ΕΠΤΑ-Πρέσπες

KYPIAKH 9 IANOYAPIOY 1994

2-19 AΦIEPΩMA� Oι Πρέσπες θες και σή-μερα. Tα κυρι�τερα μνη-μεία της περι�ής �πως α-π�καλύπτ�νται απ� έρευ-νες τριάντα ρ�νων.� M�ναδικ� τ�πί�. O υ-δρ��ι�τ�π�ς των Πρε-σπών με τα σπάνια π�υλιάκαι τη μαγευτική �ύση.� Πρέσπες και Σαμ�υήλ.H πρωτεύ�υσα τ�υ τσά-ρ�υ Σαμ�υήλ στη λίμνηκαι �ι συγκρ�ύσεις με τ�υςBυ!αντιν�ύς.� Tριάντα ρ�νια ανα-σκα�ών. O καθηγητής N.M�υτσ�π�υλ�ς �έρνει στ��ως νέα στ�ιεία για ταμνημεία των Πρεσπών.� O να�ς τ�υ Aγί�υ Aιλ-λεί�υ. Kτίστηκε απ� τ�νΣαμ�υήλ και σ’ αυτ�ν τ�-π�θετήθηκαν τα λείψανατ�υ Λαρισαί�υ Aγί�υ.� Eνας τά��ς απ�καλύ-πτει. H ανακάλυψη τ�υτά��υ και των �στών τ�υΣαμ�υήλ στη �ασιλική τ�υAγί�υ Aιλλεί�υ.� Bυ!αντιν�ί να�ί. Tα α-$ι�λ�γα �υ!αντινά και με-τα�υ!αντινά μνημεία στ�νησί τ�υ Aγί�υ Aιλλεί�υ.� Tα ασκηταριά στις Πρέ-σπες. Oι �υ!αντινές τ�ι�-γρα�ίες και επιγρα�έςστα �ράια και τα σπή-λαια της λίμνης.� Eλληνική συνείδηση. Oιαραι�λ�γικές έρευνεςμαρτυρ�ύν την αδιάκ�πηπαρ�υσία τ�υ Eλληνισμ�ύστην περι�ή.

20 KPITIKHKριτική θεάτρ�υ και δί-σκων.

21 BIBΛIO%ένη λ�γ�τενία. Nέες εκ-δ�σεις.

22 ΘEAMATAKινηματ�γρά��ι και Θέα-τρα.

23 ΓEYΣEIΣOίν�ς � Aγαπητ�ς. Συντα-γή μαγειρικής.

24-31 THΛEOPAΣHT� πρ�γραμμα της ε�δ�-μάδας.

Yπεύθυν�ς «Eπτά Hμερών»:

BHΣ. ΣTAYPAKAΣ

Φωτ�γραία ε�ωύλλ�υ: Aπ�ψη της�ασιλικής τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ στ� �-μώνυμ� νησί στη λίμνη της MικρήςΠρέσπας.

AΦIEPΩMA

2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 9 IANOYAPIOY 1994

Oι Πρέσπεςθες και σήμερα

Tα κυρι�τερα μνημεία �πως απ�καλύπτ�νται απ� έρευνες τριάντα �ρ�νων

Aπ�ψη τ�υ Aγί�υ Γερμαν�ύ απ� ελικ�πτερ�. Διακρίνεται � μικρ�ς να�ς τ�υ 10�υ αιώνα και � νεώτερ�ς μεγάλ�ς να�ς σε επα�ή

EKATONTAΔEΣ Eλληνες και �έν�ιπαραθεριστές έρ��νται κάθε �ρ�ν�στις περί�ημες λίμνες των Πρεσπών–«υγρά σύν�ρα» της Eλλάδας, τηςπρώην Γι�υγκ�σλα"ίας και της Aλ"α-νίας. Oι ��θες τ�υς σε π�λλά σημείαείναι απ�κρημνες και "ρα�ώδεις.Aλλ�ύ πάλι είναι ήρεμες και με πλ�ύ-σια "λάστηση. Oλ�κληρη η περι��ήείναι α�ι�θέατη και έ�ει �αρακτηρι-στεί εθνικ�ς δρυμ�ς...

H παράδ�ση τ�υ �ώρ�υ και τ� �υ-σικ� τ�πί� ευν�ησαν στη δημι�υργίαεν�ς μ�ναστικ�ύ κέντρ�υ, �πως μας

μαρτυρ�ύν � να�ς τ�υ Aγί�υ A�ιλ-λεί�υ στη Mικρή Πρέσπα, τα μ�να-στήρια της Παναγίας της Π�ρ�ύρας,

της Eλε�ύσας, της Aνάληψης, τηςMεταμ�ρ�ωσης και τα δεκάδες α-σκηταριά και �ι εναπ�μείναντες τ�ι-��γρα�ίες στ�υς "ρά��υς.

Π�ια είναι τα κυρι�τερα "υ%αντινάμνημεία; Γιατί αναπτύ�θηκε σ’ αυτήτην περι��ή ένα σημαντικ� μ�ναστι-κ� κέντρ�; Π�τε έγινε η επανάστασητων «κ�μητ�π�υλων»; Π�ια η %ωή καιη δράση τ�υ Σαμ�υήλ; Π�τε κτίστηκεη "ασιλική τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ; Πώςμετέ�ερε � Σαμ�υήλ τα λείψανα τ�υAγί�υ απ� τη Λάρισα στις Πρέσπες;Π�τε κατέρρευσε τ� ε�ήμερ� κρά-τ�ς τ�υ; Π�ια η γλώσσα και η πληθυ-σμιακή σύνθεση των κατ�ίκων τηςπερι��ής;

Σ’ αυτά τα σύνθετα ερωτήματα α-παντά στις σελίδες π�υ ακ�λ�υθ�ύν� καθηγητής και ακαδημαϊκ�ς N.K.M�υτσ�π�υλ�ς, � �π�ί�ς ερευνά τηνπερι��ή εδώ και τριάντα �ρ�νια �έρ-ν�ντας στ� �ως σημαντικά ευρήμα-τα, τ�σ� στις Πρέσπες, �σ� και στηνευρύτερη περι��ή. T� α�ιέρωμα σταμνημεία των Πρεσπών κλείνει με τασυμπεράσματα τ�υ καθηγητή για τηνεπανάσταση των κ�μητ�π�υλων καιτη δ�μή τ�υ ε�ήμερ�υ κράτ�υς τ�υΣαμ�υήλ, π�υ η σκιά της δυναμικήςπρ�σωπικ�τητάς τ�υ μυστικά πλα-νιέται στις Πρέσπες.Tα ερείπια της �ασιλικής των Aγίων Aπ�στ�λων μετά την ανασκα�ή τ�υ 1991.

Eπιμέλεια A�ιερώματ�ς:

ΘAΛEIA I·ANNIΔOY

KYPIAKH 9 IANOYAPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH 3

T� μ�ναστήρι της Παναγίας της Π�ρ�ύρας στη N.A ��θη τ�υ νησι�ύ τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ στη λίμνη της Mικρής Πρέσπας.

EXOYN μια μ�ναδική γ�ητεία �ιΠρέσπες, η ακριτική ευαίσθητη πε-ρι��ή με την �ε�ωριστή �υσική �-μ�ρ�ιά και τ� πλ�ύσι� ιστ�ρικ� πα-ρελθ�ν. Oι δύ� λίμνες σε υψ�μετρ�800 μ. περίπ�υ, �ι �ρ�σειρές, �ι υ-δρ��ι�τ�π�ι με την ε�αιρετικάπλ�ύσια πανίδα και �λωρίδα, �ι τ�ι-��γρα�ίες στ�υς �ρά��υς και τα α-σκηταριά κατά μήκ�ς της ακτής τηςMεγάλης Πρέσπας, �ι θρύλ�ι και �ιμύθ�ι, η ιδιαίτερη αρ�ιτεκτ�νική α-�ία π�λλών �ωριών, δύ� απ� τα �-π�ία –�ι Ψαράδες και � Aγι�ς Γερ-μαν�ς– �ρίσκ�νται κάτω απ� καθε-στώς πρ�στασίας, η συνύπαρ�η καιαλληλεπίδραση τριών ελληνικώνπ�λιτιστικών παραδ�σεων –της αυ-τ��θ�νης, των Π�ντίων πρ�σ�ύγωνκαι της �λά�ικης– και τα �υ$αντινάκαι μετα�υ$αντινά μνημεία, συνθέ-τ�υν τ� μωσαϊκ� της περι��ής, π�υελά�ιστα έ�ει ερευνηθεί σε �άθ�ς,αν και κάθε ανασκα�ή απ�κάλυψεσημαντικά λείψανα της μακεδ�νι-κής αρ�αι�τητας και τ�υ λαμπρ�ύ�υ$αντιν�ύ μεσαίωνα.

Bι�π�ικιλία

Oσ�ι έ��υν μελετήσει την περι��ήπιστεύ�υν �τι �ι κάτ�ικ�ί της ε�ακ�-λ�υθ�ύν να επηρεά$�νται και σήμε-ρα απ� μια μετα�υσική κατάσταση,καθώς τ� Λεκαν�πέδι� μ�ιά$ει νακλείνει μέσα τ�υ �λα τα γεγ�ν�ταπ�υ εκτυλί�θηκαν απ� την επ��ήτ�υ Σαμ�υήλ μέ�ρι τα �ρ�νια τ�υ εμ-�υλί�υ.

Eλά�ιστα μέρη στην Eυρώπη δια-θέτ�υν τη �ι�π�ικιλία, τη �υσική �-μ�ρ�ιά και την π�λιτιστική παρ�υσία

τ�υ ανθρώπ�υ �πως η Πρέσπα. T�σημαντικ�τερ� �αρακτηριστικ� της–η υψηλή της π�ικιλ�τητα σε μ�ρ�ές$ωής– ��είλεται ��ι μ�ν� στις �υσι-κές και �ι�γεωγρα�ικές συγκυρίες,αλλά κυρίως στην επίδραση π�υτ�υς τελευταί�υς αιώνες � άνθρω-π�ς άσκησε στη �ύση μέσα απ� τ�ντρ�π� της $ωής τ�υ.

Διαάσεις

H περι��ή είναι κλειστή με ελεγ��-μενες δια�άσεις, εύ��ρα εδά�η και�υσική �μ�ρ�ιά με σπάνια πανίδα(περισσ�τερα απ� 40 είδη θηλαστι-κών, 260 είδη π�υλιών, 11 αμ�ί�ιων,20 ερπετών και 15 είδη ι�θύων) καιπλ�ύσια �λωρίδα (περισσ�τερα απ�1.300 είδη ανώτερων �υτών). Λ�γωτ�υ αριθμ�ύ και της π�ικιλίας των ει-δών της �λωρίδας και της πανίδας–απ� τ�υς υψηλ�τερ�υς στην Eλλά-δα και σ’ �λ�κληρη την Eυρώπη, σεσ�έση με την έκταση– η περι��ή α-ναδεί�θηκε T�π�ς Iδιαίτερ�υ Φυσι-κ�ύ Kάλλ�υς και η Mικρή Πρέσπασυμπεριελή�θη στ�υς έντεκα υδρ�-�ι�τ�π�υς διεθν�ύς σημασίας π�υπρ�στατεύ�νται απ� τη διεθνή σύμ-�αση Ramsar.

Eδώ, άλλωστε, απαντώνται σπάνιαείδη, �πως τ� �υτ� Kενταύρια και τ�ψάρι Mπράνα, τα υδρ��ια πτηνάΛαγγ�νες, Π�ρ�υρ�τσικνιάδες, Aρ-γυρ�τσικινιάδες και Nυ�τ�κ�ρακες,�ι μ�ναδικές στις �ώρες της K�ιν�-τητας απ�ικίες αναπαραγωγής τωνAργυρ�πελεκάνων και P�δ�πελεκά-νων και τα απειλ�ύμενα με ε�α�άνι-ση μεγάλα θηλαστικά, αρκ�ύδες, λύ-κ�ι, �ίδρες, αγρι�γιδα.

H έγερση τ�υ Λα�άρ�υ. T�ι��γρα�ία τ�υ καθ�λικ�ύ τ�υ Aσκηταρι�ύ της Πανα-γίας Eλε�ύσας.

AΦIEPΩMA

M�ναδικ� τ�πί�O υδρ��ιτ�π�ς των Πρεσπών με τα σπάνια π�υλιά και τη μαγευτική �ύση

H ΠEPIOXH της Πρέσπας, με την ευ-ρύτερη ενδ��ώρα της, απ�τελ�ύσεανέκαθεν γεωμ�ρ��λ�γικά και ιστ�-ρικά μια εν�τητα. H NΔ άκρη της Mι-κρής Πρέσπας (ανήκει στην Eλλάδακαι την Aλ�ανία) εισ�ωρεί στηνAλ�ανία και τρ��δ�τείται απ� τανερά π�υ δι��ετεύει � Nτε��λης π�-ταμ�ς, κάτω ακρι�ώς απ� τη σκιά τ�υψηλ�ύ και απ�ρθητ�υ ��υν�ύ I�άν,π�υ γνώρισε σελίδες δ�"ας στα ηρω-ικά �ρ�νια τ�υ Aλ�ανικ�ύ π�λέμ�υ,�πως και παλιά, πριν απ� �ίλια �ρ�νιαπερίπ�υ, �ταν � στρατηγ�ς τ�υ Bασι-λεί�υ B’ και δι�ικητής της A�ρίδαςEυστάθι�ς Δα�ν�μήλης, αψη�ώνταςκάθε κίνδυν�, έ�θασε στ� απρ�σπέ-λαστ� κρησ�ύγετ� τ�υ π�λέμαρ��υτ�υ Σαμ�υήλ I�άτ$η (απ’ �π�υ πήρεκαι την �ν�μασία) και κατ�ρθωσε νατ�ν τυ�λώσει και να τ�ν �δηγήσειδέσμι� στη Δεά��λη (Σελασ��ρ�),δίν�ντας έτσι τέρμα στη μακρ��ρ�-νια ανταρσία των πληθυσμών της πε-ρι��ής.

Παράδ�ση

H λαϊκή παράδ�ση έ�ει διασώσειμια παλιά πίστη πως τα νερά της Mε-γάλης Πρέσπας (ανήκει στην Eλλά-δα, την πρώην Γι�υγκ�σλα�ία και την

Aλ�ανία) δι��ετεύ�νται μέσα απ� υ-π�γεια �υσική σήραγγα μέσα στα α-σ�εστ�λιθικά �ρά�ια τ�υ ��υν�ύΓκαλίτσα στη λίμνη της A�ρίδας, με-σημ�ρινά τ�υ �ωρι�ύ Γκ�ρίτσα, σεμια θέση π�υ �ν�μά$εται Zα�ίρ, κ�-ντά στ� ιστ�ρικ� μ�ναστήρι τ�υ Oσί-�υ Nα�ύμ.(1) Oι δύ� λίμνες επικ�ινω-ν�ύν μετα"ύ τ�υς στ� �υλάκι� τηςK�ύλας με ένα �υσικ� δίαυλ�, � �-π�ί�ς τέμνει τη $ώνη της άμμ�υ κά-π�υ στ� Γκλάντν� Π�λε.

Περι�ρισμένη η πρ�σ�αση στηνπερι��ή των Πρεσπών γίνεται απ�τρία περάσματα. Tη διά�αση τ�υ Πι-σ�δερί�υ, ανάμεσα απ� τα ��υνάBαρν�ύς (Περιστέρι) και Bέρν�, π�υ�δηγεί στη Φλώρινα, τη διά�αση τηςKρυσταλλ�πηγής πρ�ς την Aλ�ανίακαι μια διά�αση π�υ �δηγεί στ� M�-ναστήρι (Bίτ�λα, τ� �υ$αντιν� Bιτέ-λι�ν) της πρώην Γι�υγκ�σλα�ίας.

M�ναδικ� τ� τ�πί� για τ�ν επισκέ-πτη. Aπ� τ�ν αυ�ένα τ�υ ��υν�ύ π�υεισ�ωρεί στη λίμνη της MεγάληςΠρέσπας αριστερά τ� �ωρι� των Ψα-ράδων. B�ρεια η Mεγάλη Πρέσπα,καταγάλανη με διά�ανα νερά και στ��άθ�ς μια ψηλή �ρ�σειρά, τ� μεγα-λύτερ� διάστημα τ�υ �ρ�ν�υ �ι�νι-σμένη, με �ωλιασμέν� στ� μεσημ-

�ριν� θύλακα τ�ν ιστ�ρικ� �ικισμ�τ�υ Aγί�υ Γερμαν�ύ.

Mπρ�στά η πλατιά λωρίδα γης πά-νω απ� την επι�άνεια των νερών τηςMικρής Πρέσπας. Eδώ η ��θη είναι�αλτώδης, γεμάτη ν�ύ�αρα και πυ-κνές καλαμιές, �π�υ �ωλιά$�υν τασπανι�τερα είδη τ�υ �τερωτ�ύ �ασι-λεί�υ. Aντίθετα, �ι ��θες της Mεγά-λης Πρέσπας είναι κατακάθαρες, ��-τσαλ�στρωμένες, �πως και � �υθ�ςτης. Aλλωστε και τα ψάρια της (πέ-στρ��ες, πεταλ�ύδες, κέ�αλ�ι, τσι-ρ�νια) δια�έρ�υν απ’ αυτά της Mι-κρής Πρέσπας (γρι�άδια, σκ�υμπ�ύ-$ια, γ�υλιαν�ί, τσιρ�νια, πέστρ��εςκαι �έλια).

Tσιρνια

Eίναι �αρακτηριστικ� τ� σκηνικ�στη διάρκεια τ�υ καλ�καιρι�ύ �ταντα τσιρ�νια (μικρ�ί τσίρ�ι) κρεμασμέ-ν�ι σε αρμαθιές στα �αγιάτια παίρ-ν�υν απ� τ�ν ήλι� ένα ασημένι��ρώμα π�υ δίνει μια τελείως δια��-ρετική εικ�να στις �ψεις των πανάρ-�αιων πλατυμέτωπων σπιτιών τωνΨαράδων (Nί�ιτσας). Oσ� πρ��ωρείτ� καλ�καίρι, τ� σκηνικ� αλλά$ει και�ι �ψεις των λιθ�κτιστων σπιτιών με-ταμ�ρ�ών�νται, απ�κτώντας ένα ε-

ρυθρ� �ρώμα απ� τις άλικες πιπεριέςπ�υ απλών�νται για να "εραθ�ύν.

O �ειμώνας είναι κρύ�ς και μα-κρύς. Συ�νά παγών�υν �ι λίμνες και�ι κάτ�ικ�ι περι�ρί$�νται στ�υς �-ντάδες, με εκλεκτ� τσίπ�υρ�, ακ�ύ-γ�ντας απ� τ� στ�μα της μπάμπωςτ�υς πανάρ�αι�υς μύθ�υς της Πρέ-σπας π�υ μιλ�ύν για �ασιλιάδες καιπ�λέμ�υς, για κρυμμέν�υς θησαυ-ρ�ύς και ιστ�ρίες απ� τα �ρ�νια τηςT�υρκ�κρατίας.

Στα αρ�αία �ρ�νια η ��ρεια άκρητης Oρεστίδας έ�θανε μέ�ρις εδώ,�πως, άλλωστε, περίτρανα δηλώνει ηεπιγρα�ή π�υ �ρέθηκε απ� τ�ν κα-θηγητή τ�υ Aριστ�τελεί�υ Πανεπι-στημί�υ Θεσσαλ�νίκης κ. Nίκ� M�υ-τσ�π�υλ� στ� εσωτερικ� τ�υ �υ$α-ντιν�ύ να�ύ τ�υ Aγί�υ Nικ�λά�υστην Πύλη (Bίνενη). Aλλά και η π�ληΛύκα, λείψανα της �π�ίας επισημάν-θηκαν πριν απ� �ρ�νια, στη δυτική �-�θη τ�υ νησι�ύ, απ� τ�ν αρ�αι�λ�γ�Φώτη Πέτσα, απ�τελεί πιθαν�τατασημεί� �ριακ� ανάμεσα σε Λυγκιστί-δα και Oρεστίδα.

Σημείωση: 1. I�ρδ. I�άνω, «H πρωτεύ�υσα τ�υτσάρ�υ Σαμ�υήλ στην Πρέσπα», Bulletin de laSociéte Archéologique bulgare, I. Σ�ια 1910, σ. 56(��υλγαρ.).

Aριστερά: Γυναίκες της �ικ�γένειας Παρασκευ�π�υλ�υ με παραδ�σιακές ��ρεσιές στ� νησί τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ (1960). Δε�ιά: N�ύ�αρα και πυκνές καλα-μιές στη ��ρεια ��θη της λίμνης της Mικρής Πρέσπας.


Tυπική �ψη πλατυμέτωπης κατ�ικίας τ�υ �ωρι�ύ Ψαράδες με απλωμένα στ� �αγιάτι τα τσιρ�νια.

Aπ�ψη τ�υ ιστ�ρικ�ύ �ικισμ�ύ τ�υ Aγί�υ Γερμαν�ύ. Στ� �άθ�ς μια ψηλή �ρ�σειρά, τ� μεγαλύτερ� διάστημα τ�υ �ρ�ν�υ �ι�νισμένη.


AΦIEPΩMA

Πρέσπες και Σαμ υήλH πρωτεύυσα τυ Bύλγαρυ Tσάρυ στη λίμνη και ι συγκρύσεις με τυς Bυ�αντινύς

H ΠEPIOXH των Πρεσπών απ�τε-λ�ύσε μέρ�ς της αρ�αίας Λύγκ�υ.Mικρή και Mεγάλη Bρυγηίς �ι �ν�-μασίες των λιμνών της. Στα παλαι�-�ριστιανικά �ρ�νια ανήκε στη Mακε-δ�νία Δευτέρα της υπαρ�ίας Iλλυρι-κ�ύ. Eλά�ιστες ενδεί�εις κατ�ικήσε-ως σ’ αυτή την περί�δ� έ��υν εντ�-πιστεί στην περι��ή τ�υ Λαιμ�ύ καιστ� νησί τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ.

T� 971 η B�υλγαρία υπ�τάσσεταιύστερα απ� τη νίκη τ�υ Bυ!αντιν�ύαυτ�κράτ�ρα Iωάννη T!ιμισκή, � �-π�ί�ς �μως πεθαίνει τ� 976, ημερ�-μηνία π�υ απ�δεικνύεται μ�ιραίακαι σημαδεύει την ιστ�ρική τύ�ητ�υ B�υλγαρικ�ύ λα�ύ. T�τε ακρι-#ώς �εσπάει στην Kωνσταντιν�ύπ�-λη η διαμά�η για την ε��υσία. Tηνκατάσταση αυτή εκμεταλλεύεται –�νεώτερ�ς γι�ς τ�υ Bυ!αντιν�ύ δι�ι-κητή της Mακεδ�νίας, τ�υ «κ�μη»Nικ�λά�υ– Σαμ�υήλ, � �π�ί�ς μα!ίμε τ�υς αδελ$�ύς τ�υ Δα#ίδ, Mωυ-σή και Aαρών, π�υ έμειναν γνωστ�ίως «K�μητ�π�υλ�ι», συνέλα#ε τ�σ�έδι� να ιδρύσει ανε�άρτητη κρα-τική μ�νάδα.

Φιλδ�ίες

T� νεαρ� της ηλικίας τ�υ π�ρ$υ-ρ�γέννητ�υ αυτ�κράτ�ρα Bασιλεί-�υ B΄ αλλά και τ� γεγ�ν�ς �τι η Kων-σταντιν�ύπ�λη εί�ε στρέψει τ�τετην πρ�σ��ή της στα πρ�#λήματατης Aνατ�λής επέτρεψαν στ�υς K�-μητ�π�υλ�υς να ελπί!�υν σε γρήγ�-ρη εκπλήρωση των $ιλ�δ��ιώντ�υς. Tην στάση τ�υς, π�υ σύντ�μαπρ�σέλα#ε τ� �αρακτήρα επανα-στάσεως, πρ�σπάθησε να �ικει�π�ι-ηθεί � τσάρ�ς της B�υλγαρίας B�-ρις B΄, � �π�ί�ς !�ύσε μα!ί με τ�ν α-δελ$� τ�υ Pωμαν� στην Kωνσταντι-ν�ύπ�λη.

O θάνατ�ς �μως τ�υ πρώτ�υ καθ’�δ�ν πρ�ν τ�ν Aίμ� και η αδυναμίατ�υ δεύτερ�υ να διεκδικήσει τ�νθρ�ν� –ήταν ευν�ύ��ς– επέτρεψανστ� Σαμ�υήλ να ενώσει τα μακεδ�-νικά εδά$η με την επικράτεια τ�υπαλι�ύ #�υλγαρικ�ύ κράτ�υς και ναανακηρυ�θεί τσάρ�ς (997-998).

Oταν, λ�ιπ�ν, τ� 971 � IωάννηςT!ιμισκής διαλύει τ� ανατ�λικ�#�υλγαρικ� κράτ�ς, τ� δυτικ� τμή-μα, στ� �π�ί� ανήκε η Πρέσπα, μένειστην ε��υσία τ�υ κ�μη Nικ�λα�υ.Mετά τ� θάνατ� τ�υ, ένας απ� τ�υςγι�ύς τ�υ, � Δα#ίδ, δ�λ�$�νείταιστ� δρ�μ� μετα�ύ Πρέσπας και Kα-στ�ριάς, ενώ � άλλ�ς, � Σαμ�υήλ,παραμένει μ�ναδικ�ς άρ��ντας, μεέδρα την Πρέσπα στην αρ�ή και τηνA�ρίδα αργ�τερα. Eτσι αρ�ί!ει �σκληρ�τερ�ς και πλέ�ν μακρ��ρ�-νι�ς π�λεμ�ς ανάμεσα στ� Bυ!άντι�και τη B�υλγαρία με επικε$αλήςAερ��ωτ�γρα�ία της ασιλικής τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ στ� �μώνυμ� νησί στη λίμνη της Mικρής Πρέσπας (1991).


Mά�η Bυ�αντινών και B�υλγάρων. Λεπτ�μέρεια απ� �ειρ�γρα�� της �ρ�ν�γρα�ίας τ�υ Iωάννη Σκυλίτ�η. (Eθνική Bι λι�θήκη της Mαδρίτης).


δυ� σπ�υδαίες ιστ�ρικές $υσι�γνω-μίες: απ� τη μια πλευρά τ�ν αρ�ηγ�των πληθυσμών της δυτικής B�υλγα-ρίας, τ� Σαμ�υήλ και απ� την άλλητ�ν αυτ�κράτ�ρα Bασίλει� B΄.

Στράτευμα

O Σαμ�υήλ σπεύδει να �ργανώσεικαι να εκπαιδεύσει α�ι�μα�� στρά-τευμα. Στ��ς τ�υ τ� «Eλλαδικ� θέ-μα» και ιδιαίτερα η κατάληψη τηςδεύτερης π�λεως τ�υ Bυ!αντί�υ,της Θεσσαλ�νίκης. Kατά τ� διάστημααυτ� (977-986) � Σαμ�υήλ ελέγ�ειμεγάλες περι��ές των Δυτικών θε-μάτων, τη Δυτική Mακεδ�νία και τηνAλ#ανία, τμήματα της Hπείρ�υ καικατά καιρ�ύς �ι επιθέσεις τ�υ $θά-ν�υν μέ�ρι τη Φιλιππ�ύπ�λη και στ�ν�τ� μέ�ρι τη Nαύπακτ�, απ’ �π�υμετα$έρει διά$�ρ�υς πληθυσμ�ύςκαι τ�υς εγκαθιστά στην περι��ή.Πρ�σκαιρα μάλιστα κατακτά τη Bέ-ρ�ια και την Eδεσσα, δεν κατα$έρνει�μως π�τέ, �ύτε κάν να π�λι�ρκήσειτη Θεσσαλ�νίκη, τη δεύτερη π�λητης αυτ�κρατ�ρίας και συμ#ασιλεύ-�υσα.

Aγις A�ίλλεις

T� 985 κατ�ρθώνει να καταλά#ειτη Λάρισα μετά απ� π�λλές απ�τυ�η-μένες απ�πειρες, απ’ �π�υ α$αιρείτ� ιερ� λείψαν� τ�υ θαυματ�υργ�ύκαι μυρ�#λήτη Aγί�υ της, τ�υ Aγί�υA�ιλλεί�υ, τ� �π�ί� μετα$έρει στηνΠρέσπα.

Σύμ$ωνα με μαρτυρία τ�υ Σκυλί-τση (Kεδρην�ύ) B�ννης II, σ. 436) την�π�ία συμπληρώνει � κώδ. U (fol. 14v,27: Πρ#λ. Bozidar Prokic, Die Zusatzein der Handschrift des Johannes

Skylitzes (Codex Vindob�nensis hist.graec. LXXIV) κλπ München 1906, σ.29) � Σαμ�υήλ «και π�λλά ρ�ύριαπαρεστήσατ�, ων ήν τ� κ�ρυαί�ν ηΛάρισσα, ής τ�υς επ�ίκ�υς μετώκη-σεν εις τα της B�υλγαρίας ενδ�τεραπανεστί�υς και τ�ις καταλ�γ�ις τωνεαυτ�ύ κατατά�ας στρατιωτών συμ-μά��υς ε�ρήτ� κατά Pωμαίων. Mετή-γαγε δε και τ� λείψαν�ν τ�υ Aγί�υA�ιλλεί�υ, επισκ�π�υ Λαρίσσης �ρη-ματίσαντ�ς επί Kωνσταντίν�υ τ�υ με-γάλ�υ, εν τη μεγάλη και πρώτη Συν�-δω παρ�ντ�ς συν Pηγίνω Σκ�πέλωνκαι Δι�δώρω Tρίκκης και εις Πρέ-σπαν απέθετ� ένθα ήσαν αυτώ τα $α-σίλεια �ίκ�ν κάλλιστ�ν και μέγιστ�νεπί τω �ν�ματι αυτ�ύ δ�μησάμεν�ς».

Tα ιερά λείψανα � Σαμ�υήλ ταστέλνει στην Πρέσπα, συν�δευ�μενααπ� ένα μεγάλ� αριθμ� Λαρισαίωνκαι ανάμεσα τ�υς μαΐστ�ρες, τε�νι-κ�ύς και άλλες ειδικ�τητες με εντ�-λή να �τίσ�υν ένα μεγάλ� να� για ναστεγάσει τ� μητρ�π�λιτικ� να� τ�υπατριαρ�εί�υ τ�υ. Eκεί, στ� νησάκιτης Mικρής Πρέσπας �τί!ει τη μεγά-λη #ασιλική π�ύ απ�τέλεσε τ�ν πα-τριαρ�ικ� να� της πρωτεύ�υσας τ�υκράτ�υς π�υ πρ�σπαθ�ύσε να εγκα-θιδρύσει. Eκεί #ρισκ�ταν και τ� πα-τριαρ�εί� με πρώτ� πατριάρ�η τ�Γερμαν�, � �π�ί�ς κατά τη μαρτυρία(ενθύμηση) τ�υ cod. Paris, gr. 880,τ�υ NIκ�λά�υ M�να��ύ (XIII, 407ν):«Γερμαν�ς � και Γα$ριήλ έν B�δι-ν�ίς καί έν τή Πρέσπα».

Aναμέτρηση

H κατάληψη της Λάρισας �δήγησετ�ν Bασίλει� B΄ στην απ�$αση να ε-πι�ειρήσει μια πρώτη αναμέτρηση με

τ�υς B�υλγάρ�υς. O αυτ�κράτ�ραςεισέ#αλε στην περι��ή της Σαρδικής(Σ�$ιας) απ� τις λεγ�μενες «Πύλεςτ�υ Tραϊαν�ύ», �μως ��ι μ�ν� δενπέτυ�ε να εκπ�ρθήσει τη Σαρδικήαλλά ε�αναγκάστηκε σε άτακτη υπ�-�ώρηση. Oι B�ύλγαρ�ι, ενθαρρυμέ-ν�ι απ� τις αλλεπάλληλες επιτυ�ίεςτ�υς, και επω$ελ�ύμεν�ι απ� τη γε-νικ�τερη συγκυρία, πρ�έλασαν μέ�ριτ�ν K�ρινθιακ� κ�λπ� και την Πελ�-π�ννησ�.

Tην πρώτη τ�υς ήττα υπέστησαντ� 997 απ� την αι$νιδιαστική επίθε-ση τ�υ στρατηγ�ύ Nικη$�ρ�υ Oυ-ραν�ύ, κ�ντά στ� Σπερ�ει�, κατάτην �π�ία τραυματίστηκε σ�#αρά �ίδι�ς � Σαμ�υήλ. Ωστ�σ�, � τσάρ�ςισ�υρ�π�ίησε τη θέση τ�υ στ� #�ρ-ρά και στά τέλη τ�υ 10�υ αιώνα η#�υλγαρική κυριαρ�ία εκτειν�ταν α-π� την Aδριατική μέ�ρι τη MαύρηΘάλασσα και απ� τ� Δ�ύνα#η μέ�ριτη Θεσσαλία, περιελάμ#ανε δηλαδήτη Mακεδ�νία (εκτ�ς απ� την περι�-�ή της Θεσσαλ�νίκης), την Hπειρ�,τμήμα της Aλ#ανίας (Δυρρά�ι�), τηΣερ#ία (Pασκία) και τη Δι�κλεια(Mαυρ�#�ύνι�).

O Bασίλει�ς B’, μέ�ρι τ� 1018, ανα-καταλαμ#άνει απ� τ�υς B�υλγάρ�υς�λα τα εδά$η της #υ!αντινής αυτ�-κρατ�ρίας και την περι��ή των Πρε-σπών. Στην επιστρ�$ή τ�υ απ� τηνA�ρίδα κτί!ει δυ� $ρ�ύρια στις λί-μνες, τη Bασιλίδα «καιι έτερ�ν εν τηλε�θείση λίμνη τη $ρα�υτέρα, � καιαυτ� Kωνστάντι�ν επων�μασεν».

T� 1072 Aλαμάν�ι και Φράγκ�ι,σύμμα��ι τ�υ Bυ!αντί�υ, περν�ύν α-π� την περι��ή και λεηλατ�ύν τ� να�τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ. Δυ� αιώνες αρ-γ�τερα η περι��ή περιέρ�εται στ�

κράτ�ς τ�υ Στέ$αν�υ Nτ�ύσαν καιμετά τ� θάνατ� τ�υ, τ� 1351, #ρίσκ�-νται κάτω απ� την επιρρ�ή μικρώναρ��ντων μέ�ρι τ� 1386, �π�τε κατα-λαμ#άν�νται απ� τ�υς T�ύρκ�υς.

Στα πρώτα �ρ�νια της T�υρκ�κρα-τίας, καθώς �ι άρ��ντες της περι�-�ής γίν�νται υπ�τελείς υπάρ�ει κά-π�ια ανεκτικ�τητα στις κινήσεις τ�υπληθυσμ�ύ. Mεγάλες �ικ�γένειες$αίνεται να είναι εγκατεστημένες ε-δώ ή να έ��υν κάπ�ια σ�έση με τ��ώρ�, �πως �ι Δραγάσηδες, σύμ$ω-να με μια επιγρα$ή σε τ�ι��γρα$ίατων #ρά�ων της Mεγάλης Πρέσπας.

Eκκλησία

H Πρέσπα εκκλησιαστικά ανήκεστην αρ�ιεπισκ�πή A�ρίδ�ς. Eίναιγνωστ�ί αρκετ�ί επίσκ�π�ι Πρεσπών,�πως � Nε�$υτ�ς, � Δι�νύσι�ς, � K�-σμάς. Mια επι#λητική μ�ρ$ή επισκ�-π�υ ήταν � Παρθένι�ς (1741-67), τ�υ�π�ί�υ τ� �ν�μα σώ!εται και στις ε-πιγρα$ές των ναών τ�υ Aγί�υ Γερ-μαν�ύ και της Παναγίας Π�ρ$ύρας.

T� 1767 διαλύεται η αρ�ιεπισκ�πήA�ρίδ�ς και η Πρέσπα �ν�μά!εταιMητρ�π�λη, με έδρα, �μως την A�ρί-δα. H επ��ή της τ�υρκ�κρατίας απ�τ�ν 16� αιώνα είναι π�λύ δύσκ�λη, �-πως $αίνεται για τις Πρέσπες. O πλη-θυσμ�ς αναδιπλώνεται, μένει πρ�-σκ�λλημέν�ς στην Oρθ�δ��ία καιπρ�σπαθεί να επι#ιώσει.

T�ν 19� αιώνα η περι��ή ταράσσε-ται απ� ε�εγέρσεις. Ωστ�σ�, πρέπεινα υπήρ�ε κάπ�ια �ικ�ν�μική επάρ-κεια στην περι��ή, �πως μαρτυρ�ύντα σπίτια στ�ν Aγι� Γερμαν�, στηνKαλλιθέα και η αρ�ιτεκτ�νική τωνεκκλησιών.

AΦIEPΩMA

Tριάντα �ρνια έρευναςO καθηγητής N. M�υτσ�π�υλ�ς �έρνει στ� �ως νέα στ�ι�εία για τα μνημεία των Πρεσπών

«Eπί �ρ�νια εργαστήκαμε στ�ν εσωτερικ� �ώρ� και έ�ω απ� τη Bασιλική �ωρίς υ-λικά μέσα, �ωρίς �ικ�ν�μική ��ήθεια απ� π�υθενά», λέει � καθηγητής N. M�υ-

τσ�π�υλ�ς.

H αρ�αία επιγρα�ή π�υ �ρέθηκε τ� 1966 στ� εσωτερικ� τ�υ �υ�αντιν�ύ να�ύ τ�υAγί�υ Nικ�λά�υ μετα�ερμένη πιθαν�τατα την επ��ή της ανέγερσης τ�υ να�ύ α-

π� την αρ�αία π�λη Λύκα στη N.Δ. ��θη τ�υ νησι�ύ τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ.


ΣTO περι�άλλν αυτ�, �πυ η ιστ-ρία συνυπάρ�ει με τ �υσικ� κάλλς,ι έρευνες και ι ανασκα�ές έ�υνένα παρελθ�ν 30 �ρ�νων. Ήταν τ1963, ένα πρ�ωρημέν �θιν�πωρ,�ταν καθηγητής της Πλυτε�νικήςτυ AΠΘ και ακαδημαϊκ�ς κ. Nικ.Mυτσ�πυλς, με τ επιστημνικ�τυ επιτελεί, άρ�ισε την ανασκα�ήστη μεγάλη �ασιλική τυ Aγίυ A�ιλ-λείυ πυ τ�τε ήταν περισσ�τερ έ-νας σωρ�ς επι�ώσεων, μια άμρ�ημά#α �ωμάτων καλυμμένη απ� άγρια,πυκνή �λάστηση απ� καστανιές καιαυτ�υή αναρρι�ώμενα. Στην ανατ-λική άκρη, κντά στη λίμνη, διέκρι-ναν $α�νικά με δές τη μεγάλη αψί-δα τυ ιερύ, μισ�ωμένη στα αγρι�-�ρτα, ενώ πι αριστερά αντίκρυ#αντ σημεί πυ σω#�ταν σε ψηλ�τερηστάθμη, την πρ�θεση.

Xωρίς ��ήθεια«Eπί �ρ�νια εργαστήκαμε στν ε-

σωτερικ� �ώρ και έ$ω απ� τη Bασι-λική �ωρίς υλικά μέσα, �ωρίς ικν-μική �ήθεια απ� πυθενά, θυμάταιμε κάπια πικρία κ. N. Mυτσ�πυ-λς. Kαι να σκε�θεί κανείς πως �λααυτά άρ�ισαν τριάντα �ρ�νια πριν, σεμια έρημη απ� ανθρώπυς Πρέσπα.Παγωνιά στη �ύση και παγωνιά στις

καρδιές των ανθρώπων. Δεν εί�επλλά �ρ�νια πυ εί�ε τελειώσει εμ�ύλις. Oλι κα�ύππτι. Στ νησίμερικές μαυρντυμένες γυναίκες.Aδύνατ να �ρύμε εργατικά �έρια,εργαλεία, τρ��ιμα. Kαι τ κλίμα �α-ρύ, υγρ�. Mας έδινε �μως κυράγιτ μναδικ� τπί και η μρ�ιά τωνμνημείων». Συγκλνιστική η στιγμήγια �συς παρέστησαν μάρτυρεςστην ανεύρεση των λειψάνων τυAγίυ A�ιλλείυ, Aρ�ιεπισκ�πυ Λα-ρίσης, και των Eπισκ�πων πυ ήτανθαμμένι στ να�. H μία απκάλυψηέ�ερνε την άλλη, η μία έκπλη$η έδι-νε τη σειρά της στην επ�μενη. Eπαθεσκ η επιστημνική μάδα, �ταν κά-πι τυ�αί κτύπημα σ’ ένα τί� έγι-νε η α�ρμή να σπάσει σ�άς καινα απκαλυ�θύν τα λείψανα και ιελληνικές επιγρα�ές. Tα ευρήματατυς δυνάμωσαν ακ�μα περισσ�τε-ρ. Mναδική �μως η συγκίνηση γιατν καθηγητή �ταν �ρέθηκε μπρ-στά στη λάρνακα πυ έκρυ�ε τ σκε-λετ� τυ Σαμυήλ. Oι ενδεί$εις �λεςσυνηγρύσαν �τι τα λείψανα, κα-λυμμένα με �ρυσΰ�αντ ύ�ασμα,ανήκαν στν πλέμαρ�.

«Σιγά-σιγά, λέει κ. Mυτσ�πυ-λς, γνωρίσαμε καλύτερα τν τ�π,$εθαρρέψαμε και αρ�ίσαμε να ερευ-

νύμε την ενδ�ώρα. Eτσι �ρεθήκα-με μπρστά στα ερείπια της Πανα-γίας Πρ�ύρας, αναπάντε�α μπρ-στά στν Aγι Δημήτρι, στα ελά�ι-στα ί�νη των Δώδεκα Aπστ�λων.Kαι �ταν ανε�ήκαμε στην κρυ�ήτυ “Kάλε” κατανήσαμε την ανάγκηνα �τιστεί εκεί απ� τν Bασίλει B’τ μνα�ικ� �υρ� “δυναμάρι”.

Γύρω τα γαλήνια νερά της λίμνης,στις ��θες καλαμιές και ανάμεσαστις «ύλτσες» ανθισμένα νύ�αρα.Oταν στρέψαμε τ �λέμμα μας στηδύση αντικρύσαμε τα ερείπια της Πύ-λης, της παλιάς Bίνενης και αριστε-ρ�τερα κάτι σαν ερείπι �υ#αντινήςεκκλησίας. Kάτω μας πετύσαν, με ε-ναλλασσ�μενυς γεωμετρικύς σ�η-ματισμύς, τα απδημητικά υδρ��ιαπυλιά πυ έ�ερναν γύρω τ λ��τυ «Kάλε» και τελικά �άνντανπρς τη μεριά της Mικρλίμνης με τδυσκλπρσπέλαστ �υν� της, �-πυ ι τπικί θρύλι θέλυν ένα α-κ�μα α$ι�λγ κάστρ. Πέρασαν εί-κσι λ�κληρα �ρ�νια ώσπυ να α-$ιωθύμε να σκάψυμε τα ερείπιαπυ διακρίναμε κντά στην Πύλη.Eνα θαυμαστ� �υ#αντιν� να� με ασυ-νήθιστ ναδμικ� τύπ: τνAγι Nι-κ�λα».

Eπτά εκκλησίες εί�ε την τύ�η και

την ευτυ�ία να �ρει καθηγητής κα-τά τις έρευνές τυ πυ συνε�ί#νταιεπί 30 �ρ�νια, καθώς η περι�ή δενέ�ει απκαλύψει ακ�μα �λα τα μυστι-κά της. Tην περίδ αυτή, ι ανασκα-�ές τυ επκεντρώννται σε δυ ση-μεία στ νησί τυ Aγίυ A�ιλλείυ, �-πυ ίδις πιστεύει πως είναι θαμ-μένες και άλλες εκκλησίες.

«H Πρέσπα, λέει κ. Mυτσ�πυ-λς, μας έδωσε άπειρες �αρές, ε-κτ�ς απ� τα λυπητερά τραγύδια καιτυς ρυθμικύς αργ�συρτυς �-ρύς. Mας �άρισε μναδικές απ-λαύσεις �υ#αντινής τέ�νης, �ωλια-σμένης στα κρεμαστά �ρά�ια στις �-�θες της Mεγάλης Πρέσπας, σταAσκηταριά της Παναγίας Eλεύσας.Tα νερά της λίμνης είναι διά�ανα,καθαρά, μπρείς με άνεση, κάπτε,να παρακλυθήσεις τα “ράσισμα”των ψαριών στ �υθ� πυ τα$ιδεύ-υν απ� μακριά, απ� τη μακρινή �-ρινή ��θη της λίμνης για να ’ρθυνστ σημεί αυτ�. Eτσι καθάρια είναικαι η ματιά της μπάμπως πυ με δυ-σκλία κρατύμε μα#ί της μακρ�συρ-τη κυ�έντα, μα περισσ�τερ ν�ημαέ�ει τ σ�ί$ιμ των �εριών και τκίταγμα με τ θερμ� �λέμμα τηςπυ �γαίνει απ� τα κατά�αθα της ψυ-�ής της πυ είναι γεμάτη Eλλάδα».


Aνατ�λική άπ�ψη της �ασιλικής τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ.

O να�ς τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υKτίστηκε απ τ�ν Σαμ�υήλ και σ’ αυτν τ�π�θετήθηκαν τα λείψανα τ�υ Λαρισαί�υ Aγί�υ

META την απ�τυημένη απ�πειρατ�υ Σαμ�υήλ να καταλά�ει τη Θεσσα-λ�νίκη στρέ�εται πρ�ς τη Λάρισα,την �π�ία καταλαμ�άνει τ� 985 έπει-τα απ� π�λλές απ�πειρες, τις �π�ίεςπεριγρά�ει λεπτ�μερώς � Kεκαυμέ-ν�ς στ� περί�ημ� «Στρατηγικ�» τ�υκαι της �π�ίας «τ�υς επ�ίκ�υς μετώ-κησεν εις τα της B�υλγαρίας ενδ�τε-ρα πανεστί�υς, και τ�ις καταλ�γ�ιςτων εαυτ�ύ κατατά�ας στρατιωτώνσυμμά��υς ε�ρήστ� κατά Pωμαίων».Aπ� τη μαρτυρία μιας ενθυμήσεωςαραγμένης επάνω σε λιθάρι στηνπρ�θεση της �ασιλικής, π�υ �ρίσκε-ται σε ψηλ� σημεί� στη NA γωνία,δια�ά"�υμε «Kύριε ��ήθει τ�ν δ�ύλ�σ�υ Iωάννην» �πως και άλλες.

«Aπ� τ� δεδ�μέν� αυτ�, επισημαί-νει � κ. M�υτσ�π�υλ�ς, θα μπ�ρ�ύ-σαμε να υπ�θέσ�υμε �τι τ� �ικ�δ�-μικ� συνεργεί� π�υ έτισε τη μεγά-λη �ασιλική, απ�τελείτ� �υσιαστικάαπ� Λαρισαί�υς, απ� αυτ�ύς π�υ με-τέ�ερε και εγκατέστησε μα"ί με τις�ικ�γένειές τ�υς � Σαμ�υήλ στηνΠρέσπα.

Iσως θα μπ�ρ�ύσε κανείς να υπ�-θέσει πως δεν μετέ�ερε �λ� τ�νπληθυσμ� της π�λεως, αλλά μεγάλες�μάδες ε%ειδικευμένων τενητών.

E% άλλ�υ, τη μακρινή τ�υς καταγωγήαπ� τη Θεσσαλία θυμ�ύνταν �ι για-γιάδες τ�υ νησι�ύ. Δεν είναι, άλλω-στε, μ�ναδικ� τ� άραγμα (ενθύμη-ση, sgraffito) με ελληνική γρα�ή επά-νω σε λιθάρια της �ασιλικής.

Yπάρ�υν και �ρισμένα άλλα (υπ�μ�ρ�ή επικλήσεως) και σε αγκωνάρισε σημεί� τ�υ διακ�νικ�ύ, πλάι στηνκ�γη π�υ επρ�κειτ� να υπ�δεθείτ� λείψαν� τ�υ Aγί�υ Aιλλεί�υ καιτα �π�ία εγνώρι"αν �ι �ικ�δ�μ�ιπ�υ τα άρα%αν επάνω στηνπέτρα�τι επρ�κειτ� να επικαλυ�θ�ύν μετα (επάλληλα) επιρίσματα των τ�ι-�γρα�ιών».

�υλστεγη Bασιλική

O να�ς π�υ ανίδρυσε � Σαμ�υήλείναι μια τρίκλιτη %υλ�στεγη �ασιλι-κή με μεγάλες διαστάσεις (εσωτ. 22X 45 μ.) π�υ δύ� πεσσ�στ�ιίες ωρί-"�υν σε τρία κλίτη. T� κεντρικ� κλί-τ�ς έει πλάτ�ς 9,25 μ. και τα πλάγια:4,25. A%ί"ει να σημειωθεί �τι στην κά-τ�ψη της �ασιλικής τ�υ Aγί�υ Aιλ-λεί�υ έ�υμε επαληθεύσει αναμ�ι-σ�ήτητες γεωμετρικές (�ικ�δ�μικές)αρά%εις. Tα παρα�ήματα της �ασιλι-κής (η πρ�θεσις και τ� διακ�νικ�ν)

στις ανατ�λικές άκρες των πλαγίωνκλιτών εμ�ανί"�νται με κάτ�ψη εγ-γεγραμμέν�υ σταυρ�ύ με συνεπτυγ-μένες τις κεραίες, �ι �π�ίες σηματί-"�υν τέσσερις κ�γες π�υ στεγά"�-νται με αντίστ�ια τ�%α τα �π�ίαστηρί"�υν τη «σ�ενδ�νη» (δηλαδήτ� τύμπαν�) τ�υ τρ�ύλλ�υ.

Eλάιστα ίνη σώ"�νται σήμερατ�υ τρ�υλλίσκ�υ της πρ�θέσεως. Mε�άση μετρήσεις και παλιές �ωτ�γρα-�ίες (πριν απ� τ� 1929), � κ. M�υτσ�-π�υλ�ς κατ�ρθωσε να απ�καταστή-σει τη μ�ρ�ή τ�υ. Hσαν κατασκευα-σμέν�ι απ� �ρθ�γωνικ�ύς πελεκημέ-ν�υς ελα�ρ�τατ�υς λίθ�υς «κ�γυ-λιάτες» (τρα�ερτίνες) και μετα%ύτων κάθετων αρμών μεσ�λα��ύν κε-ραμίδια (�ήσαλα) π�υ σηματί"�υνκεραμ�πλαστικές διακ�σμήσεις.Eσωτερικά η κατασκευή τ�υς ενι-σύεται με νευρώσεις, μια τενικήπ�υ συνηθι"�ταν ιδιαίτερα στην Kων-σταντιν�ύπ�λη. H μ�ρ�ή αυτή τωντρ�υλλίσκων τ�υ Aγί�υ Aιλλεί�υ εί-ναι σημαντική για την εκκλησιαστικήαριτεκτ�νική τ�υ 10�υ αιώνα και α-π�δεικνύει την ε%ελικτική μ�ρ�ήπ�υ έλα�αν �ι τρ�ύλλ�ι απ� την επ�-ή τ�υ να�ύ της K�υμπελίδικης στηνKαστ�ριά, τ�υ Aγί�υ Iωάννη της Mε-

σημ�ρίας, μέρι τ� παράδειγμα τωντρ�υλλίσκων των παρα�ημάτων της�ασιλικής τ�υ Aγί�υ Aιλλεί�υ καιτ�υ τρ�ύλλ�υ τ�υ να�ύ τ�υ Aγί�υΓερμαν�ύ (992) στ� �μώνυμ� ωρι�.

H δ�μή τ�υ να�ύH μεγάλη αψίδα τ�υ ιερ�ύ �ήματ�ς

της �ασιλικής καλύπτεται με τεταρ-τ�σ�αίρι�. Στη δυτική πλευρά υπάρ-ει μακρ�στεν�ς νάρθηκας. H δ�μήτ�υ να�ύ διασώ"ει �λα τα αρακτηρι-στικά της �ικ�δ�μικής της επ�ής:είναι τισμένη με ασ�εστ�λιθ�υς μελευκ� συνδετικ� ασ�εστ�κ�νίαμακαι κατά απ�στάσεις καθ’ ύψ�ς με-σ�λα��ύν «%υλ�δεσμ�ι», �ι ιμαντώ-σεις των �υ"αντινών. Στην αψίδα δια-τηρείται τ� σύθρ�ν�, � αριεπισκ�πι-κ�ς θρ�ν�ς σε κάπ�ια ίνη και τ� τρί-λ�� παράθυρα.

Στ� μετωπικ� τ�%� της αψίδας σώ-"�νται ίνη επιγρα�ής σε δύ� στρώ-ματα, την �π�ία μπ�ρεσε να συμπλη-ρώσει � κ. M�υτσ�π�υλ�ς:

Oρών τ� �ήμα της Tραπέ�ης Kυρί-�υ στήθι τρέμων άνθρωπε και κάτωνεύων X(ριστ�)ς γάρ ένδ�ν θύεταικαθημέραν.

Συνέ�εια στην 10η σελίδα

(Παρ�μ�ια επιγρα�ή, στην ίδια θέ-ση, σώ"εται και στην αψίδα τ�υ να�ύτης Παναγίας των Xαλκέων της Θεσ-σαλ�νίκης. H �π�ία, απ� επιγρα�ή,γνωρί"�υμε �τι ανηγέρθη τ� 1029).

Kάπ�τε η αρική επιγρα�ή επικα-λύ�θηκε απ� μια νε�τερη:

Tω �ίκω σ�υ πρέπει αγίασμα Kύριεεις μακρ�τητα ημερών. (Πρ�λ. αντί-στ�ιη επιγρα�ή στη �ασιλική τηςAγίας Σ��ίας της Nίκαιας).

«Eπάνω απ� τ� σύθρ�ν�, συνεί"ει� κ. M�υτσ�π�υλ�ς, συμμετρικά στ�τρί��λ� παράθυρ� διακρίν�νται, στ�πρώτ� στρώμα τ�ι�γρα�ίας, ίνητ�%ων π�υ διατηρ�ύν σήμερα ελάι-στα ίνη επιγρα�ών.

Πρ�κειται για αναγρα�ή επισκ�πι-κών θρ�νων π�υ υπέκειντ� υπ� τηδικαι�δ�σία τ�υ ��υλγαρικ�ύ πα-τριαρεί�υ. Tην επ�ή π�υ επισκέ-�θηκε την Πρέσπα � Miljukov, τ�1898, διατηρ�ύνταν πρ��ανώς σεκαλύτερη κατάσταση. Mε μεγάλη υ-π�μ�νή κατ�ρθώσαμε να τ�υς αντι-γράψ�υμε:

«...II+θρ�ν�ς π� Πρ�σδριάνων.III+θρ�ν�ς π�υ Bιδένης. IV. θρ�ν�ςπ� Kε�αλ�νίας. V. θρ�ν�ς π� Bερ�ί-ας. VI.+θρ�ν�ς π� Hρακλείας. VII.θρ�ν�ς π�υ Bελε��υσδί�υ. VIII.(θρ�ν�ς) Πέτρας: IX. θρ�ν�ς Σελα-σ��ρ�υ (=Δεα��λεως). X. θρ�ν�ςπ�υ Σκωπίων. XI. � θρ�ν�ς π�υ Σαρ-δικές (=Σ��ιας), XII. θρ�ν�ςπ�υ/Eδέσσης. XIII....». Πρ�κειται γιαεπισκ�πές π�υ απ�δίδ�υν στην Aρι-τεκτ�νική της Aρίδας και τα γνωστάρυσ��υλα τ�υ Bασιλεί�υ B’».

O Andre Grabar στη μελέτη τ�υ μετίτλ�: «Deux témoignages arché-ologigues sur l’ autocéphalie d’ uneéglise: Prespa et Ohrid», (Recueil destravaux de l’ Institut d’ Etudes Byza-ntines τ�υ Bελιγραδί�υ, VIII, Méla-nges G. Ostrogorsky, II, σ. 163 έ%.)συμπεραίνει, απ� την παρ�υσία στηνεπιγρα�ή των επισκ�πικών θρ�νωντ�υ Bιδυνί�υ, τ� �π�ί� � αυτ�κρά-τωρ Bασίλει�ς B’ κατέλα�ε τ� 1002,�τι έ�υν γρα�εί μιαν αραι�τερη ε-π�ή.

Eίναι αναμ�ισ�ήτητ� �τι γρά�η-καν στα ρ�νια �π�υ τ� πατριαρεί�τ�υ κράτ�υς τ�υ Σαμ�υήλ δεν είεμετα�ερθεί στην Aρίδα. Aλλωστεκανένα ν�ημα δεν θα είε η αναγρα-�ή των επισκ�πικών θρ�νων στην α-ψίδα τ�υ Aγί�υ Aιλλεί�υ, την επ�ήτ�υ Bασιλεί�υ B’, �ταν πλέ�ν η έδρα

της Aριεπισκ�πής είε μετα�ερθείστην Aρίδα.

Λίγ� πριν απ� τη ρ�ν�λ�γία τηςμετα��ράς τ�υ ��υλγαρικ�ύ πα-τριαρεί�υ στην Aρίδα έγινε η ανα-γρα�ή των επισκ�πικών θρ�νων.Aλλωστε, είναι γνωστ� πως � Σαμ�υ-ήλ, εστέ�θη τσάρ�ς τ� 999. Λίγαρ�νια πριν είαν πεθάνει �ι γ�νείς

και � αδελ��ς τ�υ Δα�ίδ, άγνωστ�ς�μως παραμένει � αρικ�ς τ�π�ς τηςτα�ής τ�υς. Aντίθετα γνωρί"�υμε �-τι τ� 992-993 � Σαμ�υήλ, πριν μάλι-στα στε�θεί τσάρ�ς, αράσσει σεμιαν επιτύμ�ια πλάκα, π�υ �ρέθηκετ� 1888 στ� ωρι� Aγι�ς Γερμαν�ς α-π� τ�υς ωρικ�ύς π�υ έσκα�αν γιανα θεμελιώσ�υν τη νέα τ�υς εκκλη-

σιά σε επα�ή με τ�ν παλι� τετρακι�-νι� να�, την επιγρα�ή, με παλιά κυ-ριλλική γρα�ή:

+ Eις τ� �ν�μα τ�υ πατρ�ς και τ�υυι�ύ και τ�υ Aγί�υ Πνεύματ�ς, εγώ,� δ�ύλ�ς τ�υ Θε�ύ Σαμ�υήλ, μνημ�-νεύω τ�ν πατέρα, τη μητέρα και τ�ναδελ#�ν μ�υ επί των σταυρών. Iδ�ύτα �ν�ματα των κεκ�ιμημένων: Oδ�ύλ�ς τ�υ Θε�ύ Nικ�λα�ς Pιψιμίακαι Δαυίδ. Eγρά#η τ� έτ�ς απ� κτίσε-ως κ�σμ�υ 6501, ινδικτιών�ς στ΄(=992/93).

Tην επιγρα�ή έσπευσε να μελετή-σει � Διευθυντής τ�υ Pωσικ�ύAραι�λ�γικ�ύ Iνστιτ�ύτ�υ της Kων-σταντιν�υπ�λεως, κατά την επιστη-μ�νική τ�υ περι�δεία στη Mακεδ�νίατ� 1898 και τη δημ�σίευσε τ�ν επ�-μεν� ρ�ν� με σημειώσεις τ�υ Φλω-ρίνσκυ και τ�υ Mίλετιτς (στην Iσ�έ-στιγια τ�υ ρωσικ�ύ Aραι�λ. Iνστι-τ�ύτ�υ της Kωνσταντιν�υπ�λεως,IV, 1, 1899, σ. 1-20. Πρ�λ. I�ρδάνηIvanov, B�υλγαρικές αραι�τητεςMακεδ�νίας, Σ��ια 1931, σ. 25) (δια-στάσεις επιτά�ιας πλάκας: 1,30x-0,67x0,07).

H τα��πλακα ανα�έρει και τ� �ν�-μα τ�υ πατέρα τ�υ Σαμ�υήλ π�υ εί-ναι γνωστ� άλλωστε και απ� τη μαρ-τυρία τ�υ Iωάννη Σκυλίτ"η «των δεB�υλγάρων άμα τη τελευτή τ�υ �ασι-λέως Iωάνν�υ απ�στατησάντων, άρ-�ειν αυτών πρ��ειρί��νται τέσσαρεςαδελ#�ί, Δαυίδ, Mωυσής, Aαρών καιΣαμ�υήλ, εν�ς των παρά B�υλγάρ�ιςμέγα δυνηθέντων κ�μητ�ς �ντες παί-δες Nικ�λά�υ �ν�μα��μέν�υ, μη-τρ�ς Pιψίμης και διά τ�ύτ� κ�μητ�-πωλ�ι κατ�ν�μα��μεν�ι»(1). H τα�ήτων γ�νέων και τ�υ αδελ��ύ τ�υ Δα-�ίδ έγινε, άραγε, απ� την αρή στ�νAγι� Γερμαν�; ή αργ�τερα έγινε με-τακ�μιδή των λειψάνων απ� τ�ν Σα-μ�υήλ τ� 992/93; Tη ρ�ν�λ�γία �-μως αυτή υπήρε ήδη η �ασιλική τ�υAγί�υ Aιλλεί�υ. Γιατί να γίνει η με-τακ�μιδή των �στών των γ�νέων τ�υκαι τ�υ αδελ��ύ τ�υ απ� τη �ασιλικήτ�υ νησι�ύ στ�ν Aγι� Γερμαν�;Eκτ�ς αν έ�υν αλλιώς τα πράγματα.

«Πρ�σωπικά, λέει � κ. M�υτσ�π�υ-λ�ς, κατέλη%α στ� συμπέρασμα �τι �τά��ς των γ�νέων τ�υ Σαμ�υήλ �ρι-σκ�ταν εντ�ς τ�υ να�ύ τ�υ Aγ. Γερ-μαν�ύ. Kαι διερωτώμαι σε π�ι�ν Aγι�ήταν αρικά α�ιερωμέν�ς � να�ς;Στ�ν Aγι� Γερμαν� Πατριάρη Kων-σταντιν�υπ�λεως; T� θεωρώ αμ�ί-��λ� (η ταύτιση και η λαϊκή πίστη


Λείψανα των τ��ων στην τ�ι��γρα�ία in Fresco, στ� πρώτ� στρώμα της τ�ι��-γρα�ίας στην αψίδα τ�υ ιερ�ύ τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ.

H λάρνακα των Aγίων: A�ιλλεί�υ Λαρίσης, Δι�δώρ�υ Tρίκκης και Pηγίν�υ Σκ�πέ-λων στη ��ρεια πλευρά τ�υ διακ�νικ�ύ της �ασιλικής.

Συνέ�εια απ� την 9η σελίδα

Aπ�ψη της B.A. γωνίας τ�υ νάρθηκα, �π�υ �ρισκ�ταν πιθανώς � τά��ς των γ�-νέων τ�υ Σαμ�υήλ. Διακρίνεται τ� λείψαν� της τ�ι��γρα�ίας τ�υ Aγί�υ Nικ�λά-

�υ (τ�υ 10�υ αιώνα).


O να�ς τ�υ Aγί�υ Γερμαν�ύ στ� �μώνυμ� �ωρι�.

π�υ έει επικρατήσει θεωρώ �τι καλ-λιεργήθηκε αργ�τερα απ� τ�υς Bυ-"αντιν�ύς για να απαλη�θεί ίσως ημνήμη τ�υ B�ύλγαρ�υ ΠατριάρηΓερμαν�ύ και Γα�ριήλ. Δεν γνωρί-"�υμε, επίσης, τ�ν τ�π� τα�ής τ�υB�ύλγαρ�υ Πατριάρη, στ� νησί τ�υAγί�υ Aιλλεί�υ ή στ� να� τ�υ Aγ.Γερμαν�ύ, � �π�ί�ς, αν έ�υν έτσι ταπράγματα, ανιδρύθη λίγα ρ�νια πριντ� 1006 της επιγρα�ής, δηλαδή λίγ�πριν τ� 992/93.

Mετά τ� θάνατ� τ�υ ίσως αγι�π�ι-ήθηκε απ� τ�υς ντ�πι�υς πληθυ-σμ�ύς και δ�θηκε η �ν�μασία τ�υ σενα� � �π�ί�ς αρικά ίσως ήταν α�ιε-ρωμέν�ς (και τ� πρ�τείνω αυτ� τε-λείως ενδεικτικά) στ�ν Aγι� Nικ�λα�.Aλλωστε, η μεταγενέστερη επιγρα-�ή π�υ διασώ"εται στη δυτική �ψητ�υ να�ύ, στ� υπέρθυρ� ανα�έρει �-λα αυτά με σα�ήνεια:

+ Eδ� εγράψαμεν των παλεών έ-τ�ς. ανηκ�δ�μήθη εις τ�ν κερων τ�υAγί�υ Γερμαν�ύ Πατριάρ��υ Kων-σταντιν�υπ�λεως κε πάλην η δευτέ-ρα ιστ�ρία �ς ευρήκαμεν τ�ν έτ�ς α-π� Xριστ�υ AΣT (1006) �ρ�νι κέ ετ�υ-τη ήνε τρίτη ιστ�ρία εις AΨMΓ(=1743).

O Aγι�ς Γερμαν�ς, ήταν Πατριάρ-ης Kωνσταντιν�υπ�λεως μετα%ύ715-730. (Πρ�λ. N. Mutsopoulos,«Byzantinische und Nach byza-ntinische Baudenkmaler aus Klein-Prespa und aus Hl. German», Byz-antinisch-Neugriechische Jahrbu-cher, τ. 20 (1970), σ. 49).

Φαίνεται πως � τά��ς των γ�νέωντ�υ Σαμ�υήλ κάπ�τε –σε μια μεταγε-νέστερη επ�ή– καταστρά�ηκε καιτην πλάκα π�υ τ�ν εκάλυπτε την α-

πέρριψαν έ%ω απ� τη δυτική θύρατ�υ νάρθηκα και με τ�ν καιρ� επιώ-θηκε. Eκεί την %ανα�ρήκαν τ� 1888�ι ωρικ�ί τ�υ ωρι�ύ �ταν έσκα�ανγια να θεμελιώσ�υν τ� καιν�ύργι� υ-περμεγέθη να� (απ� τη δυτική θύρατ�υ νάρθηκα σήμερα εισέρεται κα-νείς στ� ιερ� της καιν�ύργιας εκκλη-σίας). H �ήμη �μως τ�υ συμ�άντ�ς

έ�θασε στ’ αυτιά τ�υ Pώσ�υ διευθυ-ντή τ�υ Pωσικ�ύ Aραι�λ�γικ�ύIνστιτ�ύτ�υ της Kωνσταντιν�υπ�λε-ως � �π�ί�ς έσπευσε να επισκε�θείτ� ωρι� και να μελετήσει τη σημα-ντική επιτά�ια πλάκα.

O τά��ς αυτ�ς πρέπει, κατά την ά-π�ψή μ�υ να �ρίσκεται στην εσωτε-ρική BΔ γωνία τ�υ νάρθηκα. Στ� ε-

σωτερικ� τ�υ να�ύ, στη NΔ γωνία υ-πάρει άλλ�ς τά��ς π�υ η παράδ�σηθεωρεί �τι ανήκει στ�ν Aγι� Γερμα-ν�. Σήμερα στη θέση τ�υ τά��υ υ-πάρει μια πρ�ειρη %ύλινη κατα-σκευή σκεπασμένη με κατάλληλα υ-�άσματα και �ι ντ�πι�ι πρ�σκυν�ύν

Aνάγλυ�α θωράκια στη �ασιλική τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ.

Συνέ�εια στην 12η σελίδα

Bασιλική τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ, άπ�ψη της πρ�θέσεως απ� τ� μεσημ�ριν� κλίτ�ς.

τ�ν τά�� τ�υ Πατριάρη της Kων-σταντιν�υπ�λεως Aγί�υ Γερμαν�ύ.

Π�ι�ς �μως ήταν � Γερμαν�ς, �και Γα�ριήλ, � εν B�διν�ίς και εν τηΠρέσπα, πρώτ�ς Πατριάρης τ�υκράτ�υς τ�υ Σαμ�υήλ, π�υ σε ρ�-νια ιδιαίτερα δύσκ�λα επ�ίμανετ�υς πληθυσμ�ύς της Δυτικής Mα-κεδ�νίας αλλά και τις ευρύτερες��ρει�τερες περι�ές;».

Tα λείψανα π�υ απέσπασε � Σα-μ�υήλ κατά την εκστρατεία τ�υ στηΘεσσαλία και ιδιαίτερα αυτ� τ�υAγί�υ Aιλλεί�υ τ�π�θετήθηκανστ� διακ�νικ� της �ασιλικής, σε μιαθέση π�υ απ� τη μ�ρ�ή της μ�ιά"ειμε αρκ�σ�λι�. Στ� σημεί� αυτ� τ�υνα�ύ η επίωση έ�θανε σε π�λύ με-γάλ� ύψ�ς.

H μ�ρ�ή, �πως διασώ"εται σήμε-ρα, της λάρνακας τ�υ Λαρισαί�υ

Aγί�υ δεν ήταν η αρική, αλλά αυτήπ�υ δ�θηκε μετά την καταστρ��ήκαι τη λεηλασία τ�υ αρικ�ύ τά��υαπ� τ�υς N�ρμανδ�ύς μισθ��-ρ�υς των Bυ"αντινών, �ι �π�ί�ι κα-τά τ�ν πρώτ� ρ�ν� της �ασιλείαςτ�υ Mιαήλ VII Δ�ύκα Παραπινάκη(Σκυλίτ"ης/Kεδρην�ς, B�ννης, σ.714), εστάλησαν στις περι�ές αυ-τές για την καταστ�λή της επανα-στάσεως τ�υ Kωνσταντίν�υ Bodin(Kωνσταντίνω τω και B�δίνω �ν�μα-"�μένω), � �π�ί�ς είε μετ�ν�μα-σθεί σε Πέτρ�, και �πως μας περι-γρά�ει � Σκυλίτ"ης:

«�ι γε μην Aλαμάν�ι και Φράγγ�ι(γένη δε �ύτ�ι δυτικά) κατά της �ώ-ρας α#εθέντες καθαιρ�ύσι μεν τα εντη Πρέσπα των B�υλγάρων υπ�λε-λειμμένα �ασίλεια, σκυλεύ�υσι δεκαι τ�ν εκείσε να�ν, �ς επί �ν�ματιτ�υ Aγί�υ A�ιλεί�υ ίδρυται, μηδεν�ςτων εν εκείνω #εισάμεν�ι ιερών, ωντινά μεν αύθις ανεσώθησαν, τα δελ�ιπά � στρατ�ς διανειμάμεν�ι εις�ρήσιν ιδίαν μετεσκεύασαν...». (Σκυ-λίτσης/Kεδρην�ς, B�ννης, σ.718,22,719).

H τα��πλακα, η �π�ία καλύπτειτ�ν τά�� και π�υ πρ�έρεται απ�τ�ν αρικ� (άραγε μήπως μετα�έρ-θηκε απ� τη Λάρισα;) απ�τελεί μ�να-δικ� παράδειγμα στη �υ"αντινή γλυ-πτική, με τις παρά%ενες απεικ�νίσειςπτην�ύ και καμήλας συμμετρικά σεδιπλ� σταυρ�. Aρικά θα πρέπει να

πρ��ρι"�ταν για θωράκι� της λάρνα-κας και σε δεύτερη ρήση τ�π�θετή-θηκε ως τα��πλακα. Στ� εσωτερικ�τ�υ τά��υ, εκτ�ς απ� τ� κι�ώτι� μετα λείψανα των τριών αγίων, π�υ με-τέ�ερε (έστειλε) � Σαμ�υήλ απ� τηΘεσσαλία (Aιλλεί�υ, Δι�δώρ�υTρίκκης και Pηγίν�υ Σκ�πέλων) �ρέ-θηκαν π�λύτιμ�ι λίθ�ι, πλήθ�ς ν�μι-σμάτων (68 ν�μίσματα, τα �π�ία κα-λύπτ�υν μια ρ�νική περί�δ� απ�1118-1435).

Tα αραι�τερα ανήκ�υν στην επ�-ή της �ασιλείας τ�υ Iωάννη B’ K�-μνην�ύ (1118-1143) και τα έσατα εί-ναι των ρ�νων τ�υ σ�υλτάν�υ Bα-γιατ"ίτ A’ (1389-1402) και Σ�υλεϊμάν(1403-1410)(2).

Mέσα στ�ν τά�� ρέθηκε μ�λύ�δι-ν� ενεπίγρα�� έλασμα διπλωμέν� σεμ�ρ�ή κυλίνδρ�υ και απ� τη αραγ-μένη επιγρα�ή καταν��ύμε �τι πρ�-κειται για τ�υς γνωστ�ύς απ�τρ�παϊ-κ�ύς μαγικ�ύς καταδέσμ�υς π�υ τ�-π�θετήθηκε εκεί για πρ�στασία τ�υτά��υ απ� τ�υς τυμ�ωρύ�υς.

Σημειώσεις:1) Iωάνν�υ Σκυλίτση «Σύν�ψις Iστ�ριών»

εκδ. Ioannes Thurn, Bερ�λίν�, 1973, B. 435σ. 328.

2) N.K. M�υτσ�π�υλ�ς, «Aνασκα�ή της �α-σιλικής τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ. Δευτέρα(1966) και τρίτη (1967) περί�δ�ς εργα-σιών». EEΠΣ (=Eπιστημ�νική Eπετηρίδατης Π�λυτε�νικής Σ��λής), τ.Δ’ 1969-1970, Θεσσαλ�νίκη 1970, σ. 187-192.


Aπ�ψη τ�υ κεντρικ�ύ κλίτ�υς της �ασιλικής τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ.

Συνέ�εια απ� την 11η σελίδα


Tα λείψανα τυ Σαμυήλ, αμέσως μετά την ανεύρεσή τυς. Tμήμα τυ σκελετύ. Πλάι στη λεκάνη ήταν τπθετημέν �ρυσΰ�αντ ύ�ασμα.

Eνας τά��ς απ�καλύπτειH ανακάλυψη τ�υ τά��υ και των �στών τ�υ Σαμ�υήλ στη �ασιλική τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ

EINAI γνωστ� πως Σαμυήλ, μετάτην ήττα τυ Σπερ�ειύ, την κατα-στρ�ή τυ στρατύ τυ και τ �αρύ-τατ τραυματισμ� τυ, κατ�ρθωσε,με τη �ήθεια τυ γιύ τυ να επι-στρέψει ύστερα απ� περιπέτειες, α-κλυθώντας δύσ�ατα ρεινά μν-πάτια, στην Πρέσπα. Mετά την επι-στρ�ή τυ έδωσε την εγκριση τυγια τ γάμ της κ�ρης τυ με τ γι�τυ στρατηγύ Θεσσαλνίκης, τνAρμένι Aσώτ Tαρωνίτη, και άρ�ισεκαινύργιες πρετιμασίες για νέεςεκστρατείες εναντίν τυ Bυ#αντίυ.

Tα πράγματα �μως εί�αν στ με-τα$ύ αλλά$ει. Oι Bυ#αντινί κατρ-θώσαν να επι�άλυν τά$η στις επα-

ναστατημένες περι�ές τυ Mικρα-σιατικύ �ώρυ και Bασίλεις B’πλέν με �λη τη στρατιωτική ισ�ύτης αυτκρατρίας στρέ�εται τώρανα εδραιώσει την τά$η και στ Bαλ-κανικ� �ώρ.

H περί�ημη μά�η τυ Kλειδίυ, τ1014, απτέλεσε τ έσ�ατ πλήγμαγια τ μικρ�σωμ, ανυπ�τακτ καιηρωικ� πλέμαρ�. Tην ίδια �ρνιά,μετά την ήττα τυ Kλειδίυ και τηνπανωλεθρία τυ στρατεύματς, πε-θαίνει Σαμυήλ απ� καρδιακήπρσ�λή και θά�εται στ δε$ι� (τα-�ικ�) κλίτς της �ασιλικής πυ ί-δις ανίδρυσε στ νησί τυ AγίυA�ιλλείυ, πλύ κντά στ ιερ� λεί-

ψαν τυ αγίυ πυ μετέ�ερε απ�τη Λαρισα.

«Tα δεδμένα τυ σκελετύ πυεί�α την τύ�η να �ρω σε τά� τυκλίτυς αυτύ, συνηγρύν στην ά-πψη μυ αυτή, υπγραμμί#ει κα-θηγητής κ. N. Mυτσ�πυλς. O τά-�ς �ρεθηκε ανέπα�ς, γιατί επα-νω στην καλυπτήρια πλάκα στηρι#�-ταν αρ�ικά κτιστ� αρκσ�λι(arcosolium) πυ εμπ�δι#ε τη μετα-κίνηση της».

T πρ�υρ� �ρώμα τυ σκελετύσε άριστη κατάσταση απτελεί έναδεδμέν για την κάλυψη τυ νε-κρύ με πρ�υρά σινδ�νη, πρν�μικι αυτ� �ασιλικ�. Στν αριστερ� �ρα-

�ίνα διασώ#νται ί�νη εν�ς �ρυσύεπενδύτη, πλεγμένυ με λεπτ�τατες�ρυσές κλωστές. Στη λεκάνη τυσκελετύ διασώθηκε ύ�ασμα �ρυ-σΰ�αντ, επίσης, με αντίνωτυςψιττακύς μέσα σε κύκλυς, υ�αντ�πλυτιμ, πιθαν�τατα �ειρτέ�νηματης �ασιλικής αυλής της Kωνσταντι-νυπ�λεως.

T κυρι�τερ δεδμέν �μως ήταντ τραύμα πυ εί�ε τ αριστερ� �έριτυ νεκρύ, κακά επυλωμέν και α-γκυλωμέν απ� τη μά�η τυ Σπερ�ει-ύ, �πυ στρατηγ�ς μάγιστρς Nι-κη��ρς Oυραν�ς τ 997 κατέσ�α$ετ �υλγαρικ� στρατεύμα και πλή-γωσε τ Σαμυήλ, αλλά και απ� τ ρι-νικ� στύν �πυ εντν�τατα δια-κρίννται ί�νη της μισ(;)αρμενικήςκαταγωγής τυ(1)».

XέριΣυγκλνιστική για τν καθηγητή η

στιγμή της ανακαλύψεως τυ τά�υτυ Σαμυήλ, καθώς μέ�ρι τ 1966γνώρι#ε την ύπαρ$η τυ τά�υ μ�-νν απ� τα ιστρικά κείμενα. Aνε$ί-τηλες ι μνημες:

«Kατάλα�α αμέσως, θυμάται, περίτινς επρ�κειτ, �ταν είδα τ αγκυ-λωμέν �έρι τυ. 'λα τα στά εί�αντ �ρώμα της πρ�ύρας και στ ύ-ψς της λεκάνης υπήρ�ε �ρυ-σΰ�αντ ύ�ασμα, τέτι πυ μ�νστην αυτκρατρική αυλή της Kων-σταντινυπ�λεως συναντύσε κα-νείς, με παπαγάλυς τπθετημέ-νυς πλάτη-πλάτη. H συγκίνηση μαςέγινε μεγαλύτερη, �ταν ήρθε η επι-�ε�αίωση απ� την Aκαδημία Eπιστη-μών της M�σ�ας, της Σ��ιας και τυEρι�άν, �πυ εί�αμε στείλει τ εκ-μαγεί τυ κρανίυ».

Σημείωση: Ch. Adontz, «Samuel I.Armenien», roi des Bulgares», Memoires de l’Académie Royale de Belgique, Classe deLettres 38, 1938, 1938, s. 9 ε�. N. Mouts-opoulos, «Le tombeau du tsar Samuel dans labasilique de Saint Achille a Prespa», AcademieBulgare des Sciences – Institut d’ EtudesBalkaniques. «L. Jivkova», Etudes Balka-niques, No. 3, Sofia 1984, σ. 115, 124.Aπψη των λαρνάκων στ B. Tα�ικ� κλίτς της �ασιλικής.

AΦIEPΩMA

Bυ�αντιν�ί να�ίTα α�ι�λγα �υ αντινά και μετα�υ αντινά μνημεία στ νησί τυ Aγίυ A�ιλλείυ

ENA BYZANTINO μνημεί� είναι �λ-κληρη η Πρέσπα. Eκτς απ τη �ασι-λική τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ, π�υ η α�ίατης δεν επικεντρώνεται μν� στην ι-στ�ρική της σημασία, αλλά και στηνκαλλιτε�νική α�ία τ�υ διακσμ�υτης, πως των λειψάνων των τ�ι��-γρα�ιών π�υ σώ��νταν (σήμερα έ-��υν μετα�ερθεί στ� Aρ�αι�λ�γικM�υσεί� της Φλώρινας), των ανα-γλύ�ων και ιδιαίτερα της πλακ�-στρώσεως τ�υ κεντρικ�ύ κλίτ�υς με�μ�ιμ�ρ�ες πλάκες π�υ πρ�έρ��-νται απ τα�ικές λάρνακες της αρ-�αίας Λύκας της �π�ίας τ� νεκτρ�-τα�εί�, πιθαντατα, �ρισκταν σ’αυτ τ� σημεί�, και τ� να τ�υ Aγί�υΓερμαν�ύ στ� �μώνυμ� �ωρι με τιςπ�λύτιμες επιγρα�ές τ�υ (1743) καιιδιαίτερα τις τ�ι��γρα�ίες τ�υ πρώ-τ�υ στρώματ�ς, με ασ�άλεια �ρ�ν�-λ�γημένες λίγ� πριν τ� 992 και τ�ντά�� τ�υ Aγί�υ, σε αντίστ�ι�� ση-μεί� με τ�ν τά�� τ�υ Aγί�υ Aθανα-σί�υ τ�υ Aθωνίτη στ� καθ�λικ τηςMεγίστης Λαύρας, αλλά και τις με-ταγενέστερες αλλά καλής τέ�νηςτ�ι��γρα�ίες τ�υ, υπάρ��υν και άλ-λα αρ�αιτερα �υ�αντινά μνημείαστην περι��ή.

«O αρ�αιτερ�ς μέ�ρι σήμεραγνωστς νας λέει � κ. M�υτσπ�υ-λ�ς είναι των Δώδεκα Aπ�στλωνστ� νησί τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ. Παρ’λ� τι παλιά εί�αν γίνει πρ�σπάθει-ες καθαρισμ�ύ, η μ�ρ�ή π�υ παρ�υ-σία�ε πριν απ την ανασκα�ή δεν υ-π�δήλωνε �ύτε ί�νη απ τη μ�ρ�ήτης κατψεως τ�υ να�ύ. Iδιαίτερασημαντική για την ιστ�ρία τ�υ νησι-�ύ είναι η τιμητική επιγρα�ή την �-π�ία επισημάναμε και δημ�σιεύσαμετ� 1965 και π�υ ανα�έρεται σε ευ-εργέτες της περι��ής στα �ρνιατης ρωμαι�κρατίας. Πρκειται γιατην επιγρα�ή η �π�ία μνημ�νεύειτην �ν�μασία της �υθισμένης σήμε-ρα αρ�αίας πλεως Λύκας. Eίναι μιατρίκλιτη �υλστεγη �ασιλική μετρεις κγ�ες και νάρθηκα, με πλα-κ�στρωμέν� δάπεδ� με της ίδιαςμ�ρ�ής πλάκες (απ λάρνακες τηςελληνιστικής αρ�αιτητας).

Iδι�μρ�η κάτψη

Aπέναντι στη δυτική �θη της λί-μνης της Mικρής Πρέσπας σώ�εταιένα άλλ� α�ιλ�γ� �υ�αντιν μνη-μεί�. Πρκειται για τ�ν Aγι� Nικλα�της Bίνενης, κ�ντά στ� �ωρι Πύλη.

Πριν τριάντα �ρνια, ταν ασ��-λήθηκα για πρώτη ��ρά με τ� να,ήταν τ� εσωτερικ τ�υ πλημμυρι-σμέν� με νερά. Tτε επεσήμανα τηναρ�αία επιγρα�ή και τη δημ�σίευσα.Πέρασαν π�λλά �ρνια μέ�ρι τ�1991, �πτε ασ��λήθηκα με τ� συ-στηματικ καθαρισμ τ�υ μνημεί�υ,

Tα ερείπια της τρίκλιτης υλ�στεγης Bασιλικής των Aγίων Aπ�στ�λων στ� νησί τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ, μετά την ανασκα�ή.

H ανατ�λική �ψη με τη μ�ναδική ημιε αγωνική κ�γ�η τ�υ ιερ�ύ τ�υ να�ύ τ�υ Aγί�υ Nικ�λά�υ της Πύλης(Bίνενης) στην Πρέσπα.


π�υ με την υπερ��λική υγρασία π�υεπικρατεί εί�ε πνιγεί απ την άγρια�λάστηση. H κάτ�ψη τ�υ να�ύ είναιιδιμ�ρ�η. Πρκειται για έναν τρί-κ�γ�� εγγεγραμμέν� να με τρ�ύλ-λ�, με εγγεγραμμένες επίσης στ� γε-νικ σ�ήμα της κατψεως τις κγ�εςτης πρ�θέσεως και τ�υ διακ�νικ�ύ.»

H κατασκευή τ�υ εί�ε γίνει με με-γάλη επιμέλεια. Eίναι πλινθ�περί-κλειστη και στην ανατ�λική ψη πρ�-ε�έ�ει η μ�ναδική ημιε�αγωνική κγ-�η τ�υ ιερ�ύ. Iδιαίτερα θα πρέπει ναεπιμείν�υμε στην π�ιτητα των κε-ραμ�πλαστικών διακ�σμήσεων τ�υνα�ύ, ιδιαίτερα πως αυτές σώ��νταιστη ν. πλευρά. Oλα τα μ�ρ��λ�γικά

ιδίως, δεδ�μένα, �δηγ�ύν στ� να�ρ�ν�λ�γήσ�υμε τ� μνημεί� στα τέ-λη τ�υ 13�υ αιώνα, γεγ�νς π�υ επα-ληθεύεται και απ �άραγμα σε �ήσα-λ� τ�υ διακ�νικ�ύ με τη �ρ�ν�λ�γίαΣTωA (=1293).

«Mε �άση μια παλιά �ωτ�γρα�ίατ�υ Mιλι�ύκ��, συνε�ί�ει � κ. M�υ-τσπ�υλ�ς τ�υ τέλ�υς τ�υ περασμέ-ν�υ αιώνα (1892), μπ�ρ�ύμε να απ�-κτήσ�υμε μιαν ιδέα της αρθρώσεωςτ�υ �γκώδ�υς τρ�ύλλ�υ, � �π�ί�ςκαταστρά�ηκε τ� 1940.

Π�λύ αργτερα, πρ�στέθηκε �νάρθηκας για να ε�υπηρετεί τις λει-τ�υργικές ανάγκες τ�υ γειτ�νικ�ύ�ικισμ�ύ της Bίνενης (σήμερα κατε-

στραμμέν�ς), τ�υ �π�ί�υ τα θεμέλιαανασκάψαμε τ� 1991. M�ναδικά εν-δια�έρ�ντα λείψανα της τ�ι��γρα-�ίας τ�υ νάρθηκα επισημάναμε στηνA. και B.A γωνία.

Στ� νησί μως τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υυπάρ��υν και άλλα �υ�αντινά και με-τα�υ�αντινά μνημεία, πως � ναςτ�υ Aγί�υ Γεωργί�υ με ενδια�έρ�υ-σες �υ�αντινές τ�ι��γρα�ίες στ� ε-σωτερικ τ�υ, της έσ�ατης παλαι�λ-γειας περιδ�υ και � Aγι�ς Δημήτρι�ςμισ�ερειπωμέν�ς μ�ν�ωρ�ς δρ�μι-κς νας, ίσως με τρ�ύλλ� και ελά�ι-στα ί�νη της τ�ι��γρα�ίας τ�υ Mελι-σμ�ύ (14�ς αιώνας) π�υ απ�τ�ι�ίσθη-καν και �ρίσκ�νται σήμερα στ� Aρ�αι-

�λ�γικ M�υσεί� της Φλώρινας.

T Bιτρινέτσι

Eνα άλλ� επίσης α�ιλ�γ� μνημεί�διασώ�εται στη N.A �θη τ�υ νησι�ύτ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ. Πρκειται γιατ� καθ�λικ της M�νής της Παναγίαςτης Π�ρ�ύρας της �π�ίας διατηρεί-ται σε καλή κατάσταση τ� καθ�λικ,ενώ τα κελιά έ��υν καταστρα�εί.Λείψανα της πρώτης �άσεως τ�υ αρ-�ικ�ύ καθ�λικ�ύ διατηρ�ύνται στ�νανατ�λικ τ�ί�� τ�υ νάρθηκα. T�ι��-γρα�ίες διασώ��νται σε λες τιςπλευρές τ�υ να�ύ, εκτς απ τη ��-ρινή π�υ κατέπεσε τ� 1940. H αρ�αι-τερη �άση, σύμ�ωνα με την κτητ�-ρική επιγρα�ή, �ρ�ν�λ�γείται τ�1524 και περι�ρί�εται στις δύ� ψειςτ�υ δυτικ�ύ τ�ί��υ τ�υ να�ύ μα�ί μετ� α�ιλ�γ� �υλγλυπτ� θύρωμα. Hδεύτερη �άση της τ�ι��γρα�ίας δια-τηρείται στην ανατ�λική ψη τ�υνάρθηκα, επάνω απ την είσ�δ�πρ�ς τ� να, π�υ μέσα σε κγ�ηδιασώ�εται τ�ι��γρα�ία της Πανα-γίας �ρε��κρατ�ύσας με την επι-γρα�ή Mήτηρ Θε�ύ η Π�ρ�ύρα. Στ�αέτωμα τ�υ ίδι�υ τ�ί��υ απεικ�νί�ε-ται η Aνάληψη και �αμηλτερα �Aγι�ς Γεώργι�ς έ�ιππ�ς και �λσω-μ�ς � αρ�άγγελ�ς Mι�αήλ και μπρ�-στά τ�υ, σε μικρή κλίμακα, � γνω-στς και απ την επιγρα�ή τ�υ 1524Θε�δσι�ς με ί�νη �ρ�ν�λ�γίας(,�....). H τρίτη τ�ι��γρά�ηση τ�υ να-�ύ έγινε τ� έτ�ς 1741 με μέριμνα τ�υεπισκπ�υ Πρεσπών Παρθενί�υ,γνωστ�ύ μας και απ τις εργασίες ι-στ�ρήσεως τ�υ να�ύ τ�υ Aγί�υ Γερ-μαν�ύ στ� �μώνυμ� γειτ�νικ �ωριτης Πρέσπας. Στη �άση αυτή ανή-κ�υν �ι τ�ι��γρα�ίες τ�υ ανατ�λι-κ�ύ τ�ί��υ, τ�υ ιερ�ύ και τ�υ μεσημ-�ριν�ύ. O ανώνυμ�ς �ωγρά��ς είναι� ίδι�ς π�υ μετά δύ� �ρνια εί�ε τ�ι-��γρα�ήσει και τ�ν Aγι� Γερμαν.

Σε μικρή απσταση απ τ� νησί τ�υAγί�υ A�ιλλεί�υ υπάρ�ει και ένα άλ-λ� νησάκι, τ� Bιτρινέτσι, π�υ στηBA �θη τ�υ διατηρ�ύνται ερείπια ε-νς �υ�αντιν�ύ μ�νυδρί�υ.

AΦIEPΩMA

Eρείπια �υ!αντιν�ύ μ�ναστηρι�ύ στ� νησάκι Bιτρινέτσι της Λίμνης της Mικρής Πρέσπας.


Aριστερά: T�ι��γρα�ία της Πλατυτέρας (Bλα�ερνίτισσας) της έσ�ατης Παλαι�λ�γειας περι�δ�υ στ� να� τ�υ Aγί�υ Γεωργί�υ στ� νησί τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ. Δε ιά:Oλ�σωμ�ι Aγι�ι στη μεσημ�ρινή πλευρά τ�υ Kαθ�λικ�ύ της M�νής της Παναγίας της Π�ρ�ύρας, στ� νησί τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ. Aνάμεσα στ�υς Aγί�υς διακρίνεται και

� Aγι�ς Xριστ��ρ�ς � Kυν�κέ�αλ�ς.

H ε

ίσ�

δ�

ς σ

τ�

Aσ

κη

τα

ρι�

τη

ς M

ετα

μ�

ρ�

ώσ

εω

ς σ

τη

N. �

�θ

η τ

ης λ

ίμνη

ς τ

ης M

εγ

άλη

ς Π

ρέσ

πα

ς.

AΦIEPΩMA

Tα Aσκηταριάστις ΠρέσπεςOι �υ�αντινές τ ι� γρα�ίες και επιγρα�ές

στα �ρά�ια και τα σπήλαια της λίμνης

OΛA τα �ρά�ια και τα σπήλαια της ν�-τιας ��θης της λίμνης της MεγάληςΠρέσπας είναι κατάγρα�α με �υ�α-ντινές τ�ι��γρα�ίες π�υ κ�σμ�ύνταιμε �υ�αντινές επιγρα�ές. Oλ�ς αυ-τ�ς � �υ�αντιν�ς ασκητισμ�ς π�υ�θάνει και στα νησάκια της λίμνης,στ� Mάλι Γκραντ, και στα σπήλαια τηςλίμνης π�υ σήμερα �ρίσκ�νται μέσαστα �ρια της Aλ�ανίας, απ�τελ�ύνπερίτρανη απ�δει!η της ελληνικήςπαρ�υσίας στην περι��ή π�υ, αν κρί-ν�υμε και απ� τις εκκλησίες τ�υ Aγί-�υ A�ιλλεί�υ και τ�υ Aγί�υ Γερμα-ν�ύ, συνε�ίσθηκε και στ�υς αιώνεςτης τ�υρκ�κρατίας.

T� ��ρει�τερ� �ωρι� της ελληνι-κής επικράτειας είναι τ� �ωρι� Ψαρά-δες, σε ελά�ιστη απ�σταση απ� τ�Tριεθνές, ένα σημεί� μέσα στη λίμνητης Mεγάλης Πρέσπας π�υ απ�τελείτην �ρ�θεσία των συν�ρων ανάμεσαστην Aλ�ανία, τη Γι�υγκ�σλα�ία καιτην Eλλάδα. Aυτ�ς � λευκ�ς πλωτή-ρας π�υ διακρίνεται με γυμν� μάτι,με καιρ� αίθρι�, επεκτείνει και στηνυδάτινη επι�άνεια της λίμνης τα σύ-ν�ρα των κρατών π�υ ως συνήθωςκαθ�ρί��νται απ� κ�ρυ��γραμμές.

Δύ Bασιλικές

Mέσα στ� �ωρι� Ψαράδες υπάρ-��υν δύ� τρίκλιτες �ασιλικές. H πρώ-

τη είναι της Aγίας Παρασκευής και�τίστηκε τ� 1893, η δεύτερη της K�ι-μήσεως της Θε�τ�κ�υ, �τίστηκε τ�1897. Aπέναντι απ� τ� �ωρι� στην ε-πι�άνεια των ασ�εστ�λιθικών �ρά-�ων της ν�τι�δυτικής ��θης της λί-μνης της Mεγάλης Πρέσπας διασώ��-νται τα ερείπια εν�ς μεγάλ�υ αριθ-μ�ύ Aσκητηρίων, απ� τα �π�ία �ρι-σμένα μ�ν� είναι πρ�σπελάσιμα.

Aπέναντι απ� τ� �ωρι� Ψαράδεςσώ��νται λείψανα εικ�νων π�υ απ�-τελ�ύσαν, άλλ�τε, τμήμα της εσωτε-ρικής διακ�σμήσεως των Kυριακώνναών των Aσκητηρίων. H πρώτη εικ�-να είναι μια Παναγία Bλα�ερνίτισσαδε!ιά και αριστερά στην εικ�να τηςΠαναγίας υπάρ�ει η επιγρα�ή:MHTHP ΘEOY H MEΓAΛH [.........ΔA].Mια άλλη επιγρα�ή πλαισιώνει τ� τ�-!ωτ� υπέρθυρ� και μνημ�νεύει τ� �-ν�μα τ�υ δωρητή Iλίτ�α(;) και τηςσυμ�ίας αυτ�ύ Aρμέσκας (1452).

Π�λύ κ�ντά στην πρώτη σώ�εταικαι άλλη εικ�να Παναγίας δε!ι�κρα-τ�ύσας και �έρει την επιγρα�ή:MHTHP ΘEOY / H ΠANTΩN XAPA (87).Στ� κατώτερ� σημεί� διασώ�εται �υ-�αντινή επιγρα�ή τ�υ έτ�υς 1373 καιτ� �ν�μα Δραγάσι.

T� Aσκηταρι� της Mεταμ�ρ�ώσε-ως απ�τελεί μια νεώτερη συνέ�ειατ�υ Aσκητισμ�ύ στη λίμνη της Mεγά-

λης Πρέσπας. Aμέσως μετά τις εικ�-νες των �ρά�ων και τ� Aσκητήρι� τηςMεταμ�ρ�ώσεως, σε μια απ�κρημνητ�π�θεσία και κρυμμέν�ς απ� την ά-γρια �λάστηση, �ρίσκεται � ναΐσκ�ςτ�υ ασκητηρί�υ της Mικρής Aναλή-ψεως. Πρ�κειται για ένα μικρ� μ�ν�-�ωρ� ναΐσκ� με ελά�ιστες διαστάσεις2,40X3,10.

Στ υς �ρά� υς

Oυσιαστικά η ανατ�λική και η ν�τιαπλευρά τ�υ έ��υν διαμ�ρ�ωθεί επά-νω στ� �ρά��. H κάλυψη τ�υ γίνεταιμε μια ημικυλινδρική καμάρα.

Eλά�ιστα λείψανα τ�ι��γρα�ίαςδιασώ��νται στ� εσωτερικ� τ�υ να�ύστην ανατ�λική πλευρά. Στην κ�γ�η ηΠαναγία Bλα�ερνίτισσα. Kάτω απει-κ�νί�εται � Mελισμ�ς. Στην κ�γ�η τηςπρ�θέσεως � Aγι�ς Στέ�αν�ς καιστην κ�ρυ�ή η Πεντηκ�στή. Aνάμεσαστην κ�γ�η τ�υ ιερ�ύ και στην πρ�-θεση � λαμπάς διαμ�ρ�ώνεται σεκι�νίσκ� και στ� κι�ν�κραν� τ�υ ει-κ�νί�εται � Aγι�ς Συμεών � Στυλίτης.

Σε ένα �ρά�� ρει�ανατ�λικά τ�υ�ωρι�ύ Ψαράδες υπάρ�ει εικ�να τ�υAγί�υ Nικ�λά�υ με τη σ�ετική επι-γρα�ή και αριστερά απ� τ� �ωτ�στέ-�αν� και κάτω απ� τη λέ!η Aγι�ς η ε-πιγρα�ή: «I δέησις τ�υ (δ�ύλ�υ)/ τ�υθε�ύ Nα�ύμ και/ Στωϊάνη και των

γ�/νένω αυτ�ύ Πέτρ�υ/ και Nέτ�/1827». Πρ�κειται για την έσ�ατη ε-πέμ�αση στα �ρά�ια της MεγάληςΠρέσπας απ� Aσκητές, στις αρ�έςτ�υ 19�υ αιώνα.

T� τελευταί� και α!ι�λ�γ�τερ�Aσκηταρι� της B. πλευράς της με-σημ�ρινής ��θης είναι της ΠαναγίαςEλε�ύσας, τ� �π�ί� συ�νά �ι ντ�πι�ι,απ� λανθασμένη εισήγηση π�υ �ασί-σθηκε σε λανθασμένη ανάγωση επι-γρα�ής, �ν�μά��υν «Aγι� Πέτρ�».

Πρ�κειται για ένα σπήλαι� με πα-ρά!ενη ανη��ρική εσωτερική δια-μ�ρ�ωση. Tα κελιά, απ� τα �π�ία σή-μερα διατηρ�ύνται ελά�ιστα ί�νη, έ-��υν �τιστεί με μια μικτή κατασκευήεπάνω σε !ύλα πακτωμένα στ�υς�ρά��υς. Στ� πλάτωμα της κ�ρυ-�ής, π�υ έ�ει μάλιστα ��υρωθεί μεένα μανδρ�τ�ι��, υπάρ�ει τ� καθ�-λικ� τ�υ Aσκητηρί�υ, ένας μ�ν��ω-ρ�ς, καμαρ�σκέπαστ�ς δρ�μικ�ςναΐσκ�ς π�υ στις ε!ωτερικές �ψειςτης τ�ι��π�ιίας τ�υ έ��υν �ωγρα�ι-κά απ�δ�θεί πλινθ�περίκλειστες καιάλλ�υ είδ�υς κεραμ�πλαστικές δια-κ�σμήσεις.

Iδιαίτερ� ενδια�έρ�ν παρ�υσιά�ειη εσωτερική τ�ι��γρα�ία τ�υ καθ�λι-κ�ύ και ιδιαίτερα της δυτικής εσωτε-ρικής πλευράς με την κτητ�ρική επι-γρα�ή 1409/10.

Eικ�να της Παναγίας δε�ι�κρατ�ύσας επάνω στα �ρά�ια της NΔ ��θης της λί-μνης της Mεγάλης Πρέσπας.


H είσ�δ�ς στ� Aσκηταρι� της Mικρής Aναλήψεως στα �ρά�ια της NΔ ��θης τηςMεγάλης Πρέσπας.

H έγερση τ�υ Λα$άρ�υ. T�ι��γρα�ία τ�υ καθ�λικ�ύ τ�υ Aσκηταρι�ύ της Πανα-γίας Eλε�ύσας.


T� καθ�λικ� τ�υ Aσκηταρι�ύ της Παναγίας της Eλε�ύσας. Διακρίν�νται τα κεραμ�πλαστικά κ�σμήματαστ� δυτικ� αέτωμα.

T�υ N.K. M�υτσ�π�υλ�υ

Aκαδημαϊκ�ύ, καθηγητ�ύ στ� Aριστ�τέλει�Πανεπιστήμι� Θεσσαλ�νίκης

Oι μακρ��ρνιες έρευνες και ανα-σκα�ές στην Πρέσπα με ��ήθησαννα καταν�ήσω �ρισμένες πλευρέςτης επαναστάσεως των κ�μητ�π�ύ-λων και τη δ�μή τ�υ ε�ήμερ�υ κρά-τ�υς τ�υ Σαμ�υήλ.

Kατ’ αρ�ήν θα πρέπει να θεωρηθεί�έ�αι� πως η επίσημη γλώσσα τ�υκράτ�υς τ�υ Σαμ�υήλ, η γλώσσα π�υήταν καταν�ητή απ λ� τ� λα καιτην �π�ία �ρησιμ�π�ι�ύσε απ�κλει-στικά σ�εδν και η τ�πική Eκκλησία,ήταν η ελληνική γλώσσα.

T� γεγ�νς αυτ είναι ιδιαίτερασημαντικ και συμ�άλλει έμμεσα καιστην κατανηση των αιτίων π�υ πρ�-κάλεσαν αυτήν την επανάσταση καιτα �π�ία θα πρέπει να ανα!ητηθ�ύνκαι στις επιταγές (για την επ�ύλωσήτ�υς) π�υ επι�ειρ�ύν τα τρία γνωστά�ρυσ��υλλα τ�υ Bασιλεί�υ B΄.

Tα δεδ�μένα αυτά είναι:1) Tα �αράγματα και �ι «ενθυμή-

σεις» π�υ υπάρ��υν στην επι�άνειατων ε#ωτερικών και εσωτερικών τ�ί-�ων της �ασιλικής(1),

2) Oι επιγρα�ές «ε�’ υγρ�ίς» σταεπάλληλα στρώματα των τ�ι��γρα-�ιών στ� εσωτερικ της �ασιλικήςπ�υ κι αυτές είναι σε ελληνική γλώσ-σα(2),

3) η απ�τρ�παϊκή επιγρα�ή επάνωσε μ�λύ�διν� έλασμα π�υ �ρέθηκεστ� εσωτερικ τ�υ τά��υ τ�υ Aγί�υA�ιλλεί�υ(3),

4) η επιγρα�ή επάνω σε ασ�εστ�-λιθική τα�πλακα (τ�υ 1160) π�υ�ρέθηκε στ� νάρθηκα της �ασιλικήςκαι μνημ�νεύει: «Eνθάδε κατάκητε ηδ�ύλη τ�υ Θε�ύ Eυθυμία μηνί Mαρ-τίω K (=20) ημέρα Kυριακή τωνBαΐων, ηνδ (ικτιών�ς) ή (=8)»(4).

Eνα επιπλέ�ν στ�ι�εί� ελληνικτη-τας των κατ�ίκων της περι��ής είναιτι σε ένα μεγάλ� αριθμ τα�ών, στ�εσωτερικ της �ασιλικής και ιδιαίτε-ρα στ� νάρθηκα, �ρέθηκαν «�αρ-νεια» ν�μίσματα συνήθεια νεκρικήκαθαρά ελληνική. (5)

Bέ�αια δεν θα ήταν λ�ι �ι κάτ�ι-κ�ι της ευρύτερης περι��ής �υ!αντι-νής ελληνικής καταγωγής, θα υπήρ-�αν ασ�αλώς και λατινγλωσσ�ι(Bλά��ι) συμπατριώτες των �διτώνπ�υ δ�λ��νησαν τ�ν Aαρών, αλλάκαι αλ�ανικής, σλα�ικής και ��υλγα-ρικής ρί!ας.

Eτσι άλλωστε ε#ηγείται και η επι-τύμ�ια επιγρα�ή (η μ�ναδική άλλω-στε) π�υ με εντ�λή τ�υ Σαμ�υήλ �α-ρά�θηκε τ� 992, με κυριλλικά γράμ-ματα, στ�ν τά�� των γ�νέων και τ�υαδελ��ύ τ�υ Δα�ίδ στ� να τ�υ Aγί-�υ Γερμαν�ύ, π�υ ήταν πιθαντατακαθ�λικ μικρής μ�νής, στ� γειτ�νι-κ �μώνυμ� �ωρι, στην �π�ία μ�νήεί�ε τα�εί και � περιπλανώμεν�ς αρ-�ιεπίσκ�π�ς, μετά την καταστρ��ή

απ τ�ν T!ιμισκή της Πρεσθλά�ας,Γερμανς «� και Γα�ριήλ, � εν B�δη-ν�ίς και εν τη Πρέσπα», � επικε�α-λής τ�υ ε�ήμερ�υ πατριαρ�εί�υ τηςΠρέσπας.

Πληθυσμιακή σύστασηKάπως έτσι, με �άση τα ιστ�ρικά

και αρ�αι�λ�γικά δεδ�μένα, σκια-γρα�ώ την ιστ�ρία και την πληθυ-σμιακή σύσταση της περι��ής στην�π�ία στηρί�θηκε ιδίως η ανταρσίατων κ�μητ�π�ύλων:

Aρ�ικά �ι �ρεσί��ι Bλα��π�ιμενι-κ�ί πληθυσμ�ί με επικε�αλής τ�Bλά�� ρ�ύραρ�� των Σερ�ίων Nι-κ�υλιτσά πρ�σ�ώρησαν στ� κίνημα,ύστερα, μάλιστα, απ τ�υς συγγενι-κ�ύς δεσμ�ύς π�υ απέκτησαν με τ�νκ�μητπ�υλ� Δα�ίδ.

Oι π�ιμενικ�ί πληθυσμ�ί της πε-ρι��ής εί�αν λγ�υς να είναι δυσα-ρεστημέν�ι με τη �υ!αντινή δι�ίκησηε# αιτίας, πιθαντατα, ��ρ�λ�γικώνεπι�αρύνσεων. Στη συνέ�εια ακ�-λ�ύθησαν αναγκαστικά και �ι αστικ�-π�ιημέν�ι πληθυσμ�ί των μεγαλύτε-ρων κέντρων.

Στ� σημεί� αυτ θα θέλαμε, με ιδι-αίτερη έμ�αση, να τ�νίσ�υμε τιπρσ�ατες έρευνές μας σε εκκλη-σίες της Kαστ�ριάς, π�υ ανήκ�υνστην κρίσιμη αυτή �ρ�νική περί�δ�

(9�ς - 11�ς αιώνας), απ�κάλυψανπως �ι μαΐστ�ρες και τα �ικ�δ�μικάσυνεργεία ήταν ελληνικά, ε�’ σ�νγνώρι!αν να γρά��υν άψ�γα κείμενασε ελληνική γλώσσα επάνω στ� νωππηλ των �ησάλων πριν απ την -πτησή τ�υς και την ενσωμάτωσήτ�υς στην τ�ι��π�ιία της εκκλησίας.

Δεν γνωρί!ω πσ� είναι γνωστές �ιιστ�ρικές λεπτ�μέρειες, αλλά και ταδεδ�μένα της αρ�αι�λ�γίας σε έναευρύτερ� κ�ιν, π�υ μπ�ρ�ύν να ρί-#�υν �ως στα δίσε�τα αυτά �ρνια,π�υ γίνεται πρ�σπάθεια �αλκίδευ-σης της ιστ�ρίας μας. Φ��ύμαι τιεπιμέν�υμε υπερ��λικά να δια�ε-ντεύ�υμε την αρ�αία επ��ή, για την�π�ία, κατά τη γνώμη μας, δεν �ρειά-!εται ιδιαίτερη μαρτυρία.

Eνα άλλ� γεγ�νς π�υ έ�ω επιση-μάνει και με πρ��ληματί!ει είναιπως, ε# αιτίας πλημμελ�ύς ενημερώ-σεως, � ντι�ς Eλληνισμς κατέ�ε-ται, σε �ρισμένες περιπτώσεις, απμιαν ελα�ρτατη αμη�ανία, ταν�ρεθεί μπρ�στά σε ένα μη ελληνικτ�πωνύμι� ή ν�μα. Tρ�μά!ει μπρ�-στά στη διαπίστωση της υπάρ#εωςδίγλωσσων Eλλήνων.

Kάπ�τε μπερδεύει την εθνική συ-νείδηση με τη γλώσσα. Aγν�εί ενδε-��μένως πως �ι δίγλωσσ�ι, ή καισλα�γλωσσ�ι, αυτ�ί συν�ριακ�ί

πληθυσμ�ί, εκτς απ μηδαμινές ε-#αιρέσεις, και αισθάν�νται και είναιEλληνες.

T� δικαίωμα αυτ άλλωστε τ� έ-��υν κατακτήσει με τ�υς αγώνεςτ�υς τα δίσε�τα μάλιστα �ρνια τηςτρ�μ�κρατίας τ�υ ��υλγαρικ�ύ κ�-μιτάτ�υ. Eίναι πασίγνωστες �ι εκα-τμ�ες των θυμάτων της θηριωδίαςτων κ�μιτατ!ήδων ιδιαίτερα απένα-ντι στ�υς «γραικ�μάν�υς», πως α-π�καλ�ύσαν τ�υς σλα�γλωσσ�υςκατ�ίκ�υς των περι��ών με ελληνικ�ρνημα και πίστη στ� �ικ�υμενικπατριαρ�εί�.

Γνωρί!�υμε και τιμάμε τ�υς σλα-�γλωσσ�υς πατριώτες μας π�υ πε-θαίν�ντας �ώνα!αν πως � καπετάνKώττας τη μ�ναδική ελληνική �ράσηπ�υ γνώρι!ε «Zήτω η Eλλάς».

Γιατί μως δεν παρα#ενευμαστεμε τ� πλήθ�ς των τ�υρκ�ωνων Mι-κρασιατών Eλλήνων π�υ και τη !ωήτ�υς θα έδιναν για να κρατήσ�υν την�ρθδ�#η πίστη τ�υς. Mπ�ρεί νατ�λμήσει κανείς να υπ�σηρί#ει τιδεν είναι Eλληνες; Aλλωστε Eλληναςδεν είναι � καθένας π�υ τ� πιστεύεικαι τ� δηλώνει;

Σ’ αυτν τ�ν «ελληνισμ» �ασι!-μαστε για την άμυνά μας στα σύν�-ρα. Aυτ�ί άλλωστε τ� απέδει#αν πε-ρίτρανα και στ�ν Aλα�ικ πλεμ�.

AΦIEPΩMA


Eλληνική συνείδησηOι αρ�αι�λ�γικές έρευνες μαρτυρ�ύν την αδιάκ�πη παρ�υσία τ�υ Eλληνισμ�ύ στην περι��ή

Λείψανα επιγρα�ής στην έδραση τ�υ τεταρτ�σ�αίρι�υ της αψίδας τ�υ ιερ�ύ στη �ασιλική τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ: «Tω �ίκωσ�υ πρέπει αγίασμα Kύριε εις μακρ�τητα ημερών».


Tα ηρωικά συντάγματα της Φλώρι-νας και της Kαστ�ριάς π�λέμησανπάντα σιωπηλά και με πείσμα για τηνάμυνα της ιερής αυτής γης. Γιατί �ιMακεδνες είναι σ��αρ�ί και ενδ�-στρε�είς.

Δεν πρέπει να #ε�ν�ύμε πως στις�ριακές περι��ές τ�υ Bυ!αντί�υ ηεικνα αυτή ήταν γνωστή. Διγενήςάλλωστε �ν�μα!ταν � αντιπρ�σω-πευτικς Aκρίτας των �υ!αντινώνσυνρων της Aνατ�λής και δι-γενήςήταν. Aπ τ�υς πληθυσμ�ύς των πε-ρι��ών αυτών άντλησε τ� Bυ!άντι�ακμή και δύναμη και απ παρμ�ι�υςδίγλωσσ�υς πληθυσμ�ύς επανδρώ-θηκε η Bυ!αντινή δι�ίκηση σε λα ταεπίπεδα. Aς αναλ�γιστ�ύμε πσ�ιαυτ�κράτ�ρες τ�υ Bυ!αντί�υ κατά-γ�νταν απ τις περι��ές αυτές.

Eνα άλλ� μεγάλ� λάθ�ς της π�λιτι-κής μας είναι η, απ μεγάλη άγν�ια,υπ��άθμιση τ�υ ρλ�υ π�υ έπαι#εσε λη την ιστ�ρία της Mακεδ�νίαςτ� λεγμεν� «�λα�ικ» �ρθτερααρμάνικ� (δηλαδή ρωμαίικ�) �υλετι-κ στ�ι�εί�, π�υ πιθαντατα απ�τε-λεί μια απ τις αυθεντικτερες επι-�ιώσεις τ�υ αρ�αι�-μακεδ�νικ�ύEλληνισμ�ύ και π�υ απλώνεται σεευρύτερες πρ�ς B�ρράν περι��ές.

Tην πίκρα και την εγκατάλειψη απτ� �υ!αντιν κράτ�ς των πληθυσμώντης περι��ής αυτής σε δίσε�τα, -πως είδαμε, �ρνια για τ� Bυ!άντι�εκμεταλλεύτηκαν ικαντατ�ι, �ιλ-δ�#�ι και αδίστακτ�ι άνθρωπ�ι, πως� Σαμ�υήλ και μα!ί με τ�υς επικε�α-λής των �υλετικών �μάδων άρ��-ντες #εσήκωσαν επανάσταση, πωςθα λέγαν κάπ�ι�ι σήμερα, «ενάντιαστ� Bυ!αντιν κατεστημέν�». Oσκληρς π�λέμαρ��ς Nικ�υλιτ!άς, ε-πικε�αλής των Bλά�ων (Aρμάνων)της Mακεδ�νίας, ��ήθησε με πείσμακαι α��σίωση τ�ν Σαμ�υήλ, π�υ �αί-νεται πως διέθετε εκτς απ τιςστρατιωτικές και άλλες διπλωματι-κές ικαντητες.

O Δρα#άν, � Φρ�ύραρ��ς των B�-δενών, είναι ένα άλλ� αντιπρ�σω-πευτικ παράδειγμα πρ�σώπ�υ α��-σιωμέν�υ στ�ν Σαμ�υήλ. Mετά τηναι�μαλωσία τ�υ παρακαλεί να τ�υ ε-πιτραπεί να παραμείνει (υπ επιτή-ρηση) στη Θεσσαλ�νίκη. Eκεί πα-ντρεύεται τη θυγατέρα «τ�υ πρώτ�υτων Πρεσ�υτέρων τ�υ να�ύ τ�υ α-θλ��ρ�υ Δημητρί�υ». Aπ τ� γάμ�αυτ απέκτησε δυ� γι�υς. Aμέσωςμετά απ�δρά, αλλά #ανασυλλαμ�ά-νεται. Mε τη μεσ�λά�ηση τ�υ πεθε-ρ�ύ τ�υ ελευθερώνεται και πάλι α-π�δρά και #ανασυλλαμ�άνεται, επι-στρέ�ει στη σύ!υγ� και απ�κτά άλλαδυ� παιδιά. Φεύγει για τρίτη ��ρά.Aυτή τη ��ρά μως � �ασιλιάς τωντιμώρησε αυστηρά. (6)

Φανατισμ�ς

Aυτ τ� πάθ�ς και τ�ν �ανατισμεί�ε εμπνεύσει � Σαμ�υήλ, � γι�ς τ�υκμη Nικ�λά�υ και της AρμένισσαςPιψιμίας, στ�υς στρατηγ�ύς τ�υ,στ�ν Kρακρά, τ� Δρα#άν, τ� Nικ�υλι-τ!ά, τ�ν I�άτ!η, τ� Nεστ�ρί!τη και σεπλήθ�ς άλλ�υς.

Π�ι�ι μως απ’ αυτ�ύς ήταν B�ύλ-γαρ�ι; Δια�λέπ�υμε εύκ�λα, πωςείδαμε άλλωστε, εκτς απ τα ρω-μαϊκά, αρμάνικα �υλετικά στ�ι�εία,αρ�ανίτικα και ένα πλήθ�ς θα λέγα-με «�ιλελληνικών». Iδιαίτερα σημα-ντική είναι και στ� σημεί� αυτ, ημαρτυρία τ�υ Iωάννη Σκυλίτ!η, π�υπεριγρά�ει την κατάσταση στην πε-ρι��ή π�υ μας ενδια�έρει: «και των

αλ�ντων π�τέ στρατιωτών· ήσαν γαρπ�λλ�ί εκ Pωμαίων και Aρμενίων εντε Πελαγ�νία και Πρέσπα και τηA�ρίδι υπ� Σαμ�υήλ κατωκισάμε-ν�ι...».

Aκμα και � B�ρίσσης, τ� πριγκι-ππ�υλ� της B�υλγαρίας, � γι�ς τ�υTσάρ�υ Πέτρ�υ, δ�λ��νήθηκε, για-τί ήταν ντυμέν�ς με �υ!αντινά ενδύ-ματα. Π�λλά απ τα πριγκιππ�υλαεί�αν σπ�υδάσει στ� περι�άλλ�ν των�υ!αντινών ανακτρων. O Aαρών, �αδελ�ς τ�υ Σαμ�υήλ, δ�λ��νείταικαι η �ικ�γένειά τ�υ #εκληρί!εται,γιατί, πως είδαμε, κατηγ�ρήθηκεως «�ιλέλληνας», �ρθτερα, �ιλ�-�υ!αντινς». Aν ήταν μως μν� αυ-τς �ίλ�ς των Bυ!αντινών, γιατί νασ�αγεί λη η �ικ�γένεια και τα ανή-λικα παιδιά τ�υ; Mήπως γιατί πίστευετι ήταν � ίδι�ς Bυ!αντινς Eλληνας,παρ’ λη την αρμενική �λέ�α τ�υ;Mήπως τσ�ι και τσ�ι αρμενικής κα-ταγωγής άρ��ντες, αυτήν ακρι�ώςτην επ��ή, δεν υπηρέτησαν πιστάστ� Bυ!άντι�; Kαι η Mιρ�σθλά�α, ηθυγατέρα τ�υ Σαμ�υήλ, ακ�λ�υθείτ�ν άνδρα της, τ�ν Aσώτ Tαρωνίτηστη δια�υγή τ�υ πρ�ς τ� Bυ!άντι�.

Eπιγρα�ές

στα ελληνικάO λας της περι��ής είδαμε τι

καταν��ύσε την ελληνική γρα�ή μιακαι λες �ι επιγρα�ές στ� να τ�υAγί�υ A�ιλλεί�υ ήταν ελληνικές σεμια περί�δ� ε#άρσεως της αντι�υ!α-ντινής επαναστάσεως τ�υ Σαμ�υήλ.Π�λλ�ί μως γνώρι!αν και να γρά-��υν ελληνικά, πως είδαμε στις ε-πιγρα�ές και τα �αράγματα της με-γάλης �ασιλικής. Θα μπ�ρ�ύσε να υ-π�στηρί#ει κάπ�ι�ς –και αυτ έ�ει ή-δη γίνει– τι η γλώσσα τ�υ ε�ήμε-ρ�υ κράτ�υς τ�υ Σαμ�υήλ ήταν ηελληνική.

Mετά την απ�κατάσταση της �υ!α-ντινής ε#�υσίας στην περι��ή και τις�αθύτατες π�λιτικές, στρατιωτικές,δι�ικητικές και θρησκευτικές διαρ-

θρώσεις, έκτ�τε �λέπ�υμε παντ�ύσπ�υδαίες εκκλησίες να ανιδρύ�νταικαι να τ�ι��γρα��ύνται με ��ρηγίεςα#ιωματ�ύ�ων τ�υ Bυ!αντί�υ.

Oρισμέν�ι �υ!αντιν�λγ�ι τωνΣκ�πίων θέλησαν να δια�λέψ�υν καιστης τέ�νης την έκ�ραση κάπ�ιαστ�ι�εία π�υ θεώρησαν τι εκ�ρά-!�υν κάπ�ια «σλα��μακεδ�νική συ-νή�ηση». Πρ�σπαθ�ύν, δηλαδή, ναθεωρήσ�υν πως λα αυτά είναι δημι-�υργήματα ντπιων «σλα��μακεδ-νων» καλλιτε�νών. Iδίως τις περί�η-μες τ�ι��γρα�ίες της μεγάλης �ασι-λικής της Aγίας Σ��ίας στην A�ρίδα,π�υ ήταν � μητρ�π�λιτικς νας τηςNέας Aρ�ιεπισκ�πής Πρώτης I�υστι-νιανής A�ρίδ�ς.

Mετά την ε#έταση των τ�ι��γρα-�ιών της Aγίας Σ��ίας της A�ρίδας �γνωστς ρωσικής καταγωγής �υ!α-ντιν�λγ�ς Andre Grabar καταλήγειτι έγιναν μετά την επανάκτηση τηςMακεδ�νίας απ τα νικη�ρα �υ!α-ντινά στρατεύματα και την κατατρ-πωση της επαναστάσεως τ�υ έσ�α-τ�υ μεγάλ�υ τσάρ�υ της ��υλγαρι-κής αυτ�κρατ�ρίας, τ� 1018. H ανί-δρυσή της και η τ�ι��γρά�ησή τηςείναι πια γνωστ τι έγιναν στα �ρ-νια τ�υ Aρ�ιεπισκπ�υ Λέ�ντ�ς(1037-1056). O Grabar, μάλιστα, ανα-�ερμεν�ς στην επιλ�γή των πρ�-σώπων και των θεμάτων π�υ κσμη-σαν τ� ιερ και τα παρεκκλήσια της�ασιλικής, γρά�ει: «O νέ�ς καθεδρι-κς νας ήταν έργ� �υ!αντιν και �-ρισμένες ιδι�μ�ρ�ίες τ�υ εικ�ν�-γρα�ικ�ύ πρ�γράμματ�ς της τ�ι��-γρα�ίας της αψίδας τ�υ ιερ�ύ μαρ-τυρ�ύν την επιθυμία των ιδρυτών ναδηλώσ�υν την επιστρ��ή στη σ�αί-ρα της επιρρ�ής τ�υ πατριαρ�εί�υτης Kωνσταντιν�υπλεως, της �ώ-ρας π�υ, στ� δι�ικητικ και εκκλη-σιαστικ επίπεδ�, πως και στ� π�λι-τικ, �ρισκταν για π�λύ καιρ δια-�ωρισμένη απ τ� Bυ!άντι�.

Δικαι�λ�γημένα αναγνώρισαν μιανεπέμ�αση της Kωνσταντιν�υπλεωςστην πρ�σπάθεια ν’ απεικ�νίσ�υν

στ�υς τ�ί��υς τ�υ ιερ�ύ περισστε-ρες απ είκ�σι μ�ρ�ές πατριαρ�ώντης �υ!αντινής πρωτεύ�υσας» (7).

Παντ�ύ, σε λα τα μνημεία π�υ α-νιδρύ�νται τώρα και �ι ��ρηγ�ί και �ιαρ�ιτέκτ�νες και �ι !ωγρά��ι είναιEλληνες Bυ!αντιν�ί και πρ�έρ��νταιαπ τα δύ� μεγάλα δι�ικητικά και π�-λιτιστικά κέντρα, την Kωνσταντιν�ύ-π�λη και τη Θεσσαλ�νίκη.

Kαι στ� καθ�λικ τ�υ Aγί�υ Παντε-λεήμ�να στ� Nέρετ!ι και στ� να τηςΠαναγίας Eλε�ύσας και στα �υ!αντι-νά εκκλησιαστικά μνημεία της A�ρί-δας (πως λ.�. στ� να της Παναγίαςτης Περι�λέπτ�υ) μέ�ρι τ�ν 13� αιώ-να μν� �υ!αντινή καλλιτε�νική πα-ρ�υσία υπάρ�ει, πως άλλωστε καιστ�ν ευρύτερ� �ώρ�.

Yπ�σημειώσεις:1) N.K. M�υτσ�π�υλ�ς, «Aνασκα�ή της

�ασιλικής τ�υ Aγί�υ A�ιλλεί�υ», �.π.,EEΠΣ, τ. Δ΄ Θεσσαλ�νίκη 1970, σ. 75, 172,173.

2) N.K. M�υτσ�π�υλ�ς, �.π., EEΠΣ, τ.Δ’,σ. 142-149.

3) N.K. M�υτσ�π�υλ�ς, �.π., EEΠΣ, τ.Δ΄,σ. 177-180.

4) N.K. M�υτσ�π�υλ�ς, �.π., EEΠΣ, τ.Δ΄,σ. 104-107.

5) N.K. M�υτσ�π�υλ�ς, �.π., EEΠΣ, τ.Δ΄,σ. 99.

6) I. Σκυλίτ"ης, «Σύν�ψις Iστ�ριών», εκδ.Joannes Thurn, Bερ�λίν�, 1973 B 454 (28), σ.345: «O δε τ�υ �ρ�υρί�υ (των B�δινών) κα-τάρ�ων Δρα'άν�ς, ανήρ π�λεμιστής, ητήσα-τ� κατά την Θεσσαλ�νίκην �ικήσια, επινεύ-σαντ�ς δε τ�υ �ασιλέως ηρμ�σατ� γυναίκατη θυγατέρα τ�υ πρώτ�υ των πρεσ�υτέρωντ�υ να�ύ τ�υ αθλ��ρ�υ Δημητρί�υ, καιπαίδας ε' αυτής έσ�ε δύ�, είτα απ�δράς εά-λω, και εντεύ'ει τ�υ κηδεστ�ύ ηλευθερώθη,και δεύτερ�ν απ�δράς �μ�ίως α�είθη και έ-τερα δε τέκνα δύ� π�ιήσας τ� τρίτ�ν απέδρα,και συλλη�θείς ανεσκ�λ�πίσθη».

7) Andre Grabar, «Les peintures muralesdans le coeur de Sainte-Sophie d’ Ohrid»,Cahiers Archeologiques, XV, 1965, σ. 257.

Eρείπια μ�ναστηρι�ύ στ� νησί Bιτρινέτσι.

Oι �ωτ�γρα�ίες τ�υ α�ιερώματ�ςείναι απ� τ� αρ�εί� τ�υ καθηγητήN. MOYTΣOΠOYΛOY.

KPITIKH

Tης Παρής Σπίν�υ

H π�π καλά κρατεί! Nέα και πα-λιά συγκρ�τήματα υπηρετ�ύν πι-στά τις αρ�ές της, ή παρεκκλίν�υνμε ρ�κ, σ��υλ και �ανκ επιλ�γές,επι�ε�αιών�ντας πάντα τ�ν τίτλ�της πι� «πρ�σιτής» και «δημ��ι-λ�ύς» μ�υσικής.

� BEE GEES «Size isn’teverything» (Polygram). Kε�άτηεπιστρ��ή των �ετεράνων τηςπ�π με ένα άλμπ�υμ π�υ ανακ�-πτει την κατι�ύσα –κατά τη δεκα-ετία τ�υ ’80– π�ρεία της καριέραςτ�υς. Oι B.G. κιν�ύνται άνετα στ��ώρ� τ�υς, πάντα με �δηγ� τηνπ�ι�τική παραγωγή, τα ιδι�ρρυθ-μα �ωνητικά υψηλών τ�νων, τ� ι-διαίτερ� ύ��ς στη σύνθεση. Γνω-ρί"�υν να δημι�υργ�ύν τραγ�ύ-δια π�υ ακ�μα κι αν δεν γίν�υν«κλασικά π�π», δεν απ�γ�ητεύ-�υν τ�υς λάτρεις τ�υ είδ�υς.

� PET SHOP BOYS «Very»(EMI/KISS 909 FM). T� δίδυμ�των Tennant–Lowe έ�ει κατ�ρθώ-σει να σταματήσει τ� �ρ�ν�. Hμ�υσική –ηλεκτρ�π�π εν γένει–π�υ �αρακτηρί"ει τ� δίσκ� είναιπρ��λέψιμη. H ατμ�σ�αιρα π�υαναπαράγεται δεν #ε�εύγει απ�ένα καλ�δ�υλεμέν� καλ�ύπι επί-

πεδης ερμηνείας, η�ητικής �μ�ι�-γένειας, μπλα"έ ύ��υς, ενδυματ�-λ�γικής στειρ�τητας. Aυτά επι-διώκ�υν και αυτά επιτυγ�άν�υν�ι PSB με μαθηματική ακρί�εια,σε σημεί� π�υ δεν διακρίνεται ηδια�ειριστική γραμμή μετα#ύ τ�υπρ�ηγ�ύμεν�υ και τ�υ νέ�υ δί-σκ�υ τ�υς.

� NEW ORDER «Republic»(Polygram). «Γρά��υμε μ�υσικήγια εμάς κι ελπί"�υμε να αρέσει

και στ�υς άλλ�υς. T� LP αυτ� εί-ναι �,τι πι� εμπ�ρικ� έ��υμε κά-νει» δηλώνει � Sumner των N.O.Yπερ��λές! Aπ� τ� άλμπ�υμ δενλείπει η π�ι�τητα. Aπ�δει#η, �τιπ�λλά απ� τα τραγ�ύδια π�υ έ-��υν ενδια�έρ�ντες στί��υς και"ωντανά �ωνητικά μπ�ρ�ύν να ε-πι�ιώσ�υν μ�να τ�υς ως σίνγκλ.

ΔIΣKOI

Xάρμα ��θαλμώνEνας υπέρς «Kατσύρμπς» σε σκηνθεσία Λ. Bγιατ�ή στη Nέα Σκηνή

T�υ Σπύρ�υ Παγιατάκη

ANHKΩ στ�υς ανατικ�ύς θαυμα-στές της δ�υλειάς π�υ συντελείταιστη Nέα Σκηνή. Kαι για να πρ�σωπ�-π�ιήσω τ�ν θαυμασμ� μ�υ, συγκεκρι-μένα θαυμά�ω τ�ν Λευτέρη B�για-τ�ή. T�ν θαυμά�ω για τη μεθ�δικ�τη-τα της δ�υλειάς τ�υ, για τη σημασίαπ�υ δίνει στη λεπτ�μέρεια, για την ε-ντρύησή τ�υ στη �ι�λι�γραία π�υα�ρά τ� συγκεκριμέν� έργ� με τ��π�ί� καταπιάνεται.

Πράγματα και πρακτικές πέρα γιαπέρα ασυνήθιστα για την ελληνική θε-ατρική πραγματικ�τητα, αν και –αλί-μ�ν�– τ�σ� αυτ�ν�ητα αναγκαία.Aνήκ�ντας –δί"ως αμι��λία– στ�υςεγκεαλικ�τερ�υς θεατράνθρωπ�ύςμας, � Λ. B�γιατ�ής έ"ει αήσει μιαπ�λύ έντ�νη –κι ασαλώς θετική–σραγίδα στ� τελευταί� τέταρτ� τ�υαιώνα της εγ"ώριας σκηνικής παρα-γωγής. Kαι δεν είναι μ�ν� η πάντα κα-λ�στιλ�ωμένη �ρμα και μια άψ�γηαισθητική π�υ %έρει να παρ�υσιά�ει.O Λ. B�γιατ�ής ανήκει στην –μέ"ριπαρ�%υσμ�ύ– πρ��ληματισμένη συ-ν�μ�τα%ία εκείνων των δημι�υργών�ι �π�ί�ι �"ι μ�ν� διαθέτ�υν μιαν ά-κρως ενδιαέρ�υσα άπ�ψη, αλλά %έ-ρ�υν κι�λας πώς να την υπ�στηρί-%�υν εαρμ��ντάς την με μυαλ� καιμε στέρεα θεατρικά επι"ειρήματα.

Oτι –λ�ιπ�ν– τ� καλύτερ� θα μπ�-ρ�ύσε να ευ"ηθεί κανείς σ’ έναν σκη-ν�θέτη; O"ι ακρι�ώς. Συνήθως έευ-γα απ� τις πρ�ηγ�ύμενες παραστά-σεις τ�υ πάντα έκθαμ��ς απ� μια–πρωτ�γνωρη για τις γηγενείς συν-θήκες– π�ι�τητα ψιλής σταυρ��ελ�-νιάς. Περιέργως, �μως, υπήρ"ε μ�νι-μα και μια περίεργη γεύση. Mια μετέ-ωρη και απρ�σδι�ριστη αίσθηση ανι-καν�π�ίησης.

Δεν είμαι σίγ�υρ�ς για τ� τι συνέ�ηστις άλλες, στις πρ�ηγ�ύμενες περι-πτώσεις. N�μί�ω �μως πως αυτή τη�ρά ε%ι"νίασα τα αίτια γι’ αυτ� τ�«κάτι», τ� ανε%ήγητα περίεργ�, π�υμ�υ ’λειψε και τώρα �λέπ�ντας τ�ναναρ"ικά αναγεννησιακ� «Kατσ�ύρ-μπ�» στ� μικρ� "ώρ� της Nέας Σκη-νής. T� τι –τελικά– ήταν, τ� απ�καλύ-πτει στ� πρ�γραμμα (� ίδι�ς � Λ. B�-γιατ�ής; T� κείμεν� είναι ανυπ�γρα-�) μια εύγλωττη για τις σκην�θετι-κές πρ�θέσεις, παράγρα�ς:

«Mνήμες σύγ�ρ�νες απ� τ� Kα��ύρι,τ� Παλι� Φάληρ� και τις T"ιτ"ι�ιές,πρ�σωπα π�υ ανακαλ�ύν γελ�ι�γρα-�ίες απ� τα περι�δικά των παιδικών μας�ρ�νων, ένα �ανταστικ� τσίρκ�, τ� θέα-τρ� τ�υ δρ�μ�υ, και η ιστ�ρία της κωμω-δίας επιστρατεύτηκαν εδώ για να μιλή-σ�υν για τη �αρά τ�υ θεάτρ�υ και τη �α-ρά της "ωής, πρ�σδίδ�ντας ένα στ�ι�εί�ά�ρ�ν� στην κωμωδία επ��ής, για να υ-μνήσ�υν την αθω�τητα και τη �ρεσκάδατης κωμωδίας στην αυγή της σύγ�ρ�νηςεπ��ής».

Mεγάλες, πράγματι, κ�υ�έντες.Γιατί �ι "αρές τ�υ θεάτρ�υ και της

�ωής, �ι ύμν�ι στην αθω�τητα και στηρεσκάδα, απαιτ�ύν ιδι�συγκρασίεςκαι μεθ�δ�λ�γία π�λύ δια�ρετικ�-τερες απ� αυτές π�υ απ�πνέει τ� ι-σ�γει� της �δ�ύ Kυκλάδων. Eνα ισ�-γει� τ� �π�ί� παραπέμπει περισσ�τε-ρ� στις υψηλ�ύ επιπέδ�υ εγκεαλι-κές τέρψεις παρά στις μάλλ�ν κάτωαπ� τ�ν ααλ� σαρκικές ευω"ίες «ε-ν�ς δαιμ�νικ�ύ λαϊκ�ύ κει�ύ» π�υδημι�υργήθηκε μέσα στην κ�σμ�"α-λασιά της κρητικής Aναγέννησης.

T� πανηγύρι π�υ στήθηκε απ� τ�νΛευτέρη B�γιατ�ή για να γι�ρτάσειτις απλ�ϊκές ίντριγκες, τις απίθανεςπαρε%ηγήσεις, τις σε%�υαλικές ακρ�-�ασίες και τ�ν θρίαμ�� τ�υ έρωτα,είναι μεν "άρμα �θαλμών έτσι �πωςείναι "�ρ�γραημένα με τ� υπ�δεκά-μετρ�, και α%ι�θαύμαστ� στην –μ�να-δική– τε"νική τ�υ �ργάνωση, �μως...

Oμως, έ"�υν ταυτ�"ρ�να την αυ-δατωμένη ν�στιμιά των fast food και τ�sex–appeal των καλ�στημένων, ακρι-�ών αμερικανικών περι�δικών. K�ντάστη –γεύση απ�– "υδαι�τητα λείπ�υνκαι �ι "υμ�ί μιας δι�λ�υ καθωσπρέπειμεσ�γειακ�τατης Aναγέννησης.

«Mα είναι στα καλά τ�υ!» μπ�ρεί νααπ�ρήσει για τ�ν υπ�γρά�ντα � α-ναγνώστης π�υ κρατάει τ�ύτ� δω τ�ένθετ�, «κατηγ�ρεί την παράστασηγια έλλειψη "υδαι�τητας»!

Aκρι�ώς αυτ� κάνω. E"�ντας μεγά-λη εκτίμηση στ� έργ� τ�υ Λευτέρη

B�γιατ�ή, πιστεύω πως κάθε μια πρέ-�α γνήσιας "υδαι�τητας, και κάθε ε-παναστατημένη λ�%�δρ�μηση απ� ταασυκτικά καθ�ρισμένα αυλάκια τ�υαρ"ιτεκτ�νικ�ύ σ"εδί�υ τ� �π�ί� ι-"ν�γραεί για κάθε τ�υ διδασκαλία,θα "άρι�αν δημι�υργικές ανα�ω�γ�-νητικές ανάσες, έτσι ώστε να μπ�ρείνα υμνηθεί απ�τελεσματικ�τερα η«αθω�τητα και η ρεσκάδα» π�υ α-παιτ�ύν �ι λαϊκές κωμωδίες. Kι �"ιμ�νά"α αυτές.

Για να μην παρε%ηγηθώ �μως κι �-λ�τελα: O κατά B�γιατ�ή «Kατσ�ύρ-μπ�ς» είναι μια παράσταση π�υ –γιαπ�λλ�ύς λ�γ�υς– ωείλει να δει � θε-ατρ�ιλ�ς. Για τα "αρωπά και –επιτέ-λ�υς!– απελευθερωμένα απ� τ�ν �λ-κλ�ρισμ�, κ�στ�ύμια της Iωάννας Πα-παντωνί�υ. Για τ�ν ευυή κι έμπλε�"ι�ύμ�ρ μ�υσικ� σ"�λιασμ� διάσημωνπρ�τύπων τ�υ Nίκ�υ Kυπ�υργ�ύ. Γιατ� λειτ�υργικά ευρηματικ�, καλαίσθη-τ� σκηνικ� τ�υ Nίκ�υ Aλε%ί�υ.

Oι καλ�ί ηθ�π�ι�ί (Στάθης Λι�αθι-ν�ς, Θανάσης Eυθυμιάδης, Nίκ�ςZ�ρμπάς, Pάνια Σ"ι�ά, Δέσπ�ινα Γκά-τ�ι�υ και �λ�ι �ι υπ�λ�ιπ�ι) μ�υ θύμι-�αν απελπιστικά τ�ν άνθρωπ� π�υ δί-δα%ε την παράσταση. Περισσ�τερ� ήλιγ�τερ� έ�λεπες στ�ν καθένα τ�υςτ�ν Λευτέρη B�γιατ�ή. Aσαλώς �"ιτ� καλύτερ� π�υ θα μπ�ρ�ύσε ναπρ�σέρει ένας σκην�θέτης στ�υςερμηνευτές.

Σκηνή απ� τ� έργ� «Kατσ�ύρμπ�ς» π�υ παρ�υσιά�εται στ� μικρ� �ώρ� της NέαςΣκηνής σε σκην�θεσία Λευτέρη B�γιατ�ή.


τε-ά-ι ηκ�

BIBΛIOΓρηγ�ρης Tσύνης «Λε�ικ�

για τ περι�άλλν», εκδ�σεις«Δελ�ίνι», Aθήνα 1993, σ.σ. 140.

«Στην Eλλάδα έ��υν καταγρα-�εί πάνω απ� 100 υγρ�τ�π�ι ενώ11 έ��υν ανακυρη�θεί ως «υγρ�τ�-π�ι διεθν�ύς σημασίας». O ν�μ�ς-πλαίσι� για την πρ�στασία τ�υ πε-ρι�άλλ�ντ�ς ψη�ίσθηκε στα τέλητ�υ 1986». T� «Λε!ικ� για τ� περι-�άλλ�ν» περιέ�ει �ρήσιμες πληρ�-

��ρίες για �σ�υς αρ�ί#�υν τώρανα ασ��λ�ύνται με τα πρ��λήματα�ικ�λ�γίας σε μια επ��ή π�υ τ� εν-δια�έρ�ν για τα θέματα τ�υ περι-�άλλ�ντ�ς και της πρ�στασίας τ�υαυ!άνεται συνε�ώς.

Tάκης Δ. Ψαράκης «E�ημερί-δες και δημσιγρά�ι», εκδ�-σεις «Nέα Σύνρα», Aθήνα 1993,σ.σ. 367.

Δυ� δημ�σι�γρα�ικές έρευνεςπ�υ πραγματ�π�ίησε � Tάκης Ψα-ράκης τ� 1985 και τ� 1986 στηνAθήνα, τη Θεσσαλ�νίκη και τηΛευκωσία έρ��νται να συνεισ�έ-ρ�υν �ρήσιμ� πρωτ�γενές υλικ�για την ιστ�ρική διαδρ�μή 28 ε�η-μερίδων. Tα στ�ι�εία εμπλ�υτί#�-νται με τις μαρτυρίες, τις απ�ψειςκαι τις εθνυμήσεις διευθυντικώνστελε�ών των ε�ημερίδων, �ετερά-νων και άλλων συντακτών των ε-ντύπων αυτών.

!.A. Kκ�λη «Σε�ερικά», εκ-δ�σεις «Παρατηρητής», Θεσσα-λνίκη 1993.

Στ�ν τ�μ� περιέ��νται εργασίεςτ�υ καθηγητή '.A. K�κ�λη γιαπ�ιήματα ή δίστ�ι�α τ�υ Γ. Σε�έρηή γύρω απ� υ��λ�γικά στ�ι�είατης π�ίησής τ�υ καθώς και κείμεναευρύτερ�υ ενδια�έρ�ντ�ς π�υ α-��ρ�ύν τ�ν π�ιητή και την π�ίησήτ�υ. 'εκινώντας απ� δια��ρετικέςα��ρμές �ι εργασίες αυτές πρ�-σ�έρ�υν πληρ��ρίες, διαπιστώ-ν�υν σ�έσεις και παραλληλίες, ι-�νηλατ�ύν δυνατ�τητες –α�ήν�-ντας τα απ��ασιστικά �ήματαπρ�ς τ� κείμεν� να τα κάνει � ίδι�ς� αναγνώστης.

Aγγελυ Tερ%άκη «Tαραγμέ-νες ψυ'ές», «Oι εκδ�σεις των�ίλων», Aθήνα 1993, σ.σ. 240.

O 14�ς τ�μ�ς δ�κιμίων τ�υAγγελ�υ Tερ#άκη περιλαμ�άνεικείμενα γραμμένα τ� 1972, στα �-π�ία � Eλληνας στ��αστής αναλύ-ει πρ��λήματα της ύπαρ!ης, τηςτέ�νης και τ�υ Eλληνισμ�ύ.

KYKΛOΦOPHΣAN

�ένη λγτε�νίαEYPΩΠAΪKA, αμερικανικά και λατιν-αμερικανικά μυθιστρήματα, σημερι-νά, αλλά και πλύ παλαιά πιστπι-ύν την αδιάκπη άνθηση τυ είδυςτα τελευταία διακ�σια 'ρ�νια.

Henry Fielding «H ιστρία τυ TμT%�υνς, εν�ς έκθετυ», μετ. E�ηKαλλι�ατίδη, εκδ�σεις «Gutenberg»,Aθήνα 1993, 2 τ�μι.

Φημισμέν� κλασικ� έργ� π�υ μετα-�ρά#εται για πρώτη ��ρά στη �ώρα μαςμε καθυστέρηση τ�υλά�ιστ�ν διακ�σίων�ρ�νων, � «T�μ T#��υνς» είναι ένα �ι-�λί� π�υ στην επ��ή τ�υ και επί πάραπ�λλές δεκαετίες πρ�κάλεσε π�ικίλασ��λια, �θάν�ντας να θεωρηθεί υπεύ-θυν� μέ�ρι και για τ�υς σεισμ�ύς τ�υΛ�νδίν�υ τ� 1749 ως σημάδι �ργής τ�υKυρί�υ απέναντι στ�ν έκλυτ� λα� π�υδιά�α#ε αισ�ρά �ι�λία.

Mυθιστ�ρημα κατά �άσιν κωμικ� μεισ�υρές ηθικές �άσεις � «T�μ T#��υνς»δια�ά#εται σήμερα ως μια καταδίκη τ�υ�αρισαϊσμ�ύ και της υπ�κριτικής ηθι-κ�λ�γίας στα κ�ινωνικά και π�λιτικάπράγματα. Eίναι μια ιστ�ρία με αρ�ή,μέση και τέλ�ς, με τ�υς κατά �άσιν κα-λ�ύς (π�υ μπ�ρεί να έ��υν μερικά ελατ-τώματα) και τ�υς κατά �άσιν κακ�ύς (�ι�π�ί�ι πάλι μπ�ρεί να έ��υν �ρισμένεςαρετές) και ιστ�ρία η �π�ία καταλήγει�ε�αίως με τη δικαίωση τ�υ Kαλ�ύ.

Mάγια Aγγέλυ «!έρω γιατί κελαη-δάει τ πυλί στ κλυ�ί», μετ. Iωάν-να Kαρατ%α�έρη, εκδ�σεις «Πατά-κη», Aθήνα 1993, σ.σ. 360, τιμή 2.300δρ'.

Συγγρα�έας, μ�υσικ�ς, τραγ�υδί-στρια και σκην�θέτης η Mάγια Aγγέλ�υαπ�τελεί μια ιδι�τυπη περίπτωση των α-μερικανικών γραμμάτων δι�τι είναι, κα-τά την τελευταία τριακ�νταετία ένα απ�τα πι� δυναμικά στελέ�η τ�υ κινήματ�ςγια τα δικαιώματα των μαύρων.

H ηρωίδα τ�υ μυθιστ�ρήματ�ς της έ-�ει γεννηθεί σε μια π�λη τ�υ αμερικανι-κ�ύ ν�τ�υ και α�ηγείται τα ταραγμέναπαιδικά της �ρ�νια, την τραυματικήσ�έση της ε�η�είας της π�υ θα την α�ή-σει ανύπαντρη γυναίκα με ένα παιδί και

τις σ��αρές δυσκ�λίες π�υ αντιμετωπί-#ει στ� κλειστ� κ�ινωνικ� περι�άλλ�ντης μικρής της επαρ�ιακής π�λης.

Περλ Mπακ «O νές 'ρ�νς», μετ.I. Θεδωρίδη, εκδ�σεις «Παρατηρη-τής», Θεσσαλνίκη 1993, σ.σ. 272.

H �ρα�ευμένη με N�μπελ συγγρα�έ-ας μας �δηγεί αυτή τη ��ρά απ� τηνAμερική στην K�ρέα και απ� εκεί !ανάστ�ν Eιρηνικ�. T� θέμα της είναι η �ικ�-γενειακή #ωή και η καριέρα εν�ς Aμερι-καν�ύ π�υ είναι παράλληλα πατέρας ε-ν�ς παιδι�ύ της K�ρέας.

Xάινρι' Mαν «H μικρή π�λη», μετ.Kατ. Mαυρκε�αλίδυ, εκδ�σεις«Δελ�ίνι», Aθήνα 1993, σ.σ. 474.

H τυπική, μικρή ιταλική π�λη π�υστις αρ�ές τ�υ αιώνα τ�υλά�ιστ�ν, #ειμέσα στ�υς έρωτες και τα μίση των κα-τ�ίκων της, τις �ιλ�δ�!ίες και τις δ�λ�-πλ�κίες τ�υς π�υ δεν έ��υν άλλ� στ��παρά να καλύψ�υν την ανία τ�υς είναιτ� θέμα στα έργα τ�υ Xάινρι� Mαν. Oλα

κυλ�ύν με τ�υς ίδι�υς, απαράλλακτ�υςρυθμ�ύς �ταν στ� �ωρι� θα �θάσει έναςθίασ�ς Oπερας � �π�ί�ς δίνει παραστά-σεις και ταυτ��ρ�να �γά#ει τ�υς αν-θρώπ�υς απ� τη ρ�υτίνα στην �π�ία#�ύνε. Eτσι στην π�λη γίνεται ένας ε-μπρησμ�ς, μια απ�πειρα αυτ�κτ�νίαςκαι ένα ερωτευμέν� #ευγάρι αυτ�κτ�-νεί. Oταν � θίασ�ς θα συμπληρώσει τιςπαραστάσεις τ�υ, θα �ύγει. Στη μικρήπ�λη �μως �λα θα έ��υν αλλά!ει.

Z%έ Σαμαράγκ «H 'ρνιά πυ πέ-θανε Pικάρντ Pέις», μετ. AννυΣπυράκυ, εκδ�σεις «Aλε�άνδρεια»,Aθήνα 1993, σ.σ. 502, τιμή 4.000 δρ'.

H υπ�θεση της ιστ�ρίας είναι τ�υλά-�ιστ�ν παράδ�!η. A�ηγείται πώς, μετάτ�ν θάνατ� τ�υ μεγάλ�υ π�ιητή Φερνά-ντ� Πεσ�α, � γιατρ�ς και π�ιητής Pι-κάρντ� Pέις , ένας απ� τ�υς «ετερώνυ-μ�υς» τ�υ Πεσ�α –�πως απ�καλ�ύσε �π�ιητής τα �ανταστικά πρ�σωπα π�υ �ίδι�ς εί�ε πλάσει, με !ε�ωριστή �ι�γρα-�ία και ιδιαίτερ� λ�γ�τε�νικ� ύ��ς, ώ-στε να υπ�γρά�ει με τ� �ν�μά τ�υς δια-��ρετικά τμήματα τ�υ έργ�υ τ�υ– επι-�ιώνει τ�υ δημι�υργ�ύ τ�υ.

Eτσι � Pικάρντ� Pέις περιπλανάταιστην υπ��λητική Λισσα�ώνα τ�υ 1936π�υ κατακλύ#εται απ� τα μηνύματα τ�υισπανικ�ύ εμ�υλί�υ π�λέμ�υ, τ�υ �ασι-στικ�ύ θριάμ��υ και τ�υ επικείμεν�υπ�λέμ�υ στην Eυρώπη.

Luis Sepulveda «Eνας γέρς πυδιά�α%ε ιστρίες αγάπης», μετ. A'ιλ-λέας Kυριακίδης, εκδ�σεις Opera,Aθήνα 1993, σ.σ. 125, τιμή 1.600 δρ'.

O Aντ�νι� X�σέ Mπ�λι�άρ, � μ�ναδι-κ�ς ίσως λευκ�ς γνώστης της α�ιλ�!ενηκαι συναρπαστικής #�ύγκλας τ�υ Aμα-#�νί�υ, έ�ει εγκαταλείψει τη γη των λευ-κών και περνά τ� υπ�λ�ιπ� της #ωήςτ�υ ανάμεσα στ�υς Iνδιάν�υς, τα άγριαθηρία και τα αισθηματικά τ�υ μυθιστ�-ρήματα τα �π�ία συγκιν�ύν �αθιά. Tησ��ή αυτή ισ�ρρ�πία θα καταστρέψ�υν�ι αδαείς λευκ�ί.

O συγγρα�έας είναι Xιλιαν�ς και τ�μυθιστ�ρημα �ρα�εύτηκε επανειλημμέ-νως στη Δυτική Eυρώπη.

Eυρωπαϊκά, αμερικανικά και λατιν�αμερικανικά μυθιστ�ρήματα

NEEΣ EKΔOΣEIΣ

Oσκαρ Oυάιλντ, «Eπιλγή απ� τέργ τυ», μετ. Σπύρς Tσακνιάς,σειρά «Στ'ασμί», εκδ�σεις «Στιγ-μή», Aθήνα 1993, σ.σ. 116.

Tα απ��θέγματα τ�υ Oσκαρ Oυάιλντέ��υν μια αστρα�τερή �ψη και μια κατα-σκ�τεινη. H άλλη �ψη τ�υ ευ�υ�λ�γήμα-τ�ς είναι � σαρκασμ�ς, η ανάπ�δη τ�υ �ι-�ύμ�ρ είναι η πίκρα, κάτω απ� την παρα-δ�!�λ�γία κρύ�εται η πρ�κληση στηνκ�ινή λ�γική, η ευλ�γ��άνεια καλύπτειτην ειρωνεία και � δανδισμ�ς την ανα-τρεπτικ�τητα. Στ��ς τ�υ Oυάιλντ, �-πως και των περισσ�τερων απ��θεγμα-τ�γρά�ων, παραμένει η ανθρώπινη �ύσημέσα στα κ�ινωνικά και ηθικά συμ�ρα-#�μενα �έ�αια της �ικτωριανής επ��ής.

Φ.M. Πίντ, «Περιπλάνηση. EναςΠρτγάλς τυ 16υ αιώνα στην Kί-να και την Iαπωνία», εκδ�σεις «Στ-'αστής», Aθήνα 1993, σ.σ. 263.

Γεννημέν�ς στα 1514, � Φεράν� Mέν-δες Πίντ� τα!ίδεψε σε �λ�ν τ�ν κ�σμ�πατώντας αυτ�ς πρώτ�ς τ� π�δι τ�υστην ε!ωτική και μακρινή Iαπωνία, κέρ-δισε και έ�ασε περι�υσίες, αι�μαλωτί-σθηκε 13 ��ρές και π�υλήθηκε σανσκλά��ς άλλες 17.

H «Περιπλάνησή» τ�υ είναι μια κατα-πληκτική μαρτυρία για την π�λυμ�ρ�ίατ�υ κ�σμ�υ, την α!ία τ�υ δια��ρετικ�ύκαι τη σημασία της συνάντησης των αν-θρώπων με άλλ�υς ανθρώπ�υς και άλ-λ�υς π�λιτισμ�ύς.

Xαρύκι Mυρακάμι «T κυνήγιτυ αγριπρ��ατυ», μετ. ΣτέλιςΠαπα%α�ειρ�πυλς, εκδ�σεις «Kα-στανιώτης», Aθήνα 1993, σ.σ. 326.

Xρ�ν�ς, η σημερινή επ��ή. T�π�ς ηIαπωνία - �ωρίς τα κιμ�ν� και τα αδια-πέραστα μυστικά εν�ς ε!ωτικ�ύ μακρι-ν�ύ π�λιτισμ�ύ. O α�ηγητής είναι έναςσυνηθισμέν�ς τύπ�ς, τριάντα �ρ�νών,ευ�υής αλλά �ωρίς �ιλ�δ�!ίες και με ε-λά�ιστη απ��ασιστικ�τητα.

Mα#ί με τ�υς υπ�λ�ιπ�υς ήρωες της ι-στ�ρίας ρί�ν�νται �λ�ι στ� κυνηγητ� ε-ν�ς �νειρικ�ύ πρ��άτ�υ με ένα αστέριστη ρά�η, με μάτια πεντακάθαρα σανκρυστάλλιν� νερ� και με μιαν ακαταμά-�ητη πνευματική γ�ητεία.


AA££HHNNAA™™

A' ΠPOBOΛHΣ

AABOPA* (Tέρμα Iππκράτυς, 6423271 - 6462253 Air Condition Kίκα τυ Aλμδ�άρ (ερωτ. κωμ.) Ωρες 6.30-8.45-11 μ.μ.ABANA AΣΣOΣ-ONTEON* (Λ. Kη�ισίας 234. 6715905) O �υγάς (περιπ. K) Ωρες 8.20-11 μ.μ.Aπ�γευμα ώρα 6.20 μ.μ. Nτένις � τρ�μερ�ςAEΛΛΩ* (Πατησίων, 8214675) Eλευθερώστε τ�ν Γ�υίλι (K) Ωρες 6.30-8.45-11 μ.μ.AΘHNA (A�ύδυ 93, Aνω Iλίσια, τηλ. 77.92.568) T�σ� μακριά, τ�σ� κ�ντά (A)AΘHNA* (Στάση Kε�αλληνίας, τηλ. 8233149) Addams Family 2 (κωμωδ. K) Ωρες 4.50-6.50-9-11 μ.μ.AΘHNAION* (Tέρμα Aμπελκήπων, τηλ. 7782122) Air ConditionEλευθερώστε τ�ν Γ�υίλι (K) Ωρες 4.15-6.30-8.45-11 μ.μ.AΛE�ANΔPA* (Kαλλιθέα. Tηλ. 9560306)Aλαντίν (κιν. σ"έδια K) Ωρες 3-5-7-9-11 μ.μ.Kαθημερινώς ώρα 5-7 μ.μ. μεταγλωττισμέν - ώρα 9-11 μ.μ. με υ-

π�τιτλυς. Σά��. - Kυρ. μεταγλωττισμέν ώρα 3-5-7 μ.μ.AΛE�ANΔPA* (Πατησίων - O.T.E., Tηλ. 8219298 - 8832666)Tα �ρ�νια της αθω�τητας (περιπέτεια K) Ωρες 5.40-8.20-11 μ.μ.Kαθημερινώς ώρα 3.50 μ.μ. Xριστ�υγεννιάτικη ιστ�ρίαAΛOH* (Πατησίων 300 - Iακω�άτων 25, τηλ. 2286978 - 2237660)Στρα��ί πιλ�τ�ι σε F-16 - μέρς � ( K) Ωρες 6.30-8.40-10.40 μ.μ.AΛΦABIΛ–BAR CINEMA* (Tέρμα Mαυρμ., τηλ. 6460521)Mαθήματα πιάν�υ (K) Ωρες 6.45-8.50-11 μ.μ. AMΠEΣE* (Oδ. Bυλιαγμένης τηλ. 9011063)Kίκα τυ Aλμδ�άρ (ερωτ. κωμωδία) Ωρες 6.20-8.35-10.50 μ.μ.ANΔOPA* (Eρυθρ�ς Σταυρ�ς, τηλ. 6919815) Iνδ�κίνα (περιπ. K) Ωρες 7.30-10.30 μ.μ.ANEΣIΣ* (Tέρμα Aμπελκήπων τηλ. 7782316 - 7785449)Tα �ρ�νια της αθω�τητας (περ. K) Ωρες 5.40-8.20-11 μ.μ.Kαθημερινώς ώρα 3.50 μ.μ. Xριστ�υγεννιάτικη ιστ�ρία. Kυριακή

πρωί 11.30 Xριστ�υγεννιάτικη ιστ�ρίαANNA NTOP* (Γλυ�άδα τηλ. 8946617)Eλευθερώστε τ�ν Γ�υίλι (K) Ωρες 6.30-8.45-11 μ.μ.AΠOΛΛΩN* (Oδ�ς Σταδίυ, τηλ. 3236811)Tα �ρ�νια της αθω�τητας (περιπέτεια K) Ωρες 5-7.45-10.30 μ.μ.AΣTEPIA AΣΣOΣ - ONTEON* (Kη�ισίας 334, τηλ. 6208521)Nτένις � τρ�μερ�ς (K) Ωρες 5-7-8.55 μ.μ.Bραδυνή ώρα 10.50 μ.μ. Tα μαύρα �εγγάρια τ�υ έρωταAΣTOP* (Σταδίυ τηλ. 3231297)Eλευθερώστε τ�ν Γ�υίλι (K) Ωρες 5.50-8.05-10.20 μ.μ.AΣTPON* (Tέρμα Aμπελκήπων τηλ. 6922614)Kίκα τυ Aλμδ�άρ (ερωτ. κωμ.) Ωρες 6.20-8.40-11 μ.μ.AΣTY* (Oδ�ς Kραή τηλ. 3221925)

Aγριες νύ�τες (περιπ. A) Ωρες 5.30-8-10.30 μ.μ.ATΛANTIΣ* (Λεω�. Bυλιαγμένης Πλ. Kαλγήρων τηλ. 9711511) Aλαντίν (κιν. σ"έδια K) Ωρες 4.20-6.20-8.20-10.20 μ.μ.Kαθημερινώς μεταγλωττισμέν ώρα 4.20-6.20 μ.μ. Mε υπ�τιτ-

λυς 8.20-10.20 μ.μ.ATTAΛOΣ* (Nέα Σμύρνη τηλ. 9331280) Eλευθερώστε τ�ν Γ�υίλι (K) Ωρες 6.30-8.45-11 μ.μ.ATTIKA* (Πλατεία Aμερικής, τηλ. 8674252 - 8674078) Kίκα τυ Aλμδ�άρ (ερωτική κωμωδία) Ωρες 6.40-8.55-11 μ.μ.ATTIKON* (Oδ�ς Σταδίυ, τηλ. 3228821) Aντί� Παλλακίδα (περιπέτεια K) Ωρες 4-7.10-10.30 μ.μ.AΦAIA* (Kαλλιθέα, τηλ. 9595534) Tα μαύρα �εγγάρια τ�υ έρωτα (A) Ωρες 5.30-8.15-11 μ.μ.AXIΛΛEYΣ* (Πατησίων 177, τηλ. 8656355) Aλαντίν (κινύμ. σ"έδια K) Ωρες 5-7-9-11 μ.μ.Kαθημερινώς ώρα 5-7 μ.μ. μεταγλωττισμέν, ώρα 9-11 μ.μ. με υ-

π�τιτλυς. Σά��. - Kυρ. μεταγλωττισμέν ώρα 3-5-7 μ.μ.ΓAΛA�IAΣ* (Aρ"ή Λεω�. Mεσγείων, τηλ. 7773319)Aλαντίν (κινύμ. σ"έδια K) Ωρες 5-7-9-11 μ.μ.Kαθημερινώς ώρα 5-7 μ.μ. μεταγλωττισμέν, ώρα 9-11 μ.μ. με υ-

π�τιτλυς. Σά��. - Kυρ. μεταγλωττισμέν ώρα 3-5-7 μ.μ.ΔANAOΣ* (Λ. Kη�ισίας - Παν�ρμυ, 6922655) Διαθέτει parkingAddams Family 2 (κωμωδ. K) Ωρες 4.50-6.50-9-11 μ.μ.ΔIANA* (Hλ. Σταθμ. Mαρύσι, τηλ. 8028587) Kίκα τυ Aλμδ�άρ (ερωτ. κωμ.) Ωρες 5.20-8-10.20 μ.μ.EΛΛH* (Oδ�ς Aκαδημίας, τηλ. 3632789) Oι καλύτερες πρ�θέσεις (περιπέτεια K) Ωρες 3.30-7-10.30 μ.μ.EMΠAΣΣY* (Πατριάρ"υ Iωακείμ 5 Kλωνάκι, τηλ. 7220903) Tα μαύρα �εγγάρια τ�υ έρωτα (A) Ωρες 7.40-10.25 μ.μ.Aπγ/τινές παραστάσεις ώρες 3.30-5.25 μ.μ. Nτένις � τρ�μερ�ςETOYAΛ* (Πλατεία Δα�άκη Kαλλιθέα τηλ. 9510042-9592611) Addams Family 2 (κωμωδ. K) Ωρες 6.50-9-11 μ.μ.ZINA* (Λ. Aλε%άνδρας στ. Σ�νια 6422714) O �υγάς (περιπ. K) Ωρες 8.30-11 μ.μ.Aπ�γευμα ώρες 4.45-6.30 μ.μ. Nτένις � τρ�μερ�ςIΛION (Tρίας Πατησίων στάση Aγγελπύλυ, τηλ. 8810602) T� πιτσιρίκι (κωμωδ. K) Ωρες 6.20-8.40-11 μ.μ.INTEAΛ* (Oδ. Πανεπιστημίυ, τηλ. 3626720)Kίκα τυ Aλμδ�άρ (ερωτ. κωμωδία) Ωρες 5.40-8.10-10.40 μ.μ.Σά��ατ ώρα 1 μετά μεσάνυ"τα KίκαKAΛYΨΩ* (Δημ. Σταδίυ - Kαλυψύς Kαλλιθέα 9510950, 9510909)Aγριες νύ�τες (περιπ. A) Ωρες 8.30-11 μ.μ.Aπγευματινές παραστάσεις ώρα 4.50-6.30 Nτένις � τρ�μερ�ςKINHMATOΘEATPO PE� (Πανεπιστημίυ 48, 3614591 - 3625842) Aλαντίν (κιν. σ"έδια K) Kαθ/νώς ώρες 7.45-9.45 με υπ�τιτλυςKOPONET* (Oδ�ς Φρύνης Παγκράτι τηλ. 7521521 - 9029964)Eλευθερώστε τ�ν Γ�υίλι (K) Ωρες 5.50-8.05-10.20 μ.μ.MAPΓAPITA* (Πλατεία Δα�άκη Kαλλιθέα, τηλ. 9568370)

Kίκα τυ Aλμδ�άρ (ερωτ. κωμ.) Ωρες 6.35-8.50-11 μ.μ.MAPOYΣI AΣΣOΣ-ONTEON 1* (Λ. Kη�ισίας 215 Mαρύσι.

6208939)Addams Family 2 (κωμωδ. K) Ωρες 5.50-8-10.10 μ.μ.MAPOYΣI AΣΣOΣ - ONTEON 2* (Λεω�. Kη�ισίας 215 Mαρύσι,

τηλ. 6208939)Eλευθερώστε τ�ν Γ�υίλι (K) Ωρες 5.45-8-10.15 μ.μ.METAΛΛEION* (Παγκράτι, τηλ. 7511515) Addams Family 2 (κωμωδ. K) Ωρες 6-8.10-10.20 μ.μ.METPOΠOΛITAN* (Bυλιαγμένης Πλ. Kαλγήρων τηλ. 9706010) Eλευθερώστε τ�ν Γ�υίλι (K) Ωρες 5.50-8.05-10.20 μ.μ.MIKPH ΠEIPAMATIKH KINHMATOΓPAΦIKH ΛEΣXH (Tσίτσα 11 -

E%άρ"εια, τηλ. 8223205) Eναρ%η σε λίγες μέρες. Kάθε Δευτέρα και Πέμπτη ώρα 8-10 και

10-12 μ.μ.MΠPONTΓOYAIH* (Πατησίων - Aγ. Mελετίυ, τηλ. 8620232)Aλαντίν (κινύμ. σ"έδια K) Ωρες 5-7-9-11 μ.μ.Kαθημερινώς ώρα 5-7 μ.μ. μεταγλωττισμέν, ώρα 9-11 μ.μ. με υ-

π�τιτλυς. Σά��. - Kυρ. ώρα 3-5-7 μ.μ. μεταγλωττισμένNANA* (Bυλιαγμένης, τηλ. 9711285) Addams Family 2 (κωμωδ. K) Ωρες 5.50-8-10.10 μ.μ.NIPBANA* (Λεω�. Aλε%άνδρας, τηλ. 6469398) Tα μαύρα �εγγάρια τ�υ έρωτα (A) Ωρες 5.35-8.20-11.05 μ.μ.OΠEPA AΣΣOΣ - ONTEON* (Oδ�ς Aκαδημίας 57. Tηλ. 3622683)Addams Family 2 (κωμωδ. K) Ωρες 6-8.10-10.20 μ.μ.OPΦEYΣ* (Aρτέμωνς 57 - Aγ. Iωάννης Bυλιαγμένης, 9019724)Tα μαύρα �εγγάρια τ�υ έρωτα (A) Ωρες 7.40-10.25 μ.μ.Aπ�γευμα ώρα 4-5.45 μ.μ. Nτένις � τρ�μερ�ςOΣKAP* (A"αρνών 330 - K. Πατήσια. 2281563)Nτένις � τρ�μερ�ς (K) Ωρες 4.50-6.30-8.10 μ.μ.Bραδυνή ώρα 10.30 μ.μ. KίκαΠAΛAΣ* (Παγκράτι, 7515434)Iνδ�κίνα (περιπ. K) Ωρες 4.35-7.20-10.20 μ.μ.Σά��ατ - Kυριακή πρωί ώρα 11.15 Γκι�ύλι�ερ - Λ�ύκυ Λ�υκ ΠΛAZA* (Λ. Kη�ισίας Φλ�κα, τηλ. 6921667 - 6917722)Aλαντίν (κιν. σ"έδια K) Ωρες 5-7-9-11 μ.μ.Kαθημερινώς ώρα 5-7 μεταγλωττισμέν, ώρα 9-11 με υπ�τιτλυς.

Σά��ατ - Kυριακή μεταγλωττισμέν ώρα 3-5-7 μ.μ.ΠTI ΠAΛAI* (Bασ. Γεωργίυ B' Pι+άρη, τηλ. 7291800 - 7243707)Aλαντίν (κιν. σ"έδια K) Ωρες 4.20-6.20-8.20-10.20 μ.μ.Kαθημερινώς μεταγλωττισμέν ώρα 4.20-6.20 μ.μ. Mε υπ�τιτ-

λυς ώρα 8.20-10.20 μ.μ.PAΔIO ΣITY AΣΣOΣ - ONTEON* (Πατησίων Στάση Λυσσιατρεί,

τηλ. 8674832)Tα μαύρα �εγγάρια τ�υ έρωτα (A) Ωρες 8.15-11 μ.μ.Aπγ/νές παραστάσεις ώρες 4.15-6.10 μ.μ. Nτένις � τρ�μερ�ςΣOΦIA (Aργυρύπλη τηλ. 9927447, 9917094) Kίκα τυ Aλμδ�άρ (ερωτ. κωμωδία) Ωρες 5.35-7.50-10.05 μ.μ.ΣTOYNTIO* (Πλ. Aμερικής, τηλ. 8619017) Oι καλύτερες πρ�θέσεις (περιπ. K) Ωρες 4-7.30-9-11 μ.μ.TITANIA* (Πανεπ.-Θεμιστ. 3611147)Addams Family 2 (κωμωδ. K) Ωρες 6-8.10-10.20 μ.μ.TPIANON (Πατησίων-Kδριγκτώνς, τηλ. 8215469)T#�υράσικ Παρκ (περιπ. K) Ωρες 6-8.30-11 μ.μ.TPOΠIKAΛ AΣΣOΣ-ONTEON* (Kαλλιθέα, 9594422) Eλευθερώστε τ�ν Γ�υίλι (K) Ωρες 6.30-8.45-11 μ.μ.ΦIΛIΠ AΣΣOΣ-ONTEON* (Πλ. Aμερικής - Θάσυ 11, 8612476)Iνδ�κίνα (περιπ. K) Ωρες 5-7.50-10.45 μ.μ

HMIKENTPIKOIAΛEKA (Zωγρά�υ, τηλ. 7773608)T#�υράσικ Παρκ (περιπ. K) Ωρες 6-8.15-10.30 μ.μ.ANTAMΣ* (Aιγάλεω, τηλ. 5989226)Eλευθερώστε τ�ν Γ�υίλι (K) Ωρες 5.40-7.50-10 μ.μ.NTAΛIA (Aιγάλεω, τηλ. 5981432))Mεγάλη απ�στ�λή (περιπ. K-13)ΣΠOPTIΓK (N. Σμύρνη, τηλ. 9333820)Aλαντίν (κιν. σ"έδια K) Ωρες 4.20-6.20-8.20-10.20 μ.μ.Kαθ/νώς μεταγλωτ. ώρα 4.20-6.20 μ.μ. Mε υπ�τιτλυς 8.20-10.20 TPIA AΣTEPIA (N. Hράκλει, τηλ. 2826873)Aλαντίν (κιν. σ"έδια K) Ωρες 4.20-6.20-8.20-10.20 μ.μ.Kαθ/νώς μεταγλωτ. ώρα 4.20-6.20 μ.μ. Mε υπ�τιτλυς 8.20-10.20 ΦOIBOΣ (Περιστέρι, τηλ. 5711105)Eλευθερώστε τ�ν Γ�υίλι (K) Ωρες 6.20-8.30-10.40 μ.μ.

ΣYNOIKIAKOIANNA NTOP (πλατ. Γλυ�άδας, τηλ. 89.46.617)Eλευθερώστε τ�ν Γ�υίλι (K) Ωρες 6.30-8.45-11 μ.μ.ΔIANA* (Mαρύσι, τηλ. 8028587) Kίκα τυ Aλμδ�άρ (ερωτ. κωμ.) Ωρες 5.20-8-10.20 μ.μ.ΠAΛΛAΣ (Eλευσίνα, τηλ. 5546990)Iνδ�κίνα (περιπ. K) Ωρες 7-10 μ.μ.ΣOΦIA (Aργυρύπλη, τηλ. 9927447) Kίκα τυ Aλμδ�άρ (ερωτ. κωμωδία) Ωρες 5.35-7.50-10.05 μ.μ.

¶¶EEIIPPAAIIAAA' ΠPOBOΛHΣ

AΠOΛΛΩN* (Πασαλιμάνι, τηλ. 4297502)Eλευθερώστε τ�ν Γ�υίλι (K) Ωρες 5.45-8-10.15 μ.μ.ATTIKON ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ* (Πλ. Aγ. Kωνσταντί-

νυ - Hρώων Πλυτ., τηλ. 4175897)Aλαντίν (κιν. σ"έδια K) Ωρες 4.20-6.20-8.20-10.20 μ.μ.Kαθημερινώς μεταγλωττισμέν ώρες 4.20-6.20 μ.μ. Mε υπ�τιτ-

λυς ώρες 8.20-10.20 μ.μ.ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ MOΣXATOY (Hλεκτρικ�ς Στα-

θμ�ς, τηλ. 4816276) M�ν Παρασκευή - Kυριακή ώρα 8.30 μ.μ.ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ PE� (Aγ. Δινύσις) T#�υράσικ Παρκ (περιπ. K) Ωρες 5.20-7.50-10.20 μ.μ.ZEA (Πασαλιμάνι τηλ. 4521388) Addams Family 2 (κωμωδία K) Ωρες 6-8.10-10.10 μ.μ.KINHMATOΓPAΦIKH ΛEΣXH ΔHMOY NIKAIAΣ (Hλιυπ�λεως -

7ης Mαρτίυ, τηλ. 4915598)Kάθε Παρασκευή και Σά��ατ ώρα 9 μ.μ.ΠNEYMATIKO KENTPO ΔHMOY KOPYΔAΛΛOY (Γρηγ. Λαμπράκη

-Tα%ιαρ"ών, τηλ. 4970475)M�ν Σά��ατ - Kυριακή ώρα 8 μ.μ. Kυριακή πρωίΣINE AKPOΠOΛ (Tα%ιαρ"ών 44-Kρυδαλλ�ς, 4952232)Aνατέλλων ήλι�ς (περιπ. K-13)ΣINEAK ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ* (Πλατεία Δημαρ"είυ

τηλ. 4115354)Kίκα τυ Aλμδ�άρ (ερωτ. κωμωδία) Ωρες 5.50-8.05-10.20 μ.μ.ΦΩΣ (B' Mεραρ"ίας, τηλ. 4520982)Eναρ%η απ� πρωίας δύ έργα. O τιμωρ�ς - σε$

ΘEAMATA

ΘEATPA

KINHMATOΓPAΦOI

Eπειδή �ι ώρες πρ��λών μπ�ρεί να δια��ρ�π�ιηθ�ύν κατά μερικά λεπτά, πρ�τιμήστεπρώτα να τηλε�ωνείτε.

Oι κινηματ�γρά��ι π�υ έ'�υν * διαθέτ�υν Nτ)λμπι Στέρε�.

AΘHNA (Δεριγνύ & Πατησίων, 82.37.330). Σάιμν «Eνα αταίριαστ +ευγάρι». Π. Φιλιππίδης, T. Xαλκιάς. ΠAI-ΔIKH ΣKHNH. «Oνειρπ�ληση». M�τσαρτ «Mαγικ�ς Aυλ�ς». T. Zα"αριυδάκη. K. Λα�ς (Kυρ. 11 π.μ., 3).

AΘHNΩN (Bυκυρεστίυ 10, 32.35.524). Eυγ. O’ Nηλ «Πέρα απ’ τν ρί+ντα». Kατ. Mαραγκύ, Γ. Kαρα-τ+γιάννης

AKAΔHMOΣ (Iππκράτυς 17 & Aκαδημίας, τηλ. 36.25.119, 36.03.835). Δ. Ψαθά «Eνας �λάκας και μισ�ς». Δ.Πιατάς. ΠAIΔIKH ΣKHNH: T. Γεωργέλη «O Kντρε�υθύλης και η Πνηρή Aλεπύ» - «H Kκκινσκυ-�ίτσα και Λύκς Tρελγιατρ�ς» (Kυρ. 11 π.μ. - 3 μ.μ.).

AKPOΠOΛ (Iππκράτυς 9 - 11, τηλ. 36.08.666, 36.43.700). Nέα Eλληνική Σκηνή. Aριστ�άνη «Λυσιστράτη».Θ. Kαρακατσάνης.

AΛAMΠPA (Πατησίων και Στυρνάρη 53, τηλ. 52.27.497, 52.44.400). Aλ. Γαλανύ «Tα K�κκινα Φανάρια». M.T+ιραλίδυ, Στ. Zαλμάς, Eλ. Φίλιππα, Eιρ. Iγγλέση.

AΛIKH (Aμερικής 4, τηλ. 32.44.146). Mπέρναρ Σω «Ωραία μυ Kυρία». Aλ. Bυγιυκλάκη, Στ. Ληναίς.ALDEBARAN (Xαρ. Tρικύπη 134, τηλ. 36.12.217). Iδεθέατρ Aντώνη Aναστασάκη «Kσμγνία Oρέστη»

(Παρ., Σά�., Kυρ. 9.15 μ.μ.).AΛKYONIΣ (Iυλιανύ 42-46, τηλ. 88.15.402). KENTPIKH ΣKHNH: Eρ. Iψεν «O E"θρ�ς τυ Λαύ». Γ. Mεσσά-

λας, Γ. Δάνης. ΠAIΔIKH ΣKHNH: «Eνας κλ�υν γελάει και κλαίει» (Kυρ. 11.30 π.μ. - 3 μ.μ.).AΛΦA (Πατησίων 57 & Στυρνάρη, τηλ. 52.38.742, 52.25.032). Mπωμαρσαί «Oι γάμι τυ Φίγκαρ». Γ. Παρ-

τσαλάκης, Δ. Xατύπη. ΠAIΔIKH ΣKHNH. Eπιθεώρηση «Δώσε μυ να κάνω μία». Eλ. Γερασιμίδυ, Bασ.Bασιλ�πυλς, Φ. Nτεμίρη.

AMIPAΛ (Aμερικής 10, τηλ. 36.39.385). Aριελ Nτ�ρ�μαν «O Θάνατς και η κ�ρη». Θέμις Mπα+άκα, MάνςBακύσης, Γιώργς Kώνστας.

AMOPE (Πριγκηπννήσων 10, 64.42.869, 64.68.009). KENTPIKH ΣKHNH: Σαί%πηρ «Δωδεκάτη Nύ"τα» Λ. Φω-τπύλυ, Oλια Λα+αρίδυ, Aρης Λεμπεσ�πυλς. E>ΩΣTHΣ: Φ. Kυς «T τελευταί τρέν» Aννα Mα-κράκη, Σ�ία Σεϊρλή. ΠAIΔIKH ΣKHNH: T. Σαρρή «Oνείρυ Oδύσσεια». Θέατρ Kύκλας (Kυρ. 11 π.μ., 3μ.μ.)

ANAΛYTH (Πατησίων 72 & Aντωνιάδυ). T. Oυίλιαμς «O Γυάλινς K�σμς». Kάκια Aναλυτή, Zωή Pηγπύ-λυ.

ANOIXTO ΘEATPO (Kάλ�υ 70 - Γκύ+η, τηλ. 64.45.749). Aισ"ύλυ «Oρέστεια». M. Σγυρδαίυ, M. Xατ+η-σά��ας, Z. P�"ας (Παρ., Σά�., Kυρ. 8 μ.μ.).

ANTIΘEATPO (Tήνυ 14 , τηλ. 82.20.207). Aυγ. Στρίντμπεργκ «O Xρ�ς τυ Θανάτυ». M. >ενυδάκη.AΠOΘHKH (Σαρρή 40, πλ. Aγ. Aσωμάτων, 32.53.153). O Mπέτι «Eγκλημα στ νησί των κατσικιών». K. Kαστα-

νάς.AYΛAIA (Kυντυριώτυ και 2ας Mεραρ"ίας, Πασαλιμάνι, τηλ. 42.96.414). K. Παπαπέτρυ «Πέτα τη μαμά απ’

τ παράθυρ». M. Λε+ές, N. Γκίνη. ΠAIΔIKH ΣKHNH. Eταιρεία Θεάτρυ «Πρσωπεί». Mιύ+ικαλ «T νη-σί τυ Mάγυ Πρ�σπερυ». K. A�ραμιώτης (Kυρ. 11 π.μ.- 3μ.μ.

AX MAPIA (σλωμύ 20, τηλ. 36.39.217, 36.30.086). Aλ. Δυμά, υιύ «H κυρία με τας καμελίας». T. Xρυσικά-κς, Π. Xατ+ηκυτσέλης.

BEAKH (Στυρνάρη 32, τηλ. 52.23.522). Eναλλά%: Δ. Kε"αΐδη - E. Xα�ιαρά «Δά�νες και Πικρδά�νες». Στ.Φασυλής, Γ. Mπέ+ς, M. Xρυσμάλλης, K. Pηγ�πυλς. ***«Kαπέλα». K. Zα"αράκης, Xρ. Στέργιγλυ.

BEMΠO (Kαρ�λυ 18, τηλ. 52.29.519, 52.21.767). Nιλ Σάιμν «Sweet Charity».Σμαρύλα Γιύλη, Xρ. Πλίτης. BEPΓH (Bυκυρεστίυ 1, τηλ. 32.35.235). Zαν Kκτώ «Tα ιερά τέρατα». Xρ. Φράγκς, T+. Pυσέα.BPETANIA (Πανεπιστημίυ 7, τηλ. 32.21.579). Y� Zαμιάκ «O κύρις Aμιλκάρ». N. Tσακίργλυ, Xρ. Δια�άτη,

Π. Xαϊκάλης.ΓKAZI (δ�ς Πειραιώς). Θεατρικ�ς Oμιλς «Σ"εδία». M. Mέτερλιγκ «O Θάνατς τυ Tεντα+ίλ». (έως

10/1/94).ΓKΛOPIA (Iππκράτυς 7, τηλ. 36.09.400). Σαί%πηρ «T ημέρωμα της στρίγγλας». Γ. Kιμύλης, M. Παπακων-

σταντίνυ.ΔHMOTIKO ΘEATPO ΠEIPAIA (τηλ. 41.78.351). «Aγάπη, πάμε... κρε�άτι». Γ. Πάντ+ας, M. Iωαννίδυ.ΔIANA (Iππκράτυς 7, τηλ. 36.26.956). A. Σακελλάριυ - Z. Γιαννακ�πυλυ. «Oι Γερμανί %ανάρ"νται». Σ.

Mυστάκας, M. Mπνέλλυ.ΔIAYΛOΣ (Πε+�δρμς Δράκυ 9, ύψς Λ. Συγγρύ 70-Φι%, τηλ. 92.39.588, 92.21.060). Mυσική παράσταση

για παιδιά. «H Γργ�να τα%ιδεύει τν μικρ� Aλέ%ανδρ». Mαρί+α Kω" (Kυρ. 11 π.μ.).ΔIONYΣIA (Aμερικής 10, τηλ. 36.24.021). Aντν Tσέ"ω� «O Γλάρς». K. Δανδυλάκη, Γ. Φέρτης. B΄ ΣKHNH.

A. Pέινλντς, M. Mπυ�ίνι «T+�ρνταν». K. Δανδυλάκη (Δευτ., Tρ., 8.15 μ.μ.).EΘNIKO ΘEATPO - KOTOΠOYΛH / PE� (Πανεπιστημίυ 48, τηλ. 33.01.880). T+ρτ+ Oργυελ – διασκευή Πί-

τερ Xλ. «H �άρμα των +ώων».EΘNIKO ΘEATPO - KATINA ΠA�INOY / PE� (Πανεπιστημίυ 48, τηλ. 33.01.880). Mλιέρυ «O Mισάνθρω-

πς». Σμ. Σμυρναίυ, Tρ. Kαρατ+άς.EΘNIKO ΘEATPO - ΠAIΔIKH ΣKHNH (Aγ. Kωνσταντίνυ 22, τηλ. 52.33.322, 52.23.242). Kάρμεν Pυγγέρη

«Aντ+ελίνα, η Στα"τπύτα» (Kυρ. 3-5.30 μ.μ.).EΛYZE (Nυμ�αίυ 12, Iλίσια, τηλ. 77.82.354, 77.71.766). Xανς Kρίστιαν Aντερσεν «Mαγεμένι Kύκνι». Παι-

δαγωγική Σκηνή T+ένης Φωτίυ (Σα�. 3 μ.μ., Kυρ. 11 π.μ., 3 μ.μ.).EΛΠIΔAΣ (Aρισττέλυς 53 & Σμύρνης, 82.29.030). T.X. Mάνερς «Πεγκ, καρδύλα μυ...». Eλενα Tσαλδάρη.EMΠPOΣ (Pήγα Παλαμήδη 2 - Ψυρρή, τηλ. 32.38.990). KATΩ OPOΦOΣ. Στί�εν Mπέρκ� «Σαν Eλληνας». Kλ.

Γρηγριάδης, P. Oικνμίδυ. EΠANΩ OPOΦOΣ. Nτέι�ιντ Mάμετ «Aμερικανικ�ς Bύ�αλς». Δ. Kατα-λει��ς, Γ. Kέντρς, Δ. Tάρλυ.

E�APXEIΩN (Θεμιστκλέυς 69, τηλ. 33.00.879). Aρθυρ Mίλλερ «T Tίμημα». T. Bυτέρης, Aν. Δεκα�άλλα.EPEYNAΣ (Iλισίων 21, Zωγρά�υ, 77.80.826). T. Kύσνερ. «Oι άγγελι στην Aμερική». Δ. Πταμίτης, B.

Kύρυ. ΠAIΔIKH ΣKHNH. Nτ. Γυντ «O άνθρωπς–ψωμί». Aγγ. Bελυδάκη. Σα�. 5 μ.μ., Kυρ. 11 π.μ. – 3μ.μ.).

ΘEATPO 44 (Zαΐμη 44, E%άρ"εια, τηλ. 82.36.752, 82.30.384). Iν Λύκα Kαρατ+ιάλε «Mια ΦυρτυνιασμένηNύ"τα». Γ. Mασαλάς, M. Bυράκη.

ΘEATPO TOY HΛIOY (Φρυνί"υ 10, Πλάκα, τηλ. 32.31.591, 92.27.784). T+έιμς Mπάρι «Πήτερ Παν». Δ. Bασι-λειάδυ, Aντ. Διαμαντής (Σα��. 4 μ.μ., Kυρ. 11 π.μ. – 4 μ.μ.

ΘEATPO TEXNHΣ-KAPOΛOΣ KOYN (Δ. Aρεπαγίτυ και Φρυνί"υ 14, τηλ. 32.22.464, 32.36.732). Σαί%πηρ«Oπως σας αρέσει». Γ. Λα+άνης, K. Γέρυ, Π. Mυστάκης.

ΘEATPO TEXNHΣ-YΠOΓEIO (Πεσμα+�γλυ 5, τηλ. 32.28.706, 32.29.703). Λ�ρκα «Γέρμα». Pένη Πιττακή.ΘEATPAKI (Aδμήτυ 54, τηλ. 86.41.322, 86.52.505). Γ. Zέριγγα «Περίσκεψη».ΘEATPIKH ΣKHNH (Nά%υ 84 - Πλ. Kλιάτσυ, τηλ. 22.36.890). Nτέι�ιντ Mάμετ «Tέρμα τα γκά+ια». Aντ.

Aντωνίυ, N. Aσίκη.ΘEMEΛIO (Λέσ�υ 3, τηλ. 86.43.310). K. Γκλντ�νι «O Iμπρεσάρις απ� τη Σμύρνη». N. Bασταρδής.ΘYMEΛH (Mσ"νησίων 32 πλ. Aμερικής, τηλ. 86.57.677). T. Oυίλλιαμς «Γυάλινς K�σμς». Eλλη B+ικιά-

δυ. ΠAIΔIKH ΣKHNH. T+. Φερέττι «H Στα"τπύτα» (Σα�. 4 μ.μ., Kυρ. 11.15 π.μ.- 4 μ.μ.).IΛIΣIA (Παπαδιαμαντπύλυ 4, τηλ. 72.16.317). Aλαν Eϊκμπρν «Συνέ�η και τυ "ρ�νυ». K. Σπυρ�πυλς,

Aντ. Kα�ετ+�πυλς, Γ. Bύρς.KAΛOYTA (Πατησίων 249, τηλ. 86.75.888 - 86.11.311). N. Kαμπάνη - B. Mακρίδη «Kαι μα+ί και... μ�νς». B.

Tσι�ιλίκας, Aννα Kαλυτά. ΠAIΔIKH ΣKHNH. Θίασς «Θεατρικί Oρί+ντες». Στ. Σπυρ�πυλυ «Σαλ-τσγιαυρτπ�λεμς στ σύπερ μάρκετ» - μιύ+ικαλ (Σά�., Kυρ. 3 μ.μ.).

KAΠΠA (Kυψέλης 2, τηλ. 88.31.068). «T Hμερλ�γι της Aννας Φρανκ». Δημ. Παπαμι"αήλ, Eλένη Kύρ-κυλα.

KAPAΓKIOZHΣ KOYKΛOΘEATPO Θ. ΣΠYPOΠOYΛOY (Λαμπρινής – Eρσης 9, πλ. Λαμπρινής, τηλ. 26.29.046,29.32.000). (Kυρ. 11.00 π.μ.–5.30 μ.μ.)

KAPAΓKIOZHΣ TOY AΘANAΣIOY (Πν. Kέντρ Δήμυ Mσ"άτυ, Πλ. Mεταμρ�ώσεως, τηλ. 41.31.226,90.11.636). Παραστάσεις Kαραγκι�+η (Kυρ. 11.30 π.μ.)

KNΩΣΣOΣ (Kνωσσύ 11, τηλ. 86.77.070, 86.24.463). K. Γκλντ�νι. «H ερωτευμένη υπηρέτρια». Λ. Tσάγκας,Eλ. Nα+λίδυ.

ΛAMΠETH (Λ. Aλε%άνδρας 106, τηλ. 64.63.685). P. Λνγκ - Nτ. Φρένκελ Φρανκ «Tσέ"ω� - T Mιύ+ικαλ». Γρ.Bαλτιν�ς, Σ. B�σσυ, Eλλη Πασπαλά.

ΛHΔPA (Kέκρπς 12, Πλάκα, τηλ. 32.29.440). Παιδική Σκηνή. Mάνυ Kντλέων «O.E.E. απ� τ’ άστρα». B.Πλίτης. (Kυρ. 11 π.μ. - 3 μ.μ.).

ΛYPIKH ΣKHNH - OΛYMΠIA (Aκαδημίας 59, τηλ. 36.12.461). Zυλ Mασνέ «Θαΐς» (Kυρ.).MAΣKEΣ (Λήθης 6 & Aγ. Mελετίυ 107, τηλ. 86.12.509). Mπ. Tσικληρ�πυλυ «Ω", τα νε�ρά μυ».

MEΓAPO MOYΣIKHΣ – AIΘOYΣA ΦIΛΩN THΣ MOYΣIKHΣ. Pί"αρντ Bάγκνερ «Λ�ενγκριν» - Mπέλα Mπάρτκ«O Πύργς τυ Kυανπώγωνα» (Tρ., Πεμ.), Aνατλικές Eπιρρές στη Mυσική τυ 20ύ αιώνα - AγνήMπάλτσα (Παρ., Σα�). AIΘOYΣA ΔHMHTPH MHTPOΠOYΛOY. Kυαρτέτ Mπάρτκ (Kυρ., Δευτ., Tρ.).

METAΛΛA�H (Yμηττύ 56 και Mαραθώνς - αίθυσα Γκυέρνικα - Kαμίνια, τηλ. 48.28.647, 41.30.761). Aν.Mπελεγρή «O Mέταλλς, Kλ�υν και K�κκινς».

MINΩA (Πατησίων 91, τηλ. 82.10.048 - 82.32.578). Eνεκεν - Bέμπερ «Kυρία Πρέδρυ». B. Tρι�ύλλη, Π. K-ντγιαννίδης.

MONTEPNOI KAIPOI - ΠAPOΔOΣ (Γεννηματά 20, τέρμα Παν�ρμυ, τηλ. 69.29.090). Aντν Tσέ"� «ΘείςBάνιας» (Παρ., Σα�., 9.15) ΠAIΔIKH ΣKHNH. Θεατρικ� Παι"νίδι - Oμάδα Πάρδς (Σα�. 3 μ.μ. - 4.30 μ.μ.).

MOYΣOYPH (Πλ. Kαρύτση 6, τηλ. 32.32.391). K. Γυ�τερ"αυ+ «T τραγύδι μας». Aγγ. Aντων�πυλς, B.Παναγπύλυ, Eλ. Φωτίυ.

MΠPONTΓOYAIH (Πατησίων και Aγ. Mελετίυ, τηλ. 86.20.231). Δ. Ψαθά «H "αρτπαί"τρα». Pένα Bλα"πύ-λυ, Eρρ. Mπρι�λας.

OΔOY ANTIOXEIAΣ (Aντι"είας 1 και Πιπίνυ, τηλ. 88.32.050). Φραντς Kά�κα «η Δίκη». Π. Oικνμπύλυ,Aντ. Aλε%ίυ.

OΔOY EPMOY (Eρμύ 106, Mναστηράκι, τηλ. 32.14.950, 86.40.555). Λ�ρκα «H θαυμαστή μπαλωματύ». MPα+ή, T. Xρυσύλης.

OΔOY KEΦAΛΛHNIAΣ (Kε�αλληνίας 16, τηλ. 88.38.727). T. Nτρστ «O Φερνάντ Kραπ πυ έγραψε έναγράμμα». Mπ. Aρ�ανίτη, Γ. B�γλης.

OΔOY KYKΛAΔΩN (Kε�αλληνίας και Kυκλάδων 11, Kυψέλη, τηλ. 82.17.877). «Nέα Σκηνή» Λευτέρη Bγια-τ+ή. Γ. Xρτάτση «Kατσύρμπς». N. Zρμπάς, Στ. Λι�αθιν�ς.

ΠANEΛΛHNION (Λεω�. Συγγρύ 106, τηλ. 92.34.197) Mπεθ Xένλι «Eγκλήματα καρδιάς». Kατερίνα Bασιλά-κυ, Aννα Φ�νσυ, Eύα Kταμανίδυ.

ΠEPOKE (Oδυσσέως 2 - Πλ. Kαραϊσκάκη, τηλ. 52.40.040, 52.32.132). Eπιθεώρηση «Aπ� τ ω" στ Πασ...ω"».Στ. Ψάλτης, N. Παπαναστασίυ.

ΠEIPAMATIKO ΘEATPO THΣ ΠOΛHΣ (Σταδίυ 4, τηλ. 32.22.035). Bασ. Aνδρε�πυλυ «Aγρια Παι"νίδια».Tατιάνα Λύγαρη, Kίμων Pηγ�πυλς.

ΠOΛYTEXNO (Mαυρμι"άλη 157 & Δ. Aκρίτα - Παναθήναια, τηλ. 64.26.666, 64.11.048). Παιδική Σκηνή. AλανEϊκμπρν «A�ρατι Φίλι». Δημ. Iωακειμίδης (Kυρ. 11 π.μ.-3 μ.μ.).

ΠOPTA (Mεσγείων 59, τηλ. 77.11.333). Σ. Xιλ - Σ. Mάλατρατ «H γυναίκα με τα μαύρα». Aλ. Aλε%ανδράκης,Δ. Kατρανίδης. MIKPH ΠOPTA >ένιας Kαλγερπύλυ. Pάινερ Xά"�ελντ «O Mρμ�λης» (Σα�. 3 μ.μ.,Kυρ. 11 π.μ. - 3 μ.μ.).

PIAΛTO - ΘIAΣOΣ ’81 (Kυψέλης 54 & Aγ. Mελετίυ, τηλ. 82.18.973, 88.27.000). Γκλντ�νι «Kα�γάδες στηνKι�τ+α». N. Δα�νής, Γ. Γεωγλερής, N. Nικλάυ. ΠAIΔIKH ΣKHNH. Θίασς ’81. «Oι περιπέτειες τυ Bα-ρ�νυ Mιν"άυ+εν» (Kυρ. 11 π.μ.-3 μ.μ.).

ΣHMEIO (Xαρ. Tρικύπη 10, πίσω απ� τ Πάντει, τηλ. 92.29.579). Bασίλη Zιώγα «O Δν Kι"ώτης σε νέες πε-ριπέτειες». Iωάννα Mακρή, Xρήστς Γαλάνης.

ΣOYΠEP ΣTAP (Aγ. Mελετίυ και Πατησίων, τηλ. 86.42.888). Eπιθεώρηση «Δώσε τύρτα στ λα�». NτίνςHλι�πυλς, Nίκς Pί+ς, Zω+ώ Σαπυντ+άκη.

ΣTOA (Mπισκίνη 55 Zωγρά�υ, τηλ. 77.02.830). Mπστ «Mήδεια». Λ. Πρωτψάλτη, Θ. Παπαγεωργίυ.ΣYΓXPONO ΘEATPO (Nρντάυ 12–14, Πλ. Γκύ+η, τηλ. 64.58.222). Πέτερ Bάις «H ανάκριση». Bασίλης Δια-

μαντ�πυλς, Mαρίνα Γεωργίυ.ΣΦENΔONH (Mακρή 4 και Διν. Aρεπαγίτυ, Mακρυγιάννη, τηλ. 92.35.296). Mρ�ές απ� τ έργ τυ Bι-

+υηνύ. Aννα Kκκίνυ.TEXNOXΩPOΣ (Πρώην εργστάσι Φι%, Πατησίων 307, στάση Kλωναρίδη). Oμάδα Θέαμα. «Στ �άθς ...�ά-

θς αμέτρητ».TZENH KAPEZH (Aκαδημίας 3, τηλ. 36.36.144, 36.25.520). Aρθυρ Mίλλερ «O θάνατς τυ Eμπράκυ». K.

Kα+άκς, Δ. Mπεμπεδέλη, Γ. Kυρίτσης. Παιδική Σκηνή: «Παιδική Aυλαία» Γ. Kαλατ+�πυλυ. Aριστ�ά-νη «Eιρήνη» (Kυρ. 11 π.μ. - 3 μ.μ.).

XATZHXPHΣTOY (Πανεπιστημίυ 38, τηλ. 36.27.248, 36.10.171). Λ. Mι"αηλίδη - B. Mακρίδη «T ...κρ�ιδτης "ρνιάς». Π. Mι"αλ�πυλς, Γ. M�ρτ+ς.


O MAΓEYTIKOΣ κ�σμ�ς τ�υ κρασι�ύ, αγαπη-τ�ί μ�υ αναγνώστες, είναι δύσκ�λ� να απ�καλυ�θεί μέσααπ� τις λιγ�στές αυτές στιγμές π�υ τ�υ α�ιερών�υμε κάθεKυριακή. Tα π�λλά κι απ�κρυ�α μυστικά π�υ κρύ�ει αυ-τ� τ� γ�ητευτικ� π�τ�, π�υ με περισσή �ρ�ντίδα υπηρε-τ�ύμε �ρ�νια τώρα, είναι αδύνατ� να �ανερώσ�υν τ� ρ�-λ� και τ� ιδιαίτερ� ν�ημά τ�υς πάνω σ’ αυτ� τ� άψυ��αρτί.

Oμως, π�λλ�ί διάσημ�ι άνθρωπ�ι τ�υ πνεύματ�ς καιτ�υ �ιν�πνεύματ�ς έγρα�αν κατά καιρ�ύς μεγάλες αλή-θειες και αθάνατες �ράσεις με δια�ρ�νικ� κύρ�ς, π�υσ�ράγι"αν τη γευστική �ιλ�σ��ία κάθε επ��ής.

Σκέ�θηκα λ�ιπ�ν σήμερα αντί να σας κ�υράσω με την�ινική μ�υ �λυαρία, να σας παραθέσω �ρισμένες τέτ�ιες�ράσεις π�υ δεί�ν�υν τ� μεγαλεί� τ�υ μαγευτικ�ύ αυτ�ύκ�σμ�υ τ�υ καλ�ύ κρασι�ύ, π�υ συνε�ί"ει να «ευ�ραίνειτις καρδιές των ανθρώπων» με ένα ανεπανάληπτ� τρ�π�,π�υ κανένα άλλ� π�τ� στ�ν κ�σμ� δεν μπ�ρεσε π�τέ ναπρ�σεγγίσει…

«H ιστ�ρία τ�υ κρασι�ύ δεν είναι η ίδια ιστ�ρία �λ�υτ�υ κ�σμ�υ;» R. Babrius

«T� κρασί είναι τ� υγιειν�τερ� �λων των π�τών της �ύ-σης» L. Pasteur

«Eνα λίτρ� κρασι�ύ περιέ�ει τα �κτώ μέρη της θρεπτι-κής α#ίας τ�υ ανθρώπ�υ και τα εννέα δέκατα της καλήςτ�υ διάθεσης» Landouzy

«Δεν γνωρί"ω κανένα άνθρωπ� τ�υ πνεύματ�ς, � �π�ί-�ς nα μην είναι αληθιν�ς π�της» Beaudelair

«Oίν�ς ευ�ραίνει καρδίαν ανθρώπ�υ. Aρτ�ς καρδίανανθρώπ�υ στηρί"ει» Δαυ�ίδ, Ψαλμς 1�ς

«Oίν�ς και άμπελ�ς: Mυστηριακές ενδεί#εις της σωτη-ρίας των ανθρώπων» P. Claudel

«Oπ�ι�ς πίνει νερ�... έ�ει κάπ�ι� μυστικ� να κρύψει»Beauvdelair

«Xωρίς κρασί δεν υπάρ�ει... στρατ�ς» Nαπ�λέων

«Πες μ�υ τι πίνεις, να σ�υ πω π�ι�ς είσαι» Moliere

«H "ωή �ωρίς κρασί είναι ένας καθημεριν�ς θάνατ�ς»Regnard

«To κρασί δίνει �αρά στ�ν άνθρωπ� και νε�τητα στ�υςγέρ�ντες» Montaigne

«O �ίν�ς δημι�υργήθηκε για την ευτυ�ία τ�υ ανθρώ-π�υ» Eκκλησιαστής

«H αλκ��λική "ύμωση είναι τ� καταπληκτικ�τερ� �αι-ν�μεν� της �ύσης» Lavoisier

«Δεύρ� �άγε εν ευ�ρ�σύνη τ�ν άρτ�ν σ�υ και πίε ενκαρδία αγαθή �ίν�ν σ�υ, �τι ήδη ευδ�κησεν � Θε�ς ταπ�ιήματά σ�υ» (Eκκλησιαστής Θ΄.7)

«T� ύδωρ εις άκρατ�ν (�ίν�ν) μετα�αλών δώρα τω γά-μω, μεί"�να απάντων πρ�σήνεγκε...» Xρυσστ�μ�ς

«Kάτ�πτρ�ν είδ�υς �αλκ�ς εστί. Oίν�ς... ν�υ»Aισ�ύλ�ς

«Bάλε αμπέλι γι’ α�εντιά σ�υ και ελιά για τα παιδιάσ�υ...» Kε�αλλ�νίτικη πρ�τρ�πή

«Oίν�ς πινώμεν�ς επισταμένως, �υ... κακ�ς αλλ’ αγα-θ�ς...» Θέ�γνις

Yστερα λ�ιπ�ν απ� αυτ� πνεύμα των μεγάλων ανδρών,�αίνεται καθαρά �τι τ� κρασί είναι σαν κάθε τι π�υ έ�ει"ωή, γεννιέται, μεγαλώνει, τ� πρ�σέ�εις και τ� π�νάς, δη-λαδή δεν είναι κάτι αλλά... κάπ�ι�ς. Kάπ�ι�ς π�υ �ρειά"ε-ται την αγάπη �λων... Mε την ανατ�λή τ�υ νέ�υ έτ�υς, α-#ί"ει αγαπητ�ί μ�υ �ίλ�ι, να θυμηθ�ύμε την �μ�ρ�η �ρά-ση απ� την «ευ�ή επί της τρυγής αμπέλ�υ» της �ρθ�δ�#ηςλατρείας μας: «και δ�ς (ημίν) τ�ις μεταλαμ�άν�υσιν ε#αυτ�ύ (τ�υ �ίν�υ), τ�ν αγιασμ�ν και την της ψυ�ής πρ�-κ�πήν...».

ΓEYΣEIΣOINOΣ O AΓAΠHTOΣ

Eίπαν για τ� κρασί...T�υ Δημήτρη Xατ�ηνικ�λά�υ

T�υ Hλία Δελλ�γλ�υ

Γαλ�π�ύλα κάρυTης Mαρίας Xαραμή

AΪ, PORCA miseria. Kατπιν ε�ρτών η ανάγωγη�δρα της τσέπης μας �γά�ει τη γλώσσα τηςκ�ρ�ϊδευτικά. T� πτην της πιστωτικής κάρ-τας σας ανα��σ�ήνει κκκιν� επισημαίν�νταςτις υπερ�άσεις. Kαι ναι μεν η αδεκαρία συνι-στά �ιω�ελή γυμναστική, μα έλα π�υ ακρι�ώςτώρα μας πιάνει μια λιγ�ύρα για �ρισμένα λ�υ-σάκια. Nα, η γρά��υσα λγ�υ �άρη υπ��έρειαπ κείν� τ� σακατιλίκι για τα κ�υ�ανικά π�ύ-ρα. Θυμάστε, πέρυσι τέτ�ιες μέρες κ�υ�εντιά-�αμε πάλι σ�ετικώς. Ως γαστρ�ν�μική συντρ�-�ιά με λα της τα σεπρεπά, πρ�τείνω �ίλ�ιμ�υ να ιδρύσ�υμε τ� θεσμ της Γενεριάτικηςπ�υρ�-συ�ήτησης, καθώς μέσα στις τ�λ�ύπεςμιας A�άνας, άγεται εις πέρας ένα καλ γεύ-μα. Kαι %ε�νιέται ένα κακ.

H πρώτη πρ�ς διάλυσιν �ενάκη είναι τι ταπ�ύρα ρ�λλάρ�νται στ�υς μελαψ�ύς μηρ�ύςτης K�υ�ενέ�ας καπνεργάτριας. Λυπ�ύμαι,κύρι�ι αναγνώστες, αλλά πρκειται για –έ%υ-πν�– εύρημα τ�υ Merimee. Στην πραγματικ-τητα � torcedor, � �π�ί�ς παράγει 120-150π�ύρα στ� μερ�κάματ τ�υ, αναμιγνύει πάνωσε %ύλιν� τε�άκι 3 λ�γιών �ύλλα για να συνθέ-σει τ� εσωτερικ σώμα ενς π�ύρ�υ με τα α-ρώματα μελι�ύ ή μπα�αρικών και τη δύναμήτ�υ. H γεύση ��είλεται στ� δεύτερ� �ύλλ�καπν�ύ.

Mετα%ύ 50 μαγευτικών απ��ρώσεων επιλέ-γεται η «κάπα, τ� �ριστικ περί�λημα π�υ α-πευθύνεται στην �αρά των ματιών μας. Xαϊ-δέψτε απαλά τ�ύτ� τ� πανω�ρι πλάι στ� αυτίσας. Eνας κ��τς, �ρα�ύς ή��ς δηλώνει τι τ�π�ύρ� είναι ακατάλληλ� και μπαγιάτικ�. Oπωςκάθε ευγενές υλικ ένα π�ύρ� �μ�ρ�αίνει μέ-σα στ�ν καιρ και απ�κτά μιαν έ%��η �ινέτσακαθώς τα αρώματα εναρμ�νί��νται με τη δύ-ναμη. Πρ�ϋπ�τίθεται μως η συντήρηση σεσωστές συνθήκες υγρασίας, τις �π�ίες ε%α-σ�αλί��υν �ι ειδικές κά�ες.

Περιγράψαμε πως τα π�ύρα αγκαλιά��υν -λες μας τις αισθήσεις. Σαν αντι��ρήγημα �η-τ�ύν απ τ�ν καπνιστή υπ�μ�νή �ασικώς καικάπ�ιες �ρ�ντίδες. Δεν στέγνωσαν ακμη �ρι-σμένες αν�ρθ�γρα�ίες π�υ λ�ι επισημάναμεμέσα στ� λ�υτρ πλήθ�υς των γι�ρτινών κ�ι-νωνικών συναθρ�ίσεων στ�υς �ψιμαθείς κα-πνιστές. E, �ι Πντι�ι �λέπετε πωλ�ύν π�ύρααλλά �ι και γνώσεις. Aς υπενθυμίσ�υμε λ�ι-πν τι μια A�άνα κ�εται με απτ�μη κίνηση

�ρησιμ�π�ιώντας πρ�ς τ�ύτ� την γκιλ�τίνα. Hδιατ�μή θα είναι ανάλ�γη πρ�ς τη διάμετρ�,ώστε να διευκ�λύνεται τ� κάπνισμα.

Δεν πρ�σ�έρ�νται τα σπίρτα π�υ είναι α-λειμμένα με κερί ή π�λύ λιγτερ� � αναπτή-ρας. H �αμηλή �λγα σε απσταση ενς εκα-τ�στ�ύ θα ανάψει πρώτα την καρδιά τ�υ π�ύ-ρ�υ π�υ περιστρέ��υμε αργά. O καπνς δενεισπνέεται και δεν μασ�υλάμε την άκρη μιας κιαυτή συγκεντρώνει τη νικ�τίνη και πικρί�ει,συνεπώς, τη γεύση.

H A�άνα δεν ταιριά�ει στ�ν ανυπμ�ν� κα-πνιστή. Θέλει �ρν�, α��ύ για να αναδει�θεί �πλ�ύτ�ς των αρωμάτων, � καπνς πρέπει ναπαραμένει σ�εδν κρύ�ς, �αλαρώστε στη �α-θιά αναπαυτική π�λυθρνα σας, καπνίστε αρ-γά τ� π�ύρ� σας, α�ήν�ντας τη στά�τη νω�ε-λικά να πέσει μνη της και αναπ�λήστε τ� ευ-τυ�έστερ� τ�υ �ί�υ σας δείπν�.

Στ� πρ�σε�ές �ικ�γενειακ γεύμα, θα περι-λαμ�άνεται ελπί�ω η σημερινή μας σπεσιαλιτέ:

Yλικά για 4 άτμα

700-800 γρ. γαλ�π�ύλα κ�μμένη σε κύ��υς3 κ.σ. παρθέν� ελαιλαδ�330 γρ. για�ύρτι στραγγιστ1 κ.σ. κίμιν� άκ�π�2 εκ. ρί�ωμα ginger ψιλ�κ�μμέν�κανέλαcurry1 κα�τερή πιπερίτσα ψιλ�κ�μμένη1/2 κρεμμύδι τριμμέν�3 σκελίδες σκρδ�υ �ωρίς την πράσινη �υρί-

τσα λιωμένες�υμ 1/2 λεμ�νι�ύ��νδρ αλάτι

Eκτέλεση

Kα��υρδί��υμε σε μέτρια �ωτιά τ� κίμιν�και τ�υς σπρ�υς μάραθ�υ επί 2΄.

Aναμιγνύ�υμε στ� blender τ� κίμιν�, τ�υςμαραθσπ�ρ�υς, τ� ginger, την κανέλα, curry,την πιπερίτσα, κρεμμύδι, σκρδ�, αλάτι και �υ-μ λεμ�νι�ύ, ώστε να γίν�υν μια σ�ι�τή πάστα.

Σε �αθύ σκεύ�ς με �αρύ πυθμένα �εσταί-ν�υμε τ� ελαιλαδ� και ρ�δί��υμε τ� μίγμαμπα�αρικών επί 3΄ σε μέτρια �ωτιά. Πρ�σθέ-τ�υμε τ� κ�τπ�υλ� και ρ�δί��υμε επί 7΄-8΄.Aναμιγνύ�υμε πρ�σθέτ�ντας τ� για�ύρτι και�αμηλών�υμε τη �ωτιά. Bρά��υμε επί 45΄ σεσκεπασμένη κατσαρλα. Συν�δεύ�υμε με ρύ�ιατμ�ύ.


THΛEOPAΣH


T� Aλ�α�ητάρι τ�υ τηλεθεατήTι πρέπει να γνωρί�ει τηλεθεατής για να απ �εύγει τις κακ τ πιές και τις ε�αρτήσεις

Tης Π�πης Διαμαντάκ�υ

TA XPONIA της τηλε�πτικής μας αθω�-τητ�ς πέρασαν ανεπιστρεπτεί. Tώρα��ύμε επ��ές π�νηρές, �π�υ τα κανά-λια αγωνί��νται να «π�υλήσ�υν» ταπρ�ϊ�ντα τ�υς, επιστρατεύ�ντας στρα-τηγικές θεμιτές και αθέμιτες, υπνωτί��-ντας και ε��ικειών�ντας τ�ν τηλεθεατήμε �αμηλής π�ι�τητ�ς εύπεπτα θεάμα-τα για να τ�ν κρατ�ύν δέσμι� της υπ�-κ�υλτ�ύρας τ�υς και απ� την άλλη, ε-κείν�ς ε�ακ�λ�υθεί να αντιστέκεται αυ-�άν�ντας διαρκώς τις απαιτήσεις τ�υκαι επιδιδ�μεν�ς μ�νίμως ανικαν�π�ίη-τ�ς στ� ατιμωτικ� για τ�υς ανθρώπ�υςτης τηλε�ρασης �άπινγκ. Ωστ�σ�, είναικαιρ�ς να απ�δε�θ�ύμε την τηλε�ραση�ωρίς να τη θε�π�ι�ύμε, να μάθ�υμε ναελέγ��υμε τη �ρήση της και να περι�ρί-��υμε την ε��υσία της. Πώς; H παιδείακαι η καλλιέργεια ενδια"ερ�ντων καικ�ινωνικών σ�έσεων είναι μια λύση. Aπ�την πλευρά μας, για την έναρ�η της νέ-ας �ρ�νιάς κάν�υμε μια απ�πειρα σύ-ντα�ης των κυρι�τερων στ�ι�είων, π�υπρέπει να γνωρί�ει � τηλεθεατής για νααπ�"εύγει τις κακ�τ�πιές και τις ε�αρ-τήσεις. Aπ� τ� A ώς τ� Ω λ�ιπ�ν:

Aντικειμενικ�της: Δ�λωμα π�λιτικώνκαι δημ�σι�γρά"ων για τ� ταλαιπωρη-μέν� επί σειρά ετών απ� την κυ$ερνητι-κά ελεγ��μενη ενημέρωση της EPT ελ-ληνικ� κ�ιν�. Eπίσης ανύπαρκτ�ς στηντηλε�πτική πρακτική και ανέ"ικτ�ς.

Aπ�κλειστικ�: Δ�λωμα δελτίων ειδή-σεων για να κερδίσ�υν την πρ�σ��ή τ�υτηλεθεατή. Mέθ�δ�ς ήδη �επερασμένη,καθώς �ι τηλεθεατές π�νηρεύτηκαν α-νακαλύπτ�ντας τα ίδια «απ�κλειστικά»ταυτ��ρ�νως σε π�λλά κανάλια.

Bεντέτες: Kατά"εραν τα κανάλια ναγεμίσ�υν τ�ν τ�π� με ιμιτασι�ν τηλε–α-στέρες. Hθ�π�ι�ί π�υ πρωταγωνιστ�ύνσε σαπ�υν�περες και π�υ �ωρίς την τη-λε�ραση δεν θα τ�υς ή�ερε �ύτε � θυ-ρωρ�ς τ�υς, γίνανε μέσα σε ένα δύ��ρ�νια πρώτα �ν�ματα στα θεατρικάσ�ήματα και παριστάν�υν και τ�υς Λ�-ρενς Oλί$ιε της Eλλάδας.

Bία, $ιασμ�ς και παντ�ς είδ�υς $ί-τσια: αγαπημένα θέματα των καναλιώνκαι των τηλε�πτικών τ�υς σειρών, με τα�π�ία αλιεύ�υν π�σ�στά θεαματικ�τη-τ�ς, καθώς ανταπ�κρίν�νται στα ταπει-νά ένστικτα των τηλεθεατών, η ανάπτυ-�η των �π�ίων δημι�υργεί ε�αρτήσειςκαι επ�μένως πειθήνι� κ�ιν�.

Bρυ�ηθμ�ς: Aντίδραση "ιλάθλ�υ,π�υ παρακ�λ�υθεί μπάσκετ στην τηλε-�ραση και διακ�πτεται η αναμετάδ�σηαι"νιδίως για την πρ�$�λή δια"ημιστι-κών μηνυμάτων.

Γαλήνη: Aς την �ε�άσει � τηλεθεα-τής. H τρ�μ�λαγνεία των καναλιών, �$�μ$αρδισμ�ς τ�υ κ�ιν�ύ με δια"ημι-στικά μηνύματα και η πρ�$�λή μ�ντέ-λων �ωής, �ένων πρ�ς την καθημεριν�-τητα, τις συνήθειες, τις αγωνίες, τα ήθηκαι τις παραδ�σεις τ�υ μέσ�υ τηλεθεα-τή αρκ�ύν για να καταστρέψ�υν εσαείτην ηρεμία τ�υ.

Δελτία ειδήσεων: Aιμ��αρή, π�λεμ�-

�αρή και παραπλανητικά. M�ναδική λύ-ση για τ�ν τηλεθεατή, να τα παρακ�-λ�υθεί �λα και να $γά�ει τ� δικ� τ�υ συ-μπέρασμα.

Δήλωση: T� μεγάλ� άγ��ς της ηλε-κτρ�νικής δημ�σι�γρα"ίας. Eίδηση �ω-ρίς «δήλωση» δεν υ"ίσταται κι ας είναιαπ� παρ�ιμία μέ�ρι απλ� γρύλισμα στ�μικρ�"ων�.

Eικ�ν�λατρεία: ν�σ�ς ε�αρτημέν�υτηλεθεατή. Πρ��ωρημέν� στάδι�.

Zωντανή σύνδεση: Mία ακ�μη«obsession» της ηλεκτρ�νικής δημ�-σι�γρα"ίας. Πρ�σ"έρει αληθ�"άνειαστην είδηση και «δράση» στ� δελτί� ει-δήσεων. Aν πρ�κειται και για «�ωντανήσύνδεση» τ�υ δελτί�υ της κρατικής τη-λε�ρασης πρ�σ"έρει και αγωνία «θαπετύ�ει ή δεν θα πετύ�ει».

Hθ�ς: Eίδ�ς εν ανεπαρκεία στ�ν κ�-σμ� της τηλε�ρασης και των εκπ�μπώντης. O αδυσώπητ�ς ανταγωνισμ�ς τωνκαναλιών ήταν επ�μεν� να συντρίψει α-�ίες και ήθη.

Θεωρείται πλέ�ν π�λύ "υσικ� δημ�-σια πρ�σωπα να απ�καλύπτ�υν τα μυ-στικά της κρε$ατ�κάμαράς τ�υς μπρ�-στά στ�ν τηλε�πτικ� "ακ� και π�λύ θε-αματικ� τ� να επιτίθενται σε γνωστ�ύςκαι "ίλ�υς για να πρ�καλέσ�υν τηνπρ�σ��ή, θεωρείται π�λύ "υσικ� δημ�-σι�γρά"�ι να �ρησιμ�π�ι�ύν τ�ν αν-θρώπιν� π�ν� για να «συνθέσ�υν» απ�-τρ�παια τηλε�πτικά θεάματα π�υ θα σ�-κάρ�υν τ�ν τηλεθεατή και θα πρ�σ"έ-ρ�υν σε αυτ�ύς π�σ�στά θεαματικ�τη-τας, για να γίν�υν περι�ήτητ�ι στην τη-λε�πτική αγ�ρά και να ε�αργυρώσ�υντη «"ήμη» τ�υς με πα�υλ�ύς μισθ�ύς.

Θυμ�ς: Kαταλαμ$άνει κάθε ν�ήμ�νατηλεθεατή �ταν συνειδητ�π�ιεί τηνπρ��ειρ�τητα, τη "τήνια και την αναλ-γησία τ�υ τηλε�πτικ�ύ θεάματ�ς.

Iλαρ�τραγωδία: H �ωή μας ως τηλεθε-ατές. Aπ� τη μια είναι να γελάς έτσι �-πως καθ�μαστε κάμπ�σα εκατ�μμύριαάνθρωπ�ι μπρ�στά στις μικρές, γυάλι-νες �θ�νίτσες κάθε $ράδυ, πειθήνι�ικαι υπ�ταγμέν�ι να ακ�ύμε �,τι μας λέ-νε και μας δεί�ν�υν και απ� την άλλη νακλαις, έτσι �πως έ��υμε περι�ρίσει τη�ωή μας στ� μισ�σκ�ταδ� εν�ς δωματί-

�υ με μ�νη διέ��δ� τ� τρεμ�υλιαστ�,γαλά�ι� "ως, μιας μικρής τετράγωνηςσυσκευής, να ν�μί��υμε �τι ��ύμε μέσααπ� τις σκην�θετημένες ψεύτικες �ωέςτων άλλων, των τηλε-αστέρων, π�υ η δι-κή μας πρ�σ��ή τ�υς δίνει τη λάμψη.

Kρατική τηλε�ραση: Aλλα λ�για ν’ α-γαπι�μαστε ή η πικρή ιστ�ρία μιας "τώ-�ειας, $ασανισμένης απ� την απ�νιάτων κυ$ερνήσεων ή πιασ’ τ’ αυγ� καικ�ύρε"τ�.

Λώρ� �μ�άλι�ς: Aυτ�ς π�υ �λ� κ�$ε-ται μετα�ύ της εκάστ�τε κυ$έρνησηςκαι των κρατικών μέσων ενημέρωσηςκαι �λ� εκεί είναι.

Mνήμη: E�ασθενεί απ� την υπερ$�λι-κή παρακ�λ�ύθηση της τηλε�ρασης, γί-νεται απ�σπασματική και � τηλεθεατήςαρ�ί�ει να παρ�υσιά�ει συμπτώματα α-δυναμίας να συνθέσει τη σκέψη τ�υ καιεπ�μένως να αναλύσει και να ε�ηγήσειτ�ν κ�σμ�, με απ�τέλεσμα να αυ�άνεταιη ευπιστία τ�υ και η ε�άρτησή τ�υ απ�τη μικρή �θ�νη.

Nύστα: Kαταλαμ$άνει τ�υς δυστυ�είςκινηματ�γρα"�"ιλ�υς, π�υ έ��υν κάνειτη νύ�τα μέρα για να δ�υν μια ταινίατης πρ�κ�πής απ� τη μικρή �θ�νη.

"ανθ�: T� �ρώμα των παρ�υσια-στριών τ�υ ANT1, είτε πρ�κειται για εκ-π�μπή είτε για δελτί� ειδήσεων, κατάπρ�τίμηση $αμμέν�. Tελευταίως παρα-τηρείται μια εκτρ�πή πρ�ς τ� κασταν�αν�ι�τ� και τ� κ�κκιν�.

O�θαλμ�λαγνεία: Kαλλιεργείται μεσπ�υδή στ�ν τηλεθεατή απ� τα κανά-λια, έτσι ώστε δέσμι�ς τ�υ «πάθ�υς»τ�υ να ανα�ητάει στις γυάλινες εικ�νεςτ�υς τα υπ�κατάστατα των αληθινών αι-σθήσεων και συναισθημάτων πεπεισμέ-ν�ς �τι τ� γυάλιν�, τ� ψεύτικ�, τ� είδω-λ� είναι ανώτερ� τ�υ αληθιν�ύ και τ�υ-λά�ιστ�ν απ�λύτως ανώδυν�.

Πίνα$ θεαματικ�τητας: O ε"ιάλτηςτων υπευθύνων των καναλιών και τωντηλε-αστέρων, τ�υλά�ιστ�ν εκείνωνπ�υ υπ�τάσσ�υν στην αριθμ�λαγνείατων καναλιών τ�ν επαγγελματισμ�τ�υς.

Παιδεία: M�ναδικ� �πλ� τ�υ τηλεθε-ατή εναντί�ν των επιθέσεων των τηλε�-πτικών υπ�πρ�ϊ�ντων, της παραπλάνη-

σης και της ε�άρτησης απ� τ� τηλε�πτι-κ� θέαμα.

P�ύ��υλας: Mας έπλη�ε τηλεθεατέςκαι κανάλια κατά την πρ�εκλ�γική πε-ρί�δ�. Hταν η λαίλαψ της «ενημέρω-σης», π�υ ενέσκηψε κατά τ�ν μήνα Σε-πτέμ$ρι� και αρ�ές Oκτω$ρί�υ στην ελ-ληνική τηλε�ραση σαρών�ντας τα πά-ντα και κυρίως την υπ�μ�νή μας. Kατ�-πιν αυτ�ύ μειώθηκε κατακ�ρυ"α τ� εν-δια"έρ�ν των τηλεθεατών για τις συνε-ντεύ�εις π�λιτικών στα κανάλια και γιατις ατέλειωτες συ�ητήσεις στ� στ�ύ-ντι�.

Σαλάτα: Kλασικ�ς �αρακτηρισμ�ς τ�υτηλε�πτικ�ύ μας πρ�γράμματ�ς. Aπα-ραίτητ�ς πρ�σδι�ρισμ�ς πλέ�ν τ� επί-θετ� «μπαγιάτικη».

Σώ�ρων. O τηλεθεατής, π�υ επιλέγειαυστηρώς τα πρ�γράμματα, τα �π�ία ε-πιθυμεί να παρακ�λ�υθήσει και κρατάειπεισματικά κλειστ� τ� δέκτη τ�υ τις υ-π�λ�ιπες ώρες της ημέρας.

Tαλαίπωρ�ς: O μη σώ"ρων τηλεθεα-τής.

Yπαισθησία: Kατάσταση στην �π�ίαπεριέρ�εται � ε�αρτημέν�ς εκ τ�υ τη-λε-υπνωτικ�ύ τηλεθεατής.

Φωνή: $�ώντ�ς εν τη ερήμω, την τη-λε�πτική, �ι κριτικές τηλε�ρασης. E�-�υν μια μ�ναδική ευκ�λία τα κανάλιακαι �ι υπεύθυν�ί τ�υς να �εγλιστρ�ύναπ� τα επικριτικά σ��λια, π�τε ισ�υρι��-μεν�ι �τι �ι επικριτές «�ηλεύ�υν τη δ�-�α» τ�υς, π�τε �τι αυτ� π�υ δεί�νει ητηλε�ραση είναι κατ’ εικ�να και �μ�ίω-ση της ίδιας της �ωής, απ�δεικνύ�νταςέτσι την ανευθυν�τητά τ�υς. Aπ�μένειστ� κ�ιν� να αντιδράσει.

Aς κλείσ�υμε τ�υς δέκτες �ταν κάτιδεν μας αρέσει. Kαι 50% θεαματικ�τητανα έ�ει μια εκπ�μπή, �ταν είναι τ� 50%δέκα μ�ν� τηλεθεατών π�υ την παρα-κ�λ�υθ�ύν δεν έ�ει καμιά α�ία για τ�κανάλι και τ�υς δια"ημιστές π�υ τ� συ-ντηρ�ύν και αυτ�μάτως καταργείται.

Xαύνωσις: Kαταλαμ$άνει τ�ν τηλεθε-ατή π�υ παρακ�λ�υθεί κατά μέσ� �ρ�τ�υλά�ιστ�ν έ�ι ώρες τηλε�ραση την η-μέρα. Eίναι λ�γικ�. Δεν πρ�λα$αίνει να�ήσει.

Ψυ�ικ�ν άλγ�ς: Kαταλαμ$άνει τ�ν�ήμων κ�ιν� �ταν $λέπει την άθλια αι-σθητική των τηλε�πτικών πρ�γραμμά-των, τη �αμηλή τ�υς π�ι�τητα, την α-δια"�ρία των καναλιών απέναντί τ�υ,με τις τρ�π�π�ιήσεις των πρ�γραμμά-των και τ�ν $�μ$αρδισμ� τ�υ με δια"η-μιστικά μηνύματα, την πρ�$�λή της$ίας και τ�υ αίματ�ς, την καταπάτησητων ανθρώπινων α�ιών μέσα απ� δήθεν«απ�καλυπτικές συ�ητήσεις», την αλ-λ�ίωση των παραδ�σεων και τ�υ π�λιτι-σμ�ύ μας με την πρ�$�λή �εν�"ερτωνμ�ντέλων �ωής.

Ως εδώ και μη παρέκει, ας πει τ� ελ-ληνικ� κ�ιν�, ανα�ητώντας νέ�υς τρ�-π�υς ψυ�αγωγίας, σκληραίν�ντας τηστάση τ�υ απέναντι στα κανάλια. Yπάρ-��υν π�λλ�ί τρ�π�ι αντίδρασης, αςτ�υς ανα�ητήσ�υμε.

ΕΠΤΑ-Πρέσπες

Documents