڈا‌ىاش

.ىاى اىاډ ا ها يثب‌ډ ي ډىش٪ اډي ي هابو

اؾتبز ٣٤ب ط ،٥فم ٥١ب بضت

ٽیالن ي ی ى ٵٺ يډ ىهبڅز پىي ا اوشٺبڃ ،بنا ٵٺ س٦ ډكچ هډ

هآه .ثى بنا اه ى ىي و٪ ها .از «ٵٺ ٭بڅ و٪بر» پىي ث ػبډٮ اډ

یمب و٪ ٽ اڃا ها ث دبن ى ثى وش يٵبس ا ٹجڄ ٶش ټ ٽ ،بنا ٵٺ و٪

ؾی یبن ا دبین ها ى ٽ از ػبڅت ي ز؟ؿ كپډز ىډى ،ٵٺ زيال ثبى

هی ا ډیه او٪ ډ٦چة كپډز :از وش ي از وپى ٵٺ زيال يا ا ا اشٶبى

ي ثبیىي ډیىڇ ياٹٮ ىيومب ،كبٽمبن ي ثبىي ډشٺڄ ڈ ا ځبو‌ ٹا آن ى ٽ از

،ا‌ویب و٪ ډىش٪ ٮى ڂى‌٭جبر‌ث ي ٽىىي اىا ا ػبډٮ ،سيث ي ٭ياڅز ثاب

.ثبي ساوي وم ٵٺ و٪بر ا ث

یڈ ا ی ٵٺ و٪یبر ٽچم ،وب دبن ها ى ىپثبا ،ٵٺ و٪بر ڈځ ډ ٽ ڈ ها

بناه بڃ ىي پ وىبن ث اوي‌ىاى اػب٫ اډب ،از وجى ٽب‌ث ا‌٭یب آن ى ٽی

ثبي، اب ٹبون ڄ ى ثبي، وب٩ ٵب ٵٺ ٮى .زو شث ٵٺ و٪بر هم ثی

اهلل آز و٪ ها .ٽىي ز٭ب ا اب ٹبون ڂى اڃ م ىپا ٣ ایز، ډىش٪ی

.ڈٽى ځا ا اي و٪ بىٹبو ڈثوا اځ

Page 97: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

97 ىه ؿاٯ سألڅا

٣بؾ٥ؾ اؾال پطزاظ٤‌ط

ى بی یٮ ایالڇ اندىا و٪ هثځشا ډىش٪ ى ډ ځٶش يٹش هثىبثا

ىى اشجياى ډٮبىڃ ب االڇ ز،و هوز االڇ ډٮبىڃ ب االڇ ثى، ډب ډبو

٩یبا .يى ډ ٽب‌ث ډىٶ پڄ ث ب االڇ يا ٱبڅجب اوڂچ براىث ى ها ز،و

ایز ایالډ ،هة االڇ .ثبي وياش ٽب بز ث ٽ از االډ ،هة االڇ

ثاىپ ٭الي ىبهز ډ ډىش٪ ٽ االډ اډب .ثبي وياش ٽب اشجياى ي ٩چڈ ث ٽ ثی

.يی ى ډ ډئڃ ا هى ڈ ب ٭ ى ىاز، ي ز٭ىب اهالٷ ي سٺا ث ٭جبىر،

ډپالر م بز ا هى ػياٽىن ثب ٽ ڈىيث ڈثوا ٽ زو زلډ االڇ

‌ډیڈ ي ایز بیز ى هی ى ك٢ ول ،ډڈ .ى ډ كڄ كٺیٹ بی اډش ٭یيڇ ،سی

.از ب ٭ ى ياانىى

بی ك ث وب٩ ىډشٮي برآ ،ډب ٹآن ٽ ثى ها ياوي ډ ډىش٪ ٽ ؿ آن

ډي ى كپډیز بډجی د ډیبن اوشب بڃ بى وج ڈډچ .ىاى ىی ي ایز ىایش

ثیى ب مسٮبڅ ا ا٭٪م ثو ٭چ اډبڇ .از ثى وج ػء ي‌بز

یى. ومی كبیڄ ،ٽیىن ٭میڄ ي هاویين اڅؼىیبن ‌قډٶیبس ث اٽشٶب ثب ،ډچمبو څا ؛از

هی ا كیڄ ‌ا .ثیى ا٭شىیب ‌ث اػشمب٭ ك ى االډ ډٮبٳ ا م٭٪ ثو ث سان وم

ي ڈثٶمی ىیز ي ڈٽىی ٹائز ىز ا ب ثو ها ٽ از ثیبن ثی اډیي

.ڈثىب زم‌ث ا ډىڇ كٺٷ ي ڈٽى ٹائز «ټىډٽاس»

بی ایالڇ ا ایشجياى ٹائز پ .از ي ٹائز ځو ىي ،ب االڇ ٽی

ټی ىډٽاس ایالڇ ڂى ي از االډ ػم ٵٮچ ڈ آن ومو ا‌ىیي ومب ٽی

اهلل آز ډكڇ ؛ثیى بی ایالڇ ىیي ومب اي .ثیى ډىش٪ی اځؿی ا بثی اډیي

ا ثیا ىاویي، یڈ كیٸ ٽىىیي، ډی سٺیي ډىش٪ اهلل آز ا ڈ ډلشڇ پالب ىپی

.ي٭ٺب ي بناى ا٭شٺبىار، اٵپب، ى ډشى٫ از، ها‌آاى بناوا ډشٻ ٵڄ ډىش٪

Page 98: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 98

سف ٥ؾ ب حف

بی ایالڇ ثیب اي بی ایالڇ اډیب ثیى، ب االڇ ثٿ دىا‌و٪ ډىش٪

ثىویي ډٮشٺي ىي ىپا ب آن ډشٽبر .ىاز بى سٶبير ىهم اهلل آز ډكڇ ٽی

ثبیي؛ هی ى اكپبڇ ي ب ا اػا وٶ‌٬ث ساوي ډ ثبي، ډاډه اٵاى ىز ى اځ ٹير

ثى ډٮشٺي ىهم اهلل آز ډكڇ ٽ ثى وپش ها ى ب آن ػي اهشالٳ اډب ډیچلز ٽی

اٹش٢یب و٪بڇ ډچلز اځ ،«از ياػجبر ايػت و٪بڇ كٶ٨» ي از ثبالس ؿ‌م ا و٪بڇ

یڈ ا ډیبٹبر ي ډ٢بث ي ډا٭ ي كغ ي ي ي ومب ډبوىي اكپبډ ساوي ډ كش ٽىي

بی ٹیير ایز؛ ی٭ اكپبڇ ا ثبالس ب ٹير ٮى ؛ٽىىي ڄسٮ٦ ا ثیبالس

ي ٽى وٺي ىٹز‌ث ا وپش ها ډىش٪اډب .از ٹبون ٽیى ٽی ياػیت و٪یبڇ كٶی٨ » ٽی

ثا از ډٺيډ ،س‌بى ثبن ث ،«وٶ ياػت و ي از ٺ٥ اډی آن ي ثیبالس ،اډی

و٪یبڇ .ىایز وواي ا و٪بڇ آن ،وجبي ٭بىالو اډ اځ څا ؛از ٭ياڅز ػمی

ا‌آن سیب ویي سإ ٽىي، ثٹا انا ى ا ٭ياڅز سب ي سإ االډ ډٺيی اډی

.ى ډىڇ ځىن يثبڃ ،آن هى ي ثياوىي

و٪یبڇ كٶی٨ ثا ٽ وجى ډٮشٺي .زو ډ٦چٺ زيال ث ٹبئڄ ٽ ٽى ٽ ثباكز څا

ي یشبى ا هیى اشبى ډٺبثڄ 67 بڃ ى ٽ ثى هم ثا ي ىاى اوؼبڇ سان ډ ا ٽب

ٹیير ها ث دب‌دز ډه ى، كٶ٨ ځىببن‌ث هن ثب و٪بڇ ٽ از ٹا اځ ٽ ٽى ٽ

اىا ٹیير سیب ،ډبویي ډب ؿب اوبن ٽ از ىا بث .ٵز ي ى دب‌دز ي ىڇ

ي ٽىیي یشبىځ ا یب ‌آډیبن كٶی٨ ثیا اډب ى،ثڂ ىز‌ث ج ٭ىان‌ث ا ٽ ټ

.وپىي ډچلز ٵيا ا ٺزكٺ

ثكط حمق ساف طر .چبض

ها ٭ب ډىش٪ .از اڅجالٱ‌وغ االڇ ثى ٹبئڄ آن ث ډىش٪ ٽ ب االڇ

ډمیيع یڈ ثیب ا ډى ها .ىك ؼب٭ز ،٭چ ٭ياڅز ،وج كمز :از يا

Page 99: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

99 ىه ؿاٯ سألڅا

ا ثیا ،وج كمز .«ډىش٪ ٭چ‌هك» :ى ډ وبډ ډب ډبو ى ،ڈٽى ى ىپی بٵشی

سمیبڇ ى ایز. یي وبی همڅچٮیبڅ كمیز ډٺیي يػیى ا هى ها ٭ب ٽ ثى

ما .يبث وم ػ‌ىٽ آن ى ټ ،ب‌ا٭الډ ،بوبسث ډیه ٽیى، ډی ٽی ٽی

ډىڇ ثب ي.وپى ٵشب ډىڇ ثب ځو‌ها ي.بثى ا كپډز ها مب شڈ، ٵشى ‌ثی ا ځوی

،٭یياڅز یوي. ای ث سی٬ ي االڇ ي بډجد ي هيا ث وجز ډىڇ ٽ يوپى ٵشب ډلی

.ي ث كٺٷ ډئچ ث ٭ياڅز ډجىب ثب .ثى ډىش٪ اٵپب اچ

ا .ځٵز وم ا اي ػچ ؿ ؾ ي، ډ كٸ ث يٹش .ىاز و٪‌ث ؼب٭ش ىپی

ا ایز، ي اوؼبڇ ٽ ٽب ها ،ٽىي ا٭شا ي يثى وبډ هى اشبى ثا ویياو ىپی

ٹیبون ي اهیالٷ ي ٫ هالٳ ى ا٭ياڇ ،ډؼبار ٽىن ذ ډبن ى ي ډلبٽم ا ثٮي

.هى ػبن ډ ٭ڃ ا ث ي ٭مال از

ث ا اي ثا ،اهالٹ ي ىى ب ا ا ىٵب٫ ب، اوبن ػبن كٶ٨ .یز ىا یش

ب وغ ها ي ٽى ه٦ب بنا ،ىو اثشال ها ى :ٽ ىيو ډ بن زسچ بڇد ى ٽی

ٽى ه٦ب ٽ آن :ٽىڈ ډ ٭ ٹير اثبة هيډز .از ب ه٦ب آن ٽٶب ،يٽ ډىش٪ی

.وجى

بڃ زث ،ب‌زډلييى يب،سي م‌هثبا ثىوي، آډي ٽىىي٬‌س نچډ ټ هسی

،ی ډٮبي ډیبن ى ٭چ ډال مبوىي ين،ى ی ٭چ یم ډىجیب می ىیىبڇ ډىش٪ی

بڃ زث ،سدوبو يانډ قيٹ يوبډ آن ا ٹچڈ ټ .ځٶشىي ډ ی ٵٺ هی ا ثی ٭یبڅ ٹیي

ا ػىیب ‌٬سی ،یب ‌هس ها م ث ٽىوي ٽؼ‌ىه ،ډب ٹيىب ډىڇاډب .ٽى سه

ث هيا كمز اوي‌ٵش بىو ا ډػ٬ ب ى .ثى بثٺ‌ث ،ٹڈ نسب ى ٽ ٽىوي یب، ‌آن می

یب آن .وجى ډىش٪ ػىب٬‌س زػمٮ ي ىا‌ډٮى ي پ ث ٽياڇ‌ؾ ػىب٬‌س ٽی

ڂیان ى ا ث بنا ٬س ى اډي وشىي، وؼىبډ 1367 بڃ ى ؿیا؟ .ثىویي ډشیإط

ا ي ځٶیز ؿ ډىش٪ ٽ ثىوي يٵم ى بڃ زث ا .ٽیى ىٵیب٫ یب ‌ا ؿی

Page 100: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 100

«ٶشی ي یز » ب وبډ مبن ىيځبنو ث يٹش ٽ ثى ثځا ٹي‌آن ياى ا څ٦می

ډیه ث از ثځ ى ؿ .وز ىڅؼ وبډ ب آن ثا ي ي ٹيڇ‌د ،هى اي ي،

اوي، وش ٭٪مب زيال ىيڅ ث ٽ ب آن اډب ؛وجى ډىد ها ىڃ ى ىٽ ا ؟!س ي

ثٶمىیي ساوىي ډ ىي؟ثڂ وه ىٽ ثيين ساوىي ډ ٽی ثیٿ اثیشالء هی ا ى ٽی ‌ؿی

ي؟ يد ٽ‌ؿ ي هى پز

اؾت اؿب و ح٥ج اظآ اؿب حمق

ا ىٵب٫ هب٥‌ث ،سٺا هب٥‌ث ،اهالٹ هب٥‌ث ،ٵٺبش هب٥‌ث ،ثى ثٿ ډىش٪

از ٵٺ هايڅ .ي ث كٺٷ ث ىى ١اث٤ ثب ډىش٪ .ب‌اوبن كٺٷ ٽی ویبڇ ‌ثی

ٽیى اطجبر ا‌ىى ډجبو ثب .دډلشا اډب كؼڈ،‌ٽڈ ا بڅ .وز بڅ اوبن كٺٷ ٽی

ضك‌اآن و ي از ډچمبن ٽ ضك‌اآن و ي ىاى «كٸ» از اوبن ٽ ضك‌اآن اوبن

ي٭ٺب ٽ ٽبو كٺٷ ا ٹڈ ك ٭چم ٭ڈ ٭ىان ث ٹير ٽمبڃ ثب څا .از ډاډه ٽ

ٽی ثهىاویي. يوي كٺٷ ا ب ثبئ يځٶز ٽى ىٵب٫ ،ىاوز ډ ثب٥ڄ ا ب آن

اډیب از، كٵ ي٭ٺ ثىن ثب٥ڄ .وياى ا ب آن كٺٷ ث سؼبي كٸ كیٸ ا ثهیىا

قل ي٭ٺ ىاشه ث ډى٣ يوي كٸ ا ثهىا .از ڂى كٳ يوي

ی ٵٺ ټی ها ي،ابس ا ثه ٹڃ ث .از ثهىا كٺٷ ها ا يوي .زو

.ىاى ٵشا آن ث ي از ٵشد هى ب١م ى ا يوي ډٶڇ اي از، يوي

ى .از ٽى ىٵب٫ «برك كٸ» ا اي ،اسیياى اطجیبر ىثیب څیا .٤یا هىیاس

ٽی ٽى ياد ثشان وش ث ٽ ډلييى ٹي‌آن .ي ٹبئڄ ا ب زډلييى هس‌وز ٽی

دبین يثب ا ج :يځ‌ډ ي ىي ډ ثب ٭چم ج ث اي .ثبي ا٭ياڇ ٹبثڄ اسياى ثب٭ىان

ایز سٶپی ،سٶپی هی ا .ٽیى ا٭یياڇ بی كٳ ا آن ث ٹبئڄ ىپا و ي ىاى بىی ثى ا ٽی

‌كیٸ ٥چجبوی، ‌٭یياڅز بىثى ا سٶپ ها .از هابو‌آاى ‌آاى ي ٥چجبوی .ایز هابوی

ثیا ي ثیى هیا ‌٭یياڅز ي ثیى ډیچمبن سیان ډی .ثیى ٥چیت ‌كیٸ ي ثى ٵٺ سان ډ

Page 101: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

101 ىه ؿاٯ سألڅا

بڇی د هی ا .ثڂا دب ا ىزى ٽ زو الڇ ،٥چج‌كٸ ي ها‌٭ياڅز ،ها‌آاى

.از جب بث بڇد ها ي ثى ډىش٪

ؾجع رجف ٢ ضجط .پذ

» :يٽی ډ يٻ آه بڃ ها ى ڈ ٭ىان ټ ډىش٪ جی ډٮىی ػىیج «.یج

‌ثی ا اي هیى ډىڇ اوي، ٽى ٭ڃ ج ا ،م ٹير اثبة ٽ ا ٽ ٮی ٥ج ٥ی

ب جان م ي ٽىوي اوشوبة ػىیج اي ثیا یج ایشمياى اي ا ي ویشىي وبډی

.ٽىوي ي،ی ٽى ىٻ ا هی ا ډٮىیب اځی یي يی ها ډشػی ٽی ډىش٪ی ثی ډٺیبڇ ؿی

ا ٵیز ‌ثين ثا ډىش٪ ٽ كچ‌ا .ثى بٵش ىز بناوا سى بنډ ى ثو‌ز١ب

ایالډ ػم ب‌دبٻ» :ٽىڈ هال ساوڈ ډ ػمچ ټ ى ا ىاز انا ډپالر

ډىش٪ .«اب ٹبون ب‌ز٩ٵ ا ثباشٶبى ػبئ زيال ا یٮب ا اوی ا ػمی

ى يی ثب ډی بناوا كٺٷ ا ىٵب٫ ثا ډب ٽ وجى ٹبئڄ ډىش٪ .سبٵز‌ثوم ډ٪چډیبن ڂی

ابی ایپبڃ اي .يی اوي ډی االډ ػم االف ث ډىش٪ .ڈٽى وٶ ا ډچمبن

.ىاوز ډ «ىى اشجياى» ا انا كپډز

ىاهیڄ اػشمب٭ ب‌زياٹٮ ا ي ثبٵز ه ى ډوشچٶ ډبئڄ اوشا٭ پڄ ث سان‌ډ

ٵیز ‌ثين اډپبن ٽ ى ىٻ ا ځو‌ث يثب ډ اػشمب٭ ب‌زياٹٮ ها .ي ٱبٵڄ انا

،ىیي آ یبڃ ب ى سب ٽ ډبئچ ٥ف ي ىاىن سىي ٮبب .آيى ٵاڈ ا ډپالر ها ا

ٵ٢یب ى سیان ډی .ٽىیي ومی ىيا ا ىى وياى، انا ى ٭مڄ اډپبن ا ىي‌ثی ډؼیب

ٽ ٽ از؟ ؿٺي انا ى آن سإط انډ اډب وز؛ بث ،ىاهڄ ب‌زياٹٮ ىی

ڂبػب آن ى بنيه‌اٵز م ثب يسٺچ ډاػ٬ هم ى ي،اوي ډ ىش آن ا مو

.ڈى ٵا ځ اي لزو ث څا ىاوي، ٹجڃ مڂبن ا ډىش٪ ډبوىي ثځ ي ىاوي

ثیى هی ا ډیبئڄ هی ا ثیا اي كیڄ ‌ا .ڈثب ىاش اشٺبډز .ڈثي د ډٮشيالو ٽی

يٵب هشث ي ى هٽمش ثب ڈٽى اډىپ‌و ي ډٮيٳ‌اډث ډب يثب ډ ڈٽىی ٵپی ؿی

Page 102: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 102

اهلل آیز ډكیڇ و٪ ث .از ثش ٽډبن ثا كچ‌ا ٹیبون ایڃ ډ٦یبثٸ ،ډىش٪ی

ي ٭یياڅز ،سیيث ٵٺبز، ڄاٹج ٦ا االډ ػم ج ،٭ ١اث٤ ي اب

یب ډب ى ي‌ث ي اه بنبڅ ى مڂ ٤ا ها .ثبي ىاش يثب ډ ا ٭بډ ز١ب

٭ڃ ث بو ،ثبي ي وٺ٠ ٭ٺي‌١مه ٤ا ها ٽ يٹش .از ي چت اه جی

ٵشیا ها .از ډٮيڃ هى‌هىث ،اٵشبى ٭مډ جبودش ي ٭ياڅز ا ٽ ج ز،و

هی ا يی ثب ډ ٽ ڈش ډب ها .ٵز ي وز .از ثى ډب ډبن ى ٹڈ ٭ڈ ك ٭چم

.ڈٽى ٸډلٺ ي ٭مچ ا ٵشبيا

ز٥ت

سٺ ٭چڈ،» االډ ثس ا ڈسؼ ډىش٪ اهلل آز ،ايال .ٽىڈ هال ا ٢ڈ٭ا

‌ث ي ثى اپبالر ي جبر ىثاث االډ اوي ي وڂجبن ،بطبو .از «ػبى ي ډظبثی

یين ‌قډیچ ث ا ډبن ا س‌٭ٺت ب ك ي ٽى ىٵب٫ اڅ يك ڈك ا ډشإڅ مكپ

اوي آاى كیٸ ز٭ب ث ا ش‌اوي كپډز ،٭چم وٺي ي ي ىاو ث ي ٹچیڈ ي ی

ي ٭چمی اوبٳ ث ا ډچمبن ىشبن‌ث‌ٹچڈ ي بنواوي ي يىٶپان كیڄ ثیا ٽی

.ٽى لزو ډبن‌ڈ ب آن اب٭ ثا سال و جبر

كمیز ،اي بی ایالڇ ى .ثیى ډیب ډبن ى ب االڇ دىا‌و٪ ډىش٪ ،طبڅظب

.ثى «٭ياڅز» يٳ ي ىاز ا وٺ هثبالس ،٭بډ ز١ب .ى ډ ا ايڃ كٳ ا اي ٵٺی

ى هی ى ؿیاٯ سألڅا اي .ٽى سٮج ،م اشجياى ٵٺ ىثاث ثو آاى ٵٺ ث سان ډ

‌دز ا س٦ ا ډكچ ،ٵٺ زيال ىثب يځبى .ثى ډب ٭ ی :ایز ځایش

هی ا .ا٭چڈ ٵٺ ٭بڅ و٪بر ثباله ي ا٭چڈ ٵٺ يډٺ اوشوبث زيال ؛ٵٺ اوشبث زيال

ا ث ،٭چم ب ك ث .ثى ډىش٪ ب ٵٺ سٶپ ٭ب .ىاى سىجی می ٭چمیب ثی

مبوىیي ٽىىیي، ىٵیب٫ كٸ ا يثب ډ ٽ ىاى ډ سٽ ه٦جی آن ،ډىی ى اڅیيا ي ه٦جی

ٽ از ٮٵ بث وبډ ،آن هال اډىپ،‌و ي ډٮيٳ‌اډث ٹجیڄ ډیب ؿىیي ډىش٪ی

Page 103: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

103 ىه ؿاٯ سألڅا

ىا؟ ځ ٽ اډب وز، ٭چم ب ك ٭بڅمبن ثا

ضك‌اآن اوبن كٺٷ ي ث كٺٷ ىډ ى بنا ٬ٵ ڂبػب ث ،ثو هؿبډ ى

ي .یي ایب یبن ‌يی ٭ٺ ي هی ى ا ٵیبٯ ډیىڇ م يوي كٺٷ ي از اوبن ٽ

.ڈثى بندب‌ث ج ػىج ډٮى ج ثب ا ثلض ثباله ډىش٪ی ٹیير ا ډ٪چډبوی

،ر٭ی ايع ى بنی اوا آځببو ي آاىاو اوشوبة ثب زىوب اډب ي، ٭ڃ م ٭ىیان ‌ثی

.ځٶز يىا٫ ا ٵبو ىا انا ډچز ا٭شا١ ػىج ډٮى ج

ي كمیز .يایٮ ډبر ي ياٮ ٭ب .ثبى ٻډشج وبډ ي دي، ا بى، يك

.ثبى اي تو هيا ١ان

ياڅالڇ

Page 104: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

1مت٥حم اؾال ٠س٤ب

هاڅلی ‌ثیه ‌٭چی ي٭چی هاڅل ٭چ اڅالڇ اثب٭جياهلل، ب ټ٭چ اڅالڇ .از ٭با ت

یالڇ ،٭چ‌ثه‌هك ث الڇ ه،ك ث الڇ .هاڅل البة ي٭چ هاڅل ايالى ي٭چ

.ډىش٪ ٭چ‌هك ث

٭بڅ ډػ٬ ،ثبو ٭بڅڈ ٶشڈ ت ى اهلل آیز ،ٹیي ځیىڈ ٭بیا یت ى ډىش٪ی

،ثیى آن ډٮمب هىيډ ډىش٪ ٽ ا هبو ى ٽ ڈځ ډ وه مب ثب ٦ا ى .ڈا‌آډي

ىي .اویي ٽیى ایٲبڃ ا هبو .زو هبو‌بكت ثا ڈسك ډؼچ ثځا اډپبن ىی

اویي ‌ٽیى ىٻ بنی اوا م اه بڃ ى كياٹڄ .از ي اٲبڃ ،انا ډب هبو ٽ از

ي ىویي بىٵ ي وشىي ب بثبنه ث تډشٺچ ي ٱبت ٭چ ي اوي‌ٽى ٱت ا بن‌هبو ٽ

.ي هاي اائ ډل ز ١مه ى ثلظڈ .يوي ٽة ي ٽىوي س٪بار

٣آظاز ثعضي ٥حؿاب .ى٤

ى آوڂیب ي ڈٽىی ډ آٱب هكاډبڇ بى‌ث ا ډبن‌ىك ډؼچ اىاډی ٭چی ‌هكی ثی

ٽ ٭جباس هوبٵس ي هس‌ىىي‌سپبن ا پ .ڈدىا ډ ى )٫(اڅیيا ي بڇی ٹ ىثیب

ثیڃ ٹي» :از ي اشٶبى هاثٮ بر ى ٽ از ٭جبس از، ٵش ٽب‌ث ډب بار

ىیڈ ډ بىر ٮى «اڅ٢الڅة ةك ي اڅؼبڅة ډه ٭جبىٻ شىٺڅ ټٵ ډؼش هكی ٽی

.ىیي وؼبر ځما رك ي وبىاو ا ا ثىيځبوز سب ىاى س ا ى ا هى ځچ هن

هایش ډٮیبٳ ثب ا ډىڇ سب ٽى بڇٹ هك .از ثو‌آاى بډٹ هك بڇٹ ،ىياٹ٬

ٵىڂ ډٽ ييئٽىٶاو، ٭با، ت ډىش٪، اڅٮ٪م اهلل آز ثځياز. 1 ٽبڅٶویب، یمبڃ ایالډ .2009 ىبډج 26، 1431اڅلاڇ ډلڇ 9، 1388 ى 5 اٽچىي،

Page 105: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

105 كٺٺز االڇ ومبىي

.ٽىي آىب االڇ

اهلل‌ڃ ٶهچ .ثى ډٮبي‌يثه !هماډىاڅاډ ،االڇ ىيومب ٽى، وم بڇٹ هك اځ

ډیچمبن یب ‌ویڄ ي ثیى وش ٽ ث «وج االڇ» ػب‌ث «اډ االڇ» ي ثى ي

يی ي ثى وش ډٮبي ٽ ا وسب يويى ډ ټ‌ث‌ټ ،بډجد ا د .ثیى ىاى اىاډی

هالٵیز ثچىيځب ا ٽ زو آن ،االڇ ٽ بډىث مڂبن ث سب ٽى بڇٹ هك دوی

.از ڂى ؿ االڇ ى، ډ ډىش ىډٸ ډؼي ډىج ا ٽ زو آن االڇ .ى ډ

ٵویي ،(اهلل‌یڃ ىهش) ٵب٥م د ىڈ،ك ډه :يبډث بډجد ىهش د ا ا االڇ

يڇى اهلل‌ڃ ڇػي ا هى ځٶز؟ ؿ اهلل‌ڃ ڇػي ٽ ڈثڂ يها ډ .ډس٢ ٭چ

‌٭یياڅز وه ػبىب هثبالس .«ػبئ اډبڇ ٭ىي ٭يڃ ٽچمة اڅؼبى اٵ٢ڄ» :ٵډى ٽ هابوی

و ي از وج ڄا ؿ ي ياٹٮ ؿ ها .از شمڂ چ٦بن ك٢ ى آوـی ٽی

.يى ډ هالٵز ىشڂب ا مب

وبٽظیب اهلل، لیڇ څ ډیشلال ،ػیبئا یچ٦بوب ؤ ډیه » :ٵډى ٽ يڇى هيا ڃ ا ډه

يهچ ان اهلل ٵٮچ ٵٮڄ، ال ي ثٺڃ ٭چ ٲ ٵچڈ اڅٮييان، ي ثبالطڈ اهلل ٭جبى ٵ ٮمڄ ،ٮيث

ٽىیي، ډی كالڃ ،ٽى كاڇ هيا ٽ ا آوـ ٽ ا شمڂ چ٦بن يى ٽ ٽ‌آن «ډيهچ

ي ځىیب ثب ثىيځبو هث ى ي ٽىي ډ وٺ٠ ا اڅ ٭ي ) سؼیبي (ډیىڇ كٺیٷ ثی ډٮبډچی

از هيايوي ث ي،وياى سٲ ٵٮڄ ي ٹڃ ثب ا اي ي يبٵش ا چ٦بو هؿى اځ ،ٽىي ډ ٽی

.ٽىي ياى (ػىڈ) ڂبشبنػب ث ا مب

٥ڃ ى هك اډبڇ څا ي از ىك ، ها ٷډی ،بىی میا نسیب

السویبٵن ي هی ى څپیڈ پیه څڈ ان» :از ثو‌آاى عډي ا .از ها‌٭ياڅز

بی ىو ى الاٹیڄ ،يسی وم آهر ا اځ ي،ويا هى اځ .«بٽڈىو ٵ اكا ٵپوا اڅمٮبى

ایز ٽی آاى .ىاى سٶبير آاى ثب آاىځ .ثى آاى هك .يثب آاى هى ى ٽی

يٽی وؼ ث ا وٶ ي وجبي وٶ ثىي .ثبي ي هى اډب وٶ ا ،ايڃ ىػ

Page 106: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 106

سیب ثبي آډي ډٵٸ اٽج ػبى ا .ثبي يوث ػبئ هال٥ ثب ډٺبثچ آډبى ؼىوش ي ثبي

میا يی ثب ډ اب‌هثا .ثى ٵډى اهلل‌ڃ ٽ آوـىبن .يآ وبئڄ اٲ ػبى ث ثشاوي

.از ډچمبن ب‌ډچز م ثو‌وؼبر بڇٹ ىك بڇٹ ٽ ڈثب ىاش بى‌ث

.ایز ىكی ا سیيايڇ اڅاٹی٬ ‌ٵی ،ڈٽىی ډ ډبي انا ى اډي ډب ٽ ؿ آن

ا سبی٭ب اډي ان،ا ډوشچٴ ب ى ډب هاان ي ثاىان ا ی ‌ثی هكی ٽی

ي يويیى یا ی س ټیچ .ٽىویي اشمبڇ آي‌اټ ځب اډب ٽىوي، ثځا يدىي ډ

٭بیا انی ا ى و ٵىا ي ځٶشىي ډ هبك ؿن ؟ؿا .يوي ٽة ي ایز ثٹیا

يی ىثاث ىك ٭اىاان ،بنځ‌هبك ،ډبوی ي ی٭ ي ی آډ‌ډیبڅمز ا٭شیا

.ىاى هاىي وبن ا هى اهالٹ

ت٤حط سات ضحت ساف ٢تط .ز

ا وپیبس ىاڇ ثىب اڇ، بٵش مب هيډز ى ډؼب ك٢ ٸسٵ ٽ ٽسب ٵز ها ى

ثیب هیى ډیبن ى هكی اډبڇ وبڇ ٽىىيځبن‌وي ي اڅياي هيډشڂاان ا پ ىډ ى

ډه، ث سىب‌و .ىاى كٸ ځىوڈ ث ،دي مـن ويځ ى ٽ ٽ ثڂاڇ. بنىډ مب ٽی

.ډىش٪ اهلل آز ػ زو ٽ اي .ىاى ډٮى برك كٸ ،ډچز ها ث

ي سی٬ ه،ی ى ث وجز ا ډىڇ ،انا ى زيكبو كپډز ،ى ٽ ڈا‌يى م

ډچیز ځو‌ها ي ڈا‌وش ياٹٮ يكبو ټ ٭ا ډؼچ ى .از ٽى اث زيكبو

بی هی ى ٭بڅمبن وٶ ثب انا ډچز .ٽىي ډ ٹيىب ي اىة ٭الٹ، اثا اي ث وجز انا

‌ها ،ىاز ش اځ .وياى ش شىي زيكبو ٽر ى ٽ ٽبو ثیا ځوی

يكیبو ي بوثی ٭یبڅڈ هثی ساوي ډ ىٹز‌ث انا ډچز .يي وم ٭ٸ ډىش٪ ،بٽیب

.ثڂاى سٶبير ٭مڄ‌ث ٭بڅڈ ي ٭بډڄ ٭بڅڈ هث .ٽىي ټسٶپ

ي ٵشىیي بی ىو ا ٽ يسٺچ ډاػ٬ اوي‌ثى بث ا ػمٮی ي ٹیڈ ایبڅ ا ثهی ػی

.ويایشىي هى ػبډٮ ى ٵاياو سإط ي وپىوي ٽز ب آن ػىب٬‌س ى ياوبنډٺچ ثی

Page 107: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

107 كٺٺز االڇ ومبىي

ډػی٬ يٹش اډب .يٽى ٸسلٺ ځش بڃ ى هم ى .ثبى ااو هيايوي كمز ڈ ب آن

ٽ ٹڈ يسٺچ ډاػ٬ م ا ث ،ٵز بىو ا ډىش٪ ډبوىي بوث ٭بڅڈ ،٭بډچ ٭بڅڈ ،يسٺچ

.آډیي ٹڈ ث ٽىىي٬‌س ،انا وٺب٣‌اٹ ا ىاى، بى ث ي يى ؿڈ ث ا ب آن ػىب٬‌س

.ثپىىي ا٭الڇ ا هى ٹيىاو ،ثٿ ٭بڅڈ ها ث وجز سب آډيوي م .ي٭ٺب ي آا سى٫ ثب

ډویبڅٴ هاڅیال٥ ‌ب٧ي٭ ي بٽبان ثب ډىڇ .شىي ثي ،ډشجي يكبو ثب ډىڇ اڅاٹ٬‌ٵ

ا ٭چ وبڇ ٽ ب آن .ٽىىي ډ ٭مڄ اوډي اډب آيوي ډ ثبن ث ا االڇ وبڇ ٽ ب آن .شىي

ٽىىیي، ډی يی ٽب يڅ وىي ډ ىك ى .يوي ډ ډٮبي ا ث ي آيوي ډ ثبن ث

هؿىی ٭چ ڈ ب بثبنه ى .وياوي سٮبٳ ڈ ٽ ثب ي شىي اث اٵاى هؿى ا ډىڇ

ٽیبو ث وجز اډب ؛ٽىىي ډ وٶر اثا ي ىىي‌ډ ٮب اٵاى هكی ياٹٮی يی د ٽی

بثی ا یب آن ثچپ ؛وياوي ډپچ سىب‌و ب آن ث وجز شىي، ٭چ ياٹٮ ي شىي،

.ىاوي ډ ىيز

كمیز ٭یب اي :ایز االډ ډظچض ها هال ډىش٪ ٭یياڅز ،وجی ي ٭چی

یچىبٻ ؤ ډیب ي» :ثى كمز ا‌ډب‌ػبن ،ثى ىبهش اي ٽ االډ .از ىك آاىځ

همڅچٮبڅ كمز بډج،د .از كمز ٽشبة هيا ٽشبة ثى ډٮشٺي اي .«هڅچٮبڅم كمة اال

االډ از ډمپه ډڂ .از ڈك ي كمبن هيا از، هی ا ا ي هیيا هی ا ا ٽی

ي هیوز ي ٹیبير ایالڇ یى، ډی بى بډجد ها ا ي ٽشبة ؟!ثبیي یٽثڂ

هدیش اډیب ایز، ایالڇ ایڈ ث ڈٽى ډ ډبي انا ى اډي ډب ٽ ؿ آن يايوی

.وىي ډ دب ث ا االډ ٸكٺب اډب ،آيوي ډ ثبن ث ا االڇ وبڇ .از

.زو ها االڇ ٽ بډىث اوا ػاوبن ث ٽ ٽى ٵايان ٽ ډىش٪ تی ٭ ی

از آن االڇ .از ڂى ؿ ،ٺكٺ االڇ ي از كبٽمبن ډچمبو ا ز ٽ ٽی

‌وغ ى يثب ا االڇ .از ٽى ډٮٵ بډجد ى٭بیب ى يی ثب ا ایالڇ .ػیز اڅجالٱی

هالٵز ى االڇ .از وٶش هكاډبڇ ٭ٵ ى٭ب ى االڇ .بٵز ؼبى ٶل

Page 108: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 108

ي ي بډجد ډيو كپډز ى ا االڇ .زو ي ي ډٮبي هی ا .ػیز يی ثب ٭چی

.از ډىش٪ اشبى اوي ٭ب

ربز تما ، ؾطآس ٢تط .ؾ

چزٵ٢ی ایالڇ ى ٽ ؿ‌آن .ثى هىىيان آډي زآىډ به ى ډىش٪

هيايوییي .اییز ػییبى ي سٺییا ي ٭چییڈ :ایز ياڅٺچییڈ ن» .اییز هییى ییځىي ٹچییڈ ثی

ٮچمن هاڅ ش ڄ» :از ٵډى .«٦ينيډب «ٮچمین ال هياڅی ثیب ٭یبڅڈ ځی

اڅچی ٵ٬» .زو ډبي ػبڄ ڈپډى آډىا هاڅ هيايویي «ىػیبر اڅٮچیڈ ؤيسیا هياڅ

ا٭چیڈ ثیى، هیى ډیبن ٭بڅمیبن آډي ډىش٪ .از ثى ثبال از ىاى ىاو ٽ ا ب آن

.ډب٭ ىببن‌االڇ ي بنٵٺ

ویى یمب هس‌ڈٽ «پڈسٺؤ ٭ىياهلل ٽډپڈؤ ان» :از ٵډى هيايوي و سٺا ك ى

ي .یشىي مب هس‌ٺډش ،ديىځبسبن ى ډىش٪ی ي هياسی سٺیا، یآډي ډیب ٭ی

،ایز دی ى ډٿ ٽ ىاى ډ سٽ ا‌ويځ آه ډب ب ا٥ال٭ ى .از ځبد

ي ڈ هيا ا ،«اػٮن څب وببي هلل وبب» ٽ ڈٽى ثبي .ڈٽى ډ ډالٹبر ا اي ٽ ڈثياو م

.از ثى مزٱى ا هيا ١ان ،ٽىي ثبي ٽ ا ػمچ هم اځ .ڈي ډ هيا ‌ث

.يى ډ ىيز ډالٹبر ث ،ثى ٽى ثبي ډىش٪ ي

«میب ٭٪ ػاؤ هاڅٺب٭ي ٭چ هاڅمؼبي اهلل ٵ٢ڄ» :از ػبى ،االڇ ى چزٵ٢ هډ

.از يثو ثس ب وش‌هبو ي ٹب٭يان ث ا ډؼبيان هيايوي ٵی ډؼبیي ډىش٪ی

ډٺیبڇ ي ػیب ي ویبن ي ویبڇ آيىن‌ىیز ‌ث ثا هيا ا ى اي ٽ ي ػبى ،ثى اهلل‌ڄج

.ٵز ډ ڂى يسجٮ ث يسجٮ ا ي ڂى ويان ث وياو ا اوٺالة ا ٹجڄ .وجى

ٽبو س٤ ،ڈٽى ډ ډبي اډي ٽ ب‌وش ا بث ایز یي ویش ٽی

ثىوي ي آاى ويان ا ډىش٪ اكپبڇ ي ٵشا دشاو ثب ب ثىوي يى ويان ى ا ډىش٪

انی ا كبی یب ى ٽ ثىوي ٽبو ب ي ىاز بنثا برك كٸ اي ي ٱبڅجیب ٽی

Page 109: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

109 كٺٺز االڇ ومبىي

ا ډىش٪ ب بڃ ي ٽىىي ډ ويځ ب آن ى ىز اڄ ثاىان ٽیى يی سجٮ یب آن ثی

بثی اي ب ى اډي ثىوي، ي آىب اي ٭بڅڈ ها ويځ ثب ټوى ا ب آن ي ثىوي

.وشىي

مت٥حم اؾال س٤٠ب ٢تط چبض.

ثځی ى ډىش٪ ڈ اوٺالة ا ثٮي ثیى، «ٺیز كٺ ایالڇ » ىیي ومب اي ىاى، ډیب ثی

ى اډب ؛ٽىوي هيډز ڈ ب آن ي ثىوي ٭بڅمبو .«ډچلز االڇ» ىډٺبثڄ بی ٵچیٶ

هس‌ډڈ بنثا االڇ وبڇ‌ث اڅجش ،ٹير ڄسل ٽ يوي ؼوش ها ث ي ایز ډیئچ

‌ياػیت ومیب، ا س‌ياػت .از ياػجبر ايػت ا و٪بڇ كٶ٨ ٽ ىاىوي ٵشا څا ي، ا سی

اٹش٢یبء و٪یبڇ ډیچلز اځ هم ثا ٵٺ. ډٮبډالر اكپبڇ ا س‌ياػت كغ، ا س‌ياػت

سان ډ ،ٽىي ي ډ٢یبث ى ي ډیبٹبر ي ډا٭ی .ٽیى ثب٥یڄ ا ٭ٺیى ڂی ډیچلز اځی

سیان ډی ٩با كڄ‌ا هم ثب .ٽى ڄسٮ٦ شبډٹ ڈ ا كغ سان ډ ٽىي، اٹش٢بء كپډز

.وواوي ڈ ومب شبډٹ وڂٵز، ڈ ي شبډٹ

ىیبڈ پډ بن هاڅی » .یز ي ثیى ډیپڄ ډیچمبن ډیه ثیا ها ،اډ هؿى س

1.«اڅیإډ ٭بٹجة يڅچی پاڅمى ٭ه يوا ثبڅمٮيٳ يؤډيا بةٽاڅ يآسا اڅچبة ؤٹبډا اڅإ ٵ

ي ومب اٹبډ ،ٹآن ډى٪ ا كپډز اشٺا زٱب ثى ٹا .ثبیي ىی ى ٭جیبىار ثٹیا

ػبڅت .ثى سٻ يوجب ومب ٦ا ؾ ى ډچمبن ٽ ڈهاو ډ ٵٺ ى ىپا و ډڂ

یين ٱٷ ډبن ى ي ػىڀ ى ٮى ؛ٱٹ ومب ي هٳ ومبى ٵٺ اغ ٽ يثياو از

ومب ساوي ډ ،ٽىي اٹش٢ب ډچلش اځ االډ كپډز ،كبڃ .ى وم بٹ٤ اوبن ا ڈ

ډیڈ اډیب ؟و ب ز ومب ٵپ ث ٽ ٤ا ها ى ٽ وياڇ ها ث ٽب ٽىي؟ سٻ ا

كٶی٨ يی ثڂ ي يی بث ٽی ،كبڃ .ىاز ا ډٺيا ها ومب ،هى ها ى ٽ از ها

ثبیي ډیڈ يی ثب چه ي ثبي ډٺي چه يثب و٪بڇ ٮى ؛ساز‌ياػت ڈ ومب ا و٪بڇ

.41 ،كغ. 1

Page 110: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 110

.ځٵز ثبالس ڈ ومب ا ا و٪بڇ ي ځٵز ٵبٽش ڈ ومب ا ثشان ٽ

.وجى ؿ‌م ا ثبالس و٪بڇ ي ثى و٪بڇ ا ثبالس ؿ ،ډىش٪ ثا اډب ،و٪یبڇ ا ثیبالس

.ثى ٭ياڅز ،و٪بڇ ا ثبالس .ثى ب اوبن ػبن .ثیى ٺیز كٺ ،و٪یبڇ ا ثیبالس ،و٪یبڇ ا ثیبالس

كٶی٨ ډیه » :ٽ وز زبٵٶ ثب ي في١‌ث ي بىځ‌ث څا .ثى اوبو ٽاډز ي اٵز

.یز و ثی ا چي و٪بڇ .ىاوڈ وم يٳ ا‌آن ،٭جبس‌ث «.ىاوڈ وم وٶ ياػت ا و٪بڇ

ي س‌ډڈ ډ٦چت ټ ث ين ثا از ا .از ٸ٥ و٪بڇ .ثیبالس زی ٺ٥ و٪یبڇ اځی

اډیب ؛ٽیى كٶ٨ يثب ا آن ر‌هىا ٽى، كٶ٨ ا هى ى ،و٪یبڇ اځی ا ي ٸی ٥ ڂی

یب ا ا .ایز سٽیشبن ث ي ډ س ٽ ها ر‌هىا وجبي، يٳ آن ‌ث

ڈٽیى سإی ا االډ ػم .ثبوي يٳ ث ا ډب ٽ ٵز ٺ٥ ث يثب ډ .ٽه

.ى ثدب ٭ياڅز آن ا ثبالس ي االڇ اكپبڇ آن ى ٽ

٣اؾال ٢رض ٣اؾبؾ احطاف ثطاثط زض ٢تط .پز

ا ىی هم اهلل آیز ډكیڇ وىبن ،االډ ػم إس ايان ى ىٹیز ‌ثی ځی

یب ‌ویيان ى ثى ٹا .ىاز ٵايان زاثػ ډه ثا ب كٳ آن .هاويڇ ډ ي ٽىڇ ډ

ثبىي آاى ڈ ب زډبٽ كش ډب ډمچپز ى ٽ ثى ٹا .وجبي ب وياو ڂى ډب

ثیى ٹا .وى ٥ى ا٭شٺبىاس هب٥‌ث ٽ‌ؾ ي ډیبي ،ٹیبون ډٺبثیڄ ى ډیىڇ می

.ڂى ډبث ٹا ا ي ثبي وياش ا ي كٸ ٽ‌ؾ ٽ ثى ٹا .ثبىي

بی ايڅ ا پی ٭ىیان ‌ث ٵؼ ى ى ،ٵويڇ ډي ى د بڃ ؿىي آډیان ‌ىاوی

یمب ،ثى ٤ا مبن اځ ڈ ثب يويد ٵوياومبن ك٢ ى ډه ا .ثىڇ ي ى٭ر

ثیا ډیه ي؟ی ٽى ډ اوٺالة ڈ ثب مب ،ٹجڄ بڃ ث ڈځش‌ثډ اځ ي؟ٽى ډ ؿ

ډیبن ‌آن ڈ.ها ډ ڈ كبال ڈ،هاش ډ اشٺالڃ ډبن‌آن ډب !ب ثـ ؛ٽىڇ اشيالڃ ب ثـ

ډ ڈ كبال ،ڈهاش ډ ٭ياڅز ډبن‌آن .ڈها ډ ڈ كبال ڈ،هاش ډ آاى .ڈهیا

ډ ڈ كبال ڈهاش ډ كمبو االڇ ډبن‌آن ا .ڈهیا یب میبن ػیى ٽی ډىش٪ی

Page 111: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

111 كٺٺز االڇ ومبىي

ا یب ‌كیٳ میبن ٽیىڇ، ډ ىٻ ىيثب ا ٤ا آن اځ .ڈها ډ ڈ كبال ځٶز، ډ

.ىڇ ډ

یب ‌سٶیبير ڈهایش ډ ډب ٽ آوـ ثب ،ي ثدب االډ اوٺالة ا ثٮي ٽ ثىب آن اډب

اهلل آیز ډكیڇ یب ی ا٭الډ ځیٵشه ثبال ډبن ا ،االډ اوٺالة يد ا ٹجڄ .ىاز

وجیى ٹا .وجى ٽب ى ٵٺ زيال اڈ اال ،1358 بڃ ايڃ مو سب 1356 بڃ ى ىهم

.ڈىایش ىيیز ا ىهم آٹب ډب .ثبي ىاش ا ي كٸ ٽ ٽ ا ایش یمب ثی

:ځٶشىي ډ ٽ يڇى ډ ا بث ي‌آن ،ػان ډه ،ڈثڂ ډیب ى هىډیبن ا اډیبڇ ٭پی

.يی ى ډی آمبن ى ىاى هى بڃه ى ٽ ا ب‌ر ،ٽ ٹب٭يسب هة .ڈا‌يى

آن اډیب .ڈيی ى بڅمبنه آمبن ى ا اي ڈ ډب ث ؿ ٽ ڈىاش ىيز ا ىهم ٹي‌آن

.ثبي يثب ٽ وجى آن ،اٵشبى اسٶبٷ ثٮي ٽ ډبئچ

ډظیڄ ایشبى، ث وجز بځى ټ ډظڄ .ىاز ډ ىيز چه ا ىهم ڈ ډىش٪

اي ٽ وي ثب٭ض ځ اشبى ث ٭ٸ اډب ؛ٽى كٶ٨ ا ٭ٺ آه سب .ا دي ٵوي ټ

ثى ځٶش اٵال٥ن اشبى ثبى ٽ ا٦ ډبوىي څا .ىيوج ا ٺزكٺ ا اٵال٥ین ډیه ٽی

،ىاڇ ډی ىيیز اٵال٥ن ا ث ا ٺزكٺ اډب ىاڇ، ډ ىيز ا ىی هم یڈ ډىش٪ی

ٺیز كٺ ډىش٪ څا .ثى اشبى ا ثبالس ؿ ،ٺزكٺ اډب ىاز ډ ىيز اشبى مـن

.ٽى ڇډٺي ؿ‌م ث ا

یر ي یپڄ ،ٵیز ډی دی ٽ غسي‌ث ،اٵشبى اسٶبٷ اوٺالة ا ثٮي ٽ ؿ آن

غسي‌ث آاى آن ٽ ثى وڂش شث ډب ؿىي ؛ثى ي ٹا ٽ آاى .بٵز ډ ڂى

ډوز ي هه االډ ث ا ػب ،كمبو االڇ ي بٵزو ٭بڇ ثب ٭ياڅز .ٵز اىز

.ىاى ٽثڂ ي

ا اي ٽ ثى 64 بڃ از، ٽى ڈس اي ٽ زو آن ها ٽ ٽى ډ اكب ډىش٪

ي ثیى ج ډٺبڇ‌ٹبئڈ بڃ اي .ٽى اوشوبة ىيآ ج هػبو ٭ىان‌ث ،هجځبن ډؼچ

Page 112: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 112

االف ثا ساوز ډ ٽ آوـ بڃ ها ى ي.ٽی ایالډ ػمی ٽی

.ثیى يى پىؼ .ثى اوٶاى ب بڃ .ثى يٽ ويان ىى هى .ٽى ٵاياو یپىؼ

.67 بڃ ي سب ثى، ب ويان ډشػ م ا ث څا .ثى يى ٵوي

از ؿ‌آن ي از زياٹٮ ه٭ ،ٹ ها اډب ؛ڈځ ډ ٹ مب ثا انی ا ى ٽی

ىی هم اهلل آز ث ؿڂو ٽ ىاوڈ وم .از اٵشبى اسٶبٷ ٱچی٤ ثىویي، ىاى هجی ىاى هجی

.اٵشبى وبځا اسٶبٷ ثى ؿ .ثى يى وبىز اي ب ي ثىوي

هكی ‌ياڇ ان،ا ډچز ىمه ثب ي ثى ٵش ډبن آن ى شسي ب‌بډبن ا پ

ا ٹ٦ٮىبډ ياڇ آوپ ا ثٮي ي ثى ي ميز ،٭اٹ یب آن ،ٵزدی انی ا ثی كمچی

دی ډیبى بری ٭مچ .ڈٽى ډ ىٵب٫ ٽهى ا يثب ډ ٽ از يا١ق ،هة ٽىوي.

بىی سٮیياى .ي ځٵش شسي بډبن آن ييى ػچ ي آډي سٮیياى ي یيوي ٽیش

اډیب ثى، ي ٭جبو ډچز .يوي ىشڂ ڈ ثه ي يوي ي انا هډياٵٮ ا بى

ى وم ثب٭ض ،ډىجبن‌بكت ي ډچز ز٭جبو دیب ی ٭یياڅز ٽی يڅیب » یى ځایش

ی هج اڅچیی بن اڅچیی ياسٺیا څچشٺی ؤٹیة ی ا٭یيڅا ؤڅبسٮيڅا ٭چ ٹڇ ىأن ڈپؼډى

1.«ثمبسٮمچن

ثیى ٹا ،ثىوي ځٵش ػىڀ يانډ ى ٽ ا ب ي ىشڂ آن اډیب .ٽىىیي ډؼیبار ٽی

،ياٹٮ ها ا ٹجڄ ي ثىوي ويان ى ي ثىوي آوبن مٶپ ٽ ٽبو ي ثىویي یي ډلبٽمی

ىاویڈ ومی ثىوي، ځاوين كبڃ ى ب ي يوي ډ آاى يثب ي ثىوي ځاوي ب ا زډلپډ

ٽى ه٦ ٽ‌ؿ ه ث وبىز ٵپ ها ڈثذی یڈ یب آن ا يی ثب ډی ٽی ٽیب ٽی

ىیي ثڂ اځ بوباك ي؟ش هى ډ٬١ ث ى بآ ي؟ىا ٹجڃ ا هى ب بډبو‌ڈ

ث ى ي ڈش ياثش بډبن آن ث ي ڈش ډ٬١ ث ډب ا٭شٺیبى هیى یبثٸ اٵپیب

ثب ډىٶ ئز ٽياڇ ثب ىاىځب ٽياڇ ى .وي ا٭ياڇ يثب ي شىي ډلبة ب ها د ڈ،ىا

.8 ،ډبئي. 1

Page 113: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

113 كٺٺز االڇ ومبىي

.ثى وي ز٭ب ب ها ٽياڇ ؾ ډياٵ٬؟ ڄيٽ ٽياڇ

.یي وٺی٠ ،ی٫ اٽبن ٽ ٽى اكب .ي ډىش٪ اهلل آز ځ ث هج ٭ی

٩یبا .وز وبډ .وي ا٭ياڇ ځىببو‌ث از ٹا .څى ډ هيا یبن ا وبډی ىیز ‌ثی

آوـىیبن ثیباله ي ثیى ي ى ب ي ثى يو ىهم اهلل آز هیى هیب٥ار ى ٽی

سٮیياى ها .يوي ا٭ياڇ بڃ آن ى بنوياو ا وٶ ا ؿب سب ث ټوى از، وش

ا ديویي ،ٹب١ی يثب انډ‌ؿ ،ىاى الڇ ىاىځب انډ‌ؿ ،وي ا٭ياڇ اځ وياو ډ٦بڅٮی

اهلل آیز ي ثى وي اػا ىاى هآئ ي ډ و٪‌ث ٽىي؟ ثیى وڂیان ډىش٪ی هی ا ٽی

اهلل آیز ډكیڇ .يوی ػب‌ث اي ا٭شا اډب ٽى، ا٭شا اي .ثبىي ځىب‌ث ب ي‌ا٭ياڇ

.ځٵز ايع و٪ب اهشالٳ ؛وي ډ ڂى ب ،ډٺبڇ ٹبئڈ ها ٽ ٽى اكب ىهم

ی ى چی ه ډیبئڄ ها .وياشڈ ا٥ال٭ ډبئڄ ها ا ډه ډبن‌آن .ٽیى ى ينی ث ثی

ٽیىڇ، ىٻ ا ډىش٪ ي ىهم ډى٪ سٶبير ٽ ډبو هايڅ .ثىڇ ٹڈ ى ڄسل ىكبڃ

وبڇ ث ڈ اي «ٽ» ي ڇاه ب ٽشبة وب) ٽ اوشبار ٵٮچ ډي ٽ ىاڇ بى‌ث ٽی

ایالډ ػم ان ا وٶ ؿىي ثب ٽى ا ډبكج (از ي وبى وبڇ «ٮش ىٽش»

ډیی هكییډ ي آٹبییبن ،جیی ډٺییبڇ ٹییبئڈ ډىش٪یی اهلل آییز ډكییڇ .ډییبن آن ى

ډؼچ، يٹز ئ ٵىؼبو بم يٹز، ي ووز يٹیز ئی چی اىث‌ ډی

ډؼم٭ ها ي (ٵٮچ ج ډٺبڇ) يٹز ػم‌ئ وپىڈ اشجب اځ ي ٽ ٭بڅ انى

اوشب ا ي ؿىي ا ثٮي ،ٽىىي‌ډبكج ي، ډىش 1367 بڃ ثمه ى ب ډبكج ٽشیبث

1367 ثمه ى ډىش٪ اهلل آز ډبكج .هاويڇ ډه ا ب ډبكج آن .ي اوياهش ويان ث

ي.ی ٽى يای د ا ډبكج ها ي يثڂى .ثى االډ اوٺالة نسب ب‌ثٿ هس‌ډڈ ا پ

‌ىكبڅ ،ډبكج آن ى ډىش٪ .ڈي ډ ٭ٸ ډىش٪ ث ؿا ډب ٽ يثياو ډٺیبڇ ‌ٹیبئڈ ٽی

ثیى هی ا ٹاډیبن ډب ٽ ځٶز ي ٽى وٺي ا االډ ػم بڅ و ٭مچپى ،ثى ج

ثى ٹا .ڈثج هث ا ا بىب ب ڈ،ثىا بنډ ا ا بىب ىشڂب ٽ ٽی

اډب ىث الڇ ٽ ا ىٵب٫ .ڈثب از ي ډىڇ ثب وجیى ٹیا یٮبب ٽی ڈثیي ٽی

Page 114: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 114

.ثیى ٽى اوشٺبى اكز‌ث هډ ا ثٮي ػىڀ اىاډ ىثب اي .ڈٽى ٭مڄ ا ب آن ڈوشاو

بنث ا هى اوشٺبى اكز‌ث ،ثى ي ځٵش د ٽ سىي ب ا بث ىثب اي

.ٽى

ٽ ځ‌ډبكج ي ي دو ٽ ډبكج ها ؿىیي ،ٵیز ویيان ثی ث ډیب ٥یڃ یش

‌ٹبئڈ ي ج هث ب‌وبډ ،يوپ ي یي ثیيڃ ي ى ډٺیبډ ا ىي بنی ډ ى ډىش٪ی ٹیا

،وی ومی ڇى ي د ډ ا از ثى كبٽڈ ډمچپز ث سبٽىن ٽ ا ها ب ،ځٵز

ٽىي ډ اٹش٢بء آهس ي ىى ٽ ي ؼوش ها ث ډىش٪ ي .ي‌ډ ٽىب ب ډٺیبڇ ٽی

ا بی ىو اي اډیب ،يی ٥چج ا اي بی ىو .ى دیب ‌دز بىو ث ثځااو ي ثىي ٽىب‌ث ي ثجي ا

.يو٦چج

هی ا پی هماډىاڅاډ ثبن ا هٺډش ٶبر ا (186 ه٦ج اڅجالٱ،‌وغ) بڇم ه٦ج ى

.هاىیي وم ا بىو ب آن اډب ٽىي ډ ااى ا ب آن بىو «ييب ٵچڈ اڅيوب ؤاىسڈ» :ٽ از

همیاډى اڅاډ مبوىي اډب ،وبى باهش ى ا هى ي ي كب١ هاز، ا ډىش٪ بىو

س تٵ ډه ،ثي تٵ ډا ا ٱ ٽه، ااى ډا ا ٱ !بىو ا «ٱ ٱ بىو ب» :ٵډى

.ووى ا بىو تٵ ډىش٪ ي هڇ وم ا

ڄسل ا ډمچپز ي يځاش ډ ػڂ ي ىويان ډبؿىي ،اهلل آز ك٢ر :ځٶشىي اي ث

یبن ا .يٽى ډ اىا يىاوش ډ الف ٽ ځو‌آن ا ٽ هىسبن يٹز‌آن ي يځٵش ډ

ػیاة ٽىڇ؟ ډ ؿ ا آهر ىاىڇ؟ ډ ؿ ا هيا ػاة :ٽ ثىوي ىاى دبن یب ثـی

ي ساویشڈ ومی ډه اډب .وپى بىٵ ٽ .وڂٶز ٽ .ىاوشڈ ډ ډه ىاىڇ؟ ډ ؿ ا ډىڇ

ي بی ىو ث ي ٹير ث آ ځٶز آوپ و، ځٶز آوپ ي آ ځٶز آوپ اډي ي .ٽىڇ بىٵ

ي يد اي ىو اثشالء ها ى ي ٽى ىٵب٫ ډىڇ كٺٷ ا آوپ ي ځٶز و ٹير ث آوپ

.هىوي پز ڂانى ي

Page 115: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

115 كٺٺز االڇ ومبىي

٢ضجط مب ٢بز٥ث احطافبت اظ ٢تط ٢اتمبزب .قك

زسچ بڇد ى ٽ ،ج ػىبة ٽى ه٦ب ى :ٵډیى ا‌وی دی ايهی یبن ا ٭می

ٽىویي، ه٦یب ثهی آډیي، دی ثیٿ ي ی ه٦ یب ‌اډشلبن آډي، د هىڂ اثشالئبس

آن ث ،ډىش٪ ٽؿټ ىبځ .ثبي ب ه٦ب آن ٽٶب ىو ب وغ يياڇاډ ډٮ٪یڈ جی

ٽاډیز ا ىٵیب٫ .وجى ه٦ب ډىڇ كٺٷ ا ىٵب٫ .وجى ډىش٪ ٽى ه٦ب آوپ :ٽىي ډ ٭

.وجیى ه٦ب ،٫ ڈډچ اكپبڇ ا ىٵب٫ .وجى ه٦ب ب اوبن ػبن ي ٽیى ه٦یب آوپی ډىش٪ی

ىایز، ىكی یؼب٭ز ،٭چی ‌هك ڈځ ډ ىپا .ٽىوي ه٦ب ٽ ثىوي ڂانى ،وجى

ثٿ ډىش٪ .وذ ا‌آن س ي ثبي كب١ زثا ځو‌ها ٹير ٽ از ها ؼب٭ز

.ثى

ا اڅاٹ٬‌ٵ ي ډٺبډ‌ٹبئڈ ا ٭څ ا ثٮي ډىش٪ ٽ ساویز ډی ،جی ا ىی ىڃ ثی

هآه سب اډب ؛ٽىي ډوبڅٶز ؿ‌م ثب ي ٽىي ب ي ىثڂ څل٪ی مـین ،٭می ډیبى

.ٽىیي زی سث يٽ ا ي‌ډىلٳ ٵوي ها ،ډثبن ا یب ‌ی ا٥ال٭ هآهی اي ا ٽی

څؼبػیز ا ىیز ٽ ٽىي ډ لزو ا االډ ػم كبٽمبن ما ،ڈىا ىز‌ث

ا سیبن ‌ډیىڇ یيا .ز ثبځز ا ى .يثىا .يثبی ډثیبن یب آن ثیب .يثیى

ي؟ی ث ومی ٭چی ایڈ ډڂ .يثى اوشٺبى .يثڂا آاى ا ب يوبډ .يٽى آاى ا بنوياو

ا یمب ا اوشٺبى اػب ډىڇ اځ از، ىاى ى ډب ث ٭چاډبڇ یب یمب ثبیىي، ويایش

ي ډیه ا اځ ٽىىي. اوٺالة ډب ٭چ ډىڇ زو ٹا .ڈٽى اوٺالة ببن ٭چ ډب ي، ډ

االڇ ث ا هىسبن .ثپىىي ىٻ ا االڇ جب يثي اػب ي،آ ډ ثيبن يكبو مب

ډیياا ایڄ ي آیبن ٮىی ایز، مل چ هى االڇ ،از جب االڇ .يوپى ڄسلم

ٽیى ډ ٵشب وڇ ي ثى هڅ ،وجى اڅٺچت‌٨ٱچ ډب بډجد ي؟ش ٹبير اڄ مب ؿا .از

ي؟ ډ ډاػ ډىڇ ثب اڅٺچت‌ٹ مب ؿا ي

یمب اډیب ؛ٶشىيث هيا بى‌ث يثب ،ىىيث ډ ا هى ٭بڅمبن ډىڇ ٽ يٹش ‌ثی ا ځوی ٵشیب

Page 116: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 116

٭یبڅڈ .اٵشىي ډ ٦بن بى‌ث ،ٶشىيث هيا بى‌ث آوپ ػب‌ث ،ىىيث ډ ا مب يٹش ٽ يٽى ډ

،وڂویي ډ ا اي يٹش ډىڇ ٽ ثبي ا ځو‌ث يثب االډ كبٽڈ ،ىى ٭چی اډیبڇ بىی ‌ثی

‌٭چی ٭ياڅز ٽ ثبي ا ځو‌ث يثب ىى ػبډٮ ج ٶشىي،ث ځوی يی ثب ډی .ثبیي ىایش

انا نسچ ا ارٽ ث ا مب مب يٹش اوبٵب اډب ؛ثبي ىاش كى يٮ ثی

ٽىىي؟ ډ ډبي ا ؿ‌ؿ ډىڇ ٽىىي، ډ ڄسلم ډىڇ

ػیب ى ا یمب كیبال .يویي ى ډی ډب ى ا هى ج س ډىڇ ٽ ځز ډبن‌آن

ب بثبنه ا ا ډىڇ يا ،يثواثبو ځ .ٽىىي ډ ڈس ڂى ا ځو‌ث ي ىىيث ډ ڂى

دیز ،ڈشو ٽٵ اڄ ډب» ىيځ ډ ،«پشبسى ث ډٿ» ىيځ ډ !يٽى ځ .يى ډ

اډشڈ «اڅو٦ب ٭چ شاډ السؼشم٬» :ځٶز ډ بډجد ز؟ٽ ډى٪بن ،«ڈشثب ي ه٦یب ثی

هاىیي. ډی ی ؿ ىیي، ځ ډی ؿ ډىڇ ها اٽظ .ثبي ػم٬ كاشبن .ٽىي وم اسٶبٷ

ثلیض ى ،السی ٽشیبة ى ،ىاى بى ډب ث ډىش٪ ٽ ٵٺ مبن آيى ،ػمب٭یز ومیب

ٽایز ػمب٭یز اډیبڇ آن ثیا ،آډي ثيبن ػمب٭ز اډبڇ ا ډؼي ى ډىڇ اځ ٽ از

ثځ ى ها .ثواوىي ومب ډؼي آن ى ىاى .آډیى ډی ډیب ثی هی ا ا یبن ٵٺ اٽظی

زا یى ډی ایشىبى ا ٹب٭یي ث ،ث ٵٺ ها ډي ى اډب اوي. يٵم ٽاز ،ضاكبى

،ثیى يی ثلیض ها ث ي يٹش ،ٹجڄ ٹن ،شڈ ٹن ٵٺ ،كچ ٵي‌اثه ډكڇ

اي ي ثبىي وياش ىيز ا كبٽمبن ػب ى ډىڇ اځ ٽ ثىوي ٽى اي ا ا اڃا ها

هى كپډز ث ي ٽىي سٳ ډى٦ٺ آن اډ ى ساوي ډ اي بآ ،وواىي ا ثيیي؟ اىاډی

یز و ػیب «١یبڈ ی ثٲ ػمب٭یة ٭چ اڅشإډ ؼال» ٽ ثى ىاى دبن ٵي‌اثه ډكڇ

.ب‌آن ز١ب ثيين ،ا ػبډٮ ث ٽىن‌كپماو ي اډبر

ٮى .از الڇ ىډٽا ،اډي ثبن ث ٮى اځی ډىډی دیشاو ،ثبی ويایش

ډیىڇ .ثویاو ا هياكبٵ٪ ٱڃ يثب شيىثب ثيين .بی ث هدیبئ .هاىیي ومی ا سی

بى ا آډين هدبئ ،ش ثچي ٽ ا ٹير ا ثبالٵشه !؟ا‌وڂٵشی ډڂی كشمیب ایز ٹیا

ایز ها ىډٽا ډٮىب ثيي؟ وؼبر ػبئ بڇكپ ا ا ډب ي يبث ڄ٭ائ ك٢ر

Page 117: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

117 كٺٺز االڇ ومبىي

یز و ٹا .از ڂانى وثز كبال !هة بث ي،آيى ٴس ؿىيجبك ٽ سیب ٽی

ي ؿىي ،ثمبوي ػب آة ټ .ٽىىي سلمڄ ا ب آن ډىڇ ،كپبڇ ٭م آه ځیز ٽی

.ځىيى ډ وجبي بنػ ى اځ

ز ا شث ػم‌ئ اځ ٽ اوي‌ٽى ىث‌د ،وشىي ډ يٹش اب ٹبون ى

ى ٹیير ىي زث ٽ ٽ اځ !از ت٭ؼ .ى ډ پشبسى ،ٽىي كپډز بڃ

اډیب ز، اي پشبسى اډپبن ،ثپىي بز (ىي ىي) بڃ ز ا ث از اي ىز

ٹير بڃ زث ا ث ،از اي ىز ى ٹبووب ،ٹير ىي ٶشبى ا ث ٽ ج

ي؟آ ډى ػ ٽ‌ؿ ٭ٺڄ ثب ها ى؟ وم پشبسى ،ثبي ىاش ىز‌ث ا

٥فم م١ ت٤ال ؿئ١ ٢تط .فت

ا ی ٵٺ زی يال ،ابی ٹبون ى ؿڂو مب ٽ ٽىڇ ٭ ،ثىڇ ٵش اشبى هيډز

ٵ٢یبئڄ م ډ٪ اي .ڈثى ىهم اهلل آز ډكڇ زو سإط‌سلز ډب :ٵډى ي؟وش

ياهلل :ځٶز ي؟بث د پشبسى ٽ يىاى وم اكشمبڃ بآ ځٶشڈ .ثى ‌آن !وی ٹیي ىيیش

‌ث ا ٹبون يثب ٩با ٽ ٽىڇ ډ ٭ .ڈىاى وم اكشمبڅ هؿى ځ ٽ ڈىاش ا ځوی

هيډز .اوب ا ٵبٯ وجبي، آن ى ٩چڈ اډپبن ي ه٦ب اډپبن ي اشجياى اډپبن ٽ وز

هىسیبن ،آډیي د ه٦ب‌ث ٽ آوـ ،هى برك ډبن ى ي ٭ بنا ‌ثی ولی ٽی

.اویياهز ډ ث ثځا ثب ي ځٶز وم ؿ بنا .يٽى سياٻ ،يىاو ډ الف

.ثى هبوڂ ك ى ٽ ډبو ه‌ث .ٽى ٵپ ب بڃ ٽ ىاڇ ىبنا٥م اډب

ى ډیبو .ثى بډيو ينث هبو ا ي ثى وياو ا‌هبو ى ډب ؿىي ي بڃ دىغ هبوی

ىیز ي ي ىی ډ ډی ٽ ځٶشىي‌ډ ي ثىوي ٽى ياډ ٹ٬٦ اي ا دپبن ٽ ٽىوي ثب ا

،يى ډی بی ىو ا ٽ ډبو ٽ ٽى آاى ا اي ي ځاز زډى ي‌آن ،كپډز .ډبوي ډ مب

آاى یا سیب اډیب .ي ٽش ويان ى ډىش٪ ٽ ىيوڂ سب ؛وجبي ك ى ډیى د ثی

ه٦یب ػجان ٵز سب ځٵز ٭م هيا ا ڈ ڂى بڃ ٶز اي ،هى هسیيي ى ٽی

Page 118: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 118

ثیيى جب ي دبٻ ځو‌آن ي ٽىي ياد ا ثى ٽى اب ٹبون اي یٿ ى ډچیز ټی ٽی

.ٽىي ٮزډب ثبپ ځو‌ها ا اي ي يثڂ

ا ابی ٹبون ى ٵٺ زيال ييى ه٦ب اي .از انا ډچز سؼث ،ډىش٪ سؼث

ډیب وجى، اي ػبوت ا سىب ه٦ب .هاڈ ډ ٭ ډىڇ ا ډه ځٶز ي ٽى ػجان ایشجب می

ځٵیز ځىن‌ث ا ځىب ،ډىش٪ اډب ؛ڈثى ټ ي ڈ ه٦ب ها ى ډب م .ڈثى ٽى

بىی د آاى ي ٭ياڅز االڇ، ڈهاش ډ ډب .وجى ها ،ڈهاش ډ ډب ٽ ؿ‌آن ځٶز ي

ایشبى .ٽىیي و٪یبر ثىٽ ها ٹا ٵٺ زيال .ڈٽى اشجب ٭مڄ ى .ى ‌ثی غسیي

.ٽیى يای د اسٺبء «ٵٺ و٪بر» ث «ٵٺ زيال» ا يځبى و٪یبر و٪یبر، ا ډیاى

سٶیبير ي ویز ڄډٶی ا بڅ ىډ‌هىا بنا .اډ م ى ىهبڅز و ي ثى ٹبوو

.وجى ىاشبن‌ڈ اشبى ثب اڅجش و٪بر ها ى ،بځى .ٽى هسج ا ىهبڅز ي و٪بر

.يی ځ ومی دبن و ها ٽ ي و٪‌ث ڈ ثب يڅ ٵزدی ،كپډیز ٽی اډی

،ایز ىياى ػبډٮ اځ ٵب ي ٽى اىا ا ػبډٮ ٺال٭ ‌ث يثب‌ډ ي از ٺال٭

رسلیال ى ٽ ىاى وبن ډب ث اي .ى ز٭ب ػبډٮ آن ى ىى هډا ي ١اث٤ يثب ډ

.ٵشىيد بىٹبو ڈ ډىڇ ،از ثى بىٷ ا‌ٵپ

اهلل آیز ډكڇ اشبى ب -ٵٺ يځبى ثب ډىش٪ اهلل آز ب -‌ٵٺ يځبى

:ىاز سٶبير ډل ؿىي ى ىهم

ډكیڇ .اډیبڇ بی یڃ بی هیيا ػبوت ا ډىڇ ث زيال ث ٵٺ وت ى ايڃ ډل

يثب ا ٵٺ ٽ ثى ٹبئڄ ډىش٪ اهلل آز .ىاوز ډ هيايوي ډىة ا ٵٺ ىهم اهلل آز

ی٭ زی يال ساویي وم ٵٺ ٽ ى ډ ها اوشوبة ؼوش .ٽىىي اوشوبة ډىڇ ډیىڇ ثی

ډیىڇ ػبوت ا (ډىڇ ثب ٭ٺي و٭) يٽبڅز يثب اي ثچپ ؛ثبي ىاش ڄی يٽ» .ثبیي ىایش

ٽیى، ډی ایشٶبى ٵٺ زيال يا ا ٽ اځؿ ؛ىاى سٶبير چه «ډىڇ ث يڅ» ثب «ډىڇ

يٽبڅیز ،یبن ا ډى٪ ٽ ىي ډ قس١ اكز‌ث «ةاڅٶٺيال ٵ ىابر» ٽشبة ى اډب

Page 119: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

119 كٺٺز االڇ ومبىي

.كبٽڈ ي ډىڇ هث از الڇ ٭ٺي ټ از، ډىڇ ػبوت ا ٵٺ

ىی هم اهلل آیز ډكیڇ .ایز ٵٺ يٽبڅز ب زيال يسٺ ب ا٥الٷ ى ىيڇ ډل ثی

٩یبا ي ی٭ طبو ي ايڅ اكپبڇ ا ٵاس .ثى ٹبئڄ ٵٺ ډ٦چٺ زيال ٹیبون ا ٵاسی

ډىش٪ اهلل آز .ثب اب زی يال ډىپی يی ډٺ ا يٽبڅیز ي زی يال ي ثیى ډ٦چٺی

اب ٹبون وبڇ‌ث ٭ٺي‌١مه ٣ ث يډٺ .ىاوز ډ ،ابی ٹیبون هی ا ى ٽی می

،كٺٷ ا ٽىوي، سو٦ ٣ ها ا ه٥ٵ ا ټ اځ ي از ي ٽ ،الڇ برػئ

ى ٽیى، سو٦ی هیى ٴي٩ب ا كبٽڈ اځ ډظال .ى ډ بٹ٤ ٭یڃ ي یز و كیبٽڈ ڂی

.ى ډ

.ى ډ ډلة هابو آهوي ډكڇ يد ډى‌هىا ډىش٪ ثی ،هایبو و٪ی

ي بډجد كش .از ثث ار آن ا سىب ډ٦چٺ زيال ایز، يی ډٺ شیبن يال یڈ ائمی

ابی ٹبون ثبوڂ ث اي څا .وياى ډ٦چٺ زيال ،ٵٺ ٽ از يا١ق .ٵٺ ث ثي‌ؿ

ي ثبیي ػبډٮ ث ٹبوو وب٩ يثب ډ ا٭چڈ ٵٺ ٽ ثى ٹبئڄ بنا اڅجش .ىاى ډىٶ ؤ اځی

یڈ ا بنا يځبى ها ،اشبى برك ډبن ى ا ډٺبڅ ى ،بځى .ثيي سٽ ،يى ه٦ب

ټ ٽ االڇ يځبى ا كپډز ىثب ٽ و٪ هآه ى .ٽى وٺي يٵیبر ا ٹجیڄ ٶشی

ى یڈ ٵٺ زيال يا ا بنا ،ػاث ي اڃا ١مه ى ي، ډىش ي ډپشة بنا ڂی

آن ػیب ‌ثی ؛وپىویي اب ٵٺ ٭بډز څيڇ ث اال ي وپىوي اشٶبى ؛ٹیا ایشٺالڃ ثی

،ٽبىبیبن و٪ ثب يثب ډ كبٽڈ ىپا ؛ػبډٮ اىا ثىن‌٭ٺال ٽىیي اىا ا ػبډٮی

سیان ومی ٹب٬٥ ١ ث ثى؟ ي كٳ ٵٺ زيال ،بنا وب و٪ ى بآ .ٽى اب

.از ي ڄسٮي ،بثٸ ث وجز بنا يځبى ىبٺ اډب ؛ځٶز

ثیى ٮی ٵٺ هايڅ اي .ثى انا ى ث كٺٷ ا زكمب ى به ؿ ډىش٪

ضك‌اآن اوبن كٺٷ ي وز اوبن كٺٷ ثبى ډشٺڄ ا بڅ ٽ ایز اویبن ٽی

ثیى ٵٺ هايڅ اي .ىاى ٹا ثلض ډى ا بنډاډى ي ٶبنډپچ كٺٷ ػب‌ث ثبیاكز ٽی

Page 120: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 120

ثیىن ‌ثب٥یڄ اډب ب،‌ثب ٮى ؛ڈىاو ډ ثب٥ڄ ا ب آن ي٭ٺ ډب ٽ ٽبو شىي ٽ ىاى ٵشا

كیٸ یڈ یب آن .ڈٽىی ډلیيڇ یيوي كٺیٷ ا ا ب آن ډب ٽ ى وم ثب٭ض ،ي٭ٺ

كٺیٷ ی ٽچ ا ساوىي ډ ډىڇ ثٺ ډظڄ ڈ ب آن .ىاوي برك كٸ ڈ ب آن ىاوي. آډ

.ىاز ثبي ٺب٭م ث كٺٷ ث اي .ثبىي ثهىا يوي

ز١یب » اډیب ويایز، چسٶی آىب ،ىډٽا ڄاٹج ډين اٵپب ثب اځؿ بنا

‌آن ا ایز آډیي 1اڅجالٱ‌وغ ى ٽ «ا ٭بډ ٽیى ډی سٶی ځوی ثیب ٵٹی ؿىیيان ٽی

ی ډب‌ػیبن اي .ویياى (ڈی ا‌يیى ډوشیپ ي ػٶین ي الٻ ػبن ا ډب ٽ) ىډٽا

.از وبيا ٽىن‌كپډز ،ډىڇ ز١ب ثيين ٽ ثى يٵم .ثى ٽى ىٻ ا ىډٽا

اډ ها م ث ىش اي ا اڅجش .ث كٺٷ ث ڈ ي ىاز ا٭شٺبى ىډٽا ث ڈ څا

.ٽى ډ وڂب

،آن ى ٽ از ډب ب‌ديثٿ ىياى ډظڄ .از وشى‌ىڃ‌ث اي ىز اډب اهیال

ىيٯ ا ي یشىي یياٹز ٭بیٸ یڈ ډىڇ .اى ډ بىو ټ ث ٽ از وٶش ٶب ي

ا ځٶیز ډ وى يٹش ب.‌ث ي دبٻ بى، ي بٳ ،ثى ثچ ډظڄ ډىش٪ .ډشىٶوي ىڅی

.وز ډ ډب ىڃ ث څا ثى، ثهبش

احتطا ثب تأ اتمبز :ضقفىطا ٢تط كت.

ه٦یبة ډیى ا ځي ،آن ى .ىاى ا ا٥ال٭ 1387 ډب‌ى ،ٹجڄ ډب ى ٽ ىاڇ بى‌ث

ثى ثب‌هايڅ ثا .بنواوي ي يىٶپان ي ٭چم ب ك كپډز، .ثى ىاى ٹا ٽی

ډ٦بڅج ثه ا ىڅ ٽ ثى ډو ٽبډال .ثى ډ ٽب‌ث ا واوي يا ىشویز ا ى ٽی

ىشویز ا ډیب يی سٺچ ډػ٬ ىيشبن! .ثى آډي ىى‌ث ،ثى هاوي (يػا ثه ى بوباك ب)

ځٶز ډ .ځاز ډ يٹز .ىاى ډ ػاة ،هى ڈ ب‌ڄما ث .ىاز ڈ ڄما .يى ډ

.53 وبډ اش، ډبڅټ . ٭يوبډ1

Page 121: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

121 كٺٺز االڇ ومبىي

.اى ډ بىو ټ ث ٽىڈ ٹبو٬ ا اي ثشاوڈ ډه اځ ىاى، اڅا ٵشبى ا ڄما ها ٽ ٽ

ٽ زو مب ٴك !اڅٮ٪م اهلل آز ك٢ر :ځٶشىي ډ بنا ث ٽبو يٹش ڄی ما ثی

اویي ‌ٽیى اكشیاڇ ډه ث ب ها ځٶز ډ اي ي؟ى ډ ػاة يوبٽ‌ٽ ډیه ثیا ٽی

ؿ ا اڃا كبڃ اوي، ٽى اڃا ىاى، ػاة ٭ب ب آن الڇ اوي، ٽى الڇ اوي، ى ڄما

يثبی بي مب م .ىڈ ډ دبن ب آن ث ډه ٽىىي، ڄما ؿ ي ىيثى ٽبٱ ي ٽی

ډیب ثی ی ٵٺ .ځٵیز ػاة ٶش ىي پ ٵبچ‌ث ى ڄما ي وز وبډ اي ث ٽ

ڈ ډوشچٴ باى .ٽى ډ ځ ڈ اى ث .هاوي ډ يوبډ ا اي .ٽیى ډی ځی

.ثى چ٬ډ٦ هى بىو

بنی ؿبدب ډبڃ اٹشبى ٽ وڂٶز څا ثذبى، اٹشبىىان ث يثب ا اٹشبى ٽ ىاوز ډ اي

ها ٽبىببن ي بشمياان ث يثب ا بز ٽ ىاوز ډ اي .از اي .ثیذبى ىاوی

ي ىایز ػیب ڈ ٵٺب ثا اي .ياځاى يثب كٺٹياوبن ث ا كٺٹ اډ ٽ ىاوز ډ

ایالډ ب‌ىاو اػشبى ىبهز ك ى يثب ډ مب ځٶز‌ډ يی ثب .يی ٽى ٽیب سٶٺی

ویجز .ثى ٶ ٭چڈ اي ثا ٵٺ .ځاز ډ اكشاڇ ٺب٭م ،ٵٺ ث .يٽى ٽیبو ثی ٽی

.ىایز اوشٺیبى ٽیى، ٴی سٮ اهیالٷ ثیب ٵٺبز ډىب ى ډ ا االڇ ٽ شىي ډي٭

یڈ ي ڈىا بعاكش ٵٺ ث ڈ ي ڈىا بعاكش اهالٷ ث ڈ ډب ٽ ثى ډٮشٺي ا٭شٺیبىار. ثی

یى ډی ډشٽ كبٽمبن ث ،ډڈ بوث ها ى .ىځ وم ا ڂى ػب ٽياڇ‌ؾ ٽی اځی

ى ي ٽىیي ډی یي ایالڇ ی ٭چ جبر ي،ٽى ثهى ډىڇ ثب ٹبير ثب مب ما ڂی

ا ډیىڇ ایز، ثى االڇ يٵشبن مب اځ ؼىوش ي ٵزد وواىي مب ا ا ؿ‌ؾ

ىیز آاى ٦ډل .يثڂا آاى ا ډىڇ ي.ثب ياز ډىڇ ثب .وزځ هاىي االڇ

یمب ٽب ى اوشٺبى اځ ڈ ي ى زسٺ ډىڇ مبنا ڈ ٽ ى ډ ثب٭ض آاى ثب .يٽى

.يى ډ د ثش ػبډٮ ،كپډز ي ډىڇ ډشٺبثڄ لزو ثب ي ثيىي سٽ مب ث از

بى ا )٫(بىٷ اډبڇ ضكي .يثب هىسبن ډبن ٵوي ٽ ىاى سٽ ٭چم ب ك ث

Page 122: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 122

ٽی .«اڅچاث ٭چ السؼڈ ثډبو اڅٮبڅڈ» :آيى ډ ب آن ٭یبڅڈ ٽی ثبیي هیى ډیبن ثی

ویيځ ،ٹجیڄ ٹین ؿىیي ى ځ ٽ يوجب ا ځو‌ث .آيى وواىي ؼڇ اي ث جبر

يی وى ا ځو‌ث ا هى ب‌ٽشبة .يٽى ډ ٽی ٵٺی٤ اوڂیب ډیب یب ‌دیيثٿ ىى‌ثی

.ٽىىیي ډی ويځ ڂى ځو‌ث ان ډب ب ثـ .هى ډ اي ا ٽیى اوشٺیبى ٽی اځی

ثیب ٽىي. بنث مب ثا ٭چم ب ك ى ا ډشٶبيس آاء ب جبر يبث ٽ يٽى ى٭ر

ٽ .يثي هډىشٺي ث ډى٦ٺ دبن يٽى ٽ .يځ دبن «كهؤ ػياڃ» ث اي

.ثیى ډوبڅٴ ير‌ث ٸسٶ ي سپٶ ثب ډىش٪ .يوپى سپٶ ا ىاویمىيان ثی یب یش

.يثڂا اكشاڇ ډوشچٴ

ٱچیت األ‌٭چی ،آډیي د ا ج اځ :ځٶز ډ ما هم ثا ‌ثی كپډیز هیب٥

.ایز انا ى ىى اشجياى ‌هی ا اځی ي يیىٶپان وڂیب ،يی يي ومی ایشجياى ځوی

ٽی ڂى .شىي ان ٽ ثىوي ها ا س‌ډثبن بث ىى ډبئڄ ثب بنواوي یاٯ ‌ثی

زډٮى دىياز وم ي ٵز وم ٱىى زډٮى ٽیبٽى ساویي ډی ٱىىی ا ثشی

،ډیلٴ ٽ ځٶز‌وم ي ٽى وم يسى ٹآن ثىن يك ى ٽ ڂى .ثبي ىاش االڇ

ب از اڅ يك ا ،٭جياهلل‌ثهډلمي و سٶ ى اي زوی ا ثهبیش ډاػی

ٹیآن ٽ ىش و٪ ها ثب ٽ اوي‌بٵش اپبالس ٹآن ى ؿن ؿا؟ .از ثث سؼث ثب

ځٶیز ډ ډىش٪ .ثبي بٵش ا ه٦ب ثث بكز ى ٽ ى ډ ثب٭ض از، اڅ يك

.ىاى دبین جبر ها ،٭الي‌ث .زو ا سب وه ي از ثى ڈ ٹجال جبر ها ثی

.ٽى ٥ىبن ،سپج ي ٵب ثب ىپا و ىاى ٭چم دبن يثب بنا

يىٶپان اٯ‌ث آوڂب ٽى زكؼ اسمبڇ ٭چم ب ك ي كپډز ثب ىپا ا ثٮي ي

وبډثیبو یمب ثیب ىاوڈ ډ ٽ ٽى لزو دياو ڈ ب آن ث ٵش بنواوي ي .اویي ىٽی

ډثیبن ایالڇ ثب ي يووؼ االڇ ا مب اډب ؛اوي وؼبوي ا مب ٹير البة ٽ ىاوڈ ډ

ي يٽى ډ٦بڅٮ شث ب آن ثبى ي يثڂ س‌ػي ا هى مبرډچ .يثب ا یج ثی

ثهى ډبئڄ ها ثب س‌ډئالو يٽى ٽ ي يوپى ډ٦ف ب بو ى ا‌آن ي ىشبن

Page 123: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

123 كٺٺز االڇ ومبىي

دبین ي كڄ ثا ٽ ز؛و ج زسٺ ي يسڅ ،ډچمبن يىٶپ ٶي٩ .يٽى ثی

.از جبر

يی ػي یجبر ثهی ىثیب ي ځٵز ىز‌ث ٹچڈ ىاز ٽ ا ډٲچ م ثب هى

ثیبن ا يكی هی سج ي قس١ی ى «يك ٶ ي كٸ ٶ» .وز بڅ ،يك ىثب

سؼث ،يك» ڄاٹج بس٭ډي ثيي وبن سب هى بٵیز ه٦یب ٹیآن ى» ،«ایز وجی

،«ایز يػی اي ىين ا آن ډٮیبو ي ایز هیيا ڃ بهش ٹآن اڅٶب٧» ،«ى ډ

انډ ؿ ث ٹآن ي كپمز ٭ٵبن، هډا ثب ،«از ػبن ا وج ٹائز يك» یبځب

،يكی ٹیبثچ ز٭چ ا بډجد ،يك ىيٵآ ى ډچمبن ٭بٵبن ي مبنكپ ،ي و٪ ث .از

ا .يك ډڅي ي ٵشىي و اوي‌ىاوش يك ويځ ٮى ثیب یي بىی بر٭ډیي ،اي ډى٪ی

ډثیبن ىٹیز ‌ث ډىش٪ اهلل آز اب‌هثا .زو بځب وج ىز ي ڈٽ‌ٹآن ٩ا

.ثیى ٭چمی ډلشډبو يځ ځٶز ي وٺي ي ثلض اڄ .ثى االډ سٶپ آٵبٷ ث ثیب ؿی

ى ،ىاویز ډی كیٸ ٽ ا آوـ .ٹير اثبة ي كبٽمبن ثب ؿ ،بنىځاوي ي يىٶپان

.وز‌ډ ي ځٶز ډ ،ب ي اػشمب٭ ،ٵٺ ،ٽالډ ،ٵچٶ اثٮبى

.يی ثٶډب زی ٭ىب ا س٬ ي االڇ ان،ا ډى‌ثٿ آن ا اىاډ ٸسٵ ډب م ث هيايوي

.اي ا ثبى ي د اي، وبڇ ثبى ٻډشج

ياڅالڇ

Page 124: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

1بؾت٥ؾ زض اذالق تزؿ ٢تط

اهلل آیز بىی يایز ځاډ ثیب .ډبیز ىيان ډیڈ ډ٦بڅجیبر اػمچ ،بز ثىن‌اهالٹ

) آثبى وؼٴ ډىش٪ ٭چ كه ي هؿچمی ى ٽی ي (ڈی ا‌آډیي یڈ ځیى ىځیش

ا ؿ ىي ،(ځى ډ ىځش ا بڃ دبوى ٽ) ثبځبن ډي ډىي ى ٽی ػبډٮی

ډیوي، بز ٭ ى اهالٷ غسي ث ډب ى ثیب ڂی ى اهیالٷ زی ٭ب څیيڇ ثی

.ڈٽى ډ يٽإس بز

ى .از ثو ىي بډڄ ډه ثلض ی سپ ثیب ثلیض ايڃ ثوی بیز بیب ډٮ ثی

ى .ٽىڈ ډ ډي ا انا ډٮب ا زو ىي ها ي‌بز ،اهالٹ ىيڇ ثوی

ىیي، ډ ڄسپ ډا وه اچ ثيو ٽ ثی قسی اهلل آیز يځبی ى ا اهالٹی هډیا

،ٵیى اهالٷ اهالٷ، ډجبو ثلض ؿب ١مه ى ،اشبى اهالٹ يځبى .دىاڇ ډ ډىش٪

.ى ډ ڄسلچ ب اهالٷ ي اػشمب٭ اهالٷ

٣اذالل بؾت٥ؾ ٢بضب٥

ها سان ډ چج ډى٪ ا .از ثلض د هووش ها از؟ اهالٹ بز ٽياڇ

ڈی ټی ثب اهالٹ بز ټ‌ث ز؟و اهالٹ بز ٽياڇ :ٽى ٢بفا ا د

ى ي اشجياى ،ياىځث ي ىاى ڈډشٺ وجز ټىډٽاس اهالٹی یب ‌بیز پشیبس

.بز‌ها ا ث ثىن اهالٹ اډب .زو اهالٹ ىبٺ ،ډىڇ كٺٷ ث سؼبي .شىيو ثی

ا ٭مچ ي كياٹچ وپبر ثه ،اويٻ ډؼبڃ ها ى .دىاڇ وم ثلض و٪ ډجبى ى ٽی

ىاوڂب بز ي اهالٷ مب ى ،1388 ثمه 3 ،«بز ى اهالٷ ڈسؼ ډىش٪» وىاو سل. 1 ډي ډىي ىځز بڅڂى دبوىمه ي ډىش٪ اهلل آز ىځز ي ؿچمه ډىبجز‌ث ياىڂشه ػع

.ثبځبن

Page 125: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

125 بز ى اهالٷ سؼڈ ډىش٪

ویيځ ا ثلیض یاي ٽیڈ ډ ي ٽىڈ ډ اب اهشب‌ث از ىا‌ډٮى ،ډٮب انا

:ثبي ثځا زو ىي ها ب

ىڃ ،ډٺبڇ ي ػب ي ډبډيا ث ،ب ٹير ي بز ث وٶ ىي ها ا ٽياڇ‌ؾ .ايڃ

ډیبو .ٽىوي اطجبر ،ب ٹير ا اشٮٶب ثب ا ثىوبن‌اهالٹ اڅاٹ٬‌ٵ .وجشىي ٽی

،بی ٹير ي ډٺبڇ ى بنثٺب ٽىوي اكب یب ‌ا ځایشه دیب ی میز ٹ‌ثی

.ځٵشىیي ٽىب ٹير ا ي ٽىوي اشٮٶب ،اوؼبډي ډ بن‌اهالٹ هی٤ ،اهالٹی بیشميا

ثیا ډیچلش ؾ .وي ځاش دب يوجب ٦ا ؾ ى ٽ ىاى اڅ .ىاى ٹډ

ٹیير ي و٪یبڇ ي بیز ها .زو اهالٹ ب‌ا ز٭ب ا ثبالس ،ثبي اهالٷ ټ

.ث٭پ و ،ثبي ىى ي اوبو ډشٮبڅ ب‌ا ي اهالٷ هيډز ى يثب ٽ از

د ي‌ووز هايڅ .ثى ي‌ووز ډب و ث ټوى ثبځبن ډي ډىي ډكڇ

از، وببځب از جىيدب ب آن ث ٽ ١اث٦ ثب ډٺبډ ٽى اكب ٽ آوڂب .اوٺالة ا

سان ډىڇ ىيځومب ث ؿىيجبك .ٽى اشٮٶب ي وبى ٽىب‌ث ا ٹير ثځااو ياوی

ډى ،١اث٤ هم ث ا‌دبٵب ڄىڅ‌ث ڈ آوؼب .ي ډؼچ ىیىبڇ ي ایشاء ه،سی

.ٵز بىو ا ثچىي ثب ي ز اهالٹ ثبځبن .ٹاځٵز ٹير اڄ

ا ج ډٺبڇ‌ٹبئڈ .ثى ٽ م ډٺبڇ هىيډ ،بڃ ؿب ڈ ډىش٪ اهلل آز ډكڇ

ډىډی ي یٶب هچی، ڄىڅ‌ث ډىش٪ .1368 هٵيى ايائڄ سب 1364 ډیبن ى ثیىو

،ػىڀ ػمچ ا ىاهچ ب وبب ،هبػ بز ،ٹ٢ب ډبئڄ ثبى ،٩ب ٹير

٭٪میز .ٽى ډ٦ف ا ډشٶبيس ب‌يځبى ،ىى ب‌ا ث اسپب ثب ډیبو ډىش٪ی ثی

ي یجٽىن ډیب ؿىیي ثب ،ين انا ايڃ ٹير هب٥‌ث وي كب١ ٽ ي ٩ ډى

ډوبڅٶیز 1367 بڃ ب‌ا٭ياڇ ثب .ثڂاى دب ا اهالٹ ي ىى ب‌ا وڂٶشه،‌وه

٫ هث هالٳ ا ب آن .ٽى بوویياو ػیبن كٶی٨ ثیا .هاویي اوی ي ا٭شٺیبىار ٽی

ډالٹبر ث .وز وبډ ثبب ،ىاوشىي ډ وبىز ا اي ثبيب ‌ىیز ي ٵیز جی آهی

Page 126: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 126

‌ها اډب ؛از آبن ځٶشى .وبى آن ث ا ډٺبډ دیبٻ ځوی ا اكیز ي یشه ثباوی

وبڇ .زو آبن ػيا ځٵشه‌ٽىب بىو ي ىي ٹير ى ډىش٪ی نسیب ثیب انی ا ډٮبی

.از ډالڇ اهالٷ ي ػاومى ،آاىځ

ی ٽجاډ ي ٵابو ډٺبڇ‌ٹبئڈ ا .وبىوي ،اهالٹ يان‌بز انا نسب ى سیب ځٵشی

ډیيٷ ی ي‌ووز ىيان ٭م .ډيٷ ډلمي ىٽش بى‌وي ا ٽمشی .ایز یبڃ ی

ا ٽ مـىبن ؛ٽىي وم ه ٽ ،ب‌هوباڅي ٹن ڈو ث ټوى ډبډيا ا انا نسب

بىی ٭یياڅز ي ٹیبون اهیالٷ، ه،ی ى ين ځاش دب ىيان ٭ىان‌ث انا اه ى ىي

.ٽىي ډ

ویبى دیب ی ىڂیبڇ .ثبی يوـج ډ ث ٽ از ها ث بز ثىن‌اهالٹ .ىيڇ

ي ٽى ب ا ٹير بىځ‌ث ثب آډبى ،ب ا ين ثی آوؼیب ا .ي ٽىیب ٥جی٬ ٽی

،ٹیير ثیىن ‌ډٹیز ي اىيا ىاى، اشجياى ي ين‌ډىاث ث ڄډ ،ٹير الډی هډیا

ٮىی ثیىن ‌اهالٹ .ثبي اهالٹ ساوي وم اڅٮم‌ډبىاڇ ٹير ڂى‌٭جبر‌ث .از اهالٹ

.ثىن ثچي ا ٹير وىثبن ا آډين‌هدب ا

ٹیير ي ىاى یين ٵبیي اشٮياى ڂى ؿ ا ث ٹير .ڇ ٵیبى ،ډ٦چٺی

هايڅی .ثبي اهالٹ ساوي وم ځ ثبي ډ٦چٺ ي ډب‌ث ٹير اځ .آيى ډ ډ٦چٸ ډیب

كٶ٨ ب از ؿ ا ثبالس و٪بڇ ډچلز ىپا .از اهالٹ هډا ،ب ٹير

یز ی ؿ ىى ببډٮ ي اهالٹ هډا ا ثبالس ٮى ؛از ياػجبر ايػت و٪بڇ

ٽ و٪بډ .ٽى كٶ٨ يثب ا‌آن ،٫ ي اهالٷ ينىوى مزٹ ث ٽ ایڄ هؿىی ثی

ثبالس ډچلش ؾ ،ثياش ي بڅڈ و٪بڇ ى .از اهالٹٱ و٪بډ ،ىاى ثبي ه٦وبٽ

.وياى يػى اهالٹ هډا ز٭ب ا

٭ىیان ‌ث اب ٹبون ث ثىن يډٺ .از ٹبون ث يډٺ ،اهالٹ ي‌بز .ؿبڇ

ها ث ثبځبن ي ډىش٪ ي از كبٽمبن ي يويان ي ډىڇ هث ٭ٺي‌١مه ٣ ،ا٭شجیب

Page 127: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

127 بز ى اهالٷ سؼڈ ډىش٪

ي ویشىي وٺیي آن ی ٭چ ي وياىویي ؤ آن ث ي وىبهشىي زم‌ث ا ډ٦چٺ ٹير ځ

ډ٦چٺ ٹير ،االڇ يوڂ .وياى بځب اډپبن االډ ١اث٤ ثب ثىن‌ٵاٹبوو :ځٶشىي

.ى ډ ثى ډثق ث اهالٷ ثبي، ٹبون ډبٵٷ ج برډى ػب .از ٽى اډ٢ب ا

هیبػ وب٩ ٹجڃ ثب اهالٹ ٵٮڄ .ثبي و٪بر ثيين ساوي وم اهالٹ بز .دىؼڈ

.ثبیي هيايویي ب اوبو يػيان از ډمپه وب٩ ها .ډب ا ينث وب٩ .ى ډ ٴسٮ

یيويان ټ‌ث ،بز ٭ ى ،یيويان ا ډىجٮیض وبىیب ي ػبډٮی هویب٩

ها و٪بر يثب ثبي اهالٹ بز ډب بز ڈها ډ اځ .شىي ب ٹير

‌آن .یيويان ي يػیيان هيايوي، :ڈثىب زم‌ث ا ثٿ وب٩ ي‌بیز ځوی

‌آن ڈ،یش ىياى اځ ي ڈثب ثچىي هى يػيان ډٺبثڄ ى ٽ ڈٽى ي‌بیز ځوی

ى ي ڈثبی یثچىي هیى هيا ډٺبثڄ ى ٽ ڈٽى يی ثب ډی یر ىي ی ‌ثی ا ځوی

ٽ ڈٽى ي‌بز ي یٶبٳ اسیبٷ ى یيويان می ا ی ‌ٽؿیټ ویب٩ هسی

ٹبثیڄ ي و٪بر ٹبثڄ ٽ بش ،ڂى بنث ث .ثبىي ب ب ٭مچپى وجبیي، ډلبیج

.زو اهالٹ

ٽ ٹيس .از ډالڇ ثىن اهالٹ ثب ثىن ځ دبن .ڈ ثی دبین یيوياو ځی

ډي ډكڇ ځٶش‌ث .زو اهالٹ ز،و ،ىی كیبئ ډیب٫ ډچیټ ٭میډ ٭ی

يی ثب ډی ڄيٽ اوي. ػبډٮ اىا ى يويان يٽال ،ب ډٺبډبر ي از يويان ثی

.ىاى ډىڇ آاء ا ب ډٺبډبر زسجٮ اٹش٢ب ب اهالٷ .ثبي ځ دبن ډٽالو

،بیز ثیىن ‌اهالٹی ب وبو هثبس ا پ .ٶشڈ .ایز ىيٯ ا آن ثٽىیب

ایز ا ؿىي ډب ٽ ډشإٶبو .شىي اهالٷ ىمىبن ،ىيٱڂ ډٺبډبر بیز ٽی

‌ىڀ ى وبډى ىا ٽ ډبو ا .ٽىي ډ سؼث ا اهالٹٱ یب ‌ویش ډشیٽ

ػبډٮ ها ىيان مبن ا ٩با ،«ثو ب ىيٯ ي هپبڅ ا ډا ډىڇ بهيا» :ي

هس‌ډڈ .از ثى ډجشال «ىيٯ» وبڇ‌ث ا ثچ ث ډیىڇ یٮب ډٮشی ىی ى ایشجياى ثی

Page 128: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 128

.از ثى «ډمى٫ ىيٯ»

هی ا از وشاوش ڈ االڇ .ڈش ډجشال «اشجياى» وبڇ‌ث ا ثچ ث بز‌ٹن ډب .شڈ

ى ایشجياى ،ایالڇ ا ٹجیڄ .ٽىي ٽه‌ ا ٹ ب اوا ب بآ ڇ ه ػبډی

.آډي ى ٮ چ٦ىز ٽر ى ىڈ ٹن ا ي االډ هالٵز څجب ى ذ ي سش

١یاث٤ ا بث ي ي اٽشٶب وبډ سٲ ث ڈ االډ اوٺالة ا د شلیڃ ډ ډبډیيا

ا االډ ػم .ٽى ثبب ا هى ٵٺ ډ٦چٺ زيال ٹبډز ى ىى اشجياى ي وي

ىي بثی ،االڇ ا كمبو ٹائش ي ٭ياڅز ،آاى اشٺالڃ، ٮى ډچز ڄا ب‌آډبن

.از

ؤ ث اكشاڇ ،يويان كٺٷ هس‌ډڈ ا پ .از ډيا‌كٸ ،اهالٹ بز .وڈ

،ډیىڇ آاء یبٹبن اویي. ثیى یبن ‌ځمي آاء ىوجبڃ‌ث ډٮش ډىڇ .بز‌آن اوشوبة ي

.از «ٽ ډه كٸ» سػمبن «ٽ؟ ډه ؤ» ٮب .ويا‌اهالٷ ىمىبن

ى .یز و اهالٹی وجبیي، ٹبئیڄ ا ډیىڇ آثیي ي ػیبن ثا ٽ كپډش .ىڈ

ډیى اهالٷ از، ډىشٺيان ي ډوبڅٶبن آثي ي ػبن ،ب ٽبال هس‌اان ٽ ا ػبډٮ

ٹیآن ر ي اان وا آن ب ځچيش ا ىائمب اځ كش ؛از ‌هىڅىی ثی څلیبن ا هسی

‌ډیبڅمز ډىشٺیي ثیا ٽىیي، ډی سلٺ ا ډوبڅٶبو ٽ كپډش .ى دو هیى ػی

اهالٷ ١ي ىاوي، ډ يويان ڈٹ ا هى ى،ځ ډ ڈسم ډىڇ ػب ٽىي، وم ثب كبث

.از

د ىي .يويٽ كمز االډ اوٺالة ينطم‌ث ثا ىي ډىش٪ ي ثبځبن

م ٽ يوي ؼوش ها ث اوٺالة ب‌ا ا ىٵب٫ ا ٽی ثی ی ایز آډیي ٽیب

ي ډٺبالر ب،‌ٽشبة ب،‌وش ثب يويٽ څا .از وجى ڄا ٮبب آن ياٹٮ سػمبن

ا ڈی ،بنب‌وىاو ا ی ايڅ یب ‌ا آن ثی ثیى یي اوٺیالة یب آن ثیا ٽی

ٵیى ډبئڄ ك ى ٵب جىيدب ها .ثىوي جىيدب اهالٹ ١اث٤ ث ىي .ثبځىاوىي

Page 129: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

129 بز ى اهالٷ سؼڈ ډىش٪

ثىویي، سؼیي ي ت ومب اڄ سبآوؼب ثىوي، االډ اهالٷ ث ٸډشوچ زٱب‌ث اځؿ .وجى

ا یب آن .ووىوي وبن ي وپىوي ثبځبو ،هى مبنا ي هى ثب ي وپىوي بٽب ځ اډب

ييیٶ ،هچیٸ ي هيا وى ى هم ثا .ث٭پ و ،ځاشىي ډب ىبنى ثا بنبىو

١اث٤ ث ي يوي ډ ډاػ اډ ثب ٽبىببو ي بوډشو و اػشمب٭ ٭ ى .ثىوي

.ثىوي جىيدب اهالٹ

٢تط اهلل آ٤ت سب٤ز اظ ٣اذالل ٤اظ

ویبڇ ‌ث از ٽشبث از، ىآيى سل ش ث ډىش٪ اهلل آز ٽ ٵب آطب بنډ ى

از دىاهش االڇ اهالٹ ثٮي قس ث الډٶ ٽشبة ها ى بنا .«ٵ٦ر هى ،االڇ»

.ایز ىاى قس١ اهالٷ ا ا هى ډى٪ ي ډاى ي ا ډىش٪ی یىش ٭بڅمیبن ډى٪ی ثی

ایز، شوڂ اهالٷ ډى٪ی اهیالٷ ى ٥ی هاڅيوی هاػی ايیبٳ ي وبی

ى واٹ ډالډي ي بء،االك بءاك ٵ ٢بءاڅج ډلؼة ى ٽببو ٠ٵ ډالډله االاٳ،

.)٫(ائم ي )(بډجد بريا ي ٹآن برآ ث مبوكپ ډى٪ اڅٮبىار؛ ػبډ٬

ثیب ا ایالډ ډٮیبٳ آوبن .از ا٦ اهالٷ ٭چمب ا ځي ها آطب ؿبؿة

اهیالٷ كی ى ایشبى ،ډه ا٥ال٫ كي ى .ٽىىي ډ سٶ ا٦ اهالٷ ٵچٶ هډا

اهیالٷ كی ى یبن ا ٭٪میز .ایز یبڅق چٴ ٵب١ڄ بف ي بىٷ اي ،و٪

اهلل آز ڂى بنث ث .از ٭مچ ډىش٪ی ٺیب ٭م اهالٹی یب آډی ثی ي ىایز ثیبي

ي یف ث ډؼبڃ ها ى ډه .از االډ اهالٷ ڈسؼ ،بنا اػشمب٭ ي ٵى ٭مچپى

٢یبك ا ځا ډيٳ ا هى ٽ ي ٽىڈ ډ اٽشٶب اشبى اهالٹ ب‌يځبى ڄسلچ

.ڈومب ډ ډٽڃ ڂى ډؼبڅ ث ا هى اوشٺبى كا ي ڈومب ډ

اذالق ٢جبز

اهیالٷ ٭چڈ» :از ف ها ث بنا يى ا اهالٷ ٴسٮ یٶبر یىبهز ي ىاوی

از اوبن ينځى‌ٸډشوچ ي ين‌ډٳ ؿڂوڂ همـى .از اوبن ډىؼ ي پډچ

Page 130: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 130

اویبو ااى ،اهیالٷ ى «.ایز ىىیي ٽ‌ٻیال ٶبر ا بين ي ثو‌وؼبر ٶبر ث

ایشٮياىب بوين‌مبڃٽ‌ث ي اوبن االف ٭چڈ اهالٷ ٭چڈ څا .ٽىي ډ ٶبا ا اچ وٺ

ډیب ،ټڅی اڅٮچیڈ اڅڇ» :از ي وٺڄ )٫(ب٩ڈٽ ډ اډبڇ ا .ىاى يػى اوبن ى ٽ از

ٽی ایز ىاوی ب ىاو هس‌الڇ .«ٵبى ټڅ ا٩ ي ټٹچج الف ٭چ ټىڅ ا سی ثی

.بى بپآ س ث ا آن ٵبى ي سجب ي ىيٽ ىمن ىڃ ب‌ٻدب

اډیب .دیىاى ډی اهالٹی يبی وجب ي يبثب ي ثي ي هة ث اهالٷ ٭چڈ» بنا و٪ ث

ي ی ه ي ثیي ي هیة ٻډال پىا ڄٹج ا ىي، ډ دبن ڂى ااالر ث اهالٷ ٵچٶ

بی آ ؟زؿ يبوجب ي يبثب ا٭شجب ډىإ شىي؟ ثي ب هة ب آن ؿا ؟زؿ اډی

«ؿ٦؟ جب ؟ډ٦چٸ ب شىي وج اهالٹ

اهالٹ ب س ا االڇ هى ڈسٮبڅ ا سػ ٹبثڄ ثو» ثبو ٭بڅڈ ها يځبى ا

اهیالٷ و٪یبڇ بی ډا .اوي بهش ا االڇ اهالٹ و٪بڇ ڈ،سٮبڅ ا ىش ها .ىي ډ ڄپس

:ا ٭جبسىي بنا و٪ ث االډ

،ډشٮیبڅ اهالٹی و٪یبڇ سإی ي ػبچ اهالٷ ا ىځځو ؼبىا .ايڃ ي هىډىياوی

؛اوبو ٵ٦ر ثب ډى٦جٸ

؛ٵ٦ ىث‌ياٹ٬ .ىيڇ

اوبن؛ يػى اثٮبى ث سػ .ڇ

ب؛‌هاش هسإډ ى ي‌بوډ ي ا٭شياڃ ث ى٭ر .ؿبڇ

‌٭یبڅ ،ایالڇ ى .٭جبىار ثب اهالٷ ويد .دىؼڈ هسی یب ‌ي ي شی سث یب ثوبډی

از؛ ي ځىؼبوي هيايوي دش ي ٭جبىر ٹبڅت ى وٶ تس

ي یى ومی تپی ډس ا كاډ ؾ بسى‌و ٺډش اوبن .اهالٷ ٽه ډظبث ث سٺا .ڈ

ىي؛ٽ ډ ډا٭بر ا ب٣اكش بډالٽ و ډشج ډاى ى پثچ ؛ىيٽ وم ٻس ا ياػج

وٶ؛ ر٭ .ٶشڈ

Page 131: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

131 بز ى اهالٷ سؼڈ ډىش٪

؛شسث اڅڂ ىاشه .شڈ

؛اهالٹ اډ ى اوٮ٦بٳ ي طجبر .وڈ

االڇ اهالٹ و٪بڇ زػبډٮ .ىڈ

بنی ډ .یشىي ىی ى و٪یبڇ ا سیبثٮ ،االڇ ى اهالٹ ڈډٶب» ډىش٪ اهلل آز ډى٪ ا

سیان ومی .ىاى يػى ٺ٭م ويد اٹشبى ي ب ،اػشمب٭ ډبئڄ ي اهالٹ ڈډٶب

ٽی ایز ها ث ډچمبو م .ىٽ ػيا اػشمب٭ ډبئڄ ي اٹشبى ي بز ا ا اهالٷ

ى ىشار آن ا ياڇٽ ى، ز٭ب هى ىشار سمبڇ ا هیى ڂیب ػب ثوی ی

«.ډبوىي ثب ځاسإط ا ثٺ ى ډ ډػت ي از وٺ ،هى ػب ى آن وجى ي ىاوي

اهالٹ ٽ ثيي وبن ٽ از يٽ څ ډٮ٪ڈ اي ٽی آن ثی هی ى ٭یب ىاى ثیبي

ثیبٹ شث ډٲ ثيين ا دش ڈ،ٽى كٳ اهالٹ ب‌ا هؿى ا ا هى اځ ي از

ي ٵ٢یبئڄ اسٺیب ثیا ،هی ى هی ا بډجی د ي ىاى اهالٷ ا ىاى ؿ ىياى .ډبوي وم

اسٺب ي ي ىوجبڃ‌ث ڈ هى ها ٽ از ٹا هثىبثا .از ي ډجٮص اهالٹ ډپبڇ

.ثبي ػاډ٬ ى اهالٷ

» االډ اهالٷ ا ها و٪ ث ډجشىی ایالڇ ى اهالٹی اډی ا ي ایز میبن ا ثی

ي میبن ا ٽ ػب ي زو ببٽ اهالٷ ثيين ،هى .ثهىاوي مبنا ١مبوز ي دشاو

ویبى ١ٮٴ ث ي ،ډج مبنا ٽ ػب .ىيٽ ډ ياد ابٽ ڈ اهالٷ ثبي آن ١مبوز

ی و اهیالٷ ځٵشی، ايع ډیج يی ٭ٺ ػیب ،پث٭ ي ي ز و اهالٹ ٵ٢بئڄ

ډجشىی ٽی ثیي زډٵٺ ث ساوي ډ يٹش اهالٹ و٪بڇ ټ .از ي ٵبپ میبن ا ثی

آډیين ‌ٵیبئٸ .ایز ٽ بڃاډ ثب ډجب ،ايڃ ىػ ى اهالٷ ٽ ؿا ثبي، ایب ثی

وٶیبو ایب ث ا اوبن ساوي ډ ٽ يو بسى ي ىاى بو ٹ ا دشاو ث وٶبو

ىیي ٽ ډ وٶ اوبن ػبن ا٭مبٷ سب ٽ هياز ث مبنا .از ىى ثبي ي مبنا ،ىيٽ ٱبڅت

«.بى ډ هيا ڈسچ سىب ا اوبن ي

Page 132: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 132

.ویياى ا ا‌ابٽی هؿىی ،ىيش‌و٫ ب يػيان ڄاٹج ڂى اډ ؾ» بنا ثبي ث

اڅڂیب .ایز ثی ‌ثی بڇپایشل ي طجیبر ا ىی ى مبنا ي ډج ڂبدب ثيين ،اهالٷ

هیيا ٭جبىر ي ي٭ٺ ي ٭مڄ ثب ما ا اهالٷ ٽ اوي‌بوٽ اهالٷ ثا االڇ ي‌ډٮٵ

يٵب ډظال اوي. اڅاډ ىى ىشار ب ډبوىي ڈ اهالٹ اډ .ڈ ا ػيا و اوي‌ىاش ثی

سٶبيس ٵٺ ي كٺٹ ،٭ اياډ ثب ثىن آي‌اڅاڇ ى جزٱ ا د ي اډبوز اىا ٭ي،

.ثبیىي كٺیٹ ي ٵٺی یڈ ي اهالٹی یڈ ساوىیي ډی اډ ها ا ثه ځؿ وياوي؛

یبو ٽ .یشىي ىىي‌سٮبڅ ي ثو‌مبڃٽ ي اوبن يف ي ػبن بوي ،اهالٹ ىشب

«.ىىيٽ ٭مڄ ىٹز‌ث ا ب آن ي ثيىي سه ب آن ث يثب ثبىي ډ ي ي مبڃٽ ٥بڅت ٽ

٢فطز اذالق ضئؼ

ي ډى٢یج٤ مب ٽ از يٽ ډىش٪ اهلل آز يٵیبىا ڄای ډىیبث٬ ي ڈسٮیبڅ ثی

٥ی ا اهالٹ هډا بنا .ىي اائ اهالٷ ا االډ ي ثی ډیى ډجلیض ؿیب

.ب اهالٷ ي اػشمب٭ اهالٷ ،هبواىځ اهالٷ ،ٵى اهالٷ :از ىاى ٹا ڄسلچ

٠ٵی ،٥ی هاڅيوی ،ٱاڅ مبوىي ٽسبو‌د ‌ث ٵى اهالٷ ډجلض ى

ي اهالٹی ثوبډ ىاشه ث ي ٽى چٻ واٹ ډي ي ٽببو ډلبیج ،ا٭میبڃ ياوی

‌ها ا (ائڄ ي ٵ٢بئڄ) اهالٹ آىاة ئ .از ٽى يٽإس :ایز ٽیى یمب ځوی

؛٥چجی یر ي ػیب .ڇ ؛هىدىي ي ؼت٭ .ىيڇ هيايوي؛ ثا ا٭مبڃ اهال .ايڃ

.سڄ ي ى٭ب .شڈ ج؛ .ٶشڈ ٹىب٭ز؛ .ڈ ي؛ .دىؼڈ ؛ب٥چجىو .ؿبڇ

ثس ثب اث ډه» :از ىاى ٹا يٽإس ډى ا ضكي ها بدشىو چ ف ى

ٽی ٽ ي ى ىبث ،ىي ٹا ينى چي ا بىو ٽ ٽ‌آن .«ا٭مش باڅ اث ډه ي ثی

.ځىى ىبوبث ،ىيى ؿڈ [يٳ ٭ىان‌ث] آن

ٽ .«ٹچج ٵ مةپاڅل اهلل اطجز ب،اڅيو ٵ ي ډه» :از ي ډشٽ ي قس١ ى

ٽی ایز ٭یبڅ ډٺیبډ ي .ىيٽ ډ ياى ٹچج ى ا مزپك هيايوي ثى، ي بىو ى

Page 133: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

133 بز ى اهالٷ سؼڈ ډىش٪

ىاا ،یي » :ایز ٵډیى )٫(٭چ اډبڇ .بوي ډ زډٮى ا ثچىي ىػبس ث ا اوبن ی

ی ؿ ا ځىاوی ‌ي ،یي ٺیز كٺ «.ایز اوبن ‌ثی ی اډی هثىیبثا .ایز ثشی

.بزىو ث وجشه ىڃ ي وياشه ٱجز ،ي .زو ي ؿ ا ځىاو‌ي

ي،ومب ډ اشٶبى آن ډات ا ي ىيٽ ډ ويځ بىو هم ى ٽ از ٽ اي اوبن

يی ثب ي از ډلييى ٶ ډير ٽ ىاوي ډ ډبٵ مبوىي ا هى اډب آډیبى ا هیى

ىي،ٽ ډ ويځ آن بوبرپاډ ثب ي بىو ها ى اي اوبن .ىيٽ زٽك ډٺي ‌ث سب يومب

ا٭میڄ ي اثيا سٮ ټبوٽ ٻبڅيو ا٭مڄ» .ثمبوي ثب يٳ ا ٽ ى آن ٶش ؿىبن پآو‌ث

م ثیا بی ځ ٽ هٽ ٭مڄ زبىو ثا ؿىبن «:ٱيا سمر ټبوٽ ټالهس ي یش ی

ډبوين ي بىو ها ا ٵشه بنډ ،ډاډه .ډ ډ ٵىا هم بځ ٽ ثب ؿىبن آهسز ثا

بنبڅ ٽ از ٽ ډبوىي ڈ ي از ٵشه آډبى ڈ ٽ ىيٽ ډ ػم٬ ڈ ثب ؿىبن ا آن ى

.وياى بىو ځي ى ىڃ اي .ثمبوي هاي ډ ىا

بنی ث ي ایز ٱجش‌ث ،ي ؿن ىي،ٽ ثبځ ا‌آن يوجب بز،ىو ث ٱجز‌ث ٽ اځ

.چییسلم ویی ي ثبییي اوشوییبث يییثب ییي .بییزىو ثیی ىڅجییشڂ وییبو ي بٽییب آن

كیاڇ ا ػشه‌ىي ي، هثش .بز‌جزډ ين‌آبن جت ٽ از ر‌هىا

اهلل آز ي ډ و٪‌ث .از ا ایالډ ڈسٮیبڅ هی ا ٺیب ٭م ډىش٪ی ویيځ ٽیى، ثیبي

.ثى ٽى ڈسى٪ ب آن ثاب ىٹز‌ث ا هى و ي ه

٣ارتب اذالق ٣جب

سیان ډی ا اػشمب٭ اهالٷ» :ٽىي ډ قس اػشمب٭ اهالٷ ثو ى ډىش٪ اهلل آز

ڄپسی اویبو اسجب٥یبر ا اوبن ويځ ا٭٪ڈ ثو .ىاوز ڂانى ثب ډٮبر كه

یب اسجیب٣ ٽی سیإط :ایز زام ئكب ػز ىي ا ڂانى ثب اسجب٣ ول .ىي ډ ثی

،اه ر‌ث ډاډىبن ي ا٭ڈ ر‌ث ب اوبن ٽ كٺٹ ىپ،ا ڂى ي ځاى ډ اوبن

ڂان،ى ي هى ا ا٭ڈ اوبن، كډز كٶ٨ .ثهىاوي زی ٭ىب .«ایز اهیالٷ یڅك

Page 134: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 134

.از زام كبئ ىى ثبيب ا ٵبٯ ب اوبن كٺٷ ث بنا

میبن ا ٽمبڃ ٭الډز ،چٸه هك .ىاى كشم قسػ ٭څز ث ثىن‌اػشمب٭ ،االڇ ى»

ا یب ثي ثب ثهى .از هى بايڅ ب‌ٶب ي ى ثاى ي مبوا اسجب٣ .از

سؼبي ٥م٬ ٽ اٵاى ث يوجب ‌ټا .از االڇ اػشمب٭ اهالٷ بر١ي ثی ڈكی

١٬یب ا ڂیان ى كیٸ ٽ ى ىاى اػب ىاوي، ا ػبډٮ بڅڈ ٵ٢ب ىن‌ڈ‌ث ي ڂانى

ا یى یٮ ڂى‌ا .ىيومب سؼبي آوبن ډچڈ كٺٷ ث ي ثجوي ا ډىڇ آثي ىىي،ٽ

«.ى ځز ڂانى ثي ٭مڄ

.ایز ٽى ډٮٵ االڇ اػشمب٭ اهالٷ براډ ا ا ډلجز ي ىيش ډىش٪ اهلل آز

ه،اڅیي ثٮیي اڅٮٺیڄ ؤ» :ایز ٽیى سمټ ()هيا بډجد ٶب ث ىډ‌هىا ي

ډلجیز ،هىډىي آډي «:ٵبػ ي ث ڄٽ اڅ اڅو يا٦ىب٫ اڅىب اڅ اڅشىى ي ډیىڇ ثی

ى آن اهالٹی ي ىى كييى ي ځٶشه وه .از ثيان ي بنپو ث وجز ىنٽ‌هث ٽىیب

.از ځٵش ٹا ث ڈ٭بڅ ها ڄسلچ ډى ىٹز‌ث ي ىي ي وٶبٷ

ىيٯ اویا٫ ا ا ډیىڇ ي ٽىیي ډی ډٮٵی مبنا اوڂي ا ىيٯ ي ػیي ؿی ؿی

یياٹز ثب ڂانى ثب يثب .ىاى ډ ثك ،ثٿ ؿ ٽؿټ ؿ ،ه ا ي ىٽی ٵشیب

ي،ی ىپو وڂب ٽ ؼي ي ٫ٽ ثىن٥‌الو ث» :)٫(بىٷ اډبڇ ځٶش‌ث .ىٽ د ىيٯ

ي ىٽی ٭یبىر آن ث از هپډم و ٽ از بٽ ها ثب‌ؿ ا اځی ،ىیي ٽ ٻسی

ډػیت ثیی هپيڅی ؛ییى يكیش ي ایشڂ ي ییياٹز «.يی ىٽ وڂییب اي اډبوشیيا

.از االډ اهالٷ اچ ىؼ ىي ،اډبوشيا

ىیي ٽ وم جپس ٽ‌ؾ ،زث‌اڄ ٵٺ ها يځبى ا ى ډڂی هیى ى ٽی كٺیبس اطی

اكیبن ي ٭ٶیز كچیڈ، ز،٭یج ٱ٢ت، كي، قس ا د بنا .ىيٽ ډ اكب ثی

ىنٽی ‌ڈسیك ي هيا ثىيځبن ثب آډ‌ډال٥ٶز ثهى .دىاى ډ ډثبو ي كمز ڄسلچ ثی

ډیه » :ایز ي وٺڄ )(ڇٽبډجاد ا .از ډاډىبن ث ثٿ هيا ب‌ٶب ا ب آن

Page 135: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

135 بز ى اهالٷ سؼڈ ډىش٪

.ى وم كڈ اي ث وياى كڈ ڂانى ث وجز ٽ ٽ «:كڈال كڈال

ٴسی ها .ډيااز ي ډثبو ي كمز االڇ ،ډىش٪ االڇ هيايویي ا ډىش٪ی

ا اي .ځیب ‌ڄپډی ي ډثبن از ډػى كبڃ‌هى٭ ي ااآډ از وبډ هيا» :از

آیىب آویبن ثا هيايوي .ىىيٽ ډ ىا اي ‌ث بو ىز ي ىبىي ډ ٭بڅڈ ډىڇ ظٽا

یٶبر یب ا ث ٶز ها .از ڈك ي كمبن هيايوي، ٶبر ا ...از ډبىاى

شتٽ» :يٵډب ډ ٹآن ى هيايوي .از ي ٽ ي ډ٦ف ىى ډٮبٳ ي ٹآن ى هيايوي

ىٽی الڇ هیى ث ا ثىيځبن مب ث ډثبو ي كمز ،هيايوي «:اڅكمة وٶ ٭چ ڈپث

اهلل ان» :ایز ٵډیى ()هیيا بډجی د .ىاى ىيز و ثىيځبن ى ا ٶز ها ي .از

ي ایز ڈك هيايوي «:.ڈك ڄٽ لت ي ڈك ٭يػڄ ىيیز ا می ك اویبن ی

.ىاى

ي ډیشجي هیيا هی ا .از كمز ،شٲال ىز ٽ ٽىي ډ ډٮٵ ډب ث ا هيا اي

هيا .دىياوي ډ ا٥ال‌٫ٽڈ اٵاى ثه ٽ آوـىبن ز،و پشبسى میبن، كپ ٭بٵیبن، ٽی

.از هيائ هؿى از آوبن ي ىيومب ډىش٪ ي ٽىىي، ډ ډٮٵ ډب بنٵٺ ي ډشپچمبن

هیيا .از ومى الڇ ا ډياا ثىيځبو ث ي ٽى، ياػت ا كمز هى ث ٽ هيا

.زو پشبسى ي ډشجي ڈٽ ٹآن

هی ى ویٴ ،ډیىڇ ثیب ډياا .ٽىي ډ ډٮٵ وج ىز ا ډىڇ ثب ډياا ډىش٪ اهلل آز

ا اوبن هىډىي ب‌انډ ا پ بنا .از وډ ي ٵٸ ڈ هى ڂى مو ي از

ثیا » :ىاى يػ ٭چ اشاس ،ي و٪ ث .مبى ډ ڂانى ثب ي اډيا ثیاى

ډیىڇ ٭مڇ ثا ي ه،ٽ ي ا اوبٵز ي ٭يڃ ىمىز ثا ي ا، ډبڅز ي هن ار‌ىى

.«ومب ي ا ار‌بٽپو ي ي‌ځبى

اډ سمبڇ ى يثب ؛ٽىي ډ ٶبا اب وٺ ډىش٪ اهلل آز سٶپ ى اهالٷ ٥ال ٹب٭ي

ی و ڂیان ى ثیا ڈدیىي ډی هیى ثا ٽ ا ؿ .ىٽ ٵشب اوبٳ ث ڂانى ثب

Page 136: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 136

بی ي ایز اوبٳ ز٭ب ا٭مبڃ، هثش» :از ي وٺڄ ()هيا بډجد ا .ڈثذىي

ا ا ا٭اثی ډیى .ثى ا ٱي ٭بڇ ،بډجد «.ثىن هيا بى‌ث كبڃ ى ي ىى ثاىان

.یڇ ثیز ياى آن ثیب ٽی ثیي ویبن ا ډه ث !هيا ڃ ا :ىٽ ٭ ي ي

اوؼیبڇ ڂیان ى ثیب ىىي اوؼبڇ س ثب ڂانى ىا ىيز ٽ ا بٽ :ٵډى ()بډجد

.وي اوؼبڇ ڂانى ثب دىي وم هىر ثا ٽ ا بٽ ي ثي

٣بؾ٥ؾ اذالق ٢ب‌قبذم

.از ٽى ډ٦ف ٽبځاان اهالٷ ٭ىان ثب ا ب اهالٷ ډىش٪ اهلل آز آوـی ثی

.یز و ٭میڄ ‌ث ڈ٭بڅ وه ،ډىش٪ وه ٽ از ها ٽىي ډ ا١بٵ ډجبكض ها زام

.ىاى ػیبن ٽچمیبر هی ا ي از وي ى اي ٽىڇ ډ اكب ،اشبى ډ٦بڅت ډي ى ډه

وه ىپا .از وبٵ ي ٸ٭م ،بىځ ه٭ ى ي اڅجالٱ‌وغ ب‌ى ډىش٪ی ىڃ ثی

.ىاز ثبي ياٹٮب ،ٽى ډ ٽ ٽ وپبس ث اي .از ثآډي ىڃ ا ٽ از ي‌اآن ىيو ډ

ایالډ اصی ډ ا ٱىی ډشو بنا ډوشچٴ آطب .اوي وم ثبن ث ٽى وم ٭مڄ هى اځ

.از ب اهالٷ ىډ ى

ب‌ها ډب ي هىب ،ىيو و٪بر ٽبځاان، اهالٷ ي ى .ایز وٶی

هپی څیڈ ډیه االډیاء اػیڄ » :ٵډیى ٽ از وٺڄ )٫(ډاډىبن اډ ا .«ای اډ ی ٭چ اڅی

آوبن آوپ ىيڇ .وجبي اډ اي ث وٶبو اب ٽ از ٽ اناډ هس‌ثب٭٪مز ڄی ىڅ‌ثی

ا٭میبڅ تپډس ډىڇ، كٸ ٬س٢ ا د ث ٭الي يثب ځا،سإط ڂبػب ى ىاشه ٹا

ى (ڈډشٺٱ ر‌ث ؿىي) ٽ ووي ډىٶی سیإط ډیىڇ ٵشیب ډبوىیي ؛ثبیي ىایش

اٵيىن ا ایشٶبى ياثیشڂبن، ي هیبواى اٵیاى ىیز ثبځایشه ،ویيځ ى ٶبرسی

. ...ي و ډٺبي ثا ډزپك بوبرپاډ

وت ډه» .ىيٽ االف ا ڂانى ساوي وم ىيپو االف ا هى ،ڈٽكب ٽ ډبىاډ وٶی

سإى ٹجیڄ سثی جسإى هپڅ ي ٱ ڈسٮچ ٹجڄ وٶ ڈثشٮچ جيؤٵچ اډبډب څچىب جی ي ثچیبو

Page 137: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

137 بز ى اهالٷ سؼڈ ډىش٪

یا د ا هیى ٽی ی ٽ .«ډاىثڈ ي اڅىب ډٮچڈ ډه ثبالػالڃ اكٸ ډاىثب ي وٶ ډٮچڈ

ثیبن ثیب تسإى ا د ي ىي ڈسٮچ ا هى ،ڂانى ڈسٮچ ا د يثب ىي، ٹا شػمٮ

ثشاوي ٽ ٽ‌آن ي آډى اىة ا ډىڇ ه ٵشب ي ا٭مبڃ ثب ځٶشب، ي ڈسٮچی ا هیى

ډىڇ ث ٽ ٽ ا از بىس ا ىي،ٽ اىة ا شهه ي ىي ي ىیي ډی آډی

.ىيٽ ډ اىة ا آوبن

یب ‌و٪یبڇ ٵيدب ثبى )٫(ډاډىبن اډ ځاوجب وه ها ث اډپ ډىش٪ اهلل آز

ي ثبڅٲي، ټاڅشم ي االڃ ٬س٢ :ثٮةإث اڅييڃ اىثب ٭چ شيڃ» :ٽى ډ اشىبى ب

دیب ی :یى ډی ٵشىی ؿ ؿب ثب ډشپك و٪بڇ ټ .«ٵب١ڄاأل سإه ي اڃاأل ڈسٺي

آيىن‌ي ایڃ، ځاشه ٱیي، ثی اٵیاى ىبځایشه ٽ ي ڂیبن ٵيډب آيىن بٽی ی

.چزثبٵ٢

)٫(٭چی اډبڇ ٽ ا ډالٽ ؿب ٽ ؿا از ٵيدب ث ډلپڇ االډ ػم

وٶی، كډیز ڄی اٹج ایڅ .ایز آيى ٵاڈ هى ى ڈ ثب ا م از ثمى

یي ١٬یب ډیىڇ ز١یب ز٭ب ي ٭ياڅز بن،ډاډى ي‌ث ډىڇ آثي ي ٭ ز٭ب

‌ٽڈ ي هس‌ډب‌ث از. جان ډاڇ هىدىي ي سپج ي ٱي از؛ ‌ىاوی ٸی هال هسی

ى ثیبو ٵٺ ها مـن اٵب١چ ي ډٺبډىي بكت (ااڃ :٭چ ډال وٲ سٮج ث) كی

ى هډی ‌انا اٵب١ڄ اډي .ىبن ث څؼبڇ ي هبوڂ ااڃ ي ویي ا‌كیج ي ویياوجبن ٽی

.ويا‌ئ ي ٹب١ ي ثبػ

ی سپ ثیب ا بی اهالٷ اڅ٭ب‌الڇ ئ ډىش٪ اهلل آز ‌ویغ ثی ی ي اڅجالٱی

ځیز .ايڃ :یمبى ډی ث ځو‌ها )٫(٭چاډبڇ ډبډيا ي ډیىڇ ه٦بیب ا ډبډیيا

ډیز پك ڄپسی ایچ ٵچٶ» :ىا‌ډىڇ .ڇ وٶ؛ تس .ىيڇ اوشٺبڇ؛ ي ا د

ٽی ىنٽی ‌يی ثا و ډزپك .بز‌آن ثىن ا ي ډىڇ اډ ث ىاىن بډبن ي

يی ثب هثىبثا .از آوبن ډٮب ي زاډى هسإډ ي ډىڇ اډ اىا ػز ى ‌ثوبډ ثا

Page 138: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 138

ا ډیىڇ ز١یب ي يی ومب ثیآيى ا ډیىڇ ډي٫ ب‌هاز ٽ ىيٽ سال ډزپك

«.ىيٽ ػچت

اڅلیٸ ٵ اي٦ب ټاڅ االډ اكت هپڅ ي» :يٵډب ډ ټډبڅ ث ه٦بة )٫(ډاډىبن اډ

دی يی ثب ٽی ی ؿ .«ةی اڅ٭ څ١ اػمٮب ي اڅٮيڃ ٵ ا٭مب ي ‌ډلجیة سی ثبیي سی

.ایز ډىڇ ز١ب ػچت ثا بٽ هس‌ػبډ٬ ي ٭ياڅز ىنٽ‌مڂبو ي كٸ ى ي‌بوډ

،ډیىڇ ز١یب ي ٭یياڅز ي كیٸ ځبو‌ .از ثش ثبىي ا١ س ىز ا ډىڇ ؿ

كٺیٷ ٮىی ایز، ىي‌ث ١بث٦ ها ا ٽ كپډش .از ب اهالٷ ب ىؼ

ا ثیا ډیىڇ ز١یب ي ځاى ډ دب ا ٭ياڅز ٽىي، وم ز٭ب ا ډىڇ ي هيا

)(اهلل‌یڃ هػبوی ي هيا كپڈ ډؼ ي اهالٹ ب االډ ا هى وياى كٸ وياى،

.ثىبډي

ي ةی څچ٭ اڅكمیة ټٹچج اٮ ي» :از وش ټډبڅ ث هى ٭يوبډ ى )٫(ډاډىبن اډ

څ٦ٴ ي يني‌ىيش ي ز٭ ث ډثبو ٮى .«ثڈ اڅچ٦ٴ ي څڈ اڅملجة ى ا آویبن ثی

اهیالٷ س ها ف ى ډىش٪ اهلل آز .ثي ٹا هىر ىڃ ٭مٸ :یي و ډی ٭چی

ون، ىڇ ډىڇ ا ىيٯ ث وجبي، ٩ب ډلجز ي څ٦ٴ ،ز٭ ث وجز س ډلجز ي څ٦ٴ»

اشٶبى ډىڇ ا .ثب ٹبئڄ اكشاڇ ي زو ډىڇ ثا يػى ٭مٸ ا پثچ .هپی و اثیا

ػیيا س ا ډىڇ ث س كمز ي ډلجز ها ،از ثين ث يؿج ٽ ه څجب آن ډبوىي

«.ثبي ٵبچ يوجب ډىڇ ي س بنډ .وى

یجٮب ڈ٭چی وهپی الس ي» :ایز ځٶش بځاانٽ اهالٷ ىثب اىاډ ى )٫(اډبڇ ب١یب

ىویي ډبوىیي .«اڅوچیٸ ٵی ټڅ و٪ډب ب ي هاڅي ٵ ټڅ ؤم بډب :ىٶبن وڈةٵ چڈ،ٽؤ سٲشىڈ

هثی ا ا زی ٭ ي ثیياو مزٱى ا ز٭ هىن ٽ وجب ي ثیيثوز ا یب آن ي ثجی

ډیچمبن ثیب ډچمبن ٽ ډچمبوىي ي شىي س ىى ثاى ب :اوي‌ىش ىي ز٭ .ىٽ ـبث

پی ىا بی .ثبي ىاش ډلجز ي څ٦ٴ يثب ثاى ث وجز ثاى ي از ثاى ډیچمبن اځی

Page 139: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

139 بز ى اهالٷ سؼڈ ډىش٪

هچیٸ اوبن ڈ اي ،ا‌ي هچٸ اوبن س .شىي هيا ډوچٹبر ا پ س مبوىي شىي،و

ویجز ىويځبن ډظڄ اوبن ثب اوبن ٵشب يوجب ي از ي ڈ٭یبڅ هی ا .ثبیي ڂيپی ثی

ٽ ٽ» ٽ ٽه ٵشب ا ځو‌ث :بثي ډ ډڈ جان ث ه٦بة ا ٭چ ٵډبن ها ،ډؼبي

ی ي ڈٽؼیب ډیب ایش .«ثوي ثبن ىزپڅ ثيين ا كٵ ثوي كٳ س ثب هاي ډ

ٽؼب؟ ٭چ

ا ی د ي سمچیٸ ا ػچځ ،ب اهالٷ اڄ هؿبډ ى .ایز ػجیبان ډیى

كپډیز هی ا ىاى، ياع ٭یبڅ انډیي ی٦ق ى ؿبدچ ي سمچٸ ٵىڀ ٽ كپډش

اهلل آز .ٽىي ډ چٻ )٫(٭چ اډبڇ ي )(بډجد ڈډچ ثهالٳ ډىش٪ی اډپی ثی

بانیی ا پیی ٽیی ډییبو» :ٽییى ډیی اییشىبى اڅجالٱیی‌وییغ ى )٫(٭چییاډییبڇ ییوه هییا

اډیبڇ ى،ٽ ا٭الڇ ٵډبوج ثا ا هى آډبىځ اډبڇ، ا شب ي يسمؼ ثب )٫(هاڅماډىاډ

السشلٶ٪یا ي اڅؼجبثة ث چڈپس ثمب چموپس ٵال» :ٵډى اػمچ ي ىٽ اىا ډ٦بڅج دبن ى

وه ػجبان ثب ٽ ٥‌آن ډه ثب» ٮى .«اڅجبىة اڄ ٭ىي ث شلٶ٨ ثمب ډى یى ډی ځٶشی

مب ٵشب .يوڂ ىبٽ ډه ا ى ډ ځٵش ىبٽ بنسىيه ا ٽ آوـىبن ي يډڂ وه

هیاڈ وم ي از هىڂ ډه ث كٸ كٳ ينى ٽ يىپو ځمبن وجبي. بهشڂ ډه ثب

٭یياڅز یىبى د ي كٸ ينى ٽ ا ؛يىٽ ٵ ثٿ ډا ٽ اي ثی ثبیي، ىیا

ي ا ډیر ب كٸ ځٶشه ا هثىبثا .ثى هاي ىاس ي ث ٭ياڅز ي كٸ اػا

ه٦یب ا ډین ه بٽ ى و ي ىڈپو ه٦ب ٽ آوڈ ا ثس و ډه ٽ ي،و ى ٭يڃ

«.از ساوبس آن ث ډه ا ٽ ىيٽ زٶبٽ وٶڈ بٽ ى ډا هيايوي پىا ػ شڈ،

ډٺبثیڄ ى ىاوىیي ډ «هډ ى اي ىيومب ي هيا ب» ا هى ٽ آوبن اكز‌ث ډىش٪

باسی اډش ىاا ڈٽكب ٥جٺ ٽ پٵ ٥ ها ثب االڇ» .ٽىي ډ ډٮٵ االڇ ب اهالٷ

آن ا ٵٺی٤ «ٶٮیڄ ٭مب ئڄال» ډٺبڇ .از ډوبڅٴ ثبىي يؿا‌ؿن ٵٷ ي ډىڇ ا ػيا

زيال ،هابو آهوي مبوىي اي اب هم ث .«هياز ثب٥یڄ ی٭ب ا ی ٵٺ ډ٦چٺی

.وز بڅ ك ډبن ى آن وٺي ى ي ىاوز ډ

Page 140: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 140

و٭یب ٽی ا ډیىڇ اا يثب ډزپك» .از ب اهالٷ به هدىؼم ،اىا

ي ایىبى ثیب ا ډىڇ آثي ا ثبو ث وياى كٸ ڈٽكب .ىيٽ كٶ٨ ،ىاى هج ب آن ا ڈ

ډیإډاو ثیب كشی .يومب ىا‌پڅ ا ب آن اػشمب٭ ا٭شجب ي ىث ىاى ىز ى ٽ ٽډيا

ثهیى ىیي، ومب ب‌ديوي ب آن ثا ي ىىيٽ آي‌ػم٬ ا ډىڇ ة٭ سب ىيىوي ٽ

ي سب ځىى ىي ث ڄسجي ي ى ٴٽ ډىڇ ا ډوشچٴ ب ثبو ث ويي اػب ي ىيٽ

.«ى اشٶبى ب آن ا

ي هڈ ا د ،ب اهالٷ انډ هٶشم ي هم » .ایز سپجی ډشپی ك اځی

ي ىیي ٽ ىؼپی ىياى،ث ويان ىي،ٽ ٵشب وش ي هوز ثب شډچ ثب ثواي ثی ی

يای د سلیڃ ي ی سٲ آن ى ي آيى ومی ىياڇ ډیز پك هی ا ٶشیي، ث ډیىڇ ػبن ث ا ثبو

ا ډياا ثب‌هډ ثا زډي اثا ٭ىان‌ث ي ٮ قس ا ثٮي «.ى ډ ٭ىیان ‌ثی

.ى ډ ډشٽ ب اهالٷ به

٭ٺیڄ ىػ هثس» ٭چ ثاب ،زث‌اڄ ٵٺ ها يځبى ا میبن ا ا دی ثی

ٽی از ي وٺڄ )٫(بىٷ اډبڇ ا قل زيا ى .«از ډىڇ ثب ىنٽ ډياا ،هيايوي

ثمیيااة ثی اډو» :ٵډى )(االڇ ځاډ بډجد .«اڅٶیائ٠ ثیبىاء اډوی میب ٽ اڅىیب

ٵائ٠ اوؼبڇ ث ىش ٽ ځو‌مبن از، ىاى ډىڇ ثب ډياا ث ىش ډه ث ديىځبڇ

ډ٩یٴ » :ٽ از ي وٺڄ )(االڇ ڇپډ وج ا .از ىاى ډیىڇ ثیب ىنٽی ډیياا ثی

ډیياا څیيڇ ىثب )٫(٭چ اډبڇ .«اڇ‌ي بڅز سجچ ث ډ٩ٴ ٽ ځو‌مبن اڇ، يځى

ي سيث اب ډياا .«اڅٵٸ اشٮمبڃ بةاڅ ؤ» :از ٵډى مبنٽكب ا ډزپك

.از بز

یوه هیى ډىڇ ثب اچل ي هوز ثبن ثب ي ٽىي وم وډ ډىډ ثب ٽ كپډش

ا هیبڃ ٽشبة ى ييٷ ن .از وجى ث وج ډى ي ٭چ اهالٷ ا ي،ځ ډ

ي می ثیب ی اډ‌ثىی ډیز پك ٽی ىاوی ومی بآ» :ٵډى ٽ ٽىي ډ وٺڄ )٫(بىٷاډبڇ

Page 141: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

141 بز ى اهالٷ سؼڈ ډىش٪

ى پی و ي سٺ ي آاډ ي وډ ثب ډب و٪ ډى ډزپك ي ثى ثدب شڈ ي ځ‌وز

هیى ډیت ي هی ى ث ا ډىڇ د ؟از ما ٽ ي سٺا ي اوبو ياث٤ ٸسی

اډیبڇ سی ډیى ي بی یى ډی اىا اډ ث االډ ػم اش .«يىٽ

.از ډڈ زٱب‌ث د ها ؟)٫(بىٷ

.ایز ٭یياڅز انی ډ هآه ي شىياه ي كچڈ ،ٽبځاان اهالٷ به هىم

اهلل آیز بىی ثى به ها ف ى .از ىاىځ ي ٭ياڅز اهالٹ بز هٽ ٽه

هی ا اياٵیبن ا ب آن ي ثى هيا بډجاند ب ډٲڅ‌ىڃ ا ،٭ياڅز» :يو ډ ډىش٪

بڇی ٹ هیى آوبن ٽ ثيىي ي ا اويا ث ا ډىڇ سب از ثى ٭یياڅز .ىیي ومب ٭یيڃ ثی

اډ ي از سو ٹبثڄ ،٭ٺڄ چي‌ث آن هث ٽ از اډ اػمچ ایز ثی

ي ی٣ سیبث٬ آن اػیا ي ایز ډٺیيڇ ؿ ث ػز‌هم‌ث .زو ڈ آډهشى ي

ىيیز ٭ياڅز، ٽ از ػز هم ث .بز‌ډچلز هثبالس ،هى ي زو ډچلز

«.ىيٽ ډ وڂب يى ټ ثب ا م ي ىبي وم بٵٽ ي ډاډه ي ىمه ي

و ي ث اډ ا ٭ياڅز ،ايال ډىش٪ ٭ٺیڄ سیو ٹبثیڄ ،بی طبو ؛ىاویي ډی ٵاثی

يی ثب هی ى ٮىی ىاى، ډ ڇډٺي ٫ ي هى اػمچ ؿ ث ا‌آن ،طبڅظب ؛ىاوي ډ اوبو

ٵٷ ٭ياڅز ،اثٮب ؛ثبي ىى ٭ياڅز ىپا و ثبي ٭بىالو ؾی ي بیز ‌ډیچلز می

ث ثاث ي ډبي وڂب ٭ياڅز ثباله ي وياى ا‌آن ڄسٮ٦ سان ډچلش یب اویبن می

.ىاى

٩چیڈ » :ثیڇ ډ بندب ث اش ډبڅټ ث ٭چاډبڇ ٶب ها ثب ا وىڈ ا٭یالڇ ډیىڇ ثی

ثیب ي اویي ‌یشبى ا ډىڇ ااى ډٺبثڄ ى ٽ ب آن .«از هيايوي ثب ػىڀ یشمڂ ډیىڇ ثی

اوي. ياٹٮ ډلبة اوىي ډ كپڈ

ډٮ٪یڈ «ٵ٦ر هى ،االڇ» ٽشبة ثاب ډىش٪ اشبى اهالٹ آاء ،ډؼبڃ ها ى څی

ا ثیبو ٭بڅڈ ها اهالٹ آاء ،س٬‌ي ډؼبڅ ى يياڇاډ .ي ف اهشب‌ث ي ځا

Page 142: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 142

ي بی ایالڇ .ى هسج ي اشواع بنا آطب ڂى ‌یب ٵٺی ثوی ٽی ډىش٪ی

بیز ى اهیالٷ ڈسؼی ،كیٸ ‌ث ډىش٪ .ىاى مب هؿى ،وبى آن ث ا ٭م

.ياڅالڇ .ثبى دي ا ي ثچىي وبډ .ياٮ ډبر ي ياٮ ٭ب .از انا ډٮب

Page 143: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

1ثرف‌٣٤ضب فم ٢تط

هیډ ى ٽ ڈا‌آډي ځىڈ ٭بڅم ثځياز ډؼچ ى اډپیبن هیى ثځیا

یبڅڂى ي ؿچیڈ ٶشڈ، ،ڇ ڈ،سك ډاڈ دبیب یبڅڂى ډایڈ ى .ایز ويایش

یب ي ٽىوي كمچ اي زث ث ىځش ت هووش ى ٽ ڈا‌ٽى ٽز هبوی

.ثىوي «هيا كة» وبڇ‌ث ډبػمبو ىڅ ى جق سب ٭اىا هبواى ي پشىي ا اي ثی

ٽ ٽ ڈ،ا‌آډي «اهلل ڄج ٵ ډؼبي» ټ ٵبسل ډؼچ ى ا سثیب٭ ٭می ١یچ٬ ی

.ثیى ډیب ؿیڈ ،ډىد .ي انا ډچز ؿاٯ ي ؿڈ ي ٽى ‌ث «ػبى ي سٺا ٭چڈ،» دیي

.ثیى ډب ي مبڃدب كٺٷ ډياٵ٬ .ثى دىببن‌ث ي ډ٪چډبن دىب ي دز .ثى ډب ډچز ډٮى

ثبیٶب ي بىڃی ى ي ػیاومى ي آاى .ثیى ډب ٽ ى ها‌آاى ي ٥چج‌٭ياڅز شبد

ٹیڈ، ی ٭چم كی ٵٺیب ا٭چیڈ ډب، ٭ ثبو ٭بڅمبن آډي كچز بڅڂى ډؼچ .ثى

(ی ٭چ سٮیبڅ اهلل ١ان) آثبى وؼٴ ډىش٪ ٭چ كه اهلل آز ك٢ر ،ٹي ٭بڅ ډػ٬

.از

ثځيایز ډٮیييى ػچیبر ى ،ډىش٪ اهلل آز اشبى ٭٪مز ډوشچٴ اثٮبى قس ى

ڈ ب آن ٽشج ډشه ي اڇ‌ٽى لجز ٽ ا هبع ،ځش بڃ ى ؿچڈ ي ٶشڈ ډىشی

.ثیى هیبٻ سا١ی٬ ي آة الڅی ث ډىش٪ .ٽىڈ وم سپا از، ي هثیبالس یٶش

مبی ،«بوثی ٭یبڅڈ » ڈځٶش ډ يٹش .ثى ثب٥ه ٶب ي هچ ډىش٪ی هب٥ډیبن ثی

ا ایڄ .آيى وم ثبن ث ثى وپى ٭مڄ ؿ ث هى سب .ثى ٭بډڄ ڈ٭بڅ .آډي ډ ثیى، ظیب

ٽیبو ثا اهىځشڂ ي ٵياٽب ي ظبا ڈ‌آن اي ثیب ٽی ٹاثیز هٽمشی ا ٵپی

ډىش٪ی، اڅٮ٪می اهلل آز كچز بڅڂى ووشه بىثى ډؼچ وىاو سل. 1 ډٽی ایالډ ٵىڂی

.2010 ىبډج 17 ،1432 ڇډل 11 ،1389 آ 26 ػمٮ اٽچىي، ٽبڅٶوب، مبڃ ااوبن

Page 144: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 144

یي ډشٽ از، وش يٶز ز بڃ ى ٽ ب‌وبډ ػء .ىاشىي اځی ثبیي ٹیا

ىشبن اٵاى ها ؿن ثبڈ، ب آن هآه يثب ډه اڅٺب٭ي‌٭چ ،ٽىي ىٵب٫ اٵاى ها ا ٽ

ډ٪چیڇ، ي آىډىیي ڈ ب آن ٽىڈ ؿ اډب .از آڅى «ډلمي» يڇ د هن ى چی ىڅ ثی

.شىيو آن ډشلٸ ٽ وي ا٭ياڇ از ٹا

ٽیىن ‌٭میڄ اډیب ایز بى بث آن ځٶشه .هاي ډ ٭٪مز بث ها بثی آن ثی

،اوشٺبى ا د ي ج ي اٱمب ي ځاشه ػڂ ث ىويان ډب ؿىي ثب اي .از ىا بث

و ډڂ .ٽىي ٵشب يدىي ډ هى ٽ ځو‌آن ،ځب‌آن ي ثى ج ډٮ٪ڈ ډٺبڇ ساوز ډ

ي ثىویي ٽیى ياډ چت اي ا ڈ دپبن ي ىاز ٥بن اوٺالة يٵٺ ج ىپا می

ٽؼیب ا ثیى ىاى دبن اي ي .يى ډ ٶش ؿىي هم ٩ٳ ٽ ىاوشىي ډ ډیه ٽی يىسی

ٽشیبة ى ٽیىڈ؟ ؿ ډ٪چڇ هن ثب بډزٹ ى ثيڈ؟ ؿ ا هيا ػاة ڇ؟وم هیب٥اس

ي دي اځ ٵىا ،ج ډٺبڇ ٹبئڈ ىيځ ډ ډه ث :ډ٢من ها ثب ز بی ٵویي بی ډیبى

ثذیي یب ویياو ها ا پ ثاى ي ها ٽی ي ىاویش ډی سی بی آ ؟وپیى ٽیب

وؼیبر ثیا ٵیا يثب ډه ؟!ڇ ئ ڂى ډب ىي سب ډبويڇ ډىش٪ ډه ڈثڂ ساوشڈ ډ

.ٽىڇ ډ اٹياڇ ځىب‌ث ا ؿىي ػبن

ځڃ ډه ثي، تٵ ډا ٱ بىو ا .«ٱ ٱ بىو ب» ڈثى هاوي اڅجالٱ‌وغ ى ډب

ٮى ٽىڇ، ٥الٹ‌ ا بىو ډه يٵډب ډ اڅجالٱ‌وغ ى ٭چاډبڇ ىپا ب .هڇ وم ا س

يٹش .ځشڈ آن ا ز،و كالڃ ډه ث ڂى بىو ‌هی ا ډىش٪ی دیبٻ ځوی ډٺیبڇ ا ثباوی

اویبن ى ډ ٽ ڈيٵم .ڈٽى ىٻ ا ٭چاډبڇ وه ٭مٸ ډب ځز، يو ج

ىٵیب٫ ډٺبثیڄ ى ،ډٺبڇ ي ػالڃ ي ػب ثا ٽ ثي ثب دبٻ ي سٺا ي اهال ا كي‌ث

ا ا هیيا ډیىان ډیىڇ ي ثى «هيا ډى» ٽچم ټ ى ډىش٪ .ثبي وياش ا كٸ ا

.ىاوي ىيز ػبن ٭مٸ

اهلل آز ډكڇ څٺت هډس .از ڂى ؿ ډه اډت ثلض اډب ی ٵٺ» ډىش٪ی

Page 145: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

145 بز ى اهالٷ سؼڈ ډىش٪

ډٮ٪ڈ ػبى ي سٺ ي ىاو ٭مٸ ډن ،ډىڅز ي ٹي ها .ثى «ٹي ٭بڅ ثلیض .ثیى څی

‌ث ي ٭چم ػىج ى ډشمٽ ډه اډت اهلل آیز ٵٺیبش ثٮیي ،اهی ٥ی .ایز ډىش٪ی

اثشیيا ،ډؼیبڃ هی ا ى .ثى ٵٺ اي .ثى ٵٺ ٭بڅ ډشو ډىش٪ ،٭چم څلب‌٧ث ‌ثی ٥ی

١مه ى ا ثلض ځب‌آن .ٽىڈ ډ اب اشبى ډل٢ ى هى سچم بثٺ ث ٽسب ثوی

هىيډی .دىاهیز هاڈ غا ٵٺ ثبى سإډالس ث ثو هووش ى .ٽى هاڈ ٭١

قس ث ،وه ثو ‌یب ٵٺی ثوی هیډ ى .ىاى اهشیب ویجز ى ،ثوی

.ٽیى هیاڈ ډ٦یف ا وپبس ثو‌ب ٵٺ ثب ډىش٪ اهلل آز ٵٺ ىشبيى ډؼم٭ی

يی اډ هی ا ث .ىاوز «ثو‌ب ٵٺ ث ڂٶشبد» سان ډ ا ػچ ها ډجبكض ى ٽی

اډیت ثلیض .بثڈی ٸی سٵ اثشيا ٥ف ها چسٶ قس ث ڂى ډٺبڅ ي ډؼبڃ اىاډی

همی ى ٹجڄ ډب ؿىي ٽ از كمبو االڇ ثلض .یي ایاى ډٽی ‌یب ٵٺی ثوی

.از كمبو االڇ ٮز

فمبت اؾتبز حط زض

ثب‌هووش ىاڇ بى‌ث ویبڇ ٽی ا بثی ډظیڄ ثیىڇ وػیاو ،يڇیى ا ډىش٪ی

ي ٥بڅٺیبو ثى يه وٶ ىي بى ث ډب ؿڈ ډبن‌آن .ډؼچ ها ى هىڇ ه‌ڈ كب١ان

ډى٪ډ ى .ثىوي ويان ى آاىځ ي ٥چج‌كٸ ي ها‌االڇ ػڇ ث ٽ ،ډىش٪ ٵپی

،ىهم ،لبث ثبځبن، ،ٮش ٽىب ى ثى، «ؤ» ټ ډىش٪ (دىؼب ى ػان) ډه

،ایالډ اوٺیالة يی د ا د .٥جب٥جب ي ډ٦ ،٥بڅٺبو ٭چیڇ آډیهشه ٭یٸ ثی

یجبك ؿىي وبىڇ. ٽىب ث ا ا دچ ىاوڂب ټاڅپشيو ي ثٷ ډىي ،االډ

ثیب .ٽىڇ ؼر ٹڈ ٭چم ك ث 1360 هىاى مو ى ثٮي بڃ ټ ثباله ي ا ى

ى یٽز زالك سب ځاشڈ ‌دز ا ٦ق ي ډٺيډبر ډاكڄ ،ڂد سال ػچی

.ٽىڈ ياد ا «ٹي ٭بڅ ٵٺ» ى

ىكی ى يویٸ ثیب بث ا ػچ .ي جڈو ٸسٵ ها ثب‌هووش ثا 1366 دبئ

Page 146: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 146

،ىكی یله ث ٭الي ٽ ثى چٯ ٹي‌آن .يا ثیب یڇ یبڅه ټی ي آن ىيڇ ٥جٺی

اشبى س ي ر ،ډياثش نسچ ثیب يكیبو ډٺبډیبر بثی .یي ډی دوی

ډٺیبڇ ‌ٹبئڈ» ى ډل٢ ى ،ياو ٽب ي٫ ا ٹجڄ سب آډيوي ډ سان ا ىيڅش ب‌هډب

ٹیڈ بی سیان ى ٽبیبن ډلیڄ ٭یبڇ یڈ ى ا ثٮي ثالٵبچ ي ٽىىي ٽز «ج

ى ىي ڂى مبوىي ،اشبى ٵډب‌ٴس ا ٹجڄ ٺىٹب ٽ ډه .يوي ډ ى ډؼچی

ىيڇ یبڅه ٱبڅجیب ي ايڃ یبڅه ى ػب ،٥بڅجبن ٽظر ٭چز‌ث ى ها ى ،يڇ ډ كب١

ثىڇ ډؼج ىيڇ بڅه ځب ي ڇ بڅه ى ي ٽىڇ وم ياد ي یر ثی ایشبى سی

ٽیت ىوجبڃ‌ث .وياشڈ ه ىڃ و ٭چم ؿىيان‌و ب‌اوياڇ‌٭ ثه ا .ٽىڈ ٹىب٭ز

يی ډ یڈ ثى ډ٫١ بوډ ى ى ىپا .ڂى ؿ و ثىڇ اشبى ىاو یي. ٭چیز ثی

ا یب آن زػیي ثیب ي ٽىڇ آٱب ثلض ايڃ ا ا اشبى ي١‌ج٤ ىي اشمب٫ ي ډجبكظی

سیب ها از، بڃ ا مو ٽ ك ڄسٮ٦ ي ڄسل بڇا ى .ٽىڇ سٺ یبڃ آهی

.ڈو ي بڃ ټ ٺبىٹ ٮى بٵز اىاډ 1367

يٹیز ډیئالن م وه ثب ډشٶبير ياڅ ٽ 1367 ثمه ى اشبى ٵؼ ى ډبكج

ا یوه ػبویب » ٽیىڇ اكب ځش ا شث .اٵيى بنا ث ډه ااىر ث ىاز، ٽ

ى ثځی ػاكی .ثیى ٽ ى ب‌وز ډب 1368 هٵيى .«ځ ډ ډب ثبن

ډٺبډ‌ٹبئڈ ا ډىش٪ اهلل آز .ځٵز ر ٽ زډي .یي ٭یڃ جی اكیب

څ ډٮ٪ڈ ڂى اٽىن .از ي ٵا اشبى ى ډؼچ ى ډه ډشم ك٢ يٹز ٽىڇ

.آيى ومی ؼیڇ ٽی ی ىو ڄىال ث ڂى .وياى ب ډٺبڇ ؾ ي از اشبى ٵٺ٤

.شی اډى ډٺبډیبر ٽىشیڃ سلز ،ى ػچ ي ثى ډىشٺي ډىش٪ اٽىن .ثى ٭بىٱ ي٬١

‌چڈٵ هىيث ا ٥الثی ،ا٥ال٭یبر يار ثیىا ٽی یيوي، ډی ياى یيا ىكی ثی

ٽیال یڇ یبڅه .یي ډی دىاهز ى يثب اويي‌ىاو ها ثا .ٽى ډ ثىا‌چڈٵ

هیډه ا ي ډ اكش‌ث كبال .ي وم د ڈ ىيڇ بڅه .ي ڄسٮ٦ ایشبى ىاوی هی

.يؿ

Page 147: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

147 بز ى اهالٷ سؼڈ ډىش٪

یز ٥ی ك٢ا ا آوـ .ٽىڇ سچم ثبو ٭بڅڈ ها ډل٢ ا بڃ بى ډير‌ث ډه

ډل ډپبیت ي ٽبر» ثلض اه ثو ،ٽىڇ اشٶبى بنا ډل٢ ا چسل بڃ «ډی

یبن ا «ةاالیالډ اڅييڅیة ٵٺ» ٽبډڄ ىي ي ٽبر ثلض سشم آن ث ٭الي .ثى ډی ثی

‌ث و ا كييى ٽشبة ايڃ ثو ي هم ٽشبة .ٵٺ زيال ي ی سٺ ایشمب٫، ٽبډیڄ ٥ی

بنډ ى بنا ثب ا االسڈا اشبى يٹز ثب ډشىبت ي ٽىڈ ٢ڈ ،ي٬ كي ى ي ٽى ډجبكظ

.ٽىڈ ٵ٬ ا اثبډبسڈ ي ثڂاڇ

ذ٤ضا فم ثبض٠زض ٣التتأ :ا ثرف

سیب ٸىٹ ٵڈ ا .ايڃ وپش .ٽىڈ ډ اب ٵٺبز ي ٵٺ ىثب وپش ؿب ث ډؼبڃ ها ى

؛ایالډ ٭چیڇ ایڈ و از االڇ سمبڇ و ٽ ىٶپال ػء .ىيڇ وپش ٮز؛ ٭چڈ وپشی

.ٵٺ ا ځاٳ اوش٪بار .ؿبڇ وپش ٵٺ؛ اػمچ االډ ٭چڇ يآډي ٭يڇ ١ٮٴ .ڇ

ت٤قط تب ك٥زل ف اظ .ا

‌ٹآن وڈ اياه ى .از ٵش ٽب‌ث ڈٽ‌ٹآن ى ىي كپمز ي ٵٺ ی آ ڈٽی

:از ي ډ٦ف سٶٺ ثلض سث 122

ي هاڅیي ٵی شٶٺیا څ ٥بئٶیة ډىڈ ٵٹة ڄٽ ډه وٶ ٵچڅب بٵةٽ ىٶياڅ اڅماډىن بنٽ ډب ي

.لين څٮچڈ ڈبڅ ػٮا با ٹډڈ ىياڅ

ا ؿیا ٽىىیي؛ ٽؽ (ػبى يانډ ‌ث) مڂ ډاډىبن زو شب ا ځيی ی

ي بثىي ٸىٹ آځب هى ى سب ،(ثمبوي ىډي ى ا ٶ٥ب ي) ٽىي وم ٽؽ ا ٶ٥ب آوبن، ثی

ٵډیبن ډوبڅٶیز ا) يب ىىي؟ ڈث ا ب آن هى، ٹڇ ‌ث ثبځز ىڂبڇ (ديىځیب

.ٽىىي هىىا ي ثشىي

ٴی ٩ ي ٸىٹ ٵڈ ٵٺ .ى وم ځٶش ٵٺ ٵم ي آځب ث .«ٸىٹ ٵڈ» ٮى سٶٺ

بی هى ٭مچ ٵ٭ اكپبڇ ٵٺ٤ و از، هى م و ٸىٹ ٵڈ ها ډشٮچٸ .از ټثب ي

Page 148: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 148

ډٮبٳ ډؼشياو ي ډپبٵبو ٵڈ .ا٦الك ٮز ي ا٭شٺیبى ایڃ ،و٪ی هډیا

اډیب .ی ايڅ ډىیبث٬ ا ی ٵ٭ ی٭ اكپبڇ اشىجب٣ ٽ از هى ى سٶٺ ٹي‌مبن ،اهالٹ

یي ٭مچی ی٭ اكپیبڇ ٭چڈ ،اهالٷ ي ٽالڇ ډٺبثڄ ى ٵٺ ،ثٮي ث ىيڇ ٹن ا غسي ث

.ى وم ا٥الٷ ٵٺ اهالٷ ي ا٭شٺبىار ٸىٹ ٵڈ ي اػشبى ث ي از

«ٵیباث » از ٽى اشٮمبڃ آن ٹآو ٬ي ډٮىب ث ا ٵٺ ٽ ٽبو ا پ ډای

اڅٮچیڇ اكبء دىؼڈ ٵڄ ى ٵباث .از االډ كپمز ډیڈ یب ‌ٽشیبة ا پی ٽی

میبن ډیيو ٭چیڈ .ایز ٽیى ثلض ٽالڇ ي ٵٺ ،ډيو ٭چڈ ىثب از، االډ ٵىڀ

ډی بی ٵچٶ آن ث اډي ډب ٽ از ؿ ٴی سٮ ى ٵیباث ڈكپی .ڈځی ٵٺی

ی ا ا‌آن ي ٽىیي ډی ٴی سٮ ا٭میبڃ ي ا٭شٺیبىار ى اػشبى ا‌آن ،غا ي ثهالٳ

یڈ ىى ا٭شٺبىار ى اػشبى ،ٵباث او٪ .ٽىي ډ ػيا هى ا ىٵب٫ ى اػشبىٱ ػيڅ

ؿىیيان از، هى ا ىٵب٫ ډٺبڇ ى ٵٺ٤ ٽ ٽ ٵباث .از ٵٺ ٺیز كٺ ځیي ى ىڅی

ا٭شٺیبىار ا ؿ ىاوي ډ ڈډشپچ ثىبوي ٽ ث مشٹ ث ا وى هاي‌ډ ي زو

ی ٵٺ ایز ٭میڄ ب ي و٪ ٺزكٺ ىوجبڃ‌ث ٽ ٽ ي ٭ ا٭مبڃ ا ؿ ي يثڂ وه

څيډیب یڈ ٹآو كپمز .ا ا٭شٺبى اڃ ؿ ٽىي ث ا ٭ ٵي٫ ؿ ،ىبي ډ

.غا ٵچٶ ا ا٭ڈ از ډلپڈ ٭چڈ ډٮىب زو ٵچٶ ډٮىب

بی ىی ى ٵیي٫ اػشیبى ي ٸىٹ ٭چڈ غا ډٮىب‌ث ٵٺ ث ډشمٽ اډب ډه ثلض ىاوی

آن ډشپٶیڄ ٽالڇ ٭چڈ ٽ ،ا٭شٺبىار ايڃ :ىاى ٮيث كياٹڄ االډ ډٮبٳ .از ٮز

ٵٺ ٭چڈ ٽ ٮز ب ٭ ٭مڄ ڇ .از آن ڄډشپٶ اهالٷ ٭چڈ ٽ ،اهالٷ ىيڇ .از

.از آن ډشپٶڄ

٣اؾال ا اؾت اؾال تب و ٣فى٤ال رعء .ز

٭چیڈ ٵٺ، ي اهالٷ ٽالڇ، ٭چڈ ها بنډ ى ث یٵز د ٵٺی كؼیڈ .ایز ٽیى یش

آن ا ىیي ویى ث ټوى ،اهالٹ ي ا٭شٺبى ب‌ٽشبة كؼڈ ث وجز ٵٺ ب‌ٽشبة

Page 149: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

149 بز ى اهالٷ سؼڈ ډىش٪

ؿ ي ٽالڇ ي ا٭شٺبىار ث آن ا ىي ز‌ٶز كييى ؿ ي ىاى اهشب ٵٺ ث

.زو ډشاو ؿىيان وجز ها .ىاى اهشب اهالٷ ث آن ىي ىي ا ٽمش

ویجز ډیىڇ .ایز سٺب١یب سبث٬ ٭١ ،اوبو ثباب م ډظڄ ٭چڈ، ثبا ى اډب ثی

اویي. ٽى شث بو اكب ٱچ٤، ب ىز ث ٵٺ ب ٮز ٭چڈ ث ىى ډوشچٴ ٭چڇ

ډاػٮ ثب اوي‌دىياش .اوي ٽى اثا ٽمش ا بو اكب آن ،اهالٷ ي ا٭شٺبىار ك ى اډب

ډیشليص ډبئڄ ىڇ‌ث‌ىڇ ٵٺ ى اډب ى، ډ ډسٶ٬ ببنو ،ځشڂبن ثب‌ټ ٺبرسلٺ ث

ایز همی ثا .از بو وي ي ك ٵٺب ث څا ى. ډ ډ٦ف يػي ب ډػی٬ ٽی

يی سٺچ ډػی٬ څيډیب اډیب از، ٮز ٭چڈ ډشو هثبالس يسٺچ هثیبالس ډشوی

ٵب ،يسٺچ ډػ٬ ب ډ٦چق ٵٺ .زو ا٭شٺبىار ي اهالٷ هی ى ٭مچی ثٮیي ډشوی

.االڇ ا٭شٺبى ثٮي ىيومب و ي از

ثیب ډیسج٤ ٭چڈ ي ٮز .زو ڈ ٮز ډبي االڇ اڅجش .زو االڇ سمبڇ ،ٵٺ

ٹچیت ي ػء هس‌ډڈ .زو ڈ االڇ ػء هس‌ډڈ كش از، االڇ ػء ټ ٵٺ، آن

ك٢ییر هییبسڈ بډجیید وجییر ثیی مییبنا ي آهییر ثیی مییبنا هییيا، ثیی مییبنا اییالڇ،

اهالٹ ائڄ تس ي كى اهالٷ ث وثز ثٮي ډكچ ى .از )(٭جياهلل ثهډلمي

هی ك هچیٸ ي مبنا هثىبثا .از ڇ ډكچ ى بڅق ٭مڄ .ي ډ ٵ٭ی ا٭میبڃ ثی

.از بڅق ٭مڄ ث وٺچ پىي ٮز .شىي ډٺيڇ ٮز

فم اظر ٣اؾال ٢ضظآس س كى .ؾ

ٮىی ایز؛ يآډي ٭يڇ ،ډپڄ آن ي ثوي ډ وغ ډپڄ ټ ا االډ ٭چڇ م

ثب ډشىبت ډب ىى ٭چڇ څيډب اډب از ي ىځځن بىو ٽ ا٭شجب ها ث هىیبن ډبوی

ي ډیبئڄ ځ دبن ثشاوي ٽ از ها ٭چڈ ټ ٵزد اوي. وپى ٵزد یب ‌دی

ٹین ى اځؿ ٽ ڈىا ٭بڅمبو .ثبي هى ډبو ٵوي ثبي، هى ډبو ویيځ كب١ی

ډیبئڄ ي ٵىڂی ي ٵپ څلب‌٧ث اډب از، ٹن هم ث ٸډشٮچ بن‌ىبىبډ ي ٽىىي ډ

Page 150: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 150

.ایز آن ا ٹجیڄ بی ىڈ ٹن ث ډشٮچٸ بن‌ى ډبئڄ .ىاوي ٵب هإس ٹن ؿىي ،ډ٦ف

آن ٽشیبة هثش ٭ىان‌ث ىڈ ب ٶشڈ ٹن ى ٽشبة ،ډ١٭ ى اځ یش سیي

ٶشبىو اسٶبٷ ك آن ى ا سب ډئچ ؾ ٹن ؿىي ها ى ٽ از ها ډٮىب ى ډ

.از شبىا ثب اػشبى ا ك ب ډ٫١ آن ٮى از،

ى ٵٺ ٽى .ډجشالز ٽى هؿى ث ډب اهالٷ ي ا٭شٺبىار ك ثٮیي ډسجی ٹیا

ٽىىیي، ډی ي ڂمي ثب ٭چڇ .زو ٵٺبز ث ډىل ي از ٭مډ اپبڃ .ىځ ډ

اویبو ٭چیڇ يی ثب ډی ڈثب ىاش ٹ ٵٺ ٭چڈ ڈها ډ اځ .ويا‌ډسج٤ ‌ٹی ى سی

دبن ٭ىان‌ث ٵٺ ٭چڈ سب ثبىي ډ٦ف ډب ػبډٮ ځی .ٽىیي یي اویبو ډیبئڄ ثی اځی

ى سؼثی ٭چیڇ يی ثب ډی ،ڈثبی ىاش ٹيسمىي ٽالڇ ٭چڈ ڈها ډ ډیبئڄ آن ٽىیب

.ىي اسٺب هى ٵزد ثب ا ا٭شٺبىار ي ٽىي ٭١ يػي

ویبڇ ‌ث ؿ ٽىىي ډ ٵپ ٽ ڈو ډ يٽچ چٵبوٵ ي مبنډشپچ ثب ى ډب ٵ١ب اځ

:از ٹڈ ىي ث ٭بڅڈ ډاى ٽ ٽىىي ډ ٵپ ڈ،ىا اط ٭یبڅڈ .ی اط ي ٭ىی ى ٭ىبی

يآډیي ٭چیڈ ب ك ها ى ڈىا اوش٪ب ؿڂو ؛آن يا ى اط ٭بڅڈ ي از هډ ٽ

ي ثپىیي ویيځ ی ث٦چم ىيان ٵ٢یب ى ى ٽ ى اځ .ڈثب ىاش ىيان ثی

ډبئڄ ثشاوي ٽ ڈىا اوش٪ب اي ا ؿڂو ثبي، يو ڈ سهو اڅیبس كیڄ ا ډٮبی

ا ىبی ‌اویبن هاي ډ ؿڂو ،وىبي ا DNA ي ډٮب څث ډشپچم اځ .ثپىي

،وجبیي آیىب ډٮب اهالٷ ٵچٶ ثب ٽ اهالٹ ٭بڅڈ ٽىي؟ ٭١ ا االډ ډى٪ ؿڂوی

ٽىي؟ ىٵب٫ ډٮب ىيان ى االڇ اهالٹ ڈك ا ساوي ډ

ز،و ٵٺ ٭چڈ ډشػ ٵٺ٤ يآډي ٭يڇ اپبڃ هثىبثا ى ډشػی یڈ ډیب ٭چیڇ ڂی

ٽ از ها اپبڃ آن ي ز ٹجیڄ ٹین ؿىیي ا ډیچمبوبن ډیب ٥یٽچ ‌ثی هیاة ثی

وپیى ٽیبٵ یي ډیب هث ى ٭چڇ ا بث ي ڈا‌ثووبش هاة ا ى ي ڈا ٵيٵش

ڈثوا اځ .سؼث ٭چڇ ك ى و ڈ،ا‌ىاش ٽبٵ ي اوبو ٭چڇ ك ى و از،

Page 151: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

151 بز ى اهالٷ سؼڈ ډىش٪

،سیب ها ا ٱ ٽ ي ډ و٪‌ث ڈٽى ٭١ ډٮب ػبن ث ؿ هىډبن ٵىڀ ا

ي .٭ٵبن ي براىث ى، :ڈثب وياش ٭١ ثا ٵاياو ؿ ی ي ډچی یب ػىجی

ثا ؿ ك ها ا هبع اش .ىاى ثډ ي ډلچ ا یٵب سیب ڈی ىا ٭١ی

ڈ؟ثىبڅ ډبن‌ٵٺ اٵشبىځ‌٭ٺت

ڈ،یش ا اٵشبى‌٭ٺت ب‌اوبن ؿن از، اٵشبى‌٭ٺت ډب ٵٺ ا‌وی ٵٺمیبن ؿین ىپی

ٹین ؿىیي ها ډډه ىى ،ٵىڂ ډبويځ‌٭ٺت .ڈٶشث ٭ٺت ډب ي ثب٭ض د اٵشبى‌٭ٺت

٭چیڇ ،٭ٺچی ٭چڇ ،سؼث ٭چڇ :ىځ ډ ث ى ا ډب ٭چم ب ٭ م ي ډبز اه

بز، اٹشبى، كٺٷ، يٹش .ٵٺ اػمچ وٺچ د ياوىبی ي ىبی ‌ػبډٮی ا یٵش

.ڈثب وياش ڈ ا ٵشد ٵٺ از ٮ٥ج ،ڈويا

ى ا ا ډلييى ؿ ٵٺ .ٽىي كڄ ا ٵٺ ډپالر از ٹا ٵٺ٤ ،ٵٺ ى؟ی ځ ډی ثی

از مبن ز؟ؿ ىى ٭مڄ ا ډاى .از ىى ٭مڄ ډشپٶڄ ٵٺ، ٭چڈ ای٦الف ى ٽی

ڈثیياو ڈها ډ از. ډالٻ آن ى هيا ١ب آوـ ب ى، ډ ځٶش «بڅق ٭مڄ» ٹآن

ا٭میبڃ ا ٦یا ي برهی ؿ ثب و؟ ب از ا١ ٭مڄ ها ا هيا ٽ ثىیيځبو

ى ډىډی اځ از؟ قل ب‌ځي ؿ ثب ىى ٭مڄ ب از ا١ هی ا ثبیىي ىیيا

.از يدىي ا ٭مچ ؿ ،هى ٽ از ډ٦ف بنثا اڃا

٥ ن ٽ ؿ‌آن ٮى ىاى، ىهبڅز ډپبن ي ډبن ډئچ ٹ٦ٮب ،ىى ٵڈ ها ى

كی ډؼشي ڂى ،ڈٽى ٭مڄ بنا و٪ ث ډب ثى ٹا اځ ،از ٽى اػشبى دىؼڈ ٹن ى

ډؼشي ا يسٺچ څيڇ ا .يٽى يسٺچ يساو ډ ڈ زډ ا مب ځٶشىي‌ډ ي وجى ٣ وي ي

دبین يثب ډؼشي ٽ ىي ډ م ا سب ډبئڄ ډبن ى ٽ از ها ،ك یب آن ځی

،ؿیبىڈ ٹن وه ي وپى څلب٧ ا يػي ډبئڄ آن ي ٽى سىجچ ډؼشي اځ كبڃ .ثبي

ي از ثى ډؼشي ا اپبڃ ر‌هىا ،ثبي وياش ٶشڈ ٹن وه ثب سٶبيس ؿىيان

ا ثوی ثب ان ٽ ډپچ .از ثى ٵٺ ٭چڈ ي اػشبى اڄ ا اپبڃ ىپا و ډیبن ‌ٵٺی

Page 152: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 152

دبین سان ا سب ډبئڄ ي اوي‌وي ي‌ث ٵٺب ا ثه ٽ از ها ڈىا وياویي. ځی

یي ي ڈٽىی یٵز د ػاوت سمبڇ ى ثبي ٹا اځ .ٽىي ډ وٶ ځش ػ ى ى

ډیبن ثب ډشىبت ٵٺ ث .ڈىا بو ي ي‌ث ٵٺ ث ڈ،ثب ىاش ډشان ي ډين كب١ی

.ڈىا بعاكش

فم اظ عاف اتبضات .چبض

سیب ځیا ا ډبئڄ م دبن ي از ډپالر م كالڃ ،ٵٺ ٽ ي ځٶش ا ځی

ثب ،بىو و٪بډ ي ٵىڂ ،اٹشبى ،ب ډپالر م .ثيي ساوي ډ ٵٺبیز دىؼی

يا ډبى ا ٵٺ هؿى ،ډه ا٥ال٫ كي ى ي از ځاٳ زٱب‌ث اى٭ب .از كڄ ٹبثڄ

ث سڈ ټ اى٭ب هؿى ٽ ي ډ و٪‌ث .زو ڈ ين يا ٹبثڄ اال ي وي یش

.ٽىي كڄ ىياانى ك ى ا كٺٹ ډپالر ساوي ډ ٵٺ٤ ثپىي، ى اځ ٵٺ .زو

سیان ډی كٺیٷ ثب بآ .ىاى كٺٷ ٭چڈ ثب ا زىو هشث اوبو ٭چڇ بنډ ى ٵٺ

بآ ٽى؟ ؿب ا ب ب ىا سان ډ كٺٷ ثب بآ ٽى؟ كڄ ا اٹشبى ډپالر

.ایز ډىٶی ٽیبډال ډیه ق دبن ٽى؟ كڄ ا ىبهش‌ػبډٮ ډبئڄ سان ډ كٺٷ ثب

كٺیٷ بی آ ٽىي؟ ډ بو‌ث اٹشبى ا ا ډب ،سؼبر كٺٷ بآ ثذڈ، س‌ٸىٹ پڄ ث كش

ا ا ډیب ابی كٺیٷ بآ ٽىي؟ ډ بو‌ث ىب‌ػڇ ا ا ډب ػا ٭چیڈ ،بی ٵچیٶ

.از ډىٶ ىبٺ ب ها م ث دبن ٽىي؟ ډ بو‌ث اڅمچڄ‌هث ياث٤ ٭چڈ ي ب

ػا ،ډیيو كٺیٷ ا .ىاى ډوشچٴ ٮت اډي ،كٺٷ ٭چڈ اڅمچیڄ، ‌هثی سؼیبر، ،ی

ا ډاى ها م اځ ...ي اب كٺٷ ز،٤‌ډل ،٭مډ ،ه ڈ،ی ثڂ ىو٪ی

ساویي وم سؼبر كٺٷ ځ .شث و ٽىي بنث ا كٺٹ اثٮبى ساوي ډ ٵب ا ویو

ثٮیي ي اٹشیبى ثٮیي ،كٺیٹ ثٮیي ،ىاى ډوشچیٴ اثٮبى ډئچ ټ .ثيي سڇ ٵ٬ ثا

ٵىڂی ډبویيځ ‌٭ٺت مبن ڄىڅ‌ث ډب ٽ ډشإٶبو .ڂى اثٮبى ڈ ي ب ى ډیب ٽی

ىاى سو ىز آن ى ٵٺ ٭چڈ اوش٪بار ي ٹچمي ي ساوب ڈ،ىا ٭چڇ سمبډ ك

Page 153: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

153 بز ى اهالٷ سؼڈ ډىش٪

.از وي

ا .ىی ثڂ ڈسیم ٭چڇ م ػب‌ث ساوي ډ و ي از ٭چڇ م ډبى و ،ٵٺ ٭چڈ ىپی

اي ڈسیم ي ىی ثڂ ڈسیم مڂبن ا ثس ي ډشوبن م ػب‌ث ثشاوي ٵٺ ی ٽچ ثی

ىبی ‌ډٮٵیز ډجیبو ث ډجشى ،ثبي ىاش زيال ٵٺ ي ثبي ىاش ثس ب ٽبىب

.از ا اٵشبى‌٭ٺت ٽبډال

سیان ومی ځاٵی اوش٪یبار هؿى ٵٺ ا ٽ ثى آځب ػبډٮ ٭مډ زى ايڃ ا اځ

هيا ػب ٽىي ڈس ي ىيثى ثبال آن ،ٵٺ ٭ىان‌ث ٽ ٽ وجى ٹا ڂى ىاز، ویش

شب اوش٪بار .ىاى ڈ ډ٦چٺ زيال ي از ټی ى ىی ى كٺیٷ بی ٵٺبیز ي ٵٺی

مبوىي .زو ٵٺ زيال ث بو ي،آ ډث ٵٺ ډبي ا ،ٮز آىاة ث يډٺ ػبډٮ

كٺٹ ډبي ب ڄيٽ ٽ زو الڇ ډين. بىو ى ڄيٽ ب كٺٹ ډبي ډیب ػیب ‌ثی

ایشجب هی ا .ایز آیمبن سب هډ ،كٺٹ ڈٹ سب كٺٹ ډبي ٵٷ .ٽىي ٽبىب ٽب

.ىاى اىاډ ڈ ى ٵبك

ػیبالن ایز، اویبو ٭چیڇ یبن ‌ىمه هثځش ٽىىي ډ ٵپ ٽ ئب ي جان

ٵىیڀ ي سمیين ټ آثي ،هى ءٵڈ ي ػبڅز ثب ٽ شىي ډٽج ي ؿىيایبڅ

ټی ىیمه ،٭چڇ ا ا ډؼم٭ ب ٭چڈ ټ ى ډ ډڂ .ثوي ډ ا ځش‌ىاو هآ ټ

» :اویي ‌یي ډیي٭ ٶهایز ٽ ى ي اویي ‌ىاى ڄسپ ىاىځب !ثبي؟ و٪بڇ ب ٽ سئی

ی و یمب ،ي ػب ث ي ػمب اسلبى اځ .«از ٱث اوبو ٭چڇ ى ثاويا

٬ډ٦ ،٭چڈ .ٽى ٴسپچ هسٮ ى وم ٭چم ؾ ثا .ي ډ كپیډش یب ثویىبډ

ثی .وياى وى هى وجبي ىؼبب ا ثلض اځ سؼث ي اوبو ا ا٭ڈ ،٭چڇ ى .زو

.شىيو ىى ١ي څيډب ٭چم ب ٵ١ ،٭الي

ثرف‌٣٤ضب فم :ز ثرف

اثشيا .دىاهز هاڈ و٪ ثلض ث ثو ها ى ٵٺی یب ‌ٹائیز سىی٫ ثی ثی

Page 154: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 154

.ى ډ قس ثو‌ب اڅبر ا٦الف ځب‌آن .دىاڇ ډ االډ ٹائبر سى٫ ډاار

.ٽىڈ هسج ا «ثو‌ب ٵٺ» يػي ا٦الف ٽڈ ډ ذ

جس ٣ ضا ذز تبؾت فم اؾال اظ ٣لطائت ط .ه٤

ا هیى ثیب ډشىبیت ٵٺی ،االڇ ا ٹائش .از ډ٦ف ډوشچٴ ب‌ٹائز االڇ ا

.ثبیي ځو ټ څيډب ،االډ ب‌ٹائز ي ب ډة م ٵٺ ٽ زو ځو‌ها .٥چجي ډ

ىياى .٥چجي ډ ا هى ثب ډشىبت ٵٺ «پر االڇ» ډیبئڄ ډلیييى ى ا هیى ٽی

وياى، ٽب ػبډٮ ى اشجياى ي ٩چڈ ث ي از ٽى ډل ه ي و ي ٵٺی

.از بز ا د ي اوٶٮبڃ ي ډمببر ٮز ي پر ٵٺ ڈ ٮش

ا ىی ى اكپیبڇ ساوي وم ب ٹير ث ٦ ثيين از ډٮشٺي ٽ االڇ ا ٹائش

ساویي وم هوز ا٭مبڃ ثيين ي ٽىي اػا ي،ی ومب كیٸ اٹبډی ي كپیډش ٵٺی ٮزی

سػ هوز ي اشجياى ،االڇ ا ٹائز ها ى .يػ ډ ا هى ثب ډشىبت ٥چت ٹير

،بىځاثى االڇ .ى ډ ٭ بىځاثى ٵٺی ي اٹشیياځا ي كپیډش ایالڇ .ىاى الڇ بوی

.ىاى ٥چت‌هوز ي اٹشياځا ،كپډش ٵٺ ،٥چت‌هوز

ا بی اوٶٮیبڃ ي یپر ٵٺ ساوي وم كمبو االڇ ؛یى ادی آوـىبوپی ٵٺی

.ویياى ػیب كمبو االڇ ى ٥چت‌هوز ي اٹشياځا ،كپډش ایشجب ثهی ٽی

ډ٦چٸ ي اوىي ډ ؿة ټ ثب ا ٵٺبز اٹبڇ م ٽ از ها وي ډ ډسپت ٮزی

بثی ا ،یپر ایالڇ ډىٶٮڄ ٵٺ ب بىځاثى كپډش االڇ ٹبير ٵٺ ډوبر ثب ا

.از وبىز ٹ٢بيس هؿى .ٽىىي ډ

«آىڇ ثىی ٽډىیب څٺیي » ی آ ثب ث‌ثى هچٺز څك ٽ يش هيا ثىي مب اځ

اډبډ ٮ از، ثى كمز بڅش اچ ډئچ ٽ يش بډجد يد از، ٽاډز

٭یياڅز ي كمیز ٽاډیز، هی ا هة از، ثى ٭ياڅز ډپشج اچ بٽچ ٽ يش

رسلیال ي بیز ثب ٽب اال ډه يځ ډ ٽ ڈ ٵٺ آن .ٽىي ثي ٵٺ ها ى يثب

Page 155: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

155 بز ى اهالٷ سؼڈ ډىش٪

دی ی٭ ٭جیبىار ي هی ى ډىبټ ثب ا هى ٵٺ اي ٽ از ها ډٮىب وياڇ، اػشمب٭

» :ډوشچیٴ ٵٺ ي يمب ها كبال .از ٽى » ،«ی ځ‌بیز ي یپر ٵٺی ٵٺی

ثب وياى كٸ ٽ .«كمبو االڇ ٵٺ» ي «بىځاثى ي ٥چج‌ٹير ي كپډش ٵٺی ىیش

.ٽىي هسٮ ي ثوي ډلټ ا ڇ ىش ٵٺ ٴسپچ ،ىيڇ ي ايڃ

ٵٺ ڈويا كٸ بآ ڈ،ىا يىٶپاو اڅبر اځ یڈ يیىٶپاو ڈ؟ثبی ىایش اځی

واوي اڅبر كیٸ بی آ ڈ،ی ىا یبو ڈویيا واوي اهیالٷ یبو، واوي ٵٺی ٽیالڇ ي یبو

ډٮىیب ،ٮز ډىب ي اهالٷ ډىب االڇ ډه، اويٻ ٵڈ كي ى ڈ؟ثب ىاش بوواوي

ا آن ٮز؛ ڈ ي اهالٷ ڈ ىاى، الڇ مبنا ڈ تسس‌ث االڇ .وياى .ڈوپىی ثی٭پ

ا ډیاى ١یمىب .ایز ایالڇ ىٶټال ػء اډب ؛زو االڇ ٹچت ،ٮز ٽ از ىز

ٵویي » ٵٺی ي ي‌ثی ٮز ثچپ ؛زو ٹجڄ ٹن ؿىي ي ډىؼمي ٵٺ ،ٮز «ډبوی

.ٽى ىٵب٫ سان وم اډي ٮز ٭ىان‌ث ،يى ٵٺ ا ٽ از ثي ي يا١ق .از

اي .وجیى یپر اڅیبر ،ډىش٪ اڅبر وجى، بٽز اشجياى ي ٩چڈ ډٺبثڄ ى ډىش٪

یڈ هوز اڄ االډ هډا اٹبډ ثا .وجى يٳ ،كپډز ي ب ٹير ثا

ڄٹج ا و از ايڃ ىش ىن ا و اي ٵٺ از، يا١ق هة .وجى .ىيڇ ىیش ا اي ٵٺی

هی ا ڄی ىڅ ٽیڈ ډ .يوبډ ثو‌ب ٵٺ سان ډ ا كمبو االڇ ٵٺ .ثى ڂى ػى

ب ٵٺ» ډه .آىبز ا٦الك «ثو ب اڅبر» .ٽىڈ هسج ا سم يػ «ثوی

اڇ. ځٵش ياڇ ثو‌ب اڅبر ا٦الف ا ا

ثرف‌٣٤ضب ا٥بت .ز

ي یي ډ٦یف هالسی پیب آډ ببٽچ ى ٹجڄ بڃ دىؼب كييى ثو‌ب اڅبر

اډیو د ٽب ب‌ٽ .ي يٽ ڈ ٺبيآٵ بآ زلډ ث يى ث ثی

ی سجچ ىاویي پیب آډ ي ايدیب یب ‌اٺٴ ي ب ٽ ٽ ځو‌ها ،يوي ؼوش ها

یب، ‌ىیز ډیب بی آ يويدی .از بڇكپ ي ب ٵاىز ث ډشٮچٸ ٵٺ٤ هيا اوڂب ٽىىي ډ

Page 156: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 156

ى از؟ تٱب ػبډٮ ى هيا بآ ڈ؟شو هيا ثىي ب ډ٪چڇ ي ب ٵيىز ا ػبډٮی ٽی

اڅیبر ى ىاى؟ ك٢ آن ى مبنا ي هيا ٽى اى٭ب سان ډ ؿڂو ى وم يى ٭ياڅز

.ثى «٭ياڅز» يٽچ ډٶڇ ،ثو‌ب

هس ډڈ اوبن ب ثو، ب اڅبر ى .ایز هيايویي ىٱيٱی ي ٩چیڈ ػیب ی

سیب ٽىیي، آاىڇ سب از ٽى هچٸ ډا هيا .از تٱب آوؼب ى مبنا ي هيا ز، اشجياى

ب اڅبر ٽ .ٽىي ڈب ٭یالي ثوی ډیىڇ میبن ا ثی ثی یڈ ٭یياڅز ځیش

ي میبن ا ثیا ډجیب .ایز ډلبڃ مبنا ،٭ياڅز ثيين ثو ب اڅبر ى .ياوي ډ

ي اش٢یٮبٳ ي ثىځی ثاث ى پر .از اڅبر ها څك ،٭ياڅز ایشظمب ډؼیب

.زو

ا ٭یياڅز اشٺا بثي، ٸسٮم ي اسٺب هيايوي ث مبنا يها ډ اځ .يی وپى ٵاډی

ٽىویي، یڈ ډبٽ ث ډشڈ ا آاء ها ىيځ بٽچ اثبة ي ب ٱث ا بث ٽ اځؿ

ي وپىویي دىبن ڈبڅ ث ا بن‌ىڅجشڂ لډ اڅبر دىاان‌و٪ اډب ا لبی

اػشمیب٭ ٭یياڅز ىثاث ا ٶبنسپچ هاشىي بنلډ م ډیب ځٶشىیي .ٽىىیي ډیو

مبنا انډ‌ث ا ٭ياڅز اډب هيا، ثىي ي ڈش لډ اڅیبر .ڈی ىا ډی ی ٭ هیيا ثی

.از ي ثىب ٭ياڅز ډل ث ثو‌آاى ي ثو‌ب

ساویي ومی ډٮب ډچمبن ټ ثا ثو‌ب اڅبر بآ يد سان ډ ډٺيډ ها ثب

بی آ از؟ وجى ثو‌ب ،آٱب ا ٮ اڅبر ي ډٮشڅ اڅبر بآ ثبي؟ ىاش ډٮى

ي اهجب ي چٶ ي اٮ ډچمبوبن ثب ٭يڅ سٶبير ا ٩یب ى آٱیب ٭یياڅز ډیئچ

ز؟و ثو‌ب ٵٺ ثو،‌ب اڅبر الډ بآ از؟ وجى

ثرف‌٣٤ضب فم .ؾ

٭یياڅز ٺیب ىٹ ډى٪یڇ .از ٭ياڅز آن ىٱيٱ ٽ از ٵٺ ثو،‌ب ٵٺ ا ډاى

ي یپر اڅیبر ى .ٵىڂی ي اٹشیبى ،بی ٭ياڅز ا ا٭ڈ از، اػشمب٭ ٵٺی

Page 157: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

157 بز ى اهالٷ سؼڈ ډىش٪

!ایز ما بیز ٽب؟‌ؿ هى ث ا بز .زو ٵٺ ىٱيٱ ٭ياڅز ،بٱ اځی

هى از ٴك .يثب وياش ٽب بز ث ،ثمبوي بڅڈ ىشبنى يها ډ ا ٹيایش

اهیالٷ ي ٭جیبىار ي ایز ډىبیټ ،هی ى .اوياى ه٦‌ث اشجياى ي ٩چڈ ثب ىاٵشبىن ڄىڅ‌ث

‌ویغ .ثبي ىاش ٽب يوجب ب ها ث ډچمبن ي از بىو ٽب ڈ ا‌ثٺ ،ٵى ا اڅجالٱی

ډٮډبن ه،ى بايڅ كي ى ٽ ډب .از ثى )٫(٭چ ډال اهشب ٴسپچ» ڈ؟ٽى ؿ

طیاة یبن ا ثا ٭اىا ثب ډب سب ي ي» ؿ؟ )٫(هك اډبڇ د «.ڈشو )٫(ائم ي

‌ثی ٽیبډال ایالڇ ها .از پر اڅبر ب ها «.ڈثج ىيڅیز ؾی ثیا .ایز ١ی

ډیب ىیز ا ڂیان ى یڈ ي ڈډبو ډ ډٺي ډب ڈ .وياى ډپچ ډلچ ٹير ي هبػ

یڈ شالئ ي ڈپال ثب ١مىب .اوٶٮبڃ ٵٺ ي پر اڅبر ى ډ ها !شىي اكز

!از بځب شث

سان ډ ډوشچٶ ه٭ىبي .اٹشياځا اڅبر ث ډشٮچٸ ،ز ڈ ڂى ٵٺ هی ا ثی ٵٺی

ىپا ډڂ ى وم بىد االڇ اب‌هثا .ډچلش ٵٺ ،كپډش ٵٺ هوز، ٵٺ :وبى

ا ډیىڇ ډیچلز یب آن ویي؛ ثڂ ىیز ‌ث ا ػبډٮ ډبڇ ي ثىي ٹير ث ٵٺب ا ثشی

ا ډیىڇ اٹشیياځا بنٵٺ ؛ويځ ډ ڈسم ب آن ػب‌ث ي ىىي ډ سو هىبن ثی

؛ایز ی ٵٺ يڅ ا ان ٭مچ ي وبى زډي٭ ؛وواىي هىبن يڅ ثوي ډ ثز

ثیي ؿ ىاى ا ٮز اكپبڇ ڄسٮ٦ سان ي ياػجبر ايػت و٪بڇ ډچلز ثی هډیا

یچٻ ډىیاڃ هی ا ث اٮ بنٵٺ .از ي ا٭مبڃ بز ځ‌سػ ،ٵٺ ها .اهالٷ

.ځٵشىیي د ا ياڃ هم ٭مال ڈ ٮ بنٵٺ ا اويٽ اوي، ٽى ،ډیچلش ٵٺی ٵٺی

.ٽىي ډ سٶبير پر ٵٺ ثب اٹش٢ب ،ٹير سػ ٵٺ ،كپډش

ٽىیي. وم و ډبئڄ دش ث ډىل ا االڇ ،ٵٺبز ها .ز ڈ ډ ٵٺ

ا ٽی ٵٺبیز هی ا ى .ىاوي وم ډىل ٵى اهالٷ ي كغ ي ي ي ومب ى ا االڇ

ي یىٴ ؾی .ىځ وم ڈسم ډىڇ ػب‌ث اډبڇ ب بډجد ب هيا ػبوت ٹی ډیىڇ ثی

بز ث ٵٺ ها اډب .وياى زيال .یىؼي ډی ا اكپیبڇ ي ٵشیبيا «٭یياڅز » ثیب .ىاى ٽیب

Page 158: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 158

٭یياڅز .از ٭ياڅز ا‌بٽچ ثو‌ب ٵٺ .از ٵٺبز ا ىن ها ىٱيٱ «٭ياڅز»

ى» ثب هاز آىډ يٹش .ى ډ ډ٦ف ڂانى ثب اوبن ياث٤ ى اسجیب٣ «ڂی ثٹیا

یز، ٤ډل اوبن، مى٫ ساوي ډ ڂى .ى ډ ډ٦ف اوبٳ ي ٭ياڅز ي ٹ٤ ٽىي،

.ثبي اوبن هى كش ي هيايوي

ثرف‌٣٤ضب فم ٢تط :ؾ ثرف

ٵٺبیز ي ويځ سمبڇ ىٱيٱ ا ی ٱ ډىش٪ی دیبٻ ي هىیب ثیى هی ا ثیب ٽی

ي ویغ ٽیى، ډجب ځز، ٭ياڅز ىوجبڃ‌ث ٭م ډىش٪ .ثبي بي ا ٭بىالو ا ػبډٮ

يی ؿپ .ىو‌٭ٺت و ٽى يو٪سؼي و اشب ها ى ځ اډب يٽ برموبډال ي پىؼ

ثیب ا ا‌ٵٺی پیى ي ي ويځ ډ ما اي .از «٭ياڅز» اي ىي سمبډ یبٽچ

ي ډی ایز، ځٵش ٵبچ ٱب يٳ ا ٽى اكب ٽ ډبن ي ٽى بثا ٭ياڅز

.از ثى اي امىي ٽ ها ١بډه ډىش٪ اهال .ٽى قسل ا پىي

‌آوـىیبن ځٶیز، یوه ډىش٪ ىي ا سان ډ ډىش٪ اهلل آز ٭چم برك ى ىي ا ٽی

،ټی ډىش٪ .ىي ډىش٪ ي ټ ډىش٪ .از ي ځٶش وه هشڂىشبي ىي ب يځب

ډىشٺي ،ىي ډىش٪ .از ٵٺ زيال ي االډ ػم دىا‌و٪ ي ایالډ ػمی

اډیب .از ٭ياڅز ا‌ځمي ىي، ىي ى .از ثو‌ب ٵٺ بڅټ ،ايڃ ىي ٵٺی

.ډيو ٵٺ ،ىيڇ ىي ٵٺ ي از كپډش ٵٺ

٣اؾال ٢رض پطزاظ٤‌ط :ه٤ ٢تط

كييى ا‌ويځ ا ثو ى ډىش٪ اهلل آز ها‌٭ياڅز ی ا) ىی اياهی ىی

االڇ ب‌اػشمب٭ ڈسٮبڅ باك :ايڃ ډل :ىاز ډل ىي (ز ى اياه سب

ثیب ډىش٪ .ثى ي ذى ٵاډ ثس ث ب ٹير ا بنٮ ثىن ىي ڄىڅ‌ث ٽ

ډٮشج بريا ،وج ډٮشج ضاكبى ڈ،ٽ‌ٹآن ا ا بسك ڈسٮبڅ ها ،وبد‌هشڂ سال

.ٽیى اشواع بڅق چٴ ٵشبيا ي هى بايڅ وسب ائم، ي زی يال ىيڇ ډلی

Page 159: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

159 بز ى اهالٷ سؼڈ ډىش٪

ٵٺب، بوين‌ٹير‌ث ثيين .از ب ٹير زاالډ ي زډي٭ ٣ ،ٵٺب و٪بر

ؿىیي ؛ایز ایالډ كپډیز هاا ٭جبر ٵٺ زيال .زو ډمپه ػبډٮ االف

آن ا ابی ٹبون ٽ از ٭ٺي‌١مه ٤ا ث ډلييى ي از ډىڇ ډىشوت ٵٺ يڅ

.ثبي ساوي ډ ډ

ي ی اڅٶٺ ةی يال ٵ ىابر» ػچي ؿب ځو‌ىائةاڅمٮبٳ ٽشبة ،ىي ها ؼوش ٵٺی

.ایالډ كپډز ٵٺ ي ٵٺ زيال ثبى ب‌ى ،از «ةاالالډ اڅييڅة ى ډىش٪ی

ث ي از االډ ػم هسئ اوٺالة ا د ايڃ ى ى ا یڈ هیش ډؼچی

ی ٵٺ زی يال .ىاى ی ٵٺ زی يال ی و٪ وبوين‌ٽ‌ث ثا اب ٹبون هجځبن ٽی

ز،ی ػم ثیب ا ٵٺ زيال ٽي ډ اي .از آن اٽمڄ ډياٷ ،ىهم اهلل آز اشبى

اكپیبڇ ث يډٺ ،اوشبث و از اوشوبث اي ٵٺ زيال .ٽىي مبىڀ ډچ ااى ي اوشوبثبر

‌ ٹا م ؿىي .از ٭ٺي‌١مه ٣ ٭ىان‌ث اب ٹبون ي اهالٷ ي ٫ ا ځبوی

ا ا ایالډ ػم سؼث ،و٪ ها ى اي .شىي اي اډ سلز ي وي ډ ډىٮت اي

.از وڂاوي

ټی ثبیي، اٵشیبء ى زيال مبن ٽ يسٺچ ك ى ډىش٪ اهلل آز ١مىب ٬ثیي وپشی

وی يطیٷ ي ىبنا٥م ٽ از‌ىس ډٺچياو ثا ډٶش ٵشا زكؼ» .ىاى ثی

هی ا «.ثبي هث ى آن لز ٺال٭ وپشی يی سٺچ ى ی ٱ ػی٫ ڄی ىڅ‌ثی ډشوی ثی

ډشو ث ٽىىي‌ډاػٮ ي يډٺچ اځ ز،و سٮجي ػ٫ ها ي از ډشو ثی و٪ی

يی سٺچ څيڇ ثا چىڅ ثبي، وياش ىبنا٥م ډشو ي ډؼشي .ڈویيا ى‌٭جیبر ‌ثی ڂی

ٱ ػیب .از ٺال٭ اډ ي زو سٮجي اډ ډىش٪ اهلل آز يځبى ا يسٺچ ٽبیىب

ىبنا٥م دټ ث اځ مبث .ثبي ىاش ي و٪ ث ىبنا٥م ٽ ٽىي ډ ډاػٮ ٽبىب ث

.یذبى ومی ي ػاكی ث ا هى سه ثبي، وياش ػی٫ هی ا ایز ډشٶیبير ؿٺیي

اهلل آیز ا وپش ها .غا سٮجي يسٺچ ثب ٺال٭ ٽبىببو ىایبر ٽشیبة ى ډىش٪ی

.از ي ډشٽ

Page 160: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 160

٣ثرك‌٣٤ضب ٢ضاؾتب زض :ز ٢تط

سؼث څم ثب ډىش٪ ىي ى ،٭میڄ ى ی ٵٺ زی يال ي ایالډ ػمی ىی آهی

ىی ځ ومی د سىب‌و ا ايڃ ډل اي .ىاى ٭مڄ اىمب ٽمبٽبن ا ٭ياڅز بٽچ بسك

،بی اػشمیب٭ ڈسٮیبڅ .ډبویي ډ يٵبىا آن ث آه ث سب ي ٽى ٸسٮم ا‌آن ثچپ ثوی

ى ایالڇ .ایز یىز ي ٽشیبة ث ػٶب ب آن ځٵشه‌يوبى ب كٳ ي از االڇ ىٶټال

ى آن ډىلیٽىن ي ایز اػشمیب٭ ي ب ،هى زډب ي اب ي وی اډی

بنا «ىابر» ٽشبة اب‌هثا .از آن ٽىن وبٹ ،ٵى ڈسٮبڅ ‌ډیڈ ىی ي هسی

ایالڇ » ا آه ث سب ډىش٪ .از ٮ ډى٪ ا ب‌اػشمب٭ ڈسٮبڅ ډىج٬ هس‌ځشى

.ٽى ىٵب٫ «ب

ی ٵٺ يډٺ اوشوبث زيال و٪ ى ٮى ىيڇ ډل ى ډىش٪ اهلل آز اډب ى ډیىٮپ

دا اډب كؼڈ‌ٽڈ ٽشبة ى ا هى وب يځبى ي ٽى يو٪سؼي ٺب٭م ،ىابر ٽشبة

یبڃ ى ٽشیبة ها .ىآيى ٴڅإس ش ث 1385 بڃ ى «اوبن كٺٷ ي ىى كپډز»

ىع «یب يځبى ٽشبة» ځبو‌ ډؼچيار ى و بنا چسپم ب‌يځبى .ي ډىش 1386

ثی ا ٺزكٺ ٽ از آاى ىاومىي ټ ٵپ سلڃ ،ٽشبة ؿب ها .از ي

ى ا ٭چمی يو٪ی سؼي ي هى ا اوشٺبى ؼب٭ز ډىش٪ .ىاى ىيز و سٮچٺبر ا

.يٽ ىز هى ځش و٪ ا اي .ىاز ٦ق هثبالس

ایز هی ا ډىش٪ اهلل آز يو٪سؼي ٭ب ٽی ي ډیىڇ اوشویبة ډیه ثلیض ډلی

و٫ هثش ٽ دىياشڈ ډ ډبن‌آن .كپډز ئ ثىن‌ٵٺ و ي ثى كپډز ثىن‌اوشوبث

اډب .ثبي آن ؤ ى ٵٺ ٽ از كپډش ،اوشوبث كپډز ډی اډیي ڈځی ١یبث٦

ي ثواىیي ا ىی ى اكپیبڇ ي یب ا ډىڇ ٽ از ها كپډز ثىن‌ىى ثا اچ

.ثبیي ؤ ى ٵٺ ٽ از ها آن ب‌پڄ ا پ آوـی ان ٽی ،یشڈ ٹبئیڄ آن ثی

اٵشیبء ى زی يال پی یشڈ، ٹبئڄ إن ىي سىب ٵٺ ثا ز.و ٵٺ اػا زيال ٽی

Page 161: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

161 بز ى اهالٷ سؼڈ ډىش٪

؛ډٺچیيان ثیا ٵٺی ٵشیا يي ډٮى‌ث ز،و ا سب وه ي ٵٺبز م اػمب٭

.ا ب ٵى پڄ‌ث ٹبووڂا ث و٪بر كي ى ىسٺى زيال ڂى

ب ػم‌ئ) ډىڇ ډىشوت ٭ي‌ث اػا ي وياى اػا مز ؾ ٵٺ ىپا ډٮىب

ٽىي ډ قس بنا .از ٵٺ ب زيال اوپب از، (ي‌ووز ٽی ‌آن ٽی ٽی

‌ثیبال ا دیب يكش ثبي ډىڇ ډىشوت يثب ډ ثبي هسٺى ث وب٩ از ٹا ي ځیاى ډی سی

یڈ ی ٵٺ و٪یبر همی یي، ڄسلی ڈ ڂى ٸ٥‌ث هٹاو زاالډ اځ يځ‌ډ

ثىویي ٵٺب ،ډؼچ ى ډىڇ هډىشوج بنډ ى اځ ٮى ڂى‌٭جبر‌ث .زو اڅاډ ٽی

ډشٺب٭یي هٹیاو االډ ډجبو ث ا ب آن ،ىيځبنومب ڂى ثا ثلض قس ثب ساوشىي ډ

زی وب ى یبن ا هثىبثا .ډبوي وم ثبٹ ٵٺ و٪بر ثا يػ ىي،ومب بثی ا ثیب ،ٽیب

ا‌آن اثشیيا ویي، ډی دب‌دز ٵٺ ب زيال و٪ ث ٭مال االډ ػم سؼث ثی

زاالډ هس٢م ٥ٷ ا پ و ا و٪بر هم ځب‌آن ىي، ډ ڃسى ٵٺ ىسٺى و٪بر

.ډىڇ ډىشوت ٵٺ ڈ‌آن آن، ډىل ٸ٥ و مبى، ډ و٪بڇ

یبڃ ى ی ٵٺ ا ب ٵى ىسٺى و٪بر ثب ،64 بڃ ى ٵٺ اوشوبث زيال بچٵ

.از ځان سؼث ټ ىىي‌وبن ها !از؟ ؿٺي 85 ڈوڂی ٹیبون ډیبن ‌آن ډىش٪ی

ىاى ویبن 67 بڃ اهىځشڂ ى ډىش٪ .ثبي ئ هى سب وز ډ ا ٽی

.ؿجي وم ډىش٪ سه ث يچ ها .از وجى ٹچج ى ىو بز ث ٸسٮچ ثایب

ټی ث ا ٹير م زو ډشٮبٳ ٽ ٽىي ډ يٽإس سؼث هم وٶی ڈ،ثیذب ی ٽی

اٽشٶیب سٺا ي ٭ياڅز ىيو ب‌اڇ ث ي ځٵز ىو٪ يوث و٪بر ب‌اڇ يثب ثبي،

.از الڇ ٹبوو ي كٺٹ زډلييى ،ب ٹير الډز ثا .ڈوپى

ی ٵٺ يڅ و٪ ٹ ىپا ي ٹا سمٽ يځبى ا بنا اػا ثیبي ٭ىیان ‌ثی ،ی

ثیىن ‌اوشوبث ي ٹا اشٺالڃ ي ټسٶپ ثىن ډؼب ث ،ٽىىي ٶي٩ اوؼبڇ ي ٹ٢ب ي ىسٺى

سبث٬ ىى زكبٽم پڄ هسٮ بنا و٪ ث .ي ډ ڂپي ٭ ى ډىڇ س٤ ب آن

Page 162: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 162

‌ىډ ،ٵى ټ ى ٹا سمٽ .از ډىڇ هاز ي اػشمب٭ ٤ا ٵیبى ي ایشجياى یب

ىي ها ساكڈ ى .ٺالز٭ ،زاٹچ كٸ ث زاٽظ كٸ سٺيڇ ڄىڅ بنا و٪ ث .از

.از اڅج٦الن يا١ق زاٽظ ث زاٹچ سٺيڇ ب ىي اٺب٣ كٸ

اډیب .ثى يٵبىا ٽبډال ىش ٵٺ اڃ ث ي ثى ىش ٵٺ ټ آه ث سب ډىش٪ اهلل آز

هثش ث ډٮب بىو ى ىش ٵٺ ب‌ز٩ٵ سمبڇ ا ،زىا زثبوب بنا ثیا ولی

ى ب ز٩ٵ ها ا بث .ٽى اشٶبى ډشليط ډبئڄ ث ځ دبن كٺیٷ وٶی٬ ثی

‌ث ه ڈك ي ىډٽا ي ث ٽیب ا٭شا١ی ډپبسجی ى .ایز ویي ځٵشی ثی

ىش ٵٺ ځشى ب‌ز٩ٵ هم ا بنا ،ىهم اهلل آز ډكڇ ث 67 بڃ ب‌ا٭ياڇ

ى بری ك كٸ ډئچ .ٽى اشٶبى ث كٺٷ وٶ٬ ث ب٣ی االكش‌الڇ ډا١ی٬ ا یىش ٵٺی

ثائیز ساویي وم ٽىي، ب٣اكش يثب ٵٺ ،زډبڅپ ي آثي ي وبډ ي هن ى .از ػیب

.ٽىي

اسیياى ډ١ی٫ ا هی ى بی يی ٭ٺ ی سٲ ٳی ،ډ١ی٫ هی سج ثیب اسیياى ثلض ى

بڃی يه ٩یه ث يڅ ،ڄىڅ ي ا ٽ ٽ .ىبي وم ي ٽىیي ډی ایشيالڃ ىاى هیى

ا ٽ از ٽ ډسي .زو ډسي از، ي ډب يځبى ا وبىز يڅ ؼوش ث ٺبسلٺ

ػلیييا » ٶ آ ث اسپب ثب ډىش٪ اهلل آز .ٽىي ډ ډوبڅٶز كٸ ثب ،څؼجب ي ٭ىبى ي

ډؼیبار ى يی ځ ډی «ىاشىي هٺ ٽ‌ىكبڅ ٽىوي، اوپب» ٮى «ڈاوٶ ڈشىٺاشي ثب

ى بی ایز ٸی سلٺ كبڃ ى ب ىاى يسى كٸ ى ٽ ٵى .ى ډل يثب اي ٭ىبى ،ډسي

١اث٤ ها .زو ډسي ډؼبار ډمڃ ،از ىاى هى سٲ ي از ٽى ه٦ب ٺسلٺ

یب ‌ډؼیبار كی ى یبن ا يػي آاء .از ي اشواع ىش ٵٺ ىډ ى مڂ

.از ىش ٹبثڄ «ث كٺٷ ي االډ ب‌ډؼبار» ٽشبة ى ٭

.ایز كیٸ ‌ از اوبن ٽ ضك‌اآن اوبن يځ ډ ٽ از ډچمبن ٵٺ هايڅ اي

.ىاى ډث ىډ‌هىا ا ايڃ ځبڇ «اوبن كٺٷ» وبڇ‌ث ٽؿټ بڅ ټ ى ا ػیب ‌ثی ىپی

Page 163: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

163 بز ى اهالٷ سؼڈ ډىش٪

ایز، كٸ‌ از ډچمبن ٽ ضك‌اآن اوبن ب از، ډاډه ٽ ضك‌اآن اوبن يثڂ

ا ز ى ى اب‌هثم ي .از كٸ‌ از اوبن ٽ ضك‌اآن اوبن يځ ډ

اي .وياشىي ىٵب٫ ثا ػب ،اوبو دب كٺٷ ٭ىان‌ث ػ ٽ ٽى ىٵب٫ ب‌اوبن كٺٷ

ثى ٮ ٵٺ هووش اي .ٽى هسيي ثٮي ى ىي ا ا‌ٵٺ و٪ ذ ،ٽى ٭مڄ اثشيا

وٺیي ى ي ثیى ٹبئیڄ یب آن ١الڅز ث ٽ‌ىكبڅ ٽى، ىٵب٫ بنثبئ يوي كٺٷ ا ٽ

.ثى وش ٽشبة ب آن ا٭شٺبىار

ؾر فطرب

سیان ډ ا ډىش٪ اهلل آز ٵٺ ‌یب یىش ٵٺی سمیبډ ا ايال یبن ا .يی وبډ ثوی

ىي ى بی طبو ؛ٽیى ایشٶبى ٭ياڅز ا ىٵب٫ ي ٩چڈ ثب ډجب ثا ىش ٵٺ ب‌ز٩ٵ ىی

٭یياڅز ډلیټ ثب ا ٵٺ ډٮبډالر اكپبڇ آډن ٶ ٭م آه ٽشیت .ثیى ٽیى آٱیب

ي اویبن كٺیٷ بڅ ث، كٺٷ ي االډ ب‌ډؼبار اوبن، كٺٷ ي ىى كپډز

بنا ث ٽ ػب .از ثو‌ب ٵٺ ‌ث بنا چٻ ا ا ػچ ،ب يځبى ٽشبة

يو٪ی سؼي ایز، یي وٺ٠ اوبن كٺٷ ياٹٮب ي از وي ز٭ب «٭ياڅز» ي ډل

‌ثی یبن ا ٽب ٽ زو ها ډه وه ډٮىب .ىاى ٭ياڅز وٶ‌٬ث ٵشا ي ٽى بی ثیى وٺی

از ها ډه اى٭ب از، يىؼ ډشلپڈ انډ ها ثب ا ٵٺ اكپبڇ م بنا اي ٽی

.ثى ثو‌ب ٵٺبش ػز ي ثىاز ډم ب‌ځبڇ ډ ها ى

‌ب ٵٺ ټ‌ث .ىاى كٸ ډل‌٭ياڅز ي ثو‌ب ٵٺ ځىن ث ډىش٪ ثیب ثوی

ی٭ اكپیبڇ ا ډشٮیيى یب ٭ .ىاى ىد س‌يه اٵٺ ډىش٪ اهلل آز ڈسٮبڅ

ي اویبو كٺٷ ٶباش بډىيو .ایز يآډیي ي ٭یياڅز اٹبډی ‌یب ٵٺی ي ثوی

.ایز هیى ثیب ډشىبیت اهالٷ ي اڅبر ٵٺ، اڃ بډىيو ؿ ا ٹجڄ ،ډل‌٭ياڅز

بډىیي و ٭یياڅز هیى م ا ٹجڄ ي وي ډ ٴثبسٮ ٭ياڅز ډل ث مڂ ٽ ٭چډ

.از ىيثب هسج ي قس

Page 164: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 164

،وج ،ٹآو ١اث٤ ثاب )٫(زث‌اڄ ٵٺ ب‌ٱى ٷډ ما ډىش٪ ،٭چی

ي ثو‌ب ٵٺ .ىاوي ىد ىا ا ډىش٪ ياند ي بځىان .ثى ٺال٭ ي ٭ٺچ

اډیت وه .يثب ډىش٪ ا طماس هووش ٵبپ .از ي آٱب سب ډل‌٭ياڅز

ى ٵش ى يياڇاډ .ثى ډٶڄ ثلظ اػمبڅ ٥ف ،ډه هی ا ثی٤ ي یف ٸی سٵ ڂی

ډىیز يى ث ا و٪‌اڄ ىبىارد ي اوشٺبىار ،اشبى كى ث .ثبڈ ىاش ا ډوش

.ىاڇ

Page 165: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

:سوم بخش

ب ډبكج

Page 166: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری
Page 167: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

٢1تط اهلل آ٤ت ١ظب ٣ظس

اىاډ ى اډت .٭ ىىيځبنث هيډز الڇ ثب هیيډز ى ،ىيڇ وڂیب ا انی ا یب ثوبډی يی ىاو ډی ٽ ٥‌مبن .ڈش ٽي ډله ىٽش آٹب ي هؿچمی ثځيایز اډیي

آٹب ثب ٽ ڈا‌ځٵش ڈسم ډىبجز‌هم‌ث .از ډىش٪ اهلل آز ىځز ٽیي ىٽشی .ڈٽى لجز بنا ٵپ ي شو اثٮبى ىډى ثىوي بنا بځىان ا پ ٽ

ي اویي یي ډشڅیي ٵیب ى ٵىڂی هیبواى ټ ى ى ٽ ٽي ىٽش آٹب ا ثبآوپی الرسلی ي ثيى ٭چم ك ث ىاى قسػ ،ثى ا ډىي ىاوڂب ووج بنىاوؼ یي ډیياع بنا ىپثبا .ىي اىاډ ىى ٭چڇ ى ،ثٷ ډىي ش ػب‌ث ا هى

ڈ االډ ٽالڇ ي ٵچٶ ش ى آن ٽىب ى يڅ ٽى، ٥ ٹڈ ٭چم ك ى ا سٹ ي ایز ډشٮیيى ب ٽشبة ،ډ٦بڅٮبر ي الرسل ها ډلڃ ي اوي‌ىاى ڄسل اىاډ ٽی كپډیز ب ىٱيٱ ؛يال كپډز ؛ٮ ٵٺ ى ىيڅز و٪ ډظڄ ،اوي‌ٽى ډىش بنا ى ٽ ٽشبث ي دىاهش ث كٺٷ ي االڇ بنډ ثلض ث ٽ اڅىب كٸ ي ٭ٺڄ ىٵش ؛ىى

یب ىٱيٱ هشث .بز ي ٮز اڈ ث وڂٵش و ډؼ ىډیى یبن ا ٵپی .از ثى االڇ ى ب ٵچٶ

٦ق ى اڃ ي ٵٺ ب بڃ ٹڈ ٭چم ك ڂبوځچذب اهلل آز ډي ى ىپثبا ٽي ډؼج ب ٵبب ثه هب٥‌ث يڅ ٽى، ډ سي ٭بڅ ډیبػر ثی سیان ثی یٮ ډیب كبڃ‌ث .از ډىش٪ اڅٮ٪م اهلل آز اشبى ب ډپشت ډياٵ٬ بنا .ي ډبوي دىبن آن ا ب‌ثو ٽ ډىش٪ آٹب شو اثٮبى ي ډ٫١ ها ىثب ڈٽى ډ ثشاویي يیب سب ڈثب ىاش بنا ثب يځ ځٶز ،ي ډيٵن ب ب ثلض ى ي .ثبي سػ ػبڅت ٽىىي ډ ىوجبڃ ا انا وسب ډبئڄ ٽ ٽبو ي ػاوبن ثا

.1388 ثمه 7 ٽبوبىا، ىيڇ، وڂب ا اان سچو ثوبډ ثب يځ . ځٶز1

Page 168: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 168

٢تط اهلل آ٤ت ٣بؾ٥ؾ‌٣ارتب بت٥ح اثبز

٢تتط اهلل آ٤تت حطت و اؾت ٤ا ا اؤؾ .و٣‌ طو ؾال ض٤وس ٢آلب ذست

ؾب زض ٥٣ذاب س٥تج اظ ثس ظب اظ ؿتس بؾت٥ؾ حظ٠ زض و ٣وؿب ب را ٢ثطا كتط٥ث

زؾتت زض ٢بز٤ت ظ االتبت زاضز اثب كب٤ا ت٥قره ٢حسز تب آ اظ لج .ؿتس طح 42

ثتب ٥ثج ذاؾت٣‌ .اس‌وطز اقبض ضا ٢اضز ذبطاتكب وتبة زض .ؿت٥ ترت تفتبت ثت

،٣بؾت ٥ؾ ٣فمت حتظ٠ زض ٥زاقتت ب و ٣طار ط٤ز ثب ٢تط اهلل آ٤ت ت٥قره ٤تتط ‌ت

س؟٤زاض ٣ذبن االبت قب ب٤آ ثزس؟ چ زاقتس مف كب٤ا ٢ط٥‌قى ب٤ افىبض ب٤ حازث

یالڇ ډلشیڇ ىىیيځبن ث ي یمب هیيډز یڈ ډیه :ض٤وس ي هؿچمی ٽیى، ٭ی

زسیچ انی ا ٴ ډچز ث ا ډىش٪ اهلل آز ك٢ر ىځز ا ي ٽیىڈ ‌ډی ٭ی

ډ انی ا ى شاډى ٤ا ڄىڅ‌ث بنا ىه ثځياز ډاڈ ثځا ٸسٵ ىپا ی

هیب٥ار ٽشیبة ى ىاویشىي ډ الڇ ٽ آوـ ډىش٪ اهلل آز ډكڇ .ٶڈإډش بث زو

ڈ بنب‌ى ال‌الث ى .يوي ډشٮ هىبن ځیب ډیبئچ ا ثهی ثی ى ٽی

.ٽىوي ډ ٽسب اب ثى ي ياٹ٬ طاډ بن‌ويځ

ى ىاز طإس بنا ياال زو هسپ ى ٽ ډبئچ هشث ٽىڈ ډ ٵپ ىػی

ثى ثب دبٻ ٹآن ډٮچڈ ي ٽبي ډىش٪ ٭چ كبع ډكڇ .ثى بنا دي زو ايڃ

ى ٵايان ا بنا ب آثبى وؼٴ ي ب اٶبو ٭اٷ، ثب انا ػىڀ ډبن ى ٽ یب ػجی

اي .یي ډی ډلیة ډى٦ٺ ى ثب دبٻ ي آاىځ ي اهال ډياٷ ي ثىوي يى ػىڀ

.ثى طاډ بث د زو هسپ ى

ثیب ٽ ثى بن‌اڅجالٱ‌وغ اشبى اػمچ .ثى يى ډج اشبىان ډىش٪ اهلل آز ډكڇ

ا آډ‌ى ثا ٵشىي ډ اٶبن ث ڈ ثب ډ٦ ي اشبى ډكڇ ٠دیٵ ډل٢ی

‌وغ ى ډىش٪ اهلل آز ډكڇ ڈىاو ډ ٽ ٥‌مبن .ا آٹب٭چ اډ ډكڇ اڅجالٱی

‌ویغ ثیب ي ثىویي يى ساوب اشبى ىپا هب٥‌ث .ثىوي ډشجل بث وإډی یڈ اڅجالٱی

بری آ ا بث ٽ ڈٽ‌ٹآن ث ٭الي .ثىوي ي ثىویي كیبٵ٨ یبن ا ا نآٹی سٶی ثی

Page 169: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

169 ډىش٪ اهلل آز ډبو ي ويځ

،ثيػیى اهلل آیز ډكیڇ ډبوىیي ایشبىاو .ىاشىي ٵايان سچ٤ ي سجل ڈ بناڅج‌ډؼم٬

ى مڂی ىبا ،ىهم اهلل آز ډكڇ ،٥جب٥جب ٭الډ ډكڇ یبن ا زوی هسپی

یب هی ا ا ا سٺیا ي ٭چمی ٭مٸ ها .ثىوي طاډ یڈ یبن ا هیى ي ثىویي ٵاځٵشی

ډؼم٭ ٽ ثى ي زسث دي ډل٢ ى ا ځو‌ث ثیى چٵ٢یب می ٽی ایشبىاو

.ىاشىي

ا «االڇ» ډىش٪ اهلل آز ٽىڈ، ٭ ػمچ ټ ى ثواڈ اځ .ثیى ٽیى ثیبي ثیبي

ٹیآن، ى ٽ ب‌ي٭ي ث څا ي از ځٶش ىز بډجد ي،ځ ډ از هيا ٽ ثى ٽى

ى اياهی، هم ا‌ػمچ ټ .ثى جىيدب ياٹٮب ثى، آډي اڅجالٱ‌وغ ى ډٮشج، ضاكبى ى

ډب‌ټ يب ا ها ثپىي، لزو ا بڇپك هاز ډ ٽ يٹش ،ب‌ا٭الډ ها ا پ

ٽ ڈٽى ثبي ي ڈډ ډ ٽ ڈثياو م اځ ٽ ثى ي ډشٽ ؛ثى ٽى ٽ يٵبس ا ٹجڄ

ځىى ډث هيا وى ٽ ثى ٽى ثبي ډىش٪ .ى ډ كڄ ؿ‌م اػٮن، څب وببي هلل وبب

ٽیى ډی ویيځ ا ځو‌ث هيا ډل٢ ى څا ي ايز اكاڃ ث كب١ ي وب٩ هيا ي ٽی

ا آاى آن كبیڄ ڈ،ٽىی ثبي اځ ا ٽچم ټ هم .ثبي ا٭مبڅ م ځ دبن ثشاوي

.ثى هاي ډىش٪ ډبوىي

ثسا ذاؾت ٣ ٣ .كت ذا ثبظ ٢تط ٢آلب ٣بؾ٥ؾ فؿف١ زض طي ١أؿ ث حبال

.زاضز مف ٥٣ذ افطاز ت٥قره ٤تى زض ٣بؾ٥ؾ ٣ارتب ٢ب تزطث طحب‌ث و ٣حازح زض

٣ت اؾتت، زاقت ٣را زض٠ زض ذز ٣ظس ٣ زض كب٤ا و ٣ذبن حازث زض قب ذاؾتت

٤ا ٢ض ضا ط٥حأتت ٤كتتط ٥ث وسا و س٤زاض ٣ذبن اال قب و ٥ثج كتب تزطثت١ ثتز؟ صاقتت

٣رتفت ؿبئ ثب ب را و س٥زا ٣ طحب‌ث چ .٣را زض٠ زض زاقتس و ٣بؾ٥ؾ‌٣ارتب

.زاقتس كب٤ا و ٣ذبن تزطث١ ه٤ اظ س٤زاض ٣ذبن اال قب ٥ثج ذاؾت .ؿتس ضثط

آطببن ى بنا ٽ آوـ ا هبع هب ا٥ال٫ .و ٺزىكٺ :ض٤وس اویي ‌یي ډشیٽ

80 سیب 70 بی ٬يٹب ث وب٩ بنا ٽ ٽى ٽ ى‌ډ څا ي ثىوي 1301 ډشڅي .وياڇ

آوـ ا ٱ ب،‌آن م ى يڅ .ثىوي اه بڃ ى سیان ى ثٮیي ي ٹیڈ ى هىیبن ٽی

Page 170: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 170

.ىاشىي ىي ا و٪بر يوي، ياى آن هسپ ي ؼبىا

س٤ت ساض ٣االت 20 ض٤قط ظا ثس ؿبئ طا٤ا اقغب زض ز ٣رب ر زض ٤٣ وت

وطزس؟‌٣ وبض‌چ ٣بؾ٥ؾ ؿبئ ث ؿجت ٣را زض٠ زض كب٤ا

ڈىاوی ډی ي ثىویي ػان بث ٥چج ټ بن‌ه ډ٦بثٸ اڅٺب٭ي‌٭چ ډبن آن ى :ض٤وس

یبځى هس‌به بنا ٽ ځٶز ى ډ ٮى .ثىوي هاوي ى هة بث بنا

ډكیڇ ي یبن ا ٽ ڈىاو ډ ي .ثىوي ثيػى اهلل آز ډكڇ ډكیڇ ٽبیٴ ،ډ٦ی

٭ٵیبن ى ا ا ىهم اهلل آز ٽ ٽ اڅاٹ٬‌ٵ ٮى .ثىوي ىهم اهلل آز كی ثی

هی ا ٽى، ياى ډػٮز ك ي وٺچ ك ث ى ٽٶ ك ا ي ٽبوي ٵٺ اڃ

.ثىوي وٶ ىي

.ثیى ډشجلی ایشبى ثیى، ڄسل ي ڈسٮچ ى ٱٷ بنا ډبن آن ى ه،ثىبثا ٥چجی

ث ٭چم ډمبز ډٺيا ها اڅٺب٭ي‌٭چ .ي ډؼشي ػاو ٭ىٶان ى .ثى ٵب١چ بث

یى ډی ڄسجي ي .از ىاى وم ب ي اػشمب٭ ډبئڄ ى ٵٮبڃ ييى اػب بنا ثی

یب ‌ی ا٭الډ سمیبڇ ى بنا ٽ اوٺالة، ا ٹجڄ بڃ 15 ډبن، آن ى ٽ ػان ډي ټ

ډل وٺ ى، ډ بى االډ و٢ز ي ىهم اهلل آز ډكڇ ا ىٵب٫ ى ٽ ىایش

.از

ډ ا ب ا٭الډ ٽ ثى ٽ بنا ډٮىب ټ ث ي ویش ‌ثی ي يى ډی ویيان هیب٥

ى اٵاى ٽ ى وم كب١ ي ى ډ پىؼ ياى يٹشی یبن ا څیا .ثپىیي ډٮٵی ا ڂی

ي یي يی سجٮ ىهم اهلل آز ٽ از ډبو آن، ي از ب‌نسب هى ى ډ ډجب

.ز ٹڈ ى ب ډجبار ج بنا ٽ ځٶز ډٮىب ټ ث سان ډ

20 ض٤قط اظ ثس ٥ ٢ب حظ مت٥زضحم س،٤وطز اقبض زب٤ا قب و ٣اؾبؾ ١ىت ه٤ .ث

٢تط اهلل آ٤ت احتبال س،٥٤فطب ٣ قب و ض٤‌ا ساقتس ٢ا بفت‌٤ؾبظب ٥٣ذ ٣بؾ٥ؾ ت٥فب

٥ؾت اظ تخال كب٤ا و ؿت٥ يف م١ ه٤ ٤ا قب ط ث .اؾت ثز فب آ ط٥حأت تحت

؟٣بؿب٥ ٣را زض رب كىالت ث ٣تر٣‌ث ٤٣ ؛قسس بؾت٥ؾ اضز ثبال

Page 171: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

171 ډىش٪ اهلل آز ډبو ي ويځ

ڈىاو ډ ي ٽىىي ډ زٵٮبڅ اچ ډاػ٬ طإس سلز ب ك :ض٤وس اهلل آیز ډكیڇ ٽی

ایز يا١ق بث .از وياش ب زٵٮبڅ ث ا‌ي ز٭ىب ثيػى ډیبن ى ٽی

ٽیىڇ ٭ ٥ٽچ‌ث ي .ثبي ځو‌هم ڈ بنا اځی ی ٵٺ ایز ٹیا ډظیڄ ډجی

بی ي ىى االف ثا وڂ‌ىيآ ډىش٪ اهلل آز ډكڇ يی ثب هیى ،ثبیي ىایش

ډجیبو هسپ د ى ٽبډال ډبن آن بنا ٽ شڈ ډٮشٺي ډه .ثبي ٹ ٭چم ډٺبڇ ىاا

ا ٱیڈ ‌٭چی ٽ ز ڈ هم ثا ي ثى هى ٭چم ىایز، ٵیايان ىیمىبن ىپی

.ٽىىیي يسى بنا ٭چم ډٺبڇ ث ا وياشىي رؤػ ٽياڇ‌ؾ اډب ىاز، ٵايان ډىشٺيان

ایز ها آن الډ ي ىاوشىي ډ ٭بڅڈ ٵى ټ ا اي ىمه ي ىيز ٮى ،ػیاو ى ٽی

.ثبي ٽى ثىب اشا ٽبډال ا ا‌٭چم ډجبو بنا

كیٸ ى ډیډش يػ‌ؾ‌ث ا ب ډبئڄ ى ػاو ىيان ى بنا ك٢‌٭يڇ ډه

یڈ ډیبن آن ي یى ډ ياى ى، ډ ډي بنا هى ىپا ا ثٮي .ىاوڈ وم بنا ثیب

بی یب بوث اډ٢بځٵشه ثا بنا ي وياشىي ب ډبئڄ ث ا ي ز٭ىب ٭چمب

سبا ډػی٬، آن ث ډػ٬، ها ا ،٭بڅڈ آن هبو ث ٭بڅڈ ها هبو ا .يٽ ډ وغ ؿٺي ىپی

،ىی هم اهلل آیز ډكیڇ ډجبار ا ىٵب٫ ى ا ا٭الډ ټ ٽ ثپىي ا١ ا ب آن ثشاوي

ٹيډ ي ثى ډىش ثٮي ي ثى اډ٢ب شڈ ي ٩چڈ ٭چ انا ډىڇ ډجبار .یى ثىایش

.ىاوي ٶبٵ ي يه بث ويځ بنا ر ى

س٥پطؾت ٢تط ٢آلب اظ و فتس كب٤ا وطز ٣ نحجت ٢جس٥‌فبي ٢آلب ثب ثبض‌ه٤ وت

س٥زا ٣ ذة س؟٥ظ ٣ جرس س٥ؿت اؾتاض ،حهط كىالت هبئت ٤ا رز ثب چض قب

٢ضجتط مب‌لبئ ٣ظب و ٣وؿ ذهل‌ث ثبقس، حهط زض عف ٣طر و ثز كى ل زض

زاض تطؼ و زس ٣ پبؾد كب٤ا .اؾت زاقت زؾت زض ٢بز٤ظ بضات٥اذت ثز

٤ا ٥ثج ذاؾت ٣ .و تح ضا عب٥چ اظ ٢بض٥ثؿ ثتا و قز ٣ ثبج ب ز ٤ا فمسا

ثز صاقت ط٥حأت كب٤ا ت٥قره ٢ض مت٥زضحم و تطؼ ساقت ئ١ؿ ٢تاضز رتع

رع ،قز ٣ ٥تن آ ث بض٥ثؿ ،٤٣ز بت٥اذالل زض و اؾت .اؾتت ٤ت ز اذتالق ٥ت ا انت

Page 172: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 172

٢حظ ٢ضفتبضب ط٤ز زض قب كز هط ػ٤ هط ه٤ ا‌ث ٥٣ذ ٤ا و اؾت چض

٥ ٤٣ اؾت؟ ض٤‌ا چطا قب ط ث ؿت؟٥چ ي ٤ا ب٤رط .س٥٥ث ٣ ثبضساقتت ثت

٤تى ضا اط ٤ا قز ٣ و ؿت چض ثكز؟ زاض‌ك٤ض تطؼ آ و قز ٣ ثبج طي

وس؟ ٣ؿتبز٤ا هبئت مبث زض ثتاس و ت٥قره ٢ض زاز

ينی ثا و وجبي بىو ٶش ٽ ٽ .ىاى بىځىو ى ٥م٬ ي س :ض٤وس

دیبٻ .ځاى ډ دب ا كٸ و ي سي ډ ٵب ها ا و از ٥مٮپب ىو اډ ث ثیب

بی ايڅ ډى ى ڈٽ‌نآٹ ٽ ٶس .ثى ا آاى ٵى ٽالڇ ټ ى ډىش٪ اهلل آز .از

یڈ ال ي ڈ٭چی الهیٳ اهلل بءی يڅؤ نب الؤ» ٽىیي ډی یيٷ بنا ىډى ٽىي ډ هيايوي

سیبن ي هیبئٴ ىیي آ ث وجز شىي،و ډلين ځش ث وجز بءاهللايڅ ٮى .«لون

ا١ی .وجى بىو ٶش بنا .شىيو ىڅو ڈ ؿ ا سىي، وم ؿ ا .شىيو ثی

الڃ ي ىیز ٽٴ ډظڄ ثى هبڅ .وجى ڈ ب اڄ .وياز ڈ اى٭ب ي ثى هيا ١ب

.آة ډظڄ ثى

ٹجال هى ٽى، ډ ٽ ا ؿ اځ ډىډی ي یبى بثی .ثیى ٽیى ٭میڄ آن ثی

٥الٹ‌ ا بىو ساوز بىځ‌ث ٽ ٽىي ډ اكب اوبن ڈ هم ثا .ٽى‌ډ ويځ

ثبیي ثیٿ يی ثب آىڇ چه اډب .ڈهاوي ډ ائم بريا ي اڅجالٱ‌وغ ى ا ب ها ډب .ٽىي

ياٹٮیب ا بی ىو ي .ثیي تی ٵ ا ډیه ی ٱ بی ىو ا ي،ی ثڂ «ٱ ٱ بىو ب» يا‌٭چ ٽ

.زډٹٮ ي ډٺبڇ ٽىن‌سٻ ٮى ٽىن ٥الٹ‌ ا بىو .ٽىي ٥الٹ‌

ثىيى، ډث هز آىڇ ٵويان ا ٽ ؿ هآه» :از آډي )(بډجد برٵډب ى

آن هب٥‌ث ؿٺي ڈبيث ىز‌ث ڈثوا ډب ا ىيڅ ټ «.از دش‌ډٺبڇ ي ػب كت

.ڈځا ډ دب ا ىى ي اهالٹ ب ا ډىش٪ی .ىایز ی ؿ‌می ډیب ی یج

هؿىی وي كب١ اهالٹ ب ا ز٭ب هب٥‌ث اي اډب .ثى ٽ ايڃ و ٽى‌ډ

.ٽىي

Page 173: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

173 ډىش٪ اهلل آز ډبو ي ويځ

67 ٢ب‌اسا ث اتطاو

٣ت طح و زاضز ثرف ز ٤ا .اؾت ٣ ٥٣ذ اؤؾ س،٤فطز و ي ٥ .وت

اتط آس ف٥پ ثسا و ٣حازح ث تر ثب تمسس و ٣ نحجت ب آ ثب و ٢افطاز اظ ٥٣ذ

زاقت و ضا ٣ت٥ل طحب‌ث ثز وطز ؾىت ٢تط اهلل آ٤ت وتطز، ٣ت حفت ثتز ىت

٤ا ذز .وطزس ضا السا آ و ثبقس ٢ع٥چ آ اظ كتط٥ث بض٥ثؿ طا٤ا س٤٠آ ؾطقت زض طـ٥حأت كتب

ت٥ؿئ ٢ضجط مب‌لبئ ا‌ث و، فت 67 ع٥٤پب زض ب٤ 67 تبثؿتب زض اط و و ثزس تمس

٣ ت٥ي ٤ا ث ثبتر صا .ثس راة ذساس كب٥پ زض ٣ؿت٤ثب زاض ؾتىت تتا

ؾطقتت ثز وطز ؾىت كب٤ا اط و ثزس تمس وطز ٣ نحجت ب ٥٣ذ ثب اال اب

٤ت ا طظ .وس ط٥٥تغ ثز ى افطاز اظ ٢بض٥ثؿ رب وزبؾتت؟ يت زض س٥ت زا ٣ت چت

٥ ٤ط٥ت ٣ت تب و ٣ي ط و ؿت٥ ض٤‌ا ٤٣ .اؾت ه٤تطاغ ب اتربة ،بؾت٥ؾ كت

آ ذ٤تب اؾت ى و س٥ثبق اتربة تب ز ٥ث و اؾت ى قب ٤٣ .طز٥ث خجت ٢ب پبؾد

ث تر ثب قب حبال وزبؾت؟ ي ٤ا طظ .ظس ٣ ت٥آؾ وتط ٣ى٤ ز٥١ت ٣ ثبقس ه٤تطاغ

ب٤ ثصاضز ط٥حأت تاؿت ٣ كتط٥ث مب آ حف كب٤ا ؾىت قب ط ث آس، ف٥پ و ٣حازح

ؿت؟٥چ ٢تط ٢آلب ٢فىط ىتت ان زض طظـ ى٤ا ز وطزس؟ و ٢وبض ٤ا

میبن ځٵیز، ډ ٹا ٤ا آن ى ڈ ثب ډىش٪ اهلل آز اځ ٽىڈ ډ ٵپ ډه :ض٤وس

اكشیاڇ ي ڈسپ ډى م‌ها ي وجى ډىش٪ ٽى وم ا اوشوبة آن اځ .ٽى ډ ا اوشوبة

.ثى ٭ ي اهالٹ اوشوبة ټ ډىش٪ اهلل آز اوشوبة ڂى بنث ث .ي وم ياٹ٬ ډچز

ا٥ال٭بس ي ثى ځٵش ٹا ٦ا ى بنا .ثى اوبو ي يػياو اوشوبة ټ ىیز ‌ثی

ډٺیبڇ ٽى ډ پر اځ .ثى ځىب‌ث اوبن ا ؿب سب ػبن ىډى ثلض .ثى آيى

ایالډ ػم ج اڅٮالع‌ٮت مبث ث سػ ثب ډب ؿىي ا ثٮي .آيى ډ ىز‌ث ا

ى ډب ؿىي ډىش٪ ٽ ثى يه ي ډظڄ ډبن، آن ى ي ی ٵٺ يڅی ڂی جی ػمی

.ثى هاي انا االډ

Page 174: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 174

يٹشی ساویز ډ ي ځاز‌ډ ػڂ ي ىويان ىيځ‌ډ ثه ثب‌ؿ ٽی هیى

االڇ ى ڈىا اڄ ټ ډب .ثپىي كڄ ا ډپالر ها م ي ج ا چيی یيٳ ٽی

ڈساو‌وم ډٺي اياٳ ث ين ثا ٮى .از اهالٹ اڄ ټ ها .ٽىي وم سػ

.ڈٽى ٸ٥ ٥ وبىز ب ا ي وبډٺي ي وبدبٻ اډ ا

ثیبال ٹیير وىثیبن ا ي ثڂیاى دب ځىب‌ث ا ؿب هن ث ډىش٪ ثى ٹا اځ

ىى ؿن .وڂٵز يوبى ا ها ډىش٪ ٽى؟ ډ ڂانى ثب ٵٹ ؿ ثيى اي ٽی یىبهش

ٽ ا ساوز ډ اځ ي ٽىي پر ځىب‌ث هن ډٺبثڄ ى ىاى وم اػب اي ث ثى یين ‌یش

ٵیىا اي ایز ډمپه ٽ اكشمبڃ ها ث وپىي، ػچځ ي ثپىي ػچځ ځىببن‌ث جی

ټ هن ا يٹش هيا .ثى ىٺ ي وٺي ځىببن‌ث ػبن ا ىٵب٫ ها ثى، و ج .ثى

ٽ ځىب‌ث ا ؿىي هن ا ،ځى وم ځىب‌ث هثىیبثا .ځیز ووایي هیى ػیب ‌ثی

.ثى اهالٹ ي ىز ٸ،ىٹ بث اوشوبة ټ ډىش٪ اوشوبة

زثب ډ ٽ شىي ڂانى آن ڈ،و ډ يٷ ىيثب ا ديوي آن ي ڈځى ډث ٽ االن

ي اویي ‌یي ډلپڇ ،ٱچ٤ ب ىز ب‌ىاىځب ى اٵاى ىپا ا ثٮي مب ٽ ثيىي دبن

یوي؟ ډ ا٭ياڇ ،اهالٹ ي ٹبوو ،٭ ڄىڅ ٽياڇ ثب از، بندب ٳ ى شبنډلپډ

شىي، ويان ى اٵاى ها وي، ياٹ٬ ڈ يػي ػڇ ىپا ث سػ ثب ا یٳ ثی ىپی

هبی ٤ا ى اځ ىاوي، السبنسپ ث ا٭شٺبى ب ها ځیي آن ا بی آ ویي، ثڂ ٹیا

.یش و بی یش ډ٬١ ثذ بنث ها ثب ا ب ها ها ډ ٽىىي؟ ډ زكمب اځی

،اویبو ١یاث٤ ؾ ثب ها .ى ډ اىاډ ا شزډلپډ شو اځ ، ډ ا٭ياڇ ش

.يآ ومى ػ ٹبوو ي اهالٹ ،٭

ي ی٫ ي اهالٷ هالٳ اډ ها ثب ىپا ػ .وياز ا ؿب .ثى يى ا ها ډىش٪

یى ومی ا١ ىڅ ي،و ډ وبډ يٹش .ٽىي ٶ كش ثپىي، وٺي ثپىي، ډوبڅٶز ٹبون

ي يى ډی االډ ػم ج وى‌ث ك٢ا ثبي، يو وبډ يب يځ ډ ا٭شیا

Page 175: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

175 ډىش٪ اهلل آز ډبو ي ويځ

د .ىیي ډ اوؼبڇ ا شډئڅ .ٽىي ډ بنا ڈسٺي ا‌ٵٺ ډجبو ثاب ا هى ٵشی

ټی ٭ىیان ‌ث ي يو ډ هب٥اس ٽشبة ى ځىى ډث .ى وم ياٹ٬ ډم٫ ى، وم

اهلل آیز یبىر همی ډبویي، ثبٹ ٵبػٮ آن ا ٽ ىي سىب اډي .ځاى ډ ثبٹ ىي

اوشوبث ٽىڈ ډ ٵپ ډه .هب٥اس ٽشبة ى از ډىش٪ اوشویبث ٽیى، اي ٽی زی ٱب‌ثی

آډهز ډب ث اي .ثى امىي بث اډب ىا ي یب اویبن ػیبن ي یياٹز ډٺبثیڄ ى ٽی

یٽ .ثیى ىاى اوؼیبڇ ىیش بث ٽب ي وياى ا ؿ ؾ ،اهالٹ ب ا

ډىش٪ اهلل آز ٽ ثپىي ا اوشوبث مبن يثب ٽىي ويځ اهالٹ هاي ډ ٽ ڈ ڂى

.ىاى اوؼبڇ

٢ضجط ٣مب‌لبئ

.زاضز ٣تمتسا س٤ت وطز ٣حتطتب و ٣نحجت ٤ا !ض٤وس ٢لبآ .ؿتتس تط ز تمتسا

ترفبت ٤ا اظ ٢بز٤ظ اضز 67 تب 60 ٢ب ؾب ٥ث و تمسس ربفس و ؿتس ٣٤ب‌ط

ضا آ اظ ٣ثطذت ثتز افتتبز اتفتبق ٢بز٤ت ظ بض٥ثؿ اضز ب٤ رط لبت ١ئؿ خ افتبز، اتفبق

.وطزس‌٣ ٢ط٥٥پ و ٣ؿبئ زضضز ٤ا‌س٥ق ب اس‌ثز ب ظسا ث ٣س٥ضؾ ضأ و ٣٤ب‌ط

حتطف .وتطز س٥٤ت أت ٣حت ب٤ ىطز ٣اتطاي ٢تط اهلل آ٤ت و اؾت ثز ٢ط٤ز اضز ٣

زض ٢تتط ٢آلب اؾت، ٣اذالل س٥٤فطب ٣ قب و ٢اضز ٤ا زض و ؿت ٤ا ط ٤ا ٣اؾبؾ

تط ه٤ .ؿتس ط ه٤ ب ٤ا .اؾت ىطز ثطذضز اضز آ ٣ات ‌حتعة ٢طتب ٥ اظ ت

بؾجبت ٢ب‌ت٥ال ث مساض ه٤ طفت قى طحب‌ث و ٣ا‌حعة س٤رس ب٤رط ٤ا ؿتس،

٢تتط اهلل آ٤ت اتربة و تمسس ب آ .وس‌٣ ب لسضت ‌ثت تا ‌لتبئ وتبض ٢ضجتط متب

مت٥زضحم جز ذجطب زؽ بضات٥اذت ب ت٥ؿئ حسز ٢ع٥چ ٥چ انال .ثز ٣طلب٥غ

٥چت طفت٤پتص ٢تتط اهلل آ٤تت چطا .وطز ٥تح ضا ٤ا ذجطب زؽ زض ٣بؾ٥ؾ ربح ه٤

.س٤آ ٣ ف٥پ و پطؾف تب ز ٤ا ضا؟ ٣حطف

اظ ٣ت ٥ذ زض بؾتت ٥ؾ حتظ٠ التبئبت .اؾت ٣بؾ٥ؾ التبئبت حظ٠ زضضز ٢ثس اؤؾ

ثز ٣طار سز رع ٢تط اهلل آ٤ت چ .اؾت تفبت س٤فطز قب و ٢اضز ثب اضز

Page 176: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 176

وطز ٣ ٣ؾ ٢ض‌چ ٥٥ثج س٤ثب وطز، ٣ زذبت ٣ بؾت٥ؾ زض و ز ٤ت ا ٢تتبزب وت

.و ٣ اؤؾ قب اظ ضا ز ثرف س٥ز ح٥تي ضا ا ثرف اط .وس ر ثب ضا حظ

اسٶبٹبر ىډى مب، د ايڃ ثو :ض٤وس ى ویبځا ایز ڂی ى ٽی ايڃ ىی

ىاى م ڈ ڂى اسٶبٹبر ټ‌ث 67ب‌ا٭ياڇ ا ٱ .از ي ياٹ٬ االډ ػم

.یز و بنا ډٺبډ‌ٹبئڈ ډبن ى ډه ا٥ال٫ كي ى ي،ٽى اب مب ٽ ډاى اډب .از

ډػی٬ ي ی ٵٺ ټی ،آن ا ٹجڄ .از ج ډٺبڇ‌ٹبئڈ ،67 آه سب 64 بڃ ا ډىش٪ آٹب

ی ي ػئی ډبئڄ سمبڇ بنػ ى څيډب ي از ٹڈ ى ػان يسٺچ ٵیٷ .یز و ٽی

ا٥ال٭بر ڈ ،اڅٺب٭ي‌٭چ ي از ډٺبڇ‌ٹبئڈ بنا ٽ ډبو كش .ٽىي ډ ي یي ډی اي ثی

ایشبن ى يی ځٶش ٽ‌آوـىبن يٽى ٵ .ىاى ٽالډ وٶ ڈ اسٶبٹیبس ػیڇ، ى ي ٵیب

یبن ا ي يی بنا ځ ث كاىص برػئ سمبڇ ڄىڅ ؿ ث .اٵشبى وپیى ا٭شیا

از؟

ٽ ثى ا ځو‌ث بنا ډه، ا٥ال٫ كي ى ا ډیبن ی ى ٩چمی ی ٽؼیب ی

یى ډ ځٶش ىپا اډب .ىثڂ ا ٩چڈ آن ػچ ٽ ٽى ډ ٽ ٽى ډ ياد ا٥ال٫ ٽ

.ڈٽىی ٹ٢یبير آن ىډیى ي ى اٹبډ ىي زثب ډ ٽى، يإس بنا ٽ ثى ډاى

هياىب، ا بث ىډى بنا ١مىب .وياڇ بى‌ث ا ډى هؿى وب ډه آوـی ٽی

یبن ا .از ٽى ډوبڅٶز ډشٮيى ډاى ى .از ٽى ١ج٤ هب٥اس ٽشبة ى ،يى

.ایز ٽى ثيڃ ي ى االډ ػم ج ثب وبډ ؿڄ ث ټوى ]اوٺالة[، ايڃ ى ى

ي٬ كي ى ا ډبئڄ بنا .از وي كبڄ غوشب ها ج‌ټ ي ٽیى یي ىٹیز ‌ثی

.ٽىي االف ا و٪بڇ ي ٽ ٽ ٽى ٽ

ډٺیبډ ٹیبئڈ ٭ىان‌ث هجځبن ډؼچ ى بنا ىپا مب، د ىيڇ ثو ىډى اډب

ڈيهی ا ىی هم اهلل آیز ډكیڇ كیبڃ دپبن اڅاٹ٬‌ٵ ډبن‌آن ى .ي اوشوبة ج

ث میبن ث بنا ٽ يىاو ډ .ثىوي ٽى ٴس ٵشىیي بی ىو ا یڈ میب دیپبن ٽی

انی ا ډیب ى هكی یياڇ ډبوىي ىمى ٽ ثى ٦ا ى ي .ثىوي ٽى ىث‌د

Page 177: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

177 ډىش٪ اهلل آز ډبو ي ويځ

ى‌ا٥ٳ ثى، ػىڀ ىكبڃ ى ٽ ي ثى ٽى اٲبڃ ا ډب ب ا ثه ثى، ڂی

.ىایز ػیي ٽبڅز ڈ ىهم اهلل آز ډبوىي ډشىٶ ج ٽیب ٽی هجځیبن ډؼچی

ٽ ثى ا هىډىياو ٽب .ثى بوىياوي اٹياڇ ټ ىاى اوؼبڇ ډبن‌آن ج ڈوڂیا ٽی

.ثمبوي ثبٹ دز ثيين ٽ اٵشبى، ػبډٮ ج ثا اسٶبٹ اځ

.جز ذجطب زؽ ٢ب ت٥ؿئ بضات٥اذت رع ٢ضجط مب‌لبئ ١ئؿ ٣

‌هی آ هجځبن ډؼچ ،اب ٹبون 108 اڄ ډ٦بثٸ :ض٤وس ا ا‌وبډی ڈسى٪ی هیى

ډیبئڄ سمیبڇ .ثپىیي ٴسپچ هسٮ هجځبن ډؼچ ثا ساوي وم ڂى وبى ؾ .ٽىي ډ

یڈ ٮی ٥ج یپڄ ث ٽ هجځبن ډبن‌آن .از هجځبن ډؼچ باهش ى ج ثب ډسج٤

ٹیبون ایڄ ٽیياڇ ثب .وياى ٹبوو ډى٬ هثىبثا .ىاىوي سو ا ها ثىوي، ي اوشوبة

از؟ ډوبڅٴ اب

.ذجطب زؽ زض ثز كس ٥ت ٢ضجط ٣مب‌لبئ ٢ثطا ٢ا ب٥٤‌آ ٣

وبډ‌هآ يٹش اوي؟‌وياش وبډ‌هآ يىاو ډ ٽؼب ا مب :ض٤وس ثیى هىیبن ٭یي ‌ثی

مز .زو چئډ ها ثا ډىٮ ڈ اب ٹبون ى .زو ثبثز ها ا ډپچ هة

هی ا اٵشبى، اسٶبٹ اځ ىپا ثا ڈش آډبى ډب ٽ ى ډ ځٶش .وجى ٽ ا ي ىث‌د

ډبن‌آن ى هجځبن هثىبثا .ى ډ زډئڅ آن وبډى ٵى .وياىویي اوؼیبڇ ٹیبوو ٱ ٽیب

یم مز آن هب٥‌ث ثواي ٽ وياز م مز ڈ بنا .ٽىوي ىث‌د ټ

ا٭شا١ هؿى ٽ اځ .از ثى م ب ػ‌ثبو ځو‌ها .ىځ ٹا اهاډ ډى

یي اوشویبة ایالډ ػم ج ٭ىان‌ث ا هبډى آٹب ػىبة ٽ ډبو ثپىي، ىی

ډػی٬ یبن ا .ثیى ډػٮیز ډبن‌آن ى آن اب ٣ ي ثى وپى سٲ اب ٹبون

ٽىىیي ډی ياى ا ا ج هؿى ٽ ٽبو .ثى ٹبووٱ ڈ بنا ج هثىبثا .وجىوي

ابی ٹیبون ٽ ډبو سب بنا .وياى ػاة ج ها اډب ىاى، ػاة ج آن ٭ی

.از وجى ٽ ٹبوو ج وي،

Page 178: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 178

نسالت بؾت٥ؾ

٢ب حظ اظ بؾت٥ؾ حظ٠ التبئبت و اؾت ٤ا س٤آ ٣ ف٥پ و ٣ ٥٣ذ اؤؾ ه٤ :ؼ

ذزتب ف٥تى ث قب ٣اذالل ٢ب حظ زض و ف ٤ا ث .اؾت تفبت بض٥ثؿ ٣اذالل ترت

٢ثتطا ٤ت ا س٥ت ز ٣ ت٥ا وبض ذ٤تب ث قب بؾت٥ؾ حظ٠ زض ٣ .س٤زاض تطز .اؾتت ت

ز س٥٤ت ث س٥تا ٣ قب و ف ٤ا ث .س٤ث ضاؾت س٥تا ٣ قب ،٣ر اض زض اخ٣‌ف

ت١ وكتضب، ١ ،٤ثبثطا .س٥٤ ٣ ضا ؿبئ اظ ٢بض٥ثؿ قب .اؾت وطز ؾم ب ٢ب٥اپ

س٤فطز قب اس. قطز زبظ اؾت، بؾت٥ؾ حظ٠ اظ ٣ثرك و ر زض ضا ذس ٣‌ث ىبتت

.اؾت ثز ا ا٤ت ٢تط اهلل آ٤ت ٢ثطا اذالق ١ئؿ و ٥ت ثج ذاؾتت ثبترت ٤ا ثت ىت

٣ت چتض ضا تبز ٤ا زاضز، ٢طظ٥پ لسضت ١ئؿ ث ف ٣التبئبت ،٣ بؾت٥ؾ تتا

بؾتت ٥ؾ ٤ت ا ٥تت زض ثبقتس، اذالق نطفب ب ا ا٤ت اط ٤٣ زاضز؟ ٢طظ ب٤آ .وطز ر

.٤ق ار كى ثب ٣

و ثع قب ٢ثطا ٢بز٤ظ ٢ب خب تا ٣ س٥ذاؾت اط ثتب حتظ آ التتبئبت چت

ب٤ وطزس؟ ٣ ح چض كب٤ا ضا تبز ٤ا ٥ثج ذاؾت .قز ٣ تفبت ٣اذالل حظ٠ تط ثت

قس؟ ٣ ح چض كب٤ا ٢فىط ىتت زض قب

.از ډشٶبير بز ثب ػىڀ .يى ػىڀ ډظبڃ مب :ض٤وس

.اؾت بؾت٥ؾ حظ٠ اظ ٣ثرك ،ر

ثیيى د ا ځو‌ث يثب اوبن ٽ از ثلض ها ػىڀ ى :ض٤وس وشاویي ىیمه ٽی

.زو ػىڀ څيډب بز اډب .ٽىي ىث‌د ا‌آن

.زاضز ٣رتفت ٢تب حظ سض هط زض ر !ض٤وس ٢آلب .٤زاض ضا ب ر اا ب اب .ث

ىتب ٤آط ذتز زض س٥٥ثج قب .س٤زاض ٣ب ٣االبت ،٣ب حظ٠ زض ر قب التبت ٣تب

٣ت ٤ .وتس ٣ت ٣ب ٣ربؾؾ و اؾت ٣وؿ اظ تط٥‌ؾ ،٢التهبز ربؾؼ حى ثت تب

قز ٣ ؿتطز ،ضاث حظ٠ و ذ٤تسض‌ث ٤٣ .اؾت ٢رس ٣ر ،التهبز حظ٠ زض جطز ،٤زال

قتب .قز ٣ ؿتطز ٣رتف ٢ب حظ زض ر ٤ثبثطا قز ٣ لسضت ٢زاضا حظ ط رت

Page 179: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

179 ډىش٪ اهلل آز ډبو ي ويځ

ضا لسضت ٢ب حظ ب ٤ا ٤٣ .اؾت ٥ ب٥ز ؿبئ اظ ٣ى٤ انال ٤٣ .س٤زاض ٢ا ضؾب قتى

تب ضا اذالق ؿئ١ ٤ا اط ٥ثج ذا ٣ .زس ٣ ‌ثت ٤ت ا زض ،٤ط٥ت ث ا ا٤تت تا

وطز؟ ٥ذا ضفتبض چ ب حظ

ٽ ڂى ب ٭ ى .از و٪بډ پٵ وجى ى ٵب ،هي٭ ػا اكپبڇ :ض٤وس

ٹبثیز بی ٵىڂی ٹبثیز ،اٹشیبى وجى ى، ډ ا٥الٷ ب آن ث ػىڀ ٭ىان ا یبو

دیب ا اهالٹ ب ؿبؿة ڈشو ډؼب ډب ډچمبن ٵى ټ ،اهالٹ ٵى ټ ٭ىان‌ث

ایز همی ى ٺیب ىٹ ،ډیچمبن ٵیى ټ ،اهالٹ ٵى ټ سٶبير .ڈثڂا سمیبڇ ى ٽی

.ٽىي ٵشب اهالٷ ډيا ىا اػشمب٭ ي ٵى ا ا٭ڈ ا،‌ويځ ب ٭

ا بی :ثبیي ساویي ډ ځو ىي ى، ډ ٭مډ ٭ ياى ٽ ٵى هثىبثا ثیا ىپی

ډ٦یف اي ثیا ٹډ ه٤ ؾ ٽىي، اشٶبى ا چي ا ا‌ب اياٳ ث ين

اډیب .ایز اهالٹی ٱ ٵیى هی ا .ثبي ډالٻ اي ثا ؼوش ث ين ٵب وجبي، اځی

هی٤ اي یر ‌هىا ثبي، ىياى ي اهالٹ ٵى ي .ىایز هایي ٹډی ډؼیب ثی

ينی ثیا .ثیى ووایي ي ا ي چي ا اشٶبى یيٳ ثی يی ثب ،ډٺیي

ایز ډمپه .يثڂ ىيٯ وياى كٸ .ٽىي اوشوبة ډؼب ا چي یى ځٶشی ياػیت ٽی

.يثڂ ىيٯ ٽ ثى يووا ډؼب ىبٺ اډب ي،ثڂ ا از م مب ٽ زو

ىيٯ كشی ٽ وياوي كٸ ب آن .ىاى سجٮبس ،ب جان اػبوت ي‌ث ځٶشه‌ىيٯ

ىيٯ ث اځ .ىيثڂ ثبي، ډؼب دباٵشبى‌د ٤ا ى ٭بى اٵاى ثا ٽ آډ‌ډچلز

ب آن ٽ از ډشست ډٶبي ٹي‌آن ،ځٶشه‌ىيٯ هى ث ى، ډشست ب‌ډچلز ،ب

اكز ي ي١ف ث څا .ىاى ډ ثك ب‌ىيٯ هؿى بنث ا ا ٽیىڈ، ډی ٭ی اځی

ياى ،یىز ي ٽشیبة سیبث٬ ډیچمبن ٵیى ټ ٭ىان‌ث ،اهالٹ ٵى ټ ٭ىان‌ث از ٹا

اهالٹ ،٭مچ بز ي و٪ بز ى ىپا ػ يويا ا‌ؿب ،ي بز ٭

یب ؿبؿة ها اځ .ځاز ډش٫ ب ډيا‌ا ډچمبن، ا ډب وبڇ سان وم بڅا ي .يثمبو

؟ایز وبډچمبن ي ډچمبن هث ٵٹ ؿ ،ى ځاش دب ي اهالٹی هثی ٵٹی ؿی

Page 180: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 180

؟از اهالٹٱ

،س٥ثبق وطز ثطذضز سزاض بؾت٥ؾ حظ٠ زض ٣ ٢ب ت٥ؿئ و ٣وؿب ثب اط !ض٤وس ٢آلب

وكتض ٢التهتبز ٢س٥و ؿبئ ب٤ وكض ٣اضي ت٥تب ت،٥ا ؿبئ ث طث و ٣٤ب‌حظ زض

؛تس ٤ ٣ت ضاؾتت تب‌ بؾتساضا٥ؾ اوخط جب٤تمط اضز، اوخط زض اضز، ٥٣ذ زض ؿت، ثىت

ه٤ ا٥‌ث حظ٠ زض س٥زا ٣ قب ى٤ا ٢ثطا .زس ٣ غ االبت وكتضب ٥ثت رت

تب آ تساظز ٥ث ربفب زؾت ث ضا وكض اؾطاض تاس ٣ اضز ٤ا زض ٣٤‌ضاؾت .زاضز رز

.وس اؾتفبز وكض ت٥و ٥

زضظ ضا آ االتبت تب ٣ت ٥ذ قز، ٣ ثؿت و ٢التهبز ٢لطاضزازب اظ ٢بض٥ثؿ س٥زا ٣ قب

٥٣ربف اؾت ى ٢التهبز لطاضزاز ط ى٤ا ٢ثطا .اؾت ٥٣ج ٥٣ذ .زس ٣ ،ثبقتس زاقتت

ضا ب ٤ا وس السا تاس ٣ ب آ ٤ثبثطا .ساظس٥ث ذط‌ث ضا بفكب و ٣وؿب ٢اظؾ غت

٢ط٥ت تج ٤ت ا ثب حبال .اؾت ٢ا ربافتبز ي ا٥‌ث بؾت٥ؾ زض زض، ،٤ا .وس قتب وت

حتظ٠ زض ٣ت بؾتت ٥ؾ زض ٣وؿ و س٤زاض ٢ا قب ب٤آ و ثسا ذا ٣ س،٥٤فطب ٣

ت١ ا‌ث ضا ٢ع٥چ ٥چ الب ب ب٤آ ٤٣ ؟٥ثكبؾ ؿب بؾتساض٥ؾ ا‌ث ب ا٥‌ث

؟٤زاض ٣

‌میبن .ڈی ىا هىډیبن ىی ى اڅڂیب ى ډیب .ثچ :ض٤وس ٥ی ،ٽیىڇ ایب ډیه ٽی

ځو‌ها ى .ځٶز يوب از ځٶز، يوجب از ػ ٽ ڈىا ڈ ٵب اڅمظڄ‌١ة

ا ٺیز كٺ ا ثوی ڈسیاو ډ .ڈٽى پر ڈساو ډ .ڈثڂ ىيٯ ڈشو ډؼب ،ډاى

ى بډجد ډڂ ،(٭چ‌اهلل‌چار) بډجد ډبن ى .ڈثڂ ىيٯ ٽ ڈشو ډؼب اډب .ڈٽى ٽ

(اڅیالڇ ‌ی ٭چ) ٭چ اډبڇ ځٶز؟ ىيٯ بآ .ثى ڈ ډٵٺ بشميا وجى؟ بشميا ىډي

ٽىىي ډ ٽ ڂبند‌بز ثه .ٽى ٭مڄ ياٹز ثاب ا٩‌ب هالٵز ډبن ى

ثیى هم هب٥‌ث بيى،و ىياڇ شث ډب ي بڃ ؿب ىيڅش ىپا ٽ ٽی یبىٹبو

.ٽى ډ ٵشب

،ىهیي ډ ى بڃ 1400 ا د ٭چ وبڇ اځ ٽ ڈٽى ډ ٽ ڈ ډب اسٶبٹب ‌ثی هیب٥

Page 181: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

181 ډىش٪ اهلل آز ډبو ي ويځ

.ڈځ ډ «ب٭چ» ډب اډي هم ثا .وڂاز دب ا اهالٷ هډا ٽ از ها اځی

‌ىٱڄ ا ثى، ٽى ٭مڄ ډٮبي ج یى ا ثیب ثیى، ػیش بنی اډ ثیب سٶیبيس ؿی

ډكڇ ي ډيٷ ىٽش ډكڇ ،ډٮب ىيان ى ٽى؟ ډ بیشمياان ،ثبځیبن ډىیي

سیان ډی ثیى، ي‌بیز سیان ‌ډی یشڈ ډٮشٺیي ډه .ثىوي اهالٹ ثیى، بیشميا

ثبا ٽ ثى ها ٽى ډىش٪ اهلل آز ٽ ٽب اال .ز اهالٹ سان ډ كبڃ‌هى٭ ىپی

ثیٿ ی ٵٺ آن ٭مچی بڇد هس‌ډڈ ها .وڂاز دب ا اهالٷ ثى، بز ٭ ى

.از

٥ثت ٣ات ٥‌ث ضاث ؿبئ ،٣ حطت حس حطت زض٠ و س٥زا ٣ اجت .ث

و ٣٤وكضب وكضب، ب٥ ٣االبت ر االبت، ١ئؿ اطظ .ثز اطظ ثب تفبت وكضب

ضا ذتز ذبل التبئبت ب آ وكضبؾت اظ ٢بض٥ثؿ ا ا٤ت رع زاضس، تبز بف

زضتضز س٥ت تا ٣ت قتب .افتس ٣ ذط‌ث وكض ه٤اؾتطاتػ بف س،٥ى ت٤ضب قب اط زاضز

.س٥٤ زض ساظز٥ث ذط‌ث ضا وكض بف تاس ٣ ضاؾت راة و ٥٣ؿتم اؤؾ

٢لتطاضزاز ه٤ زضضز ب٤ وكض ٣ت٥ا ١ئؿ ه٤ زضضز س٥و فطو خال وكتض وت

ث ضا آ االبت ،س٥٤ث ضاؾت س٥را اط وس، اؤؾ ،ثبس ؿىت فال و زس ٣ ح٥تطر

س٥ثبقت وتطز زلتت اتط .زاضز رتز و اؾت ٣اؤؾ ٤ا طحب‌ث ٣ .وس ٣ تم طا٤ز

،(ساقتت ٣٤ارطا پؿت ال ٢تط اهلل آ٤ت چ) ؿتس، ٥ل ٤ا اسضوبض‌زؾت و ٣وؿب

ازاض آ ط٥ت غ ٣تب ،٣االتبت ،٢التهبز ٢ب حظ زض ضا ٢ا ز ه٤ قب و ٣لت چ

س٤ثب اؾت ثبظ آ حظ٠ ط ث و اؾت ٣ثحخ ٤ا .اؾت تفبت ٣و آ التبئبت س،٥و ٣

حتطت ب٥ زض٠ تفبت ث ثبتر س،٥و اقبض س٥ذا ٣ ضز٤‌زضا ٢ع٥چ اط .وطز فت

.ثپطؾ ضا ٢ثس اؤؾ تب س٥و ايبف ،اطظ ٣ حطت زض٠ حس

ٽال ا ب اڅاډبر ي اهالٹ چئډ ،ډبو ٤ا سٶبير ٽ شڈو ډاٵٸ ډه :ض٤وس

.ز ډ٦ف ڈ اډي ثى، ډ٦ف ا٥ال٭بر ډبن‌آن .ثبي ٽى ٭ ډاى سمبڇ ى ي

اډ كش ٽ ي ډبوي وم دىبن ؿ څا ي از س‌ٹ ا٥ال٭بس اثا اډي آ

Page 182: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 182

.ڂى ب ثلض ث ي ؿ از، ىش ٹبثڄ ىشوزا ٭ ى ڈ آن و٪بډ

ي اٹشیبى ي بیز ٭ ياى اځ ډب ٽ ٽىڈ ډ ػي دبٵب و٪ڇ ها ث ى ډه

ٽىیي ډ اٹش٢ب اډظبڅڈ ي ډچ زاډى ٽ ډاى ي ڈشو ىيٱڂ ث ډؼب ،ڈي ٵىڀ

ڈٽىی بنی ث ا ٺیز كٺ ا ا دیب بی ڈٽىی پر ڈساو ډ ٵب اډیب .ٺیز كٺ سمیبڇ وی

ایچ جیان ي‌ث .ثى ڈووا ىيٱڂ ث ډؼب ٹبووب ي اهالٹب ي ٭ب يػ‌ؾ‌ث

ا ا هی ا ي ٽیىڈ ډ دبٵب ډ٦چت ها ث ډه .زو ٵشد ب آن ا ىيٱ ؾ .ٽ

اڇ. آډهش ډىش٪ اهلل آز ډل٢ ى ٽ ىبڈ ډ ىى ١اث٤ ا ي اهالٷ ډچمبر

٣اؾبؾ لب ذجطب ،٥فم ت٤ال

.زاقتتس ٥تى بض٥ثؿ ي ز ٢ض كب٤ا ٢تط اهلل آ٤ت ٠زض زض .٤ثك ٢ط٤ز حظ اضز

٣طوؿت اظ ف٥ث زاقتس اتمبز ٥فم ت٤ال ٢تئض ؿئ١ ث ٥٣ذ كب٤ا و اؾت ٤ا ؿئ ه٤

٣ .زاقتس مف ٣اؾبؾ لب ٤تس زض وطزس ؽ٤تسض ضا ي ٤ا تط ٥ت ثج ذاؾتت

اظ ٣ت ٤ .زاقتت ط٥تأح كب٤ا فىط زض چ وطز، سا٥پ ثسا و ٣طات ل، آ زض كب٤ا چت

ه٤ ٤تى زض ٢حض هط ه٤ ا‌ث س٤ثب ٥فم ت٤ال و ثزس س٥ضؾ يطضت ٤ا ث ٣٤رب

.وطزتس افمت كب٤ا ثبقس زاقت ٢تسز بضات٥اذت حظ٠ ثبقس زاقت مف ٢رض

وزب اظ ثز؟ چ ل‌آ زض كب٤ا ط .ثزس ذجطب زؽ ؽ٥ئض‌ت٤ب چ يتطضت ٤ت ا ثت

ثزس؟ س٥ضؾ

ي ثيػیى اهلل آیز ،ىی هم اهلل آیز ڄی اٹج ٵٺیب ی ثٺ ي بنا ٽ س :ض٤وس

٤ډل آن ىاشىي، كپډز ي بز ا ڂانى ثیى بىیب ٽیى ویيځ آن ى ٽی

٭یبىڃ ٵٺ ي ڈثىا ا ٩بڅڈ ب اځ ډب ٽ ؛ٽىىي ٵپ آن االف ثا ٽ ثى ٮ٥ج .ثىوي

اثشیيا، ى الاٹیڄ ثى، ب آن ه ى ٽ ډىبجبس اډب .ى ډ ىز ٽب ڈ،ثڂا اي ػب‌ث

ایالف ثیب دىياشىي ډ ي ٽىوي وم سٳ ٽىا ي ي ډىبجبر هى ى یو

ځٵشىیي، ډی یب ا ا ياثشڂ هثىبثا .ي هاي االف ٽ اډ م ،ډمچپز ايڃ

،ډچی ي ډیشٺڄ ٵیى يثب ډبډيا ځٶشىي ډ ٽىوي، ډ كٳ ا هى ث وجز اي اى‌ث

Page 183: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

183 ډىش٪ اهلل آز ډبو ي ويځ

.ثبي سيث بكت ي ٭ياڅز ي سٺ اڄ ،٭ ډبئڄ ى اػشبى اڄ ه،ډشي

ي (ٵٺبیز ) ٭چیڈ ی٣ چئډ ٽ ٽى ډ اشىبى ا اىڅ ث ډىش٪ اهلل آز ‌ثی هی

ثى، ٹبئڄ آه ث سب ا زا٭چم ٣ ثی اىا ثیا یبن ا و٪ی سیيث ا ی ٱ ػبډٮی ٽی

ڈ‌آن اػشبى، كي ى ڈ‌آن از، الڇ ڈ هى ٭چڈ ،ب سؼث ي بشميا ى ډ

ڈثى ىهم اهلل آز اشبىډبن زو ٶش ؿىبن ډب :گفت ډ ثبب .زا٭چم كي ى ٽی

ي يی آ دی ڈ ڂى ٤ا از ډمپه اال ڈٽى وم ٵپ ا ی و٪ هی ا ڈثویا

هی ا ث آٱب ى بنا ي ىاى ڈ ىز ث ىز ٭اډڄ ها .ڈٽى ٸس٦ج ڂى ٵى ىډى

سان ډ ٵٺ زيال و٪ ثب ٽ ثى ي ؼوش ا ٽی اثشیيا ا ډىشیب .ثیى دی ثی

ثیا ایز، ډیىڇ ىیي ومب ٵٺ ىپا .ٽى ډ يٽإس ،ٵٺ ثىن‌اوشوبث ث بنا اوٺالة،

.ثى ډڈ

ك٤ط اظ ٤٣ .اؾت ٥طؿتم٥غ طا٤ا ٣اؾبؾ لب زض ،س٥٤فطب ٣ ٣ربثب و ثز٣‌اتربث ٤ا

٤١ط زض ثز٣‌اتربث ي ٤ا .ثز وطز افمت طح ٤ا ثب كب٤ا .اؾت ذجطب زؽ

وطز؟ ٣ سا٥پ ٣ چض كب٤ا

بی ڈډشٺ ساوي ډ ډىڇ اوشوبة ثبي، ڈډشٺ كشمب زو الڇ ٽ ثىن‌اوشوبث :ض٤وس

ډیبئڄ ى ،ىىيځ ډث ا ڈډشٺٱ اوشوبة ډٮمال س‌كب ډبئڄ ى .ثبي ڈډشٺٱ

مبن ا اب ٹبون هجځبن ډؼچ ئ ٭ىان‌ث بنا .ڈډشٺ اوشوبة ڂى آٱیب ثی

٭ٺیي ‌١یمه ی٣ ث ىپا ڈ ڂى وپش .ىاشىي يٽإس ج ډٺبڇ ثىن‌اوشوبث ویبڇ ‌ثی

(،ابی ٹیبون ) ٭ٺیي ١یمه ٣ ها ى ساوي ډ ىپا ى كش .ثى ٹبئڄ اب ٹبون

ٶیز دىغ، ث ډٹز ثچپ ؛وجبي ٤اڅا‌ډبىاڇ ب اڅٮم‌ډبىاڇ ي ثبي ډٹز ،ډبډيا ىيان

.ثبي بڃ ى شبوب ب

.ثبقس لت و ىطز ضز٤‌زضا ٣نحجت ٢تط ٢لبآ ذجطب، زؽ عاضـ زض ٣

هثی ٭ٺیي یي، ډی ډبډيا ثىن ٭ٺي ث ثياوي، اوشوبث ا زيال ٽ ٽ :ض٤وس

Page 184: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 184

ساوي ډ ٭ٺي‌١مه ٤ا ا پ .ثبي ىاش ٭ٺي‌١مه ٤ا ساوي ډ ٭ٺي ډىڇ. ي ياڅ

هی ا .ثبیي ابی ٹبون ث ثىو يډٺ ب ياڅ ډبډيا ىيان ثىن‌ډٹز اډی الډی

وپیى لجز ىډ‌هىا هجځبن ډؼچ ى 58 بڃ ى اډب .از ٭ٺي ي اوشوبة ىٶټال

.ثبمبز كٸ .از

٣ضثتب ٢آلتب بتس ٣ب٥ضحب ،طث ٢ب‌٥ؿ٥و ا ذجطب زؽ عاضقبت زض .ث

طح ٢ضجط ٣حىت ٢ب زض ٢حسزؾبظ ثط ٣جت ٣كبزات٥پ ب ٤ا ىبض ٢آلب ٢طاظ٥ق

٣اضازتت ٣ت ٥ذ اهلل آ٤ت ت٥قره ذبط‌ث احتبال ٢تط اهلل آ٤ت ٣ ؛ؾبذتس وت ٤ا ثت كتب

.اس‌ساقت ٢ضجط حىت ٢ب‌زض ثز‌لت ؿئ١ طح ٢ثطا ٢انطاض زاقتس

ىی هم اهلل آز ډكڇ ډبوىي پډبسٽب زو ډبن‌آن ى .از ٥‌هم :ض٤وس

.بډيو د بنا ثا اڃا ها څا ثى،

یبڃ ى ډه ا٥ال٫ كي ى ج ډبډيا ىيان زډلييى ي زسٹ ډئچ كبڃ‌ث

ایز ها ډ٦چت اوبٳ .وي بنػ ث ڄسجي هجځبن ډؼچ ى 58 زی يال ډیبئڄ ٽی

ى‌یشبة ي ٽسب بث هجځبن ډؼچ ٭چى له ى ٵٺ بثی ى ي یي ثځیا

كیٸ يػ‌ؾ‌ث ڂانى ؿ ډىش٪ اهلل آز ا٥ٳ ؿ ثىن‌ډٹز هم اػمچ برػئ

.از وي اىا ډ٦چت

سیان یبن ا ی و٪ ىپا ي ٽى اب ډ٦چت ها ث هى آطب ى ،ډجبو ي بنا اډب

ابی ٹیبون ٭ٺیي ١یمه ی٣ ٭ىان ث ٥ يٹش بنا .ىاى ا ج ٽىن‌ډٹز

.ىاى و ا ج ډبډيا ىيان ٽىن ډٹز سبة و٪ ها ،ځٵز ىو٪ ډاػٮی ثی

ىیي ډ وبن «ةاالالډ اڅييڅة ٵٺ ي اڅٶٺ ةيال ٵ ىابر» ٽشبة ي‌ث بنا آطب ٽی

ابی ٹیبون ث يسٺ ڄاٹج ٭ٺي‌١مه ٤ا ي ډبډيا ثىن ٭ٺي ثىن،‌اوشوبث اوي

ایز. ثیى یبن ا و٪ ػء ،ز ى ڄايا ى ډبډيا ىيان ٽىن‌ډٹز اډپبن ي

ي ٶشبى ى ىيڇ مو ى بنا هإډش آطب ى وپبر ها ايع اڅجش ىی بری ك آهی دثیب

.از بنا

Page 185: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

185 ډىش٪ اهلل آز ډبو ي ويځ

ا ثٮیي ٽ ا ػي ى ا‌ثبو ڈ٭جياڅك اهلل آز ډكڇ ىځیش یي ډىشی

اهلل آز اځؿ .ىاى ډبډيا ىيان ثىن‌ډٹز ث اباس ى یڈ ای ‌ډپیبڇ وبی

ى ي ىیي ډ ي٭ٺسٲ يى چه اډب ٽىي، ډ ډ٦ف ا ډم وپبر هجځبن ډؼچ آطیب

ا ،یياوڀ ي مبى ډ ډؼب اشجياى ج ىٵ٬ ثا سىب ا اوشوبثبر ث ػ٫ ا‌ٵٺ

ىيان ثىن‌ډٹز كبڃ‌ث .وياى ػب ؾ زسٹ آن ى ٽ ٽىي ډ ىٵب٫ اوشبة اوي

.ي ډ٦ف 68 بڃ ى اب ٹبون ثبوڂ ى ډبډيا

م ثرف‌٢آظاز٢ ب‌رجف

٢تب رتجف اظ كب٤ا س٤قس ٥٣ذ ت٤حب زضضز ثز طح و ٣ؿبئ اظ ٣ى٤ !ض٤وس ٢آلب

٤ا ٣ذتبضر بؾتت ٥ؾ ٢ثطا ٤ا ذت .امالة نسض مت٥زضحم ثز م زض ثرف‌٢آظاز كتب

قتس ٣ت ٣بقت وزب اظ ٢تط ٢آلب سب٤ز ٤ا و ٥ثج ذاؾت ٣ .ثز وطز زبز٤ا ٣كىالت

٢تتط اهلل آ٤تت ٢ض ثزس حؿبؼ ٥٣ذ ب ٣٤ىب٤آط ٣حت مت،٥زضحم ل‌آ و س٥زا ٣ ذت

ثتس ثز ع٥چ چ اظ ٣بق ظب‌آ زض كب٤ا سب٤ز ٤ا .كب٤ا سب٤ز اظ ثرف ٤ا ذبط‌ث ثت

.ق ٣ س٥ثس ٣وتب ح٥تي ضز٤‌زضا اط .وطز ط٥٥تغ ظب طض

بنا ثب (آه بڃ زث ٮى) بنا برك هإډش ډبن ى ډه :ض٤وس .ثیىڇ ډلی

ى .ایز ثى ؿ بنا يځبى ٽ وياڇ هب ا٥ال٫ بنا ىثب ډه ،ايڃ ب بڃ ى

ثٮي ث 66 بڃ ا اډب اڇ. هاوي ب ٽشبة ي ب بو ى ٽ از كي مبن ٽی ثی ډل٢ی

بنا اٵپب ى آوـ .ىڈ قس١ ساوڈ ډ ىاشڈ، ٽز بنا ى ى ي ٵشڈ ډ بنا

.از ثى سؼث ټ اٵشبى، اسٶبٷ

ایالډ ػم ڂبآډب ى ا هى اٵپب ڂى و ډبوىي ډىش٪ اهلل آز

وش ثى، ډ٦ف ټسئ پڄ ث ٽ ډبئڄ ا بث .ٽى سؼث ي يی ى ٭میڄ ى ا ا‌ؼی

ا یبن ا ،ی ٵٺ زيال ثلض ى .ٽىي يو٪سؼي ډجبكظ ا ثه ى ي ثب٭ض ؼ،وش ها

یبڃ ى ډ٦چیت هی ا .از ډم بث اډ ډئچ ها .ي ډ و٪بر ث ىهبڅز ډ٫١

آن ى ډبډيا ىيان ثىن‌ډٹز ډبوىي ډم ډئچ ىپا ب .از وياش اسٶبٷ اډپبن 58

Page 186: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 186

ي ٽىشیڃ ى ډمی بثی اڇ ،بثي ډى غسي‌ث اډب .از وجى ډ٦ف بنا ثا ډبن

.از ب ډٺبډبر ځ دبن ٽىن زسٺ

ڈ ثو‌آاى ب و٢ز ىډى ایچ ،ابی ٹیبون ى .ایز یپڄ همی ثی

ډئڃ ،ډچمبوبن ي‌ث ػبن، ډ٪چډبن م ث وجز االډ ػم ٽ ي ىث‌د

بی و ها از، ډچ ډبئڄ ثب ايڅز ىپا اډب .از آن دشاو ڈ ٭ ثلض .از ثی

ا ي .ىایز ين سؼث ىپی اځی ٵی٬ ي آثیبىاو یٳ ا‌آن يی ثب ايڃ ،ڈی ىا ا ثىػی

ډه .ڈثذىا ڂانى ث ډبن‌آن ،آډي بى ؿ اځ ڈ؛ثپى هىډبن ٽ ىاهچ ډپالر

اثشیيا ډیبئڄ ىډیى اډیب .اٵشیبى اسٶیبٷ ي ىایز ډبن ث بو ډئچ ها ٽ ٽىڈ ډ ٵپ

.وياڇ هب ا٥ال٫ ؾ ډه اوٺالة

ثتب قتب و ٣٤ثطذضزب زض و ٥ثج ذاؾت ٣ اؾت، حسز ب لت چ !ض٤وس ٢آلب

حظ٠ زض ٢بز٤ظ ؿبئ ثب ب را و س٥زا ٣ س،٥زاقت كب٤ا ض‌ضثت ط٥ت غ ٣بؾت ٥ؾ ،٣ارتتب

اط ثز؟ چ ب را ثب كب٤ا حت٥ه ؛ؿتس ض‌ضث قب٣‌ظس زض ٢بز٤ظ ٢ب ؾؾ ثب ؛ؿتس

ح٤هتب آ س،٤ثجط ب ضا وطز ٣ طا٤ز ث كب٤ا و وتب حت٥ه تب ؾ ب٤ ز س٥ثرا قب چت

ثز؟

ضكیي ٹآن، آ ثا ٽى، ډ ٶب ب لزو ٥چت بنا ا ٽ ځب :ض٤وس

ؾی ى .ىایز جی ٭ؼ يی ٽإس ،یياٹز ث .هاوي ډ اڅجالٱ‌وغ هثبأل ،ائم ي بډجد

ٽىوي ډ ٽ ثبب ا وج ضكي ها .يوڂ ىيٯ ٦ا ٽی اسیبٹ ى ځىبیبن می

م ىة ،ي ځٶش ٽ ىيٯ .از ىيٯ ،اسبٷ ها ىة ٹٶڄ ؛ي ى آن ث ٹٶڄ ي از

ی ؿ هيا ا .ىز ٽٴ ډظڄ ي،ثب از ي هيا ثب ٵډى ډ .ى ډ ثب ثٮي ډبئڄ

یڈ بنا هى ويځ ؿن ي .يثب دبٻ ي هبڅ .ىاوي ډ ا ؿ‌م اي .يوپى دىبن ا

.از كبة كٳ ب كٳ ها ٽ ٽى ډ ثبي اوبن ثى، ځو‌هم

ټ سب ي ټ هث ا يٹز ډاػ٬ سمبڇ ى ثپىڈ، اوشوبة اشبى هاشڈ ډ ٽ ډبو

ثى، ٭بډڄ ٭بڅڈ ٺشبكٺ بنا ٽ ثپىڈ ٽ ساوڈ ډ .ٽىڇ اوشوبة ثٮي ي آډن ي سؼث ډب

Page 187: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

187 ډىش٪ اهلل آز ډبو ي ويځ

همی ؛اویي ډی ثبن ث ٽ ى پ .آډهشڈ ى ىي ډىش٪ ا ډه .بوث ڈ٭بڅ ٵٺی

ػیاومى ي ثب دبٻ ى ؛ىاى ډ بى ډب ث هى ٭مڄ ثب ٽ ى ڂى ي زث‌اڄ

اهلل آز ٽ اهالٹ ى ٽ ٽىڈ ډ ٵپ ډه .آاىځ ي ا ىاى، 67 یبڃ ى ٭میال ډىش٪ی

.آاىځ ي اهىځشڂ ي ځ‌كٸ ى ؛ثى س‌ثب٭٪مز ا‌ٵٺ ىي سمبڇ

و٪ ث اي .ىاز ٵٺ ٵايان اثشپبار ډىش٪ اهلل آز .ثپىڈ ٭ ڈ ڂى وپش ټ

.ځایز ثو‌ب ٵٺ ي ب االڇ ا آن وبڇ سان ډ ي ىاز ٵٺ ډپشت ټ ډه

.یز و اٵشیي ډ اسٶبٷ انا ى اډي ٽ آوـ ډٮبىڃ .زو اشجياى ډشاىٳ ،ب االڇ

ها .ثى اوبن كٺٷ ث ٹبئڄ .ثى ټىډٽاس االډ اي ب االڇ ډیڈ بثی ډیئچ

بىځای ثى ډٮیبىڃ ثویي ډی ٽب‌ث ا ب االڇ يٹش ٱث براىث ى االن ؿن .از

ي .ثیى ډویبڅٴ ٽیبډال ڈ بىځاثى ثب ي از ب االڇ ڄا ىيومب ډىش٪ .از

.ٽى ػي ځا‌ډب بنا ب ب يځبى ي يثب ډ ٽ ٽىڈ ډ ٵپ ډه

٣ؿتبئ ٢ثتس ٢ب فطنت زض ٥ثتا و ٤ساض٥ا .٣ربثب ٢ب نحجت اظ ٥٣ذ وت

قز ٣ طا٤ا زض زت ٤ز ضاث١ ث طث قز، ٣ ٤ز ٣بؾ٥ؾ فؿف١ ث طث اظ ٣ىت ٤ وت

٢آلتب ربة اظ ع٤ع سب٥ث ١ اظ .٥و فت قب ثب ثبظ ،ؿت يبت ٤تط‌

.ذـ قب ١ ثط قت .٥و ٣ ٣ذساحبف ض٤وس زوتط

Page 188: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری
Page 189: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

1ؾجع رجف ٢تط اهلل آ٤ت ٢ب‌سب٤ز

زض ٣اؾبؾت ٣ت ٥ذ متف طقب آذط ب قف زض ٢تط اهلل آ٤ت ،س٥زا ٣ و ض‌ب :٣زثبق

٢رتض اتصاض ث٥ب اظ ٣ى٤ كب٤ا ط٤ز‌اظطف .اس‌زاقت ضا ؾجع ت ثب ٣طا ٢فىط

متف قب ط ث و ثسا ؿت ٤ب .ؿتس ٥فم ت٤ال ٣ان پطزاظا٤‌ط اظ ؿتس ٣اؾال

؟اؾت چ ؾجع ت س٤٠آ زض ؾجع ت زض ٢تط اهلل آ٤ت بسبض

بی بػٲاٵ ى ٵٺ زيال ډٶڇ ڈ،ثځى د بڃ ث اځ اڅاٹ٬‌ٵ :ض٤وس

ى ثیى ډٶډ ټ ي آن .وياز ا ىاى اډي ٽ وٺ ي آن ىى ي ٽىیب ڈډٶیب

آن ډیياٷ ڈ ىهم اهلل آز ډكڇ ډظڄ ټډبسٽب زو ټ ي وي آډن ڂى

اهلل آیز ډبوىیي ٵى ىز ث ا اډ ډبڇ اځ ٽىوي ډ ٵپ ډىش٪ اهلل آز اډظبڃ څا ثى؛

.ٵز هاي د ثش ػبډٮ ډبئڄ ،ثيىي ٵٺ زيال ډبوىي ا و٪ ثب ي ىهم

،بی طبو ؛ثى ډىڇ ث زيال ث ډٮشٺي ،ايال :ىاز دب ؿب ىهم اهلل آز ډكڇ يځبى

هی ا ،طبڅظیب ؛ډیىڇ اػبویت اوشوبة و ثى تٱب اډبڇ ب بډجد ػبوتا اوشبة ،زيال ها

ي ويایز ٫ اكپبڇ ث كش ي اب ٹبون ث يسٺ ٽ ډٮىب ها ث .ثى ډ٦چٺ ،زيال

.ثى ٵٺ آن ا ڈ ډبډيا ،اثٮب

ها ا ٽياڇ ى غسي‌ث ډىش٪ اهلل آز ډكڇ .ٽیى ياى ا اوشٺیبىاس ،ی دب ؿیب

ا يٽبڅش ثى، ي ٵٺ يٽبڅز ث اډب ٽى كٶ٨ ا يا ىپثبا زيال ػب‌ث ،ايال ػیى

یبن ا څا ؛اب ٹبون وبڇ‌ث ىاى ٭ٺي‌١مه ٣ ٽ ډبډيا هث ي ډىڇ هث الڇ ٭ٺي

يی ډٺ ثیى، يی ډٺ شيال ي ثى ډوبڅٴ ٵٺ ډ٦چٺ زيال ثب آٱب ا ي ابی ٹیبون ثی

ایالډ اوٺالة آٱب مبن ا بنا ،طبڅظب .ىيڇ ٵٷ ڈ ها ؛٫ ايڅ اكپبڇ اوشویبة ثی

.1388ى 12 بىڈ، ج ٶش ٽي، ډله ثب ىثب كمي ىٽش . ډبكج1

Page 190: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 190

ٽی ي ثى اوشوبث بنا زيال څا ي ثى ٹبئڄ ډىڇ اػبوت ٵٺ ٽی ٹبئیڄ اوشویبة ثی

.از ٹبئڄ ډىڇ اػبوت يٽبڅز ث ثبي

آه ث سب ي ٽى ډ ٵپ پبن هى اشبى ډكڇ ثب آن ٵٺبز ى ٵٺ٤ ،دب ؿب آن ا

ڈسیاو ډی څیا ي ثبي ىاش ػبډٮ ث ٹبوو ي كٺٹ و٪بر ،ا٭چڈ ٵٺ ثى ډٮشٺي ٽی

سلیڅ ىىیي ‌ویبن ىډؼمی٫ ىایز ٽ س٦ ثب ٵٺ زيال ا بنا يځبى ٽ ڈٽى

انی ا زياٹٮ ث ثبسػ ڈ ج ػىج ثب اث٦ ى .ثى ٮ ب اوي ى ػي ٽی

یب ‌زی ياٹٮ ثب بنا يځبى ي،اوي ډ ىش ډب ػبډٮ ا مو ث ټوى ى ډیب ػبډٮی

.از بثا ٹبثڄ ،ټىډٽاس يوي ټ اشب

٥ؿت ٥ق رب١ ه٤ زض ب و اؾت ٤ا ٥ؿت ار آ ثب ب و ٢ا ؿئ ،حب آ زض وت

٤ا ىط انال و ؿت ٢لسض ب٣ ٣ ه٤ زضي ٣ اؾت ٥فم ٣ بز ه٤ ،اؾتت مت

س؟٥٥ث ٣ چ قب ضا تبز ٤ا

ٮىی اوي، ٵشوذ ا ٵٺ زيال ډٶڇ ى ٭چم ب ك ه‌ث ،ٮ ػبډٮ

ٹیب٬٥ زی اٽظ اډب ڈ،ىا ٵٺ زيال وبڇ‌ث وبى ،انا ى ٽ از بڃ كييى ىپثبا

وياویي، ا٭شٺبى ٵٺ ډ٦چٺ زيال ث شىي، ٭چم ب ك ياٹٮ ىيځبنومب ٽ ډاػ٬

ي اػشمیب٭ ثهى و٭ ٽ كج اډ ى ٵٺ زيال ث شبوب ثیب بی ثهیى وی

.ىاوي ثبي از، ٵٺ زيال

ى ی ٵٺ زيال ،ايڃ :ڈ ٹبئڄ ټسٶپ ٵٺ زيال ى ډٶڇ هث يثب ډ څا اډی

اځ ٽ اډ ب؛‌ثيا ي ب ىا اډ كي ى كج ،ثمبویي هډی ثی دی ػبډٮی

ا ها .ى ډ ىيڅشٱ ٭مډ اډ ها ٽ ،يى وم بی ي ىاویي ٹجیڃ ٵٺیب اٽظی

.زو

ا هی ا .٭ اكپبڇ ث يډٺ ٭مډ ك ى ٵٺ زيال ٮى ،ٵٺ ٭بډ زيال ،ىيڇ

.شىي ٹبئڄ آن ث ٵٺب ا شاٹچ ټ

Page 191: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

191 ج ػىج ي ډىش٪ اهلل آز ب ىيځب

٭میډ كی ى ٵٺ زيال ٮى ؛ٵٺ ډ٦چٺ زيال ،ڇ .ی٭ اكپیبڇ ا ٵاسی

ثبي آن ث بنا بځىان م و ي ثه ي از ىهم اهلل آز ډكڇ ،و٪ ها ډجشپ

زيال ث ٹبئڄ اډبډ ٵٺب ډٮ٪ڈ ٽ ٽىي ډ ٽ ه اهلل آز ډكڇ .ىاوي ی ٵٺ ډ٦چٺی

.از ډل٠ زاٹچ ى ٵٺب هى بنډ ى ٽ از و٪ ي شىيو

ٵٺبیز ث ي اي زا٭چم ث م ٽ ٵٺ ټ يٹش زو يسى اب‌هثا ياٵی

ٽ ا ها يځ ډ [(شسچ بڇد ى] ا هبډى آٹب هم اػمچ) ىىي، ډ بىر

ی ؿ‌يآن ایز و٪بډ زيال ثچپ ز،و ٵٺ زيال ي، ځٵش د انا ى ى ٽی

ا٭چیڈ ی ٵٺ ها كٳ ټ‌ث ډىڇ .از االډ و ي از ػم و از كبٽڈ انا

اي ا ٭مچ بڅ و ىاى، د اډشلبو و ٽ ٵى آن كٳ و ىاوي، ثبي ا یي ډىشی

.ىيث ډ ٽال ث دم ٽ ٵٺبز ٭بڅڈ ى و از،

ط٥٥تغ ه٤ ثب ب ب٤آ ،اؿب ٢بقضا اتفبلبت اظ ثس س٥و ٣ فىط قب ؾتجع تت زض ٢تب

ب؟ چ ث اؾت ٥چ٤‌ا اط ؟٥ؿت ار

ي يثوی اډ اڅٮبى‌ٵٷ ز و٢ز ها ى ٽ ػاو يو ثلمياهلل دی ډجشپاوی

ٽ ان،ا ٮ ٵىڀ ى ٭با ٭٪مز ث ثبسػ .يى ډ ٭بیا ي ى ٽی ٽیش

ډیىڇ ١مىب .ثبي طاډ ػىج ىيآ ى ساوي ډ ٬يٹب ها .ٽىي ډ ٵٷ يب ڂى ثب ى

ػىج ها ى ډه ا اسٶبٷ ىي .از ډم ډ٦چت ها از، وش سبن ټی و ٵیبڃ ثی

ډجیبكظ .ایز ډیىڇ بی ب آځب ٵايان اسٺب ،ايڃ ؛ڇځ ډ بنی ډ ى ٹیجال ٽی

وجیبر ي وٺیڄ ي ایز یي يٽ ډىڇ سى ث ناال ،ثى ها ي يىٶپان ي ووجڂبن

سبن ډىڇ ىپا ىيڇ .از انا ى ثبا ي بثبنه ي اسث ي سبٽ ي ایز وشی

يويس ډ ڈ هبو ى ٹجال ٽ ىىي ډ ٮبب اكش‌ث ا یٮبب هی ا ٽی ثیبن ثی

.آيوي

ا بثی اڇ‌يیى ٭با ىډى ډه ٽ ؿ ثیب یب ؼثی ي اوش٪یبډ هډیإډ

Page 192: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 192

س ثا بى ب‌ٵډبن ي ثىوي يىځ هىبن ٵډبويبن ‌ثی اػیا ا ډیىڇ ی

ػاویبو همی دیبٻ ىى يػيان ٮى از، ډڈ اڅٮبى‌ٵٷ ډئچ ها ي ٽىوي وم ٽی

‌آاى ي ٥چجی ‌كیٸ ي هكی ب يا ينى ثب ،اوي‌ىاى ىشبن ث ثبسڇ ي سٶىڀ هیا

؟ڈها ډ ها ػ ؿ ډڂ ډب ي از يايث يػياوبن ډىڇ ها

يیب ډیب .ایز يه ي ج ج، ػىج ىيآ ٽىڈ ډ ٵپ ‌دیسال دی ى سی

ي .از ټوى ډه ب ي ور يځ ډ ٽ هياز ي٭ي ها ي ىاز ڈها آوـی

يويدی ډه ا .ډبوي وم يادب ٩چڈ ثب كپډز ٽ از ٵډى االڇ بډجد ٽ ؿیا ٽی

ؿ ډه ځٶشڈ ٽىي؟ ډ ٺ٣ كپډز ٽ يځٶش ي هیيا یوه سػمیبن ػی یڅ

ټی وى يد ي ٵشق ي هيايوي ب ،«تٹ ٵشق ي اهلل ډه و» يځ ډ يٹش اڇ. وڂٶش

بنی ډ ا كپډیز ها ٽ ؿا ؛از ،بی یب ‌ي می ا ياىځی ث ي یشمڂ

.از نسب ډلشڇ اي ٺ٣ څا از، ٽى اوشوبة

Page 193: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

1ثز ت ٢نسا ٢تط

نيكبو ي يسٺچ ډاػ٬ ا بث ػىب٬‌س ى يځ ډ هى ٽ ځو‌آن ٽي ډله

.ثیى ٽى اه اي ا ا اػشبى اػب ي ثى اشبى ٽ ډى ػىب٬‌س باڅ ثى كب١

همی ایز ډٮشٺیي ي ىاویي ډ آة الڅ ي ب هث ڈسؼ ا ډىش٪ ،ٽي ي هچی

ان،ی ا ډیىڇ ایبن ا اي ویبڇ ي بىی یين ‌ٵاډ ډبو٬ ٽ ز ڈ دبٽ سمیبڇ ٱیڈ ‌ثی

اهلل آیز ىځیز ا یبڃ ټی .ى ډ ا ها ى االډ ػم كبٽمبن ب سال

ىيثیب بڃ‌ټ ها ى «دي» ٽ از ډٮشٺي ٽي ډله ي ځى ډ ډىش٪ ٭چ كه

.از ي ډشڅي

٢تط اهلل آ٤ت اظ پؽ ؾب ه٤

٤ثتز قتبس تست ٤ا زض .صضز ٣ ٢تط اهلل آ٤ت زضصقت اظ ؾب ه٤ !ض٤وس ٢آلب وت

٤ا آحتبض ت٥ت ث ذتباز، ث حىت ٥هث ٥١بح اظ ٢بز٤ظ ٢فكبضب .اؾتت قتس اضز كتب

٥ت ،بت٤قب اذجبض اتكبض ازا١ ؛آ وطز٥‌ت ٢تط اهلل آ٤ت زفتط ث ح بس ٣السابت

زض بتت ٣حتت ب آ ٢ثطا ٥ؾ احىب نسض ٢تط اهلل آ٤ت قبطزا ٢ط٥زؾت ؛كب٤ا

س ٥ت تم طر ٤ا ؿط ربظ٥٥‌٠تك طاؾ ٢ثطعاض ٤آذتط زض زضصقتت اظ بتت ،ت

ضا السابت ٤ا ازب اساف اظ ٣ى٤ ،٢تط اهلل آ٤ت ىب٤عز قبطزا .ؾبطز طاؾ ٢ثطعاض

٣ت افىبض كب٤ا طا٥پ ٢تط اهلل آ٤ت ب٥ ٢اساظ‌فبن زضنتضت .وتس ٣ت تا

ثتز فتك ذتز پتطغ٠ ٤ا كجطز٥پ زض اساظ چ تب حىت س٥و ٣ تهض ،٥فطي ٤ا نحت

اؾت؟

وجیى ډٵیٸ ډىڇ ابن ا ډىش٪ اهلل آز بى ي وبڇ ٽىن‌دبٻ ى يػ‌ؾ‌ث كپډز

.دىب‌ىان ي١بډلم ،1389 آ 29 ىيىج اشبى، كچز بڅڂى ووشه ډىبجز ث يآواله ډبكج. 1

Page 194: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 194

كپډیز ډىٶ ٲبسسجچ هىڂ ثمجبان يٳ ،اٽىن‌ڈ سب 1368 بڃ ا بنا .از ٹیا

ي یبن ا بی ي ٭چم ډٺبڇ ي زو ث ٵايان ب ابوز .از ىاش ثیا سیال

ي اوٺالة ىيڇ زو كٳ ثب اوٺالة نسب ٴسل هی ا سمیبڇ ى ایالډ ػمی

اهلل آیز ٽ از‌ىكبڅ ها .از ىاش بنػ ب بڃ ډىش٪ی اهلل آیز ډكیڇ ا دی

ي ثىوي االډ اوٺالة اچ ب زو ػء ٥بڅٺبو اهلل آز ډكڇ ٽىب ى ي ىهم

هیى سال سمبڇ ،ى ا ثٮي اډي يڅ .ىبهشىي ډ وٶ ها وبڇ ثب ا اوٺالة ،ډىڇ

.ٽىىي كٳ ډٮب انا نسب ا ا ډىش٪ اهلل آز وبڇ ٽ ىىي ډ اوؼبڇ ا

ىاى ویبن آن، ى ډىڇ هىػ ي اوج ك٢ ي بنا ػىب٬‌س ثبپ ډاڈ اډب

ي ویي ىي ډیىڇ ه ا ډىش٪ اهلل آز كپډز، ٲبرسجچ ي ب سال سمبڇ ٱڈ‌٭چ ٽ

وجز ډىڇ ىبهز ي ٭الٹ ث ي، اٵيى بنا ٭چ ٲبرسجچ انډ ث ؿ یبن ا ثی

ٽیبډال ا هیى ځش بڃ ى ،اٹجبڃ ٮى يوي ها ي ي اٵيى ومیب ثی ځایش

اهلل آیز ىيثیب سڅیي ي یپٵب یبڃ سیان ډ ا ځز ٽ بڅ هب٥‌هم‌ث .از

.وػاوبن ي ػاوبن ثا ي‌ث ،ډٿ ا د الىډ ىاوز. ډىش٪

ز١ ز زض ا قس ثبج و زاقت رز ٢تط اهلل آ٤ت زض ٣٤ب‌فؤ ب ٣ػ٤ چ صقتت

طز؟٥ث لطاض ت٤حسز فكبض تحت حىت طف اظ اساظ ٤ا تب

ٵٮچ كبٽمبن ٽ ىاز ثب ځي ډىش٪ اهلل آز ا ایالډ ػمی ی ی

«و٪ ث دبٽياډى ي سٺا» ؛«ٵايان ٭چڈ ي ىاو» :ا ٭جبسىي ځي ها اوي. ث ث ب آن

ي اڃ ي ٵٺ اػمچ االډ ٭چڇ سمبڇ ى ډىش٪ .«اڅٮبى ٵٷ ډجباس بثٺ» آه ى ي

ٹیڈ ی ٭چم ك ٵٺب ا٭چڈ هى ى ډ ي وى ډٮشجسه ابسي ى هاوي ٵچٶ

ي ٽاډیز ا ا يػى ٽ دبٽ ي سٺا ى همـى .ثى .ثیى ٽیى اهیال یبثٺ

هی ا ډؼم٫ .از ىهبن ي و٪‌ٽڈ ،ناوٺالث سمبڇ بنډ ى ڈ بنا اوٺالث ي ډجباس

ٽىو بڇپك ىث‌هىٽڈ ي كبىر ثب٭ض ٽ ثى ډىش٪ ى ب ځي ایالډ ػمی

كٺبر اكب .ثى ي اي ډىڅز ي ډٺبڇ ث كیبىس ي ٭٪میز ىثاثی ٱیڈ ‌٭چی ٽی

Page 195: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

195 ثى ډچز يا ډىش٪

.ىاى اىاډ ٽمبٽبن ډىش٪ ىځز

ضا ذتز و ٣ارتب ٣بؾ٥ؾ ٢طب٥ ٢تط اهلل آ٤ت قبطزا وبضب١ تف ض‌زجبت

ه٤ زض ٢تط اهلل آ٤ت س٤مب افىبض ؿتطـ ثؿ زض ضا ثزس وطز ف٤تط كب٤ا ضـ ؾتب

٤ا زضؾت ازب زض ب ط اقربل ٤ا س٥و ٣ فىط ب٤آ س؟٥و ٣ ٣بث٤اضظ چ صقت ت

اس؟‌ثز فك

ځٶز يثب ٶبوإډش ثى بنا ٬ٵ إن ډىبت ٽ آوـىبن يیب .ڈی ا‌وجیى ډٵیٸ ٽی

ڈوی ي بڃ ټ ى ٽ ىاوز ثب‌ٴإس ي سچن كاىص ى ا ډئچ ها اچ ٭چز ثشان

اویؼبڇ یي ثب٭یض ي بهش هى ىځ ا ٽډبن ځش يانی د ي یبځىان ٵپی

٥یٳ ا ا هىٽىىي ٵب ،ډير ها ى .ٽىي ياد ٽب بى كييى سب ډىش٪ اهلل آز

ىيڅیز ډىشٺیي اكیاة یي، ياى ډػى ي٬١ ډوبڅٴ ي ډىشٺي يبو سمبڇ ث كپډز

بنا٭٢ب ي جان ي اوي‌ي ٽة اویي، یي ڄی سٮ٦ یب NGO اویي، اٵشیبى ویيان ثی

يیىٶپان، اویي، ٽیى ٴی سٹ ا ډیشٺڄ ډ٦ج٭یبر ي ب يوبډ ډٮچمیبن، بن،ىاویؼ

یٽة ري‌ث ا اػشمب٭ طاډ اٹب ڂى ي ػاوبن ي وبن ن،يكبو وڂبان،‌يوبډ

ټیشمبس ي ډؼیيى بی اك یبي یٴ إس ثبٽمیبڃ ډیير هی ا ى اوي. ٽى ى یپىؼ

ىاى سى ا ىي‌ث ي آاڇ ٵ٢ب ث بو ټسئ ي ٵپ ٽب .ڈثى االډ ػم ٽی

.از وجى ٵاڈ ٵ٢ب ها ٭ىان‌ؾ‌ث ځش ڈو ي بڃ ټ ى ٶبوإډش

ربفب تمسا ؾطوة ثب و اؾت حىت تر ثبض٤‌زضا طب٥تمه تب قب ط ث پؽ

ؾتت ضا اتض ٤ا ازب ٢ثطا الظ ٢فب ،٢فىط ه٤تئض ٢ب ت٥فب ٢ثطا ت٤حسز زبز٤ا

اؾت؟ وطز

يانی د ي انډىي ٭الٹ كبڃ‌ث .ڈش سٺ‌ث ،زي١ٮ ها ى ٽ ڈثڂ هاڈ‌وم

يوجب اډب ىاىوي ډ اوؼبڇ شث ٽ يثب ڈ ډىش٪ اهلل آز ٽیى ٵاډی ٵ٢یب ٽی

ىاډیير ډیبئڄ ا ا ایبن ٽ ثى هىڂ ٹي‌آن ،ځش بڃ اهشىبٷ ي اشجياى ثی

ا سیب هج ي ٽ ٦ا ى .از ٽى ډىلٳ يډ ي ډير‌ٽسب ي ػب اډ

Page 196: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 196

ډىشٺیيان ي ډوبڅٶبن سمبڇ ٽة ډؼم٫ ى ي ثجىيب ي ثڂ ب،‌ٴسٹ ب،‌ىشڂ ثبى

ي ىیي ډی وبن ياٽى اهجب ها ث ٮ٥ج ر‌ث ٭مډ ابن ى، ډ ډىش ٽمشی

.ٽىي ډ سػ ىاډير ډبئڄ ث

ا ثٮیي آطب ها .از وي ډىش ډىش٪ اهلل آز آطب م ى ٽ ٽى اب يثب اڅجش

اهلل آیز .ىاویي ثی ي ڄسلچ ث بعاكش ،اوشب .ىایشىي ػیاڅ بثی یه ډىش٪ی

ٹجڄ بڃ 5 ډظال اډب ثبىي ثى ډٮشٺي ا و٪ ث ٹجڄ بڃ 50 بنا ٽ زو ٥‌ها ثیب

دیز ا ډكچ كياٹڄ ،هى ب ٵچٶ ى بنا .ثبىي ډٮشٺي و٪ مبن ث ی

.ٽىىي ډ ډٮٵ وب ډىش٪ ٭ىان‌ث ا ىيڇ ډكچ ډىش٪ ،اشجب ث بث اډب ځاىوي

٢تط اهلل آ٤ت ٢فىط ضت طاح

ثزس؟ چ طاح ٤ا

بنی دب ى ي ٽىویي ي٫ ىش ٵٺ ټ ا ډىش٪ اهلل آز ٽ ځٶز سان ډ ٥ٽچ‌ث

،ىډیٽار -یىش ٵٺ يا ا اشٶبى .يوي ڄسجي ټىډٽاس-ىش ٵٺ ث هى ٭م

همی ؿبؿة ى يٽ ډ بنا ٽ از هب٥‌ها‌ث سمیبڇ ا ایشٶبى ثیب یىش ٵٺی

.ى ټوى ټىډٽاس ١اث٤ ث ،آن ډٲٶڃ ب‌ز٩ٵ

س؟٥و ٣ اقبض ٢اضز چ ث س،٥و ح٤تكط ضا ٣ر٤تبض ضت ط٥ؾ ٤ا بت٥رعئ س٥ثرا اط

اهلل آیز ډكیڇ ،ثيػى اهلل آز ډكڇ بځى هس‌به ډىش٪ اهلل آز ډكڇ

٥چجڂی ىيان ى بنا .ثى ٥جب٥جب ٭الډ ډكڇ بځىان ا و ي ىهم زی يال» ثی

يابس مـن ا ٵٺ يڅ هسٮ ٽ ډٮىب ها ث ىاز، ا٭شٺبى «بنٵٺ ٭بډ اوشبث ثی

ی و٪ هی ا .ىاویز ډ اڅ وت ثی ى اری سٺ كبی ى اهشیب اهلل آیز ٵٺی

اڅجي» ٭ىان ثب ثيػى ي اڅؼمٮیة یچة ٵی اڅای ىيانى ي ،ایز آډیي «اڅمیبٵ

بز ىيان سب اوٺالة ا ٹجڄ يسجٮ ي ويان ډجب، ٥الو ثی ٹیبون هجځیبن ډؼچی

ث٬ ٹن. بثي، ٮى كييى ټ ډي ؿىي بڅ ثٮي ا آن اىاډ اب

Page 197: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

197 ثى ډچز يا ډىش٪

ج ډٺبڇ‌ٹبئڈ ي ډػٮز ي ډي ىيان ث ډشٮچٸ بنا ب ٵچٶ ىيڇ ډكچ

،ايال ٮىی .ىاز ثبي «ٵٺ يډٺ اوشوبث زيال» ث ډكچ ها ى ډىش٪ اهلل آز .اس

بی یڃ بی هیيا ډىة ي ى اوشوبة ډىڇ س٤ يثب ٵٺ يڅ ،بی طبو .یز و ائمی

هی ا ى اي .ایز ابی ٹیبون وبڇ‌ث ٭ٺي‌١مه ٣ ث يډٺ و باساهش ثیب ډكچی

ی ٵٺ يڅی ثیىن ‌اوشیبث ي باری اهش ثىن ډ٦چٺ ډ٫١ ىي ى ىهم اهلل آز ډكڇ

ډٮشٺي ىڂبڇ آن ى ىهم اهلل آز ؿن ىاى، و٪ اهشالٳ زی يال» ثی اوشیبث ډ٦چٺی

٭ىیان ثب ٽ «ةاالالډ اڅييڅة ٵٺ ي اڅٶٺ ةيال ٵ ىابر» ػچي ؿب ٽشبة .ثى «ٵٺ

‌ډیڈ از، ي سػم ٵب ث ػچي ز ى االډ كپډز ٵٺ ډجبو ډىجی٬ هسی

.از ډكچ ها

ډیبو ایز، بنا برك آه ى ىي ث ډث٣ اډب ڇ ډكچ اهلل آیز ٽی ډىش٪ی

ا االډ ػم ٭مچ سؼث ‌ډیڈ ي ٽىیي ډی څمی ډىشٺیي هسی ایالډ ػمی

مـىبن ډكچ ها ى .ځاوي ډ هبوڂ كج ى ا بڃ دىغ ا ث ي ى ډ ډلة

ا ،ايال اډیب ؛ٵیبى ډی دب اب ٹبون ث باراهش ثىن يډٺ ي كپډز ثىن‌اوشوبث ث

ٵٺیب ا ب ا٭چڈ ٵٺ باراهش ي ىځ ډ ٵبچ ير‌ث ٵٺ اػا ي ډشمٽ زيال

،هٹیاو زډیي٭ ث و٪بر ي اٵشبء ډو ك ىي ث (ا٭چڈ ٵٺ ىثىاوي) ٽیب

.بثي ډ

ا ٹیا ټسٶپ و٪ ډكچ ها ى بنا ،بطبو ‌ثػیش ا سی ٹجیڄ ډكچی زیم ‌ثی

ي ډىڇ س٤ ڂپي ٭ ى ٹ ئ اوشوبة ي ىبي ډ څيډیب وی و٪ی

ث ،طبڅظب .بثي ډ ډلشمڄ ا ٵٺ يڅ ٤یا سیبث٬ ىی ى زی كبٽم یپڄ هی سٮ ي و٪ی

هابن ډىڇ ٽ از ىس ڈ ٵٺ ىسٺى و٪بر .از ډىډ هاز ي اػشمب٭

.ثبىي آن

زيال» ث ډكچ ها ى ٵٺ زيال ،اثٮب یي ڄسجیي «ډىشویت ی ٵٺ و٪یبر ي ٵٺی

Page 198: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 198

ایز، هى زكبٽم ث ين ٥ٷ ا پ وياى، زډ١٭ ٵٺ زيال .از سىیب وی

اوشویبة ز٭ب ي از ډىيى ډ٦چٺب هى اٹبډ ى ٵب ي ي ا اشٶبى ،هبډب .آن ٸ٥

بی ی ٵٺ و٪یبر » سیان ډ ا ډكچ ها و٪ .از اڅاډ ډاست ٽچ ى ډىڇ باهش ي

ډؼچيار و ي «اوبن كٺٷ ي ىى كپډز» ٽشبة .ځاز وبڇ «هسٺى ث ډىشوت ٵٺب

.از ډكچ ها ىشبيى «ب‌يځبى» ٽشبة ځبو‌

ا اب ٹبون ا ٵاس كپډش كپڈ ځ ډىش٪ اهلل آز ،ايال ٽ از ٽ ث الڇ

یبن ا .ایز ياػجبر ايػت و٪بڇ كٶ٨ ٽ ٵزوذ ي وىبهز زم‌ث ٵٺ يڅ ثا

ى ایشجياى ثیب ،بطبو .ىاوز ډ ٹبون ز٭ب ا و٪بڇ ډچلز هثبالس یب ‌ؿی می

ا ډؼشي ا يسٺچ ،طبڅظب .ثى ٹبئڄ ا ا زوب ٭چم ٽبىب ثا .ثى ډوبڅٴ اډی

یلز ث ډٺچيان و يطٷ ي ىبنا٥م ث ډي٣ ا ٵشا زكؼ ي ىاوز وم سٮجي

.ىاوز ډ ٵشا

ضی ك‌اآن اویبن كٺیٷ » ث ثبي ،ڇ ډكچ ىشبيىب ڂى ا «ایز اویبن ٽی

ى ث كٺٷ ث ثبي آٱب ها .ثبي ډ » .ایز ٮی ٵٺی هايڅی «اویبن كٺیٷ یبڅ

ٵیز اي ٽ ؿىي .از غا «ثبي‌ٴسپچ» وڂب ػب‌ث «ثبي‌كٸ» وڂ ثا ٽ

دیىاهشه ا دی ي بٵیز و ا ډیڈ بثی ډئچ ها برػئ هسج ي هسيي ي څیاڇ ثی

.شبٵز ثبٹ بى ث ډڈ اڄ ها برػئ

زوطات ٣ؾت ٥فم

و ثزس ٣ؾت ٥فم ه٤ ،٢تط اهلل آ٤ت و س٤وطز اقبض ذز ؾرب زض ٣زوطاؾت ثت ت

٣ت ثبض زض و٣‌زضنضت .ثزس تمس قس‌وتط ٣زوطاؾ ٣ ث زضال زاقتس اتمبز

س؟٥زا ٣ چ اظ ٣بق ضا تفبت ٤ا قب .ثبقس قس طفت٤پص ؿئ ٤ا ىؽ س٤قب

وب٩ ،اب ډى سٮج ثی اوي س٦ی ی ىيڇ ډكچی یىش ی ٵٺ ایز، یبن ا ی

ث «ىډٽا ي ٵٺ زيال» ٭ىان ثب ا ډٺبڅ ى د بڃ هؿىي .ىډٽار‌مو قسی

Page 199: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

199 ثى ډچز يا ډىش٪

ی ٵٺ زی يال ی و٪ ىثب ىهم اهلل آز ي ډىش٪ اهلل آز يځبى سٶبير و ي وپش ها

ها ى .از بنا ٵپ بو ي ڇ ډكچ ثب بځب ،٭مډ ثبي اډب .دىاهشڈ ډكچی

ىاویز، «ىډٽار ىش ٵٺ» ا بنا سان ډ ي ډیىڇ اوشویبة ٭میډ كی ى ٽی

ایز كياٹچ ىډٽا ټ ها .ىاوي ډ ب زډي٭ ٣ ا ٭مډ ز١ب ٽی

.از بځب و ىش ٵٺ هډا ثب

ډٶیڇ هثی ؿىیياو سٶیبير ڈ،ثڂ ىو٪ ػبوج‌م ي ٹ بث ا و٪بر اځ اڅجش

ایشبى ډكڇ هجوشبو اډب .ىاز وواي يػى ٵٺ زيال سٶ ى زيال ي و٪بر

ا و٪بر ىاډى غسي‌ث هی ا ى سیب ىاىویي ٽیب اياهی یڈ آن ،ىی ىسٺ و٪یبر ثی ثی

اډ ؾ ٭مډ ك ى ر‌هىا .يوي ٹبئڄ ډىڇ ز١ب ي ىهاز ا ٵاسی

ډبوىیي ٵاياو ډپالر ٹبون، ػب‌ث ؿ ين‌هڂػب ي وياى يػى ٹبون آوـی

ډىش٪ ث سان ډ .ىاى ىوجبڃ‌ث ڈش بي ٽ ى اډي ىاى ویجز یڇ ډكچی ٽی

ىى ػبډٮ ټ ى اډب از ىډ ي ٵ٭ ٽبډال اډ ټ ،كپډز ‌ثی يی ثب ٮی ٥ج ٥ی

یڈ زی ٭ب ها انډ .ٽى ز٭ب ا آن ىى ي ٵىڂ هډا آن ٳ٭ی ي ٵىیڀ ثی

.ځىى ډثب ػبډٮ

ؾجع رجف ٢ ضجط

ط٥تج ضا ط٥تج ٤ا قب ب٤آ .ثطس ٣ ب ؾجع رجف ٢ پسض ا‌ث ٢تط اهلل آ٤ت اظ ٢بض٥ثؿ

س؟٥زا ٣ ٣زضؾت

‌ث ب ٭چڇ ډمشب اشبى ،ث هك ىٽش س٤ ثب‌هووش سٮج ها ٽیب ځٵشی

ډه ثبي ث اډب .از هث ٴس ي ي ا بثی ډىش٪ی ػىیج یج .ایز ثځشی

اډب از انا ځش بڃ ىي ث ډث٣ ػىج اه ٥‌ث ج ػىج ډجیباس یبثٺ

.از انا ډچز ډٮى دي ډىش٪ .ځىى ډثب د ٹن ڈو ث ډىش٪

اؾت؟ زاقت ط٥تأح ؾجع رجف زض اساظ چ تب كب٤ا س٤مب آضا س٥و ٣ فىط

Page 200: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 200

هی ا یاىاان ویى ى یڈ ي ج ػىج جان وى ى ڈ ډىش٪ اهلل آز .بى بث

جیان .ثى ا اڅٮبى‌ٵٷ زډٺجڅ ىاا ػىج ػىیج یج ‌اسٶیبٷ یبن ا ي ثی و٪ی

هی ا یبي یبن ا ځب‌ا ب‌دبن ي څ‌ډٮ٪ڈ ث ج جان ها س٪چڈ ب وبډ .ىاشىي

یب هم ي يويى ډ ياٹز ي ٶب ي هچ و٭ ډىش٪ ى ڈ انا ډىڇ .از ډڈ

ياٹٮی ډٮىیب ‌ث ډىش٪ .ٽى ډ ىاشى‌ىيز اويا ها سب ډىڇ ثا ا اي ٽ ثى ٽچمی

.ثى ب‌ث ي هبڅ ډىڇ، ػى ا ډىش٪ .ثى سپج ا ٭ب ي هبٽ

ٹیير ا اي .ثیى ډ٪چډبن ي دىببن‌ث دىبڂب م ډىش٪ هبو .ثى ډچز يا اي

یبىر ثب٭یض یب آن بډبن كش ي وياشىي اي ثب ٵپ ٹاثز ٽ ٽبو هب٥‌ث ىو

ا ٭یي ٽیى ډیبي ٽ ډبو اډب ىاز ا ٵوي ٱڈ ىپثبا اي .ځز ثى، ٵوي

میا ډىش٪ .ثهبز ب آن ا ىٵب٫ ث ،وي ډ ا٭ياڇ وجىوي ا٭ياڇ ډؼبار ډشلٸ ٽ

یياٹز ي دبٽ ي ب هث ډىڇ .يويى ا ب ها ډىڇ .ځٶز وه ذ ي ٽى ٭مڄ اثشيا

.بډيو ه ىيڅشمىان ډاٷ ث ها ي يويى ا ډىش٪ بىځ ي

ا ایالډ ډى٦یٸ ي اوي ثب ي ىى ز ثب ډىش٪ ٽ از ها ى ڂى ډڈ وپش

هی ا ي ٽى ډ ىٵب٫ ثىوي ډج ي هى ؿ ا ىپا ا ٵبٯ ډ٪چڇ، ب اوبن سمبڇ ډیئچ

ایز دبٽ ي ياٹز اهال، ٥چت اوي هم .ثى اي ثب باډش ى ٽی ػىیج یج

.از ىاى ٹا هى سإط‌سلز ا ػىج ها ي ي ػب ي ىياوي

حض‌مت٥حم ٣ضحب اؾال س٤٠ب

زضثطاثتط حتض ‌متت ٥حم اؾال ٣ضحب اؾال آچ اظ ٢بز ا‌ث اض ٢تط اهلل آ٤ت

٤ا اذتالفبت .اؾت ثز طح قز، ٣ ثطز ب ثبض‌هحت حض‌ذكت اؾال اظ تب تس

ؿت؟٥چ زض ط٤ىس٤ ثب اؾال

ي ٺیز كٺ ډیياٵ٬ ،ایالڇ اي بی ٵچٶ ى .ثى ډثبو ي كمز ډياٷ ډىش٪

از ب ٵچٶ آن ىثاث سٶپ ها ي از دىببن‌ث ي ډ٪چډبن كٺٷ ډیچلز ٽی

Page 201: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

201 ثى ډچز يا ډىش٪

‌ياػت ىاوي، ډ ياػجبر ايػت ا و٪بڇ مبوىیي ی٫ اكپیبڇ ا سی ي كیغ ي ي ي ومیب

و٪بڇ كٶ٨ ثا ،ٺزكٺ االڇ ى .اډبوشيا ي ياٹز مبوىي اهالٹ هډا ا س‌ياػت

ؿىي ٽى، سٺچت اوشوبثبر ى ځٶز، ىيٯ سان وم هی آ زی ٭ب ثیيين ا ځىیب ‌ثی یا

ایز ا٭شا١ی ډیج ،سی٬ .یذى ا٭یياڇ ؿث ث ٶٽ ىاى ٭یياڅز آن ى ٽی

ٹیير ډیىي ى ٮی ٵٺیب ك٢ سؼث هووش االډ ػم ي ىاى زډل

.از ب

یىز ا ا‌ب ٵچٶ ؿبڇ ډكچ ى ٽ ثى ډجشپ ٵٺ ىهم اهلل آز ډكڇ

زی ٭ب څیيڇ .یي ټی وى یىز ‌ایڄ یبن ٵٺ یىؼ ‌ډچلز ث ي ځٵز ٵبچ ٮ

ډچلز ىبهشه‌زم‌ث ډ٦چٺ، زيال ،كپډش ٵٺ اػشبى، ى ډپبن ي ډبن برډٺش٢

و٪یبڇ كٶی٨ ثیا هو ي ياػجبر ايػت ٭ىان‌ث و٪بڇ یب ځی ي اػمچی ٵچیٶ

ډبن ى ا ؿ‌ثم ډچلز سٺيڇ وو ها بنا اڅجش .از ډكچ ها ى ي ب

ىاشىي،متوو وڂجبن ا ډبوىي وبىب ى ٽ ىش بنځاسلؼ ا ب ثا ،هى

ا ىی ىٱ ؿیخ یڈ ي اډبڇ ه٤ ث ډڇ ډج ب ؿخ ڈ ىڂبڇ آن ى .ٽى سؼ

اډیب يویي، ى ډی ٽ ٵزد ىثاث ډبوٮ ا ىى سلؼ ؿن ٽىوي ډ ىٵب٫ و٪ ها

.ىاى ډ وبن ا هى شث اوي ها اپبالر ځز، ډ ډبن شث ؿ

یب كپډیز ى اډیب شىي ډل‌ډچلز ب كپډز سمبڇ ،ٽچ ومب ټ ى اځؿ

ا ډیچلز ٽ از ډىڇ ػمٮ ٭ٺڄ ها ټ،ىډٽاس سیو ډچی ډىیبٵ٬ ډجىیب ثی

٭میډ ډیچلز ي ډچی ډىیبٵ٬ ٽ از ها ى االډ ػم ٽىو ډپڄ .ىي ډ

ویبى بنی ډ هی ا ى یڈ و٪یبڇ ډیچلز سو ډؼم٬ .ى ډ هسٮ ٵى ټ س٤

٭مډ ډچلز قل سو ساوب و ٵى ټ .از ډس ي اوشبث ا ػبډٮی

.٭مډ ډچلز ا ٵى ډچلز ټسٶپ سان و ي ىاى

ى ي اشجياى ث ډجشى و٪بڇ ډچلز سو ػي ډىشٺي ،ايال ډىش٪ ي ثیى پشیبس

Page 202: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 202

زيال ث ي ٵزوذ ځ ٭ ٹب٭ي ي اهالٹ هډا ث ا‌آن ثس ،بطبو هسی ډ٦چٺی

ثهالٳ ډچلز ا هىٽبډ ي ٵى ٹائز ثى ډٮشٺي اي .وياى ي بی ،ىی ى هډیا

يی ځ ډی یڈ یڈ بيڅډبٽ .ٽىي ډ شبيڅډبٽ اډ ث ڄسجي ا بز ي از اهالٹ

اډیب ایز اهیالٷ ي هى اػمچ ب ا م ډبٵٷ ب ډچلز بنی دب سیب ډىش٪ی

.ډبوي ثبٹ اهالٹ اوبن ټ ٭م

‌ث امالة ٢اثتسا ٢ب ؾب زض طا٤ا حىت زض ٢تط اهلل آ٤ت ٢ثبال ب٤رب ث تر ثب تا

٤ت ا قس،‌قبذت س٥تم طر ه٤ مب زض آ اظ پؽ ٢ضجط ٣مب‌لبئ ؾپؽ تطا ر اب

٢حتض ‌ذكتت ٣كت ٤اس‌هتحت فش اظ تاؿت اساظ چ تب آضاء ب سب٤ز ثت اضوتب

وس؟ ٢ط٥ر ٣اؾال ٢رض

ٹیبون ها تس ى اث وٺ ،اب ٹبون هجځبن ډؼچ ئ ٭ىان‌ث بنا

یب سال كبڄ و ٹبون ها ى ډػى ټىډٽاس اڃ هم آوپ س‌ډڈ ي ٽى ٶبا

ایڄ ييى ى ا یبن ا ه٦ب ؿىي ؛از ثش اهلل آز ي ډبوىي ڂى اٵاى ي اي

ډجیر ڄی ىڅ‌ث ٽ ه٦ب .ىاز ډيو٪ يثب و اب ٹبون و‌د ى ٵٺ زيال

.اٵشبى اسٶبٷ ثىن ىهم اهلل آز ټډبسٽب زو

و یپڄ ا ایالډ ػم اب ٹبون ،68 بڃ ثبوڂ ى ی ايڅ ټی ىډٽاس‌می

ی سٲ هی ا سجٮیبر هس‌ډڈ .ڈٽى ډ ډبي اه ب‌بڃ ى ا آن آطب ٽ ي ىي هى

سمیبڇ ٽ از ٽ ث ډشلؼ ي ٹ وڂب ټ ين‌كبٽڈ ى ڈ ثیا ا هیى سیال

سمبڇ تسس‌هثي ي ىي ډ اوؼبڇ االډ كپډز ث االډ ػم ڄسجي یب سیال

ډٶیډ آن ى ٽ سٶپ .ٽىي ډ ثالاط ا ثش ي ډ٦ ،٥بڅٺبو ،ډىش٪ ډبوىي اٵاى

ایالډ كپډیز ا هب و٫ سىب ها ي وياى ڂبػب ؾ ډىڇ ؤ ي ػم وبڇ‌ث

.ثى وواي ا ىاا ٽ از االډ ٩با ډل‌و٪بډ هالٵز پڄ ث ڈ‌آن

Page 203: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

203 ثى ډچز يا ډىش٪

لسض ب٣ ٥فم ث ؿجت طار ٢ضجط ىطز ٣بث٤اضظ

٣ب٥ت پ زض ٣اؾال ٢رض ضجط و ٤ثز قبس ٢تط اهلل آ٤ت زضصقت اظ پؽ ٣ؾببت

٢ا ذب ٢آلب ب٥پ ،٢تط اهلل آ٤ت طا٥پ ىب٤عز اظ ٢بض٥ثؿ .فت ت٥تؿ ضا كب٤ا زضصقت

ثتز ا اؾتتبز ب ؾب و ٢س٥تم طر ث ؿجت ٣٤ر٥‌و ٣ ضا آ ز ثرف ذهل‌ث

٢ضجتط زضا زض و ٣ ‌آ ثب ٣٤تؿال ٤ا و وطزس ا حب٥‌زض ز ٣بث٤اضظ

٢رتض ضجتط تب ٤رب س٥و ٣ فىط قب .ذاس ٣ قس، اضز ٢تط اهلل آ٤ت ثط ٢ا ذب ٢آلب

ؿت؟٥چ برطا ٤ا زض ٣اؾال

آٹب و ىش ثب ي، ياى ډىش٪ اهلل آز ث ٽ ػٶبب ي ډ٪بڅڈ سمبڇ ا هبډىی

آٹیب ډػٮز اى٭ب هى، 1376 بڃ ػت 13 ډ وىاو ى ډىش٪ .از ثى

ىش‌ث آن ا د هاوي، «ډػٮز اثشاڃ» ا ا هبډى یو هیى ډىیڃ ى ،جی

.ي ك

یبڃ ى هیىڇ ډیه .ایز هاوي ډىش٪ اهلل آز وى ا ابار ف ا هبډى آٹب

ى ي ثیى آډیي ٹڈ ث ثى ػم‌ئ ىڂبڇ آن ى ٽ ا هبډى آٹب ٽ ىڂبډ ي 1367

كپڈ ىثب ٥الة ثه يٹش ٽ ثىڇ آوؼب ٽى، ډ وىاو )٫(اڅله‌ثه‌كؼز ډؼي

ډىش٪یی اهلل آییز هییى اییشبى ٵشییا ثیی ییاكشب ییبنا يوي،دیی ٺډیی یی٭

یڈ ٵشیا میبن قس١ی ى اڅجش .وياز اػشبى اى٭ب ٮى ٽىوي، اشىبى ه‌هىا

ؿىياو سچ٤ ا هبډى آٹب ٽ ي ډو ثی هی سج ى ي ویياى ٵٺی هډیا یج

ثیى و٪یبډ زډي ب‌زډئڅ ى ب بڃ بنا كبڃ‌ث .ىډبوي ډ١٭ ي ډياٹ

ٵٺی ډجبكیض ډ٦بڅٮ ثا ؿىياو ٵز ػم‌ئ ٭ىان‌ث ڈ آن ا د ي ويایش

.از

ي ىڂیبڇ ى بثی ډىش٪ اهلل آز ٭چم ٬ٵ ډٺبڇ ث ا هبډى آٹب ا دی كچیش

يا اي ث ٽ ب‌وغ بٽج ډ١ٮ ى ثالٵبچ اډب .ٽىي ډ ا٭بن وش ا ایز ٵشی ؼی

ا ثٮیي ي ٹجیڄ ٭یاة ٵش ډٺبڇ ى و هى ي ٽىي ډ ا٭الڇ اڅ اثشالب ى اي ډىيى

Page 204: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 204

ی ٵٺ هی ا بځىان ي زث ي هبواى ي ي ث ب وغ ها ث ،ډمبر ٭یبڅ .يی اٵا ډی ٹیي

ا هى ډوبڅٶبن سمبڇ االډ ػم ج ٽ از ها زياٹٮ سثی ‌ثی یٶز ثی

وشڂ ي ډؼبار ډشػت ا ډىش٪ ډبوىي ا٭چم ٵٺ ډجىب ها ث ي ٽىي ډ ډچٺت

ڄسٮ٦ ىځش ډاػ٬ ا بث زث ثهالٳ اي زث اځ .ىاوي ډ ڈ ى ي ىاوز ډ

بی یوي ډ ي‌كمچ بويك اي هبواى ي ىٵش ث آن ا د ي هشم ي ى ب ى ډ

ي اي ثیا بڅڂى ي هشڈ ډؼچ ثځا اػب كش می ي ىىیي ومی ا ثځیا

اهالٹ مب ٽىىي‌ڈس سىب ه،ا ډبوىي ڂى ډ٪بڅڈ جی ایز. ایالډ ػمی

.از ځٵش اشجب و٪بڇ ډچلز ثب ا و هب٥‌سٶ ٽ س‌ىٽ ٵى مب

قتز ٣ اضز ط٤ز س٥تم طار ث ٢تط اهلل آ٤ت ث طث ٢برطاب زض و ٣اتمبزات اظ ٣ى٤

اظ ٢بض٥ثؿت ط٤ز س٥تم طر ه٤ ث حىت ٥١بح اظ و ٣ زضثطاثط ب آ چطا و اؾت ٤ا

ثبتر و ثز ٤ا ب آ اظ اتبض ٤٣ وطزس؟ ؾىت قس ٣ اضز تمس، س ٥تم طار ط٤ز ثت

‌ث ضا بز ٤ا ،بطا ٣ثطذ ٣حت و ت٥ضحب ٣نف ذهت ٤ثعضتتط تا ٤تتط ‌تكتى

اهلل آ٤تت حهتط بتس ٣اتفبلبت زضثطاثط ب آ اظ ٢ا ىپبضچ٤ اوف وس، ٣ ٥تح طا٤ا زض حعة

چطا؟ .ساز ضخ طع اتفبق ٤ا اب .٥ثبق قبس ٢تط

يوجب اوي. ىاش ډشٮب١ ي ډوشچٴ بوبرػ ما ٭چم ب ك ى ٽیى ٵاډی

بی ٭میڄ ي یب يځبی ى ىاا شی اٹچ ي ثیى بی ٱ ما ب ك زاٽظ ٽ

اوي. ثى

اؾت؟ ثطلطاض نضت ٥ ث وبوب ؿجت ٤ا و س٤زاض اتمبز قب

ديی ‌آډ ٹ٦ت ىي ى .از پڄ هم ث ڈ ىاوڂب ى ك ػ ث .ثچ

كپډیز ډىشٺیي ب ډاٵٸ ا٭ڈ ب زٵٮبڅ ث شاٹچ ي شىي بٱ زاٽظ ،ٽ

٩چمی بنی ػ ى ٵٺب ي ډاػ٬ زاٽظ ډشإٶبو .اوٺالة ا ثٮي ؿ ٹجڄ ؿ ډٲڅىي، ٽی

ػیب ‌ث هى ا ا هيادىياو ٽبوبډ ىاشىي يا ډىش٪ اهلل آز ث االډ ػم كپبڇ

.وڂاشىي

Page 205: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

205 ثى ډچز يا ډىش٪

ب٤ت اتفبق ٤ا و ٤ثز قبس امالة اظ ف٥پ كبث اضز زض ٣ ثت ضخ ٣تس قتب لت

زضضز ٢پ حىت ٥ته كض ٢برطا زض خب ا‌ث .زاز ٣ ٣ت ٥ذ اهلل آ٤تت اتسا

.كب٤ا اظ ت٥ضحب طار ىپبضچ٤١ زفب

ىی هم اهلل آز ا٭ياڇ ثلض ډٹ‌٬آن ىپا ١مه .وجى االڇ وبڇ‌ث كپډز ىڂبڇ آن ى

اهلل آیز ډكیڇ ا ىٵب٫ ى طبڅظب .از ٽب ث االډ كپډز ډظال االن اډب .ثى ډ٦ف

ساوز ،يٹز ډاػ٬ ث ډپ ډاػٮ ثب ٽ ثى ډىش٪ اهلل آز ډبوىي ٵٮبڅ ډي ىهم

ػچیت ىی هم اهلل آیز ډػٮز ډٺبڇ ا ٽشج ىٵب٫ ثا (وٶ ) ا ب آن ا ډٮييى و٪

یبن ا ډػٮز ،ډىش٪ اهلل آز ٹ٢ ى .بثي ٽب يسجٮ ث ا٭ياڇ كپڈ ؼىوش ي ٽىي

ي ی٫ هیالٳ كی ډبػا ى ومبوي وبځٶش .وي اوپب ځ ڈ كپډز س٤ كش

یب آن ا ثهی ي ثىویي ډویبڅٴ ڈسم ها ثب ډاػ٬ زاٽظ ،ڈ ډىش٪ اهلل آز ٹبون

سیڄ ثیب ساوز كپډز اډب ىاىوي اوؼبڇ ڈ ا اٹياډبس وؼبو ج اهلل آز ډبوىي ثی

دی ا هیى بری ډى ،ډاػی٬ ي نيكبو ٬س٦م ځب ي يسي بز ي ايثب ي ااڃ

.ثجى

یز و ډٮى آن ث ها اډب شىيو زي١ٮ ها ډاٵٸ ڈ االن هم ډاػ٬ زاٽظ ٽی

يی وجب یڈ ثب ،ها يػى ثب .ثبىي ٭چى ډوبڅٶز ث كب١ ٽیى ٵاډی ٽی ا ډىش٪ی

.ثى ڂى ػى

اظ ٣٤تب ‌ثرتف ٥ث س٥پ زض ف م١ ه٤ ضا ل قط زض ٢تط اهلل آ٤ت ربظ٥٥‌٠تك ٢بض٥ثؿ

ت٥ت ضحب ثتب اتس ثز رز ت٥ي تمس صقت ؾب 30 زض و طز ذتا ٢آظاز ؿتتم

وطزتس، ٣ ا بطا ٣ثطذ و ٤ثز قبس ل ث ٢ا ذب ٢آلب ط٥اذ ؾفط ب٤رط زض .زاس ٣

بتس ٣٤ب‌ضؾب ٥ؾ غبت٥تج كب٤ا اظ اؾتمجب ٢ثطا ٣حىت ٢ب زؾتب ؿتطز٠ ٣ؾبظبس

اؾتتمجب، ٤ت ا زاز‌كب پطقض ٢ثطا رز ٣ى٤تىغ اثعاض تب اظ ب آ اؾتفبز٠ ب٥نساؾ

٤ا ثب اساظ چ تب قب .اؾت ٢تط اهلل آ٤ت ربظ٥٥‌٠تك زاز لطاض اكب‌تحت ٢ثطا تالـ ٣

س؟٥ؿت افك ٥تح

Page 206: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 206

.ثى آن ثىن‌هىػ ډبث، ډاڈ ڂى ثب ډىش٪ اهلل آز ػىب٬‌س اچ سٶبير

ػىیب ‌٬سی ياٹی٬ ‌ث اډب ثىڇ كب١ ځش ب‌بڃ ى ډاػ٬ ثه ػىب٬‌س ى ثىي

ا ډىڇ ٽ ڈثى بي ډاڈ ها ى .ثى بثٺ‌ث ٹڈ نسب ى ډىش٪ اهلل آز می

ي ایٶبن ي آثیبى وؼٴ سان، ٹڈ، ا ډىډ .ثىوي ي كب١ هىػ ر‌ث اٹب

س٤ ٽ ب آن هبواى ي ب بنوياو .انا ب ثٺ ویيان بی ډیٿ ا ډىش٪ی

ويكیبو ي بیشمياان ي بنىاوؼ وبن، ػاوبن، ثىوي، ي ىاى وؼبر ي ٽی

اهلل آیز ی ٭چ ،ىی هم اكمیي یي وؼىبډ ث ډڇ وبډ اوشب ا د ي ثىوي اي ډىشٺي

ٽیى ٽز ډاڈ ها ى ٽبډڄ ٥‌ث ڈ ىهم اهلل آز زث كش .وشىي وبډ ډىش٪

.ثى

بوي ؼوش ها ث ا كبٽمبن ي ثى ډىش٪ ٽاډز ي ثځ وبو ډبئڄ ها سمبڇ ٽی

آٹیب ا اشٺجبڃ ډاڈ ث بى وڂب ټ اډب .ٽىىي ډٺبثچ ول‌ث و٪‌ث ٵ٢ب ها ثب يثب

ټ ثب كپډش ډاڈ ټ ب سٶبير سمبڇ ،ډىش٪ اهلل آز ػىب٬‌س ي ٹڈ ى ا هبډى

آٹیب ا ایشٺجبڃ كپیډش ډاڈ ى .بى ډ يه ا ډىډ ياٹٮب ډاڈ ا هبډىی وی

.ياٹش و ي ىاز يػى هچ

یبن ا ىځز ا د ډىش٪ اهلل آز ىيشبن ي ياند ځشى ب ثبىاز ث مب

اكمیي ،ډجب ډؼشي ډبوىي بنا ىثىي بځىان ا ثجڇ وبڇ ډه ىؼبا از الڇ .يٽى سػ

كٺٷ ٵٮبڃ ي ىيو ىاى، ا يډبنٵٺ اشبى ڈسٮبڅ ث ي وڀ اي ىٵب٭ ٽ ٹبثڄ ؛ثی

ا‌ٹبوو ب‌زٵٮبڅ ثب اسجب٣ ى اډپ ٽ ثبٹ ه٭مبىاڅي اػمچی اهلل آیز ثیب ډیبكج

هجیبو ډیئڃ څ٦ٶی شجی ؼډ بی از، ويان ى ډىش٪ یبن ا ىٵشی يی سجٮ ى ٽی

.ثى ډ ‌ث ډير ٥الو

ٽیى اطجیبر ڈ ي از وي ى ډىش٪ ٽ ىاى وبن ڈ ډىش٪ اهلل آز ػىب ٬س

یڈ اي ډى ا االډ ػم كبٽمبن ٽ .ىاویي يكیز ا‌ویي اویيا ثی ا اځی

Page 207: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

207 ثى ډچز يا ډىش٪

٦یا ى ڈ‌آن ٽى، وم ڄسٮ٦ ا اي ىٵش ي زث ،كپډز ثى، ډى ډىش٪ ٽی ىٵشی

وجز ػ‌ىٽ ا كي ها .از ثب مـىبن اه ب‌بڃ ى ،ىځش ډاػ٬ سمبڇ ثی

ي ىىیي ‌ویبن ثچپ زو وث سىب‌و االډ ػم كپبڇ وى ى ها‌آاى ٭بڅڈ ټ

.از بٻٶ هال٥ ي ببن ډى ي ه بىآي

٢تط ٥ثبظپؿ زغسغ١

ذبة ٢ا ب اتكبض ثب ذز ط آذط ٢ب ب زض ٢تط اهلل آ٤ت ثت ذاؾتتبض س،٥ت تم طارت

زض ضا وكض ،٢رض‌بؾت٤ض ط٥اذ اتربثبت اظ پؽ و قس ٣ثحطا ث زاز‌ب٤پب ٢ثطا ب آ زذبت

٤ت ا ٥ز .بس پبؾد‌٣ث طار اظ ٢بض٥ثؿ ٢اظؾ بط زض الال ب ٤ا اب .ثز طفت ثط ؿتئ

ثز؟ چ

ث هى ٭م بودب ب ډب ى .ثىوي ي دٽبس هى برك بودب بڃ ټ ى بنا

.ٽىىیي ىٵب٫ ډىڇ كٺٷ ا ي ثبىي ډ٪چډبن بي ٽ ىاى ٲبڇد يسٺچ ډاػ٬ ىاى یيا ٽی

ډیئالن ث .ي وواىي ييٶ ديىځب وى ى ووىي بىٵ ډاػ٬ اځ هیبىڇ ىاى اویا

ىىاى ويا بنيواو ي يىٶپان ث .يوپى سؼبي ب آن ډي٫ كٺٷ ث ي يثب ډىڇ ٽی

اٵ اډب .يثب جبر ث دبن ي ډپالر كڄ ٵپ ث شث ي يثب س‌ډثبن االڇ ثب

ي ىى ٽب ثا سب هاز ډاػ٬ ا اي .ي يى ٽمش ډىش٪ دياو ب لزو ٽ

كیبڃ ‌ث .وپىىي ٵاډ ا ډىپ ا و ي ډٮيٳ‌ث اډ ي ٽىىي اٹياڇ ډ٪چڇ ډىڇ ها وغ

ػبیز ‌همی ي ایز ډشٶیبير ٭چمیب ي ډاػ٬ ا بث ثب ډىش٪ وڂ ٽی ثی

.ڈث ډ د شث بنا ٵٺيان هبر

٤تط‌ ثز، ظس اال ٢تط اط س٥و ٣ فىط وكض، ٣و ت٥ي ث ثبتر اـ‌زغسغت

ثز؟ ٣ؿبئ چ

ا بى ثو ډىش٪ .ثى بنا ډ٦بڅج هس‌ٵ ب بنوياو آاى ټ ثيين

ثیيين ،ب بنوياو ا ىٵب٫ ٳ ا هى ٭م سػی ي يی ٭ٺب ثی .ٽیى یب آن اٵپیب

Page 208: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 208

ایز بوویياو ا ىٵب٫ و ډب ډئچ هس‌ډڈ ي هس‌٭بػڄ اٽىن‌ڈ یب ىاىځیب ى ٽی

بنویياو ا ىٵب٫ ػ‌ث ثى اځ ډىش٪ اوي. ي ډلپڇ اڅمير‌ڄ٥ ب ويان ث ٵډب

ډ٪چډبن ي ډىڇ سمبڇ كٺٷ ا م ډبوىي ابب ي اكاة ي ډ٦ج٭بر آاى ا ،ب

اهلل آز ٹڃ‌ث ،ٽ اډي زي١ٮ ها .ٽى ډ ىٵب٫ ډىش٪ی وی ي ایز ػمی وی

هی ا و٪یبڇ ویبڇ .ٽىیي ډ ٵپ ؿ ياٹٮب ا هبډى آٹب ٽ زو ډو .االډ ٽی

ي ډ٦ج٭یبر ي اكیاة سمیبڇ ،ػم و٪بڇ ؾ ى ي ىاى ػم ويد ټ ثباله

،ٽیالڇ ټ ى .ٽىىي وم ٽة ا ډىشٺي اػشمب٭ ي ب ٵٮبالن ډىش٪ی ثیى اځی ثی

.ٽى ډ ٭مڄ بناډ ىثاث )٫(هكاډبڇ ي ٭چاډبڇ ي‌ث بډجد زث‌اڄ ډ

ضظتب ٤ت ا ذهل‌ث .وس ٣ ٥تكج ب٤ا ث ضا ذز تمسا طا٤ا حبوب اب زض وت

ثباؾتتبز ٣اؾال ٢رض ؿئال اظ ٢بض٥ثؿ ،٥ؿت تطا ٥ذ ٢بقضا ؾبطز ٣ثطذت ثت

.وس ٣ ذبة ؾس ط س٤ع٤ كط ٢ضب‌زجب ٢ا رجف ضا ؾجع رجف ضظ، آ ٤لب

ډیب .ثیى كبٽمیبن هیى دي ،٭با كډز شټ .وي ډ يايو وٮڄ انا كپډز

هی ا ٽیياڇ ‌ؾ .ڈا‌وپى ٵاډ ا 76 ي 75 بڃ ى ٭با ٽبوبياڃ ډٮيٳ ٱبئچ ى

انډډییإ ي ايثییب ي ااڃ ثچپیی ؛وییي اوؼییبڇ ډییىڇ سیی٤ اى٭ییب ییب كډییز‌شییټ

ي ډی سو .ىاىوي اوؼبڇ كپډز هى و‌څجب بثی ،يی ي ي ډیى

هيا ثىيځبن كٺٷ ث ي ٽىي ډ ٩چڈ ٽ ٽ .از ٩چڈ ڈ آن بډٮ ي از آبن سؼیبي

.يى ډ ي ا ث ټ‌ث ٽىي ډ

س؟٥و ٣ حؽ ضا ٢تط ٣ذب ٢رب او قب

ىيومب سبثچ ډبوىي ،اٵاى ثه .ڈٽى ډ س ىمبن ى ډب ٽ ثى ثبو ٭بڅڈ آن اي

‌ها يي ډ پبنوى ث يٹش اډب شىي جب ىي ا ٽ شىي .یز و ځوی اډیب ډىش٪ی

ى يٹشی ،اي ىيوی یٶب ي دبٽ ها ي ثى الڃ آة ډبوىي اي .ثى ډشٶبير ٽىیب ىاوی

ي سٺییا ایی ثیی ڄسجییي ا اي ځٵییز ٹییا ځٶییز ډیی آوـیی ثیی ٽییىن‌٭مییڄ ي ٵییاياو

.ٽى ډب ىيان ى اهالٹ ي‌بز

Page 209: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

209 ثى ډچز يا ډىش٪

یپبٵ يى، ډ بىو ا ثبو ٭بڅڈ ي ٵٺ ټ يٹش يٵډب ډ )٫(بىٷاډبڇ يػیى ‌ثی

دیبٻ ىاوی، ،يػى ثٽبر ا ٽب‌ا .ىځ ډ يٹز ٽىود ب بڃ ٽ يآ ډ ي ثیب

ٽالڇ ټ ى ډىش٪ ا .ڈثى ډ ث شث اي ؼب٭ز دبٽیب ا ایالډ ػمی

‌آاى یمجڄ ،كمیبو ایالڇ ڈسٮیبڅ ثیب اي .از ػبئ زيال ‌٭یياڅز ،هیا ي ػی

.ثبى دي ا ي بى يك .از ډٮب ىيان ٥چج‌كٸ

Page 210: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

٢1تط اهلل آ٤ت ت٥قره آضاء ٠زضثبض

.٥زاؿتت «طا٤ت ا تت ٢ثتطا ٣ثعض ٤١يب» ،ب ب زض ضا ،٢تط اهلل آ٤ت زضصقت ب .1

٤ت زاض ٣ ٣طا ؾجع رجف ؾب ٥ؾ آؾتب١ زض ضا كب٤ا بز٤ زضؾت، ثبض آ ٢بزآض٤ ي

؟٥ثپطؾ ٤يب ٤ا اثبز ٠زضثبض كب٤ا قبطزا اظ ٣ى٤ ا‌ث ضا قب ط ٤٥ب

ډىبیت سٮج ډىش٪ اهلل آز ىځز ىثب «انا ډچز ثا ثځ ٮ١ب» سٮج

ػیبن » :یي بى ځو‌ها ٮ١ب ها ا (1388 آ 29) اشبى كچز زسچ بڇد ى .از

ی ٭چم یب كی .ىاى اىیز ا ٭بڅمبو هثځش ا پ )٫(زث‌اڄ ډپشت ي االڇ

ا پ ٿ ى ،س٬ ٵٺبیز یب ایشاو بی ایالڇ .یيوي یځا هثځشی

.ىاى اىیز ا هیى ډثبن دي انا ډچز .ىاى ٽٴ ا ا هى ډٮب دىا‌و٪ ػىیج

.ثبيڇ مبن ث و اٽىن «.از ٭اىا هى ډٮى ج ٭ا ى انا ډچز ج

٣اؾال ٢رض ٥١ا پطزاظ٤‌ط

اتال زض ٢تتط اهلل آ٤تت زضصقت اظ ذز اس اثطاظ زض ٢قجؿتط زتس حس ٢آلب .2

آ ٢ ز قتبذم » :قتس كب٤ا ٣ت٥قره ر اظ تبظ قبذم ز اظ ٣ى٤ ثبض٠زض ت،٥تؿ

و ذز ٥ك٥پ ٣بؾ٥ؾ‌٣فم آضاء زض ط٥‌و ٣ قبت ٣ قزبت ثب و ثز ٢تب ‌ؾتب

«٣ال ٢ب‌ؾب» ٤ا اظ ٣ثرك ٥زا ٣ .«وطز سط٤تزس ثز وطز ٢صاض ٤ؾطب آ ٢ثطا ٣ال

تحت ٢چبضرس ز١ ه٤ .س٤طز «٣اؾال حىت ٣فم ٣جب» ٤تس نطف كب٤ا ط اظ

ذاسب ز ٤ا زض .اؾت قس تكط كب٤ا قبطزا ت‌ث (1367 ظؿتب) ا ٥

ضا ج٤ت احبز بت٤ت ضا تب طفت آلط بت٤آ اظ ،٤٣ز بث ٥١و چ ٢تط اهلل آ٤ت و قبسس

تؾ ٣اؾال حىت ٥تكى ٣اؾال ٣جب ت٥بحم زاز، لطاض ٥تح ٤تزع ٣ثطضؾ ضز

.1390 اىجز 10، سال و ثب ډبكج. 1

Page 211: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

211 ډىش٪ اهلل آز وز ي آاء ىثب

‌آ ٣جتب ٤ا اتكبض ٥٥تج ٤تس س،٥٤ثفطب رؿت .وس ٣ اضائ ضا فمب ؽ٥تأؾت اظ پتؽ ت

(ثزس ربف س٥ل ٤ا ثب كب٤ا و) ٥فم م١ ت٤ال ثط ٣جت ٣اؾال ٢رض ٢وتبضوطز چت

حىت؟ ٤ا ٢ب ٤پب اؾتحىب ٢اؾتاض زض ٣ب٤رب چ زاقت

) آن ا٭الڇ ي ٭چم آاء ى يو٪سؼي ٭چمی یي ي ویب٣ ي یويځ ا ویبن ٽی

.ایز ثیى ډىش٪ اهلل آز ډكڇ اػمچ االڇ ٭چمب ا بث ډشٻ ٶز (از

ٽىویي ډ وٺڄ ثيػى اهلل آز ډكڇ اشبىبن ا ى ډؼچ ى ثبب اشبى ؤویب » ٽی

څيډیب ،يی ى ؤ یشڈ، ا سیب اویبن ي ى ډه «ػڄ ڇ ٽڄ ٵ اډیيڇ ثیبي

ي ثىویي ىائمی يو٪ی سؼي ي ثی ي وٺیي ث ډٮشٺي بنا .زو اځی وش هی ا ثی ؼی

ثیيين ،ثیى ثه٦ب هد ؤ ٽ يوي ډ هٽمشی ي یاكز ثیب ا ه٦یب ،ډالك٪ی

.ٽىوي ډ قسل زٶبٵ

ى سیان ډىڇ ډىشوت ىيومب 1358 بڃ ى ډىش٪ اهلل آز ٹیبون هجځیبن ډؼچی

ابی ٹیبون هجځبن ډؼچ ئ ،آن ىيځبنومب اوشوبة ث ي االډ ػم اب

ىی هم اهلل آیز ي ثيػیى اهلل آیز اشبىیبن ىي مبوىیي ډبن آن ى بنا .ثىوي ثی

ی ٵٺ زيال و٪ ،بنا دبٵب ي ڂد ثب .ثىوي ٹبئڄ «ٵٺب ٭بډ اوشبث زيال» ثی

ىی ث‌دی ایچ هؿىی ابی ٹبون و‌د ى آوپ ثب بٵز، ا اب ٹبون ډشه

1.ثى وي

هیبع سي ١مه 1364 بڃ ى ډىش٪ اهلل آز ثلیض ،ٹیڈ ی ٭چم كی ى ٵٺی

ا ثی ٽ ٽى آٱب ا ٵٺ زيال ب االډ كپډز ثلض ي ٽى ب سمبڇ‌مو ا ٽبر

2200 ي ػچیي ؿب ٽشبة ،سي ها كبڄ .ياوؼبډ ٥ڃ‌ث بڃ ؿب ا یٶل ثی

«ةاالالډ اڅييڅة ٵٺ ي اڅٶٺ ةيال ٵ ىابر» ثب٭ىان از بنا هى ٹچڈ ث ٭ث ثبن

ڈ٭٪ ٽشبة ها سٺ ي سػم .ي ډىش يرث ي ٹڈ ى 1370 سب 1366 ب‌بڃ هث ٽ

.459 سب 454 ،ايڃ ػچي هب٥ار، ٽشبة. 1

Page 212: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 212

ى بنا بځىان ا (آٱب ى پ اثاڅٶ٢ڄ ي) چاس ډلمى آٹب س٤ ٵب ث

ٹیڈ ى 1386 سیب 1367 یب ‌یبڃ هث «االډ كپډز ٵٺ ډجبو» ٭ىان ث ػچي ز

.ي ډىش

ی سٲ اوشوبة و٪ ث وت و٪ ا اشبى 1364 بڃ ى ٵٺ زيال سي هك ى

.ایز ي ىاى سٽ ٽشبة ايڃ ػچي دبيٹ ي ډشه ى اكز‌ث يو٪سؼي ها .ىاى و٪

ی ٵٺ اوشویبة .ایز «ی ٵٺ ٭بډی اوشویبث زی يال» ،ىایبر ٽشیبة بی ی و٪ څا

١یمه ى ایشبى .ىځ ډ ر (ڈډشٺٱ ب ڈډشٺ ٥‌ث) ډىڇ س٤ ٤ااڅ‌ػبډ٬

ٽیى ایشيالڃ جزٱ ډبن ى ٵٺب ٭بڇ وت اډشىب٫ ى ڄسٶ‌ث ٽشبة ها ى و ي ى

.از ٽى اٹبډ ډىڇ اوشوبة ثب اډبډز اوٮٺبى لز ث ڄىڅ ي زث ي از

ٹیاىاى ا كپډیز یبن ا .هى ډ ؿڈ ث ڈ ڂى ٬ثي وپبر ،ٽشبة ى اڅجش

ډجشىی ڂى ٭ ٭ٺي مبوىي ٽ ىاوىي ډ ډىڇ ي ډبډيا هث ه٥یٵ ز١یب ثی

ساویي ډی الڇ ٭ٺیي ١یمه ٤یا ها .ثبي ىاش ما‌ث اڅاډ ٦ا ساوي ډ ثى

ٹچمي زډلييى ب ډبډيا ىي ډبو زډلييى ډبډیيا ثی ابی ٹیبون آوـی

إډىی ي ٽیى يای د ځش اشبى ثٮي يو٪بسؼي ى وپش هم .ثبي ى ډ يوبډ

اهلل آیز يځبی ى ا هثىیبثا .یي ٵايان ثٽبر ى ډیىڇ ،ډىش٪ی اىا ډیئچ ي ػبډٮی

ىاى ٵايان آطب ډىڇ ىبهشه‌كٸ‌بكت .شىي كٸ‌ ،ډبډيا ثٮیي ډاكیڄ ى ٽی

.ىي ډ ثي ا هى

یز، و ٵٺ زيال ثلض ى ډىل آن ډجبكض ٽ از ها ٽشبة ها بډا ڂى ا

بی ي اػشمب٭ اكپبڇ ىثب آن ىي 80 ا ث ٮى نآ ډجبكض ا٭٪ڈ ٹمز ثچپ

ثیا ي ایز بی ایالڇ ةاڅمٮیبٳ ىا ،ىایبر ٽشیبة ڂى‌٭جبر‌ث .از االڇ

ڈسى٪ اشيالڅ ٵٺ ‌ث االڇ اػشمب٭‌ب اكپبڇ ،س٬ ٭بڅڈ ى كياٹڄ ثب‌هووش

ٵیاء ي ډبيى ةاڅچ٦بو االكپبڇ ب‌ٽشبة ثب ىابر ٽشبة .از ي ډىش ي هسيي ي

Page 213: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

213 ډىش٪ اهلل آز وز ي آاء ىثب

.از ډٺب ٹبثڄ ىز اڄ بنډ ى

س ډشه اډب ي، ډىش 1366 بڃ ى اڅٶٺ ةيال ٵ ىابر ٽشبة ايڃ ػچي اځؿ

سیب یبڃ میبن ا و ىي ٽشج ډشه ي ي ډ دو انا اى ا 1364 بڃ ا ىي

آیىب ى ٽشیبة هی ا .یي ډ ډىش بنٽ يوبډ ى دبيٹ ر‌ث 1367 بڃ آه

،یز ى ى االڇ اػشمب٭ ي ب اثٮبى ثب ب ٽى‌ڄسل ي ووجڂبن ثیا وٺی

‌كشی مب ډىش٪ اهلل آز ،ڂى اي ا .از ىاش ا ایشيالڅ ي ٭ٺالوی اڅمٺیيي

ثیب میا ډىڇ كٺٷ ،آن ى ٽ ٽى اائ ٵٺ زيال ي االډ كپډز ی٭ هډیا

و ى ځٶز سان ډ هثىبثا .ي ډ ز٭ب ىيڇ می ايڃ ىی ایشٺا ،ایالډ ػمی

(یبن ا ٽشبة ،آه بڃ ىي ى ي) ډىش٪ اهلل آز ىي وٺی ي ڈسلپی ى ا ثػیش

.از ىاش ٵٺ زيال ي االډ كپډز ٭ سػ ي زسٺ

ى و .از وياش ثبي ٵٺ ډ٦چٺ زيال ث ځ ډىش٪ اهلل آز ٽشیبث ى ا ٽچمی

ىی هم اهلل آز ډكڇ ا آن ا٭الڇ ډبن ى و وش ډجىب ها يإس يی إس ى ا ٽچمی

ډیشه ى ایڄ هی ا ياىٽیىن ڄىڅ‌ث اب ٹبون ثبوڂ ځ‌ؤ ى بنا .ځٶز آن

ٽشجیب ٵٺ ډ٦چٺ زيال وٺي ى اډپ آن ا د ي ىاى ډىٶ ؤ آن ث 1368 بڃ ى ٹبون

ڈسلپی ي زی سظج ى وٺی ؾ ډىش٪ اهلل آز آاء ي آطب هثىبثا .ٽى اشيالڃ ٶبب ي

.از وياش ٵٺ ډ٦چٺ زيال

ايڃ ى ى ډىش٪ اهلل آز ب و٪ ځٶز سان ډ ډؼم٫ ى ایالډ ػمی

ثیىن، ‌اوشوبث ث ى ها ىيڇ مو ى ٽ از ٵٺ زيال ا ډٮٺڃ وجشب ي ډٮشيڃ ٹائش

ډیبو زډلیييى ي زی يال يسٺ اډپبن ي ډىڇ ثىن‌كٸ‌بكت كپډز، ثىن‌ٹاىاى

.از ي قس ډبډيا

صقت ٢ب ٤ط زض سط٤تزس ضئؼ

ان ث ذز ثبض كب٤ا و س٤آ‌٣ثط ٥چ ٢تط اهلل آ٤ت ٢ب ٥اال ب قت ٤آذط اظ .3

Page 214: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 214

٣بؾت ٥ؾ -٣فمت آضاء» اظ ثرف وسا زض كب٤ا ٤ثبثطا .ثبقس زاز زؾت اظ ضا ٤٣ز حىت ٠س٤ا

وطزس؟ «سط٤تزس ... ذز ٥ك٥پ

یب يځبی ى ٽشبة ،(1380) االالڇ ٵ اڅلپڈ و٪بڇ ب‌ٽشبة ى اشبى ډشإه ب آاء

.ایز آډیي (1387) اوبن كٺٷ ي ىى كپډز ي (1389 ي 1385 ،1381) ػچي ى

اهلل آیز بی اوي ٭٦ٴ وٺ٦ هىيډ ،االډ ػم ىيڇ ى اياه ى ډىش٪ی

ی سٲ ٹیا ټی سٶپ ی و٪ ث ،ډىشوت ٵٺ و٪ ٹا سمٽ و٪ ا بنا .ٽىي ډ ثي

ٹیبوو زډلیييى څيڇ ي ډىڇ كٺٷ ي ٹاىاى ډل ث٤ ثب ي ىىي ډ ي٭ٺ ډبډیيا

ىي هی ا بی و٪ .ٽىىي ډ ياد ٷ «ډ٦چٺ زيال» ػب‌ث «يډٺ زيال» مز‌ث

.از «ٵٺ يډٺ اوشوبث زيال»

ٵبٹیي ،ی ٵٺ اػا زيال ٽ ي ډ ؼوش ها ث يو٪سؼي هآه ى 1386 بڃ ى

اػا زی يال .یز و ٵٺبز ،ډؼ ٹ بز سي ٣ ي از ڄىڅ ‌ډیڈ ی هسی

یبن ا هإډشی و٪ ثاب .ي ډىشٶ يو٪سؼي ها ى ٽ ثى ٵٺ ب زيال ثو

ى ډىلیا یڈ و٪یبر هی ا ي بثي ډ ڄسٺچ «ٹبووڂا ث ٵٺ و٪بر» ث ٵٺ زيال

ٵیى زو الڇ ىسٺى و٪بر ها ٭الي‌ث .هٹاو م و از ٮز ثب ډسج٤ هٹاو

.ثبي ا ساوي ډ ثبي،

ٽىیي ډ قس هإډش يځبى ى ډىش٪ اهلل آز ثبالس م ا زی يال ا یيٳ ٽی

ثیب يٳ ها ي از ډىڇ ز١ب ثب ب آن اػا ي هٹاو ثىن‌االډ ،ٵٺ ي یپڄ ی

.ویياى زډ١ی٭ ی ٵٺ زی يال څیا .ٽىي ډ زٽٶب ى هډإس كپډز ا ٽ ډيڅ اځی

ٽىىي هډإس ا يٳ هم ڂى ب‌ا ثب ډشٺڄ اكاة ي االډ ٽبىببن ي ووجڂبن

اولب ډيڃ ها .ڂى ډيڃ هؿىي ٽىب ى ى ډ ډيڃ ټ ٵٺ زيال .ٽىي ډ زٽٶب

.زو االډ كپډز

االډ كپډز ٣ اڅجش .ثبي ىاش ساوي ډ ڈ ڂى ب‌ډيڃ االډ كپډز

Page 215: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

215 ډىش٪ اهلل آز وز ي آاء ىثب

كپډیز ى وم ي ثب وواشىي ڈ اځ .ثواىي ا كپډش هؿى ډىڇ ٽ از ها

.ثٺیب ى ي كیييص ى از كپډز زډي٭ ٣ ډىڇ ز١ب .ٽى إس ىى ثی

ث ىيو ٽىشڃ ث ٭الي ي زو ٽبٵ اشجياى سلٺٸ‌٭يڇ ثا ٭ياڅز ي ٵٺبز بنا و٪

.از بو و يوث ٽىشڃ

.ثیى ٹبئیڄ ثبىي ا١ آن ث ډىڇ ىپا ‌٣ث ىى كپډز ث آه ث سب بنا اڅجش

و٪یبر ثا ی٣ ا ٵٺبیز ،ٹ٢یب سیي ثیا ي ٵٺی زی ا٭چم ،هسٺىی كی ثی

يیی‌ییمز ي ٵییايان ا‌بیی برییو٪ ى ییبنا يو٪ییسؼي انییډ .ىاوییشىي ډیی

كی ى ٵٺ٤ ڈ آن «ٵٺ و٪بر» ث «ٵٺ زيال» .ىاى ټىډٽاس ڄی سٺچ ٹبووڂیا

«االډ كپډز ر سىب» ا ٵٺ زيال .بثي ډ «آن ډمپیه یب ‌ډیيڃ ا پی » ثی

زډیي٭ ی٣ ډىڇ ز١ب ي بثي ډ سلڃ «ٹا ټسٶپ» ث «ٹا سمٽ» .بثي ډ سىڃ

.از ب ك ى بنا وب آا ها .ى ډ ثٺب ي كييص ى كپډز

اب ٹبون هجځبن ډؼچ ئ ٹیبون ى ا ی ٵٺ زی يال ٽیىن ‌ىاهیڄ ي ٽی

ٵیز بىو ا ىكبڅ ىاوز، ډ هى ٭ ٶي٩ اب ٽی اػا زی يال ثی ی ٵٺ ی

و٢یز ى ىویبئ اډ ي هابو آهوي اډظبڃ ٽ ي آن ث ٭مال ي وياز ا٭شٺبى

اهلل آیز .ډچز ډىشوت ٵٺب ب ٵٺ ىسٺى و٪بر و٭ :ثىوي ٵشد ډي٥ ډىش٪ی

ي ٽیى ا٭الڇ ا ٮ ٵٺ اولب و٪ ٭ىان‌ث ٵٺ ب زيال ا٭شجب‌ث ز،ىوب

.ٵز بىو ا

ثرف‌٣٤ضب ٢فتبا

وتبض زض قتب ؾتجع، رجف ٤آغبظ ٢ب ب ثب اؾت هبزف و كب٤ا ط آذط ٢ب ب زض .4

٤ا ٣ت ٤ز تطات ،٣٤ب پطؾف ٣ ٢تط اهلل آ٤ت سافب ازاضا اظ ٢ط٤ز افطاز زض ضا كتب

زاز‌اظزؾت زضحب ؾطت‌ث و حىتطا ٢وكضزاض ىت اض ث طث ٣يبت

اتب ىتطز، ٤ت ضغ ضفتبض زض ٢ط٥تأح طچس كب٤ا ٢ب پبؾد .س٤قس ٣ ب٤ر ثزس، ذز ت٥كط

Page 216: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 216

ط٥٥ت تغ اظ ٢اضز ثط ذبل، ض‌ث ب، پبؾد آ زض ب٤آ .ثز ؾجع رجف ت٤تم ذست زض مت٥زضحم

زض ثى ،٤ضغ ٥ جبضظ ت٤تم زضرت تب‌ و صاقت اكت تا ٣ كب٤ا ٢ب‌سب٤ز زض

ثتز ٢ضازاض ٢تط ٤ز طـ٤پتص ف،٤كتب ؾت‌ث رب ٢ضفتبض ٣فط ب ط٥٥تغ ذست

ثبقس؟

،ٹیبوو ډوبڅٶبن ي ډىشٺيان ي‌ث ،ډىڇ كٺٷ ا ىٵب٫ ك ى ډىش٪ اهلل آز ٵشبي

ایز ٮ االڇ ثو‌ب ٵٺ ا ا ػچ ځب‌ا ٵشبيا ها .از ثػش بث ٽی

1388 ی س 19 ٵشیا .یشىي آن ىيځبنومب هس‌به اػمچ ډىش٪ اهلل آز ٽی ی

سیب 403 ،یڇ ػچیي ب،‌يځبى ٽشبة) ي بى ػم بز اوشوبثبر ا ثٮي ٶش

وپیبر كیبي ٵشیا هی ا .ثى ٭بڅ ډٺبډبر ثىن‌ډٮيڃ ي و٪بڇ زډي٭‌٭يڇ ٵشا (411

.ى وم ډلة هد آاء ى يو٪سؼي اډب از، ٮ ب ٵٺ ى ا سب ډشٮيى

ثلیض ډى بنا ا ڄسٶ‌ث ااډي ډئچ ڂى اشٶشب ى ٹیا .ایز ځٵشی

ػچیي ایشبى ب‌يځبى ٽشبة ي (285 سب 243 ) ىؼبوتا اڅىب‌كٸ ٽشبة ى اشٶشب ها

ي ایز ي ډىش (498 سب 453 ) ايڃ ‌ډٮ٪یڈ ٵشیا نسیب .ایز 1380 ی س 23 څی

ي )(بډجی د ډیياا ي وډ ،ب ډوبڅٶبن ٭ كٺٷ ،اشٶشب ها ډجبكض اػمچ

.از ٽ ٹبثڄ ب بنوياو كٺٷ ي ػ ډبڅمز ب ډوبڅٶبن ثب )٫(٭چاډبڇ

ثیب میا )٫(هماډىاڅاډ ي )٫(بډجد » :اوي‌ي ډشٽ اشٶشبء ها دبن ى اشبى

‌ثی ایز، ثیى میا االڇ ىمىبن كش ي ډوبڅٶبن ث وجز ځز ي ٭ٶ ي ٵٸ ػی

ا اٵیاى كٺٷ ي اٹياڇ االڇ ثب ډلبث ي ػىڀ ث ي ثىاش الف ٭چىب ٽ اٵاى ا ىش‌آن

ي ډياا ا ومو 9 ث بنا .«يويي ډ اا هى ٵشب ها ث وجز ي ٽىوي ډ ٬س٢

.ٽىىي ډ اب )٫(٭چاډبڇ ي )٫(بډجد ا ځز

٣٤ب ٣زط ضس اظ ضا ؾجع رجف ثطآس اط ثز ذاس ٢حسز ب س٤آ ٣ ط‌ث .5 وت

طفت ٣ نضت ٤٣طز٥غ ٤٣ز اظ ب طـ ب ف٤طا ١ جب٤تمط ب٥ زض رب ك زض

٢تط اهلل آ٤ت مف .٥و رسا ثز، قس آغبظ طاق طا٤ا ر اظ پؽ ٢ب‌ؾب ب اظ جب٤تمط

Page 217: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

217 ډىش٪ اهلل آز وز ي آاء ىثب

كب٤ا ٣ؿتبز٤ا اظر) ٣ سث زض تب‌ آ س؟٥و ٣ ٣بث٤اضظ چ ضا زطكت ٤ا زض

٣اؾتال حىت ث ٢ثبض چ٥ آب اظ ٣ثعض ثرف ى٤ا ثبرز ،٣بؾ٥ؾ ب٥ظسا اسا زضثطاثط

؟٢ط سث زض كتط٥ث ثى (ثزس ٢تط اهلل آ٤ت ٢ب سب٤ز ربف ط٤‌اظا ساقتس

زض ؾطـ زوتط ٢ب پطؾف زضثطاثط كب٤ا ٢ب‌پبؾد (٥و ٣ فطاـ ب آچ) ا‌ث

و ٢ا ز٥ت كز ٤ز ٤٣ز طفت ب٥ ٣٤رسا ٠زضثبض ؾطـ زوتط و ٣ثحخ .ثز ب٥و

تطح ٢تط اهلل آ٤ت عز ،آ زضثطاثط طي زبظات اضتساز ٣جب زض پطؾف س٤تطز نضت‌ث

زاقت؟ ٤٣ز حىت ٤ز ث ثبضسا ٢ض ٢ط٥تأح چ ظب آ زض كب٤ا ٢ب‌پبؾد .وطزس ٣

ثز؟ چ ب ا ىؽ

ي ٽى‌ڄسل ٹ ڈ ىاز، زډٺجڅ ػبډٮ ىش ثو ا ڈ ،ډىش٪ اهلل آز

وىڂ سان ډ ا بنا .ځاشىي ډ اكشاڇ بنا ث ٭ٵ ي ىى ا ا٭ڈ ػبډٮ ىډشؼي

زی ٩ٵ سمبڇ ا ٽ ثى ىش ٵٺ اڅجش بنا .ىاوز «كمبو االڇ» ثیا یىش ٵٺی

ثیب ي ځشى اسجب٣ .ٽى ډ اشٶبى هډوبڅٶ كٺٷ ز٭ب ي‌ث ،ډىڇ كٺٷ ٶباش

یي ډی ثب٭ض اي بىيٹ ه ي ىا ځ ي ػبډٮ ډوشچٴ اٹب رسلیال بنی ػ ى ٽی

آډیين ‌ٵبئٸ ثا االډ ڈسٮبڅ ا ي ىځ ٹا اػشمب٭ اي .ىی ځ ډیيى یم بنی ػ ثی

ىي ى ىی ى ایشجياى ي هاٵیبر ياع ي ٥چج‌هوز ي ځ‌ٹ ډبو٬ هثځش ىی

،ډػٮیز ثا ج ډٺبڇ زالك‌٭يڇ ثبى اي ق ځ‌ډ٬١ .ثى انا ى اه

ډجب ث ڈ هبوڂ ك ى ؼب٭بو اډب .ياوؼبډ بنا بڅ هبوڂ ك ث اىاډی

.از ك ډبن ى بنا ډا٬١ ث ډشٮچٸ ب يځبى ٽشبة ا ٹ٦ ػچي ټ .ىاى

اي ثیب ٽ اٵاى اوبو كٺٷ ا ىٵب٫ ى بنا 1367 بڃ ځ‌ډ٬١ ٹاثیز سىیب ‌وی

آوبن ا بث ثچپ وياشىي ٵپ ثىویي السسیپ ٭٢ی ٽی ٵویي ډلمیي يی

ا ى .ىاز ػبډٮ هه ٵ٢ب ٴسچ٦ ث ٸ٭م اط ثىوي، ٽى سي ا ډىش٪ ٽی

اي .ثیى هیىڂ بثی ،دىاهیز ی ځ‌ډ٬١ ها ثا ډىش٪ اهلل آز ځیٵشه ٭یي ثی

ي اهیالٷ ى مڂیبن ث ٭مال ي ٽى اهالٹ ٽى ٵيا ا انا ب ډٺبڇ هس ډڈ

Page 218: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 218

.آډهز ظبا

ډویبڅٴ یوه ينیى ثیا ٵیام ا ىی ي ثب ى ځبى، ي ډىش٪ اهلل آز

ى وبىیز ٽبډال ا كث ا ٸسٶ ي سپٶ .ىاز ىى ډىشٺي ي ب اوي ٭ی ی

ؼوش ٽ ىاوز ډ ب ٽى ي ىى اي .ىاى ډٮپی هی ا ثی ثیى ثیبي :ٽی ثڂیا

يی ثي ؛زو اوي آاى ٹبثز ػ ا ؿب ؛ى اثا اوشٺبى ثڂا ي؛ثڂ وه ډوبڅٴ

وٺیي ثیب يى، وم ى‌ث يانډ ا وباة ،اوي زډلييى ا٭مبڃ ثب ؛ي ٹ ي ٭بڅمبوی

ویج٠ ډشيڃ ي ٹ آاء ي يوي ډ كب ث ٴ١ٮ آاء ٽ از هىډىياو يځ ځٶز

اهلل آز .ويځ ډ ىز‌ث ا سٶپ ځٶیز ي وٺیي ٵ٢یب ؼیبى ا ى ډىش٪ی انی ا ى يځی

.از ثى طاډ ،ډٮب

ٽیى، ډ ډبكج ب زيثب ي باى ډ٦ج٭بر، ثب ٽ ثى ډػٮ اي ثیب یب ڄی ما ثی

ي ٽیى ډ وٺي اوي ٵ٢ب ى .ىاى ډ دبن كچ .ىاى ډی دبین ،وٺیي ثی ا پی ثی

ث 1377 ثمه ى ډىش٪ اهلل آز :ٽىڈ ډ اب اوي‌يه ها ب ومو یب ‌دی

،45 یمب بن،ی ٽ) ىاى دبین «سیاكڈ ثبة ى» هوز ي ډياا ه،ى ثبى بنٽ ډبىبډ

» ویبڇ ‌ث ډٶچ ډٺبڅ ى بنا ب‌دبن (.100 سب 95 ،ايڃ ػچي ب،‌يځبى ٽشبة ى ٵٺی

ي ڈ٭جياڅپ ىٽش ؛ډلشڇ ىاومىي س٤ «وٺي ساي ) .یي يٽی وٺیي ثی ډؼچی

1378 س ى ډىش٪ اهلل آز (.1378 جزاى ،46 مب ،بنٽ ثی ډٺبڅی ىٽشی یي

ی ‌ث ډٺبڅ ىي ها ى اشبى (.122 سب 111 ،ايڃ ػچي ب، يځبى) ىاىوي دبن اهشب‌ث

1اوي. ٽى چٻ ىش ي ث ډإڅٵبن

ي ٽ( 132 سب 130) «اوبن كٺٷ ي ىى كپډز» ٽشبة ى ډسي ډؼبار ىثب اشبى وب . و1٪ :از ف‌ث آن هال ٽ ثیب ډ٦بثٸ ٭ٺي ي كٸ ىه ث ين ىيى ٽ ٽ. از اسياى ا ٱ آن سٲ ب ٭ٺي ي ىه اوشوبة» ى ي ىي ډ سٲ ا‌آن ب ٽىي ډ اوشوبة ا هب ٭ٺي ب هب ىه ٥جٮب ثبي، ياٹ٬ ا هیى كیبڃ ىي ی اډب و ثبي؛ ثب٥ڄ اي ٭ٺي ي ىه ىڂ و٪ ث از ډمپه ؿىي ىاوي؛ ډ كٺٺز ي كٸ ٥بڅت ي ډلٸ

Page 219: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

219 ډىش٪ اهلل آز وز ي آاء ىثب

.ثیىڇ ی ىٵب٭ وڂب ي ٶهازٽ ي ىاىځب ىځ ي هاي ويان ى ډبن آن ډه ی

ىٽش اپبالر اٽظ ي هاويڇ هإثبس ثٮي ب ډير ا ډ٦چت یي ثی ى یىش ٵٺی

وش ثیب څيډیب آوپ‌ث بٵشڈ ياى ا «وٺي ساي ى ٵٺ» ٭بڅمبو ډٺبڅ ډاٵیٸ ي ی ځ‌ؼی

.ثبڈ

یي ثب٭ض ،هى وبڇ‌ث 78 ي 77 بڃ م ب‌هوز ډ٦بڅٮیبر ي ډالرإسی ډیه ٽی

و ى ډیين بىو ى ىش ٵٺ ب‌ز٩ٵ س‌ډڈ آن ا ي هوز ثبة ى ا ځشى می

ؿىي ٥ ډ٦بڅٮبر ها كبڄ .ىڈ اوؼبڇ وياوڈ ىيان ىيڇ ‌ثی ډٺبڅی غسیي :یي ٭١ی

ډؼیبار ډ٦چٺیب ،اسیياى ي اطجبر آن ى ٽ 1«ث كٺٷ اىبى ى ډت ي ي٭ٺ آاى»

ا» ىاى؛ دی ى يیي اهیي ٭یاة ،ثبیي ٭ىبى ي ػلي ثب سؤڇ اځ اډب وياى، ىو

3«ىى يىٶپ ي ث كٺٷ» ي 2«ډٮى االڇ ث وسب االڇ ا هیيع وی٭ ٽی

ډجب ىيى كبڃ‌ثباه ي ٽؼبز ي ؿز كٸ ىاوي ډ اي ثچپ وز؛ كٺٺز ي كٸ ث ين ىيى ډسي ←...ىاى يػى څؼبػز ي ػلي ي ٭ىبى اسياى، ػ ى ػز‌ااه ي از كٸ ثب ډٮبوي ي

ىو ډؼبار از، اسياى ث ډث٣ ٽ( 25 آ ډلمي، ) ٵٷ ٶ آ ى→ آن ثیا ویي ٽی ثب ا٦پبٻ ي ثهى ډشچڇ «اسياى» ٽ آوؼب ا از ي ي ٽ آن ثا ب‌ډؼبار يابر، ى يڅ از؛ ى اسیياى ثبیي ي‌اایه . ثیى هاي آن ثب ډىبت ثهى ډئڃ ىى كبٽمز از، االډ ػبډٮ كٺٷ اسیياى ٽ ػڇ ډ٫١ ثبي ٮى ى؛ بى ډلپم مبن س٤ آن كپڈ ي ځىى طبثز ٭ بڅق ډلپم اٹا ب ثى ا٥ٸ ٭ ډلپم ى از ي سٮه ٫ ى ب آن ثا كييى ٽ ػام ب مبوىي از .ځىى بى كپڈ ذ ي ى طبثز ي ډسي آن ث وجز آوـ ثىن‌كٸ ث و سجه ي ٺه اسياى ډبز ى ا از؛ ډپڄ اسياى اطجبر ي اوؼیبڇ یب ي ا ٽچم ځٶشه ٳ‌ث ي از ٱډى وٶبو اډ ا سجه ي ٺه ي ي ډالك٪ از ٭مچی ي اسياى ىډى. ٽى اكا كٸ اوپب ثا ا ٭بډڄ ب ځىي ػي ٹي سان وم وی یب ځىبیبو ٽی

ډ١ی٫ ... ى وم ػب سٮ ي كي ثبي، ب آن طجر ى ا ج ٽؿپشه اځ از سٮ ب كي ډػت .«از ثى آن اثا ب ي سٲ٭ٺي ا ٵاس( ٫)ائم كش ي( )دبډجاٽڇ ٭ ى اسياى

.216 سب 181 ،1380 اىجز، اڅىب كٸ .1 .34 سب 15 ،1380 . ده، 2 .148 سب 85، 1382 ي س. ده، 3

Page 220: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 220

.ثى يػي ٵٺ اڃ اائ ي ىش ؿبؿة

بنی ىډ ایشبى ثب ،اوشب ا ٹجڄ ا ث كٺٷ ىډ ى ي‌ث سب وپبر ها ا بث

م كمالر ىثاث ب آن ا زكمب ي سب ب‌ٽ ا اشٺجبڃ ١مه اشبى .ځاشڈ

.ىاوشىي ډ ٽبٵ ځ دبن ثا ا ىش ؿبؿة ،٭چمٱ ي ی یي بىی ډٺبڅی

یم ٹائیز هیڈ ډیى ير‌ث ىش االڇ ي ث كٺٷ ي،٭ٺ آاى ىثب ٹیا

ما ي ىٽش ي جش ډؼشي ػىبة ډٺبالر .ي ډىش آن ٭چ وٺي ب ى ي ځٵز

اوي ىثاث ٹيسمىي اوشٺبى ڈدباى ،بىي ډٺبالر ثب اهلل آیز .ٽیى ؼیبى ا یم ی

ډیاٵٺش آن اػیا ثب څيډب آوپ‌ث ٽى، ىٵب٫ ڈدباى ها آاى ا ما ډىش٪ ىایش

.ثبي

كب٤ا اظ ٣پطؾك ث ٢تط اهلل آ٤ت پبؾد وب ت ذز، ٢ثس پطؾف طح ٢ثطا زب٤ا زض .6

اظ ف٥پت ٣ؾتب ه٤ت حسز ٤٣ 1387 جكت٤اضز 25 د٤تبض ث ،٤آض ٣ ضا وكض ب٥ثبئ ٠زضثبض

:ؾجع رجف

یى، مـن آمبو ٽشبة ىاا ؿن زثبئ ٵٹ ز؛سل ي الڇ ثب

ډیج یب ‌زی اٹچ ػیي ابی ٹیبون ى ،شىيو بنسش ي بنلډ ځیڄ ي آة كیٸ ،یشىي ٽ ها اڄ ٽ ػز‌اآن يڅ ؛اوي وي مى ٵیز ؤ ا يی ثب همـىی .ثبیىي ډی ثهىا يوي كٺٷ ا ي ىاوي اویبءاهلل .ثبیىي ډىیي ‌ثی ایز هى بايڅ ي ٹآن يٽإس ډى ٽ االډ .يثب ډٵٸ

اهللكمة ي پڈ٭چ ياڅالڇ 1387 جزاى 25 ،اډ٢بء

ډىش٪ ٭چ كه

ؿتت ٥چ اؾت قس رسا ٤٣ز ثبض اظ ٢قطس حمق آقىبضا آ زض و پبؾد ٤ا اظ قب ط٥تج

زاز؟ ثؿ قز ٣ قس ٣ وزب تب ضا حمق ٤ا ٠زضثبض ٢تط اهلل آ٤ت سب٤ز قب ط ث

Page 221: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

221 ډىش٪ اهلل آز وز ي آاء ىثب

كٺٷ ب دب كٺٷ ،وبىز ىى ثبي ثب .وياى اسجب٥ ىى ثبي ثب يوي كٺٷ

ا ٱیڈ ‌٭چ اشبى ډكڇ .ى وم چت يوي اث٦یبڃ ى ػیاو ى ىپی ىی ى ثیبي

آطب ٵز ا 21 مب) ثى ٽى هسيي «بنثبئ جبر ث وٺي» وبڇ‌ث ا ػي بنثبئ

،ٮی ی ٵٺ هووش ٭ىان‌ث هى وسب ٵشا ى ،(څ‌ډٮ٪ڈ زب ى اشبى وي ډىش

ځیڄ ي آة كیٸ بناوا ڂى مبوىي انا بنثبئ ،ايڃ :از ي ډشٽ ا ډڈ وپش ؿىي

.شىي االډ ؤٵز ډمڃ ،ڇ ثهىاوي؛ يوي كٺٷ ا بنا ،ىيڇ ىاوي؛

كیٸ ٽشبة ى ي ډىش 1385 دبئ ى ٽ ىډ‌هىا ىؼبوتا و٪ (163 ) اڅىیب

‌هى بناوا ٮى اػاز، ٹبثڄ ىب٭ وبثبيان‌هى ثا ډى٦ٸ ها .از ډبي ٹبثڄ وبثیبي

ډیمڃ ي ثهىاویي یيوي كٺیٷ ا ىاویي، ڄځ ي آة كٸ ،بناوا ڂى مبوىي

.شىي االډ ؤٵز

قبطز اؾتبز ٢ب‌سب٤ز تفبت

اهلل آ٤تت ٢تب سب٤ت ز اظ ب ثطزاقت ثط ٣ج ،٤ا آضز ؾ پطؾف آغبظ زض آچ ث ب ثب .7

اظ ٣ى٤ و ٥٥ث ٣ اب كب،٤ا تؾ ٤٣ز حىت س٤٠ا اظ زفب تسا ٢تط ٤ا قتبطزا كتب

ؾتىالض ه٥ت وطاتز حىت ه٤ ث» :س٤ ٣ ذز ٢ب هبحج اظ ٣ى٤ زض ،ت٥ضحب جبؼ زض

٣ت ٤ز حىت ث ثبضـ ثب طا ف٤ذ اؾتبز ٢رب ،ذز س٤رس ٢ب سب٤ز زض قب .«كس٤اس ٣

س؟٥ز ٣ لطاض وزب ضا

وٶی سیب ی ٵٺ بی زی يال ا .میى د ىا ا ،ب اوي ى ډىش٪ اهلل آز

كپډیز ی و٪ ث ډاكڄ سمبڇ ى اډب .ډىشوت ٵٺب ىسٺى و٪بر ي ٵٺ اػا زيال

ز١ب ي ثواىي ډىڇ ٽ ٥‌ث اڅجش ډبوي، يٵبىا ىى .ثبیىي ىایش ډیىڇ یڈ اځی

ي یشىي و ي ا اشٶبى ث ډؼب ىى كپډز و٪ ٥ٵيا ٵٺب ي ىياانى وواشىي،

ډٮشٺیيان انا ى ى اشبى يځبى ٽىڈ ډ ٵپ ډه .وياوي ٵىڂ ٽب ا شث ا ٶي٩

ي ایز اكشاڇ‌ٹبثڄ آن بكت ا٭شجب ث و٪ ها .ىاى سػ‌ٹبثڄ ىش ا ػئی اڅجشی

Page 222: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 222

.از ډه ځش

ی ىایز، ډی ىی ى كپډیز سؼث بثا ثا شث ٵز اشبى اځ ثب‌ؿ

ىآډ ډ ډه ث سلڃ ها ډ٦بڅٮ .بٵز ډ اىاډ ا‌ب اوي سلڃ ویجز ٽی

ث ٸی سٮم ي سإډیڄ ث ى انا ى بز ي هى ڄسیپ ثیب ډیچمبوبن .ىاى بی و یش

ي ىیي ػ ډ ٽز اكاة ڂى ثب ټىډٽاس ٹبثش ى االډ ڈسٮبڅ ثب بځب اكاة

ی و زی اٹچ كٺیٷ ي يىى ډ ڄسپ ىيڅز ،ډلييى ډير ثا زاٽظ اٹجبڃ ا ثهىا

ټی ىډٽاس كپډیز باری اډش اځ .ى ډ هس٢م ر ى هس٢یم ى یپال

یي، ډ قس اشبى ثا ب ډيڃ ها ى ي‌هى الډز ي ىى آاى ب‌زٵٮبڅ

.ٽىوي ډ ډوبڅٶش بنا ىاوڈ ډ يثٮ

اظ ت٤حىب و ضا ٣ت ،٢ط٤ز پطؾف ط طح اظ ف٥پ ، فت ٤ا ٢اتب زض س٥ز اربظ .8

ثز كب٤ا زضصقت اظ ب تأؾف تأحط ب٥ث زاضز ٢تط ٣ حؿ٥ اهلل آ٤ت ث ب احتطا ٤زال

٣ر٤تتبض ثتعضي چطذكتب ٤ت ا زض ٢تط اهلل آ٤ت رؽ اظ ٣طزا ظب» :٤بض٥ث اؾت، وت

س٤ت مب اظ ف٥ث ،افطاز نفبت ب ت ٢ضؾتبض ٢ثطا و زس ٣ كب اؾت ٢ثبظط ط٤ظ ع٥چ‌

٣٤تب آز .٤زاض بظ٥ ٣تفبت ٢ب آز ث ب .زاضز ت٥ا آب ٤ا ٢زالض وت انت، ثتط ٣ؿتتبز

تب، لبتت قىؿت تبضف، ذطز ازاضا زؾتب وطز چبف ضا اقتتجببت رجتطا زاقتت

اهلل آ٤ت .ثطز ٣بؾ٥ؾ ٣ثؿت ٣قره ؾز ط اظ فطاتط و ٣ت٥اؿب ثب ثبقس، ثتز. ٢تطز چتب

ثتز ٣طاؿتب ٥غ ٤ضغ امالة ه٤ ا طاظ ضجط وت ضا ثتبالتط زؾتت تاؿتت ؾتطازب ثت

ضا ٣اؿتب ٥چت ثس بز٤ «.ثصاضز ب ١ ٢ثطا ٣ؾطكم ثسس ذز ٣اؿب ٢ب اضظـ چت

٢تس ٥پ چ٥ت و ٣ب٥طا٤ا قب كب٤ا ٢ب‌آضب ٥وسا كجطز٥پ زض زاقت؟ ب ظس تا ٣

ثبقس؟ وقب كتطوب تاس ٣ ساقتس، ٢تط اهلل آ٤ت ٢اتمبز ٤٣ز ٢ثبضب ثب

یب ‌آډیبن ثچپ ىاوڈ، وم اوبوٱ سىب‌و ا انا 1357 اوٺالة ايال :ٽىڈ اب ډشبډٺي

ا (كمیبو االڇ ي ٭ياڅز ،آاى اشٺالڃ، مبوىي) ډىډ اوٺالة آن ىٵیب٫ ٹبثیڄ ىی

إډش اډب ؛وجى اوبوٱ م ،آٱب ا و االډ ػم بطبو .ىاوڈ ډ يى چی ه یٶبو

Page 223: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

223 ډىش٪ اهلل آز وز ي آاء ىثب

ي آوؼب ث ي ي ډىلٳ اب ٹبون و‌د اڅڂ ي االډ اوٺالة ب‌آډبن ا

.«االډ و از ػم و و٪بڇ ها» ٽ ٽى قس ډىش٪ اهلل آز ٽ

ایشبى ىځز ډىبجز‌ث ٽ ا ډٺبڅ هووش ٭ىان ډپشیت » :ثیى هی ا ٽیىڇ ډىشی

دیبٻ ي اهال زٶبٵ اي .1«ػبئ زيال ا االډ ػم دبٽب :ډىش٪ ا ثیب

٭ىان .ىاز سؤډبن اوبٳ ي اهالٷ الڅ ثب ما جی ډٮىی ػىیج ثیا ا یج

.ٽیى یىبى د ب ٭چڇ پال اشبى ،ث هك ىٽش ثب‌هووش ډىش٪ اهلل آز

،كپډش نيكبو ءٵشب جت‌ث ٽ ا ډبو ى ىش ٵٺ ټ ىپا ډبوی اىثیب ثی

انی ا ډىڇ ډوشچٴ اٹب ډلجة ،از زيكبو ،ىی ځ ٹیا یز و هی ا ػی ي اي ٽی

.ى ډ ډاػ بنا ٹيىب ثب ٽىي ىٵب٫ ډوچبو ډىڇ كٺٷ ا ٽ ٽ ډىش٪ی

يی ثب ا ا هی ا .ایز ډیياا ي اوبٳ ،ثب دبٻ اڅڂ ي اهالٷ ا یمب ا .ىاى اىاډی

.ذبڂاڇ

.٥و ٢ؾپبؾعاض قب اظ س٤ثب ب :تالـ

.1388 ى 3. 1

Page 224: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

1ثكط حمق ٢تط اهلل آ٤ت

اظ ،٤٣ز حبف ب حظ ت٥ي اظ ٣حطتب ٣بث٤اضظ ٤٣ز بط ه٤ ا‌ث حتب اؾتتمال

ؿت؟٥چ افتبء ارتبز زض

ا .ایز ثى ب كپډز ا ب آن ډبڅ اشٺالڃ ،ٮ ب ك اٹشيا ا ډاػی٬ ىپی

اویي ‌ٽى ډجب اشٮمب ي اشجياى ٭چ ،ډچز بدد ٵٺب ي يسٺچ ثیى ڄی ىڅ‌هی ا‌ثی ٽی

بی و ،ډیىڇ ی٭ يػبر اسپب ث ي اوي‌وجى ب ىيڅز ث ياثش ثی ىيڅشی ثىػی

ی ٭چم ك ث ڂبوځچذب اهلل آز ٭بډز بنا ىهم اهلل آز ډكڇ ډبن ى اوي. وياش

اډیب .ډبویي ثیبٹ كپډز ا ډشٺڄ وج ٥‌ث ك ي ثى ٵشد ا ٹڈ یبن ا ا دی

ٲیبر سجچ ىٵش ي ٹڈ ٭چم ك هډي ػبډٮ ٹڈ، ٭چم ك زډي ا غسي‌ث

كی اٽىین ي يوي ىيڅش ثىػ ٴى ىاا ،ٹڈ ٭چم ك ىي ثی ي ىيڅشی ثوی

.ى ډ ڈسٺ ىيڅشٱ

.ىىیي ډ ڄسپ ىش ډاػ٬ ي نيكبو ا ىيڅشٱ ثو زاٽظ ا ىيڅشی ثوی

ٽبش ب آن ډىډ وٶ ي اٹشيا ا ي‌يث اډب از، ثهىا ا ځشى ډبى اډپبوبر

ډػی٬ ٭ىیان ‌ث زٵبٹيالك اٵاى ډٮٵ ى ا ىيڅش ثىػ ث ياثشڂ ها اط .ى ډ

ٹیڈ ی ٭چم ك هډي ػبډٮ ا ٤ااڅ‌ػبډ٬ ډؼشيان كٳ ي يسٺچ ا ی ي‌ثی

ثیب ؿىیياو سٶیبير ٹیڈ ى ىيڅش ډػٮز ي ك اٽىن .يى سان ډ ثٮي ث 1373 بڃ

.وياى ىډي ي ډپ ي ب ب األ ك مبوىي ،ىيڅز ث ياثش ىز اڄ ب ك

.1390 هىاى 19 ،(ډٮب اان ىش يكبون) بڇ ػمٮز ثب ډبكج ا ثو. 1

Page 225: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

225 ث كٺٷ ي ډىش٪ اهلل آز

اؾت اؿب و ج٥ح‌اظآ اؿب حمق

حمق ثكط حمق زضثبض٠ كب٤ا ط ،٢تط ٣ا اهلل آ٤ت ثطرؿت١ قبطزا اظ ٣ى٤ ا‌ث

ثز؟ چ ز ٤ا ب٥ ؿجت ٣اؾال

ي ٹبئڄ اوبن دب كٺٷ ث ٽ از ٮ ٵٺ هووش ډىش٪ اهلل آز اشبى ډكڇ

ى .ىاى ٵشا «از اوبن ٽ ضك‌اآن اوبن كٺٷ» ث ي كٺیٷ ىاا اٵیاى ،یىش ٵٺی

«ډیچمبن اویبن » ؛از ٽبٵ ب ٽشبة اڄ ب ډچمبن ٽ ضك‌اآن «اوبن» :شىي ډشٶبيس

ضی ك‌اآن «اوبن» ؛از ن ب ډى ٽ ضك‌اآن «اوبن» از؛ ى ب ٮ ٽ ضك‌اآن

ه،ی ى ا ٵیبٯ اویبن اډیب .ایز ٭یبډ ب ٵٺ ٽ ضك‌اآن «اوبن» ؛از آاى ب ثى ٽ

كٺیٹ ىاى؟ كٺیٹ ؿ ...ي ىاو ،اػشمب٭ ڂبدب وڀ، واى، ز،ػى ډت، ى ٽی

ٮی ٥ج كٺٷ ب ٵ٦ كٺٷ سان ډ ا كٺٷ ها .ى وم چت اوبن ا ٦ا ؾ

ي «آىڇ ثىی ٽډىیب څٺیي » ی دب كٺیٷ ها ډىإ .ىاوز اوبن و٫ ٽاډز ا وب ي يوبډ

.از «اهلل څوچٸ ڄالسجي ب٭چ اڅىب ٵ٦ اڅش اهلل ٵ٦ة»

یبڃ ى یبن ا .ٽى ا٭بن ٵ٦ دب كٸ ها ث «كٺٷ بڅ» ى اشبى بری ك آهی

:از ي ډشٽ هى ا اوشٺبى ي ٵٺ ب ٽبش بثا ى هى

اویبن كٺیٷ ٽی ثیى ها ډب اشجببر هس ډڈ ا پ ،٭چم ثٮي ى زی ٭ىب ډى ٵٺ ٺبرسلٺ ى ا «اوبن ثمب» یىز ا ي ڈویياى ٹیا

كٺیٷ ي اډزٽ ىثب ب ثلض ا ثه ي ڈىٽ يد هى بڅق چٴ

ډإه ډبئڄ ها ا بث ٽ‌ىكبڅ ؛ڈىاوش ٱة ٱبر ا ث اس ى ثهی ي ایز بری يا ي برآ يٽډىسإ پثچ ٫ ا ایز الڇ ڂی

ى ډیه ي ىځ ٹا ٸىٹ ث ي ٸسلٺ ډى هیبع یب ‌ى هآهی .ىڇٽ اب ډڈ ها ث ځا ٥‌ث هى

ډپبت ١مه ى بنا ٵٺ ثلض هآه ،اشبى ډاى «اڅمیاډه یت » ثلیض ،ډلډی

Page 226: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 226

یب ‌ز٩ٵ ٽچ ا بوث ٭بڅڈ آن .ډبوي وبسمبڇ ډشإٶبو بنا ٽبڅز ٭چز‌ث ٽ از ٵٺی

ډویبڅٴ كٺیٷ ي ویياو كٺیٷ .ٽیى ایشٶبى پو ث ث كٺٷ ٶباش ثا ىش

.از بنا ث كٺٷ ٵشبيا ب ومو هثش ،ب ى وموی ٵشیا ڂی وسیب

ٽشیبث بنا ىپا ه٭ ى از، بنثبئ يوي كٺٷ ز٭ب ىډى بنا ى ٹ٦ی

ثیب اسجب٥ ،يوي كٺٷ .ثبي ډ اوشب ٳ ى ٽ از وڂبش زثبئ هآ ث٦الن

.وياى ا٭شٺبى زبوكٺ

ډىثی ایشبى ډجبكیض ى ٵٺی اكپیبڇ ي ث كٺٷ وجز اڅجش ى بنا .از وڂٵش ٹا ػئ ا ،1386 هٵیيى 26 ډیم ډیبكج ډ‌هی ىا بځىاو ثه آطب یبځىان ا ثهی » :ٽىىیي ډی ٴی سٮ ىی

وجز ،ث اوي ى ٬ س٦ ي سلڃ ث ثبسػ ىؼبوتا كٺیٷ ثی ٭چمی یب زی ٵٮبڅ ،بڇپی اك ثب ډ١٭بر ٸس٦ج ؿڂوڂ ي اوبن ٮ٥ج 1اوي. ىاى اوؼبڇ سٺي ي ا ٹبثڄ

ربئط ت٤ال ت٥كط س

» ؿتئ١ ،٢تط اهلل آ٤ت طح اظ ٣حطتب اؾتفتبئبت ٤كضتط اظ .اؾتت «رتبئط حتبو

س.٥٤ثفطب ٢تط ٣ا اهلل آ٤ت پبؾد ثط ٣قطح ع٥ اؾتفتبء ٤ا ع٥٠ا اظ ٣كطح

ی ٵٺ ثیب ىؼبوتا ډجبكض ى ػبئ زيال ا ثلض ٭یبڅ ى ا ٹیي ى .ثیى ډ٦یف ثیب

ى ایشبى ٽ ډبو 1380 ثب اشٶشب ی٭ كٺیٷ ،ثىویي ٹیبوو ٱ هیبوڂ كی

ياٹی٬ اڃا ډى ،٩چڈ ىى ببډٮ ي اػشمب٭ ٭ياڅز ٭ ١اث٤ ي ب ډوبڅٴ

يڅی ډیياٷ هی سٮ ى ،ی ٵٺ إن ى ډىبٹ ى ،1381 آثبن 27 اشٶشب ى 2.ي ،ػیبئ

.168 ڇ، ػچي ب،‌ىيځب ٽشبة. 1 .283 سب 243 ،اڅىب كٸ. 2

Page 227: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

227 ث كٺٷ ي ډىش٪ اهلل آز

:ٵډىوي ډٹڇ ثځااو ،هبوڂ ك ډبن ى بنا

مب هى و٭ب ا ػىبثٮبڅ ب د دبن ډیه ډبوىیي بی ډیه ا ثشی ثیب ډشىبیت ىؼبویت ا ٵٮچی ٤یا ي یز و ډیه دبن ث بو ي يىاو ډ 1.زو ډبئڄ ڄٹج‌ها ث ي يځ

)٫(٭چ اډبڇ الىډ ډىبجز‌ث آن ا د ډىډ ا٭شا١بر ي اوشوبثبر ا ثٮي ٶش اډب

ا انی ا ډ٪چیڇ ي يی ډیىڇ یب ‌د» ٭ىان‌ث ا ٭ د دىغ ػت، 13 ى

زډىی ډه ث ي بٵش ډىبت ا ډبن ثب‌ها بنا .وبىڇ بنىډ اشبى ثب «بن‌ىى بناد

.ىاىوي دبن ب د ث زٶبٵ ي ڄسٶ ث ي وبىوي

٭مډ هيډبر ډىبت سي كپڈ ا ،ايڃ د ى ٤یا ٵیشه ‌ىیز ا ا دی

دبین ٹي ٭بڅ ٵٺ .يڇد زاٽظ ؤ ا ثهىا ي اډبوشيا ٭ياڅز، ڄاٹج اڅاډ

:ىاى

ایڄ زډیي٭ ي لز ى ٭ٺال ي ٭ب ٽ ډٽ ٤ا ٵشه‌هاث كبػیز ثیيين ي هى‌هىث ،از ڄىه ػبډٮ ٭بډ اډ سي ي زسڅ سي ي زيال ٹ ٺ٣ ډػت ،٭ڃ ث وٶی ٭یيڇ ي اػشمیب٭ اډی

.ځىى ډ ډشي ي ډشڅ آن ا بى اكپبڇ

ډؼبیي ٭یبڅڈ هی ا ،بوډشیي هؿىی ٹجیبڃ ى ډىڇ ٭ ٶي٩ ا ااڃ ث دبن ى

:وز

ي ویياى شډیي٭ ځو‌ؾ اٵاى هؿى سي ؿىبوـی بی ي ثی زی ډٺجڅ ي زډیي٭ ٭یيڇ يی ثب ډىڇ ثمبوىي ډىت آن ث سٺچت ي تٵ ي هیى وى ى ا ب آن ډاسیت زی ٭ب ثیب ډىیت آن ا ا آویبن ثٽىیب

.32 سب 29 ،ىيڇ ػچي ،ب‌ز٤سب. 1

Page 228: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 228

‌ى‌ٽڈ ي هيسډٶ اوشوبة ي اډىپ‌و ي ډٮيٳ‌اډث ،ډمپیه ا هسی .ثواىي ي ىاش اثا

.ایز یي ډ٦یف «٭ياڅز ډچپ» ثب «ٽج ځىب بى» اسپبة اسجب٣ ،ڇ د ى

ا ا یب آن ا ثه ث اا ب ډٮب ها م اسپبة ډىش٪ اڅٮ٪م اهلل آز هثیبس

.از ىاوش ٭ياڅش‌ث ي ٩چڈ آپب ٸډبى ا ي ٭ياڅز ډچپ ٵٺيان اي هبسځ ي

سمیټ بآ :ي ااڃ ،ؿبڇ د ى ايػیت ا و٪یبڇ كٶی٨ » ڄی اٹج ػمالسی ثی

اهالٹی ١یاث٤ دبوبىن ي ډىڇ ډي٫ كٺٷ ث سؼبي ډؼ ساوي ډ «از ياػجبر

:ٽ ٽى قس هى دبن ى اشبى ثبي؟ ٭ ډلپمبر ي

بی كٶی٨ ا ایالډ و٪یبڇ سیان ومی االڇ هالٳ ي ٩بڅمبو ٽبب ثب .ومى زسٺ

ي ډشي ي آډ ډىش٪ اهلل آز ٵشا ث ي ا٭شاٵیبر ډجبی یبهشڂ یب ډیبكج

ی سٮ ډیشلٸ ٹبووب ي ٭ب ي ويا‌ډؼڇ ي ځىبپب (يسي ي پىؼ ي ي ثب) وسچ

.ثى هاىي

:ىاز ډٹڇ «ػبئ زيال» ٭ ٭الئڈ ا دىؼڈ د ث دبن ى ډشإڅ ٵٺ ها

ډچی یب ‌ظیبٷ ډ ي ٭ٺیڄ هډا ي ٫ اكپبڇ ثب ٭مي ډوبڅٶز ػ،

ي ایز ػبډٮ اډ ډشڅ ٽ ٽ ي ثبي ىآډي ٹبون ٹبڅت ى ٽ از هؿى سو ي از ػبئاو شيال ي ػبئ ،يى ډ ډوبڅٶز ځو‌هثي ډیشٺڄ ي آىب‌هى ٭بڅمبن ٮى ػبډٮ ها ٭يث ايڃ ىػ ى شيال ثبیي ډی هٹاو ا آځببن ي كٺٹياوبن ي ػبډٮ مىياناوي ي زكبٽم ا .از ډىڇ ٭مڇ ٭يث ىيڇ ىػ ى ي

ٵشیا سيايڇ ى ډىش٪ اهلل آز ډڈ اڅٮبى‌ٵٷ ٵشبيا ٽب٩ڈډلمیي بډچ آهویي وسیب

Page 229: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

229 ث كٺٷ ي ډىش٪ اهلل آز

اهلل آیز ډكیڇ ٵشیا ي ٹبػب ب ٭چډلمي اشجياى ٭چ ډي٥ و٢ز ى هابو

.از دچ ب ١بډلمي پشبسى ٭چ االډ اوٺالة بنػ ى ىهم

بى كپڈ هس‌ډڈ ،بوث ها ډیئالن سوچٶیبر ىثیب ٹیڈ ىی ى ډاػی٬ ای

.ى ډ بثا انا االډ اوٺالة ا د كپډش

Page 230: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

13671 تبثؿتبزض ؾ٥بؾ٣ بظسا٥ قس٠ ض٤رت بحك ث ب٢ ذ ٣زازذا

ډىش٪( اهلل آز ي همى اهلل آز ب ىيځب س٦جٺ )ث

ٵبسلبن س٤ ٽ وسب ى ي ىيو‌ډ ٵبسلبن ا نسب ىيځ‌ډ :ټسبػ ډي ،ػ

ډ٦چیٸ كیٸ ا هى ،يد ٥ٳ .از ډ٦چٸ ثب٥ڄ ي ډ٦چٸ كٸ ا لجز ى،‌ډ وش

ب ي ثب٥ڄ ا بنٹثبو ي هىځبن‌پز ي وي‌ډ ػب یش شی هٶ ي پیز وی٫ ی

همی ډیمڃ ڈ 1367 بڃ ػمٮ‌ىش ب‌ا٭ياڇ ا االډ ػم زيا .ىاوي‌ډ

هچیٸ هډؼبي بډبن ث ياثش بنوياو ا وٶ ا ؿىي ،آن ى ٽ ا‌ياٹٮ .از ٹب٭ي

.يوي ډٿ ب‌ػه ياو ىهم اهلل آز كپڈ ثاب ،ؿخ سٶپ ثب بنوياو ي

اهلل آیز یشبى، ا كپڈ ها ډٺبثڄ ى ٽ ٽ سىب ،كپډز ډىت‌٭بڅ ب‌ډٺبڇ بناډ

ىثیب ىهم اهلل آز كپڈ وبىش ث اا ڄىڅ‌ث ا هى ډٺبڇ ي ډىي اي .ثى ډىش٪

ا ي ىاى ىیز ا ،یبڃ آن ػمٮ‌ىش ب‌ا٭ياڇ ى ٹیير ځىيوی ایالډ ػمی

ي زی يا .ثى االډ ػم ج ڄثي‌ث هػبو ،آن ا د آوپ كبڃ .ي كٳ

ایالډ ػم م زيا ى ٸ٭م ػيا ب‌ا٭ياڇ آن ا ډىش٪ اهلل آز هب٥ار

ى ا ا هبٽش يب آن نسب سب ىاى ديڂان ث اشظىب ثوش ي ٽى ؼبىا ـی

.يىىثج ا‌سب

ا یڈ ا ډ٫١ ٽ از ٽبو اػمچ ٽي ډله و٪ی ا یڈ ي وسیب ډى٪ی

اهلل آیز ىځیز یبڅڂى هؿیبډ ډىبیجز ‌ث اي ثب .از ٽى ىوجبڃ ٵٺ ي ډىش٪ی

ځي ځٶز .ڈٽى ٽشجيځ ځٶز 1367 بڃ ب ا٭ياڇ ا ٹن ث٬ ځز ثهی ٽی

.ډىش٪ اهلل آز كچز بڅڂى ؿبډه ډىبجز‌ث ،1392 آثبن 16 ػ،. 1

Page 231: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

231 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

ي ىی ډ ب‌سٶبير آن ى ي ى‌ډ ٥ف ثب‌هووش ثا ،آن ى ٽبٵش‌ث اشىبىب ا

.از ي ثلض ڄسٶ‌ث ب‌ا٭ياڇ اډند ډىش٪ اهلل آز ي ىهم اهلل آز ي

***

67 ب٢ اسا اظ اال

٣ضاؾتت .٥وت ‌٣ت نحجت 67 ؾب زض ٣ظسا عاض چس اسا زضثبض٠ ٤زاض ؾب 25 اظ پؽ .1

س؟٥طفت ي ،آ زضثبض٠ ٣ظب چ زض ثبض٥‌رؿت س؟٤قس اط ٤ا اظ ٣و قب

ػج ى ډه (1367 ي ډىاى ٮى) اٵشبى اسٶبٷ ثب‌سإٴ ب‌ا٭ياڇ ها ٽ ډبو

ي٩ دبیياان بنی ډ ى ثىڇ، (هشبن ى) ػىة ا‌ٶی ا ٽی دی بثی ٹ٦ٮىبډی

ؾی ډیه ٥جٮیب .یي ووایي ٥ ػىڀ ى ڂى هيډشبن ىيان ٽ ؿا ؛ثىوي بىډبن

.ثىڇ يوى ثٮي ب‌ډب سب ب‌ا٭ياڇ ا هج

اهلل آیز اشبىڇ ډلډبو ا٭شا١ وبډ ،1368 هٵيى 5 ى يٹش ډىش٪ی اهلل آیز ثی

ٵبی ی ‌ثی ‌ثی [ی ]اى ا وبثبياو ،67 ب‌ا٭ياڇ ىثب ىهم ي یي دوی ثی

ي،ی اوؼبډ هٵیيى 6 ى هیى ډٺیبڇ ‌ٹیبئڈ ٭ڃ ى ىهم اهلل آز ٬ بث اڅٮمڄ‌٭پ

ى بثی مبوىي ډه ه بٵز، زم هٵيى 8 ى ثباله ٽ ىيٵا ډیٲڃ ڂی

ج ى ڂٶز ارسٲ ډبي ي یي ایالډ ػمی ،بنویياو ٭یبڇ ‌ٹشیڄ ډیئچ

.ځٵز ٹا آن ٮب٫اڅ‌سلز

ا ډىش٪ اهلل آز ٭ڃ يويٽ‌ډ و٪بڇ ډئالن اځؿ ډيیي ډیبػا ڄی ىڅ‌ثی

یم ثچىیيځب ي ي زث ي اوٺالة ج بوبرث سمبډ ى ى اډب ىىي، ػچ بم

ڄىڅ ،بنػ ىي ها ا بنا طإس ي ډىش٪ اهلل آز زث ى «ب‌جاڃڅ ي هډىبٵٺ وٶ ه٦»

ا ا٥ال٭یبسڈ اځؿ ،ثىڇ ميڃ 67 ٭بڇ‌ٹشڄ ٽىن‌ډلپڇ ى اشبىڇ ثب .ومى‌ډ ٭ڃ اچ

.ثى ډلييى بث ډئچ

‌ث 1379 ثب ى ډىش٪ اهلل آز هب٥ار ٽشبة ٽ ډبو ٵ٢یب ى ي ىی ډ ٥ی

Page 232: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 232

اسمیبڇ ا ثٮیي ډیب ؿىیي ثیبڅشج٬ ي ثىڇ وياو هاي ى ٽ ثى ب‌ډب ډه ي، ډىش ډؼب

اثٮیبى ث كييى سب ي ثواوڈ ا‌آن ٵى‌ډىلث ډياٻ ي ٽشبة سب يٽ ٥ڃ ويان ىيان

هؿىی ی٭ ي ىى ډجبو ٽياڇ ثاب :ثى ډ٦ف ڈثا د ما .ثجڇ د ياٹٮ

از؟ ي بى ب‌ٵډبن

ي ىاىڇ دبین 67 یب ‌ا٭یياڇ ىثیب د ث ٭مډ ٥‌ث ٽ ثب‌هووش ىاڇ بى‌ث

ى1381 سبثیشبن ى ڈیب ‌وىاو ا پ بندب ى يدبو‌د ى ،ٽىڇ ډلپڇ ا‌آن

ٵ٢ب ى ٽ ثى س‌آ‌اڇ ىاوڂب ى بناوا ڂى ي بنىاوؼ ػم٬ یڈ ډؼیب ډىشی

هی ا ث اډپ ،ج ػىج ىيان ى .ي یي، ایب ډیئچ ى 1388 آثیبن 5 ى اػمچی

:«االډ ػم ٵبك اشجب دبوى» ثب٭ىان ػ سإ ي هيډ ډبكج

ا پی ډیى هی ا .ایز 1367 یبڃ یب ‌ا٭یياڇ ډئچ شڈ، اشجب ا آىډی سه آن، بى كش ٽ از االډ ػم ثٿ بث اشجببر

ډیيس ى یي ‌ا٭ياڇ اٵاى سٮياى .اوياى‌ډ څ ث آن ثی ثیيين ي ٽسیب

،االډ ٵٺ مبرډچ ثب ٹ٬٦ ٥‌ث ٹ٢ب هډا ز٭ب كٺیٷ هډیا بی بنویياو ا٭ياڇ .از س٢بى ى ث كٺٷ ١اث٤ ي انا ډ١٭

ى آي‌ڇ ي سچن بث اسٶبٹبر ا پ 67 بڃ نسیب ایالډ ػمی .ثى

آ اهلل آیز ي ٮشميا اهلل آز ثب ډسج٤ ثو ىي سبٽىن ٽ) ڇاه ٺبرسلٺ ى

اهلل‌اویبء ي یي ډىش ډؼب ٵ٢ب ى آن ٹم ى (ایز ا ى آن ثٮیي یب ‌ثوی

،هیى ډویبڅٴ ي ډىشٺیي ٭چمیب ثیب االډ ػم» ٽ د ها ث دبن ٽیى ؿی

ى .اڇ‌ي ز ى ب‌ا٭ياڇ كاڅ ث «از؟ ایز ډشٮیيى اډی يی ثب‌ډی ٽی

ډیڄ إس ٵیز ډبكج ها .ى ىبب ٵبػٮ ها ډوشچٴ اثٮبى سب ى ث ډىٶبو

.ذبڂاڇ مب ا .ٽى ٵاڈ ا 67 سبثشبن ب‌ا٭ياڇ ىى اثٮبى ى ىيثب

Page 233: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

233 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

ډشٺڄ وجشب ډلٺٺبن ب ډبوي، ثبٹ ٵبػٮ ها ثبډبويځبن ا ٽ ډ٦بڅج ا بث اځؿ

ی و ا آن یم ‌اویيٻ یب ‌ڄيإس ي برسػ و ي اڇ‌ٽى ډ٦بڅٮ ا اوي‌وش ثب‌هىا

ډ‌هىا ډه ا٥ال٭بر ى اډب اڇ،‌هاوي .یز و ٽیبٵ ىی هی ا ىاویيٽبان ‌ىیز اٽظی

یڈ شی اډى‌ٹ٢ب ډڈ ډبٱڄ بكت ي اوي‌وي ى ثٿ ب ي سان ى ب‌ا٭ياڇ

.ىاوي ثب‌هىا مشٹ‌ ا٥ال٭بر آوب شىي.

ٹی ي یب ‌ويان بډبن ،ىهماډبڇ آطب و ي ڈسى٪ ىٵش ى ياٹٮ ها اىبى يياڇاډ

چىال ث االډ ػم ٽ از يا١ق .ى ډىش ډبو ،ٹ٢بئ ،یز و ډوٶی ٽی

ى ظبځاوا ډىش٪ اهلل آز اځ ي ىاى ي ىاش ا ب‌ا٭ياڇ ها اهشٶب ثىب آن هیب٥اس

ى .ڈىایش ىیز ى ڈ ا ډلييى ا٥ال٭بر هم ډب وجى ډٮچڇ ٽى‌وم اٵب ا آیشبو

.ٵشڈ‌ډ ىيى ي دبٻ يان ث آاى ٵٺ ها ىځز بڅڂى هؿبډ

67 ب٢ اسا زضثبض٠ تحم٥ك ا٥ت

ثحتج ٣لتت (ؿتس رز ي تمس و ٣وؿب ٣حت) طا٤ا ؿبئ طا٥تح اظ ٣ث .2

‌ه٤ صقت اظ پؽ و وكس‌٣ ف٥پ ضا اؤؾ ٤ا ،س٤آ‌٣ ف٥پ 1367 ؾب ٢ب‌اسا ضثت اظ لتط

اؾت ٣فط ،ي ٤ا قب ط ث ب٤آ قز؟ ا٤ت ث ٤تجس س٤ثب چطا انال ،ي ٤ا

‌اؾت؟ زاز اظزؾت ضا اـ‌ت٥ا ظب طض رت‌ث

:از ايڃ ٥ا زام كبئ اي ؿىي ا 67 ب‌ا٭ياڇ ىثب ٸسلٺ

ؿىیييؿن ا ىاویي كٸ ي‌ا٭ياڇ بنوياو ها ډلشڇ هبواى ،ايڃ يیب هآهی

ٽؼیب ى كیياٹڄ ي يوي ا٭ياڇ اسبډ ؿ ث ب‌آن ٽ ثياوىي ثبىي، ډ٦چ٬ اوبن٭ برك

.اوي‌ي ىٵه

ا ٹمش ي انا ډٮب نسب ا ثو ب‌٭بڇ‌ٹشڄ ها ،ىيڇ نسیب ایالډ ػمی

زډیي٭ ثلض ى كبىط ها ا ٽبٵ ا٥ال٫ .از بثی ا ،ایالډ ػمی جی

.از ډاط بث انا ٹ٢ب و٪بڇ ىثب ىاي ي ي زث ،ىهم اهلل آز

Page 234: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 234

كپډیز ٭ىان‌ث االډ ػم اى٭ب ي ىهم اهلل آز ٵٺ ډٺبڇ ث ثبسػ ،ڇ

ی اي ا ب‌آن اػا ؿڂوڂ و ي بى اكپبڇ ٭ ا٭شجب ىثب ٸسلٺ ،ٮ ٵٺی

ډٮشٺیي ي یوشڂ بثی بنویياو كٺیٷ ي ځىببن‌ث ػبن ىډبء، ٹ٢ ى ٽ ػٮٶ ثی

.ثبي‌ډ الڇ از يػث ب٣اكش

زی ډٹٮ ى ىيثب االډ ػم اځ ،ؿبڇ ډیبث ‌هی ا بی آ ى،ی ثڂ ٹیا ځوی

ؿىیي ا٭یياڇ سپا بي سب ڈٽى ؿ وياى؟ سپا اډپبن ب‌ا٭ياڇ ى ویياو یا ا ٽمشی

ينی ب‌ىیز ا ا كپیډشڂان سیب از الڇ ٺبسسلٺ هؿى ڈ؟وجب ي ؿڄ هی ا ثی

.ڈىا ثك دډپڄ ي ى‌شبة ب كڄ‌ا

هة ،اوي‌ي مبند هى ٽى ا اځ ٹن ث‌٬ټ ا د ب‌ا٭ياڇ ها اويٽبان‌ىز

مـىبن اځ ي ٽىىي ٭ٶ ٥چت ي ثڂاوي بنىډ ډىڇ ثب بىٹبو از ٽىىیي ‌ډی ٵپی ٽیب

ي آن ایىبى اوشب ثب از هة ڈ ر‌هىا اوي،‌ىاى اوؼبڇ ىش ،ډیشٺه اىڅی اائی

كٳ ،ډبن ډي ثب ي آن ذىن‌ٵاډ‌ث ي پر ىر .ٽىىي سػ ا ډىشٺيان

اٹش٢یب ی٭ ي اهالٹ ٶي٩ .زو قل يػ‌ؾ‌ث انا ډچز وسب كبٵ٪ ا آن

.ىځ ٹا ػبوج‌م ي ٥ٵبو‌ث ډىٶبو، ډ٦بڅٮ ډى ٹ٢ ها ٽىي‌ډ

پی ویى، يه ٹ٢ اثٮبى ٽچ ٽ ډبو سب ثچپ ز،و ٵ٭ ډئچ سىب‌و اډ ها

.از ډٮب االڇ ي انا ىډ ى دي ب‌ايڅز ا

ب اسا ا

س؟٥ازب ثبض‌تأؾف ٢ب‌اسا ٤ا ث ٣ا ب٤ ب چ س٥و٣‌ فىط .3

یب ‌ثلیان ي ډپالر ا بث ډبى ، ىي ا اولب٥چت ي هه يئڅا ىي

یب ‌هیوز ى انی ا هچیٸ هډؼبیي بډبن ي انا االډ ػم .اوي‌ثى ثٮي

اوٺیالة ا ٹجیڄ ویيان ىاهیڄ ى٭اب .ويا‌ڈ ىي ،اوٺالة ا ثٮي انا ث ي‌ٸس

،الػیى ایياهلل ڄاٹج و٪‌سىڀ ب‌ډج ثه ي هچٸ هډؼبي هث بيی ي ثی

Page 235: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

235 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

ي بثبوه ى ي ىی ډ یذ ا هیبع ثٮیي ډكچی ي،ی اوؼبډ بنی ػ ىي هی ا ٽی

بنی ػ ي ایز وياوجبن ي ىاى ىز ث ا ٹير بنػ ټ ،يػي ٤ا ى ٽ‌ىكبڅ

یڈ بنی ػ ىي هی ا ػب اځ .از وياو ي ٽىي‌ډ ثب ا قډچ ناد وٺ ڂى

.وجى ثيس اځ ثبي، ثش ي٬١ وجى ډٮچڇ ي‌ډ ٭

ا وبىیز ٵیڈ ه،ی ى ا هه سچٺ ډوبڅٴ، ي ډىشٺي و٪ سلمڄ ٭يڇ ي،ٮ ٭يڇ

‌ثی یب ‌ا٭یياڇ ي ةی ډٮ ياٹٮب ٹ٢ب و٪بڇ ي،ػي بىو ي ٽىا ي بز ١یبث٦

،٥چجی ‌ػب ،ها‌بى ي كپډز؛ ا ،هىډلی ىن‌ىاډیه ي بیبال ثی

ي ٹیډ ب‌زاٹچ ٥چج‌سؼ ٽىب ى هچٸ؛ هډؼبي ج ا ياٹٮٱ ډ٦بڅجبر

ؿیاٯ ثیب هك‌ياڇ وبػاومىاو ػىڀ ډبن ى ډ ب‌اشبن ىى ٱثی ىيڃ یج

1357 ډىډی اوٺالة ا ثهبش ػان و٪بڇ ٽىن‌هبډ ثا ى‌ای ٹبثیڄ ڂی ٽی

.از

،1360 بڃ ى االډ ػم ٭چ هچٸ هډؼبي بډبن ډچلبو ٵب ا٭الڇ ا ثٮي

یبډبن ثيو ي ج اوشٺبڃ ،1363 یبڃ ى ٭یاٷ ثی ‌ٵیبك ه٦یب هسی ټایشاس

ا هچیٸ هډؼبیي ي ومبویي ىي انا ډچز ؿڈ ا ځ ٽ ه٦ب .ثى هچٸ هډؼبي

ىي ىی هم اهلل آیز .ىاوشىي انا ډچز ٭چ بڅ‌ز ػىڀ ى ٭اٷ ثٮض كة مپب

ایالډ ػم ډبٵث مباد ث پبآډ وبيځبن كمچ ا ثٮي ٶش ثی غهچی ٵیا

ثباله 1367 س 27 ى ځىب،‌ث ډبٵ 290 ٽشب ي ٵب ٭میډ ډؼمی٬ 598 ٹ٦ٮىبډی

) ا ډشلیي ډچیڄ بډبن ،ٹجیڄ یبڃ ټی ٽی (ثیى یي تسی ډیبن ‌هی ىا .ٵزدی

اوی ا څپب .ىثڂ شث باراډش ثشاوي سب اٵيى انا ث هى ٵب ث هك‌ياڇ

هیشبن ى ،ثیى یب ‌آن ىيثیب سیٳ دی ى ٭اٷ ٽ آثبىان ي هډ ا ىٵب٫ ثا

.ثىوي ٽى سؼم٬

ا ثٮیي ٶش ټ ٭اٷ اس ثب سىڂبسىڀ مپب ثب هچٸ هډؼبي ج ػ ډٮى

Page 236: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 236

هډؼبي ٹا بر٭مچ 1367 ډىاى 3 ىيىج نسب ى ٮى انا س٤ ٹ٦ٮىبډ د

ٹیا اډب ٽى، انا ٱة ياو سان ي ٵشق ثا ا يانػبي ٵيٯ ث ډڇ هچٸ

يیشب ؿىي سٳ ا ثٮي يوي،‌ډ جبودش ٭اٷ سدوبو هىڂ آس ثب ٽ هډؼبي

انا هىڂ دبسټ ثب ي يوي ځ‌هډ ٽډبوب چډشٽ 34 ى ٱة آثبى االڇ ي ډ

ػمٮ .هىوي پز ډٶش٢لبو هىڂ سچٶبر ىاىن ثب ي ډشال ډىاى 4 ا ډبى وبڇ ثب

ایالډ ػم ي ثى ي سمبڇ ډبى بر٭مچ 1367 ډىاى 7 هیى ډیب ی ٽچ ثی

ػىیڀ ،اوی ا هډؼبیي ای ا بری ٭مچ ا یياڇ يی وباډ ا ثٮیي .ىاز ٽبډڄ سچ٤

.ٵزد بندب مب 1367 ډىاى 29 نسب ى بڅ‌ز

،یب ‌ډیير ا ثٮیي انا ٽ ډبو ى ڈ‌آن انا هبٻ ىاهڄ ى هچٸ هډؼبي بر٭مچ

اٵیاى ي ٵايان زكب ي وشڂ ثب٭ض ثى ٵشد ا ٭اٷ ثٮظ ڈ ثب ث‌آس

يانی ػبي ٵیيٯ بری ٭مچ یٽة ا ثٮیي االډ ػم .ي ب‌ويان ى بډبن ها

.اٵشبى انا ب‌ويان ى بډبن اىاان ي ا٭٢ب ٵپ ث ،هچٸ هډؼبي

ذ٣٥ اهلل آ٤ت ط

،٣طتصج ٥غ ٢تب ‌ط ٤زبس اظ ا ٣ت٥ا٣‌بؾ٥ؾ ب٥ظسا زضثبض٠ ٥٣ذ اهلل آ٤ت چطا .4

فط ه٥والؾ ر زض و اؾت ٣ب٥ظسا كرهب طاز اؾت؟ وطز نبزض ٢تس ٤ا ث ٣احىب

.اس‌ساقت حض طنبز /سا٤رب

ډػى اىبى ث ډشىي يى اػب ثی ثبا .ىیڈ دبین یمب دی ٹ٢یبئ ٹی ىپی

ا اوب ي ي ياى وب ډئچ ها ى ثى، ىهم اهلل آز ٵډبن سلز ي ډىة

هی ا .ایز ٽى بى ٹ٢بئ ٹ ي‌ىث‌د ډؼب ا هبع ا اكپبډ ي ٽى وت

ٹ٢یب ٭یبڅ یا ٩یبا .اویي ‌ثى 67 ب‌ا٭ياڇ اچ ٽبځىاوبن ئبر ي اوب

ٹ٢ ها ى ڂى‌٭جبر‌ث .از وجى ؿبثټ ي اوٺالث بنا و٪ ث ٽبٵ اويا ث ،يٹز

ا زډیئڅ ي كپیڈ يي ٹ٢بير، مبډشٺ ي وب ،ٵٺ ډ٦چٸ يڅ ٭یي ‌ثی ځٵشی

Page 237: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

237 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

.از

ى ايڃ ٹیيڇ ى بنا ٵیيٯ بری ٭مچ یي٫ ا ٹجیڄ ي ټی 1367 ډیىاى 2 نسیب

ی اډ ىي ث ا ډچق يبو ٹ٢ب بډبن ئ ىا ٭چ االالڇ كؼز ،يانػبي

:ٽى ډ٩ٴ

٥جیٸ ي ڄسپ ػىڂ ډىب٥ٸ ٽچ ى ا ػىڀ سوچٶبر ي ىاىځب .ټ ،يدیبځ ‌ىیز ډٺیار ا ټی ‌ؾ ز٭ب ثيين ،٫ هډا ڈئػیا ثی

.يومب يځ ډشوچٶبن

بی ي ایالڇ ػج پز ډػت ،ىاىځب سو ث ٽ ٭مچ .ىيڇ 1.از ا٭ياڇ آن ډؼبار ،ثبي ډ ب ي ثى ػبو هبر ډػت

ډچیڇ و٪یبډ یب ‌ىاىځب ،كپڈ ها ډػت‌ث ساوىیي ‌ډی ي !یشىي و ٹیبون زی ٭ب ثی

هیى سیو ‌ث ثایب ا ډشمیبن ا٭یياڇ كپیڈ ی٫ هډیا .ٽىىیي اػیا ي یبى

ػىیڀ ثیب ډسج٦یبن ي بنی و٪بډ ػىیڀ، هبىډ ى كب١ان ث ډىل كپڈ ها اڅٺب٭ي‌٭چ

.ثبي‌ډ

ى ٮىی هچیٸ هډؼبیي ػىڂی بری ٭مچ یي٫ ا ثٮي ي ،ىيڇ ٹيڇ ى نسیب

ا «ډ١ی٬ ی » ډؼبي بنوياو ا٭ياڇ كپڈ ىهم اهلل آز 1367 ډىاى 6 ىج‌دىغ یبى

ئش زاٽظ ث ا «ثىن ډ٬١ » سو ي ٽىي‌ډ .یذبى ‌ډی وٶی ی ٵبٹیي وبډی

اهلل آیز هب٥ار ٽشبة ى آن ٽچ اډب وي، وٺڄ ڈ اډبڇ ٶل ى ثى نسب ډىش٪ی

ٹ٢یبر ٽچ ثا وبډ .از ي ډلبج آن نسب ،ٽشبة ى ډػى ٹائه ا ي ي ىع

آن ا ا‌وو ،ډىاى 8 ىج نسب ى ب‌آن ا پ ي ي ابڃ ٽ اوٺالة ب‌ىاىځب

:از ف ها ث ډڈ كپڈ ها ډشه .از ىاى ډىش٪ اهلل آز ث ا

.21 ع . لٶ اډبڇ،1

Page 238: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 238

اڅكڈ اڅكمه اهلل ثڈ يػ‌ؾ‌ث ،هبئه ډىبٵٺه ٽ آوؼب ا ي وجیى ډٮشٺیي ایالڇ ثی ؿی ث ي بز‌آن وٶبٷ ي كچ ي ا ځىي ډ ایالڇ ا ،یب ‌آن یان اٹیا

‌ػىیڀ ي ب‌آن ثىن‌ډلبة ث ثبسػ ي اوي ٽى ديا اسياى ٽالیټ یب ي ٭یاٷ ثٮض كة ب‌مپب ثب ٽ ػىة ي ٱة ي مبڃ ى ب‌آن آویبن اسجب٣ ث ثبسػ ي ډب ډچمبن ډچز ٭چ ياڇ ثا آوبن ػب و ثب ایشپجب ١یثبر ي ػیبو ا آویبن وبػاومىاوی و٪یبڇ سیپڄ اثشیيا

‌ويان ى ٽ ٽبو سبٽىن، االډ ػم یب ای ٽی ثی ی ي ٽى دبٵب هى وٶبٷ ډ٬١ ډلپیڇ ي ډلیبة ٽىىیي ډی ا٭یياڇ ثی آٹبییبن اٽظییز ؤ ثییب سییان ى ویی ډ١یی٫ سییو ي ثبییىي ډیی

آٹب ػىبة ي (٫ ٹب١) اٵب١بس ىاډز و [٭چ كه] االالڇ كؼز يار ا ا‌ومبىییي ي (سییان [اوٺییالة] ىاىییشبن) اییاٹ [ډس٢یی]

ب‌ويان ى ٥‌مه ي از اػمب٫ ى اكشب٣ اځؿ ثبي، ډ ا٥ال٭بر یب ي اوٺیالة ىاىیشبن ی٫، ٹب١ آٹببن اٽظز ؤ ٽ اشبن ډاٽ كیڈ .ثبیي ډ جب٫االس‌الڇ ،ا٥ال٭بر يار ومبىي ي ىاىب ډلیبثه ثی سىيوبد اڃ ا هيا ىمىبن ىثاث االڇ ٹب٥ٮز .از اوي‌بى وجز هى اوٺالث ٽى ي هڈ ثب اډيياڇ از. االډ و٪بڇ ىیمىبن ثی ٽ آٹببو .ومبئي ػچت ا ډشٮبڃ هيايوي ١بز االڇ ډ١ی٫ سیو ایياء » ٽىىي ٮ ي وپىىي سىي ي ټ ي ي از آوبن ٭ي‌ث ٭چی

االڇ ٹ٢ب ډبئڄ ى سىي .ثبىي «اڅپٶب هین ځیٵشه ‌وبىیي ،اوٺالثی .ثبي ډ يا ډ٦ ي دبٻ

ياڅالڇ 1ىاڅوم اڅم اهلل‌يف

ي ٭یبڅ انى يٹز ئ چاىث‌ډ اهلل آز ،ڇ ٹيڇ ى ٹ٢یب ډٺیبڇ هثیبالس

.626 ي 624 ،1 ع ډىش٪، اهلل آز . هب٥ار1

Page 239: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

239 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

هؿىی ى ى‌وم ډٵٸ اي .ى‌ډ ډ٦ف ثا اثبډبس ،ٽ هیى ثیب ډمی ډیئچ

انی ى ئی سچٶى ب‌د ىهم اكمي االالڇ كؼز .ٽىي يځ ځٶز ىهم اهلل آز

ب‌ىاىځب ٹ٢بر ٽچ ث ٹجڄ وبډ دز ى ي ٽى ډپشة ځو‌ها دي ٹڃ ا ا ٭بڅ

‌ثی و دبن ي د ها .از ٽى اثالٯ ٽ اوٺالة .ایز نسیب ثبسػی وٺیڄ ثی

ها ٽبډڄ ډشه .ثبي 1367 ډىاى 7 ب 6 يثب‌ډ آن يي نسب ،ډىش٪ اهلل آز ي دی

:از ف ها ث و دبن

اڅٮبڅ ډي٩چ اډبڇ ك٢ر ،ثځا دي اهلل‌آییز یالڇ، ٭یی ا دی اهیی كپییڈ ىډیى اىثچیی‌ډی

ډ٦یف یااڃ ى سچٶى ٽ اوي‌ىاش اثبډبس ،ډىبٵٺه ىثب ك٢سٮبڅ :ٽىوي

ي اویي ‌ثیى یب ‌ويان ى ٽ بز‌آن ث ډث٣ كپڈ اه آب .1 ډلبٽمی ي اویي ‌وياى ډ٬١ سٲ يڅ اوي‌ځش ا٭ياڇ ث ډلپڇ ي اوي‌ي یڈ ىی ‌آن یب ایز، ویي اػا ب‌آن ىډى كپڈ یب ٽی كشی یڈ ډلبٽمی ا٭ياډىي؟ ث ډلپڇ ،اوي‌وي

وياوبن ا ډٺيا ي اوي‌ي ډلييى ويان ث ډلپڇ ٽ ډىبٵٺه آب .2 اوي‌ٽي ڈ ا يڅی ثی وٶیبٷ ډ١ی٬ ی ډلپیڇ ،ثبیىي ډی ا٭یياڇ ثی ثبىي؟ ډ

‌ديویي آیب ،ډىبٵٺه ي٬١ ث يځ ىډى .3 یب ډىیبٵٺى ى ٽی

سبث٬ ي ىاوي ٹ٢ب اشٺالڃ ،هى ٽ ب‌شبن ،ویشىي ایشبن ډٽی ٽىىي؟ ٭مڄ ډشٺال ساوىي ډ هى ب ځىى ابڃ اشبن ډٽ ث ثبي

1اكمي مب، ٵوي

.627 ي 625 . ده،1

Page 240: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 240

:د وٺڄ ث ىهم اهلل آز دبن

سٮبڅ ثبم

ثبي وٶبٷ ث اځ ډكچ ى ٽ ٵٷ ډاى سمبڇ ى كپمی ىډى ٽىي، وبثى ا االڇ ىمىبن ٮب .از ا٭ياڇ یيځ ي١ی٬ ثی .از ډىو٪ مبن ځىى اوؼبڇ س٬‌ كپڈ ٽ ىر ب‌ديوي

1اڅومى اڅم اهلل‌يف

:ځٵز ؼوش ځو‌ها سان‌ډ كپڈ ىي ها ا

ى» ایز، ا٭یياڇ ث ډلپڇ ي ډلبة ،ثبي ډ٬١ ث ٽ ډؼبي وياو .ټ

بی ویي ډلبٽم ى ؿ «ډ٦چٺب ا‌ډكچ یڈ شډلپیډ ىيان ي یي ډلبٽمی

ډلپیڇ ا٭ياڇ ا ٱ كپم ث ي ي ډلبٽم ؿ از، وي آاى ى اډب ي بندب‌ث

ؿ ي،ٽ ڈ ا زډلپډ ا ډٺيا ي ي اډیب یي ډلپیڇ ا٭یياڇ ثی كپیڈ ىی

.ثبي وي اػا ا‌ىثب

٫، كبٽڈ از، وٶ ئش زاٽظ ؤ ثب «ثىن‌ډ٬١ » ډ٫١ سو .ىي

اػمب٫ ى (ډشلت) ب٣اكش اځؿ .ا٥ال٭بر يار ىيومب ي (بىاى ب) اوٺالة ىاىشبن

.از

ویجز اوٺالثی ىٽ ي هڈ ز،ٹب٥ٮ ثب ئز .از اوي‌بى هډلبث ث كڈ .

.ثبىي «اڅپٶب ٭چ اياء» ٽىىي ٮ ي ٽىي ػچت ا هيايوي ز١ب االڇ ىمىبن ث

ىډیى ٽىیي، ویبثى ا ایالڇ ىیمىبن یٮب .ؿب یيځ یب ‌ديویي ي١ی٬ ثی

.از ډىو٪ مبن ځىى اوؼبڇ س٬‌ ،كپڈ ٽ ىر

ىي ٥ ،1367 ډىاى 13 جى‌دىغ ي 1367 ډىاى 9 ىيىج ب‌نسب ى ډىش٪ اهلل آز

. ده.1

Page 241: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

241 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

ا پی ىی ٭ ډیبيار ي ٽىیي ‌ډی ا٭شا ډلډبو ٥‌ث ىهم اهلل آز كپڈ ث وبډ

.ىي‌ډ ف ٵٺ يڅ ثا «ثىن‌ډ٬١ » سو ول ا ا ٫ ٹ٢بر

ٶب دبن ىهم اكمي االالڇ كؼز 1367 ډىاى 15 ىج نسب ى ،ؿبڇ ٹيڇ ى

:بوي‌ډ بنا ا٥ال٫ ث ځو‌ها ډىش٪ اهلل آز ډىاى 13 ډم ٽشج وبډ ث ا دي

ٵیى یمب یي، سٮؼت ډػت ػىبثٮبڅ ىيڇ وبډ :ٵډىوي اډبڇ ك٢ر ثبیي ي ثبیي ډ٦میئه ي ثڂي ا ډبئچ سب سان ثبي يثڂ ا ډٽ ډه ىاوي ډ ٽ مب .ډبوي ډ ډلډبو ډئچ ٽ هیاڈ ‌ومی یو ثی ډىیبٵٺه ه‌ث ي اوٺالة١ي ىډى مب ىي يڅ ،ى ٩چڈ ځىب‌ث

ایز ډیه ثیب ثلیض ډى كپڈ ٭ ډئڅز .وياڇ ٹجڃ ا ػىبثٮیبڅ .ٵډبي ٽسب م ا ا ډىبٵٺه هيايوي .وجبي وڂان

ډشڅي) و ٭چ كه بنآٹب سان ئز ا٭٢ب ډىش٪ اهلل آز 1367 ډىاى 24 ي

ډشڅیي ) ااٹ ډس٢ ،(1335 ،1339 ډشڅیي ) ی ئ ڈاثایي ،(ڂیبن ځچذب ،30 ىی

لزو ا ثٮي ي ٽىي‌ډ اك٢ب ٹڈ ث ا (ٹڈ ،1338 ډشڅي) ډلميد ډ٦ٶ ي (ډي

هایي ‌ډی یب ‌آن ا ي ىیي ‌ډی یبن ا ث ا هى ډ٦بڅت ئ بىىاز ،ب٣اكش ث آوبن

ډٺیبڇ ‌ٹبئڈ ث ئز ئ و االالڇ كؼز .ٽىىي ډشٹٴ ا ب‌ا٭ياڇ ،ډلڇ ى ډىبجز‌ث

:ىي‌ډ دبن ج

45 ي ٮى] اڈ،‌ٽى ا٭ياڇ سان ى ا وٶ 750 االن سب ډب 200 [وٶی ،ثپىیڈ یڈ ا اىب ٽچټ اڈ،‌ٽى ػيا ثٺ ا ډ٬١ ٭ىان‌ث ڈ ا وٶ 1...!ي ثٶډبي ؿ ثٮي

هياڅمیچم االالڇ كؼز ډالٹبر ى ،دىؼڈ ٹيڇ ى ثیب يٹیز ػمی ‌ئی ا‌هبډىی

اډؼ كپڈ ىهم اهلل آز ٽ ى‌ډ ډو 1367 ڄايا ى ج ډٺبڇ‌ٹبئڈ ی

.635 . ده،1

Page 242: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 242

كپیڈ هی ا ډیشه .ایز ٽى بى ډجٱ بنوياو ا٭ياڇ ىثب ڈ اهلل آیز ىیز ‌ثی

500 كیييى ډبن آن ى بنا ځا ث .از وي ډىش سبٽىن ي يو ډىش٪ وٶی

1.ثىوي ويان ى ٽموز ي ٱډج

ث ثباشىبى ،ډشيبن ځٶش ثكت (620 ،1ع ،هب٥ار) ډىش٪ اهلل آز ځا ث

شیي ي ا ب شي ي ا ىي كييى ،ىهم اهلل آز ب‌وبډ اه وٶی ویياو

ٹیائه ي اي ٽچ ثاب .ٽىوي ا٭ياڇ ٽ ى ا ډى ي ن ا (از بنا ا سىي)

ثبډبویيځبن هیب٥ار ي ډػى 13 ي ډیىاى 6 یب ‌ا٭یياڇ بنی دب ي یي٫ نسیب ی

.ي 39 ٮى از، ثى1367

بڇكپ ي ‌ټ ا ا٥ال٭بر يار ٽبىببن و٪‌اهشالٳ ىوجبڃ‌ث ٩با ،ڈ ٹيڇ ى

زي١یٮ ثبځىاوين ب ب‌ا٭ياڇ اىاډ ىثب ڂى‌ا اوٺالة ىاىشبن ىيځبنومب ي ٫

‌ ډلمي االالڇ كؼز ٴسپچ هسٮ وبډ ىوجبڃ‌ث ي ٹجڄ ث ا٥ال٭یبر ی ي ی ثی

ا ىډ‌هىا ڈسم بنا ،ىهم اهلل آز ډلیڃ و٪یبڇ ډیچلز سیو ډؼمی٬ ثی

.از وي ډىش ى اػب٫ ها ډشىيار .ٽىي‌ډ

:ٵىؼبو بم اٽج هب٥ار ځا ث

اوٺالة١یي ډؼیبار ىډیى .ٵشڈ ډچلز سو ډؼم٬ ػچ ث ډٮمیڃ ډ٦بثٸ ي ٹا .اوي‌ٽى ډلڃ ډؼم٬ ث ا ڈسم اډبڇ .ي ډاٽ

هؿىی ا٥ال٭یبر يار .یى ٭مڄ اه كاىص ا ٹجڄ ي ىایز و٪ی 2.ىاشىي سىيس و٪ ه،اي برٹ٢

ډیچلز، سیو ډؼم٬ ػچ بندب ا د ى ٹیا یان ػچی اهلل آیز ك٢ی

ى.‌ډ ثځا ىهم

.639 . ده،1 .329ي 328 ،1367 ډ 5 ثبب، آٱب ىٵب٫، دببن ٵىؼبو، بم هب٥ار ي . ٽبوبډ2

Page 243: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

243 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

ا ،بنویياو ثبډبويځبن هب٥ار ثاب 1367 آ 4 نسیب ىاىن‌ا٥یال٫ ،ثٮیي ‌ثی ثی

.ى‌ډ آٱب بنٹثبو هبواى

لب٣٤ ب٣ قضا٢ رب٤ب

ضا ب٥ظسا ٤ا زبظات ذزـ ٣٤لب ٣ب ٢قضا ؾط ٢ثبال اظ ٥٣ذ اهلل آ٤ت چطا ٣ضاؾت .5

اؾت؟ وطز ٥٥ت ف٥پ اظ

هثبالس وىبن پ .ٽىڈ‌ډ وڂب ډػى ډياٻ ث اي ىي ا مب د ث دبن ى

ى هچیٸ، ډؼبیي بنوياو زي١ٮ هسج ى ػمٮ ومب جنس ا ٽ ٹ٢ب ډٺبڇ ڂی

.ٹ٢بئ ٹ ډپالر ىثب ىهم اهلل آز مبرسم

٭یبڅ انی ى ئ چاىث‌ډ اهلل آز 1367 ډىاى 14 ػمٮ .اف ٽی ا دی

ئی ٵىؼبو‌بم هياڅمچم االالڇ كؼز ثب ډر ي ایالډ یا ډؼچی

ثیب ى چی اىث‌ډ آٹب ثب» :ٽىي‌ډ اٹبډ ا سان ػمٮ ومب ،ٹا ٽڄ ٵډبوي هػبو

ث ىٹیز ثیا ډىاى 15 ب‌يوبډ ػب‌ث 1.«ڈٽى ډاٽ ػمٮ ب‌ه٦ج ډ٦بڅت یش

،ٽشبة ها زيا ث .2«اوٺالة مذب» :ٽىڈ‌ډ وٺڄ ډٮشج ٽشبة ټ ا ا ډ٦چت ډه ه٦جی

:از ف ث بنوياو ا٭ياڇ ىثب 1378 ډىاى 14 سان ػمٮ

انی ا ا یب ‌آن ا بى سٮياى .ثى ثځ ډپڄ ډب ثا هډىبٵٺ ډئچ

.اویي ‌ٽى ىز بډبن ي ىشڂب ي ثب٣ هىبن ثا ٭اٷ ى ي ٵشىي ډیب .یشىي یب ویيان ى انی ا ى ڈ ب‌آن ا ػمٮ سمیبڇ ا ػىیڀ اځی هډىبٵٺ ډپڄ كڄ ډب ثا .ڈثى هډىبٵٺ ډپڄ ځٵشب سب ،ڈٽى‌ډ ثی

وبډی، ٹ٦ی٬ ٹجیڃ ا د اډب ىاز، ٵاياو ب‌ ى ي وجى ډمپه آبو

.1367 ډىاى 14 ده،. 1 سیييه ي ځىآي اىثچ،‌ډ اڅٮ٪م‌اهلل آز ك٢ر ػمٮ ومبب ‌، ه٦ج«مذب اوٺالة». ٽشبة 2 .1385 ثب ٹڈ، ډٶي، ىاوڂب اوشبار ډا ٽبيو، وؼٶ ډلميثبٹي

Page 244: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 244

1(ومبځاان سپج) .ٽى كڄ هىن آة ډظڄ ا ډپڄ ها هيايوي

ىاوىیي ‌وم ب‌ها... !بن ڄسلچ ي بز آن ثب هډىبٵٺ ث هبٻ... ٽی

ډیىڇ (ومبځاان سپج) .ىاوىي‌ ډ ثيس اوك ا ا هډىبٵٺ ان،ا ډىڇ ئٹ٢ب ٹ ٽ شىي ههمڂ هډىبٵٺ اىز ؿىبن انا ای اٵپیب

ډلبٽم ا هډىبٵٺ ؿا ىيځ‌ډ ډىڇ .از بى بث ٵب سلز ٭مډ .وياویي ډلبٽم ٽ ىبا ي؟ٽى‌ډ ایز، ډٮچیڇ كپمی یڈ ډ١ی٭

یب ‌هی ا ٽ از ٵب ى ئٹ٢ب ٹ .از ډٮچڇ ڈ ػا از، ډٮچڇ ا ثٮ٢ی ؿیا ي؟ی ٽى‌ ومی ا٭ياڇ ا ب‌ها م ؿا وي؟‌ ډ ډلبٽم ؿا 2(ځىى يثب ا٭ياڇ ،وياو ډىبٵٸ :ومبځاان ٮب) وي؟‌ ډ وياو ب‌آن

١یاث٤ ز٭ب يثب ٥ٳ ټ ا ٹب١... ٥یٳ ا ي ثپىیي ا ډلبٽمی هډىیبٵٺ ٽیىن وبثى ثا ٹي‌آن ډىڇ ... از ٭مډ اٵپب ٵب ى ڂى آيوي ډ ٵب ئٹ٢ب ٹ ث ا كشی ٽی ث اوش٪یباس ئٹ٢یب ٹی ا یش

ي شڈ مبىڀ مب ثب ډه ... ىاوي باساهش ي ىیڈ ډی كیٸ یمب ثی سلیز ا كیٳ ها ډه (ومبځاان سپج) .ثوي ٭ٶ يوجب ىبا ڈځ ډ هی ا یب ‌آن څؼبػیز یير ا ا٥ال٫ ڄىڅ‌ث ثچپ آيڇ، ‌وم بنثث ػ سإط

3.وڈ ډ ا كٳ

ٹ٢یبئ ٹی ئ هس‌ډٮشيڃ اسٶبٹب ٽ ٽ يٹز ٹ٢ب ډٺبڇ هثبالس ثلض ا دی

ډؼبیي بنویياو سمیبڇ ؿیا ٽ از ٵب ى ٹ٢بئ ٹ ٽ از ها ز، ڈ اوٺالة

يی ثب ؿیا ایال وي؟‌ډ وياو ب‌ها ا ثٮ٢ ؿا وي؟‌وم ا٭ياڇ یوي؟ ډلبٽمی

.385 . ده، 1 .386 . ده، 2 .387. ده، 3

Page 245: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

245 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

.ٽىي‌ډ ا٭الڇ مبىڀ بنوياو ها ٭ٶ اشلٺبٷ ٭يڇ ى ډىڇ اوش٪ب ثب ا هى بنا

چی اىث‌ډ اهلل آز ك٢ر ثب ياى 1390 هىاى 21 نسب ى ه٭چ ډي ىٽش

:از ٽى ځا شب‌ية ى ځو‌ها ا

ىڈی ث‌ډی سٮؼیت ثبٽمبڃ دڈ،‌ډ 67 بڃ ب‌ا٭ياڇ ا ي ٽى ػبر

كش !ثىڇ ډوبڅٴ ډه» :يځ‌ډ ڈ ٹ٢ب ٹ يٹز ئ ٽ ی ثیب وبډی ٭ ډه ،«شىي ډ٬١ ي ىيځ‌ډ ىيٯ ب‌ها ٽ» :ٵډىوي وشڈ، ثیب شیب وب ي «!ڈی ا‌يی ډیب » :ٵډىوي ي «.يڇو ډ٦چت ها ث ډه» :ٽىڇ هب اٵاى ث هب كپڈ ىهیبڅش یب ‌ا٭یياڇ آن ى ډیه !یي اوؼیبڇ ٽیب «.وياشڈ

اهلل آز ا ډه ىبهز كي ى ا ٺیز كٺ ی اه ٹیڃ وٺیڄ ى یبن ا ،چی اىث‌ډی

سیبٽىن ا بن‌ٽشج ا٭شا١بر ؿا اډب اوي،‌ځٶش ‌آن ؿیا ي اویي؟ ‌وپیى ډىشی ځوی ه٦جی

‌ا .یز و ىٵب٫ ٹبثڄ ػمٮ ه٦ج آن اوي؟‌هاوي ډ‌هی ىا یبن ا ٽیب ث ىی یوه یش

.ٽىىي ٵ٬ ا ب‌اثبڇ ي ىيثڂ

اډیبڇ ٶل 21 ػچي ا ا ډاى ډبن آن ى ٹ٢بئ ٹ زي١ٮ ثش ىٻ ثا .ة

:ٽىڈ‌ډ وٺڄ

ىي‌ډ سٽ ٹ٢ب ٭بڅ ا ا٭٢ب ث ىهم اهلل آز 67 ى 27 نسب ى ى ٽی

ى !ثبىي ىاش اشٲبڃ ڂى ٽب ث وياوي كٸ اىا ب٭بر كپیڈ 67 ثمیه 1 نسیب

:ى‌ډ بى ٹ٢ب ٭بڅ ا ث ه٦بة

ایز ډبویي اٽي سٮؼت ثبٽمبڃ ا آن ى سبٽىن ٽ ب‌ ديوي ٽچ ی و بنآٹب االالڇ كؼز باهش ى ،از اٵشبى سإه هيا كپڈ اػا ي ىیي، ومب اػیا ا هيا كپڈ يىس ؿ سب ي،ى ٹا ئ ي ىویڀ ٽی ڈومب ډ ياٽ ٶب ڈ ئ ي و بنآٹب ث .زو ػب ػیبر ٽی

Page 246: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 246

.ىيومب ز٭ب ٽبډال ا ٭

یى، ‌ومی يی ى ب٥اكش هؿى ث يسإٽ 67 ډىاى ا٭ياڇ اكپبڇ ى) ی سپ ثی٭پ ثی

.(از ٬س

٭یبڅ انى ئ ث ا‌وبډ ٥ 1367 ثمه 9 نسب ى ىهم اهلل آز ،ي ا ٽی

) ٹ٢یب ٭ییبڅ یا ا٭٢یب ي ٽیی ٽیڄ ىاىیشبن بنییآٹب ایالڇ كؼیغ تییسس‌ثی

(ډ٭ی ي ثؼىى ،ډٺشيا ب،‌ىهئ‌ډ ،چاىث‌ډ ي ٹجچی كپیڈ ا ٽی

ى ىهم اهلل آز ،ٹ٢بئ ٹ ب‌وبثبډبو ىوجبڃ‌ث .ٽىي‌ډ ىڅؼ ،ثىوي يوؼ نسیب

:ٽ هاي‌ډ ػم‌ئ ا 67 ثمه 23

ى سب يومب ى٭ر ٹ٢ب ٭بڅ‌ا بنآٹب ا یان ػچی ٹی ی ډ ى ا هیى یب ‌٥یف ي ومى ٽز ڈسٺی ىی ى ٽیب ‌ؿی ثشی

يی ثب .ىیي ومب ډ٦یف ئٹ٢ب ٹ ٽىن‌اىا می اػیا سیب ڈومیب سیال .وڂىى ڄسٮ٦ ب ي سإه اڅچ‌اكپبڇ

.ىي‌ډ ځا ىډ‌هىا ثٮي ي دىغ ػم‌ئ

دبین ى اوٺیالة ج 1367 اٶىي 27 نسب ى ثی آٹیب ځیا ىهیئ ‌ډی

سچین یب ‌ويان ى ٴثالسپچ اٵاى ي٬١ ا مب ځا» :يو‌ډ هؿى ٽ ٽڄ ىاىشبن

ډٺشيا ي چاىث‌ډ االالڇ كؼز بنآٹب ي ػىبثٮبڅ .از ىىي سپبن ي ى ټی

ي ومیى اوشویبة وبىؼب ي٬١ هثي ىاىن‌هبسم ثا ا اٵاى ،ه زډئڅ ك

اویيٽبان ‌ىز سمبډ ث ډه ٹڃ ا .يومب كڄ ا ډپڄ ها يىس‌ؿ ٹ٢یب اډی

ي ثبیىي یب ‌ويان ى ٴثالسپچ اٵاى يآ ‌وم ه ا هيا يثڂ ب‌شبن ي سان

.«ثبىي وياش ىډ‌هىا شكب ځو‌ؾ بنآٹب

ٵٺیيان ي ٹ٢یب سؼث ٭يڇ ث ثبسػ ،ايال ٽ ځٵز ؼوش سان‌ډ ٵٷ ومو ؿىي ا

سٮیياى ،بطبو .از ثى وبثبډبن ٹ٢بئ ٹ ٽب ،ٹ٢ب ٭بڅ ا ا٭٢ب كٺٹ ىاو

Page 247: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

247 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

ٹ٢یب ډٺبډبر هثبالس ،طبڅظب .از ثى بى بث ٽ ب‌ويان ى ٴثالسپچ بنوياو

قیل بنػ ا ٽ ج س ،اثٮب .اوي‌ثى ډٲڃ ڂى اډ ث ،اىا ايٹبر ى

ٽ ئ ي و بنآٹب ،هبډب .ثى ډبوي ډٮ٦ڄ ٽ ثى ٭ كييى اػا ،ٹ٢بئ ٹ

ثىویي یي ٵیبٯ ب‌ځي بنوياو «ثىن ډ٬١ » سو ئز ى ډلڅ ٴي٩ب ا

يځ ډئڃ ٹ٢بئ ٹ ٵا ث بنا ا .یوي ‌ډی ٴی ثالسپچ اٵیاى ديویي ثی

!ي‌وم ػب ث ڈ ب‌نآ اٹياډبر

ؿىیي ا٭ياڇ اكپبڇ اػا ثب شاډى‌ب ب‌وياو ثىي ين‌هچر ا ثٮي وٶی، یا

٥ی ،ا٥ال٭بر ي ‌ ډلمي االالڇ كؼز ،1367 ثمه ى ٵؼ ى ډىبجز‌ث

ویي اشظىب‌ث) ب‌ځي ث ياثش بنوياو ٽچ ٭ٶ هاشب اوٺالة ج ث ا‌وبډ وٶی

:يو‌ډ 67 ثمه 19 ډم دبن ى ىهم اهلل آز .ى‌ډ (ػىب ڈػا هډسپج ا

.ى‌ ډ ډاٵٺز ځيپ بنوياو ٭مډ ٭ٶ ث ډجى مب ىبىد ثب ي لزوی ا هیى ٵويان ،ځيپ بنوياو ډلشڇ ب‌هبواى يياڇاډ

ىیز سیب ٽىىي ووىیي ٽبیب ثی ي هیى ډؼیيى ویباكش ډػیت ٽی ي ډثبو ثب االډ و٪بڇ هډئڅ بءاڅچ ان .ځىى بنب ‌هبواى ثیاى

آویبن ىڅڂډی ډػیت ،یٲچ الرس ؼبىا ثب ي ومى ثهى ب‌آن ثب توی ا ىیش ي زیيا ا هاڈ ډ ډشٮبڃ هيايوي ا .ځىوي می .يثٶډب

اكپیبڇ ا اډیب یي ىع بسػئ ثب ٵٷ ٭ٶ وبډ ،اډبڇ ٶل ى ٽ ىؼبزا ػبڅت

!زو اط ي ه٭ ؾ 1367 ي ډىاى ا٭ياڇ ؿیا ثیى وبىیز اكپیبڇ آن اځی

از؟ ي بو ؿا ثى قل اځ ي ي بى

تط٢ اهلل آ٤ت ط

ربفتت ٣ت ٥ذ اهلل آ٤ت ٢اظؾ نبزض احىب ثب ٣فم ٣قط ١از چ ثب ٢تط اهلل آ٤ت .6

Page 248: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 248

وطز؟

ى ٹ٢ب ډٺبډبر ثب ٽ ب‌سمب ي بىىاز ټ ي وبډ ىي ٥ ډىش٪ اهلل آز اشبى

هیب٥ار ى یبن ا .ىی ثڂ ا یب ‌ا٭ياڇ ها ػچ يٽ ،ىاى ف هى هب٥ار ٽشبة

:يو‌ډ (623 ،1ع) هى

االډ ػم ٽ ث ٭اٷ دشجبو ثب هچٸ ډؼبيه اىپ ا د ي ځٵیز اوؼیبڇ ډیبى ٭مچیبر ،ٽىویي كمچ اان ى یب ‌آن ا سٮیياى

ڈ سٮياى يوي، ٽش ىځ یيوي ای الثیي ٽی ي یيوي ډلبٽمی آن ډیه ي ثب٭ض آوـ اډب .وز ب‌آن ىډى ډب لجز ثىیڈ ا وبډی

ډؼبيه ټچٽ ثب‌ټ ٽ ځٵشىي سمڈ ثٮ٢ ،ډبن مبن ى ٽ ثى اه ‌میه ‌ث .وي اكز ب‌آن اىز ا٦الف‌ث ي ثپىىي ا هیب٥ ا ا‌وبډی ډىیبٵٺه ا اٵاى ٽ ځٵشىي اډبڇ ٥جیٸ ،یشىي یب ‌ویيان ى یبثٸ ا ٽی

ا٥ال٭بر ومبىي ي ٹب١ ي ىاىشبن سو اٽظیز ؤ ثیب ډى٦ٺی، ی

؛وي ا٭ياڇ ،شىي ډ٬١ ب‌آن ٽ ىاىوي سو اځ آوبن ایه ٮىی ،ایز ډ١ی٬ ی ٵى ٵالن ٽ ثى اه و٪بن ب‌آن ا وٶ ىي اځ وٶ یب بڃ دىغ ب بڃ ىي ب بڃ ټ ث اىپ يڅ ثبیي ،یي ډلپیڇ ثیش .ي ډ ا٭ياڇ

:ٽ ٽىي‌ډ ا٭شا ٽ ٭بڅ انى ئ ث بنا

ډظال ٽ ٽ ٽ ٽى ډ لجز اډبڇ ثب ٵش ډ هىر مب ى ډیيس ي یي ډلپیڇ ويان بڃ دىغ ث ي از ويان ٭مچیبر ا یڈ يكی !ٽىڈ؟ ا٭ياڇ ا اي ډب ؿ٦ وجى هجىا ډىبٵٺه ډڂی ا‌سیب ػیڇ اىپی 1.ٽىڈ ډلبٽم ا اي ،ػڇ آن ثاب ٽ ثبي ي ډسپت

.628 ،1 ع ،تط٢ اهلل آ٤ت ذبطات. 1

Page 249: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

249 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

.بز‌ا٭ياڇ اكپبڇ ث ډىش٪ اهلل آز ٵٺ ايڃ اپبڃ ها

ى يځبن‌ثبىاز ا٭ياڇ كپڈ 1هى ووز وبډ ى ډىش٪ اهلل آز ا ډیبى ډٮٽی

یب ‌ويان ى بثٸ ا هډػى ا٭ياڇ ،يػ ز ث اډب ىاوش ء اط ٵبٹي ي د ٹبثڄ

ؿا بز‌ا٭ياڇ ډچلز‌٭يڇ يػ ز ها ا يػ ؿب .ىاوي‌وم قل ا كمیڄ ٽی

یي، یب ‌آن ىاٱيا ب‌هبواى ىځ ثب٭ض ي ي ػ‌اوشٺبڇ ي س‌ىٽ ث ى ثیب ڂی

٭الي‌ث .ى‌ډ آٱب ج ي و٪بڇ ٭چ ػبو ٲبرسجچ ثیب ،ٽیشه ي هیوز ػیب ‌ثی

ی آوبن ا ثب ،طبڅظب» :ٽ ى‌ډ ډشٽ بنا .ڈٽى ػة ا ډىڇ ٭٦ٵز ي كمز

ډ١ی٬ ډٮبډچ آوبن ثب ،سىي ډئڅه ا ثٮ٢ يڅ وشىي ډ٬١ یب ‌ډظیبڃ .«ٽىىیي ډی

ډ‌هی ىا سان ي هشبن ا، ٹڈ، ب ٹ٢بر ا ډچم وٺیڄ هیب٥ار ى ىی

.از ي

:ٽىي‌ډ ډ٦ف ف ها ث ا هى كٺٹ ي ٵٺ اچ ډىبٹ ډىش٪ اهلل آز ځب‌آن

ث ډلپڇ ،بثٸ ى ډاى ثب ب‌ىاىځب يچ‌ث ٽ اٵاى ،هبډب ٽمشی ثیيين آویبن ٽیىن ‌ا٭ياڇ ،اوي‌ي ا٭ياڇ ا ،ا‌سیب ٵٮبڅیز ثیيين ي ډٺيډی ډاه م ث ا٭شىب‌ث ي ایز ٹ٢یبر اكپیبڇ ي ٹ٢یب اڅٮمیڄ ‌٭پی

.وياى هة

هی ا .از ٹبون ي ٫ هالٳ ٵٷ قس١ ثب بنوياو ا٭ياڇ بنا و٪ ث ڂى بنث ث

.از ځٶش‌د اچ اپبڃ ا ڂى سٺ

ي ٹ٢یب ډیئڅه سٺا ي ىاو ٦ق ث ىبوث‌ياٹ٬ اب ثب ذ بنا ي ىاىیشبو

،سىیي اكپیبڇ هی ا ډٶشی ث ٭ب ،ػ ا بنا ٵايان طإس ي اشجببر اكشمبڃ ي ا٥ال٭بر

:ىي‌ډ سٽ

631 سب 629 ،1ع ،ده. 1

Page 250: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 250

ثب ،ك٢سٮبڅ اه كپڈ ثب ‌ثی ‌ٽیڈ یب ي ځىبیبو ا٭یياڇ یڈ ځىبیبو .از ډىؼ ڈ اكشمبڃ ،ډم اډ ى ي وي ډ

،ب٣ی اكش ثیهالٳ ،ایز ياػیت ب٣ی اكش ٭ب ٽ ىډبء ډڈ اډ ى مب ڂى‌٭جبر‌ث

ٵٺی ایپبڃ هىيډی هی ا .ایز ياوؼبډ ځىب‌ث اٵاى ا٭ياڇ ث ٽ يا‌ٽى بى كپم

.بز‌ا٭ياڇ اكپبڇ ث ډىش٪ اهلل آز

:ىي‌ډ اائ ڈ ٭مچ ٽب‌ا ،هى وبډ آه ثىي ى بنا ثباله

،ډیالٻ ىیي ىش اٹال ،ىاي اا هىسبن ىش ث ٵ١ب اځ ،طبډىب یڈ ویبن ي اٽظیز و ثبي ا٥ال٭بر ډئڃ ي ىاىشبن ي ٹب١ و٪‌اسٶبٷ ٩یٳ ى وٶ ا ؿىي ا٭ياڇ ثباله ي ىا‌ثـ وبن ډوب ،وي اشظىب .ثى وواي ه٦ب ا هبڅ ڈ ي وياى هة اڅٮمڄ‌٭پ ڈ ي، ؿىي

.ٽى سچٺ ب‌ا٭ياڇ اكپبڇ ث ډىش٪ اهلل آز اپبڃ هډ سان‌ډ ا ها

ولی ا ا هیشبن ٹ٢یبر ا پ ى٭ ډبيار ،ىيڇ وبډ ى بنا ی » اكیا

ایالډ ػم ج ثا ،وياو «ثىن ډ٬١ ‌هی ا ي ٽیى قسی ځوی ا ا‌وبډی

:ثى‌ډ بندب ث

طسیإ سلیز ٭میال ىڂیان ي ىاى ا٥ال٭بر ډئڃ ػب‌م ا اب وٺ .ثبیىي ډی

ٵډبي ډالك٪ ك٢سٮبڅ ٽی ؿی ثیب ٽیبو ؿی ډیئڃ ىیي ډیڈ ٵډیبن اػیا

1.ثبىي ډ از ډث٣ وٶ اان ىډبء ث ٽ ك٢سٮبڅ

.از ىيڇ اپبڃ ا ڂى سٺ ها

ډ١ی٬ ی » سیو ئز ا٭٢ب ا وٶ ؿب ث هى بىىاز ى ډىش٪ اهلل آز

633ي 634 . ده،1

Page 251: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

251 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

یبى كپیڈ ٵٺی وٺي آوب ا ثه ٽ ،1ى‌ډ ډشٽ ا وپش ى ،سان بنوياو «ثىن

()هكمةڅچٮبڅم بډجد ځز ي ٭ٶ ي هالٳ ا ي‌اوؼبڇ ب‌ا٭ياڇ بنا .از

ا ػمڄ اڄ ثب (٫)هاڅماډىاډ ي ي ان ػىڀ ي ډپ ٵشق ى آویبن پیز ا دی

ي ثبػب ٵشب ا، ډ٬١ اٵاى ا ثب» :ىي‌ډ سٽ ڂى ثب بنا .ٽىي‌ډ ا٭الڇ

يیي اوشٺبى ١مه بنا .«ثىوي اوٮ٦بٳ ٹبثڄ بڅا ي ٽبوي ډ٬١ ث ا آوبن ب،‌وياوجبن

ا٭یياڇ كپیڈ ػیز ‌ث ي ي سىيي» :يځ‌ډ ى٭ بي ٹ٢بر ٹڃ ا ،اػا ول ا

ثیب ىاى، ػیاة یلق ډى٦یٸ ثیب ثبي ا ٱچ٤ ډى٦ٸ» ىي‌ډ سٽ بنا .«از ي اػا

.«ى ډ سيغ ثچپ ى‌وم كڄ ٽشه

:هى‌ډ ؿڈ ث ٵٺ ډڈ وپش دىغ بىىاز ها ى اډب

ویجز ڈ‌آن ډلبٽم، ثيين ٭بڇ‌ٹشڄ» ځٵش‌ر ب‌ا٭ياڇ ،ايال ثی ي ویياو «ای

.از ا٭ياڇ اكپبڇ ث ډىش٪ اهلل آز ٭ اپبڃ هؿبډ ها .از

٭ىیان يٷ ډػت ،وي ډ ډچلٸ ډىبٵٺه ث ٽىڈ آاى ا آوبن اځ اىپ ډؼى» ،بطبو

یڈ ډچؼڈ‌اثه ث وجز (٫)هماډىاډاڅ ى،‌وم آوبن ث ثبٱ ي ډلبة ا ٹجیڄ ٹیب

ی٭ ایپبڃ هدىؼمی هی ا .«از ډه ٹبسڄ اي ٵډى هى ثباىپ ،وياى اوؼبڇ ػىبز

.از ا٭ياڇ اكپبڇ ث ډىش٪ اهلل آز

،ٵ١یب ،یان اسیياى ي ٽىي‌وم ثبٱ ي ډلبة ٭ىان ىاهڄ ا ٵى ا٭شٺبى، ډؼى» ،طبڅظب

اهلل آز ٭ اپبڃ هم ها .«ى‌وم ب‌مذبر اسياى ث كپڈ ډػت ډىش٪ی ثی

.يآ‌ډ كبة‌ث ا٭ياڇ اكپبڇ

الٺ٢» ثبي اكببر ا هبڅ ي بڅڈ ػ ى ثبي كپڈ ي ٹ٢بير» ،اثٮب ي اڅٺب١ی

ډىبٵٺه ػىبز ا ډب از. وببڅڈ ډب اػشمب٭ ػ ،سلپبر ي ٮبب ثب االن «ٱ٢جبن

ٵٮبڅیز ثيين آوبن ا٭ياڇ ياوڂ .اڈ‌اٵشبى بثٸ وياوبن ي اا ػبن ث ،وباكشڈ ٱة ى

.637سب 635 . ده، 1

Page 252: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 252

.از بثٸ ب‌ٹ٢بير م ي ٹ٢بر م ثىن‌ااڃ ػيي ا ٽی ٽی ثی ا ٽمشی

اهلل آیز ٶشڈ اپبڃ ،ٹمز ها ي «ٽىي؟ ډ ا٭ياڇ ډالٻ ؿ ث اي‌ٽى ډلپڇ ا٭ياڇ

.از ووز اپبڃ سٺ آن ڄ ي ا٭ياڇ اكپبڇ ث ډىش٪

‌اه اوي،‌بوي [ىهم اهلل آز] ابن ث ول ؿ ث ا ډ٫١ ىاوڈ‌وم» ،هبډب می

ىيڇ ایپبڃ ی سٺ هی ا !«ثیى؟ ٱچ٤ م اڈ‌ٽى اډاڃ ي ىډبء ى اكشب٣ ثلض ،ٵٺ ى ډب

.بز‌ا٭ياڇ كپڈ ث ډىش٪ اهلل آز

ډؼیى » :ٽىیي ‌ډ قس هى ٵٺ ؤ ث ،هب٥ار ى بنا ،ډؼبیيه ا یاىا

هی ا .«ى كٶ٨ ثبي ٥جٺبر م كٺٷ ،االډ ػم ى ي وز ا٭ياڇ ډؼ ٭ب

.از ا٭ياڇ اكپبڇ ث ډىش٪ اهلل آز اپبڃ هشم

:يو‌ډ ثى ي بى ڈ ډجٱ بنوياو ىثب ٽ ا‌وبډ ىثب بنا

ٱډج اٵاى ثا ځٵشىي اډبڇ ا ىڂ وبډ ټ ډيس ا ثٮي ى ٽی ويان ى ٽموز ي ٱډج وٶ دبوي كييى ډبن آن ى .ثىوي ويان

ثیى ایه ب‌آن يٳ ثىوي. ایه ثیب ٽی ي ىىیي ثپ یڈ ا یب ‌آن ټچی ٽ وبډی ىز ث وبډ اه اسٶبٹب .ثوي اكز بن ا ا٦الف‌ث آٹیب ا‌هبډىی

ىوجیبڃ ‌ث ثى. ػم‌ئ ابن ډبن‌آن .ثى ي ‌هیبواى ډاػٮی یب ثیى ٽیى لجز ډشيبن ثب ابن ،آوبن ایه ٽی ؿی ایز ٽیب ٽی

٭یجبوز ثب ډه د ٹڈ آډي ابن ثٮي .ىاي وڂ ىز ،ثپىي هاي ډ ي اوي‌ځٵش ا‌وبډ ؿىه ټ اډبڇ ا» :ځٶز سىيسىیي ا یب ‌ایه هاىیي ډی 1.ٽىىي ا٭ياڇ

،ٽی اڅلیبى ي ىى ا٭شٺبىار وٶ ٽ از يا١ق ؛ي ا٭یياڇ ډؼی ایال ثچپی

.بز‌ا٭ياڇ اكپبڇ ث ډىش٪ اهلل آز ٵٺ اپبڃ هوم ها .زو اي ډؼبار

.639 . ده،1

Page 253: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

253 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

اهلل آیز ا بى ا٭ياڇ اكپبڇ ث ٵٺ اپبڃ و ډؼم٭ب ډىش٪ اهلل آز ؼىوش

اهلل آیز ثیا پ ،وو ىي ى ا ٵٺ ډاىثبو وٺيب ها ي .از ٽى ياى ىهم

.ثى ٽى ابڃ ډلډبو ٹ٢ب ٭بڅ ا ثا ڈ پ ي ىهم

ذ٣٥ اهلل آ٤ت احىب فم٣ اضظ٤بث٣

اظ ٢ا‌ز ث ثز 1367 ؾب ٢ب‌اسا ؿتس س٤ثطقطز و ٣احىب زض ٥٣ذ اهلل آ٤ت .7

9 قتب ت٤ت ضا ث ٢تط اهلل آ٤ت .اؾت وطز اقبض ب‌آ زاؿت حبضة طتس ٢ثطا ،٤زال

٣فمت ٤تاظ ثتب ب‌اسا ٤ا ثبالذط .اؾت وطز الب ب٥ظسا ٤ا اسا ثز‌بزضؾت ثط ٥ز

٥ت ؾبظب ه٤ اظ ٢افطاز و ٣ر اؾتبز ث تا٣‌ ب٤آ قب ط ث !بكط؟ ب٤ ثز كط

ه٤قتط ضا اتس ‌ساقت ر زض ٣مك اس‌ثز ظسا زض و ٢ط٤ز افطاز اس،‌وطز زبز٤ا حىت

قس؟ لبئ كب٤ثطا ب‌آ ثب ثطاثط ٣زبظات زاؿت رط

یبن ا ٵٺ ٵشبيا ثاب كش ىهم اهلل آز ا بى ا٭ياڇ اكپبڇ ډه و٪ ث

اثشیيا ډه .از ثى ياى ٽبډال ډىش٪ اهلل آز اوشٺبىار ي ثى وبىز ،چاڅسل ى

چاڅی سل ثاب ىهم اهلل آز ا بى ا٭ياڇ اكپبڇ اپبالر ث ايڃ ډٺبڇ ى

زيال يػي اكپبڇ ي ٵشبي ٭ىان‌ث ا ب‌آن ،ىيڇ ډٺبڇ ى ذ ي دىاڇ‌ډ ،ی ٵٺ ډ٦چٺی

.ىڈ‌ډ ٹا ث ډى

٥٣ذ اهلل آ٤ت ٥١طاؾ٤تحط ٢فتب ثطاؾبؼ اسا احىب ٣ثطضؾ .ا مب

اهلل آز ث ه٦بة ىهم اهلل آز ث ډىة وبډ ى 1368 هٵیيى 6 ډیم ډىش٪ی

:از آډي اډبڇ ٶل 21 ػچي ى ډىيع

يی ىاى ویبن شیبن ب‌ی ځ‌ډ٬١ ي ب‌لجز ي ب‌ وبډ اٽظ ى مب ٽی ٽ ډ٦بڅج ٹي ث .ٽىىي كپډز ٽ ث يثب هډىبٵٺ ي ب‌جاڃڅ يډٮشٺي

ثیى هډىبٵٺ ي‌پشى يځٶش‌ډ ػیاة ثیا ا ‌يی ٵب ډیه ٽی یب ‌آن ثی

ډٮييى بث سٮياى ،هډىبٵٺ ا مب ىٵب٭ هم ى ډظال .يڇى‌ وم ى ٽی

Page 254: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 254

هډىبٵٺ ا ثىوي ي ا٭ياڇ ث ډلپڇ ،اوٺالة ي االڇ ٭چ ډچلبو ػىڀ يی ىث ‌ډی ي یبويوي څٳا ي آالٳ ث مب ٹچڈ ي ىبن ا ٽی هیيډز ؿی

.يا‌ ٽى اشپجب ث ا ‌اوي

،ایز ډىش٪ اهلل آز 67 ډىاى 9 ډم وبډ ث بنا اب ٽی ‌ثی ى ډیپٽ ٥ی

ى .ایز یي دو ٵب ‌ث‌ث []اى ا 6/1/68 وبډ ها وڂب ا ٹجڄ ت

:هى‌ډ ؿڈ ث ه٦ب ؿىي ،ثلض ډى ٹ٢ ى ػىؼبڅ وبډ ها ا ٵٷ ٦

.اوي‌ي ا٭ياڇ وٶ 2800 كياٹڄ ويوي، ا٭ياڇ «ډٮييى بث سٮياى» ايال

ډلپیڇ اوٺیالة ي االڇ ٭چ ډچلبو ػىڀ ى ډٮييى بث سٮياى ها» ىپا بطبو ثی

؛ويایشىي ٽز ډبى بر٭مچ ى بنوياو ها .از ياٹ٬ هالٳ ىبٺ «ثىوي ي ا٭ياڇ

یي ډلپیڇ ویيان ث ب‌آن اسٶبٷ‌ث‌تٹ اٽظ ي ډلبٽم ثبىاز، ػىڀ ها ا ٹجڄ ثچپ

ا ی ٱ ڂى ڄىال ث ب‌آن ا اويٽ سىب ؛ثىوي هى ويان ىيان سلمڄ ىكبڃ ي ثىوي

ى .ثىوي ي ا٭ياڇ ث ډلپڇ ،بثبوه سيب ڄاٹج «يانػبي ٵيٯ» ػىڀ ى ٽز

اهلل آییز ،ىيڇ ي ايڃ ییب‌دی جیی ډل٢یی ا 1367 ډیىاى ډییم چییاىث‌ډی

ا٭یياڇ ث ډلپڇ ويان، ث ډلپڇ وي، ډلبٽم ا ا٭ڈ ،بنوياو اوا٫ ،االډ ػم

سمیبڇ ى» ثىویي ىاى دبن ىهم اهلل آز ي ثى ي يد وي اػا ى كپم ٽ

ىیمىبن ٮب از، ا٭ياڇ كپم ،ثبي وٶبٷ ث اځ ډكچ ى ٽ ٵٷ ډاى

ا هى ډ٦چٸ ي ق دبن بنا ؿ٦ .«ٽىي وبثى ا االڇ ثی ٹ٢یب ډٺیبڇ هثیبالس

از؟ ٽى ٵاډ ٽ

:ځٶز سان‌ډ 1367 ا٭ياډ بنوياو ىثب كبڃ‌ث

یٽز االډ ػم ٭چ ټٽال ػىڀ ى ب[‌آن ]ا ټ‌ؾ ،ايال ي اویي ‌ويایش

ډبى ػىڀ اا ىثب) .ثىوي وي ىشڂ ډبى ػىڀ ى ډوب ثلیض ػياځبوی

.(ٽى هاڈ

Page 255: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

255 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

ػىیڀ ی ىځ 1367 بڃ ى ٽ انا هچٸ هډؼبي بډبن ٭٢ ،ب‌ا٭ياډ م ،بطبو

،ي‌ا٭ياڇ بنوياو ا ثه ي وجىوي ي انا االډ ػم ٭چ ،ټٽال ي ٭٢ی

.اوي‌ثى ...ي ٵيا ب‌ټؿ ي سى كة ڄاٹج ڂى اكاة ي ب‌ځي اىا

ا٭٢یب ډشػ ٶٽ زډئڅ ،و٪بڇ ٭چ ټٽال ػىڀ ى ځي ټ ثىن ىځ ،طبڅظب

،ویيان ى ػىیڀ يٹی٫ ډیبن ى ي اوي‌وياش ٽز ػىڀ آن ى ٽ ځي آن اىاان ي

ي ډشج٭بن بډبن ثب ب‌آن ميڅ .ٽىي‌وم اوي‌يځاو‌ډ ا هى زډلپډ ىيان اثیا

ډؼیبار ډوب .ثبىي ډؼبار ډشلٸ ب‌آن سب زو ػڇ ،بډبن آن ث ب‌آن يٵبىا

،اىا ب ٭٢ ٽ ډبىاډ ،و٪بڇ ثب ػىڀ ىځ بډبن ټ ث يٵبىا اثا ٳ‌ث ا٭ياڇ

.از ٹبوو ي ٭ ډؼ ځو ٵبٹي ،وياش ػىڀ ى ډبٽش

ب‌ځي ڂى ي ډٽ بډبن ث «ډلبة» ٭ىان ا٥الٷ ،اثٮب اٹیياڇ ٽی ډجیب ثی

ایز ٽی ډلیبة .از وبىز ٽىوي االډ ػم ٭چ ډچلبو ٽی ٹیي ‌ثی

،ډلبة اډي ډٮبىڃ .ٽىي ٽشب ي ٹز ث اٹياڇ اچل ثب ،ډىڇ ينسبو ي ځبوڂیش

،بی و٪ ټ ثاب ٽ ٽبو .از ډچق ان ډٺی ي السسیپ یبډبوي

وجى ى ب ٹير ځٵشه‌ىز‌ث ي ب و٪بڇ ثاويا ثا ،و٪بډ ی ٭چ ډیچلبو

سٶبير .وي‌ډ ډلة «ثبٱ» شىي،و ډلبة اوي،‌ٽى ٽز و٪بڇ ى ثٲی ي ډلبثی

ثیيين ي «ثٲی » ی و٪ ي ڄيإس ث ډجشى ٹشڄ ب هبٵا .از (ب سئ) ڄيإس ىاشه

.از «ډلبث» ڄيإس ي و٪

٥ب ىي ػىیڀ ڂى ؛هډچم اډبڇ ٭چ هيع پ :ىاى ډياٷ ىي ثٲ ډیچمبن ٶی

پیشه ٹیي ‌ث ػىڀ ىياٹ٬ .ه٥ٵ ا پ ا زكپم ٹجڃ ٭يڇ ي ڂپي ٭چ

هیيع ) ايڃ وی٫ ثٲی ٱبڅجب اډبډ ٵٺب .از ثٲبر الرسپ ٽىن‌ډشال ي زډٽ

سىب ا «كٸ كپډز» ٽ‌مـىبن ؛اوي‌ٽى اشٮمبڃ ډٮڇ اډبڇ ٭چ سىب ا (كپډز ٭چ

«ثٲی » ،جیز ٱ ډبن ى څا ؛اوي‌ىاوش بنا ث ډشٮچٸ ،«كپډیز ی ٭چ هیيع » ډٮىیب ‌ثی

Page 256: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 256

.ى‌ډ ثالډ٫١

ٽ انا االډ ػم ٭چ ٽ از ډچمبن ا‌ٶ٥ب ،انا هچٸ هډؼبي بډبن

یاىاان ا ىش‌آن ا٭ياڇ .ي ټٽال ب٭‌سمبڇ ػىڀ ياى ،از ډچمبن ا‌ٶ٥ب ڈ‌آن

يی ػي ػڇ آوپ‌ث ،اوي‌وياش ډبٽز بىي ټٽال ػىڀ ى ٽ بډبن ا٭٢ب ي

.از ٫ هالٳ ي كاڇ ،ثبىي ي ډسپت

ىی هم اهلل آز ي‌ډ و٪‌ث ،هبډب چاڅی سل ى ثىبثآوـی ،1ویش ډٶیي ی

سیبوين ثا» ٽ ٽى ډٮٵ ٽ ا ډلبة بنا .از ىاوش ډلبة ا ١األ‌ٵ

اطجیبر ا ٵٺیب ڂى مبوىي بنا و٪ ث .«ثبي يٽ الف ،هډ ى ٵبى ااى ي ډىڇ

،ٶسٮ هؿى ثب 2.از ٭بىڃ وٶ ىي بىر ي اٹا ډلبث بی ځیي ی ی ٭چ ٽی

.ى‌ډ ډلة ډلبة ثبي ٽى ډچلبو ډجب االډ ػم

ډیچة ا٭یياڇ، هثی ٫ كبٽڈ سو اٹ» :ىهم اهلل آز و٪ ث ،ډلبة ډؼبار

يی ثٮ از، يسجٮ ي (ث٭پ ي ؿخ دب ي از ىز) هالٳ ث دب ي ىز ٹ٬٦ ٽىن،

بنډ ا] ډشىبت ډؼبار هسٮ ي ي اوؼبڇ ػڇ ډالك٪ ايڅ ٽ زو ډؼیبار ؿیب

بی ا٭یياڇ ،ثبي ي ٹشڄ ډسپت ډلبة اځ [ٽ ډٮى ها ث] ثبي، [بىي تیچ ثی

ي ا٭٢یب ٹ٬٦ ثبي ي ٹز ډسپت اځ ي ينٽ ډ٦چیٸ ] می ٵٺی٤ اځی [ایچل

[ثبیي ویي یٹز ي ٹشڄ تډسپ ي] ثبي سبوي ا ډىڇ ي يٽ ډلپیڇ يی سجٮ ثی

3«.ځز ٽ از مبن ايڅ .از ډ٦٢ة ىډ‌هىا بريا ي ٵٺب ٽچمبر .ى‌ډ

ډیچق ځيیب اڅلبٷ اچ ٭چز ٽ «األ‌ٵ اٵبى ااى» ډڈ ٭ىان و٪یبڇ ثاویيا

ډلیبة ډؼبار هسٮ ى شډيهچ ؾ ،ثى ىهم اهلل آز ٵشا ى ډلبة ث االډ

.492 2ع ،1 ډئچ اڅملبة، كي ٵ اڅبى اڅٶڄ اڅلييى، ، ٽشبةتحط٤طاؾ٥ة. 1

.4 . ده، ډئچ2

.493 ،5 . ده، ډئچ3

Page 257: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

257 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

شىي ٵٺ ډشٺڄ ٭ىان ىي ډلبة ي األ‌ٵ ډٶي اال ،بنا و٪ ى ىپا .وياى

كبٽڈ سو اٹ اځؿ ،بنا ٵشا ثاب كبڃ‌ث .زو ډو وياوي سمب ب

ډؼیبار ي ػیڇ هثی سىبیت ثیب ايڅیز اډب ؛از ؿبځبو ب‌ډؼبر هسٮ ى ٫

ي ٹشڄ ډسپت ٽ ډلبث ي ثبي ي ٹشڄ ډسپت ٽ از ډلبث ډؼبار ،ا٭ياڇ .از

.وياى (يسجٮ) ثچي وٶ ػ ډؼباس ،ثبي وي ٹز

ى ٥ی نی مبوىیي ) ی اډبډ ٵٺیب اسٶبٷ‌ث‌تٹ اٽظ ي 1ىهم اهلل آز ٵشا ث

یبكت ي اڅچظیبڇ ٽبیٴ اڅجیبن، ي اڅٶبئیية ډؼمی٬ ى چی اىث ډلٺٸ هالٳ، ي ډج٣

ثبا ،یىٴ ىي هی ا ٮى .ى‌وم طبثز ډلبة كپڈ 3ىء ي ٥٬2چ ث (ػا بيی ىپی

ثیيين اډاڅیبن ي یوي ‌ومی ىبیب ب‌ٹبٵچ ب‌آن ٽمټ ثيين ي شىي ډچق اوبن

دیب ي ىیز ٹ٦ی٬ ي یين ‌ډیچة ي ٹشڄ ډؼبار ډمڃ ،ى‌وم ١ج٤ ب‌آن ب ثی

.وي‌وم هالٳ

ى ٹشچی ؾی ى اډب ،اوي‌بوي ب هډلبث ػىڂ هډب ث ٽ بووياو بآ ډٮٽی

هیب ،ډلیبة ډؼیبار ډیمڃ سیب شىيو «ىء» ي «٥٬چ» مبوىي ،اوي‌وياش ٽز

یشه د ي ب ٹي» اچ ثلض ٽ ي‌ث ووي؟ ا٭ياڇ «ىیي آ ى ػىڂی هډبی ثی

.«ځش ى ب سلٺٸ» و از

ي اویي ‌ثیى هد ػائڈ زډلپډ سلمڄ ىكبڃ ،ثلض ډى بنوياو ىپا ث ثبسػ

،زی ډلپډ سلمیڄ ډیبن ى ویوي، ډلیة ڈ ثبٱ ي ثبىي ثى ڈ ډلبة ٵ١ب

اثا .ىاى ٭ ډو ٴسٮ ،ډلبث .از وياى م ب‌آن س٤ ا‌ډلبث يٵیبىا

اهلل آیز ډپشیة ٵشیا ى كشی ٺډ٢ ٴسٮ ؾ ى ب‌آن ثب ميڅ ي ډچق ځي ث

.492 ،2ع ،2 ډئچ . ده،1 شىي. ا ى ډبٵاو ب ٹبٵچ ىي‌ډ هج اوبن ث ٽ ثبو‌. ىي2 ډیبٽز ٹز ي ٹشڄ ى ډشٺمب اډب هى ٽىي‌ډ ٽمټ اوبن ثب ‌ٹبٵچ اډاڃ ١ج٤ ثا ٽ . ٽ3

وياى.

Page 258: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 258

سلیز ویياو .از ډچلبو اهبٵ ،ډلبث ډٺڇ .زو ډلبث چاڅسل ى ىهم

سیب ایز وي ډٽ اډ ډسپت ،زډلپډ ىيان ينځاو ىيان ى جبوبنوياو و٪بر

.از وياى م ڈ ٹشچ ي ٹز .ثبي ا٭ياڇ ډؼبار ؼىوش ي ډلبث ٭ىان ډشػت

اوب، ها ډشج٫ بډبن س٤ ٵٮچ اسپبة يا٦‌ث ي از و ث ٹبئڈ ،ډؼبار

ىاویي، ياثیشڂ ي سٮچیٸ ډٽ بډبن ث ى بنوياو ٽ ى ډو سؼ ثب يڅ

.شىيو ډؼبار ٹبثڄ ٭ب ب‌آن

ا هچیٸ هډؼبیي یبډبن ا٭٢یب ايال ،ىهم اهلل آز 1367 ډىاى كپڈ ى ،بىب

ا یب ‌آن بی طبو ؛ٽى ډٮٵ ډىبٵٸ ي ځ‌چك ي االڇ ث ډٮشٺيٱ ثایب اویبن اٹیا

،اثٮب ؛از ٽى ه٦بة ډلبة ا ب‌آن ،طبڅظب ؛ىاوش ډسي ثی یبډبن هی ا ػیڇ ؿیب

كة ب‌مپب ثب ٽ ػىة ي ٱة ي مبڃ ى ټٽال ػىڀ ،ايڃ :ٽى قس

ثیب آویبن اسجب٣ ،ڇ ؛انا ډچمبن ډچز ٭چ ياڇ ثا ب‌آن ػب ،ىيڇ ؛٭اٷ ثٮض

ایالډ ػم و٪بڇ ڄسپ اثشيا ا آوبن وبػاومىاو ١ثبر ،ؿبڇ ؛ػبو اشپجب

ٽیبو » :ایز ٽى كپڈ ځو‌ها ،ډٽ ؿبځبو ډٺيډ ا د ،هبډب سبٽىن؛ ى ٽی

هیى وٶبٷ ډ٬١ ث ٽ ا ب‌ويان ي ډلیبة ٽىىیي، ‌ډی ي ٽیى دبٵیب

اڅٺب٭یي ‌٭چی ،هډؼبي بډبن انااى ي ا٭٢ب ثىن ډلبة .«ثبىي‌ډ ا٭ياڇ ث ډلپڇ

٥ی ا هیى زډلپډ ىيان ٽ بووياو اډب .ثبي يثب ٵٷ ؿبځبو ډٺيډبر ث ډجشى

ىیب ٺ اویي، ‌ویي ؿبځبو ػائڈ ا ټ‌ؾ ډسپت ،ىيان ها ى ي اوي‌ٽى‌ډ ٥جیٸ ثی

ډیشلٸ و ډؼډىي و ،چاڅسل ى ىهم اهلل آز هى ٵشبيا اػمچ ٭ هډا

ٵشیا ث ډشىيا ىهم اهلل آز ډكڇ ،كپڈ ها ى .ا٭ياڇ اػمچ يػي ډؼبار ؾ

:اوي‌ي ه٦ب ؿىي ډسپت ،چاڅسل ى هډلبث ىډى هىبن

كیي ٵی ،وٶبٷ ي ځ‌چك االڇ، ث ا٭شٺبى ٭يڇ .ايڃ ډیمڃ سیب یز و ػیڇ وٶی

.ى ډؼبار

Page 259: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

259 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

ډث٣ ،االڇ ا اسياى ث هچٸ هډؼبي ان اٹا .ىيڇ ثهی يئڅی ا ی سٲ ثی

مبویي ثبٹ ا٭٢یب ا ټ‌ؾ .از پبد بډبن ڄسپ ي 1354 بڃ ى بډبن ا٭٢ب

.ثىوي وپى اٹا االڇ ا اسياى ث (1367) ثلض ډبن سب هډؼبي بډبن

بی آ ثبیىي، ٽیى ایالڇ ا اسياى ث اٹا هډؼبي بډبن ان ،ثٵ .ڇ اٹیا

یى؟ ‌ډی یبډبن آن اىاان ي ا٭٢ب ي ثيو ث اسياى كپڈ س ثب٭ض ب‌آن ٽیياڇ ثی

!از؟ وبٵ ڂى كٸ ى پ اٹا ٭ ڄىڅ

ا ػیائڈ آن ډجبیان ي آډیان هچیٸ، هډؼبي ث ي ىاى وجز ػڇ ؿب .ؿبڇ

ٹجال ٽ ٽبو اډب .زو ثلظ ډاى ها ى ٽىي،‌ډ ډؼبار ډشلٸ ډلپیڇ ي ډلبٽمی

آاى یٳ ى ی و ثهی ي اویي ‌ثى هى زډلپډ ىيان ينځاو ىكبڃ ي اوي‌ي

ا ىی هم اهلل آیز ایب ډیى ؿبځبو ڈئػا ا ټ‌ؾ و ويان ىيان ى ي اوي‌ثى

ب‌آن از، وپى ډشڈ ا آوبن يػي ػڇ ؾ ث و بنا ي اوي‌وي ډسپت ٽیياڇ ثی

یشىي؟ ا٭ياڇ ث ډلپڇ ي ډلبة ،هى ب ډا٬١ ث دبٵب ٳ‌ث ٭ ڄىڅ

.ایز ڈډیچ ه٦یب ىیب ٺ ي ی٭ ډیشىي ځو ٵبٹي ،كپڈ ي اٵش ها ا وٶی ىپی

ا ا یبن ا ثبي ثى ٵٺ يڅ ب ٵٺ ،آن بىٽىىي ډیشىي اائی ډٮیبٳ ،كپیڈ ي اٵشی

.ٽىي‌وم

،ٹشیڄ ي یٹز ي هبٵا اسپبة ثيين ډلبة ث يٵبىا اثا ٽ ٵ١ب .دىؼڈ ډلبثی

ث بو ډلبث سلٺٸ اطجبر (؛ډلبڃ ٵ) ثبي ثځیا ډلپمی ى .ىاى یبڅل ياٹٮی

الڇ ی٭ زیالك كياٹڄ ٵبٹي ډث ئز .از وي ڄسپ ىاىځب ،ثلض ډى

آن ٹیبوو ي ی٭ زډیئڅ ي از ثى ا٭ياڇ كپڈ يي ثا ئیز آن، ډشػی

.از ډجب ٭بډالن ي ډإين

ثبیي، ثیى ی٫ كیبٽڈ كیياٹچ یب ‌زالك ياػي ،ډٽ ئز ٽ ٵ١ب .ڈ

ثیب سىبیج ؾی ،ویياو ا ب‌آن ا‌ٺىٹ ؿىي دبن ي د ٹیبوو ي ی٭ هډیا

Page 260: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 260

وياز اډپبن ،ٽى‌ډ ډ٦بڅٮ ا ډشڈ ٹ٢ب ديوي ،٫ كبٽڈ اځ .از وياش ډلبٽم

.یوي ٹبوو ي ٭ ډلبٽم وياو ا ؿىي ،ي ؿڄ ا ٽمش ٽسب ډير ٩ٳ ى

یب ‌كیياٹڄ ٵبٹیي و ب از ډ٬١ ډشڈ ىپا ا د ػچبر ي ی٭ ډلبٽمی

اٵٮیبڃ ایز ډؼبار ٹبثڄ آوـ .از كاڇ سؼ ،ب‌د ځو‌ها .از ثى ٹبوو

.بنا ٱچ٤ يڅ ب ثبيب ي ډا٬١ و از اٵاى

٭ىان‌ث ډشمبن «ثىن ډ٬١ » ا د ا‌ٺىٹ ؿىي ػچبر ٵ١ب .ٶشڈ ډلبٽمی

ثیيين ثیيي ىاىځب ا٭ياڇ كپڈ ،٭ ڄىڅ ؿ ث ى، ٵشد ٭ ىاىځیب ثځیا

اډ٢یب ي ٭یبڅ انی ى ا كپڈ يسإ ي ىبٳاش ای ٹبثیڄ ٹ٢یب ډٺیبڇ هثیبالس

ب‌آن و٪ ،ډٽ ئز ا٭٢ب ه٦ب ڄسٺچ ثا ٽى‌ډ اٹش٢ب يػث ب٣اكش اػاز؟

ي ثی ،٭بڅ انى ي ىبٳاش ىاىځب ى ٤ااڅ‌ػبډ٬ ډؼشيان س٤ اډ٢یب ا دی

إډش .یي ‌ډ اػا ا٭ياڇ ٹ٢ب ډٺبڇ هثبالس س٤ كپڈ هی آ بری ايڅ ا ټی ‌ؾی یٶبو

.از وي ز٭ب ىډبء ډم ٹ٢ ى يػث ب٥براكش ي ٫ ربثي ي ىاى

٥فم م١ ت٤ال س٤رس احىب فتبا ا‌ث نبزض احىب ٣ثطضؾ .ز مب

ي ثبي ي بى ٵٺ ډ٦چٸ يڅ يػي ٵشبي ث ډجشى بى اكپبڇ ڈٽى‌ډ ٵ اډب

‌هی ا یبى ا٭یياڇ اكپیبڇ ی سٺ .وجبیي وجیى چاڅسل ٵشبيا ثاب څيډب ځوی

:ى‌ډ

زی يال ي ایالډ و٪بڇ ٭چ ٽ ځي .اف ياى ،ی ٵٺ ډ٦چٺی ػىیڀ ي ثاویيا

.از ډلبة ،ى ډچلبو

،قډچ ځي ها ا٭٢ب .ة وٶی .یشىي ډلیبة ،ثبیىي ویي ٹشیڄ ډسپیت يڅی

الرسیپ ها .از ٽبٵ ،٭ىان يٷ ثا آن ثب مپب ب ځي هؿى ى ز٭٢

.از ډلبة ٽ از

ډلیبة ځي ث ى آاى اځ از ډل ٽ ،ډلبة ځي ٭٢ ب اىا وياو .د

Page 261: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

261 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

زيال كٺ كپډز ي و٪بڇ ٭چ آوبن ٴ ى ي ويىد‌ډ ډجیب ی ٵٺ ډ٦چٺی ډیچلبو

ى و٪یبڇ ٭چ ډچلبو ػىڀ ى يڅ ٽى، هاي ډلیبة ثبیي، وپیى یٽز ځیش

.ى‌ډ ډلة

ي ىاویي میيڅ ډلیبة الرسیپ ثب ى اكا ٽ ٽبو ٮى ،ٵٷ اٵاى ٬ػم .ز

،ډبو٬ ٵ٬ ىر ويویي، د‌ډی الرسیپ آن ثی ى يڅی ټٽالی ػىیڀ ى ځیش

.شىي ا٭ياڇ ث ډلپڇ ي ډلبة ثبىي، وپى ٽز ،كٸ و٪بڇ ٭چ ډچلبو

ٽىي، ه٦ اكب ډلبة الرسپ وبك ا ٵٺ ډ٦چٸ يڅ ٽ‌ىس .ت ٬سی

ؿیا ایز، الڇ ب٣ی اكش زی ٭ب ٭يڇ ي ا٭ياڇ كپڈ يي ى ايػیت و٪یبڇ كٶی٨ » ٽی

.ىاى سٺيڇ ،ى‌ډ وش ډلشمال ٽ ځىب‌ث اٵاى ډٮييى هن ث ي «از ياػجبر

ی ٵٺ ډ٦چٺ زيال كپڈ 1367 بڃ ى ىهم اهلل آز س٤ بىي ا٭ياڇ اكپبڇ .ظ

.از ثى ياػت آن زسجٮ ي كاڇ آن وٺ٠ ي ثى

ډلیبة هث ځٶش‌د سٶبير ٽ ى‌ډ ٵشد ٵٺ څلب‌٧ث ىس «اڅٴ» ډٺيډ

.وى څلب٧ ثبٱ ي

«ډیشٻ زډیئڅ » ثب٭یض ا ځيی الرسپ ټ ى ز٭٢ ىياٹ٬ «ة» ډٺيډ

بث ،ٽب ڈسٺ ڄىڅ‌ث يڅ از، ٽى الرسپ آن اٹياډبر ىٹجبڃ ځي ا٭٢ب سمبڇ

.وجبىي ٹز ب ٹشڄ ډجب ٭بډڄ ،الرسپ آن ا٭٢ب ا

٭بڅ انى ئ ،ز ى ى ٽ چاىث‌ډ اهلل آز س٤ اشيالڃ ها ٽی

ا ثٮي بڃ 20 ٽ اراڅشٮ ي اڅلييى ٵٺ ٽشبة ى از ثى ثلیض ډیى ياٹٮی ډىشی

ى ي آن ينثٽ ي الف كمڄ ،بنا و٪ ث .از ي زسٺ ،ي ىی ٹ ا ،ىی ٹ ڂی

يكیز ي هیٳ ؼیبى ا ي ٭مډ زاډى ى اهالڃ ي ډلبث ٹي ث ډيا شىي، ٱبڅج

ي ػمٮی سي ثب ډلبث اځ اب‌هثا .از ػبډٮ اٵاى بنىډ الرسیپ یپڄ ‌ثی

‌ث ى، اوؼبڇ (ډٮب شسي ب‌ځي ثه مبوىي) ډى٪ڈ ا‌ځوی ا٭٢یب هثی ٽی

Page 262: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 262

ي٩ ،ډبس ي سو كت‌ث ٭٢ ي ى‌ډ ٽب‌ڈسٺ جپ هبی ٶی اي ثی

كبڅیز ‌هی ىا ٽىىیي، ٹي ا ڂى ٴي٩ب ثه ي الف ٽبثىن‌ث ثه ى،‌ډ ډلڃ

ثهی ایز، ډوشچیٴ ا٭میبڃ ا ا‌ډؼم٭ ىؼبا ى ډلبث ا شىي، ډلبة مڂ

.ایز ډسج٤ ڈ ث ٴي٩ب ها ٽچ اډب از، آن ثب ډسج٤ ډٺيډبر ثه ي بڅٹش ي و٪بډ

ډلیبة ٸډیبى ا ا «ػڇ ډٮبيوبن ڂى ي ىء ي ٥٬چ» ٽ زو قل ر‌هىا

الف وب ي اوي‌وپى هبٵا ٹي وب ،اٵاى ها ٽ اشيالڃ ها ثب ڈ،بيو كبة‌ث

ڂا٭٢یب ى ٹز ي ٹشڄ ،ب‌آن اډاڃ ػم٬ ي ثبو‌يى ي ډاٹجز ثيين ٽ ؿا اوي،‌ثوڂٵش

1.اوي‌ثى ډلبث ډشپڄ اػا ا و ب‌آن ي از ي‌وم ډلٺٸ

ډؼبار ي ثا (ب‌ٹبٵچ اډاڃ ١بث٤) ىء ثلض ى ڈ كىجچ ي ډبڅپ ،كىٶ ٵٺ ى

ٽشیبة ى ٭یىة ٭جياڅٺبى .از ي ىث‌د ډلبة ،2ع) االیالډ اڅؼىیبئ ٬اڅشی

ځيی زډئڅ .از ٽى ىٵب٫ ځي ا٭٢ب ډشٻ زډئڅ ا و (669 سب 666

.ىاى ٵاياو اي و ډٮب ٭ٵ كٺٷ ى الرسپ ا٭٢ب

ی سٺ ثیب الرسیپ ا٭٢یب ډشٻ ب س٢بډى زډئڅ اهلل آیز ي ٭یىة ٭جیياڅٺبى

(ويان ڄاٹج) ډبو٬ ڄىڅ‌ث ٽ ٽ ډٺيډ ها ثب كش اډب ؛از ىٵب٫ ٹبثڄ چاىث‌ډ

ډیبٽز ډ٦مئىیب یي ‌ډی ډیبو٬ ٵ٬ اځ ؿىي ،وياش ډبٽز ،الرسپ اٹياډبر ى

.ییزو اي ډشػیی ،الرسییپ اٹییياډبر زډییئڅ ي ییزو ډؼییبار ٹبثییڄ ،ٽییى‌ډیی

ىاوي، ډشٽ زډئڅ ،ډچق السسپ بډبن ټ اٵاى ىپا ڂى‌٭جبر‌ث ٹبثیڄ اډی

ٵٮچ ى ٽ از ٽبو ٽچ ډشػ ،ډشٻ زډئڅ اډب از، ىٵب٭ ډیب٭ ټسی

،اوي‌اٵشبى ويان ث ٹجڄ ب‌ډير ٽ اىااو ي ا٭٢ب اډب اوي،‌ىاش آن ثٮیي اٵٮیبڃ ڄی ىڅ‌ثی

یبن ‌بډبو چٺ٭ اځ كش وياوي؛ زډئڅ ٭ ي اهالٹ ،كٺٹ څلب‌٧ث الرسپ

،3ع ،1386 ٹڈ: اڅملبثة، ٵ اڅمٮبيوة ٵ اڅبث٬ االډ االيڃ، اڅٶڄ اڅبى، اڅجبة اڅشٮار، ي اڅلييى . ٵٺ1 .535سب 530

Page 263: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

263 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

.زو ډػ ىبٺ اٵاى هؿى ىثب ا٭ياڇ ډؼبار اػا ،كياٹڄ .ثبي ثٹا مـىبن

ډؼیبار ي زػىب ا ٹجڄ ٹب ثب ډياٷ «ى» ي «ع» ډٺيډ ثیيين ٹیي ثایب

(82 سیب 65 بری آ ٽٴ ى بڅق ٭جي) !ه٢ ك٢ر انډ ثب سىب ي از ٵٮڄ ٽی

یز و اػیا ٹبثڄ ډ٦چٺب ،٩ب ث ډپچٴ ډش٤ بنآىډ ډب س٤ .ایز یبځب دی

ٵٮچ كٺٷ ٭چڈ ثب ډشٶبير كٺٷ ٭چڈ ي سب ٮز ي،ػي ٵٺ ث ا‌ډٺيډ هؿى ډىؼی

.ي هاي

‌ث .زو د ٹبثڄ ،ٵٺ ډ٦چٺ زيال ډجىب ثاب ػ «» ي «ی» ب‌ډٺيډ و٪ی

ٵیٷ ڄاٹج ثىي‌ر ثب ا٭ياڇ اكپبڇ ي‌ډ هی ا ایچ ایپبڃ .ایز یي یبى

ثا ٭ٺچ ي ٭ ډٮشج ڄىڅ ٵٺيان ،پىي ؿیب ایز، ی اه ډٺيډی ڄی ىڅ ثچپی ثی

ثیىن ياػجیبر ايػیت ي ثث ار ٱ ى ‌ډ٦چٺ زيال ز،ػىب ا ٹجڄ ٹب هالٳ

،اوؼبډیي ‌ډی ٵٺی ي كٺیٹ ډچڈ هډا وٺ٠ ث ٽ ا٭ياڇ اكپبڇ ها .از و٪بڇ كٶ٨

.از ٵٺ ډ٦چٺ زيال و٪ ث٦الن ث ڄىڅ هثش هى

یب ‌ویيان ى 1367 سبثشبن ى ٽ بووياو ا وٶ ا ؿىي ا٭ياڇ كپڈ ي ٵشا :ز٥ت

يػي ػڇ ډسپت ،زډلپډ ىيان ى ي يويځاو‌ډ ا هى زډلپډ ىيان انا

.ایز یي بى ٭ ډٮشج ډشىي ځو ثهالٳ ٹ٦ٮب ډلبث ٭ىان‌ث ثىوي، وي

یر ٹبون ي ٫ هډا ز٭ب ثيين و ‌٫هالٳ كپڈ ي ٵشا ها اػا ځٵشی

وبڃ ا بنا ي ڈٽى ٵ ٹبون ي ٫ ډ ا ٵٺ ډ٦چٸ يڅ ااى وٶ ىپا ډڂ ؛از

اكپیبڇ هی ا ،ٵٺ ډ٦چٺ زيال ىاوشه‌ب٫ ا ٱ ث ي‌وم و٪‌ث .ڈثذىيا ب٫ ډىڅ

‌دی ډجىیب ىو٪ځٵشه ثيين ٽ ؿا .ثبي قسل ٹبثڄ ‌٫هالٳ ثیىن ‌یب٫ » ځٶشی

.ایز ثیى «ډلشډ وٶ ٹشڄ» ځٵش‌اوؼبڇ ٵٮڄ ٭ىان «ٵٺ ډ٦چٺ زيال اهلل آیز ) آډی

دبيااو) ا٭ياڇ ډجبان ي (وٶ ب‌ئز) اډ بنډؼ ،(ىهم ا ا٭یياڇ كپیڈ ٽی

ایز يا١یق .شىي ١مبن ي ٭ٺثز ډشػت ي ډٺ ٹبووب ي ٭ب (اوي‌ٽى اػا ٽی

Page 264: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 264

ا اٹ ډؼ ي ډؼ ا اٹ آډ ،ډى‌هىا ٹی ی ٭بڅ ډٺبډیبر .ایز ثیى ډجبی

.شىيو زډئڅ ا ډج زػىب ها ى و زث ډاط ا٭٢ب ي ٹ٢بئ

ضؾ٣ تر٥بت مس

٤ب زفتتط ث اثؿت «٣٤زاكز پطؾب» ٣ضؾ ٣تطت٤ا ت٤ؾب زض طا٥اذ .8 زض ٢ضجتط ٣تس

زضثبض٠ ٣اؤؾ ،اؾت حىت ازاض ب٤زاكز ٢ب‌قج ث زاز‌پبؾد ٢ثطا ٣ىب و ب‌زاكب

ثتز آتس پطؾتف ٤ا ث پبؾد زض .ثز قس طح 67 ؾب ٢ب‌اسا ٣فم حى حتطت » وت

٣ظتسا ٥تبفم اظ زؾت‌آ نطفب حى، ٤ا نسض ٣فم ٣جب ب٥ث ي (ض)اب ؾتط ثتط » وت

ثطقطز اسا ث حى حبضة ضا وس‌٣ وطز ٢پبفكبض ذز فبق ي اؾتت الظ وت

ع٥ت ضا ي ٤ا م٥تكر قز ارطا ب‌آ زضذهل حبضة حس ٣لبيت ت٤ت اوخط ٢ضأ ثت

٤ا ثتط س٥تأو ثب وس،‌٣ اصاض االبت ظاضت س٤٠ب زازؾتب قط، زض ب٥ت احت» ىت ارتب

٤ت ا زضثتبض٠ قتب تط .ثز قس زفب ٥٣ذ اهلل آ٤ت حى اظ ت٥تطت ٤ا ث پبؾد ٤ا زض .«اؾت

ؿت؟٥چ ي

یب ‌ویيان 1367 یب ‌ا٭ياڇ ٭ سػ ي قس١ ث اٹياڇ وٶ ایالډ ػمی

هی ا ى ډىشی ډ٦بڅیت ى .ایز د ث ٹيڇ ټ ،ج ىٵش ث ډىة شب س٤

«ویڇ ػىیڀ سوی ي ػیبډ٬ ڂیب دب» وبڇ‌ث ڂى م زب ي م زب وپشی

ىي سی٤ ٹجیڄ یبڃ 12 كييى ٽ از ډ٦بڅج سپا ي هى‌وم ؿڈ‌ث ا‌سب ا وٶی

دبيایز » ٽشیبة ى ومیه( ‌چم ٭جب ي ١ب )ډٮى ا٥ال٭بر يار ٽبىببن

1«ډىش٪ اهلل آز هب٥ار ثبهاو :كٺٺز ىی ا ډی٦ٶ آٹیب .ایز یي ډىشی

ي ٶیبر سل ډٲبڅ٦یبر، ،چسٶی وٺي ٥ «آيا» ي‌ٴسٹ و ىث ي ډئڃډي

.از ثمى ا ٽشبة ها ياٹ‌٬هالٳ ډ٦بڅت

ویي ایب ها ا ث ٵٺ ډجبو ث ډٽ كپڈ ى ،ايال كبڃ‌ث ‌آن» ٽی ا ىیش

.1381 سان: اان، سبن سييه ي ډ٦بڅٮبر . ىٵش1

Page 265: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

265 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

ډلپیڇ ي ډلیبة ا ٽىىي‌ډ ي ٽى دبٵب هى وٶبٷ ډ٬١ ث ٽ وياو هډىبٵٺ

هی ا سیو ي یى اػا ب‌آن ىه ډلبة كي از الڇ ٽ ثبي،‌ډ ا٭ياڇ ث

ى .«یى ياځا ا٥ال٭بر يار ىيومب ي ىاىشبن ٫، ٹب١ زاٽظ ؤ ث ډ٫١

يویي ځاو‌ډ ا هى زډلپډ ىيان ٽ بووياو ٽ ي ىاى قس١ ٹجڄ د دبن

ډشٮیيى ایپبالر یب ‌آن ا٭ياڇ ي وي‌وم ډلة ډلبة ٭ب ،ثىن ډ٬١ ڄىڅ‌ث

ٶشیبى و اسٶیبٷ اٵیاى ها اػبوت يػي ػڇ ٽ آوؼب ا .ځز ډٶال ٽ ىاش ٭

یب ‌آن ډؼیيى ډؼیبار ي ابی ٹبون هالٳ ي كاڇ سؼ ،بنا ي٭ٺب سٶش از،

ح.از ي‌ډ ډلة «ډلشډ وٶ ٹشڄ» ب‌آن ا٭ياڇ ي ٫ هالٳ

یڈ ‌آن ،ډؼیبار ډ١ی٫ ،انی ا ډ١٭ هٹاو ا ټ‌ؾ ى «ثىن ډ٬١ » بطبو

هیى چاڅی سل ٵشیا ٽشیبة اػمچ ٵٺ ډىبث٬ ا ټ‌ؾ ى ي وي ډٮٵ ا٭ياڇ

مب ػڇ ٭ىان‌ث ٽ ؿ .از وي مى ډلبث ،ډؼبار ډ٫١ ،ىهم اهلل آز

هی ا ایز؟ یي ياٹی٬ ا٭ياڇ ڈ‌آن ،ډؼبار ډ٫١ ؿڂو از وي ىبهش ٭ب ي

ډاٽي ډلډبر اػمچ ي ډلشډ ىډبء شټ ي ٫ هالٳ ىبٺ ثچپ ب٣اكش هالٳ سىب‌و

.از ثى

٭مڄ ډالٻ ا وٶ ئز زاٽظ و٪ بنا ىهم اهلل آز كپڈ ى ،طبڅظب ي ىاویش

سیػ ډ٦بڅیت یىيځبن و !ياػیت و از ډشلت ب٣اكش ،وٶ اػمب٫ ى ب٣اكش

ث ياثش زب ى ،ٵٷ ىٵشی یڈ ا ډیشلت ي ياػیت ب٣ی اكش سٶیبير كشی جی

اهلل آیز ث ،هى 1367 ډىاى 9 ډم وبډ شڈ ثىي ى ډىش٪ اهلل آز .اوي‌وياى سو

ډیالٻ ىیي ىش اٹال ،ىاي اا هىسبن ىش ث ٵ١ب اځ» :ٽىي‌ډ اشي٭ب ىهم

.«اٽظز و ثبي ا٥ال٭بر ډئڃ ي ىاىشبن ي ٹب١ و٪‌اسٶبٷ

ىٵش ث ياثش زب‌ية سػ وش ها ى ب‌ٴسل ىز‌هاا ٶبوإډش ،جی

ځ ى وٺڄ كش وش ها ى .از ٵايان اهلل آیز هیب٥ار ٽشیبة ا ډی یڈ ډىش٪ی

Page 266: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 266

ڂى ػب ى ډه !از ي ٴسل ثی ٴی سل هی ا اهشیب ا وبػاومىاوی قسی

.ػا اكپبڇ ى وبن ي ىهشان سٶبير ٭يڇ :اڇ‌ٽى

ب حف ثب١

٢تتط ٣ات اهلل آ٤ت فطظس ،٢تط احس االؾال حزت .9 اؿتب ؾتبطز ثتب عتب

‌م ٤ا زض .اؾت وطز اقبض ٥٣ذ احس ٢آلب ثب پسضـ اظ ٣ل‌م ث 67 ٢ب‌اسا آتس لت

ثتب ذتز حىتت ظب زض ()٣اب » :ثز فت ٥٣ذ آلب احس حبد ث ٢تط اهلل آ٤ت و

بوبض ٥ ،حطت ذة» :ثز فت ذس ثب آلب احس حبد وطز‌٣ ٣٤ثطذضزب ٥چ طز

فت تا٣‌ ب٤آ ل‌م ٤ا ثطاؾبؼ .«بفت٥ ازا كتط٥ث ؾب پذ حىتف و وطز ضا ت٥ت وت

ارتت اظ ب حف» لبس٠ ٢ضاؾتب زض ،ذك ٤زبس ث طث حى نسض زض ٥٣ذ اهلل آ٤ت

ثز؟ «اؾت ارجبت

ی٫ هیالٳ اٹیياډبر ی سػ ى ڂى ډا٬١ ى ٹڃ‌وٺڄ ها ايڃ ىی ػمی

.ایز یي يیى ڈ ٵٺ ډ٦چٺ زيال ٽبځاان ڂى ا االډ اځی ډیبن ٽسیب

ىایشه ‌دب ڄىڅ‌ث (٫)٭چاډبڇ ډبډيا ي ثبیي ثیى اهالٹی هډیا ياڃ‌٭یيڇ اځی

ثبیي، ثى ٭ ي اهالٹ هډا مبن وٺ٠ ڄىڅ‌ث سبٽىن االډ ػم زكبٽم

ډبډیياان ي وياى ډبډيا ٭چ ي وج هډا ثب سىبج ؾ االډ ػم ډؼیب

.ٽىىي ډٮٵ ىى ب‌ا آن يد ا هى شىيو

كٶی٨ ي سیيايڇ ثا االډ ػم ٽ از ها بىي ٹڃ‌وٺڄ ډٮىب ڂى‌ا

اػیا ا و٪یبڇ كٶ٨ ڂى‌٭جبر‌ث .از ځاش دب ا ٭ ي اهالٹ هډا ،و٪بڇ

.از اڄ هم ٵٺ ډ٦چٺ زيال ٵچٶ ىبٺ .از س‌ياػت ،٫ طبو ي ايڅ اكپبڇ

،ايال یبى ا٭یياڇ اكپیبڇ ،ځیز ډٶیال یب ‌ا٭یياڇ اكپبڇ هسج ىيڇ ډٺبڇ ى ٽ‌وـىبنآ

زيال ىاوشه‌ب٫ ثب سىب ،بطبو ؛ثى چاڅسل ى ىهم اهلل آز ٵشبي هالٳ ډ٦چٺی

.از ي بى «از ياػجبر ايػت و٪بڇ كٶ٨» ډجىب ثاب ي ٵٺ

Page 267: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

267 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

اډ ،٭ ٹا٭ي ي اهالٹ هډا .از ډويي ير‌ث اڄ ها اډب ډاسیت ‌ثی

‌مـىیبن .شىي آن سيايڇ ي كٶ٨ ي ب و٪بڇ ا س‌ډڈ (٫)٭چی اډیبڇ ٽی ویي كب١ی

،بی ىو ي ىي ٹير كٶ٨ ڄىڅ‌ث ثڂیاى، دیب ی ا ی٭ ٹا٭یي ي اهالٹی هډیا

ي ٽىىیي هؿىی اویي ‌ثى ډ٩ٴ ٭ب ي اهالٹب ڈ االډ ػم ډبډياان یځااو

.وپىوي

فم٣ ط ز زض هحت

67 ٢تب ‌اسا طا٥پ ٥٣ذ اهلل آ٤ت ث ذز ب١ زض ٢تط ٣ا اهلل آ٤ت ١از اظ ٣ى٤ .10

٣فت ٤قطا زض ،ب‌آ ظسا زض ؾبثك اظ ٤رز اسا و اؾت ٤ا ٥و ثتط حت ٢تتظ ‌ت

زض ب‌اسا ٣ف ط٥تأح طا ٥٣ذ اهلل آ٤ت چطا قب ط ث ...«قز‌٣ ٣٤ر‌اتمب جتز؟ ربت

اقتبض ٣اؾتال ربت١ هحت ث ذك ٤زبس اسا ي زض ٥٣ذ اهلل آ٤ت ط٤ز‌٢اظؾ

٣لبيت ) ٢ط٥ت ب٤آلب ث ذبة 1367 ؾب طزازب 24 بززاقت٤ زض ٢تط اهلل آ٤ت وس‌٣

٢ثطا (٤ا زض االبت س٤٠ب) ٢حسپض (زازؾتب ب) ٣ؿ٥ضئ ،(زازؾتب) ٣اقطال ،(قط

چ ظسا زض چ ا،‌ذضز يطث ٥بفم اظ قب ١ اظ ف٥ث » :س٣‌٤ ب‌اسا حى ٢ارطا

ثبقتس ٣٤ر‌اتمب ثط ثب اط .ضؾبسس قبزت ث آب طا فطظس .ظسا ذبضد زض س٤ت ثب كتتط ٥ث ت

ضا اؾتال حىتت ٥فم ت٤ال ت٥خ٥ح وكض اؾال امالة هحت ٣ ؛و زجب

بفتت ٤زض ف٤تط و ثز رز ب٤‌٥زضا ٣فم ٢ب‌٥ظ‌ف٥پ چ قب ط ث «ط٥ ‌٣ زضط

وس؟‌٣ تفبت اظ حس ٤ا تب ضا ٣اؾال رب١ هحت اظ ٢تط اهلل آ٤ت ٥٣ذ اهلل آ٤ت

بنا و٪ ث .از وجى ډش ،و٪بڇ كٶ٨ ا ثبالس ډچلش ؾ ىهم اهلل آز ثا

ثبیي ٹا اځ ي از ٭ياڅز ي االڇ ٹبئم ،كٸ و٪بڇ اډب ثى، يىځ ب‌ا٭ياڇ ډىٶ سإط

.ٽیى هؿىی يثب ،وي ٽش ڈ وٶ ا يب ب ا٭ياڇ ڈ وٶ ا ب‌ى ،آن كٶ٨ ثا

ٹيس .ٽى بى «ډيا‌ٹير االڇ» ا سان‌ډ ډجىب ها ا ٽی اڅجشی هیيډز ى ایز ٹیا

.ى ځٵش ٽب‌ث ٭ياڅز ي االڇ اػا

اهالٹ هډا ز٭ب ي االڇ زظك كٶ٨ ،ياػجبر ايػت ،ډىش٪ اهلل آز ډجىب ث

Page 268: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 268

بىي ٹا٭ي ي هډا هيډز ى ٽ ىاش ا ډبو سب و٪بڇ .از ثى ىى ٹا٭ي ي

ٽىي‌ډ ا٭شا ىهم اهلل آز ث ٽ از ٽ سىب ډجىب هؿى ثب ډىش٪ اهلل آز .ثبي

ثى ٫ هډا ي اهالٷ ډبٵٷ ،ډ٦چٺ زيال .ى‌ډ هچ٬ ج ا ڈ ڄىڅ‌هم‌ث ي

اهلل آیز .ایز یي «یب٫ » ٵٺ ډ٦چٸ يڅ هى ٺزىكٺ ډىش٪ی بڇی ا نآ ى ٽی ثی

يی ډٺ ا ٵٺ زيال ؿ ا ٹجڄ ،ىاش ثبي «ٵٺ يډٺ زيال» ثی ي اهالٹی هډیا

.ٽیى اب «ډيا‌اهالٷ االڇ» ث سان‌ډ ډجىب ها ا .از ىاوش‌ډ ىى ٹا٭ي هی ا ثی

اهالٹی ي ی٭ ډیچڈ هډا ٽ ىاوي باهش آوؼب سب كپډز ي ٹير ي بز ډجىب

!از ډىيى ډ٦چٺب ثث ار ٱ ى ډ٦چٺ زيال ٮى وى، وٺ٠

از ٮ٥ج ىیشڂب ىي یىؼ ‌ډیچلز ٽی ‌ٹیير ایالڇ » ٵپی ایالڇ » ي «ډیيا

.ثبي ىاش سٶبير ڈ ثب ٹي‌ها «ډيا‌اهالٷ

تبض٤ر٣ تر٥بت

نتسض ث ذك ٤زبس اسا اظ حىت ثبظزاقت ٢ثطا ذز اؾتسال زض ٢تط اهلل آ٤ت .11

ذبة 67 ؾب طزازب 24 بززاقت٤ ب١ زض وس‌٣ اقبض اؾال ٢ارتطا ضاأت ثت احىتب

ثز ح چ ث س٥٥ثج اظ ر ى فتح زض ذز زقب ثب ضا (ل)غجط٥پ ضـ» :ؿس٣‌٤

ضحتة » متت ذتسا اظ وتطز ثطذتضز صقت ف ثب بجط٥پ ؛اؾت ضـ .طفتت «٥تب

٤‌ثتبا .«س٥و الح آب قىؿت اظ پؽ ضا ر ا ثب ()٥ؤطا٥ا اهلل آ٤تت بت١ زض حتب

«ثبقتس اىفبض ٣ اقساء» و آس حى ٢ارطا م٥تكر ضاأ ث ٥٣ذ زض قتب تط ثت

وبضآس حس چ تب آ ثطاؾبؼ ٢ط٥‌ز٥ت اؾال نسض ثب ٤قطا زاز‌اجبق انال ٢اضز ٥چ

اؾت؟

ي ىى ٹا٭ي اشواع ث ډىؼ االڇ ي كاىص اځ يی ډٶ ،یى اهالٹی هډیا

آاء ي ډا٬١ سػ ىوجبڃ‌ث ٽ اځ ٹا٭ي ي هډا هؿى اشواع ثيين اډب ؛از

ىی هم اهلل آز سمټ .از ن ثچپ ز،و ىٵب٫ ٹبثڄ سىب‌و يثآ بڇا آن ى هى ثی

انا هچٸ هډؼبي بډبن اىاان ي ا٭٢بء .از ثى وبىز «اڅپٶب ٭چ اياء» آ

Page 269: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

269 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

ډسپیت ،وببڅق جاو ا زسجٮ ثب ٽ اوي‌ثى ډچمبوبو اوي،‌وجى «ٽبٵ» ز ى ى

اهلل آیز سمیټ .یيوي ایالډ ػم ثب ډچلبو ډجب ياى ي ټاشاس ه٦بب

سمټ (٫)٭چ ي ()بډجد ځز ي ٭ٶ ي كمز ثب سؤڇ ثهى ث ډىش٪ ثی

.از ثى ثؼب ٽبډال ي ٭ ٹا٭ي ي اهالٹ هډا

یب یب ‌ويان ىين و٪او‌سىڀ ډىب٭بر اىاډ ػب‌ث اوٺالة آٱب ا اځ ى ٽی ىی

ډیب ثى ي ځٵش د كمبو االڇ هډا ،ثىوي ي ڄسجي وياو ي وياوجبن ث ايڃ

.ڈوجى ٮٵؼب هؿى بي

احىب نسض زض ظز٣ قتبة

س٣‌٤ حى ٢ارطا ضاأ ث بززاقت٤ زض ٢تط اهلل آ٤ت .12 اظ ف٥ثت وت ت فىتط ‌ثت

٤عز تس٠ ‌ث ضا كى اظ ٣ثرك ا ط٤ز‌جبضت‌ث .اؾت ٥فم ت٤ال چط٠ ت٥خ٥ح اهلل آ٤تت ىتب

اسا حى نسض ،٣فم حب‌ث انال ب٤آ .اس‌زاز بزضؾت االبت ٢ ث و صاضز‌٣ ٥٣ذ

اؾت؟ ط٤پص‌اىب وس‌٣ م طا٤ز و آچ ثطاؾبؼ

ياكي هج .زو ډؼب ڂانى وٺڄ ث اٽشٶب ي ىاى ډشٮيى ډٺيډبر ،ا٭ياڇ كپڈ يي

يثب بيان .از بنآىډ ػبن ،ډم اډ ي ى .زو كؼز ډم اډ ى ،ډطٸ يڅ

.ڄسلچ ي اشىجب٣ و ثبي و زئ ي ك ث ډجشى بىسبن ي وي ٸسط

يسیي 1365 هٵیيى پش ثب ٽ ىهم اهلل آز مبث ث ثبسػ ،ډه ا٥ال٫ كي ى

ٵويیبن سی٤ ،یبن ا كیبڃ ثجیى زی ٭ب ثا ٽ اډ ا بنا ا٥ال٫ ،ثى ي

ثيين هج ؾ ي ي‌ډ ٽىشڃ ىهم اكمي االالڇ كؼز ایاٳ ي و٪یبر ي سؼی

اهلل آز و ډ٦چٺ زډئڅ اٵ٬ ىبا اډب .ي‌وم ډىشٺڄ االډ ػم ج ث ي

اوي‌ثى ب ي الډز ا اوډ‌ث بنا .ى‌وم ىهم اٹیياډبر ٽبډیڄ ډیئڃ ٽی

ډوبڅٶیبن ىډیى یبى اكپیبڇ ي مبرسم ي‌ډ و٪‌ث .شىي هى وبڇ ث ي‌اوؼبڇ

ثب ځٵش ر ٹبوو ډؼب ا هبع ي ٮ٥جٱ كبڅز ى ي ى‌شبة بث هډیا

Page 270: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 270

.وياى مواو و ٭

زبء زض احت٥ب

٤ت ا زضثبض٠ فب .وس ٣ اقبض «اا زبء زض ب٥احت» ث ب اسا ضز زض ٢تط اهلل آ٤ت .13

وطز؟ ٣ نسق ذك ٤زبس زضثبض٠ لبس ٤ا ب٤آ س٥ز ح٥تي لبس

ایشىبى یب ا٭ياڇ ث هى ٽشج ب ا٭شا ى ٹب٭ي ها ث اډپ ډىش٪ اهلل آز اشبى

ٽىیي ډی اٹش٢یب از، االډ ٵٺ مبرډچ ا ٽ ىډبء ى ب٣اكش ٹب٭ي .از ٽى ى ٽی

ي ى ب٣اكش اڅاډب ،ى ډ ډث٣ ډىڇ ػبن ث ٽ اډ ثی ي ٩یه ي ځمیبن ي كیي

.از الڇ ځ وز زوب ا٭ياڇ ىډى ٭ب ،ٹب٭ي ها ثاب .وى ا٭شىب آن اډظبڃ

ډٮچیٸ ا ا٭یياڇ كپیڈ ي ایز ډىؼ اكشمبڃ ډؼى ،ډڈ اډ ڂى مبوىي ډڈ اډ ها ى

ٽ ڄی اٹج یٮبب ي اكببر بنٱچ ي ٬س ،يػث ب٣اكش ها .ٽىي ډ اوٺالثی ىی

میا ،ديویي ػاویت ی ٽچ ث سػ ي ىياوي ي وإس ي ىٹز ثب ث٭پ سبثي،‌ثوم

.از

اڅاډیب ا٭یياڇ كپڈ بىٽىىي ٫ كبٽڈ ايال ٽ ٽى ډ اٹش٢ب ،ىډبء ى يػث ب٣اكش

زیالك ،ينإډی ډؼشیي ٱ ٹب١ ي ثبي ٤ااڅ ػبډ٬ ډؼشي ا ا٭یياڇ كپیڈ یيي

كٸ ٹبووب ي ٭ب ،ا٭ياڇ ث ډلپڇ ډشڈ بطبو .ثبي وياش ا٭شیا سٺب١یب ي كپیڈ ثی

.ٽى ا٭ياڇ سان وم ىبٳاش كش ي ثيي ىاىځب كپڈ ث ا اكي .ثبي ىاش يو٪سؼي

ىبٳاش ىاىځب يإس ډى اځ ثيي ىاىځب ا بى ا٭ياڇ كپڈ ٹیا سىیب ،ثبیي ځٵشی

ي ٹ٢ب ډٺبڇ هثبالس اډ٢ب ي ٭بڅ انى ٹ٢بر يسإ ث ٽ ىاى اػا اډپبن ډبو

.از وي ز٭ب بىي ڈډچ هډا ا ټ ؾ ىبٺ 67 ب ا٭ياڇ ى .ثبي

م ػبن .زو ډليڇ آن ا اكي ي ى ډ ب اوبن م كبڃ بډڄ ىډبء ى ب٣اكش

ي ډت ي هى ي بډبن ي ځي ث ياثش ځىب ث ٵى ٽشه ي از ٭ ډىڇ

یبډبن انااى ي ا٭٢ب ٹب٭ي ها .از ٹب٭ي ها ډمڃ ،ډبي ي پبن ،يئڅا

Page 271: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

271 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

.ى ډ بډڄ ىبٺ ڈ ا ډچمبنٱ يڅ ډچق ب ځي ڂى ي هچٸ هډؼبي

ذ٣٥ اهلل آ٤ت احىب انبت ثطضؾ٣

تس ٣‌٤ ٣ثطذ زاضز رز ٢رس ٢سب٤تطز ٥٣ذ اهلل آ٤ت ب١ انبت زضثبض٠ .14 وت

ؿتس ٣‌٤ت ذز ذبطات زض ٢تط اهلل آ٤ت .اؾت ثز ٥٣ذ احس ٢آلب زؾتر ث احىب

٤ا ذز ذ ث ب انال ى٤ا ب٤ قس تكط كب٤ا اظ ب ٤ا ااذط ٤ا» ت، ب٤ت اؾتت كتب ت

و س٤زاض ٣االبت قب ب٤آ .«اؾت ج تزت]ب١٤[ ٢ثطا ؿئ ٤ا و٣‌ لبت

٣ت ٥ذ احتس ٢آلتب تؾ ى٤ا ب٤ ثز ٥٣ذ اهلل آ٤ت ث طث الب ب ؾبظز ضق قتت

اؾت؟

ث یير ‌ث ډبن آن ى ،بڅ 87 ىهم اهلل آز 24 ډاٹجیز سلیز ي میب ڈسی یب٭ش

.يى‌ډ بىو ا ډٮي ٵشد ٥بن ڄىڅ‌ث آن ا ثٮي ډب 9 ا ٽمش ي ثى ٹچت ډشوبن

ډیبئڄ بری ػئ بثی ا ٭میال ،1365 هٵیيى ا‌ٺىٹ ؿىي ٹچج ډٿ ا ثٮي بنا

اډ ؿ ىپا سو .وپىي ؼبىا ١ ا‌الډش ثا سب ي‌وم ډ٦چ٬ ٽ ثی

ئ ي ٵوي ٭ي‌ث وپىىي ډالٹبر بنا ثب ٽبو ؿ ي ى ا٥ال٫ بنا ،یبن ا ىٵشی

.از ثى ىهم اكمي االالڇ كؼز

ٶیل ى ىی هم اهلل آیز آه بڃ ټ ٶب ي ٽشج ب‌بڇد ډ٦بڅٮ ڂى‌ا

اډپیبن ي از بنا هى ا ډ٦مئىب ډ٦بڅت ها ا بث ٽ ځاى‌وم ثبٹ يسى ،اډبڇ

ٽیى ديا سؼچ ډىش٪ اهلل آز ث ا‌وؼىبډ ى اي ىاو ايع ٽ) ىهم اكمي ا وياى

10 ډیم دبین ،67 ی س 29 ډم بعكؼ ث بڇد ڄاٹج ب‌بڇد .ثبي ي بى (از

اسییياى كپییڈ ځثییبؿٴ، ثیی 67 ى 11 ډییم وبډیی ،اوییب ٭چډلمییي ثیی 67 آثییبن

كپیڈ ػىیڀ، ډیبػان ث 1368 هٵيى 2 ډم بڇد ،67 ثمه 25 ډم ي‌چمبن

.1368 جزاى 9 ي 4 ډم اب ٹبون االف

ډیىاى 7 ي 6 ډیم ا٭یياڇ اكپبڇ ڈ از، ىهم اهلل آز ث ډشٮچٸ ٵٷ ب‌بوث ڈ

Page 272: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 272

،ياٹٮ ىهم اهلل آز ٽ ڈٽى ثبي .68 هٵيى 6 ډم ٭ڃ وبډ ي 67 ىي ی ا ػىجی

ویجز یبن ا ٶبوإډش .ثى دىب هيا ث يثب هڈ ډبن ى كپڈ يي ا .از ىاش ثی

.از وجى ځز ي كمز ي ډياا اڄ ،ډاط ډوبڅٴ ي‌ث ډوبڅٴ

ي ی سٺ ي اویبء ،ایب ډى اكپبڇ ٽ زو ډو ډه ث ػئ ي هب پڄ ث

اپبالر .از ي بى ىهم اهلل آز هى س٤ سمبډب ب از ىهم اكميي ه٤

يی ثٮ بث .ى يسى بنا ث ب‌آن اوشبة ى ٽ ى‌ډ ثب٭ض اكپبڇ ها ٵٺ ډشٮيى

اكپیبډ هؿى يي ػؤر ىهم اكمي بنا ٵوي كش بنا ا ٱ اكي ٽ از

كٶی٨ ىاویشه ياػجیبر ايػت» ث ډجى بنا ډجىب ث اځ ڂى‌ا اډب .ثبي ىاش ا

مـىیبن .یى ‌ډی ی سػ بنا ا اكپبډ هؿى يي ڈ،ٽى سػ «و٪بڇ دبین ى ٽی

ي ا٭شا١یبر دبین ى ىی هم اهلل آیز ایز، آډیي ىی هم اكمیي 67 ډىاى 15 ډم

ډه ىاوي ډ ٽ مب» :از وش ډىش٪ اهلل آز ب‌وڂاو هیاڈ ‌ومی یو ثی

.ویياڇ ٹجیڃ ا ډىبٵٺه ه‌ث ي ١ياوٺالة ىډى مب ىي يڅ ى ٩چڈ ځىب‌ث

از ډه ثب ثلض ډى كپڈ ٭ ډئڅز زډیئڅ ٹ٦ٮیب .«وجبیي وڂیان ػىبثٮیبڅ

٤یا ا چٮبنیډ٦ م اډب از، ٵٺ ډ٦چٺ زيال ثب ا٭ياڇ كپڈ ٭ ي كپیڈ یيي

هیىڂ زډیئڅ ا آوپ‌ث ،شىي ػڇ ټ شبنډئڅ انډ ث ډبن آن ى آن ډٶبى

.ى ٽبش ىهم اكميي ي ىهم اهلل آز

چپ ظسا٥ب احىب

ضب٤قتط زض قس ازب 67 ؾب طزاز زض اساكب و ذك ٤زبس ثط ال .15 67 ؾتب

ثباؾتتبز ٣فمت ط اظ ضا ب‌آ اسا .قسس اسا اضتساز اتب ث چپ ب٥ظسا اظ ٣ط ثت

س؟٥و٣‌ ٣بث٤اضظ چ اضتساز حى

اهلل آز ىز‌ث بنوياو ا ىش ها ا٭ياڇ كپڈ ٶبوإډش څیا يوی ډىش٪ی ډىشی

ډویبڅٴ بی ډیچق ب‌ځي ٭٢ زٽمو ي ډجٱ بنوياو .از وي ػمی

Page 273: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

273 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

ي ثىویي شیبن ډلپډ سلمڄ ىكبڃ ٽ‌ىكبڅ ،يوي ا٭ياڇ 1367 ى ٽ االډ

ثیى اهیالٷ ي ٹیبون ي ی٫ هیالٳ ،ثیى وى ويان ى بنا ا يػي ػڇ ؾ

همی ډلبٽم ي ىشڂ ډبن ى ثچپ ثىوي وي هبع االڇ ا سبځ‌ث بنا .از

بنا اسبڇ ،ويان زډلپډ ث ډىؼ ډلبٽم ډبن ى .اوي‌ىاش ا 67 سبثشبن هآ ي هى

ا ثیيين ثٮیي بڃ ؿىي ؿڂو .اوي‌وي ا٭ياڇ ث ډلپڇ ،اسياى ڄىڅ‌ث ي وجى اسياى ىپی

ډ٦بثٸ ٭الي‌ث !اوي؟‌ي ا٭ياڇ اسياى اسبڇ ث ،ٶشيث بنا ي٭ٺ ي هى ثا يػي اسٶبٷ

‌آوـىبن .زو ا٭ياڇ ،ډسي ن ډؼبار ،ٵٺب ا بث مبوىي ىهم اهلل آز ٵشا ى ٽی

بډیشيڅ ي الډٶ (1390 ثمه) اڅىج بة ي ډسي ډؼبار وٶ بڅ ا هیيع ،اڇ‌ویش

.ا٭ياڇ ث ثي ؿ وياى ډؼبار االڇ

ویياو هډؼبیي ا٭ياڇ ثبو ،هچٸ هډؼبي يانػبي ٵيٯ ټٽال ػىڀ اځ ١مىب

،ثىویي ػىیڀ هی ا ى هچٸ هډؼبي مبند‌ڈ و زډبٽ ب‌ځي ثبي، ثى ى وی

ثىویي، ٽى ډبٽز هډؼبي ډچ ډٺبيډز ا يی إس ا یبډبن هی ا اٹیياډبر وی

بنډ ى ب‌آن ،هچٸ هډؼبي بډبن اولب٥چج ي ٥چج‌ػب ٭چز‌ث ٥ٽچ‌ث ٽىوي،‌ډ

ا ٽبډال االډ ػم ناد یشىي، يڅی یبډبن یز ډبٽ ډىشٺیيان ؿڂوی

وي؟‌ډ ا٭ياڇ ي ډؼبار وپى ځىب ث ،هچٸ هډؼبي

یب ‌یز ډبٽ اسیياى ي هچٸ هډؼبي ثىن ډ٬١ ي‌ډ و٪‌ث ثی ا‌ثبوی

ي ىيثپ ا هډٮبوي ي هډوبڅٶ هى بڃه ث هاش‌ډ االډ ػم .از وجى

ٵبٹیي اٹياډبر ها .ى اكز بن ا ا٦الف‌ث ځوی ي اهالٹی ي ی٭ ډؼی

.از ٹبوو

ؾ٥بؾ٣ ظسا٥ب قضـ

٢ثتطا ٣ت ٥ذ اهلل آ٤تت حى نسض ٣ان ٤زال اظ ٣ى٤ ا‌ث ظسا زض قضـ ؾبثم١ .16

٥ظ٤‌ت زضا .قتز ‌٣ شوط 67 ؾب زض ٤زبس اسا ب٤ت آلب ت ،٢ا‌ذبت ،٣ضفؿتزب ٣بقت

Page 274: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 274

زبز٤ا ث ٣ظسا ٤زبس لهس ثط ٣ زاضس ٣كتطو جب٤تمط ط ، ٣وطث ٥٣اضزث‌٢ؾ

.اس‌وطز س٥وأت ب‌اسا حى نسض ٢ثطا ٣٤جب ا‌ث قضـ ه٤تحط حتب ٣هتف آىت

لطاضتب الؿئ اظ ٢تط اهلل آ٤ت سا‌الل اظ ٢عز٤ا زض ب٥ت جاأل ذتبت ،67 ؾتب يت

ؿتت؟ ٥چ ٤زبتس قضـ ٢ازب زضثبض٠ قب ط .اؾت وطز ٣ف اؾبؼ اظ ضا ظسا زض قضـ

٤با٤ س٥و٣‌ س٥٤أت ضا ٣ظسا ٤زبس ٢اظؾ قضـ ب٤ ه٤تحط زبز٤ا ي قب ب٤آ تطح ىت

س؟٥زا٣‌ ب‌اسا ث زاز‌ت٥كط ٢ثطا ٥٣تر ؾطپـ ضا ٣اتب ٥چ

یى، ‌ډی اثالٯ هډٮييډ ثبډبويځبن ث ب‌ا٭ياڇ م هج 1367 آ ڄايا ا ٽ ډبو

بنویياو ا٭یياڇ ڄی ىڅ :ى‌ډ ډ٦ف ب‌ا٭ياڇ ا يځبن‌ډ٦چ٬ بنىډ ٭مډ وجشب د

ٵ١ی » ي ٥ٵبو‌ث ٽڈ‌ډ ډػى ډياٻ ثاب از؟ ثى ؿ ى «ی

:ٽىڈ ڈس ا ب‌ويان

ى ٹیا ٽیڄ ٵډبویي هػبوی ٵیىؼبو ‌بیم هياڅمچم االالڇ كؼز .اڅٴ ىٵشی

:از وش هؿى 1367 ډىاى 18 ډم هب٥اس

اػی٬ ي آډیي ب‌ويان بډبن ډئڃ هػبو ي ٹ٢ب ډٮبين ش ٭چ آٹب ثی

ه،ډىیبٵٺ یب ‌یار ثیب اث٦ی ى ب‌آن اه ډبئڄ ي ب‌ځيټ ډوب ي ب‌وياو

ي یشىي ډ٬١ ث ڇ‌ټ ،ځيپ وياو ا دىغ كييى ا ځٶز ي ىاى ا٥ال٭بس

1.ډىٶڄ ڇ‌ټ ي سبئت ڇ‌ټ

بی آ .ایز ډیجڈ زی ٱب‌ث اډ ثبي ثى ا٭ياڇ ٭بډڄ ،ار اځ یار ا ډى٪ی

1700 كیييى ) ڇ‌ټ آن بآ اش از؟ ډ١ی٬ ی (وٶی ثبسػی كپیڈ ثی

اوي؟‌ي ا٭ياڇ ىهم اهلل آز

،ا٥ال٭یبر يار هډیئڅ ا ځي ثب ياى ى ثٮي ډب ؿب بنا اڅجش ا یڈ ثیب

:يځ‌ډ هډىبٵٺ ار اكشمبڃ

.257 ثبب، آٱب ي ىٵب٫ دببن ،1367 بڃ ٵىؼبو بم هب٥ار ي . ٽبوبډ1

Page 275: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

275 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

جی ٱ ي تی ٭ؼ ي ٽیة ٲبرسجچ ها ا هډىیبٵٺ ٱثی ٽیب ي ايدیب ى ٽی

ایز ها ثا از ي ا٭ياڇ انا ى ب‌ها يبو ا [وٶ] ا ؿىي اوي،‌اوياهش ٽی

يیب و هی ا ٽ ثپىىي سػ ا بىو اوي‌ىاى اىز ډبى بر٭مچ بنػ ى ٽ ا اٵاى

ينی ث ثیز ‌ثیه هی ا ا ا هىیبن ٽ از ها يٵبن ي اوي‌ي ا٭ياڇ انا ىاهڄ ى

1.ڈثب ىاش ڈ ثب ډب ب‌ار ها ا از ډمپه اڅجش ي بيويث

ا٭الڇ ىپا وي،ا‌چ٬ډ٦ م ا ث ٹ٢ زياٹٮ ا مڂ ياى ها ىويځبن ي ىيځ

ډیبى بری ٭مچ هیىڂ سچٶیبر ث ځاشه‌د ثا ب‌ويان ى ي‌ا٭ياڇ ا ؿىي

.ایز ػىڀ يانډ ى اٵاى آن ين‌ٽش ٹجڃ ي ب‌ا٭ياڇ ها اوپب ډٮىب از، ډى٪ی

ا ٺیز كٺ یبن ا هیى بی آ .ایز هچٸ هډؼبي س٤ ٺزكٺ ٹچت ،ار ا بنا

.ثبي وياش ف ث بو ي١ف ٵ٣ ا ډ٦چت ٽىڈ‌ډ ٵپ !از؟ ځٶش

55 ثیب 1367 آ ڄی ايا ى ډشلیي ډچیڄ بډبن ٭مډ ډؼم٬ ث كٺٷ نٽم .ة

ا اوشٺیبى ى ا ياڅچلىیي ٹ٦ٮىبډ ،ډمشى٬ ؤ 38 ي ډوبڅٴ ؤ 23 ىثاث ډاٵٸ، ؤ

ؿای ا د 1367 آ 9 ٮى ثٮي ي ؿىي .ٽى تس انا ى ث كٺٷ وٺ٠

دبین ي د ػچ ى ثب‌هووش ،بنوياو ا٭ياڇ ‌ئی ثیب بنىاویؼ يٹیز ػمی

ى ب‌دبن ي د ها ډيف .ي ځاش بنىډ آ 16 بڅڂى ثځياز ډىبجز‌ث

:از ي ډىش 1367 آ 16 بڅز يوبډ

هياڅمچم االالڇ كؼز ا‌هبډىی ٶشی ي ځیڇ ػمی٬ ټی ى ځیش یب ‌ػم٬ ى ډ٦ف االرا هس‌اب ي هس‌ډڈ ث ىاوؼ مم

‌ثی ٭چیز ي اڃا ...ىاى دبن ىاوؼ سیػ ایالډ ػمی ثی ډشلي ډچڄ بډبن ث كٺٷ ٽبىببن ث وياىن‌اػب ي ث كٺٷ ډئچ سان ى انا ى ٬ي ب‌ا٭ياڇ ٭چز ز؟ؿ ډئچ ها ٸسلٺ اډند

.1367 آ 12 االډ، مػ يوبډ. 1

Page 276: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 276

ز؟ؿ ب‌اشبن ي

ی اه بویبر ث څلیه یمب اڃای څلیه ها :ځٶز دبن ى ػم‌ئ

ډیب .ىیڈ ‌ډ دبن ي از اڃا كبڃ ه٭ ى اډب .از ڂبوث باى ثی كٺیٷ ث اػ٬ بىو ى ډب ث٭چ ٽ ب‌آن .ڈشو ا٭شىب‌ث ث كٺٷ ډئچ و٪بڇ ها ثاويا ٹي ٽ ٽبو ي هډىبٵٺ هاىي‌ډ ،وىي‌ډ كٳ ث هی ا ى ىاویي ا ٽی ٽیب ،و٪یبڇ ي ثپىىیي هاىیي ‌ډی ىڅیبن ٽی

ي ډیىڇ ډبڅق ثهالٳ ها .ويي وبن هى ا اڅٮمچ‌٭پ هس‌ٽؿټ هډىیبٵٺ ،ډمچپیز ى ا ٬ٵؼیب هس‌ب سبٽىن اوٺالة ايڃ ا .از و٪بڇ ټ ډچڄ بډبن ث كٺٷ نٽم اڅمچڄ،‌هث ٭ٶ بډبن اوي،‌اوياهش ا !ډه ثاى از ب ډئچ ...وىوي كٳ ٽچم

.یى ‌ډی يى ڂبوث باى ا ٽ سٮج مبن ىز !ا٭ياډب اډب ا ا٭یياڇ ډؼیبار ډیب ډڂ .يځ‌ډ ا هم ڈ هډىبٵٺ اى هة څٲی

ثیا ڈ،ی ىا ا٭یياڇ ډؼبار بىو ٽب ا بث ډظڄ ډب !ڈ؟ٽى ؿی .ایز ا٭یياڇ ډیشػت ب‌نآ ػائڈ ٽ ٽبو ثا ؟ٽبو هی ا یٽ .وياى ڈ ڂبوث ي ه ي ٹڇ .ڈٽى‌ډ ا٭ياډ ډب ى ډسپت ا ػائڈ ى هډىیبٵٺ ثیب ویيان ى ٽ آىډ آن كمچی ډیچلبو ډیب ىاهیڄ ثی

ث ىمه ثب ي االډ ػم ي ٽویي آثیبى، ‌ایالڇ ى ا ٬ٵؼیب آن ،ڂبوی ىاى؟ وجیبر ي وٺڄ اي ث يثب مب ي٭ٺ‌ث بآ ىاى، اسجب٣ اوياهشىي ا آوؼبب هی ا ٽىىي؟ ٽب ؿ يثب ي، ډو هبئىبو ىشڂب آن ثب اسجب٥ اځ ا كٽیز هی ا ډب ي ڈٽى‌ډ ڈ ا٭ياډ ي از ا٭ياڇ ث ډلپڇ ډب و٪ ا

،ډیب ڈځ‌ډ يٹش اڅجش .ڈځا‌وم يد ډیه ډبیز، و٪یبڇ ډى٪ی ٽی ا٭یياڇ یز و ا٭ياڇ ډشلٸ ٽ ٽ آن اځ اڅجش .شڈو ٹ٢بئ ٹ ډئڃ ا اي يثب ى، ا٭ياڇ يثب ا‌ٽىىي‌ا٭ياڇ ى، ډى٦ٺمیبن ډیب ٽىىیي، ٹیب

Page 277: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

277 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

1.ڈويا دىبو ؿ ډب از، يى ډى٦ٸ

ا یب ‌آن ي ٵشد ا بنوياو ا٭ياڇ ايال ا هبډى آٹب ػىبة بری ٭مچ ى یي ‌ٽیش

ثیب ٽ ډب ث ډچق هډشؼبي ثب اسجب٣ ا آوب ػڇ بطبو .از وپى ٹچمياى ډبى

ا٭ياڇ ډؼبار ثا ٽبٵ ا اسجب٣ ها وٶ طبڅظب .از ٽى ا٭الڇ ڂبوث جبودش ىاویش

ؾی هبډیب .از ىاوش آپب اډ ا ي٥ه ث ههبئى ها ا٭ياڇ اثٮب .از ىڅچی ثی

.از وي وٺڄ بنا ا بنوياو

هٹاو ډ٦بثٸ ،ثبي ثى ډل اسجب٣ ها اځ كبڃ‌ث ى مبوىیي انی ا ډ١ی٭ ڂی

ٵډبن ى .وجى كپډش كپڈ ث بو ڂى وي،‌ډ ډؼبار ي ډلبٽم هډشم ٽب

ثىن ډ٬١ ٵب ثلض ي وجى ډ٦ف ډ٦چٺب اډ هؿى ،ىهم اهلل آز ٹجڄ ډب ؿب

ا ی٭ب یبن ا ،اٵیاى هؿىی ډؼیبار ثیا ٹبوو هأل ڄىڅ‌ث ي ثى ډؼبي بنوياو

«ثیىن ډ١ی٬ » كٺٹ ي ٭ څلب‌٧ث .ٽىي‌ډ بى كپڈ ٵٺ ډ٦چٺ زيال ډ٬١

.ویياى «ډیچق هډشؼبي ثب بډبو اسجب٣» ثب ا‌ډالډ یبر ٵډب ثیهالٳ كیبڃ ‌ثی

ډبویي دىیبن یمب 67 بنوياو ا٭ياڇ اډ ،ٹن ث‌٬ټ ا د سبٽىن ا‌هبډى آٹب ػىبة

!از

هب٥ار ى يانػبي ٵيٯ بر٭مچ ا هچٸ ډؼبي بنوياو ا٥ال٫ ٽ از ٽ ث الڇ

ىی ٵیبو ١ب ،ومو ٭ىان‌ث .از ډبي ٹبثڄ بنوياو ثه سیب 1361 یبڃ ا ٽی

،ثیى ویياو ځیا ‌ؿخ ب‌ځي ثه ى زٵٮبڅ ڄىڅ‌ث ډي آثبى‌ڄيٽ ويان ى 1367

:ٽىي‌ډ وٺڄ ااه

ا .ٽىویي ‌ډی ىوجیبڃ ا اهجب كبث ٽ ثى ي ؿىي ډؼبي ب‌ثـ د ا د هډؼبي كمچ ي هايڅ بری ٭مچ یي٫ ي 598 ٹ٦ٮىبډی

اسیبٹ ٽیٴ ثىوي آيى ٽؼب ا ىاوڈ‌وم ٽ ا ا‌وٺ ب‌آن ،يانػبي ٵيٯ

.1367 آ 16 . يوبډ بڅز،1

Page 278: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 278

ده ځٶشىي‌ډ ػىڀ اسبٷ ػي ڈ ٽم ي ه ث ي ثى ىيڇ ٥جٺ ى ٽ سان ٥ٳ ث ٱة ا ا هډؼبي كٽز ډ ي ٽى » بی ځ ٽی اسی ثٮ٢ی بڃی ه ث .ثىوي ٽى ډو ٽىي، ډ ٥ ثى ٹا «ثو‌آاى ىآډیي هډؼبي اٲبڃ ث ٽډبوب سب ٱث ډ ا ډىب٥ٸ آن م ب‌آن ا

میبن ا ثٮ٢ی كبال .ثى یب ‌بڃی ه‌هی ٽىویي ‌ډی سی یيا ٽی » اكشمبڅ كمچ ا ا‌وبو ويان، ثبڇ‌دز ي دبب ځيډت‌ځيډت اسی 1!بز‌ويان ا ب‌آن آاى ثا «ثو‌آاى

ثبي؟ ا٭ياڇ ډؼ ساوي‌ډ بوؼبډيث اٹياډ ث ىپا ثيين بنوياو اسجب٣ ي ا٥ال٫ بآ

ٹیا ٽیڄ ٵډبویي هػبوی ٵیىؼبو ‌بم هياڅمچم االالڇ كؼز .ع ډىبیجز ‌ثی

:اى ا‌ډبكج ٥ ،ث كٺٷ ػبو ا٭الډ تس بڅڂى هؿچم

ىز‌ث بر٭مچ ها اا ا ٽ ا٥ال٭بس ث ډبى بر٭مچ ث اب ثب ا٥ال٭یبر ها ثب :ىاز ا٩ب از آډي ىاهیڄ ى ٽیبو یي ډیو ایياٳ ي ثیى اسجیب٣ ى هډىیبٵٺ ي ٭اٷ ډشٻ بوزه ها ثب ٽ ثىوي اوؼیبڇ ٬يی جسو ٽب ټ ٽ ى ٽ از ثى ثىب ي ىاشىي ډشٽ

ډؼبار انا هبٻ ث سؼبي ى مپب ثب اسجب٣ ى ب‌آن ثبڅ٦ج٬ ٽ ىىي ا اشپجب ب‌بو كب١ كبڃ ى ٽ ييا ي يوي اویي ‌اوياهشی از ڄىڅ‌ها‌ث هی ا هاىیي ‌ومی ٽی ټی ثیب ا ډیئچ سؼیبي ي ډی

ى د ټ ا‌آن ڄىڅ‌هم‌ث .ٽىىي ډسج٤ ين‌ٽة ي ىاىویي ڂی ی 2.ٽىىي‌ډ سجچ هاىي‌ډ ٽ ٥

ىیي ‌ډی هج ډبى بر٭مچ ى ٹا ٵډبوي هػبو ٵىؼبو‌بم هډؼبیي ٽی

.1392 23 ٵىا، اى ثى...، ځاش ػب ا ډب ډٿ ٹ٦ب 67 . سبثشبن1 .1367 آ 16 . يوبډ ٽبن،2

Page 279: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

279 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

ي ثى ډسج٤ ډب ث هډشؼبي ثب (ويان ىاهڄ ٮى اڅٺب٭ي‌٭چ) ٽ ىاهڄ هچٸ ٹیا

ى اوؼبڇ ٬ي جسو اٹياڇ ها ىپا ا ٹجڄ د .ىىي اوؼبڇ ٮي جسو اٹياڇ ثى

ا٭٢ب ا٭ياڇ كپڈ بآ .از وڂٵش ر ب‌ويان ى اال ي ي هٶ و٦ٶ ى

هډشؼبي مپبان ي هډسج٦ ډؼبار ثا بډبن ها ډ٬١ اىاان ي ډیب ثی

اٹیياډبر ثیا سجیبو ي اسجیب٣ ی٭ ي ٹیبوو ڄی ىڅ ،ثیىن ډ٬١ بآ از؟ ثى

زػىب ا ٹجڄ ٹب مبن ها بآ ثبي اسجب٥ هؿى اځ كش از؟ ثاويااو ډچلبو

يځبن‌ا٭ياڇ ٮى از؟ ا٭ياڇ څيډب اسبډ هؿى ډؼبار ي ز؟و یڂ د ٹیي ثی

!ځٵش‌اوؼبڇ ب تسو ڄىڅ‌ث و اوي‌ي ا٭ياڇ

ي ډ٦ج٭ییبس ډییبكج ى چییاىث‌ډیی اهلل آییز ٽیی ٭ییبڅ انییى ئیی .ى

.از ٽى ډ٦ف ىډ‌هىا شث وپبر ،وسچاى

ثٮ٢ ٽة اى٭بب ىډ ى ي ث یب ‌یبو اٵیا ىډیى ڂبوی ياٹٮی ٱ آډبیب ي انا ى هډىبٵٺ ىډى ب‌ا٭ياڇ یي ‌اائی ای

كشی ڈىا ډب ٽ بووياو آډب ىيبث ىيځ‌ډ از اځ ىبا :ځٶز ب‌آن بی ي وىیي ‌ډی كیٳ ا٥یال٫ ي ا یى يه سب ىيثڂ جسٺ ٥‌ث

یب ‌هی ا ډیبى بری ٭مچ ىڂیبڇ اڅجش .از ٽة ي اب‌ث بنب‌كٳ یب ‌هی ا ا بث .ٽىوي ي٫ ا پبسسل ويان ى (ځيپ بنوياو)

ا٭یياڇ كپیڈ ډىش ي بى ڈ كپڈ آوبن ىډى ي ډو ػائمبن ویيان ى ٽ ب‌آډ ؼىوش ىپا ياډ ث ثى، وي اػا ىډىبن

ثچپ ثوڂشىي سىب‌و ب ها اډب .ويځ ٹا ٭ٶ ډى ي ي االف ىىيث‌ډ بری ٭مچ ي ى پیبر سل هی ا ٽ ٽىوي پبسسل ث ي٫ ب‌ويان ى

و٪یبڇ ثیب ا هیى ٭ىیبى تی سس‌هی ا‌ث .ي هى ايع ث ډبى اطجیبر ثی اډب ي يإس اي زډلپډ كپڈ ٽ ډلپډ آىڇ .بويوي ٵیش اي ثی

.ویي ‌ډی ٽشټ ا ويان ډإډ ي آډي ي آن سب ،اوي‌ىاى ين‌االف ثا

Page 280: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 280

شډلپیډ كپڈ يٹش هډىبٵٺ ىډى اال یى، ‌ډی یبى ډلی٠ ‌ثی سیب یى ‌ډی ىاى آوبن ث ٽبٵ ډچز ثچپ ؛ى‌وم اػا كپڈ ،زډلپډ یي ‌ىاى ډچیز هم ى ٽ شىي اٵاى اډب ىي،ثآ هى االف ىيى 1.ٽىىي‌ډ يسي ا ػډبن ٽ وىي‌ډ ا٭مبڅ ث ىز

ا٭ياڇ ث هډلپډ بنوياو ايال :از زام كبئ وپش ىي ٹ٢بئ ٹ ئ زيا ى

اویي، ‌ثیى ډیبى بر٭مچ ا ٹجڄ ډؼډبو اٹياډبر ڄىڅ‌ث ٱیڈ ٭چی ٽی ی سىٶ ي یيي

يیب سیب اٵشبى هإس‌ث ا٭ياڇ كپڈ اػا ،االډ ؤٵز ڄىڅ‌ث اكپبډبن سیإط ڄی ىڅ‌ثی

هی ا .ىځ ٹا ٭ٶ ډى ي ٽىي سث ي ى ډشىج ا٭ياډ وياو ،ويان ىاهڄ ب‌آډ

آٹیب ) ػم‌ئ ي (بم آٹب) ٹا ٽڄ ٵډبوي هػبو زيا ثب زيا (ا‌هبډىی

ډلپډیبن ،ي‌ا٭ياڇ بنوياو م ياٹٮب بآ .از ډشٶبير ٽبډال اویي ‌ثیى ا٭یياډ ثی ٽی

ټی وى بی آ از؟ ثى اٵشبى هإس‌ث اكپبډبن اػا ی ډلپیڇ یا ى ا٭یياڇ ثی

ٹیي ي اسجب٣ ا ډئچ ،بنا زيا ى بطبو اوي؟‌ثى كپڈ اػا ډىش٪ ب‌بڃ ب‌ويان

از پبسسل ي٫ ا ثلض از، ثبالس ٬ي جسو اٹياڇ 1367 ډیاى 3 ي ى ٽی

ي ي هى ايع ث يانػبي ٵيٯ بر٭مچ ي٫ ثب مډبن ډىؼی ډإډی ىن‌ٽشیټ ثی

هػبوی ځا ثب ڈ زيا ها از؟ اٵشبى ويان ٽياڇ ى اسٶبٷ ها .از ي ويان

ثویي ٽشټ ا وياوجبن ٽ وياو بآ اش .وياى بځب ػم‌ئ ي ٹا ٽڄ ٵډبوي

از؟ ثى هم ډىثلض بآ از؟ ا٭ياڇ ډؼباس

٥ی ٽيثی ډیي االیالڇ كؼیز ،ثٮي بڃ ىياى .ی ا‌وبډی ثی ډیب س ډیبكج

بڇی د وبډ‌ٶش ثب ډىش٪ اكمي االالڇ كؼز1378 67 یب ‌ا٭یياڇ ىثیب یبػ ا٭شیا

:ٽىي‌ډ

ٽىىیي ‌ډ دبٵب هى ثب٥ڄ ډا٬١ ث [هچٸ هډؼبي] بنا ا ا‌٭ي

.1367 آ 20 ا٥ال٭بر، ي االډ ػم ب ٽبن،‌. يوبډ1

Page 281: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

281 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

آیة ويان ىين ى ډبى بر٭مچ ى االڇ بنذب يد ا ٹجڄ ي ٽ بنوياو ا ىش‌آن ي اوياوي‌ډ ا‌ث ایالډ و٪یبڇ ثی ا٩یب يٵیبىا

آن ا یمب ،یى ‌ډی ثهیى اٵیاى هی ا ثب يٹش .وىي‌ډ ٽشټ ا اوي‌‌ٽى 1!يٽى‌ډ بى «ي‌وش وبكٸ‌ث هن» ٭ىان‌ث

وياش و٪بډ ب شاډى ،ٹ٢ب زم ؾ ډبن آن ى ٽ ٽيث آٹب ػىبة زيا ى

ڄسجي «ټسل» ايال .ٽى ياد شث ثٿ ي بم ډئچ ،از بی طبو ؛یي «آیة » ثی

،یلز ثٵ .از ي اةس بنوياو هىن‌ٽشټ ث ڄسجي ڈ وياوجبن هىن‌ٽشټ

هؿىی بآ از؟ ا٭ياڇ ډؼباس ڂپي ثب بنوياو ٽب‌ٽشټ بآ بی و اډی ثی یيي

از؟ ىاش اوٺالة ج كپډش كپڈ

ىي ی و ي ا٥ال٭یبر يار ،اڅٽ‌بثٸ «ٺزكٺ دبياز» ٽشبة ى ثٮي بڃ دبوى .ي

،یىي ځو اائ ثيين «بنوياو » ډئچ ،ځٶش‌د م زب‌ية ڄی ىڅ ثی

.از ي ڄسجي 67 ب‌ا٭ياڇ اچ

ى ىی ا ډی٦ٶ آٹب ډ٬١ ي وياش لز ب‌ويان ى ،ډه ا٥ال٫ كي ى

:از ځٶش بنا آوـ ث ٭الي .از قل آن اوپب

ى بنویياو ىثب ا‌ٽچم ،ىهم اهلل آز ا بى ا٭ياڇ اكپبڇ ى ،ايال

،ډؼبي بنوياو ػڇ اځ .زو ىز بی و ثیى ویيان ى ی ئیز ڄسیپ ثی

ي ثىن ډ٬١ سو ثا وٶ‌ زی يال ٱیال٧ ي ياىی كپیډش كپیڈ یيي

!وجى ٵٺ ډ٦چٺ

اهلل آز ٵٺ اوشٺبىار ى ،بطبو ډىش٪ی ،ىی هم اهلل آیز ثی ىثیب ا‌ٽچمی ی

٥ٽچ‌ث ا ٵٺ ډئچ ر .از وي ډ٦ف بنوياو ى .ٽىیي ‌ډی ٭ی

يٹشی .یى ‌ومی بٵیز اډ ها ا اط ي ه٭ ڈ بنا ث ىهم اهلل آز ډپشة دبن

.1378 ډىاى 13 ٽبن، يوبډ. 1

Page 282: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 282

ٽشجیب ي یٶبب ي ٽىیي ‌ډ اك٢ب ا سان وٶ ئز ا٭٢ب ډىش٪ اهلل آز یب ‌آن ثی

ىاڃ یبن ا ا ا‌ٽچم ،ىي‌ډ سٽ بنوياو ا٭ياڇ ى سىيي ىثب یٽة ی سػ ثی

.از وي ١ج٤

ٹا ان ا ډىٺڃ ٽچمبر ،طبڅظب ‌ی آوـىیبن 1367 آ ى ځبوی ،ځیز ٽی یبځب

ډٺبډیبر یبر ٵډب زیل ث كمڄ .از ٽى ياد ثٿ ي بم غسي‌ث ي زو ٥یا

ي اویي ‌ي ياٹٴ ٵبػٮ ٭مٸ ث ،ډب ؿب ا ثٮي بنا ٽ از ها و٪بڇ ايڃ ثیب ټی ی

ا .اویي ‌ياوي ډيآ‌د ډوم ا ٵز‌ثين ثا ډٶ ،و ډاٷ ي ٺچ ى ىپی

بنی ث بنویياو ا٭یياڇ ا ډشٶیبير زيا ب‌آن ٶش ټ ا ٽمش ډير ٩ٳ 67 آډب

ڂپیي ډىشیي برسػ ث وپىىي ٵز كش ي ٽىىي ا زی كپب ،ٵپىىیي بث و٪ی

هجوشبو .ىاى بىي برسػ لز‌٭يڇ ي ىشذبؿڂ ی بسىیي، ك يی ٹ ى وٶی

سیو ډؼمی٬ ئ ډ ي يسٺچ ٬ػډ پ ڂى وٶ ىي ي ج ٽر ى پ

.و٪بڇ ډچلز

ثیب ان یبن ا از يثٮ ي از ډشىي ځو ٵبٹي ڈ ٽيث آٹب ػىبة ا٩بو٪

هكډ آٹب ػىبة ي بنا يىس ؿ يياڇاډ .ثبىي ميڃ هى ځش ب‌ڄسلچ

.وي ب ي ا ٹبووٱ ك ا ىى هبوڈ ٽب ي ډ

ځو «يٹ٫» ډػى ډياٻ ،اثٮب یب ‌ویيان ى ویبآاډ ي ی یڈ ‌آن ٽی

.یبى ‌ډی ډىشٶی ػیيا ا 1367 ي ډىاى ى ډبن‌ڈ ٥‌ث ډبویي ‌ډی ثیبٹ آوـی

ي ټی سل اكشمیبڃ ڈٽى ٵ اډب .از وبآاډ ىث‌د ي «اكشمبڃ» ى ی

و٪یبڇ یى؟ ‌ډی ا٭ياڇ ٹبوو ي ٭ ډؼ اسبډ هؿى بآ .ثبي ىاش لز ب‌ويان

یب، ‌ډاٹجیز اٵیا ویياوجبوبن، اٵا ڄاٹج اووشڂ اوڂد اٹياډبر ثى ٴډ٩

ثبو ث ډؼ ثيين ىپا‌و ىځ ىد ا آن ډبوىي ي ډوشچٴ ب‌ويان ث بنوياو ٬س

ا٭یياڇ .ٽىیي ا٭یياڇ ا زډلپډ سلمڄ ىكبڃ وياو ا ؿىي اسياى ي ثىن ډ٬١

Page 283: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

283 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

.از ثى هى ډوبڅٶبن ا و٪بڇ ػي س ي يام وبو ،اكشمبڅ هؿى ڄىڅ‌ث

٭اٷ اس جبودش ثب هچٸ هډؼبي بډبن ػىڂ هډب ،اٹشيا ثب ٽ و٪بډ ،هبډب

ٽىي؟ ٽىشڃ ا ډچق ب‌ځي بنوياو ساوز‌وم بآ ٽى، ډشال ي ىي ى ا

ثیا ٵیز مىن‌ډٲشىڈ ي كبة‌سٶ ي اوشٺبڇ ػ چىڅ ي‌ډ و٪‌ث ٽیه ‌ی

یبڃ ى یب ‌ويان ى يٹ٫ ؼىوش .ډبوي‌وم ثبٹ ډٮبوي ي ډوبڅٴ ب‌ځي ٽىن

یىي ؾ سبٽىن ي ي ثبٵش ي‌اوؼبڇ ٭بڇ‌ٹشڄ سػ ثا ثٮيا ٽ از ا‌اٵبو 1367

ډ‌هىا ډيٽ اځ و٪بڇ ډلشڇ ډئالن يياڇاډ .از وي اٹبډ آن ث ثیا ىاویي ىی

.ىىي ٹا ٭مډ اٵپب باهش ى هى سجئ

رب٤سا فط ٥بت زؾت٥طقسب اسا

٣ت وتطز اتمبز ب‌ظسا زض ذك ٤زبس اسا ث ؿجت قست‌ث طچ ٢تط اهلل آ٤ت .17

‌ثبظزاقتت اسا» و ثز قت ٥٣ذ اهلل آ٤ت ث 1367 طزاز 9 ضخ ب١ زض حب٥‌زض قتسب

ب٤ت آ ..«.ساضز ٣ئؾ احط بطا طاؾت٤پص رب ت ضا [طنبز بت٥ ض] ط٥اذ حبزح١ ثت

احتط چ٥ت ثتز كط ط٤پص٥‌تر وبال طنبز بت٥ زض وسب‌قطوت اسا قب ط

س؟٥ؿت طا ٥ظ٤‌زضا ٢تط اهلل آ٤ت ب ثب قب ب٤آ ساقت؟ ٣ؾئ

هچیٸ هډؼبیي بډبن هب االډ ػم ډوبڅٴ ي ډچق ب‌ځي ا٭٢ب

یيوي ا٭یياڇ ب ٽش 1367 ي ډىاى ب‌ډب ى ي ؿڄ ا ٽمش ٥ ٽ ثی ی

:وي‌ډ ڈسٺ ځي

يانی ډ ى 1367 ډیىاى 7 سب 3 ٵبچ ى يانػبي ٵيٯ بر٭مچ ى ٽ ٽبو ايڃ ځي

.اوي‌ي ٽش ٽډبوب كاڅ ى ػىڀ

یيوي ا ػىڀ يانډ ى ځٶش‌د ي ؿب ى ٽ ډبى بر٭مچ اا ىيڇ ځي

.يوي ا٭ياڇ و٪بډ ىاىځب كپڈ ث1367 ډب ډىاى ى ٩با ي

ٽ ثٿ ب ي سان ب‌ويان بنوياو ڇ ځي ی سیو ا ثٮیي ٽی

Page 284: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 284

ا٭یياڇ 1367 13 سب شبوب ،ي ؿڄ كييى ٥ ،وٶ ئز س٤ ثىن ډ٬١

.يوي

ځیي ي اویي ‌ثیى هچٸ هډؼبي بډبن اىاان ي ا٭٢ب ډىلا ىيڇ ي ايڃ ځي ىي

ي ډیچق یب ‌ځیي ثهی یاىاان ي ا٭٢یب بډبن، ها اىان ي ا٭٢ب ث ٭الي ڇ

ي ثیى یڇ ځیي ىثب سبٽىن مب ب‌د .ىځ‌ډ ث ى و ا ډجٱ ډوبڅٴ

هچیٸ هډؼبیي یبډبن ډچق اٵاى ٮى از، ىيڇ ځي ىثب اٽىن جبودیش ثیب ٽی

ٹیا س٤ (ػىڀ يانډ) ‌ډٮٽ ى انا سو ٹي‌ث ٭اٷ اس ایالډ ػمی

كپڈ‌ث اڅٺب٭ي‌٭چ ي (اڅمچڄ‌هث كٺٷ ى آن ډٮىب و ي ډشٮبٳ ډٮىب ى اڅجش) ي ا

.اوي‌ي ا٭ياڇ و٪بډ ىاىځب

:از ٽى ا٩بو٪ هب٥اس ا ػب ى ثب‌هىا ډىش٪ اهلل آز

الثي ٽ يوي ا ڈ سٮياى يوي، ٽش ىځ ى ب‌آن ا سٮياى» .اڅٴ ډلبٽمی

یيځبن ‌ثبىایز ا٭یياڇ » .ة (623 ) .«وز ب‌آن ىډى ډب لجز ي يوي كبىطی

٭بڇ‌ٹشڄ ځو‌اه» .ع (629) .«وياى ئ اط ٩با ي از دا ػبډٮ ي ډچز ا اه

ویجز یڈ ‌آن ډلبٽم، ثيين ثی ي ویياو ىاډیير ى ٹ٦ٮیب ای .«بیز ‌آن وٶی٬ ‌ثی

(635)

ىاى آن ا زی كپب څلیه ها «اوي‌ي ډلبٽم الثي اا» :ىيو‌ډ «اڅٴ» ىډى ٽی

ثيين ا٭ياڇ اكشمبڃ ي ثبىي ي ا٭ياڇ يڅ ډلبٽم ا ثٮي اا وجى ډ٦مئه بنا

.٭بڅڈ ياهلل .زو ډىشٶ ډلبٽم

یيځبن ‌ثبىایز ا٭یياڇ ا ػبډٮ ي ډچز د ا ا هى بثا بنا «ة» ىډى

ٵٺی ثلیض ياى یبن ا .ویياى ئ اط از ځٶش «٩با» يٹ ث ي وش ا ډٮٽ ى

.از وياى ىډ‌هىا ا هى ٵشا ي وي ډئچ

ه٦یبة «ع» ډى ئیز ثی وٶی ی اسجیب٥ ي ایز بنویياو ىثیب اځؿی ثی

Page 285: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

285 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

.از ثاوڂ ډڄإس بنوياو ث اا ٭٦ٴ اډب وياى، ډبى بر٭مچ يځبنىشڂ

ډلیبة ي ثیبٱ ه٭ىیبي سلز ٭ب از ډمپه بىي ډٮٽ ى ي‌ثبىاز اٵاى

.ى‌ډ كبڅبن بډڄ ډشٶبيس كپڈ ،٭ىان ثىبث ي ويثڂ ٹا

ثبیي ومبویي السسپ ي ډٺ ي زډٽ ٽ‌ىس ثٲبر اا .اڅٴ ٽی ‌ثی ی

یز، و ػیب یا ا ٹشیڄ ثبیىي، ي ډشال ٽبډال ب‌آن الرسپ ٮى ثځىوي، بنا

.از ػب بڅل ډلپم كپڈ‌ث ثٲبر اا ا٭ياڇ ٵشبي ثه ثىبث ر‌هاىٱ

كیبڃ یبډڄ ىيڇ ٸ ،ډبى بر٭مچ ا ثٮي هډؼبي بډبن زډٽ ثٺب ث ثبسػ

مبوىیي 67 یبڃ ب‌ڈسم ٵٺب كبڃ‌ث .ى‌ډ بىي بر٭مچ اا ٵٺیب اٽظی

.اوي‌ىاوش ډٮڇ اډبڇ ٭چ هيع ى ډىل ا ثٲ ،اډبډ

ىاىځب ثا اځ .وي‌ډ ډلبٽم بڅل ىاىځب س٤ ډلبة اا .ة یى ډلی

اځ ي ى‌ډ ا٭ياڇ ث ډلپڇ از، ي ٹشڄ ډسپت ،ډلبة ا ٽ ویى ډلی ٽی

ي یالف ثب ي ىشڂ ي ډٮٽ ى ي ك٢ ث ثبسػ از ي ٹشڄ ډسپت اكیا

ػیڇ سىبت اڄ ث ثبسػ ا٭ياڇ اػمچ ي ډؼبار و٫ هسٮ ى ٹب١ ډلبث، ٹي

.از ډو ،ډؼبار ي

يیب و ٹ٢یب یبډبن ئی ث ه٦بة ىهم اهلل آز 1367 ډىاى 2 ډم كپڈ

ى ا ٹب١ ىز ،ػىڀ سوچٶبر ي ىاىځب ڄسپ ث ډجى ډچق ا٭یياڇ كپیڈ یيي

اډیب از، ٸ ها ث ڄډشمب ډىش٪ اهلل آز ٵٺ و٪ .از ځاش ثب ٽبډال ثبسػی ثی

ٹبوو ١اث٤ ز٭ب ث يډٺ ا ا٭ياڇ كپڈ يي آن، «٩با» ي «الثي» يٹ كیٸ اػمچی

ی إس ي ىډیبء ى ب٣ی اكش زی ٭ب اػمچ ٭ هډا ي ڄيٽ ا ثهىا ثی ٭ٶی

.ىاوي‌ډ ه٥ب زث‌اڄ ي ()هڅچٮبڅم كمة ك٢ر

اویي، ‌ځٵش‌وم ٹا ډلبة ٭ىان سلز ىبٺ ډبى بر٭مچ اا ىر :ؼوش

ٶبنسپچ هسٮ از، ثبٹ شبنډٽ ٽ ثٲبس ٭ىان‌ث ثچپ ىاىځیب ٭یي ‌ثی ثیب یبڅل

Page 286: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 286

.از ثى ٭بىالو ىاى هآ ز٭ب

ر٣ اؾ٥ط حمل٣ ا

قتت١ «متت ٥حم پبؾساقت» وتبة زض قس‌طح ٢ازب ث ٣پبؾر زض ٢عز٤ا ٣هف ٢آلب .18

٣ظتسا ٢اتب اط ٣حت و اؾت ‌س٥وك ف٥پ ضا ىت ٤ا ،٣ضيب٤ ؿز ٥٣‌٥ؾ جبؼ

تب ‌آ ثب س٤ثب زاقتس قطوت سا٤رب فط بت٥ زض ذك ٤زبس ط ‌ثت ط٥اؾت » تا

ؿت؟٥چ سب٤ز ٤ا زضثبض٠ قب ط .قس‌٣ ثطذضز «٣ر

ي كٺٹياوبن ثه ثب ‌ډبي كبڄ .ىاى كٺٹ زډب د ها ث دبن ډاػٮی

آن ٥یٳ ‌ټی كياٹڄ ٽ ا‌ډچلبو ډوبمبر :از ف ها ث كٺٹ ډىبث٬ ثه ث

«اڅمچچی ‌هثی ډچلبو ډوبمبر» :از ٹڈ ىي ث شىي ب‌ىيڅز ډشوبیڈ ه٥یٵ ٽی

ډوبیمبر » .یشىي (ىيڅیز ؿىیي بی ىي ا ا٭یڈ ) ب‌ىيڅز بی «اڅمچچی ‌هثی ٱ ډیچلبو

ىاهچ ب‌ػىڀ كیبٽڈ ډٺیار .یشىي و یب ‌ىيڅیز سوبیڈ ٥یٳ ‌ټی كیياٹڄ ٽی ثی

یب ‌نٽىاوی ى ػىڂی ایا اػمچ اڅمچچ‌هث ډچلبو ډوبمبر ؿبځبوی وی

ډییچلبو ډوبییمبر» ثیی ډثیی٣ ډٺییار ايڃ ثىییب ییىڀ .اییز ییي هییسٮ 1949

ڈ انا ىيڅز ٽ از، 1949 و ؿبځبو ب‌نٽىاو ډشٻ 3 ډبى «اڅمچچ‌هثٱ

.از ومى تس ا ب‌آن

ديسپچ و، ؿبځبو ب‌نٽىاو ډشٻ 3 ډبى ث٤ ي ڄسپم ػز ثٮي، ب‌بڃ

اڅلبٹ ىيڇ ديسپڄ» ٭ىان سلز ډوبیمبر بنی ٹثبو ا زی كمب ىهی ډیچلبو

ٽیب ا بثی ډبوىي انا يڅ .ي تس ي هسيي 1977 بڃ ى «اڅمچچ‌هثٱ

ډ‌هىا اڅمچچ‌هث ىي هس‌ډڈ ديسپڄ ها .زو ديسپڄ ها ٭٢ ڂى ډیبن سیب ىی

ٽ ډبز ثلض ډى ياٹٮ سٮیي انی ا اڅجشی آن اػیا ثی ا‌آن ؿین ،ایز ويایش

.از وىمى تس

يػى‌٭يڇ ب يػى سو ډى٪‌ث ا بڅل ډػ٬ ځو‌ؾ بىي ډشٻ 3 ډبى

Page 287: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

287 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

بی ویياو ٹشیڄ ،ډبى ها ى كبڃ‌ث .از وپى هسٮ اڅمچچ‌هثٱ ډچلبو ډوبم

.از ي مى ډمى٭ ا٭مبڃ اػمچ ي پىؼ

یب ‌نٽىاوی ډشٻ 3 ډبى ؿبځبوی اڅلیبٹ ىيڇ ديسپیڄ ي 1949 وی هی ا ثی

‌ؾ‌ث 1977 ب‌نٽىاو وٺی٠ يػی ډثی٣ ډٺیار ٵیبك ډوبیمبر ثی ډیچلبو

1998 اڅمچچی ‌هث ٶٽ انى ابىبډ .ٽى‌وم ٹچمياى «ػىڂ ػڇ» ا اڅمچچ‌هثٱ ٽی

هسيي 1377 بڃ ى ى،‌ډ ډلة اڅمچچ‌هثٱ ډچلبو ډوبمبر ىډ ى سلڅ

.انا 67 ب‌ا٭ياڇ ا ثٮي بڃ ى ٮى از، ي اډ٢ب ي

یب ‌نٽىاو اځؿ انا كبڃ‌ث ي اډ٢یب ا 1949 وی ىٹجیبڃ ي ٽیى تسی

ا 1977 اڅلیبٹ ديسپیڄ اډب از، ډشٮي آن اػا ي اوٺیالة ا ٹجیڄ وی وی آن ا دی

ى بثی مبوىیي انی ا ىيڅیز ثیا ديسپیڄ ها هثىبثا از، وىمى تس ا ڂی

انی ا 67 یب ‌ا٭یياڇ يٹ٫ ډبن ى .زو االػا‌الڇ اوي،‌وپى تس ا‌آن ٽ ٽب

ثىيیشبو، كٺیٷ ٭بڇ اڃ ا ٱ 1989 ٮى ډچیڇ ایالډ ػمی ثی دی

ډیبى بری ٭مچ یيځبن ‌ثبىاز اٵیاى ؿىیي .ایز وجیى «ػىڂی ای » ٭ىیان ‌ثی

انی ا زی سبثٮ ا ي ډبویي ثبٹ انا يويان ي‌ثبىاز څیا ثىویي، وپیى ا٭یا

ډثی٣ ٹا٭ي اػمچ يوي كٺٷ ي ث كٺٷ ىبرس٢م ا زثب‌ډ ىاىی ثی

.يوي‌ډ ثهىا آن ډبوىي ي ٭بىالو

هډؼبیي یبډبن یيځبن ‌ثبىایز ،اان االډ ػم ډ١٭ هٹاو ثاب

ىمه دىب ى ٽ ثىوي هبئى يويان ثچپ ؛وجىوي ػىڂ ا ،ډبى بر٭مچ ى هچٸ

.ثىوي ٽى ټٽال ػىڀ ،ثاويا ي ډچ زاډى ى اهالڃ ثا

ي) ىاهچ ػىڀ اا ٭ىان‌ث ډبى بر٭مچ يځبن‌ثبىاز ر‌ى :ؼوش وی

ٶیبن سپچ هی سٮ (اڅمچچی ‌هث ډچلبو ډوبمبر ډٺار ډمڃ ،ػىڂ ا ٭یي ‌ثی

.از ثى ٭بىالو ىاى هآ ډٺار ي هډا ز٭ب ثب بڅل ىاىځب

Page 288: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 288

ا٤طا ي١ لا٥ ط اظ 67 ب٢ اسا

٢ط٥تأح چ اسا احىب ثز چ ٣لب حب‌ث 1367 ؾب ب٥ظسا ب‌لت ت٥ي .19

طا٤ت ا ٢لبتصاض ضس ثط ٢ط٥تأح انال ،قس ازب اتطايبت ب٤آ اؾت؟ زاقت ٢ثس ٥لا ثط

اؾت؟ زاقت

ىهم اهلل آز ا بى اكپبڇ ث ډشىيا 1367 ي ډىاى ى بنوياو ا٭ياڇ

كٺٷ ىډ ى انا ىيڅز اڅمچچ‌هث سٮيار و ي انا ډبن آن ډ١٭ هٹاو هالٳ

ای .ایز ثى ڈ ٹبون هالٳ ٫، هالٳ ث ٭الي ىياٹ٬ .از ثى ث ټی اځی

بنویياو آن ثا ا٭ياڇ كپڈ ساوشىي‌ډ آن اشىبى ث ٹ٢بر ٽ ىاز يػى ٹبوو ډبى

.ٽىي بى ا ٱال٧ ي ياى اكپبڇ آن ي‌وم ډؼج ىهم اهلل آز ٽىىي، بى

ډٺبثڄ ،و٪بڇ يٹش ب‌ا٭ياڇ ا ثٮي بڃ یب ‌آن ډیشىي ا دی میبن ،ځٵیز ٹیا

ډؼم٬ تس ي1370 ډىاى) ډؼچ ٹ٢ب نٽم تس ثب ا ىهم اهلل آز اكپبڇ

ڄسجي (1370 آ ى و٪بڇ ډچلز سو ي ٽىویي ٹیبوو ډیاى ثی ٹیبون ٭ىیان ‌ثی

.ٽىوي اػا ٽ ى !آډب ر‌ث بڃ زث ا ث االډ ډؼبار

:1370 االډ ډؼبار ٹبون 186 ډبى

بڇی ٹ ایالډ كپډز ىثاث ٽ ډشپڄ زػمٮ ب ځي ډیچلبو ډ٬١ ٽ آن، اىاان ي ا٭٢ب سمبڇ ،از ثبٹ ب‌آن زډٽ ٽ ډبىاڇ ،ٽىي ،آن ایياٳ یجى د ى ول‌ث ي ىاوىي‌ډ ا بډبن ب زػمٮ ب ځي آن ٽز و٪بډ به ى اځؿ ډلبثىي ىاوي طاډ سال ي زٵٮبڅ ويایش .ثبىي

آثیبن ډیة االډ ډؼبار ٹبون ،ثٲ ي ډلبث سٶبير ث ػي وٺيب ث ثبسػ

یا تس ث 1392 جزاى 11 ى االكبس ثب ٽ االډ ا ډؼچ 1390

.ىاوز هبع ډلبث مڃ ا ا ىاهچ زاډى ٭چ ػائڈ ثباله از ي وڂجبن

Page 289: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

289 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

:287 ډبى

اٵیاى، ػیمبو زی سمبډ ی ٭چ زی ػىب ډسپیت ځشى ٥‌ث ٽ

هبػ ب ىاهچ زاډى ٭چ ػائڈ ځیىى، یب ‌آن ى ډٮبيویز بی ...ٽی یجت بی ...وباډى ٽ، ٭مډ و٪ڈ ى يي اهالڃ ډػت ٽ ا‌ځو‌ث

ي ډلیة ألا‌ٵی ډٶیي ،ځىى ٬ي كي ى ٵلب ب ٵبى اب٭ ثی .ځىى‌ډ ډلپڇ ا٭ياڇ

:288 ډبى

و٪بڇ ىثاث ب و٪ ډجىب ث ٽ ځي بڇی ٹ ایالډ ػمی ث آن ا٭٢ب ،الف ا اشٶبى ىر ي ډلة ثبٱ ٽىي‌ډ ډچلبو .ځىوي‌ډ ډلپڇ ا٭ياڇ ډؼبار

:289 ډبى

ىیشڂ یالف ا ایشٶبى ي ی ىځ ا ٹجڄ ثبٱ ځي ا٭٢ب ځب ث ثبي، ىاش يػى آن زډٽ ي بډبن ؿىبوـ وي، ی سٮ كیج ثبي ٵش هث ا آن زډٽ ي بډبن ٽ‌ىس ي ىػ ثی كیج .وي‌ډ ډلپڇ دىغ ىػ سٮ

:19 ډبى

ثیا ډٺ سٮ ب‌ډؼبار... ٺی كٺ ایوب یز ثی ىػی :ى‌ډ ڈسٺ

ىي ا ث كج :دىغ ىػ ... بڃ 15 سب 10 ا ث كج : ...ىػ ...بڃ 5 سب

ىػ سٮ كج ث شبوب ،وي ډؼبار 67 بڃ بنوياو ،ٹبون ها ثب ثى ٹا اځ

ثیب یيځبن ‌ا٭ياڇ ؿىي .وي ا٭ياڇ ىپا و يوي‌ډ ډلپڇ بڃ 15 سب 10 هث ٮى

Page 290: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 290

یي ډلپیڇ ویيان یبڃ ؿىي ث ي ډلبٽم ٹجال ڈ ډبن آن ٱال٧ ي ياى هٹاو مبن

.ثىوي آاى ٳ ى ثه ي ثىوي

٭میال یڈ ایالډ ػم بنو‌ٹبون كش ٽ ىي‌ډ وبن ٵٷ هٹاو ى ډچإس

ډیچق ب‌ځي ي وجى قل 67 بڃ ى ىهم اهلل آز اكپبڇ ٽ ٽىوي اٹا ،ثاویيا

اڅىیب، كیٸ ٽشیبة :ثیىڇ ىاى 1380 هٵيى ى ډه ٽ سٽ) ډلبة و شىي ثبٱ

ځیي اٵیاى ىشڂ بطبو ي (236 سب 229 ،ىى ‌ػبډٮ ى ب ډوبڅٴ كٺٷ ډٺبڅ

وشڂ ٹبووڂاان يى ا ز،و ا٭ياڇ كپم الف ا اشٶبى ي ىځ ا ٹجڄ ،ثبٱ

!از ويان بڃ 15 شبوب االډ ػم

وياو 3800 سب 2800 وش‌وبكٸ‌ث ب‌هن ىډٺبثڄ اش ىی ى و٪یبڇ كٶی٨ ویبڇ ‌ثی

ي ٽىىیي ٹ٢یبير هیى ىی هم اهلل آیز ډىیٴ يانی د يياڇاډ ز؟ځ دبن ٽ‌ؿ

.وپىىي سپا ا ٵبك اشجببر ځو‌ها االډ ػم يٵبىاان

اهبف حم٥مت ضحت،

.س٥ثفطب٤ بس ٣ثبل ٣ج طتب‌ث اط ،اؤؾ ٤ذطآ ا‌ث .20

ي‌وم و٪ڇ‌ث ڂى ؿ .ثى ډبو٬ ي ػبډ٬ ثلمياهلل مب !وډباس ىي ب‌د

.وپش سٽ ػ

ایز ى ؿىي ٽ هوز ډچٮن ي ةډٮ كچٺ ها ىپا ايڃ ډچیص ا ډیب ػبډٮی

.از س‌جىي ٹير اڄ ا ډياا ي ځز ي كمز .ى پش ػب ټ يثب ،ٽى

(٫)ډس٢ی ‌٭چ هماډىاڅاډ ك٢ر ي ()٦ٶ ډلمي هكمةڅچٮبڅم ك٢ر ىز

ي ىز ها ا ،ٽثىي‌ډ ىمى ي ٹبير ي هوز ٥جڄ ث ٽ ب‌آن .از وجى ها ػ

ثٮیي ي ٱیال٧ ي یياى ٹ٢ب ا‌ٵچ اكپبڇ ي ب‌ويان دٽىن . ىي ا ىيوي‌ث

‌اآن .یز و ډىبج ي ،ډلپډبن «ش س ا» بثٺب ا‌ٵچ ٭ٶ ي ؿیڈ ی ځی

ػبىن اډپبن ٭بڅڈ ٹ٦ت ا هى ،وبىز ٱبڅجب ب‌ڄسلچ ثب ي ثشه ٸكٺب ث ا ناىاا

Page 291: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

291 وبكٸ وش ي وياوبن ب ب ث هن ىاىها

ي ى ىڅؼ يځبنىاٱي ډلشڇ هبواى ا يثب .ثى‌وم ػب ث ا ،ایالډ ػمی

یب ‌هین » ډلشیڇ ثبډبویيځبن ا ،ا٥ال٭یبر يار ي ٹ٢یبئ ٹی ،ىهم اهلل آز زث

.ٽىىي ٭ها مب «ي‌وش وبكٸ‌ث

.ٽىىیي ءایشٶبى ایز ډمپه ب ب‌ػىبف ثه ،سچن ياٹٮ ها ڄسلچ ى ىيڇ

ا ٵٮچی ج ٽ ثٶيىي ٵ٢ڄ اډبڇ ه٤ ا ډىشٺياوبن ث ٵٮچ ج ٥ٵياان ډظال جی

!ٽىیي ‌ډ ډل ي وياو ا ډىشٺياو ها ي ٽش‌ډ ا ډوبڅٶبو آن ثى، س‌ئٳ ٹجچ

ډٺبډیبر ا ثهی ډ٬١ ب (از ياٹ٬ هالٳ ،٤ا ي ب‌زډٹٮ سٶبير ث ثبسػ ٽ)

كیبډ ي ٥چیت ‌ایالف اٽىن ي اوي‌وجى ڈ ب‌ا٭ياڇ اچ ٭بډڄ ٽ ىي آن ػىیج یج

ډیىڇ ډ٦بڅجیبر ثیب اٽىن ٽ ىهم اهلل آز هبواى ي زث ب ى، ٴس٢ٮ ثب‌ؿ شىي

یب ‌ڄسلچ ها اځ كش د .ىىيث‌ډ تآ ،ىز يڅ ب‌ڄسلچ ها ثب ،ٽىىي‌ډ ما

.ٽى ډٽڃ ڂى ډبن ث ا ب‌آن اوشب يثب ثبي، ڈ ىز

ډیچلش ؾی ٽ از ها ځي ث ډه دبن یز، و ٺیز كٺ بنی ث ا ثیبالس

ٸكٺیب ها بنث ى .از بنىډ وش‌وبكٸ‌ث هن ي س٬ ي االڇ آثي دب ٽ ي‌ث

ا كٸ .شڈو ڈ ب ءاشٶبى ؾ ډئڃ .از وي څلب٧ ب ډچلز ؾ

.یى سمبڇ ڂى ثٮ٢ ١‌ث ي ثٮ٢ وٶ‌٬ث از ډمپه ڈبيث ثثبن ډبن ىیش

.ایز آن ي ها بن ي ى ث سػ ثيين كٸ بنث (135 وبء) ٹآن ډیبڅق ڈٽىی ثیبي

ا ٽ بآ .از اهالٹ هډا ،ب ډبڅق ا ثبالس .زو ؿ‌م ا ثبالس ب

ډ٦بڅیت هم بنث ى هإس ڄىڅ‌ث ز؟ ٩چڈ ٹجبڃ ى پر اهالٹ ٹجق سػ با

.ٽى ٭ها يثب ڈ

ڇ ٥ٵیياان اځی یبډبن ا٭٢یب ي یاىاان بی اډیبڇ هی٤ ي ایالډ ػمی

ا ډا ب يوي،ى ٽبش ي وٺبن ډه ب‌ڄسلچ ى هچٸ هډؼبي بٵشىیي ا٥یال٫ ‌ثی اډی

بی ث بو ىاى ثبن آوپ .ثڂاوي باهش ى ا هى ى٭بي ىي ي ىىي سٽ كشمب

Page 292: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 292

ى ،٥یٳ ىي ىد ٶبوإډش .وياى ىن‌ثؿت ي ثياهالٹ ي ي ډىشٺیيان ثیب ډاػی

اډ ي ڈډال ثبو ثب ڈثڂ بى ؿ ا ٹجڄ يياڇاډ .از ىٵب‌٫ٹبثڄٱ ،ډوبڅٶبن ثیب ىثبوی

یوه یىي اوي‌ومی ډب ؿن ٽ ب‌آن ڈٽىی اطجیبر .ڈثڂی جی ،ایالډ ػمی

ى اډ ډظڄ ي شىيو «سبث» هچٸ هډؼبي بډبن ي 67 ب‌ا٭ياڇ ي ثلیض ٹبثیڄ ڂی

.شىي ٭چم ي ډىٶبو يځ ځٶز

مب ا .ٽىڈ‌ډ سپ ډٶڄ ډبكج ها ډ٦بڅٮ ى ډلشڇ هاوىيځبن كچ ي ج ا

دیىاهشه ثیا ډىبیج ٵ٢یب ،ی اه بڃ ؿىي ى وبډ‌ي ؿىي ثب ٽ ػ سل ي

.ذبڂاڇ بث يا‌ٽى ٵاڈ ا ډٮب نسب ډڈ ډئچ ها ث ٥ٵبو‌ث

ياڅالڇ

Page 293: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

استاد زنذگی شوار گاه

Page 294: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری
Page 295: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

1تط٢ ا٣ اهلل آ٤ت اؾتبز ظس٣ قبض ب

1342تب 1301: ازضا

:1310تب 1301ؾب

1922 ،ٹم ؼ 1340) م ؼ 1301 آثیبى؛ وؼیٴ ى يسڅی ،(ډیالى دیي

٭یالي ي ثى ىى ډبئڄ ث آځب ،ډىش٪ ٭چ كبع ډكڇ ابن ثی ٽیبي ثی سجچی

ي ػبڂب ،ډىڇ ىډبن څا ي دىاهز ډ ډىڇ ډ٭٪ ي ىه اكپبڇ ا٭شجیب هبی او٪ی

ثیڂڈ ب ډكڇ ابن ډبى ي ىاز سٺا ي ىى اػشمب٭، وز ثیبو ،ډىش٪ی

یٮ ابن ىى ي ي سثز ى ٽ ثى دځب ي ډشٺ هكی » .ىایز ياٵی «٭چی

.ثى ثاى دىغ ي ها ټ ىاا ي هبواى ايڃ ٵوي

ى (٭ث ي ٵب ډشٶٹ) اثشيا سلالر آٱب -1307 كیه ین ډيی ٭چی

.ډي ث ډٮيٳ ډؼي

:1320 تب 1311ؾب

.بڅڂ 12 ه ى ،اٶبن ٭چم ك ث ييى -1313

كی ى اٹبډیز ډیب ى -1314 ى یپوز ) ٹیڈ ٭چمی ي (ډالییبىٷ كیبع ډيی

ىڅیڄ ث) اٶبن ٭چم ك ث ډؼيى ثبځز ٵٺی ى یپوز ي (ډیبڅ ػیي ډيی

آثیبى، وؼیٴ ٭بڅڈ كهډلمي ن اثبة، كڈ آٹب كبع :آبر ىي ى ٽز ثٿ؛

سی٤ ،اٵا ڇ ټ كييى ثب آن ڇىي يا ٽىڇ. سييه 1390 بڃ ى ا مب ځب ووز يا. 1 ب بڃ ى ا١بٵبر ثه ثب آن ڇ يا .ي ډىش څ ډٮ٪ڈ بز ى 1391 دب ى ي سپمڄ اشبى ثز .ى ډ ډىش ىٵش اه ى ،دببو

Page 296: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 296

ین كیبع ي ډى كه ٱالڇ ن كبع كؼؼ، اكمي ن كبع ا، آٹب ٭چ ډا

.ٵيو ػاى

٭جیياڅپڈ ن كبع يٵبر -(1355 ش٤مس 17) 1315 ث 9 كیبئ اډ ،یى ی

.ٹڈ ٭چم ك

.څ ډٮ٪ڈ س٤ اٶبن ى «ول ي ٳ» ى سي آٱب -1317

ث ين ډچج ي ٵ٢ ډي ى پوز ي ٹڈ ٭چم ك ث ډؼيى ييى -1320 ثبض

اهلل يفیي ثيػیى، كیه ي :آیبر ك٢یار ى ى یٽز يكبویز؛ څجب

ډلميیي ىاډیبى، ډلٺیٸ ډلميیي ٥جب٥جیب، كیه ډلميي ٭الډ همى، ډ

ي هاویب؛ اكميي بيى، ٭چ ٭جب ن ي، ياڅيهي كؼز، سیي

.سلڄ ثب ډبن ڈ كي ىي

.ػمٮ ي ىج دىغ يب ى همى اهلل آز اهالٷ ى ى ٽز -1320

:1330 تب 1321ؾب

ډلميییي اهلل آییز ٽٶبیی ى ى ډ٦یی ډس٢یی آٹییب ثییب ډجبكظیی آٱییب -1321

.ٽچجب ي آٹب كبع ثب ډجبكظ اسمبڇ ا د بڃ، 11 ډير ث ىاډبى ډلٺٸ

.ثبو چ٦بن ډب ثبو ثب بڅڂ 20 ه ى اىياع -1321 قط٤ض 13

.همى اهلل آز ډى٪ډ براڅ ى ى ٽز -1321

.همى اهلل آز اٶب ډٮبى ي وٶ ى ى ٽز -1322

.ٹڈ ث ثيػى اهلل آز ييى -(ق 1364 حط) 1323 ز٢

همى اهلل آز اڃ ى ىي هايڅ ى ٽز -(ق 1363) 1323 یبڃ، 7 ډیير ثی

.ډ٦ ډس٢ ن آٹب ثب ډجبكظ ي (االڃ ٽٶبة ىيڇ ػچي هبع)

.(ډلمي) هبواى ٵوي ووشه يسڅ -1323 ث 28

Page 297: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

297 مب ويځ اشبى ځب

.(ٱت ٽشبة) ثيػى اهلل آز ٵٺ سٺار وڂب -(ق 1365) 1324

.(يبب ٽشبة) ثيػى اهلل آز ٵٺ سٺار وڂب -(ق 1366) 1325

.(٭مز) هبواى ٵوي هىيډ يسڅ -1326 ت٥ط 4

.(وبةاالڃ) ثيػى اهلل آز اڃ سٺار وڂب -(ق 1368 حط) 1327 آثب

اهلل آز ٵٺ سٺار وڂب -(ق 1369 اخب٣ ضث٥) 1328 ث ) ثيػیى اڅجیياڅا

.(اڅمبٵ ي اڅؼمٮة چة ٵ

.بڅڂ 27 ه ى اػشبى ىػ ٽت -1328

و ي څٴإس -(ق 1370 اخب٣ ضث٥) 1329 كبیڄ ) «ثیبئ ي ډیچمبن ډىیب٩ » ٽشبثـی

.(ٵٹ اه ٭ٺبي ث ي وٺي ي ثبئبن ثب څ ډٮ٪ڈ ډشٺڈ ډىب٩

) 1330 اضز٤جكت اسمیبڇ -(ق 1370 قتجب اهلل آیز ایڃ سٺیار وڂیب همىی

.(االڃ ٵ ډلب١ار)

.(اٳ) هبواى ٵوي هډ يسڅ -1330 طزاز 4

.(ډب 2 ډير ث) همى اهلل آز ٽبر هبع ى ى ٽز -1330

:1341 تب 1331ؾب

ىڂیبڇ څی، ډٮ٪ڈ ډٮٵ ػز ب ډىڇ ث ثيػى اهلل آز وبډ -(ق 1372) 1331

.سجچ ثا ا٭اڇ

اهلل آییز اییڃ ى سٺییار) االییڃ وبییة ايڃ ػچییي اوشییب -(ق 1375) 1334

.(ثيػى

.(اكمي) هبواى ٵوي ؿبډه يسڅ -1334 فطضز٤ 25

اهلل آز ا ابن اشٶشب وبډ ډشه اوشب -1334 طزاز ى ثيػیى كډیز ثیب اث٦ی

.آن ػاة ما ث ثبئبن ثب ډٮبر ي ډٮبډچ

Page 298: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 298

.ثبئز ٭چ ٵىڂ ب ٵٮبڅز ٭چز ث اٶبن اشبويا ث اك٢ب -1334

ي ٭ يػبر اه ػز څ ډٮ٪ڈ ث ثيػى اهلل آز وبډ اػب -(ق 1375) 1334

.كج اډ

ي اڅؼمٮیة یچة ٵ اڅا اڅجي» ٽشبة اوشب -(ق 1378 قجب) 1337 ث «اڅمیبٵ

.(ثيػى اهلل آز ٵٺ ى سٺار)

.(٥ب) هبواى ٵوي دىؼمه يسڅ -1339 اضز٤جكت 16

ډٮ٪ڈ ث بيى ي ا كپڈ، :آبر ك٢ار وبډ اػب -(ق 1380) 1339 ى څی

.....ي كج اډ سي

ثيػیى، ٥جب٥جبئ كهډلميي اهلل آز كچز -1340 فطضز٤ 10 ىسٮیي ډیئچ

.ٽ ا هبع ث اان ا ډػٮز اوشٺبڃ ثا ب سال ي ډػٮز

.(ٮي) هبواى ٵوي مه سڅي -1341 قط٤ض 9

1357 تب 1342: ززضا

:1350تب 1342ؾب

.ب ٭چ ٵ٢ ډي ى همى اهلل آز ا٭شا١ وىاو -1342 ذطزاز 13

.همى اهلل آز ثبىاز -1342 ذطزاز 15

آثیبى وؼیٴ ډیىڇ ي ػمب٭بر ائم ي ٶز سله -1342 ذطزاز ثی اهلل آیز اثشپیب

.همى اهلل آز ثبىاز ث ا٭شا ى آثبى، وؼٴ ثبا ډؼي ى ډىش٪

همى، :آبر ك٢ار ثبىاز ث وجز ا٭شا سچڂاڇ سى٪ڈ -1342 ت٥ط ي ډلالسی

هډشلی ي ډبػ ٭چمب ا وٶ 150 ا ث اډ٢ب ثب اډى ي ډىش٪ آٹببن ا ٹم

. ډچټ ثبٯ ى

Page 299: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

299 مب ويځ اشبى ځب

اهلل آز اػمچ اٶبن ٭چمب ا ډؼچ اوشوبثبر سلڈ -1342 قط٤ض ډىش٪ی

.ابن ين اڅمىج ډمى٫ ي

.(اڅڇ ٽشبة) ٵٺ هبع سي آٱب -1342

همى اهلل آز آاى -1343 فطضز٤ ډیب 10 ا دی ى كیج دبىځیبن ا پی یب

.ٹڈ ث ابن ډاػٮز ي ٹ٦ ى ك ي سان و٪بډ

ي ٽبدشالین ٹبون ٭چ ابن وىاو ا د همى اهلل آز ثبىاز -1343 آثب

.سٽ ث سجٮي ذ

ډالو اهلل آز ث ډىش٪ اهلل آز اػمچ ٹڈ ٭چم ك ٵ٢ال ا وٶ 32 وبډ -1343

ډجیبٻ ډیب آشبو ى همى اهلل آز ا سؼچڄ ي ىٵب٫ ى ابن دبن ي ډ٭ اهلل آز ي

.ډ٢بن

اڅٺبءیي یجبر ٵ٬ ي كپڈ اهلل آز ثب ىيا ي وؼٴ ث ډىش٪ اهلل آز ٶ -1344

.همى اهلل آز ىثب

.٭اٷ ث سٽ ا ډ٦ٶ آٹب ٵويبن ي همى اهلل آز اوشٺبڃ -1344 ط

.(يا) يٹز ي ووز ث ډىش٪ آٹب اػمچ ٭چمب ا٭شا١ وبډ ىي -1344

كیه ى یبڃ سلڄ ىڂبڇ ډىش٪ ډلمي االالڇ كؼز ثبىاز -1345 فطضز٤ 1

یبڃ ث ډلپډز ي ٭چم ب ك ين ىيڅش ث وجز «ه٦ ا٭الڇ» ا٭الډ دو

.ويان

ب٭بس (ثبىاز ايڅه) ډىش٪ اهلل آز ثبىاز -1345 فطضز٤ ا دی ىیشڂ

ث ډلمي اوين اػمچ ډلمي ي څ ډٮ٪ڈ ثب ب ىاىن پىؼ ؛ډلمي يیچ ي ثویب

.ابن ك٢ ى ىڂ ٵب ٥بٹز ي وز ب پىؼ

ي ډىش٪ اهلل آز ثبىاز ث ا ثبو اهلل آز ا٭شا -1345 فطضز٤ ىوشؼی

Page 300: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 300

.ابن هى ثبىاز

ك٢ر ا ىٵب٫ ى سٺچي ډاػ٬ ث ه٦بة ٹڈ ٭چم ك ډيه ي ٵ٢ال وبډ -1345

.(اډ٢ب 170 ا ث ثب) څ ډٮ٪ڈ ثبىاز ث وجز ا٭شا ي ډىش٪ اهلل آز

ٹڃ ويان ا ا ثبو ي ډىش٪ آٹببن ځبى وبډ -1345 قط٤ض 16 ٹچٮی ثی

پىؼ ٭مبڃا ث ا٭شا ثب اث٦ ى اڅمچچ ثه ډاػ٬ ي سٺچي ډاػ٬ یب ویجز ٽی ثی

.(ثالى ٭چمب ي ډاػ٬ ا وٶ 30 ث ه٦بة) .از ځٵش ر ب آن

آٹببن ا وبډ وڂب –1345 ط ي ډىش٪ی ثیبو ه٦یبة یا بیز ثی

.آاى ٭يڇ ىر ٱا ا٭شبة ث سيي ي اس ٽڄ ىاىشبو

آٹبیبن آاى ىهاز ي كپڈ اهلل آز س٤ ٭اٷ ى اان ٶ اك٢ب -1345 ط

ي بياٻ ئ ث هاوب اكميي اهلل آز وبډ ي ثبو؛ ي ډىش٪ سیال یب آٹیب

.ډىش٪ ډلمي آٹب ي ثبو اهلل آز ډىش٪، اهلل آز آاى ػز ٵچٶ

ىیر ٱیا ا٭شبة ث سيي ي اس ىاىشبو ث ډىش٪ ډلمي وبډ -1345 آثب

.ه ډلج دي ي١ٮز ا ا٥ال٫ ٭يڇ

ډلمیي ډلپډز ي كج ډب ٶز ا د ويان ا ډىش٪ اهلل آز آاى -1345 آثب

.ويان بڃ 3 ث

ي سچڂیاٳ -1345 آثب ي رډی اثیا آٹبیبن آاى ا هیلبڅ ي ډىش٪ی ثیبو

یا، كپڈ، بيى، ه، همى، وؼٶ، ډ٭ :آبر ك٢ار س٤ ا

.مىبو ٭الډ ي هبىډ

څیىغ س٤) همى اهلل آز ثب و٪ سجبىڃ ػز وؼٴ ث ډوٶبو ډبٵر -1345 اؾفس

.(آثبىان ا٥ٸ ي

.(ثبىاز هىيډ) آثبىان ى ٭اٷ ا ثبځز ىڂبڇ ثبىاز -1346 فطضز٤ 7

Page 301: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

301 مب ويځ اشبى ځب

ډب دىغ ا د ويان ا آاى -1346 قط٤ض 5 اهلل آیز سچڂیاٳ ي كیج ا همىی

.ب ي ٭چم ب ٵٮبڅز اىاډ ي ٹڈ ى اٹبډز .ابن ث وؼٴ

سجٮیي ي ٹیڈ یبياٻ ث اك٢ب -1346 ط 22 ی ډبی ى ډؼيیچمبن ثی آیشبو

.(سجٮي ايڅه) ب سبػڂا ي بڅ 2500 ب ػه ثځا

وؼیٴ ٭چم ك ٥الة ي ٵ٢ال ا وٶ 110 ا ث اډ٢ب ثب ٥ډب يي -1346

.ډىش٪ اهلل آز ٱٹبوو سجٮي ث ا٭شا ى

سٺډلمیي ین كیبع اهلل آیز ثب ىيا ي سجٮي دببن -1346 ز٢ ى یش یش

.ٹڈ ث ثبځز ىىڂبڇ

ډ٭ :آبر ك٢ار ډالٹبر ي (ثىن اڅيى ډمى٫ ٱڈ ٭چ) ٹڈ ث ييى -1346 ز٢

.ابن ثب ٭چمب ا ٽظ ػم٬ ي ٮشميا ي ځچذبڂبو وؼٶ،

سجٮي ثالٵبچ ي (ي ؿىي ډير ث) ٹڈ ٭چم ك ى سي ي٫ -1346 ث ثی

هبع سي آٱب ډؼيچمبن؛ سجٮي ا ډاػٮز ا ثٮي (سجٮي هىيډ) آثبى وؼٴ ي ٵٺی

.اٶبن ى ػمٮ ومب ثځا ث ٥ب اهلل آز سٱت ي آثبى وؼٴ ى ٹآن سٶ

.(ٮي) هبواى ٵوي (آهه) ٶشمه يسڅ -1347 ت٥ط 5

ٹیڈ؛ ث ثبځز -1347 آثب ي یبياٻ ىاىیشبو، ومبىیي ك٢ی ډىیڃ ى یثبو

ويان ث اوشٺبڃ ي (ابن ىاډبى) بم بىي آٹب ي ابن ثبىاز ي ډىش٪ اهلل آز

.(ثبىاز هډ) ٹ

ډییچق ويییب ىاىیی سیی٤ ییا ثییبو ي ډىش٪یی آٹبییبن ډلبٽمیی -1347

ویيان؛ یبڃ 3 ث ين ډلپڇ ي ډچ اډىز ٭چ اٹياڇ اسبڇ ث بىب ي ٭چمیب سیال

وٶی بكت يكبون ٭یيڇ ثیا ى كپیڈ سجیيڄ وبشیب ي كپیڈ ایه اػیا ډكچی

.ډلپډز وڈ ي بڃ ټ ث سؼييو٪

.ويان ا ډىش٪ اهلل آز آاى -1348 اضز٤جكت

Page 302: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 302

سلمیڄ ثیب ویيان یبڃ ا د ويان ا ډىش٪ ډلمي آاى -1348 یپىؼ یب

.ٵب ٥بٹز ي وز

) «ػبيي ي» ٽشبة ث سٺ٨ -(ق 1390 نفط 15) 1349 اضز٤جكت 2 اهلل آیز ویش

.(آثبى وؼٴ بڅل

.كپڈ ډلهي اهلل آز ىځز -1349 ذطزاز 12

ىثب هبىډ ي اٶبو اٵ :آٹببن ث ه٦بة ا وبډ ابڃ -1349 ذطزاز 14 13

آٹب ما ث ا ثبو اوشب ي كپڈ اهلل آز كچز ا د همى اهلل آز ډػٮز ثیبو

.همى اهلل آز زا٭چم ىثب ا

اهلل آیز ي ډىش٪ اهلل آز اډ٢ب ثب همى اهلل آز ډػٮز ثبو اوشب -1349 ذطزاز

.ٹڈ ٭چم ك ٵ٢ال ا ىڂ وٶ ى ي ا ثبو

ا د ٮي اهلل آز ي ا ثبو اهلل آز ډىش٪، اهلل آز ثبىاز -1349 ذطزاز

ا٭یالڇ مـىیه ي اان ى آډپب ىاان ډب ك٢ ث وجز ا٭شا١ ا٭الډ اوشب

ث ډىش٪ اهلل آز ډؼيى سجٮي ويان، ى ٮي اهلل آز بىر .همى اهلل آز ډػٮز

.(سجٮي هډ) آثبى وؼٴ

یب ڈ ثب ډجب ډوبڅٶبن ي بياٻ ا ىيػبوج ٵبب سيي -1349 آثب ثی

.ػبيي ي ٽشبة اوشب ثبو ث آثبى وؼٴ بڅل اهلل آز ي ډىش٪ اهلل آز

.(ډىش٪ ثڂڈ ب) څ ډٮ٪ڈ ډبى يٵبر -1349 آثب

ي سجٮییي ډییبن ى ییڈ ایی ډٮ٪میی ډپیی ثیی سییٳ اػییب -1349 ز٢ آشض

اشٺجبڃ ي ٭ثشبن ى بياٻ س٤ ثىن و٪ سلز ایبن ا ډىډی ا ثبځیز ا دی

.كغ

ؤ ثیب اث٦ ى څ ډٮ٪ڈ ث همى اهلل آز وبډ اػب -(ق 1390) 1349 ز٢ 18 يػی هی

.ابن ث سبډ وبډ يٽبڅز ي ٭

Page 303: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

303 مب ويځ اشبى ځب

.ٹڈ ث ثبځز ي آثبى وؼٴ ث سجٮي دببن -1349 ث

هیبع ث ؼر ي بياٻ ډانإډ ىز ا ډىش٪ ډلمي ين ډشا -1350 ذطزاز

ایان ا هیبع ى ډجیب اىاډ ي اان ى ډوٶ ويځ ب ډب ا د ٽ ا 7 ا ثی

.(ٵاو ي څجىبن ، ٭اٷ، دبٽشبن، اٵٲبوشبن، :ٽب) بڃ

:1351ؾب

ثا اٹياڇ ػز همى اهلل آز ث ډىش٪ اهلل آز وبډ -1351 فطضز٤ 11 ػچیځ

.اان هچٸ ډؼبيه بډبن ايڅ ځاان ثىبن ي جان ا٭ياڇ ا

:1352ؾب

شبن ث بڅ 3 سجٮي ي ثبىاز -1352 قط٤ض (هایبن ایشبن ) ٥یج ا دی

هیډ سجٮیي، ؿیبډه ) ډىڇ ډبن ى ابن وٶ ث ډجى بياٻ ه٦ ا٭الڇ ي ځا

(سجٮيځب

ایان ډیىڇ ي ٭چمب ډاػ٬، ث ٥ج سجٮيځب ا ځبى وبډ -1352 ط 11 ډجىی ثی

«ػبيي ي ٽشبة» ډبػا ا ڈ اشٶبى ء ډٺبثڄ ى ب ي يكير كٶ٨ څيڇ

«.ٮش ىٽش» ي

اهلل آز ػمٮ ومب سٮ٦چ -1352 آثب ى ډىش٪ی ي سؼمی٬ ي یبياٻ سی٤ ٥یج

.اث٦ ىاه ٥ج ډىڇ ي ٭چمب ٱډىش٪ ا٭شا

اډىز ٽمن ؤ ث وجز څ ډٮ٪ڈ ىٵب٭ الل -1352 ز٢ 10 ،ٹیڈ اػشمیب٭ ىائی

.٥ج شبن ى بڃ ډير ث اػجب اٹبډز ي سجٮي ث

اوشٺیبڃ ي ثبو س٤ ٥ج ى ثبىاز -1352 ز٢ ي ډیي یبياٻ ثی ثیبػ

ؿىي اشٺجبڃ ي ډىڇ ي ٭چمب ث ه٦بة ابن وبډ ىثب ي یا ډیىڇ وٶی ٥یج

.ابن ثبځىاوين ي آاى ا د

Page 304: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 304

یڈ ٭چ ډىش٪ اهلل آز ا٭الډ دو ػڇ ث ا هبډى ٭چي آٹب سٮٺت -1352

ب ٵٮبڅز ب، ي ٭چم ب ٵٮبڅز اىاډ -1352 ي ٵىڂی ي سجچٲی دیڃ سی

.همى اهلل آز وبڇ ث دىاهز ػز

:1353ؾب

اهلل آز يٽڄ يػاى كبع ي اكمي ىٽش ىٵب٫ -1353 ى) ایبن ا ډىش٪ی ی

.(وثز

اٹبډیز ا ثٮیي یبڃ ټ) هچوبڃ شبن ث سجٮي -1353 طزاز ى اػجیب ،(٥یج

هچوبڃ ث سجٮي ثىن ٱٹبوو ث وجز ا٭شا١ وبډ ،(سجٮيځب ؿبډه سجٮي، دىؼمه)

.يٹز ىاىځش ي اكمي بىٷ ث ه٦بة

.اائڄ ي ا٭اة ي ػىڀ ىثب «بىار او» ث څ ډٮ٪ڈ سچڂاٳ -1353 ط

یمه ) ،(هچویبڃ ى اػجب اٹبډز ډب 4 ا ثٮي) ٺ شبن ث سجٮي -1353 آشض

«.اڅوم ٽشبة» وڂب اسمبڇ ؛(سجٮيځب آهه ي دىؼمه سجٮي،

ث وجز ا٭شا١ وبډ -1353 آشض سجٮیي ثیىن ٱٹیبوو ثی ه٦یبة یٺ ثی يی

.ىز اڄ ډىڇ ي ٭چمب ثب اػشمب٭ ي ٭چم ب سمب يٹز، ىاىځش

:1354ؾب

ي پىؼ هاثپب، ١ي ډشٻ ٽمش ث اوشٺبڃ ي ابن ثبىاز ي -1354 ت٥ط

.ډب 6 ډير ث ايه ويان اوٶاى چڃ ى كج

اسبڇ ث (ثبىاز ؿبډه) و٪بډ ىاىځب ا ويان بڃ 10 ث ډلپڇ -1354 ز٢

كمبیز همى، اهلل آز سيغ ي ډیبڅ ا كمبیز یب، آن هیبواى ي ویياوبن ا ډٮىی

.....ي ډجبان

Page 305: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

305 مب ويځ اشبى ځب

اثشیيا ى (ایبن ىاډبى) بم بىي آٹب ډلپډز -1354 ثی ى ي اثیي كیج

.ويان بڃ 12 ث سؼييو٪ ىاىځب

:1355ؾب

ویيان ى ي ډبٽز ډؼبيه ا كڈ ٭بز ٶب ٵشا -1355 آشض ای

.ابن اػمچ ٭چمب ا وٶ 7

:1356ؾب

.څ ډٮ٪ڈ ثب ډبكج ي ىيا ي اان ب ويان ا م چت ومبىيځبن ثبىي -1356

ٽشبة ي (هم ٽشبة) ٵٺ هبع سي -1357 تب 1354 یٽز ثیب ویيان ى ایٶب

ي ٵىؼبو بم ٽى، ډيي ٥بڅٺبو، آٹببن ي ویياو؛ يكیبون یب اٹبډی ومیب

ىي ثیه ډىیب٩ جټ ث ي٭ٺب اڃ ىثب ٽشبث څٴإس ويان، ى ػمٮ ىاویؼ ى ٽی

ي ؿیبح «اوؼبڇ سب آٱب ا» وبڇ ثب ي ي ثبثى (1381 سب 1376) بڅ 5 كج ىي ډىشی

.ځىي

اهلل آز ا ي ٭ىان ث ډىش٪ اهلل آز سٮه -(ق 1398 حط 26) 1356 ز٢ 16

.دىيي ي چ٦بو كبئ، :آٹببن ك٢ار ما ث (يػبر اډ ى) همى

:1357ؾب

ما ث ويان ى ب ي -1357 قط٤ض ویياوبن ىڂی ٭ىیان ثی ثیب میيى

.سان اڅ ډيان يا ب هبواى

.ويان ا ٥بڅٺبو اهلل آز ي ډىش٪ اهلل آز آاى -1357 آثب 8

همى اهلل آز دبڇ ي ابن ا ډىڇ ځشى اشٺجبڃ -1357 آثب ي آاى ډىبیجز ثی

.آن ث ډىش٪ اهلل آز دبن ي ويان ا

ا آاى ىډیى ایان یٴ ي ډیچمبن ډچز ث ه٦بة دبڇ يي -1357 آثب 10

Page 306: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 306

.ډجبار اىاډ ث ٽيإس ي ويان

ٵٺییيان ډىبییجز ثیی همىیی اهلل آییز ثیی څیی ډٮ٪ییڈ سییچز سچڂییاٳ -1357 آثتتب 11

.همى ډ٦ٶ آٹب كبع االالڇ كؼز

ثا آثبى وؼٴ ي اٶبن ٱ ډىڇ ث دبڇ -1357 آثب 14 ا٩یب ي آویبن ثیب میيى

.ډى٦ٺ آن ث ٶ هإس ا ٭ها

.اٶبن ىاوڂب ابسي ث دبڇ -1357 آثب 15

.څ ډٮ٪ڈ ثب ( ث ا) آډپب سچن ي اى هجوڂب ډبكج -1357 آثب 19

ډایڈ ى یب ڈ يكبو ٽشب ىثب هبٹبو ج اهلل آز ث دبڇ -1357 آثب 21

.هډ ٹثبن ٭ي ومب

ػىببر داډن آثبى وؼٴ يكبون دبڇ ث څ ډٮ٪ڈ دبن -1357 آثب 24 یڈ هوجیب

.شبن اه ى

ج اهلل آز ث څ ډٮ٪ڈ دبڇ -1357 آشض 7 یٽز ٽبډىیيان ا٭شیبة ىثیب هبٹیبو

.وٶز

ي ٭با ي سب٭ب س٪بار ي اذمب ډىبجز ث څ ډٮ٪ڈ دبڇ -1357 آشض 24 ٽیشب

.آثبى وؼٴ ي اٶبن ب ى ب ڈ يكبو

ىډیى يا ي اان ډچمبن ډچز ث دبڇ -1357 ز٢ 3 ي یب ٭میبڃ ػيیي س٥ئی

.اان يشبب ي ب ډىڇ ثه اهشالٳ اؼبى

یبڃ 7 ا د ډلمي ٵوي ي همى اهلل آز ثب ډالٹبر ي دب ث ٶ -1357 ز٢

ثب ډبكج ي ا٭الډ يي اوٺالة، ا ىثب ډاٽ ىي، یبو یب ى هیبػ

.اوٺالة اثٮبى سجه

ا هبع ى ډجب بڃ 7 ا د) ډلمي ما ث اان ث ثبځز -1357 ز٢ (ٽی

Page 307: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

307 مب ويځ اشبى ځب

ډیىڇ اشٺجبڃ .هي ډ ٥ٸ ا ٭بڅبر ٭شجبر بر ا د ي ٭اٷ ي ا ا

ډیبوغ، ٽىڂیبي، ٽډبویب، آثیبى، ایالڇ یبة، یدڄ ٹه،) ډوشچٴ ب ى

.ډىڇ سبو ي ځشى اشٺجبڃ ي آثبى وؼٴ ي اٶبن ث ډبٵر ،(بي ي ميان

اوؼیبڇ ډىش٪ اهلل آز اثشپب ثب ٽ سان ىاوڂب ډؼي سله ى ٽز -1357 ث

ى ډم طارإس ي ٽى ډجيڃ اوٺالة دبڂب ث ا سان ىاوڂب ي ځٵز ػیبن دبیيا

.ٽى اٶب اوٺالث ا٭شا١بر

ي ډچییز ییٶٳ ثیی اییان اسیی دییشه ىثییب څیی ډٮ٪یڈ ا٭الډیی -1357 ثتت 6

.ب ڈ ػىببر ا آوبن ومىن ډ٦چ٬

.اان ث همى اهلل آز ثبځز -1357 ث 12

1368تب 1357: ؾزضا

.اان االډ اوٺالة دي -1357 ث 22

ډىبجز ث اان ؼب٫ ي ډچمبن ډچز ث ډىش٪ اهلل آز دبڇ -1357 ث 27 دیي

.ا٭شبثبر دببن ث ٽيإس ي اوٺالة

:1358ؾب

.ٹڈ ى ډىش٪ اهلل آز ا همى اهلل آز ثبىي -1358 فطضز٤

اهلل آیز سمبیڄ ٭یيڇ ي اوٺیالة ا سپڄ -1358 ډىش٪ی ي آن ى یٽز ثیا

.ابن ثب ا اډ ډر ث ډجى همى اهلل آز ىش

ډیىڇ ث ه٦بة وبډ ابڃ ي ٽب ىڂ ډجبان ي ډىڇ ثب ډوشچٴ ىياب -1358

اوٺیالة اثٮیبى سیق ي ػیبن ىڂ ب وز ي ػا ڈ ي االډ ٽب ثه

.االډ

Page 308: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 308

ڈ ي ىى ىيز) ډ٦ ډس٢ اهلل آز بىر -1358 اضز٤جكت 11 ي ا ډجبكظی

.ٵٹبن ځي س٤ (ابن ا كؼ ڈ

.اب ٹبون و د وٺي ى دبڇ ىي اوشب -1358 ت٥ط

ډٮ٪یڈ اوشوبة ا٭شجبوبډ ا٭٦ب -1358 طزاز 25 څی ى سیان ډیىڇ ومبىیي ٭ىیان ثی

.اب ٹبون هجځبن ډؼچ

بیز ث اوشوبة -1358 طزاز ٹیبون هجځیبن ډؼچی ابی ای آن ا٭٢یب

.ډؼچ

اهلل آز ا سان ػمٮ اډبډز ٭ىان ث اوشبة -1358 قط٤ض 21 همىی ا دی

.٥بڅٺبو اهلل آز ىځز

ٹیبون وب سييه ا د ابن دبن ي همى اهلل آز ث څ ډٮ٪ڈ وبډ -1358 آثب 24

.اب

ي هجځیبن ډؼچ ب ٵٮبڅز دببن ا ثٮي سان ػمٮ اډبډز ا اشٮٶب -1358 ز٢ 23

اډبډیز ػز همى اهلل آز ث ا هبډى آٹب ډٮٵ .ٹڈ ٭چم ك ث ثبځز ډى٪ ث

.سان ػمٮ

اهلل آیز ثیب يځ ځٶز آډپب، ٶبر ى آډپب ب ځيځبن ثب ىيا -1358 همىی

.آډپب ػم بز اوشوبثبر آشبو ى ځ ځيځبن ډئچ س ٬ كڄ ث ډجى

:1359ؾب

.ا اى ا آن دو ي اڅجالٱ وغ ٶشڂ سي آٱب -1359

.ٹڈ ى ػمٮ ومب اٹبډ -1359 ذطزاز 2

ډجى ډىش٪ اهلل آز ث همى اهلل آز كپڈ -1359 ذطزاز 20 ثی اػشیبى ډٺیبڇ اكیا

.ابن س٤ ٹ٢ب ٭بڅ ا ى ٭٢ز ىاي٥چت برٹ٢

Page 309: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

309 مب ويځ اشبى ځب

.(كييى ٽشبة) ٵٺ هبع سي -(ق 1400 امس ش٢) 1359 قط٤ض

.اان ٭چ ٭اٷ ػىڀ آٱب -1359 قط٤ض 31

یبڅڂى ثیب ډیبن یڈ «ىاویڂب ي ك يكير ي» ثځا دىبى -1359 آشض 27

.ډٶشق ډلمي ىٽش اهلل آز بىر

«.ٽ ا ػمٮ ائم مىب» ثځا دىبى -1359 آشض

بیز ي (٫)بىٷاډبڇ ىاوڂب ځا دب -1359 آشض ایبن ٭یبڅ سٮیه ي آن ثی

.ىاوڂب دز ٭ىان ث ٽى ډيي اهلل آز وت ي اډىب رإ

ٱیة ي ػىة ى ػىڀ ډىڇ ي ډىيځبن ثب ىيا ي ػىڂ ډىب٥ٸ ث ٶ -1359 ز٢

ٹیا ٽیڄ ٵډبوي سٶ٠ ثب ډوبڅٶز ي همى اهلل آز ث ػىڀ ډپالر اائ ٽ، ثی

.ي ثى آٹب

اډبڇ ث څ ډٮ٪ڈ سچڂاٳ -1359 ز٢ 10 ي ػمٮی ٭چمیب ي يٹیز اسیالٳ ىډیى ایا

.و٪بډ ي ب ػبڃ ثه س٤ ػىڀ ى ب ٵز ي ب ډٹٮز ىاىن اىز

ایبن دبین ي ػىڀ ىډى ډىش٪ اهلل آز ث ي ثى آٹب سچڂاٳ -1359 ز٢ 12

.1359 ى 14 سبن ى

كی ډيز ا سٮه -1359 اؾفس 5 ٹیڈ ٭چمی اهلل آیز ثیب ډیر ا دی

.همى اهلل آز ډاٵٺز ي ځچذبڂبو

:1360ؾب

.كييى ٽشبة سي سٹٴ -(ق 1401 ضرت 21) 1360 ذطزاز 4

ډلمي االالڇ كؼز بىر -1360 ت٥ط 7 كیة ډٺی ى ډىش٪ی ػمی ایالډ

.ىڂ وٶ ٶشبى ي ثش ىٽش اهلل آز ي ثب ما

ډىش٪ اهلل آز ث همى اهلل آز سچز دبڇ -1360 ت٥ط 8 یي یبىر ډىبیجز ثی

Page 310: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 310

.څ ډٮ٪ڈ ػاة ي ډىش٪ ډلمي

اهلل آیز ث څ ډٮ٪ڈ وبډ -1360 ط 5 ٭مچپیى ١یٮٴ ىډیى همىی یا ٭یبڅ

.ذب ى ځا ځي اؼبى ي ٹ٢ب

.٥جب٥جبئ كهډلميي اهلل آز ٭الډ اشبى ىځز -1360 آثب 24

ي يكیير اؼیبى ډى٪ ث «يكير ٶش» ثځا ث ډجى ابن دىبى -1360 آشض 6

االيڃ ث٬ ٶيڈ سب ىياىڈ ا ه،سى اڄ ي ٮ ډبن ميڅ یبڃ ی يسڅی ډمىیز ثی

.()ډلمي ك٢ر االڇ اڅبن ٭٪ڈ دبډج

.ٽبر ٽشبة سي آٱب -(ق 1402 اخب٣ ضث٥ 11) 1360 ث 17

:1361ؾب

ػییبو ي» ٭ىییان ثیی ییٮجبن 15 ي ځییا وییبڇ دییىبى -1361 اضز٤جكتتت 10

.آن ين ٭مچ ي «ډش٢ٮٶه

ي دیىبى ي هډ آاىب -1361 ذطزاز 3 اهلل آیز ایا ډىش٪ی اهلل آیز ثی

.ٱاډز ىبٵز ي ػىڀ ث ىاىن دببن يٹز ثشه ث ډجى ډئالن ىڂ ي همى

500 ا ث ىيا -1361 ذطزاز 17 جیان ي ا٭٢یب ا وٶی ػىیج آاى یب ثوی

.ډىش٪ اهلل آز ثب ػبن

«.ػمب٭ز ي ػمٮ ائم ػبو ٽىڂ» ثځا دىبى -1361 ذطزاز

اڅلؼ دىؼڈ ي ثز سب ؼيڈ ا «يالز ي اډبډز» ٶش ا٭الڇ -1361 قط٤ض ی

.آن ين ٭مچ ي بڃ

ٽىڂ» ثځا -1361 ز٢ ػیبو ائمی ى «ػمب٭یز ي ػمٮی كیى ٹیڈ یيا

.(څ ډٮ٪ڈ ثز ػىت)

ډي ى «االډ ٭چڇ ػبو ډٽ» إس -1361 إس ي ٹیڈ كؼشی ی ډیيا

Page 311: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

311 مب ويځ اشبى ځب

.(ٱىب ي اڅئن وبيث،) االډ ٽب ثه ى ىى ٭چڇ

.(ٶل 620) «اڅٽبة ٽشبة» ايڃ ػچي اوشب -1361

:1362ؾب

.ډىڇ ي يكبون ا ٽظ ػم٬ اا ث اڅمبئڄ س١ق ٭مچ بڅ اوشب -1362

سلیز ىى ٭چڇ ډي ؿب إس -1362 كی ى ،ثوبډی ) ٹیڈ ٭چمی :ډیيا

.(ثٮظز ي بىٷاډبڇ ثبٹ،اډبڇ اٽڇ، ڃ

ډٮ٪یڈ ثاىاى ډىش٪ ١بډلمي آٹب ين ػبوجب ي ډؼيف -1362 طزاز 25 ى څی

.(ىي 70 ػبوجب ،ؿڈ ىي ا ين وبثىب) ٭اٷ ثب ػىڀ ػج

.ػىڀ ډبئڄ ي دبياان ذب ىډى همى اهلل آز ث څ ډٮ٪ڈ وبډ -1362 اؾفس 16

:1363ؾب

اهلل آیز ډاٵٺز ي وياوبن اډ ث يځ ئز ا٭٢ب سٮه -1363 آشض 7 همىی

.آن ثب

«.ٹچثڈ څٶةاډ» ثلض ايڃ ى اڅٽبة ٽشبة سي سٹٴ -1363 ز٢ 4

«.ٵٺ يالز» سي آٱب -1363 ز٢ 5

.(ٶل 833) «اڅٽبة ٽشبة» ىيڇ ػچي اوشب -1363 ظؿتب

.(آاى اٹشبى) ىيڅز و٪بر ثب سٺب١ب ي ٭١ ثاب اٹشبى و٪ ث ٽيإس -1363

.ٹڈ ى «االډ ٭چڇ سو ٭بڅ ډي» إس -1363

اهلل آز ث ه٦بة همى اكميي ډكڇ ه وبډ -1363 ي ډىش٪ی :سٺب١یب

ىایشه څیيڇ ٭یيڇ ػبډٮی، ډبئڄ ى ا٩بو٪ ٭يڇ ب، اډ ى ابن وپىن ىهبڅز

ىيى» :ٮب كٳ څيڇ ي ب بو ا ابن ىياب ي ب ىيځب دو ا اوشٺبى ىٵش، ثی

«.ج همى اٽج، اهلل» :ٮب ا د «اډبڇ ي اډز اډي ډىش٪

Page 312: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 312

:1364ؾب

وبثىب) ډؼىن ػ ى ډىش٪ ٮي آٹب ين ػبوجب ي ډؼيف -1364 فطضز٤ 28

.(ىي 50 ػبوجب ،ٽم ى سٽ ابثز ي ؿخ ځ وبىا ي ؿخ ؿڈ

ٵیى ډىلث ث ٽيإس ي ج ډٺبډ ٹبئڈ ىثب هجځبن ډؼچ ډث -1364 ت٥ط 24

.اډ اه ى ډىش٪ اهلل آز ثىن

.ٽ ا ډٮچمبن االډ اوؼمه ثا ومبىي سٮه -1364 قط٤ض 25

بز ډپى اهلل آز ث ډىش٪ اهلل آز وبډ -1364 قط٤ض 30 ى هجځیبن ډؼچی

ٹیبئڈ ٭ىان ث ين سٮه ي هجځبن ډؼچ ډث ا ١بز ٭يڇ ډٺیبډ دبین ي جی

.هجځبن اوشوبة ىالڄ ث ٽيإس ي ابن ث ډپى اهلل آز

ډپالر ا ثه ىثب همى اهلل آز ث څ ډٮ٪ڈ وبډ -1364 ط 16 ٽی يی ثی

.ػىڀ ډبئڄ

ډیاٽار ر ډيف اوشب ىڂبڇ ث څ ډٮ٪ڈ دبڇ -1364 آثب 13 هجځیبن ډؼچی

.اب ٹبون اػا ث ابن س ي ٽيإس ي اب ٹبون

اهلل آیز اوشوبة ثب اث٦ ى ج هجځبن ډؼچ ډث ا٭الڇ -1364 آشض 2 ډىش٪ی

.ٹيه ػمٮ اډبڇ س٤ ج ډٺبڇ ٹبئڈ ٭ىان ث

اهلل آز ث ډؼچ ومبىيځبن وبډ -1364 آشض 17 یي إس ي همىی ىثیب هجځیبن و٪ی

.ج ډٺبډ ٹبئڈ ث ډىش٪ اهلل آز اوشوبة

،سلچیڄ ي سٶ ي ػبو ب بو ى هجځبن ډث ا٭الڇ ي٬ ثبسبة -1364 آشض

.آن داډن

١یمه ى ٵٺی، يڅ «وت» و٪ ډٺبثڄ ى «اوشوبة» و٪ اثا -1364 پبئ٥ع سیي

.ٵٺ هبع

Page 313: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

313 مب ويځ اشبى ځب

ډیچق وي دىغ اىٱبڇ ث اػ٬ ٽ ان ػچ ى څ ډٮ٪ڈ دىبى -1364 ث 10

.اوش٪بډ ي و٪بډ وي ىي ث (ٽمش ي ثبو اوياډ، ذب، اس،)

٭بڅ ا ث څ ډٮ٪ڈ وبډ -1364 ث 13 ي ا٭یياڇ اكپیبڇ اػیب٫ ىډیى ٹ٢یب

.ٹڈ ٭بڅ ىاىځب ث اډاڃ ډبى

:1365ؾب

ي ٮشميا ٽب٩ڈډلميي اهلل آز ىځز -1365 فطضز٤ 14 اهلل آیز ا٭شیا

مـىیه ي ایبن ٥ٵیياان ي ثیز ثب اډىش ثهىب ث وجز ډىش٪ ا٭شیا ثی

.ٹڈ ى يكبو بىٷي اهلل آز ي ډي ى ٹم اهلل آز ك

ب ځي ي يكبون ي ٭چمب ا ثه وبډ -1365 اضز٤جكت 3 اٵٲبویشبن ایالډ ثی

.اٵٲبوشبن ډجب ي ډچمبن ويب ثه يكير سلپڈ ىػز ابن دبن ي څ ډٮ٪ڈ

ا ث څ ډٮ٪ڈ وبډ -1365 اضز٤جكت 23 ٭یبڅ ٭بیز ١یير ىډیى ٹ٢یب

.سؼبر آاى

ػچځ ي ب وياو اان آاى ډػت ٽ وياوبن ٭ٶ ئز سپڄ -1365

.ي اٵاى ا بى ٭ي ا٭ياڇ ا

.ٽ ا ب ويان ا څ ډٮ٪ڈ ومبىيځبن ثبىي -1365 تبثؿتب

ٵبڅه ډټ ډوٶبو ٶ ا ډىش٪ اهلل آز ين ډ٦چ٬ -1365 تبثؿتب سی٤ ایان ثی

س٤ ٵبڅه ډټ ډبػا اٵب ذ ي ٵ ٹثبو ډىؿ آٹب ب وبډ «اڅیا٫ » ډؼچی

.څجىبن

.(ٵبي ډى٦ٺ) ٭اٷ ثب ػىڀ ػج ى (ابن و) شم ب بىر -1365 ط

يی ىاىځیب ي ىاىیا سیپڄ څيڇ ٭يڇ ىثب همى اهلل آز ث وبډ -1365 ط 11

.(1365 ډ 13) اث٦ ىاه همى اكميي آٹب دبن ي يكبوز

Page 314: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 314

ى ډىش٪ اهلل آز ث همى اهلل آز وبډ -1365 ط 12 ثیب اث٦ی ډيیي ٹ٢یبب

.بم

9 یق ي اوشٺبى دبن -1365 ط 17 اهلل آیز ا یٶل ډىش٪ی ثی اهلل آیز وبډی

.همى

بىر ډىبجز ث څ ډٮ٪ڈ ث ٵىؼبو بم آٹب سچز دبڇ -1365 ط 17 بی

.شم

ثبىاز ي سان ى ا٥ال٭بر يار ث بم ډيي آٹب اك٢ب -1365 ط 20

-1365 آثب 2 وبډی اهلل آیز ثی يار ډیئڅه ایياٳ ى سىیبٹ٠ ىډیى همىی

.ابن اياٳ ثب ا٥ال٭بر

ٵب ي كچ ثب ٽ بم ډيي اػجب ا٭شاٵبر سچو دو -1365 آشض 18

ي ډبكج اه ى .ثى ي اه ا اسبډیبس ډىش٪ی، اهلل آیز ثیاى، هیى، ډشػی

ډيي ا ي ٥ف ډ٦بڅت س١ق ي سپت .ومى ابن ثز ي ډيا بیم

.ډىش٪ اهلل آز ىٵش س٤

٭یيڃ ډیاه ډ٦یبثٸ ي ٭بىالو يځ ث ډجى همى اهلل آز ث وبډ -1365 آشض 24

.بم ډيي اسبډبر ث وجز االډ

بىي آٹب ي 40 ثبىاز -1365 ز٢ بیم ىوجیبڃ ثی ډيیي ىیشڂ

ا ػمٮ ثبىاز مـىه ي مىبن ث ي ډب 7 سجٮي ذ ي بم ي ډىیيان ٭الٹی

.څ ډٮ٪ڈ ا٥اٵبن

ى ا٥ال٭یبر يار وبدیىي ٭مچپى ثب اسجب٣ ى همى اهلل آز ث وبډ -1365 ز٢ 19

.اوٺالة ويب ثىن ااڃ ي ثبىاز

ىډى (يٹز ػم ئ) ا هبډى آٹب ث څ ډٮ٪ڈ وبډ -1365 ز٢ 29 سیال ثیا

Page 315: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

315 مب ويځ اشبى ځب

.اٵٲبوشبن ى ٮ ډجب ب ځي ثه ى يكير اؼبى

اهلل آز ث همى اهلل آز ا ب ي ٵٺ ٴي٩ب ي ډبئڄ ثه اػب٫ -1365

ډٶیي كپیڈ كیغ، سٮیار، اكشپب، :ډبوىي ډىش٪، سٮیه ٹ٢یبر، سٮیه ،األ ٵی

ا هیبع ػمٮ ائم سٮه ذب، ى ٵٺ يڅ ومبىي سٮه ػمٮ، ائم الكز ي ٽی

.ب ىاوڂب ى ٵٺ يڅ ومبىيځبن سٮه

آډي د كاىص ي ٹ٢بب سجه ي همى اهلل آز ث وبډ -1365 ثی ي ثبىایز ثبوی

.بم ډيي ا٭شاٵبر

ي سلٺیٸ ثب ٽ ا وياوبن ا وٶ ا آاى -1365 ئیز ثی ٭ٶی

.څ ډٮ٪ڈ ډىشوت

:1366ؾب

ثځا -1366 ط » یمىب ائمی ػمٮی ای اهلل آیز ثیز ى «ٽی ډىش٪ی

.(يا كى)

ىاىځیب ی٫ كیبٽڈ كپیڈ ثیب ابن، ىاډبى ثاى بم ډيي ا٭ياڇ -1366 ط 6

.اى ٭چ آٹب يكبوز ي

.همى اهلل آز وبډ يز اائ ػچ ى ډىش٪ اهلل آز ٽز -1366 آشض

:1367ؾب

يالیة ٵی ىایبر » ٽشیبة یڇ سب ايڃ ډؼچيار اوشب -1367 ي اڅٶٺی اڅييڅیة ٵٺی

.(ٶل 1960 ډؼم٭ب) «االالډة

سػم) «االډ كپډز ٵٺ ډجبو» ٽشبة ايڃ ػچي اوشب -1367 ىایبر ٵبی

.(ٶل 397 ،اڅٶٺ يالة ٵ

یءډيز ا وب ډپالر ثب اسجب٣ ى همى اهلل آز ث وبډ -1367 اضز٤جكت 2

Page 316: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 316

.اب ٹبون ث دبجىي ي ٭بز څيڇ ي آن بٵشه اىاډ ا وبهىي اثا ي ػىڀ ى

ډجیب ػیز ىٹٸ ثوبډ څيڇ ث ډجى همى اهلل آز ث څ ډٮ٪ڈ وبډ -1367 ت٥ط

وبډی، اه ډىش٪ اهلل آز هب٥ار ثاب .آن ث همى اهلل آز دبن ي آډپب ثب اڅ

.ثى ػىڀ آثيډىياو هشڈ ثا ب ډىبت ب ثبو ي ؿى ډى

ىډیبء ى اكشب٣ ٭بز ث ٶب ي ٹ٢ب ٭بڅ ا ث څ ډٮ٪ڈ وبډ -1367 ت٥ط 17

.ډچمه اډاڃ ي

.ث آس د ١ير سجه ى همى اهلل آز وبډ -1367 ت٥ط 25

ا ى یٽز ثا اان ډىڇ ث ډىش٪ اهلل آز دبڇ -1367 طزاز 1 ثیب ثٮیز دمیب

.هڈ ٱي ٭ي ى اډبڇ

اهلل آز ا ا وبډ اػب يي -1367 طزاز همىی ډجىی ي اٵیاى ا٭یياڇ ثی ويیب

یب ويان ى ا هى ډلپډز ىي ٽ ب ب ځي ث ياثش ځاويویي ډی ا دی

3800 سیب 2800 كیييى ا٭یياڇ ي یشىي ډ١ی٬ ى ٽ ى ىاى سو آوپ وٶی

.وبډ اه ث ثباشىبى

ا٭ياڇ ث ا٭شا ي همى اهلل آز ث وبډ -1367 طزاز 9 هیالٳ ي ی٫ هیالٳ یب

.وياو ا ؿىي ٹبون

ث ا٭شا ي همى اهلل آز ث ىډؼي وبډ -1367 طزاز 13 ي سیان ى یب ا٭یياڇ اىاډی

.ب ىڂ

،(ىاىیشبن ډٮیبين ) ئ آٹب ،(سان ىاىشبن) ااٹ آٹب اك٢ب -1367 طزاز 24

ا٭الڇ ي (ا٥ال٭بر ومبىي) ډلميد آٹب ي (٫ ٹب١) و آٹب ویجز ه٦ی ثی

ي ځاوىي ډ ا هى ډلپډز ىي ٽ وياوبو ا٭ياڇ ٭اٹت ویجز ا٭شیا ایه ثی

.ډ٫١

.بډ ٽب٩ڈ ىٽش آٹب ډ٪چډبو بىر ډىبجز ث دبڇ -1367 آشض 7

Page 317: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

317 مب ويځ اشبى ځب

سیمڈ ا وڂاو اثا ي همى اهلل آز ث وبډ -1367 آشض 20 ثی ٹیبون ى ثیبوڂ

.ىڂ ډڈ اډ ثه سٽ ي اب

اوٺیالة بڅڂى ىثب ٵؼ ى شبى بىيا» ثب ق ډبكج -1367 ز٢ 2 «ایالډ

اوٺالة؛ ډجبو ي اڃ كٶ٨ ث ٽيسإ ي ایه ٽی ي سیيي ډػیت ډیبكج یين ٭چىی

.ٽىىي ډبكج ډب ثبىاز ي ي ابن ث وجز همى اهلل آز ب ياٽى سيؼ

سیٶبر ا د څيڇ ث ډجى ثمه 22 آشبو ى سبو وىاو -1367 ث 21

سث څيڇ مـىه ي ا١بٵ ب هع ي ٮبب ػب ث اوٺالة اياٳ بىآي ي بی

.ٽ اډ ىڂ ي ػىڀ ى ځٵش ر اشجببر ي ه٦بب ثب اث٦ ى

یبڃ ٽشیبة ٭ىان ث ابن «اڅٶٺ يالة ٵ ىابر» ٽشبة -1367 ث 23 ػمی

.ځٵز سٮچٸ آن ث ػا ي ىبهش االډ

اډیبڇ ٽيثی، آٹبیبن سىي ي اوشٺبى ٱډىش٪ وبډ -1367 ث 29 كمیي ي ػمیباو

یب ثیڅشه ثه ى آن ؿبح ي ډىش٪ اهلل آز ث ه٦بة يكبو ثیڅشه اػمچی ډؼچی

.االډ ا

اډیبڇ ٽيثی، آٹببن وبډ ث ډىش٪ اهلل آز ډوش ػاث -1367 اؾفس 1 ي ػمیباو

.(وبٵز اوشب سبن اه ى ىڂان ډر ي الكيي ثب وبډ اه) يكبو

اائ ي همى اهلل آز ثب ډالٹبر آهه -1367 اؾفس اٹشیبى، ي١یٮز ا ځای

.ٽ ٹ٢ب ي ب

سی٤ همى اهلل آز ي يډ الٻ وبډ يز ځ ثبد -1367 اؾفس 28 ا پی

.(از ي ډىش ي ډٮيٳ وبډ يز ا ٱ وبډ يز اه) ابن ثز ا٭٢ب

:1368ؾب

ه٦بة وبډ ىي ابڃ -1368 فطضز٤ 4 3 اهلل آیز ثی یبٵشه ریي ىثیب همىی

Page 318: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 318

سٽ ي ب ثيها ځش ي ب بػ ا٭یالڇ ي وپیبر ثهی آډیبىځ ثیا اػیا

.ابن و٪ار

ب ا٭ياڇ ىثب ډىش٪ اهلل آز وبډ ٱډىش٪ ي ثاوڂ ټ ٹائز -1368 فطضز٤ 5

«. ث ث» اى ا 67 بڃ

ه٦یبة همى اهلل آز ث ډىة ٱډشٮبٳ ي يياڅچله وبډ -1368 فطضز٤ 6 ثی

.وبيا ي ٽة اسبډبر ي اى٭بب بډڄ ډىش٪ اهلل آز

اهلل آیز ث ه٦بة ډىش٪ اهلل آز ا٥ٳ ا وبډ ابڃ -1368 فطضز٤ 7 ى همىی

.و٪بڇ آىي ج ثا آډبىځ ٭يڇ ا٭الڇ ي ابن ث ډىة وبډ ث دبن

ي ډىش٪ اهلل آز ث ه٦بة همى اهلل آز ث ډىة ا وبډ اوشب -1368 فطضز٤ 8

.ج ډٺبډ ٹبئڈ ا ابن ثٽىب ٹجڃ

اهلل آز وبډ ي آثبى وؼٴ ى داٽىي ا٭شا١بر ثه -1368 فطضز٤ 15 ډىش٪ی ډجىی

.ا٭مبڃ ځو اه ا وب١بش ا٭الڇ ي آاډ كٶ٨ څيڇ ث

اډیبڇ ٽيث، آٹببن ث ه٦بة ډىش٪ اهلل آز ډوش ػاث اوشب -1368 فطضز٤ 25

.يكبو ي ػمباو

اهلل آیز ث ډىة ا وبډ اوشب -1368 فطضز٤ 26 اهلل آیز ىثیب همىی ډىش٪ی

.ب آن ا٭شا ا دڂ ػز االډ ا ډؼچ ومبىيځبن ث ه٦بة

11 وبډ -1368 اضز٤جكت 6 ا یٶل یٮي آٹیب ډىش٪ی اډیبڇ ٽيثی، آٹبیبن ثی

.آوبن اى٭بب ث دبن ي يكبو ي ػمباو

سا ى ډىش٪ اهلل آز ث ه٦بة همى اكميي وؼىبډ اوشب -1368 اضز٤جكت 9

.ٽ ډ٦ج٭بر سمبڇ ى آن ډبن ڈ اوشب ي ىيڅش ب ىشڂب س٤ ي٬

يػا ى ډىش بٮبر ي اسبډبر ىثب همى اهلل آز ث وبډ -1368 اضز٤جكت 18

Page 319: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

319 مب ويځ اشبى ځب

.كپډش

ډٺبډ ٹبئڈ ا ځ ٽىب ىثب ابن س١ل وىبن -1368 اضز٤جكت 23 ى جی

.ٵٺ هبع ى آٱب

ډؼچ ومبىي 200 سچز ي څ ډٮ٪ڈ ياڅي ډىش٪ ٭چ كبع ىځز -1368 ذطزاز 1

.ابن ث االډ ا

1376تب 1368: چبضزضا

اهلل آز ىځز -1368 ذطزاز 14 اهلل آیز سیچز دیبڇ ي همىی ډىش٪ی ایه ثی

.ډىبجز

اهلل آز هشڈ ډاڈ ثځا ػز ابن ا٥ال٭ -1368 ذطزاز 20 ډیؼي ى همىی

اڅلیبڃ ډٮچیڇ ب و څجب س٤ ډاڈ ىن ثڈ ډى٪ ث اٱشب اؼبى ي ٹڈ ا٭٪ڈ

.كپډش

ثیىن ا٭چیڈ ي اٵٺ څيڇ ا٭الڇ ي اب ٹبون ثبوڂ ا ث وبډ -1368 ذطزاز 22

.اي وجىن ٹبون ٵٷ ي ج

ا هبډى ياڅمچمه االالڇ كؼز ث سجټ دبڇ -1368 ذطزاز 23 اوشویبة ډىبیجز ثی

ډشٮي ب وز ي ٭چمب ثب ډڈ ډبئڄ ى ډر څيڇ ث ٽيإس ي ج ٭ىان ث ي

.آځب ي

.څ ډٮ٪ڈ سجټ دبڇ ث ا هبډى آٹب دبن -1368 ذطزاز 25

ٽبن» و ډبكج -1368 ذطزاز 29 ډٮ٪یڈ ثیب «ٵىڂی ٭چمی، اثٮیبى داډین څی

.وبٵز اوشب اػب ٽ همى اهلل آز ډكڇ اهالٹ ي ٵىڂ

.ى ػچ 555 ا د «ٵٺ يالز» هبع ى دببن -1368 قط٤ض 26

Page 320: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 320

«.ٹچثڈ ډاڅٶة» ايڃ ا ٽبر ثلض اىاډ -1368 ط 15

.څ ډٮ٪ڈ س٤ ٹڈ ىااڅٶبء ډي اډىب ئز سٮه -1368 آثب 19

-1368 ز٢ 8 وبډی ومبىیيځبن ثی ډؼچی یا ثیب ډوبڅٶیز ى ایالډ ایشٺا

.هبػ

.٭مډ وىاو ى آن ب بن ثبن ي هبػ اشٺا ث ا٭شا -1368 ز٢ 11

ي ثز ث كپډش ي ىبهش ب و څجب ي ايثب ي ااڃ كمچ -1368 ز٢ 12

.(كمچ ايڅه) څ ډٮ٪ڈ ىٵش

.هبػ اشٺا بن ي ډبئڄ ثه س١ق ى څ ډٮ٪ڈ ثبوبر -1368 ز٢ 16

ى ډیئالن ي ٭چمیب ث ه٦بة څ ډٮ٪ڈ بځىان ا ػمٮ ا٭شا١ وبډ -1368 ز٢ 18

ػم يوبډ اػمچ ب يوبډ شبٽ ي ثز ث ٵپ كمالر ث ا٭شا ایالډ

.ابن ث وجز

.اڅٮٺڃ سلٴ ف ي سي -1368

اهلل آز و شم ٭چ ىٽش ثبىاز -1368 ي ډىش٪ی یي ثیاى یشم، بی

.كج ډب ا ثٮي آاى ي ويان بڃ ىي ث ډلپډز

ډچڄ بډبن ومبىي ځبڅىييدڄ آٹب ىيا سٺب١ب ى -1368 ایبن ای ثی ډى٪ی

.و٪بڇ كظز كٶ٨

دبین ى «یب ٹ٢یبير ي یب ياٹٮز» ٽشبة ډلييى اوشب -1368 ي اسبډیبر یڄ ثی

.آن اوشب ثب اث٦ ى ا ٭ي ثبىاز ي ب دىا ىيٯ

:1369ؾب

یبثٸ ي ، ډلمي ډلمي «ب هب٥ار» ٽشبة اوشب -1369 فطضز٤

.ي٬ سا ى ډىش٪ اهلل آز ٭چ ،ا٥ال٭بر

Page 321: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

321 مب ويځ اشبى ځب

ډىبجز ث االډ ا ډؼچ ومبىيځبن ا ػمٮ سچز دبڇ -1369 اضز٤جكت 20

.څ ډٮ٪ڈ دي ىځز بڅڂى هايڅ

اوشب ىډى ٹ٢بئ ٹ بز ث ډىش٪ اكمي االالڇ كؼز پائ -1369 ت٥ط 7

.ډىش٪ اهلل آز ٭چ آډ سه ي ٽة ډ٦بڅت كبي ب ثبو ي ػيار ا ثه

اٵیيىن ثیب «ب ٹ٢بير ي ب ياٹٮز» ٽشبة ػيي يا س -1369 ت٥ط وٺیيب ثی

. آٹب ب هب٥ار

اهلل آییز ىځییز ډىبییجز ثیی ډىش٪یی اهلل آییز سییچز دییبڇ -1369 قتتط٤ض 7

.وؼٶ ډ٭ اڅيه بةي

٭یاٷ ډیچمبن ډىڇ ٽشب ي ٵب هچغ ثلان داډن څ ډٮ٪ڈ ثبوبر -1369 ز٢ 29

.آډپب ويب س٤

560) «االیالډة اڅييڅة ٵٺ ي اڅٶٺ يالة ٵ ىابر» ٽشبة ؿبڇ ػچي اوشب -1369

.(ٶل

.(ٶل 444) «اڅٽبة ٽشبة» ڇ ػچي اوشب -1369

:1370ؾب

.(ٶل 455) «كغ ډىبټ ي اكپبڇ» ٽشبة اوشب -1370 ثبض

.٭اٷ هوه كاىص ىثب هئ اهلل آز ث څ ډٮ٪ڈ دبڇ -1370 فطضز٤ 2

.هبيډبو چق ٽىٶاو سپڄ ډىبجز ث دبڇ -1370 طزاز 20

.ډبىي چق ٽىٶاو ثدب ډىبجز ث څ ډٮ٪ڈ ثبوبر -1370 آثب 8

.(ىڂبڃ) ىاٽب ى االډ ٽب ان ٽىٶاو مه ث دبڇ -1370 آشض 18

ٮبن ث ه٦بة ځبى وبډ -1370 آشض 27 ي كؼیب ډى٦ٺی ىثیب یٹ ٵشیا

ویجز اسبډیبر ثه ااى ى ٮى اٵشب ا٭ال ډؼچ ا٭٢ب ا پ اشٮمب ثی

Page 322: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 322

ٵٺ هبع ى دببن ى څ ډٮ٪ڈ وىبن -1370 ث 21 هیوه كیاىص ډىبیجز ثی

.اڅؼا

٭جبیي آٹب بىر ډىبجز ث څ ډٮ٪ڈ ثبوبر -1370 ث 28 ډی ٽیڄ ىثی

.ي مابن ي هبواى څجىبن، اهلل كة

:1371ؾب

.اٵٲبوشبن ى االډ اوٺالة دي ډىبجز ث څ ډٮ٪ڈ ثبوبر -1371 اضز٤جكت 7

.ى ػچ 722 ا د ٽبر ٽشبة سي اسمبڇ -1371 ذطزاز 11

اییبن سییچز دییبڇ ي هییئ اثاڅٺبییڈي اهلل آییز ىځییز -1371 تتطزاز 17

.ډىبجز مه ث

«.ډلډ ډپبت» هبع سي آٱب -1371 قط٤ض

سی٤ ځیه ي ثى ى ډچمبوبن ٽشب ډىبجز ث څ ډٮ٪ڈ ثبوبر -1371 آثب 9

.ب ة

ػیبن كیاىص ىڂ ي ىي ثبث ډؼي سوت ىثب څ ډٮ٪ڈ ثبوبر -1371 آشض 17

.االڇ

.(ٶل 512) «اڅٽبة ٽشبة» ؿبڇ ػچي اوشب -1371

ډىش٪ اهلل آز بځىان ي ډىيان ٭الٹ ا ػمٮ ثبىاز -1371 اػمچی كیبع آٹیب

.ىىٽبن ډلمى آٹب ي ٽم ىايى

ا٭شا ي االډ اوٺالة دي بڅڂى ډىبجز ث اوشٺبى وىاو -1371 ث 21

.ب ىشڂ ث

آپب كمبز ثب ب و څجب -1371 ث 23 ويیب كپیډش ى ثی

Page 323: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

323 مب ويځ اشبى ځب

.ډىش٪ اهلل آز

اهلل آز ډپو ډى٦ٺ سچٶه ي ثٷ ٹ٬٦ ي ډلب -1371 ث 23 ي ډىش٪ی كمچی

ډئالن ا كىبن (هي) اهلل يف آٹب ٵډبوي ثب ٹڈ ا٥ال٭بر ي ذب ويب جبو

آ ٱبر ي كى ي ىٵش ثز، ث يكبوز ي ىاىا يػیبر ي ىٵشی ی٭

.(كمچ هىيډ) ...ي

كبىط ي ابن وىاو ىډى څ ډٮ٪ڈ ىٵش ا٥ال٭ -1371 ث 28 كمچی ثیز، ثی

.اډاڃ ا ا دب ٱبر ي ىٵش ي كى

اكمیي االالڇ كؼز ثب االډ ػم هجځا ډبكج -1371 ث 28 ډىش٪ی

.ٹي ٭بڅ ٵٺ ثز ث جبو ؼڇ ث اػ٬

كٶی٨ ١ير ىثب ځچذبڂبو اهلل آز ث ه٦بة ډىش٪ اهلل آز وبډ -1371 اؾفس 4

.٭چم ب ك اشٺالڃ

ىډیى ډهاډی اهلل آیز ث ډىش٪ اكمي االالڇ كؼز وبډ -1371 اؾفس 10 ي كمچی

.ىٵش ي ثز ٱبر

ؼڇ ىثب ج ډٺبڇ ث څ ډٮ٪ڈ ٽسب ٽشج دبڇ -1371 اؾفس 29 یجبو ي ثیز ثی

.ىٵش

ثبو اهلل ٵشق ډىي پائ -1371 اؾفس 29 اهلل آیز ډكیڇ ٵویي ) اډچی ثیبو

.ٹي ٭بڅ ٵٺ ىٵش ي ثز ث جبو كمچ ث ا٭شا ى ا هبډى آٹب ث ه٦بة (اډچ

:1372ؾب

بم ياڅمچمه االالڇ كؼز ث ډىش٪ اكمي االالڇ كؼز وبډ -1372 فطضز٤ 5

كمیالر ا ځا اائ ي (يٹز ػم ئ) ٵىؼبو اهلل آیز ثیز ثی ي ډىش٪ی

.ابن كى ي ىٵش ٱبر

Page 324: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 324

ب وز ا ػمٮ وبډ پبز -1372 اضز٤جكت ډچی ډیج ه٦یبة ٽی ثی

.ډىش٪ اهلل آز كى ي ثز ث كمچ ىډى (يٹز ٹ٢بئ ٹ ئ) ى اهلل آز

ثیب اسجب٣ ى اان ډچز ث ه٦بة څ ډٮ٪ڈ ڄډٶ ي ځبى وبډ -1372 اضز٤جكت 10

يی ىاىځب ي ىاىا وبډىبت ٭مچپى ي ج اهشبار ي كييى ىٵش، ي ثز ث

.ىاىځب اه ثىن ٱٹبوو ي يكبوز

.ٵيٻ ىډى د ث څ ډٮ٪ڈ دبن -1372 اضز٤جكت 16

.ٵچ٦ه ډبئڄ داډن ٵٺ هبع ى دببن ى څ ډٮ٪ڈ ثبوبر -1372 قط٤ض 27

ا٥ال٭یبر يار ډانإډی ػچځ ي سان كپڈ څٺمبن ثمبشبن ث ډاػٮ -1372

.ډٮبڅغ دپبن اٽي س ٱڈ ٭چ ابن ين ثش ا

ډىي ډكڇ ي ډىيه االډ اوؼمه وبډ ث دبن ى څ ډٮ٪ڈ وبډ -1372 آثب 26

«.(٫)اوجبء ثٮظز ا يٳ» ډئچ ثب اسجب٣ ى ثبځبن ډي

اییبن سییچز دییبڇ ي ځچذبڂییبو ١ییبډلميي اهلل آییز ىځییز -1372 آشض 18

.(آ 19) ډىبجز مه ث

ډىش٪ ٮي آٹب وبډ -1372 ز٢ 21 ثی آٹیب بیم ىډیى ٵیىؼبو سٮی

ٵٺ هبواى اهشب ى ٽ ډىڅ ث ٹڈ ا٥ال٭بر اىا ډانإډ ٭یبڅ یي هیبواى ي ٹیي

.ثى ډىش٪ ډلمي

ف» ٽشبة اوشب -1372 ك٢یر ه٦جی ي ()یا ٵب٥می 430) «ٵیيٻ ډیبػا

.(ٶل

.ٽبٵ اڃ سي ي٫ ي اڅٮٺڃ سلٴ ف سي ډبوين وبسمبڇ -1372

:1373ؾب

ي ()ډٮډ ك٢ر يالىر ډىبجز ث څ ډٮ٪ڈ ثبوبر -1373 فطضز٤ 23 یبىآي

Page 325: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

325 مب ويځ اشبى ځب

.االڇ ػبن ډپالر

ى ځاى ډچمبوبن كمبو ث ٽشب ډىبجز ث ابن ثبوبر -1373 فطضز٤ 29

.ثى

اهلل آیز اسلیبڃ بڅڂى دىؼمه ډىبجز ث څ ډٮ٪ڈ ثبوبر -1373 ذطزاز 11 ي همىی

.٥الة ي ٵ٢ال ډ٭٪

ډىبجز ث دبڇ -1373 ذطزاز 31 كبىطی ثمیت ویبځا كیڇ ى ځیا ك٢یر ډ٦ی

.(٫)١باډبڇ االئم طبډه

.(ٶل 605) «اڅملډة اڅمپبت» ٽشبة ايڃ ػچي اوشب -1373 ذطزاز

دبڇ وڂب -1373 ت٥ط 21 ي هی ه٦یبة ا٭شا١ی ثی آٹیب ىثیب ا هبډىی

اهلل آیز سی٤ 1373 آثیبن 12 سیبن ى دبڇ اه) ډػٮز كڈ كٶ٨ ي ك اشٺالڃ

.(از ي ىاى ا هبډى آٹب ث ٹم ډهاډ

.(ٶل 605) «االڃ وبة» ٽشبة ىيڇ ي ايڃ ػچي اوشب ي ډؼيى يا -1373

.(ٶل 544) «اڅطٺ اڅٮية ٭چ سٮچٺة» ٽشبة اوشب -1373

.(ٶل 296) «اشٶشبئبر بڅ» ايڃ ػچي اوشب -1373

.اٵٲبوشبن ىاهچ ب ػىڀ داډن څ ډٮ٪ڈ ثبوبر -1373 قط٤ض 29

اییبن سییچز دییبڇ ي ااٽیی ٭چډلمییي یین اهلل آییز ىځییز -1373 آشض 9

.ډىبجز مه ث

ث كمچ -1373 ز٢ 3 2 كیى ي ىٵشی سىیي یوىبن ا دی آٹیب ا هبډىی ٭چی

.(كمچ هډ) كى څاڇ ي ى سجن پشه څ، ډٮ٪ڈ

ىثیب سٺچیي ډاػی٬ ي ٭چمب ك٢ار ث څ ډٮ٪ڈ بځىان ا ػمٮ وبډ -1373 ز٢ 3

.ډىش٪ اهلل آز ك٢ر ٵٺ ى ى اٱشب ي اهالڅڂ

Page 326: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 326

ىاویڂب ډيه ي ابسي ا ػمٮ وبډ -1373 ز٢ 6 ياڅمیچمه االیالڇ كؼیز ثی

.ٹي ٭بڅ ٵٺ ى ي كى ث كمچ ىډى ٵىؼبو بم

ډٮ٪یڈ بځىان ا ػمٮ پبز -1373 ز٢ 18 څی ىاىیشبن ثی ىډیى ٹیڈ ٭میډ

آن يویز ابڃ ي (ٽىىيځبن كمچ ابډ ٽ ثب) كى ي ىٵش ث ٽىىيځبن كمچ ثیا

.ى ډلمي ي ٵىؼبو بم ا، هبډى :آٹببن

كمیالر ىثب ا هبډى آٹب ث ه٦بة ډىش٪ ٮي آٹب وبډ -1373 ز٢ 24 ډپی

اائ ي ډٮ٪ڈ ياڅي ى ي كى ث ا څیش یبځىان ي ډىیيان ٭الٹی اهلل آیز ویياو

.ډىش٪

.ثبځبن ډي ډىي آٹب ػىبة ىځز ډىبجز ث سچز دبڇ -1373 ث 1

.همى اكميي آٹب ٽبڅز هج ىثب دىيي اهلل آز ث وبډ -1373 اؾفس 23

.همى اكميي آٹب ىځز ډىبجز ث سچز دبڇ -1373 اؾفس 27

:1374ؾب

.ى ػچ 500 كييى ا د ٽبٵ اڃ سي اسمبڇ -1374 اضز٤جكت 4

ػیبى ج ٺبٹ ٵشل ىٽش بىر ډىبجز ث څ ډٮ٪ڈ ثبوبر -1374 آثب 7 ایالډ

.ٵچ٦ه

:1375ؾب

.څجىبن ػىة ث اائڄ كمالر ډىبجز ث څ ډٮ٪ڈ ثبوبر -1375 فطضز٤ 26

كمچ ثب اسجب٣ ى څ ډٮ٪ڈ ثبوبر -1375 آشض 14 اهلل آیز ثیز ثی وؼیٴ ى یشبو

.ډػٮز كڈ ين پش ي اٳ

.(ٶل 668) «اڅملډة اڅمپبت» ىيڇ ػچي اوشب -1375 آشض

.(ٶل 223) «١مبن ډبئڄ اشٶشبئبر» ٽشبة اوشب -1375

Page 327: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

327 مب ويځ اشبى ځب

:1376ؾب

.اڅجالٱ وغ ٹب ٽچمبر سي آٱب -1376

بیز اوشوبثبر ثځا آشبو ى د ث دبن -1376 اضز٤جكت 6 ي ػمی

اوشویبة ي اوشوبثیبر ى ٽز ث ډىڇ ى٭ر ي آځیب االاى، ٹی ډشٮیي، اډیه، ٵیى

.سلمچ ٽبويياب ييى ا ػچځ ىوشؼ ي ثبسؼث

.(ىاډبىب ي ٵويان ثا) كپمز ډى٪ډ ه سي آٱب -1376 اضز٤جكت 12

ي اوشویبة ډىبیجز ث هبسم ډلميي االالڇ كؼز ث سجټ دبڇ -1376 ذطزاز 5

اب، ٹبون ي االڇ اكپبڇ ث ٭مڄ س ي ػم بز ث ثی ٽیبځ ويیب

ب آاى ډهإس و٪، سىڀ ي اولب٥چج ا اػشىبة ٽبآډي، ي ٵياٽب ډوچ، اػشمیب٭

اٽي س ي ډىڇ اٹشبى ي ډٮش اډ ث يځ ي ا٭میبڃ ى ٹب٥ٮیز ىایشه ثی

.ډىډ ي ٹبوو دشاو ث ثبسػ ډلڅ ي٩بٴ

ػیز ،يكبو كى ډلميي اهلل آز ډشٵ ډػ٬ ثز ى ك٢ -1376 طزاز 6

.ثبډبويځبن ث سچز

كپیڈ ىډیى ىاویڂب ایبسي ا ػمٮ اڃا ث دبن -1376 آثب 14 څیيڇ ی٭

.آن ى ٭٢ز ي ډشٺڄ اكاة سپڄ

ي ډٮيٳ اډث يػة ىډى څ ډٮ٪ڈ ثبوبر -1376 آثب 21 وی زډ٪چډی ي اډىپی

.ٮ ډػٮز

ث ا٭شا ى سبو وىاو ااى -(ق 1418 ضرت 13) 1376 آثب 23 یين ىيڅشی

ٹير ثىن ډلييى ي ج ثىن ٵاٹبوو ى ځبو، ٹا اشٺالڃ ٭يڇ ٮ، ډػٮز

.ٹا سٶپټ و٪ اثا ي اكاة آاى څيڇ اب، ٹبون ٥جٸ ي

Page 328: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 328

1381تب 1376: پززضا

یي ىبهش ايثب ي ااڃ ي ثوبډ ي يكبو كمچ -1376 آثب 28 كپیډش

؛(ٹیڈ ا٭٪یڈ ډؼي ى آډچ ػاى آٹب وىاو ا د) څ ډٮ٪ڈ ثز ي ىٵش ،كى ث

ٹیڈ، یذب س٤ ىٵش اٲبڃ ي يكبوز ي ىاىځب كپڈ ث يا كى دچمت ذ ي

ا ي ډچ اډىز ٭بڅ ا كپڈ ثب هبوڂ ك آٱب یىڂه ي ځیشى ډیع اویيا

سچن، ي اى ډ٦ج٭بر، ى ب ابوز ي كمالر ي ٵبب .یب ومبػمٮی ي ىیشڂ

.(كمچ ؿبډه) ډىيان ٭الٹ ي بځىان هبواى، ابن، ثا ٵايان س٢ٺبر

ي ثیز؛ ي كیى ث يكبو كمچ ا د څ ډٮ٪ڈ ثبو ايڅه -1376 آثب 28 كی

.ابن

سیان ثیؼبن ػم٬ ى ا هبډى آٹب آډ سه ي سىي وىاو -1376 آشض 5 ثیا

.ډىش٪ اهلل آز ٭چ كمالر ي اٹياډبر سيي

ٵىڂ ي ٭چم ب وز ا سه 84 وبډ -1376 ث 8 ه٦یبة ٽی ثی آٹیب

.ډىش٪ اهلل آز ثز ث كمچ زډلپډ ى (يٹز ػم ئ) هبسم

ى آثیبى وؼیٴ ثبایبن ي ډیىڇ ا٭شیبة ي سؼم٬ -1376 اؾفس ا٭شیا ثی ي كی

.ثب ىاه يا ب هبواى ا ػمٮ ا٥ال٭ ي ډىش٪ اهلل آز ث وجز س٢ٺبر

كی ډلٺٺیبن ي ایبسي ٭چمیب، ا سه 385 ځبى وبډ -1376 اؾفس 28 ٭چمی ثی

.ډىش٪ اهلل آز ك٢ر ك اىاډ ثب اث٦ ى ٭٪بڇ ډاػ٬

:1377ؾب

.هبوڂ ك ي٫ ا د هبيويان ي ثشڂبن ډالٹبر ايڅه اػب -1377 ضظ

ى االوجبء هبسڈ ثمبشبن ث هبوڂ ك ا ډىش٪ اهلل آز اوشٺبڃ -1377 اضز٤جكت 1

.ثبځز ىڂبڇ ث ابن ا ډىڇ اشٺجبڃ ي اډىش يي سياث سلز سان

Page 329: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

329 مب ويځ اشبى ځب

ډایڈ ػیبن ى ډیىڇ ي يكبون ا ػمٮ ثبىاز -1377 اضز٤جكت یځا

.ډىش٪ اكمي آٹب ډىڃ ى ٭با ي سب٭ب يب

يالیز » ثیب٭ىان ابن څٶإس ػي اوشب -1377 ت٥ط 7 ٹیبون ي ٵٺی 5 ى) «ابی

.(ٶل 44 ،ٵڄ

ه٦یبة ډىش٪ اكمي االالڇ كؼز ځبى وبډ -1377 طزاز 30 ثی آٹیب هیبسم

.ډٮ٪ڈ ياڅي ك اىاډ ي ي اؼبى س٢ٺبر ىثب (يٹز ػم ئ)

اوشب -1377 تبثؿتب اىا سی٤ ٽشیبث یشبى بی يڅی ومبىیيځ یذب ى ٵٺی

كاىص ي (ػت 13) 1376 آثبن ډبػا ىثب «يبي سب ػيا ا» ثب٭ىان دبياان

.ډىش٪ اهلل آز سوت يٳ ثب آن، ا د

ا٥ال٭یبر يار س٤ «اولاٳ دـټ» ثب٭ىان ومبڂب اويا ا -1377 تبثؿتب

ىن ىاډیه ثا ٹڈ ي اٶبن سان، ب ى آثبى وؼٴ ى آٹب يار ډبن ى ثی

.ډىش٪ اهلل آز س٢ٮٴ يٳ ثب بم ډيي ٹ٢بب

دبین ى «یب ٹ٢بير ي ب ياٹٮز» ٽشبة وب يا ډلييى اوشب -1377 ٥ع٤پب ثی

ي سچن اى ب، ٽشبة وبر، ى ډىش ډؼٮالر ي سلٶبر اٽبت، 690) ،ډىیبث

.(ٶل

ٹشیڄ ىډیى ډىش٪ اهلل آز دبڇ اوشب -1377 آشض 3 ډكیڇ وبػاومىاوی ىای

.ځى ىڂان دڂ ثا ا ا ي پز ا اثبڇ ٵ٢ب ٽ م، ي ٵي

اهلل آیز ډكیڇ ٵویي اډچ ثبو اهلل ٵشق ډىي وبډ -1377 آشض 16 ثیبو اډچی

ى (يٹیز ا٥ال٭بر ي) ى آٹب ث ه٦بة ا٭شیا ثی دـیټ ومبیڂب ثځیا

.ب اياٳ ث وڄ ػز ابن دي وبڇ ا اشٶبى ء ي اولاٳ

ىهاییییز دیییی ى «هییییىاى يوبډیییی» ثیییی ییییب سیییی -1377 آشض 24

.و ٭جياهلل آٹب ياڅمچمه االالڇ كؼز

Page 330: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 330

سی٤ 1377 بڃ ٵؼ٬ ب ٹشڄ ډىبجز ث ابن دبڇ -1377 ز٢ 19 ويیب یم

.ا٥ال٭بر يار

ٽشج االرا ث دبن -1377 ث 12 ى ىاویڂب ي كی ایبسي ا ػمٮی آیشبو

.االډ اوٺالة بڅڂى ثشمه

.ٹم آ اهلل آز ډ٪چډبو كچز ډىبجز ث دبڇ -1377 ث 23

«.هوز ي ډياا ىه،» ساكڈ ثبة ى «ٽبن» ډبىبډ اڃا ث دبن -1377 ث 29

) كپمیز ډى٪ډ ه سي اىاډ -1377 119 كی، ایبڇ ى (ٵویيان ثیا

.٭بډ اډ ى ى ػچ

.شم ب ي دي ي ابن ىاډبى ،شم ٱالډٮچ كبع ډب ټ ثبىاز -1377

وؼبو ج اهلل آز ډلډبو وبډ -1377 ثی آٹیب ى ا هبډىی ا٭شیا ولی ثی

.ډىش٪ اهلل آز ثب ثهى

:1378ؾب

ى ثب هىيډ ثا بم بىي االالڇ كؼز ثبىاز -1378 ػمی ایالډ

یچڃ ى كج ډب 7) ي وٶی ؿىیي ي اوٶیاى ى ډیب 2 یذ هبوی يار اډیه یب

.(ا٥ال٭بر

.ا بى ذجي ډ٪چډبو بىر ډىبجز ث دبڇ -1378 فطضز٤ 22

اىاډ ث وجز ٭با ي ى آثبى وؼٴ ډىڇ ا٭شا ٵبى -1378 اضز٤جكت 6 كی

.ډىش٪ اهلل آز

كی ٥یالة ا ػمٮ اڃا ث دبن -1378 ذطزاز 17 و٪یبر » داډین ٹیڈ ٭چمی

«.اشاث

«.ساكڈ ثبة ى» ډٺبڅ وٺي ى ي ٭جياڅپڈ ىٽش آٹب وبډ ث دبن -1378 ت٥ط 5

Page 331: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

331 مب ويځ اشبى ځب

18 ياٹٮ ى ىاوؼ ي ىاوڂب كډز شټ ډىبجز ث دبډ اوشب -1378 ت٥ط 20 سی

.(سان ىاوڂب ىاوؼبن هاثڂب ث كمچ) 78

«.سبڄ ي سبډق ب هوز» داډن ب د ث دبن -1378 طزاز 12

االیالڇ كؼز ين وياو ي «هىاى يوبډ» سٹٴ -1378 آثب ٭جیياهلل آٹیب وی

يكبویز؛ ي ىاىځب س٤ ،آن ىث ي اډشب بكت سیيغ ایبن اسبډیبر ا پی

.ثى هىاى يوبډ ى ډىش٪ اهلل آز ب

.ځبىه يوبډ ي يش هجځا ٽشج االرا ث څ ډٮ٪ڈ دبن -1378 ز٢ 6

اهلل آز ا آډ سه ٽبپبس ؿبح -1378 ث 14 ى ډىش٪ی ٶشی » وبډی دسی

.ى ډجبف آٹب ااٳ سلز ،همىاډبڇ دي آډ اډ ث ډشٮچٸ «وه

.االډ ا ډؼچ ىي مه اوشوبثبر ډىبجز ث ابن دبڇ -1378 ث 21

ٹبون ي ډىډ كپډز» ثب٭ىان څ ډٮ٪ڈ څٶإس ػي اوشب -1378 ث 22 «ابی

.(ٶل 60 ،ٵڄ 8 ى)

یجق يوبډ ىث) كؼببن ٮي ىٽش آٹب سي ثب اث٦ ى دبڇ -1378 اؾفس 22

.(سان ا ٭٢ ي اډي

:1379ؾب

ي هیوز » ىډیى سیان االډ ا االرا ث دبن -1379 فطضز٤ 24

«.سي

٭اٹیت ي ارډ٢ ىه «بػ دبڇ» و االرا ث دبن -1379 فطضز٤ 26

.ج ډٺبڇ ث ډث٣ وبىب ث وجز ډؼچ يسٶل سلٺٸ كٸ ا ډمبوٮز ء

ډبكج -1379 اضز٤جكت 6 » ٽشجی ثوی ٵبی اىی ثبىایز داډین «ٵاوی

.ب يوبډ سٹٴ ي وڂبان يوبډ

Page 332: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 332

» يوبډ ثب يځ ځٶز ى ػبن ډىڇ ث دبڇ -1379 اضز٤جكت 21 ٵاوپٶیس «آڅڂمبىی

.آڅمبن

.ډىش٪ اهلل آز ثب «ي٤األ اڅٷ» يوبډ ډبكج -1379 اضز٤جكت 25

.څ ډٮ٪ڈ ثب «اان ډٮچمبن ػبډٮ» ٽشج ډبكج -1379 ت٥ط 7

ځایشه ډپر ىډى څ ډٮ٪ڈ ثب « ث ث» اى ٽشج ډبكج -1379 طزاز 17

.ډ٦ج٭بر ٹبون االف ٥ف

«.سمذ» اذبوب وبډ ٶش ډبكج -1379 طزاز 31

اییى ډیی٦ٶ ډىییي آٹییب ډلپډییز ي «آيا وبډیی ٶشیی» سٹییٴ -1379 تتطزاز

.ثى ډىش٪ اهلل آز و٪ار ي اهجب اوٮپب اسبډبر، ا پ .آن ډيډئڃ

دبڂیب وویشه ډىش٪ی، اهلل آز اىشوش دبڂب إس -1379 تبثؿتب یټ اىشوشی

.ٮ سٺچي ډػ٬

ؿیڈ » و ډبكج -1379 قط٤ض 22 ى «ایان اویيا ډؼمی٬ ثیب اث٦ی سیو

.و٪بڇ ډچلز

اهلل آیز هب٥ار ا ثو» ٽشبة ٱم اوشب -1379 قط٤ض ،ػچیي 2) «ډىش٪ی

.(ٶل 1600

«.اان ىمب ي ى ػبډٮ» ى ي ٵىڂ االرا ث دبن -1379 ط 2

.څ ډٮ٪ڈ ثب «اان يا اى» ٽشج ډبكج -1379 ط 6

ث دبن -1379 ط 11 وبډی ى یي٫ دیىبى ىډیى یبځىان ا ػمٮی ٵٺی

.(ك ابڇ ب ډلييىز ي ا٤ ٭چز ث) ډياثش سچن ا٥ٸ

ډلپډیز ىډى څ ډٮ٪ڈ ثب «آاى اى ٵب ثو» ٽشج ډبكج -1379 ط 22

.اپ ٶ االالڇ كؼز

Page 333: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

333 مب ويځ اشبى ځب

.ٵچ٦ه اوشٶب١ ډؼيى ي٫ ډىبجز ث دبڇ -1379 ط 30

ىډى سان ىاوڂب ىاوؼبن ا ػمٮ وبډ ث دبن -1379 آثب 20 ډیبكج یب

.هبػ ب بو ثب څ ډٮ٪ڈ

سی٤ ي يكبویز ي ىاىا كپڈ ثب ډىش٪ ٮي آٹب ثبىاز -1379 آشض 16

اسبڇ ث ٹڈ ا٥ال٭بر اىا اوشیب ویا ډثی٣ يیيئ ثی ي ثیبػ ډشمیبن یپىؼ

.ډىش٪ اهلل آز هب٥ار ٽشبة دو ي 1377 دب ا وؼ ب ٹشڄ

.څ ډٮ٪ڈ ىاډبى شم ٱالډٮچ كبع ډؼيى ثبىاز -1379

.څ ډٮ٪ڈ ي ډىش هب٥ار ىډى بٮبر ثه ث دبن -1379 ز٢ 3

اهلل آز هب٥ار ٽبډڄ ډشه ځٵشه ٹا -1379 ز٢ 10 ډىش٪ی ي ثی یجپ ػیبو

.اىشوز

.اډٽج ىاوڂب ىاوؼبن ب د ث دبن -1379 ز٢ 22

.ب سمين يځ ځٶز ىډى اشٶشبئ ث دبن -1379 ث 14

بڅڂى ډىبجز ث «آډپب اى ٵب ثو» ٽشج ډبكج -1379 ث 19 دیي

.االډ اوٺالة

ىډیى يكبویز يی ىاىځیب ىاىشبن ا ا ډلى آٹب ډبكج -1379 ث 20

ٽمیټ ٽیىن ډ٦ف ي ډىش٪ ٮي آٹب ىشڂ اهلل آیز یبو ډىش٪ی هیبواى ثی

.اسبډبر ا پ ٭ىان ث وياوبن

.ٽبوبىا ؿبح ىيځب، ډؼچ ب د ث دبن -1379 اؾفس 7

.چىي ؿبح ىاؽ، يوبډ ب د ث دبن -1379 اؾفس 20

.ٵاوييڇ داډن ب د ث دبن -1379 اؾفس 20

Page 334: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 334

:1380ؾب

ي ؿیبح اوڂ ىډى اى ډ٦ٶ ډىي ب د ث دبن -1380 فطضز٤ 12

.هب٥ار ٽشبة اوشب

.ډج ډچ ويب ب ب ثبىاز ډىبجز ث دبڇ -1380 فطضز٤ 21

.ب يځبن ثبىاز ب هبواى ٭ االرا ث دبن -1380 اضز٤جكت 18

ػبوڂيا كچز ي ادمب ٺ٣ ٵبػٮ ډىبجز ث دبڇ -1380 اضز٤جكت 29 ا ػمٮی

.ډچز ي ٽ ث هيډشڂاان

بیز اوشوبثیبر ى یٽز ا د څ ډٮ٪ڈ ډبكج -1380 ذطزاز 18 ى ػمی

.هبوڂ كج ا٤

اهلل آز ٵويان ها س٪چڈ وبډ -1380 ذطزاز 24 ه٦یبة ډىش٪ی ٭٪یبڇ ډاػی٬ ثی

.سٺچي

ثا ا څ ډٮ٪ڈ ػم ي١ٮز ا هى ځا ډٮبڅغ دپبن -1380 ذطزاز 29 آٹیب

ا٭یالڇ ایبن ين ثش څيڇ ځا اه ى .ومىوي ابڃ (يٹز ػم ئ) هبسم

.ثى ي

ثبىایز مـىیه بم، بىي االالڇ كؼز ثبىاز ىي هډ -1380 ت٥ط

اهلل آیز ىٵش ا٭٢ب ي بځىان ا وٶ 10 ډىش٪ی اػمچی آٹیب ىاډیبى ) ٵی٠ ډؼشجی

.(څ ډٮ٪ڈ

.اډبوش ٵاو يوبډ ب د ث دبن -1380 ت٥ط 7

ډلمي االالڇ كؼز بىر بڅڂى ډاڈ ثځا ا ډمبوٮز -1380 ت٥ط 7 ډىش٪ی

ي یذب ٹیڈ، ا٥ال٭بر اىا ويب س٤ ي يػیف ١یة ي يكبویز يی ىاىیا

.ډٮش ډىڇ ا سٮياى ثبىاز

Page 335: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

335 مب ويځ اشبى ځب

ثځا ا ډمبوٮز ىثب (ډىش٪ ډلمي ي م) ك هبوڈ ثبو -1380 ت٥ط 8

.ىاىځب ث اك٢ب ثب ؿىيه ي ابن ا ٹڈ ذب پبز ذ ي ډلمي ي ډاڈ

ب دي ډٽ ب د ث دبن -1380 ت٥ط 21 ډؼچی یا ىثیب ایالډ

.اڅىج ت ي ډٺيبر ث ابوز ٹبوو ډبى

.....ي األ ٵ اٵبى ډلبث، داډن ٽي ډله ب د ث دبن -1380 ت٥ط 23

اكمیي االالڇ كؼز ډىڃ ث ٹڈ يكبوز ي ىاىا ويب كمچ -1380 ت٥ط 25

.آن ب ىة ىاىن ػ ي يبڄ ثه ٱبر ډىش٪،

كمچ ىثب ډىش٪ اكمي االالڇ كؼز ثبو -1380 ت٥ط 29 26 ي ایبن ډىیڃ ثی

.ډىڃ ب اسبٷ ىة ډييىٽىن ي دچمت

.اان ډٮچمبن ػبډٮ ب د ث دبن -1380 قط٤ض 30

یٮي آٹب آاى -1380 آثب 25 ډىش٪ی اىا ثبىایشڂب ) ویيان ي 345 ا دی

یچڃ ى آن ي 325 ٽ ،(ايه ويان 240 ثىي ي ذب 59 ويان ٹڈ، ا٥ال٭بر ي اوٶیاى

.ثى وٶ ؿىي اسبٹ ى ثبٹمبوي ي 20

.اٵٲبوشبن ډشٮي ي ډچمبن ډچز ث څ ډٮ٪ڈ دبڇ -1380 آشض 2

ډلميي اهلل آز ىځز -1380 آشض 26 اهلل آیز سیچز دیبڇ ي یا ډىش٪ی

.(1380 آ 27) ډىبجز مه ث

.(ٶل 32) «اڅملډة اڅمپبت» ڇ ػچي اوشب -1380

ي اڅٶٺ يالة ٵ ىابر ٽشبة هال) «االالڇ ٵ اڅلپڈ و٪بڇ» ٽشبة اوشب -1380

.(ٶل 663 ،س١ل و٪ار ي سٮچٺبر ثب ما ؛االالډة اڅييڅة ٵٺ

ى» ٽشیبة یڇ سیب ايڃ ػچیي اوشب -1380 ویغ ا یب 1936 ډؼم٭یب ) «اڅجالٱی

.(ٶل

Page 336: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 336

ثیيين ي یبىثى ډاڈ ثځا ي ډىش٪ اهلل آز ها ىځز -1380 ث 26

.څ ډٮ٪ڈ ك٢

:1381ؾب

.لبث ياهلل ىٽش آٹب ىځز ډىبجز ث سچز دبڇ -1381 فطضز٤ 23

.ٱډلبڇ ثب ډبٵل ىډى ٭ اشٶشب ث دبن -1381 اضز٤جكت 28

ي ا االډ ا ډؼچ ومبىيځبن ا وٶ 20 ااڃ -1381 ذطزاز 19 ىاىځیش

ثب اث٦ ى ٹبوو ډشىيار اائ ث ډجى اهلل آیز كی ي ځیشى ثبىایز ي ډىش٪ی

.ابن ياثشڂبن ي ىٵش ا٭٢ب بځىان، ډىڇ، ي٬

ایشٺالڃ ىډى «ٹڈ ٭چم ك ډلٺٺه ي ډيه ډؼم٬» وبډ ث دبن -1381 ت٥ط 7

.ٮ ډػٮز ٹياز ي ٭چم ك

ا٭شا ى اٶبن ػمٮ اډبډز ا اٶبو ٥ب اهلل آز اشٮٶب -1381 ت٥ط 17 ثی

.ډىش٪ اهلل آز ك اىاډ ي ٽ ب ي١ٮز

(يكير سلپڈ ىٵش) ىاوؼبن االډ ب اوؼمه ځبى وبډ -1381 طزاز 6 ثی

.ډىش٪ اهلل آز ك ث ا٭شا ى هبسم آٹب

ا ٹبثڄ اكمي ي ٽي ډله اب، ٭چډلميي آٹببن ډٮٵ -1381 طزاز 7

ابن. ا ومبىيځ ث اىشوز ٵ٢ب ى ؿز ي ډبكج ػز ډىش٪ اڅٮ٪م اهلل آز

بیڈ ي ىٽش آٹب ا٩بار ىډى سااال ث دبن -1381 طزاز 16 آٹیبػ ٽی

.ثى ي ي اسياى اسبڇ ث ډىؼ

څ ډٮ٪ڈ دبن ي «ٽى؟ ثبي ؿ» :ثب٭ىان اان ډٮچمبن ػبډٮ وبډ -1381 قط٤ض 18 ثی

.آن

.اشاث و٪بر ثب اث٦ ى االډ ا ډؼچ ومبىيځبن ث دبڇ -1381 ط 30

Page 337: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

337 مب ويځ اشبى ځب

.اډىش بثٺ ٽڈ سياث سلز سان اٽڇ ڃ ثمبشبن ث ٭مز -1381 آثب 5

.آٹبػ بڈي ىٽش آٹب ا٭ياڇ كپڈ ث ا٭شا ى دبڇ -1381 آثب 17

اكمیي االیالڇ كؼیز ا٥ال٭ -1381 ز٢ 20 يویي ىثیب ډىش٪ی اهلل آیز ثمیب

.ابن ػم وبډ٦چة ي ه٦وبٻ ا٤ ي ډىش٪

:آیبر ك٢یار ،سٺچیي ډاػی٬ ث ه٦بة اٶبو ٥ب اهلل آز وبډ -1381 ز٢ 27

یبوٮ، ځچذبڂبو، بٵ ډپبڇ، څىپاو، ٵب١ڄ ثؼز، سج، هابو، يكي ج،

.ډىش٪ اهلل آز ا ك ٵ٬ څيڇ ىډى مياو و ي اىثچ ډ

ومبىیيځبن ا سه 110 اډ٢ب ثب ا وبډ ابڃ -1381 ز٢ ډؼچی یا ایالډ ثی

هاشب آن ى ٽ ډؼچ، ٭چى له ى ٹائز ػز ئ ئز څٲی ډیث یا

یالكيي ثب وبډ اه .ثىوي ي ك ا ډىش٪ اهلل آز آاى ي ډچ اډىز ٭بڅ آٹیب

ثا وبډ يوز وبشب ي وي ٹائز ٭چى له ى (ډؼچ يٹز ئ) ٽيث آٹیب

.ځىي ابڃ (يٹز ػم ئ) هبسم

ي يكبون ا ٽظ ػم٬ وبډ -13810 ز٢ كی ٵ٢یال ه٦یبة ٭چمی ثی آٹیب

ه٦ار اكشمبڃ ىثب ډشلي ډچڄ بډبن ىثٽڄ ٭ىبن ٽٵ سیيايڇ ػیبو اهلل آیز كی

.ډىش٪

ك اىاډ ث ا٭شا ى ٹڈ ډبٽز ػج ي اان آاى و٢ز ثبو -1381 ث 5

.څ ډٮ٪ڈ

ا٭الڇ ي « ث ث» اى ثب ډىش٪ اهلل آز سبو ډبكج -1381 ث 9 دبیيا

ٵویيان ي هیى ا آاى ثا ىهاز ځو ٹب٬٥ سپت ي ځش ډا٬١ ث

.(ك ٵ٬ ا ٹجڄ ب٭بس)

Page 338: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 338

1388تب 1381: قكزضا

ي 12 ي ډیب 2 ي یبڃ 5 سلمڄ ا د ډىش٪ اهلل آز ا ك ٵ٬ -1381 ث 10

.هبوڂ ويان

.ك بڃ 5 ا د ()ډٮډ ك٢ر كڇ ث ٳس -1381 ث 11

اػشمیب٭، ي ب ٵٮبالن ىاوڂب، ابسي سٺچي، ډاػ٬ ىيا -1381 ث ا ػمٮی

.ابن ثب ډىڇ ډوشچٴ اٹب ىڂ ي ٥الة ي يكبون االډ، ا ډؼچ ومبىيځبن

.ٹڈ ٽبډپب ثمبشبن ى ي ؿىي ين ثش -1381 ث

سی٤ یي ٽبځاش (ډپيٵه ي ىيثه) ډوٶ ىى ٭يى ټ ٽٴ -1381 ث

.ٹڈ ا٥ال٭بر اىا ث آن سلڄ ي څ ډٮ٪ڈ ىٵش ډلڄ ا ا٥ال٭بس ي اډىش ويب

اهلل آیز ٵیشه ا ٹڈ دبياان ذب ډمبوٮز -1381 اؾفس 4 ډىش٪ی ػیز سیان ثی

.ك ٵ٬ ٱڈ ٭چ ډٮبڅؼ

.څ ډٮ٪ڈ ثب االډ ث كٺٷ ٽمن ا٭٢ب ىيا -1381 اؾفس 8

ډٮ٪یڈ ا ٽبډیڄ ك ٵ٬ ٭يڇ ىډى ډىش٪ اهلل آز ىٵش ثبو -1381 اؾفس 18 ي څی

.ډبوي ثبٹ س٢ٺبر

«یب ىیيځب » ٽشبة ايڃ ػچي ٱم اوشب -1381 كیبي و٪یبر ي یب دیبڇ ٽچی

.(ٶل 725) ،ٱٹبوو ك ډبن ى څ ډٮ٪ڈ

:1382ؾب

.څ ډٮ٪ڈ ثب ډ٦ج٭بر آاى ا ىٵب٫ اوؼمه ا٭٢ب ىيا -1382 فطضز٤ 14

ډیي، سثیز ب ىاوڂب ٭چم ئز ا٭٢ب ا ػمٮ ىيا -1382 اضز٤جكت 12

.(٫)كهاډبڇ ي دپ ٭چڇ سان،

ىيا -1382 ذطزاز 22 ا٭٢یب ىثیان ي ٵاٽین ٭یبڅ، یا كیة ایشبوب

Page 339: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

339 مب ويځ اشبى ځب

.مجشڂ

.ىاوؼ ب هاثڂب ث ؼڇ داډن ىاوؼبن ااڃ ث دبن -1382 ت٥ط 8

ي ډىڇ ډوشچٴ اٹب ي ىاوؼ ب ځي ثب ىياب اىاډ -1382 ویبر ډیبكج

و :اػمچ) هبػ ب هجځا ي ب يوبډ ي ادىی ؛ډی وی ایذبوب

؛يش هجځا ي دب اڃ هجوڂیب ؛ٽبویبىا ي یىث هجوڂیب يایىڂشه يوبډی

ادى هجځا ؛ځبىه اوڂچ يوبډ ؛اڅي ډوىڀ يو اشاڅب و ؛دز

؛ىالیا ٽی اشبڅب يوبډ ؛يالځځيح اس وبډ ٶش ؛ٽىي وی ىاومیبٽ

ډبكج ؛وٻ ؿبح ٵچخ ډؼچ ؛اشن آڅمبو يوبډ ؛دچشپه سچیو یجپ

.(سجن پبځ و ي ث ث ػبو

.اڅجالٱ وغ ىډؼي سي -1382

ي 1376 ییبڃ ػییت 13 ییوىاو ثیی اییب -(1424 ضرتتت 13) 1382 قتتط٤ض 19

.(٫)٭چ ك٢ر يسڅ بڅي وىاو ى آن دبډيب

٭چیز ث آن ين ډشٹٴ ي ډډل ډپبت هبع ى ىډؼي ي٫ -1382 قط٤ض 26

.ػچ 12 ا د څ ډٮ٪ڈ ٽبڅز

ی٭ يػبر ٳ اػب يي -1382 ط 22 ي ديیڂان ا كمبیز ثیا

.ثبٹ ٭مبىاڅيه آٹب و٪بر ثب وىيځبن

ریااال ث دبن -1382 آشض 3 ٵٮیبالن ا ػمٮی ي ویيان » ىډیى بی ویياو

«.ب

ډجبكیض ث ډشمڄ (ايه ويان بىځب) «اوؼبڇ سب آٱب ا» ٽشبة اوشب -1382 ي ٽالډی

.(ٶل 327) ،ي٭ٺب اڃ

«.اڅطٺ اڅٮية ٭چ سٮچٺة» ٽشبة ىډؼي سييه -1382

Page 340: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 340

.وبډ ډبىبډ سل ئز ډبكج ي ىيا -1382 ز٢ 19

ایه اؼیبى ٵچٶ ٽ ثب وڂجبن ا ا٭٢ب ث ه٦بة ا وبډ ابڃ -1382 ث 5

ا اوشٺییبى ویی ي آن ثییىن ٱٹییبوو ي اشییاث و٪ییبر ثیی وییجز اوشٺییبى ي ییا

ځیشى ب ىالكز ٽبويیياب څیيڇ ي ډؼچی ي یب ىیالكز ى سؼيیيو٪

.ا ٭مچپى ي ثهىب ثب اث٦ ى ؿىي سٽاس

و٪بر ٵچٶ ىثب «اچىب هجځا» ااڃ ث دبن -1382 ث 12 وڂجیبن یا

.اوشوبثبر ث

ا ډؼچ ډشٮٶ ي ډشله ومبىيځبن ا ػمٮ ىيا -1382 ث 14 ایالډ

ا اوشٺیبى ي ډچز كٺٷ اشٶب ى اشٺبډز ث ابن ٶب ي څ ډٮ٪ڈ ثب (ڈ ډؼچ)

.وڂجبن ا س٤ ٽبويياب ىالكز

:1383ؾب

ىيا -1383 اضز٤جكت 3 ډٮ٪یڈ ثیب «ډ٦ج٭یبر آاى ا ىٵیب٫ اوؼمیه » ا٭٢یب ي څی

؛ډپالر ىثاث اشٺبډز څيڇ ث ابن ٶب آاى څیيڇ ؛٭ٺیي كٶی٨ ى دبیيا

.ډشٺڄ ي آاى ب بو يػى ١ير ي ثبن آاى ي ٭ٺي آاى ؛اوي ي ٵپ

.(ػچ 26) ډبٵ الة سي -1383 اضز٤جكت 6

.االډ ب ډؼبار داډن ب د ث دبن -1383 اضز٤جكت 29

٭ىان سلز (يٹز ػم ئ) هبسم ډلميي آٹب وبډ ث دبن -1383 طزاز 20

ي اوشوبثبر ى هبسم آٹب ا ډىڇ ٱډىش٪ اشٺجبڃ ٽ ي «ٵىا ثا ا وبډ» ي وباډیي

ي٭یي ىڅیڄ ث ابن ػم بز بڃ 7 ا د آوبن ثيثى ب إ یب ٽی ٭مچی

.وي

يىيىا كبع آٹب ،ػىڀ ؼب٫ ٵډبوي بىر ډىبجز ث سچز دبڇ -1383 قط٤ض 16

Page 341: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

341 مب ويځ اشبى ځب

.ٽم

.(ٶل 136) «كٺٷ بڅ» اوشب -1383 قط٤ض

.٭ٵبر ب اث٭مب آٹب ،ډؼبي ثاى ىځز ډىبجز ث دبڇ -1383 آثب 22

یٽز څیيڇ ىثیب ٽثال ي وؼٴ ٭چمب ي ٭٪بڇ آبر ك٢ار ث دبڇ -1383 ز٢ 2

ایشٺالڃ ٽیت ي آاى اوشوبثیبر یټ ى ٭اٷ ډىڇ ىیز یين ٽسیب ي ډیىڇ ياٹٮی

.٭اٷ ا اٲبڅڂان

«.ٽبٵ ي١» سي آٱب -1383 ز٢ 30

2 ییبڅڂى ىمییه ى ایان آاى و٢ییز ا٭٢ییب ي ٽیڄ ىثیی ىییيا -1383 ثت

.ثبځبن ډي ډىي ډكڇ ثځياز

.(ٶل 582) «اشٶشبئبر بڅ» ىيڇ ػچي اوشب -1383

ي ډىڇ ډوشچٴ اٹب ي ىاوؼ ب ځي ثب ىياب اىاډ -1383 ویبر ډیبكج

؛آډپب ؿبح ،سبڈ ډؼچ :ػمچ ا) هبػ ب هجځا ي ب يوبډ ي هجوڂیب آڅمیبو

ي آڅمبن يا ٱث ثو هجوڂیب وی آڅمیبن؛ ىيـی اڅمچیڄ ثیه ياثی٤ هجوڂیب

ٶش ؛اس سچن ٽبویبىا؛ ؿیبح ،ي دیټ وبډی هجوڂیب ؛آډپیب یيا هجوڂیب

دبین ؛اڅٮث اڅ٥ه ډ و ؛آشيد هجځا ؛اشبڅب ٽشجی ریااال ثی

ث اى ٵب ثو د ث دبن ؛ىاٵ اى ثی دبین ؛ی ثی ىاویؼبن دی

.(يش هجځا رااال ث دبن ي آڅمبن ٽچه ىاوڂب

:1384ؾب

ډیلبن ج «ىيڇ دڄ ان دبح» ىځز ډىبجز ث سچز دبڇ -1384 فطضز٤ 15

.ػبن ٽبسڅټ

اوؼمه ب د ث دبن -1384 فطضز٤ 18 ىاویڂب ٵیټ ىاویؼبن ایالډ

Page 342: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 342

.اب ٹبون ي االڇ او٪ ا امز داډن اٶبن ىٮش

.ٽ آن ٮبن ث مه كپډز يكبو كمچ ډىبجز ث دبڇ -1384 اضز٤جكت 27

.ػم بز اوشوبثبر ىي ومه ډىبجز ث دبڇ -1384 ت٥ط 11

یي اوؼبڇ څىين ى ډچمبوبن ي االڇ وبڇ ث ٽ اوٶؼبب ثب اث٦ ى دبڇ -1384 ت٥ط 20

كٽیبر ایه زډیي٭ سچٺ ا د ي ډچمبوبن ب څيڇ ث ٽيإس ي سيیش

ایه ٹثبوبن ب هبواى ثب ميى ا٩ب ي االڇ ىه س٤ ا٭میبڃ ځوی ي سيیش

.ػبن ډىڇ ثا اډىز ي آاډ ي چق آي

ثز ثب ا٥ال٭بس ويب وببز ثهىب ث وجز ٴإس ا٩ب -1384 طزاز 23

.ا اهلل آز ډكڇ

كمچ ي ٽب٩مه ىڅوا كبىط ډىبجز ث دبڇ -1384 قط٤ض 10 ي ى ٭یاىاان ثی

.(٫)ػٮٶ ثه ډ اډبڇ بىر

ی٭ يػیبر ٳ اػب يي -1384 قط٤ض 11 ٽمیټ ثیا ي ویياوبن ثی

.ثبٹ ٭مبىاڅيه آٹب و٪بر ثب ب آن هبواى

از ٵٺ ٹا٭ي ي اڅ ډبئڄ بډڄ ٽ «اڅٶائي ډؼم٬» ٽشبة اوشب -1384 تبثؿتب

.(ٶل 496 ) ،از ي اشواع ابن څٶبرإس ا ي

.(ٶل 88) الڃ زئ ىثب «اٵبٷ اي االٵٸ» ٽشبة اوشب -1384 پب٥٤ع

ډكیڇ ىيیشبن ا ػمٮ ي اان آاى و٢ز ا٭٢ب ىيا -1384 ز٢ 30 ډىیي

.ثبځبن ډي

ي يػییف ١ییة ي ییٮز كییى سوییت ي كمچیی ډلپډییز -1384 ثتت 30

.ٹڈ ى ىاي ثبىاز

.(٫)ه٭پ اډبډه ډٺي كڇ سوت ي سه ډىبجز ث دبڇ -1384 اؾفس 3

Page 343: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

343 مب ويځ اشبى ځب

دبین «اىبن ډ٭ى» ٽشبة اوشب -1384 ثی 550) (٭یغ )ډیبن اډیبڇ داډین یجبس

.(ٶل

ب هجځا ي ب يوبډ ي وبر ډبكج -1384 ا) هیبػ :ػمچی هجځیا

؛ي یبز رااال ث دبن يش؛ ٶشی ٽبویبڃ ؛ويیټ وبډی ؛اشبڅیب سچین ی

.(اس ىيڅش سچن اڅمچڄ ثه ثو ي ٵاو سچن هجوڂب ؛ځبىه وبډ ٶش

:1385ؾب

-1385 اضز٤جكت 7 ځٶیز ي ىیيا ثیب يځی ا ػمٮی اوؼمیه ا٭٢یب یب ایالډ

(«.٭الډ به) يكير سلپڈ ىٵش» ب ىاوڂب

اهلل وٮمیز ین كیبع اهلل آیز ىځیز ډىبیجز ث سچز دبڇ -1385 اضز٤جكت 16

.آثبى وؼٴ بڅل

.(ٶل 720) «ٵ٦ر ىه االڇ» ٽشبة اوشب -1385

.(ػچ 120) «ٽبٵ ي١» سي اسمبڇ -1385 ذطزاز 24

.(اده ،ٽس) «چق ثا اىبن» ػبو مب ث دبڇ -1385 طزاز 27

.واٹ ډيډلمي ډال «اڅٮبىار ػبډ٬» ٽشبة سي آٱب -1385 ط 3

.ډىبجز اه ث څ ډٮ٪ڈ دبڇ ي سج ػاى ن اهلل آز ىځز -1385 آثب 30

د ث دبن ى ،«يز ي ٭جر ،هى ا اوشٺبى» بڅ وڂب -1385 آشض 12 یب

.ډىش٪ ٮي آٹب

.(هاأل ثبڅمٮى اڅبر) كپمز ډى٪ډ ه سي اىاډ -1385 آشض

.ثبځبن ډي ډىي ډكڇ ډىيان ٭الٹ ا ػمٮ ثب ىيا -1385 ز٢ 30

«.وياوبن كٺٷ ا ىٵب٫ اوؼمه» ا٭٢ب ثب ىيا -1385 ث 7

.اان االډ اوٺالة دي بڅي ډىبجز ث ب د ث دبن -1385 ث 19

Page 344: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 344

.ٮبن ډٺي اډبٽه اوياڇ ث ډجى ٭ثشبن ډٶش ٵشا ث ياٽى -1385 اؾفس 2

96) یٮبن، ٭چ ډ٦يك ب اسبڇ ث دبن ى «ډٶشكة بڅة» اوشب -1385 ظؿتب

.(ٶل

ي و٪ییبر دبډییب، كییبي «ییب ىییيځب» ٽشییبة ىيڇ ػچییي ٱییم اوشییب -1385

.(ٶل 478) ،ك ٵ٬ ا د بڃ 3 ث ډث٣ ،ابن ب ډبكج

:ػمچ ا) هبػ ب هجځا ي ب يوبډ ي وبر ډبكج -1385 یجپ هجی

ب د ث دبن ؛٭اٷ ډشٺڄ هجځا ئ ډبكج ؛سٽ ي س ان ډؼچی ٭اٹی

.(اده ىؼ ډب يوبډ ي آڅمبن آڅڂمبى ٵاوپٶس و ؛ٹ٦ٳ

:1386ؾب

ي ډ٦ف ډ٦بڅت ىثب اى ډ٦ٶ ډىي آٹب رااال ث دبن -1386 ذطزاز 5

.(٫)بىٷاډبڇ ىاوڂب ٽب اىاډ ي إس ډبػا ي ٽى ډيي آٹب هب٥ار ى

مب ي يا ډه ٵچڈ دو» ث وجز آثبى وؼٴ ى ډىډ ا٭شا -1386 ذطزاز 19

«.ډىش٪ اهلل آز ث سه ي

سییچز دییبڇ ي ٹمیی ٥جب٥جییب كییهي اهلل آییز ىځییز -1386 ذتتطزاز 21

.ډىبجز اه ث

ٵب١ڄ ډلمي ن اهلل آز ىځز -1386 ذطزاز 26 ي څىپاوی سیچز دیبڇ یيي

.ډىبجز اه ث

«.چق كٸ» ډ٦ج٭بس وز ث دبڇ -1386 ت٥ط 3

1024 ډؼم٭یب ) «االډ كپډز ٵٺ ډجبو » ٽشبة شڈ ي ٶشڈ ػچي اوشب -1386

.(ٶل

.(ٶل 367) «اڅڇ ٽشبة» اوشب -1386

Page 345: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

345 مب ويځ اشبى ځب

د ث دبن ى «اوبن كٺٷ ي ىى كپډز» ٽشبة اوشب -1386 یب ا ػمٮی

.(ٶل 160) ٹڈ، ٭چم ك ٵ٢ال

یيٳ ثیب ډىش٪ اهلل آز ىٵش ا٥ٳ «ٽٳ» ثب٭ىان ا ػي اوشب -1386 طزاز 7

.(ٶل 94) ،بڅ 5 ىي ټ ٥ ډىش ب ثڅشه ٽة اهجب ث ي وٺي

.ىٵش ډلڄ ى څ ډٮ٪ڈ س٤ ٵ٦ ٮي ٭ي ومب ثځا -1386 ط 21

.ډىش٪ اهلل آز ثب يكير سلپڈ اىيا ډٽ ا ا٭٢ب ىيا -1386 آثب 11

.(ٶل 623) «اڅوم ٽشبة» ػيي يا اوشب -1386 آشض

.څ ډٮ٪ڈ ثب ٥چت االف وبن ډؼم٬ ىيا -1386 ز٢ 6

یيٳ ثیب «ا٥یال٫ » ثب٭ىان ډىش٪ اهلل آز ىٵش ىاهچ و هايڅ اوشب -1386 ث

.څ ډٮ٪ڈ ث ډث٣ يياىب ي ي اهجب ي ب ىيځب ي و٪ار لق بو ا٥ال٫

یبز ؛ ث ث هجوڂب ب د ث دبن -1386 ؛آوالیه ي هجی ٶشی وبډی

.اشبڅب آٽ هجځا ډي ي آډپب ډٺڈ ااو هجوڂب ؛اذ اشبڅب

:1387ؾب

.االډ اوٺالة ډؼبيه بډبن ډٽ ا ا٭٢ب ثب ىيا -1387 فطضز٤ 22

اهلل آز ٵشا -1387 اضز٤جكت 25 كٺیٷ ىډیى ډىش٪ی دیيان یيوي ٵٹی

ي آبر كپڈ ث و وشىي آمبو اىبن ا ټ ؾ سبث٬ ٽ اٵاى اىپ ث ٽيإس ي ثبئز

.ى ٭بز آوبن اوبو كٺٷ ثبي يابر

ٹیبون » ىثیب ډظم اهلل څ٦ٴ ډىي ب د ث دبن -1387 ذطزاز 11 ي ابی

«.آن سٶ ى وڂجبن ا وٺ

ٽشیبة ىثیب سیپټ داډین «ا٥ال٫ ځبىبډ» ب د ث دبن -1387 طزاز 15

.څ ډٮ٪ڈ هب٥ار

Page 346: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 346

.يكير سلپڈ ىٵش ډٽ ا ا٭٢ب ثب ىيا -1387 قط٤ض 28

ث دبن» ٽشبة اوشب -1387 تبثؿتب ي ایالډ یب ډؼیبار داډین یب دی

.(ٶل 160) «ث كٺٷ

.ىٵش ډلڄ ى څ ډٮ٪ڈ اډبډز ث ٵ٦ ٭ي ومب ثځا -1387 ط 11

بو ا٥ال٫ ډئڃ ثبىاز ي «ا٥ال٫» و دىؼڈ ىٵش اوشب -1387 ط ىٵشی ثیا

.ػيار ىڂ ي و اوشب اىاډ ا ػچځ

.(٫)بىٷ ػٮٶاډبڇ ك٢ر بىر بڅي ى څ ډٮ٪ڈ ثبوبر -1387 آثب 4

«.هبسم ا ى٭ر د» ا٭٢ب ىيا -1387 آثب 8

دبین » ٽشبة اوشب -1387 ٥عپب٤ ثی داډین یب دی ډجیبو 72) «وجیر و٪ی

.(ٶل

.ٱبت اائڄ ىز ث ٱ ډ٪چڇ ډىڇ ٭بڇ ٹشڄ داډن دبڇ -1387 ز٢ 9

.االډ ٭چڇ ديڂان ي واويبن ىاومىيان، ث ب س -1387 ز٢ 11

هیالٳ ٽبب ا ثبي ډئالن اىپ ثبن ي ډىڇ ډوشچٴ اٹب ىيا -1387 ث 22

.ٽىىي سث

ٶ ي كٸ ٶ» ٽشبة اوشب -1387 اؾفس وٺیي ى «يكی ٭چمی و٪یار ا ثهی

.(ٶل 200) ،يك ي ٹآن ىثب ي ٭جياڅپڈ ىٽش آٹب

اى هجوڂب ډبكج -1387 ؛ډبوی ډیبكج يوبډی ډیب ي ادیه ىؼی ډیبكج

څ. ډٮ٪ڈ ثب اڅؼ جپ هجوڂب

:1388ؾب

.همى اهلل آز م كچز ډىبجز ث سچز دبڇ -1388 فطضز٤ 1

ډىش٪ اهلل آز سچز دبڇ ي ثؼز سٺډلمي اهلل آز ىځز -1388 اضز٤جكت 27

Page 347: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

347 مب ويځ اشبى ځب

.ډىبجز اه ث

ډىڇ آا ى ىشپب ي سٺچت كډز ث ډجى څ ډٮ٪ڈ ق ٵشا -1388 ذطزاز 13

ایشجياى ي اډبوز ى هبوز ي ٱت ي ډي٭ز ٭يڇ ډػت ډىڇ آا ى سٲ اىپ ي

.ى ډ

.ػم بز اوشوبثبر ىي ىمه داډن دبڇ -1388 ذطزاز 16

ډٮ٪ڈ ثبوبر -1388 ذطزاز 22 څی بیز ىي ىمیه اوشوبثیبر ى یٽز ا دی

.ػم

كاىص ي ىڈ ػم بز اوشوبثبر وشبغ ثب اث٦ ى دبڇ -1388 ذطزاز 26 دی

.آن ا

یٽة ي ډٮش١یه ثیب ډیئالن وبډىبیت ٭مچپى ث ا٭شا ى دبڇ -1388 ت٥ط 3

.اوشوبثبر وشبغ ث ډٮش ډىڇ كمبو ث

.....ي ػبئ يالز داډن ٽي ډله ب د ث دبن -1388 ت٥ط 19

.ؿه ٽ ى ډچمبوبن ٽشب ث ا٭شا ى دبڇ -1388 ت٥ط 22

آٹببن ياڅمچمه االڇ كؼغ ثا ډاكمز ي سه ث ا٭شا -1388 ت٥ط 30 ډیي

.و ٭جياهلل ي ٽيث

ػمٮ ي ډ ډكه ډىي ي ٽيث ډي آٹببن وبډ ث دبن -1388 طزاز 7

وز ي ووجڂبن ا یب ي ٵىڂی ثیبن ي بی كبٽمیز اىپی ا ٵٮچی سؼثی

ثیى ااڃ ا و٪بڇ ډي٭ز ي وڂٵش ى اشجياى ب ڈ ب ي ب كپډز

.از ياىاش پىؼ ي ي سلز ا٭شاٳ ث ا وياوبن ي ثاىٽ ث ا و٪بډبن ي

.ٵډب ب ىاىځب ثځا ث ا٭شا ى دبڇ -1388 طزاز 13

.ووجڂبن ي يىٶپان ا وٶ 293 وبډ ث دبن -1388 قط٤ض 4

Page 348: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 348

ىاوؼبن ىيا -1388 قط٤ض 14 ٭٢ی یا ډٽی ثیب يكیير سلپیڈ ىٵشی

.څ ډٮ٪ڈ

كیاىص ىثب ٭چم ب ك ي ٭چمب سٺچي، ډاػ٬ ث دبڇ -1388 قط٤ض 22 ا دی

ي ىیه ا كبٽمیز ا٭میبڃ ٽیىن ػیيا ي ډیىڇ ا ٭چمب ي ډاػ٬ كمبز څيڇ ي اوشوبثبر

.االڇ

.ډ ډكه ډىي آٹب وبډ ث دبن -1388 قط٤ض 31

.٥چت االف وبن ډؼم٬ وبډ ث دبن -1388 ط 7

.ي ډبئڄ داډن اهالٷ ى ى څ ډٮ٪ڈ ثبوبر -1388 ط 22

اهلل آیز ثیز ى (٫)١یب اډبڇ ډالى ػه ثځا ٭يڇ -1388 آثب 8 ډىش٪ی ثیا

.آوبن ب هبواى ي ب وياوبن ثب ميى ا٩ب

.ى ػچ 324 ا ثٮي اڅٮبىار ػبډ٬ سي سٹٴ -1388 آثب 19

دبن -1388 آثب 23 ثی س٪چیڈ وبډی هیا ډیبى كیاىص ویياوبن ا پی ا دی

.اوشوبثبر

.(اڅٮبىار ػبډ٬ ػب ث) اڅجالٱ وغ ٹب ٽچمبر سي -1388 آثب 25

ثبي هيا ا ى ثبي ثغ اىپ ثبن ي ٹثبن ٮي ٭ي ي ى وىاو -1388 آشض 7

.٦بن ا و

.اان ډىڇ ج ػىج ىثب ب د ث دبن -1388 آشض 10

504 همىی، اهلل آز اڃ ىي سٺ) «االڃ ٵ ډلب١ار» ٽشبة اوشب -1388

.(ٶل

.(ٶل 505) «اشٶشبئبر بڅ» ڇ ػچي اوشب -1388

ډىش٪ اهلل آز ث «ث كٺٷ سالڂ» سىي ا٭٦ب -1388 آشض 19 ٽیبون » ای

Page 349: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

349 مب ويځ اشبى ځب

«.اان ث كٺٷ ډياٵٮبن

اىڅ ٽ ،(282 ػچ) كپمز ډى٪ډ ه سي ػچ آهه -1388 آشض 22

.ڈ ٵي ا وب٥ٺ، وٶ سؼى ث

ایشٶبى یء ىثیب اڅجالٱ وغ ى دببن ى څ ډٮ٪ڈ ثبوبر -1388 آشض 24 ي اثیا

.همى اهلل آز س ٽىن دب ا ب

.بڅڂ 87ه ى څ ډٮ٪ڈ كچز :(ق 1431احطا حط 3) 1388 آشض 29ؾحطب

***

پؽ اظ فبت

ډٮ٪یڈ ثیز ى ډػی٬ ٵٺیي دپ ثب ٭اىا ډىڇ ډوشچٴ اٹب يىا٫ -1388 آشض 29 .څی

ي ب ٭چم، ب وز ي ب ځي ٭٪بڇ، ډاػ٬ ك٢ ػیز ثیز، ى اػشمیب٭

.سچز ٭ ي اكشاڇ اىا

ٽز ػز ډي ا ٽ وبث ا دچ ى ٹبثڄ اكمي آٹب ثبىاز -1388 آشض 29

.ثى ٹڈ ٭بڇ اشبى دپ س٬ ډاڈ ى

»اهلل ډىش٪ی ا یجپ ػیبو دو ډبكج ثیب آیز -1388 آشض 29 ثی ثی ي « ی

.ثبٹ ٭مبىاڅيهآٹب ثبىاز

ا يب ٽز ثب و٪ ٽڈ ػىب س٬ -(نجح 9 )ؾبت 1388 آشض 30 ډیىڇ ا وٶی

ډمبوٮیز ي بو ا٥ال٫ اډپبن ٭يڇ ي ٵايان ډپالر ٱڈ ٭چ ىاٱيا، ي ٭اىا ويیب

ى ییٽز ٹییي ٽیی اٵییاى ا ا ٭ییي ىییشڂ ي یی ييى ډجییبى ى ا٥ال٭ییبس

.ىاشىي ا ػىب س٬

اهلل آز س٤ ٹي ٭بڅ ٵٺ دپ ث ومب اٹبډ -(نجح 11 )ؾبت 1388 آشض 30 اڅٮ٪می

ٵوي ػا ى ډكڇ آن ىٵه وؼبو. ج ډلمیي یي كیڇ ى ډىش٪ی ډ٦ی

Page 350: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 350

.()ډٮډ ك٢ر

ا٭٪یڈ ډؼي ى ډاڈ ثځا ا ډمبوٮز -(كبء غطة بظ اظ )ثس 1388 آشض 30

ثیز، ث كمچ آن ډشٮبٹت ي (كپډش ي ثؼ ويب ا ډؼي دٽىن ثب) ٹڈ ي ىٵشی

.(كمچ دىؼمه) و څجب ا٦الف ث ي ىبهش ويب س٤ ٭اىاان

ىاویڂب ى ځا ي بىثى ډاڈ ثځا -1388 ز٢ آشض ي ٭چیڈ یٴ، یب

اىثچی، ډلٺیٸ وی، هاػ ى، ػىة، سان آاى اڅاء، ىٮز، ډیي، ٵىيی

ىٵیڃ، سجی، یىي ډبويان، ٽىشبن، ٽډبوب، ا ا، ىٮش اٶبن، ىٮش

.جيا ډٮچڈ سثز ي ٹيه همىاډبڇ اڅمچچ ثه

ا ػچځ -1388 ز٢ 2 اهلل آیز یبىثى ډایڈ ثځیا یي ډیؼي ى ډىش٪ی

.ٽىىي ٽز ډىڇ ځشى ىشڂ ي ډاڈ اه ى ډانإډ بثٺ ث هوز ي اٶبن

اډیبڇ ډیيان ى یبىثى ډایڈ ثځا ا٭الڇ -1388 ز٢ 3 ي سیان همىی ىځی

ي ٽبیبن ي وؼیبن ډؼيػبډ٬ ى ډاڈ ثځا ا ػچځ مـىه ډىڇ؛ ثب ډانإډ

.ٽىىيځبن ٽز ىشڂ ي ډىڇ ثب ىځ

اهلل آیز یبىثى ډاڈ ثځا -1388 ز٢ 4 اڅٮ٪می ثیب مډیبن ډىش٪ی سبی٭ب

.آډپب ثبشن ى كى

،ډایڈ دبیبن ى .آثیبى وؼیٴ ى (ٶیز یت ) یبىثى ډایڈ ثځا -1388 ز٢ 5

ي (ډایڈ ثځا ډلڄ) ا٭٪ڈ كى ډلب كمچی يكیبو ي ډیىڇ ثی ىیشڂ

.ٽىىيځبن ٽز ا وٶ ىيز كييى

اهلل آیز یبىثى ډاڈ ثځا -1388 ز٢ 5 اڅٮ٪می ثیب مډیبن ډىش٪ی ٭بیا

ډٽ آډپب؛ وػ ىاو ي و ډٽ ؛ډبڅ الالډذاٽ ى كى ٵىڂی ایالډ

دب. ى ي آډپب( )اٽچىي، ٽبڅٶوب مبڃ

.(ٶل 600) ،(ثيػى اهلل آز ى سٺار) «اڅچة ٽشبة» اوشب -1388 ز٢

Page 351: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

351 مب ويځ اشبى ځب

ي یب دیبڇ ثه كبي «وبډ ٿ» ٽشبة ػچي ىي ٱم اوشب -1388 ز٢ ډٺیبالس

.ثى ي ډىش ابن كچز ډىبجز ث ٽ

آډپیب يایىڂشه ػع ىاوڂب ى بز ي اهالٷ مب ثځا -1388 ث 3

اهلل آز ىځز ي ؿچمه ډىبجز ث ااو ىاوؼبن ا دیبوىمه ي ډىش٪ی

.ثبځبن ډي ډىي ىځز بڅڂى

ډام :وبډبن ه بى -1388 ث 8 اهلل آیز ىځیز ي ؿچمیه ډىبیجز ثی

.آڅمبن ٽچه ثبځبن، ډي ډىي ىځز بڅڂى دبىمه ي ډىش٪

ډىش ٽؿ ي څ ډٮ٪ڈ ىٵش ى كچز ي ؿچمه ډاڈ ثځا -1388 ث 9 ثی

ثب اډىش، يي سياث سلز ي كٶب٩ش ډئالن ٽبپى ٱڈ ٭چ ،ثز ځیشى ك٢ی

څجب ويب ډلیڄ ا٥یاٳ ى وی ىډؼیي ثبىایز ي ډایڈ ثځیا ا ثهی

.ډاڈ دببن ى ٭اىاان

اهلل آیز ىځیز ي ؿچمیه ډاڈ ثځا -1388 ث 10 ٽیبون ى ډىش٪ی

.څىين سكي

ىاوؼبن ا څىين «اڃ » ىاوڂب ى ډاڈ ثځا -1388 ث 19 ااوی

ىځز بڅڂى دبوىمه ي ډىش٪ اهلل آز ىځز ي ؿچمه ډىبجز ث ډىیي

.ثبځبن ډي

:1389ؾب

7 ىځیز -1389 فتطضز٤ ثیبو ؛ډپډی هیبوڈ كبػی ،ثیبو می ي ٵیياٽب

ىځیز ا د ي ي كييى) ډىش٪ ډلمي ي ډبى ي ډىش٪ اهلل آز ػٽي

.(څ ډٮ٪ڈ

ٹڈ ذب ي ا٥ال٭بر اىا ويب س٤ ،ډپډ ثبو ػىب ثىن -1389 فطضز٤ 8

Page 352: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 352

س٬ ثيين اوشٺبڃ ي ()ډٮډ ثز ډلڄ ا یله ثی ي ډ٦ی اٹبډی سی٤ ومیب

ٱڈ ٭چ ثبپ ي ػىب ثيين س٬ ذ ي وؼبو ج اهلل آز ٵیبب ا٥ال٭یبس

آن ىٵیه ذ ي يا ځچا سب ()ډٮډ ك٢ر كڇ ا اډىش ي ى ډكډی ٹ٦ٮی

ڈ اه ،ػىب ث س٬» :ډ ٥ڃ ى ٽىىيځبن س٬ ٮبب ا پ .يا هبواى ی

«.سب ٩چڈ

.ٹڈ ا٥ال٭بر اىا ث ډىش٪ اكمي االالڇ كؼز اك٢ب -1389 ذطزاز 8

ويب جبو سبػڈ -1389 ذطزاز 23 څجیب ي ااڃ) وی ايثیب ثیب (كپیډش

ٱبر ي ىة پشه ي ډىش٪ اهلل آز ىٵش ث ذب ي ا٥ال٭بر ويب آپب كمبز

.(كمچ مه) ىٵش

س س يبڄ ثه ٽىن ٱبر -1389 ذطزاز 24 ا ػبډبویي ثی یت كمچی

ځبيىييٷ ى ډػى اډاڃ ثىن مـىه ي ځش دیڃ ) ىٵشی سی٤ (٥یالة ی

.ٹڈ ا٥ال٭بر اىا س٤ ىاىځب اه كپڈ ث ىٵش دچمت ذ ي يكبوز ي ىاىځب

ډىش٪ اكمي االالڇ كؼز وبډ -1389 ذطزاز 27 ي سٺچیي ډٮ٪یڈ ډاػی٬ ثی ٭چمیب

.ډػٮز كډز شټ د ى ا٭الڇ

.ٽي ډله ميى وبډ ث ډىش٪ اكمي االالڇ كؼز دبن -1389 ذطزاز 27

ډىش٪ اكمي االالڇ كؼز دبن -1389 ت٥ط 14 ثی وبډی میيى اهلل ٭یر ډىیي

.لبث

.څ ډٮ٪ڈ اسلبڃ بڅڂى هايڅ ى ډىش٪ اهلل آز ثز ا٥ال٭ -1389 آشض 12

.ډبڅ الالډذاٽ څ، ډٮ٪ڈ كچز بڅڂى ووشه ډاڈ ثځا -1389 آشض 25

ااویبن ٵىڂ االډ ډٽ كچز، بڅڂى ووشه ډاڈ ثځا -1389 آشض 26

.ډپبآ اٽچىي، ٽبڅٶوب، مبڃ

Page 353: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

353 مب ويځ اشبى ځب

اهلل آیز اسلیبڃ بڅڂى ډاڈ ثځا اډپبن چت -1389 آشض 29 ي ٹیڈ ى ډىش٪ی

.آثبى وؼٴ ى ٵٺ٤ ډاڈ ثځا

) ثبو هبوڈ كبػ ثبو بڅڂى هايڅ ډاڈ ثځا -1389 اؾفس 26 اهلل آیز می

.(ډىش٪

وغ ا ب ى» ڈ سب ؿبڇ يارډؼچ اوشب -1389 ډٮ٪یڈ یبز ى «اڅجالٱی ،څی

.(ٶل 1936 ډؼم٭ب)

ي و٪یبر یب، دیبڇ بډڄ څ، ډٮ٪ڈ بز ى «ب ىيځب» ٽشبة ڇ ػچي اوشب -1389

.(ٶل 490) ،(كچز ډبن سب ك ٵ٬ ا د بڃ 3) ابن ب ډبكج

.(ٶل 575) ،څ ډٮ٪ڈ بز ى «ىى ب د ث دبن» ٽشبة اوشب -1389

ډٮ٪یڈ بز ى «دبډجان ډٮؼ داډن ب د ث دبن» ٽشبة اوشب -1389 ،څی

.(ٶل 78)

:1390ؾب

ب آز سلڃ اوي»چچ ډٺبالر : اوشب1390 ذطزاز اهلل ډىش٪ی: و٪ی

.ى ػ ث ٹچڈ ډله ٽي« ابسي ووشه: ى ٩ڄ

اهلل آز ىٵش ث سبػڈ بڅڂى ىډى ډىش٪ ٮي آٹب ا ا وش -1390 ذطزاز 14

.(ػت ايڃ بىډبن) ډىش٪

.ٹڈ يكبوز ي ىاىا ث ډىش٪ اكمي االالڇ كؼز اك٢ب -1390 طزاز 16

اكمیي االیالڇ كؼیز ىډؼیي اك٢ب -1390 ط 16 سی٤ ډىش٪ی يی ىاىیا

اهلل آز دىاهز يان،ډٺچ ٭ اكپبڇ ث ځ دبن :اسبڇ ث ٹڈ يكبوز ډىش٪ی

!ډاػٮبن ي ث ي ډىڃ ىة ثىن ثب ي ٥الة ث

.څ ډٮ٪ڈ اسلبڃ بڅڂى هىيډ ى ډىش٪ اڅٮ٪م اهلل آز ثز ا٥ال٭ -1390 آشض 6

Page 354: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 354

:1391ؾب

اكمي ٹبثڄآٹب ىځز :1391آثب 1

ډٮ٪یڈ اسلیبڃ یبڅڂى هډ ى ډىش٪ اڅٮ٪م اهلل آز ثز ا٥ال٭ -1391 آثب :څی

ي ىٵش اىپ ي اڅجالٱ وغ ف كش ابن ٵٺ ي ٭چم آطب و ىډى ډ٦چٸ ډمى٭ز

.ثبي ډ ٱبجبو اٲبڃ ى مـىبن ابن، سي ډلڄ يا، كى

ډٮ٪یڈ ىځیز بڅڂى هډ ډاڈ ثځا ا ډمبوٮز -1391 آثب 28 څی ا ٱی

.آثبى وؼٴ

:1392ؾب

اڅيه ٥ب اٶبو ػالڃاهلل ي ىځز آز :1392ذطزاز 12

ډٮ٪یڈ ىځز بڅڂى ډهؿب ډاڈ ثځا ا ډمبوٮز -1392 آثب16 څی ا ٱی

.آثبى وؼٴ

ډله ٹچڈ ث «ډىش٪ اشبى آاى ٵٺ ډل٢ ى» اڅپشيوپ ٽشبة اوشب -1392آشض

1.ٽي

څی ى ځ ځي ا ابسي ك ي ىاوڂب ثب ډٮ٪ڈ ي اوشب سچو ځٶز :1392آشض

ىډیب « ز ٵٺ، كپډز ٹبونيالز ٵٺ يالز ٵٺ از: يال»ثب ٭ىان 1384بڃ وبډی

ډوبډ ى سان.

وبډ ٿ» اڅپشيوپ ٽشبة اوشب -1392 ز٢ دیبٻ ٵٺی ایشبى ثیب «ډىش٪ی ٹچیڈ ثی

2.ٽي ډله

ٶل. 404 ،1394، يا ڇ: ډىاى 1392، يا ىيڇ ثمه 1388سى٪ڈ: اٶىي . 1

ٶل. 427، 1394. يا ىيڇ: ډىاى 2

Page 355: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

355 مب ويځ اشبى ځب

یيډلمي اهلل االالڇ اكمي ډىش٪ی ثی ا٩یبار آیز دبن كؼز :1392اؾفس 17

األ ا٭ياڇ ډٶيه ٵ ډ ثؼىى ىثب

:1393ؾب

شب ٽشبة ػيي ا ډٮ٪یڈ او :1393فطضز٤ یب ا څی: ٵیا ي ٵیيى وٶی: ى

اشمبڇ ډؼشج څ٦ٶی، سیان، ٮبىار ډالډي واٹ(، ثاڅ اهالٷ االډ )ك ث ػبډ٬

ٶل. 352، 1393اوشبار ٽ،

ډٮ٪یڈ ثیب 1385ډؼشج څ٦ٶ ى یبڃ اوشب ډبكج :٤1393جكت زاض 17 ىثیب څی

.آثبى ى ػ اهلل بڅل وؼٴ اهلل وٮمز ډكڇ آز

يكبویز ٹیڈ ا يی االالڇ اكمي ډىش٪ ثی ىاىی اك٢ب كؼز :1393ط 26

.آثبى د ي دبن بڃ ځش ى وؼٴ ثب ػچى

ډٮ٪یڈ ىځیز بڅڂى ؼمهدى ډاڈ ثځا ا ډمبوٮز :1393آثب 3 څی ا ٱی

آثبى. وؼٴ

څ ى سان: اوشب سػم ٭ث ىي ٽشبة ا آطب ډٮ٪ڈ :1393

ایشٶشبئبر ایبسة اهلل اڅمىش٪ ي اػبثبر آز و٪بڇ اڅلپڈ ىى ي كٺٷ االوبن )و

اڅلة اڅيىة ٵ ٹڈ، اان(، ډاػٮة ي سلٺٸ بىٷ اڅٮجیبى، سیان، اوشیبار یائ،

ٶل. 256، 1393

یبىٷ اڅٮجیبى، سیان، اوشیبار یائ، االالڇ، سػمة ي سٮچیٸ بڅة اڅلٺٷ ٵ

ٶل. 228، 1393

څ: ىيان ك ډٮ٪ڈ ب اوشب ى :1393

.1393جيا، ىي ػچي، سان، اوشبار ائ، ځٶشب كپمز: ف ډى٪ډ ى

Page 356: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 356

:1394ؾب

سیان، ثبٹ، ٭مبىاڅيه ٹچڈ ث ،«ډىش٪ اهلل آز اػشمب٭ -ب ٵچٶ» ٽشبة اوشب

.ٶل 256 ،1394 ثب ائ، و

ثی «اوٺالث ډىش٪ ي وجى ثا االف ى ااناهلل يكبو وبا١: آز»اوشب ٽشبة

.آڅمبو ى اوڂچشبن ثبن اوڂچ ث ٹچڈ وىي

Ulrich von Schwerin, The Dissident Mullah: Ayatollah Montazeri and the

Struggle for Reform in Revolutionary Iran, International Library of Iranian Studies

Series, I. B. Tauris, London, July 2015, 320 pages.

Page 357: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

آلبوم تصاویر

Page 358: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری
Page 359: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری
Page 360: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 360

Page 361: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

361 آڅجڇ سبي

Page 362: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 362

Page 363: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

363 آڅجڇ سبي

Page 364: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 364

Page 365: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

365 آڅجڇ سبي

Page 366: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 366

Page 367: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

367 آڅجڇ سبي

Page 368: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 368

Page 369: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

369 آڅجڇ سبي

Page 370: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 370

Page 371: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

371 آڅجڇ سبي

Page 372: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 372

Page 373: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

373 آڅجڇ سبي

Page 374: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 374

Page 375: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

375 آڅجڇ سبي

Page 376: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 376

Page 377: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

377 آڅجڇ سبي

Page 378: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 378

Page 379: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

379 آڅجڇ سبي

Page 380: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 380

Page 381: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

381 آڅجڇ سبي

Page 382: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 382

Page 383: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

383 آڅجڇ سبي

Page 384: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 384

Page 385: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

385 آڅجڇ سبي

Page 386: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 386

Page 387: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

387 آڅجڇ سبي

Page 388: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 388

Page 389: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

389 آڅجڇ سبي

Page 390: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 390

Page 391: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

391 آڅجڇ سبي

Page 392: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 392

Page 393: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

393 آڅجڇ سبي

Page 394: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 394

Page 395: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

395 آڅجڇ سبي

Page 396: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 396

Page 397: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

397 آڅجڇ سبي

Page 398: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 398

Page 399: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

399 آڅجڇ سبي

Page 400: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 400

Page 401: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری
Page 402: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری
Page 403: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

تفصیلی هرستف

5.......................................................................................................... ډ٦بڅت ٵز

7........................................................................................................................ ډٺيډ

11 .................................................................................................... ىتثبت: ا ثرف

13 ........................................................................................................ اشبى ٿ ى

17 ....................................... ػبئ زيال ا االډ ػم بدبٻ ،ډىش٪ ډپشت

17 ................................................................... ٹچة ث زيال سب ٹج ث زيال ا

18 ...................................................... 1388 زسچ سب 1376 ه٦بث ا ج اىة

21 ............................................................................. زډػٮ اثشاڃ ي ٵٺ زيال

24 ................................................................اػق بنٵٺ ي ػبن هډچم اډ يڅ

25 .......................................................................... بنٵٺ اػمب٫ ثهالٳ ٹ٢بير

26 ................................................................. ډىشٺي ډػ٬ ػىب ٬س ى اډبڇ ه٤

28 ................................................................. ىو اثشالئبر ى ثچىي ي يٶ ي

30 .................................................................................... هډچم ائم ث لزو

31 ............................................ ډكيان ماثا ب ٮب ث ډلمي آڃ ٭ سجٻ

33 ........................................................................................ډىش٪ ب ډپشت

35 ...................................................................... اشبى ډى٪ ا بنثبئ يوي كٺٷ

36 .................................................................زثبئ ٵٹ ياند كٺٷ: ايڃ ٵشا

37 ....................................................................................................................................... ػاة

37 ............................................. يوي كٺٷ ي زثبئ ٵٹ ياند: ىيڇ ٵشا

38 ....................................................................................................................................... ػاة

Page 404: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 404

39 ....................................................................... ث كٺٷ ا بنثبئ ثهىا

41 ........................................................... بىر ډبى ز،ډػٮ م ډٺبيډز، ثبو

43 ..................................................................................... اشبى ىٵش دچمت زډلپډ

45 ......................................................ډىش٪ اكمي هياڅمچماالالڇ كؼز دبن

47 ................................................. اشبى و ډىڃ ي ٽشبثوبو ډڇ ي ډ ث ا٭شا

47 ..................................... ٹي ٭بڅ ٵٺ زث ډڇ ي ډ ي ٱبر ي كمچ وـسب

49 ............................................................... هاآاى ي ځكٸ هىڂ ثب

49 .............................................................. ډٮبي ث ٭چ ا ياند ٽة

53 ................................................................................................ ب٣ؾرطا: ز ثرف

55 ..................................................................................... ډب ډبو سٺا ا ډىش٪

55 .................................................. ىك و٢ز بى ث ډي. ايڃ ثو

56 ............................................................................................................ اډز االف. ايڃ بي 57 ................................................................................................... ډين ډبډيا. ىيڇ بي

58 .............................................................................. ثي٭ز باك ي ىز اشلبڅ. ڇ بي 59 ........................ ياڅياء زيا ث بډجد ثبن ا ج ٵبى ډالٻ . ؿبڇ بي 61 ................................................از سډڈ ىياى ا ىاىځ ،ډبډيا ى. ايڃ وپش 63 .................................................. زو ډؼب ٭مډ ز١ب ثيين ډبډيا. ىيڇ وپش

65 ..................................................................................................... ياڅيډبء بٻب. ڇ وپش 66 ........................................................................ اډبوز ى بوزه ٭ي، وٺ٠. ؿبڇ وپش 67 ...........................از كمز ڃ ىز ثب ډوبڅٶز ٹبير، ي هوز. دىؼڈ وپش

68 .................................. اوياوڂثډ ا هيايوي هڈ ډىڇ، كٺٷ ث سؼبي. ڈ وپش

68 ............................................................ ډب ىيان سٺا ا ډىش٪. ىيڇ ثو

70 ..................................................... ٵزوذ اي ځاز، باهش ى ا هى بىو: ايڃ ى 73 ...................................................................................... از؟ څف بى ٽؿ: ىيڇ ى 75 ................................................................................... ىؼىي وم ػبڃ ثب ا كٸ: ڇ ى

77 ................................ از شڂب ايڃ ٹيڇ آهر ثا بىو ډار سلمڄ: ؿبڇ ى

Page 405: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

405 ٵز سٶچ

80 .............................................................................................................................. جزډ ٽ

83 ....................................................................................................... هى ؿاٯ سألڅا

84 ....................................................................................... ډؼبي ډشٺ ٭بڅڈ. ټ

85 .................................................................... ٭چم وٺبى ي آاى ثلض ػچ ډىش٪ ډل٢

87 ................................................................... مبوكپ ي ډشإڅبو ياوي. ىي

87 ......................................................................................................... ډشٶپ ث اكشاڇ ٵپ، وٺي

89 .......................................................................... يىٶپان ي كپډز ب،ك ث لزو

91 ...................................................................ب االڇ ي ثوآاى ٵٺ.

93 ..............................................................................................آن س٦ار ي ٵٺ زيال و٪ 94 .............................................................. ٵٺ زيال ډئچ ى ىهم اهلل زآ ثب ډى٪ سٶبير 96 .......................................................................................... اشبى وب و٪ ،ٵٺ ٭بڅ و٪بر

97 .......................................................................................................... ب االڇ دىاو٪ 98 ........................................................................................................يٳ و چي و٪بڇ كٶ٨

98 ........................................................................... ث كٺٷ ډياٵ٬ ډػ٬. ؿب

100..................................................................................از اوبن ٽ ضكاآن اوبن كٺٷ

101 ............................................................................ ج ػىج ډٮى ج. دىغ

102....................................................................................................................................... ؼوش

104 ............................................................................................ ٺزكٺ االڇ ىيومب

104 ................................................................ آاىځ ثٿ ډٮچڈ هك اډبڇ. پڈ

106 ................................................. زك ي ٭ياڅز ي كمز ډياٵ٬ ډىش٪. ىيڇ

108 ............................................................. ػبى ي سٺا ٭چڈ، آډي ډىش٪. ڇ

109 ...............................................................ٺزكٺ االڇ ىيومب ډىش٪. ؿبڇ

110 .................................. االډ ػم اب اولاٳ ثاث ى ډىش٪. دىؼڈ

115 .................................. ج ډٺبڇ بىثى اولاٵبر ا ډىش٪ اوشٺبىب. ڈ

117 ......................................................... ٵٺ ډ٦چٺ زيال ډئچ ي ډىش٪. ٶشڈ

Page 406: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 406

120 ............................................. اكشاڇ ثب سؤڇ اوشٺبى: يىٶپان ي ډىش٪. شڈ

124 ........................................................................... بز ى اهالٷ سؼڈ ډىش٪

124 ................................................................................ اهالٹ بز ببډٮ

129 ......................................................... ډىش٪ اهلل زآ يځبى ا اهالٹ هډا

129 ............................................................................................ اهالٷ ٭چڈ ډجبى

132 ......................................................................................... ٵى اهالٷ ئ

133 ...................................................................................... اػشمب٭ اهالٷ ډجبو

136 .............................................................................. ب اهالٷ ببه

143 ..................................................................................... ثوب ٵٺ ي ډىش٪

145 .................................................................................... ٵٺبز اشبى ډل٢ ى

147....................................................................................... غا ٵٺ ىثب سإډالس: ايڃ ثو 147.................................................................................... ٮز ٭چڈ سب ٸىٹ ٵڈ ا. ايڃ

148.................................... االډ ٭چڇ اڈ و از االڇ سمبڇ و ٽ ىٶپال ػء. ىيڇ 149...................................................ٵٺ اػمچ االډ ٭چڇ يآډي ٭يڇ ډپڄ. ڇ 152......................................................................................... ٵٺ ا ځاٳ اوش٪بار. ؿبڇ

153................................................................................................... ثوب ٵٺ: ىيڇ ثو 154................................................... ٥چجي ډ ا هى ډشىبت ٵٺ االڇ ا ٹائش . ټ 155.................................................................................................... ثوب براڅ. ىي

156........................................................................................................ ثوب ٵٺ. 158................................................................................. ثوب ٵٺ ي ډىش٪: ڇ ثو

158.................................................................... االډ ػم دىاو٪: ټ ډىش٪ 160.............................................................................. ثوب اشب ى: ىي ډىش٪

163 .................................................................................................... وه ٵػبڇ

165 ...............................................................................................بهبحج: ؾ ثرف

167 ............................................................................... ډىش٪ اهلل زآ ډبو ي ويځ

Page 407: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

407 ٵز سٶچ

168 ..................................................... ډىش٪ اهلل زآ باػشمب٭ برك اثٮبى

173 .................................................................................. 67 با٭ياڇ ث ا٭شا

175 ............................................................................................. ج ډٺبډٹبئڈ

178 ........................................................................................... ياٹز ي بز

182 .................................................................اب ٹبون ي هجځبن ،ٵٺ زيال

185 ........................................................................... ډى٦ٺ ثوآاى بػىج

189 ................................................................ ج ػىج ي ډىش٪ اهلل زآ بيځبى

193 .........................................................................................ثى ډچز يا ډىش٪

193 ....................................................................... ډىش٪ اهلل زآ ا د بڃ ټ

196 .................................................................. ډىش٪ اهلل زآ ٵپ س٦ ډاكڄ

198 ......................................................................................... ىډٽار ىش ٵٺ

199 ................................................................................... ج ػىج ډٮى ج

200 ................................................................. ډلٺزكٺ كمبو االڇ ىيومب

203 ................................... ٹي ٭بڅ ٵٺ ث وجز ډاػ٬ ي ج ٭مچپى بثا

207 ................................................................................... ډىش٪ هثبد ىٱيٱ

210 ................................................................... ډىش٪ اهلل زآ زو ي آاء ىثب

210 .................................................................... االډ ػم ايڅ دىاو٪

213 ............................................................. ځش ب و٪ ى يو٪سؼي ئ

215 .......................................................................................... ثوب ٵشبيا

221 ..................................................................... بځى ي اشبى بيځبى سٶبير

224 ................................................................................. ث كٺٷ ي ډىش٪ اهلل زآ

225 .............................................................. از اوبن ٽ ضكاآن اوبن كٺٷ

226 ............................................................................. ػبئ زيال زډي٭ ٭يڇ

230 .......................................... ب بنوياو ي وش وبكٸث بهن ىاىها

Page 408: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 408

231 ..................................................................................... 67 با٭ياڇ ا ا٥ال٫

233 ................................................................... 67 با٭ياڇ ىثب ٸسلٺ زام

234 ................................................................................................. با٭ياڇ ٭اډڄ

236 ......................................................................................... ىهم اهلل زآ ډى٪

243 ............................................................................. ٹ٢ب ٭بڅ ا ڂبػب

247 ........................................................................................ ډىش٪ اهلل زآ ډى٪

253 .................................................................. ىهم اهلل زآ اكپبڇ ٵٺ بثا

253...................... ىهم اهلل زآ چاڅسل ٵشبي ثاب ا٭ياڇ اكپبڇ ث. ايڃ ډٺبڇ 260............... ٵٺ ډ٦چٺ زيال يػي اكپبڇ ي ٵشبيا ٭ىانث بى اكپبڇ ث. ىيڇ ډٺبڇ

264 ........................................................................................ م برسػ وٺي

266 ................................................................................................ و٪بڇ كٶ٨ ثبو

267 ............................................................................... ٵٺ ډى٪ ىي ى ډچلز

268 ............................................................................................ وسب برسػ

269 ............................................................................ اكپبڇ يي ى ىځشبة

270 ................................................................................................ ىډبء ى ب٣اكش

271 ................................................................ ىهم اهلل زآ اكپبڇ ابڅز ث

272 ......................................................................................... ؿخ بنوياو اكپبڇ

273 ................................................................................... ب بنوياو

283 ..................................................... يانػبي ٵيٯ بر٭مچ يځبنىشڂ ا٭ياڇ

286 ................................................................................ ػىڂ ا كٺٹ ٭ىان

288 ...................................................... انا ډ١٭ هٹاو ډى٪ ا 67 با٭ياڇ

290 ................................................................................ اوبٳ ي ٺزكٺ كمز،

293 ............................................................................................... اؾتبز ٣ظس قبض ب

295 .......................................................... ډىش٪ اڅٮ٪ماهلل زآ اشبى ويځ مب ځب

Page 409: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

409 ٵز سٶچ

295 ............................................................................... 1342 سب 1301: ايڃ ىيان

295................................................................................................................ 1310 سب 1301 بڃ

295................................................................................................................ 1320 سب 1311 بڃ 296................................................................................................................ 1330 سب 1321 بڃ 297................................................................................................................. 1341 سب 1331بڃ

298 ............................................................................... 1357 سب 1342: ىيڇ ىيان

303.............................................................................................................................. 1351 بڃ

303.............................................................................................................................. 1352 بڃ 304.............................................................................................................................. 1353 بڃ 304.............................................................................................................................. 1354 بڃ 305.............................................................................................................................. 1355 بڃ

305.............................................................................................................................. 1356 بڃ 305.............................................................................................................................. 1357 بڃ

307 .............................................................................. 1368 سب 1357: ڇ ىيان

307.............................................................................................................................. 1358 بڃ 308.............................................................................................................................. 1359 بڃ

309.............................................................................................................................. 1360 بڃ 310.............................................................................................................................. 1361 بڃ 311.............................................................................................................................. 1362 بڃ

311.............................................................................................................................. 1363 بڃ 312.............................................................................................................................. 1364 بڃ 313.............................................................................................................................. 1365 بڃ 315.............................................................................................................................. 1366 بڃ

315.............................................................................................................................. 1367 بڃ 317.............................................................................................................................. 1368 بڃ

319 ........................................................................... 1376 سب 1368: ؿبڇ ىيان

320.............................................................................................................................. 1369 بڃ

Page 410: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 410

321.............................................................................................................................. 1370 بڃ 322.............................................................................................................................. 1371 بڃ 323.............................................................................................................................. 1372 بڃ 324.............................................................................................................................. 1373 بڃ

326.............................................................................................................................. 1374 بڃ 326.............................................................................................................................. 1375 بڃ 327.............................................................................................................................. 1376 بڃ

328 ............................................................................. 1381 سب 1376: دىؼڈ ىيان

328.............................................................................................................................. 1377 بڃ

330.............................................................................................................................. 1378 بڃ 331.............................................................................................................................. 1379 بڃ 334.............................................................................................................................. 1380 بڃ

336.............................................................................................................................. 1381 بڃ

338 ............................................................................. 1388 سب 1381: ڈ ىيان

338.............................................................................................................................. 1382 بڃ 340.............................................................................................................................. 1383 بڃ 341.............................................................................................................................. 1384 بڃ 343.............................................................................................................................. 1385 بڃ

344.............................................................................................................................. 1386 بڃ 345.............................................................................................................................. 1387 بڃ 346.............................................................................................................................. 1388 بڃ

349 ....................................................................................................يٵبر ا د

351.............................................................................................................................. 1389 بڃ

353.............................................................................................................................. 1390 بڃ 354.............................................................................................................................. 1391 بڃ 354.............................................................................................................................. 1392 بڃ

355.............................................................................................................................. 1393 بڃ

Page 411: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

411 ٵز سٶچ

356.............................................................................................................................. 1394 بڃ

357 .............................................................................................................. سبي آڅجڇ

403 ......................................................................................................... چسٶ ٵز

413 ...............................................................................................................ٹچڈ هم ث

‌417 ........................................................................................................... اوڂچ ډٺيډ

Page 412: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری
Page 413: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

قلن هوین به 1394ډىاى

:قس تكط وبغص٢ وتت. 1

وال٣ فؿف٣ آحبض. اف

.ٶل 483 ،1387 ىيڇ، ؿبح ،1377 ا٥ال٭بر، اوشبار ،م زفتط -

ا٥ال٭یبر، اوشیبار ،طات٣ ؼتسض آلتب٣ ؤؾؽ حى٥ هفبت ز -

: ػچي ،1378

ٶل. 782 االٶب، سٮچٺبر: ايڃ ػچي

ٶل. 578 سٮچٺبر، ي بئڄ: ىيڇ ػچي

577 ډىیب٩ار، ي سٺیار وٺچ، سٮچٺبر ٹ٦ٮبر، سٺ٪بر، ٵب، بئڄ: ڇ ػچي

. ٶل

،1378 الڇ، اوشبار ،(ٽي ډله ي ي ٭جياڅپڈ) ز٣٤ پضا٥ؿ بط٠ -

.ٶل 103

ثب ،م٣ أذصقبؾ٣ - ا٥ال٭یبر، اوشیبار ػچیي، 3 وی، يډلمی مپیب

.ٶل 3418 ،1379

ؾ٥بؾ٣ ارتب٣ آحبض. ة

:اؾال زض ؾ٥بؾ٣ اس٤ك١ ز١

. ٶل 223 ،1387 ٶشڈ، ؿبح ،1376 وو، ،ق٥ فم زض زت ب٢ ط٤ -1

.ٶل 445 ،1387 دىؼڈ، ؿبح ىيڇ، يا ،1377 وو، ،ال٣٤ حىت -2

يكبویز، يی ىاىځیب ى ٽي ډله ىٵب٭بر ،آظاز٢ ثب٢ - ثی یا ٽی

Page 414: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

ثب ٵٺ دبٻ وبډ ٿ 414

.ٶل 248 ،1379 دىؼڈ، ؿبح ىيڇ، يا ،1378 وو، ،(ٽي) يى

.ٶل 883 ،1379 ڇ،ىي ؿبح ،1379 وو، ،ز٣٤ حىت ب٢ زغسغ -

بنط: ا٤طا زض ؾ٥بؾ٣ اؾال پ٥كبب بث ز١

ٹ٦ٮیبر ) ذطاؾب٣ ب١ ؾ٥بؾت. 1 ى بی ډالډلمیيٽب٩ڈ آهویي آطیب هایبو

ٶل. 423 ،1387: ىيڇ ؿبح ،1385 ٽ، اوشبار ،(ٽٶبة بكت

:ثكط حمق اؾال ز١

،1387 ؿیبڇ، ؿیبح ٽ، اوشبار ،1387 سان، ث؛ كٺٷ ي االڇ ،ابؼ حك. 1

.ٶل 436

***

:قس تكط اىتط٥ى٣ وتت. 2 (1388 هىاى ا ين اڅٺچڈ ډمى٫ ا ثٮي)

.ٶل 457 ،1388 ٭مډ، ك ى ىه: ؾ٥بؾت قط٤ت -

:اؾال زض ؾ٥بؾ٣ اس٤ك١ ز١

.ٶل 316 ،1393 اىجز ىيڇ، يا ،1380 ،اتهبث٣ حىت. 3

:تمس ب٢ ثب اؾال٣ رض٢ ار١ ز١ -

دببو ب بڃ ث وڂب: امالة بؼ قس قىؿت اظ اؾبز٢ -1 اهلل آیز ویيځ

.ٶل 447 ،1394 اىجز: ىيڇ يا ،1391 ٮشميا، يٽب٩ڈ

ٹمی، آ اكمیي اهلل آیز ٵپ ډجبو ڃسل ى : ل٣ آشض٢ فطز فطاظ -2

. ٶل 486 ،1392 ثمه

ډػٮز، ي ډجبش يكبو، يډلمي اهلل آز: اذالل٣ مس ثت١ زض ب امالة -3

.ٶل 225 ،1393 اىجز

:ثكط حمق اؾال ز١ -

Page 415: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

415 ث مه ٹچڈ

یت ي اسياى ډؼبار وٺي: صت آظاز٢ اضتساز زبظات. 2 ډیاه ثیب اڅىجی ٵٺی

. ٶل 406 ،1393س اشيالڅ،

:ا٤طا طز ؾجع رجف اظ ضا٤ت٣: ؾجع سا٢ -

. ٶل 478 ،1393 آثبن ،(1388-93) قتبضب: ا رس

ازبز: اف ز١ -

ػم ج ټ بڅي ثز ٽبوبډ ابث: ضجط٢ اؾت٥بح. 1 ى ایان ایالډ

ثیب ما ج هجځبن ډؼچ ئ ث 1389 س 26 ډم ځبى وبډ ياٽیى یب

. ٶل 418 ،1393 اىجز آن،

ډٺیبڇ ٮزډػ اش٢بف: ق٥ طر٥ت اثتصا. 2 ياڅمیچمه االیالڇ كؼیز جی

. ٶل 314 ،1394 اىجز ؿبڇ، يا ،1392 ا، هبډى ي٭چ

ىيان ى اان االډ ػم ى ىى ج اش٢بف: آؾت٥ب وت زضاظزؾت٣. 3

.(اوشب ىز ى) اوشٺبڃ،

:تط٢ اؾتبز زضثبض٠ -

.ٶل 404 ،1394 ډىاى: ڇ يا ،1388 اٶىي ،آظاز فم٥ حط زض. 1

.ییٶل 427 ،1394 ډییىاى ىيڇ؛ يییا ،1392 ،ثتتبظ پتتبن فم٥تت بتت١ ؾتتي. 2

Page 416: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری
Page 417: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

انگلیسی هقذهۀ

Page 418: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

Introduction 10

on my previous approaches to these two key terms. I did not revise the terms and kept the structure of the book as it was. In the recent

years, I have come to the belief that the politics and political power

do not stand on the apex of the Islamic responsibility. Although I

do not deny the social aspect of Islamic duties, I believe that the

mosque state separation benefits both religion and politics. Sharia,

in my present opinion is eternal moral values, not necessarily the

ordinances and rules (laws) that is space and time-oriented.

Explaining the details of these new terms demands a separate book.

It is clear that jurisprudence and understanding Islam will be

evolved or have been evolved in light of these two reconstructions. Mentor Montazeri is an important part of my past. Although I

learned a great deal from him theoretically and practically; my

learning did not stop in the legacy he left behind. He grew past his

mentors too and challenged them in some aspects. His mentors

were dear to him, but dearer still was truth. God bless him. May

God give him from His mercy and consent, and support his

students and followers to continue his way.

Mohsen Kadivar August 2015

Page 419: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

9 A Tribute to the Virtuous Theologian

theory was “the supervision of the most learned jurist on the parliament”. He turned to the separation of the powers, rejection of

the executive guardianship of the jurist, and conditional theocracy

to the citizen consent. Acknowledgment to the human rights as

he/she is a human (not as a believer or male) is one of the products

of later Montazeri. The treatise of “Human Rights” (Risalehey

Huquq-e Insan) (2004) was one of the independent compilations of

a Shi‟ite jurist in the field of human rights.

3

“A Tribute to the Virtuous Theologian my Mentor Montazeri” is

the collection of my papers, speeches and interviews in the first

four years after he passed away. This book consists of four

sections: the first section consists six papers and notes. Five

speeches in the seventh, fortieth, and annual memorial ceremonies

come in the second section. Six interviews explain the viewpoints of Ayatollah Montazerri in the third section. The fourth and last

section is the timeline of the mentor.

The first edition was published as a web-book in December

2013. The timeline has been updated, and the speeches have been

edited in the second edition. This edition has a new cover, new

introduction both in Persian and English. The most important

factors of this book is the first declaration: A tribute to the mentor,

the second paper: Montazeri‟s School, cleansing the Islamic

Republic of the tyrannous „guardianship‟, the second speech: The illumination of religion, and the last interview: The 1988 Brutal

Executions of Political Prisoners. This book is the second volume

of “In the Presence of Noble Theologian my Mentor Montazeri”.

The third volume will be “The Evolution of The Political Thought

of Mentor Montazeri.”

4

The two key terms “political Islam” and “sharia” have gone

under reflection, reconstruction and evolution in my mind in the

course of writing the two editions. The book was organized based

Page 420: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

Introduction 8

Republic until 1985. He gradually distanced from his mentor in 1986, and after expressing his critical viewpoints about the policy

of Islamic Republic in his public speeches and closed letters to the

leader, Ayatollah Khomeini accused him of liberal viewpoints and

going astray, and thus disqualified him for the leadership of Islamic

republic.

Montazeri continued his criticism in the time of second leader of

Islamic Republic of Iran. He criticized Khamenei strongly on the

claim of Shi‟ite authority (marja’ al-taqlid) and disqualified him

for this religious responsibility, referring to him as the

“trivialization of Shi‟ite Marja‟iyyat” (ibtidzal al-marja’iyyat al-Shi’yyah) in 1997. He was illegally put under house arrest for more

than five years and was released in 2003 when he became ill so that

the doctors feared his death in that situation.

Montazeri tried to purify the Islamic republic from religious

dictatorship. Although he was under pressure from a bombardment

of insults and threats from the state media for two decades, his

funeral gathered a large population of people, one of the largest

gatherings in support of a dissident religious authority. Ayatollah

Montazeri was one of the most popular clerics in contemporary Iran.

2

Montazeri had two turning points in the evolution of his political

thought. Like his mentors Borujerdi and Khomeini, he believed in “the general appointed guardianship of jurists” until 1985. He

shifted to the theory of “the electoral restricted guardianship of the

jurist” between 1986 and 1997. y electoral he meant that the

citizens should elect the jurist-leader directly or indirectly, not

appointed by God, His messenger or Shi‟ite Imams. In this theory,

the leadership is restricted to the constitution as a public contract

between citizens and the governments. The leadership is not

absolute. He was in disagreement with his mentor Ayatollah

Khomeini in these two major issues. Montazeri‟s final political

Page 421: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

Introduction

Ayatollah HosseinAli Montazeri NajafAbadi (1922-2009) passed

away six years ago. He was a senior jurist and teacher at the Qom

Theological Seminary since 1950, and one of the first ranking

Shi‟ite authorities (marja’ al-taqlid) between 1983 and 2009.

Montazeri was the second figure of 1979 Revolution in Iran, the

vice leader of Islamic Republic of Iran who was elected by the Assembly of Experts of Leadership in July 1985, and was

suspended from office by Ayatollah Khomeini in May 1989 (100

days before his death). He was the most influential dissident of

Islamic Republic of Iran between 1989 and 2009.

1

Montazeri was the student of Ayatollahs Seyyed Hossein

Tabataba‟i Borujerdi (1875-1961), Seyyed Ruhollah Musavi

Khomeini (1902-89), Seyyed Mohammad Hossein Tabataba'i

(1903-81) and Mirza Ali Aqa Shirazi (1877-1956). He was the best

representative of the juridical school of Borujerdi, and the most

learned of the students of Ayatollah Khomeini. Montazeri was a

traditional jurist, who remained loyal to the criteria of familiar

ijtihad (independent reasoning) in Shi‟ite Theological Seminary.

He sought reform in the human interaction part of jurisprudence (fiqh al-mu’amalat) especially political fiqh in the framework of

traditional Shi‟ite jurisprudence and its methodology (usul al-fiqh).

Montazeri was the most important representative of political

Islam among Shi‟ite jurists after Ayatollah Khomeini. The main

elements of political Islam are believing in necessity of theocracy,

especially the theory of guardianship of jurist-ruler (wilayat al-

faqih), and implementation of sharia‟ as the rules of the state.

Montazeri was like-minded with the founder and leader of Islamic

Page 422: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری
Page 423: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

Table of Contents

Preface…………………………………………….……………7

Section One: Writings…………………………………..……11

Section Two: Speeches…………………………………….…53

Section Three: Interviews………………………….……….165

Section Four: Timeline of the Mentor………………..……293

- Photo Album………………………………………………357

- Detailed Table of Contents……………………………….403

- Other Books by the Author……………………………..…413

- English Introduction………………………………………417

Page 424: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

A Tribute to the Virtuous Theologian (SoughNameye Faqih-e Pak-Baz Ustad Montazeri)

Mohsen Kadivar (1959 - )

First Edition : December 2013

Second Edition: August 2015

Web - ook 427 pages

Publisher: The official website of Mohsen Kadivar

www.kadivar.com

[email protected]

Page 425: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

A Tribute to the Virtuous Theologian My Mentor HosseinAli Montazeri NajafAbadi

Mohsen Kadivar

2015

Page 426: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری
Page 427: سوگنامه فقیه پاکباز استاد آیت الله العظمی منتظری

صفحه ویژه طرح پشت جلد