سهڻل جا سينگار لوڪ ادب شاعري

ئر ئ ڻ

www.sindhsalamat.com 1

ئر ئ ڻ


ئر ئ ڻ

)لوڪ ادب شاعري(

:سموهيندڙ ۽ سنواريندڙ

ئري “ئ” ر ا ”“

و ع2014

ئر ئ ڻ


كتاب جا سڀئي حق ۽ واسطا اداري وٽ محفوظ

سهڻل جا سينگار كتاب جو نالو

لوڪ ادب شاعري موضوع ملك “گل”گل حسن / الشاريعاجز رحمت ا سنواريندڙ/ سموهيندڙ

ع2014 ڇاپو پهريون 1000 تعداد

عبدالعظيم، ياسر لطيف، علي مراد كمپوزنگ ڄام سپڑ رونجهو لي آئوٽ

توفيق احمد سولنگي، امام علي ڀالئي ٹائيٹل ڊزائين تنظيم فكر و نظر سنڌ ڇپائيندڙ

)سنڌ اسالمك سينٹر ميناره روڊ، سکر( )سالت(ڑ سنگت لوڪ ادب تنظيم سنڌ سگه ٻانهن ٻيلي

قيمت

Book Suhnal Ja Seengaar Subject Folk Lore Poetry Editors Aajiz Rehmatullah Lashari, Gul Hasan “Gul” Malik Edition First 2014 Quantity 1000 Composing Abdul Azim, Yasir Latif, Ali Murad Layout Jam Sapar Roonjho Title Design Toufiq Ahmad Solangi, Imam Ali Bhalai Publisher Tanzeem Fikr wa Nazar Sindh

Sindh Islamic Centre, Menara Road, Sukkur Co-ordinator Sindh Sughar Sangat Lok Adab Tanzeem (SALAT)

ئر ئ ڻ


سلسلي جو كتاب ڊجيٹل بوڪ ايڈيشنسنڌ سالمت

جي لوڪ ادب سان واسطو رکندڙ اهم سنڌ )86( ڇهاسي نمبرسهڻل جا صنف سگهڑن جي سينگار جي بيتن تي مشتمل

“ عاجز”هن كتاب جي سهيڑ . اوهان اڳيان پيش آهي سينگارهي .جن كئي آهي ملك“ گل”گل حسن ۽ رحمت ا الشاري

سنڌ سگهڑ سنگت لوڪ ادب پاران تنظيم فكر و نظر سنڌكتاب .ڇپايو ويو آهيجي سهكار سان )سالت(تنظيم

محترم علي حسن مالح جا جنهن هن ٿورائتا آهيون . كتاب جي سافٹ كاپي آنالئين كتاب گهر ۾ اپلوڊ كئي

اوهان سڀني دوستن، ڀائرن، سڄڻن، بزرگن ۽ ساڃاهه وندن جي .قيمتي مشورن، راين، صالحن ۽ رهنمائي جو منتظر

ئڻ ئن و )اعزازي ( مينيجنگ ايڈيٹر

سنڌ سالمت ڊاٽ كام[email protected]

www.sindhsalamat.com

ئر ئ ڻ


ئب ا

علمي، ادبي، اسالمي، انساني جدوجهد ۽ جفاكشي كندڙ

اعلي كردار

و ا ا م جي نان

جاکوڙ جو بنياد رکيوهن جنهن

ئر ئ ڻ


ئ

پروفيسر محمد علي راڄپر پبلشرن پاران خواجا جليل احمد

عالمه ڊاكٹر نبي بخش خان بلوچ حرف اول عاجز رحمت ا الشاري مهاڳ عاجز رحمت ا الشاري مقدمو

ڊاكٹر كمال ڄامڑو پيش لفظ ملك “گل”گل حسن پنهنجي پاران

مهر “عادل”اقبال ع 2014سگهڑ كانفرنس

ي ئ ئر ن ئت ا لطيفي سينگار

سينگار شاعري جو سرواڻ جالل کٹي علي شير جاگيراڻي هدايت علي فقير رڏ عبدالرحمان مهيسر

ٻيڑو فقير كنڀار الهه بخش مڱڻ محمد مريد جت

محمد ملوڪ عباسي موٹڻ جوڻيجو

عبدا جت

ئر ئ ڻ


محمد ڇٹل جت روهيعبدالقادر ب

محمد سيفل ڀٹي ٻرڙو “بهار”بهار علي

لعل فقير كورار محمد فقير كورار

محمد عظيم كلهوڙو قائم الدين سهتو ديدار علي سيال

غالم حسين باجاري محمد امين سنياسي

ي ئ ئر ن ئت ئل ئ ر

عبدالقادر اوڳاهي سي ٻرڙوپنهل پيا

كريم بخش ملك ر حسن ملكمي

صادق علي ملك ارصالح باجكاڻي

محبت علي الشاري ارصالح باجكاڻي

ئ خادم علي ميراڻي علي حسن منگي

ئر ئ ڻ


علي نواز پتافي كريم بخش مڱڻهار

جمال الدين پتافي

ئ غالم محمد منگي

مينگهواڙ “روشن”ميش ر

ئ ا آبئد ملك “گل”گل حسن

ڀڃل خان ٻرڙو ٻرڙو “اداسي”محمد نواز

مهر “عادل”اقبال الهوڌايو ٻرڙو

قائم الدين مهر ٻرڙو “مشتاق”غالم مصطفي

قلندر بخش كيهر حبيب ا ٻرڙو عبدالقادر كيهر ا بخش سامت

ٻرڙو “شمس”الدين شمس كوڙل بمبل

محمد اسماعيل كيهر ارشاد احمد كورار علي اكبر كورار

اعجاز احمد كلهوڙو

ئر ئ ڻ


وزير احمد چاچڑ نواب علي مهر

ر ئ ئر وريام فقير شيخ

محمد قاسم كلوڙ علي گوهر مهر پٺاڻ فقير مهر

عبدالستار مير بحر يلو منگيحاجي ارب

عبدالستار ٹانوري محمد سومر سومرو

هدايت ا ميمڻ منظور احمد مهر

ٽ اد ئ ب محمد لقمان کوکر

غالم كبير لوالئي “عرضائي”ارشاد علي

گل محمد چنجڻي رحيم بخش ڏهوٽ

موال بخش شيدي

ئ دادو امداد علي ٻٻر

محبوب علي ڏيپر

ئر ئ ڻ


ئڻ ئ ڙ

ممتاز علي عباسي محمد مٺل جهتيال غالم شبير عباسي محمد صالح عباسي روشن علي كوري

بخشل گاڏهي غالم رسول مڱريو

علي گوهر خاصخيلي غالم علي گاڏهي

الطاف حسين زهراڻي نثار احمد شيخ

حبدار علي ماڇي لي سوهوممتاز ع

رياض حسين سنديلو بدر الدين كيهر

غالم اكبر گاڏهي محمد عالم مهر

ربنواز پريو شهاب الدين بوزدار

نثار علي جويو غالم قادر ڀٹو ڏاڏو ڏتل ابڑو

ئر ئ ڻ


س ئ ر حسين بخش رڏ

صوفي حيدر بخش شر شر “اللڻ”اللڎنو

ي شرفقير اعجاز عل جيئند لنجواڻي

ئ وز و سولنگي “كمال”در محمد

عبداللطيف سولنگي رحمت ا عباسي

ئ(ب آبئد ئ ) اب محمد جعفر الکو حاجي سومر ڀان علي اصغر الکو

ئ ئري ممتاز امين سنياسي

ڻنظير احمد ميم محمد ابراهيم ميمڻ

ئ رآبئد علي اكبر چانڈيو علي بخش سومرو

ئر ئ ڻ


چانڈيو “اترادي”احمد علي “شهزور”شاهنواز

ئ ٽ تاج محمد هاليپوٹو

ئ ئر محمد قاسم راهمون

ئ ئ ارباب علي كيريو

رو ئ ئ عاجز رحمت ا الشاري

سائين بخش الکو رحيم بخش قريشي

الهڎنو بروهي محمد جمن ڀٹي

محمد ايوب جوڻيجو

ئ ا رحمانڎنو مهيسر

محمد اسماعيل كيهر جمشيد زهيراڻي

حاجي علي نواز وڳڻ گل محمد غازي

ئر ئ ڻ


ئن ئ ب ب محمد اسماعيل الشاري

الهڎنو هانڀي محمد ايوب الشاري

ساٿي ۽ سونهان جن مان ڄاڻ ورتي وئي

ئر ئ ڻ


پبلشرن پاران

ماضي تي نظر ڊوڙائجي ٿي ته ملك جي ورهاڱي تائين،

“لوڪ ادب”سنڌي توڙي انگريزي ٻولي جي ماهرن جو سنڌ جي ٻه ڳالهيون سامهون اچن ان مان. ڏانهن توجهه گهٹ رهيو آهي

ٿيون، هك اها ته اهي اديب يا ته سنڌ جي سگهڑن جي مجلسن کان وانجهيل رهيا، ٻي اها ته انهن ڏاهن ڏات ڌڻين جي صدري خزانن جو كما حقہ قدر كونه كيائون، جنهن كري اهي قيمتي ذخيرا قلمبند نه ٿي سگهيا ۽ آهستي آهستي انهن سگهڑن پويان اهي

ثقافت توڙي تهذيب سان ڀرپور گڻن ڀريا گفتا به دفن تاريخ، تمدن،جو اڻ “سينگار شاعري”جنهن ۾ خاص طور . ٿي، ڀري يا جهري ويا

ملهه خزانو به ٻئي ذخيري سان گڎ ضايع ٿي ويو جنهن سبب انهن اڳوڻن اعلي پايئه جي وڏي انگ وارن ڏات ڌڻي استاد سگهڑ

.هيوشاعرن جي نالن جو به كو نشان باقي نه روري به جس آهي علمي ڄاڻ جي بي كنار بحر سائين ڊاكٹر نبي بخش خان بلوچ کي، جنهن آمريكا کان تعليم پرائي واپس ورڻ سان ئي، انهن ناساز گار حالتن، ذوق جي كمي ۽

ع کان لوڪ ادب جي 1944پڑهيلن جي كوتاهي کي دور كندي سنه گفتن جي تحقيق ۽ تالش ۾ لڳي ويو، جنهن ان اعلي ۽ ناياب

کوجنا ۾ سنڌ جي سگهڑن جي مشهور ماڳن ۽ دكانن جي کنڈرن تي وڃي ڌوڙ ڌوين وانگر رک ۽ مٹي جا ڍير وائريا جنهن مان سون کان به سرس ۽ قيمتي لفظن جا موتي ميڑي كي ٿوري انگ ۾ اڳوڻن استاد سگهڑن جو فن سالم توڙي ناقص حالت ۾ هٿ

“سينگار شاعري”كري انهن جي كجهه شخصي ڄاڻ به سهيڑي ۾ شايع كيو جيكو كتاب سنڌي ادبي بورڊ پاران شروع كيل

ئر ئ ڻ


.ع ۾ ڇپيو1986لوڪ ادب سلسلي جو يارهون كتاب هو ۽ ان كتاب ۾ ڊاكٹر صاحب يارهين صدي جي شهنشاهه سگهڑ جالل کٹي سميت سندس همعصر اٺن سگهڑن جو تحقيقي

ن صدي هجري فن، تعارف سميت ڏنو آهي ۽ ان دور کان پو ٻارهيجي پوئين اڌ ۽ تيرهين صدي هجري جي پهرين ) صدي عيسوي 18(

پنجويهن سالن واري دؤر جا سورنهن سيبتا سگهڑ، اتر طرف ل، روهڑي، ميرپور ماٿيلي، اوٻاوڙي ڳڑهي ياسين، شكارپور ۽ ٺ

و نيارا ڏات ڌڻي، وچولي ۽ الڙ طرف جا پنج ) 9(۽ ناري طرف جا نو ) 9(سڄاڻ سگهڑ، ساكري ملير جا پارکو، لس ٻيلي جا ست ن

ناميارا وينجهار، كوهستان ۽ كاڇي جا ٹي سگهڑ كٺا كرڻ بعد ڏات ڌڻين ۾ وري الڙ ) ع1986ع کان 1955(ورهاڱي کان پو وارن

يارنهن، الڙكاڻي ) 11(جا ست وڏا سگهڑ، خيرپور ۽ اتر طرف جا ) 124(اڻٹيهه سگهڑ شامل كيا جيكي مجموعي طور ) 29(طرف جا

هك سؤ چوويهه پارکو سگهڑ هيا جن کي ڊاكٹر بلوچ صاحب .جي زينت بڻايو “سينگار شاعري”پنهنجي كتاب

هن وقت جيكو ڊاكٹر صاحب جو ڇڎيل لوڪ ادب آهي ان هينئر تائين ڊٻون ڊانگا، کڎون ۽ کوٻا سيراب كري ڇڎيا آهن ۽ سندس

.ندوسانڍيل ثقافتي ورثي مان صدين تائين لوڪ کي رنگ لڳندو رهع واري 1950جي نالي سان “سنڌ جو سينگار”ياد رهي ته

ڏهاكي ۾ به سگهڑن جي سينگار شاعري جو ڏيڍ سؤ صفحن تي هك كتاب ڊاكٹر عبدالكريم سنديلي جي سهيڑ هيٺ شايع ٿيو هو جنهن ۾ هك گمنام نالي سميت ستن سگهڑن جي سينگار

ري شاعري شايع كئي وئي هئي، جنهن کي ڊاكٹر بلوچ صاحب واهڑي طرح بعد . ٻيهر تفصيل سان پنهنجي كتاب ۾ شايع كرايو

سينگار ”۾ جن سگهڑن پنهنجا كتاب ڇپرايا تن پنهنجن كتابن ۾ .جو ذخيرو شامل كيو آهي “شاعري

ئر ئ ڻ


تنظيم ”ان سڄي صورتحال کي ڏسندي اسان پنهنجي پاران هميشه جيان هن ڀيري به تنظيم جي “فكرو نظر سنڌ

قومي ”مك سينٹر ميناره روڊ سکر ۾ مركزي دفتر سنڌ اسالجو “سگهڑ كانفرنس”جي موقعي تي “سيرت النبي صه كانفرنس

پڻ بندوبست كرايو جنهن ۾ سگهڑن کي سڎائڻ توڙي كچهريجو رنگ رچائڻ ۾ سڀني عهديدارن توڙي ميمبرن پنهنجو پاڻ

.ملهائي ڏيکاريوهن كچهري جي خصوصيت تمام اعلي ۽ منفرد هئي

ريون ڀيرو ان انداز سان كامياب رهي ته هن كچهري کي جيكا پهڀالري مهيني ربيع االول ۽ ٻنهي جهانن جي سردار جي والدت با سعادت جي نسبت جي كري عام روايتي كچهري جي ڀيٹ ۾ صرف سهڻي جي سينگار ۽ صفت وثنا تائين پابند بڻايو ويو جنهن

هه جو ملهائي ڏات جا جوهر ڏيکاريندڙن به مختلف ٻولين ۾ واڏيکاريو ۽ اسان سوچيو ته ان شاندار فن کي نه رڳو سکڻي وهواه تائين محدود رکجي پر ان جو كتاب ڇپرائي ايندڙ نسلن تائين ان فن کي پڄائجي ته جيئن هن محبت جي مٺاس کي اهي به چکي سگهن ۽ سركار دو عالم جي ثنا جو فيض ڏيهه توڙي پرڏيهه تائين

اٹل ارادي ۽ تنظيم جي سڀني همسفر ساٿين به پکيڑي سگهجي، ان “سينگار شاعري”جي نيك نيتي واري فيصلي تحت سگهڑن جي

سهيڑڻ توڙي ترتيب ڏيڻ جا جملي حقوق، سنڌ توڙي بلوچستان ۾ جاکوڙيندڙ سگهڑن جي تنظيم سنڌ سگهڑ سنگت لوڪ ادب تنظيم

جي سرواڻ، نوجوان اديب ۽ عالم عاجز رحمت ا الشاري “سالت”حوالي كيا ويا جنهن پنهنجي رات جي اوجاڳن ۽ ڏينهن جي جفا كشي سان هن ٿوري وقت ۾ كتاب کي سهيڑي اوهان ۽ اسان جي هٿن تائين پهچائڻ ۾ دل ۽ دماغ جي عرق ريزي کان كم ورتو آهي

.۽ سڀ بار پنهنجن ئي كلهن تي کڻي پاڻ ملهايو آهي

ئر ئ ڻ


لن ۾ سا 28ع تائين 2014ع کان هن وقت 1986ڏٺو وڃي ته سري آيو آهي ان “سينگار شاعري”جيكو جو فن سنڌ اندر وڌيك ا

طور شايع كرائڻ ۾ كوبه ادارو اڳتي نه آيو ) صنف(کي هك جنس آهي ۽ اسان ان كمي کي محسوس كندي هي كتاب ڇپرائي اهل علمن آڏو كنڌ کڻڻ جي كوشش كئي آهي، ڇو ته لوڪ ادب ڏينهون

جيكڎهن ان جي ارتقائي عمل جي ڏينهن وڌندو ۽ ويجهندو رهي ٿو، همت افزائي كبي ته ان ۾ اڃان به واڌارو ايندو ۽ ٻين قومن جي ڀيٹ ۾ اسان جو قومي ادب وڌيك كاميابي جون حدون كراس كندو ۽ اها ئي سوچ ۽ فكر اسان جي تنظيم جي باني مرحوم پروفيسر اسد

ي ا ڀٹو جو هو، جنهن پنهنجي زندگي ۾ به ان اشاعتي كم ک .جاري رکندي اسالمي ادب جا شاهكار كتاب عوام آڏو آندا

اسان به سندس مشن کي ان ساڳي ئي جوش جذبي ۽ همت جيكڎهن سڀني . سان اڳتي وڌائڻ جي كوشش كري رهيا آهيون

ساٿين جا جذبا جوان ۽ ارادا پختا رهندا ته هن قسم جي كتابن جو .اشاعتي سلسلو جاري رهندو

جهد جي بنيادي كردارن نواب آخر ۾ هن جاکوڙ ۽ جدوملك ميمبر شاخ “گل” ۽ استاد گل حسن CECعلي مهر ميمبر

مباركپور کي پڻ خراج تحسين پيش كريون ٿا جن جي اهم .محنتن هن كتاب کي تاريخي ۽ تحقيقي رنگ ڏنو

اوهان جا ٿورائتا

و را

صدر تنظيم فكر و نظر سنڌ

ئ ا ا سيكريٹريجنرل

تنظيم فكر و نظر سنڌ

ئر ئ ڻ


حرف اول

ئر :بقلم

عالمه ڊاكٹر نبي بخش خان بلوچ

مغلن جي دؤر ۾ ھندوستان کي ھك پايدار نظام حكومت اكبر جي دؤر حكومت ۾ ھندن ۽ مسلمانن جي وچ . نصيب ٿيو

. ملك جو اقتصادي نظام سڌريو. ٿيوقائم ۾ قريب تر تمدني الڳاپو حسن جي تالش ۽ . م ۽ فضل، حكمت ۽ ھنر جي قدرداني ٿيعل

جيئن مصوري، . تعريف ھك محبوب ترين مشغلو بنجي ويوموسيقي ۽ عمارت سازي حسن جي تالش جا مظھر بنيا، تيئن

ھندي . شاعري، به محبوب جي حسن کي پنھنجوخاص عنوان بنايوي ؤر ھو، مگر ھاڻ جو د “ڀڳتي شاعري”ٻولي ۾ جيتوڻيك اڃان

جي “سينگار رس”ان سان گڎ نئين حسن نواز عشقيہ شاعري، مغليه دؤر کان اڳ جي . دلچسپ نالي سان نعرو ھڻي نروار ٿي

ھندي شاعرن پڻ پنھنجي كالم ۾ گاھي به گاھي محبوب جي حسن ۽ سينگار جي مضمونن کي نھايت موثر نموني ۾ نباھيو

يا “سسينگار ر”ھو، مگر اكبر بادشاھ جي دؤر حكومت کان عشقيہ شاعري، ھندي شاعرن جي ذوق ۽ تخيل جو خاص عنوان

توڙي خاص جو ان ڏانھن عام جي بجا “ڀڳتي شاعري”بني، ۽ .زيادھ توجھ ٿيو

عشق ۽ محبت جو عنوان ۽ محبوب جي حسن ۽ سينگار جو بيان، ٻئي ھن نئين شاعري ال نھايت ئي مواقف زمين ۽ ميدان بنيا،

كرپا رام . اعرن دل کولي پنھنجا كؤنتل كڎاياجن ۾ حسن نواز شقدم وڌايو، مگر مڑني جو مھندار۽ ھن ميدان جو ۾ پھريائين ان ڏس

۾ گوبند ) ع1603( 1660ھو سنبت . شھسوار مھاكوي بھاري الل ھو

ئر ئ ڻ


. ۾ گذاري ويو) ع1663( 1720پور ضلعي گواليار ۾ ڄائو، ۽ سنبت پنھنجي درٻار جي جيپور جي راجا جئسنگ کيس جيپور ۾ گھرائي

خاص شاعرن جي صف ۾ جڳھ ڏني، ۽ جڎھن بھاري الل پنھنجي کي پورو كيو، ته راجا جئسنگ “ست سئي“مشھور شاعرانه شاھكار

بھاري الل جو عاشقانه . کيس ست سؤ اشرفيون انعام طور ڏنيونتم مڃيو ويو آھي، ۽ ۾ “سينگار رس”كالم ھندي شاعري ۾ ا

. مٿاھون تسليم كيو ويو آھي سندس درجو مڑني شاعرن ۾اكبر جي عھد جا ٻيا شاعر جن عشقيہ شاعري ۾ شھرت

نواب عبدالرحيم خان خانان جنھن ) 1: حاصل كئي، سي ھي ھئانالي “سينگار سورٺا”پنھنجي شاعري جي ٻين تصنيفن سان گڎ

) 6سيناپتي، )5تان سين، ) 4گنگ، ) 3فيضي، ) 2پڻ كتاب لکيو، ا كي دوھا بھاري الل جي دوھن سان مناسبت رکن مبارڪ جنھن ج

“سينگار گوبرڌن”بلڀدر مشر جنھن جي تصنيفن مان ھك ) 7ٿا، ع ۾ سندر نالي ھك شخص 1631انھن کان سوا سنه . آھيجو خطاب ڏنو ويو، ۽ ھن شاعري جي فن تي “كوي را“کي

.نالي كتاب لکيو جنھن جو ترجمو برج ڀاشا ۾ ٿيو “سندر سنگار”جو نالي ) عشقيه شاعري( “سنگار رس”ڌاري، 1730عالم، سنبت

ھو پھريائين برھمڻ ھو پر پو ھك رنگريزڻ جي، . وارو شاعر ٿيونالي سندس كتاب مشھور “عالم کيلي”عشق ۾ مسلمان ٿيو،

نالي مشھور شاعر ٿيو “ديوكي نندن”سنبت ڌاري 1800 -1784. ٿيو 1796سنبت . ت مقبول پيونھاي “رترشسرنگار ”جنھن جو كتاب

وكرمي ڌاري، اعظم خان نالي شاعر مشھور ٿيو، جنھن جو سيد عبدالجليل بلگرامي جي . مقبول پيو “سنگار درپن”كتاب

جي لقب سان “رس لين”ڀاڻيجي سيد غالم نبي بلگرامي جيكو ع ۾ 1730۽ سن “انگ درپن”ع ۾ 1701مشھور ٿيو، تنھن سن

.تصنيف كيا نالي كتاب “رس پر ٻوڌ”

ئر ئ ڻ


رس سنسكرت زبان جو ھك جامع لفظ آھي جنھن جي “رس”

اصطالحي . “انتھائي لطف، لذت، خوشي يا مسرت”لفظي معنى آھي جي دائري (Aesthetics)سنسكرت ۾ جماليات “رس”معنى موجب

۾ ھك خاص فلسفي جي حيثيت رکي ٿو، جنھن جو تعلق خاص . اثرات ۽ عالمات سان آھيطرح شاعري ۽ ناٹك جي اسباب،

ان کي “بيرائيڈيل كيٿ”جي مصنف “سنسكرت ادب جي تاريخ”محقق . سان تعبير كيو آھي “قلبي واردات ۾ كيفيات جي نظريه”

قرار ڏنو “فلسفا انبساط”کي “رس”پنڈت حبيب الرحمان صاحب جي تصديق سان جئن ته ھن صاحب مستند سنسكرت ماخذن . آھي

جي نالي سان ھك مستقل “فلسفا انبساط”ني يع “رس”رس تي انھي كري اسان رس جي معنى ۽ ماھيت کي . كتاب لکيو آھي

.واضع كرڻ ال ھيٺ سندس تحقيقي نتيجا پيش كريون ٿابھار جي موسم آھي، جھڑ بادل ڇانيل آھي ۽ ھك : مثال )1

ٻڌندڙ جيكو ھن . حسينه نھايت ئي مٺي آواز سان ڳائي ٿي. آھي، تنھن جي دل ۾ محبت پيدا ٿئي ٿي نظاري ۾ محو

ان . مڑيئي ظاھري اسباب سندس محبت کي ويتر ڀڑكائين ٿاجذبي جي اثر ھيٺ کيس لڑڪ لڑي پون ٿا پريشاني پيدا ٿئي

ان بعد سندس اھا نفسياتي كيفيت اميد، مايوسي، جنون . ٿيھاڻي ھن منظر ۾ . ۽ شكسته دلي ۾ تبديل ٿئي ٿي

آھن، بھار، بادل، حسينه ۽ راڳ ان جذبي “جذ به مستقل“محبتواردات قلبيه (آھن اشكباري ۽ سراسيمگي “محركات”جا

آھن، ۽ “اثرات”ان جذبي جا ) کي ظاھر كرڻ واريون كيفياتيعني عارضي “منقلبات”اميد، مايوسي، جنون ۽ شكسته دلي

ناٹك ۽ شاعري ۾، محركات، اثرات ۽ منقلبات . جذبات آھنپيدا كرڻ سان جذبهء مستقل ۾ ھك غير (Scene)جي منظر

ئر ئ ڻ


محدود لذت، وجداني لطافت ۽ پاكيزه روشني پيدا ٿئي ٿي، ۽ اھڑي طرح . چئجي ٿو “رس”ان وقت انھي جذبهء مستقل کي

مستقل جذبات، پنھنجي ارتقائي منزلن مان گذري علي 9نو ) 5(غضب ) 4(رحم ) 3) (ھنسي(کل ) 2(عشق ) 1(الترتيب “رس”سكون جا ) 9(حيرت ۽ ) 8(نفرت ) 7(دھشت ) 6(بھادري

ھاس رس ) 2(شرنگار رس ) 1(بنجن ٿا، جن کي سنسكرت ۾ ) 7(ڀيانك رس ) 6(وير رس ) 5(رود رس ) 4(كرڻ رس ) 3(

. شانت رس چيو وڃي ٿو) 9(اوڀت رس ۽ ) 8(ويٿبس رس .قسم بنيا 9جا به “رس”مستقل جذبن جي سببان 9مطلب ته

جي جا حقيقت سمجھائي آھي “رس”جي استادن مگر ھن فن ان مان، ۽ پڻ تجربي مان، معلوم ٿئي ٿو ته رس واري لذت ھر

يعني ته نون رسن مان كنھن به ھك جي : حال ۾ ساڳي آھيپنڈت . لذت ساڳي اھڑي آھي جھڑي باقي ٻين اٺن ۾ آھي

۾، معتبر عالمن جي سند سان ھي “ساھتيه درپن”وشوناٿ جو “رس”تجربو ٻڌائي ٿو ته ھر ھك ”آھي ته نظريو پيش كيو

جو “حيرت”آھي، ۽ انھي كري ھر جا “تحير”اصلي جوھر “.ئي رس ھئڻ گھرجي

کي رس چيو ويو ) خدا(۾ آتما “شرتين”ويد جي قولن يعني .1عقلي دليلن موجب پڻ اھو . ۾ “تيتريہ اپنشد”آھي جيئن ته

) آنند(ائي مسرت ۾ به انتھ “رس”نظريو صحيح آھي، ڇاكاڻ ته چوڻ “رس”۾ خدا کي ) شرتي”انھي كري . آھي ۽ پڻ خدا ۾

جي كتابن ) فن شاعري(ساھتي شاستر . بلكل صحيح آھيوغيره مان “ساھتيه درپن”، “رس گنگا ڌر”، “كاوي پركاش”

پڻ ھن نظريي جي تائيد ٿئي ٿي، ڇاكاڻ ته انھن مڑني ۾ پڻ . ويو آھي۾ انتھائي مسرت جو ھجڻ تسليم كيو “رس”ويدانت فلسفي جي پھرئين باب جو ٻارھون ( “برھم سوتر”

ئر ئ ڻ


تي ٻڌل آھي، ان جو مطلب به اھو آھي “شرتين”، جيكو )سوتر ته خدا ۾ انتھائي مسرت آھي، ڇاكاڻ ته ويدن ۾ خدا ال

“رس”. جو لفظ كثرت سان استعمال كيو ويو آھي “مسرت”بلكل درست جي ھن تشريح مطابق سنسكرت جو ھي مقولو

مطالب شاعري ۾، محويت ذريعي خدائي مسرت جي ”آھي ته ) محبت، بھادري وغيره جا(جڎھن . آھي “رس”لطف اندوزي

عملي واقعات شاعري يا ڊراما ۾، مصنوعي محركات، اثرات جي آڏو پيش ) يا پڑھندڙ ۽ ٻڌندڙ(۽ منقلبات ذريعي، ڏسندڙ

ڳائي ھك كجن ٿا، ته اھي سندس وحدت نما احساس کي جاان محويت جي . قسم جو عالم محويت ۽ تحير پيدا كن ٿا

عالم ۾ شاعرانه لٹريچر پڑھندڙن ۽ ڊرامه جي ڏسندڙن جو مان لطف اندوز ٿئي ٿو اھو ئي “مسرت رباني”وجدان جنھن

.آھي “رس”جي معنى ۽ ماھيت بابت مٿيان ٹي نظر يا اصولي “رس”

لياتي فكر جي دائري پھرئين ۾، سنسكرت جي جما. حيثيت رکن ٿاجي علمي نظريي جي تشريح ٿيل “رس”جي ماتحت “فن شاعري“۾

جو پيدا “رس”حقيقت ۾ . جو لفظ استعمال ٿئي ٿو “رس”آھي، ۽ “رس”ٿيڻ، چئي جي لذت جو پيدا ٿيڻ آھي، انھي كري مجازا

سنڌي . “رس لڳو”سنڌي ۾ چوندا ته “رس پيدا ٿيو”سگھجي ٿو ته چوندا ته . ال استعمال ٿئي ٿو “راڳ جي رس”ح م اھو اصطال

جو ) ڳائيندڙ(فالڻي ”يا چوندا ته “فالڻي ڳايو ۽ واھ جو رس لڳو”ساڳي طرح كنھن به محفل جي ميٺاج ۽ سرور کان “رس لڳو

. چوندا “رس ڀري رھاڻ”يا “رس ڀري محفل” متاثر ٿي ان کي مجازاسنڌي جا عام مروج ۾ ي معنساڳي “رس راوڻا”۽ “رس رھاڻيون”

انھن اصطالحن مان ظاھر آھي ته سنڌي ۾، لفظ . اصطالح آھنٻئي نظريي .نى ۽ ماھيت وارو تخيل موجود آھيجي اصل مع “رس”

ئر ئ ڻ


Psychological)جي سمجھاڻي نفسياتي نقطه نظر کان “رس”۾ Interpretation) ڏني وئي آھي، جنھن جو مقصد آھي ته جيتوڻيك

کي جدا جدا نالن سان “رس”جي بنا تي (Emotions)مختلف جذبات اھو لطف ۽ لذت وارو اصولي “رس“سڎيو ويو آھي، مگر حقيقت ۾

آھي، جيكو ھر جذبي جي اثر ۽ كيفيت جو (Sentiment)احساس جي حقيقي معنى سان “رس”ٹئين نظريي جو تعلق ) 3. (ماحصل آھي

ذات ”۾ آھي، جنھن کي ويدانت توڙي اسالمي تصوف جي روشنيئي المحدود “ذات االھي”سان تعبير كيو ويو آھي، ڇو ته “االھي

ورالسموا ” .مسرت ۽ وجداني تجلي جو واحد سر چشمو آھي ا نجمال ”۽ “ت واالرض جميل ويحب ال “.ا

ئر رسمستقل ) مٿين وضاحت مان معلوم ٿيو ته انسان جا

زقسم تجوي 9جا به “رس“آساني خاطر جذبات، جن جي بنا تي “شرنگار رس”. آھي “شرنگاررس”كيا ويا آھن، انھن مان ھك

ھك نفسياتي كيفيت آھي، جنھن جي ارتقائي درجي کي عشق ۽ اصل سنسكرت نظريي . محبت سان تعبير كري سگھجي ٿو

ڀرڻ کي چئجي “كامديو”محبت جي ديوتا “شرنگ”موجب جي اڀرڻ س. ٿو جي رس کي (Hero)بب ۽ اعلى ترين ھيرو ھن جي ا

.عشق جو رس چئجي ٿوھندي جو استاد شاعر ملك محمد : ھندي شاعري مان مثال

۾، “پدماوت”، پنھنجي مشھور نظم )ع1639/ ھ1049وفات(جائسي سلطان عالؤالدين جي آڏو پدماوت راڻي جو حسن جو بيان، راگھو

پنڈت جي زبان ھن طرح كري ٿو ته، ھه چار، چار لگھه سوئيدير گ

.سبھر چار، چھون کھيني سوئيسندس بدن ۾ چار شيون ڊگھيون، چار ڇوٹيون، چار (

ئر ئ ڻ


)۽ چار سنھيون آھن) نرم(ٿلھيون پرتھم کيس دير گھ سر مونھين، اور ديرگھ اونگرين سونھين، ديرگھ نين، تيکھ تيتھ ديکھا، ديرگھ گبون کنڻھ تر ريکھا

۾ پھريان سر جا وار، ٻيون چئن ڊگھين شين : يعني ته( )آڱريون، ٹيون اکيون، چوٿين ڳچي ۽ ان جي ھيٺان خط

پنھ لگھ دسن ھونھ جن ھيرا او لگھ کچ او ننگ جن بھيرا لگھ لالٽ دويج پر گاسو اونا نھ لگھ چندن باسو

) ڇوٹين شين ۾، ھك سندس ھيرن جھڑا ڏند، ٻيو نارنگييشاني ۽ چوٿون چندن جھڑا پستان، ٹيون پھرين جي چنڈ جھڑي پ

.)بو دن ناسک کھين کھرک کي دھارا، کھين لنک جن کيھر بارا، کھين پيٹ جانو نه آنتا، .کھين ادھر بدرم رنگ راتا

باريك شين ۾، ھك تلوار جي ڌار مثل سندس نك، ٻيو (چيتي کي شھ ڏيندڙ چيلھ، ٹيون لكل پيٹ جنھن ۾ ڄڻ آنڈائي

.)آھنكين آھن، چوٿان چپ جي مرجان مثل سوبھر کپول ديکھ ديکھ سوبھا سبھر تنب ديکھ من لوبھا سبھر کالئين ات بني، سبھر جنگھ گج پال سوره سنگار برن کي کرنھ ديوتا مال

ڀريل ۽ نرم شين ۾، پھريائين سندس ڀريل ڳل، ٻيو ڀريل (

ئر ئ ڻ


بدن جي سورھن : ڀريل كرايون، ۽ چوٿون ڀريل رانون نٻنڈڻ، ٹيو .)ريف ۾ پوڄا كن ٿاسينگارن جي ديوتا به تع

جي سورھن “پدماوت“مٿئين مثال مان ظاھر آھي ته شاعرسھڻن عضون ۽ اندامن جي تعريف كئي آھي ۽ انھن کي سورھن

جي اصطالح جو “سورھن سينگار”ھت . سينگار سڎيو آھيجي فطري حسن سان تعلق رکي ٿو، ڇو ته “بدماوت”استعمال

وصف بياني جو كو سان شاعر جي “ظاھري ھار سينگار”سندس .به واسطو كونھي

ھاڻي اديبن ۽ لغت نويسن جي مٿين تحقيق، توڙي خود ھندي جي استاد شاعر ملك محمد جائسي جي شعر مان پدماوت راڻي سونھن جي تعريف وارو مثال، ثابت كن ٿا ته ھندي

جي قسمن بابت كو متفقه طور “سورھن سينگارن”شاعري ۾ محض سورھن جي عدد . ته اھي فالڻا فالڻا آھنفيصلو ڏنل نه آھي جو تعلق محض “سورھن سينگارن”ٻيو ته آيا . بابت ئي اتفاق آھي

ظاھري ۽ مصنوعي جي سان آھي، يا فقط عورت “جسماني حسن”سان آھي، ان بابت به كو متفقہ نظريو موجود “ھار سينگارن”

ختلف نظريا بلك ائين معلوم ٿئي ٿو ته انھي باري ۾ ٻه م. ناھيجي محرڪ “شرنگار رس” :اندازو وپھرئين نظريي ج) 1. (آھن

وڌيك اسباب 28جي فطري حسن کي جي “ھيروئن”اساسي يعني جي حسن جي تعريف بابت “پدماوت”تن مان ۽ خود چمكائين ٿا،

ڏنل اٺاويھن اسبابن ۾ جسماني حسن توڙي ظاھري ھار سينگار تعلق پڻ فطري حسن سان واري بيان جو “پدماوت”. شامل آھن

شاعري “سنگار رس”آھي، ان مان ھي نتيجو كڍي سگھجي ٿو ته جي اصلي سرچشمي توڙي ان جي ھك استاد شاعر جي تخيل

۾ فطري حسن توڙي ظاھري ھار “سورھن سينگارن”موجب ٻئي نظريي جو مدار ) 2. (سينگار جون وصفون اچي وڃن ٿيون

ئر ئ ڻ


ق تي آھي، ۽ ان تحقيق جو اديبن ۽ لغت نويسن جي كيل تحقي ھندي شاعري جي پوئين تكلف ۽ تصنع واري دؤر تي مدار غالبا

جي بيانن کي محض “سورھن سينگار”آھي، جڎھن عام شاعرن .عورت جي ظاھري ھارن سينگارن تائين محدود كري ڇڎيو

ھندي عشقيہ شاعري جي شروعات واري تاريخ دؤر جي ، “رس”حقيقت کي سمجھڻ ال نالي جي “نگار رسيس”واقفيت، ۽

جي ايتري اصولي وضاحت بعد، “سورھن سينگار”۽ “نگاريس”اسان ھن ڳالھ کي سمجھڻ جي كوشش كنداسون، ته ھندي عشقيہ شاعري جي ھن مخصوص تخيل ۽ ان جي مختلف مضمونن ۽ عنوانن جو سنڌ ۾ كيئن ۽ كيتري قدر چرچو پيدا

آميزش كھڑي صورت ٿيو، ۽ انھن ۾ ھندي ۽ سنڌي تخيل جي .اختيار كئي

ئر” ڳ “رھ ھ ئئ ي ئسنڌ ۾ جوڳ واري شاعري جو تخيل ۽ ھٹ يوگي فقيرن جا

ڀڳتي ”نظريا ان طبقي جي سيالني جوڳين فقيرن جي ذريعي پھتا، وارا نظريا صوفي تاركن ۽ درويشن جي ذريعي رائج ٿيا، ۽ “شاعرييہ شاعري جا عنوان ۽ اشعار سگھڑن يا عشق “سنگار رس”ھندي

. ذريعي پھتا اسان جي خيال ۾ حسن ۽ عشق جا اھي مضمون غالباتي جي راجائ ، سردارن ناول اول راجسٿان جي سگھڑن ڀٹن ۽ چارڻن ا

۽ عوام جي وندر ۽ ورونھ خاطر ياد كيا ۽ اھڑي طرح سنڌ جي ۾ انھن سرحدي ۽ پاڙيسري رياستن، بيكانير، جوڌپور ۽ جيسلمير

شاعري جا اھي دلچسپ “سنگار رس”ان بعد . جو چرچو پيدا ٿيوعنوان ۽ اشعار سنڌ جي سگھڑ ڀٹن ۽ چارڻن، منچلن مڱڻھارن ۽ ٻين

سنگار ”مغلن جي دؤر حكومت ۾ . سجاڳ سگھڑن سنڌ ۾ رائج كياشاعري عروج کي پھتي ۽ ڀائنجي ٿو ته انھي دؤر جي آخر “رس

. صوبن ۾ به ان جو عام چرچو ٿي ويوڌاري مغل سلطنت جي ٻين

ئر ئ ڻ


دؤر ۾ ان جو نئون ۽ نرالو ) ميان نورمحمد(سنڌ ۾ كلھوڙن جي كلھوڙن جي دؤر . سنڌي تخيل پنھنجي عروج تي نظر اچي ٿو

حكومت ۾ سنڌ ۽ ان جي مذكور پاڙيسري رياستن، يعني بيكانير، گھاٹا سياسي ۽ تمدني تعلقات جوڌپور ۽ جيسلمير جي درميان نسبتا

پيدا ٿيا ۽ انھي سنڌ ۽ انھن رياستن جي سگھڑن جون كري غالباباھمي محفلون متيون، ذھن کليا، ۽ نه فقط ھن نئين شاعرانه فن ترقي كئي پر ان ۾ نوان نوان نقطا پيدا ٿيا انھن ڏينھن دوران لس

شاعري جو چرچو ھو، ۽ انھن اراضين “سينگار”ٻيلي ۽ الڙ طرف به بھرحال ميان . جا وڏا استاد شاعر پيدا ٿيا “سينگار”فن مان پو جلد ئي

شاعري اھڑي ته اؤج کي “سينگار”نورمحمد كلھوڙي واري دؤر ۾ .پھتي جو وڏا درويش صوفي شاعر ان کان متاثر ٿيا

“سنگار رس”اسان جي خيال ۾ پھريائين پھريائين ھندي ائج ٿيا، شاعري جا عنوان ۽ اشعار سنڌ جي ٿرپاركر واري حصي ۾ ر

ڇاكاڻ ته اھو ڀاڱو، جيسلمير، جوڌپور رياستن جي عالئقن سان مليل ھو ۽ انھي ڀاڱي جي ڀٹن، چارڻن ۽ سگھڑن جو راجسٿان جي سگھڑن

ٻيو ته انھي ڀاڱي جا سگھڑ جي سنڌي ٻولي . سان زياده گھاٹو تعلق ھومحاوري سان آشنا ھئا تن ال ھندي اشعار سمجھڻ “ڍاٹكي - ٿري”جي

انھن سگھڑن جي پنھنجي طبعي شگفتگي خواه . آسان ھئا ٺنسبتاسندن مجلسن جي مخصوص رنگ رھاڻ سبب، اھي اشعار جي حسن ۽

انھي لحاظ سان . مجاز متعلق ھئا سي انھن خاص طور ازبر كياجھڑن رنگين عنوانن سان “سورھن سينگارن”پدمڻي جي وصفن ۽

افسانن ۽ بيتن کي سندن خاص دلچسپي رھي ۽ انھن بابت جوڙيل .پنھنجي سگھڑپائي جي محفلن ۽ مجلسن ذريعي عام رائج كيائون

اھو ئي سبب آھي جو اھي عنوان اڄ ڏينھن تائين سنڌ جي ٻيو ته انھن عنوان بابت . سگھڑن جي ماركن جا خاص موضوع آھن

جي اشعار ملن ٿا تن کي جي گھري نگاه سان ڏسجي ٿو ته انھن ۾

ئر ئ ڻ


محاورن جا الفاظ ۽ اصطالح ملن “ڍاٹكي - ٿري”ي سنڌي ۽ سنڌي ج انھن شعرن ٿا، جن مان اسان جي مٿئين نظريه جي تائيد ٿئي ته غالبا

محاوري ذريعي ئي سنڌ “ڍاٹكي - ٿري”جي روايت سنڌي ٻولي جي يعني ته اول اول سنڌ ۾ اھي عنوان ۽ اشعار : ۾ عام رائج ٿي

1.باني عام رائج ٿياٿرپاركر جي ڀٹن، چارڻن ۽ مڱڻھارن جي ز

ئن ور آھ: ٽ 1 ي ئ ئر ي ن .ن

ئر ئ ڻ


ھئڳ

...ا آ ھ

آھي ته ھك ڀيرو اڄ اھو لکندي انتھائي خوشي ٿي رھي کي نئين “سينگار شاعري”وري ڏات ڌڻين جي ڏاھپ سان ڀريل

۽ اھو اھم كارنامون سر ويو آهيسر جياري عوام آڏو آندو تنظيم فكر و نظر”انجام ڏيڻ ۾ اسالمي ادب جي آبياري كندڙ

ھن تنظيم جا ھون ته عملي، ادبي ۽ ديني . اڳڀري ٿي آھي “سنڌلحاظ کان عالمي توڙي ملكي ۽ صوبائي سطح جون كانفرنسون، سيمينار ۽ مذاكرا ٿيا آھن، جن ۾ ديني اسكالرن سميت جديد ادب

انھن . جا عالم، اديب، ڏاھا ۽ ڏات ڌڻي سگھڑ شريك ٿيندا رھيا آھنتازو تنظيم جي مركزي مجموعي پروگرامن جي سٹا کان پو

دفتر اسالمك سينٹر مينار روڊ سکر ۾ ڀالري مھيني ربيع االول جن جي شخصيت سان ملسو هيلع هللا ىلص شريف جي مبارڪ ڏھاڙن ۾ پاڻ كريم

جي موقعي تي ھك “كانفرنسملسو هيلع هللا ىلص قومي سيرت النبي”منسوب پڻ كو ٺائي وئي جنھن ۾ سنڌ توڙي “سگھڑ كانفرنس“شاندار

جي اھم “لوڪ ادب”ڏاھن ڏات ڌڻين بلوچستان کان كھي آيل .پيش كئي “سينگار شاعري“خوبصورت صنف

جي ھستي جي ملسو هيلع هللا ىلصسگھڑائپ جي رنگ ۾ پاڻ سڳورنجي زلفن جو ذكر ھك انوکي “والليل”واري چھري ۽ “وضحى”

۽ نرالي شاعري آھي، جنھن انداز سان ڏات ڌڻي سگھڑن پاران ان قسم جي لفظن جو خوبصورت ورجا ۽ ڀيٹا جو نمونو آھي،

.شاعري دنيا جي كنھن به خطي ۾ ناھي

ئر ئ ڻ


ڏٺو وڃي ته وقت جي وھكري نج سنڌي ٻولي جي چيرڦاڙ شروع كري ڇڎي آھي، جنھن سبب اسان کان اسانجي برجستي ٻولي جا اصلي لفظ منسوخ ۽ متروڪ ٿيندا پيا وڃن،

.جنھن کي ڏسي ھان ڇڄي رھيو آھيي كاسبي نار ۽ ھرال اھو به كو وقت ھو جو اسانجا كڑم

ٿيڻ نروار ھالئي ڏاندن جا ھر كاھي، پوک پوکيندا ھئا ۽ نسريتي کانڀاڻي جا پيھي مٿان ويھي ٺكاو كڍي جھار ھكليندا ھئا پر جڎھن کان مشيني دؤر اچي سھڑيو آھي تڎھن کان اباڻي كرت ۾ كتب ايندڙ ھزارين نج لفظ وڇوڙي جي ورالپ ۾ اچي

جنھن سبب اسان جي عوامي ٻولي غير مرج موكالئيندا پيا وڃن،ز اکر جملن مان گفتن جي ور چڑھي رھي آھي ۽ قديم كارائتا ت

.نكرندا پيا وڃنسرندڙ عروج مند پر ڏيھي ٻولين جي واالر سبب اسانجي اٻولي کي نپوڙي، گھوگھاٹيو پيو وڃي پر اسيمبلين ۾ پھتل اسان

ب ٻڑڪ به ٻاھر نٿا كڍن، ميمبر صاحبان سڻڀي گرھ جي اللچ سبجا اسان وٹان قديم رسم ۽ رواج وارا پراڻا سئوڻ ساٺ به ڳجھارت جو روپ ڌاريندا پيا وڃن، اسيمبلي ميمبرن سميت، اڄ جي استادن

توڙي جديد ادب جي جاکوڙيندڙ اديبن جي نوجوان اوالد سامھون جڎھن پراڻي تھذيب يا ثقافت جي كا ڳالھ ڇڑي ٿي ته اھو ان جي

حقيقت کان واقف نه ھجڻ كري ان جي ذري ذري بابت اصلي ن كنھن بنا سر جي ڏنل ڳجھارت کي ڳولڻ ئجي. پڇاڻو كري ٿو

ال سيبتا سگھڑ ان ڳجھارت جا بند ۽ پاوا ڳوليندا آھن تيئن ھي نئين نسل جا . نوجوان به فلحال ان كشمكش ۾ گم ٿي ٿو وڃيڑھيا ۽ كڑھيا نوجوان ويچارا ته انھن اسكولن ۽ كاليجن اندر پ

آھن جن ۾ ته سنڌي ٻولي جو اير نه ڀير، نالي كاڻ ٻه ٹي انڌا منڈا، اجايا سجايا كتابڑا پڑھي آئي بال سمجھي كم ٹپايو، اصل ٻولي چار ۽ اڻانگا اکر ته سمجھيائي سکڻ جا اھي طريقا، لفظ معنائون، ا

ئر ئ ڻ


كو نه، پو مادري ٻولي ڇڎي ٻي ٻولي جا پڑھندڙ ته اھو به نه . ۾ كھڑو فرق آھي “چٻ”۽ “رٻ”سمجھندا ته

ان ڳالھ کي کولڻ ضروري ٿو سمجھان ته اسان وٽ ڳجھارت جو روپ ڌاري ويل سنڌ جي ثقافت توڙي تھذيب سان ھ، الڳاپيل سنڌ جو لباس، اوڏكيون اوساريون، ڇپرا، النڍيون، من

، جھ و، مارنگ، ، ھرلو، ٹڀو، کارروپڑا، پيھا، كنواٺي، ساندارا، نامڎگھيون، مٹ، ماٹوڙا، دال، گھڑا، دليون، نديون، ليڑو، وڃڻو، گ گ

ڎون، كرمنڈل، چئونري، وٹا، وٹيون، كٹورا، كٹوريون، گتاسريون، ٿالھ، ٿالھيون، ڍاكون، پاٽ، پاٹڑو، تس، جمني، جمن، کري، ٹڦڻي، ڏوئي، چمٹو، پرڻ، كڑاھي، روھي، مبري، پائكي، ا

ڄ، دٻكي، پنڈي، چوٿائي، پاٹي، ٹويو، كاسو، مھري، ويلڻ، ڇري، ڱساھمي، کٹون، کٹوال، پيڑھا، صندليون، بجكي، داٻڑو، ڏون

لكا، صندوق، رليون، رلكا، پٿرڻيون، کٿيون، ٹٻڻيون، ڊڳڑي، ڦتنجڻ، مھن رکي، مانڌاڻي، منڌيڻو، چاڏي، دکي، چلم، حقو، چٺ،

چيچڑا، دانگي، ٿوٻي، ٺھكڻ، ڳٹار، ٻچكار، ونگار، بيگر، گھاڻا،كنڍي، ٻنڀو، سميت ھزارين لفظ آھن جن ۾ ٻولي جي حسنا كي ٹ چڑھندي پئي وڃي ۽ اھي خوبصورت لفظ سمايل آھي تن تي به ل

.به موكالئيندا پيا وڃنٻڻ ۾ ڦاٿل كجھ ترقي پسند اديبن، جديد علمي دنيا جي ڌ

نوارن، پاران سگھڑن کي دھقاني ۽ اڻ ڄاڻ سڎي لوڪ ادب تي ڳھمت مڑھي، مورڳو “لوڪ ادب”ٻكرارن ۽ ريڍارن جي ادب جي ت

پنھنجي . کي ئي ادب تسليم نه كرڻ جا ھر با ھالئي رھيا آھنجي “سينگار بيت”منھن ڀڻكا كرڻ وارن کي سگھڑن جي لکيل

معنى به سمجھ ۾ كا نه ايندي آھي، حاالنك سگھڑائپ جا گفتا صنف ال سگھڑن پاران ناھن، لوڪ ادب جي ھك ھك كي سؤال

خون پسينو ھك كري ادبي زمين کي رت مان ريج ڏيڻو پوي ٿو .ته جيئن اسانجو قومي ادب سدائين سکيو ۽ ستابو رھي

ئر ئ ڻ


دين کان دوري رکندڙ ان سوچ ۽ فكر جي حامين پاڻ سدائين پرڏيھ کان آيل غزل ۽ قطعه جي قيد ۾ رھي كري نثر کي

بر به ناھي ته شعرٿيندو ئي سالم به آزاد نظم سڎيو آھي، کين اھا خآھي جنھن ۾ قافيه ۽ رديف جي پابندي الزمي آھي، ساڳئي وقت كجھ جديد ادب جي ماھر سڎائيندڙن، سگھڑن کي ان كري به شاعر تسليم ناھي كيو ته انھن وٽ بحر ۽ وزن ناھي، پر مان انھن کي ٻڌائڻ گھران ٿو ته ڀٹ ڌڻي جي بيتن ۾ اوھان جو ٻڌايل

پو ان کي به شاعرن جي ! مفعول وارو قانون ته كونھيفاعل ڇو ته اھو آھي ئي پنھنجي رنگ جو شاعر، . صف مان خارج كريو

جي ملسو هيلع هللا ىلص سندس تعلق نسبي طرح سان ا جي آخري رسول كريم .ذات سان آھي

مان ائين چوندس ته سچل ھجي يا سامي، دلپت ھجي يا ير روكي؟ اندر جو روحل، ڇاجاپد، ڇاجون ماترائون، جذبي کي ك

آواز نكرندو ۽ وڌندو ويو جيكڎھن پاڻ کي بحر وزن جي قيد ۾ . قابو كن ھا ته ايترو اثر شايد نه ھجي ھا

لوڪ ادب جي التين سان واڳيل ڏات ڌڻي سگھڑن جي فتا الکيڻي ۽ من مھڻي ٻولي ۾ سليس ۽ سادا، مٺا ۽ ملوڪ گ

. ان ڀريل ٿين ٿاھوندا آھن، ھنن جا نماڻا سخن به عقلمدي سڏام به اعلى درجي جي آھي، جھارت ڳسپورنج سگھڑن جي فني اڏور کي . جي ڳھيرن آڏو ڳجھارت جھل ئي كانه ڏئي، آئي ۽ وئي

ڏورڻ ڇا جو؟ آيو ۽ ويو، كامل ذھن ۽ يگانه خيال جي ماھرن وٽ جن کي ٻولي جو مغز چيو وڃي . پھاكا به تمام پختا ھوندا آھن

ٿو ته سنڌي ٻولي جو علم حقيقت ۾ آھي ٿو، جي کڻي سوچجيئي انھن وٽ، جن پنھنجن سينن ۾ ٻولي کي تڎھن کان سانڍيو آھي جڎھن کان اڃان تائين سنڌي ٻولي كاغذ ۽ قلم جي وچ تي ھئي، ٻولي جي صورتخطي به نه ھئي تڎھن به ھي سگھڑ ھئا جن جا نقل نظير بادشاھن جي درٻارن ۾ تمام وڏي خوش اصلوبي

ئر ئ ڻ


. سان پيش كبا ھئا جن ۾ فھم ۽ فضيلت جي جوت جر كندي ھئيپو اھڑن مھمير مردن جي سينگارن سان سجايل ھي شاھكار

.كتاب كنھن محققانه معيار کان گھٹ ناھيڏٺو وڃي ته ماضي ۾ سنڌي ادبي بورڊ پاران لوڪ ادب

سنڌي ساھت گھر، مھراڻ ،اسكيم ۾ چاليھ جلد، زيب كتاب گھر، اكادمي ادبيات يا وبا اختيار ادارسنڌي ٻولي جو اكيڈمي،

سنڌاالجي جھڑا ادارا نالي ماتر ٻه چار كتاب شايع كرائي، نقلن ۽ ترجمن، انتخاب ۽ اقتباس جي محدود كتابن کي لوڪ ادب جي جامع تاريخ سمجھي بي نياز ٿي ويھي رھيا ته اسان وڏا كارناما

.سرانجام ڏنا آھنڀني الڳاپيل ادارن کي سمجھڻ کپي ڄاڻايل ادارن سميت س

اصل ترقي ته . ته لوڪ ادب مرتب كرڻ جي اھا بنيادي كڑي ھئيھاڻ ٿي آھي جو سگھڑن بابت اڻ پڑھيل واري ڇاپ ھٹي چكي آھي ۽ لکيا پڑھيا عالم توڙي استاد سگھڑ ھن كڑي ۾ داخل ٿيا

ٻولي ۽ ادب جي واڌاري ال منظم تنظيمون ٺاھي يكيج. آھني لٿل آھن ۽ اوطاقن جي صحنن کان شروع كيل جدوجھد ميدان ت

کي ادبي ادارن توڙي علمي مركزن جي ايوانن تائين پھچايو آھي، كميونيكيشن جي جديد سھولت جو فائدو وٺندي سال، مھيني يا ھفتن جي كچھرين کي كال كانفرنس ذريعي ھر روز نئون

ر الدؤر جا رنگ ڀرين ٿا، ھك خب رنگ رچائي ٻولي ۾ جديد صحافين پٺيان ڊوڙون پائيندڙن اڄ پاڻ صحافتي ايوانن ۾ جا

نه . واالري آھي ۽ پنھنجي جاڳرتا جون پاڻ اخبارون شايع پيا كنرڳو ايترو پر سركاري ادارن توڙي وس وارن ڏي نماڻيون نگاھون کڻي نھارڻ بدران پنھنجي مدد پاڻ جي جذبي تحت كتاب

.پڻ ڇپرائي رھيا آھنيا ثقافت کاتو كنھن موقعي تي سنڌ حكومت سنڌ

ول يا سگھڑ كانفرنس منعقد كرائيندو آھي پر ھي ڏات ڌڻي يفيسٹ

ئر ئ ڻ


روحاني ” “صوفي سگھڑ كانفرنسون” “لوڪ ادب ميال”ته ھاڻي بين الصوبائي سگھڑ ” صوبائي سطح جا “سگهڑ كانفرنسون

توڙي گذاري ويل استاد سگھڑن جون ورسيون پڻ “كنوينشنجن پروگرامن ۾ كنھن . بيھي ملھائي رھيا آھن پنھنجي پيرن تي

اعلى كاموري يا وزير، مشير جي صالحكار جي شركت نه ھجڻ سبب وقتي كوريج يا پذيرائي نه به ملي پر تاريخي حيثيت ضرور ھوندي آھي جنھن کي ٻولي جا قدردان وقت اچڻ تي سونھري

.اکرن ۾ ضرور لکنداکاتي جي بي پايان سنڌ سركار جي اڻ ميي خزاني، ثقافت

قائم كيل گورنمينٹ جي بجيٹ ۽ لوڪ ادب جي جاکوڙ التنظيم فكر و نظر ”گرانٹ تي ھلندڙ ادارن جي ذميواري باوجود

پاران ھن كتاب جي اشاعت پنھنجي كاركردگي ۾ ھك “سنڌبھترين باب قائم كرڻ سان گڎ ھي سواليا نشان به ڇڎيو آھي ته

ڪ ادب جي وارث ڏات ڌڻي سگھڑن سنڌي ٻولي جي محافظ ۽ لو ....جي وارثي ۽ فني اشاعت جو ذميوار آخر كير آھي؟

اسالمي ادب جي آبياري ۾ ھي “تنظيم فكر و نظر سنڌ”جو “سينگارشاعري“جن جي تعريف سان ڀرپورملسو هيلع هللا ىلص نبي كريم

الفاني كتاب ڇپرائي کوڙ سارن ڏاھن ڏات ڌڻين ۽ سائين جي آھن، جن ۾ خاص كري ھن كتاب ماڻيون نثناگرن جون دلي دعائو

جي انچارج استاد نواب “سگھڑ كانفرنس”ڇپجڻ جو ذريعو بنجندڙ علي مھر ۽ سندس ساڄي ٻانھن وارو كردار نڀائيندڙ ڀلوڙ سگھڑ ۽

ملك به کيرون لھڻن “گل”جو سچو ساٿي استاد گل حسن “سالت” .جو ھن محنت جو سھرو سندن ئي سرن تي سجايل رھندو

جي صدر جناب “ظيم فكر و نظر سنڌتن”آخر ۾ مان پروفيسر محمد علي راڄپر، جنرل سيكريٹري خواجا جليل احمد، پروفيسر لياقت علي ڀٹو، پروفيسر اصغر مجاھد مھر، ڊاكٹر

ڀٹو، سميت سموري سٿ کي مبارڪ ڏيان ٿو “غزالي”صفي ا

ئر ئ ڻ


. جن ھن كاوش ۾ اڳڀرائي كري تاريخي ركارڊ قائم كيو آھي .ڌڻين جي آئينده به عزت افزائي كندا رھندااميد ته ڏات

ع2014مارچ 23 :تاريخسالت جي سالگرهه (

)واري ڏهاڙيئري “ئ” ر ا

مركزي صدر/ باني )سالت(سنڌ سگهڑ سنگت لوڪ ادب تنظيم

)سنڌ بلوچستان(

ئر ئ ڻ


سنڌي سينگار شاعري جي مقدمي ۾ لفظن جي مالھا ٺاھڻ کيڑ دوران عاجزانا عقل کي استعمال ۾ پھريون ڀي رو اکرن جي ا

كندي ھندستان جي ھك مايه ناز محقق ۽ اعلى پايئه اديب ڊاكٹر سٹن سان ان ڳالھ ۾ لکيل “سنڌي لوڪ رنگ” نارايڻ ڀارتي جي

کي کوليان ٿو ته، كو وقت ھو جو سنڌي پڑھندڙ سنڌي ٻولي جي پتو به كو نه ھو ۽ اھو پورو. کان ڄڻك اڻ واقف ھئا “لوڪ”لفظ

ته ھي الڏا، لوليون، اوراڻا، كافيون، مولود، مداحون، ڏور، ڳجھارتون، ھنر، پھاكا، پروليون، گروچيال، سھرا، پنجكا ۽ سينگار توڙي نڑ بيت ۽ بادشاھن جون كھاڻيون به كي لوڪ ادب

.آھناڄ کان پنجاھ يا سٺ سال جي وٿي کي سنڀاليندي تجربو

ظ سنڌي پڑھندڙن کي سامھون آيو ۽ آھسته جو لف “لوڪ”ٿيو ته آھسته مرحليوار كتابن جي زينت بڻبو ويو ۽ خاص طور اھو سڀ

1.كجھ ورھاڱي کان پو ئي ٿيو آھيڏٺو وڃي ته سنڌ جي ھر ادب شناس پنھنجي ٻولي جي عوامي يا قومي ادب ال جاکوڙيو آھي ۽ لوڪ ادب جي سھيڑ ۾

يو آھي پر انھن سڀني ۾ زياده كنھن نه كنھن طرح سان نالو ڳڻاجي کوج كرڻ ۽ ڳوٺن ۾ وڃي كچھريون كوٺائي، “لوڪ ادب”

لوڪ ادب جا جدا جدا روپ سھيڑڻ سان گڎ ان جو تنقيدي اڀياس كرڻ جي حوالي سان جن عالمن باقائده شروعات كئي تن ۾ محسن سنڌ عالمه ڊاكٹر نبي بخش خان بلوچ ۽ ڊاكٹر

جن . سونھري اکرن ۾ درج ٿيل آھنعبدالكريم سنديلي جا ناال

ڪ ر 1 اڻ: ي ڊا

ئر ئ ڻ


جاکوڙين ڏونگر ڏوري، رڻ پٹ روڙي، كمركڇي سنڌ جو چپو ھمي، سنڌي لوڪ ادب جا املھ ماڻك گڎ كيا آھن ۽ انھن چپو گجو چونڈ حصو ڇپائي ظاھر به كيو آھي، جنھن وسيع پيماني تي

.تحقيقي كم كري پاڻ ملھائڻ ۾ ھنن ھزار ڀيرا کيرون لھڻيونتي اچڻ کان پھرين ھك نظر سنڌ جي لوڪ اصل مقصد

رنگ کي ٻھكائيندڙ ۽ بچائيندڙ ذريعي اوطاق ۾ ٿيندڙ ”تي وجھنداسين ۽ سنڌ جي سماجك پسمنظر کي “كچھري

ڳولينداسين ته تاريخ جي ان سونھري باب جي سونھن توڙي سوڀيا .کي ساريندي نيڻ اشكبار ٿي رھيا آھن

مشينون ايجاد نه اڃان جڎھن سنڌ اندر كڑمكي كم البل توڙي نيما كلچر جو عروج يا كئئي وري سٿيون ھيون ۽ نه ئ

ڊش اينٹينا پھتي ھئي، بس خالئي رفتار ذريعي ريڈيو ئي ملكي صورتحال جي وا سوا جو ذريعو ھو، تڎھن اڃاتائين انٹرنيٹ ۽ موبائل فون جو آزار نه ھو ته ان وقت ڳوٺن ۾ رھندڙ عالم لوكن

سنجھو پالڻي . وندر ۽ ڄاڻ جو مکيه وسيلو ھو “كچھري”ال ھركو كڑمي، كاسبي، كم كار کان واندو ٿي، رات جي مانيجو اونو الھي اچي كنھن اوطاق ۾ كٺا ٿيندا ھئا، جنھن ۾ ھكڑا ھوندا ھئا ٻڌائڻ جا ملوڪ ته ٻيا وري سڻڻ جا سالك، وچ ۾ رکيل

نجي نموني جي چلم يا حقو به ڇكيندا ۽ كچھري ۾ پنھنجي پنھكچھري پئي مچندي ھئي تيئن نئجي نئسوکڑي به ٻڌائيندا جي

تيئن پيا باغ بھار ٿيندا ھئا، من ۽ تن کي ملوڪ گفتن ۽ سھڻن سخنن توڙي سچن ٻولن سان پيا تازو ۽ توانو كندا ھئا ۽ ايترا ته محو ٿي ويندا ھئا جو سڄي ڏينھن جي ٿكاوٽ جو احساس به کين

چھري ۾ ٻئي ادبي ماحول سان گڎ کل ڀوڳ ۽ نه ھوندو ھو، ان كراڳ رنگ به ٿيندو ھو، ان كچھري ۾ وڏا چاھي ننڍا، ٻار چاھي ٻڍا، عالم توڙي اڻ پڑھيل بلكل سڀئي ھك ئي سليقي سان با

ئر ئ ڻ


ادب رھندا ھئا، كچھري ۾ پنھنجائپ ۽ ڀائپي وارو ماحول ھوندو ھري ۾ ھو، غير دستوري طور كجھ به ٻڌائي سگھبو ھو، كچ

ھنر، فن جي اظھار جي عام اجازت ھوندي ھئي، كچھري جي فضا ۽ ماحول ايترو ته وڻندڙ ھوندو ھو جو گھڻن ڏينھن تائين ان جي ياد تازي ھوندي ھئي شريك سريال ۽ سيبتا سگھڑ پنھنجن لوڪ ادب جي التين ذريعي پنھنجو لوڪ ثقافتي ورثو قائم ۽ دائم

.رکندا پئي آياحقيقت آھي ته جيكو علم ۽ ادب، ڳوٺاڻن، اھا به ھك

ھارين، نارين، پورھيتن جي سيني ۾ سانڍيل ۽ سمايل آھي، اھو .اسانکي كنھن به شھري ۾ اصل كو نه ٿو ملي

ٻھراڙين ۾ رھي كري لوڪ ادب جا بي مثال ۽ بيشمار خزانا سينن ۾ سانڍيندڙن جي سڃاڻپ سگھڑ طور ٿيندي آھي،

ي مند جنھن جي ڏات ۽ ڏاھپ جا گوھر معنى، سٺو، سھڻو يا سليقنراال ۽ نوان ھجن، جنھن جي اکرن جو اچار نج ۽ لفظن جو گھاڙيٹو وزندار توڙي خوش اصلوبي وارو ھجي نون نقطن جي

.پلٹار جي باني کي سگھڑ سڎبو آھيسگھڑ لفظ کي مختلف معنائن ۾ بيان كيو ويو آھي،

جي شوگھٹ ڊاكٹر عبدالكريم سنديلي موجب سگھڑ سنسكرت ٻئي معنى آھي، . سيبتو -گھٹ گھڑيندڙ+ شو. مان ورتل آھي

سؤگھڑ، معنى سوين قسمن جي گھڑت كرڻ وارو، سگھڑائپ جي فن کي پرکڻ مان پتو پوي ٿو ته واقعي به ان وٽ سوين گھڑون

لوڪ ادب جي رنگ ۾ سگھڑن سنڌي . آھن) تخليقون+جوڙون(ڳجھارتن جي ٻولي کان سوا كيترين ٻولين ۾ شاعري كرڻ،

چوڻ، ھنر جا ) گروچيلو(كيترن ئي قسمن ۾ پروليون يا ٹه ڳڻا، التعداد گھاڙيٹا بڻائڻ، بيت بنا نقطي، ھك لفظ تي واسع الشفتين

وغيره جھڑا کوڙ سارا عنوان لوڪ ادب ) چپ چپ سان نه ملي(

ئر ئ ڻ


.جو دليل آھن “سؤگھڑ”شاعري ۾ لکن ٿا جيكي، كرڻ وارو به “ئي گھڑ سو”عوامي را موجب سگھڑ کي

ٺاھڻ، جنھن جي معنى = چونڈي، گھڑ = چيو ويو آھي، سوئي چونڈي ٺاھيندڙ ٿئي ٿو، ته سگھڑن جون ڳجھارتون ھجن يا ڏور جا جھن، بيت ان ۾ ڳجھارتن جا بند يا پاوا، توڙي ڏور بيتن ۾ ڳلكيل لفظن جا انبار به ڏات ڌڻين پاران ھك ھك لفظ كري

وارن “ڏھس”ساڳي ريت سينگار شاعري تي چونڈيا ويندا آھن، .بيتن ۾ پڻ سوئڻ کان كم ورتو ويندو آھي

سگھڑن لوكن ۾ نئين جوت جاڳائي انھن جي زندگي ۾ . كار وھنوار جي سفر کي كنھن حد تائين سئولو كري ڇڎيو آھي

سگھڑن سنڌ جو اھم، اڻ ميو خزانو محفوظ كري پاڻ وٽ رکيو ھنن نه صرف سانڍيو، سنڀاليو آھي پر متي خزاني کي يان ق. آھي

پڻ آھي ۽ ھميشہ ان ۾ نت نوان خيال جوڙيندا رھيا آھن، به وڌايوائين کڻي چئجي ته سگھڑ شاعري جي ابتدائي يا پھرين منزل

ھن . لوڪ ادب جي باغ جي آبياري كندڙ، باغبان سگھڑ آھن. آھينوڙت ۽ نياز، سك ۽ محبت، فن ۽ فكر جا ڌڻي آھن جيكي

لي جي ھنرمندي جا ماھر سڎيا وڃن ٿا ۽ اھي لفظ اچارڻ ۾ ٻوكو به وڌا ناھي ته جيستائين اسانجا سگھڑ حيات آھن، تيستائين

.سنڌي لوڪ ادب کي كو به لوڏو لھر نه آھيجي ڏھن سالن جي “سالت”افسوس سان چوڻو ٿو پئي ته پاڻ کي مون ڏٺو ۽ ٻڌو ته جدوجھد دوران كيل مشاھدن موجب

ابر سمجھندڙ كجھ نام نھاد اديبن، سگھڑن بابت رايا ڏنا اكعلى اان . ته سگھڑ شاعر ناھي ۽ سندس ڏات کي ادب نٿو چئي سگھجي

كشمكش ۾ منھنجي کوج جاري ھوندي ھئي ته آخر ان جو .مستند جواب نظر آيو

سگھڑائپ کي شاعري کان جدا فن سڎيندڙن بابت سنڌ جو

ئر ئ ڻ


ع دوران تصنيف 1998پنھنجي نامور محقق عبدالوحيد جتوئي، جي صفحي “سنڌي شاعري فن کان فكر تائين”كيل كتاب،

:تي لکي ٿو ته 188نمبر اسان وٽ ھك معاملو تمام گھڻي وقت کان بحث ھيٺ

“سگھڑائپ شاعري آھي”۽ “سگھڑائپ شاعري ناھي”رھيو آھي ته كنھن دوست چيو ته سگھڑ پائي فن آھي، جڎھن ته شاعري ڏات

ر آئون ان دوست کي ٻڌائيندوھالن ته ڏات جي ڀيٹ ۾ ڏان پ. آھيجڎھن ته ڏانو ۾ . ٿيندي آ “آمد“ڏات ڌڻي تي. يا فن ڏکيو ھوندو آھي

ٺكيل يعني ھكڑي ماڻھو کي كا ٺھيل . كم ايندي آ “آوردن”اسان اھو . شي پاڻ ٿو پيدا كري يشي ٿي ملي، ۽ ٻيو وري ساڳ

جي نسبت ۾ ڏان ڌڻي چڱي طرح سمجھون ٿا ته ڏات ڌڻيجو كم، كجھ گھٹ درجي جو ھوندو آھي پر ان جو اھو ) فنكار(

مقصد ته ناھي، ته فنكار جو كم ان زمري ۾ شامل نٿو كري ناھي ) شاعري(ڇو جو سگھڑ پائي جيكڎھن نظم ! ھرگز نه. سگھي

جيئن ته اسان ھاڻي چڱي طرح !ته مشكل سان نثر به ته ناھي نهھڑپائي ۾ منظوم خصوصيتون تمام گھڻيون ڄاڻون ٿا ته سگ

ك بندي، رواني، لفظن جي ھونديون آھن، جن ۾ قافياگيري يا تنزاكت انھن جي منظمي، شاعرانه سٹا ۽ بيھك وغيره ۽ ھا رھي ڳالھ لفظي يا نظمي غنائي جي جيكڎھن سگھڑائپ، غنائيه

ني ڳائجندڙ شاعري جي رنگين خوبين کان وانجھيل آھي ته اها بياڇو جو اسان . شاعري جي ھر خوبي سان وري سر شار ضرور آھي

پنھنجي سگھڑ کي كڎھن كربالئي واقعي جو منظر چٹيندي ڏسندا آھيون، ته كڎھن پنھنجي محبوب جي واکاڻ كندي ڳوليندا آھيون، كڎھن ھوش محمد شيدي سان جنگ ۾ ھمراھ ڏسندا آھيون

دي ٻڌندا ته كڎھن وري کيس سسئي سان گڎ كوھياري ڳائينچوڻ جو مقصد اھو ته سگھڑپائي به بياني شاعري جي دائري . آھيون

ئر ئ ڻ


۽ دوستن کي اھو ٻڌائڻ ضروري ٿو سمجھان ته . ۾ اچي وڃي ٿيجيكو ھك ئي . سگھڑ بياني شاعري جو روان درياھ ھوندو آھي

ڻي ٿو وقت كئي قصا، عشقيه داستان ۽ الميه آھون بيان ۾ اانجي روايتي كچھرين ۾ اھو ئي سبب آھي، جو اس. سگھي

جيكو لطف ۽ رونق سگھڑ پيدا كندو آھي، اتي اسان جو شاعر جنھن جي كري ئي سگھڑ کي . خاموشي کان كم وٺندو آھي

ھون به . كچھري جو كوڏيو ۽ محفل جو مور چيو ويندو آھيھك ئي وقت سوين منظوم واقعا ياد پڑھڻ انھي ڳالھ جي چٹي

شاعر به آھي ۽ سندس كم وري شاعرانه نشاندھي كن ٿا ته سگھڑ جيكو ٻڌندڙ کي محظوظ كري ٿو ۽ مٿس . گڻن سان ڀرپور آھي

اسان وري جيكڎھن ادب جي حوالي سان ڳالھ . اثر انگيز ٿئي ٿو ليكريون ته سگھڑ اتي به مناسب لڳندو ۽ پنھنجي كم جي حوا

ڇاكاڻ ته ادب به ٻن نمونن جو ٿيندو . ٺھكندو اسان سورھن آنپو اھو دنيا جي كھڑي به ٻولي ۽ قوم جو ادب ھجي پر ان .آھي

.جا ٻه نمونا ٿيندا آھنپڑھيل لکيل طبقي سان منسلك ادب، جنھن کي معياري ادب ٿا )1

.چئونگھٹ پڑھيل يا وري صفا اڻ پڑھيل طبقي سان وابسته، جنھن )2

.کي لوڪ ادب يا ماڻھن جو ادب چئبو آھيي آدم شماري جو كھڑا ماڻھو؟ جيكي كنھن به زبان ج

ڏسڻو اھو آھي ته كنھن به ملك جي . گھڻو حصو واالريندا ھجنآدمشماري جو گھڻو حصو كٿي ھوندو آھي؟ ظاھر آھي ان جي ٻھراڙين ۾، ۽ ٻھراڙين ۾ وري اڻ پڑھيلن جو انگ كجھ سرس

رھاكو خاص نه، پر عام / جنھن كري اتان جو ماڻھو. ھوندو آھيڑي طرح جڎھن كنھن به ملك جي اھ. ماڻھوئي چوڻ ۾ ايندو آھي

لي ادبي ھجي، سياسي ھجي، معاشي ھجي يا ڀكا به صنف، پو

ئر ئ ڻ


معاشرتي ھجي، جنھن کي ساڳي ملك جي ٻھراڙين ۾ بيحد پسند پو . كيو وڃي ته اھا صنف عوامي صنف طور ڄاتي ويندي آھي

شاعر، اديب، فنكار ۽ سرمائيدار (ضروري ناھي ته اھا صنف، يا رھائشي طور ٻھراڙي سان ئي واسطو رکندڙ پيدائشي) وغيره

ساڳي ڳالھ اسان جي سگھڑ .ھجي اھا كٿان جي به ٿي سگھي ٿي۽ . جي به ٿي وئي، جنھن جو واسطو ٻھراڙي سان ھوندو آھي

پر ھن ۾ لوڪ . ھوندو به صفا اڻ پڑھيل يا گھٹ تعليم وارو آھيجنھن . نادب جون التعداد ۽ المحدود خوبيون موجود ھونديون آھ

جي كري کيس لوڪ ادب جي پاسبان ۽ لوڪ ادب جي مصنف اڻ ) لوڪ ادب جو(طور ڄاتو ويندو آھي، يا ٻين لفظن ۾ کيس

مطلب ته جھڑي طرح . ڇپيل ۽ ڳالھائيندڙ كتاب چيو ويندو آھياھڑي طرح لوڪ ادب . معياري ادب ۾ شاعر جو مقام ھوندو آھي

1.۾ سگھڑ جو به مقام آھيدالوحيد جتوئي صاحب جي تفصيلي ۽ نوجوان اديب عب

تحقيقي معلومات ڏيڻ کان پو ھك نظر لوڪ ادب جي فن تي به وجھون ٿا ته ان جي شاعري جو ڏان ۽ ڏاھپ جو گھاڙيٹو كيئن ۽

.كھڑي طرح آھيلوڪ ادب کي سمجھڻ ال ضلعي الڙكاڻي جي تعلقي ڏوكري ڀرسان عبدالصمد چنه جي ڳوٺ جي رھواسي نوجوان ۽

يم يافتا سگھڑ راحب علي چني جو لکيل نج لوڪ ادب تي ٻڌل تعل۽ ڏاند گاڏي سميت “ڏاندن جا قسم، انھن جا سجاوٹي سينگار”

وغيره جو ھي بيت ) سانھر(ڍڳن ذريعي استعمال ٿيندڙ كڇري، ڏجي ٿو جنھن مان ٻولي جي حسناكي ۽ لوڪ ادب شاعري جو

.نجپڻو ظاھر ٿئي ٿو

ئئ 1 ئن ي ئ ئ: ي ا ب

ئر ئ ڻ


ھ” ، ا ئ ن ئر ڏا ئو “ئ جوڙي جوڙ جھان جي، آصاحب رب سكندر رمز وارا ھن راڻي جوڙيا، مالك سڀ منظر انسانن مٿان آگي وڏا، رنگ التا رھبر دوستو كيان ٿو دل سان، ھي گفتو ٻڌو گوھر

وقئون ٿو ظاھرذ نته ڏاندن جون جنسون ڏاھپ سان، كيا جھرا، كارا، بگا، ڀوال، عام ڌارين اكابر

اڙھا، ڀوما، اعلى سي انٹرڳناسي، نھرا، ككڑا، كٹا، ساوا، تيال ٻيو ڀورا وڻن بھتر سنڱر، چونئرا، واچين وٺائين كنڈا ساھ ثمر ٻوالئن کي ٻھكن ڏسي، ڌاريندڙ دلبر تاسرا، تجال، كجال كافي، وڌ جذبا تن جوھر ڏاندن کي ڏني ڏاڍي آھي، طاقت ھي تونگر رڀٹارا كم ٿا بي حد اچن، ڀائو سي ڀل

گاڏي جڎھن گوبر، جٹن، كرڙا کڻن كر ڏاند گاڏي برابر تن جي، ٺاھي قميتي كاريگر ڳن وڌائينس کرڙي، سرڙي، جھريون جان جگر كڇريون، تاڙيون، قميتي تنھن ۾، وڌس ارا اكابر ٻيو طاق تنھن ۾ طاقت وارا، اٿس زور زبر ٿنڀريون، ككريون، كرھو كيڎو، وڌو اٿس وينجھر

، الر الکيڻي، ھنيان ٺار ھر ھر جھاليون، سرائي وھاڻي، منجو، پيرا پياري، وڌس مان ڀرئي ماسٹر ٿانڀو، ونگ ۽ كليون، كوكا وڌ كوڏن منجھ كثر كال، پٹ ۽ چٹ سھڻا سر رکيس الل لھر ڊکڻ منھنجي روح جا راڻا، جن ھيرا ٺاھيا ھر كڇريون ٺاھيئون قيمت ور ۽ سون جھڑا سانھر

ئر ئ ڻ


ٺاھي پر وڌ ڏورڻن کي ڏر پاڃاري واھ پرين ھاڻي ٻڌو ھي خبر اي قربائتئو كونڌر ته شوقين ٺاھن شوق مان، ٿا عجب ناڙو انور ڳھ ڏاندن کي ڳانيون سريون، اتم ٺھن اكثر نٿ، رسو ۽ پنجوڙيون پياريون، زور ڀال زيور جھلون ڏاندن کي جام ٺھن، ٻيو جي ٺاري جھالر گوبرن جو گويون رکن، سالك سمجھ ور پري پري کان پيارا اچن، ميڑي جا ماھر جوڙو کٹي جڎھن جنھن جو، ٹھكيو كن ٹھكر كي جھمريون ھڻن ٿا جانبڑا، ٻڌي دھلن جا دڌكر كي فائر كن فقير چئي، مان ڀريا معتبر

سب كو چين ٿو ڀائين، گنج ڏسي گوبر “چنا” ڇا لکي ۽ ڇا تون لکندين، شوق منجھان شاعر

ڏات اٿئي ڏاترڏني، “راحب”راڻي توکي ۾ “عبدالصمد”پاڪ ڌڻي پرور، اٿئي اڏيو

ساڳي طرح مٿئين بيت ۾ جھڑي طرح لوڪ ادب جو نجپڻو نظر اچي ٿو اھڑي طرح وڌيك سمجھائڻ خاطر راقم

سان الڳاپيل “كڑمي جي كرت”جو لکيل ) عاجزالشاري(الحروف .استعمال ٿيندڙ ٻولي جا نج لفظ ھن بيت ذريعي لکجن ٿا

ت ھ

سدائين ھجن سرھا، سانگي منھنجا سنگھار ھاري سڀئي ھنرائتا، ويڑھيچا وينجھار

ب ا” كاسب حبي ل آچيو نبي ننگدار “ا نالن جو، كي نر وھائن نارئكي ريج كن ك

ئر ئ ڻ


ر، صبح، سانجھي، ھرلي تي ھوشيارسآڌي، ا ٻيجاري واري ٻني ۾، لوٻي كن لڄادار

حرفت سان، ٿا چاھ رکي چوڌار ھر ھالئن وڏا ڀتر وٹوھڑ سان، سي ڀورين ٿا ته ڀتار سڌي نه ٿئي سموري، ته پو كيڻ جي كنس كار كوڏر کڻي کوٹائي كن، سي كلھا ھڻي كنڌار ٻاھرئين پاسي ٻنا ٻڌن، ھي ڏاھا کڻي ڏاندار كھاڙي سان كپي اچن، ڊنگھرن وارا ڏار

ڌار ٻيانو کڻي ٻاھران ڏين، كي لوڙھو وري کھيڑي سان کوٹي كڍي، گاھ كن گلزار كنھن ڇاٹو كيو ڇر ۾، كنھن رونبي جي كئي ونگار فصل پو فرحت سان، نسري ٿئي نروار اونھارو، سيارو، سر، يا ھجي مند بھار کڻي کانڀاڻي پيھي مٿان، ھكلن ويھي جھار پو ته ڏاھا ڏاٹي سان، ٿا لڻي كن البار

وڏي ٻار ول کڻي وريام كن، ٻين کان ڳاھي ڳاھ ڳوٺاڻا، ٿا راھ وڏي كن تيار تورڻ ال تكڑو ويھي، كانٹي تي كمدار کڻي كڻا كڍي جا، ھاري ٿي ھوشيار

ادا اھي اٿئي، كڑمي جا كردار “عاجز” چئي “الشاري”صاحب رب ستار، لطف كيس

ان لوڪ ادب جي خالق سگھڑن کي ھن ادب جو پاسبان يا

سڎيندڙ “ياني شاعري جو روان درياھب”تصنيف كندڙ سان گڎ نوجوان محقق عبدالوحيد جتوئي آخر ان ڳالھ کي به کولي ٿو ته ھي سٻاجھا سگھڑ پنھنجي عالقائي زبان جا ترجمان آھن ۽ سندن

ئر ئ ڻ


،پڑھڻي به انھن عام ۽ سادن لفظن ۾ ھوندي آھي ته ھاڻي ان ٻوليسمجھڻ جنھن کي اسان سنڌي ٻولي سڎيون ٿا، ان جي حقيقت کي

.ال اديبن جا رايا معلوم كريونلھاس نگر پاران شايع ) ڀارت(سنڌي ٹائيمس پبليكيشن ا

كيل ڊاكٹر پرسو جيسارام گدواڻي جي ترتيب ڏنل كتاب جي مھاڳ ۾ ڀارت جو نامور ليکك ڊاكٹر “لوڪ ورثو يسنڌ”

:تي لکي ٿو ته 44نارايڻ ڀارتي كتاب جي صفحه نمبر جيكا . ڇھ لھجا ليکيا ٿا وڃنسنڌي ٻولي جا اٹكل

سنڌي ٻولي، اسان سنڌي درسي كتابن ۾ پڑھون ٿا يا لکون ٿا، اھا ئي فقط سنڌي ٻولي ناھي پر سنڌ جي جدا جدا حصن ۾ سنڌي

.ٻولي جا الڳ الڳ لھجا آھن۾ سرو، وچولو، ) محاورن(جي لھجن ) ٻولي(سنڌي زبان

.الڙي، ٿري، كوھستاني ۽ كڇي نمايان آھننھن مان ھر ھك ٻن يا ٻن کان وڌيك ننڍن لھجن يا وري ا

جاگرافيائي حالتن سبب ائين ٿئي ٿو، ان . محاورن ۾ ورھايل آھيکان سوا مختلف ھنر مندن ۽ كمين كا سبين جي اچارن ۾ گھڻو

ھر ھنر مند پنھنجي پنھنجي پيشي جي مناسبت سان . فرق ٿئي ٿوڀارن، لوھارن ۽ كي انوکا لفظ كم آڻي ٿو، اھڑو فرق واڍن، كن

.موچين جي ٻولين ۾ نظر ايندوان جو مطلب ٿيو ته سنڌ ۾ جاگرافيائي حالتن مطابق ڇھ محاورا يا لھجا ته آھن ئي پر انھن محاورن، لھجن ۾ به جدا جدا

جئين اتر سنڌ ۾ . پاڙن يا برادرين وٽ پنھنجا پنھنجا لفظ آھنسر (ا سرولي سنڌي زبان جو لھجو ڳالھائڻ ۾ اچي ٿو ان کي سرو ي

لھجو ٿو سڎيو وڃي ۽ سنڌ جي وچ ) معنى مٿو يا مٿاھون حصوان نموني سنڌ جي . واري حصي ۾ ڳالھائڻ ۾ ايندڙ لھجو وچولو

ھيٺئين حصي يعني الڙ ۾ الڙي، ٿر واري حصي ۾ ٿري، كڇ سان

ئر ئ ڻ


لڳندڙ حدن جي رھندڙن ۾ كڇي ۽ كوھستان جي پاسي وارن وڃن، پر انھن سڀني محاورن حصن ۾ كوھستاني لھجا ڳالھايا ٿا

1.“سنڌي زبان”يا “سنڌي ٻولي”يا لھجن کي گڎي سڎجي ٿو ڊاكٹر نارايڻ ڀارتي جي ٻڌايل معلومات کان پو وري

سنڌ اندر سنڌي ٻولي ۾ ئي “لوڪ ادب”ساڳي ڳالھ کي کڻجي ته .سرجيو وڃي ٿو، جنھن کي ٻي طرح عام شاعري به كو ٺجي ٿو

ف تي تحقيق كندڙ سڄڻن، سنڌ جي لوڪ ادب جي صنلوڪ ادب جي صنفن ۾ كم آندل ٻولي تي به معلوماتي ڇنڈ ڇاڻ

ھن سلسلي ۾ عالمه ڊاكٹر نبي بخش خان بلوچ . كئي آھي :۾ لکي ٿو ته “ٻيالين جا ٻول”پنھنجي تحقيق ھيٺ آندل كتاب

عام جو شاعر سر . عام شاعري لغت جي اڻ کٹ کاڻ آھيھو عام فھم . جو نيپاڄ آھي زمين سنڌ جي ھر خطي ۾ ماحول

ر ۽ جو جي خاص زبان ۽ ان جي اصطالحن کان عالوه پنھنجي تلفظن ۽ محاورن جو به ماھر آھي، جن کي ھو پنھنجي شعر ۾ فطري طور، ان جي اصلي ۽ تحقيق خواھ اصطالحي معنى ۾

ماحول ۽ ھر ڀاڱي جي شاعر راھڑي طرح ھ. استعمال كري ٿوي شعر جي ماٹي ۾ ولوڙيو آھي ۽ كيترن ئي پنھنجي ٻولي ک

ٹين مثل پنھنجي کٹي مٺي نون ۽ انوکن لفظن کي مکڻ جي ڦجيكڎھن ملك جي ھر . جھڻ گڎي پارکن آڏو پيش كيو آھي

ونھيين ولوڙيندڙ شاعر وٹان، انھي مھي ۽ جھڻ جي ورڇ وٺجي غت جي گيھ مکڻ جا ڍڳ لڳي وڃن، ۽ اس ان جي ته ھوند لفظن ۽ ل

.سنڌي زبان سائي، سرھي ۽ سڻڀي ٿي پويئئ ا اڳ ئ :ڊا

ھنن جي . عام جا شاعر اصلي ۽ نج سنڌي ٻولي جا ابا آھن

ڊاكٹر پرسو گدواڻي: سنڌي لوڪ ورثو 1

ئر ئ ڻ


ك ۽ اصطالحن جي ارد گرد روز مره جي گفتگو ۾ لفظن جا وڍ ٹفطري گھڑ ڀڃ لڳي پئي آھي، نوان نوان محاورا ۽ الفاظ برجستہ

عام كچھرين ۾ پچي پختا ٿي، پيا رواج ۾ زبانن مان نكري، ٻولي جو اصلي لفظن جو قديم ذخيرو به جن ٻھراڙين ۾، جن . اچن

کي شھري ھوا اڃا گندو نه كيو آھي، محفوظ ۽ سالمت آھي ۽ وڏڙن جي صدري دفتر ۾ سمايل آھي ۽ پشت بپشت موروثي طور

ن ۽ ھر كنھن فن ۽ ڌنڌي جي اطوران اوزارن، محاور. ھلندو اچيمعنائن جا نج سنڌي ناال، اصلي سنڌي كاريگرن وٽ محفوظ ۽

لوھارن، واڍن، كورين، كنڀارن ۽ مالحن وٽ انھن . مروج آھن .فني نالن جون فھرستون موجود آھن

مطلب ته سنڌ جي لوڪ ادب ۾ اھڑو ته لطف ۽ سوز سمايل ھوندو آھي، ۽ اھڑو ته رس ۽ لئي ڀريل ھوندي آھي جو ٻڌڻ واري

۽ دماغ تاثر جي انتھائي گھراين ۾ گم ٿيو وڃن، ۽ ھو پاڻ جي دل کي انھي گھڑي اھڑي ماحول ۾ تصور كرڻ لڳندو آھي، جتي پندي ۽ فطرت پنھنجي حقيقي ۽ الفاني لباس ۾ ڳائيندي نچندي، ٹ

1.مسكرائيندي نظر ايندي آھيمٿي بيان كيل كچھري جي اھميت، افاديت سميت

لفظ جي تشريح بعد سگھڑن جي سگھڑ جي فني مقام سگھڑزباني روايتن توڙي فن شاعري ۾ عوامي ٻولي جو استعمال ھجڻ كري سنڌي ٻولي جي محاورن جو به ذكر ٿيو ۽ گڎ وگڎ سگھڑن جي ٻولي ۾ رواني مٺاس، نج پڻو، عوامي رنگ ۽ رونق جي اھميت بابت ڊاكٹر نبي بخش خان بلوچ جي را کان آگاھي

د سندس اڃا به قيمتي ۽ كارائتا گفتا پڑھنداسين حاصل كرڻ بعپر ڊاكٹر بلوچ سان گڎ كجھ ٻين اديبن سينگار شاعري جي

ڪ ادب: ا( 1 ڻ: ي ا بئ. ا ڊا ب ع1998ئل ) ر آف ب

ئر ئ ڻ


حوالي سان ڇا بيان كيو آھي مختصر ۽ جامع طور سندن ڏاھپ :کي قلمبند كرڻ جي كوشش كئي اٿم سا ھن ريت آھي

عالمن جا مختلف رايا آيل ۾سينگار لفظ جي وضاحت پراكرت “سنگار”يا “سينگار”ويو آھي ته آھن جنھن ۾ ٻڌايو

ٻولي جو لفظ آھي ۽ ان کي سنسكرت ۾ شرنگار لکيو ويو آھي، يعني اھا سجاوٽ جنھن جي . وڃڻ= ر + پيار جو وڌڻ = شرنگ

كرڻ سان من ۾ پيار وڌي ٿو شوڀا سجاوٽ، سونھن، ٺاھ ٺوھ۾ ڊاكٹر عبدالكريم سنديلو “سنڌ جو سينگار”كتاب .وغيرهشر نگار ”ٻئي علمي ماھر پياري الل جي لکيل كتاب ھك اسان جي ديس ۾ استرين ”جو حوالو ڏيندي ٻڌائي ٿو ته “شاستر

.“جا سورنھن سينگار، پراچين زماني کان ھلندا پيا اچن) عورتن(سينگار جا بيت، سنڌ جي سگھڑ شاعرن چيا آھن، سي دراصل ”

ن کان متاثر ٿي، سنڌي شاعرن، ھندي دوھ. ھندي بيتن جو تتبع آھنپنھنجي ماحول ۽ فضا موجب، محبوب جي سينگارن کي خوب ڳايو

جيتوڻيك تشبيھون گھڻو كري ساڳيون قائم رکيون اٿن، . آھيمحبوب جي . ساڳي ريت سندن بيتن ۾ ماحول جو اثر نمايان آھي

وڻندڙ وصفن کي پنھنجي روز مره جي عام شين سان تشبيھ ڏيئي، 1.۽ ذھني ذوق جو خاكو پيش كيو اٿن پنھنجي بلند خيالي

مطلب ته سنڌي شاعرن به ھندي شاعرن واري روش اختيار ھندي دوھن مان اھو پڻ معلوم ٿئي ٿو ته محبوب جا . كئي

انھن سورنھن سينگارن کي وري ٻن نمونن . سورنھن سينگار آھن .۾ تقسيم كيو اٿن

فطري سينگار ):الف( مصنوعي سينگار ):ب(سينگار ۾، شاعر، محبوب جي فطري وصفن فطري ):الف(

ئر 1 ا : ب ڊا

ئر ئ ڻ


کي، پنھنجي ماحول جي شين سان ڀيٹي، محبوب جو رتبو وڌائي انھن سينگار جي بيتن ۾، اھي ساڳيا واسينگ وار، ساڳيا ڳل، . ٿو

ساڳيا ڀرون، ساڳيون بادامي ۽ بيكاني اکيون، ساڳي روشن پيشاني، آمونك، لعل لب، سروقد، چابك چيلھ جي كبك

ي، ٻانھن جي لوڏ، رنگت ۽ خوش پوشاكي جو ذكر سمايل رفتارطري سينگارن کي سنڌ جي كيترن ئي سدا ملوڪ فجن . رھي ٿو

.سگھڑن خوب ڳايو آھي “سورنھن سينگار”فطري سينگار ۾ ڳاڻيٹو سڄاڻ سگھڑن

ھندي . جن سان حسن جون تشبيھون لڳايون اٿن. ڄاڻايا آھنت اندر مروج رھيا آھن سگھڑن جا اھڑا دوھا، عام جام ان وق

اھڑن دوھن ۾ فطرت جون چار . جيكي اڳتي ھلي سنڌ ۾ رڙھي آياچار سھڻيون شيون ورتيون ويون آھن، جن سان حسن جون

.تشبيھون لڳايون اٿن :جيئن ھي ھندي جو دوھو آھي ته

ول، ڦل چار، نت، چار ڦ ڏ چار چلونت، چار ا .اراي سولھن ئي سينگار، آ ڀرن ھين اٺ چ

شاعر محبوب جي حسن جون جملي سورھن وصفون بيان .كيون آھن

.معنى ھلندڙ جانور : جيئن چار چلونتڏنت ڏامندڙ پکي وغيره : چار ا .معنى ا

ل : ـولچار ڦـ .مــــــــعنى گــــــــلزاري گ .معنى باغاتي ميوا :ڦل چار

۽ بعد ۾ وري محبوب کي وڌيك ٻھكائڻ يا سندس حسن زيورن جو ذكر كري ٿو، جيكي ) آڀرن(وباال كرڻ ال کي د

.چار يعني ٻارنھن آھن+ سندس خيال موجب اٺ فطري سينگارن ۾ سنڌ جي سگھڑن جيكي تشبيھون يا

ئر ئ ڻ


استعارا كتب آندا آھن انھن مان نموني طور ھيٺين سمجھاڻي .ڏجي ٿي

ھرڻ جھڑيون اکيون شينھن جھڑي پتلي ۽ لكدار چيلھ

ائتو ۽ ڳنڀير ناز توڙي نخروگھوڙي جھڑو شان .لوڏ) ھوريان، ھوريان(ھاٿي جھڑي ڌيمي، ڌيمي

)مٿيان چارئي ھلندڙ جانور بيان ٿيا( .طوطي جھڑو، كنڍو ۽ چوپڑو نك

.كوئل جھڑو، مٺوڳالھائڻ .مور جيان، سنھي ۽ ڊگھي ڳچي

.چنبيلي جي گل تي، ڀيرا ڏيندڙ ڀؤنر جيان، وڻندڙ كارا ڀرون )ڏامندڙ پکي كم آيل آھنچار ا ۾ھن ( جھڑا، ڳل ۽ چپ، گالب

سوسن جي گل جھڑا، كارا وار، گويا سنھيون ليكون، كيسر جي گل جھڑو، نرم، نازڪ ۽ سھڻو بدن،

كنول جي گل جھڑو، سدا بھار ۽ ھٻسان وارو چھرو )ھن ۾ چار گل بيان كيا ويا(

كيلي جھڑا، نرم ھٿ، ڏاڙھون جي كڻ جھڑا، جڑدار، را، خوبصورت ڏند، سوپاري جيان، ننڍڙي کڑي ناريل ڳاڙھس

.جھڑا، چولي جي ڍڪ ۾ ڍكيل پيارا پستان )ھن ۾ ميوا بيان كيل آھن(

مٿئين نموني طور ڏنل مثالي تشبيھن مان اھا ڳالھ به واضح ٿي ي سڀئي وصفون فطري آھن جن کي محبوب جا سورھن هته ا

.سينگار كوٺجي ٿو ئر) ئو( ) ب(

ھن جو مطلب آھي ته ھٿرادو سينگار كرڻ، جيكو حسن

ئر ئ ڻ


. جي اڻ کلي عيب کي به ڍكي ۽ سون تي سھاڳي جو كم پڻ ڏئيپلئٹس جي حوالي سان - ٹي -ڊاكٹر عبدالكريم سنديلو، جي

.ھيٺيان سينگار ڄاڻايا آھن ڏندڻ )1(جيئن اڄ ) ڏند کي صاف كرڻ ۽ چلكائڻ ال پائوڊر(چورڻ )2(

.ا ٹوٿ پيسٹ استعمال ٿئي ٿيكلھ ڊنٹونك پاؤڊر يٻٹڻ )3( سرنھن ۽ ترن جي تيل ۾ كيسو ڦل وجھي، تيل (ا

سرھو كري، كڻك يا جون جي اٹي سان مالئي، بدن کي ھڻڻ ان جي جا تي اڄ كلھ ) ال، ته جيئن ميل يا گندگي لھي وڃي

كيميكل مان تيار كيل بيوٹي كريمون استعمال ٿين ٿيون .نقصان كار آھن جيكي پساركي وکرن جي ڀيٹ ۾

)سينڌ ڀرڻ ال(سندور )4( )ڀرن جي وچ ۾ تلك كڍڻ ال(كيسر )5()6( سرمون يا كجل اکين ۾ پائڻ ال ندي )7( )ٹكڑو يا آلي، نرڙتي لٹكي( ب )وارن ال(سرھو تيل )8( وارن ڇڎائڻ يا سينڌ كڍڻ ال) كنگو) (كنگي(ڦڻي )9(آرگجا، كيسر، چندن ۽ كافور جو چورو يا كٹو، منھن ۽ )10(

نھن کي الئڻ الٻا زبان جي ڳاڙھاڻ ال –پان )11( ڏندن کي سھڻي كرڻ ال ۽ عيب دور كرڻ ال(مسي، )12(لي(نير )13( نيرو رنگ کاڏي ۾ تر بڻائڻ ال) گ ميندي )14( )وارن جي چوٹي ۾ ٻڌڻ ال(گل جي كنڍي )15()16( آ لتا، ڳاڙھو رنگ يا الک جو رنگ، پيرن کي ڳاڙھو كرڻ ال

ئر ئ ڻ


كوش انھن مٿين سينگارن ھك ٻئي راوي رام گالم .کي، ھيٺيئن ريت وڌيك کولي لکيو آھي

بدن جو ميل الھڻ )1( ڏندڻ ڏيڻ )2( صاف كپڑا پھرڻ )3( كجل لڳائڻ )4( الک جي رنگ سان ھٿ پير ڳاڙھا كرڻ )5( وار سنوارڻ )6( سينڌ ۾ سندور ڀرڻ )7( ڀرن جي وچ ۾ تلك كڍڻ )8( کاڏي ۾ تر بنائڻ )9( ميندي لڳائڻ )10( خوشبو لڳائڻ )11( پان چٻاڙڻ )12( )جي چوٹي ال وارن(گلن جو ھار )13( ڏندن کي ڳاڙھسرو كرڻ )14( لبن کي الل كرڻ ال سرخي وغيره )15(لي، واال، جھاال، نٿ، نسبيون وغيره) ڳچي جو ھار(زيور پائڻ )16( ڦ

سو، اٺ چار : مٿي بيان كيل دوھي ۾ اٺ چار وارو پدڻن ) لڇڻن، خوبين(يعني ٻارھن، اشارو آھي، محبوب جي ٻارھن ڳ

:محققن ھك جھڑي را رکي آھي ته ڏانھن جنھن بابت مختلف )پايل(پيرن جون پٹيون )1( چيلھكي )2( چوڙيون )3( منڈيون )4(

ئر ئ ڻ


كنگڻ )5( بازو بند )6( ھار )7( كٺمال )8( بينسر بولو )9( واال، واليون وغيره) كن جو زيور(ڳن )10( )ڀرون جي وچ ۾(ٹكڑو )11( 1چوٹي ڦل )12(

کان ڊاكٹر عبدالكريم سنديلو جي رامٿي بيان كيل نبي بخش خان بلوچ صاحب ۾ ڊاكٹر “سنڌي سينگار شاعري”پو

:فرمائي ٿو تهجي سھڻي ۽ ) عورت(جي بنيادي اڀاريندڙ “شر نگار رس”

سينگاريل تصوير جي ذھن نشين كرائڻ ال، نكته دانن ھيٺيان اٺاويھ :ي چمكائڻ ال، كارگر قرار ڏنا آھنکزيور، جوان عورت جي حسن

كيف شوق )1( وجد محبت )2( جوش محبت )3( حسن رنگ ۽ روپ يعني جسماني )4( رعناعي )5( جمال )6( محبوبيت )7( پخته كاري )8( نرمائي )9( ثابت قدمي )10(

ئر 1 ا : ب ڊا

ئر ئ ڻ


مما ثلت يعني ته اندام، لباس، زيورات ۽ محبت ڀرين ڳالھين )11( .ذريعي محبوب سان مشابھت پيدا كرڻ

ادا )12(سينگار، يعني فطري حسن کي چمكائڻ خاطر ٿورو ظاھري )13(

مثال شفاف پاڻي سان غسل ۽ بدن جي صفائي، : سينگار كرڻ .لب ڳاڙھا كرڻ ۽ نرم، نازڪ ۽ صاف كپڑا پائڻ پان سان

غرور حسن )14(رنگين كرشما يعني ته انتھائي مرغوب شي جي حاصل ٿيڻ )15(

واري خوشي سبب ذرا مرڪ، ذرا گريه خشك، ذرا کل، ذرا خوف، ذرا كاوڙ ۽ ذرا انوکي ٿك جو اظھار كرڻ

محويت جي ادا )16( جھجھك )17( گھٻراھٹ )18( نزاكت )19( ناز )20( شر ميالئي )21( ونجھل )22( اڻ ڄاڻائيڄاڻي )23( آس )24( اشتياق )25( ٹھك )26( ڇركڻ )27( چلوالئي )28(

ظاھر آھي ته ھن اصلي ۽ اصولي نظريي موجب، جواني۾ حسن جا مٿيان چمكائيندڙ اسباب زياده تر محبوب جي جذبات ۽ احساسات ناز و ادا جي نفسيات، مخصوص رد عمل ۽ حركات،

ئر ئ ڻ


محبوب جو جسماني ۽ . حسن اطوار ۽ عادات سان تعلق رکن ٿا .گار انھن اٺاويھ ذريعن مان فقط ٻه ذريعا آھنظاھري سين

جي استاد شاعرن، پنھنجي شعرن ۾ “سينگار رس”مجموعي طور انھن سڀني حسين ادائن ۽ دلفريبين کي بيان كيو،

“حسن جسماني”مگر سندن خاص توجھ ٻن مخصوص خوبين يعني .ڏانھن ئي مائل رھيو “ظاھري سينگار”۽

وضوع بذات خود كافي محبوب جي جسماني حسن جو مقدقامت، شكل شبيھ، چھري جي رونق، رفتار ۽ : كشادو ھو

گفتار جي مختلف نمونن ۾ كيترائي مضمون مخفي ھئا، اکين جي اشارن ۾ زلفن جي پيچن ۾ كيترائي بيان بيتاب ھئا، ان کان سوا ڏندن، چپن، نك، پيشاني، آ ڱرين، ۽ ٻين اندامن ۾ تشبيھات

مطلب ته شاعرن ال محض محبوب جي فطري .جا دفتر سمايل ھئاان سان گڎ محبوب . حسن جي تعريف جو مضمون كافي وسيع ھو

جي ظاھري ھارسينگار جي شامل موضوع ويتر ھن ميدان کي فطري حسن جي گونا گون رعناين جي ته انتھا ئي . كشادو كيو

كا نه ھئي، مگر ظاھري ھارسينگار جي قسمن کي شمار كرڻ آس ان ھو، انھي كري ھن فن جي ماھرن عورت جا نسبتا

بذات “سورنھن سينگار”ان بعد . قرار ڏنا “سورنھن سينگار“جملي 1.خود ھن فن جو ھك خاص مضمون بنجي ويو

ماھر ۽ محقق ڊاكٹر عبدالكريم سنديلو ولوڪ ادب جذريعي “سينگار شاعري”۾ لکي ٿو ته “وينجھار”پنھنجي كتاب

محبوب جي عادت ۽ اطوار، رفتار ۽ گفتار سنڌ جا سگھڑ پنھنجي کي كن خاص ۽ موزون لفظن ۾ لكائي پيش كندا آھن، جن جي

سينگار جي بيتن . کلڻ سان جانب جي جلوي جي جوت بکندي آھي

ي 1 ئ ئر چ: ي ئن ب ب ب ڊا

ئر ئ ڻ


۽ لفظي پوڄ ۽ نفاست به قابل . ۾ تشبيھون ۽ استعارا ھوندا آھنتعريف ھوندي آھي، پو ان کي كي پنجتن پاڪ ڏانھن منسوب

.ته كي دنيوي محبوب ڏانھن كنسنڌي ادب جو تاريخي ”ڊاكٹر ميمڻ عبدالمجيد سنڌي

۾ لکي ٿو ته، سينگار جي بيتن ۾ محبوب جي سونھن ۽ “جائزوشر نگار “ھندي ۾ ھن صنف کي. ھوندي آھي ههسينگار جي سار

جئين ته سنڌي ۾ به ھندي شاعري جي . چيو ويندو آھي “رسي، انھي كري سنڌي زبان جي سينگار معرفت ھي صنف رائج ٿ

.جي بيتن ۾ به ھندي شاعري جون تشبيھون آنديون ويون آھنسنڌي ”مشھور مؤلف ا بخش نظاماڻي پنھنجي كتاب

۾ لکي ٿو ته، سينگار جي بيتن جي “لوڪ ادب جي ارتقائي تاريخسھڻائي جو دارو مدار، سھڻين تشبيھن ۽ استعارن تي آھي، جن

ٹا ۽ پوچ قابل تعريف آھي ۽ انھن مان محبوب جي جي لفظي سسينگار جي بيتن ۾ در اصل مداح . سونھن جو تجلو پيو نظر ايندو

جي تتبعي “دوھن”۽ تعريف سمايل آھي، اھي بيت يا ڏوھيڑا ھندي تي آھن، جي گھڻي وقت کان ھندي سگھڑن کان رڙھي سنڌ ۾ آيا ۽

. سينگار جو فن مروج ٿيوپروفيسر ڊاكٹر فھميده حسين پنھنجي مشھور ليکكا

۾ مٿي “شاھ لطيف جي شاعري ۾ عورت جو روپ”لکيل كتاب بيان كيل ڊاكٹر عبدالكريم سنديلو، ڊاكٹر ميمڻ عبدالمجيد سنڌي ۽ مشھور مؤلف ا بخش نظاماڻي جي ڏنل راين جي بر

:عكس ھن طرح بيان كري ٿي تهلوڪ ادب جي سلسلي ۾ جنھن صنف ۾ عورت جو

ردارئي ان جو خاص موضوع رھيو آھي ۽ ان کانسوا ان صنف ك .جي صنف “سينگاربيت”جو تصور به كري نٿو سگھجي سا آھي

ڊاكٹر عبدالكريم سنديلي جي تحقيق موجب اھا صنف

ئر ئ ڻ


ھندي بيتن جو تتبع ”ھو انھن بيتن کي . اصل ھندي مان آيل آھييه اسان جي سنڌي شاعرن ھندي عشق”سڎي ٿو ۽ لکي ٿو ته

ھندي ٻولي ۾ ھن . شاعري کان متاثر ٿي پنھنجي واٽ ورتي .“چئجي ٿو) اصل ھندي شرنگار رس(صنف کي سينگار رس

ڊاكٹر سنديلي مرحوم سان معذرت كندي آ ان خيال جي آھيان ته سينگار جا بيت اصل سنڌي صنف آھي، جا پو ھندي جي

ولي ۽ ادب ھندي ٻ. ٻين عالئقن ۾ پھتي ۽ ھندي ۾ رائج ٿيان كري قدامت جي . سنڌي ٻولي ۽ ادب کان گھڻو پو جو آھي

اھا ! كري نقل ۽ تتبع ھندي وارن كيو ھوندو ۽ نه سنڌي وارنسنڌي ۾ موجود سينگار بيتن ۾ . عشقيه قسم جي شاعري ٿئي ٿي

لفظ تشبيھون، استعارا گھڻي قدر . ان كري ساڳيو ماحول ملي ٿوھندي ۾ وڃي اتان جي روايت موجب .ھنآساڳيا استعمال كيل

ان ۾ گھڻي تبديلي آندي وئي ھوندي جيكا پو جي دورن ۾ وري .سنڌي ۾ ڦري آئي پر ان جو مزاج بدلجي ويو

ھن قسم جي شاعري ۾ عورت جي جسماني ساخت، سندس بدني بناوت، عضون جي ننڍ وڏائي، رنگ روپ، ھلڻي،

ھي ھندي ۾ ته . ي ٿومطلب ته ھر كنھن ڳالھ سان واسطو پوان كري ھن ۾ عام سنڌي . ذھني عياشي ال چيل معلوم ٿئي ٿو

شاعري جو مزاج ته اصل كونه لڀندو جنھن ۾ عورت کي جنس عورت جي . جي عالمت طور كڎھن به پيش نه كيو ويو آھي

سونھن سوڀيا ۽ سينگار کي پنھنجا ماڻ ۽ ماپا ڏئي معيار مقرر عورت انھن تي پوري آئي سا پر كشش يا جيكا. كيا ويا آھن

ھيٺ كجھ مثال . جنسي عالمت طور مكمل عورت سمجھبيڏجن ٿا جن مان ظاھر ٿئي ٿو ته اصل صنف سنڌي ھوندي به عورت جو اھو تصور پو جو ۽ ٻاھريون آھي نه كي سنڌي، لڳي ائين ٿو ته ان قسم جا شعر مختلف بياضن ۾ اچڻ جي كري سنڌي شاعرن

ئر ئ ڻ


.ي ڳڻيا ويا آھن نه ته اھي اصل ٻين شاعرن جا آھنجي نال ھنس چلن، كدليھ جنگھ، كٹ كيھر، جم كھين، .مـــــک سھر، کنجرنين كــــــچ شري ڦل، كنٺنه وين

ھلڻ ھنجھ جھڑو، ڄنگھون كيوڙي جھڑيون، لسيون ۽ سڌيون، چيلھ شينھن جھڑي سنھڑي، چھرو چنڈ جھڑو، اکيون خنجر

. جھڑي اڀريل ۽ اٿيل ۽ گلو كوئل جھڑو جھڑيون، ڇاتي ناريل اھو ئي مضمون سنڌ ۾ شاعر ھن ريت پيش كيو آھي، تقريبا

ھنج ھلڻي، كر كيال، كٹ كيھر آليھر ڍار، چـند مک، خنجر نيڻ، سچ انار، كوئل گفتار، قــــد ســـــــروان، ســــــــوڌو، نك آمــــي جي ڦار،

.چئي “ـــــــــــمالجـــ”اھي ھن اطوار جانب جا ته ھلڻي ھنج جھڑي، ھٿ كيلي جي ڦري جھڑا، كمر شينھن جھڑي ۽ اليھر نانگ جيان ڊگھا كارا وار، منھن چنڈ جھڑو، اکيون خنجر جھڑيون، ڇاتي ڏاڙھون وانگر، الت كوئل جھڑي، قد سرو

.کان سڌو، نك انب جي ڦارشرنگ معنى : ھندي ۾ شرنگار رس جو اشتقاق كبو ته”معنى جنھن جي . جو اڀرڻ ۽ معنى وڃڻ) عشق جو ديوتا(كام ديو

.“كرڻ سان من ۾ پيار وڏي ٿومحبوب جي ھن خاص قسم جي قدرتي سونھن يا سينگار کي ساراھڻ کانسوا ظاھري ھارسينگار ۽ ٺاھ ٺوھ جي ال به ھن

جن کي . قسم جي شاعري ۾ معيار مقرر كري ڏنا ويا آھن .وڃي ٿوچيو “سورنھن سينگار”

ھكڑي سونھن جيكا قدرتي آھي ان جا معيار به سورنھن 1.آھن ته وري ظاھري سينگار جا به سورنھن طريقا آھن

؛نموني طور سمجھاڻي خاطر گوري جو سينگار بيت ڏجي ٿو

رت روپ 1 ي ۾ ئ ئ

ئر ئ ڻ


حسن عجائب رنگ رچائي، گوري كيا گلزار گھڻال ۽، سڳين كيا سينگار گھڻا جھومر، ٹكو، چوٹيڦ

، بكل، بھتر پائي ونـــگ كيائين وار گھڻاچوٹيون واال، واليون، جھالر، جھومك، در به پاتئين ڌار گھڻا بئينسر، بولو، نٿ ۽ وينڈي، ڦلي كيا ڦٿكار گھڻا ڳل ڳچي كـٺمال ۽ دھري، چمكيا چندن ھار گھڻا بازو بندن، ٻانــــــھونٹن، ٿيا چوڙين جا چمكار گھڻا

، ھيري کاڌا ھزار گھڻاچاندي ڇلڑو، سون جي منڈي پير كـــــڑيون، پازيب پيارا، ڇيرين جا ڇمكارگھڻا

عاشق، سونھن مٿان سردار گھڻا “عاجز”اھڑي طـرح ٿيا پر جي منھنجو پرين پسن ۽ پو ته كن ويچار گھڻا چون ائين سڀ چــــاھ منجھان، ھت جلوا ھن جنسار گھڻا

ار گھڻاخالق خـــــوبيون، خوب رکايون، پيغمبر ۾ پي لــــڄادار جي آھن، چھري ۾ چــــمكار گھڻا “الشاري”

ناز ڀريئي جي نيڻن كيا، ھت شھنشاھ شكار گھڻا تاب تجال، ظاھر كـــــــيا ھئا، پڻي جي پيزار گھـــــڻا گورين ٻڌا گفــــتي ۾، ھئا حبيب جي ھـــــٻكار گھڻا ڦٹي كيئون ھٿيار گھــــــڻا، جانب جي ته جمال اڳيان

منھنجي عاجزانا عقل موجب سنڌي سينگار شاعري جو تمام گھڻو ويجھڑائي سان جائزو وٺجي ٿو ته ان ۾ حضرت جالل کٹي ۽ حضرت شاھ عبداللطيف ڀٹائي سميت پوئين دؤر جي

ي عياشي واري ناھي جنھن سگھڑن جي سوچ لذت پرستي ۽ ذھن، صدي جي سمورن سگھڑن جي سينگار شاعري آھي 20 تجو ثبو

چيا به آھن ته فقط “گوري جا سينگار“انھن سگھڑن جيكڎھن كيھك فني تشخص کي برقرار رکڻ ال ته کين ان مصنوعي سينگارن

ئر ئ ڻ


کان متان كو اڻ ڄاڻ سڎي، پر انھن ڏات ڌڻين عورت جي وصفي سينگار جو گھاڙ يٹو گھڑي کيس اڳتي حقيقي يتو ڙي سجاوٹ

ن جو عرش کان کڻي فرش محبوب جي ڀيٹ ۾ اھڑو ته مھٹو ڏنو اٿملسو هيلع هللا ىلص تي آندو اٿن اسان جي آقا سروركائنات حضرت محمد مصطفى

اڳيان اھڑيون لکين بانوريون جان فدا كرڻ واريون ھيون پو انھن .جي حسن ۽ آب و تاب كڎھن پاڻ كريمن کي ته كو نه موھيو

قرآن پاڪ جي سوره يوسف به ان ڳالھ جي گواھ آھي ته م ال بيبي زليخا مست ۽ فدا ھئي، حضرت يوسف عليه السال

توڙي جو ھو مصر جي عزيز جي راڻي ھئي تنھن جي باوجود به حضرت يوسف عليه السالم جي پاڪ دامني جي ا پاڪ ھك

.معصوم ٻار کان گواھي ڏياريياد رھي ته مرد ۽ عورت وارو فطري كشش وارو جواز

گھڑن جي موجوده دؤر جي عوامي شاعرن وٽ ضرور آھي، پر سجي ذات آھي جيكو ملسو هيلع هللا ىلص سينگار جو محور ۽ مركز پياري پيغمبر

ھن كتاب جي سمورن گوري جي سينگارن مان چڱي ريت .محسوس كري سگھجي ٿو

سنڌ جي اسالم پسند ڏات ڌڻي سگھڑن وٽ اڄ به اھو تصور آھي ته ھر امڑ، ڀيڻ، نياڻي جي عزت ۽ عصمت کي بچائڻ

جو كم آھي ته پو ڇو ويھي ھك عزت دار معاشري جي ھر فرد ان جي عضون، اندامن کي نانگو يا نر واركجي، بار بار ويھي

.کيس فطري سونھن تان پردا ھٹائجناڄ جي بي حيائي ۽ عرياني واري دؤر ۾ فيشني ڳائڻن

، مردن جي سماج ۾ عورت ڳائي جي گائكي ۾ بازاري شاعريپنهنطور پيش كيو کي محض رانديكي واري دل وندرائيندڙ ھك وٿ

آھي، پر سگھڑن وٽ ان جي لڄ، لوئي، پردو ۽ پوتي آھي جا کيس .نقابن ۾ نھارڻ ۽ اكيلو گھارڻ کان پري رھڻ جا سبق سيکاري ٿي

ئر ئ ڻ


ھي ته ھئي اڄ جي سگھڑن جي سوچ ۽ فكر جو جائزو پر عشق جو ميدان وري اڃان به نرالو آھي، تاريخي عشقيا داستانن

۽ احساسات جي خياالت کان، مرد جي تي نظر پوي ٿي ته جذبات ڀيٹ ۾ كڎھن كڎھن عورت ئي بيبي زليخا وانگر حقيقي عاشق نظر اچي ٿي ۽ محبت جي ميدان ۾ عاشقي جو لقب ھميشه عورت کي ئي ملندو آيو آھي، سسئي ھجي يا سھڻي، مومل ھجي يا ليالن اھڑين عاشقانه پرواز جي پنڌ تي پھتل ناريون، تمدني،

اھو ئي سبب ھيو جو دنيا . نفسياتي لك لنگھي ھليونمعاشرتي ۽ جو عظيم صوفي شاعر حضرت شاھ عبداللطيف ڀٹائي پنھنجي عاشقانا جذبات کي عورتاڻي انداز سان بيان كيو آھي ۽ ان نظريه جي يقيني نمائش ٿئي ٿي ته ڄڻ نفسياتي طور عورت ئي محبت

:لطيف سائين لکي ٿو ته. جي علمبردار ھجي رات ۾، جا گھڑي وسندي مينھن،) سھ(ي سياري س

ھـــــــلو ته پڇون سھڻي، جا كـــــــــر ڄاڻي نينھن، .جـــــنھن کـــــــــي راتو ڏينھن، مــــــــيھار ئي من ۾

)سر سھڻي 11 -سر كلياڻ آڏواڻي، داستان ٹيون، بيت: شاھ جو رسالو( لکندڙ شاعرن پڻ پنھنجي عشق “كافي”سنڌ جي اكثر

.كري پيش كيو آھي “مؤنث”جي احساسن ۽ جذبن کي ڏٺو وڃي ته سنڌ جي سگھڑن وٽ وري عام عاشقن جي ڀيٹ ۾ محبت جو معيار تمام گھڻو بلند آھي، ڇو ته محبت جو مركز سڀني جو ساڳيو آھي جنھن کي ھي الثاني ۽ الفاني سمجھن ٿا ۽ ھر لحاظ کان ھو پنھنجي محبوب مان بھتر ۽ ڀالئي جا

وار آھن، ڏات ڌڻين جي اھا يقيني اميد آھي ته اسانجو محبوب اميد .كڎھن بيوفائي نه كندو

:لطيف سائين جي چواڻي ته منھنجي مداين جي، كل پريان پيئي،

ئر ئ ڻ


كڎھن كوسا نه ٿيا، ڏوراپو ڏيئي، .ساجن سڀئي، ڍكيم ڍول ڍالئيون

لوڪ ادب جي تاريخ ۽ تحقيق جو ڊاكٹر نبي بخش خان ع جي 1955دي شاعري جو الڳاپو، جي عنوان سان بلوچ سنڌي ۽ ھن

:مھراڻ رسالي ۾ لڳاتار ٹن قسطن واري مقالي ۾ لکي ٿو ته :ھنن عاشقن جي مذھب موجب محبت ۽ حجت روائي كانھي

)شاھ(، !حجت ھوت پنھو سان مون كميڻي كيھي” )راڄن شاھ. (منھنجي ڇا مجال جو رکان حرف حبيب تي” “ي تنھن نال حج كيھي جو پالڻ پرت ضرور پئيحب جنھيند “حمل”

پر جي کڻي محبوب رنج ٿئي به کڻي، ته سچي عاشق کي جيكڎھن محبوب پاڻ ناتو ٹوڙي ڇڎي ! خوشي سان سھڻ گھرجي

.ته عاشق پاڻ رکيو اچيساڳئي ئي ڄاڻايل مقالي ۾ ڊاكٹر نبي بخش خان بلوچ

۾ تصوف صاحب سنڌي جي موجوده سگھڑن جي سينگار شاعريجھڑي : جو اثر ۽ حقيقي محبوب جو تخيل بيان كندي لکي ٿو ته

طرح سڄي ھندوستان ال سنڌ اسالم جو پھريون دروازو بني، اھڑي طرح اڳتي ھلي سنڌ جي سرزمين تصوف جو پڻ مکيه

طريقو سنڌ مان ئي ھندستان “سھروري”مركز بني، سڀ کان اول طريقي جا وڏا “نقشبندي”ي توڙ “قادري”طرف پکڑيو، ۽ ان بعد

درويش ۽ روحاني بزرگ سنڌ ۾ پيدا ٿيا جن ملك کي پنھنجي فيض سان ماال مال كيو، سنڌ جي انھن خدا شناس بزرگن پنھنجي علمي توڙي عملي تبليغ ذريعي ھتي جي رھاكن کي توحيد ۽ حق پرستي جو سبق ڏيئي سندن دلين کي ھك مولى، ڏانھن متوجھ

ننڍو توڙي وڏو سڌي يا اڻ سڌي طرح توحيد جو كيو، تان جو ھر مطلب بنجي ويو ۽ ھر ھك کي االھي عشق جي گھڻي ورڇ نصيب

شروع کان ئي “شاعري”انھي فيض جوئي اثر ھو جو سنڌ ۾ . ٿي

ئر ئ ڻ


محض انھي االھي عشق ۽ محبت جي تبليغ جو ھك ذريعو بني، ۽ ھن ٻئي الزم ملزوم جز بنجي ويا، جيكڎ “درويشي”شاعري ۽

به ھو ۽ ھر صوفي درويش، “درويش”كو شاعر ھو ته ساڳئي وقت کي حقيقت جي پل “مجاز”تصوف جي اصولي نظريي موجب،

تسليم كري، انسان جي محبت واري فطري جذبي کي باآلخر ھك .مولى ڏانھن متوجھ كرڻ جي كوشش ۾ مشغول ھو

جڎھن سنڌ ۾ شاعري جي شروعات ٿي تڎھن اھو اعتماد چكو ھو ته حقيقي محبوب اھو خالق آھي جنھن انسان عام ٿي

کي حسين بنائي خلقيو، ۽ انسانن ۾ انسان كامل ۽ مولى جو بي آھي جنھن جو نور ۽ جمال جي ملسو هيلع هللا ىلصسھڻي ۾ سھڻو محبوب ن

سنڌ جي سليم الطبح شاعرن . ورڇ كائنات جي ھر شي کي ملي، جي معياري حسن واري عقيدي ۽ تخيل کان متاثر ٿي ملسو هيلع هللا ىلصيبن

سنڌي سينگار شاعري ۾ مجازي حسن جي تعريف جو رخ به “سينگار رس”ھندي . انھي حقيقي ۽ معياري حسن ڏانھن موڙيو

شاعري محض مجازي دائري ۾ محدود ھئي، مگر سنڌي سينگار سنڌي “شاعري مجازي منزل طئي كري حقيقت ڏانھن مائل ٿي

کي ملسو هيلع هللا ىلصيجي اكثر شاعرن بطور آخري مقصد جي، نب “سينگارجي سونھن کي ئي ملسو هيلع هللا ىلصبينپنھنجو حقيقي محبوب كري ڄاتو، ۽

معياري حسن كري مڃيائون، انھي نظريي ۽ خيال جي زير كري تسليم “جو سينگار ملسو هيلع هللا ىلصنبي”کي عام طور “فن سينگار“اثر

جي تعريف “سينگار”كيو ويو اڄ تائين سنڌ جي سگھڑن وٽ جي ملسو هيلع هللا ىلصآھي، يعني اھي بيت جن ۾ نبي “جو سينگار ملسو هيلع هللا ىلصنبي”

.معياري حسن کي مجازي رنگ ۾ ڳائجيسنڌي سينگار شاعري جي ھنر مند شاعرن ۽ سجاڳ

كن شاعرن جا . سگھڑن جو اھو نظريو مجموعي طور صحيح آھيبيت بيشك خالص مجازي رنگ ۾ چيل آھن، مگر سنڌي سينگار

ئر ئ ڻ


شاعري جي ھر نامور شاعر مجازي حسن جي تعريف جو رخ باال محبوب جي بي مثال . محبوب ڏانھن موڙيو آھيآخر انھي حقيقي

۽ الثاني حسن وارو نظريو، جنھن کي مٿي بيان كيو ويو آھي، سنڌي . سو حقيقي محبوب جي حسن جي تخيل جي پيداوار آھيتي ملسو هيلع هللا ىلصسينگار شاعري جو پھريون بلند شاعر جالل کٹي، نبي

عاشق ھو، انھي كري ھن پنھنجي ھر بيت ۾ اھڃاڻ ڏنو آھي ته ڀٹائي صاحب به . ندس محبوب جو حسن مڑني کان مٿاھون آھيس

سپريان “انھي حقيقي محبوب جي حسن کي واکاڻيندي چوي ٿو تهغور كبو ته مجموعي طور سان “جي سونھن جو نكو قد نه مد

سينگار جي اكثر بيتن ۾ مجازي حسن جي تعريف جي ماتحت 1.انھي نظريي جا اھڃاڻ نظر ايندا

گھڑائپ جي فن جو انوکو ڏان آھي ڏھس جي صنف س .جنھن بابت سنڌ جي عالمن پڻ مختلف رايا ڏنا آھن

ڊاكٹر عبدالكريم سنديلو پنھنجي لکيل كتاب ڏھس :نامي ۾ لکي ٿو ته

کي “ڏھس”جون جيكي به صنفو آھن، تن ۾ “لوڪ ادب”سنسكرت “ڏھ”س، جو + ڏھ : ميل آھي “ڏھس”وڏي اھميت آھي،

يعني ڏھن : نسبتي عالمت آھي “س”ل آھي ۽ مان نكت “دشن”جي ). صنف(ري او اھا صنف، جنھن ۾ ھك اسم جا، مختلف : اصطالحا

ٻولين مان ڏھ ھم معنى الفاظ آندل ھجن ۽ اھو پڻ ضروري آھي ته ان اسم جا، مختلف زبانن مان، ڏھ ناال ھجن، جن سان محبوب

: کي ڀيٹي سگھجي مثال “وصف”جي كنھن نه كنھن خوبي يا محبوب جي خاص خوبي يا وصف، سندس وارن، ڀرون، اکين، ڳلن، چپن، ڏندن، ڳچي، چيلھ، وغيره ۾ سمايل رھي ٿي، جنھن كري

ع1955: اڻ 1

ئر ئ ڻ


انھي كري . ڳوليا آھنانھن وصفن ال شاعرن تشبيھي لفظ نگ، رات، ڀؤنر، ككر، ھرڻ، چنڈ، سج، کنوڻ، سون شاعرن، نا

لفاظ ڳولي، ڏھس جي وغيره اسمن ال، ٻين ٻولين مان، ھم معنى اجيكڎھن بيت ۾، مختلف ٻولين جا ھم معنى . ڏاھپ ڏيکاري

الفاظ آندل آھن، پر انھن لفظن جو، محبوب جي كنھن به وصف يا خوبي يعني انگن ۽ عضون سان كو تشبيھي واسطو نه آھي ته اھو

.۾ داخل نه آھي “ڏھس”بيت ل صاف ۽ سوئي . لوڪ ادب جي چند ۽ چونڈ جنس آھي “ڏھس”اھا پيچيده ۽ مضبوط مشين آھي، جا مدت کان مختلف . جنس آھي

زبانن جي ادبي زمين کي کيڑي ۽ کوٹيندي رھي ٿي، جنھن كري كيترائي انوکا الفاظ، ميدان عمل تي اچي، سنڌي لغت جي وسعت ۾

جا الفاظ، ھون جي ٹڑيل پکڑيل ۽ “ڏھس”اضافو آڻيندا رھن ٿا، ۾ اچڻ كري، دري جي داڻن وانگر “ڏھس”ويڳاڻي حالت ۾ ھجن، پر

جي بيتن کي جيكا سونھن ۽ “سينگار”. دل ۾ جلوا وجھي رھيا آھنمان “سينگار”جيكڎھن ! جي كري “ڏھس”سوڀيا ملي آھي، سا به

جا الفاظ كڍي ڇڎ جن ته سينگار جيكر ٻسو ئي ٻسو رھجي “ڏھس”ن اچن جي بيتن ۾ جيكي پياريون تشبيھو “سينگار”وڃي، ڇاكاڻ ته

.جي لفظن تي آھي “ڏھس”ٿيون تن جو مدار ئي جو سلو، پھريائين سرزمين سنڌ ۾ كنھن ھنيون “ڏھس”

. ۽ كھڑي ھنڌ لڳو، سو قطعي طور تي فيصلو كرڻ مشكل آھيعي نظر كجھ چئي البته سگھڑن جي سينا به سينا روايات جي مد

يندا اننڍڙي الكون ٻڌندا ”سگھڑ جالل ڀٹي ٻڌايو ته، . سگھبوان “.آھيون ته ڏھس جي حق ۾، جالل کٹي، مڑني کان مٿاھون آھي

عصر شاعر، ھن نج سنڌي الل کٹي جا ھممان ثابت ٿيو ته جسگھڑپائي جي عظيم فن کان پوري پر واقف ھئا، ليكن سڀني جي ساالري جو سھرو وري به جالل کٹي جي ئي سر تي سونھين

ئر ئ ڻ


شاعرن ۽ سگھڑن ٻڌا ھوندا، ٻڌا ھوندا ۽ ٻين “ڏھس”جالل کٹي . ٿوجن کان متاثر ٿي، ھنن به اھا ئي واٽ ورتي ھوندي، اھا نوڪ جھوڪ، خيالن جي ڏي وٺ ۽ ھك ٻئي کان كڑ کڻڻ ۽ ميل مارڻ

محدود “ڏھس”پر جيئن ته . چيو ھوندو“ڏھس”ال، شاعرن كافي آھي محبوب جي خوبين ۽ وصفن جي تشبيھي لفظن تائين، تنھن

اھو ئي . ڏنائون “ڏھس”ال مختلف قسم جا “سڏھ”كري ساڳئي ال كيتريون ئي مختلف “ڏھس”واحد سبب آھي، جو ھك

.پڑھڻيون موجود آھن: جي گھري مطالعي مان معلوم ٿيندو ته آيل لفظ “ڏھس”

عربي، فارسي، سنڌي، سرائيكي، پراكرت، سنسكرت، بلوچكي، بروھكي، ڍاٹكي، السي، ٿري ۽ سنڌ جي چوڌاري وٽ

1.ي محاورن تائين محدود آھنجان سلسلي ۾ ساڳي را کي قائم رکندي، نوجوان محقق

كچھري ”محترم ڊاكٹر كمال ڄامڑو پنھنجي ترتيب ڏنل كتاب . جي مھاڳ ۾ ھيٺين ريت تشريح كئي آھي “جا مور

ھ/ ڏھ ھ/ ھ/ و ئلوڪ ادب ۾ اھڑي بيت يا ڏوھڑي کي چئجي ٿو، جنھن “ڏھس”ان وسيلي سنڌي ٻولي ۾ . به ھك شئي جا ڏھ ناال ڏنا وڃن ۾ كنھن

.لفظن جي ذخيري ۽ سگھڑن جي ڄاڻ جي پروڙ پئجي سگھي ٿيپئجي ڙگھڻو كري اڻ پڑھيل سگھڑن جي ڄاڻ جي پرو

گھڻو كري اڻپڑھيل سگھڑ، جيكڎھن کين كنھن . سگھي ٿي: ھك شئي جا سنڌي ۾ ڏھ ناال نه ملندا ته ٻين ٻولين جھڑوڪ

ي، فارسي، ھندي، بلوچي، پنجابي ۽ سنسكرت وغيره مان عربشئي جا /ھٿ كري پورت كري وٺندا آھن يا وري ساڳي جنس

ن 1 ئ س- ع: ڏ

ئر ئ ڻ


الھ بخش نظاماڻي جي را ۾ ڏھس . مختلف قسم بيان كندا آھنسنڌي . جا بيت سينگار وانگي اصل ھندي دوھن بيتن جو تتبع آھن

ي فضا ۽ ماحول موجب اھي شاعرن ھندي دوھن کان متاثر پنھنج .بيت ۽ ڏوھيڑا چيا ۽ ڳايا آھن

ڏھس ۾ محبوب جي ساراھ ۽ مختلف جانورن ۽ پکين جي نالن ۽ ٻين نبين، امامن، ولين ملسو هيلع هللا ىلص کان سوا سائين جي قدرت، نبي كريمبه “ڏھس سينگار”کي “ڏھس”. ۽ بزگن جو شان به بيان كيو ويندو آھي

.ھك قسم آھي اھو سينگار جوسان ان لحاظ . سڎن اھا صنف آھي ته تمام گھڻي آڳاٹي پر ان کي ارڙھينصدي ۾ تمام گھڻي ھٿي ملي، جنھن جو سبب اھو آھي ته ان وقت سنڌ جي تعليمي نصاب ۾ سنڌي سان گڎ مختلف ٻولين

ٻارن کي . عربي ۽ فارسي جا لفظ به پڑھايا ويندا ھئا: جھڑوڪٹن = ٹوايو (۽ سوايو ) معنائن وارو ٻن= ٻه وايو (درسگاھن ۾ دوايو

اھڑي ريت ٻار سنڌي کانسوا وڏا ٿي . پڑھائيندا ھئا) معنائن وارو . ڀر پاسي ۾ ڳالھائجندڙ ٻوليون به ڄاڻي وٺندا ھئا

ھون به اسالم جي كري عربي ۽ حكمرانن جي كري فارسي سنڌ تي راج كيو آھي، تنھنكري عام ماڻھو به انھن ٻولين

ھن وقت به سنڌي ٻار . آھي/ا لفظ سوالئي سان كتب آڻيندو ھوجسنڌي سان گڎ عربي، اردو ۽ انگريزي ٻولي پڑھي ٿو ۽ انھن ٻولين

.اھو اثر سڄي زندگي برقرار رھي ٿو. جو اثر قبولي ٿوس کان اڳتي نكري ويھس، ٹيھس هاسان جا سگھڑ ھاڻي ڏ

ھن . جيهجس ۽ چاليھس تائين وڃي پھتا آھن، جنھن تي کين .كتاب ۾ اھڑا مثال پيش كيا ويا آھن

ئر ئ ڻ


.ھيٺ ڏھس ۽ ٻٹو ڏھس نموني خاطر پيش كجي ٿو

“ڏھ”ال لخ گوھر غازي جا، وار ويتر ونگ وجھن گ فٹ فـــــياض فـــــضيلت ور جــــــا ڏسي مار مرن كاكل، كيس، كـاريھر کي، تفنگ تير ھڻن

را ڀونگ ڏينڀڑ ڀــــــنڈا ڀاڳ ڀرئي جا، ڏسي ڀي زلـــــف زياده ذھـــــــب کان، ربـــــــاني رنگ ٺھن اڳ اڳرا اپســــــرا گيســـــــو، شــــــھر تلنگ وڻن جي مار سياھ کلي ميم مراقبي، ڏسي پٹ پون

چئي “بحرالدين”جن کي لڳا امنگ عجيبن كندا بيان بحرالدين شنباڻي -

ڏھ

اڪ پرين جا پيرپٻ، پڳ، پائون، پايا، پد، پــ ، ڀنڀا ڀلي ڀيرمڃٺريٹا، رتول، رتڑا، ارتا،

مير مونجهارااز، فيٹ، چـــــــــرن، چمان، لـــــــھن من ڦ ئن ڳاڙھا ٻيرين ٻير،يا، جهنبنككا، ككور، ک

ناز ڀرئي جا سھڻا جن جا سير -نتاڪ -ن نازڪئيتكير عرش کيآهي مور مٿير، جن جي “گل ملك”سي ا

1ملك “گل”گل حسن - ۾ مشھور محقق عالمه ڊاكٹر “سنڌي سينگار شاعري”

نبي بخش خان بلوچ ڏھس بابت تمام گھڻو تفصيل تحقيق سان

ر 1 ئ و: يھ ئ ئل ڊا

ئر ئ ڻ


:سمجھايو آھي سندس ڏنل را جيئن جو تيئن لکجي ٿيال استعمال ٿيل ھندي ٻولي جي لغت محض “سنگار رس”

ڻ سنڌ جي سڄا. سنسكرت ۽ ھندي محاورن تائين محدود ھئيفن ال ھك طرف پنھنجا انوکا “سنڌي سينگار”سگھڑن پنھنجي

شاعري ۾ عام “سنگار رس”سنڌي الفاظ اختيار كيا، ٻئي طرف استعمال ٿيل سنسكرت ۽ ھندي اسمن کي پنھنجو كيو، ۽ ٹئين طرف وري عربي، فارسي، ۽ بلوچي وغيره ٻولين مان انوکن اسمن

شاعري “سنڌي سينگار”ح اھڑي طر. جو ھك وڏو سرمايو ھٿ كيوکي انوکي ۽ ڳوڙھي اسلوب بيان ۾ ادا كرڻ ال پنھنجي لغت ۾

سنڌي ”ھك وڏي وسعت پيدا كيائون، بلك ائين چئجي ته خاص فن ال ڄڻ ھي نئين لغت تيار كيائون، جنھن ۾ سنڌي، “سينگار

سنسكرت، عربي، فارسي، بلوچي، براھوئي، سرائكي، ٿري ۽ مختلف ٻولين . انوکن اسمن جو سرمايو شامل ھو ڍاٹكي ٻولين جي

جي مطلوب اسمن جي واقفيت ۽ ڄاڻ کي سنڌ جي سگھڑن ھك خاص .كري سڎيائون “ڏھسنامو”قرار ڏنو، جنھن کي “سگھڑپائي جو فن”

سنڌ جي موجوده سڄاڻ سگھڑن جي متفقه نظريي موجب سنڌي سگھڑپائي جو آ ڳاٹو فن آھي، جنھن جو مطلب “ڏھسنامو”

ڏھ ٻوليون ”لفظن جي اھا ڄاڻ ۽ بيان جو اھو نمونو جنھن ۾ : آھيکٹي ڏھسنامي ”سندن متواتر روايت موجب . “۽ ڏھ معنائون ھجن

سيني -به-سنڌ جي ھن سيني. جي فن جا پھريان ڄاڻو ۽ ماھر ھئاھلندڙ روايت مان ظاھر آھي ته ڏھسنامي جي فن جي شھرت جالل

جو فن به ان وقت اوج جي ڏينھن کان ٿي، سنڌي سينگار شاعريتي پھتو، انھي كري سمجھجي ٿو ته ڏھسنامي جو فن، جنھن جي ذريعي مختلف ٻولين جي انوکن اسمن جي ڄاڻ پيدا ٿي، سنڌي

.سينگار شاعري جي عروج ال بنيادي ڏاكو ھو سنڌ جي سگھڑن جو نالو ان وقت فارسي “ڏھسنامي”غالبا

ئر ئ ڻ


فارسي سکڻ ال . اختيار كيو تعليم جي اصطالحن کان متاثر ٿيسنڌ . مشھور اصطالحي ناال ھئا “آمدنامو ”۽ “ٹه وايو”، “دووايو”

جي سگھڑن جو معياري نظريو ھو گھڻي ۾ گھڻن ٻولين جا انوکا جو عدد “ڏھن”جي بدلي “ٹن”يا “ٻن”الفاظ سکڻ، انھي كري

جي لحاظ سان پنھنجو نئون “آمدنامي ”نظر ۾ رکيائون، ۽ .ايجاد كيائون “ڏھسنامو”ح اصطال

جا جيكي مثال اسان تائين “ڏھسنامي”سگھڑن جي ذريعي “ڏھسنامي”پھتا آھن، انھن مان معلوم ٿئي ٿو ته جي ڄاڻ خصوصا

سنڌ جي . شاعري جي خدمت واسطي پيدا ٿي “سنڌي سينگار”سگھڑن خاص طرح انھن اسمن جا ھم معنى الفاظ ٻين ٻولين مان

ن جو تعلق محبوب جي سھڻن عضون ۽ اندامن ڳولي ھٿ كيا، جمثال محبوب جا وار، اکيون، ڏند، . سان يا انھن جي مشابھات سان ھو

چپ، نك، چيلھ ۽ پير خاص طرح تعريف جي الئق ھوندا آھن، انھي. كري انھن اسمن جا ھم معنى الفاظ ٻين ٻولين مان ھٿ كيائون

رونق ۽ بدن جي تشبيھات جي دنيا ۾ محبوب جي حسن، چھري جيصفائي جي ڀيٹ سج، چنڈ، کنوڻ، سون وغيره سان ٿي سگھي ٿي،

، اکين يوارن جي ڀيٹ كاري رات ۽ كارن نانگن سان ٿي سگھي ٿجي ڀيٹ ھرڻ جي اکين سان ٿي سگھي ٿي، ڏندن جي ڀيٹ موتين

جيت ۽ “مينھن وساڙي”سان ٿي سگھي ٿي، لبن جي الالئي جي ڀيٹ ھي ٿي، سندس سھڻي ھلڻي جي ڀيٹ ھاٿي، لعلن وغيره سان ٿي سگ

ھنجھ ۽ مور وغيره سان ٿي سگھي ٿي، سندس سنھي چيلھ جي ڀيٹ انھي لحاظ سان سج، . شينھن جي سنھي چيلھ سان ٿي سگھي ٿي،

چنڈ، کنوڻ، سون، مينھن وساڙي جيت، رات، نانگ، موتي، ھرڻ، مور ۽ شينھن جي اسمن جا ھم معنى الفاظ مختلف ،ھاٿي، ھنج

ولين مان ڳولي ھٿ كيائون، انھي ال ته انھن انوکن لفظن جي ٻثر ۽ موزون استعمال سان سنڌي سينگار شاعري جي اسلوب بيان ؤم

ئر ئ ڻ


۾ اھا ساڳي انوکائي ۽ ڳوڙھائي پيدا كري سگھن، جا کين ھندي .جھڑي ڌاري ٻولي ۾ نظر ٿي آئي

جا كي مثال قلمبند كريون ٿا، “ڏھسنامي”اسان ھت ي ال ته لغت جو ھي مخصوص فن، جنھن تي سنڌي سينگار انھ

شاعري جي اسلوب بيان جو دارومدار آھي، ان جي ماھيت قدري جي ڄاڻ ۽ رھاڻ جا عملي مثال اسان جا “ڏھسنامي”. معلوم ٿئي

.سگھڑ سيني به سيني سانڍيندا پئي آيا آھنآڳاٹي ۾ آڳاٹا سگھڑ جن جي ذريعي ھي مثال اسان تائين

: تا آھن، سي ھي آھنپھ - 1750/1700(لس ٻيلي جي سڄاڻ سگھڑ ۽ شاعر نم فقير مڱڻھار )1

.جي روايت، جا سندس عزيز صالح محمد کان معلوم ٿي) 96/1893لس ٻيلي ۽ كراچي طرف جا گذريل صدي جي نصف جا )2

“وفا”مثال آخوند عبدالرحيم : سگھڑ جن جي زباني كي چند .لمي كتاب ۾ ڏنا آھنھ ۾ سندس ھك ھٿ لکيل ق1273سنه

۽ ) ع1296 - 1225(حمل فقير لغاري جنھن پنھنجي عرصه حيات )3ڏھسنامي جا مثال مختلف سگھڑن وٹان ٻڌا، جن کي ھن پنھنجي شعر جي قلمي بياض جي چئن پنجن صفحن ۾ تفصيل سان

اوائلي روايتن ۾ ھر ھك اسم جي ھم . قلمبند كيو آھي غالبا۾ پويو ويو، انھي ال ته معنى لفظن کي ھك منظوم مصرع

البته زماني جي گذرڻ - اھي ناال آساني سان ياد كري سگھجن . سبب كن اسمن جون منظوم مصراعون سالمت نه رھيون آھن

:ھيٺيان مثال عضون جي ھم نام نالن جا آھن

رنگ، چكر، وار = وار ڳ، رڌان، كيس، كچ، ت اٹ، زلف، ساجن سر .سينگارشعر، مو، ڦ

ئر ئ ڻ


کيان، نيک، كنول، چاھ، چشم، بن، رين = اکيون آنک، اي ڀ، کنجن، چڀ، کن، اک، پ ينڀ .، لوچن دون

يانک، اکيان، نيٹ كنول، نيتر، چاھ، چشم، ا

ي)؟(چتر، چكس .کنجن، ڇم) ؟(، درگ، لوچن، پ

نك، بيني، ڦونز، پامس، انف = نكزم، ڦاڪ، نيف، نوز، ناسك، ناسا، ناڪ، ناٿك، پ (

1)باس، ٻامس،

ھونٹ، لب، شفت، چپ = چپونٺ، لپس،سندان، شفتين،( 2)اوشٺ، رک، ھونٺ، اڌر، اوٺ، جوڙ، ا

:ھيٺيان مثال تشبيھات وارن اسمن جي ھم نام نالن جا آھن

كاري رات ۽ كارا نانگ جن سان محبوب جي كارن ) الف .وارن کي تشبيھ ڏيئي سگھجي ٿي

مھر، تام، تمس، =رات ھاري، تامني، ت ڳي، ت ت رات، رجني، رين، ليل، پھپ، چنيھر، نسنس شب، شام، شف، تامسر، تاڳي، پھنب، ا

ن ( مي مسرين، ن لھاري، نائيٹ، تامت، ت 3)مس، ت

زگر، = نانگ گ، ا يگ، ڀون ن، پن ڦ كرشن، بدويس، نانگ، وسيھر

ئران واڌارو( 1 )ڙن ئران واڌارو( 2 )ڙن ئران واڌارو( 3 )ڙن

ئر ئ ڻ


ليھر ليھر، ت عبان، ا .مار، ثمار،( رڳ، وينس، سپ، اجگر، حي ثھ سنيك، پين، راجال، بشيھر، ا

1)دكوبرا، دوش، سر سج، چنڈ، سون، ۽ کنوڻ، جن سان محبوب جي حسين منھن ) ب

:جي رونق کي تشبيھ ڏيئي سگھجي ٿي شارق، شمس، وجون، ويذا، سجبرن،= سج

تاب، دي، سرخي، ديرآڏت، ورن، سج، رڀن، خورش يد، بانا، بان

رن، آفتاب) يا بانسر؟( .اپن، آڏتون، روش، سن، رو، ھور، ڀان، خاور، ( سورج، آرڪ، ت

) سجبرن، مھر، سراج سوھو،

د، = چنڈ پونو، پنرو، پونم، چاند، چندورو، چن درڳ، سسوئو، دڄراج، پورب، سس، مكرند

ھسند،نوخ، قمر، ماھتاب، بدر، ماھ، ھالل، ر، اند، سيس، بدر، مون، نشاقر، مڌاش، ( برڳ، كرنت، پانو، ششڌ

ماس، چن، چند 2)قديم عربي(رما، نوڪ، طوبا، سن پورن، اھب، سوسن، سھرو، كنچن، سون، كندن = سون ذ

.فيم، وتافر، ٿھنگو، رچي، طال، رتننگہ،كنكن، ھيم، زر، سوون، خيسن، جھينگ( 3)ن، گولڈ، ٿ

ج، سمڻه، جھانك، چي، كنگور، = کنوڻ برق، دامني، ب

.کنوڻ، وڄ، بجلي، كروخ، مالر گھنه، چچور

ئران واڌارو( 1 )ڙن ئران واڌارو( 2 )ڙن ئران واڌارو( 3 )ڙن

ئر ئ ڻ


چين، بيجڑي، ( دا، ڌ ترني، چمكت، اوپسر، وتاڦر، ڌم، چاھا، كشڻ 1)الئيٹننگ، گروڪ، چيھي

ھرڻ، جنھن جي اکين سان محبوب جي اکين کي مشابھت ) ج

:ٿيڏيئي سگھجي ر، آھو، کرڊبدن، ھرن، كرنگھان، ڇيل، دگ الكه، آسھا، اسھول، نيل .جھوكا، مرگھ، غزاله، ا

، نيل، خزم، آسك، ايڻ، ( ھل سكا، ارڳنڌ، کرڊنڈڻ، ن ن، ھرڻ، ا چيھل، ھن 2)چيڻ، مرگھانيڻ، ٿانگر، كرنگھ، ڊيئر، ڊو، فان، ھارٽ، رو، روبك

ب سان محبوب جي كنڍي طوطو، جنھنجي كنڍي چھن ) د

:نك کي تشبيھ ڏيئي سگھجي ٿينگ، تيمر، بدر، سوندله ن .كيل، ا

و، طوطو، ككيلو، كونتر، چتو( لبيغا، پپيھر، پئرٽ، پالمٺ 3)ن، ا :موتي جن سان سھڻن ڏندن کي ڀيٹي سگھجي ٿو ) ھ

تنگن، پدماوت، مرواريد، دوڏر .تاھل، سندر، در، موتي، احمر

ست، گوھر، مكتا، الماس، جوھر، رتن، موكتتنگو( ك، نگين، ، دڌؤ، پرل، خوار ؤ ل 4)ل

ھاٿي، جنھن جي سھڻي رفتار سان محبوب جي سھڻي ) و

ئران واڌارو 1 ڙن ئران 2 واڌارو ڙن ئران واڌارو 3 ڙن ئران واڌارو 4 ڙن

ئر ئ ڻ


:ھلڻي ۽ لوڏ کي ڀيٹ ڏيئي سگھجي ٿي كنجل، كنجن، ھنوت، ھاٿي، گج، سنکر، غيداننير گت گيان .ھستي، چنچل، ھرنو، فيل، گ

رند، کيٿان، وسو، وارڻ، مكنو، گونٹو، پربت، مينڈل، كنچر، پيل، ڦ (سحن، گج لو، ھستن، كنجر، ناگ 1)ماتنگ، نيل، ايليفنٹ، دانا، ا

شينھن، جنھن جي سنھي چيلھ سان محبوب جي باريك ) ز

:كمر کي تشبيھ ڏيئي سگھجي ٿييث، مزار سنگ، كنير، كارڌو، قيصر، ل

سد، چيٹا، شير، شين ينٹر نان نروارا .ھن، ايل، الين، ٹائيگر، ليو، لپرڊ، كنٹيرو، ( چتره، ببر، كيھر، چيتو، كن

نچنک، پنچان، ھريک، ھر، سنگ، خليغا، كينٹل، سارڌو، ضرار، پ 2)مرگپ،پينتھر

سون ورھين کان پو به ڏھسنامي جي اڍائيھن وقت اٹكل ڻ ثابت كري ٿو ته جالل لغت جي انھن مثالن ۽ مصراعن جو باقي رھ

لغت جي - ۽ سندس ساٿين جي وقت ۾ ھن فن جو كافي چر چو ھوندوھن ذوق ۽ ڄاڻ ذريعي سنڌ جي سڄاڻ سگھڑن ۽ شاعرن اھي انوکا الفاظ ڄڻ پنھنجا كري چڎيا، ۽ انھن جي موزون ۽ مؤثر استعمال سان پنھنجي سنڌي سينگار شاعري ۾ اھا ڳوڙھائي پيدا كيائون جو ان

جي ھندي ٻولي “سنگار رس”ڀيٹ ۾ سندن اھل وطن واسطي جي جي بدران، “سينگار رس”واري انوکائي ھيچ بنجي وئي، ۽ ھو ھندي

.ڏانھن متوجھ ٿيا “سنڌي سينگار”ھاڻي كلي طور ھن كاميابي جو سھرو يقيني طور حضرت جالل جي سر

کي نھايت مؤثر ۽ “فن سينگار”تي سونھي، جنھن پھريون دفعو

ئران واڌارو 1 ڙن ئران واڌارو 2 ڙن

ئر ئ ڻ


ڳوڙھي اسلوب بيان ۾ بھترين نموني سان نباھيو، جنھن كري انوکو ۽ ڳوڙھو اسلوب بيان سنڌي سينگار شاعري جي ھك خاص

اھا حقيقت اڳتي آندل بيتن مان پوري . خصوصيت بنجي ويوطرح واضح ٿيندي، مگر اسلوب بيان جي ڳوڙھائي کي ھت

:ور ڏجي ٿوابتدائي طور سمجھڻ ال، جالل جو ھك بيت مثال طرنگ، آھن كنول كيس قريب جا مھر روپ ت ت

ر نيف نسنگتسھ ڳچي، قد سرو سنئون، كنونريانہ جا، مزگان كيس خدنگڳ ڦو ر ڦوڳ پ

روان ڀؤنر ڀونگ ھر كپور، ڀ يثي، ڏ ك ل لنھن سسايا سارنگ، جلوي ساڻ .چئي “جالل”ت

ھن بيت جي ظاھر آھي ته لغت جي وسيع ڄاڻ کان سواقابل ھنر مند شاعر محبوب . ڳوڙھائي کي سمجھڻ مشكل آھي

:جي حسن جي تعريف كندي چوي ٿو تهمثل، محض محبوب جا كارا ڊگھا ) تمھر(كاري اونداھي رات )1

.آھن) كيس(كنول گل جھڑا نرم وار ) ترنگ(وار جھڑي، قد سنئون سرو جھڑو، ۽ نك ) سھ(سندس سھڻي ڳچي كونج )2

. جي چنھب مثل نر وار كنڍو آھي) كئونتر(طوطي ) انف .ع= نيف (جھڑا ڳاڙھا الل، ) ڦوڳ(مينھن وساوڙي جيت ) ڦوڳر(پرين جا ڳل )3

.مثل آھن) خدنگ(تيرن ) كيس(جا وار ) مزگان(۽ سندس پنبڻين جي چيلھ جھڑي سنھي، ڏند ) ليث(شينھن ) لك(سندس كمر )4

كارا آھن جھڑا جھڑا، ۽ ڀرون اھڑا ) كپور(اڇا كافور ) ڏھر( .ڀونئر ۽ نانگ

سندس حسن جي ) ھن سڀني صفتن سھڻي سڄڻ(بقول جالل، )5جي سھسين رنگ سونھن کي به ) سارنگ(جلوه ساڻ سانوڻ

!جھكو كري ڇڎيو آھيجالل جي ھن بيت ۾ عربي، فارسي، سنسكرت، ھندي ۽ سندس ئي ھن سٹا سنڌي زبانن جي لغت سمايل آھي، ۽ غالبا

نگار شاعري ۾ انوکن لفظن جو استعمال ھك ذريعي سنڌي سي

ئر ئ ڻ


نه فقط ايترو مگر ھن انوکي اسلوب بيان . مڃيل معيار بنجي ويوڀٹائي صاحب، جو جالل ۽ . ٿيا/کان ھمعصر صوفي شاعر پڻ متاثر

سندس ساٿين جو ھمعصر ھو، ۽ جنھن پنھنجي ذاتي فكر ۽ طبع ھنجي زاد بيان جي عالوه، ضرورت آھر ھر گل مان واس وٺي پن

فكر کي عالمگير ۽ بيان کي جامع البيان بنايو، تنھن پڻ پنھنجي ھمعصر شاعرن جي ھن نئين شاعرانه فن ۽ انوکي اسلوب بيان کي

.قدري پنھنجي زباني ڳايو ۽ چمكايو : مثال انوکن سر كوھياري جا ھيٺيان ٻه بيت جن ۾ عمدا

عربي لفظن کي استعمال كيو اٿس، سي ھن معاصرانه سينگار :شاعري جي ڳوڙھي اسلوب بيان جو عكس ڏيکارين ٿا

كيا “نوم”نه جاڳئين لک سين، كلي “ليل” )1 تو نه جڳا “اجلس”ٿي پھچ قريب کي، “قم”

مھمانن سين ويھي رات وھا! مٺي .جيالنہ ننڈ كيا، تيالنہ روز رئين ٿي راھ ۾

كري اٿيا، تنواريو توڏن “اجلس” )2

حبا موڏننوازي ان کي، مر “نوم”ليوم سيرو”رڙھي رس روڏن، !سسئي “ا

نه فقط ايترو پر خود معاصرانه سينگار شاعري جي دلچسپ مضمونن کان متاثر ٿي، ڀٹائي صاحب ھيٺيون بيت بلكل

:انھي رنگ ۾ چيو آھي تهت سکن، چلڻ جي چاھ پئي نير گ گ ھنڈوا حيرت ۾ پيا، اللي كي لبن

ڄڑيون وھسنجيئن وچنڈ چمكن چوڏس چئي، پسڻ ال پرين “لطيف”لوچن ٿيون

كيسر قريبن، سنباھي ساڻ كيا )داستان ٹيون ،سر سارنگ(

ڳاڙھا مينھن (ھنڈوا ) ھاٿي جي چال( “گنيرگت”ھن بيت ۾

ئر ئ ڻ


زعفران جنھن جي ڳاڙھي رنگ ۽ (۽ كيسر ) وساوڙا جيتخوشبو سان محبوب جي بدن جي الل ٻھكندڙ رنگ ۽ ھٻكار

خاص طرح ڏھس نامي جي لغت جا الفاظ ) ھت ڏجي ٿيکي مشاب .آھن جي سينگار شاعري ۾ عام استعمال ٿيل آھن

ع2014 اپريل -6 :تاريخڊاكٹر نبي بخش خان بلوچ جي (

)ورسي واري ڏينهنئري “ئ” ر ا

مركزي صدر/ باني )سنڌ بلوچستان(سالت،

ئر ئ ڻ


يجهه ۾ سگهڑ، شاعرن، استادن ۽ سنڌي ٻولي جي واڌ وسنڌي ٻولي جي تاريخ . مركزي كردار ادا كيو آهي/ ليکكن بنيادي

جو مطالعو كنداسين ته ٻولي کي پکيڑڻ ۾ شروعاتي كم سگهڑن، اهي ڀٹ، چارڻ ۽ ڀان شاعر به . چارڻن، ڀٹن ۽ ڀانن جو ڏسڻ ۾ ايندو

. سڎيو ويندو هوعزت منجهان انهن کي سگهڑ به . هئا ته ڳائڻا به هئاجيئن جيئن دنيا اڳتي وڌندي وئي ته مختلف شعبن ۾ ترقي ۽ ڦوٹهڑو

ٹي نكتا. به جاري رهيو ڳائڻا، شاعر ۽ . هك شعبي مان ٻيا شعبا ڦٹنهي جو تمام ويجهو . سگهڑ پنهنجي الڳ سڃاڻپ سان نروار ٿيا

گهڻي ڀاڱي . ڳائڻو كنهن شاعر جي شاعري ئي ڳائيندو. رشتو آهيهنجي شاعري ڳائيندا ناهن، رڳو تخليق كندا آهن يا پڑهندا يا شاعر پن

جڎهن ته سگهڑ پنهنجي تخليق پيش كرڻ جو . وري جهونگاريندا آهنسگهڑ به شاعر يا تخليقكار آهي، جيكو نه رڳو . سهڻو ڏان رکي ٿو

بلكه ٻين . پنهنجي شاعري مخصوص انداز ۾ پيش كندو آهيكچهري ۾ چوڏهن چنڈ لڳائي سگهڑن جي شاعري پڑهي / شاعرن

سگهڑ ٻولي تي وڌيك ۽ شاعر وري تخيل تي وڌيك . ڇڎيندو آهيسگهڑ جو فن . ٻنهي جي پنهنجي پنهنجي اهميت آهي. ڌيان ڏئي ٿو

.تي وڌيك دارومدار رکي ٿو) Performance(ادائگي كو زمانو هو جو سگهڑن ظاهري تعليم نه هوندي به

ي سانڍي زبان ذريعي ايندڙ نسلن پنهنجي سيني ۾ شاعري کزماني جي ترقي . تائين منتقل كري ٻولي کي محفوظ رکيو

هاڻي سگهڑائپ جي فن سان . سان هنن همراهن به ترقي كئي آهي

ئر ئ ڻ


الڳاپيل همراهه اڻ پڑهيا ناهن رهيا، تعليم حاصل كري نه رڳو دنيا پاڻ جهان جو ادب، خبرون ۽ ڄاڻ پڑهن ٿا پر پنهنجو كالم پني تي

هن زماني جي جدت کي به قبوليو آهي ته وري ٻولي جي . لکن ٿااهو سڄو اولڑ اوهان . پراڻي ۽ نئين رنگ کي به پاڻ ۾ ماليو آهي

. ۾ نظر ايندو “سهڻل جا سينگار”کي هن كتاب سينگار لوڪ ادب ۾ اهڑي بيت کي چيو وڃي ٿو، جنهن ۾

ه جي واکاڻ محبوب جي سورهن سينگارن، ڳهن ڳٺن ۽ سونهن وغيرهون به سونهن ۽ سينگار شاعر توڙي سگهڑ جي فطري . ٿيل هجي

دنيا جو شايد ئي كو شاعر هجي، جنهن محبوب . كمزوري رهيا آهن .جو ذكر ته كيو هجي پر سندس سينگار جو ذكر نه كيو هجي

سينگار ٺيٺ عشقيا صنف آهي، پو اهو محبوب مجازي نهنجو محبوب سمجهي کي پملسو هيلع هللا ىلص هجي يا حقيقي، نبي كريم

سنڌي ۾ ان جو بنياد هندي دوها . سينگار ۾ ساراهيو ويندو آهيانهن دوهن کي سنڌ جي شاعرن ۽ سگهڑن پنهنجو . چيا وڃن ٿا

ردو ۽ هندي ۾ سينگار کي . رنگ ڏئي سينگار بڻائي ڇڎيو ا .سنگهار چيو وڃي ٿو، جنهن جي معني ٺاهه ٺوهه ۽ سجاوٽ آهي

ڻت اهڑي ته من سينگار جي بي تن ۾ تشبيهن ۽ استعارن جي ان موهيندڙ هوندي آهي جو ٻڌندڙ ۽ پڑهندڙ سرور ۾ اچي ويندو آهي ۽ ا

سنڌي جي . مان محبوب جي سونهن جو تجلو نظر ايندو آهيكالسيكي شاعري ۾ جيكي محبوب جي سونهن جي باري ۾ بيت

نه ٿيندو، اهو چيل آهن، انهن کي جيكڎهن سينگار بيت سڎجي ته وڌاان . سلسلو اڄ جي جديد شاعرن تائين هلندو اچي پيو ۽ هلندو رهندو

.سلسلي ۾ مثال ال هك كالسيكي ۽ هك جديد شعر ڏجي ٿو چنڈ تنهنجي ذات، پاڙيان نه پرين سين تون اڇو ۾ رات، سڄڻ نت سوجهرا

)شاهه لطيف(

ئر ئ ڻ


صاف کير جيئن، جوڀن تنهنجو نهنجوڻ جيئن، تن من تنرم مک

کير مکڻ سڀ سهڻي آ !چنڈ ته آهي ڇاڇ ڇڑي وو

)نارائڻ شيام(مٿيان بيت سڌا سنوان سينگار جا بيت ته نه ٿا چئي . سگهجن پر انهن ۾ محبوب جي سونهن ۽ سينگار جو ذكر آهي

جو آهي ۽ ان “بردي”هاڻي هيٺ اهڑو بيت ڏجي ٿو، جيكو سگهڑ .کي سينگار بيت سڎجي ٿو

ڌر عجب گل رنگسون ورني سهڻي، ا كيسر لنكي كامڻي، كومل نين كرنگ ناس ككيلو، كوئل بيني، ڀرون ڀئونر ڀونگ

رنگ، ٿي بيهوش كري ليهر وڌ ت .چئي “بردو”تڌر( : آواز، ڀونگ: طوطو، بيني/ چتون: نك، ككيلو: چپ، ناس: ا

)نانگاها سون جي رنگ جهڑي آهي ۽ چپ گالب جي گل جهڑا،

.آواز كوئل جهڑو ۽ ڀرون نانگ جهڑا اٿسنك طوطي جيان، عورت جي سورهن سينگارن جي جيكا ڳالهه كئي ويندي آهي، سگهڑن پاران انهن کي چئن حصن ۾ ورهائي ڀيٹيو ويو

ڏنت ) 2(، )هلندڙ جانور(چار چلنت ) 1. (آهي ڏندڙ پکي(چار ا ) 3(، )ا، انهن شين جي خوبين کي )ميوا(چار ڦل ) 4(، )گل(چار ڦول

. رت جي سينگار سان ڀيٹيو ويو آهيعوشينهن (كيهر لكي ) 2(هرڻ اکي، (مرگهه نيني ) 1( :چار هلندڙ

سپ ) 3(، )جهڑي چيلهه ) 4(، )گهوڙي جهڑو ناز نخرو(ا )هاٿي جهڑو هلڻ(هاٿي / رد

ڏندڙ : كوئل) 2(نك طوطي جهڑو، ): طوطو(ككيلو ) 1( : چار ا

ئر ئ ڻ


مور جيان ڳچي : مور) 3(ڳالهائڻ كوئل جهڑو مٺو، ڀونئر پکي ته ناهي اڏامندڙ (ڀونر ) 4(ڊگهي ۽ سنهي،

ڀرون كارا ائين هجن جيئن ): كارو جيتامڑو آهي . چمپي گل تي ڀونر

) ڏاڙهون(اڏار ) 2(هٿ كيلي جي ڦري جهڑا نرم، : كيلو) 1( : چار ميواکڑي سوپاري : سوپاري) 3(ڏند ڏاڙهون جي داڻن جهڑا سهڻا،

كامڻي جي پستان : ناريل) 4(گول هجي، جيان ننڍڙي ۽ .سندس چولي اندران ناريل وانگر لڳن

وار : سوسن) 2(چپ ۽ ڳل گالب جهڑا، : گالب) 1( :چار ڦولبدن كيسر : كيسر) 3(سوسن جي گل جهڑا كارا،

) 4(وانگر سدا بهار ۽ خوشبو وارو، ) گل زعفران( .منهن كنول جي گل جهڑو خوبصورت: كنول

ناهي ته هر كو سگهڑ رڳو اهي ئي چار چلنت، ضروريڏنت، چار ڦول ۽ ار ڦل پنهنجي شاعري ۾ كم آڻي . چار ا

مٿي رڳو . پنهنجي پسند مطابق تشبيهون تبديل كري سگهي ٿو . سمجهائڻ ال ناال ڏنا ويا آهن

لوڪ ادب جو ”ڊاكٹر عبدالكريم سنديلي جي كتاب ڏنيون ويون آهن هو رام گالم مان مٿيون وضاحتون “تحقيقي جائزو

، جيكو لكشمي وينكٹيشور “رام لگام شبد كوش”رام جي كتاب ع ۾ ڇپرايو، جي حوالي سان عورت جا 1967ڇاپي خاني كلياڻ، سنبت

:هيٺيان سورهن مجازي يا مصنوعي سينگار بيان كري ٿوصاف پوشاڪ پهرڻ، ) 3(وهنجڻ، ) 2(بدن صاف كرڻ، ) 1(

وار ) 6(ک جي رنگ سان پير ڳاڙها كرڻ، ال) 5(كجل لڳائڻ، ) 4(ميندي لڳائڻ، ) 9(نرڙ تي تلك كڍڻ، ) 8(سينڌ ڀرڻ، ) 7(سنوارڻ،

زيور ) 12(بدن کي خوشبو لڳائڻ، ) 11(کاڏي تي تل كڍڻ، ) 10(پان کائڻ، ) 14(گلن جو هار وارن جي چوٹي ۾ ويڑهڻ، ) 13(پائڻ،

ئر ئ ڻ


)143صفحو . (كرڻلبن کي الل ) 16(ڏندن کي مسي هڻڻ، ) 15(. اهي سڀئي سينگار هاڻي جديد طريقن سان كيا وڃن ٿا

هر خطي ۾ طور . پراڻا وکر به نئين انداز سان بازار مان ملن ٿاجيئن هندو ڌرم ۾ تلك ٿئي، جڎهن . طريقا به كجهه مختلف آهن

ته سنڌ ۾ شهرن ۽ ٻهراڙين ۾ عورتون پنهنجي طريقي سان پاڻ .عكاسي پڻ كن ٿا کي سينگارن، جنهن جي شاعر

سينگار بابت عاجز الشاري پنهنجي مقدمي ۾ تفصيل .وڌيك ڄاڻ ال ان جو مطالعو كري سگهجي ٿو. سان لکيو آهي

جڎهن مان . هن كتاب جو نالو به ڏاڍو سهڻو رکيو ويو آهيريڈيو پاكستان تي هوندو هئس ته رونا ليلي جي ڳايل انهن ٻولن

.ڏاڍي چاهه سان نشر كندو هئس کي اكثر پنهنجي پروگرامن ۾ . سهڻل جا سينگار، وهه واهه دل کي وڻڻ ٿا

.دل کي وڻڻ ٿا، ڏاڍا سهڻا لڳن ٿاسهڻل هك جامع لفظ آهي هر كو اهو لفظ پنهنجي پنهنجي محبوب ال كتب آڻي ٿو هن كتاب ۾ سگهڑن پنهنجي محبوب جي

ات اكثر سگهڻن جو محبوب هن كائن. تمام گهڻي واکاڻ كئي آهيآهي، جنهن جي ساراهه ۾ سگهڑن ملسو هيلع هللا ىلص جو كارڻي حضرت محمد

مجاز محبوب جي تعريف به واهه جي كئي وئي . وسان نه گهٹايو آهي . سونهن ۽ سينگار جون سركون ڀريون ويون آهن. آهي

جو هك ٹيهس سينگار ڏجي “گل حسن گل”هتي مثال ال :ٿو، جنهن ۾ چنڈ جا ٹيهه ناال آهن

ڙ نه اڳيان جاني، قمر، بدر، طوبا جو درڳ، ڌڄراج، مڌاش، نشاقر نوڪ نوراني، اند، هالل، هسند، سس نه سڄڻ ثاني، چن، چندرما، چاند، بڻيو ستارن باني، پورن، پونم، پهلو، جڎهن سونهن ڏٺي سلطاني،

ئر ئ ڻ


نوخ نمايو سهڻي صورت جلوي جوت جواني،ماس، عجيب قدمين، سن، چندورو فاني، مكرند، ا

و، پنرو، چڱڑو، لعلڻ پرال ثاني،پونو، پان مون، ماهه، مهتاب، تنهن کان سرس سڄڻ سبحاني، چنڈ چٹائي مرڪ مٹائي، راز هتي هو رباني،

هٹي، ٿي حورن کي حيراني، “گل ملك”حسين ويا خان هجي كو خاني، ته به حسن وڌ حبيب جو،

كتاب شايع كرڻ تي ڇپائيندڙ اداري ۽ مرتب عاجز الشاري

عاجز الشاري صاحب جون لوڪ ادب ۾ تمام . ڌايون ڏيان ٿوکي وا .هتي سندس مختصر تعارف ڏجي ٿو. گهڻيون خدمتون آهن

هك . عاجز رحمت ا گهڻ رخي شخصيت جو مالك آهيئي وقت هو مذهبي عالم، نعت خوان، مولودي، قاري، صحافي، سگهڑن جو اڳواڻ، مختلف كتابن جو ليکك، ٹي وي كمپيئر ۽

سندس ڄمار ته ننڍڙي آهي پر هن كم وڏا . سگهڑ آهيسلجهيل خاص كري سگهڑائپ جي شعبي ۾ تمام ٿورڙي . كيا آهن

.عرصي ۾ هن گهڻا ۽ معياري كم كيا آهنهي همراهه سگهڑن جي سکن ال پاڻ پتوڙيندو رهي ٿو، پنهنجن سينيئر سگهڑن سان گڎ مختلف تنظيمن ۾ رهڻ کان پو سنڌ

جي باني مميبرن ۾ به شامل ٿيو، ) سالت(ظيم سگهڑ لوڪ ادب تنان تنظيم جي پليٹ فارم تان هو . هينئر ان جو مركزي اڳواڻ آهي

.سگهڑن ال جاکوڙيندو رهي ٿو، سندس ديني خدمتون به جاري آهن: ڊاكٹر نبي بخش خان بلوچ صاحب عاجز ال لک ٿو ته

سگهڑ پر هن. سنڌ جو سگهڑ بنيادي طور مذهبي شاعر رهيو آهي”مذهب سان گڎ . ۾ اعلي گڻن واريون سڀئي خوبيون سمايل آهن

ادب، صحافت، خطابت، امامت، تدريس جي ڄاڻ سميت نظم ۽ نثر

ئر ئ ڻ


هي سڀئي مڻيا جا موتي كنهن . به سٺي نموني سرجيندڙ آهي )129 2رنگ رحمت ا جا، . (كنهن ماڻهو ۾ ملندا آهن

ري رهي ته دعا آهي ته سندس كم جي رفتار ۽ معيار جا .جيئن خاص كري لوڪ ادب جي وڌ ۾ وڌ خدمت ٿي سگهي

و ئ ئل ڊا

چيئرمن سنڌي شعبو، وفاقي اردو يونيورسٹي

عبدالحق كئمپس، كراچي

ئر ئ ڻ


ئران

ان ڳالهه ۾ كو به شك نه آهي ته اسان جي سنڌ ڌرتي جي بت جوديني لحاظ کان امن پيار مح ڀالري ڀون ۾ علمي ادبي ۽

ان ڀالري ڀون ۾ علمي ادبي . درس صدين کان جاري و ساري آهيتوڙي ديني لحاظ کان هر كو پاڻ پتوڙي رهيو آهي ان سلسلي ۾ اسان جي شهر مباركپور جي هك تمام اعلي شخصيت مرحوم پروفيسر اسد ا ڀٹو به عالمي سطح جي اعلي شخصيت طور

روع كيل هك فكري سڃاپجندڙ آهي جنهن پنهنجي شهر کان شجاڳرتا کي ان مقام تي پهچايو جو وقت جي حكومت جي اعلي

حكمرانن به کيس سالم كيو ۽ مڃتا جي ان حد تائين پهتو جو انسانيت جي خدمت جو جذبو کڻي اسالمي ادب جي آبياري كرڻ سميت ڏتڑيل غريب ۽ مسكين ماڻهن جي مدد جو نظريو سامهون

ع ۾ بنياد رکيو جنهن 1978جو سن رکندي تنظيم فكر و نظر سنڌ تنظيمي پليٹ فارم تان هن جو جذبو ايترو ته جدوجهد ۽ جفاكشي وارو هيو جو ٿوري عرصي ۾ نه رڳو سنڌ پر پاكستان اندر تمام

. وڏو نالو كمايوحيدرآباد مان شايع ٿيندڙ رسالي بيداري جي بياض ۾

جي ذات ۾ پروفيسر اسدا ڀٹو مرحوم پنهنڄاڻايو ويو آهي ته ديني حميت جو صاحب هو، ادارا قائم كري، انهن کي . انجمن هو

هالئڻ جي جدوجهد ۾ پيش پيش هو، كتاب لکڻ، اردو كتابن مان ترجما كرڻ، ۽ پروف ريڈنگ کان وٺي ڇپائي تائين جي سمورن كمن ۾ مصروف رهڻ، سنڌ گير سطح جون ادبي كانفرنسون

تي كم وٺڻ جي وصفن كوٺائڻ، دوستن کي گڎ كري کانئن نظرياپروفيسر اسدا ولد حاجي غالم قادر ڀٹو ضلع . کان بهره ور هو

ع تي 1944جنوري 15جيكب آباد تعلقه ٺل جي ڳوٺ مباركپور ۾

ئر ئ ڻ


پيدا ٿيو، سندس والد محترم جي وفات حج بيت ا جي سفر جيكو اسالمي حيثيت رکندڙ ۽ مجاهد مرد هو، . دوران ٿي هئي

.ري ماڻي هئيهن سخي طور مشهومرحوم پروفيسر اسد ا ابتدائي تعليم جو آغاز

ع ۾ 1961سال . گورنمينٹ پرائمري اسكول كنڌ كوٽ کان كيومئٹرڪ جو امتحان گورنمينٹ ها اسكول كنڌ كوٽ مان پاس . كيو ۽ جلد ئي ساڳئي هنڌ استاد جي حيثيت سان مقرر ٿيو

. سپي هئيمرحوم ڀٹي صاحب جي تعليم سان نهايت گهري دلچاي اسالم . بي اي جو امتحان ڏيئي ايمانٹر ۽ هن سروس دوران

. كلچر جو امتحان فرسٹ كالس فرسٹ پوزيشن ۾ پاس كيواهڑي طرح گورنمينٹ ڊگري كاليج سانگهڑ ۾ اسالمك كلچر جو

.ليكچرار مقرر ٿيوپاڻ سروس دوران جيكب آباد، شكارپور ۽ الڙكاڻي ۾

اختيار كندي پنهنجي ڊيوٹي جا رهڻ بعد سکر ۾ مستقل سكونت .سال گورنمينٹ ڊگري كاليج سکر ۾ پورا كيا 20آخري

ن ئم ۽ ان ئئ ي ادب ئ ت ب ئمرحوم ڀٹي صاحب جو شروعات کان وٺي الڙو علمي ۽ ادبي دنيا ڏانهن رهيو، جنهن كري علمي ۽ ادبي شوق جي

ي صالح مشوري سان تسكين ال كوششون كري، دوستن ج. ع ۾ محمد بن قاسم سنڌي ادبي سوسائٹي سنڌ جو بنياد وڌو1968

. جنهن ۾ مرحوم کي بنيادي مركزي نائب صدر مقرر كيو ويو. هن اداري جي كاميابي ال اڻٿك محنت ۽ سخت جدوجهد كيائون

نتيجي ۾ ان اداري برصغير ۾ اسالم جي فاتحاڻي آماد، غازي داڻو كردار، يوم باب اسالم تحريك کي محمد بن قاسم جو مجاه

اجاگر كرڻ، دين جي بزرگن خاص طور شاهه عبداللطيف ڀٹائي جي ،عالمگير پيغام کي عام كرڻ، سنڌ جي اسالمي تشخص جي احيا

ئر ئ ڻ


الحاد ۽ الدينيت جي سدباب جي ال اهم كردار ادا كيو ۽ ان ان كتاب شايع كيا، 55اداري انگريزي، سنڌي ۽ اردو ٻولي ۾

سان گڎوگڎ سنڌي ماهوار رساال سنڌي ڊائجيسٹ، اديون ۽ آئينو .جاري كيا

كتابن جي اشاعت، تصنيف ترجمه، تاليف ۽ ترتيب ۾ .مرحوم ڀٹي صاحب حصو ورتو ۽ هن كيترائي مضمون پڻ لکيا

محمد بن قاسم سنڌي ادبي سوسائٹي اسالمي وحدت، ديني افروز حميت ۽ علم و ادب جي سرپرستي كندي ايمان

كانفرنسون، مشاعرا ۽ مذاكره منعقد كرايا، جن ۾ علم ۽ فضيلت جا پارکو، مشاهير امت، علما كرام ۽ قومي شاعر

مرحوم پروفيسر اسد ا ڀٹو حيثيت نائب . شركت كندا رهياصدر ۽ جنرل سيكريٹري هن اداري ۾ خدمتون سرانجام ڏيندي ان

.کي اوج تي رسايوت و ئ ن ئم ۽ ان ع ۾ مرحوم پروفيسر اسد ا ڀٹو تنظيم فكر و 1978

نظر سنڌ جي نالي سان اسالمي، علمي، سماجي ۽ ادبي ادارو سکر ۾ قائم كيو ۽ ان جا باني صدر منتخب ٿيا، ان اداري انگريزي،

قومي ۽ بين االقوامي اهميت جا حامل 50سنڌي ۽ اردو ٻولي ۾ ۽ ادبي كتاب سنڌي ۽ اردو ٻولي ۾ شايع كيا اسالمي تاريخي

.جن جا ناال هيٺ ڏجن ٿا رحمت اللعالمين .1 نور االيمان .2 محمد بن قاسم ناول .3 وچ ايشيا جا مسلمان .4 قوم پرستي .5 اوجاڳو اکڑين .6

ئر ئ ڻ


چار يار .7 )ناول(ي رندس .8 سرور كائنات .9

داستان مجاهد .10 آرياڻي اجاريو .11 انقالب جي راهه .12 طارق بن زياد رحه .13 جاهدداستان م .14 عرفان لطيف .15 مديني جو مير .16 )سير النبي(مٺو مرسل .17 عرب وهند عهد رسالت ۾ .18 ع1985فكر لطيف .19 )انگريزي(نيو هورائيزن .20 قرآني انقالب جو طريقو .21 لطيف جا الڙتان ڀيرا .22 حضرت خالد بن وليد .23 قائداعظم محمد علي جناح .24 سڑيا مٿي سچ .25 سيڻ مٹائين سون تي .26 ع1986فكر لطيف .27 سنڌ باب اسالم .28 ن جو گلدستوحديث .29 روشني .30 اشتراكيت جو آئينو .31 ا سائين جي ڏاچي .32

ئر ئ ڻ


.ردو ٻولي ۾ كتاب شايع كيا جن جا ناال هيٺ ڏجن ٿاا حضرت سلمان فارسي رضه .33 حضرت ابو عبدالرحمان عبدا بن مسعود .34 حضرت عثمان بن مظعون بن حبيب .35 هندستان مين عربون کي حکومت .36 ع1985مجله باب االسالم کانفرنس .37 ربن العوام رضه حضرت زبي .38 مقد اد بن عمر وواالسد رضه .39 عرب و هند عهد، رسالت مين .40 اسالم جس سي مجهي عشق هي .41 ع1985مجله کل پاکستان لطيف کانفرنس .42 حضرت زيد بن حارث رضه .43 حضرت سالم رضه .44 خالفت راشده اور هندستان .45 خالفت عباسيه اور هندستان .46 ع1986مجله کل پاکستان باب االسالم کانفرنس .47 زيد بن رضه حضرت .48 حضرت حذيفه بن اليمان اور حضرت خباب رضه .49 خالفت نبي اميه اور هندستان .50 ع1988مجله عالمي سندي ادبي ميلو .51 ع1988مجله کل پاکستان لطيف کانفرنس .52

6مرحوم موصوف پاڻ ڏهن كتابن جا ليکك آهن جن مان جن جا ناال هيٺ . ترجمو ٿيل آهن 4پنهنجا تصنيف ٿيل ۽

.ڏجن ٿا جو پيغامشاهه .53 عالم اسالم ۽ عصري سياست قوم پرستي .54

ئر ئ ڻ


سنڌ اسالم جي آغوش ۾ .55 شيخ اياز پنهنجي نظريات جي آئيني ۾ .56 ترجمون ٿيل كتاب .57 ن ايندو؟ئانقالب كي .58 رحمت اللعالمين .59 قرآني انقالب جو طريقو .60 محمد بن قاسم .61

ئم؛ ا هك كثير المقاصد، سنڌ اسالمك سينٹر قائم كيو،

ايكڑ وسيع رقبي تي ڦهليل آهي، هاڻي به 3جيكو سکر شهر ۾ هي مركز اسالمي ۽ ادبي سرگرمين جو محور ۽ نشان منزل آهي، جنهن ۾ مركز دعوت القرآن والسنته جي نالي سان ادارو قرآن حكيم جي تعليم ۽ اسالم جي فكر جي اشاعت جو فرض انجام

.ڏيئي رهيو آهيتعمير، تشكيل ۽ ترويج ۾ سينٹر جو قيام، كسنڌ اسالم

تنظيم فكر نظر سنڌ جي . مرحوم ڀٹي صاحب جو وڏو كردار آهيزير اهتمام مركزي ۽ صوبائي حكومتن جي تعاون سان اهم بين

قومي و صوبائي كانفرنسون ۽ سيمينار منعقد كيا، /االقوامي .جيكي هن ريت آهن

ع1978اسالم اور دور جديد کا چيلنج ع1979فرنس شکارپور کل سندهه تعليمي کان ع1981هجره کانفرنس سکر

ع1986کل سندهه شاه لطيف کانفرنس الڙکانه ع1983قومي سيرت کانفرنس سکهر

ع1983شاد سان شام ع1984عالمي سندهي ادبي ميلو کراچي

ئر ئ ڻ


ع1984مسلمانون کي عظمت رفته حيدرآباد بهارت کي نامور مسلمانون کي اعزاز مين ايک پر وقار تقريب

ع1984کهر س ع1984حضرت موالنا سعيد احمد اکبر آبادي کي اعزاز مين تقريب سکهر

ع1984بهارت کي دانشورون کي اعزاز مين شام لب مهران سکهر ع1984مرحوم “ذاکر”يوم سردار علي شاه

حضرت موالنا قاضي اظهر مبارکپوري کي کتب کي تعارفي ع1986تقريب کراچي

ع1986معصومين کان ميال سکهر ع1985يوم قربان علي بگڻي مرحوم

ع1987کل سندهه معصومين کا ميال سکهر ع سي ساالنه کل پاکستان شاهه عبداللطيف کانفرنس سکهر1985

ع1986شاه لطيف عالمي کانفرنس ع1986-87درس قرآن کي محفلين سکهر

انهن كانفرنس ۾ دنيا جا مشاهير اسكالر، علما كرام ۽ وقت جي صدر، وزيراعظم، گورنر، وزيراعلي ۽ شاعرن کان عالوه

وزيرن شركت كري خطاب كيو، ان اداري مركزي ۽ صوبائي شاهه عبداللطيف ڀٹائي ) هر سال(حكومتن جي تعاون سان ساليانو

كانفرنس، يوم باب االسالم كانفرنس ۽ قومي سيرت كانفرنس جو شاندار اهتمام كيو، پروفيسر ڀٹو صاحب ان اداري جي قيام

.۽ فروغ جي ال بنيادي خدمتون انجام ڏنيونئم؛ ئ اروڙ ب

ع ۾ ٹيون ادارو قومي كاميٹي 1983پروفيسر اسدا ڀٹو برا تعمير نو مسجد محمد بن قاسم اروڙ کي قائم كرڻ ۾ بنيادي كردار ادا كيو، ان وقت جو وفاقي مذهبي امور محترم

صدر ۽ پروفيسر ڀٹو باني جرنل جناب راجا ظفر الحق باني

ئر ئ ڻ


سيكريٹري مقرر ٿيا، ان اداري جي قيام جو مقصد برصغير جي پهرين مسلم دارالخالفه اروڙ نزد سکر جي تاريخي حيثيت کي زنده كرڻ اتي موجود برصغير جي ٻئي مسجد محمد بن قاسم و شريعت كاليج کي قائم كرڻ ۽ اسالم جي فاتحاڻي آمد ۽ جنوبي

.ت جي باب کي روشن كرڻ هوايشيا ۾ وسعمرحوم پروفيسر ڀٹو جي كوشش سان وقت جي صدر، گورنر ۽ وزير اعلي اروڙ جو دورو كيو ۽ ان عظيم منصوبي جي منظوري جو اعالن كيو ۽ ساڍا تيرنهن ايكڑ زمين عطيي طور

.ڏني، پر اڃا تائين اهو خواب ساڀيان كونه ماڻي سگهيو آهيحب كانفرنس ۽ مذاكرن ۾ ان کان عالوه مرحوم ڀٹي صا

شركت كئي، ان مان كجهه خاص هن ريت آهن، مرحوم ڀٹي صاحب اكيڈمي ادبيات پاكستان جي زير اهتمام كل پاكستان

.اهل كانفرنس ۾ شركت كئي ۽ مقالو پڑهيوع ۾ وزارت مذهبي امور جي زير اهتمام بين 85-1984

و، االقوامي دانشورن جي كانفرنس ۾ شركت كئي، مقالو پڑهيع ۾ مذهبي امور طرفان قومي سيرت كانفرنس 1983مرحوم کي

.جو كاركن مقرر كيوڀٹي صاحب وزارت مذهبي امور جي زير اهتمام قومي

ع ۾ حصو ورتو ۽ 1990سيرت كانفرنس جي تقريري مقابلي ۾ .صدر پاكستان طرفان صدارتي ايوارڊ حاصل كيو

رمضان المبارڪ ۾ يوم باب اسالم جي اهميت جي 10موضوع تي ڀٹي صاحب ٹيليويزن ۽ ريڈيو جي مذاكرن ۾ حصو ورتو ۽ اسالمي فكر جي موضوع تي كيتريون ئي نشري

.تقريرون كيونسالن کان مسجد طور سينا اي ڊي 14مرحوم ڀٹي صاحب

.سي كالوني سکر جو خطيب ۽ مهتمم رهيو

ئر ئ ڻ


مرحوم ڀٹي صاحب جي كوشش سان كراچي يونيورسٹي .يئر قائم ٿي۽ شاهه عبداللطيف چ

مرحوم جي كوشش سان حضرت شاهه عبداللطيف ڀٹائي .جي عرس جي موقعي تي عام موكل جو اعالن كيو ويو

تنظيم فكر ونظر جي كوشش سان كوٹا سسٹم جي .سال وڌايو ويو 10مدت ۾ وڌيك

ڇهين کان اٺين جماعت تائين عربي زبان کي الزمي .سبجيكٹ قرار ڏنو ويو

ع اندرا گانڌي جي سميلين 1981لو عالمي سنڌي ادبي مي .منعقده دهلي جي جواب ۾ كيو ويو

سي ايس پي آفيسرن 36تنظيم جي كوشش سان سنڌ جي .کي مقرر كيو ويو، جنهن ۾ ڀٹي جي ڀرپور كوشش رهي هئي

مرحوم پروفيسر اسدا ڀٹي انفرادي كوشش جي نتيجي ۾ ادارن کي قائم كرڻ جي جدوجهد كئي، ان ال ته مثبت

ادارائي ملك ۽ ملت جي مضبوطي ۽ فكر جي آبياري جو كم كندا آهن اڄ اهي ادارا هك ڇانون ڏيندڙ وڻ جيان اسالمي فكر ۽ علم و ادب جو ڏيئو روشن كيون ويٺا آهن، انسان ته اچڻ وڃڻ

.واري شي آهي پر ادارا روشن مينار جو كم ڏيندا رهندا آهنع ۾ 1999پٹمبر سي 9مرحوم پروفيسر اسدا ڀٹو صاحب

دل جي بيماري سبب پمز اسپتال اسالم آباد ۾ پنهنجو دم ڌڻي حوالي كيو ۽ پنهنجي اباڻي ڳوٺ مباركپور تعلقي ٺل ضلعي

.جيكب آباد ۾ دفن ٿيل آهيمرحوم پروفيسر اسدا ڀٹو جسماني طور اسان کان ڌار آهي پر روحاني طور هن جون اسالمي، علمي، ادبي، سماجي ۽

.خدمتون زنده جاويد رهنديونتنظيمي تازو سندن جدوجهد ۽ جاکوڙ کي جاري رکڻ وارو عزم

ئر ئ ڻ


ورجائيندي تنظيم جي موجوده صدر پروفيسر محمد علي راڄپر، جنرل سيكريٹري خواجا خليل احمد، چيئرمين پروفيسر اصغر مجاهد مهر، سائين پروفيسر لياقت علي ڀٹو، پروفيسر صفي ا

فضل ا مهيسر ۽ ٻين اهم عهديدارن پروفيسر “ڀٹو”غزالي توڙي ميمبرن استاد نواب علي مهر ۽ مون تي ذميواري رکي ته قومي سيرت كانفرنس ۾ سگهڑن کي به سڎايو ۽ اهو پروگرام جنهن شاندار كاميابين سان ٿيو سا تمام تاريخي ڳالهه آهي ۽ هي

جنهن ۾ علمي، ادبي توڙي. كتاب پڻ ان كاميابي جو ثبوت آهيديني صالحيتن سان ڀرپور بي لوث عالم، اديب ۽ سگهڑن جي تنظيم

عاجز رحمت ا الشاريسائين جي باني مركزي صدر “سالت”کيرون لهڻي جنهن بنا كنهن تنظيمي تضاد يا تفرقي جي هك سچي صوفي طور پاڻ ملهائي ڏيکاريو آهي ۽ ادبي ادارن توڙي

تنظيم فكر و ”اوجود الڳاپيل سركاري ثقافت کاتي جي ذميواري بجو شايع كيل هي تاريخي ۽ تحقيقي كتاب اميد ته “نظر سنڌ

)آمين( د ايندو ۽ تاريخي جا واالريندوسڀني پڑهندڙن کي پسن ” “

سيكريٹري جنرل؛ سالت تنظيم فكر و نظر سنڌ، مباركپور: ميمبر

ئر ئ ڻ


رپورٽ؛ اقبال عادل مهر

ئ ع2014

سنڌ جي مذھبي اسكالرن، اديبن، ڏاھن، سگھڑن ۽ شاعرن الدينيت کي ختم كرڻ ۽ محبتي ميڑاكا مچائڻ ال سگھڑائپ پاران

پاران سنڌاسالمك “تنظيم فكر و نظرسنڌ”کي عام كرڻ سلسلي ۾ منعقد كئي وئي، “سنڌ بلوچستان سگھڑ كانفرنس”سينٹرسکر ۾

قن مان ڏات ڌڻي جنھن ۾ سنڌ توڙي بلوچستان جي ڏوراھن عالئسگھڑن قومي سيرت كانفرنس جي موقعي تي كوٺايل ا،يشريك ٿ

۾ سگھڑائپ جي لوڪ رنگ ۾ ٻنھي جھانن جي “سينگاركچھري”جي سيرت تي بيت ۽ نكور ملسو هيلع هللا ىلص سردار حضرت محمد مصطفى

شاعري پيش كئي، جنھن ۾ تخليقكار سگھڑن كيترين ئي ٻولين سينگار شاعري توڙي صفاتي “ڏھس جا بيت“جي انوکن لفظن ۾

جي سرواڻ “سالت”پيش كري چار چنڈ لڳائي ڇڎيا، ان موقعي تي نامور اديب نوجوان محقق ۽ برک صحافي توڙي عالم ۽ قاري عاجز رحمت ا الشاري کي خوبصورت انداز ۽ آواز سبب ٻه ڀيرا قرآن مجيد جي تالوت كرائي وئي، جڎھن ته سندس ترنم ۾ پيش كيل

محفل کي موھي وڌو، ثقافت جي امين سگھڑن پڻ “مولود ۽ مداحن”سنڌي ٹوپيون، پٹكا ۽اجرڪ جون پوشاكون اوڍي مذھبي ماحول ۾

. سنڌ جي اصلي ثقافت جي پرچار كئيجي سيرت پاڪ ملسو هيلع هللا ىلص سينگار شاعري کان سوا پاڻ كريمن

جي ملسو هيلع هللا ىلص سان واڳيل صفاتي بيت پڑھيا جڎھن ته محبوبن كريمنوڙي شجاعت به بيان كئي معجزن ۽ اصحابن كرامن جي بھادري ت

جي موقعي تي ڏات ڌڻي “سنڌ بلوچستان سگھڑ كانفرنس”وئي سگھڑن توڙي اسالمي اسكالرن سينگار شاعري جو اصلي موجد

ئر ئ ڻ


حضرت حسان بن ثابت کي قرار ڏيندي سندس لکيل عربي ٻولي ۾ سينگار شاعري پڻ پيش كئي ساڳئي وقت عالمن حضرت علي

ع 2014جنوري 25پڻ پڑھي ٻڌائي المرتضى شيرخدا جي شاعريقومي سيرت “ھ تي منعقد كيل1435ربيع االول 23بمطابق

سنڌ بلوچستان سگھڑ “واري تقريب کان پھريان كوٺايل“كانفرنسجي صدارت پاكستان جي مشھور مذھبي اسكالر، عالم، “كانفرنس

علم عروض جي اعلى پايئه جي شاعر ۽ كيترا ڀيرا ملك جو “گل”اڻيندڙ عاشق رسول شاعر سيد گل محمد شاھ صدارتي ايوارڊ م

.بخاري كئيجوسرپرست “سالت“سگھڑ كانفرنس جي خاص مھمانن ۾

اعلى ۽ اطالعات کاتي جو اڳوڻو ريجنل ڊائريكٹر درمحمد كمال سولنگي، سالت جو باني ۽ مركزي صدر مشھور عالم، اديب ۽

سكالر ۽ صحافي عاجز رحمت ا الشاري، سکر جو مشھور مذھبي اسنڌ جي صدر “تنظيم فكر و نظر”عالم سعود افضل ھاليجوي سميت

پروفيسر ڊاكٹرمحمد علي راڄپر، جنرل سيكريٹري خواجا جليل احمد، چيئرمين پروفيسر اصغرمجاھد مھر، وائيس چيئرمين پروفيسر لياقت علي ڀٹو، سميت سنڌ جي اھم اڳواڻن فضل ا مھيسر، ڊاكٹر

ٹو، پروفيسر محمد ابراھيم مھر، اسدا تنيو ۽ ڀ “غزالي”صفي ا علي مھر سميت سگھڑائپ بگھڑ كانفرنس جي انچارج استاد نواس

جو فن ٻڌڻ ال كيترن ئي استادن،شاگردن،پروفيسرن ۽ مختلف شعبن سگھڑ ”سان تعلق رکندڙ ماڻھن جو وڏو انگ پھتل ھو جڎھن ته

ئر استاد ۽ جي كارروائي سنڌ جي ڀلوڙ سگھڑ،سيني “كانفرنس . ملك ھالئي “گل”جي مركزي سيكريٹري جنرل گل حسن “سالت”

سنڌ بلوچستان سگھڑ كانفرنس کي صدارتي تقرير كندي ھك سئو کان وڌيك مشھور علمي ادبي شخصيت، اسالمي اسكالر،

شاعري جي كتابن جي ليکك توڙي علم عروض جي اعلى پائي

ئر ئ ڻ


ري چيو ته سکر بخا “گل”جي شاعر پروفيسر سيد گل محمد شاھ جھڑي شھري ماحول ۾ ثقافت ۽ ٻولي جا سفير سڎائي ھن قسم جي

تنظيم ”كوٺائڻ تي “سنڌ بلوچستان سگھڑ كانفرنس”شاندارملسو هيلع هللا ىلص کيرون لھڻيون جن حضور پاڪ صاحب لوالڪ “سنڌ فكرونظر

جي والدت واري متبرڪ مھيني ۾ ڏات ڌڻي سگھڑن کان سينگار ار ٿي آھي ھن چيو ته ھن ۾ كوبه ٻڌرايا آھن ۽ دل تمام گھڻو باغ بھ

شك نه آھي ته شاعر لفظن ۽ اکرن جا مھمان بڻبا آھن پر ھي ڏات ڌڻي سگھڑ جگر ۽ قلبن جا شاعر آھن، ھن چيو ته توڙي جو مان شاعر آھيان پر منھنجي محبت سگھڑن سان وڌيك آھي ھن چيو ته ھن وقت

ل ملك پاكستان ۽ خاص كري سنڌ اندر عسكريت جي حامين جو ھ ۽ چرچو مذھبي ماحول کي بگاڙي رھيو آھي جنھن سبب الدينيت حاوي ٿيندي پئي وڃي ۽ دھريت وڌي رھي آھي جنھن سان اسالم کي ھن قسم جون نج ٻولي شديد خطرا آھن، جنھن کي قابو ۾ رکڻ الجون كچھريون كوٺائي سگھڑائپ جي مورچي تان لوڪ ادب

جي ٿو ھن چيو ته دين ۽ شاعري ذريعي الدينيت کي ختم كري سگھملسو هيلع هللا ىلص وحدت جن وٽ نه آھي تن کان بيزار رھڻ ھك سچي عاشق رسول

جو كم آھي ۽ ان مرحلي ۾ وحدت جي وائي، دين جو درد توڙي ٻولي سان محبت مون کي ھنن سگھڑن مان ملي آھي، ھون به سگھڑ تيستائين سگھڑ ٿي نه ٿو سگھي جيستائين ا پاڪ ۽ ان جي

. ن كرامن توڙي آل رسول جي ثنا نه كريسميت اصحابملسو هيلع هللا ىلص رسوللطيفيات جي ماھر ۽ اطالعات جي سرپرست اعلى، “سالت”

کاتي جي اڳوڻي ريجنل ڊائريكٹر درمحمد كمال سولنگي چيو ته اڄ منھنجي مرحوم محسن ڀا “تنظيم فكر و نظر سنڌ”

پروفيسرڊاكٹر اسدا ڀٹو جون يادون تازيون كري ڇڎيون آھن جن منعقد كرائي “سنڌ بلوچستان سگھڑ كانفرنس“يھن قسم ج

سگھڑن کان سينگار پڑھايا آھن، ھن چيو ته لوڪ ادب ئي آھي جنھن

ئر ئ ڻ


“۾ محبت واري سمنڈ جون موجون آھن ۽ نج ادب آھي ھن چيو تهجيكڎھن ھك ڀيرو سڎ كندي ته اسان سئو “تنظيم فكرونظر سنڌ

لوڪ ادب جي ڀيرا جي جي كندا پھچنداسين ڇو ته تنظيم جو سڎ “سگھڑ كانفرنس“وڌاري ۽ ٻولي جي بھتري ال آھي، ھن چيو ته ھن

۾ سڄي سنڌ توڙي بلوچستان مان ڏات ڌڻي سڎائي كانفرنس جي انچارج استاد نواب علي مھر واقعي به نوابن وارو كم كيو آھي، ٻيا ماڻھو دنيا داري جا نواب پر ھي مڑس اڄ لوڪ ادب جو نواب بڻيو

جي باني ۽ مركزي صدر، عالم، اديب، محقق ۽ “سالت”آھي، صحافي عاجز رحمت ا الشاري چيو ته لوڪ ادب بنيادي طور عوامي ادب آھي ۽ ان کي سرجيندڙ سگھڑ سڎبا آھن ڇو ته سگھڑ اڃان تائين سنڌ جي قديم روايتن کي سيني سان سانڍيندا پيا اچن،

به كو فرق وٹن ٻولي ۽ ثقافت سميت تھذيبي طور رھڻي كھڻي ۾ ن وارا ۽ ٻول پكا آھن، ھن چيو ته فتا گ ناھي آيو ان كري سندن گسگھڑ کي جيكڎھن كو درٻاري سڎي ٿو ته ھن ۾ كا به سچائي نه آھي ڇو ته ھن قسم جي دٻاري خيال جا كجھ ماڻھو سگھڑن جو روپ ڌاري سگھڑن ۾ شامل ٿي ويا آھن ۽ سگھڑائپ کي ڌچكو رسائڻ

باقي نج سگھڑ بنيادي طور شاھ جي كوشش كئي پئي وڃي عبداللطيف ڀٹائي جو پيرو كار، توحيد ۽ رسالت سان گڎ وليت جي پر چار كندي پنھنجن ريتن، رسمن، روايتن، ٻولي ۽ كلچر جو

اڄ جنھن “تنظيم فكر و نظر سنڌ”ترجمان ٿئي ٿو، ھن چيو ته كوٺائي آھي اھو “سنڌ بلوچستان سگھڑ كانفرنس“موضوع تي

ار جو آھي ۽ سينگار شاعري جا اصلي موجد نبي موضوع سينگجا اصحابي سڳورا آھن جن ٻنھي جھانن جي سردار جي ثنا ملسو هيلع هللا ىلص پاڪ

پنھنجي محبوب جي سامھون كئي آھي ۽ انھن مان حضرت حسان بن ثابت سرفھرت آھي جنھن عربي ٻولي ۾ سينگار شاعري كئي ۽

ھ بعد ۾ لھجا تبديل ٿيندا ويا سنڌ جي سگھڑن وٽ حضرت شا

ئر ئ ڻ


عبداللطيف ڀٹائي ۽ حضرت جالل کٹي سميت ھند جي سگھڑ شاعر .بھاري الل کان ٿيندي ھت پھتي آھي

جي چيئرمين پروفيسر اصغر “تنظيم فكر و نظر سنڌ”ھميشه ھن قسم جا “تنظيم فكر و نظر سنڌ”مجاھد مھر چيو ته

پروگرام كرائيندي رھندي آھي جنھن ال اسان کي مشھور عالم ب ڊاكٹر نبي بخش خان بلوچ خاص طور تاكيد كيو ھو محقق ۽ ادي

۽ چيو ھو ته منھنجي خواھش آھي ته تنظيم جي پليٹ فارم تان سگھڑ كانفرنسون ٿينديون رھن ان كري اسان سگھڑن جون كانفرنسون

تنظيم فكر و ”. اڳ به كرايون آھن ۽ آئينده به كرائيندا رھنداسينحمد علي راڄپر چيو ته سنڌ جي صدر پروفيسر ڊاكٹر م “نظر سنڌ

ھون ته سنڌ جي اندر كيتريون ئي سياسي، سماجي، علمي، ادبي ۽ “تنظيم فكر و نظر سنڌ”مذھبي تنظيمون كم كري رھيو آھن پر

جو فكر جدا گانه آھي ھي تنظيم غير سياسي ۽ غير فرقيوارانه رھي كري سنڌ جي ماڻھن ۾ اسالمي ادب جي پوک پوکي رھي آھي

ھن تنظيم كيترائي عالمي سيمينار، مشاعرا ۽ سگھڑ ماضي ۾ بهكانفرنسون منعقد كرايون آھن، جن مان ھي كانفرنس به ان جي كڑي آھي، ھن چيو ته اڄ اسان جي تنظيمي كوٺ تي سنڌ بلوچستان جي ڏات ڌڻين شركت كري اسان جي قائدين جون دليون کٹي

.ورتيون آھنر آجياڻي واري كانفرنس جي انچارج استاد نواب علي مھ

تقرير ۾ كھي آيل سنڌ بلوچستان جي سگھڑن جا ٿورا مڃيا ۽ چيو ته سگھڑ پائي جي فني ماھرن سان گڎ ويھي اڄ تمام گھڻي خوشي ٿي آھي ان موقعي تي پروفيسر لياقت علي ڀٹو، فضل ا مھيسر ۽ ٻين

. پڻ ڏات ڌڻين جو آڌر ڀا كيوانفرنس قومي سيرت كانفرنس ۾ منعقد كيل سگھڑ ك

جي باني پروفيسر ڊاكٹر اسد ا ڀٹو، “تنظيم فكرونظرسنڌ”دؤران

ئر ئ ڻ


سالت جي مركزي سينيئر نائب صدر ۽ شھنشاھ سگھڑ استاد بھار علي ٻرڙو ۽ ھمايون شريف جي ڀلوڙ سگھڑ سالت جي سچي ساٿي “بھار”

امير بخش سڌايو جي وڇوڙي تي پنجن منٹن جي خاموشي اختيار ، جنھن بعد اسالمي اسكالر ۽ عالم دين مشھور كندي فاتحه پڑھي وئي

. بخاري سندن مغفرت ال دعا گھري “گل”شاعر سيد گل محمد شاھ جي چيئرمين پروفيسر اصغر “تنظيم فكر و نظر سنڌ”

مجاھد مھر سنڌ بلوچستان سگھڑ كانفرنس جي موقعي تي سگھڑن ب طرفان كتا “تنظيم فكر و نظر سنڌ”جي لکيل سينگار شاعري جو

. شايع كرائڻ جو اعالن پڻ كيوقومي سيرت كانفرنس جي موقعي تي كوٺايل سنڌ بلوچستان جي سگھڑن جي كانفرنس ۾ سينگار شاعري پيش كندڙ

مڃتا ”سمورن ڏات ڌڻين کي سفري سھولتن موجب انعامي داد ۽ . پڻ ڏنا ويا “ايوارڊ سرٹيفكيٹ

پاران منعقد كرايل قومي “تنظيم فكر و نظر سنڌ”رت كانفرنس جي موقعي تي سنڌ بلوچستان سگھڑ كانفرنس سي

۾ صوبي بلوچستان کان ا ڏنو ھانڀي، “سينگاركچھري”جي كشمور ضلعي کان پنھل پياسي ٻرڙو، جيكب آباد ضلعي کان ا بخش سامت، كوڙل بمبل، محمد اسماعيل كيھر، شكارپور

يمڻ، ضلعي کان علي گوھر مھر، پٺاڻ فقير مھر، ھدايت ا مالڙكاڻي ضلعي کان شاھنواز چنه، علي گوھر خاصخيلي، ربنواز پريو، نثار احمد جويو، قمبرشھدادكوٽ ضلعي کان ارشاد علي

گھوٹكي ضلعي کان علي نواز پتافي، ڊاكٹر خادم “عرضائي”حسين ميراڻي، سگھڑ جمال الدين پتافي، علي حسن منگي، سکر

مھيسر، غالم ضلعي کان فيض محمد جسكاڻي، محمد ايوب محمد منگي، دادو ضلعي کان محبوب علي ڏيپر، ڄامشورو ضلعي

محمد جمن ڀٹي، غالم كبير لوالئي، عاجز رحمت ا الشاري کان

ئر ئ ڻ


ا ڏنو بروھي، محمد ايوب جوڻيجو، حيدرآباد ضلعي کان اكبر علي چانڈيو، علي بخش سومرو، نوشھروفيروز ضلعي مان

رس ضلعي مان حسين بخش رڏ، عبداللطيف سولنگي، خيرپور مي .رحمت ا خاصخيلي ۽ مير فقير چنا شركت كئي

ئر ئ ڻ


ن ئت ا ي ئ ئر

ئر ئ ڻ


ئر

ڻ جي چاهه پئي ت سکن، چل نير گ گبنئا حيرت ۾ پوهنڈ ا، اللي كي ل

هسن جئن، وڄڑيون ٿيون و رچمكن چوڏس چنڈ طيف چئي، پسڻ لئه پرينلوچن ٿيون ل

ا ئر قريبن، سانباهي ساڻ كسكي )7-، ب2- د: سر سارنگ(

ائون ناز نظرڻکڻي نيڻ خمار مان، جان ك ، كوماڻو قمرجهكيونسورج شاخون

ا، ديکيندي دلبرئتارا كتيون تائب ٿ . نيو جوهر، جانب جي جمال سئجهكو ٿ

)23-، ب1-د: سر کنڀات(

پرين كري ٿو پنڌ ناز مجهاران نكري، جڎ ڀون پڻ بسم ا چئي، راهه چمي ٿي رند

حورون حير هنڌوٺي ، سيناڀيون گهڻي ادب . ساجن سڀنئان سهڻو ، جئنسائين جو سوڳنڌمونکي

)1-، ب3-د: برووسنڌي(

جهڑا پانن پن، تهڑيون سالون مٿن سائيون ائون تنئعطر ۽ عنبير سين، تازا ك ساڻ چندنمڑهيائون مشك سين، چوٹا

ن رپي سون سين، سندا كامڻ كننه سو ي، وڏا ويس ورنئچ “لطيف”ائين الل يك

.سوڍي سين سڱ ٿيوتهركيس من، منجه م )3-، ب3- د: راڻو(

ئر ئ ڻ


واڻ :ل ي ئ ئر ي

حضرت جالل پهريون استاد شاعر هو جنهن پنهنجي انوکي کي اوج تي “اعريسنڌي سينگار ش”تخيل ۽ جادو بياني سان

پهچايو ۽ سنڌي شاعري جي دائري ۾ ان کي هك مستقل فن جي افسوس جو هن باكمال شاعر ۽ درويش جي سوانح . حيثيت ڏني

توڙي كالم تي وقت جي هك وڏي عرصي پنهنجو لٹ وجهي .ڇڎيو آهي

ٺٹي (جالل جي جا سكونت بابت لس ٻيلي ۽ ساكري آهي ته هو ٺٹي ضلعي جو جي اكثر سگهڑن جي متفقه را ) ضلعي

ين جي خيال ۾، هو تعلقي وهو؛ منجهائن كن خاص معتبر راٻئي طرف . جو ويٺل هو “گروڙا”م ڳوٺ يميرپور ساكري جي قد

دادو ۽ الڙكاڻي ضلعن جي سگهڑن جي متفقه را آهي ته جالل دادو ضلعي جو رهاكو هو؛ منجهائن اكثر جي را آهي ته هو دادو

جو ويٺل هو، ۽ كن جو خيال ته هو “ندرمو”تعلقي جي ڳوٺ دليلن جي بنا تي سڀني . جو رهاكو هو “ڊگهه باال”جوهي تعلقي ۾

هن دادو ضلعي ڳوٺ موندر نتيجي تي پهچجي ٿو ته جالل غالبا .جو رهاكو هو

ميل کن اتر، 7-6هي جهونو ڳوٺ، دادو شهر کان اٹكل پير ”جالل ، . آهيطرف واقع لههموجوده دادو كئنال جي ويجهو او

رهي ميل کن اتر 7جي مقام ۾ دفن ٿيل آهي، جو دادو شهر کان “تاولهه، موجوده دادو كئنال -۽ ڳوٺ موندر کان اٹكل ميل ڏيڍ اتر

1.جي لڳو لڳ الهندي طرف واقع آهي


ئر ئ ڻ


)الف( جئن ماه ڌوئي کي مين، تئن مون من ڌوئي مصطفي

حدا” ل هوا ا ه زير ذري نه، جنهن منجه“ق چارئي يار چڱا چوان يكدل ساڻ يقين گهران پناه پنجن تنن جي، كندا ماڙ مٿي مسكين ميران مشرب ملك ۾ داور داڙو دين

چئي“اللج”كج غور سندو غمگين، شاه جيالن =ماڙ - 4. گهٹتائي=زير- 3. مڇي =مين - 2 .پاڻي =)ما-عربي(ماه -1

، حضرت غوث اعظم جو ميران جو مشرب=ميران مشرب -5. مهرشاه -6. سڄي ملك ۾، ملك ۾ مشهور=ملك ۾. طريقو ).جيالن جو شاه، جناب حضرت عبدالقادر جيالني رحه=جيالن

)ب( جڎهن سپڑ ڄام سرجيوروشن ٿي سڀ رات،

پئي وائي سڀ كنهن وات “آيو داڙو دين جو” سخي ڄام سخاوت جي ٿو پلٹ كري پرڀات

هن کي نت ڏاتچئي، ڏي “جالل”ڏئي ٿو جنگ، ڀو مير ونڈيو ميراٿ، .سوالين سڎ كري ا

حضرت ”، كنايي طور پڑلس ٻيلي جو سخي حاكم س =سپڑ ڄام -1

=ميراٿ. وراهيو =ونڈيو. واهرو، مددگار =داڙو “ملسو هيلع هللا ىلصكريم نبي ).ميراث، وارثن جو حصو

ئر ئ ڻ


)ج(ل، ينٹي مٿي ڦ سونهي سر سردار جيڦ

جنگ ساماڻي جکري، لٿو هيبت هل ل مٹ نه آهي ملك ۾ توڪ سندس كو ت اچن در عجيب جي كيرت وارا كل

.چئي “جالل”ڏئي جنهنوار جني مال نه مل، تن هيرن جواهرن سان =ڦل. شاهي شملو، پاڳاري جي پڳ =ڦيئنٹو -1(

- 3. سخي ڄام جکرو =جکرو -2. مڑهيل گول گل، سهڻو گول گل - 4برابر، هكجهڑو، =تل. شي، كو به ٻيو هٿوڪ، كا ب =توڪ

).وٺندڙ ساراه كندڙ ۽ انعام =كيرت وارا

)د(رنگ، آھن كنول كيس قريب جا مھر روپ ت ت

ر نيف نسنگتسھ ڳچي، قد سرو سنئون، كنونريانہ جا، مزگان كيس خدنگڳ ڦو ر ڦوڳ پ

روان ڀؤنر ڀونگ ھر كپور، ڀ يثي، ڏ ك ل لنھن سسايا سارنگ، جلوي .چئي “جالل”ساڻ ت

مثل، محض محبوب جا كارا ڊگھا ) تمھر(كاري اونداھي رات )6 .آھن) كيس(كنول گل جھڑا نرم وار ) ترنگ(وار

جھڑي، قد سنئون سرو جھڑو، ۽ نك ) سھ(سندس سھڻي ڳچي كونج )7 . جي چنھب مثل نر وار كنڍو آھي) كئونتر(طوطي ) انف. ع= نيف (

جھڑا ڳاڙھا الل، ) ڦوڳ(وڙي جيت مينھن وسا) ڦوڳر(پرين جا ڳل )8 .مثل آھن) خدنگ(تيرن ) كيس(جا وار ) مزگان(۽ سندس پنبڻين

) ڏھر(جي چيلھ جھڑي سنھي، ڏند ) ليث(شينھن ) لك(سندس كمر )9 .جھڑا، ۽ ڀرون اھڑا كارا آھن جھڑا ڀونئر ۽ نانگ) كپور(اڇا كافور

ساڻ سندس حسن جي جلوه ) ھن سڀني صفتن سھڻي سڄڻ(بقول جالل، )10 !جي سھسين رنگ سونھن کي به جھكو كري ڇڎيو آھي) سارنگ(سانوڻ

ئر ئ ڻ


اڻ ئ

تعلقو (علي شير ولد سرهو جاگيراڻي، اصل ويٺل دبر سندس والد . لڳ رهيو) تعلقو خيرپور(، پو اچي كنڈڙي )روهڑي

علي . سرهو وڏو سگهڑ هو ۽ سندس ڏور جا چيل بيت مشهور آهنهنر جو ڄاڻو هو، ۽ . ڏور جو شاعر هو. گهڑ هوشير وڏو سجاڳ س

1.وڏي محبت ۽ دل وارو سگهڑ هو ئر

محبوب آهي منهنجو، جئن اڀ ۾ ارن راج کان وڌ ديهي دلبر، سر سڄو سوسنڄد

برق جئن بادل ۾ بيشك تيئن بدنكما تاهل جيئن تڳن ڦوڳر ڦوڳ موهيڑا ت خزمو کن کڻي نه سگهي جي ڏسي خاص کجن

چئي موهي وجهي من “علي شير” انف كنڍو آواز عجيبن سان ڇا كوئل هڻندي كن ناظرو جي نظر کان پورو رکيس پنجلو ٿئي .جي سهڻو کڻي سن، ته تامني ۾ ت

ئر

سينگار كري پيزار چمي ته پري سوساجن کجن کن، درگ دناليون، مرگهه پون مري دڇن صاف دهان ۾ ڏسيو ڏوڏر پون ڏري

ي، جڎ کلي زينت زيب ذريآڏت بيهي آڏ كر .چئي “علي شير”درس کولي دري، شل ٿئي عنايت


ئر ئ ڻ


ا رڏ

ع ڌاري ڳوٺ 1922هدايت علي ولد سلطان علي رڏ، سن ننڍي هوندي چڱي تعليم حاصل . ۾ ڄائو) تعلقو روهڑي(ونهارو س

فقيرن جي صحبت ۾ رهيو ۽ سگهڑن سان كچهريون . كيائينسگهڑ هوت فقير موچي کي استاد كري روهڑي جي . كيائين 1.سينگار جا ڳچ بيت چيا اٿس جن مان كي هيٺ ڏجن ٿا. ورتائين

ئر

ل گالب اللي لڳي نه لبن سين، نكو گ نه ملهه سريو مستاڳ ٿيئي، تر نه جهلي تاب عباسي عمر ۾ اهڑو خيال نه ڏٺو خواب مورهن مٹ نه ڀانيان مان اناري عناب

.، ڇا حليو لکندو هوت جوقلم مس كتاب


ئر ئ ڻ


ئر

زلف زريدا زيب ۾ ها كرم ڀريا كاكل اللك غازي گوهر جا ها موتي موڙ مثل گ چلكن چمكن چنڈر برابر، فائق فٹ فضل جيكي قطرا آب انيشغ تي، سي جوهر ساڻ جڑيل عنبر مشك کٿوري ڇاهي، عطر کان افضل پگهر پيشاني پاڪ پرين جي، مچائي محفل

برو اربيلي سندا كن تيغ مثل تجملا بروان باغ بهار ۾ پيا مور رکن منزل ڀنڀا ڀرون ڀاڳ ڀرئي جا، ڀونر ڏسيو كن ڀل

لزعينان ڍول عجائب جون هون نور منجهان نا ڇمان كوه غزال جا ها اوجر منجهه امل دودڪ منهنجي دلبر جا ها كرڙا ري كجل

سين چمكيل نوز به تجلي نور نوراني، چوٹي وز وارو ڇا فكرو چئجي، مٺو جان ته مڑيل ف

بجلي تنهن جي ناهه برابر، هنڌين ماڳ هكل جوڙ ته منهنجي جانب جا ها هيرا لعل لڳل دندان در نجف جا ها سي بلوري بادل ديم سندو هي دائرو، اڃان ٻيا كي پار پنهل ڏاهن چيا آهن ڏهس ۾ سينگار سوين سهڻل

ڻول آئون نه ڄاڻان ايترا ٻيا انگ اکر ا مون ٻه ٹي لفظ ٻرو چكا كيا شعر منجهان شامل

چئي “هدايت علي”كندو ٻاجهون ٻارو چل، حبدارن سان

ئر ئ ڻ


ئن ا ب

سنڌ جي رياست خيرپور ميرس سان تعلق رکندڙ ۽ كيترن ئي سگهڑن جو استاد سنڌ جو مشهور سگهڑ عبدالرحمان مهيسر

ع تي ڄائو ۽ مئٹرڪ تائين تعليم حاصل 1945ومبر پهرين نسندس سلسلي طور پير سائين پاڳاري جي درگاهه سان . كيائين

ننڍپڻ کان وٺي سگهڑائپ ۽ شاعري . خانداني روحاني رشتو هئوسندس سگهڑائپ ۾ شروعاتي طور استاد حاجي . سان ڳانڍاپو هيس

ا سنڌ خان مهيسر هو ۽ لوڪ ادب جي باقي سموري فن جي سکيكتابي . جي مشهور ڏاهي ڊاكٹر نبي بخش خان بلوچ کان ورتائين

1دنيا ۾ پاڻ مختلف كتاب لکيائين ۽ ترتيب پڻ ڏنائين جن ۾ 4 “مهيسر جي مرڪ” 3 “مهيسر جي موج” 2 “مهيسر جي مام”

6 “ڊاكٹر بلوچ سان قرب ڀريون كچهريون 5 “مهيسر جي مستيضلع ” 8 “سومر جي سوچ” 7 “فقير ميانداد طارق جون روايتون”

ن” 9 “خيرپور جا حال حيات سگهڑ ڏات جا ڏيئا، ۽ ” 10 “گني جو گشامل آهن، جڎهن ته كجهه ٻيا “تاريخ ڊرٻ مهر شاهه جيالني

هن ريڈيو پروگرامن جي . كتاب ۽ مسودا اڻ ڇپيل موجود آهنع 1975ع کان ۽ پي ٹي وي پروگرامن جي شروعات 1964شروعات ته آخري وقت ۾ كافي عرصي کان پاكستان جڎهن . کان كئي

جو “سنگهار”ٹيلي ويزن كراچي سينٹر تي سگهڑن جي پروگرام ، ميزبان هو جڎهن ته ادبي ميدان ۾ پاڻ كيترائي ايوارڊ به ماڻيائين

1.ع تي ا سائين کي پيارو ٿي ويو2007مئي 7۽ پاڻ

ئ 1 و: ر يھ ئ ئل ڊا

ئر ئ ڻ


ئر

نظر قمر هليو ويو ككرين جڎهن پيس ناميي جي ارڻ وريو كين كي رفتار ڏسي رهبر و

ر سؤ سؤ ڀيرا صدقي كيان ورائي وتاڦ مشك عطر کي مات كيو پرين جي ته پگهر كوئل كوڪ ڇڎي ڏني گفتو ٻڌي گوهر جهڑس جوڙيا كينكي هوت جا همسر سائين آئي سنسار ۾، ويا مونجهارا مونجهر

.چئي “مانعبدالرح”كائنات ۾ كثر، آهي منهنجو عجيب

ئر ئ ڻ


ئر و

ڏور ۽ گفتي . ٻيڑو فقير كنڀار هك وڏو ذهين سگهڑ هو-1952. جي كچهري ۾ رئيس جاڙو خان مري سندس استاد هو

کيس كچهري ۾ ڏٺو ۽ ڊاكٹر نبي بخش خان بلوچع ۾ 1953سندس ذهانت کان متاثر ٿي کيس پنهنجي قرب ۾ آندو ۽ کيس

جي كچهري جي ترغيب ۽ تربيت خاص طرح ڳجهارت ۽ سينگار ٻيڑي فقير ڳجهارت جي ڳولڻ ۾ وڏي ڄاڻ پيدا كئي ۽ . ڏني

سينگار جا به كي بيت چيائين جن مان سندس هيٺيون بيت انهن ٻيڑي . اوائلي بيتن جو يادگار آهي جن جي شروعات هن دور ۾ ٿي

1.ع ۾ وفات كئي1977سنه جنوري 2سالن کن جي عمر ۾ 55فقير

ئر هن پنڌرهن پاڻ ۾ جڎ درس كيا دلبرتير

ك حوران مستان ٿيا، سڀ الهوتي لشكر مل شارق شعاع ڦٹو كيو، جڎ كيائون نيك نظرم ٿيو، كيائون ڀورا کي ته بدر گنگ جو روشن گ سينگار جي سانوڻ جا، ويا هٹي سڀ هيكر چرندن پئي چيخون كيون، رو پسي رهبر

رين اڳ يان، كن وينئتيون ويترپرندا پل مان ڇا ڳڻيان، كن سجدا سڀ شجر ميوا ڦ ذهب اگن ضعيف ٿيا، كئي جوت جهكي جنهور مٹ نه ڀانيان محبوب جو كو ارض سما اندر

.چئي “كنڀار” دوست سندي ئي در، اچي نايو كلني كنڌ


ئر ئ ڻ


ئر

ي حسن ڏنو حبيب منهنجي کي قادر پاڻ كمال كر

ي راس نه آئي، موٺ چوان ڇا مثال كرينيا ؤرو ر بر ڳي ترنگ اڳيان نه سا تال كريا ا ليهر عاجز ٿيا، ت

رون ڀال ٿيا ڀونرن کان ڇا حسن اڳيان هالل كري ڀدگر عين اڳيان اقبال كري داد ڇم ڇپايئون ا پسي پامس پرين جو ڇا كيل اڳيان ته مقال كري

ڏي ڇا رنگ بدخشان الل كريشفق شاهي شان و در دڇن دهان ۾، ٿو سندر اڳيان سوال كري

محبوب جو ميم مثل، ڇڎيئين مين مڇي کي محال كري مک كوئل كنبائي گوهر گفتن تاڙو اڳيان ڇا تنوال كري

کان سهڻي مور اڳيان ڇا مجال كري سههسانول ڳچي د خيال كري امت ڇا سرو صنوبر ڏس خان اتي تهق ق

م کي پائمال كري بدن بي وس كئي برق ڇڎيائين پون دست چڱا منهنجي دلبر جا ويا ڀال ٻئي سي ڀال كري لك ليث جي ڇا لڳي چيالٹو ڇا چال كري

ي رانجهن جا ويا طير سڀئي ترحال كريجرجل ڏسي منهن هلڻ ڏسي آهن هنس هٹيا ڇا كنجل كار كنگال كري

يا، نه كوجوڙ اڳيان ته جمال كريسي وصف سڀئي ان نصف ك سالك سرتيا اڳ هئا، ڇا گويا هي گالل كري

گالل معني كنڀار، سگهڑ پنهنجي ذات ۾ سمايل كرت کي (

)تخلص طور ظاهر كيو آهي

ئر ئ ڻ


ڱڳ ئ ا ب

ع ۾ ڄائو ۽ 1884حاجي الهه بخش ولد محمد علي مڱڻ سنه گوگهاري جو ويٺل هو پر پو اصل ڳوٺ . ع ۾ وفات كيائين1983

الهه . سگهڑ جالل ڀٹو سندس استاد هو. اچي الڙكاڻو وسايائين 1.بخش وٽ خاص طرح ڏور جي گهڻي كچهري هئي

ئر

بدن بخمل برفي پهري پرين پٹ هليو شوق شكار تي شاهي پائي ڇٹر مٿي ڌڙكو ٿيو گنير ڇڎيو گهٹ ڌ هاٿي چيو هرني کي هاڻي هتئون هٹ

شير ڇپي ويا چين صفا ٿين چٹ ببر كنجل قدم قريب ال ليٹي وجهي لٹ قمر كول كريم جي جهري آيو جهٹ سن سورج سڌو نه ٿيو مرڪ تهين جي مٹ ككر كيس كلهن تي واسينگن کي وٽ داناهه ڦرن درٻار تي ڳچي پايو ڳٹ

چئي محب نه مان کي مٹ “الهه بخش”عاشق .چئي “مڱڻ”اهو فراقي فٹ، مور نه ويندو


ئر ئ ڻ


محمد مريد ولد جڑيل خان زهراڻي جت، ڳوٺ ڏنو واهڻ حاجي ا بخش . تعلقي ڏوكري ضلعي الڙكاڻي جو ويٺل هو

ع کان وٺي حضرت شاهه 1955- 1945. مڱڻ جو صحبتي هوعبداللطيف جي ميلي ۽ ٻين موقعن تي سگهڑن جي كچهرين ۾

۾ كچهرين جي ڏوكري. ع ۾ وفات كيائين1972. شريك ٿيواڳواڻي كيائين ۽ كيترائي سگهڑ سندس ٻالكا ٿيا، جن مان فقير

1.وڏو ڄاڻو سگهڑ ٿيو) ع1998 - ع1944(محمد ملوڪ عباسي

ئر

زلف زوراور زيب زنجيران ڀاڏر ڀوڏ ڀونگ ادگر آهو عين عجيبان نرگس نين نسنگ وار وسهر ور وجهن پيا واٹهڑن کي ونگ

ها ڏوڏر ڏاڙهون ڏنگلبڑا ماهي مين مٿي رنگ به رنگي هٿ حنا ۾ الڈهه نرمي انگ

نگتشير ڇپي ويا ڇاتي کان ڇنا تازي گهوڙن هرڻ غزالي گاهه ڇڎي هو جاچن بيٺا جهنگ آيا فيل فراق ۾ پيا ٹيڎي مارين ٹنگ

چئي، مٺو مئينا منگ “جت”جان جهڄن .چئي “مريد” دسون برابر سنگ، موتي ڏن


ئر ئ ڻ


ئر

نجو حبيب آهي جانب عجب جمالحسين منه هرڻ مور مركي موهي، ماڻهو پکي مال شمس قمر به شرمائي ٿو پسي لبڑا الل مٺو مات اچي وڃن چينچل پسي چال

چوي آ بيحد بيمثال “جت”جانب منهنجو .چوي “مريد” يكندو ڀاليون ڀال، آمڑني ت

)ا (ڏ ب

اکيون، اکيان، عجيب جون ناز ڀريا هن نين چاهه چكس چريا كيا، عجب سنديرا عين ابرو، تبرون، تير تکيرا، فوز ساڻ ڦٹين

نهوڙن، كجلين بچيا كين نيڻ چشم ٿا نرم، بدن بخمل، ماهي لبڑا مين طلسا

ماس، ابر، كيس قريبان، موهيا مير مبين ا .چوي “مريد”جي محب ڏسي مركين، ته ملندو مان

ئر ئ ڻ


بئ ڪ

مد ملوڪ ولد محمد صالح عباسي، ويٺل ڳوٺ فقير محمحمد مريد ) تعلقو ڏوكري، ضلعو الڙكاڻو(محمد خان كلهوڙو

زهراڻي جت سندس استاد هو جنهن جي صحبت ۾ سگهڑائپ جي ميدان ۾ قدم رکيائين پر پو پنهنجي ذهن سان سگهڑ پائي جي

ان کان سوا پنهنجي قرب سان سگهڑن . لياقت کي گهڻو وڌايائينجي كچهري کي وڌايائين جو كيترائي جوان سندس سنگت ۽

ع ۾ 1944ڊسمبر 13صحبت ۾ سگهڑ ٿي ساماڻا فقير محمد ملوڪ ع ۾ وفات كيائين سندس شايع ٿيل كتابن ۾ 1998جون 3ڄائو ۽

4موتي مور ملوڪ جا 3منهن مٿانهان جن جا 2گلشن ڏور 1سنڌ . هنموتي ماڻك ملوڪ جا، شامل آ 5موتين مٺ ملوڪ جي

لکيل سندس. اندر سندس شاگرد سگهڑن جو وڏو انگ موجود آهيسندس سينگار . جو ٻول پكو آهي ۽ سهڻا بيت چيا اٿسهر شعر

1.جا چيل كي بيت هيٺ جنس طور ڏجن ٿا

ئر

صورت سيرت سڄڻين وانجهي ونجهه وڻيان لکين لطف الئق مون تي كهڑا ڳڻ ڳڻيان

ا ڀاڳ بڻيان مالك تنهنجي مهرسين منهنج مبارڪ تنهن مادر کي جنهن اهڑا ڄام ڄڻيان

.چئي “ملوڪ”جا مٿي محب مڻيان، تنهن موهيو من


ئر ئ ڻ


ئر

ابرو سيف عجيب جي كونڌ كيرايا كوٽ كنڍو نك نراڙ ۾ چتون چهنب چپوٽ ليث مزار لكي ويا چين چريا كيا چوٽ

سان محبوب جي کاڌي کنوڻن کوٽمركڻ رني کي ته چئنچل ايندي چوٽهينڈل چيو ه

.چئي “ملوڪ”عاشق كيون اوٽ، پيا پسن محب

ئر

راز رباني رنگ رابيلي رونق روحي رات پٹ پٹيهر پائي پوشاكون پوشيدي پرڀاترني تاب تهين تجالت ڳي تهاري تابع ت ت نك نزاكت نرگس نيني نوک نيتي نفالت فجر فيل فراقي ڦٹيا فرنڈ ڦرن فكرات

ارڻ واه وڇيئل وڻ ورائن واتوسو و مرگهان مات “ملوڪ”مئينڈل مكنا مير موڙيا

.پيا سهه سرو سكرات، ٻيا ساجن سوين سٹيا

ئر ئ ڻ


ئر

وهوا حسن حبيب جو، نه ديدن دنگ دڙيون شمع شوق شكار سان وڃي لك لڑيون اتي اوت عنبير جي جت گهارن گهوٽ گهڑيون

نصيلن کي ٿا وجهن ونگ وڙيوااليهر وار وڄون وسڻ آئيون سي ويتر سوز سڑيون كڎهن اڳيؤن قريب جي کوڻيون كونه کڑيون كوئل كمريون ڇڎي جهمريون وتن ٻول ٻڑيون هنج پکي حيران ٿيا كونجون قيد كڑيون ببر شير ڇپي هڻن ڇپر منجهه ڇڑيون پريون پسڻ آيون پر تجلي تاب تڑيون

کيون عاشقن جون وڃي اهڑي هنڌ اڙيونا .ن ۾مالتيون “ملوڪ”ڑيون، جانب جي ج

ئر

هه بئينسر بيني، لبڑا ميني، ٺهكار كنگڻ ٺهه ٺ مشك عطر سان مو منور وار كري وهه وهه سهه ڳچي وڌ سهڻي پئي آ كونجن ۾ كهه كهههه هه ڏ كيهر كريا قدمن تي ڏوڙا ٿي ڏ پسي گام گجر جي پئي دل اندر دهه دهه

ههكنجل قيص هه ڊ ر كنبڻي ۾ ٿي ڊيل كري ڊ كوئل كڇي كينكي جڎ ٻول كيئين ٻهه ٻهههه هه ڦ هه پٹي ڦ مٺو مئنا منگهه مڑي كن ڦ بلبل باغ بري ٿيو وئي چيهن مان چهه چهه

پٹ پٹيهر پدمڻيون كيا پاٻيهن پهه پهه .چئي “ملوڪ”مٺل جي مهه مهه، ٿي ماري مير

ئر ئ ڻ


ڻڳ

ڳوٺ گلڻ ) ع1925-1905(سگهڑ موٹڻ ولد كنڍو جوڻيجو سگهڑ مريد . واهڻ تعلقي ڏوكري ضلعي الڙكاڻي جو، ويٺل هو

سندس پٹ حاجي اقبال .زهراڻي جت جو صحبتي ۽ ٻالكو هو .احمد جوڻيجو پڻ ڀلوڙ سگهڑ هيو

ئر

واهه حبيبا حسن هزاري سونهين سيد سري در دري دلبر جاني درشن خاطر کولي

آهو پيش عجيب ٿيا، وين ڀل ڀري وسو وارڻ وجهه وٺي ٿيا برن پاس بري فٹيا فيل فراق ۾ وين ڏيل ڏري چنڈ منور چهري تي جڎ آيا وار وري ته ونگ وسيهر ور كڍي ويا ٻارڻ منجهه ٻري كونجن كنڌ نمائيو، ٿي وئي ڊبل ڍري ببر شير شكي ٿيا پئي پيش پري

اڃا ڳالهه ڳري چئي كا “جوڻيجو”جانب جي 1.ماڳ مري، ته پسين منهن محبوب جو “موٹڻ”پئو


ئر ئ ڻ


ڻ بئل ا ئ ا

ڳوٺ ع ۾ 1947حاجي اقبال احمد ولد موٹڻ خان جوڻيجو، فقير ۾ جنم ورتو، واهڻ، تعلقو ڏوكري، ضلعو الڙكاڻوگلڻ

جي صحبت ۾ سگهڑائپ جي ذوق کي وڌايو محمد ملوڪ عباسيهه بروز 1426رمضان المبارڪ 16ع بمطابق 2005آكٹوبر 20۽

وفات كيائين، سندس والد پڻ اعلي پائي جو سگهڑ هو جمعي تيپر افسوس جو پونئيرن ۾ سگهڑائپ جي سوچ نه هجڻ كري ٻنهي

پٹن جو فن دادو كينال ۾ دفن ٿي ويو ۽ خوشحال خاندان / پين پو کوجنا کا. باوجود سندن ياد ۾ كابه ورسي تقريب نٿي ٿئي

سندس مجازي كالمن جو كجهه حصو مليو آهي، جيكو مون .وٽ محفوظ آهي) عاجز الشاري(راقم الحروف

ئر

چاند چهرو چنڈ برابر، لبڑا مين مثال سڌو قد سرو جان، جلوو جوت جمال تنهن موهي من مطيع، كيو جر وهايم جال كارن كرنگ كهي وڌا كجل ري كمال

س نين نهالف كنڍو ايلچي نرگنايث مزار لكي ويا شيرن ڀريو شال ل گنير گام گهٹائي، ٿيو فيل ڦكو في الحال

.جي كونهي حال، پسڻ ري پرين “حاجي”

ئر ئ ڻ


ا ب

استاد عبدا زهراڻي جت :نالو و خان زهراڻيڍنك :ولد

ضلعو الڙكاڻو، تعلقو ڏوكري ڳوٺ ڏنو واهڻ :ايڈريسمحمد اسماعيل چنو ويٺل ڳوٺ الڙكاڻي استاد :سگهڑائپ ۾ استاد

ذوالفقار باغ لڳ جيكو پنهنجي ڳوٺ جو پيش امام پڻ ٿي رهيو کوڙ سارا ايوارڊ . كافي ناليوارا شاگرد پڻ پيدا كيائين

شاهه لطيف، . ۽ پي ٹي وي، ريڈيو پاكستان. سرٹيفكيٹ پڻ مليسع ۾ هن 2003هن . قلندر شهباز جي ميلي جا پڻ پروگرام كيائين

.ي دنيا کي ڇڎي خدا کي پيارو ٿيوفان ئر

نازڪ بدن ناز مان محبت كيو مركو اڀريا كان انبوهه تي ٿيو سيفن جان سركو پسي جلوو جانب جو پيو حيرت ۾ هركو

شيرن ۾ شركو وآهو پيش عجيب جي ٿي جركيا جوڙ جناب جا ٿيو چاند ۾ چركو

ئر ري

ناز جب گوري ڳهڻا كري ست نو منجهاران چوي ته پرندا نه ٿين پرواز “ڇٹل”ڇهه ڇهه كري

هيڈل ميڈل چئچل پيا نمي كن نياز كوئل بلبل بات نه كري ٻڌي عمدا هي آواز آهو کان ود عين ۽ ٻيا ريجهن پيا راز چمك چنبيلي چانڈاڻ کان وڌ اڃا به انداز

چوي “جت”پيا ڀيرا ڏين باز جلوي مٿان

ئر ئ ڻ


ئر

جون هن كوئي پڇي كين ديدون دنالي دلبر آهو عين عجيب جا، ڏورئون ٿي ته ڏنگين بجلي کان وڌ آهي تجلي، ماهي جي مركين مرنگهه، مور محب موهيا، مركڻ ساڻ مبين هينڈل، مئينڈل، چيئنچل ڀي ٿا قدمن منجهه كرين

چوي “عبدا”فقيرن کي ته ڦٹين، اکيون اهي

ئ(ڏ ب ئ )ڻ

دگر، آهو ، عين عجيبان، ڦٹيا لک فقير مٺاا

مرگهه هلڻ محبوب جو آ، ماڳ موهيا منير مٺاكير مٺا غزل، غزاال کي ته لڳي وئي، اندر منجهه ا هرڻ، هرڻي، چال چكي وئي، دل ۾ ٿي دلگير مٺا روبك، كرنگ، راهه رڙهي پيا، اتي پاڻ امير مٺا

هرنا، هرني، حيران ٿيا ساجن تي ته سڌير مٺا چوي “عبدا”ابرو تير مٺا، عجيب جا آهن

ئر ئ ڻ


محمد ڇٹل زهراڻي جت: نالو سعيد خان زهراڻي: ولد

ضلعو الڙكاڻو تعلقو ڏوكري، ڳوٺ ڏنو واهڻ :ايڈريسسگهڑائپ ۾ استاد عبدا زهراڻي جيكو سندن والد جو ماسات

هن پنج درجا تڎهن جا پاس هيو سندن ان دور جي وڏن سگهڑن. هيوهك گهرواري، جنهن مان چار پٹ ۽ پنج نياڻيون . ۾ شامل هيو

سندس جو شاگرد الطاف حسين سگهڑائپ ۾ هيون هن مان هك پٹ۽ ٻيا به كافي سارا شاگرد پيدا . آهي جيكو سگهڑ ۽ شاعر پڻ آهي

. وي. كيائين سندن کي التعداد ايوارڊ ۽ سرٹيفكيٹ مليا جن ۾ ٹي .جا پروگرام پڻ كيائينريڈيو ۽ شاهه عبدالطيف ۽ قلندر

ئر

جب گوري گهڻا كري ٻارنهن چار چاس پنج ست كري پيار سان کلي هلي خاص كئي پتنگ پچي مرن رخ مٿان راس برجل مٿان ڀونر ڀلي وٺن پيا واس كئي عاشق اتي پيا مري ڏين ماس

چوي “ڇٹل”جني اندر آس سي شركن كين

ئر ئ ڻ


ئ(ڏ ب ئ (

ڪ هر جا، مک مثل مهتابايبان هحسن حب

ڏت آهي آفتاب چنڈ چوڏس کان وڌ چهرو، ا قمر، ششدر به ٿو شرمائي بيحد بي حساب چاند، چندولو، پانو، پنرو، نوڙن كيئي نواب ماهه لقا کان وڌ آ سهڻو، نرمل جو ته نقاب چرن چمڻ سان آهي ملندو سدائين ته ثواب

چئي “لڇٹ”كيئي لکيل كتاب آهن شان ۾ ڇپيل

ئر

ر ڇڎي گاميپسي هلڻ حبيب جو گنن ا غالم ٿيا صبح سانجهي شامٹگ

كيئي ڏيل ڏري پيا عاشق مست مداموگر عين عجيبان پسي كارد ا ام كڇڎيو ڌ

مهري مكنا مست ٿيا، نه اچي نه آرام چوي “ڇٹل”تونگر خاطر تمام، شوخي ڇڎيائون

)وارن (ڏ ب

ورور آهن وارزلف سياه سڄڻ جا، سو، كش كري پيا، كيس كري پلٹاريگيسو، ك

نڈان، ريڌا، بال، وکتي، ڇتڑا، تل ڇار ڀ مک مهتابي، چال شرابي، حيران كيا هزار

چوي “ڇٹل”ن دلبر جو ديدار، شوق منجهان اپس

ئر ئ ڻ


و ئدر ب ا ب

سگهڑ عبدالقادر بروهي سنڌ جي مهان سگهڑ استاد محمد ٹي وي .ع کان سگهڑ ٿيو1980هيٺ يملوڪ عباسي جي شاگرد

ريڈيو سميت سندس آواز ۾ مولود جون كيئي كيسٹيون رليز ٿيل آهن آواز ۽ انداز ۾ كوئل جي كونجار جو عكس سمايل هو، پاڻ مولود، سينگار، غزل، بيت كافي تعداد ۾ لکيائين ۽ سالت جو ابتدا کان وفادار ساٿي ۽ ميمبر رهي كجهه سال اڳ

.وفات كيائين

ئر

سڄڻ جي ساڻيهه ۾ سونهن مٿي سردار آهي وڌ عربي كامل كلنگي دار مدني مٺڑو مرسل مالك ملكن جو مهدار

سڀ بيكار “بروهي”قطاريندو كامل اچي احمد آيو بخت سوايو ساجن لڌي سار

عربي اسان جو نور اعلي نروار “عبدالقادر” علي صدبار ل تونگر جي ص نڇا تعريف كيا

ن آهي كيو قادر رب ستاراتم شا سوا لک انبيائن جو سڄڻ ٿيو ساالر .دلبر جو ديدار، شل مون نماڻي نصيب ٿئي

ئر ئ ڻ


محمد سيفل نالو ڀٹي شفيع محمد والد

ع1921 ڄم جي تاريخ اڻ پڑهيل تعليم هاري كرت

ڀٹي لڳ ميرپور ٻرڙو تعلقه ٺل لعلڳوٺ رهائش ضلع جيكب آباد

موچي “كفشدوز”عرف استاد محمد سوايو ي ۾ استادسگهڑ پائ 2001/9/15 وفات جي تاريخ

استاد محمد سيفل ڀٹي جو سنڌي سينگار شاعري ۾ هك : نوٽ .بهترين سگهڑ سالك طور ڊاكٹر بلوچ تعارف كرايو آهي

ئر

چهرو کلي چيهه ڇپي ڇا هي رشك قمر ددست گهوريان ساجن تان آڻيو عطافر

قربان ٿين، نه کڻي گت گنير كبكان به ن تي چريو ٿئي، جي پسي پرجا پاريور نچر

كٹي پسي كرمش ۾، ٿيو بيشو ۾ ته ببر ڏوڏر به ڏري پون، جي دشن کولي دلبر دگر کڻي کنجن خماريا، ته پو اٿي نه ا

لٹي پئي اليهر ههالكرن كچ ك مان، جيئن ا ر اڃان وڌ سينگار سهڻل جا، ڇا شمار كندو شاع

هادي پاڻ هدايت جو، بڻجي آيو كرم جو ته ككر ر سلنك وما ( اال ا مين رحمة ل ٿو پاڻ چئي پرور ) لعال

چئي “سيفل”آ اهو يتيمن ياور، تنهن جي مان سام آهيان

ئر ئ ڻ


ئر

ديهي پسي ڌم ڇپي، ڇا هي شمس، قمر تارا كتيون تائب ٿيا، ديکيندي دلبر

و، كرم جو ته ككر ا عالم تي كي وئي روشن رو زمين ٿي، ڦٹو باغ بر

كر ڄ انگا هرڻ چرن پيا، ويو ڏور ڏ كوٽ كسري جا كريا، ڏسجي شام جو ته شهر ٿي هليو عامر جڎهن پتو پيس پرين جو، اتي، جتي هيو گهوٽ سندو گهر آخر رسيو ا شهادت جو شوق مان، پيتائين سهڻل جو ساگر

وٺي ويهي رهيو كعبة ا جو در هي ته وجهه مشهور آهي ملكن ۾، اٿس نالو بزر جمهر اهو ٻنهي جهانن جو ٻهڳڻ کي، پرور ڏنو پاور من كو کلي ڀاڳ پئي، اچي پاڻ پرين انور پيو چمان پير پرين جا، جي قرب كري قادر

نهي گهوٽ تان، كيان صدقي پنهنجو سر ا ان وڃگهور چئي “سيفل”ر، تنهن جي مان سام آهيان آ اهو يتيمن ياو

ئر ئ ڻ


ئر ئر”ب ڙو “ب

ر ۾ ؤڌڻي جي سونهاري سنڌ هر د ٹڀالري ڀون ۽ ڀمهان محققن، شاعرن، دانشورن، بزرگن، ڏاهن، صوفي راڳين ۽ سالك سگهڑن کي جنم ڏنو آهي، اهڑن انمول اكابرن مان اتر سنڌ

“بهار”استاد بهار علي جو نالي وارو سيبتو سگهڑ ۽ صوفي راڳيڪ مسكراهٹون ر، جنهن كچهري ۾ سدائين مهيوٻرڙو پڻ هك

هجن ۽ ماڻهو يكسو ٿي كنهن ڏاهي سگهڑ کان ڏاهپ ڀريا ٻول ٻڌندي اڌ رات تائين كانڀ كڍي ويٺا هجن ته سمجهو ته ان

. پيوٻرڙو ئي ٿي سگهي “بهار”كچهري جو مور استاد بهار علي هك ٻرڙو ضلعي جيكب آباد جي لڳ “اربه”استاد بهار علي

.ع تي ڄائو1950پهرين جنوري ۾ ڳوٺ جمن شاههننڍڙي استاد بهار علي تعليم پنج درجا سنڌي پڑهيو، وڌيك تعليمي سهولت نه هئڻ كري نه پڑهي سگهيو، پر ا تعالي جو

كجهه سالن کان پو استاد بهار . پاڪ كالم ناظره پڑهي پر ٿيود محترم مرحوم وزير احمد ٻرڙو ميرپور ٻرڙي جي علي جو وال

لڳ مرزا واهه جي كڑ تي هك اكيلو گهر جوڙي ويٺو، جتي اڄ .استاد بهار علي ٻرڙي جي نالي سان هك ڳوٺ وجود ۾ آيل آهي

گيڑو ندڙ سدائين صوفين جييفرقي واريت کان وئون واستاد بهار علي ٻرڙو ضلعي شكارپور جي ملبوس ويس ۾

اهه حضرت سائين ٻڍل فقير جي اڳوڻي گادي نشين مشهور درگ .شمس الدين عرف سائين شمن فقير جو هٿ ورتو طالب بڻيو

ٻرڙو ننڍپڻ کان سنڌ جي مهان سگهڑ “بهار”استاد بهار علي .استاد محمد سيفل ڀٹي کان سگهڑ پائي جا سڀ ئي گڻ ۽ گر سکيو

استاد محمد سيفل ڀٹي لوڪ ادب جي دنيا ۾ هك وڏو رهيو آهي، جنهن جي وفات تي ڊاكٹر نبي بخش خان بلوچ نان

ئر ئ ڻ


هك خط سنڌ جي سڄاڻ سگهڑ گل حسن گل ملك ڏانهن لکندي چيو هو ته محمد سيفل ڀٹي جي وفات سگهڑائپ جي دنيا ال هك

ن ڏاهي سگهڑ پنهنجي ڏاهپ سان استاد بهار جي . وڏو حادثو آهي اا كيترائي روپ ۾ هك اهڑو برک سگهڑ تيار كيو، جنهن ج

بوالن بلوچستان ۾ به لوڪ ادب جون شاگرد نه صرف سنڌ پر واديسنڌ . التيون ٻڌائيندي سنڌي ٻولي جي خدمت كري رهيا آهن

جو استاد بهار ) سالت(سگهڑ سنگت لوڪ ادب ويلفيئر تنظيم ٻرڙو “بهار”استاد بهار علي . پڻ رهيومركزي سينئر نائب صدر

جنهن جي سگهڑائپ جو تحقيقي سنڌ جو پهريون سگهڑ آهي،ع ۾ شاهه عبداللطيف يونيورسٹي خيرپور جي 1990جائزو سال

شاگرد شمن ٻرڙي ايم اي فائينل شعبي سنڌي ال مونو گراف لکي .فرسٹ كالس حاصل كيو

جنهن جو هو،استاد بهار سنڌ جو هك وڏو باكمال سگهڑ .هن وقت تائين كو تر ۾ برميچي نه سگهيو آهي

هن . ن ئي رسالن ۽ اخبارن ۾ ڇپجندو رهيو آهيهو كيترجي ڏاهپ جو ذكر سدا حيات محقق ۽ تاريخدان ڊاكٹر نبي بخش خان بلوچ پنهنجي كتاب سنڌي سينگار شاعري ۾ به كيو آهي ۽

ع ۾ سنڌي ادبي بورڊ 1991ان کان عالوه محترم عبدا ورياهه هرين ۾ پ) حصو پهريون(پاران ڇپايل سگهڑن جي ڊائريكٹري

.سگهڑ طور پيش كيو آهيلوڪ ادب جي سڀني “بهار جي بوند”استاد بهار جو كتاب

.صنفن تي ٻڌل آهيٻرڙي کي مختلف ايوارڊ ۽ “بهار”استاد بهار علي

سرٹيفكيٹ جيكي مختلف موقعن تي مڃتا طور ڏنا ويا انهن جو ذكر هيٺ ڏجي ٿو؛

د مير شبير م ضلع جيكب آباظع ۾ اڳوڻي نا2003مڃتا ايوارڊ ) 1(

ئر ئ ڻ


.علي بجاراڻي هٿان سنڌ هارس ۽ كئٹل شو جي موقعي تيع سنڌ هارس ۽ كئٹل شو 1995جنوري 8ايوارڊ سرٹيفكيٹ ) 2(

جيكب آباد جي موقعي تي، پاران ادبي سب كميٹي جيكب آباد

(3) 23 March Pakistan Day (1995) commendations Certificate by Deputy Commissioner jacobabad

در محمد كمال : ع هنڌ2011نومبر 8ايوارڊ سرٹيفكيٹ، (4)سولنگي جي اوطاق ٺٺ سولنگي ضلعو نوشهروفيروز، پاران

سالتبابو خان : ع تي، هنڌ2011ڊسمبر 20ايوارڊ سرٹيفكيٹ ) 5(

عبدالقادر ٻرڙي جي اوطاق، ميرپور ٻرڙو تعلقو ٺل ضلعو ( جيكب آباد، پاران سالت

آكٹوبر 5خش خان بلوچ ايوارڊ سرٹيفكيٹ، ڊاكٹر نبي ب) 6( ع تي هنڌ؛ سنڌ االجي ڄامشورو2013

ع تي هنڌ؛ ٹيچرس كلب 2012سيپٹمبر 8ايوارڊ سرٹيفكيٹ ) 7( سنڌ يونيورسٹي ڄامشورو پاران سالت

استاد سگهڑ محمد (ع تي، 2013مارچ 23ايوارڊ سرٹيفكيٹ ) 8( )سيفل ڀٹي يادگار ايوارڊ سرٹيفكيٹ

ران سنڌ بلوچستان سگهڑ كنوينشن جي موقعي تي، سالت پا) 9( .هنڌ؛ ميان جو ڳوٺ تعلقو خانپور ضلعو شكارپور سنڌ

ٻرڙو مختلف “بهار”هن مهان استاد سگهڑ بهار علي هه 1435ربيع االول 15ع بمطابق 2014جنوري 17بيمارين سبب تاريخ

جمع جي رات اسر ڌاري دم ڌڻي حوالي كيو ۽ کيس سندس ئي .ق جي اڱڻ تي مٹي ما حوالي كيو ويواوطا

:سوکڑيون هيٺ ڏجن ٿيونسينگار شاعري جون سندس كجهه

ئر ئ ڻ


ئر ككورف سرو قد ساجن سهڻو، كجليون كي

چلي ته چال پسن، پويان ماٺ كيو مور رؤد گهائي دليون گهور سان، ديدن كيا

نرگس ناز نيارا، چرن الکي چور لفز راوان افضل مڻ مصريون ماکيون، عطر

چئي، سڀ گهوٽ مٿان گهور “بهار”بجليون، تجليون چئي “ٻرڙو”ٻيا به شهزادا شهزور، پر هي ٻي شي آ

ئر سرو قد ساجن سهڻو، زنخ زنگي زيب

كن، سرس سونهين کان سيبذچشم حيات چاهه ين ڏيبڏسونهن پسي سر جهكائي، ٿيا ڏيهه ڏاني

مٹائي ريب ٿي پاٻوهه پريان دهن ۾، هي رين سخا مان سوالي ڀريو وڃن، جهوليون پلو جيب

ن فريبكچهين پسي كنڌ جهكائن، ڇڎيو ڦ ني غفاري غيب، آهي بي مثل چئي “بهار”هي گ

ئر وليل سياحي لفسرو قد ساجن سهڻو، ز

خد خال خمر کنجن خوني، هر دم دست حنائي لويب ارنائيعيفلكي ڳل لعل گالبي، ثلي

و عاجز، مک ڇاهي چاند چٹائيسهه ڳچي آه چئي شگر شيرين، وٹس شاهه ڦرن شيدائي “بهار”بات

چئي “ٻرڙو”نه كاباري بڻائي، اهڑي ٻي صورت

ئر ئ ڻ


ئر ۾ ا ڏ

راهه ويندا ركجي وڃن، جي کنجن پرين کڻن ترشيون تركش نين نراال، چشمن ساڻ چٹن

تي ڀنڀن نادر ناٿ نوائي كيا بردا ا چاهن چئاتيون لون لون منجهه لڳنڇم شرابي

عين آئيز اکيان پسيو ماٺ لڳي مرگهن چئي “بهار”دولهه كيئي درڳن، كيا بردا

ئر

ئيٹشيار وارن، بدر، عطافر عجيبي ٿيا حسن منجهان ه

ئيٹاوڳ آڏو ڇا ابر اليهر صدقي سنبل سو وار ئيٹسار تن، زنگي، گارڊن، گوهر جي ٿيا ريڈ منجهان رخرزه

الماس، كتي، كڻ اناري، نه دشمن مٹ دلدار ٹئي ئيٹر، گرفتار ينجهه لكن كنبن كٻكان، گج، گنه

پٹ وساوڙ، چيها، پاريو رپٻ چمن پيزار ٹئي ئيٹغلمان، قصوران، سلطان هزارين، ٻهڳڻ تان ٻلهار ئيٹعرشي، فرشي، كرسي وارا، سكن كارڻ ديدار

ئيٹٿيون گام کنئين گلزار ٿر، بر، تر، وستيون ويران، جيكي ئيٹعاقل، اكابر، سالك، سوين بلكل هجن بيدار ئيٹپر ڇا لکي ڇا لکندا، منهنجي سڄڻ جا سينگار

نس، بردا انس، ا چئي “ٻرڙو”ئي، منهنجي ٻهڳڻ جا ٹ “بهار”نس، ا

ئر ئ ڻ


ئر ھ ۾ ائ

و وارميانئجڎان، ميڎا ڍول، كري ڄل ڄول، كران سر گهول، صدق س ٿان ڏي پير، سونهارا سير، چمان گهٹ گهير، پرين پيزار ميانج

حسن دي هاڪ، ساري لوالڪ، ويک پيشاني پاڪ، ٿيوي بدر بيكار ميان ابر و ايراني، قوس كماني، تني دي ثاني، نهين اند نوان اظهار ميان نيٹك ول، كيفي كجل، ڇپي شيهل، ويک چشم چمكار ميان

گل، نهين رو رخسار ميان سوسن سنبل، كنول كاكل، گالبي ٻولي جڎان ٻول، لبان كون چول، كوئل ٻهه كول، سڻي گفتار ميان خطن عنبر، مشق عطر، پسيني پر هن اهي هٻكار ميان

اهوش، مٹي رو روش، گڎجي غبار مياندوران ح پري كري پوش، وڃي ين هان گهنگهار مياندر سوالي، هان مين كوجهي كالي، ميڎي لڄ دا تون والي، م ئينسدا ت

تان كل كائنات، كيا كريس ئهي جنهن لورو ميان “بهار”هك ابيان بات، برد يڏينهان رات، نمي ا

ئر سياهه اکيان صنم ديان دن رين كهڻ دي كاركرن چپال كركي چست گهنن، تير تيز تفنگي مار كرن

تون ڌڌكار كرنچنكل كجليان و ون كئبر دل ا آكي عاشق كون آرپار كرن درڳ دناليان وانگر

كيئي راهه مسافر ماريا ويندا، كيئي شاهه وڏي شكار كرن سورهيه سكندر تونگر هون تنهن كون به سنگسار كرن

بري غزال ڀڄ ڀڄ آكي، سجده لک هزار كرن ترنيان تجال ڇوڙ وڃن جڎان چشم سندس چمكار كرن

اظهار كرن “وت وم نت ا ”موج مشتاقان، كڎان “لبل و ق و ت م ”كڎان كرن “بهار”وڏي هوش والي بي هوش هوندن كيئي بردا لک

ئر ئ ڻ


ئر م ۾ ئ

تون تيڎا شهنشاهه شان هي كل نبيان دي ا ايجها ٿيا نه كوئي ٿيندا، تيڎا بي مثل بيان هي

روئندا رهيا آدم وقت كافي )1(

التجا كيتس مليس معافي صدقي نام محمدصه ٿيس شافي

تون به مدني مهربان هيتنهن ا ئي رب نال ياريموسي دي ه )2(

ويکڻ تجال تنهن كيتي تياري اريييس هوشڳويک حسن كون

ٿيا هنڌ تنهين حيران هي ئيجڎهن مدني دي مالقات ه )3(

يئٿي ارڙهن ورهيه هك رات ه تون سات ه ا ئيهن فرش ساري ا

هك ٿيا هك نال، اهو ساڏا ايمان هي ويا ظاهرجڎان حسن يوسف ه )4(

موهيا مايان وچ شهر مصر هٿ كٹن پيان نال خنجر ٿي روشني تنهين چوغان هي

جڎان ظاهر كيتا هك دلبر دشن )5( جهان ٿي ڳيا سارا روشن

ظاهر ٿيا اي سڀ كک پن

ئر ئ ڻ


ٿي روشني تان آسمان هيتون پٿر تاري )6( پاڻي ا

شاري قمر آوي نال ا جاريعبذر جم ر دا نور ا

ن هيتيڎا انڌڙيان تي به احسا دشر تابع بشر تابع )7(

حور مالئك شجر تابع كتيان قمر تابع يتار س

تيڎا تابع هر حيوان هي سركار مدينه جناب عالي )8(

هئي تيڎي دردا سوالي “بهار” مين تيڎي هان دلبر كو جهي كالي مين منگيا فهم فقيري دان هي

ئر

سياهه اکيان صنم ديان، سيني سيفي مارن سٹ سٹ كي وچ چاون دلڑي، بحري باز وانگون جهٹ جهٹ كي چست چنبان

مئي بن سدا مشتاق ڦرن، ويندا عقل خزانا لٹ لٹ كي دام داڻي مثل دام اڏن سو عاشق وٺن وٽ وٽ كي تين كون شكار كرڻ دا شوق سدا، لک مشتاق مارن گهٹ گهٹ كي ويک نظارا نوري نينان هرڻ ويندا هٹ هٹ كي

ڃن ڦٹ ڦٹ كيتندرست تن بدن كون يارو زوري و دهه دهه سيني دهكار كرن وانگ گولي ڇٹ ڇٹ كي

ٿيون كن قيد اندر كٹ كٹ كي “بهار”لک بردا

ئر ئ ڻ


ئر

جمال كمال دا مالك، اڻ جڑ ديان جوڙنه ٺهه وڃاوبي مثال ، ارشاد سڻ آبا ما حركتان تون رهه وڃ زلوالک ل

ثناگر تيكون سڻاوان آ قول ميڎي اٿان ٻهه وڃ ادني مين وٽ اٿان ڊهه وڃٻالهه غين تون نقطا عين سمجهه اکيان

هين زهد عبادت تقوي دي نهين پرور كون پرواهه تيڎي كنهن غار شفا وچ رو رو كيتي صفا هي راهه تيڎي

اگر سهڻي دا فرقان حميد قرآن تون پڇنث ڻين كومئها

لسان تون پڇ پاڪكيوين زلفين داپيا قسم کاندا، ا دي زبان تون پڇڪ بالل دي پا ملسو هيلع هللا ىلصگهنڻ هي نام محمدكيها لطف

كيوين شوق ٿيو شاعر بڻيه حقيقت اي حسان تون پڇ هي ڀاوڻ نال چاهه تيڎيسکاليئي كنهن آپ دا ڀاوڻ

كنهن غار شفا وچ رو رو كيتي صفا هي راهه تيڎي

ئي، تخليق تون پهلي تخليق هواكائنات ساري تخليق نه ه رزاق دا رفيق هوااوهه ئي بات نه ه اي مين مين، تون، تون،

اي ظلم ستم جبر نه هوا او پهلي ذات شفيق هواتون اول رحمت رسلنک كائنات ا ميق هواعوما ا

وٽ اکيان ٻهه ڳئين نهين نورتي پوندي نگاهه تيڎيٻكيون كنهن غار شفا وچ رو رو كيتي صفا هي راهه تيڎي

بڻ ويندي كدي هن پينار سكندرجه جيكيهين در تي آ

ڏ عرشان تي سير كريندي قطري به سمندر بڻ ويندي ا هين در تون بکيا پنڻ والي لطيف، قلندر بڻ ويندي

دي، كي طالب تونگر بڻ ويندينكي غوث، قطب، ابدال بڻ بيوس، هي واحد بچڻ دي واهه تيڎي “بهار”بڻ دردا، بردا

كنهن غار شفا وچ رو رو كيتي صفا هي راهه تيڎي

ئر ئ ڻ


ئرئ ئ م ۾

وسما هر جا تي ضصه ار تنهنجي ثنايا مصطفي خود خدا راضي رهيو آ، رهبر تنهنجي را تي

جا عرشن تائين آواز ٿيا علي آيو اچڻ سان صل ) 1(

بگڑيل مقدر گنهگارن جي رازق جا اڄ راز ٿيا پکين ۾ هي پرواز ٿيا “والسالم عليک يا رسول ا ةالصلوا”

شني هن شمس رهبر جي انس وكفر اونداهه تيٿي رو

ل الع غ ل اتر کان آيو ٻڌڻ ۾ ب )2( ہ ال م ك ي بجمالہ ٿيو پڑال پڑاڏو ڏکڻ ۾، كشف الدجي ب

ص خ يع م ج تن س مرحبا مشرق کان سڻڻ ۾ آيو، ح ہ اليہ وآلہ لڳا اولهه کان آواز اچڻ ۾ و عل صل ي انهي ها تيكريا كوٽ كسري جا هئي هئ

نه گهٻرايو ملكن چيو اوهان جي آهي قسمت بڻي) 3(

بي سهاري قافلي جو اڄ، آيو آهي ڌڻي اللعالمين، هجو اوهان كٿي به کڻي ةرحم هي آ

متي ٿيڻ جي، كئي آ گهر گهڻي خود انبيائن به اجها، پيو آ پاڻي باهه تي اڄ آتشگاهه سڀ ا

بيان کي سسند “بهار”ڇا لکي ڇا لکندو ) 4(

بس خدا ٿو پاڻ ڄاڻي شهنشاهه جي شان کي انسان کي كل ثنا جو كري كهڑي طاقت آ

يان لسان کيااڻ کٹ خزاني مان كجهه آ به چئي ٿو لست كرن کاهوڙي کاهه تي اچي حامي ٿيندو حشر ۾، ا

ئر ئ ڻ


رار

كورار استاد لعل فقير: نالو محمد ابراهيم: پي جو نالو

اركور: ذات ع1926ڄم جي تاريخ

پرائمري ۽ ناظره قرآن شريف پڑهيل : تعليم هاري: كرت

پراڻو جنگو لڳ مباركپور تعلقه ٺل ضلع جيكب آباد: رهائش موچي “كفشدوز”استاد محمد سوايو : سگهڑ پائي ۾ استاد

هجري 1416ربيع االول 15بمطابق 1.8.1996: وفات جي تاريخ نسالن جي عمر ۾ وفات كيائي 70

استاد لعل كورار هر سال سنڌ ليول تي هك وڏي كچهري : نوٽ كرائيندو هو ۽ تاريخ مقرر هوندي هئي

هن وٽ هك دفعي ڊاكٹر نبي بخش خان بلوچ به .كچهري ۾ شركت كرڻ آيو هو

ئر ساراهيان سچو ڌڻي جنهن جوڙيا زمين آسمان

سراج” ٿي آيو جانب منجهه جهان “منيرا ا رزاق پارايس رحمان ۾ ر جو سرمو اکينص ب ال اغ از م

ن تي مرجانڍكيس كوثر آب ۾ رتل هيس مون پيشاني مٿان مانگهه محبوب جي سينگاري سبحان عجب ابرو محراب مثل كوسيني كمان

چئي هئي لبن تي الالن “لعل”نوري سرخي سهڻل کي دشمن دلبر جي کي پوش پارايا ها مالك مهربان

ئي ته ٿئي روشن زمين آسمانجي هكڑو زيب ظاهر ٿ ملك ٿيا مستان، حوران ڏسي حيران ٿيون

ئر ئ ڻ


ئر

جلوا جانب جا ظاهر ٿيا ملك مكي کان شامجها آتش گاهه ٿيا خارزن کي خام كريا كوٽ كسري جا ا

پرزا ٿيا جنهن تي حيزي هڻندا ها حام ي الت منات عز طہ جو تاج سر تي هيس ڄائيندي الكون ڄام

اهي قادر كيا هيس كالم “الحكيموالقرآن ” اهي آگي ڏنا هيس انعام “انک لمن المرسلين” اهي كامل جا ها كام “علي صراط مستقيم”

کهيعص اها مالك مكي هيس مام پنج ئي پرين پروڙيا پرور جا پيغام

كندا ماڙ محشر ۾پنج تن پاڪ امام،

ئر ري ش ب ” ذ ن و ا ي اهي باقي ٻڌايا بيان “را

گفتگا گوهر جا ٻڌي اچي عاشقن اڏيا آستان جنهن تي ناميو نوري نظر كري سي ٿين قدمن تان قربان مرحومن تي مرسل دست ڌري سي ٿين جيئرا پوڙها ٻار جوان

جا ٿي قريشي قدم گهمايا اتي ٿيا بر پٹ باغ بان جا تون گهوٽ گهمي وڃي ،كن عطر مشك عنبرانٻاتي ه

ئر يو دشر پيا سجدا كن سالمپٿر شجر پريون د

ير، بگهڑ، باندر ٻيا جملي جانور پيا نميو وٺن نامنكيهر، گ چار پرين جي پيا لڎن ٹارين المپپکين ۾

ملك سڀ مطيع ٿيا منهنجي گوهر جا ته غالم ي قيامئثنا سهڻل جي پوري نه ٿي سگهندي توڙي قائم ٿ

چئي “كورار”نداسين كلمي ساڻ يجيكي آهيون سيد جي سام، سي و

ئر ئ ڻ


ئڪ(ب آن )رو

خالق مالك ملك جو موال كل شي تي قادر آ محمد مٺڑو مرسل مدني پاڪ پيغمبر آ سيف جلي شير علي وارث ولي صاحب صفدر آ آل پيغمبر لخت جگر ماهه منور شبير شبر آ نياڻي نبي راز ربي كهڑي ڳالهه كبي جڳ جي امي اطهر آ

آ ويطهر کم تطهيراپئي پنجتن پاڪ تي چادر ۾ هوال مكان “ظو ف ح م ح و ل ي ف د ي ج م رآن هو ق ل ب ”

۾رب نازل نبي تي كيو رات ستاويهين رمضان ورت ٹيهه سيپارا قادر كيا آهن قرآن ۾س ءاڳ ۾ اقرا

ورت واحد كئي بقر آ بيان ۾سجنهن ۾ وڏي جي شان ۾ ملسو هيلع هللا ىلصورت كوثر آئي شافع نبيسننڍي

و الرحمان ۾، سينگار كل سورتن کان مٿيآگي كراي

دل قرآن جي ياسين آ حسين پڑهي نيزي تي نروار آ آيت الكرسي كل آيتن ۾ سهڻل چيو سردار آ

چوڏهن سورتون قرآن ۾ اهو شاعر كيو شمار آ ؤهك س ڇها سي سورتان آيون مكي جنهن جو عربي كيو اظهار آ

آيو مختيار آ اٺاويهه سورتون سيد تي لٿيون جڎهن مديني ۾ جانب كل جهان جو ،اهو باري کنيو بار آ

ئر ئ ڻ


ڇاهٺ قرآن ۾ اهو انداز آهي آيتن ؤڇهه هزار ڇهه س

ٻٹيهه لک ٻارنهن هزار ڇهه سؤ ٻاستر اهو اختالفي حساب آ حرفن ست منزلون چوڏهن سجدا قرآن ۾ ساري سڀ ڏجن

ويهه ايميون قرآن ۾ پنج روز پيون پڑهجن هك سؤ سان اهو حكم آ حبيبن قات مولي ڄڻ كيائين مال

چاليهه كيا آهن، قادر كل ركوع قرآن ۾ پنج سؤ

ست سو دفعا كالم ا ۾ امر آهي نماز ۽ زكوات جو هك سو پنجاهه دفعا فرقان ۾ فرمان آ خيرات جو

مٿان آيو حكم صلوات جو ملسو هيلع هللا ىلصپل پل پڑهو محمد هر ڏينهن ۽ هر رات جو. دم دم درود دلبر تي پڑهو

پڑهو قرب مان كالم ا کي ٿئي سولو سفر سكرات جو جيكو وائي كندو وات جو، تنهن کي كس لڳندي كانه كا

ختم ٿيو قرآن ختم النبي تي گذريو ٹيويهون سال آ بشري برقعو پرين پائي آيو ٿي مدني مثال آ هر هنڌ هر حال ۾ حاضر اهو تنهن جو قرب كمال آ

نهن جو حال آكر اچي وارثي ولهين جي هيڻو ج آ “لعل”كرا ديدار دلبر پنهنجو تو در سوالي

چئي “كورار”آ، قيامت تائين ايڎو ڀال تنهنجو ڀال

:ٽمٿئين بيت ۾ سگهڑ پاران ڏنل قرآن پاڪ جي سورتن، آيتن ۽ ركوعن سميت ذاتي حواال سندس آهن ان سان اداري توڙي سرجيندڙن جي

.تحقيق جو كوبه واسطو نه آهي

ئر ئ ڻ


ئر ساراهيان سچو ڌڻي جيكو مالك آ ملكن عرش كرسي لوح قلم نور نبي جي مان ٿيا چوڏهن ئي طبقن نبي پيدا كيائين نور مان سندس سهڻي ئي وصفن سردار سڀني جو سيد آ مٿان مڑني مرسلن

مزمل اهو مان آ محبوبن ہ م ط س ح ي وشمس وليل وضحي اها واکاڻ آ وصفن

ي پاڪ مٿان پنجتنئپويطهر كم تطهيرا اهي سينگار سڀ ڏاتر ڏنا پيا سهڻي کي سونهن سونهن سڄڻ جي مان ملك ٿيا غلمان مليو حسن آ حورن جلوي جمال كامل جي كمال مان ٿيون ترنيون تجال ڏين ابر بهارا مينگهه ملهارا سانوڻ وارا تن کي ويس مليو آ كامل منجهان كيسن

ان ابرنكو سين كاب منبر محراب ٿيوعجب منجه گنزنگي بڑ ڇيون ڀان موهن مستان ٿيا محب منجهان مفتير ت

ذوالفقار جي ڍار نوكدار ٿي انف منجهان عجيبن مرجان تن کي الالئي ملي آ منجهان لبن تقواان يکسرخي پان الل ال

گل سورج گل رابيل گل گالب ٿيا رهبر منجهان رخسارن ان دشنهيرا موتي الل جواهر خاص درعدن ٿيا دلبر منجه

خستوري زعفران ٿيا پسيني منجهان پرين عطر مشك انبران خوشبو پٹ پٹيهر بافتا بخمل ٿيا ڀورل منجهان بدن

گام کڻن رينكبك فيل هنجهه مور رفتار رهبر جي رتي مان ٿا گ چئي نه آهي حد حسابن “كورار”كهڑا ڳڻي كهڑا ڳڻيان

سونهن سڄڻ جي سڄي سنسار ۾ سونهين ٿي سڀن چئي مليا عجيب منجهان انگڑن “لعل”قب سڀني کي اهي ل

ساٿ لنگهائيندو سختي مان اچي وارثي كندو ولهين ن سڀ مركن، جن جي كلمو آهي قلب ۾ڀلي اهي موم

ئر ئ ڻ


ڙ ئ )ائ(ي دي هك ڏهاڙي ميكون خيال آيا دل جان دي وچ نجوش كنو

كٿ مين كٿ ميڎا ماهي رهيس ايهين ارمان دي وچ ڳم ياركون زمين آسمان دي وچپڇي ڳولڻ ل

ڳولهيندا رهندا هان دلبر كون جبل پهاڙ كوهستان دي وچ بردا بن كي رلدا وتدا هان بيابان بوستان دي وچ پتا نهين ميكون ملدا پوري پاكستان دي وچ نماڻي هوكي پڇدا وتدا هان كوئٹه بلوچستان دي وچ

وچ جنهن دي خاطر رلدا وتدا هان سو رليا نه ريگستان دي آيا نه هٿ حبيب ميكون اصل كوئي ايران دي وچ دنيا ساري دوست كيتي مين ڦوليم گل گلستان دي وچ جڎان هٿ نه آيا حبيب ميكون تڎان پيس گهڻي ارمان دي وچ خوشبو آئي دل ميڎي كون طرف عربستان دي وچ كائنات كنون آواز آيا ڏيک ياسين والقرآن دي وچ

دل و جان دي وچ ڏوجهان ڏيک اکيان کول اپنيا سره ” ن النسان سري وا هر هك دي ايمان دي وچ “اسکم” نف آپ آکيندا نه پئو غير گمان دي وچ “وفي ا

ونحن اقرب ويجهڑا وسدا تون كيون ڳولهين زمين آسمان دي وچ دا جن بشر حيوان دي وچنجلوا انهي وچهر چيز

آن دي وچي قرکآ “كورار”صفت سڄڻ دي وچورت سهر سورت دا رک روزا اينوين جيوين رکدي هن روزي رمضان دي وچ پڇي لحظي اندر لعل ٿيوين ٿي مرد آ ميدان دي وچ

ظاهر هي فرقان دي وچ) سبحان الذي اسري (و ني نهين فرق اس بيان دي وچ’اد’فكان كاب كو سين ا

احد احمد وچ پردا ٿوال نه پئو غازي ايهين غير غلطان دي وچ ون قسم خدا دي رب رهندا بس معراج والي مهمان دي وچميك

ئر ئ ڻ


ئر

اول آخر حاضر ناظر باطن هن نامور نروار ڏوهينہ اال ا محمد رسول ا هن دو جڳ دي ڏاتار ڏوهينملسو هيلع هللا ىلص ال ال

احمد اتي احسان كيتا، سارائي جهان كيتا قرآن كيتا، نازل نبي تي نروار ڏوهين تياسالم

ا هي، ابراهيم خليل ا هيرهبر رسول ا هي صادق هن سچار ڏوهين حاسماعيل ذبي

معراج والي رات هئي، عرش اتي مالقات هئي مرحبا اتحيات هئي، واهه كيتس گفتار ڏوهين ڀلي اتي ڀال كيتا، عبدا كون نهال كيتا آمنه وچون لعل كيتا، واهه جوڙ كيتس جنسار ڏوهين

اطهر هي كوثر هي، خاتون ساقي هينوبهشت جنهين دا گهر هي، جنت دي هن مختيار ڏ

آل پيغمبر هي لخت جگر هي شبير شبر هي، امت دي هن آڌار ڏوهين شاهه نجف دا شان، ويکهو، كربل وچ مهمان ويکهو جڳ ساري دا سالم ويکهو، واهه قبي هن كلنگيدار ڏوهين مصطفي او مرتضي، امت اتي كريسن شفا

دار ڏوهينمحشر دي هن مه. ي در دا گداي تيڎه “كورار”

ئر ئ ڻ


رار

كورار مرحوم سگهڑ محمد فقير: نالو محمد ڇٹل ذات كورار: پي جو نالو

ع1943جنوري : ڄم جي تاريخ پرائمري: تعليم هاري: كرت

پراڻو جنگو لڳ مباركپور تعلقه ٺل ضلع جيكب آباد : رهائش ير كوراراستاد لعل فق: سگهڑ پائي ۾ استاد

هه1434رمضان 16ع بمطابق 2013جوال 24: وفات ئر

جب گوري گهنا كري، سرس كري سينگار هك سندور هيس سينڌ ۾، ٻيا وسيهر وترا وار ڀروون ڀنور جيئن، اکيون مرنگهه آچار

پيون منجهه خماري كجل سرمي سان سونهن گهڻي، وتن ک ينگارمسي مساڳ تي مست هئي، كري سرخي جا س

نٿ بولو بينسر بن ۾، كري پئي چو گلن جا چمكار واليون، پنڑا، ايرنگ، نسبڑيون، منجهه جهومك جا جهمكار ڳهڻو هيس ڳچي ۾، ٻيا هس سندائي هار

، در، كٺماال، من هيس مٺڑي سان منٺار ذويعت منگليون، موريون، ٻانهين ٻانهن ۾، كنگڻ كلنگيدار

ن كري پئي اللي جا للكار ڇال، ويڑهه، منڈيون، اڃا كڑيون، پٹيون، پهذيب پيرن ۾ ٻيو جانجهر جا جهمكارن تي، سونهين پئي سنگهار جتي سان جا ا انهي ٻٹيهن کان وڌ ٻهڳڻ جي جوڙي جوڙ جبار

چئي، ڇا شاعر كندو شمار “كورار”كيترا ڳڻي ئيچ “محمد”ساري جهان ۾ جنسار، تنهن کان وڌ آهن منهنجي مور کي

ئر ئ ڻ


ئر

كونتل كرشن کان وڌ تجليدار ترنگ چهرو وڌ چمك سان، ڀروون ڀاال ڀنگ لوچن ڏسي لكي ويا، جهوكا منجهه جهنگننگ ناتك ڏسي نعت پڑهن، اڳيان اچي ا جي دشن کلن دهن مان، اچن تانهل کي تنگ گيدان کي گوهر جي، وکن وڌا ها ونگچا هيا، عجيب جا انگ الڈهه کان ا

تي كيا دلبر چئي “محمد”اڳيان دنگ، ماهه به ا

ئر ملنگ، تنهنجا پرين پڳدارا ننگ، موهي كرڏتليهر ترنگ، وجهن ٿا ونگ، هڻن ٿا

چنڈ جيئان چمكار، رهن هٻكار، جڑيل جنسار سونهن سردار، سدا سؤ وارا ڀروون ڀنگ، سسيا سارنگ، الڈهه انگ، موهيا ٿي مرنگهه، مٺي منٺارا

ي ناڪ، ساري لوالڪ، هوت جي هاڪ، هيا هرواراكيا مشتاق، نبي ج ڀنور جي ڀڻك، كويل جي كڻك، وڄن جي وڻك، چهري جي چمك، كيا چمكارا تانهل کي تم، گنير کي غم، مكتا کي مرم، جوهر کي جرم، ڏنا دشن دلدارا هنڈول حيران، پيوند ناپان، موهيو مرجان، شفتين شان، هيا سرخ سونهارا

مزار، هرني جيها هزار، ڀڄ كر بيكار كيا جانب جي جهلكارادلبر دلدار، مست كيا لعل الجواب، موهيو مهتاب، ڇا هي سرخاب، طله تاب، وڌ هاپٻ پيارا الهه كيس احسان، مليس فرقان، كيم شكران، ٿيم دربان، تنهنجو دلدارا

صلواة سو وار كلمي جي كوكار، پڑهه حمد هزار ته لهني غم غبارا “كورار”كهه آمداحي، تنهنجو گدائي، سهڻل سدائي، ڏنئه واڌائي، ته ٿي ويا قرب قرارا “دمحم”

ئر ئ ڻ


ڙو

سگهڑ محمد عظيم ولد حاجي خير محمد كلهوڙو جي ع دوران 1955پيدائش ڳوٺ جونگل تعلقه ٺل ضلعي جيكب آباد ۾

سگهڑ گل بهار سومرو جي صحبت ۾ . ڄائو ۽ ميٹرڪ تائين پڑهيوگهڑ بڻيو سندس فني كتاب كن سببن جي كري ع دوران س1971

شايع نه ٿي سگهيو، استاد بهار علي بهار سان تنظيمي مرحلن ۾ ع ۾ وفات كيائين، سندس فرزند 2010جوال 20ٻانهن ٻيلي رهي

.هن نڀايو اچي ٿوناعجاز علي سگهڑن سان ني

ئر زلف سيآهه سڄڻ دآ سهڻا وسيهر وركن

وڙن مو پ چي ن سي محبوب جآ نانگ اه آزيون كن ڇتا ڇوڙي بشيهل ڀوري آرگ به ڦٹ كرن كرڙيا منجهه كيسن فٹ کلن تليهر عليل ٿيآ وآر ڏسي وهسن ليهر، ت اريب جآ رآجال كين رهن پسي كاكل كچ ق

ريت ۾ پرٿيآ هيئر ين پ پسي هركن پ واسينگ پيآ ويچآر منجهه ڏسي ڀورل جي ڀنڈڻن

چي كرن دمن، ٿآ ا .“چئي” “عظيم ”كل كآمل جي ق

ئر ئ ڻ


ئئ ا

ديهه (قائم الدين ولد عبدالرشيد سهتو ويٺل ڳوٺ سهتا .ع ۾ ڄائو1960سنه ) پليجا، تعلقو ڳڑهي ياسين، ضلعو شكارپور

سندس استاد محمد ملوڪ عباسي آهي جنهن جي صحبت ۾ هن سندس لوڪ ادب جي فني اشاعت هك سگهڑ پائي جو ذوق وڌايو

پاڻ كجهه سال اڳ هن . شايع ٿي سگهيو “قائم جو كالم”كتاب ملسو هيلع هللا ىلصحضرت نبي”قائم الدين هيٺيان بيت .جهان مان الڏاڻو كري ويو

.۾ چيا آهن ۽ سهڻا چيا آهن “جن جي سينگار

ئر

سونهين پيو سرتاج نبي جي الئق سر لباس حسن هوت حبيب جو هئو چندن کان وڌ چاس وڌ گهرا كيس كلهن تي جيئن ڀونر وٺن پيا واس جاڙا جنگي جانب جا كن ابرو دل اداس

اسرجوڙ جهنواري جاني سندا ريٹا رتل مرگهان وڌ محبوب جا هئا نيڻ خماريل خاص

اريون كيفي كن نه قياسسي كهن كٹاريون ساجن و عاشق لک عليل ٿيا، كيا نظر نهوڙي ناس

چوي پيا هلڻ منجهه هراس “قائم”كيئي كنجل .وڌ پيارل پاس، حسن هيكاندو گهڻو

ئر ئ ڻ


ئر جيئين مستي ماڪ جي خورشيد كري ٿو کسريان جي رس حسندار هٹي ويا تئين روپ پوريون گام نه کڻن آڏو هار پائي سي هس گ

كيون چانڈاڻ ڀلي سو چمكي پيو چوڏس چنڈر چوي سونهن برابر سس “قائم”كڎهن نه ٿيو

دست حنائي جانب جائي پرور كيا پارس هكڑي مرڪ حبيب جي سان مٹي اها مس سهڻي جا سينگار چيا هن ڏاهن منجهه ڏهس .مان ڏئي نه سگهان ڏس، پرين سندي پار جا

)ائ( ئر سر سونهيندا سرور كوندا بر “لوالڪ لما”تاج

آوڻ نال آباد كيتا جانب ها جهنگ جهر كون نور سڄڻ دي روشن كيتا گلشن ها گهر گهر كون حسن كريندا هوت ماهي دا شكي شمس قمر كون خورشيد كنو خاص بچاوڻ كيتا پرور پوش ككر كون هل هاليا هاڪ حسن دي، پاڪ موهيا مرمر كون

شكر كونلطفدار لعاب ڏيندا ول شاهه شكست شكي ٿي ڳيا ڇپ اتاهين كينٹل ويک قمر كون سٹ ڏيندي ول جهٹ اتاهين عين افٹ ادگر كون

من مور كريندا گرفتار گنير كون يٹور ٹر پاڪ پسينا پياري دا سو موهي مشك عنبر كون

ئر ئ ڻ


ئل ار د

سگهڑ فقير ديدار علي سيال جنهن جي پيدائش ته سال ”ي جي كا به پك نه ٿي ملي سندس والد جي ع ۾ ٿي پر مهين1962

زباني ته ديدار سخت سردي ۾ پيدا ٿيو هيو پو ان ۾ ڊسمبر يا اسان جي پياري پيغمبر . جنوري مهينو ئي گهڻي ڀاڱي شامل آهي

صه غربت کي گهڻي ڀاڱي پسند فرمايو آهي ۽ سندس عاشقن به سيال به اهڑي طرح ديدار . غريب گهراڻي ۾ گهڻو جنم ورتو آهي

پنهنجي كکائين گهر ۾ پنهنجي دلبر پي محمد حسين سيال جي صحن تي اک پٹي ۽ هي فرزند سندس والد کي ٹئين نمبر تي ا

کانئس اڳ به ٻه ڀائر روشن علي ۽ عبدالمجيد . تعالي عطا فرمايوسندس والد جو صحن سجائي چكا هئا ۽ کين هك ڀيڻ به موال پاڪ

عام چوڻي آهي ته . ۾ ديدار آخري ڀا هيو سندس ڀائرن. ڏني هئيان لحاظ سان ديدار ٻين ڀائرن کان ته ننڍو هيو . دير آيو پر درست آيو

.پر اهو سگهڑ جي حيثيت ۾ مهان شخصيت بڻجي ويوهن سگهڑ جو ننڍپڻ مال چارڻ ۾ گذريو ۽ جڎهن کيس پنهنجي ڳوٺ دائود ديري لڳ شاهه پنجو سلطان تعلقي ميهڑ،

و ۾ پرائمري اسكول اندر کيس تعليم ال ڇڎيو ويو ته ضلعي دادهن پنهنجي استاد پانڌي خان سيال وٽ صرف ٻه درجا ئي مس

ع دوران سندس هك سگهڑ امام 1974ديدار سيال وٽ . حاصل كيابخش هتار وٹن مهمان ٿيو جنهن کان هن ڳجهارت ڳولڻ جي سکيا

هان سگهڑ ع ۾ سنڌ جي عظيم م1978ورتي ۽ ديدار ان کان بعد استاد فقير محمد ملوڪ عباسي کان سگهڑپائي جي باقي مكمل

.صنفن جي سکيا حاصل كئيفقير ديدار سيال جنهن کي پي کان ته نه پر ما جي والد

و لوڪ ادب جي ڄاڻ نجو ڏاج مليو، سندس ناطرفان سگهڑائپ

ئر ئ ڻ


رکندو هيو ۽ ان ورثي جي ادبي ملكيت مان هن کي به حصو ع کان وٺي 1985ع ۾ ريڈيو پاكستان حيدرآباد تي ۽ 1981. مليو

لوڪ ادب .پاكستان ٹيليويزن تي ادبي پروگرام شروع كيائين 28جو مركزي نائب صدر پڻ رهيو ۽ آخر “سالت”جي پرچار ۾

سندس لوڪ ادب ۾ جيكي . ع تي وفات كيائين2010جنوري “افيصال انصاف ج” “ديس وسي ديدار اسان جو”كتاب ڇپيا تن ۾

1.شامل آهن “كل جڳ رهندا كاپڑي” “ي دانهنجكنهن کي ڏ” :هيٺ سندس چونڈ كالم ڏجي ٿو

ئر ئ(ڏ ھ ئ ئ )ڏ

ڏسي هلڻ حبيب جو هت هنڈوا پيا هركن

ركن وكارڌ به قابو ٿيا ۽ فيل پيا ڦ كٹ لكائن كينٹل پيا ۽ گونٹا نه گركن

كنکر نه سرنكيهر كنڌ نوائي بيٺا س كيٹا ڀونگ ڀنا ٿيا نكي چينچل پيا چركن

ن تي تركنكڑٿوسو وارڻ ويسال هو ركن مينڈل به محبوب واري ڍار ڏسيو ڍركن پسي ٹور لڄي ٿيا، نه ادگر پيا ا مكنا مست مطيع ٿيا، هو واٹن تان وركن

كي ٿي ڇركنشچئي “ديدار”دلبر سامهون پو پيا پركن، ڏسي هاٿي هلڻ حبيب جو

ري 1 ئ و : ھ ئ ئل ئران واڌارو(ڊا )ڙ

ئر ئ ڻ


ئر

ڏسي هلڻ حبيب جو ٿيا گنير گرفتار چينچل چرڻ ڇڎي ڏنو هرڻ کاڌي هار

عين سڄڻ جا نيڻ نماڻا کنيون كن کجكار چئي منهنجي سڄڻ کي سينگار “سيال”سونهن سدا

مون کي پرور پسائج پاڻ تون “ديدار”تنهن دلبر جو

ئر

اي چنڈ چوڏهين رات جا تنهنجو ڇاهي تاب چئي جي الهي الل نقاب “سيال”منهنجو سڄڻ

پو نه ٿي بات بچڻ جي، ٿئي سارو ملك كباب حسن منهنجي حبيب جو ناهي حد حساب

ل گالب مور مرجان موتيا نه پڄن گ رڳون تن رباب، جن ڏٺو منهن محبوب جو

ئر ئ ڻ


ئري م بئمحمد زمان عرف غالم حسين جي پيدائش سنڌڙي جي

ڻ شريف جي نگري کان اولهه پاسي هك ننڍڙي ڳوٺ شهباز ۽ سيوهباجارا ۾ پنهنجي مسكين والد عبدالحليم باجاري جي كکائين گهر

ع دوران ٿي 1965ڊسمبر واري سخت ترين سرد رات ۾ 12جي صحن تي پاڻ عام ٻارن وانگر صرف پرائمري جي تعليم حاصل كري ۽ پنهنجي

ڦوهه ۾ سنڌ جو ياباڻكي كرت ۾ لڳي ويو، پاڻ پهرين جواني جبهترين ملهه پهلوان پڻ ٿي گذريو ۽ هن لوڪ ادب جي ميدان ۾ کيس هك سڄڻ دوست ۽ سگهڑ حاجي رحيم بخش قريشي جي صحبت ۾

ع کان باقائدي سگهڑ بڻجي سنڌ جي مهان سگهڑ استاد فقير محمد 1980ملوڪ عباسي جي شاگردي ۽ شفقت حاصل كيائين پاڻ ان ميدان ۾

ايوارڊ ۽ ال تعداد مڃتا “رمزون رحمت ا جون” جالل کٹي ايوارڊ،هر صنف ۾ اعلي مهارت ماڻيندڙ هي . سرٹيفكيٹ ايوارڊ حاصل كيا

سگهڑ ريلوي مالزم ۽ سالت جي ضلعي ڄامشورو جي باڊي جو صدر ذوالقعد 29ع بمطابق 2009نومبر 18رهي كري گڑدن جي بيماري سبب

.د ۾ الڏاڻو كري ويوهه بروز اربع سول اسپتال حيدرآبا 14 30 .جنهن کي باجارا ڳوٺ جي اباڻي قبرستان ۾ دفنايو ويو

ئر ئ(ڏ ئ )ئ ڏسي هلڻ حبيب جو ٿي هرني کي هيبت كنجل فيل كنبي ويو ڏسي حوت هلت وارڻ وک نه کڻن سکن گؤنٹا گنير گت ماريو هيو محبوب جي سنکر کي صحبت چئنچل چاهت چور كيو پسي چال چلت هاٿي هئنڈل هيكاندو نياز كري نوڙت وسو وڏي واجهه مان پيا پير جهلن پربت

چوي، ڇا توريان مان طاقت “باجاري”تنهن ڀالري جي .تي “غالم حسين”شاهه كندو شفقت، هو گوهر

ئر ئ ڻ


ئ ا

سنڌ جي مشهور سيالني سگهڑ استاد محمد امين سنياسي ع دوران تعلقي وارهه جي 1938 )پاڙو سانگرو(ولد جمعو خان ابڑو

ڳوٺ گل سانگرو ۾ ڄائو، سندس والده قرآن پاڪ جي حافظياڻي هئي ۽ پي به درويش صفت صوفي ازم نيك نمازي توڙي راڄ ڀاڳ جو چڱو مڑس هو، محمد امين سنياسي ڏهن سالن جي عمر ۾ استاد حافظ الهڎني ڊومكي ۽ حافظ محمد ملوڪ ڀٹي جي علمي

درجا فائنل جي تعليم 7پاڪ جو حافظ بڻيو ۽ لياقتن هيٺ قرآنجنهن بعد كيترو ئي عرصو سندس ئي ڳوٺ جي . پڑهي سگهيو

مسجد جو پيش امام پڻ رهيو، فقير سائين جو پي ۽ ڏاڏو وقت جا وڏا پارکو سگهڑ هئا، پر پاڻ غالم سرور ڀٹي جي صحبت هيٺ سگهڑائپ جي فن کي اڳتي وڌايائين، گڎوگڎ طب جي علم جو جراح، سنياسي ۽ مشهور حكيم به هو، عالمه اقبال اوپن يونيورسٹي مان طب جي علم جي ڊگري حاصل كيائين، سركار لطيف جي سر ۾ سمايل کاهوڙين جيان گيڑو ويس پائي سالن جا سال جبل پهاڙ بر ٿر جاڳي حقيقي عشق جي منزل ماڻڻ ال پيادل

پر ايران، تهران پنڌ كري نه رڳو هن صوبي سنڌ ۽ پاكستان اندر ۽ بغداد شريف جو سفر پڻ كيو، جنهن دوران جئه رام جوڳي، . مصري جوڳي، کبڑ جوڳي ۽ گرونانك جوڳي پڻ سفر جا ساٿي هئا

سفر کان واپس اچي ضلعي دادو جي راڌڻ اسٹيشن ڀرسان ڳوٺ . ٻڍل الکير ۾ روحاني رمزن جا ورد وظيفا، چال ۽ ڏهاكا كڍيائين

پيٹ . ي به واليت جا ورق پڑهڻ ويندو هودرگاهه سعيدي موساڻي تع ڌاري الڙ 1987خاطر کي منهن ڏيڻ گذرڻ كرڻ ال معاشي مرحلن

جي پاسي جهرڪ شهر جي ڀر ۾ ڳوٺ حاجي ساکاڻي ۾ يوناني دواخانو کوليائين ۽ كافي عرصي بعد هاڻوكي ضلعي مٹياري

ئر ئ ڻ


ر جي هاال شهر کان اتر ۾ قائم پراڻي سعيد آباد ۾ اچي رهائش پذيٿيو، جنهن بعد پارس دواخانو جي نالي سان هاڻوكي نيوسعيد آباد

هه 1426ذوالحج 13شهر ۾ اچي آباد ٿيو ۽ زندگي جا آخري پساهه 1.ڇنڇر ڏهاڙي پورا كري هن فاني دنيا مان الوداع كئي

هن وقت سندس فن ۽ فكر کي سندس فرزند ممتاز امين .سنياسي سنڀالي رهيو آهي

ئر

و حبيب جي، ڇا چنڈ كري چانڈاڻحسن آڏ پرزا کڻي پاڻ كري جي پسي سڄڻ جي سرهاڻ چلكي ڀلي چٹو ٿي، کڻي وڏي كري واکاڻ گوهر تنهن کي گهرايو ٻهڳڻ هڻي ٻاڻ

چئي “امين”ته به عجيب وڌ ڻڀلي سونهين ستارن سا

ئر

حسن ڏسي حبيب جو، ٿي حورن کي حيرت عبرتمالئكن کڻي ماٺ كئي، ٿي عالم ۾

سنسار جي سهڻن کان، وڌ سائين جي صورت عاشق كيئي اڙجي ويا، ڏسي محب جي مورت لكل كونهي لوڪ کان شان ڀريئي جي شهرت

.ال عجيب جو “امين”ديدار پرين جو دولت، آ


ئر ئ ڻ


ئت نئل ي ئ ئر

ئ ر

ئر ئ ڻ


ئدر اوڳئ ا ب

ر اوڳاهيعبدالقاد: نالو سکيو خان: ولد

ع1970مارچ 4: ڄم جي تاريخ )سنڌي(اي . ايڈ، ايم. اي، بي. بي: تعليم

ع1990: فن جي ابتدا ٻرڙو “بهار”بهادر علي : استاد پرائمري استاد: كرت

ويٺل غوثپور تعلقو كنڌكوٽ، ضلعو كشمور: پتو

ئر

محبوب لب مين سرو قد ساجن سهڻو، ر ڌو پهچي كينكٹ قريبن اهڑي جو كا

جي ٻاجهارا كي ٻول سڻي، ٻولي كوئل ٻولي ٻي نه مٺو ٺكڑو نازڪ نيارو پر بهتر پريان بين

چئي، “اوڳاهي”آهن هزارين ٻيا به حسين، پر عجيب وڌ آ

ئر

سرو قد ساجن سهڻو آهو سندس عين منهن وڌ مهتاب کان، نرگس پريان نين،

رينجي سري پردو سن تان ته روشن ٿئي چلڻ سان چينچل سندا چكي وڃن چين، سسيهر سر نمائن ٿين پريشان پين،

.چئي “اوڳاهي”سڀ سهڻل اڳيان سين، اچي هڻن،

ئر ئ ڻ


ئر

سرو قد ساجن سهڻو دندان داڻ انار، پر بيحد بجلي تن ۾، جيئن وڄ كري وسكار، زلف دائري ديم تي سونهن ايئن سردار جيئن سورج سرنگ مان كڍي كا كنار

کان سونهن زور زنخ جي ريڈ مائل رخسار سڀ افضل ابرو سيف سنگينون جاڙيون جلوي دار عين اتم ادگر کان، ري كيفيون كجل ڌار اعلي پسينو عنبر کان هر هنڌ ٿئي هٻكار،

چئي، “اوڳاهي”حسين ٻيا به هزار پر عجيب وڌ آ

ئر

كيس كارا قريب جا مو مينگهه ملهار زلف زيبدار پسي جهڑ جهكو ٿئي

سرنگ سياحي ڇا پڄي توڙي آگم اكيچار ارعابر جي آسمان ۾، سي شان نه مٹ ش

ي هيئر کلن حبيب جا، ته سارنگ ڇڎي سينگارجڳ سين، واهه جي سهڻا وار، ٻ نه ڀيٹن ا ا كاكل پسي كمائجي وڃن، ككر كارو نڀار كيان ڇا تعريف ڇتن جي، جي سجايا سردار

ٿين بادل بکيادار، گيسو جي گهرائي مان .چئي “عبدالقادر”اڃا پڌرا پار، ڏيان آ كهڑا

ئر ئ ڻ


“ئ”

ٻرڙو “پياسي”پنهل نالو؛ محمد بخش ٻرڙو پي جو نالو

بخشاپور رهائش ع1968 پيدائش كنڌكوٽ تعلقو كشمور ضلعو

ع1980 سگهڑائپ جي شروعات ٻرڙو “ربها”استاد بهار علي سگهڑائپ ۾ استاد

پرائمري پاس تعليم هارپو پيشو

تعلقه ضلع كشمورپوسٹ بخشاپور مكمل ائڈريس

ئر

رخ تي سج ريسون كري، ڇا ڏيان محبوب جا مثال ياقوت مرجان کان وڌ لب پرين جا الل مور مرگهه جهكيو پون نه چئنچل چلن چال واهه دلبر جي ديم ته كيا قادر آهن كمال

هي هاللناكري حاجت سالمبه سورج حورون مالئك حيران ٿين پسي جانب جا جمال ڇا شاعر شان لکي سگهندو مونکي ڇا مجال

چئي “پياسي پنهل”آ كيو ،انهي اللڻ لجپال

ئر ئ ڻ


ئر

حسن حبيب جي آڏو ڇا شمس كري شعاع لڳي حيرت حورن کي صدقي كن پيون ساهه

ت رکي چاههرنا حيران ٿي آيا چسه ههنجه جي پردو پرين هٹائي نر تئون كري نگاههپکي پرندا پيش پون ڏسي اللڻ جو لقا جو ڌاجنگ جهكي پون قربئون كري كاهه

چئي “پنهل”اهڑو جلوو جا بجا، منهنجي پرين جو

ئر

جي دلبر کڻي ديد كن دوناليون ڌڌكار پنبڻين سندا پيكان كن سيني ۾ سٹكار

وجود کي تکي جيئن ترار وڍن ائين ئون ڦاكون ڦارنچشمن جي چوكن سان ٿيو هي

واكا جيئن وڄ كري تيئن نه پوي خبرچار چئي پنهل تن جا پار “ٻرڙو”كهڑا ٻڌايان

كري ندليون سوگهيو ؤس ،بس کيون نيڻ خمار

ئر ئ ڻ


ئر

هك مست اکيون محبوب جون ٻيو كجليون ۽ كاريون و سرمي سان سينگاريونٹيون ديد شهيد كرڻ ال ت

نظرون نياريون اهي چوٿون ڏسڻ سان ڏنگي وجهنالريون جنهن تيپنجون ڦاسي پيا فكر ۾ تو جانب ا

ريونايون وتن ڇوهه اکيون ايهي ديدان دوڌٹڇهون ڇ کيون پياريوناسنڀريون وتن اهي پاڪ نستون سك رکيو

تو ڄام اڏيون ڄاريون ،كهڻ ال ڦاسائي ناٺو ڦاٿا كي ڦٿكن پيا، كن كيون كو كاريون نائون كي کي “پنهل”هن “پياسي”ت وڃن ماريون ڏهون مف

ئر

جي دلبر کڻي ديد سڄڻيون هي ساري ماريکي كري پوي وجهن مرگهه به اڏندو پکي

ي ڇڎن ڏونگر کي ڏاريئپٿر به پرزا ٿ هك اکين جي اشاري ،كروڙين كهي وجهي

ياريموتو قبل انت موتو، ماري جهو ورد نه وساري، جنهن کي لڳي نوڪ نيڻن جي “پنهل” ا

ئر ئ ڻ


ب

پورو نالو؛ كريم بخش ملك پي جو نالو؛ حمزو فقير

ملك :ذات ملكعلي استاد؛ صادق صحافي/كرت؛ استاد

ايڈريس؛ ڳوٺ ڏياڻي، پوسٹ آفيس كرمپور بجاراڻي تعلقه تنگواڻي، ضلع كشمور

ئر

يف، مدني مٺي منٺار جيكهڑي كيان تعر سهڻو سڄڻ اعلي اتم، آيو سڄڻ سينگار جي گام گوهر جي کڻي، وڃن مشك عنبر هارجي مرڪ جي محبوب كن، موتي كرن مهكار جي چانڈاڻ چهري جي پسي، وڃن شمس و قمر هارجي

كئي تعريف آ، پرور ڌڻي پاڻ يار جي “كريم بخش” .۾ انهي محبوب مڻيادار جي، ساراهه آ سنسار

ئر لکان ڇا لفظن ئونسونهن وڌ ساجن جي، آ

مر ڀي قربان ي، منهنجي كامل جي قدمنئٿق ي، جي اللڻ لو ڏ كنئهاٿي ڀي حيران ٿ

ڏاڙهون داڻا ڏندڙا، جركيو ٿا جركن چيتا هام هڻن نكي ،پسي چيلهه چهبك

انهي ٻهڳڻ صدقي ٻاجهه سان ٿا، ٺهه پهه كم ٺهن هي تاري ڇڎيو تار مانكريمن، آ “كريم بخش”

ئر ئ ڻ


ئر

ڀورل آئي ڀاڳ کليا، ٺهه پهه دل ٺري، آتش گاهه اجهامي ويا، پيا بت ڏري، ٻهڳڻ صدقي ٻڎل ٻيڑا، پيا تار منجهان تري، سڄڻ خاطر سنسار مان وئي، مصيبت ٹري جلوو پسي جانب جو، ٿي هر دل آهي چري،

كيئي قربان ٿيا، پسي زيب ذري، “كريم بخش” .چئي “ملك”وري، مدني صدقي پيا بخت

ئر

سونهن وڌ ساجن جي، ناهي جانب جو جواب، خ منهنجي رهبر جو، موهي وجهي مهتاب،اهڑو ر

الالڻ پسي لبن جي ڇا هام هڻي گالب، دندان وڌ دلبر جا، ناهي موتين جو حساب، جي مرڪ مور محبوب كن، آڏو نه اچي آفتاب،

عاب،پئي اللجي کارا کوهه مٺا ٿين، ڻ جو ل .چئي “كريم بخش”آ عجيب عاليجناب، منهنجو كامل وڌ

ئر سڄڻ جي سونهن سبحان ا، ناهي سنسار ۾ ثاني، کڻي جي نيڻ ٻئي نرمل، مٿس هر دل ٿي مستاني،ڀڻ سئي جو ٿي آساني، مٺا محبوب جي مركن، ل كلهن تي جي كرن كاكل واسينگن کي ٿي حيراني،

ب كامل جا، رهي ناهي پريشاني،قر “كريم بخش” .كندو مدني مهرباني، اسان كمزور كوجهن تي

ئر ئ ڻ


مير حسن ؛پورو نالو عبدالكريم ؛پي جو نالو ذات ؛ ملك

تخلص؛ مير ملك ملك علي استاد؛ صادق

سگهڑائپ كرت؛ايڈريس؛ ڳوٺ ڏياڻي، پوسٹ آفيس كرمپور تعلقه تنگواڻي ضلع

كشمور

ئر كيان سائين جي، سونهن جي ساراهه، كهڑي

بي مثل بي مثال ٺاهيو، عجيب کي ا، حسن ڏسي حبيب جو شرمايو آ ماهه، پسي آئيز عجيب جا كئي هرڻن واهه واهه، نه گام کڻي گنير جي، راڻل وٺن راهه،

محبوب تان “ميرحسن”سڀني صدقي ساهه، كيا ئر

ني،سونهن وڌ ساجن جي، آ اللڻ الثا ، شمس و قمر کي حيراني،يچمكار ڏسي چهري ج

پسي نوز نرمل جو، ٿي پئرٽ کي پريشاني، كٿ جمال جانب جو، كٿ يوسف كنعاني، صورت منهنجي سڄڻ جي، كئي هر دل ديواني،

مهرباني كئي ا اسان عاصين تي “ميرحسن”هي.

ئر ئ ڻ


ئر ڪ،جي، جنهن جي هر جا آهي ها ساراهه كيان تنهن سائين

ارض و سما عجيب لئي، پرور خلقيا پاڪ حورون، پريون، آدمي با اخالق، جوڙيئينجنت،

ك ٿيا مشتاق، “مير حسن” محبوب ال، مل چانڈاڻ ڏسي چهري جي، پيا چنڈ کي ڀي چاڪ،

کڻن پاڪ، پير، جي نيران ٿيهاٿي به ح پسي ابرو عجيب جا، ويا تلوار جا نكري تاڪ،

.چئي “ملك”محبوبن آئي سرها ٿيا غمناڪ، ئر

جي، جيكو سونهن ڀريو سردار، صفت كيان تنهن سائين پرور سينگاريو پاڻ، بڻائي محبوب مڻيادار،

ي، جي قدم کڻي يار،ئنوخ نشا نبر نه ٿ سونهن وڌ ساجن جي آ، چئو طرف چو ڌار،

محبوب وڌ آ، جانب جلويدار، “ميرحسن” .چئي “ملك”نهن يمحشر ڏ، ٻيڑا كندو پار

ئر

جڑيو هي جهان، هساراهه كيان سائين جي جنهن لئ ارض و سما، حورون، پريون، اعلي ٿيو انسان،

ڏنو قادر هي قرآن، ،سان پيار كري پرين ٻنهي جهانن جو ٻهڳڻ کي، كيو هادي حكمران،

ي چنڈ قدمن ۾ قربان،ئجي آڱر کڻي عجيب، ٿ لٿل سج به اللڻ خاطر نكري ٿيو نشان،

ته ٿئي ملك سڄو مستان، ،جي گام کڻي گوهر منهنجي محبوب جو، بيحد آهي بيان، “مير حسن”

.جنهن جو موال ثنا خوان، تنهن جي قربان ٿيان قدمن تان

ئر ئ ڻ


ئدق

صادق علي ملك نالو ا ڏنو پي جو نالو

ملك “صادق” تخلص ع1973پهرين جون پيدائش گل حسن گل ملك استاد

كرمپور تعلقه تنگواڻي ضلع P.Oڳوٺ ڏياڻي پتو ڏس كشمور

ئر كهڑي لکان سائين جي، ساراهه مان سٹن مهتاب منهن محبوب جو، ڀلي ڀيٹ كن پر هزارن جي هار ٿيندي، اڳيان محبوبن ال ل لب ال لڻ جا، آ چوان ڇا چپن موتي کان وڌ دندان پرين جا، ڏوڏر سڀ ڏرن

وز ڏسي، هتي چتون كين چڳنناز ڀري جو ن تليهر ترنگ تجليون ڏين، وڌ وار ته واسينگن گام پسي سڀ گنير هكدم، وائڑا ٿي ته وڃن چهبك چيلهه چريا كيا چيتا، نكي هام هڻن شمس و قمر شرمائيا ٻيئي، اوڏو كين اچن

تي قدمن “صادق ” كيئي صدقي ٿيا، قربان ا .چئي “كمل”كو عاجز عجيبن، مٹ نه آهي

ئر ئ ڻ


ي(ئر )و

سڄڻ تون سهڻو، تون سهڻن جو سردار سردار تون سرور، تون پيغمبر پڳدار پڳدار تون پيشوي، تون مڑني جو مهدار مهدار تون مختيار تون، يتيمن جو يار يار تون دلدار تون، اڙين جو آڌار آڌار تون احمد صه، تون كامل قربدار

محبوب مڻيادار قربدار تون كريم، تون مڻيادار تون مرسل، مان عاجز گنهگار .گنهگار گدلو مان، عربي تنهنجي آسري

ئر

ساراهه كيان تنهن سائين جي، جو پاڪ آهي پرور انسانن جي هدايت ال كيائين پيدا پيغمبر نبي نيارو پرين پيارو، آيو اصالح ال انور

درسوا لک نبين جو بڻيو، سردار سائين آ ص مال ئك به مشتاق ٿيا، ديم پسي دلبر پسي چهرو پرين جو، موهجي پيو ته قمر گنير گام نه اڳتي کئين، ڏنو چئينچل كين چكر هرڻ به حيران ٿيا، پسي آئيز جو ته اثر

بر “ملك”مدني آيو چئي، بڻجي رحمت جو ته ا .چئي “صادق”آهي گل سهڻو گوهر، جنهن جي ساراهه آهي

ئر ئ ڻ


رئ

ساراهه كيان تنهن سائين جي، جيكو ضامن آ ضعيفن مولي سينگاري محبوب ڏنو، هادي پاڪ هٿن ٿي واهر بي واهن جي، آيو ياور يتيمن نڌڻكن کي ڌڻكو كيو، منهنجي محبوبن جانب اڳيان جن مال ئك، حورون حمد پڑهن چنڈ آيو چيرجي، كامل جي قدمن

اچنپٿر، شجر پار پاڻي جي، حكم سان ته سهڻي صورت دلبر جي، ڏس حورون هار وجهن

.چئي “صادق”بس سينگار پيا سٹجن، منهنجي سڄڻ جا

)۽ وارن - ڏ(ئر ب

اليهر، تليهر، وسيهر، وارن سندا ونگ كرن كيس كلهن تي، تجليدار ترنگ

ي، پسي بادل رنگئته ملهار مينگهه مستان ٿ هڻن ڏوران ڏنگزلف سهڻا مشتاق موهي،

بر كيئي، وڃن ٿا اڙٻنگ كنبي ككر اال لخ، گيسو، كيا مست ملنگ وار واسينگ گٻ آگم سارنگ سسايا كاكل سهڻي سرنگ ا

.چئي “صادق”آهيون سڀئي پروانا پتنگ، ان سڄڻ جا

ئر ئ ڻ


ئر

صفت ثنا هر هر كيان، دلبر دلي دلدار جي جياکڑيون اتم نازڪ جسم، آيو سڄڻ سينگار

دندان موتي جي مثل، ڏوڏر ڏرن ڏهكارجي قدم کڻي گوهر وڻي، گهٹيون وڃن هٻكارجي ملكن اندر آ سربسر، بس گفتگو منهنجي يارجي لبين الل موتي ٿا كرن، تاثير آ گفتارجي كنول كرن سمبل سمن، كهڑي ڀيٹ كيان رخسارجي ڏينهن رات آ، لبين الت آ، محبوب مڻيادار جي

ل ۾ سدا، آهي پچر پڳدار جيياد پرين د جي لهه خبر الچاراچ تون اڱڻ سهڻا سڄڻ،

ار جيعڻوڻ وڻ نه ايندو اڳ ۾ آ، دركار آ اش يا خدا كر آس پوري، ٻهڳڻ جي ٻانهن هارجي

مٿيون صفاتي سينگار بيت صنعتي آهي، هر هك : نوٽ

مصرع جو پهريون اکر مالئڻ سان سگهڑ جو نالو، ذات ۽ ڳوٺ .ظاهر ٿيندو

ڏياڻي: ڳوٺ، صادق ملك: نالو

ئر ئ ڻ


ئڻ ح بئ ار

ارصالح :نالو کوهدل باجكاڻي :پي جو نالو

ارڏو اترادي :تخلصع جنم جو هنڌ ديهه گل والي، تعلقه 1949مئي 17 جنم

تنگواڻي ضلع كشمور )سنڌي(اي . ايڈ، ايم. اي، بي.بي :تعليم ع2009گريڈ رٹائرڊ ٹيچر 17 :پيشو

ميمڻ عبدالغفور سنڌي جون ادبي خدمتون . 1 :ڇپيل كتاب ،)كاٺيواڙ ٻولي ۾ ترجمو ٿيل( ،)مشاعرو(جنگ جو اعالن . 2 ،)شاعري(ياد توکي كريان . 3 ،)نثر(تاريخ ۽ اسان . 4 ،)نثر(كشمور ضلعي جي تاريخ . 5 )شاعري(ڇا تون مونکي هاري سگهندين . 6

كتابن ۽ رسالن :۾ مواد ڇپيل

، )داسالم آبا(السنڌ وينجهار ماهوار رسالو پريت پبليكيشن كنڌكوٽ،

تنگواڻي رسالو، اسان جا اديب انسان جا شاعر كتاب ميمڻ عبدالغفور

سنڌ جون سڀئي اخبارون ۾ كافي ڇپيو

ئر ئ ڻ


ئر ئ

دل چيو لک شعر شاعر دلربا دلدار تي، .ڇا لکي ڇاتي لکان، ڇا ڇا لکان لکان سركار تي

ويس، ايڎا پنا آڻيان كٿان، ويچار ۾ اڙجي

.مس كريان سارو سمنڈ پر جي لکان هك وار تي

مرڪ موهڻ تي لکان، گفتار خوش کيكار تي، .پيار جي مهكار تي، لکجي انهي آڌار تي

ها، هي ساري زندگي لکجي ته لکجي بندگي، .ڇا خبر كيئي كتاب، لکبا صرف سينگار تي

ان دل جا ڌڻي،اک جي اڻي واهه وا وڻي، ٻيو ڇا لک

.ها اگر لکجي کڻي، درشن اتم ديدار تي

هوش ويو بيهوش ٿي، لک ميم تي مئنوش ٿي، .قلم ۾ جوش ٿي، لک قرب تي كردار تي “ارڏا”

ئر ئ ڻ


ئري ب

محبت علي الشاري جو تعلق بخشاپور شهر ضلع كشمور سان ٻرڙو جي “بهار”سنڌ جي سريلي سگهڑ استاد بهار علي آهي،

بت ۾ سگهڑائپ جو فن سکيو، هن وقت سنڌ ۽ بلوچستان ۾ صح . كچهريون كري رهيو آهي

ئر سرو وكد ساجن سهڻو سڄڻ جا سينگار سينڌ سجايل سهڻي جي واهه زلف زريدار جي كرن كچ كالهه تان ككر كن قطاري ڍكجي وڃي، ٿين مينگهه ملهار سورج ڀ خزان ڀي ختم ٿئي برسن باغ بهار

ل ڦل ٹهكن ٹاريون، كن چنبيليون چمكار گ زيب ڀري زلفن جا كهڑا ٻڌايان پار

چئي “محبت”انهي عجيب جي آڌار، آهيون مڑيئي

ئر هك حسين ڏٺم حسن جي ناز ڀري نگر گهمي پئي گهور سين کڻي كونج وانگي كر مور وانگر ٹور كري موهي كي مرد مخردڪ جئان بار بار بيهي چكور جيئن چكر ب

پير ايئن کڻي پئون رتا پاري ورپٻ ٻانهن ٻيڑو هٿ كري حمال كري هر هر پرين برابر مور نه ڀانيان ڀلين تابي كري تر

چئي “محبت”انهي ڀلي سندي ڀر ملي مون کي

ئر ئ ڻ


ئر

حسن منهنجي حضور جو آ ناميو نشابر شمس آڏو شرمائجي ڏسي تارا كتيون قمر

شرحوران پريون حيران ٿيون، توڙي جن ب سڀ ملكن جا سهڻا عرب عجم ايران توڙي ملك مصر چوڏنهن طبق روشنا ٿيو زري ديم کوليو دلبر سوئي ستت لڀي پئي امان آمنه جي گهر هرڻ منڈوا هلي نكري آيا ناهرڏامڻ لڳا چمكيال چاسينگر پکي ڀي ا سرڻ ڳيرا چڳڻ لڳا واهه وهان كري ولرو كونجن کنيا كر مور مينا مٺ

ڏني سيد کي پاڪ ڌڻي پرورسونهن پياسو آهيان پنجتن جو محبت ثناگرڀري کي پاڻ ڏيندو پاکر هن عيبن ڀري ا

ئر

سونهن ته منهنجي ساجن جي آ عجب عاليشان حوران پريون حيران ٿين، گوهر اڳيان گلمان دٿان ڀال دلبر جا مرڪ موتي ڇا مرجان گلن کان وڌ گهرا لبڑن جي الالن

وب جي قمر بيهي كان مک آڏو محب حسن وڌ حبيب جو، ڇا كجي بات بيان كهڑي طاقت انسان کي جنهن جو خالق ثنا خان

.چئي “محبت”آهن لکين احسان اسان مڑين تي

ئر ئ ڻ


ئر

حسن منهنجي حبيب جو آ نوراني نروار جي پردو هٹائي پرين ٿئي چوڏنهن طبق چمكار رات منجهان روشن ٿئي جڎهن مرڪ كئي منٺار سرڻ ڳيرا ڳٹكن پيا چتونئن كئي چونگار بلبل آيا باغن تي، كوئل كري كوكار هنجهه مور هلي آيا كرڻ دلبر جو ديدار شينهن هاٿي پسڻ ال آيا هرڻ كهي هزار

پنهنجي محبوب جا كهڑا ڏسيان پار “محبت” .چئي “الشاري”نهي عربي جي آڌار لکين آهن ا

ئر ئ ڻ


اڻ ئدم

ادم علي ميراڻيخ :نالو ميراڻي زشاهنوا :پي جو نالو

ڳوٺ پهنجو لڳ وسطي عنايت شاهه :رهائش 1.8.1971 :پيدائش

گهوٹكي :تعلقو گهوٹكي :ضلع

ع1985 :سگهڑائپ جي شروعات استاد بهار علي ٻرڙو :سگهڑائپ ۾ استاد

مئٹرڪ :تعليم دكاندار :پيشو

ئر ئ ڻ


ئر

ب گالب كاكل كام كارا منهن وڌ مهتاب، لتم سونهن سراسر سارا ڇيهل ڇم عين ا بامس بهتر نوخ ويتر پرين وڌ پيارا كوئل گفتار ٻولي ٻار ٻهڳڻ ٻول ٻاجهارا ڳاڙها ڳل الل مثل ڄڻ چا سينگر چمكاراناري پيوند، كن کنوڻ جيئان کجكارا موتي ڏند ا

برو سيف كجليون كيف کڻي ته مٹجن مونجهاراا ئي ڇا لڳي الالئي ڏين راحت رحمت واراهٿ حنا

بدن بخمل اڃا افضل جانب جي جيارا چيلهه چا بك سرو بيهك ٿيا شير شرم سارا هر نو هنجهه حيرت منجهه وير اڳيان ويچارا

کوڙ نه كوئي جوڙ ٿين پر پينارا “خادم”تي ڳچي پا ڳارا ته ملئه مهت چئي “ميراڻي”ا

ئر

۾ منهن وڌ مهتاب کان سڄڻ سهڻو سڀنگر سندي تاب کان جبل جليو جوش انهي تو ن لعاب اللڻ جو کوهه پيو ٿيو مٺو كوثر آب کان گنير گت ڦٹي كن حبيبن جي حجاب کان

چئي “خادم”آ حسين حد حساب کان، خوبصورت

ئر ئ ڻ


نالو علي حسن پي جو نالو عبدالقادر منگي

ع 1963جنوري 6: پيدائش تعليم پنج درجا

مومل جي ماڙي ماٿيلو ضلعو گهوٹكي: رهائش

ئ وارو ب ب

مكو آ عالم ۾ اعلي ملسو هيلع هللا ىلصمرسل موال محمد سرس سهڻو سوا لک آ آدم ۾ اعلي مرڪ مور حور هاڪ آهر دم ۾ اعلي گوهر گام گل گدام آ آدم ۾ اعلي وس واهه گهر گهر آ مرهم ۾ اعلي

اعلي هر سهارو سهڻو آ كرم ۾ حال محرم حال ۾ آروح رحم ۾ اعلي

مام سو آسام دم دم ۾ اعلي “منگي” ساڻ كرم كر سردار وهه ورم ۾ اعلي

چئي “علي حسن”سو احمد ارم اعلي

ئر ئ ڻ


ئر

شهباز حسن آ حملو كيو هو زلف زورآور زنگي سان ٺاهه ٺاهو كا ٺاهي ڇڎيائين كرڙي دار كنگي سان

چارئي طرف چورنگي سان كيفي كمانا مجگان ڀاال پو شمشير اٿيا ها شور كري کڻي جوڙ جنگاور جنگي سانفنگي سان هوڏانهن سامهون كيائين سيني تي آيا تير تکا مان ت بس رڳ رڳ مان رڙنكتي جڎهن گڎي نوڪ كٹاري ننگي سان بي مثالي بار پيڑو تيز رفتار هو تنگي سان

سان “منگي”هيڻو سمجهي حال ونڈيائين مشكل ويل منگي سان، كيائين عاجز .چئي “علي حسن”ايڎي اک ا

وارو ب

ناز نرالو نرمل جو آ نروار عجب منهن منور ماهه مجال سو آ اسرار عجب سونهن ساللو سرس ساجن هر وار عجب سس صنوبر سرها گل گالب گلزار عجب

ان هام نه هڻن كن نه كو كردار عجبهمور مرگ و سرس صنم جانب جا جنسار عجبساجن سهڻ

مرسل محمد موال مكو اعلي سو اظهار عجب دعائون هر هر روضو جنهن جو رازدار عجب “منگي”مومن

دلبر دادلو آ دل جو مالك صنم دلدار عجب عرب عجم ۾ اعلي افضل سهڻو سو سردار عجب”

چئي “علي حسن”ننگ رکندو نگدار عجب، جو اعلي

ئر ئ ڻ


ئ از

سگهڑ علي نواز پتافي: نالو ڏهر خان پتافي: پي جو نالو

مجاهد: تخلص پرائمري: تعليم

والد ڏهر خان پتافي: سگهڑائپ ۾ استاد وريام فقير شيخ: بقايا سکيا ڏيندڙ استاد

ع1953: ڄم جي تاريخ ع1973: سگهڑائپ جي شروعات

)سنڌ(سرحد : پوسٹ آفيسپتو گهوٹكي: تعلقو و ۽ضلع

ئر

جي كري ملسو هيلع هللا ىلصسک ٿيو سڀ سڻائي سردار محمد

جي كري ملسو هيلع هللا ىلصهر كو ٿو موجون ماڻي منٺار محمد

نيمخلوق ۾ مختيار كيائ ملسو هيلع هللا ىلصمٿي احمد هتي محمد جي كري ملسو هيلع هللا ىلصقرآن ۾ آيتون آڻي ابرار محمد

ظاهر ۾ نبي کان اڳ ڏكار هو دنيا ۾

جي كري ملسو هيلع هللا ىلصپرور كيو پاڻ آ وسكار محمد

يڳائال پيو جيكافور جا لبڑا رکي جبرائ جي كري ملسو هيلع هللا ىلصار محمديپيو براق آڻي مخت جو عرشئون

ئر ئ ڻ


ئر

حسن وارا هزارين پر نبي سردار زنده باد هي سينگاريل مليو آهي مٺو منٺار زنده باد

كئي جلدي سڄڻ سائين معراج جي تياري آ جتي بوراق آ حاضر كيڎي سواري پياري آ عرشن تي قدم تنهنجا هي جتي به شان واري آ

هو ديدار زنده بادا ه پردي رهي ر جي نت

آيو چنڈ هتي چيرجي تنهنجي ارشاد اشاري سان س پيار پياري سانئالف جو كيائين اظهار كيڎو ه

يچاري سانو عيد جو ڏينهن ڀري سڎكا كيو هيئن وڙ اگهاڙن کي كرائي عيدون يتيمن يار زنده باد

ن ۾يكرٻكافي، ته ٿي پيا کير يكيائين قرب ك

ن ۾يك سيني ۾ لكائي پيو نانگ ٹكركيڎي هيس س جيكڎهن كا كل كلهن كيري لڳي ڄڻ چنڈ ككرن ۾هي وار زنده آباد كارا وار وڌ كاريهر ا

هكڑي مرڪ مٺڑي جي كٹجي رات كاري ٿي بکيا هرڻ چرڻ پئي ويا باغن ۾ بهاري ٿي

چئي بهاري ٿي “علي نواز”مليو محبوب آ اهڑو چمكار زنده آباداهي ڏٺيون ماڙيون مصر جون ماڻهن

ئر ئ ڻ


ئر ڱڻ ب

ساقي ادبي نان كريم بخش پورو نان

گل فقير مڱڻهار والد سگهڑ سالك شاعر سڃاڻپ

ع1953فيبروري 7 ڄمڻ جي تاريخ ناناڙي ڳوٺ گهوٹاڙئو ضلع جيسلمير هندستان ڄمڻ جو هنڌ گهوٹكي تعلقه خان ڳڑهه شريف ڳوٺ کٹڻهارو هاڻوكو پتو

پنج سنڌي قرآن شريف ۽ ٻولي ڍاٹي ي لياقتونتعليم استاد احمد خان لغاري ،گل فقير بابا سائين استاد

ئرئ رخ تان نقاب نوري هو جو کڻي هٹائي كتيون قطب تارا قمر وڃن كمائي

ككرن ۾ كين لكندي، سج جي صفا سهائي زور ظاهر ناهي آسمان جي كا اڇائي

س وڃي شرمائيٿئي ظاهر زلف ان جو ته شم

ڀرندي ۽ لهندي هر هك چنڈ ڏٺو آ ا ٹو آچچوڏس جو چمكار چنڈ چؤطرف

ان کي آڱر جي اشاري وڌو كيرائي

جنهن جو نور ظاهر دو جهان ۾ ٿي پيو قرآن ۾ گواهي چٹو عنوان ٿي پيو

.تي ويو كافي كمائي “كريم بخش”ٿيو قرب

ئر ئ ڻ


ئر

اهڑو مثال ناهي ملسو هيلع هللا ىلصبي مثال آ محمد ب آ منور اهڑو حالل ناهيمگر مهتا

يئجنهن در جي غالمي حورو ملك ڏ يئشاهدي آدم، عيسي عرش فلق ڏ

تنهن ذات جي مٿان كا ذات نه آ يئوسي کي تجلي هك پيو پلك ڏم

ارڙهه سال اتي هو اهڑو وصال ناهي

جنهن جي جن و بشر به كن پيا غالمي اتي شيوڪ ۽ شجر به كن پيا سالمي

ان سان ڳالهائين پيااتي بي زبان، زب انسان ڇا؟ پر پٿر به كن پيا كالمي هت حسن پنهنجو ڀيٹي اهڑو هالل ناهي

كٿي كري پيو روحن جي رهنمائي وري آدم ۽ حوا جو ٿيو وسيلو واهي انبيائن جو اقصي تي وڃي امام بڻيو آهي راز رهبري ٻئي كل نه آ كائي هت آمنه جي الل جهڑو كو اهڑو الل ناهي

ر ٿي وڃان هيكر مديني ماهه منور ڏيگداگ

پرهائون پار كري موال سڄڻ سردار سرور ڏي ڏسان نيلون نكري دم، دم روضي عطر سامهون هجي صلوات چپڑن تي پو پڄاڻي ٿئي پرور ڏي

تي كو اهڑو كمال ناهي “كريم بخش”كري جي قرب

ئر ئ ڻ


)(ئر

سارو سنسار چمكيوآئي ملسو هيلع هللا ىلصمحمد چمكيو ٹڑيا گل گالبي گلزار

زمين چمكي، آسمان چمكيو مكان کان المكان چمكيو پو پورو سارو جنسار چمكيو چنڈ جو پو چمكار چمكيو

عيسي به چمكيو ته آدم به چمكيو لوح محفوظ جو قلم به چمكيو نثر به چمكيو ته نظم به چمكيو چنڈ جو پو چمكار چمكيو

ستارو به چمكيو برج بار به چمكيو

طب قرار چمكيوكتيون، ق لكيو باطل، نج نروار چمكيو كعبو ۽ عرفات حج هر وار چمكيو ٺري دل مومن جي ٿڌكار چمكيو

تي ٿيو، قربدار چمكيو “كريم بخش”قرب

اهو ڏينهن سومر وار چمكيو عربي جي اچڻ جو سال سارو، ساالر چمكيو تنهنجو ۽ منهنجو هي پار چمكيو

مكيو۽ ڇو جو بهار چ سكا وڻ ٿيا ساوا

ئر ئ ڻ


ئ ئل ا

ع دوران ڳوٺ 1962حاجي جمال الدين پتافي جي پيدائش لعل پتافي ۾ ٿي قرآن پاڪ جي ناظران تعليم پڑهيل هن سگهڑ کي كچهرين مان ذوق جاڳيو پهريان الغوزو پڻ وڄايائين جنهن ۾

ع دوران حج جي سعادت 1981استاد بهرام فقير پتافي هيس سال باڻي كرت سان هوندي سگهڑائپ سان ماڻيائين هن وقت ا

.سلهاڙيل آهي عبدا دي گهر احمد آيا مليان واهه وڌايان ڏک ڏور ڏوالوا ٿيڑا پيان کلن ساريان مايان روشن نور نروار ٿيا پيان چمكن سڀئي جائيان خالق خلقيا مكي دي وچ پڇي ٿيان سڀ سڻايان

آکي “جمال الدين”تڎهن مليان ڀال ڀاليان، جانب آئي

محبوب مركي ماه لقا ته بادل برسي پون باري رنگ رسيال سجي وڃن سانوڻ سنگ سوناري کنوڻيون ڇا كجن جڎهن نرمل نرت نهاري سيرت صورت سهڻي سائين جي آخاوند خود سينگاري

چئي “جمال الدين”اها باري پاڻ بڻائي، منهنجي جانب جي

باري پاڻ بڻايو رهبر رکيو راز ئي ڳجهيو كيائين آغازڳجهي ڳالهه ڳالها

ماهي مكائين ماهه لقا پرور كري پرواز سائين سڀن جو سردار ٿيو انوکو انداز

چئي “جمال الدين”ظاهر ويئي ظلمات، منهنجي جانب آئي

ئر ئ ڻ


ئ

ئر ئ ڻ


م

“مسافر”نالو؛ غالم محمد منگي پي جو نالو؛ محمد ڇتل

ع1954پيدائش؛ م؛ پرائمري چار درجاتعلي

سگهڑائپ ۾ استاد؛ االهي بخش سومرو ۽ والد محمد ڇتل منگي ع1966سگهڑائپ شروعات؛

مكمل ايڈريس؛ روهڑي شريف محله كوٽ مير يعقوب علي شاهه حاصل شاهه كالوني روهڑي تعلقه روهڑي ضلعو سکر

ئر

ن تان صدقيسرون سنبل جي خوشبو سهال صف چكرن كاكل كڑن تان صدقيسهه كارپي ۾

سن، مون، منهن مشابهه نه كئنچن مقابلي ۾

هلي پون چن ككرن جي قافلي ۾ااڳ ٿيا ماهه پارا قربان خالص خدن تان صدقي

بر بانگ جي بناوٽ جوزاچندر جي ديهي

گان واٹو رهن ٿا ويهيزپيكان مست م ڇيهل ويا ڇم ڇپائي کيئي کنجن تان صدقي

ئر ئ ڻ


مركيا مڳل مٿانهون ولچا پڻغغمرن جا مشك و عنبر کٿوري جهلكيا مٺل مٿانهون كوكب شهاب شامل، سوسن سنن تان صدقي

پاٻوهه ساڻ پيارا نازڪ اگر نهارن

نچا گفتا ٻوليون مٺيون ٻڌارنغقند شير مرجان لعل احمر الئق لبن تان صدقي

اوهر سي عام آهن يد يار جا سخا ۾ بسيار باب بركت محمد مٺو وفا ۾

يپل انار، آڙو، زيب و ذقن تان صدقيا

ايليفنٹ، هنج، هرنا، نٹ ناز ناز ڇاهي كبكان كرن ٿيون كو گت گام انداز ڇاهي كپنجر، كپوت، كونتر، پپيهل پٻن تان صدقي

، عروض، جي پڻ ملي ڀون ته ڀاڳ ڀانيانطيبہ

محمد جي آ غالمي سرمو اکين ۾ پايان صدقي تنهنجي صحن تان “مسافر”محبوب هي

ئر ئ ڻ


ئر مهتاب جي شكل ۾ چمكيو شباب تنهنجو هر گل ۾ خوشبو تنهنجي، معطر لعاب تنهنجو

كيفي، كنول كٹوريون، نيتر کڻي نهاريو

داور دليون اجاريو همركن، سي منش مرد سيد ۽ سيف رحمن خاور خطاب تنهنجو

مک ماهه تابان آڏو جهوكا جبين جهكائن

من ۾ سر سمائننير، كرشن، قدكينٹل، ك آ مد تي خود خدا كيو انور آداب تنهنجو

ديهي آ قاف قرآن كچ ليلته القدر پڻ ترنكتا نازور ۽ پنبڑيون ته ولفجر ڄڻ

هيون مزمل نقاب تنهنجوا بربانگ بسم

رابيل رس ڀريا ڇا موتين جان ٻول ٻولين مرجان در مرن ٿا لب لعل خاص کولين

الب تنهنجوقند شير شهد کان وڌ گفتو گ

كومل كراچ انگڑا ٿم ٿام گت گهمڻ جي هنج الت کي نه آئي اهڑي كا پر هلڻ جي حسن حسين تون آن ناهي جواب تنهنجو

تنهنجي طفيلي مرسل هر دهر ۾ پيو دم آ شجر، بشر، بحر ۾ اول تنهنجو اسم آ كائنات كل جو كارڻ هكڑو حجاب تنهنجو

اشارا آدم کان عيسي تائين آيا اهي اٿيا بردا بل يقينن يوسف هجن يا دار

الب تنهنجوبه سنڌ ۾ كامل ك “مسافر منگي”

ئر ئ ڻ


ئر ئ

ڇا نقطي نظم جو شان لکن، افالڪ مٿان انوار اتم جتي طور سان محمدي نور مليو ٿيو عينن جو سينگار اتم

ڇا حمد ثنا جي بات كجي آ خلق جي خالق ساراهيو

کي پارايو ملسو هيلع هللا ىلصو آ تاج نبيج ہ ياسين مزمل ط هر جهكو ٿيو چنڈ سندو حسن اڳيان هن هارايووج

بر سڀئي شمس اتي پڻ شرمايو ٿيا پاڄي پر جا ابي ي هر هنڌ هلي هٻكار اتمئپ جو حاضر آ ملسو هيلع هللا ىلصسڄو حسن ن

هليو فرش ڇڎي جڎهن عرش طرف مليو تحفي کي اطهر تي ڇا

ڻ تي پاڻ خدامليون مون جهڑن ال معافيون هيون ٿيو راضي پا مهمان اهڑو هو مالك جو ٻيا پيغمبر كل بردا ٿيا اتي غير وڇوٹي كون رهي سامهون صدق جا سجدا ٿيا جڎهن نور سان نوري پيوند ٿيو ٿي عجب اها کيكار اتم

جي صدقي ۾ ٿيا ڏت ڏهوڻي ڏات ملي ملسو هيلع هللا ىلصهن پياري نبي

شيطاني چرخي ڊاهڻ لئه اها خالق کان خيرات ملي ن ڊهه ڊهه كيا تنهن وقت اچڻ پرڀات ملي بت عامر جا جنه مير مٺو اها سائين کان سوغات ملي ملسو هيلع هللا ىلصآيو ڀاڱي محمد

ڏيندو پاند پناهه پڳدار اتم ،سركار اڳيان ڀل سخت هجي

ئر ئ ڻ


مرسل جي هي دائي هئي ،آ امڑ حليمان نالو مٺو ٿي

رڳو نالي ۾ هي آئي هئي ،هي جوڙيو جمال هو پاڻ خدا اها وڻن ٹڻن ۾ وائي هئي ،ر ٿينجتي قدم رکن اتي خي

نكي نفرت ٹانگي ڄائي هئي ،جتي كلمي جو پيو دور هلي كن ٻول مٺا ٻكرار اتم ،مون پنهنجي كنن سان عام ٻڌا الحاج سي مفتي مان ٿين ،جنهن تي به نبي جو راز ٿئي سي عالم حفظ قرآن ٿين ،خيالي به نظر جي نوري ٿي جا عنوان ٿين اهي جنت ،جتي قدم سڳورا خاص کڻن

سا عام اچي سهكار اتم ،برٿر به سو بهشت ٿئي تنهنجي عزت جو انداز نه آ ،تنهنجو نام ناموس وڌايو خدا سو راز خدا جو انداز نه آ ،جو راز نه مخفي ڄاڻين ٿو تنهنجي نالي ري آغاز نه آ ،خود خالق جي تخليق جو كو

ه آسا نماز نياز نماز ن ،جنهن ۾ نه درودن جي وائيتم ،عرشن جي مٿان به صلواتن جي عام هلي گفتار ا

مداحي آ “مسافر” “منگي”تنهنجو ،پرين پارت ٿي هن ٻانهي جي

هي گولو تنهنجو گدائي آ ،شل فيض سان دل ٹمٹار كرين سڎجان ٿو اها بخت ئي راند رچائي آ “غالم محمد”تنهنجو

اسان اها آس لڳائي آ ،ٿين ٻول قبول عقيدت جا تنهنجا آ به كندس اذكار اتم ،عمر سڄي جو عهد كيمتڎهن

ئر ئ ڻ


ئر ئ

حسن اطهر هي بي انت آ سوين سينگار حد ناهي حسينن کان حسين دلبر سهڻو سردار حد ناهي

سرو کان سونهن ۾ سرسي هي ذلف پاڪ پيچاور نهري سرمائي، سڳنڌر ڏسي قدمين پيا كريهر

يا واسجي جهنگ جهر هوا جي لوڏ تي لچكيا ته و کڻي جنت ۾ حوران ويون مڑني مانگ جا معطر نزاكتدار سي كومل، مشك مهكار حد ناهي

ڏسي پرين جي پيشاني ڇڎي چنڈ به چٹائي ويو ٿي پيو شرم ۾ ڳاڙهو جلوي ۾ هٹائي ويو كري سو پاڻ تي پرزا جواني کي لٹائي ويو دنيا جا سون ٻيا ڌاتو كري ريزا وهائي ويو

باغ ارم کان وڌ چمك چمكار حد ناهي بهشت

جي پاڪ پهري مان اٿي عين جي بجليپنبڻين سٺي نه طور كا تجلي ،يئسڑي هي سج ٹكرا ٿ

هتي خود خدا جو نور آيو بڻجي كيف جي كجلي وڏائي وحده جي اچي هن سونهن ۾ سجلي جڳت ۾ جوڙ جنگاور ابرو اسرار حد ناهي

ئر ئ ڻ


گاللينزاكتدار سونك آ رنگين رخسار ڏسي لب پاڪ سي احمر ٹٹي گل ويا ڇڎي ٹالي ڇو جو اكمل آهي جلوو هي ٻيو حسن سڀ مثالي خوشبودار سڀ ٻوٹا ٿيا خاص هي خالي كنول قربان ٿيا هتڑي گل و گلزار حد ناهي

دنيا جا موتي سڀ سهڻا اچن دندان آڏو در حضرت حسن جي حملي ۾ وڃن ڏاريون كري ڏوڏر

ٿين نوري اچي نوكر کلي ستر اگر هكڑو وڃائن هوش سڀ حورون کلن جنت سندا كي در سوين يوسف اچي هر هر ٿين پينار حد ناهي

سندي صورت ڏسڻ جو خيال جڎهن ٿيو پاڪ پرور کي صاحب ثقلين جي والي پيدا كيئين سهڻي سرور کي ڏسي تصوير پنهنجي سائي كيئين آداب انور کي

و عليه جو تحفو ڏنائين محب منور کيصل سڳوري نور سان اهڑي هلي گفتار حد ناهي

ٿيان راهي مديني ڏي جاڳي اندر ۾ الفت آ چمان سا چائٺ چشمن سان مكمل سا محبت آ ڀلي هو بدعتي سمجهن پر عشق جي عقيدت آ

جي بخشش به هتان ٿيندي حقيقت آ “غالم محمد” جنت جو اهو آ در ٿين ديدار حد ناهي

ئر ئ ڻ


ئر ئ

۾ پئي ڊهه ڊهه جو آيا سڳورا ڀسم ٿيا ها باطل وڃي خير ٿيابتن روشن مقدر آيو اهڑو عادل وڃي خير ٿياكٹيون ظلمتون ٿيو جو

ڀالرن جي ڀاڱي ۾ آيا سي آخري يتيمن کي يا ور هي موال ماليو

نظر نو رآيو کي انڌن جي اکين ۾ روان ٿي هي رونق نظر ۾ تني ن اچي گهر هو تنهن سجايوامڑ آمنا جي ڇني ۾ ها سهرا فرشت

ابليس جو تخت تاالن ٿي ويو ڀڳو كيئن غافل وڃي خير ٿيا

لکان لک ٿي مبارڪ دائي حليمان ههڑو چنڈ جهولي ۾ تو كيئن جهاليو نوري نظر جا اشارا ٿيا غيبي ٿيو بخت تنهنجو سڀن کان سوايو

جو مٿن تن جي آيو ننٻل جسم ڏاچيون ۽ ٻكريون ٿيون سوکيون ككر رحمت اڃايل اکين اهڑيون عيدان كيون جي ٿيا قرب قائل وڃي خير ٿيا

سڳورن انبيائن جي خوابن جا بهتر برابر سي پورا هي تعبير ٿي ويا آيون عرش وارن جو فوجون فرش تي عرب جا اهي انگ اكثير ٿي ويا امن جو علمبر هي اهڑو اچي ويو ذرا ظلم جا هي سڀ زنجير ٿي ويا

رنم ترانا ٿيا مست مائل وڃي خير ٿياپکين جي ها التن ۾ ت

بري دور ۾ كئي ڀالئي جا موال رني پئي شرافت جا ڳوڙها سكا اڄ رڳو رهزني جا هي چارا چكا اڄ ملسو هيلع هللا ىلصكلفت جا ٻيڑا سي ٻوڙيا محمد

ڦٹي باک سچ جي كمبيو كوڙ كينو پٹيا هي ته وحشت جا ٻوٹا پكا اڄ خير ٿياساهن ۾ آئي اچانك ٿيا هز حاصل وڃي ڻهي سرها

ئر ئ ڻ


خدا جي خزانن جو وارث وسيلو نوري نعمتن کي ورهائي سگهي ٿوڏائي سگهي ٿو گهري جنهن جي دل تي كري راڄ مرسل كفر جي قلعي کي ا كرم جي نظر اڄ به كنهن تي كري جي سو مديني ۾ ماڻهو گهرائي سگهي ٿو جڎا جي جنهن جا سنواري سجائي جركائي جاهل وڃي خير ٿيا

جو صاحب سڳورو سدائين كندو آهي اڄ به عطائون اسان لئه ثنائن مخاطب ٿيو معراج تي هو خدا سان كيائين ٿي كيڎيون صدائون اسان لئه

سيلو كندو آهي اڄ به شفائون اسان لئهواسان جو آ رهبر “مسافر” اميدن سان جهوليون هزارين ڀري ٿو كري سرها سائل وڃي خير ٿيا

ئر ئ ڻ


اڙ “رو”ر

رميش: نالو روشن: تخلص

پريم داس: پي جو نالو مينگهواڙ: ذات

ع بروز اربع1974نومبر 22: پيدائش پرائمري: تعليم

ننڍپڻ کان: سگهڑائپ جي شروعات )سندس ڏاڏو(تيجومل : استاد

)مينگهواڙ(راڻو فقير )موچي(مزدوري : كرت

کر سنڌڳوٺ رائچند مينگهواڙ شهر سنگرار لڳ روهڑي ضلع س: پتو

ئر ئ ڻ


ئر ئ

شاهي آ شان تنهنجو، انبيا كن سالم تنهنجو سائين تون سهڻو آ، سهڻن ۾ نشانبر نام تنهنجو

عرش هلو آواز آيو، جبريل اچي جودئون جاڳايوقصي مسجد ۾ احمد صه آيو مالك آ مهربان گهرايو، ا آدم عه، عيسي عه کي حكم ٿيو، عربي بڻبو امام تنهنجو

۾ هو اسرار اال هي، ڏٺي اوهان عرش تي ساري خدائي ان

هئي اوهان جي هر كنهن وائي، تنهنجي كري ٿي سڀ جي سڻائي، عرشن تي وئي جنت سجائي، كثرت سان هو كالم تنهنجو

ارڙهن ورهين جي رات هئي، رب سان تنهنجي مالقات هئي حورن، پرين ۾ هي نعت هئي، اعلي تنهنجي درجات هئي

معشوق سندو، رف رف تي هو نظام تنهنجوعاشق ۽

سينٹ، سرمان، مٹ نه ڀانيان، كهڑي طاقت تعريف ڳايان ۾ آهيان، دلبر تنهنجي در ٿو دانهيان “سنگرار”ويٺو روهڑي لڳ

.کي گهرجي انعام تنهنجو “رميش”تي كر كا، “ميگهواڙ”مهر نظر

ئر ئ ڻ


ئ ا آبئد

ئر ئ ڻ


”“

ملك ولد الهوڌايو ملك ويٺل “گل”سگهڑ گل حسن ع تعليم 1967-09-01جيكب آباد جنم ومباركپور تعلقو ٺل ضلع

بي ايس سي، بي ايڈ ۽ ايم اي سنڌي فرسٹ كالس ناظره قرآن اسكيل ۾ ايڇ 16شريف پڑهيل، پيشو انگريزي استاد، هن وقت

ك باكمال ايس ٹي طور گورنمينٹ ها اسكول مباركپور ۾ همحنتي ۽ جفاكش قابل استاد جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو، گل

ملك سگهڑائپ جي دنيا ۾ كنهن تعارف جو محتاج نه “گل”حسن ع کان وٺي هن وقت تائين پي ٹي وي ۽ كيترن ئي 1983. آهي

ع ۾ قابل استاد 1980هن . چئنلن تي پروگرام كندو رهيو آهينو ٻڌرايو ۽ لوڪ شاعري محمد سيفل ڀٹي کان سگهڑائپ جو ڳا

۾ پير پاتو ستت ئي استاد جي وفات کان پو هن پاڻ کي اڌورو ر سکڻ ال استاد محمد سيفل سمجهندي سگهڑائپ جا وڌيك گ

کان “وٻرڙ”ڀٹي جي پهرئين ۽ مڃيل شاگرد سگهڑ بهار علي بهار گل ملك پڑهيل كڑهيل هئڻ كري . سگهڑائپ جو ڳانو ٻڌرايو

سگهڑائپ جون سڀئي منزلون طئي كري استاد ٿوري عرصي ۾ هن جا كيترائي شاگرد سنڌ ۽ بلوچستان . سگهڑن ۾ ليکجڻ لڳو

هو سدائين . ۾ ڏات جا ڏيئا ٻاري قوم کي روشن كري رهيا آهنلوڪ ادب جي دنيا ۾ سرگرم نظر ايندو آهي، اهو ئي سبب آهي جو رات جو مٺڑي ننڈ ڦٹائي موبائيل تي كانفرنس كال ذريعي

ڳجهارت ڏهس - نڌ بلوچستان جي سگهڑن کي پاڻ ۾ مالئي ڏورس۽ ٻين کوڙ سارين لوڪ ادب جي التين مان لطف اندوز ٿيندو آهي ۽ پنهنجي شاگردن کي به ان موبائيل سروس ذريعي سگهڑائپ جي

.سکيا ڏيندو آهي

ئر ئ ڻ


ملك جا لوڪ ادب جي مهان ليکك “گل”گل حسن خط و كتابت ذريعي مرحوم ڊاكٹر نبي بخش خان بلوچ سان به

هن وقت به ڊاكٹر صاحب جا هن ڏانهن لکيل خط . رابطا رهندا هئاع تي سالت 2013آكٹوبر 5جيكي هن تازو . وٹس موجود آهن

پاران سنڌ االجي ڄامشوري ۾ ڊاكٹر صاحب جي ياد ۾ سنڌ .بلوچستان لوڪ ادب ميلي جي موقعي تي سندس پٹ حوالي كيا

(Book of pronunciation)ملك هك كتاب “گل”گل حسن چارن جي كتاب جو به مصنف آهي جنهن کي پسند كندي ڊاكٹر ا

.صاحب ساراهه جو ڳو هن ڏانهن خط لکيومهراڻ جي كيترين ئي ملك وادي “گل”گل حسن

.اخبارن ۽ رسالن ۾ ڇپجندو رهيو آهيهن جو تعارف ۽ شاعري جن كتابن ۾ ڇپي آهي، تن جا

:ناال هن ريت آهن) سنڌ جي ناميارن شاعرن جو چونڈ كالم(جي سرهاڻ سوچن. 1

)مهراڻ اكيڈمي(ميمڻ “مشتاق”غالم مصطفي : مرتبعبدا : ع مرتب1991سگهڑن جي ڊائريكٹري، حصو پهريون 2

ورياهه سنڌي ادبي بورڊ )ع1998عبدالوحيد جتوئي (سنڌي شاعري فن کان فكر تائين . 3كٹر عبدالجبار عابد ڊا(سنڌي شاعري جي مختصر تاريخ .4

.ع1999ڇپايل مهراڻ اكيڈمي ) لغاري ثقافت کاتو: كچهري جا مور. 5 تنظيم فكر و نظر، سنڌ: سهڻل جا سينگار. 6

اڄ كلهه سنڌ بلوچستان جي نمائنده تنظيم سنڌ سگهڑ جو هو مركزي ) سالت(سنگت لوڪ ادب ويلفيئر تنظيم

.سيكريٹري جنرل آهيارڊ ۽ ايوارڊ سرٹيفكيٹ ملك کي ايو “گل”گل حسن

ئر ئ ڻ


جيكي مختلف موقعن تي مڃتا طور ڏنا ويا تن جو تفصيل هن .ريت آهي

ع ۾ اڳوڻي ناظم ضلع جيكب آباد مير شبير 2003مڃتا ايوارڊ ) 1( .علي بجاراڻي هٿاران سنڌ هارس ۽ كئٹل شو جي موقعي تي

ع سنڌ هارس ۽ كئٹل شو 1995جنوري 8ايوارڊ سرٹيفكيٹ ) 2( ادبي سب كميٹي جيكب آباد: جي موقعي تي پاران جيكب آباد

(3) 23 March Pakistan Day (1995) commendations Certificate by Alamuddin Bullo Deputy Commissioner jacobabad

در محمد كمال : ع هنڌ2011نومبر 8ايوارڊ سرٹيفكيٹ ) 4(ن سولنگي جي اوطاق ٺٺ سولنگي ضلعو نوشهروفيروز، پارا

.سالتعبدالقادر عرف بابو خان : ع هنڌ2011ڊسمبر 20ايوارڊ سرٹيفكيٹ ) 5(

جي اوطاق ميرپور ٻرڙو تعلقو ٺل ضلعو جيكب آباد، وٻرڙ .پاران سالت، سنڌ بلوچستان سگهڑ كانفرنس جي موقعي تي

ع هنڌ؛ ٹيچر كلب سنڌ 2012سيپٹمبر 08ايوارڊ سرٹيفكيٹ ) 6(سالت سنڌ بلوچستان سگهڑ يونيورسٹي ڄام شورو، پاران؛

.كانفرنس جي موقعي تيع، استاد سگهڑ محمد سيفل 2013مارچ 23ايوارڊ سرٹيفكيٹ ) 7(

سنڌ بلوچستان (ڀٹي يادگار ايوارڊ سرٹيفكيٹ، سالت پاران؛ هنڌ؛ ميان جو ڳوٺ تعلقو ) سگهڑ كنوينشن جي موقعي تي

.خان پور ضلعو شكارپور سنڌع 2013كٹوبر آ 05ايوارڊ سرٹيفكيٹ ڊاكٹر نبي بخش خان بلوچ) 8(

هنڌ؛ سنڌ االجي ڄام شورو، سالت پاران ڊاكٹر نبي بخش خان .بلوچ جي ياد ۾ سنڌ بلوچستان لوڪ ادب ميلي جي موقعي تي

ٻرڙو جي “بهار”استاد بهار علي ”بين الصوبائي سگهڑ كنوينشن ) 9( .ع2014استاد بهار ايوارڊ سرٹيفكيٹ پهرين مارچ “چاليهي تي

ئر ئ ڻ


ئر ئ

جت باغ عدن، سهڻو چمن، وڻ پيا وڻن، كنول كرن جو نور آ ملسو هيلع هللا ىلصگل ٿا کلن سوسن، سمن، تن ۾ نبي

سن ظهور آ عاشق جتي غفور آهي ح ! وه

ر،وعربي انور صه، سهڻو سرور، تنهن جو پگهر ملكين مشه نبر هٻكار سان حضور آعر ڇاهي ثسرهو ا

تي غفور آسن ظهور آ عاشق جهي ح ! وه

شارو كري، سج ٿو وري، پٿر تري، پاڻي ڀري قمر ڏري، كيڎو پري، ڏس دور آ


تجلي، پسايو ولي دل ۾ جهلي، ڏکڑن ڇلي، نور ،آ ٻهاريان هلي، تنهن جي ڳلي، مون كئي چمڻ منظور آ


پر، نوري نظر كوجهن تي كرسهڻن ۾ سر، ت ون آن ا عيبن ۾ تر، آهيان مگر، محبت تنهنجي ڀرپور آ


دلبر ڌڻي، ويو آ وڻي، پيرن پڻي، چمندس کڻيڻي، تنهن سان بڻي، من ملك جو وهلور آ دل جي ا


ئر ئ ڻ


ل”كركو كرم، اي نازڪ نرم، جام آ جرم، تي گرم “گتم، معافي ڏيڻ مشهور آ ٿي ناصنم، تنهنجي ا


ئر ئ ئ ب ا آ اطهر، سردار محمد صلي كل عالم ۾ اعلي

ا ڪ آ، هروار محمد صلي رسو سالم موكلڻ سو م ا ي سهڻو سدا اعلي اسم، لكدار محمد صل

ا كم سرهاڻ عطر سو آ ادا، مهكار محمد صلي ا واروڻڻ سهڻا سهڻ، سوهار محمد صلي ! واه

ا دلدار محمد صلي ! احمد مهروهمهر ا محمد صلي ملهار مھر وارا وسڻ كارا ككر،

ا حملو كرڻ اسالم ال للكار محمد صلي ا محمد صلي الر اروح ساهه ۾ سك سرس آ، س ا سو مسرور كر، لهه سار محمد صلي “گل ملك”

ئر ئ

اول نام ا جو، جنهن جوڙيو جڳ جبار ڏس . ار ڏسدسونهن ڀريو سر. نرمل سهڻو نبي ڏنائين

انبيائن جو امام آيو، قادر كرايو قرار ڏس وٺا مينهن وڏ ڦڑا، ملك ٿيا ملهار ڏس سنسار سڄي ۾ سرهاڻ پکڑي، حبيب آئي هٻكار ڏس، جهان سارو سبز ٿيو، برٿيا بهار ڏس هر خطي ۾ خوشي پکڑي، غم لٿا غمٹار ڏس،

ارن ۾ ٹهكار ڏس ٹپکي پکڻ پاڻ ۾، كن

ئر ئ ڻ


ٹندا، سڄڻ جا سينگار ڏس قيامت تائين كين ک .چئي “گل حسن”بس باري کڻندو بار ڏس، گنهگارن جا

ي ۾ ئر ب ا

حبيب جا هيڈ ۾ هٻكن! هيئر واه خستوري خوشبو هئي كامل جي كيسن، سرس سون کان وڌ زيب هيو زلفن، باري برو و بناؤ سان وڌ گولڈ ۽ گلن، سڄڻ سدائين سهڻا، سن مون کي موهن، لئشز منهنجي لعلڻ جون سونهن ۾ سهن، هلي آيون حورون، پنبلن تي پركن،

جون، ٺاهو كيون ٺهن، آئيز منهنجي عربي ڳن،ڏسي نرمل جو، هت چتون كين چ زنو

لپس لعل لعلڻ جا، مهر مان مركن، سٺي سونهن سهڻل جي، آ چوان ڇا چپن، مهر ڀري مائوٿ ۾، ٹيٿ پيا ٹهكن،جاريو عاشقن، هينڈس منهنجي هادي جي، ا فيضياب فيٹ سان، بهاريون ٿيون برن،

بيت لکن، ڏاها لفظ ڏهس ۾، ٿا چونڈي آ به چوڏنهن الفاظ انگلش جا سمايا سٹن، سنڌ ۾ سينگار سڄڻ جا، ٿا سگهڑ روز پڑهن،

ٺيك ٺرن، كري ثنا سائين جي، “گل ملك”

ئر ئ ڻ


آ ملسو هيلع هللا ىلصئن تهذيب نه گهرجي ٻي كائي، آ تهذيب مديني واري جي

ٿو گمراهه نه ٿي، وٺ واٽ پيغمبر پياري جي، نڇو ڀٹكي هدايت آ، دستور اسان کي عربي جو، قرآن حديث

سوڀاري جي ملسو هيلع هللا ىلصهينئن هار نه هرگز پو ٿيندي، آ سوڀ نبيئر ئ

ساراهه كريان تنهن سائين جي، جو آهي پاڪ ڌڻي پئدا كيائين نور مان، ٿي خوشي آهي گهڻي، ملسو هيلع هللا ىلصنبي

.كن چوڻ سان كائنات ساري، بلكل پو بڻي اوئي امت گو کڻي جنهن ال آخر زمان آيو، س

ڻي ڇو ته آهي مولي جي محبوب سان، اڻي منجهه ا اڳ به رحمت جي كائنات ۾، كا كريل هئي ته كڻي، پو ته پلٹيو نور پرهه ڦٹي جو، وهه واهه ويو ته وڻي، سڄڻ جي سرهاڻ پو ملكن منجهه مڻي عطر پاڪ عجيب کي، ڇڎيا هادي پاڻ هڻي

ئي ڏنل اڳ ڦڻي سرمو نوري سڄڻ کي، ه .چئي “گل حسن”پيا پسي گل ڇڻي منهنجي گوهر اڳيان

ن ڏ ئر ۾

سون برابر سڄڻ جي كڎهن كين كندن، سوسن، سهرو، چلكي، چمكي بهتر پرين بدن،

فيم، ٿنگه، سونهن ساللي ختم كيو خيسن، طال، عطافر، رنگ ڦٹايو، محب اچي ويو من،

، هتي مست مگن،وري نه كوئي وتافر ويجهو كري كن، آهي حسن وڌ حبيب جو، “گل ملك”ٻڌ

ئر ئ ڻ


:ڏهه ناال سون جا

، خيسنہكندن، فيم، وتافر، ٿنگ سون، سهرو، سوسن، طال، عطافر،

ئر ۾ وارن ڏ سائين منهنجي جي سونهن ساللي سونهن ڀريا سردار سٺا سينگار سٺا

كار سٺا سينگار سٺا،مشك انبر کي مجال نه كائي، پگهر پرين هٻ ن تي، واسينگن وڌ وار سٺا سينگار سٺا،لهكنڍڙا كارا كيس ك

رڌان پسي رهبر جا ٿا ڀنور كن ڀڻكار سٺا سينگار سٺا ٺهن وارث کي پيا، گل گيسو گلزار سٺا سينگار سٺا،! واه

مينگهه وڌ محبوب جا هي، مو موهن منٺار سٺا سينگار سٺاسهين پئي، پرين جا ٻڌ پار سٺا سينگار سنواريل سينڌ لفز

سٺا يا جبار سٺا سينگار سٺا اڦٹ فيضي فهميدي جا پاڻ جوڙي

ڳ اعلي عجيب کي هي، رب ڏنا ڏاتار سٺا سينگار سٺا ا كاكل كچ كٹونب پيارا، پهريون نمبر پڳدار سٺا سينگار سٺا

نگار سٺاٿيا نصيب ڀال، كندا كين كڎهن هوڌار سٺا سي “گل ملك” :وارن جا ڏهه ناال

ڳ، كاكل، كچ، كٹونب وار، كيس، رڌان، گيسو، مو، زنو، ڦٹ، ا

ھ ڏ” ئ “ئر ۾ ناز منجهاران نكري جڎهن هوت هلي، ته هاٿي، هرنهه، هنوت، هستن، چينچل كي م چلي

ڀلي، ٹري ٹور جڎهن مور، مٿان ڀون ته گج، گنير، گجلو، ويو پاڻ پلي

ئر ئ ڻ


وارڻ وارث اڳيان، كهڑي ٹور ٹلي، وسو چئي، “گل حسن”جي الئي ڳلي ساڻ ڳلي، ته لهن غم

:هاٿي جا ڏهه ناال هاٿي، هرنهه، هنوت، هستن، چينچل، گج، گنير، گجلو، وسو، وارڻ

ئر ئ ڻ


ن ۽ ڳئڙ ر ڏ” “ئر ۾

پٻ، پڳ، پائون، پايه، پد، پاڪ پرين جا پير، ارتا، مڃٺ، ڀنڀا ڀلي ڀير،ريٹا، رتول، رتڑا،

ڦاز، فيٹ، چرن چمان، لهن من مونجهارا مير، ككا، ككور، کنهنبا، جيئن ڳاڙها ٻيرن ٻير، تيئن نازڪ نتاڪ ناز ڀرئي جا، سهڻا جن جا سير،

كير عرش کي “گل ملك”سي .مور مٿير، جن جي آهي ا :پيرن جا ڏهه ناال) 1(

ٹ، چرن، نتاڪ،پٻ، پڳ، پائون، پايه، پد، پير، ڦاز، في :ڳاڙهي رنگ جا ڏهه ناال) 2(

ريٹا، رتول، رتڑا، ارتا، مڃٺ، ڀنڀا، ككا، ككور،کنهنبا، ڳاڙها،بئرڪ ۽ ڏ” “ئر ۾

منهن، مک، منهنڎو، مون، سرس سونهين کان سس جي اشارو كري عجيب ته مكرند، مون، مڌاش گڑي وٺي گس،

و، ڇا چاند، چندرما، چس،رو رخ روشن رهبر جنس، نس، ا پسي چهرو ديم دلبر جو، ٿيو عاشق انس، ا پونو، پونم، پنرو، پد پريان جي، ڏاهن جو آ ڏس، كري قمر قدم قريبن جي ۾، وڃڻ ال ٿو وس،

، فيس، فرحت دل جي الهي قلوبان كس،ہ وج چئي، “گل حسن”اهڑو پاڪ پرين تون پس، ته الهئي غم

:مبارڪ جا ڏهه ناالمنهن ، فيس،ہ منهن، مک، منهنڎو، مون، رو، رخ، چهرو، ديم، وج

:چنڈ جا ڏهه ناال پونو، پونم، پنرو، قمر، سس، مكرند، مون، مڌاش، چاند، چندرما

ئر ئ ڻ


بئرڪ ۽ ” ڏ “ئر ۾ صلب، سرن، سنگ، پسي الين، ليث، لڑي

ارڌو، كنيل، كم كڑي،كيهر، قيصر، ك چيلهه، چين، ويسٹ، مخ، اتم ببرشير بڑي، كٹ، كمر، لك، لعلڻ پسي اينٹر عشق اڙي

چئي “گل حسن”آهي جلدي جي جڑي، ڇڎيو گوهر منهنجو :ڏهه ناال چيلهه مبارڪ جا) 1(

صلب، سرن، كڑي، چيلهه، چين، ويسٹ، مخ كٹ، كمر، لك :ڏهه ناال شينهن جا) 2(

صر، كارڌو، كنيل، الين، ليث، اينٹر، سنگ، شير، ببركيهر، قي

ڻ ڏ” “ئر ۾ ا ۽ چاهه، چشم، چڀ، درڳ اکيون دل، ادگر، اسهول، آسها، پسي نه بيٺو پل، بن، بصر، کن، خماريل كاريون ري كجل، نيل، ٿانگر، نين نمايا، پيس قريبن كل،

ك، آهو، جهوكا ڏ ل ني جهل،كرنگ، مرگهه، ا ڏاهن چيا ڏهس ڏاڍا، آهن ڀلئون ڀل،

چئي “گل حسن”هي به شاهه قبولي شل، ته لهن غم :اکين جا ڏهه ناال) 1(

بن، بصر، کن، نين، چاهه، چشم، چڀ، درڳ، اکيون، دل، :هرڻ جا ڏهه ناال) 2(ك، آهو، جهوكا،ا ل دگر، اسهول، آسها، نيل، ٿانگر، كرنگ، مرگهه،ا

ئر ئ ڻ


بئر” “ڪ ۽ ڏئر ۾ اتو،ٻكيل، ككيلو، كونتر، تيمر، ٻولي پيو اڄ

ٻامس، پامس، پزم، پسي، تنهن پيچ پرين سان پاتو،ك، ناڪ ڏسي، ٿيو البيغا آتو، ڦونز، نوز، نو چتون کي چاتو، انف، باس، نيف پرين جي مٺ پئرٽ، پپيهر، طوطي، عشق لعلڻ سان التو،

ثنا ڇا مان تو، آهي حسن وڌ حبيب جو “گل ملك”ئي ك :ڏهه ناال طوطي جا

كيل، ككيلو، كونتر، پپيهر، پئرٽ، البيغا، طوطو، چتون، تيمر، مٺو :ه ناال نك مبارڪ جاڏه

نك، نيف، نوز، ناڪ، انف، ٻامس، پامس، پزم، باس، ڦونز، ئر ۾ و

ارن، عارق، آڏت، آهي تيز تکيرو تاب، پسي هادي جو ويو دي سسي ديتاب حسن

سج، سوهو، سورج ايندو ڇا اڳيان آفتاب، خورشيد، خاور خاموش، ناهي جانب جو ته جواب، روش، رڀن، رو ڇڎي ڏي شارق شمس شباب، جي پرين پيارو پري كري نرمل سائين نقاب، ته ورن ويزا وجون ٿئي كامل اڳيان كباب،

وهاب،! واههپر ويو بچائي بانر کي ڏئي ككر سڄي سنسار ۾ آ، لعلڻ الجواب، “گل ملك”

بس ناهي حد حساب، آهي حسن وڌ حبيب جو، :سج جا ويهه ناال

ارن، عارق، آفتاب، آڏت، سج، سورج، سوهو، روش، رڀن، رو، شمس، شارق، ورن، ويزا، وجون، خورشيد، خاور، دي، ديتاب، بانر،

ئر ئ ڻ


ئر

با جوڙ نه اڳيان جاني، قمر، بدر، طو درڳ، ڌڄراج، مڌاش، نشاقر نوڪ نوراني، اند، هالل، هسند، سس نه سڄڻ ثاني، چن، چندرما، چاند، بڻيو ستارن باني، پورن، پونم، پهلو، جڎهن سونهن ڏٺي سلطاني، نوخ نمايو سهڻي صورت جلوي جوت جواني،ماس، عجيب قدمين، سن، چندورو فاني، مكرند، ا

، پانو، پنرو، چڱڑو، لعلڻ پرال ثاني،پونو مون، ماهه، مهتاب، تنهن کان سرس سڄڻ سبحاني، چنڈ چٹائي مرڪ مٹائي، راز هتي هو رباني،

هٹي، ٿي حورن کي حيراني، “گل ملك”حسين ويا خان هجي كو خاني، ته به حسن وڌ حبيب جو،

:چنڈ جا ٹيهه ناال

، پونو، پنرو، پورن، پونم، چنڈ، چاند، چندورو، چن، چندرما، پانوپهلو، نوخ، نشاقر، نوڪ، مون، ماهه، مهتاب، مكرند، مڌاش،

ماس، اند، هالل، هسند، درڳ ، ڌڄراج، طوبا، سن، سس، قمر، بدرا

ئر ئ ڻ


ئ(ڏ ب ئ (

اڌر، افضل، پاڪ پلكان، مک مركي مور بنڀ بهتر، ڏند ڏاڙهون، شم کڻي شهزور

لبر اڳيان حسن هٹائي هورته دي، ديتاب، د نكي تاب، آفتاب كري، شارق، شمس، شور سج، سوهي، سورج كيو، دلبر پسي دؤر ڀان، ڀلو ڀلن کان، پر عجيب اڃان اور

چئي “ملك”اهڑي گهوٽ مٿاران گهور، وڃان مڑئي ڀيرا

ناال 10ڏهس جي بيت ۾ لکيل سج جا ڄاڻايل : نوٽسوهو ) 7(سج ) 6(شمس ) 5(ارق ش) 4(آفتاب ) 3(ديتاب ) 2(دي ) 1( سورج ) 10(ڀان ) 9(هور ) 8(

ئ(ڏ ب ئ )ڻ

ترني، تاب، تجلي بيشك، هن کان هوت حسين برق، بجلي، وڄ، وتاڦر، كنگور، پڄي كين لعل گالبي لبڑن تي، ٿي مست مڇي مين جڎهن جلوو جانب جو ٿيو، ظاهر منجهه زمين

ت کلي نهچيهه، چچور، چاها ، کنوڻ ا چئي “حسن گل”ٿي ڌر تي سهڻي سين، گوهر آئي

ناال 10ڄاڻايل ڏهس جي بيت ۾ لکيل کنوڻ جا : نوٽ

9چچور 8چيهه 7كنگور 6وتاڦر 5وڄ 4بجلي 3برق 2ترني 1 کنوڻ 10چاها

ئر ئ ڻ


ڙو ئن

نالو؛ ڀڃل خان مصري خان: پي جو نالو ذات؛ ٻرڙو

ع1927ڄمڻ جي تاريخ؛ تعليم؛ پرائمري

سگهڑائپ ۾ استاد؛ محمد صيفل ڀٹي كرت؛ زمينداري

ڃل خان ٻرڙو پوسٹ ميرپور ٻرڙو تعلقو ٺل ضلعو هنڌ؛ ڳوٺ ڀ جيكب آباد، سنڌ

پو سنڌ جي سجاڳ، سگهڑن هي سگهڑ ورهاڱي کان (سگهڑ “كفش دوز”ل كورار، سگهڑ سوايو موچي عرف عاستاد لندڙ كچهري جو مور آهي يفل ڀٹي سان كچهريون كسمحمد

87هن دور ۾ جهونن ڏات ڌڻين ۾ هي آخري سگهڑ آهي جيكو .)سالن جي ڄمار ۾ به كچهرين ۾ وندراليو ويٺو آهي

ئر ب

سڄڻ کي سينگار، پرور پارايا پاڻ ماذاغ البصر جو سرمون، سائين سڄو سرهاڻ پختا پيچ پپيهر كيا، ٻڌي رهبر جي رهاڻ

ي، مڃي عجيب اڳيان آڻوسو وک وسار كٹ كيسر وڌ، وري لبن جي الالڻ صورت يوسف ڇا پڄي، هت خاصيتن جي کاڻ

منزل ماڻ “ٻرڙا”ٻيلي ٿي ٻهڳڻ جو، چئي “ڀڃل”سوچي كر سڃاڻ، اٿئي ڀورل ڀلو

ئر ئ ڻ


ڙو از

“اداسي”نالو؛ محمد نواز پي جو نالو؛ محمد موسي

ذات؛ ٻرڙو ع1971- 11- 1ڄم جي تاريخ؛ تعليم؛ پرائمري كرت؛ مزدوري

ٻرڙو “بهار”سگهڑائپ ۾ استاد؛ بهار علي ل، ضلع جيكب آباد پتو؛ ڳوٺ شير خان ٻرڙو پوسٹ ۽ تعلقو ٺ

ئر

سڄڻ کي سينگار، اصل مليل هئا اڳ جا كجليون كيفي، ري كجل، اکيون مينگهه ملهار جاڙيون ڀروون جانب جون، پسيو ڀنور كن ڀڻكار

مهتابئون اڳرو، ڏاڙهون ڏند انار مک ككر كيس كلهن تي، وڌ واسينگن وار الالئي وڌ لبن جي، گلن کان گلزار مور ڏسي ٹور سکيا، رهبر کان رفتار آواز عجيبن جي سان، ڇا كوئل كري كوكار پريون چمن چاهه مان، پيون پيرن جي پيزار صلواتون سهڻل تي، حورون پڑهن هزار

داسي”آهن وڌ چئي، اڃان پرين جا كي پار “ا چئي “ٻرڙو”بس سونهن سونهين سردار، منهنجي ٻهڳڻ کي

ئر ئ ڻ


بئل ا “ئدل”ا

نالو؛ اقبال احمد تخلص؛ عادل

پي جو نالو؛ وزير احمد ذات مهر ع1982- 03- 25ڄم جي تاريخ؛ )B-Ed(بي ايڈ ) M.A (تعليم؛ ايم اي

ع جيكب آبادرهائش؛ ڳوٺ مبارڪ پور تعلقه ٺل ضل )سنڌ پوليس(كرت؛ وائرليس آپريٹر

ملك “گل”سگهڑپائي ۾ استاد؛ گل حسن ٹڳڻو وغيره- ڏور- سينگار-پهاكو-صنفون؛ ڳجهارت

ع تي لوڪ 2011ڊسمبر 20ميل ايوارڊ ۽ مڃتا سرٹيفكيٹ ادب مڃتا سرٹيفكيٹ تنظيم سالت پاران

علقه ٺل هنڌ؛ عبدالقادر عرف بابو خان جي اوطاق ميرپور ٻرڙو ت ضلع جيكب آباد

ع تي استاد سگهڑ محمد سيفل ڀٹي يادگار 2013مارچ 23 ايوارڊ سرٹيفكيٹ سالت پاران

هنڌ؛ سنڌ بلوچستان سگهڑ كنوينشن جي موقعي تي ميان جو ڳوٺ تعلقه خان پور ضلع شكارپور

هجري تي 1435ربيع االل 24ع بمطابق 2014جنوري 25 نظيم فكر و نظر سنڌمڃتا ايوارڊ سرٹيفكيٹ پاران؛ ت

ع تي بين الصوبائي سگهڑ كنويشن جي 2014پهرين مارچ موقعي تي بهار ٻرڙو ايوارڊ سرٹيفكيٹ

هنڌ؛ ڳوٺ بهار علي ٻرڙو تعلقه ٺل ضلع جيكب آباد پاران سالت ايڈريس؛ برانچ پوسٹ آفيس مبارڪ پور وايه شكارپور سنڌ

ئر ئ ڻ


ئر

ساجن سهڻو سڀن کان نكي چمكي چنڈ ٻول محب جا، کير ماکي کنڈ مٺا

سنن سونهن ساللي، نكي ددست صاف سمنڈ آهو عين عجيب ڏسي، ڦري جيئن جنڈ ڇا هرنو هلندو حبيب سان، جي ڀيٹيان ته ڀريان ڏنڈ

چئي “عادل”محبت وارو منڈ، لڳو عاشقن کي ئر

ساجن سهڻو سڀن کان، سونهين نكي سوسن اند به آيو ادب ۾، جلوو ڇڎي جوڀن

كي تاب ترني كري، نكي روب رتنن اچي مات ملهار ڳڑهه کي، جي مركي منهنجو من

اعلي البيغا کان، آهادي هاڪ حسن نفا چئي “عادل”ان سكير هڻندو كن، منهنجي عجيب

ئر

ساجن سهڻو سڀن کان، كيئن هي پڄي هور هستن هلي نه حبيب اڳيان، مور نه ڀيٹيان مور

ي، گهمي ته گنير گهور زور زنخ سونهن سهڻ قيصر، كسري، كونگرا، سڀ ڀڄي ٿيا ڀور شيهل ڇپيو اک ڏسي، ڇپي جيئن چور

.چئي “عادل”ريبن تي غور، عجيب آئي ااڄ ٿيو غ

ئر ئ ڻ


ئر

ساجن سهڻو سڀن کان، سونهن سڄڻ جي سڻ سرو، صنوبر، سائين سان، قد نه ڀيٹيان وڻ

تڑي هڻمٺا ٻول مٺو تنهنجا، پر هام نه ه عرشن، فرشن عيد ان كيون، ٿيو عجيب جو ته اچڻ سج چنڈ کان وڌ چهرو، سهڻو مڑني مور مکڻ

لم ال چئي “عادل”ڄام سندو ڄمڻ، ٿيو عا

ئر

ساجن سهڻو سڀن کان، منهن نه مون مٹڍ پگهر ڦڑي پرين جي، كيا كيئي عطر چٹکٹ موتي ڏند محبوب جا، اعلي سونهن ا

سڄو بخمل، ڇا پڄندو تنهن سان پٹ بدن عشق رکي عربي سان، کوڙ خوشيون کٹ

ن گهوٽ سندو گهٹ، اصل نه ڇڎبو چئي “عادل”ا

ئر ئ ڻ


ڙو ڌا ا

نالو؛ الهوڌايو لڌو خان: پي جو نالو ذات؛ ٻرڙو

كرت؛ دكانداري تعليم؛ پرائمري

سگهڑائپ ۾ استاد؛ ڀڃل خان ٻرڙو ٺل ضلع جيكب آباد شهيد ا بخش كالوني ؛پتو

ئر

چنڈ كرين چوڏهين چانڈوكي، ته ٿئي روشن رو زمينتڑي، ٻيو كا ٿي آهي كين تنهنجو اثر ا جي ذرو ظاهر كيو، هاتك منهنجي حسين ته فرش، عرش، چوڏهن طبق چمكين كيئي نوازيا ناز ڀريئي، مون جهڑا مسكين

.چئي “ڌايوالهو”اللعالمين، اڏي ڇڎيو ةراهه ويندن کي رحم

ئر ئ ڻ


ئئ ا

نالو؛ قائم الدين گل محمد : پي جو نالو

ذات؛ مهر ع1963پيدائش؛

كرت؛ هارپو ع1987سگهڑائپ جي شروعات؛ كورارفقير سگهڑائپ ۾ استاد؛ لعل

مزو مهر لڳ مبارڪ پور، تعلقو ٺل ضلعو جيكب آبادحپتوـ ڳوٺ

ئر

ڳدار عجباول نان ا جو، پو پرين پ نروار ٿيو، سهڻن جو سردار عجب ملسو هيلع هللا ىلصنور نبي

کنوڻ كين کنوين هاڻي، ٿيو چوطرف چمكار عجب حسين ويا هار مڃي، آيو سهڻو كري سينگار عجب محب مور مڑني کان، آهي جانب جلويدار عجب اويس جهڑا كيئي عاشق، هي ٿئي پرين سندو پار عجب

عجبآيو گهر گهوٽ حليمان جي، محب مٺو منٺار اهڑي پاڪ عربي تان، گهوريان پنهنجو گهر ٻار عجب

کي قرار عجب “قائم”آهي آس اندر ۾، كرائيندو چئي “مهر”ٿيندو شافي شفادار عجب، محشر ڏينهن

ئر ئ ڻ


ڙو م

غالم مصطفي نالو مشتاق تخلص

محمد مراد پي جو نالو ٻرڙو ذات

ع1972-12-01 ڄم جي تاريخ ايڈ-بي-اي- ايم تعليم گورنمينٹ سيكنڈري ٹيچر كرت

پوسٹ آفيس حاجي ماڻك ٻرڙو تعلقه ٺل رهائش ضلعو جيكب آباد

ٻرڙو “بهار”استاد بهار علي سگهڑ پائي ۾ استادصنفون جن ۾ طبع

آزمائي كئي لوڪ شاعري جون سڀئي صنفون

مليل ايوارڊ ۽ مڃتا

سرٹيفكيٹ

سنڌ هارس ۽ كئٹل شو لوڪ ادب مڃتا سرٹيفكيٹ پاران ع، سالت پاران؛ ميرپور ٻرڙو جيكب آباد، 1995جيكب آباد

استاد بهار ۽ استاد محمد سيفل ايوارڊ سرٹيفكيٹ

ئر گل گوهر نكرن گفتار مان، جي ٻولي ٻاجهه منجهان ٻاجهارو کلي کوڙ خوش كري، الهي من تان مونجهارو لعل لب الکيڻا، سهڻو سونهين سونهارو

ير پٹ تي رکي، كري ڀون ڀلي ڀالروپاڪ پ جاني جركايو جهان کي، آيو يار يتيمن يارو

چئي “مشتاق”آهي پرين منهنجو پيارو، جنهن جو مٹ نه كوئي

ئر ئ ڻ


ئر

لوالڪ ۾ ساراهه سونهن جي وه واه وائي وات عرشي، فرشي سڀ پڑهن، نوري ناري نعت ان سڄڻ جي سونهن جي ڇا كيان بيان بات

ن واسينگن جيئان، کائي مار به ويو ماتوار ونگ مٿي سهڻو مڑني کان، كامل منجهه كائنات

چئي “مشتاق”آهي طلب هر كنهن تات، اهڑي مورجي

ئر

محب مليو من، جنهن جو شاهي آهي شان هك لک چوويهه هزار نبين کان كيس مالك مٿي مان

سان نعجيب مهابي آهي ٿيو، اعلي هي ا جو سردار مليو، كامل کي قرآن سڀ كتابن

ن حبيب جي حسن جو، ڇا كيان بات بيان ا چئي “مشتاق”سين سڀيئي حيران، هي مور ڏسي ٿيا ح

ئر ئ ڻ


ر ب

نالو؛ قلندر بخش كيهر ولد جو نالو؛ جمعدار علي محمد كيهر

ويٺل ڳوٺ؛ جالل واه جمعدار علي محمد كيهر ضلعو جيكب .آباد تعلقو ٺل

ع1964- 01- 04پيدائش جي تاريخ؛ تعليم؛ پنج درجا پاس

جي باقاعدي سکيا حاصل كرڻ ال مرحوم استاد لعل سگهڑائپ .فقير كورار کان پرايائين

ئر ئ ب

د ا واحد وحده مولي مدد مداماول اح

احمد محمد مرسل دلدار دلوارو اعلي امام سالم ؤسرور سردار، سرواڻ سرس سركار س

سلسلو كام لعامل كامل گوهر گل ك مهر مالك صدر سالك درود آ هر دم حكم احكام حور مالئك سهرا ساراهه الل الحد الم ماهه مور مرسل اعلي اسم اسالم

لك سارو كامل كاڻ عالم عوام م الاله االا محمد الرسول ا كرارو كالم

اصل عام، كر كو كرم كامل “كيهر”سائل آ

ئر ئ ڻ


ا ا ڙو ب

حبيب ا ولد بهار علي ٻرڙو 1995/3/8ڄم جي تاريخ

تعليم انٹر سائنس جو شاگرد كرت شاگرد

ڳوٺ بهار علي ٻرڙو لڳ ميرپور ٻرڙو تعلقه ٺل ضلع : رهائش جيكب آباد

؛مليل ايوارڊ ۽ مڃتا سرٹييفكيٹ۾ هنڌ ميرپور 2011سالت پاران لوڪ ادب مڃتا سرٹيفكيٹ ) 1(

لع جيكب آبادٻرڙو ضع استاد سگهڑ محمد سيفل ڀٹي 2013مارچ 23ايوارڊ سرٹيفكيٹ ) 2(

سنڌ بلوچستان سگهڑ كنوينشن (يادگار ايوارڊ سرٹيفكيٹ سالت پاران ميان صاحب تعلقه خانپور ضلع شكارپور سنڌ: هنڌ) جي موقعي تي

ع تي بين الصوبائي سگهڑ كنوينشن جي 2014پهرين مارچ ) 3( ٻرڙو ايوارڊ سرٹيفكيٹ موقعي تي بهار

ڳوٺ بهار علي ٻرڙو تعلقه ٺل ضلع جيكب آباد: هنڌ

ئر ئ ڻ


ئر

عرشن فرشن عيدان كيون، ٿيو جانب جلوو جڳ ۾ سج، سس سالمي ٿيا، اهڑو عجيب نه آيو اڳ ۾ سوا لک سهڻا سڀئي نبي، پر ٿين پرين پڳدار پڳ ۾ڀڍڳ ۾ ها ا كچ، كٹونب كارا چمكن، نكي چمك ا

ن عجيب ال عالم جون، ديدان هيون دڳ ۾ا هو وارث پنهنجي وڳ ۾، نيندو هڑني کي .چئي “حبيب ا”ا

ئر

ل صورت سهڻي سڄڻ جي، ڳل گالبي گ سدائين سونهن سرمائي، قريب کي كاكل

ي چال اها چينچلٹهلڻ پسي حبيب جو، م آئي مات مرنگهن کي، جڎهن دلبر کنيا دل

ناز ڀرئي جا، جانب جان جڑيل سڀ نازڪ عضوا چئي “حبيب ا”ٿيا هاڙهي وه واه هل، ڏسي هادي منهنجو

ئر ئ ڻ


ئدر ا ب

عبدالقادر نالو عاشق تخلص

محمد فاضل پي جو نالو هركي ذات

5-4-1954 ڄم جي تاريخ پرائمري تعليم حكمت كرت

ضلع جيكب آبادمبارڪ پور تعلقه ٺل p/oڳوٺ جالل پور رهائش لعل فقير كورار سگهڑ پائي ۾ استاد

مباركپور وايه شكارپور پوسٹ آفيسملك “گل”گل حسن معرفت ايڈريس

ئر تامڻي ۾ تجلو ٿيو جيئن باران ۾ بجلي جي مشكي منهنجو محبوب ته را نه رهي رجلي جيئن طور سڑي خاڪ ٿيو ۽ تا نه جهليائين تجلي

ي وڃن کڻي كامل اک كجليتيئن ٻئي جهان ٻر ازلي آهي حسن منهنجي حبيب جو “عبدالقادر”اهو

ئر تامڻي ۾ تجلو ٿيو جيئن بجلي منجهه باران جي مشكي منهنجو محبوب، ٿين روشن زمين آسمان اکيون ڏسي عجيب جون هرڻ ٿيا حيران گالب کان سهڻي آهي لبن جي لعالن

برانخوشبو وڌ گهڻي آ ناهي عطر مشق عن موتي ويا كل مات كري پسي دلبر جا دندان رحمت عالم جي ٿي آيا جملي ئي جهان

چوي “كيهر”آهن محب جا مٿي مان كهڑا لکان

ئر ئ ڻ


ئ ا ب

نالو؛ ا بخش سامت پي جو نالو؛ فقير محمد سامت

رهائش ڳوٺ ٿرڙي لڳ ميرپور ٻرڙو )ميرپور ۾( 1960-08-06پئدائش؛

تعلقو؛ ٺل ضلعو؛ جيكب آباد

۾ 1981سگهڑائپ جي شروعات؛ سگهڑائپ ۾ استاد؛ استاد بهار علي ٻرڙو

تعليم پنج درجا پيشو؛ هارپو

عبدالرحمان ٻرڙو پوسٹ آفيس ميرپور ٻرڙو C/Oمكمل ائڈريس؛ تعلقه ٺل ضلعو جيكب آباد

ئر

چوڏس ئي چمكار، جي دشن دلبر کولي يته شارڪ شعاع ڇڎي، اچي ابر اول

وڻندڙ ٻولي وارث ڏنس مٺا ٻول ٻولي ج بشيهر سنمبل سرها چرن مٿان چوليب

ي رنگ وڌائين روليئهونٹن هنڈول الل الال ل لكي ڇا تور سگهان توليعٹل كمال لنكي

كو نتر كوڙكي، انف اڳرو ٹهكي حسن ٹولي چئي “ا بخش”آ ڳڻ ڏٺم ڳولي، پر آهن مٿي

ئر ئ ڻ


ئر

ن اڳ ۾ محب هي مختيار هوكن فيكون كائنات کا صورت سيرت صفت سهرايل، سهڻن جو سردار هو

ميرن مندن ڇورن ڇٹ، پهريون آيو پڳدار هو سونهن وصف سند مان والي هي سينگاريو سنسار هو رو رخسار رتي مان هي گلشن بڻيو گلزار هو عامر، اوكاشه، عاشق بڻجي كيو ڀنور جيئن ڀڻكار هو

ن گدلن جو باري کنيو بار هواڙين اٻو جهن، ادل چئي “ا بخش”هو اول نالو اظهار هو، ٻيو كجهه اڄ ٿيو

ئر

دشن کولي دلبر، ته رين مٹائي رو اڏنت، چلنت اٿي جاکوڙن پنهنجي جو

اچن مو تماترنگ سياهه تمهر پگهر افضل اعلي خطن کان خوشبو پس

چئي “ا بخش”يو جهڑو سڄڻ سو به سو، اهڑو اڳ نه آ

ئر ئ ڻ


ئر

دشن کولي دلبر، ته رو مٹائي رات ماکيان ٻولي مٺي، ڇا لنوين كوئل الت ڏهرا نار داڻا نه مٹ ٿين مر جات

رڻ پٺيان پرين جي، طائوسن سکڻ تاتپ مالك پنهنجي محب ال جوڙي كل كائنات عرشي ڇا فرشي، پڑهن سائين تي صلوات

چئي “سامت”كري ثنا ٿي ذاكر خود ذات،

ئر

دشن کولي دلبر ته رو مٹائي رين ترنگ كارا تامني پڄن ڇا پين

وک وير كواز كما چئنچل كيا چين ڏكار جا ڏيهه مان، ڀورل الٿا بين پو پينارا پر ٿيا، سوالي هڻي سين

چئي “سامت”جيكي لڳا اللڻ لين، سي سرها

ئر ئ ڻ


ڙو

“شمس”نالو؛ شمن جو نالو؛ اعتبار پي

ذات؛ ٻرڙو تعليم؛ ايم اي سنڌي

1962-10-18تاريخ پيدائش؛ شاعري جو استاد؛ استاد بهار علي بهار ٻرڙو

؛ محمد حيات ٻرڙو يونين كائونسل ميرپور ٻرڙو تعلقه ايڈريس ٺل ضلع جيكب آباد

نوٽ؛ شمس ٻرڙو نثر توڙي نظم ٻنهي ۾ لکيو آهيٻرڙو جي لوڪ “بهار”علي هن محترم مرحوم استاد بهار

شاعري جو تحقيقي جائزو شاهه عبداللطيف يونيورسٹي خيرپور ۾ پيش كيو ۽ ايم اي سنڌي ۾ فرسٹ كالس حاصل كيائين

ئر

اڻ ڳڻيا اڳي هئا، ساجن کي سينگار ڀروون ٿيون ڀاال هڻن، كسجن عاشق پيا انبار ڏسي مک محبوب جو، چنڈ ڦري چوڌار

وڌ ڏاڙهون ڏند انار لب لعل لعلڻ جا، زينت زيب زلفن زور واسينگ کان وار

چئي “ٻرڙو”پرين جا پار ٻڌايان كهڑا “شمس”مون

ئر ئ ڻ


ئر واهه گل گجري ۾ هو جانب جوڙ جمال پنبڻيون پاڪ اکيون اعلي خاصو خمار خيال صورت سفري سڄڻ جي جنهن جو مٹ نه كو مثال

لڏند ڏاڙهون موتين مالها منجهه كريم كما چئي “ٻرڙو”اڃان وڌ احوال، آهي ٻهڳڻ جو

ئر

صورت سفري سڄڻ جي زلف زيب زري لکندڙ لکن لکي نه سگهن، سائين سونهن سرسري ڏند ڏاڙهون داڻا ڏسي، ٿا مرجان پون مري واسينگ جهڑي وارن جي هي خبر ٻڌ کريمالك عاشقن کي، وجهن ونگ وري ا

يشمس حسن شعا تي، ٿي چاهت دل چر چئي “ٻرڙو”ڇا پڄندي حور پري، منهنجي ٻهڳڻ سان

ئر

جانب جي جمال جا، ٿيا هر هنڌ هوكارا پسي كيس قريب جا، كاريهر كن كنارا اکيون آهن عجيب جون، سدا مينگهه ملهارا پيشاني وڌ پاني کان، سورج سسن ستارا

چئي “ٻرڙو”شعا سارا، ٻهڳڻ مٹ نه “شمس”

ئر ئ ڻ


ب ڙل ب

كوڙو نالو موال بخش پي جو نالو

بمبل ذات 01-01-1968 ڄمڻ جي تاريخ

B.A)(بي اي تعليم پرائمري استاد كرت

ڳوٺ ڀورو بمبل لڳ مباركپور تعلقه ٺل رهائش ضلع جيكب آباد

ملك “گل”استاد گل حسن سگهڑ پائي ۾ استاد ئر

الئق لعل بي مثال، ٹلڻ ٹور ٹري يو قدمن منجهه كريڏسي مينڈل ڏاهي کي پ

پونو چيري پرين آندو، توڙي كيڎو پنڌ پري ككر سونهن كم ٿئي اڳيان زلف زيب زري سورج سهين نه سائين اڳيان ويل سج وري

چئي “كوڙل”مون ڏٺم ڌيان ڌري، ته كامل وڌ آ ئر

سرخ سهڻيون سرمائي اکيون پاڪ عجيب جون نين نيتر افضل آئيز كامل سهڻي قريب جون

تم اعلي سائين، تجليدار طبيب جونعي ن ا ڀروون ڀاال ڀليون سهڻيون، محب مٺي مجيب جون قمر لهي قدم چمي، ٻڌ نراليون ڳالهيون نصيب جون

چئي “كوڙل”هڑن کان حبيب جون، وڌ كهاڻيون آهن

ئر ئ ڻ


ئر سرس سرهاڻ صنوبر کان، كامل پوري قد پاڪ پيشاني پرين جي تي، خاصا ٺهن خد

رهبر جا ٿيا، ارڳ اليهر اڌرڌان پسي اطهر آقا عجيب اسان جو، پاڪ پرين جا پد

چئي “كوڙل”بس كونهي حساب حد، كامل جي ئر

تي صفت سچي سبحان دي، سو سڀ كنون ستار اتي ويکو پرين پيارا هي، محب مٺا منٺار اتي ڳيا معراج ماڻڻ مدني، سيد سچا سردار ا

تياحد احمد پيچ پختا، مرسل ها مخ تيار اتي التحيات عربي آک، اهو كيتا اظهار ا

كان ك ” يف دن و ا وسين ا تي “اب ق اهي ساري اسرار اتي ساري كائنات كنون سهڻي نل كيتا پرور ڌڻي پيار اتي هو عربي سانون اڻ گهريا دلبر مليا دلدار ا اتي پڑهو صلوات صبح، شام تنهن پيغمبر پڳدار ا

تي “بمبل”ي به قرب ٿئي جو ت “كوڙل”كو جهي ها بدكار ا

ئر پاڪ پٹاڪ پرين پيارا واهه وڻن وار درڳ دنا ليون دلبر سهڻيون سرس سدا سينگار كيفي اک كامل جي کان هرڻ کائي ويا هار رين رجني روشن ٿي وئي مرڪ كئي منٺار سهڻي چيلهه سڄڻ جي ڏس موهيا لک مزار

هلن سردارنه سگهن جي سائين گنير گام کڻي كوكاره ٻهڳڻ جي كئي كوئل نٻڌي ٻولي

چئي “كوڙل”بس پهريون نمبر پار، آهن كامل جا ته

ئر ئ ڻ


ئ ا

يلعمحمد اسما نالو داد محمد ولد كيهر ذات

پنهل كيهر ضلع جيكب آباد تعلقه ٺل ويٺل ڳوٺ مباركپور يوسي بلوچ آباد ائڈريس 8.8.1946 پيدائش

ع1951 سكول ۾ داخال جي تاريخپرائمري اپرائمري اسكول مان چار درجا پاس كيا ان کان بعد ۾ عربي قرآن پاڪ جو درس ان کان بعد سگهڑائپ جو شوق لڳو، پراڻو جنگو ۾ استاد لعل كورار وڏو شاعر، اديب، سنڌي، عربي

.جو عالم هو، ان کان سکيا ورتي ئر

كامل جا خوشبودار کلن جي كنڍڙا كيس ككر اتي كنبي وڃن زيب ڏسي زلفن ڦول اتي ڦكا ٿيا فورا ڏسي ڦٹن

نئرا ها ته كلهنوكارا كچ قريب جا كڳن اڳيان كير اچي نه ترنيون تجال ڏين ا وار ورايل وليل کان وڌ ڏسي وسيهر وٺجن خورشيد اتي خجل ٿيو پسي مو محبوبن هالل ڏسي حيران ٿيو تائب ٿيو طرغن

ان وڌ موتي منجهه مركنگهرا گيسو گلڑن ک چوي كونتل مٺا قربن “كيهر”كيترا ڳڻيا

چوي “اسماعيل”ناهي حد حسابن انوار جي

ئر ئ ڻ


ئر لفنزشمس قمر كنبي ويا پسي زيب

ٹلن ليهر جان ا اڳ آال عجيب جا ا كاكل كيس قيمتي دائودي دام وجهن كوسين كمان كم ٿي پسي پير ڀرون

گل نمن آهو کان وڌ عين عجيب جا نرگس كونتر کان وڌ كنڈو كامل جو انف عجيبن آڌر سهڻا گل گالبي ال لي هي لبن درشن پسي دلبر جا ڏوڏر پيا ڏرن ديهي ڏسي ڌم ڇپي سورج گل پيا سسن عطر مشك کان وڌ پسينو آ پرين هلڻ ڏسي حبيب جو گنير گام سکن پٻ پاريور پرين جا جتي اندر جركن

ن هام هڻنكارڌو هنج حبيب سان ڇا حورو چوي ناهي حد حسابن “كيهر”كهڑا ڳڻي

چوي “اسماعيل”جي محبوب مٺا مركن ته وڃي اونداهي ئر ڏ

زلف ظاهر زيب ڀريان زريدار ميان كاكل كيس قيمتي قرب ڀريا قربدار ميانچا افضل انوار ميان ڳ اعلي عجيب جا ا ا ترنگ تليهر تاب تکيرا وڌ تجليدار ميان

ست كيو محب منٺار ميانمو موهي م گيسو گهرا گوهر جا گل و گلزار ميان سي كي كچ قريب جا كارا كلنگيدار ميان لکين معجزا لک هزار ميان

چوي “اسماعيل”آهن عجيب جا

ئر ئ ڻ


ئر ب وارو رب رحمان اعلي احسان سونهن سلطان آ بسم ا ظاهر ظهور حاضر حضور محب مخمور آ بسم ا

انور ماه منور بلكل بهر آ بسم ا رخ نور نر وار باغ بهار گل گلزار آ بسم ا الف اكبر راز رهبر دلربا دلبر آ بسم ا جلوو جالل حسن جمال كرم كمال آ بسم ا ناز نرمل باوفا بهرل مان مزمل آ بسم ا حد نه حساب نور نواب اللڻ الجواب آ بسم ا

كان محب مهربان آ بسم اآخر زمان الحد ال م نور نامدار اعلي انوار باوفا بردبار آ بسم ا نرالو ناز عجب آواز رب راز آ بسم ا نور نظر با خبر سدا صبر آ بسم ا اعلي اعظم سونهن صمند نور مجسم آ بسم ا نور نازل اعلي افضل مان مزمل آ بسم ا

حمد رسول ا آ بسم اچوي سبحان ا نور م “اسماعيل”ئ وارو ئر ب ب

ملسو هيلع هللا ىلصاول ا احد اعلي احمد اطهر آ محمد ملسو هيلع هللا ىلصمور مالك ملوڪ ماهه مک مطهر آ محمد ملسو هيلع هللا ىلصمرسل موال مهر مدام مرڪ سرور آ محمد ملسو هيلع هللا ىلصسردار سارو سالك سد اسهارو سرور آ محمد ملسو هيلع هللا ىلصصالح سالم سك سدا سرهو سورهه صدر آ محمد

ملسو هيلع هللا ىلصواهه سك ساهه كر كرم ككر محمد رس راهه ور ملسو هيلع هللا ىلصعامل عالم علم عطا اعلي عطر آ محمد ملسو هيلع هللا ىلصكارا كاكل كالم كامل، ككر آ محمد ملسو هيلع هللا ىلصگهرا گل گال الل گالل گل گوهر آ محمد

ملسو هيلع هللا ىلصچوي اطهر آ محمد “اسماعيل”اصل اول اكمل

ئر ئ ڻ


رار ئد ا ار

ارشاد احمد ولد عبدالنبي كورار سنڌ جي ڀلوڙ سگهڑ ملك جي شاگردي هيٺ سگهڑائپ سکيو، “گل”ن استاد گل حس

سندس كرت هارپو آهي ۽ ڳوٺ علي اكبر كورار ۾ مباركپور .ڀرسان ضلع جيكب آباد ۾ رهي ٿو

ئر

سهڻا گهڻا سنسار ۾، پر سائين وڌ سڀن آهو عين ڏسي، لكن منجهه لكن ڏسي جاڙيون ڀروون ڀليون ڀنور ڀيرا كن

م ڄلنهر نو هلي كين كي، جڎهن ڄا سهڻا وار سرمائي وكڑ واسينگن عرشي فرشي عشق ۾ پل پل درود پڑهن

چئي “ارشاد”گوهر حسين گلن، عجيب آهي

ئر ئ ڻ


رار ب ا

نالو علي اكبر ولد ابوالخير ذات كورار ويٺل ڳوٺ علي اكبر كورار نزد مباركپور تعلقه ٺل ضلع جيكب آباد پرائمري

ٹيكل سائنس اٿس، سگهڑائپ جي استاد آهي، تعليم ايم، اي پولي نيائفن جي سکيا پنهنجي چاچي استاد لعل فقير كورار کان ورت

.جيكو اتر سنڌ جو مشهور سگهڑ هو

ئر

د ساجن سهڻو، ناهي محب جو مثال كو سرو ق ڀيٹ ۾ ڇا بيهندو، حبيب اڳيان هالل كو، عاشقن ڏسي عيدون كيون، ڄڻ اچي ويو شوال كو

ن، اچي کنوڻن ال زوال كولک جي سائين خاص هينڈل ڏسي حبيب کي، چلي نه ساڳي چال كو هك مرڪ محبوب جي مان، ٿي ظاهر يمن شام شمال كو پگهر پرين جي سان ڏيان، عنبر جو ڇا مثال كو

“كورار”كو، كائنات ۾ جانب جهڑو جمالنه آهي چئي

ئر ئ ڻ


ڙو ئز ا ا

لهوڙونالو اعجاز احمد ولد محمد عظيم ك )B.A(تعليم بي اي

)درزي(كرت مرحوم سگهڑ محمد عظيم كلهوڙو: سگهڑ پائي ۾ استاد

ويٺل ڳوٺ جونگل تعلقه ٺل: ايڈريس ضلع جيكب آباد 5.3.1981ڄمڻ جي تاريخ

ئر

موتين وڌ منهنجا پرين، جي گوهر كن گفتار هيرا لعل هزارين، ڇا جوڙ ڀرن جنسار

وڻ كون خلقارمرڪ وڌ محبوب جي، كندي کن دنگ هن دلبر جا، وري پنبڻن سندا پار رحمت ڀريا رهبر جي هٿڑا کڻي هيكار سكا به ساوا ٿين كري گل گلزار وه واه اهڑي وير تان صدقي ٿيان صد بار لك پسي لعلڻ جو ٻيو پنبڻن سندا پار

ئر ئ ڻ


ئ وز ا

نالو وزير احمد ولد غالم محمد ذات چاچڑ ويٺل ڳوٺ ر شر لڳ مباركپور تعلقه ٺل ضلع جيكب آباد ۾ ڄائو، حاجي ميها

ع کان كيائين 1992جڎهن ته تعليم ميٹرڪ اٿس، فن جي شروعات آهي، جنهن کان “بهار ٻرڙو”سندس فن جو استاد بهار علي

جنهن ۾ هي هيٺ ڏنل . سگهڑائپ جون پنج ئي صنفون سکيو .سينگار جو بيت شامل آهي

ئر

پرين پهريون نمبرسهڻا گهڻا سنسار ۾، پگهر پاڪ پرين جو نه پڄي مشك عنبر گنير گام نه کڻندو جيئن سهڻو گهمي سرور سينگاريندڙ سائين کي آ پاڻ ڌڻي پرور

چئي آهي ڇٹ ڇپر “وزير”اهو وارث اسان جو ي شفادار كندو موچارو محشرٿي شاف

ان دلبر سندو در، كڎهن ڇڎبو كينكي

ئر ئ ڻ


اب

لينواب ع نالو عطا محمد پي جو نالو

مهر ذات 06.08ع 1944 پيدائش

سالت تنظيم جي سگهڑن کان متاثر ٿي سگهڑائپ جي شروعات ع ۾2013

بهار علي ٻرڙو، گل حسن گل ملك، عاجز الشاري سگهڑائپ جا استاد بي اي تعليم

ميمبر سالت جو، تنظيم فكرو نظر سنڌ تنظيم سان واسطو، مباركپور وايه شكارپور سنڌڳوٺ مكمل ائڈريس

تعلقو ٺل ضلعو جيكب آباد

ئر جناب مصطفي جي حسن، جو جلوو جهانن ۾ حجر توڙي شجر اندر، زمينن آسمانن ۾ آيو بهار ۾ آقا، ٹڑيا گل گلستانن ۾ بنا سرمي اکيون كاريون، تکا تبرو كمانن ۾ عجب الالڻ لبڑن جي، پو آئي آهي پانن ۾

ڏاڙهون کان، چمك جنهن جي چوغانن ۾ها روشن ڏند سندن صورت ۽ سيرت ۾، ناهي ثاني انسانن ۾

جو اسم گونجي پيو اڄ ڀي آزانن ۾ملسو هيلع هللا ىلص محمدك، ماڻهن، حيوانن ۾ آهي صل علي وائي مل

ڇا ڇا، ناهي طاقت زبانن ۾ “نواب علي”لکي تي “مهر”سمورن ثنا خوانن ۾، كندو هوماڙ

ئر ئ ڻ


ر ئ ئر

ئر ئ ڻ


ئم “”ور

وريام فقير ولد الهيار شيخ، ويٺل ڳوٺ حاجي خان كلهوڙو، ع ۾ پيدا ٿيو اسكول جي 1943تعلقو خانپور ضلعو شكارپور ۾سال

جو شاعر آهي مرحوم حاجي فقير “ڏهس”۽ “سينگار”تعليم مئٹرڪ اٿس، يام سچ ۽ سونهن ور”. مهيسر جي صحبت ۾ سگهڑپائي جو ذوق پرايائين

جي نالي سان كتاب پڻ “وريام فقير جو رسالو”سميت سندس “جي ورونههسندس چيل . ڳڻيو وڃي ٿو۾ سگهڑن ڙموجوده دؤر ۾ ڀلو. شايع ٿيل آهن

)سينگار شاعري تان کنيل( .هيٺ ڏجن ٿا) چونڈ سٹن سان(كي بيت ئر

جب گوري گهنا كري سيال سر سنگين چينهاٿي هنجهه حيران ٿيا چيٹا پسي

تنگ دهن، موتين دٻلي، منڈي مثل مين الل گالبي لبن مٿان بولو سونهه بين پن پوشاكون گلبدن تي عجب رو رنگين سڀني سهڻن سٿ ۾ اهڑا سونهن امين ٻيو جوڙ نه ٺهي جاني سان ظاهر سر زمين ال مثالي مورت صورت مٺا محب مهين

.چوي “فقير”جي اهڑي حسن حسين، تن تان فدا سر ئر

جب گوري گهنا كري چونكا پورا چار ٻه ڇكا ٻيا هڻي وينگس جنهين وار تيل ڦليل تازا كري نكري جڎهن نار

!مار “اپ- ميك”چوي مشك “فقير”عجب “فئشن” كنگي ڦيري، كيس كيري، ٻئي كاري كجل ڌار كپڑا زيور قيمتي كري ڀلي اها بار بار پر مٹ نه ڀايان محبوب جي پڻي سندي پيزار

.ورق وسار، ري عشق عجيب جي “يامور”

ئر ئ ڻ


ڙ ئ

ع ۾ پنهنجي اباڻي ڳوٺ جهلي كلواڙي، تعلقه لکي، 1963ضلع شكارپور جي هك غريب گهراڻي ۾، هن سلڇڻي سگهڑ جنم ورتو جنهن جو اڳتي هلي، سگهڑ پائي جي فن ۾ ، محمد قاسم ولد

ي فن ۾ استاد محمد بچل كلوڙ طور نالو روشن ٿيو، سگهڑ پائي جمحمد پنجل شيخ جي شفقت هيٺ رهي گهڻو كجهه پرايائين ۽ . پنهنجي گهرو مسئلن کان سوا سگهڑائپ طرف گهڻو ڌيان ڏنائين

سڄي سنڌ جي سگهڑن سان كچهريون كري پنهنجو ۽ پنهنجي سندس لکيل لوڪ ادب شاعري جي . استاد جو نالو روشن كيائين

جنهن جو عشق ا ) 2(ل قاسم جا ٻاجهارا ٻو) 1(شايع ٿيل كتابن ۾ ) 6(ڏاهپ ڀريا ڏس ) 5(سولي كرستار ) 4(سنسار جا سينگار ) 3(سان

.قرب كڻا قاسم جا شامل آهن) 7(سونهن وطن جي

ئر ب

هلڻ پسي حبيب جو هاٿي ٿيا حيران گنج گنير، گونٹا، سنکر چيو سبحان طائوس تونگر تي ٿيا مور گهڻو مستان

يمتي قياس كن كانكاكل، كيس ق .وجهي ور واسينگ جيان سوگها كن سلطان آهو عين عجيب جا وسائن تيرن جا طوفان نرمل سندي نور جا ڇا كندو كو بات بيان

.چئي “كلوڙ”تنهن عربي جا احسان، آهن كائنات تي

ئر ئ ڻ


ري ب

پنج، يارهن پدمڻي کي ٿا سينگار سونهن هوكي ٺهنتڑ، تيل ڦليل، ڦڻيون ٿيون ٺا

ڦيري کڻي فقير چئي كنگوريون كاكلن ته اليهر کان اتامرو ظاهر زيب زلفن پسي كاراڻ كيسن جي كنگيون كر كرن گهري وڌ گالب کان الالئي ته لبن كجل بنا كيفي اکيون عاشق كيئي كهن عجب اعلي اثر آهي ناز سندي نيڻن پهري پوشاكون پٹ جون لعلون الل لڳن

وري پيرن منجهه پون ته ادگر اچي ات كنگڻ، چوڙيون كارائي ۾ ٻانهوٹا ٻهكن

چوي وٺي واٽ ويهن “قاسم”كيئي عاشق اهڑيون سهڻيون سڄڻ آڏو كٺيون لک كجن مور نه ٿينديون ماڳهين مٹ سي محبوبن پسي حسن حبيب جو كري پون قدمن .اهڑن عجيبن، موهي من مطيع كيو

ئر ئ ڻ


علي گوهر مهر نالو دوست محمد مهر پي جو نالو

شكارپور شهر رهائش ڳڑهي ياسين تعلقو شكارپور ضلعو

مرحوم استاد محمد پنجل شيخ ڳوٺ جندو سگهڑائپ ۾ استاد ديرو لڳ مدئجي

پرائمري تعليم پوليس ۾ مالزمت بعد رٹائرڊ پيشو

مسند پور محله عبدالرزاق گهٹي واڳوڻودر مكمل ايڈريس شكارپور

ئر ب

)ڏ وارن ( قريب جا وڌ ككرن کان كارا “كيس”، “كاكل” ڀلي جا سونهن ۾ سرس سارا “هيئر”، “بال”

”ڀؤنرن ڀلجي تي اچي رکيا ها آرا “نڈڙنڀ پسي ال لڻ جا هنيان، نينهن ۾ نانگن نعرا “لوڻا” كرن پيا وارا “وار”زلف شوقينن تي “ڇتا”

.چئي “علي گوهر”ن جهڑن جا بند چارا، اسا “چوٹن”كيا

ئر ئ ڻ


ئر

مرڪ مٺي محبوب جي، رونق بخشي رات چمكي هك سان چنڈ جي ڏسو مٹي كيئن ڏات رو زمين تتي روشني جي تيز هلي تجالت بجلي سج کي بند پيا، بلكل نه كيئون بات سونهن مٿي آ ساجن جي، سڀني ال سوغات

ني آ ماتڏ “مهر”حسن وارن کي حبيب هن ئي .علي گوهر چئي”كو لنوين نه سگهيو الت، عجيب آڏو

ئر

عين منهنجي عجيب جا، جڎهن كيفي کڻن كر ر ته موهي من محبوب اصلي، ڍولڻ نه ڏئي ڍ

كامل جون ته كثر نشم کان، اڃا گهٹشمس به جهكن اڳيان جانب جي كيئي سورهيه سكندر

پيغمبردان گهرن پيا دلبر کان، اچي پير .چئي “علي گوهر”تنهن جي اهڑي خاص خبر، آهي عالم ۾

ئر ئ ڻ


ئر

دندان آڏو دلبر جي موتين ناهي مجال الل لبن جي الالئي، مٹيا گل گالل

ن جي هارايو ته هاللو ڀلي بيهك ڀر عطرن کان احوال ،پڇ پاڪ پسيني پيارل جي جا راهي ٿيا رهوال ،كيئن هك گهڑي ۾ هارائي

ڳالهائڻ ڳاڻو جي، كوئل لئه كيا كال ڳڻو، بلبل، بس كئي ٻڌي مور مقال ،مئينا، مٺ

هلڻ ڏسي حبيب جو، ٿيا هيڻا هاٿين حال .چئي “علي گوهر”ڏٺا كامل جا ته كمال، عشق وارن

ئر ب

وار وارن جي وار كري ڏنا واسينگن کي وڍ لڻ جي آيا كنجل كيهر كڍعڏسي لوڏ ل

ڍ “مهر”ڏنا ماندن کي ڏاهي مٺي ڏ .چئي “گوهر”جن کي عجيب ڏني اڍ، سي بڻيا گل

ئر ئ ڻ


ئڻ

پٺاڻ فقير مهر: نالو غالم حيدر مهر: پي جو نالو

ع1972اپريل 6: ڄم جي تاريخ اي . بي: تعليم

ع1989: سگهڑائپ جي شروعات استاد محمد بچل شيخ: سگهڑائپ ۾ استاد

فيس رڪ، تعلقو لکي غالم شاهه، ضلعو ڳوٺ ۽ پوسٹ آ: ائڈريس شكارپور

ڏ ا

عجيب جون، عاشقن لئه عيد “آئيز”، “اکيون” کسن دل، دلبركن جي ديد “کجن”، “کوندر” كيا کوڙ خريد ”کن ”، “چشم”، “نين”، “عين”

شهيد “ڇم”چئي، جي كيا “پٺاڻ”كيئن پيئن کائن .جامريد، كن رستي ويندڙ راهه “نيڻ”مالئي

ئ(ڏ ب ئ )ئ

هلڻ هوت حبيب جي سان ڇا هئينڈل هام هڻي ، گوهر اڳيان صبح شام ڇڻي“گنير”، “گج” گام کڻي “گونٹو”هاٿي كيئن “هرنو”، “وارڻ”، “وسع” کان عجيب جي آ مٿي مام مڻي “ايليفينٹ”

.چئي “پٺاڻ”سام سهڻي، ڏسي پنڌ “سنکر”پيا

ئر ئ ڻ


ئ(ڏ ب ئ )ا مٺي محبوب منور جو، وڏو مالك كيو آ مان سيرت صورت ۾ سهڻو، سائين سهڻن جو سلطانك مستان مركي مور مٺڑي كيا، ماڻهو مل حسن پسي حبيب جو، حيوان به ٿيا حيران

به هيو انهن ۾، پرين ال پريشان “اٺ”هك تكي پيو، ڌري دل ۾ ڌيان “ميو”، “توڏو” پيو، ڏس عاشق جو ايمانچري نه “كنواٺ”، “چانگو” به چوي پيو كامل ڏسان، جو آ نبي نگهبان “كرهو” گوندر ۾ پيو، غريب كري گذران “مهري”، “گورو” تي هك ڏينهن ٿيو، مدني مٺو مهربان “ڏاگهي”

کي، ڏس شهنشاهه جو شان “بودي”بهاري كرايائين .چئي “پٺاڻ”اهو عربي اسان تي به احسان، پنهنجو كندو

ئر اهه حليمان ڀاڳ تنهنجا نور مليئي ناز كرو

گود ۾ گوهر کڻي اڄ ڀاڳ جو آغاز كر دائپي ۾ كير پڄندو اڄ اهو آواز كر هيٺ ڌرتي تي هلڻ ڇا، اڄ مٿي پرواز كر هي حبيب كبريا اڙين جو آڌار ٿي جنهن جي صدقي جڳ جڑيو آ سو مليو سردار ٿي

الهه سيني ساڻ سائڻ هي يتيمن يار کڻ

ٻيا نه ڳولهه امان، هي ئي من جو ٺار کڻٻار

ئر ئ ڻ


بخت تنهنجو اڄ وريو آهي، هيئين جو هار کڻ كير بيهي سونهن ۾ سو نور هي نروار کڻ دو جهان جو دلربا هي سونهن ۽ سينگار ٿي جنهن جي صدقي جڳ جڑيو آ، سو مليو سردار ٿي

مرحبا توکي چون ٿا گل، ٻوٹا، گاهه به

سال، ڏينهن ۽ ماهه بهموسمون، پل پهر، راتيون، چنڈ، تارا، جيت، پٿر، سج سمورا ساهه به مور، پريون، جن، ملك ۽ رند رستا راهه به مهر كري موال ڏنو مريضن جو مختيار ٿي جنهن جي صدقي جڳ جڑيو آ، سو مليو سردار ٿي

ڏينهن ڏکڑن جا ختم ٿيا، سک جو سامان ڏس

سصدقي هن سهڻي سڄڻ جي، عام تي احسان ڏ ڇا ته موال آ وڌايو مرتبو ۽ مان ڏس سڀ خوشين سان ڍائجي ويا، انس ۽ حيوان ڏس ڀرجهلو بيكارڙن جو هي نبي ننگدار ٿي جنهن جي صدقي جڳ جڑيو آ، سو مليو سردار ٿي

عرش تي به اڄ تنهنجو هاڪ هوكو هل آ سو مليئي سهڻو جنهن جو مٹ نه كوئي ملهه آ

هي مرسل آكارڻي كائنات جو محبوب ڇا پورو جهان، هن سهڻي وٽ سائل آ “پٺاڻ”

هي ولهن جو واهرو ۽ يتيمن يار ٿي .جنهن جي صدقي جڳ جڑيو آ، سو مليو سردار ٿي

ئر ئ ڻ


ئر ئ

هي راز خدائي رحم ته ڏس، ڇا شان كيائين محمد صه جو هر پاڪ كتاب ۾ پهريون ڏس، بيان كيائين محمد صه جو

اندر، دربان كيائين محمد صه جوجبريل کي آڻي جڳ هر شي سان تابع هي ته ڏسو، قرآن كيائين محمد صه جو بيان كجي كو كيئن ڀال، هت كنهن به حوال جو كم ناهي آ شان انوکو احمد صه جو، هت كنهن به مثال جو كم ناهي

حضرت يوسف حسن سندو هت جلوو جڳ ۾ جام كيو

ڑو كام كيوهن هٿ وڍايا هيكر بس وڌ ان کان كه هت انور جنهن ڏي اک کنئين ان پيش اهو پيغام كيو مري پٹ ويا ته گهور ٿيا پر اڳ ۾ هي انتظام كيو ايئن عاشق ٻيو كري كير ڀال ، هت كنهن به كمال جو كم ناهي آ شان انوکو احمد صه جو، هت كنهن به مثال جو كم ناهي

عه نبيهر شي جي مٿان، هت حاكم ٿي حكم هاليا سليمان

هوا به جنهن جو حكم مڃي، تنهن جي شان جي كهڑي ڳالهه كبي پر هو چوي ته هن جو كم ٿئي ۽ عربي تي ڏس راض ربي هت چوڻ سوا به سهڻل ڏي ٿي کوهه اچن پيا تار تبي رڳو آمد ٿئي منهنجي آقا جي، باقي كنهن به سوال جو كم ناهي

كم ناهيآ شان انوکو احمد صه جو، هت كنهن به مثال جو

ئر ئ ڻ


جتي سان موسي عه طور مٿان اچ، كين اهو آواز آيو هي پاڪ جبل آ منهنجا پرين، هي پرور کان رنگ راز آيو پر عرش مٿي به عربي ڏس، نعلين پائي كندو ناز آيو کان اعزاز آيو تون مالك آن مٺا مرضي جو، هي ا

هيڳڻ ڳورا آهن ڳائڻ کان، هت كنهن به قوال جو كم نا آ شان انوکو احمد صه جو، هت كنهن به مثال جو كم ناهي

منهنجي عقل جي انتها يار ٿي وئي، اڃا شان حضور جو اڳتي آ نالو لکرايم ٻه ٹي لفظ لکي، بيان حضور جو اڳتي آ

الهي كيئن ٿورا سگهان، احسان حضور جو اڳتي آ “پٺاڻ” ڇا دارا سكندر پڄندا هت، دربان حضور جو اڳتي آ

نهنجو مٹ آ پاڻ پرين، كنهن به جوڙ جمال جو كم ناهيبس پ .هت كنهن به مثال جو كم ناهيآ شان انوکو احمد صه جو،

ئر ئ ڻ


ب ئر ا ب

عبدالستار ميربحر: نالو غالم رسول ميربحر: پي جو نالو

ع1969جنوري : ڄم جي تاريخ اي. بي: تعليم

ع1985: سگهڑائپ جي شروعات م فقير شيخوريا: فن جو استاد

استاد: پيشوڳوٺ غالم رسول ميربحر پوسٹ كرمپور تعلقو خانپور، : ائڈريس

ضلعو شكارپور

ئر

هئي مهل مٺي، اها پرهه ڦٹي، ٿي ذات كٺي، گنهگارن سان ويچارن سان، آيو نور هتي، هي حضور هتي، ٿيو ظهور هتي، سينگارن سان، هٻكارن سان

ٿين، جهلكارن سان، چمكارن سان سردار سڀن، مڃو نور نبن، ديدار ربيع االول، بيحد ڀريل، رحمت رچيل، ملهارن سان، به بهارن سان تنهن کي تاج مليو، معراج مليو، ڏکين ڏاج مليو، گفتارن سان، پر پيارن سان ٿيا ڀاڳ ڀال، مٺا ماڳ ڀال، لکي الڳ ڀال، سو ڀارن سان، سونهارن سان

مكي، كلهه وارن سان، اڄ وارن سان پيا جڳ جهكي، كئي ياريكي، مٺي مهر كعبو پاڪ ٿيو، افالڪ ٿيو، هر چاڪ ٿيو، پيزارن سان، پك پيارن سان

ڏنا، سي غفار ڏنا، تن پارن سان، سيپارن سان “ستار”پكا پار ڏنا،

ئر ئ ڻ


ئر ساراهيان سچو ڌڻي، جيكو مالك آ ملكن موكليائين مير مرسل کي، آڌار جو اڙين

يا جڳ جهكنآستاني عجيب جي تي، پك ڏسي مركن ماڻهو ملك مستان ٿيا، مل عرش فرش تابع تنهن جي، سردار آ سڀن آمد آ عجيب جي، جركايو جڳن چنڈ لٿو چير جي، ٿا كيئي كهاڻيون كن موهيو مرڪ پرين جي، ٿا تابع سڀ ٿين ڏنگن کي ڏيکاريا، معجزا محبوبن پٿر تري پار ڏانهن، اوچا پيا ته اچن

پياري جو، ظاهر زميننپاڇو نه ٺهيو گفتار ٻڌي گوهر جي، كوئلون نا كوكن

چئي، جانب پيا جركن“ستار”سوجهرو ٿيو كاروكفر كٹجي ويو پيا كلمو پاڪ پڑهن

.چئي “ميربحر”اڃان وڌ آهن، پر مون ماٺ كئي ئر

مرگهه اکيون محبوب تنهنجون، عجب جن ۾ اسرار مازاغ البصر جو، كجلي كيف قرار عيدن کان وڌ عيد ڀانيان، درگن جو ديدار آنکه اکيان آئيز آهن، نيڻ نوراني نروار عين الستي اربيال جن ۾، خوبان خوب خمار چيرون چشمن چريو كيو، ويو دل کسي دلدار ڇم کنيائين ته ڇاتي تي، ڇرين كيو ڇلكار

چئي، جڎهن كيو وار پنبڻن جي وار “ميربحر”من مست ٿيو خوشي جو، كري اشارن ۾ اقرارڏين کن پيغام

بس حج اكبري حاصل ٿيو، مليو جڎهن منٺار ، ثنا ساري عمر سڄڻ جي“عبدالستار”ڳائي احسان

ئر ئ ڻ


ئر

كامل ته ڏٺا هوند اكمل کي ڏسڻ سک جميل ڏٺا هوند، اجمل کي ڏسڻ سک

ويس وڳا ويتر دنيا ۾ هزارا پٹ پٹيهر پائن بخمل به آهن بارا

پهري، مزمل کي ڏسڻ سک محبوب جيكي

فخت فيہ من روحي ڏسڻ ساهه کي سوچي ون پائي جي اندر ۾ جهاتي لهه الل کي لوچي هادي سندي هيڎي هلچل کي ڏسڻ سک

ملك آ مؤال جو ۽ منصور به زياده ڦٹيل ڦٹ فيراقي، چكچور به زياده ٻيا كوس ڏٺا هوند كربل کي ڏسڻ سک

ڑائي حقانا احمد بال ميمي هيك

آ سڄڻ جي نه شان ۾ كو شك “ستار” رهبر جي ان رمز ۽ لعل کي ڏسڻ سک

ئر ئ ڻ


ئر

آيو سڀن جو سردار، سو آ مدني مختيار ويا گندايون ۽ گوڙ، ٻڌا محبت اچي موڙ جوڙي جاني اهڑي جوڙ، كئي تونگر اچي توڙ آيو اکڑين جو ٺار، سو آمدني مختيار سو مدني آ مختيار

م، ٿيو پورو هت پيغامآيو آخر ۾ اما ن جو نظام، اٿس نوانوي نامياهو نب

آيو كامل كلنگي دار، سو آمدني مختيار سو مدني آ مختيار كريا كفر جا كوٽ، هك چشمن جي چوٽ

ئي گهائي وڌا گهوٽ، آهي عجيبن جي اوٽيك آيو اڙين جو آڌار، سو آمدني مختيار سو مدني آ مختيار

و تاجج ہ وهه محبوبي معراج، ٿيو ط ڏسو كامل جو كاج، ڏنو ڏاتر هو ڏاج ٿيو دوبدو ديدار، سو آمدني مختيار سو مدني آ مختيار ڏسي رهبر اهڑي راهه، ٻڌي سهڻي جي صالح جيكي هليا همراهه، نه ٿيا گوهر گمراهه رکيل اهڑو اسرار، سو آمدني مختيار سو مدني آ مختيار کليا ديدارن جا در، ڏٺا مالئكن منظر

ري كئي پرور جا آس هن اندرتن جي پو مليو مڑني جو مهندار، سو آمدني مختيار سو مدني آ مختيار كيا عاشقن الغار، ٿيا سهنج ۽ سكار كئي مزمل مهكار، لٿا اهنج ۽ آزار

، سو آمدني مختيار سو مدني آ مختيار“ستار”مليو سائين آ

ئر ئ ڻ


ئ ارب

رحاجي اربيلو منگي ولد عبدالستا: نالو ع1964 : ڄم جي تاريخ

پرائمري: تعليم رهائش ميان صاحب

ملك “گل”گل حسن : سگهڑ پائي ۾ استاد لوڪ شاعري جون سڀئي صنفون: صنفون جن ۾ طبع آزمائي كئي

پوسٹ آفيس ميان صاحب تعلقه خانپور ضلع شكارپور سنڌ: ايڈريس

ئر آخر نبي اسان جو آ، كيو ا سائين احسان

ن جي سبحان ا، ٿيون حوران پريون حيرانسونهن جنه بال بادل بيهك سهڻي، جن جو بهتر باال بيان چشم چڱا چيڻ کان، كيئن باڻون ڀيٹيان بان محبت ۾ مارن ٿيون، ابرو ڄڻ كمان

چئي “اربيلو”جنهن جو شاهي آهي شان، اهو عجيب مليو

ئر سهڻا گهڻا سنسار ۾، پر پر سين كين پڄن

گز نه چوان، ڏسي ٿانگر كين ٿهرنهرڻ اک هر دانا گهمي دنگ كيو، نكي پيل پڄن حوران كرن قدمن ۾، هيئن جي هوت هلن

ب رخسارنعمرجها گل گالب جا، ڏسي ر چئي “اربيلو”منهنجي كامل جي قدمن، كيو اعلي عرش

ئر ئ ڻ


ري ئ ئر ا ب

عبدالستار ولد پٺاڻ ذات ٹانوري: نالو ع1947ڄم جي تاريخ

اڻ پڑهيل: تعليم ميان صاحب: رهائش

ع ۾ ڳانو ٻڌايو1968استاد محمد سيفل ڀٹي کان : سگهڑ پائي ۾ استاد لوڪ ادب جون سڀئي صنفون: صنفون جن ۾ طبع آزمائي كئي

ميان صاحب تعلقه خانپور ضلع شكارپور سنڌ: ايڈريس ئر

الب چهرو چاس چنڈ کان، نه پڄي گل گ مسجد جو محراب ڀاال ڀروون ڀورل جون، ڄڻ

نخ زيب ذقن، كيا برهه وارا بيتاب زعاب ڻلماکي کان مٺو گهڻو، ال جو ته ل

ترني ختم تجلو كري، جي ناميو کولي نقاب جلوو پسان جاني جو، ٿيان قرب منجهه كباب

چئي، ڏسان خاص خواب “عبدالستار”آهي آس چئي “ٹانوري”جواب، هن ٹولي کي به ال ڻلكندو ال

ئر چهرو چاس چنڈ کان ككر كيس كارا

اراچڏوڏر ڏريا ڏند ڏسي، ددست س چيلهه سنهڑي چيتي کان، واهه پرين پيارا هاٿي هلڻ ڇڎي ڏئي، جي گهمن سائين سارا برق وڃي بند ٿي، جي مركن مان وارا ڏسي هونٺ هنڈول، ويا كري كنارا نكي هام حسين هڻندا، ڏسي سائين سوڀارا

چئي، ويا چيل ڇڎي چارا “ارعبدالست”پسي عين چئي “ٹانوري”كندا ڀاليون ڀالرا، هن ٹولي سميت

ئر ئ ڻ


و

شكارپور سان تعلق رکندڙ محمد سومر سومرو ولد جواڻ ع تي ڄائو چاليهن سالن کان هن فن سان نڀائيندو 1949-9-4سومرو

.پيو اچي سگهڑائپ ۾ سندس استاد فقير محمد ملوڪ عباسي آهيپروگرامن ۾ پي ٹي وي، ريڈيو پاكستان، كي ٹي كيل

اين، مهراڻ ٹي وي، آواز ٹي وي، سنڌ ثقافت کاتي جي ترتيب ڏنل قلندر شهباز ميلي، شاهه عبداللطيف ڀٹائي جي ميلي، سچل

.سائين جي ميلي سميت سوين پروگرام شامل آهنسندس كالم ادبي رسالن، اخبارن وغيره ۾ شايع ٿيو

د محمد ملوڪ عباسي ايوارڊ سميت مختلف ايوارڊ ۽ هن استا. آهيجي هيٺ سندس اهڑو شعر ڏجي ٿو جنهن. سرٹيفكيٹ ماڻيا آهن

1 .پڑهڻ سان چپ چپ سان نه ملندو

ئر

ككر كيس كلهن تي، سرس گهڻا سارنگڳ اليهر کان اڳرا تليهر تيز تارنگ ا نيٺ ناٿ نهوڙيا آهو ادگر جاچن جهنگ

ٿيا كڇيا كين كرنگهه گهرا گهاو غزالن ري زينت آئي، رجني ڇڎيا رنگذظاهر

چاند چند وري چلكو ڇڎيو چاسينگر چهنگ يل كيريا كارڌو الڈه کان وڌ انگنكٹ ك

.چئي “سومر”تنهن ننگي تي هن ننگ، ساري جڳ جا


ئر ئ ڻ


ڳ ا ا

هدايت ا ميمڻ نالو رحمت ا ميمڻ پي جو نالو

رڪڳوٺ رهائش لکي تعلقو شكارپور ضلعو

ستاد وريام فقير شيخ سگهڑائپ ۾ استاد ا ست درجا پاس تعليم مزدوري پيشو

پوسٹ آفيس ۽ ڳوٺ رڪ تعلقه لکي مكمل ايڈريس ضلع شكارپور

ع1990 سگهڑائپ جي شروعات ئر ب

آهو نين عجيب جا وڌ واسينگن کان وار جي رفتارهاٿي هنڌ مٹي ويا، ڏسي رهبر

فتار كوئل مئينا كومايا، ٻڌي گوهر جي گ پاڪ پسيني پيارل جي، كيا مشك عنبر تي مار سونهن سوائي ساجن جي، هت هر كنهن کاڌي هار

.چئي “هدايت ا”ڏسي سهڻل جا سينگار، ٻڌا هڑني هٿ ڏ وارن ۽ را

ڳي” کي هيئر چيو هٹ “تامني”، “تهاري”، “تٹ “نائيٹ”کان ڀلي جي “وارن”، “لبا” كيو ن جو مٹ “مينڍن”، “مو”نه ٿي “رين”، “يرجن”، “رات”يل ”وڌو “كچ”، “كيس”، “كاكل” ٹ ”شب ”، “ل کي ل

.چئي “هدايت ا” “تام”ٹ، هارايو ڇجو “زلف”، “ڇتي”ڏسي

ئر ئ ڻ


ئر ريھ

قدرت واري كيڎا ڏنا عورت کي ته انعام چكائي وڌا، گوري جي هك گام تچار چلن

الملڳس ي دهرڻ، هاٿي، ترني، كيهر، الڏنت چار اڳيان ان جي كن پيا سري سالم ا مور، هنج، كوئل، كونج، ڌاڳي ڦاٿس دام چار ئي ڦل ڦكا كيا كامڻ جي ته كالم انب، انار، صوف سهڻا، ناريلن جا نام گو هارائي گلن چئني، منهن مهتابي مام رابيل، گالب، چنبيلي، سوسن پيڑس سام ٻارنهن ٻيا به ٻٹا كري، شوقئون صبح شام

ل جودئون كري جامڀسي، مساڳ، ميندي م صابڻ، سينٹ، سرها، ڀلي عطر هاري عام سرخي، كجل، سرما، سينڌيون، كري منڌ مدام كريم، پونڈر، الکون لک هڻي تيل تمام

ٽ غالمنظر هك سان نهاري پو كري گهو پر عجيب آڏو اسان جي، هك نه هليس هام

.چئي “هدايت ا”ڏسي نرمل جا ته نظام، کاڌئين هار

ئر ئ ڻ


ئر ريھ

جب گوري ڳهڻا كري هڻي ٻه ڇكا ٻيهارو، ست نار سندري سجائي ثابت ن سندر سينڌ ۾ سرخ ٹكو ٻي كاري كجل ڍار

سي مساڳ ميندي ٻيو ال لي لبن الرم يون، چندن، ٻورو ٻانهن تي پائوڊر جي پارچوڙ

كنگو هڻي كيسن کي كرائي كاريهر واري كار تڑ تيل ڦليل كري سورنهن جي روز سنوار كپڑا، زيور قيمتي كري، هڻي چونكا ٻيا چار گل، ميوا، گهور كجن جي ڦٹي ٿين ڦارڏنت كين آڌار چلنت چار چكي وڃن ا

نوري بيهارانهن سورنهن ٻارنهن سينگارن سان كا با ان پدمڻي کان پڻي مٿي پرين جي جا پايان بار بار جنهن جي نسبت ئي ناهي ساڻ پاڪ پيزار عرش سكيو ان مٹي ال هيس دلبر جي دركار

چئي، طلب هئي تار “هدايت ا”حبدار کي مدني صدقي موال كندو، پرور ٻيڑا پار

.چئي “ميمڻ”وير اوکي وار، كندو مهر گهڻي

ئر ئ ڻ


ئرئ

ثابت ٿئي ٿو سهڻا ٺهيو جاني جهان تو لئه آدم کان اڳ ۽ اڄ تائين سارو سامان تو لئه

ن، پريون، مال ئك، مخلوق ساري مالكاحور

پيدا كيا پيارا، خاص تو لئه خالق جنت، جهنم جا داروغا مالك رضوان تو لئه

جن و بشر جڳ ۾ ا آندا آهن

رث واندا ناهنعبادت کان اهي كيا وا ثنا كري ٿو سڀ كو ٿي پيو ثنا خوان تو لئه

هي سڀ زمينون آسمان تو لئه ستار سٹيا ٻوٹن ۾ گل ۽ انهن ۾ وڻندڙ رنگ چٹيا هي پکي، پرندا، پوپٹ، گلزار گلستان تو لئه

مڃڻو پوندو سڀ کي آ شان تنهنجو شاهي خدا به ڏني آ توکي، بيشك بادشاهي

.کي ۽ كعبو قرآن تو لئه “هدايت ا”مليو هادي

ئر ئ ڻ


ر ا

نالو؛ منظور احمد مهر پي جو نالو؛ شير محمد مهر

ع1969 :پيدائشمرحوم استاد محمد پنجل شيخ ۽ استاد غالم ؛سگهڑائپ ۾ استاد

محمد منگي تعليم؛ پرائمري

ايڈريس؛ پوسٹ ۽ ڳوٺ رڪ تعلقه لکي ضلعو شكارپور

ئر ئ ي هائي ها وسيلو اسان جو خدا وٽ اسان جي شفاعت نه ٿئٿمحمد نه

ي هائي ها جي مرسل اسان تي ته كا به عنايت نه ٿئتيمن جو حامي نه ٿ ي هائنبي جي سعادت ملي نه ته قبول كا به عبادت نه ٿ وكلم

ي هائاكت نه ٿزسڄي سونهن سوڀيا حسن محمدي آ ملكن حورن ۾ ن ي هائجي قطب غوث سارا جماعت نه ٿ عجب عشق عربي جي موهي وڌا

ي هائن امتي اي شافي كا منهنجي شناخت نه ٿهالکين لک ڀاليون مان تنهنجو و قرب كافي “منظور” ٿ ي هائٻي كا اهڑي كامل قيادت نه ٿ ،مهر تي ا

ئر ئ ڻ


ئر ئ

محمد جو آيو سرهاڻ ٿي وئي، ٿيا دنيا جي حسينن جا سينگار چٹ

لو اچي ويو، يتيمن جا ٿي ويا ويچار چٹاٻوجهن جي آڌر وسي

محمد جي محبت وسيلو ولهين جو كرم جي نظر اڄ به جاري رهي ٿي كدورت رکي جنهن مٺي مصطفي سان قسمت ۾ كاري كئنچي وهي ٿي سي برباد باري كري دربدر سي سڀ ٿيا اغيار چٹ

برن ۾ بهاري قدم جت رکيائون سي آباد ٿي ويا

ي طفيلي سراسر سڀ شادباد ٿي وياساوڪ ٿي ساري نبي ج ٿيا سکيا مال ماڻهو ٿيا سر هايون سرسبز ٿيا ڏكار چٹ

گذر ٿي هوا جو مديني مان جڎهن ماحول ۾ خوشگواري اچي وئي خوشتر هوائون گهليون گهر گهر ۾ برابر سا بهتر بهاري اچي وئي ٿيا مات معطر خوشبو جون کاڻيون ۽ مهكار چٹ

۾ کنيائون تن تي آ نوري برسات ٿي وئي دست شفا جنهن جي حق

ت ٿي وئياعنايانوازي نماڻا ڇڎيا كيئي مرسل انهن تي عجب سان سڳورن جي صدقي سنوڻ ٿيا ستابا عربي كيا سي آزار چٹ

تي ٿيون محمد جي صدقي ا جون سڀ عطائون رسيليون “منظور”

قبولي ٿو قادر گهرئون رزق روزي سراسر سيد صدائون رسيليون ركن ۾ كڌا ٿيا سي كردار چٹ “موالئي”آهي “مهر”مگن

ئر ئ ڻ


ئر ئ

سهڻن جو سهڻو تون سردار آهين مٺو محب ماهي تون منٺار آهين

روئندن کي رهبر خوشي ڏئي کالئين پي ما سان پٹڑا مٺا تون مالئين ويل سج واپس وري تون ورائين قادر جي قدرت جو تون اختيار آهين

ٻوٹا توڏي لڑيا پئيوڻ ٹڻ

پٿرن به توتي كلما پڑهيا پئي ابوجهل پارا ساڙ ۾ سڑيا پئي ويرن سان به ويهي كندو پيار آهين

کڻي نيڻ خاصا جنهن ڏي نهارين انهي کي ان جا بيشك بيهارين مرضي جو مالك تون مهندار آهين

ثنا تنهنجي سائين سگهان كهڑي ڳائي نالو ڳڻايم ٻٹي لفظ ٺاهي

آ ڳچي ڳارو پائي “منظور”و مهر ويٺ منهنجي مقدر جو آڌار آهين

ئر ئ ڻ


ٽ -ب اد

ئ

ئر ئ ڻ


ئن

محمد لقمان ولد محرم علي کوکر، ڳوٺ غالم مصطفي .ع ۾ ڄائو1949لڳ نصيرآباد، ضلعي قمبر شهدادكوٽ ۾ سنه (کوکر

ائي جو فقير محمد ملوڪ عباسي جي صحبت ۾ سگهڑپذوق وڌايائين، لوڪ ادب جي فني مڃتا ۾ کوڙ سارا ايوارڊ ماڻيندڙ هي سگهڑ فني اشاعت ۾ پنهنجي استاد محمد ملوڪ

منهن مٿانها جن جا ۾ ) 2(گلشن ڏور ) 1(عباسي سان ٻن كتابن 1ڀاڱي ڀائيوار رهيو جڎهن ته سندس جدا شاعري جي كتابن ۾

.قمان جا شايع ٿيا آهنالل كڻا ل 2التيون سڻ لقمان جون ۽

ئر

اتي اوت عنبير جي جت دلبر كيا ديرال سالن جا، ٿيا جلوي سان جيرا سڑيل ڦ اجرا گل عجيب كيا، اڄ مهكن پيا ميرا كونجن كنڌ نمائيو ڦركيو ڏين ڦيرا پالير پيش پرين جي ڇڎي ڳوٺ ويا ڳيرا ڀنڀا ڀرون ڀونگ برابر ڀئنور ڏين ڀيرا

ه منجهاران پٹيرين پيراچميا چيهن چاهتيرا اڳ اليهر، عجيب جا عمدا ا

چئي ڇڎي آهو ويا ايرا “کوکر”خود خوشئون .چئي “لقمان”ڇال ڀري شيرا، پئي لک كريا

ئر ئ ڻ


ئر صورت سهڻي سورنهن ٻارنهن انگن تي اڙكيا ككر كيس كلهن تي، ٿي ڦول وانگي ڦڑكيا ادگر عين عجيب جا جڎ كوٽ مٿي كڑكيا

ٿي حملي ۾ هك ٺوكر سان ٺڑكياهينڈل ها دهشت وئي سڀ ديون مان، خالي ٿي کڑكيا چڑهن شمان شكار تي، ڄڻ باز وڏا ڀڑكيا هرڻ هنج هراس ۾ پئي ٿر مٿي ٿڑكيا شيرن ڇاتي شرمائي، وڃي جبل ۾ جڑكيا بلبل كوئل كنڌ نمائي، ٻول ٻڌي ٻڑكيا اهڑي عين اشاري سان، ڌڙ سسيون ڌڙكيا

.چئي “لقمان”ين سر پئي المن ۾ لڑكيا، لک ئر

منهن وڌ مهتاب کان، جوهر ويا جهٹجي هيڎي حسن بازار ۾ ٿيا سامهون ويا سٹجي جركيا جوڙ جناب جتي ات لعل ويا لٹجي موتي ڏند محبوب جا چاسينگر چٹجي رجني رنگ ڇڎي ڏنو وئي مركڻ سان مٹجي لٿو لعاب لبن تان ويو ن کستوريون کٹجي

يشا ويا ڇٹجيمڻ کٿوريون مشك جا ش نرگس ناز نظر سان ٻيا گوهر ويا گهٹجي پسي قدم كنجل كيڎا هاٿي ويا هٹجي

كرنگا مرنگا كونج برابر كنڌ وين كٹجي چئي هت پير ويا پٹجي “لقمان”لکن جا

ويندڙ كريا وٹجي، پسي عين عجيب جا

ئر ئ ڻ


ئ ب م

ع ۾ گهر 1945سگهڑ غالم كبير ولد مزار خان بليدي پاڙو لوالئي پنهنجا لڳ بهادر ڀنڈ تعلقه سجاول جوڻيجو ضلع قمبر شهداد كوٽ ۾ پيدا ٿيو، كن اڻٹر سببن كري پرائمري تعليم حاصل كري كين سگهيو ناظره قرآن پاڪ سينٹر جيل الڙكاڻي ۾ استاد نصير احمد جلباڻي کان حاصل كيائين، جڎهن ته والد مزار خان به

عشق لڳو ۽ استاد محمد مٺل سٺو سگهڑ هيو ان كچهرين دورانمهر مرحوم رتوديرو واري کان باقاعده سکيا حاصل كري سگهڑ ٿيو، هن وقت سگهڑائپ جي سڀني صنفن تي طبع آزمائي كري

سندس فن جو اڻ ڇپيل مواد موجود آهي وسائل نه هئڻ . چكو آهياستاد ۾ سهپ، محبت، اخالقيات . كري ڇپرائي نه سگهيو آهي

ون آهن ان كري هن جا سنڌ ۾ التعداد شاگرد پڻ جون التعداد خوبي. جن مان هكڑو ڀلوڙ سگهڑ استاد ارشاد علي عرضائي به آهي. آهن

اوالد ۾ هك پٹ سگهڑ شهيد نظير احمد هيو، جيكو روڊ حادثي ۾ نياڻيون پڻ آهن موجوده ) 2. (شهيد ٿي ويو ۽ سٺو سگهڑ هيو

.رهائش ڄامشورو ۾ آهي ئر

و ست هار هلي، جب گوري گهنا كري ڀل ن پائي كنگڻ، كٺمال، كڑيون بينسر، بولو بلي، كوكا، ڦليون، كيتريون ۽ ٻيو ڇلڑا ڀل ڇلي جهومك، جهاال، جهالر پائي وڃي ميندي هٿ ملي بخمل پهري بدن تي ڀل كنهن ٹيلي ساڻ ٹلي

پلي “لوالئي”پر هلت ڏسي منهنجي حبيب جي وڃي پاڻ نجي حوت حضور جيڇا جهلك سگهندي جهلي، منه

ئر ئ ڻ


ئرف ب

ظاهر توکي ذات ٻڌايان آهيان هك انسان ضلع قمبر شهدا كوٽ تعلقه سجاول جوڻيجو خان ڀنڈن سندي ڀر ۾ آويهك سندو وٿان، ٻيو نور شاه نبي شاه منهنجي پاڙي ۾ آهن جنگ جوان مزار منهنجو بابو جنهن شاه وڌايو آشان

الك مهربانآ اڻ پڑهيو كو انگ نه ڄاڻان ٿيو آ م احمد، محمدصه، مرسل، مدني ڏنائين نبي نگهبان نازل ٿيو نور ڀرئي تي فيض ڀريو فرقان پڑهي اسان پورو كري آندوسين ته ايمان

بيان، شمار ٻڌايو آ شعر ۾ “كبير”هي بليدي ئت ب

سج نه كوئي چنڈ هو نه كي جڑيل هيو هي جهان نه ڌرتي پکڑيل ڌر کان نه اڏيل هيو آسمان نه مالئك هيا مخلوق ۾ نه وري آدم هيو كو انسان پيغمبر اڳ ۾ پيدا هيو جنهن جو شهنشاهي شان پو كائنات جوڙي كٺي كري کڻي چٹيائين چوغان هك پنهنجو عشق پورو كيائين ٻيو اسان امت تي كيائين احسان وري ارڙهن ورهه گڎ ا سان وڃي ٿيو مالك جو مهمان

ڎهن خاص پهتو خانالتحيات جي کيكار ٿي ج شان انهي ۾ شاهد آ قادر جو ته قرآن فكان كاب قوسين اوادني هي صورت ٻڌ سبحان، آ ڳڻي ڳڻيندس كيترو، كيو آ باري تعالي بيان باقي جيت جرند پکي پرند سڀ آهن حوت مٿان حيران

چئي “كبير”هادي حكمران، كري ڏنائين قيامت تائين

ئر ئ ڻ


ئر

تيا آهن سڀئي سمجهدارسگهڑ سالك سر كن وٽ پروليون كن وٽ پهاكا كي هنر ۾ هوشيار كي ڳڻي ڳوليندا ڳجهارتون كري ووڙ وينجهار كي ڏاها ڏور ڏهس چون كي صفاتي سينگار لکين وصف منهنجي اللڻ جا ڇا شاعر كن شمار

جا دماغ منهنجي دوڙ كئي سي ته ٻڌ پرين سندا پار کلن واراوچتو منهنجي عجيب جا جي ورنهه

ش ۾ ڍكجي وڃيس ڍارمرته هي كائنات اچي وڃي ك ڀرون باغ بناوت، جيئن تيز تکي تلوار ڏسي نك نزاكت منهنجي نرمل جي مٺو کاڌي مار كنگو، ريٹن، كنڌ نمايا ڏسي چپن جي چمكار پگهر پيشاني پرين جي، كئي هنڌين ماڳين هٻكار سوا لک کان سوائي مليل آ سونهن ساجن سردار

وڏ ڏسي منهنجي اللڻ جي ويا هاٿي کائي هارل ماکي مصري کان مٺي آ گوهر سندي گفتار

چوي سي هزارين بنيا حبدار “كبير”جنهن جي پئي كن پيا پيش پرين جي ٻڍا جوان توڙي ٻار انهي محبت ۾ محو ٿي ورتم دامن سچي دلدار اڻپڑهيي تي عربي صدقي کڻي كريم كيا كلتار

چئي “لوالئي”دا سون لنگهي لك ان كلمي جي آڌار، وين

ئر ئ ڻ


ئر ري

جب گوري گهنا كري سورنهن كري سينگار، كنگي کڻي كائي تي ڀلي ورائي بيهي وار پوني سڳي پيار مان رکي كانٹن جي ته قطار ٻيو نٿ بوال نك ۾ پائي هسي ڳچي هار جهاال جهومك جهالر پائي كري ڇوه وڏا ڇمكار

جيئن بهتر مند بهارپر هلت منهنجي حبيب جي .چوي “كبير”هتي هنيا ٺارن حبدار، هو كري اچي قدمن منجهه

ئر

.وڌ كارا ككر كيس قريب جا جي ڇلڑا هيئن ڇڑن ته اليهر تليهر سپ سسيهر كرن اچي كامل جي قدمن

ل محبوب جا وڃن وات پٹجي واسينگنڈاپسي مو مين جهلنڀؤنر ڀنڀا ڀورل جا جي جاڙا هيئن

ڳ اتمڑا واڇرا كرن پدم وڃي پيرن، ته ا سكائڻ ال سڄڻ جي ڇتڑا هيئن ڇنڈن، ته ڄڻ كاريهر كلهن تي پيا ڦڻ كڍي ڦرن، جنهن جي كئي آ قادر تعريف قرآن ۾ تنهن جي ڇا ڳاڻو ڳڻ ڳڻن، پر پو به عاشق، سگهڑ، سالك پيا سوين ثنا كن،

چوي “كبير”تڎهن ته مون تي محبوبن، كيا هن كافي قرب

ئر ئ ڻ


ئر ئ(ڏ ئ )را

هتي حسن جي حد كٿي آ جو ليکك ليک لکن باقي عقيدي مند عقيدت سان پيا سگهڑ ثنا كنم سانئڻ کان تڎهن محب پيا مركن ٿي سئي هٿان گ ماڙيون ملك مصر جون پيون ڏورانهون ڏسجن، هي چرندا پرندا لهي پيا پٹ تي پيا حسن ڏسي هرکن

زمين روشن پسي جلوو جانبنٿي رو هي رجني رخ مٹي وئي ڇا چنڈ ستارا چمكن ليل پنهنجي الم کڻي وئي جڎهن ٿي تبسم طبيبن شب ڇرڪ وڏا ڀريا، پسي تجلو تاب پرين تڳي تلهاري تكڑي وئي نه ڏٺي رين اتي راجن وئي ترت مٹجي تامني نه آئي نائيٹ نگاهن

وشنڀنڀ رڀن رو مٹي وئي نه ٿي رات اتي ر چوي كيا معجزا محبوبن “لوالئي”اهڑا لک

چئي “كبير”تنهن كامل جي قدمن، هجان قيامت ڏينهن

ئر ئ ڻ


ئئ ئد ار

مڱڻهار شهر “حبيب”ارشاد علي عرضائي ولد حبيب ا 2عرضي ڀٹو تعلقه سجاول جوڻيجو ضلع قمبر شهدادكوٽ، ۾

گورنمينٹ P.S.Tع دوران ڄائو، تعليم انٹر، پيشو 1965اپريل مالزم، سندس بابو سائين به سگهڑ هيو جنهن جو فن ۽ ذكر كتاب

ل گالب جا” ۾ موجود آهي، يعني خانداني سگهڑائپ سان “گڎيل گواسطو آهي، سندس باقي فن دوران استاد غالم قمبر المعروف

جي فن ۽ شخصيت تمام گهڻو متاثر كيو ) لوالئي(كبير بليدي، .ول كري فن جي دنيا ۾ وک وڌائيجنهن کي باقاعدي استاد قب

ئر ب

سٺي سنگت ۽ سگهڑن جو نوكر خدمتگار آهيان وڏن جي عزت ۽ ننڍن سان كندو پيار آهيان، سك وارن کي سچي دل سان کلي كندو کيكار آهيان عرضي ڀٹي جي كري مان عرضائي سڎائيندو بار بار آهيان نقمبر شهدادكوٽ ضلعي سان مان سرشار آهيا

تعلقي سجاول جوڻيجي سان مان سچار آهيان نروار آهيان، رنشانب “حبيب”پٹ حبيب ا

نالو ارشاد علي ۽ ذات جو مڱڻهار آهيان، استاد كبير جو به مان گهڻو شكر گذار آهيان، تڎهن ڏور ڳجهارت هنر پهاكا پڑهندو سهڻي مٿان سينگار آهيان

.سالم عليكم جو اظهار آهيانلا ان كري سامهون اچي ساري محفل سان مان كندو

ئر ئ ڻ


ئ ئر

كيان تعريف ڇا تنهنجي تون ته ا جو دلدار آن سائين هر نبي جو تون پرين ساالر ۽ سردار آن سائين

.تنهنجي كري ا سائين كل خلقي كائنات آ وڻ ٹڻ پکي پرندا بادل ككر برسات آ اشرف المخلوقات انسان ٻيو جيت جانور جنات آ جنهن جي ثنا کي خدا سرس كيو سو كامل كلنگيدار آن سائين

تنهنجي اچڻ سان اي پرين ڌاريو به پنهنجو ٿي ويو مشكل کان مشكل مسئلو به سڄڻ سهنجو ٿي ويو كيڎو به كٹو كافر هو توبهه سان تنهنجو ٿي ويو تون شفقت ڀريو شهنشاه مٺڑو مهندار آن سائين،

تنهنجي كري قرآن نازل ٿيو آ تنهنجي كري دين ههڑو حاصل ٿيو آ تنهنجي كري برباد هي باطل ٿيو آ

سائين نهر پيغمبر جو اي پيارا پرين تون پڳدار آ

بيشك براين جي تو پاڙ پٹي آ، اها تار تونگر تو كفر جي ته كٹي آ ختم كئي خاص طرح تو هو ڏين جي هك هٹي آ

ينجنهن چوڏهن طبقن چانڈوكي كئي سو روشن مينار آن سائ

ئر ئ ڻ


تنهنجي رحمت جا رهنما دريا وهن ٿا، هك لهظي ۾ لکين گناه لهن ٿا تڎهن ته حبشي جيان هزارين ايذا سهن ٿا،

اکين ٺار آن سائين،! گنهگارن جو گهڻو، عربي

كيڎو ته بدكارن جو باال بخت بينظير آ، ا تعالي توجهڑو ڏنو دلبر دلپذير آ،

الفت كيو اسير آ،ڇو نه مان شكران كيان جو تنهنجي تابع آهيان تنهنجو سڄڻ جو تون محب مٺو منٺار آن سائين

جي منظور كرين تون “عرضائي”التجا

نه دور كرين تون، نکا پرين پنهنجي در تون، نپنهنجي غالمي ۾ غالم کي مشهور كري

تي ته تون بلكل با اختيار آن سائين “ارشاد”كرين عنايت

ئ ئر

هر جا هلي تنهنجو بيان ملسو هيلع هللا ىلصصطفي يا محمد مكهڑي طاقت زبان کي جو تنهنجي كري ثنا اول صفت اوهان جي قادر كئي قرآن ۾

شان ۾جي طه مزمل الٿيون شافي اوهان .الحمد کان والناس تائين اوهان جي ئي عزت آن ۾ روزي نماز حج زكوات كلمي ۽ آذان ۾، محراب ۾ منبر مناري مسجد جي ميدان ۾

ب واکاڻ تنهنجي آ دلبر روان دوان مطل

ئر ئ ڻ


بر پٹ باغن ۾ باتيون، تنهنجون لنون پيا التيون ٻوڙيون هجن يا ٻاتيون، ظاهر سڀئي ذاتيون، توتي پڑهن صلواتون، ننڈ جاڳ ۾ چون نعتون ڏاتر ڏنيون ٿن ڏاتيون، تن ۾ اوهانجون تاتيون تنهنجي جهلك پسڻ ال جانب سائين جيت جرند پائن جهاتيون

ر پکي پکڻ کي پيارا پرين ٿو ٻوليون كندي مان به ٻڌان ه

كوئل سندي كوكار ۾، ٻا ٻيهي جي پكار ۾ جهركين واري جهونگار ۾، طوطن جي تنوار ۾ هر موسم ۽ ملهار ۾، چيٹ كتي ۽ بهار ۾ ڇنڇر آچر سومار ۾ هر ڏينهن ۽ هر وار ۾ رات واندي ناه كا، پئي گذري اوهانکي پكار ۾،

. ڻ واحد كئي آ اڻکٹ صفا عيانتنهنجي واکا

جهڑ بادل برسات ۾، کنوڻن سندي تجالت ۾، هر ماڙي ۽ محالت ۾، جبل ٻيلي جهنگالت ۾ معجزي كرامات ۾، هر قوم ۽ هر ذات ۾ مصروف تنهنجي نعت ۾، اسر آڌي پر ڀات ۾، وجود واندو ناهي كو آ سدائين تنهنجي صلوات ۾،

صفت ميان كانهي تارازي كا هتي جو مٺڑا تنهنجي

هر مؤمن جي من ۾، جانور مالئك جن ۾ كڑكاٽ پاڻي كن ۾، كمي كڇون واڳن ۾، آ سك سدائين سينن ۾، شاعرن ۽ سگهڑن ۾، .ٿا بيان كن بيتن ۾، نعت سينگار ۽ ڏهسن ۾ تنهنجو شان اتم سائين كيو سوا لک نبين ۾،

ئر ئ ڻ


. تنهنجي امتي ٿيڻ ال اڳيان نبي دعائون گهرندا ويا

هنجي رحمت نيك نرالي آ، تنهنجي سخاوت سهڻا ساللي آ،تن تو در سوالي آ، “ارشاد”تنهنجي محبت مٺڑا مثالي آ، تڎهن ته

ائين مديني پهچڻ محالي آ، جيسين تنهنجي ڀال سندي نه ڀالي آ، جي نه كا اعمالي آ، “عرضائي”هتي بره كئي بدحالي آ ٻي

ي مون قوالي آ،تون سهڻو نبي سرتاج پرين تڎهن ته كامل چئ . قربان تنهنجي قدمن تان مٺا مان مسكين ڇو نه ٿيان

ئر ائ زبئن ۾ كيا تعريف كران سهڻي سرور دي جنهن دا افضل اعلي شان اي .جنهن دي كيتي رب ني جوڙيا جملي كل جهان اي

سڀ نبيان دا بڻ سلطان آيا، اسان امت تي كرڻ احسان آيا

ن آيا ٻوليندڙ اسان ڏي قرآن آيا،كمزور قافلي دا كاروا عزت احترام سڻاوڻ اسانڎي آيا فيض ڀريا فرقان اي،

امام االنبيا تي ختم المرسلين هي، شافع محشر تي سيد الثقلين هي قرت العين تي راحت العاشقين هي نان محمد صه تي لقب صادق امين هي، كانهي طاقت زبان و قلم كون بيحد بالي بيان اي،

ڍاوي لضحي واليل دا قسم چاوي، نيكي كرڻ وچ من كونه پياوا

عرش منگواوي حضرت موسي نان پيا طور تي االوي، اپڻي محبوب كونه پيا اٺاره سال رهيا اٿان مولي ميزبان تي محبوب مهمان اي

مزمل مدثر دي پاندا پوشاڪ اي، مالك كوثر تي والي لوالڪ اي

ق اي، پکي جيت انسان هجر شجر بلند باال برتر عربي دا اخال ي، منگدي اٿان دان اي،كمشتاق اي عطر مشك عمبر بي آ

جڎان سمجهه آئي سڻيا مين نان اي، تڎاكون رکيا مين حبيب وچ هان اي

ئر ئ ڻ


احمد دا سگهڑ ثنا خوان اي “عرضائي”محبوب منور ميڎا شافي ڇپر ڇان اي، ايتي ٻهون احسان “ارشاد”ي ڇديدار درشن جي ٿي وڃي، پ

ئر

انبيائن جا امام تو تي صلواتون سالم رسول رهبر تون آن نور منور خدا جو دلبر ظهور اظهار ظاهر تون آن

آيو اسالم توتي، ا جو كالم توتي، وري مٺو نام تو تي تون راحم رکوال، لوڪ لڄپال، هڎ ڏوکي هر حال

نوي ناال بر تر باال عظيم اعلي توتي نوا تون .......ون آن، انبيائناول آخر ت

تون مزمل ۽ مدثر، تنهنجي هٿ كوثر،

ٻڌي تنهنجو كالم، تنهنجي گفتگو مؤثر ٿيو هر هك غالم تنهنجو مٿاهون مقام وئين معراج تون، منير سراج تون، ٺاهيو سماج تون

......كندڙ دلين تي اثر تون آن انبيائن

ين جو نانو، خاطر تنهنجي خزانو هي ك ائنات كارخانو تون حسنض آ ربيو تون احمد عربي، جن بشر جو نبي، توتي را

پنجئي ركن پورا ٿين، توکي مومن مڃن ......جو كرم ككر تون آن، انبيائن

بينظير بات تنهنجي، موال سان مالقات تنهنجي، افضل درجات تنهنجي تون آقا نامدار، سردارن سردار، تون احسن با اختيار

خدوم تون، عالم العلوم تون،معصوم تون، م .....اكمل اطهر تون آن، انبيائن اجمل

ئر ئ ڻ


انبيائن اختتام توتي، عاشق عوام توتي هي نازل نظام توتي، حبيب تون طبيب تون، قريب تون، خاصو خطيب تون مكو مدينو تنهنجو هر هك مهينو تنهنجو خدائي خزينو تنهنجو

.......شافع محشر تون آ، انبيائن

اري خدائي، خدا تو لئه بنائي، تنهنجي سك سوائي، سيني اندر سمائيهي س مٺا محب ماهي تون ولهين جو واهي، تنهنجو شان شاهي

........هن بشر کان بهتر تون آن، انبيائن

تنهنجا ٿورا، سائين سمورا اسين اڌورا، ڇنا ڇورا، تنهنجا كرم، آهن، اتم، سهڻا صنم، ڏوري ڏٺم

ين، سيد الثقلين، محب المساكينتون رحمت اللعالم .......هردم هر هر تون آن، انبيائن،

هجرو شجر تنهنجو، جن و بشر تنهنجو كري پاڪ پرور تنهنجو يسدا ذكر تنهنجو كر

تنهنجي ثنا، پئي كري دنيا نه پون پورا پنا، اسين ته كوجها كنا لکئون ڇا طاقت نه كا، اي ما لقا ه

.آڌرتون آن “عرضائي”بس

ئر ئ ڻ


ئ ئر ب

مرسل ملوڪ سدا مدا سهڻو سرور سردار آ، عالم آسرو اصل ادا احمد وارو هر وار آ،

سول االمحمد دائم ما ڪ معطر مهكار آ، ملسو هيلع هللا ىلصر گڻ گهڻا گوهر سدا كس کائڻ كردار آ،ک گهمرا دورد و سالم موكلڻ حكم ا سركار آ، ک ل ل

.ادا “عرضائي”الوداع وار ، اول و دلدار كمال مددگار آ

د آ، ملسو هيلع هللا ىلصهمسر م كو مرسل، اكرم اطهر محمد آ، ملسو هيلع هللا ىلصگل گوهر گهڻو كم آ سهڻو سراسر محمد آ، ملسو هيلع هللا ىلصراحم رکوال محد لحد، و در گهر محمد آ، ملسو هيلع هللا ىلصآهم سهارو مرسل وارو اصل آهر محم

د ركل عالم س آ، ملسو هيلع هللا ىلصا كامل كرم ككر محمد سوا سهڻل م كو كم ،آ ملسو هيلع هللا ىلصآ اسم دل هر هر محم

د ،آ ملسو هيلع هللا ىلصمكمل عمر ساراه لک، مگر اعلي امر محم ،آ ملسو هيلع هللا ىلصموكل درود و سالم صد وار مسلم، سهڻو سرور محمد

.اال “عرضائي”آ، آ سهڻل سام ملسو هيلع هللا ىلصدلدار دالور محمد

ئر ئ ڻ


ئر

سونهن منهنجي سڄڻ جي آ سڀ نبين کان ساللي مخلوق سڄي متوالي عاشق احمد ڄام تي آهي

كيئي رنڱجي ويا رهبر وٹان، جي آيا سڄڻ درسوالي خبر في الحاليخاص تن مان تور كري تك ٿو كيان اها

رڳو پگهر ڦڑي مان پر ٿي ويا نه ته خوشبو کان هيا خالي ٿين عنايت عربي جي جو ملي مفت وئي اٿن مالي گالب گونٹو ست گلو، آئي کٹڻهار وٽ خوشحالي موتي مکڑيا، موتيو، مگرو ٿي نرگس ناز بو نرالي

چالي يلباسي، طاهل تكما، مٹائي چندن اناارنا، مريم، ع چمپا، چنبيلي، ٺوٺا، ٺامل ٿي رابيل، راڻي جي رکوالي زنگي، زعفران، رتن جوت، کيرو، حقيقو ٿيا كنول گل كمالي

ايصالي “ارشاد علي”سورج، انار، شرم ٻوٹي جي ناهي كا چوي “عرضائي”بس ان ڀورل جي آ ڀالي، هن عالم سڄي تي

ئر ئ ڻ


ئر

راوي هن راڄ ۾ ٿا رهن هر هنڌ هزار، جن كئي آ صفت سهڻي جي وقت هر وار، مون به ٻه ٹي لفظ ٻاتڑا كيا هن شعر ۾ شمار، ڀلي كو سامهون اچي سڄڻ جي سورنهن كري سينگار ته مدهوش ٿي منٹ ۾ كرندو هيٺ وڃي هيكار

ته سهڻا منهنجي سڄڻ جا آهن زلف زريدارڇو رجني کان وار، كاكل كيس كارا وڌ

پيشاني پرين جي ڏي چنڈ کان وڌ چمكار، پي چي شاهكارخ انور تان هٹي پردو ته ڇ ر

پسي عين عجيب جا هرڻن کاڌي هار سياه ابرو سهڻل جا ڇا پڄن ابر بهار اک ڇنڀڻ به ائين لڳي ڄڻ کنوڻ كري کجكار

نرمل آ شبيهه ۾ شاندار،نك سهڻو سردار زڇا چهنب چتون آ ثاني نو

هلڻ ڏسي حبيب جو ڇڎيا ايليفنٹ الغار هكارڦگينور هينڈل گينڈل وڃي فيل كيا

ي پنهنجي رفتارٿهرني ڏٺي هلت ته روكي ها وارڻ وسو ويرم ۾ ڇڎيا چينچل اتي چار مان كهڑا ڳڻي كهڑا ڳڻيان پرين سندا پار

ن جي كئي جهان کان اڳ جبارڇو ته ثنا منهنجي ساج چوي “عرضائي”عربي جي آڌار، اسان سڀ نيوآه

ئر ئ ڻ


ئر ئ (ڏ )ئ 10رات احسان ا جا االهي آهن ڇا شعر ۾ كجن شمار

نور، صحت، عزت، عظمت ڌارٻيو تي عربي گهوٽ جو مهك ته كيائين ا كري رب عنايت راڄ تي ڏنائين پيغمبرن جو پڳدار

ه برابر آ چوڏس ماه چمكارڇا ڀيٹ كجي ن ربيع االول ۾ رهبر آيو جڎهن ٻارنهن سومر وار ته آمد وقت عجيبن جي نه هئي كا تامني رجني تار

لهيارت نه نظر اتي نائيٹ آئي نه ڳي هئي كا ت ن بيكارڀپسي روشن رخ رهبر جو ٿي ڀنڀ ر

ن کان هارسلمحا مٹي ليل وئي کائي هكدم ح تي نروارٿيو تجلو تاب پرين جو ج ڎهن نور ا

ته ويو رات منجهان ڏينهن ٿي نه رهي اونده انڌوكاركنهن نه شب ڏٺي جي هيا سنسار ۾ سهدار شي

جيت پکي جانور ٿيا هر روزي ال هوشيار ويا ڏک ڏوالوا ڏوجهرا ٿيا سڄڻ آئي سكار

.چوي “عرضائي”اول آخر آڌار آ، اسان کي به احمد ڄام جو ئ( ڏ ئوارن ۽ ئ (

كريا كاكل كارا كلهن تي ڄڻ نكتا قبضي مان كاريهر واڇرا تليهر وسيهر ڇا پڄن سپ سسيهر نه مٹ كوبرا مو محبوب جي جي کولي ٻهڳڻ وار ٻيهر ڇتا شاهي ڇڑي پون ته نه پڄن واسينگن جا ور

ڀورل جا ڏسي نه آيا آڏو اليهر نرڀنڀا ڀوئڳ كن لر پسي ككڑال كٹونب كامل جا ڇا ا ا

هر کائي ڇڎين ٿا حقيقت ۾ آهن زلف ڇلڑا زيبا ور .کي اسير كيو “عرضائي“وجهي دام دلبر، آ

ئر ئ ڻ


ڻ

گل محمد: نالو فقير دريا خان: پي جو نالو

چنجڻي: ذات ع1971پهرين جنوري : پيدائش چار درجا: تعليم مزدوري: پيشو

ع1990: سگهڑائپ جي شروعات کوکر محمد لقمان: استاد

ل : كتاب جا “گل محمد”گفتا گ ڳوٺ ميان داد چنجڻي لڳ نصيرآباد ضلعو قمبر شهداد كوٽ: پتو

)وارن (ڏ ئر پسي مو محبوب جا نه كاريهر کڻن كر ڏسي كاكل كلهن تي واسينگن كڍيا ور وارن دل تي وار كيا هيكاندا ته هر هر زلفن جي زنجير کان بچي ڇا بشر

ن قابو كيو ٿيو عاشقن تي ئي اثرقلم لڑا ڇتڑا ونگ وجهن پيا سامهون سرا سر ڇ

گيسو ڏسي گس تي ڇڎيو پرواز پاليهر بمڀا ڀؤنر بدن تي پيا چليو ڏين چكر نٹي لكي ڏر ڏسي كمال كيسن جو وڃي ڏ سياهه به سوگها ٿيڑا فيراكن منجهه فكرهن جي ڦڑ ڦڑ تي كٺا كا شيگر ٺ ڦ

چئي “چنجڻي”كجي ڇا ذكر انهن چيڑا كن جو بس

ئر ئ ڻ


ائ(ئر ڏ )ا

اکيان تيڎيان وڌ تير تکيان هن واهه جو كرينديان وار پرين اعز اشاري نه اڌ كرينديان كيئي ڌڙ سسي كان ڌار پرين استرگيان دي هن تير وڏي كيا سگهڑ كري ته شمار پرين

ڏسان واهه جوڙي جوڙ جبار پرينكيفيان دا كيا كمال هي عينان دا انصاف وڏا رڳا هني كهڻ والي كار پرين ڏک ته اڳي ئي ڏاڍي هن ول ديدان ڏکائي ڌار پرين ڇمان انهان شينهن جهكائي هي هرڻان کاڌي هار پرين کن برابر خون كريندي طرح طرح تقرار پرين كجليان هن كيس كتي بيٺي مارن بازار پرين

و ول نه ويندا ٻيهار پرينان هي اک وچ جنهن اک گهتي اي چاڪ نه ڏي نياضسڀ مر ي ڏ آکي “چنجڻي”دا مختيار پرين ا

ئر ئ ڻ


ٽ ر ب ڏ

رحيم بخش ڏهوٽ سندس والد ڌڻي بخش ڏهوٽ جي گهر ۾ ع تي ڳوٺ گهو گهاري تعلقي قمبر علي خان ضلعي قمبر 1969- 29-02

ن سالن جي عمر ۾ شاعري شروع هن ڏهن ٻاره. شهداد كوٽ ۾ ڄائوهن اڄ تائين جيترو لکيو آهي، ان بابت سندس چوڻ آهي ته . كئي

اٹكل ڇهه ست كتاب ٿي ويندا انهن مان هك كتاب چونڈي ” “.جيكو ستت ئي ڇپجي ويندو. ڇپرائڻ ال تيار كيو آهي

هو سنڌ ۾ ٿيندڙ كچهرين تقريبن ۾ شركت كرڻ کان به فن جو مظاهرو كندو رهي ٿو، سندس سوا ريڈيي ۽ ٹي وي تي

ع ۾ ٿيو، ان کان پو 1984پهريون پروگرام پاكستان ٹيليويزن تي .ع ۾ ريڈيو پاكستان حيدرآباد تي پنهنجو فن پيش كيائين1985

هن فن جي تربيت پنهنجي والد صاحب کانسوا نالي واري ي سندس پي ڌڻ. سگهڑ استاد محمد ملوڪ عباسي کان پڻ ورتي

بخش ڏهوٽ پنهنجي اوطاق تي كچهريون كرائيندو آهي، جتي انهن كچهرين به رحيم . سنڌ جا ڀلوڙ سگهڑ اچي گڎ ٿيندا آهن

پنهنجي محنت ۽ والد صاحب جي . بخش جي وڏي تربيت كئيدعائن سان وڏو نالو كڍيو اٿائين کيس مڃتا ۾ مختلف ايوارڊ پڻ

ملي چكا آهن، جن جو تفصيل هيٺ ڏجي ٿو؛ ع1986تنظيم فكرو نظر سنڌ پاران پاكستان جي صدر هٿان شيلڈ )1( ايوارڊ) پي ٹي وي(پاكستان ٹيليويزن )2( قلندر شهباز ايوارڊ )3( استاد محمد ملوڪ عباسي ايوارڊ )4( سهڻي ميهار ايوارڊ )5( ٻيڑو فقير كنڀار ايوارڊ )6(

.رحيم بخش ڏهوٽ جي ڏات مان چونڈ سينگار شاعري ڏجي ٿي

ئر ئ ڻ


ئر

كيو ديو مٿان دا صورت پاڪ سڄڻ جي،

مركڻ ساڻ محبوب جي، سن سكي ويو سا سورج سائين سردار کان، كري بادل منجهه بچا شمس گهڻو ششدر ٿيو، تجلو نه آڻي تا ساڻ خورشيد تون، اڀري مٿي نه آ خدي لكوارن عجيب کان، ڏهوٽ كري ڏهكا سان، روشن كري رانڀا سامهون سج سختي

وب جي، نه واكا كري وامٿان پاڪ محب چئي “رحيم بخش”تون به اهڑي در مٿي آ، ته لڳئي رنگ

) (ئر ب

هرجا هاڪ حسن جي، ٿي هير هلي هولي ين چوليڙمركڻ ساڻ محبوب جي، كئي چيها

در عدن دل پاڪ كئي، مون جڎي جي جهولي مري، خاص پرين کوليپر اڃان ديد اتا

يب جي، رمزن دل روليآهو عين عج رنگا رنگي باغ برنگي، بلبل ٿي وئي ڀولي چتون مئنا چاند چكوري، ٻاٻيهن ٻولي

چوي، گوهر مان گهولي “ڏهوٽ”ڏوڏر ڏاڙهون وس وسيهر ويچارا ٿي، ٿي گنير ويا گولي

1چئي “رحيم بخش”ڍركي ويئي ڍولي، اها رات به


ئر ئ ڻ


ي ب

ع 1964دي جي پيدائش سگهڑ موال بخش ولد علي شير شي۾ ٿي سگهڑائپ جو فن مشهور سگهڑ غالم قادر ڀٹو جي صحبت

هن وقت . ۾ اچي سکيائين، پاڻ پوليس کاتي ۾ نوكري كري ٿواللو رائنك تعلقه وارهه ضلعي قمبر شهدادكوٽ ۾ رهائش پذير

.آهي

ئر

آيو عربي نه هيس كا كمي سينگار ۾ ار کانسر وقد را تنهنجو حسن تکو آ تلو

خاص کنوڻن بس كئي تو دادلي دلدار کان كارا كيس تنهنجا كاريهرن ور هنيا وار کان عين نين عجيب آهن وڌ جوڙ جنسار کان چپ تنهن جا چين پرين نك نازكي نروار کان منهن مک مهتاب جو سو ڀاڱي گلو گلزار کان خوبي خوب مليس هميشه پرين جي پار کان

نجي دلبر ديدار کانحوران حيران ٿيون اتي تنه عربي منهنجو عرض اگهايو پارس كيم پكار کان ملندي معافي موال بخش محب مٺي منٺار کان .قربائتي قربدار کان ٿيندي شفا شيدي چوي

ئر ئ ڻ


ئ دادو

ئر ئ ڻ


اد ا

2امداد علي ولد غالم حيدر ٻٻر ڳوٺ آدم خان ٻٻر ۾ پاڻ ننڍي عمر کان سگهڑ پائي جي ع ڌاري ڄائو1955فيبروري

ميدان ۾ آيو سندس استاد سگهڑ حاجي خدا بخش مشوري جنهن ع ۾ پرايائين، لوڪ ادب جي سمورين 1975جي سگهڑائپ جا سبق

صنفن تي عبور حاصل كندڙ هن سگهڑ ٹي وي ۽ ريڈيو تي پاڻ اڄ . مڃائڻ کان سوا کوڙ سارا ايوارڊ سرٹيفكيٹ حاصل كيا آهن

.محلو خيرپور ناٿن شاهه ضلعي دادو ۾ رهي ٿوكلهه ٻٻر ئ ئر ب

آ احمد مور مرسل محمد مهدار، كر كو كرم كامل كاهه كر كلدار، عود عطر احمدا دل دام ۾ دلدار، رس رسول ا كر رحم سالك سو سردار كر آمد اعلي وار اهو كو وار اهو اعلي اسرار آ محمد مددگار

آ امدا اهو “امداد”كار لعل اها لل

ئر ئ ڻ


ئر

مهر كر مالك مون تي جو محب اٿئي منٺار سڄڻ جوڙ كري تنهن جانب کي سڀ سائين ڏنا سينگار سڄڻ، .جو نامور نورالهدي سونبي كيئي نروار سڄڻ .حق حامد، حاشر، حبيب حامي ٿي هك وار سڄڻ .حجت حجازي هاشمي سو حريص ٿي هموار سڄڻ

ي ڏئي هروار سڄڻحم حبيب هاد .تنهن تاج ڌڻي تونگر جا آهيون طالب گهڻا طلبگار سڄڻ قائم كليم قاسم قريشي داع دلبر جو دلدار سڄڻق سراج سو سيد آ سردار سڄڻ، صادق ساب جواد جاني خاتم خليل كئي خطيب جي کيكار سڄڻ، نور نبي ناطق، ناصر، نظير خاطر نهار سڄڻ

.، مون بيحد آهيان بدكار سڄڻالئق ناهيان لطف ٿئي جو بار، برهان، باطن، بشير جو بيشك آ بردبار سڄڻ رحم كر رئوف واعظ كري وريام سو ويچار سڄڻمي، عامر، امام، اول، آخر عجيب آ اظهار سڄڻ، آ ولي، ا .شهيد شيع، شاف، شكور، توكل، طه جي آتار سڄڻ

تيم يقيني آ يار سڄڻاحمد، عربي، عزيز، عالم، ياسين، ي مبين، مهدي، منقيء، مطهر، منصور كئي مومن هٿ مهار سڄڻ .منير، مزمل، مدثر، مصطفي، مرتضي كيئي مڑني سو مختيار سڄڻ .محلل محرم، مكي، مبلغ آمدني سو ميهار سڄڻ

چوي اهو عجب آ آڌار سڄڻ “امداد”اسان اڙين جو تنهن دلبر جي دربار سڄڻسنگت سوڌو سالمي ٿيان،

.براين ۾ ڀرپور آهيون، اسين بندا سڀ بيكار سڄڻ جو “ٻٻر”تون پرور پالڻهار سڄڻ، كر ٻيڑو پار

ئر ئ ڻ


ئر

پرورساراهه كجي تنهن سائين جي جو آ پاڪ ڌڻي كري محمد مكائين اسان اڙين جي آڌر

ر پورن جو ته ڇڇعربي ڄام اصل کان هي كجي سراسر ڇا عقل اتي كم كري سوچ

عربي ڄام جو كري بندو بات بشر نڇا شا حيرت ۾ حوران پيون ٻيا جن ۽ جيت جناور اچڻ ساڻ عجيب جي ٿئي نازڪ جي ته نظر تجلي سان طور تي ٿيو هو موسي به منتظر وري حضرت آدم جو ٿيو بهشت وڃڻ ٻيهر

جگر نمليس معافي محب خاطر جو ٺريس جا وار ٿيو، بيحد هوته بحر حضرت نوح نبي ال نر

جر يعقوب کي يوسف مليو ٿيس اکين جو ته ا واهه صبر يحضرت ايوب کي عطا ٿيو، هو واقع

اول عيسي نبي ويوپينگهي ۾ كري بات بهتر حضرت يونس پيٹ مڇي ۾ پيو پكاري هن پر هاڻ مدد مرسل مڑني كامل اچي كاكر سڀ سڻايون صاحب كيون اجهو ڏئي انور

فيلي تنهن تاجدار جي ٿيندو موچارو محشر ط چوي هن عجيب جون انڇر “ٻٻر”ٻهون ٻاجهون

كندو ماڙ مسكينن تي كو وريام ڏئي ور جنهن لڳاسين الم اللڻ جي سو كندو مور مهر

چوي “امداد”اسين گدال گداگر آهيون تنهن عجيب جا

ئر ئ ڻ


ئر حسن وارا هلي آيا كٺا ٿي كل قطارن ۾؛ ٿلهه

گر محبوب هت منهنجو هيو پردن پيارن ۾م

متو ميلو حسينن جو سري بازار حد ٿي وئي كٺا ٿي كل كري آيا سڀئي سينگار حد ٿي وئي ٺهي سي ٺيك ٿي بيٺا ترتئون تيار حد ٿي وئي كانه هئي كا كمي كنهن ۾ وڌيو وهنوار حد ٿي وئي پاڻهي پئجي ويا سڀئي سودائن جي سيپارن ۾

ان جو پئي هاكو نقاب نوراني، جي کڄي هئين خ ته سكائي ها ستارن کي ۽ فلكن کي فريشاني، ،اهو اچڻ به افضل آ آيو جئين منهنجي جو جاني ،جلي ها طور جان جهان ڦنا ٿئي ها صفا فاني

۾ ناهو پاور ٿئي پياري کي هاليو جنهن هزار

ڏسي محبوب منهنجي کي حسن وارا چپ ٿي ويا يوسف پارا چپ ٿي ويا نوح نبي ۽ يونس يعقوب

آدم کان وٺي عيسي تائين سليمان سارا چپ ٿي ويا جهكيا جڎ سج ۽ چنڈ ڀي سڀ ستارا چپ ٿي ويا محبت جي ميخ لڳي وين تن من جي كاتارن ۾

هيبت مان هڑئي هلي كري كالم جهكي پيا پياري تي پڑهي صلوات سالم جهكي پيا وٺي هو ويهي رهيا ته مزمل نام جهكي پيا هر ويلي اسر آڌي صبح شام جهكي پيا اسم اهو پچائي هو ويهي رهيا ويچارن ۾

كرم ٿيو آ قيامت تائين قرب كمائي وينداسين نازڪ نور نرمل سان نينهن نڀائي وينداسين

ٻاجهه ٻهڳڻ جي آ ٻول ٻڌائي وينداسين “ٻٻر”جهائي وينداسين “امداد”انشا ا چوي اسين آڳ ا

ئي چوي هونداسين حبدارن ۾خوش ٿيو خير پورا

ئر ئ ڻ


ئر

ي آياهي، رقربان ٿياهي قمر يارو، نال اشا مرڪ كيتي محبوب جڎهن ته رين ڀي روپ مٹايا هي

ڇوهه چون ڇلڑي مارن ولڑي سرمائي سركار ڏٺم اي جاڙي ابرو جانب دي سيفي سي سٹكار ڏٺم چشم نشيلي چاوڻ نال ول پنبڻيان پهريدار ڏٺم

ار چون ڏيندا ترت اهي سي تيار ڏٺمكر پر پيالي پي جڎان ديدان مليا دلبر نان ته هوش مئين كنون موكاليا هي

خاشا خشم خان ميڎي دا افضل جوڙ جبار كيتا ول عاشق گل عباسي كون چا لعل لبان الچار كيتا زيب زرا سن ظاهر ٿيا وڃ دڌ درين دڌكار كيتا

تانان چارا چليا چنڈ دا يارو چهري چا چمكار كي موسي نبي مدهوش جو ٿي اڳيان پردهه هك هٹايا هي

دست مبارڪ دلبر دي دربار داتا دي ويندي هن .اڙيان اهن اٻوجهان دي كل معاف خطا كر ويندي هن راهه رليان كون رسدا رهبر ڏي پيار پرين ته پليندي هن منظور كريندا سڀ كجهه موال جڎ عربي آپ اليندي هن

ين جشن جام منايا هيور ٿيا مئپرڀبدن ميڎا

تي واحد لڳ جي ول پووي “ٻٻر”كر ٻاجهه ٿيوي جو هيكر هوت هل پووي “امداد”افضل اي

ڱڻ ڀي آباد ٿيون، جو ماهي مئين نال مل پوويا قربان ٿيو ان تنها قد مان تون جو بخت شفا دا کل پووي رحم ٿيوي ريجهپو رائي اتي جنهن پاند ڳچي ڳل پايا هي

ئر ئ ڻ


ب ڏ ب

محبوب علي عرف محبوب ڏيپر نالو محمد صادق ڏيپر پي جو نالو ڳوٺ قادر بخش ڏيپر جنم جو هنڌ

ع1947آگسٹ 14 جنم جي تاريخ هارپو كاروبار

ع1980 شاعري جي شروعات سنڌي پنج درجا پاس تعليم

مرحوم استاد اسحاق راهي ادبي استاد مٺا ٻول محبوب جا. 1 ڇپيل كتاب

پنهنجي شاعري پنهنجو رنگ. 2 ڏهن کان ٻارهن تائين ٿيندا اڻ ڇپيل كتاب

محبوب علي محبوب ڏيپر پوسٹ آفيس ايڈريس ميهڑ ضلع دادو

ئ -ڏ (ئر ب ئ )ا كرهي پسڻ كريم لئه، كنواٽ كيون كيهون ڍاٹي، ڍول حبيب لئه، واهه جو كيون ويهون

يون ريهونمهري مست محبوب لئه، رڙي ك گورو، توڏو، تات ۾ پيا گڎ اچن گيهون چاهه مان ليڑي، چانگي چيو، بودي كيئن بيهون

.تنهن جي ڏسڻ لئه “ڏيپر”پو روڏي كيون ريهون،

ئر ئ ڻ


ئر ئ

پسي حسن حبيب جو، هڑني کاڌي هار ميان مركي محبوب سنواري رکيا، كارا كلهن تي وار ميان

مرسل، ٻڍا ٻار ميان ڏسڻ سان كري مست وڌا، سونهن پرين جي تي سگهڑن آهن، سوين لکيا سينگار ميان هلڻ، مركڻ حبيب جي، حيران كيا ته هزار ميان ادلن، گدلن کي به آهن، خوب پنهل ڏنا پيار ميانرون تلوار ميان عين عقابي عجيب جون، ڀؤنر ڀ ڏندڙا موتي مرجان تنهن جا، لب الل منٺار رخسار ميان موال ڏئي ڇڎيا مٺل کي، آهن سڀئي اختيار ميان محشر جي ڏينهن مدني لهندو، سڎي سڀ جي سار ميان چوڏس چنڈ کان چمكي رهيا، وڌ پنهل جا پيزار ميان سر سوڌا كجن صدقي، تنهن تان سارا هي سنسار ميانسي كهڑا ڏسيان، توکي پنهل جا پار ميان كهڑا ڏ

.ي دم دم تنهنجا ديدار ميانک “محبوب ڏيپر”ڏاتر كرائيندو

ئر ئ

عجيب جي، كيئي كيا قيس نازڪ عين نٿو كير كري سگهي رابيل، به ان سان ريس نماڻيون نهارڻ سان، ٿيون سوين كيرن سيس

ناهي دنيا ۾، كو جوڙ تن جو جيس “محبوب” .اليس، كيئي مست كري ڇڎيا اکين عين

ئر ئ ڻ


ئر ئ

مست كري، وڌو محب مٺي منٺار عجبمركڻ ساڻ دلبر جي ديدن ۾ مون، ڏٺو اهڑو هو اسرار عجب كارا كلهن تي كيري رکيائين، واسينگ جهڑا وار عجب اکڑيون عين عجيب پرين جون، نور ڀريون نروار عجب ڍايو ڍاپن، كين پرين مان، عين عجب رخسار عجب

ار عجبقدم قدم قربان ٿيان، کائي مور، هئينڈل ويا ه چري ٿي پئي چاهه سندن ۾، نور پسي هك نار عجبرون تلوار عجب لبڑا الل گالبي ۽، ڀؤنر ڀ شمس، قمر به ٿي شكي پيا، پسي دلبر جو ديدار عجب سڀني وصفين سهڻو آقا، سوا لک جو سردار عجب ادال، گدال پنهنجي بلي سڀ کڻندو پرين پڳدار عجب

ي ننگدار عجبكونه ڇڎيندو كنهن کي اڙيو، آهي ننگ ڇپر ڇورن جو ئي چوان مان، آهي يتيمن يار عجب درود و صلواتون، دلبر تي مان، ڇو نه پڑهان بار بار عجب بيشك سهڻو حبيب هڑني کان، جوڙ كئي ته جبار عجبفتار عجب ماکي مصري کان وڌ مٺي، تنهن گوهر جي گ

.جهڑا ماڻهو حيران كيا ته هزار عجب “محبوب ڏيپر”

ئر ئ ڻ


ئ ئڻ ڙ

ئر ئ ڻ


بئ ئز

محترم ڊاكٹر كمال ڄامڑو جي ترتيب ڏنل كتاب : عباسي صاحب پنهنجي باري ۾ لکي ٿو تهكچهري جا مور ۾

منهنجو والد صاحب فقير محمد ملوڪ عباسي جيكو سوين ”سگهڑن جو استاد هيو، ان جو هكڑو پروگرام نوان جتوئين ۾

دس شاگرد فقير محمد حسين شر وٽ ترسيل رکيل هيو، مان سنهيس، اتي سندس شاگرد رحمت ا عباسي وٺڻ آيو پو اتان محمد

“.حسين ۽ رحمت ا عباسي گڎجي آياسيننوان جتوئين ۾ حاجن جانوري وٽ پهتاسين ان جي والد ”

صاحب سگهڑ گور جانوري جي ورسي هئي ان پروگرام ۾ منهنجو ان پروگرام جي . ، جيكو نه اچي سگهيووالد صاحب اچڻو هيو

محمد حسين شر ۽ رحمت ا عباسي صدارت مونکي ڏنائون ۽ پوان ڏينهن مون کي وڏو صدمو رسيو . چيو ته تون كجهه نه كجهه ٻڌا

ته آئون آئينده جنهن به اسٹيج تي ايندس ته سگهڑ هوندس، پون سکيا ورتم، اهو پنهنجي والد صاحب استاد محمد ملوڪ عباسي کا

وارو دور هيو، ان کان پو بابا پاڻ سان مونکي پروگرامن ۾ ساڻ 79وٺي ويندو هيو، پو چاهي اهي پروگرام سركاري يا غير سركاري

ع ۾ والد صاحب بيمار ٿي پيو، سال جي پهرئين مهيني ۾ 1998هجن، .ڇهه مهينا اسپتالن جا چكر كاٹڻا پيا. سندس طبيعت خراب ٿي پئي

ان جي . منٹن تي دم ڌڻي حوالي كيائين 55آخر رات جو يارنهن لڳي س دوفات کان پو مونکي ڏاڍن ڏکين مرحلن مان گذرڻو پيو، سن

كجهه شاگردن وڏيون تكليفون ڏنيون جن جي نالن کان ماڻهو كجهه با خبر آهن، منهنجي والد صاحب جي دعا هميشه مون سان گڎ

.في ايوارڊ مليا آهنان جي دعا سان مونکي كا “.آهي ايران جي سفارت خاني پاران كراچي ۾ ايوارڊ مليو،) 1(سنڌ ميوزم حيدرآباد ۾ ثقافت کاتي طرفان حضور سائين جي ) 2(

ئر ئ ڻ


شان جو ايوارڊ مليو، ٻئي ايوارڊ حضور سائين جي شان ۾ مليا، جالل کٹي ايوارڊ مليو،) 3( قلندر شهباز شيلڈ ملي،) 4()5 (كلهوڙا تنظيم جو ايوارڊ مليو ان کان پو. .پو تنوير عباسي ايوارڊ مليو) 6( .ان کان پو قلندر شهباز ايوارڊ مليو) 7( .ايوارڊ مليو P.T.Vع ۾ پاكستان ليول تي 2011) 8( .ع ۾ دعوا اكيڈمي اسالم آباد وارن ايوارڊ سرٹيفكيٹ ڏنو2008) 9( .رائي وئيع ۾ كلهوڙا تنظيم پاران تاج پوشي ك2009) 10( .ع ۾ سگهڑ فقير عبدالرحمان ايوارڊ ڏنو ويو2013) 11(

.ان کان سوا سرٹيفكيٹن جو كوبه اندازو ناهيسگهڑ پائي جي صنفن جي ڄاڻ رکان ٿو، سگهڑائپ جو مواد ٻن كتابن جيترو ٿيندو، وسيال نه هجڻ كري كتاب نه

1:لوڪ ادب جي حوالي سان چند سٹون”. ڇپرائي سگهيو آهيان )ائ(ئر

قسم خدا دي سڄڻ اسان ڏي محبوب کاندا مهماني نت نشاني والي مئڎي ويڑهي آندا كهڑي كران قرباني مين مستاني لک لک صدقي ٿيوان جو عجب كيتي احسان در جاني

هويا جڎان پسيم پاڪ پيشاني گوهر فيشاني “ممتاز”شان مئڎا قسم رباني راز ايجها رحمان كيتا وهوا صورت پاڪ سبحاني

نام سڄڻ دا ورد وظيفا ول ول ذكر رباني حمد حقاني كيهي وصف كران سو وار لکان سائين دلبر دان دشاني برحق باني وار وسيهر كندم كالي ابرو صنف ايراني كان كماني

لبڑا الک الثاني مست جواني! اکيان آهو ڀروان ڀاال نيمٹ انهن دي نه ملدي كوئي حسن ماه كنعاني جگ وچ جا


ئر ئ ڻ


ئل

سڄاڻ سگهڑ محمد مٺل جهتيال جي پيدائش ڳوٺ گاجي ع ۾ پنهنجي بابي علي نواز خان 1959جنوري سال 7جهتيال ۾ تاريخ

پاڻ پرائمري کان ئي وڌيك ذهين . جهتيال جي كکائين صحن تي ٿي .اڳتي هلي مئٹرڪ تائين تعليم حاصل كيائين. ۽ هوشيار رهيو

ر ۾ سنڌ جي سدا حيات سگهڑ استاد سالن جي عم 22پاڻ فقير محمد ملوڪ عباسي جي صحبت حاصل كيائين ۽ فيض سان فيضياب ٿي سگهڑائپ جي ميدان ۾ آيو ۽ پنهنجي استاد سان بربحر شهر توڙي ٻهراڙي ۾ كيتريون ئي كچهريون كيائين،

پنجاب ) خيبرپختونخوا(سندس سگهڑائپ جي سفر ۾ سنڌ، سرحد ت ڀلي پار يعني مكي پاڪ مديني شريف ۾ ۽ بلوچستان سمي

.حقيقي محبوب جي حاضري دوران به گڎ رهيوپاڻ سگهڑ پائي جي ميدان ۾ كيترائي وڏا ايوارڊ جن ۾ شهباز ايوارڊ، جالل کٹي ايوارڊ، سنڌي ادبي سنگت ايوارڊ، سگا ايوارڊ، استاد محمد ملوڪ عباسي ايوارڊ، سميت كيترائي مڃتا سرٹيفكيٹ

صفحن تي 375) مٺل ماڳ وسن(اٿائين سندس پهريون كتاب ماڻياع ۾ ڇپيو ان سوا سندس شاعري ۽ لوڪ ادب تي 2000مشتمل سال

كنڌ (۽ انقالب سان ڀريل قومي كتاب ) مٺا ٻول مٺل جا(مشتمل كتاب .كن اڻٹر سببن كري شايع نه ٿي سگهيا) ڏنائون قوم تي

ئر

اڄكارا قيس كلهن تي، ڀونرن التي ڀ ڇنڀڻ شمشيرن، دهشت ۾ ڌڄراڄ

چوي، ٿي کنوڻ تنين کاڄ “مٺل”ماڻهو ماس چوي “جهتيال”الکيڻن جي الڄ، جيئاري جي.

ئر ئ ڻ


بئ ب م

استاد محمد ملوڪ عباسي جي پٹ غالم شبير کي ع 1973-8-27سگهڑائپ جي ستي گهر مان ئي پياري وئي، جتي هو

جي ڇانو ۾ پلجندڙ غالم تي ڄائو، سگهڑائپ جي گهاٹن وڻن شبير کي ريڈيي، ٹي وي ۽ ثقافتي پروگرامن ۾ وڃڻ ۾ كابه

هن کي . ڏکيائي پيش نه آئي، هن جي فن جي آبياري ٿيندي رهيمڃتا ۾ كيترائي ايوارڊ به ملي چكا آهن، جن جو تفصيل هن

.ريت آهيجالل کٹي رحه ايوارڊ، شاعر شيرل باڊاهي ايوارڊ، قلندر

ال كاميٹي جو بهترين سگهڑ سرٹيفكيٹ، استاد محمد شهباز ميملوڪ عباسي ايوارڊ، ڊاكٹر تنوير عباسي ايوارڊ ۽ كيترائي

1.مڃتا سرٹيفكيٹ شامل آهن

ئر ئ(ڏ ئ ڏ )اٺ پسي حسن حبيب جو، اٺڑن جهليا اڳ كيمل كنڌ جهكايو، جمل جلي جڳ توڏي تانگهه پرين جي، ڊوڙي ورتا دڳ

را گسن تي كي ڍاٹي بڻيا ڍڳنيش، گو چئي “شبير”مهري، ميا مڳ، پيا ڀرن ڇرڪ


ئر ئ ڻ


بئ ئ

ع 1977-7-20محمد صالح عباسي ولد غالم سرور عباسي تي ڳوٺ محمد خان كلهوڙي تعلقي ڏوكري ضلعي الڙكاڻي ۾ ڄائو، سگهڑائپ ۾ سندس استاد فقير محمد ملوڪ عباسي هو،

عرصو گذاريو اٿائين، ريڈيي سالن کان مٿي 23سگهڑائپ ۾ پاكستان، پي ٹي وي، سنڌ ٹي وي، مهراڻ ٹي وي ۽ سنڌ ثقافت

1.کاتي جي ترتيب ڏنل مختلف پروگرامن ۾ حصو وٺي چكو آهي

ئر

وهوا حسن حبيب جو، ساري جڳ سرهاڻ مركڻ ساڻ محبوب جي، ٿي چوڌاري چانڈاڻ ماڻهن جنن مالئكن ۾، هلي وڻ ٹڻ ۾ واکاڻ

ر جيئان چمكو ٿيو ڄڻ ٹري هلي ٹانڈاڻچاسينگ چئي “صالح”تن کي كهڑي كاڻ، جن کي سڄڻ مليو

ر 1 ئ وڊا : يھ ئ ئل

ئر ئ ڻ


ري رو

ع ۾ ڳوٺ بابل 1962روشن پيرل كوري جي گهر ۾ مزدوري . هو پرائمري پاس آهي. جروار ڏوكري ۾ اک کولي

سگهڑائپ ۾ سندس استاد محمد ملوڪ . كري پيٹ پالي ٿوهو سڄي . کان سندس سگهڑائپ جاري آهي سالن 35عباسي آهي،

مختلف تنظيمن پاران . سنڌ ۾ فن جو مظاهرو كري چكو آهيسرٹيفكيٹ ۽ گولڈ ميڈل، شيلڈون ۽ ايوارڊ مليل اٿس، ٹي وي ۽

سندس چواڻي . ريڈيي جي پروگرامن ۾ شريك ٿيندو رهي ٿوهزارن جي انگ ۾ شعر لکيل اٿس، جن ۾ نعت، كافيون، غزل،

سينگار، ڳجهارت، ڏٺ پرولي، ڏور بيت، هنر، گرچيلو، آزاد نظم، اخالقي بيت، پهاكا عشقيه شعر، ڏهس ۽ ٹيهه اکري وغيره اچي

1.وڃي ٿيئن ئڳ ئر

سهڻي سانول صبح سويرو سونهن پسائي ساجن سرو سورج سامهون سڄڻي سركن سهڻاسن پٻ پاليهر پيش پاٻيهاپوپٹ پڄرن پن

وئڑا موهيا ماهي منمرگها مينڈل مور مٺ كاٿي كرنا كاٿي كوئل كاڏي كري كن جانب جلوي جهڄن جاني جنگ جوڙي جوڀن چاند چندورو چور چچورون چاهت چريا چن تڳي ترني تابع تجمل تيز تڑپائي تن

راڻي رنگ رچايا “روشن”رات رهي


ئر ئ ڻ


ئر ئ(ڏ ئ )ا

اثر نور پرين جي ناٿ نوايا اهڑو اکين هو ته آئيز جي اشاري سان اچي اڳيان كريو ادگر نيڻ نماڻاعين کڻي پيو آهن تي انور نظر پهرئين سان نازڪ نهوڙي ويو مرگهن کي منور چشم چائي چٹ كري ويو ديدن سان دلبر کن خماري خاص کنيائين كيو هرڻن حل حشر شمع ساڻ شكاري كري پيو سونهن ڀريو سرور

قهر ير چئي كجل “كوري”كيفي كن پيون چئي “روشن”ئين رخ يجڎهن مٹ ،ٿي زندگي زهر

ئر ئ ڻ


ئڏ ب

نالو؛ بخشل بهادر: پي جو نالو ذات؛ گاڏهي

ع1960ڄم جي تاريخ؛ سگهڑائپ جو فن؛ ڏور ڳجهارت ڏٺ پرولي هنر گرچيلو هر فن

يسگهڑائپ ۾ استاد؛ پنهل گاڏه يهنڌ؛ ضلعو الڙكاڻو تعلقو ڏوكري، نزد نادرا آفيس ڏوكر

ئر

الل گالبي لبڑا تنهنجا جيئن گالبي گل مٹ نه ڀانيان مرسل جي كائنات سڄي ۾ كل كوئل كڇي كينكي كي نه بات كري بلبل

“بخشل”ثنا وڏي سردار جي ڇا ڀا ٻڌائي سوناز ڀريو نرمل، كندو قرب كوجهن تي

ئر ئ ڻ


ڱ ل م ر

يض پي جو نالو ميان ف “غالم”غالم رسول جو تخلص . محمد مڱريو ۽ ڳوٺ كانپور تعلقو ڏوكري ضلعو الڙكاڻو آهي

پنج درجن تائين تعليم . ع ۾ جنم ورتو1954هن ڳوٺ ٻلهڑيجي ۾ سگهڑ پائي جو شوق . پرايائين، غربت سبب اڳتي نه پڑهي سگهيو

ع کان شروعات پنهنجي 1969ته کيس ننڍ پڻ کان هيو پر باقاعدي .متاثر ٿي كيائينپي ۽ ناني شيخ محمد کان

ڀلوڙ سگهڑ فقير محمد ملوڪ عباسي کان متاثر ٿي شاگردي جو سڳو ٻڌرايائين، اٹكل هر صنف تي طبع آزمائي . كئي اٿائين، ريڈيي، ٹي وي تي فن پيش كري چكو آهي

1.سندس ڳچ مواد كتابي صورت ۾ اچڻ ال آتو آهي

ئر

ينهك عجب رنگ عجيب جو، ٻيو آهو کان وڌ ع نرگس ناز ڇڎي ڏنو، ڏسي نازڪ جا هي نين وار واسينگن کان وڌ، وهواه، سركن پيا سين ڏني تجلي تيز تکي آ، واحد بي وڄ کينتين تنهن به تاب ڇڎي ڏنو هو، اوڏي مهل ا کولي جڎهن لبڑا اللي، محب پيو مركين ته ڇڎي چنڈ چاندني، وئي رنگ مٹي رين

چئي “غالم”آهن گهٹ اٿي منهنجو محب مٿين، ٻيا كل


ئر ئ ڻ


ئر

هڑا اٿس انگ جهڑو سڄڻ سهڻو سائين ا وار واسينگن کان وڌ وهه واهه وجهن پيا ونگ ڀرون برسيل باغ برابر ڏور هڻن پيا ڏنگ اکين جي اشاري سان پئي مارين مير ملنگ جي مركي پيو محبوب مٺو ته رات مٹي پئي رنگ

گڇڎي شور ٿيا گهور پو االهي اڙ ٻن .چئي “غالم”ٿيا عاشق لک پتنگ منهنجي گوهر مٿان

ئر

ٻڌل وار تنهنجي مٿي تان مٺا، خدا جو قسم جي کلي ٿاپون كري نانگ كارا هي ماڻهون سڀئي، ڏسي ڀنڈ تنهنجا ڀلي ٿا پون

منڱري جي مٺڑا، بنا پردي ٻاهر نه اچجان وري “غالم”مڃي منٿ كئي راهه ويندا رلي ٿا پون لقا، تنهنجي او ماه نڏسي سونه

ئر ئ ڻ


ئ

ئرف ب ۾ بسم ا جي بركت سان، ٿو كريان بات بيان پرين تعارف ٻڌايان توهان کي، ٿو دوست ڌريو كجهه ڌيان پرين

آ منهنجو نالو، غريباڻو گذران پرين “علي گوهر” آ بابا جنگ جوان پرين “غالم حيدر”والد وارث ، آ خدمت ۾ هان خان پرين“خاصخيلي”خاصي ذات

مير مهان پرين “ملوڪ”استاد آ منهنجو، “عباسي” ، آهي شهر منهنجو ذيشان پرين“ڏوكري”پوسٹ تعلقو

المكان پرين “الڙكاڻو”ضلعو منهنجو سهڻو سارو، هي ڏات ڏني آ ڏاتر مون کي، سائين پاڪ سبحان پرين

ن مهربان پرينثنا كندو آهيان پاڪ پنجتن جي، مون تي آههي ننگي نگهبان پرين، الهيندا گم .چئي “گوهر”ا

ئر ب

ساجن صورت سرس ساللي، فٹيا لک فقير بدن بخمل باال بهتر، معطر مو منيرل کان كيل كثر ٿيا، ماريا تو مهمير كرن ڦ گوري گم ٿي، گوهر چئي، سرس ڀليري سير

نبيرسرکنڈ سوئي سرها كيا، ملي مشك ع هرڻ، مور، حيرت ۾، ببر، بيک، بهير ڏيل ڏهيسر ڏونگر ڏكيا، كيا زيب ظهيركير دلبر تنهنجي درشن جي، آ اندر منجهه ا مون جهڑا محتاج پيا، ورن لک وزير

.چئي “خاصخيلي”مڑي توڏي مير، ٿا اچن کوڙ

ئر ئ ڻ


ئر ب تون سڄڻ، تون سهڻو، نه محب تنهنجي كو مٹ

تنهنجي، چشمن كيو چٹ مرگهن کي محبوب اليهر تليهر، تڑپن پيا، جڎ ورائي وارن ڏئي وٽ ٹ گهمڻ تنهنجي گهوٽ گنوايا، ٿيو فيلن اندر ڦ ثاني نه سڄڻ ڀائيان، ڀلي پهري اچي كو پٹ

هٹ “گوهر”صبح شام سهڻا ٿو، نهاري گ .چئي “خاصخيلي”نٿي قلب تان كٹ، خان آئي

ئر ب بيب جو، ديد ٺاري درشنوهه واهه حسن ح

دارا سكندر دلبر جي ٿا، قدمن منجهه كرن جن، مال ئك، جانب آڏو، سئو سئو ڀيرا كن پيزار پرين جي پيرن جي، حوران چاهه چمن شمس، قمر به شان ڀريي جي، جهلك ڇا ته جهلن رين وڃي ٿي رنگ مٹي، جيئن محبوب ٿا مركن دشن منهنجي دلبر جا، عمدا عميقنلن لبڑا پسيو اللڻ جا، ڇڎي گهرائي گ كاكل ڏسي كريم جا، ناز ڇڎيو نانگن ڏسيو مدني مرسل اڳيان، سورهه سر سٹن هئينڈل، مئينڈل، هلت پسي، پيا هتي شير ڇپن ٻولي ٻڌي ٻهڳڻ واري، بلبل ڇا ٻولن ڏنو آهي ڏاتر كيڎو، حسن حبيبن

تن عجيبن جا چارا پئي چمجن “علي گوهر” شفا جا هٿ شان ڀريا، رهبر شال رکن

لک خادم ٿا، پرين در پلجن “خاصخيلي”ڏيا عرش عظيم کان .آهي جن جو پيار پنجن، اهي ا

ئر ئ ڻ


ئر ب سڄڻ تنهنجي سونهن جي، جي ظاهر كري ذري لڳي حيرت حسن وارن کي، پون ڏيل ڏرين، مكنا پون مري ٹ هنج، مور، هٹن، ٹ

نير، گؤٹا، گام ڇڎي ڀونگ پون ڀري گ زلف سياهه سڄڻ جا پيا، ڍولڻ مٿان ڍري ڇا كاريهر كر کڻن، وارث اڳيان وري

هه دل دري “خاصخيلي”کولي منهنجي چئي آ دان لکي سينگار سهڻي تي، ويندس توڙ تري اعمال كونهي اصلي مون ۾ آهي، اڳيان ڳالهه ڳري پرين جي ته پيرن تي، اچي پوي حور پري

.چئي “گوهر”چاهه چري، سا گهٹ نه ٿيندي جاكئي ئر ب

صفت ثنا سڀ سائين جي، كيا پيدا پالڻهار سڀئي زمينون آسمان، ٻيا گل ڏسو گلزارل، ٻوٹا، ٹهكن ٹاريون، واحد جي وڻكار گل ڦ نديون، نارا، جبل، جايون، جوڙيا پاڻ جبار مال متارا، پکي پيارا، سڀ آگي جي اختيار

ڄام جي ٿي حورن ڇنا هارآئي احمد صه، عرشن فرشن عربي خاطر، سڀني كيا سينگار ايڎا قرب اسان تي، كيڑا سائين رب ستار ٻانهيون ٻانها، چون روزانا، الٿا غم غفار حمد ٻڌائن، نعتون ڳائن، وادين تي وينجهار برا بيگانا، ڇاني ڇانان، پاڻ کنيا پڳدار

در منٺارخادم کوڙ ڏٺا، مون مانجهي “خاصخيلي” ادلن، گدلن، مون پارن جي سام کنئي سردار

.غم هزار، اللڻ آئي لهي ويا “گوهر”

ئر ئ ڻ


ئڏ م

ع دوران 1945غالم علي ولد اميد علي گاڏهي جي پيدائش ع کان وٺي سگهڑائپ جي صف ۾ شامل ٿيو، استاد 1980ٿي پاڻ

ڙ ۽ محمد ملوڪ عباسي ۽ محمد مٺل جهتيال جي شاگردي ماڻيندپرائمري پاس هن سگهڑ پي ٹي وي پروگرامن سميت التعداد كچهريون كيون آهن ۽ ايوارڊ سرٹيفكيٹ ماڻيا آهن، سگهڑ

ضلع . پائي ۾ كافيون ڏور ڳجهارت، سينگار بيت لکيا اٿائينالڙكاڻي جي تعلقي ڏوكري ڀرسان ڳوٺ ويهڑ لڳ پنهنجن اباڻن

.كکن ۾ آباد آهي

ئر اهيون ڏين ڏسوهوا حسن حبيب جو ڏ

حورون پريون حيران ٿيون اتم سونهن سرس جبل جايون جركايون سڀ جانب کي آ جس

وٺايو گس “گاڏهي”اكنڈ عربي ڄام جي سڄي حياتي سكندو وتان هاڻي پانهه کڻي پس مون ۾ عيب اتامرا تونگر كرترس

وارث آهيون وس يمڑئي اسين مير اوهان ج چوي “غالم علي”تنهنجي چاهت چس، ڏنا گنج

ئر ئ ڻ


اڻ ئف ز ا

نالو؛ الطاف حسين زهراڻي جت پي جو نالو؛ محمد ڇٹل زهراڻي

ايڈريس؛ ضلعو الڙكاڻو، تعلقو ڏوكري، وادي مهراڻ موئن جي ع ۾ ڳوٺ ڏني واهڻ 1986جنوري 7دڙي جي كک مان جنم وٺي

.۾ پيدا ٿيوپاڻ هك بهترين . سگهڑائپ والد طرفان ورثي ۾ مليس

۽ شاعر پڻ آهي شاعرن جي دنيا ۾ لوكل فنكارن كافي سگهڑجان پروڊكشن، ڏوكري به سندن ۽ هن جي پياري . سارو ڳايو اٿس

دوست راحب جي آهي نوجوان ڀلوڙ سگهڑن ۾ خواني جي جذبن ۾ .وڏو نالو كمايو اٿس

اپاڻ ريڈيو، ٹي وي ۽ شاهه لطيف قلندر ۽ ٻين كافي سارماڻي دارڊ سرٹيفكيٹ پڻ التعداپروگرام به كري چكو آهي ۽ ايو

.چكو آهي

ئ(ڏ ئ ڏ )رات جئين كاري آهي رات ائين كيس عجيب جا كارا لڳي تامت تلهاري جيئن كارو ابر بهارا تمي پهپ تامني مس زلف سياهه سارا رات رين رجني ۾ ٿا چمكن چنڈ ستارا مرڪ پسي محبوب جي ٿي ليل هڻي المارا

وارن جا هي ڄاراكلهن مٿان كريل آهن ين کان ڌاراس س جيكي ايندا ٿيندا ويندا دڙ

.چئي “الطاف”عاشق اهي ،پو به ٹري كن ٹارا

ئر ئ ڻ


ئر ڏ حسن منهنجي حبيب جي هر هنڌ آهي هاڪ نيڻ کڻي ٿو ناز منجهان ٿا طائوس جا نكرن تاڪ شاركه شمس شعا ڇڎي ڏسي پسينو ٿو پاڪ

جي ڍاڪسج سن سورج چڑهي ڍولڻ جي ن سان ٿو خاڪخنآفتاب آڏت عجيب كري

هور پهرپ هٹائي وڃي ڇم سان ٿو شواڪ ديدار كن ٿا دلبر جو هڑئي سڀ حيراڪ

دور كري چاهت ۾ ٿو چاڪ دک درد سڀئي چئي “الطاف”اللڻ ساري لو الڪ، جو هك عجيب آهي

ئ ئ ڏ ڏ ٿو شمس قمر بي شرمائي جڎهن عجيب کڻي ٿو اک

اکيان عين اسرگي لوچن كيئي لک اکيون نيڻ نشيال نيڻ نماڻا كيا چريا عاشق مکفنگيون تک چشمن جا ته نستر لڳا تبرو ت

ين ٿا دک ڏچاهه چكس چريا كيا درگ كول كجليون كهي وڌا نه وجهڻ ڏين وک

چئي “الطاف”آئيز اکيون ،ٿو رحمت ڏئي رکئ ئ ڏ

ٿين سك “نگههس”پسي هلڻ حبيب جو ٿا وڃن لك “ليس”ڇال ڏيئي كري “شير” “شينهن”

ڪڌكينٹل كنيل كار و كيهر ڊوڙي ڀرن ڊ کي پئي چك “چيتن”ٻيالئي ڏسي “ببر”مزار

ك، اکڑين سان .چوي “الطاف”ٿا تير لڳن ت

ئر ئ ڻ


ئ ڏ پسي هلڻ حبيب جو ٿا جهكن سڀ جوهر چرن چمڻ ال چينچل آيا ناگ ٿيا نوكر

گ مينڈل مكنا کي لڳي محبت ۾ ته مهرماتن وسو وارڻ هاٿي هينڈل جهكيا دلبر جي اچي در گونٹا گج غالم ٿيا گت پسي گنير قدمن ۾ كريا اچي فيل وئي سڀ فر

ڇڎي ڀورل خاطر بر “الطاف”ايليفينٹ آيا .چوي “جت”ر جانب آڏو اچي س سٹيائون

لري ائين لڳو پئي راهه ۾ هل چل جيان

ي سونهن جي مورت اچي غزل جيانٿ

كو عجوبو آ ڏٺو اک کي کڻي ائين لڳي پئي تاج كا محل جيان

روپ سهڻي كا سسئي هير جو كاڪ جي مالك لڳي مومل جيان

آواز جي انداز ۾ اسرار هو آيو ٻڌڻ ۾ كونج كا كوئل جيان

كا کٿوري مشك جي سرهاڻ هئي ائين لڳي پئي ڄڻ گالبي گل جيان

چئي لٿي عرش تان “لطافا”كا پري

ها زمين تي پيرڙا بخمل جيان

ئر ئ ڻ


ئڻ اڻ ز

نالو؛ محمد ماڻك زهراڻي جت پي جو نالوـ محمد مريد زهراڻي جت

ڙكاڻو، تعلقو ڏوكري ڳوٺ ڏنو واهڻ ايڈريس؛ ضلعو ال .ع ۾ مليس2014ايوارڊ؛ استاد محمد ملوڪ

و، ٹي وي جا پروگرام جن مان ريڈي .التعداد ايوارڊ سرٹيفكيٹ مليا. والد محمد مريد طرفان ورثي ۾ مليسندن کي سگهڑائپ .كيا

تعليم پنج درجا .پاڻ کي هك گهر واري ۽ سندس هك نياڻي اٿس .ڳوٺ جي مسجد جو پيش امام پڻ آهي. ۽ قرآن جو حافظ آهي

ڏ ب ئ( ئ )را

آهن كيس قريب جا جيئن كاري آهي رات

مني ۾ ٿي تڳي منجهه تجالتتمي، پهپ تا رجني، رين، راهه مٹي وئي، مركڻ سان ٿي مات تامس، تلهياري، ليل، لڎي وئي بلبل ڇڎي بات ازلئون آهي عجيب جي تن اندر ۾ تات

چوي “ماڻك”روح ۾ راحات، ملي محب منجهاران

ئر ئ ڻ


ئر

زلف سياهه سڄڻ جا، ور ور هڻن ونگ نگكر کڻي پيا كاريهر، ڏاڍا هڻن ڏ

عجب عين انگ ههن خوماريل، مرنگخكيفي مخمور فنگ كجلين، تجلين كيئي كٺا، هڻي تير ت الل گالبي لبڑن تي ٿيا ماڻهو مست ملنگ دانا ڦاٿا دام منجهاران، پسي ڍولڻ ڍنگ

چوي “ماڻك”پچن كيئي پتنگ، محبت ۾ ته

ئر

حسن حبيبان آهي هر جا چوڏس وڌ چانڈاڻ آهي خوشبو ساجن منجهه سرهاڻعطر عنبير جي

ڀلجي ڀئونر ڀيراكن، پسي لبڑن جي الالڻ اکيون عين عجيب آهن ٻئي پارا ڄڻ ٻاڻ عاقل عقابر عليل ٿيا، سارا سڀ سڄاڻ ماکي کي به آهي مليل محبوبي ته مٺاڻ ليل به هنيا المارا ڏسي محب سندي مركاڻ

چوي “ماڻك”ڏني ڏاتر اٿس ڏاڻ، محبت جي ته

ئر ئ ڻ


ئر ئ

آهو کان وڌ عجيب جا، نيڻ نشا نبر گهائي وڌا گهوٽ گهڻا، نرمل جي ته نظر چشمن چاهه ڏيکاري، هئو كيرا يو ته قمر موتي کان وڌ مهكايا دشن منهنجي دلبر چنڈ ويو چمك ڇڎي، ڏسي پٻ پيغمبر محبوبن جا مو پسي، كئي آزي اليهر

رچوي جانب جي جو ه “ماڻك”مست كيا ارض و سما ۾ آقا آهي، كلني کان ته كسر

تي “جت”ماڙ منجهه محشر، جانب كندو

ئر ئ

سونهن منهنجي ساجن جي، نينهن ۾ آ نروار جانب جي ته جلوي آڏو، هڑني کاڌي هار، هلڻ ساڻ حبيب جي، ملي مرگهن کي مار، جبريل وانگر وريام جا، پرين چميا پيزار،

جانب جي جنسار، موهيو مخلوقات کي عجيب جي ته اچڻ تي، هئا گلن كيا گلزار كريا كوٽ كفر جا، جڎ آيو نبي ننگدار

منهنجي محبوب جا، عجب هيا اسرار “ماڻك” چوي “جت”پاڪ آ پالڻهار، جانب مكو،

ئر ئ ڻ


ئر ا

ع 1985ولد محرم علي شيخ جي پيدائش “نماڻو”نثار احمد هر آريجا ضلع الڙكاڻي ۾ ٿي، پاڻ دوران ڳوٺ عبدالصمد تنيو ش

پرائمري کان پو صرف اٺين جماعت پاس كيائين ۽ سگهڑ استاد محمد مٺل جهتيال جي شاگردي هيٺ سگهڑائپ ۾ پير پاتائين ٹي وي ريڈيو سميت كيتريون ئي كچهريون كري چكو آهي ۽ سگهڑ پائي جي صنفن ۾ ڏور بيت، ڳجهارت، سينگار ۽ هنر جو

.ڄاڻو نگر آهي

ئر

اکيون منهنجي عجيب جون كجل ري كاريون گر عين پسي زياده كن زاريوندآهو ا

پنبڑين جي پيكان سان وينجهر كيئي واريون كنڍن ككورين سان ڇا ناز كنديون ناريون كيهر شينهن كنبي ويا چورنگ جي چاريون دهليا ات دلير كيئي پسي بانورين جون باريون

حسينن هاريون چوي “شيخ”شاهي دليون نهاريون “نثار”لٹي چين چريو كيائون جي

تونگر جي تاريون، تن کي لچي ناهي لوڪ ۾

ئر ئ ڻ


ئ ار ب

ع دوران موهن جو دڙو ڀرسان 1982حبدار علي ماڇي سن ٻلهڑيجي ڳوٺ ۾ پنهنجي والد سگهڑ اميد علي ماڇي جي

ري كکائين گهر ۾ پيدا ٿيو سگهڑائپ کيس ورثي ۾ ملي ۽ پرائمجا به رڳو ٻه درجا پڑهيل آهي سگهڑ كچهرين ۾ جذباتي انداز ۾

.شعر پيش كندو آهي ئر ب

كارا كيس قريب جا ورور ڏين وار، اچي كير آڏو جي سامهون ٿئي سركار مٺڑو ٻولڻ محبوب جو گهائي پئي گفتار چاسينگر کي چاهه لڳو چاهه پسي چمكار، هيڎو حسن حبيب کي قادر ڏنو كلتار، ڀليل كن ڀيٹون هت ڀيٹ آهي بيكار آئي احمد ڄام جي ملكين وڏي مهكار

.چوي “ماڇي”ساجن لهندو سار مسكينن جي

ئر ئ ڻ


ئز

ع دوران موهن 1956ممتاز علي ولد محمد حسين سوهو جو دڙو ڳوٺ بچو سوهو ۾ ڄائو ۽ ٻهراڙي جي عام رواج مطابق

استاد سگهڑ محمد صرف پرائمري جي تعليم حاصل كيائين ۽ع کان وٺي سگهڑائپ جو 1990مٺل جهتيال جي شاگردي هيٺ

ميدان ملهائي رهيو آهي پاڻ لوڪ ادب ۾ سينگار سان گڎ كافيون .گهڻي تعداد ۾ لکيون اٿائين

ي(ئر ب )و

و هوا حسن حبيب جو معشوق ناهن مٹ، مٹ نه كيان محبوب جي توڙي پهري اچن پٹ،

يهر پرين اڳيان الل به ٿي ويا لٹ،پٹ پٹ لٹ لهي پيا دلين جا ڍوليا ڍكڻ ڍٽ، ڍٽ ڇڎي سب دلبر آڏو وريا وارث وٽ،

ساهه کي سٹ، “سوهو”وٽ وارڻ وهوا ملي سٹ لڳي جا سيني اندر شوق پهرايم ڇٹ، ڇٹ ڇانو شهنشاهه كئي هيڻن مٿان هٹ، هٹ هيڎي حسن وارا، نينهن وڌا ٿئي نٹ،

يا، وري خان ويهاريا کٹنٹ لڳا كي پٹ پ نه ڄاڻن ڄٹ، “ممتاز”کٹ تي ويٺا مزا ماڻين

ڄٹ ساڻ ڄمار اجائي ويهڻ كامل كٹ، كٹ قلب تان اللڻ الٿي بخت کلي پيا ڀٹ،

ئر ئ ڻ


ئض ر

رياض حسين ولد رحيم بخش سنديلو ڳوٺ حكيم سنديلو ع ۾ ڄائو سگهڑ استاد محمد 1967تعلقي ڏوكري ۾ پهرين جنوري

ع دوران سگهڑ بڻيو پاڻ كافيون 1998مٺل جهتيال کان متاثر ٿي ۽ بيت اكثر تعداد ۾ لکيا اٿائين كيترائي سرٹيفكيٹ ايوارڊ

.ماڻي چكو آهي

ئر ب زلف سياهه سڄڻ جا سهڻا آهن بي انداز ٻولڻ ٻاجهاري جو وڌ ڇا كونجون كوكن كاز هرڻ مور مهري مئينا عاشق گل اياز

نهوڙيا نمي پڑهن نماز نوري چهري ناٿ اکيون عين عجيب جون بحري سٹن باز

“رياض”مونکي هن محبوب جي آ رمز لڳي وئي شعر لکڻ مان ڇا جو ڄاڻان سك وڄايم ساز عاشق آهون كن پيا دانهون آيا عمر درازهي کٹي ويا جن تي جانب رهبر جو ٿيو راز ا

.ويچ “سنديلو”تنهن ننگي مٿان ناز، مون کي سدائين آهي

ئر ئ ڻ


ر ا ب

بدر الدين :نالو داد محمد :والد جو نالو

كيهر : ذات ع1960سيپٹمبر 01 :پيدائش

ع1981 :فن جي شروعات ، لعل فقير كورار“خيرل”صوفي خير محمد :استاد

معصوم چهرو مست اکيون :ڇپيل كتاب ڳوٺ ۽ پوسٹ كيهر، تعلقو ۽ ضلعو الڙكاڻو :ائڈريس

ئر اكل كيس قريب کي سرمائي سهن ڀونر ڀلن نيڻ ٺرنك

ڇتا ڇوڙي وارو كوڙي خم خم کنڈرن دليون ڌڙكن عاشق ڦٿكنهنڈيدار هيئر مثل هار پروانا پسن سرڙو ڏين گيسو گرنگ تليهر تجليو تجلن پيار وارن جا ميڑا مچن ليهر ت ڍليو ا ا

البي نيڻ شرابي مٺڑا مركن كونجان كر كن كبوتر ڦڑكنلب لعل گهمي هٻكار ٿين عامر پارا اچن “كيهر”قدم چمي “بدر”سهڻو گهوٽ گ

ئر سهڻي سندي سونهن جو ملندو كونه مثال جس هجي تن جانيئڑن کي جن اللڻ پسيو الل حبيبن سندي حب ۾ هيڻا ٿيڑم حال

هن خيالدا ٻي وائي ناهي وات ۾ رڳو خاوند سن ٿين قرب كمال “كيهر”جي ديدار ٿئي دلبر جو

چوي “بدر”جي اگهجي هي سوال ته ڀاليون ٿينديون

ئر ئ ڻ


ئر

زيب وندا هن زلف سڄڻ جا ڇا ترنيون تجلن نيڻ ٺرن بسم ا الهير تليهر ٿا راجل روح کي ريهن نيڻ ٺرن بسم اتي ڦڑكن نيڻ ٺرن بسم ا ن ا واسينگن جا ور وجهي ٿا ڦ

ن پسي پرين جا ٿا ڀونر ڀلن نيڻ ٺرن بسم ا پي جيت پکي به كيئي ٿا نميو نان وٺن نيڻ ٺرن بسم ا جن مالئك حوران پريون به دلبر دلبر كن نيڻ ٺرن بسم ا

آستانا اڏن نيڻ ٺرن بسم ا نانسان كيئي ٿا عشق منجها پارا كيئي ٿا سك منجهان سينگار لکن نيڻ ٺرن بسم ا “بدر”

ئر

جي مان ۾ ملسو هيلع هللا ىلصاڄ چيم قلم کڻي لکان كجهه مصطفي ناهي همسر كو هتي هن جڳ جهان ۾

جي مان ۾ ملسو هيلع هللا ىلصعرش تي دعوت جهلي موال مصطفي هن بجمل بدن جي بو آ اڄ تائين عربستان ۾ ڇا لکي ڇا لکندين اي شاعر جي خوبيون آهن خان ۾

ڀرن جان ۾ “بدر”اسم احمد جو ٻڌي ٿيون سريران ا س كرائيندو قيامت ڏينهن عجيب امتحان ۾پا

چوي “كيهر”پو عربي امان ۾ كلمي سان ڇٹي ويندا

ئر ئ ڻ


ئڏ ب م ا

ضلعي الڙكاڻي جي شهر باڊهه سان واسطو رکندڙ غالم اكبر گاڏهي سنڌ ۾ ٿيندڙ كچهرين ۾ شركت كندو رهي ٿو، هو

ن هن فن تي ڄائو، ٹيهن سالن کا ع01-01-1964الهڎني جي گهر ۾ هن مختلف ٹي وي . ۾ آهي، سندس استاد محمد ملوڪ عباسي آهي

چينلن کان سوا كيترن ئي سركاري توڙي غير سركاري هن مختلف صنفن تي پنهنجو . پروگرامن ۾ حصو پڻ ورتو آهي

1:هتي سندس هك ڏهس جو بيت ڏجي ٿو. كالم چيو آهي

ئ(ڏ ئ ڏ )وارن

وٽ ڏين وسيهركارا كيس كلهن تي، پيا ونگ وشيهل وري پيا، کنيا كاريهرن كر ڀونگ ڀينڈا بدن تي، ڄڻ سركي پيا سسيهر ترنگ، تليهر تجلو ڏيئي، ٿا اڍلي پون اليهر

چوي “گاڏهي”پئي كٺا گهوٽ “اكبر”اهڑي رنگ


ئر ئ ڻ


ئ

سگهڑ محمد عالم مهر ولد محمد جيئل مهر، ولد محمد رو تعلقه رتو ديرو ضلع الڙكاڻو سندس جمن مهر اصل ويٺل مسو دي

۾ سندس والد هجرت كري اچي نئون ديرو ۾ قيام پذير ٿيو ننڍپڻهن پرائمري تعليم نئون ديرو ۾ حاصل كئي سندس بابو ۽ ڏاڏو به

سگهڑ محمد جمن صرف ڳجهارت جو سگهڑ هو ۽ . سگهڑ هئاسندس پي محمد جيئل ڏور ڳجهارت جو سگهڑ هو ۽ سانوڻ فقير

بيت به چوندو هو ۽ ان وقت جي مشهور معروف سگهڑن جا عبدالحكيم منگي ۽ همزه علي لوهر سان كچهريون كندو رهندو

۾ ئي ننڍپڻس كجهه سکي نه سگهيو کيس ئهو ۽ محمد عالم کانسگهڑائپ سکڻ جو شوق ٿيو جا ان وقت دونهين دکي تنهن

ي کان نئون ديري ۾ ٿيندڙ كچهرين ج) ع1964(روشني جو روپ رونق ڏسي حاصل كيو ۽ ان وقت جي بهترين سگهڑ امداد علي بلوچ ولد نواب علي بلوچ ڳوٺ ڦلپوٹه نزد نئون ديرو تعلقه رتو ديرو ضلع الڙكاڻو جي خدمت ۾ عرض كيو جنهن کيس دلداري

سندس پاڻڏيئي همت افزائي كرائي ۽ سگهڑائپ جي سکيا ڏني ۽ ال هيئن ٿو چوي ته؛

اري سگهڑائپ جي صنف سيکاري ڏٺ قرب كري امدا الشپرولي مام موچاري ڏور ڏيڻ جي ڏات ڏياري كافي قطع ۽ كالم

۽ سگهڑ محمد عالم مهر عروضي تنهن جي عظمت کي سالمشاعري تي به طبع آزمائي كئي جنهن ۾ سندس رهبري قاضي

.مقصود احمد صاحب جن كرڻ فرمائيلقه لکي ع ۾ نئون ديرو ڇڎي اچي وزير آباد تع1995پاڻ

هن فقير هك كتاب به ڇپرائڻ جي .ضلع شكارپور ۾ ويٺوكوشش كئي پر غربت جي كري ڇپرائي نه سگهيو سندس

.۽ بٹر جي مرحلي مان نكري چكو آهيكتاب پروف

ئر ئ ڻ


ئر

حب گوري گهنا كري چار چونكه چوڌار ڇلو منڈي ويڑهه وينگس کي ٺهي هٿ پنجو هيكار

نروارٻاهيون ٺهن ٻاهن ۾ ۽ نٿ نك سر ٹكو ۽ سري سونهين زيب وڏي جنسار پٹ پٹيور پائي بدن تي ڳچي هس هار ته كيئي مستان مهري مٿان ٿين سالك سيرت دار

چوي آهن سهڻل جا سينگار “عالم”اڃان وڌ .چئي “مهر”جي يقين نه اچئي يار ته ڏس منهن جو محب

ئر

هي ولڑا ڇلڑا وار جني تي ڀونر پيا ڀلجن

ي ڀنڀا كيس كلهن تي پيا جانب جي جركنس جي ڇتا ڇوڙي مٿان موڙي هيكر هوت هلن ته زلف سياه پسي پرين جا نانگ پيا نون

چئي آهن وصفون وريامن “عالم”اڃان االهي هك نك نزاكت ناز ڀرئي جو آ نازڪ وچ نيڻن

ٻيو ٻئي عين عجيب جا ٿا ماريو وجهن مرگهن زاري گلڑنڏاڍي راحت روح کي ٿي ڏئي گل

پر گالب کان به گوهر جي وڌ اللي آهي لبن ينهلڻ پسي حبيب جو كنڌ ڍاريو هيٺ هاٿ

مور به اتان ٹور پرائي پسي هلڻ حبيبن اچي سهن سرها كيا ،کڻي قدم كريمن

ئر ئ ڻ


ئر

احمد ڄام جي ثنا كئي ستار آهي كوڙئين كالم ا ۾ قسم کنيا كلتار

واروليل چئي واحد به وصف ٻڌائي سي چهكن چاسينگر وڌ چوڻا ككر كارو نڀار سرنگ مٿان سورج جي لڳن گيسو گهنڍي دار

ريڌا رخسار رهبر تي پيا ائين ٿين اظهار ا ر خ ” جيئن نور ٿيو نروار “موسي سعق

تيئن رحمت ڀريا راڻل آهن زلف زريدار چئي موهيو وجهن منٺار “مهر”مو مينڍا

ڀ لکن سينگارهيئر مٿان حبيب جي ٿا س چئي “عالم”شل وصفون لکندي وينجهار اچي موت

ئر ئ ڻ


از رب

ربنواز پريو نالو گنهور علي پي جو نالو

رتوديرو رهائش رتوديرو تعلقو الڙكاڻو ضلعو

ستاد هادي بخش چنو سگهڑائپ ۾ استاد ا انٹر پاس تعليم دكانداري پيشو

ضلع الڙكاڻو پوسٹ آفيس رتوديرو تعلقه رتوديرو، مكمل ايڈريس )ائ(ئر ب

فتار كنون مک منور، محبوب ميڎي دا، هر ساهه سكدا گ وسيهر، وسو ونگ ڏنگ مارن، هر وار مٿي ور وار كنوننهان دي رفتار كنون گنير گت مت کسي، هر روز اتي ول ول ڦردي، ها اسير عجب اسرار كنون مشتاق ا

كيفي، ككوريل كاليان، تاب تکا تلوار كنونكجليان، شمس، قمر بي چمك چليا، ميٹيا اللي دي للكار كنون هر رنگ وچ رنگ بو، انهان دي، ڳيا هوش سارا هٻكار كنون پس پسيني رنگ رچايا، ٿيا مسلمان سڀ منٺار كنون خوشبو، عنبر، معطر وڌ ٿيا، گل چمن گلزار كنون

ي، حسن دي حاكم سركار كنونل كون خيرات ملئهر سا هركار اتي الچار ٿئي، سرس سهڻا سينگار كنون

هان دي، ياري انهين يار كنون “ربنواز”روز كون طلب ان .نصيب ساڏا نرمل كري، هي الچار دل ديدار كنون

ئر ئ ڻ


ئر سرور اهڑو ثواب ناهي. ترظاهر ضيا كعبي جي زيا

لك جواب ناهيسهڻي صورت حسن تابان، جاني جه

مک منور ماهه لقا، لب الل عجب، ڳچي ڳاني، ڳل ڳاڙها، خد خال عجب .قد قامت، بينسر بيني، چلوت چال عجب، چپ چئنچل، چاهت مٹي، رفتار اهڑي حساب ناهي

بند كمند، زلف زيبان، ككر كار عجب، نيڻ نشيال چشم آهو، اکين ڍار عجب

.خسار عجب، كينسر، كينفر، عنبر ادني، مٹ كوئي عناب ناهيڏند ڏاڙهون، مرجان موتي، ر

عام تي عنايت تنهنجي، دراز دست شفا عجب، كارساز قدرت سان، آ والي وفا عجب .ڏک ۾ گڎ ڏکوئين سان، ساري جهان تي سخا عجب، سوايو تون ئي ساڻيهه ۾، نواب اهڑو ناياب ناهي

بان خلق ۾ خوبتر كردار عجبپوشاڪ پروري، نازڪ انگ نروار عجب، خو

فتار عجب، باال نشين تون بلندين تي، جنهن ۾ نه صفت كتاب ناهي .چئني دفترن ۾ تنهنجي، ثنا گ

دل دهن ۾ دؤر تنهنجو، پريت تنهنجي پيار عجب، هر چيز عيان تي تنهنجي رضا، جوڙ وڏي جنسار عجب .يت والي، تون آن آلي، اهڑو عالي جناب ناهيچئي، تنهنجو راز الستي اظهار عجب، وال “ربنواز”تون راضي

ئر ئ ڻ


ئر ئ اعلي صورت عجب تنهنجي، دلدار اهڑي جو ڇا چئجي جڑيل جوڙ جانب تنهنجي، قربدار اهڑي جو ڇا چئجي

ريشم کان وڌيك كزين انگڑا تنهنجا نرم، كرين نظر نرمل جنهن تي، ٿئي تنهن تي كرم

ٻكار اهڑي جو ڇا چئجي پرين تنهنجو پسينو اهڑو، عطر جي حد ٿي وئي، گذرين جنهن به گهٹي سان، ه

چمك تنهنجي چپڑن جي، كجا ماکي، كجا مصري، ٻولڻ سان وياسين ٻڌجي، هر ڳالهه وئي وسريو فتار اهڑي جو ڇا چئجي -مٺ لبل كري ڇا بات، ڳالهائڻ جي حد ٿي وئي، گ مينا، ب

رديده دان لئه حبيب تو پا هلياكيئي گ ر هليا، ڏسي سونهن ساجن تنهنجي، دوش تي كيئي د

يوسف، زليخان ڇا، پريون هر هنڌ، حورن جي حد ٿي وئي، سونهن سردار اهڑي جو ڇا چئجي

نادر نزاكت نرمل تنهنجي، آن، بان عجب تنهنجو، وٺين رستو رند كوئي، كن سالم سڀ تنهنجو اهڑي جو ڇا چئجيهلي ڇا هنج ۽ هاٿي، هلڻ جي حد ٿي وئي، رفتار

تنهنجو، ڏي دعا ايمان جي دولت “ربنواز”نقش تنهنجو نرمل آهي، هر سو تنهنجي حكومت، آهي رهبر

.پڻي پارس ٿئي دارون، دوا جي حد ٿي وئي، بڻي آڌار اهڑي جو ڇا چئجي

ئر ئ ڻ


ئر ب

صفت كيان ٿو سهڻي جي، آ محب مٺو منٺار واڌار سر ساجن سندو سهڻو، وهه واهه هو

وار وكوڙيل وسيهر وڌ بيشتر ها بهار گونچه گوش گوهر جا، خاص خوشبودار مک مهتاب منور جو، موڊو هو ملهار عين وڌ آهو کان هيون بروان بيشمار موهن من مزگان، پيون ككر كارونڀار انف اعلي وچ تي، پنرو هو پڳدار دهن پورو دلبر جو، مون هو مزيدار

ا، جوڙها جنسارلب الل گالبي گهر سن سهڻي ساجن جا، جڑيل جا جهنوار گردن كفا كامل جو، شفاف شيشدار مرفق دوش محبوب جا، برتر ها بسيار شفاف شكم، ناف نامي جو اعلي هو آبدار اندام اعلي پشت پرين جي، سرن سهڻي سنوار ناخن نامي نور جا، ها نازڪ دست دوار

بارقد قامت كامل جو، جوڙيو هو ج رجل راڻي رهبر جا، ها قدم قربداررب كلتار سبع سموات سك ۾، هئا كري ق اول عشق ا كري، پو نظارو كيو نروار

ئر ئ ڻ


جبريل موكلي جانب ڏي پيو ا كري انتظار اڳيان هئا خاص خدمتگار ملسو هيلع هللا ىلص، جهڑا احمد، موسي عيسي

كفش الٿي كامل پئي ته حكم ٿيس هك وار نب منهنجا، توکي عجيب آ اختيارته جتي نه الهه جا

ٿي پوري آس آسمانن جي، حبيب آئي هيكار پرين آئي پري ٿيو پردو، ٿيو دوبدو ديدار ارڙهن ورهيه جي هك رات هئي، محبت كئي مختيار حورون حيرت ۾ پيون، جلوو پسي جنسار كلئي وڻ قلم كجن، ته به سٹبو نه سينگار

لزم، مس كري وري كجي ويچ اركوڙين ق ته به پورو نه ٿيندو، پرين جو هي سارو سماچار ڇا سگهڑ سٹي سٹون، شاعر كندو شمار

چئي ويندو غم غبار “ربنواز”ٿيندو رهبر راضي .پرين كري پار، ڏياريندو مهلت مڑني کي

ئر ئ ڻ


زدار ئب ا ب

دينالشهاب نالو عبدالغفور بوزدار پي جو نالو

بوزدار ذات ع1986 ڄم جي تاريخ سگهڑ ادبي سڃاڻپ

شاهنواز چنو ادبي استاد 2004 فن جي شروعات

محمد هاشم بوزدار ضلعو الڙكاڻو تعلقو رتوديرو ڳوٺ : ائڈريس

ئ ب

درت تان قربان وڃان، جهن محمد مٺڑو شاهه مكو ق نورئون پيد انبي كري تنهن ولهين جي آ واهه مكو

رب رسول ا مكو ٿي پيو كال كفر ال جڎهن سهڻو سو ايو سرس سينگاريل ٺاهي تنهن آ ٺاهه مكو جهر جهنگ ٿي وئي سبحان ا جو احمد مير ا مكو سڀ نبين تي سهڻل آهي مالك شهنشاهه مكو خالق پنهنجي خدائي ۾ آ دلبر اهڑو داناهه مكو لهي وئي لوڙ خوشي ٿي کوڙ رب ڏسيندڙ راهه مكو

ڙين قادر جا جنهن هيڻن جو همراهه مكوقرب كرو رب چاهيندڙن جو چاهه مكو “بوزدار”بيشك برابر

قرآن ۾ پاڻ كريمن جو كري سچي ڌڻي ساراهه مكو چئي ٿيندو محمد ضامن “دينالشهاب ”شكر آهي

كندو ڀاليون قيامت ڏينهن وير اهڑو ويساهه مكو

ئر ئ ڻ


ئر

چانڈاڻحسن ته منهنجي حبيب جو وڌ چوڏهين ك، حوران پريون ڇڎيائين موهي مركڻ ساڻ جن، مل صورت سيرت سڄڻ جي ڇا ته لبن تي الالڻ پرين جي ته پسيني ۾ ڄڻ خوشبو جي کاڻ نبي جي نور تجلي سان ٿيا ساوڪ ۾ سرهاڻ عربي جي آمد سان ٿيا بت ڀري ڄڻ ڀاڻ سوا لک نبين جو سيد هي اعلي ٿيو اڳواڻ

يس عرش تي رکيا پرين قدم پاڻ ا گهرارڙهن ورهن جي هك رات ٿي پئي مزو ماڻيائين ماڻ ا پو لهي منهنجي اللڻ اچي ڄام ڏني ڄاڻ مٺو مير مرسل ٿيو اٻوجهن اڳواڻ ماکي کان وڌ محبوب جي آ محبت منجهه مٺاڻڻڄاڻ ڇا لکي ڇا چوان مان ته اڃان آهيان ا ڻقادر خود قرآن ۾ كئي وير جي واکا

شال محشر ويل موري تي منهنجو سيد كري سڃاڻ چئي “دينالشهاب ”ان شاهه سان ،رهاڻ حرو يته ٿيند

ئر ئ ڻ


ئر

تون نبي نور نرمل تون سردار سڀ جو پرين پاڪ پيغمبر تون پڳدار سڀ جو تون دلدار دلربا تون اکين ٺار سڀ جو توتي راضي رهبر تون رسول آهين

مقبول آهينسڀ كنهنجي دلين ۾ كيان ڳالهه كهڑي اڃان اور سائين منهنجا محب مرسل مٺا مور سائين

سومر وار سڄڻ آئين تنهنجي آ مد مرحبا حورن پرين سهرا ڳايا عربي احمد مرحبا خدا چيو محبوب توکي يا محمد مرحبا رب توکي گهرايو سهڻي عرش تي ضعيفن جو ضامن ٿي آئين فرش تي

ن گهڑي گهڑي گهور سائينگهوٽ ٿيائي منهنجا محب مرسل مٺا مور سائين

تنهنجي حسن حيرت جو آ جلوو هر جا تي جبل جهنگل ٻيالئن ۽ ارض و سما تي پکي پرندا جيت جڻيا سهڻا تنهنجي سا تي اهڑو توکي حسن كيو عطا پاڪ پرور تنهنجي نور تجلي سان اي منهنجا دلبر

ڀور سائينكفر جا كري بت ٿيا منهنجا محب مرسل مٺا مور سائين

ئر ئ ڻ


توسان راضي رب پاڪ تون محبوب خدا جو تنهنجي پاڪ پوشاڪ تون محبوب خدا جو تون مالك لوالڪ تون محبوب خدا جو تون سوا لک نبين جو سرواڻ آقامت جو به آهين تون اڳواڻ آقا ا تون سهڻو تون سڄڻ تون شهزور سائين

ٺا مور سائينمنهنجا محب مرسل م

حق سچ جي ڏسيندڙ تون آهين راهه راڻا غريبن يتيمن جو به تون ئي چاهه راڻا ثنا كئي آ تنهنجي خود ا راڻا توتي پاڪ كلمون ۽ قرآن نازل توتي ختم آهي هي جهان منزل ٿيو راس تولئه هي دنيا دؤر سائين منهنجا محب مرسل مٺا مور سائين

چئي آ بيمثال برابر “دينالشهاب ”شان تنهنجو

رڌسج چنڈ كتيون تارا عربي تنهنجي آك به جهكي پيا هي دلدار تو در جن مل

جي ڀورل آ پرين توکي پارت “بوزدار” حشر ويل حامي ٿي كرا پنهنجي زيارت منهنجي هيڻي حال تي كجان غور سائين منهنجا محب مرسل مٺا مور سائين

ئر ئ ڻ


ئر

و آ خلقيو سونهن ڀريو سنسار عجبواهه واهه مالك ت ٻيو مير مكو تو مرسل آ، هي پنهل پرين پڳدار عجب جلد جانب جي جلوي ساڻ موسم ٿيا ملهار عجب ٿي آ سڄي كائنات ۾ ساجن، سهڻن جو ساالر عجب ڇا ته كئي ساراهه تو موال، اللڻ جي لک وار عجب بي مثل آ نه مٹ تنهن جو، اهڑو آ قربدار عجب

هرهنڌ هوت پرين جي هر هنڌ آ هاكار عجب حسن تهنوار عجب آتاب تکو سندو نو ر تجلي آهه اها ا ماڻهو ملك جن حوران پريون سڀ چون سردار عجب پکي پرندا جيت جڻيا پڑهن صلواتون صدبار عجب ذكر ٿيل قرآن ۾ زياده نبي جو نروار عجبڙين جو آ ڌار عجب چي ٿيو ا حمد ڄام ا عربي ا

شاهه به منهنجو سڄڻ لهندو سار عجب “دينال شهاب”شال .ٿيندا بهاريون بهار عجب پسي حسن حبيب جو

ئر ئ ڻ


ئر

سگهڑ نثار علي جويو جو تعلق شهر رتيديري ضلعي الڙكاڻي سان آهي ننڍپڻ کان سگهڑائپ سان وابستگي رکندڙ هي

هريون كري سگهڑ اڄ كلهه سنڌ توڙي بلوچستان ۾ شاندار كچ .رهيو آهي

ئر ب

جا جنهن مكو محب مكيوڏا وڙ والي جي حبيب جي حسن جي حقيقت كيان حقي ته تارا كتيون تائب ٿين ٿئي شمس قمر به شكيكي نه چمكو رهي چانڈاڻ ۾ انڈلٺ به ا مور نه اهڑي ٹور سکن وڃن رستي ويندڙ به ركي

ت سكيهنس هنج حيران ٿين وڃي سنک ر به ا هي قدرت پنهنجي كمال سان آ ظاهر ذات مكي

هي ڍولڻ اچي ڍكي .چئي “جويو”مون ۾ جام عيب هئا .نكي غازي گنهگارن کي ڇڎيندو “نثار”اهو

ئر ئ ڻ


ئر

سڄڻ منهنجو سپرين نرمل آ نجيب حسي دل کسي پيو هوت منهنجو حبيبلڈهه انگ عجيب لعلي وڌ لبن جي ا

ي ٿي حد وئي ڇا كري بات قريبهتي حسن ج نوازيندو نماڻا هي گنهگار غريب

چئي “نثار”و نصيب مليو نرمل اهڑو نيارو ٿي

ئر

وڏا وڙ والي جا جنهن مكو محب منٺار سڄڻ منهنجو سپرين آ هوت ڳلي جو هار ڇا تعريف كيان تونگر جي هئا زلف زريدار كاكل كيس قيمتي هئس نرڙ مٿي نروار

کي ڇا مجال ايڎي ٿو ڄاڻي ڄاڻڻ هارمون مقدر مٹي من جو پرين ڏيندو پيار

چوي “جويو”آهيون ان جي آڌار جهان ۾

ئر ئ ڻ


ئدر م

استاد سگهڑ غالم قادر ولد محمد عثمان ذات ڀٹو، ڳوٺ 20تعلقه رتو ديرو ۾ ) سردار ممتاز علي ڀٹو جو ڳوٺ(ميرپور ڀٹو

ري ٻوڏ کان پو لڎي اچي نئون ع وا1942. ع ۾ ڄائو1930جنوري ان دؤر . ديرو تعلقه رتو ديرو ضلع الڙكاڻي ۾ رهائش اختيار كئي

جي فائينل پاس كري ٻيلي کاتي پوليس ۾ كانسٹيبل طور ڀرتي سگهڑائپ جي شروعات ٻوڏ . سال نوكري كري رٹائر ٿيو 25ٿيو

دوران بند ٿي ميرپورخاص ڀٹا ڀرسان مٿانهين سمجهي ٻوڏ ستايل جن ۾ كي . ويٺا اتي مختلف مكتبه فكر جا ماڻهو هئا اچي

راڳي، كي چنگ وڄائيندڙ، كي الغوزو وڄائيندڙ ته كي وري ڳجهارتون ڏيڻ وارا به اتي كچهري كرڻ لڳا، اتان پو استاد کي به شوق ٿيو ته اڳتي هلي تمام ڏاهن ۽ مهان سگهڑن ۾ ڳڻجڻ لڳو

شروع كيائين ۽ بعد ۾ سگهڑائپ جي نئون ديرو ۾ يونيورسٹي۽ كيترائي سگهڑ الڀ حاصل كري نالي وارا بنجي ويا، استاد جي آواز ۾ ايترو ته اثر ۽ پڑهڻ جو انداز هوندو هيو جو الئوڊ

ان كري كنهن . اسپيكر جي ضرورت محسوس نه ٿيندي هئيظالم، حاسد حسد كري سڌر کارايو جنهنكري استاد جي آواز تي

تاد کي فن پڑهڻ ۽ ڳالهائڻ ۾ تكليف تمام گهڻو اثر ٿيو، اڄ به اسٿيندي آ، سندس چوڻ مطابق ته محمد ملوڪ عباسي کي ايڎي

اڄ به محله سكندر آباد . عروج تي پهچائڻ ۾ سندس جو هٿ هيونياز . 1سندس کي اوالد ۾ ٻه پٹ . نئون ديرو ۾ رهائش پذير آهي

.اعجاز علي آهن. 2علي

ئر ئ ڻ


س ۾ ملسو هيلع هللا ىلصرئر ئن ا

ن مثل مهتاب جي آ زيب وڏو زلفنمنه سي واسينگن جيان وريو تليهر جان تجلنرون، وڌ آ هو عين عجيب جا ٻيو ڀيرو وڏو ڀ نك نزاكت نور جو آ منهن سر محبوبن، جيئن ڳاڙها ڳوڙها گل گالب جا تيئن لعلي آهي لبن، موتي ڏند مرجان جان جيئن چوڏس ۾ چلكن

تي مركنرين به رو مٹي وڃي، جڎهن مور ا شمس شعاع نه كري جڎي جاني جا کڻن سورج صنوبر ڇا موتيا نه مركن نازبو نارنگي نرگس ڇا پر ٹانگر نه ٹمكن رنبي زيبور زعفران ڇا، چينچل نه چلكن جلوو ڏسي منهنجي جانب جو روه ڇڎيو روبهن پرندا به لهي پيا پٹ تي حسن ڏسي پيا هركن

سركناليهر، وليهر، سپ، سسيهر به نه شعاع ڏسي شمع جو فيل پيا ڦركن شينهن به ٿئي ششدر، ببر پيا ڀركن كلٹي اچي ويا كرمش ۾ پيهه گهڻو پيا دهكن ماٺ لڳي مالئكن کي حيرت پسي حورن

کان كيئن ڀلجن “ڀٹي”اهي پار پرين جا .جو آهن گلزاري جهڑا غالم قادر چوي

ئر ئ ڻ


ئر

جهام وڌ كارا ككر كيس قريب جا جهڑ جي جهامو جي تر جيترو تجلو ٿئي ته تڳي تلهياري تامني ليل کڻي وڃي الم چمكار ڏسي چوڏس ۾ شرڪ ڀري پئي شام ماڙيو ميم مصر جون اتي ڏٺيون عام جي ساجن سندا سين جا جانب کولي جام ته تجمل طائوسي تخت جا به ٺلها ٿي وڃن ٺام پونو پانو پنرو سج سورج به سجدو كن سالم

جي گوهر جو ڇا هاٿي هڻڻدو هامگهڻ ڏسي منهن .هينڈل،مينڈل، گينڈل، گينور نه کڻي گام الئن به لرزي ٿئي شينهن به ششدر ببر بيهي وڃي لڳي ليس لغام كرن كارڌو قيصرو كري قدمن تي دسجي پوي دام هت حسن جي حد ناهي منهنجي هوت سان اها ملك جي مخفي آهي مام

جا ته غالم حسن وارا به حيران ٿي بنجي ويا گوهر اسان به لڑهه لڳاهيو لعلڻ جي تنهن سهڻل جي آهيون سام

هن غم غالم قادر چئي جو لٿا

ئر ئ ڻ


و ڏاڏو ڏ اب

سگهڑ ڏاڏي ڏتل ابڑي جي پيدائش شهر مدئجي ضلعي شكارپور ۾ ٿي، پاڻ كافي عرصو سعودي عربيه ۾ روزگار سانگي

۾ رهائش پذير رهيو، جنهن کان بعد هن وقت ا آباد محلي الڙكاڻيسنڌ لوڪ ادب .سگهڑائپ ۾ استاد محمد ملوڪ عباسي اٿس. آهي

. شايع ٿي چكو آهي “توکي آ منهنجو سالم سائين”شاعري جو كتاب ئ(ڏ ئ )دور

پورهيت كري پورهيو، ٿو جركائي جهان، مزدور كري محنت ٿو ملكي وڌائي مان، كاسب جو كائنات ۾ آ شرافت شان،

ر پوڙهو، يا جوڌو هجي جوان،پلي دا دائم ركني قائم، محنت كش مردان،

سبي سدائين خوش رهي، اعلي هي انسان، عمال جو االهي باري آهي بيان، قولي جو كم ڏسو ٿو گڻي سگهارو سامان، كامي جو كردار تي آ مالك مهربان، حمالي کي ا ٿو داتا ڏيئي دان،

يس ڏهه ڏهه ڀيرا ڏينهن ۾ڏان، م “ڏاڏا ڏتل” .ل

ئ(ڏ ئ ھ )ئڻ،آئين ڀلي آئين، پاني، پاڻي پي جي ،وهنجي سهنجي صفا صاف سٿرو ٿي ،كر، آف به اٿئي هي ماني کائي ڍ،آب وهي ٿو االهي، نه وٹر رکي ري مويا مالك ڏنو جو آهي رب سميع،

ب جام جميع، دير بير هيكاندو ا .ڏيهه ۾ “ڏاڏا ڏتل”بحر ڀر ۾ بيهه،

ئر ئ ڻ


ئ س ر

ئر ئ ڻ


ب رڏ

حسين بخش نالو هدايت علي پي جو نالو

رڏ ذات ع1960پهرين فيبروري پيدائش سندس والد استاد

ننڍپڻ کان سگهڑائپ جي شروعات نارو ريگستان ضلع خيرپور ميرس پتو

)رن وا(ڏ ب

سن محبوبن کوليا وار خوشبودار زلف زور مٺڑا مور بال بو بهار، معطر مو کولي خوشبو ساجن جا سينگار كاكل كارا حسن وارا وينجهر جا سي وارلن کي گلزار، گيسو گوهر گهرا ملي گ كنيش كارا حسين وارا جي کڻي نيڻ نهار هي ڏهه ناال ڏهس ۾ وارن جا وينجهار

ر نه شك كر تن پك ڏس روهڑي بازارك بخش چئي “حسين”انهي حسين جا حبدار، آهن هزارين

ئر ئ ڻ


ر ب

ڳوٺ مينگهو فقير شر تعلقه ع ۾ 1943پهرين جنوري جنم سندس استاد مرحوم مغفور فقير ۾ ٺري ميرواهه ضلع خيرپور

هيائين پڑ يقادر بخش راڄپر هيس سنڌي ست پڑهي پو انگريزع اپريل ۾ مئٹرڪ جي امتحان ۾ فيل ٿيو، غربت سبب 1962

سپليمينٹ نه كري سگهيو ۽ كڑمت كيائين جيكا اڄ تائين ع کان تيرهن سالن 1955سندس هلندي اچي سگهڑائپ تعليم هلندي

جي عمر ۾ ئي شروع كيائين ناظران قرآن شريف پڻ پڑهيل آهي مهدي شاهه شاهه پور ع ۾ ئي ذكر االهي ال فقير سائين 1962

جهانيان کان طلب ورتائين

ئر ابرو ابر عجيب دي هن قرب ونڈيان ال كان ڏونهين سي ته نال اوشاقان لڑدي چهٹ پٹ كر تيز ترين طوفان ڏونهين هوش كنون بيهوش ٿيون، جڎان پهس لڳن پيكان ڏونهين نينان كجليان ڏيون تجليان، ٿيون عاشق ويک مستان ڏونهين ويکڻ نال لٹيندن جهٹ پٹ عاشق دي جند جان ڏونهين فوز فياضي فقره فائض شير فلك شاهان ڏونهين رخ انور رخسار رحيمي وڌ خاصان تون خوبان ڏونهين ويک مشتاق مدهوش ٿيندي هن صورت دي سلطان ڏونهينب الثاني كن جلواني ٿيون هوش عقل حيران ڏونهين ل

ثان ڏونهين کيوي ڦردي خون دي خاطر لب اهي ال دردندان كون ويکهه لڄائي موتي تي مرجان ڏونهين تجلي جنهان دي طبق چوڏنهن كيتا روشن زمين آسمان ڏونهين

دا قبر حشر وچ ڏيسن، علي نبي ته امان ڏونهين “صوفي”سڻ سوال

ئر ئ ڻ


ئر

هزارين هن دنيا ۾ هن حسن وارا هزارن ۾

۾ڏسن محبوب مرن هيكر ته رهن بيهي خمارن

نظر هيكر نهاري كن ته وڃن سي قرب ۾ كڑجي نه ڦيرن كنڌ پو كاڏي، نظر کپ كن نظارن ۾

نگ سي دل ۾دهلڻ قاعت پسن هيكر رهن پو

چلڻ چارو چكي تن جو رهن بيهي قطارن ۾

سڄڻ ٻولي ٻڌن هيكر وڃي تن گفتگو وسري كري لب بند رهن بيهي تكن بيهي اشارن ۾

ڃن سڀ مست ٿي مئي ۾جڎهن مركي سندم دلبر و

آثارن ۾ تن جي طلب دنيا توڙي عقبي نه اچي

خماريل نيڻ کڻي دلبر نظر هيكر كري تن ڏي ته حواس هڑني ختم ٿين سڀ رهي ناهوش هوشيارن ۾

نوازش جي ٿئي كنهن تي، ڀلي هجي ڇو نه كو كوجهو سو چمكي چنڈ چوڏهين جيان، نه چمك اهڑي ستارن ۾

اچي جي پيش پرين پئي ڇڎي دشمن دغا جيكو،

ته كري معافي خطائون سڀ لکن سو لسٹ پيارن ۾

پرين توکي پكاري ٿو “صوفي”سدا سك سوز ۾ .غالمن جي غالمن سان لکو نالو شمارن ۾

ئر ئ ڻ


واڙي رئ

ٿپت سر ٻيک سٹيو ساڌنب ا ر بسيو بالم ا سنتن ستسنگيون كيون بن ڀو ڳيو برهمنن

چاڪ پرسنکک جل امرت جوڙ جميعت ٿيو يک كري دولهه دا درشنٻ ڙساڌو سر سٹ هٿ جو

اندر شكر آوڻ نه دي ملهار رهي محبنبڈوڳيو ڏم ميٹا اڀوان ڏوٿيئڑنا

ڄن پڑهنڀراشپتي منتري پيا ڀورل پرک سري پارکند کي ٻيجهو كي نه ٻجهن

نجههرڻا كس هڄي ويا اچي سٹكا سنگهه ونهندرشن اڻكو اڻكو چئاندرشن ي انمول ڏئي ا

شكر چندرماهه ارٿ بيرم شهه شهه سينگار كرشن ته به مٹ نه هوڳيو محبوب دا گوهر گلزار گلشن جانب جڳت ۾ آرو ڳيو کک التو الهوتن شهجئون شميجان ۾ كنداسين دولهه دا درشن

چوي “صوفي”كلتاري كرمن سڀ سهه ٿيندا

ئر ئ ڻ


ئر

ي ۾( )ا

نگ سك منجهان پويم پاسيبلسر آ ايم سي وئي سي ان سنڌي ٹه اٽ سينگار آف سانول

س هيا بيشك بيوٹيفلبيحبهيئر آف ما ٿيا پسي گيسو گوهر گل نگولڈ گلٹرس گئو

آ رو ما عجيس هيا بو کان وڌ بيٺل رهيو پوئتي نوز پسي نرمل ٽپئر

هنڈوا حيرت ۾ پيا سي سموٿ لپس سهڻل ڎي ڊائمنڈ ٿيا ته ڊٺلٹيٿ پسي ويا ٹنڈ ڇ

شن هرڊ آف ما كاملس كين كڇيا كوئلزيكنورك ٹه ائنيمي كري جانب جنهن مهل لعلڻ لن جي شيم ۾ رهي مور مٹيل ته شوخي ا كيئن ڏس گاڊ گڎي ڇڎيو كالئوڊ اپ ٹه كامل نائيٹ به كيم ائز ڊي وين ڊڊ سرور سمائلپ آل ائنيملس جا ئي منجهه جهنگل اسٹينڈ ا

كري اسٹون اچن اپ رور ٹه راڻلكال فنگر اپ سان فورا اچي مون كر محفلتل فرينڈس آل فقير چئي هئا ڳڻن منجهه ڳ

ور كيئر م چوي “صوفي”سختين ۾ ،ئٹ كاملدي ول ڊو ا

ئر ئ ڻ


ئر

زلف زور آور زيب سان هئا ظاهر زينتدار ميان يار ميانپسي پاڪ پيشاني پريئن سندي وڌي پريت وارن جو پ

ابرو البيال ته عجيب جا پسي عشق ٿئي اظهار ميان نين نوراني ناز ڀريا پسي نينهن ٿئي نروار ميانز وارو پيا ڦاسن ڦيريدار ميان فكرو پسي ف لب الهوتي لعل الکيڻا الئق لعليدار ميان در دٿان دلبر پسي پئي ديهي ۾ دهكار ميان

سي انوار ميان ويو عقل ته افالطون کئون پسي عينن دارا سكندر در گداگر درس خاطر ديدار ميان ورنهه خاطر وسعت آهر ويهي كيم ويچار ميان ته كونه ڏٺم كائنات اندر كامل جهڑو قربدار ميان

كندو آه بيحد بدين جو بار ميان “حيدر بخش”هادي ور واحد آهه عربي جو اقرار ميان نا وعلي من الن ا

هو سي چئي “صوفي”د آهه سردار ميان، هن ساٿ سڄي جو ا

ئر ئ ڻ


ئر

كيون مهربانيون مالك محمد مير ڏئي منور ٿيو ٿيندو نه ٻيو اهڑو اصل هي نور آه انور

اچڻ سان جلد عربي جي بهاريا باغ باغيچا وئي رحمت مٿان ملكن سكل جهر جهنگ ساوا ٿيا وٺا بادل ككر رحمت ڀڄي ويا زور زحمت جا

ا ڏک ڏور مٿان ڏوٿين سكايل هاجي رحمت جاٿي عنايتون ٿيون خاطر عربي اچڻ سان آمنه جي گهر

كري پيا كوٽ كسري جا كفر كاٹا ويا مٹجي كندا ها جي ظلم زورا تنين جا لوڙهه ويا لٹجي هالن هيڻن كندڙ سڀني سنديون پاڙون ويون پٹجي ڏكاريا ڏيهه جا ڏائڻ ويا سنگدل سڀئي مٹجي

جهڑ رات كاري مان صبح صادق كيو سرورظلم

اگر جي چنڈ کي چئي ڏئي ته هلي حب مان اچي هكدم ڀلي هجي پنڌ پدمين كوهه، كري نادير ايندي دم وڃي پل ۾ موتي پوئتي كري تسليم سين سرخم الٿو جنهن چنڈ اشاري سان ڏسيو ٻيو كو بني آدم

رسمعجز نما آهي سندس ٻيو كونه آ همسڄڻ

ين پسينو ڏس عطر عنبر کي طاقت ناههسندو پر مليو قطرو هو مائي کي چون ساڏي سڀئي وهه واهه پسي خوشبو كستوري الٿي سڀني كفر كالهه عطر عنبر کي عاجز كيو پگهر پرين سبحان ا

ئر ئ ڻ


عطر کي پاڪ عربي ڄام كيو محبوب آ معطر

چوان ڇا شان در اطهر ملك نوري سندس نوكريوٹي پيا هر هر بڻيا درزي ته كي دايا ڏين ڊ

سندس بوراق منزل ال سواري پئي مكي پرور چوين ٿو مان نبي جهڑو ذرا كجهه ڌيان دل ۾ ڌرپر مرسل مٿان پنهنجي ته ظاهر كر هيو ككر رحمت ا

زباني راز جون ڳالهيون كري كجهه مان ٻڌايان ڇا كري هٿ ساڻ كم جيكو ته خدا كن ا چئي رما

ايوح حي وا ان هو اال و اله ن ع ق نط ا ي م و جنهين جو شان جي ڀايان سندس ثاني نه ٻيو كو آ

نه ٿي همسر شرم كو كرنبي معجز نما آهي

اچن در تي سوالي جي ته ڏئي صاحب سخا بڻجي شفاعت كاڻ جي آيا ته ويا صاحب شفا بڻجي

بڻجيوفائي ال جنهن سڎيو ته بيٺو صاحب وفا بڻيو دشمن سندس جيكو ويو سو خود خفا بڻجين جا وجهي كنڌ ۾ رسو کاٻر خدا هٿ ٻئي وڍيا ا

گدا پينو سڄڻ تو در “صوفي”سدا سك ۾ رهي

هر دم دل ۾ اهلبيت جي محبت فرض آه مقرر مدح منقبت مون هر دم، آهي شيوو ناهيان شاعر شرح شاعري ملي مون دان چڑهي جيئن وير سمنڈ اندر،

ڎهن سوالي نه ويو خالي اهڑو لڄپال آهي، پنجتن درك

ئر ئ ڻ


“ڳ”

شر “اللڻ”اللڎنو نالو قادر بخش پي جو نالو

ع1972-3-8 پيدائش ايم اي سنڌي تعليم سركاري مالزمت پيشو

ننڍپڻ کان سگهڑائپ جي شروعات الل بخش ٻرڙو/صوفي حيدر بخش شر استاد

ي لوچاللڻ ج ڇپيل كتاب سچل سرمست ايوارڊ ۽ التعداد مڃتا سرٹيفكيٹ مليل ايوارڊ

ڳوٺ مينگهو فقير شر محله زنوار موج علي شر پتو تعلقه ٺري ميرواهه ضلعو خيرپور ميرس

ئ(ئر ئ ( ٿئين صدقي پيدا سائين جي مون ماهه مهتاب

ال ل حسن جي ناهي حد حسابههسند بدر نشا قر ٿا نمن لک نوابقمر طوبا

تو جهڑا بيحد لک بيتاب شدرڳ دڄراڄ مدا نوڪ نوخ اندر عجيب جي ثنا لک ثواب هك زلف زرو ظاهر كري جاني اگر جناب چن چندر مان چاند تو جهڑا كهي ٿين كبابو پونا، پنرا، توکان وڌ ال لڻ الجواب پان چندورا چگڑا چمن ۾، بيحد باال حسن باب

كر شانائتي جو صدقي ڏنئي وت وهاب شكر س س پورن پهلو پونم پرين جو، تونگر وڏو تاب

بآآهي عالم کان مٿي آقا عزت م .الجواب آهي كامل هن كائنات “اللڻ”

ئر ئ ڻ


ئر ئ

خود مصور ٿئي عاشق اها تصوير ڇا هوندي انهي تصوير کي سجدو اها تقدير ڇا هوندي

ٺاهيون سڀئي انمول تصويرون انهي تصوير ال

محبت سان كيل جيكا اها تدبير ڇا هوندي

مئا زنده پڑهن كلما يتيمن يار جي ياري ڏئي دلدار دلداري، گهڑي اكثير ڇا هوندي

هكڑي حسن واري ال هتي ڀي هٿ وڍيا هيڎا

سن خيرات ۾ مليس اها جاگير ڇا هونديح

سڀئي تشبيهون گهٹ آهن ڏيان تشبيهه مان كهڑي تفسير ڇا هوندياها “ال لڻ”يسين ۾ ہ ط

ئر

اچڻ سان عين ابرو چمكيا چؤطرف چانڈاڻ ٿيرزيا الالڻ ٿي ٿي لڄپال الالئي لبن جي الل موتي ل دهن موتي دلربا جن سون کي سونهن بخشي سون جي سڃاڻ ٿي سركار جي سونهن ڏسندي واحد جي آ واکاڻ ٿي

رب ٿيو كريم جو كائنا ت كامل كاڻ ٿيق ڄمڻ سان ڄاڻ ٿي “اللڻ”شناس جي شناخت ٿي لڄ جي

ئر ئ ڻ


ئر

ٿي آمد اوهان جي آقا، ايمان جي خبر پئي انسان آيو ڇاال، انسان جي خبر پئي

د ا ڇو بڻايو صفي ا کي هٿن سان ي انتطام ٿيو اچڻ جو، اعالن جي خبر پئي

آهينميم سان ٿئين احمد صه، اصلي تون احد

انسان تي خدا جي، احسان جي خبر پئي

تنهنجي حسن جي صدقي ٿيا كوڙين حسين پيدا ٿي دلبر دوا دکن جي، درمان جي خبر پئي

صورت سڀن کان سهڻي سيرت سبحان ا آ سرواڻ ساٿ جو تون سلطان جي خبر پئي

اوهان جي الري “اللڻ”ال اله ٿيو الزم

.پئيكائنات ۾ كلن کي، قرآن جي خبر

ئر ئ ڻ


ئر

هجي جنهن جو خدا طالب، اهو مطلوب ڇا هوندوجي ف ثناگر ڀي هجي خالق، اهو كش هوندوالد

نا يسين مزمل سانوال لحمد جو سايو، ث

هتي حيران لک يوسف، اهو بحري سخا هوندو

همي جنهن فرش تي، دلبر قسم ان جا کڻي خالق گ اهي لقا هوندوپرين سو پاڪ پرور جو مٺو، م

حد هو پاڻ خود آهي پاتائين ميم جو برقعو ا بشر جيكو چوي ان کي عقل تنهن جو خطا هوندو

پنهنجي صورت پسڻ کانپو ٿيو آ پاڻ تي عاشق

هوندو ي الهدرايئن ٿيو نور جو جلوو اهو نو

ئر ئ ڻ


ئز ا

فقير اعجاز علي نالو شر يرمحمد عارف فق پي جو نالو

ڳوٺ مينگهو فقير شر تعلقه ٺري ميرواهه ضلع رهائش خيرپور ميرس سنڌ

ع1939 پيدائششروعاتي تعليم به پنهنجي ڳوٺ مان حاصل كئي ۽ سندن پڑ ڏاڏو فقير غالم حيدر گودڙيه جي درگاهه به ان ئي ڳوٺ ۾ آهي، پاڻ ننڍپڻ کان ئي شعر و شاعري ۽ سگهڑائپ جي فن سان وابسته رهيا

سندس کي . اڃا تائين به كچهرين تي كهي وڃڻ جو شوق اٿن. هنآوڏو پٹ استاد قلب علي شر ها اسكول ۾ استاد آهي ۽ . ست پٹ آهن

۾ ڊپٹي كمشنر FBR آفيسر CSSپنجون نمبر فرزند امانت علي شر .خيرپور آهي ۽ سندس سڀئي فرزند سركاري نوكرين ۾ آهن

س، كالم، مناقبه بيت، ڏه سندس شاعري ۾ سينگار، هنر .ڏور بيت ۽ ڳجهارت وغيره موجود آهن

ئر ڀلي آئين ڀال پرين، تنهنجي صورت سلطاني ڏسي زلف زريدار زيب سان، لٿي هينئڑي حيراني عين ڏسي انوار تنهنجا، ٿيا مرگهه ڀي مستاني انف ڏسي ته عجيب تنهنجو ٿيا چتون چرياني

انيدندان در دلبر جا، نه لڳي موتي مرجڻن ڀريو، لڳي كوئل کي كاني ڳالهائڻ تنهنجو ڳ چال تنهنجي چكچور كيا، ٿيا هنجهه ڀي حيراني

ا چوان، تنهنجي وصفن جي وانيڇناهي طاقت چئي “اعجاز”كيو اچڻ احساني، اڱڻ منهنجي ته

ئر ئ ڻ


ئر

سچو ڌڻي، جيكو مالك آهي ملكن نساراهيا جوڙيائين ته جهان ۾، جيكو صوبو آه سڀن صفت كيان تنهن سرور جي، جو همراهه آ هيڻن صوبي تنهن سلطان کي، ٿا آهوڏن ڏين سكن پيا سيد لئه، توڙي نبي نورانن سوين صلواتون سيد تي، ٿا پريت مان ته پڑهن عرشئون چنڈ آئيو، ساڻ حكم حبيبن جيكي چون سينگار سرور جا، سي ڏک ئي كين ڏسن

هار ٻڌنصدقي تنهن سيد جي، ٿيون حورون کي، شل كامل قرب كن “اعجاز”اميد گهڻي آه

.جيكي ايمان تي اچن، سي هوندا شال حضور ۾ ئر

سچو ڌڻي، جيكو پاڪ آهي پرور نساراهيا

نور ور نبي ا پاڪ ڌڻي پيدا كيو، ن زلف گهڻا ٿس زيب ڀريا، ٿو قسم کڻي قادرين ته نوري ناز ڀريا، اٿس راضي ٿيو رهبر ن

نف چوان ڇا عجيب جو، ٿيو شكي شمس قمرا پر مقرر كيو محبوب تي، هيو قادر پاڻ ككرت سج ته سسي ها سيگهه ۾، جلد پسي جوهر ن

لين ته نوري نرمل جي، ٿي عرش جو اوجرعن نور جو قدر نور ڄاڻي ڇا كندو بيان بشر

.چئي “اعجاز” منهنجوآهي پرين حسن پرور، عجيب

ئر ئ ڻ


ئرقا، ڙين آڌار تون، ڏي تون وفا، شافي شفااي ماه ل ٿين كي نفعا، آهين ا

، پينو گدا، آهيون بنده، تو در سندا، رهون مركندا ........آهين سهڻن سندو سردار تون

آيو جبرائيل حكم رب پاڪ تي، محبوب آ افالڪ تي سواري سند براق ٿي، هئي صلوات هر هك وات تي

......ناچي دلبر كرا ديدار تو

ن وير هوص ن کي وينڈو مليو ا هن ۾ آيو شير هو، ا هٿ طعام ۾ ٻيو كير هو، ڦند نكي ٻيو ڦير هو

....دلي دلدار تون هين دلبرآ

مرسل هيو مالقات ۾، ارڙهن ورهه هئا رات ۾ مخلوق كل هئي نعت ۾، سج، چنڈ، ستارا سانت ۾

......آئين بخشائي گنهگار تون

تر، هكڑو اگر، روشنا زر، ٿيو جهنگ ۽ جهرکليو س ........اهڑو ڏيب مون دل ڏيار تون

تم، كر كو كرم ڀيمو ڀرم، لڄ ۽ شرم، آهين اڪ ڏئي مون ڍار تون .....ڍ

پئي هان ڇڻي، هكڑي ڄڻي، ڄاڻي ڌڻي سك آ گهڻي .....ري محبت نه مار تون

شين سان کلكري دانهون دل، ترسي ته تل، محبوب مل، خو .......ڏي پيارا پنهنجو پيار تون

ڳولي ڳلي، تو در هلي، جهولي جهلي “اعجاز علي”

ئر ئ ڻ


.....تنهن کي پيالو پرت مان پيار تون

ئر

سچو ڌڻي جنهن جوڙيو هي جهان نساراهيا پيدا كيئن پنهنجي نور مان، صوبو سو سلطانن جي، سو آهي جنگ جوان جيكو كري اطاعت ا

كور توکي ٿو چوان ٻڌ ادا تون عنوانچ چاهه رکيو تو چنڈ سان كيئه من گهڻو مستان راتيان ڏينهان روح کي كيئه پريت پريشانل نه ملند فائدو، ڌري ڏس تون ڌيان پر اتان ڦ اهڑي حب رک تون هوت سان، جيكو صورت جو سبحان بي وارثن جو وارث آهي، ضعيفن جو ته زمان

ور لڱن تي ويهي، اهو آ ناميي جو نشانمک نه م سج چنڈ جي سوجهري ۾، پاڇو ٿئي نه پريانڀيون منجهه آسمان حسن جنهن جو حوران ڏسي، آ هن ا آيو دلبر سندي در تي، ڇڎي شاهي سليمان عيسي چوٿين عرش تي بيٺو درشن لئه دربان ارڙهن ورهيه ا سان كيئين محفل وڏي مان

م ڪ وال ل ” ة قل ا خ ل جو اٿس، مالك مهربان “ڪ فال االمت تي احسان، عجيب اسان جو .چئي “اعجاز”كندو ا

ئر ئ ڻ


اڻ ئ

جيئند نالو مهوال لنجواڻي پي جو نالو

ع1965 پيدائش ٺري ميرواهه تعلقو خيرپور ميرس ضلعو

اللڎنو شر/صوفي حيدر بخش سگهڑائپ ۾ استاد پرائمري تعليم هاري پيشو

ڳوٺ ننڍو تاركو تعلقو ٺري ميرواهه ضلعو مكمل ايڈريس خيرپورميرس

ئر

حسن منهنجي حبيب جو، جلوو آهي جمال عجب قادر رکيا كيترا، كريم منجهه كمال عجب چهرو سهڻو چنڈ کان، هت نه پڄي هالل عجب نور نشانبر آهي اعلي، ڇا ترني كندي تال عجب

رش گهميو، گل گوهر جا ته گالل عجبكفش سان كامل ع .چئي “جيئند”مان ڏيان كهڑا مثال عجب، آهي جانب وڌ

ئر ئ ڻ


وز ئ و

ئر ئ ڻ


ئل در

محمد نالو؛ در تخلص؛ كمال

محمد موسي : پي جو نالو ذات؛ سولنگي

ع1947-07-08ڄمڻ جي تاريخ؛ جنرلزم) M.A (تعليم؛ ماسٹرس

)سندس ڀا(ادبي استاد؛ محمد ابراهيم مائل سولنگي ، كرامتون)سوانح حيات(شايع ٿيل كتاب؛ سمن سركار

)ع2002(ڀٹائي ايوارڊ ) ع1979(مليل ايوارڊ؛ الڙ جو الل )ع2007(پيشو؛ اطالعات کاتي جو ريجنل ڊائريكٹر ٿي رٹائرڊ

ڌنڌو؛ زمينداري ضلعو نوشهرو فيروز، سنڌ هنڌ؛ ڳوٺ ٺٺ سولنگي لڳ دليپوٹا

ڻ ڏ ب

هي، چچورکي، محب كرائي ماتچاها، چييجڑي، سمڻه آئي سانت برق، بجلي، ب مرڪ مٿي ملهار ڳڑهه کان، نكي چمكت جي چمكات دامني چمكي دنگ كيو، آيو كامل جڎهن كائنات دشن کولي دلبر، كئي روشن كاري رات

ٹي پرڀاتجانب آيو جهان ۾، پ رهه ڦ شب روز راضي رهبر سان، بهتر بڻي بات

رود پڑهون، نرمل مٿان نعتد “درمحمد” چئي “سولنگي”وات، جڎهن سڄڻ آيو ٿي صلوات وائي

ئر ئ ڻ


ا ب

عبداللطيف :نالو عبد :تخلص

محمد قاسم: پي جو نالو ذات؛ سولنگي

ع1967-5- 3ڄمڻ جي تاريخ؛ سنڌي) M.A(تعليم؛ ماسٹر آف آرٽ

ع2002سگهڑائپ جي شروعات؛ ادبي استاد؛ عاجز رحمت ا الشاري

)سركاري مالزم(پيشو؛ صحافت پتو؛ ڳوٺ كوڙي جاڀاڻ لڳ مٺياڻي ضلعو نوشهرو فيروز سنڌ

ئر ب

جا سينگار، پرور كيا ها پڌراسهڻل حورن کان وڌ حسن ۾، جانب جلويدار

ين جي پيزارشمس، قمر کي شعاع ڏنو، خود پر مكنا، مينڈل، موهجي پيا، ڏسي راڻل جي رفتار كامل اڳيان كار ڌو، ويو مستي ڇڎي مزاردگر، آهو ڇڎايا كيئي، ننگ رکي ننگدار ا نيف نشانبر تيمر کان وڌ، كوئل کان گفتار كنگور به وڃي كم ٿي، جڎ مرڪ كري منٺارو هن لڄادار و ل موتي ۽ مرجان کان وڌ، ل

چئي “سولنگي”مختيار، سار لهندو منجهه محشر

ئر ئ ڻ


بئ ر ا

كانڌڙا كالوني موري ۾ رهندڙ ۽ استاد محمد ملوڪ عباسي جو شاگرد نالي وارو سگهڑ رحمت ا عباسي ولد ڳهڻو خان

هن سگهڑائپ جي شروعات ويهن سالن . ع ڌاري ڄائو 1950عباسي ي سان واسطو رکندڙ هن ساهتي پرڳڻ. ع ڌاري كئي1970جي ڄمار ۾

مهمان نواز، خوش خلقي ۽ . سگهڑ ۾ به كيتريون ئي خوبيون آهنسندس كالم ۾ به . يارويسي وغيره سندس خوبين ۾ شامل آهن

ساهتي پرڳڻي جي نج سنڌي ٻولي، پهاكا ۽ چوڻيون وغيره سيبتائيهن لوڪ شاعري جي هر صنف تي طبع آزمائي . سان كم آندل آهن

هڑوڪ؛ گفتا، نصيحت جا بيت، معجزا، مناظرا، بنا كئي آهي، جسندس لوڪ . نقطي بيت، ٹيهه اکريون ڏهس ۽ چاليهس به چيا آهن

1.پڻ ڇپيل اٿس “جيرهاڻ رحمت ا ”ادب شاعري جو هك كتاب ئ(ئر ب ئ )وارن

ڇا هو مينڍا منگ،زلف كارا كاكل قهر نگ،كچ كٹونب ريڍان قطط گهنڈيدار گيسو گ

كيچ ترنگ تلوار كي كرال كيس وجهن ونگ، ڇتا ڄنڈڙا ريکن ويشان ڍول نراال ڍنگ،

بال ڀنڀا انگ، ڳڄونڈا ٻونگر ككر كتت ا جميعته المكت هيئر بج ٻيهر هڻڻ ٻنگ، چرنن جي چاهه تي پو چري پيا چنگ، ونگڑا ويڑهيل گهنڈڙا گهائن سر تي سونا سنگ،

ري ڏنگ،سياهي نه پڄي سنسار جي ڏين ڏيکا .چئي “عباسي”ٻيا اصل نه ڏٺم چئي رنگ، “رحمت ا”


ئر ئ ڻ


ئ(ئر )ئ ا

عاشقن جي كيا سيني تي سٹكااکين الري آئيز استر نئيتر ڊيال نه گهورن كئي گهٹكا نين ديدون نيڻ تارا كيالوچن درگ لٹكا، اڳيان اگ چتر چكس كئي چشم دل چٹكا

ه كوئي مٹكا،خوندر گيهه بهر ڇم جي مور ن كجليون كيف ككوريون ٿيون كهي كن كٹكا كڑ كيا كان كارين جا پئي جهري دل جهٹكا خنجر ڀاال خن کوڙي كن االهي سر اٹكا، عين ناکن ناز نهوڙي كيا ڀو ڀورين ڀٹكا بانوري باداميون بلوريون كن هينئن ۾ هٹكا شرميليون شوق شكار ال ٿيون زوري كن زٹكا

ٹكاچاهه سک چين ڦ ٹايو پيا ڏيل منهنجي ڏ .پوش مٿان پاكائي جو كئي خن خجن کٹكا كجل ري كهي ويون ملي واهه مون کي وٹكا، ڏاهن چيو ڏهس ۾ مون ڄاڻ كهڑي ڄٹكا،

چئي، كيا ٻن اکين ٻٹكا “رحمت ا”اهڑي ريت .چئي “عباسي”نٹكا، ويون اهڑي انگ ناز كري

ئر ئ ڻ


ئ( ب آبئد )اب

ئ

ئر ئ ڻ


ع دوران 1964محمد جعفر ولد محمد بچل الکو جي پيدائش ۾ ڳوٺ حاجي نور ) نواب شاهه(قاضي احمد ڀرسان ضلع بينظير آباد

ع کان سگهڑائپ سان واڳيل آهي سگهڑپائي 1980شاهه ۾ ٿي پاڻ ۾ کيس استاد متارو خان واڍو آهي كيترائي مڃتا سرٹيفكيٹ

.ماڻي چكو آهي ۽ هر صنف تي لکيو اٿائين

ئر ڏ

ن کان تنهنجا زلف زوراور،آهن وڌ واسينگ عجب چال اکين جي ٿيون كيرائين قمر خشم کوڙ كرائيا عاشق سڀ سٻر،

لبڑا ڏسي ڇڎي پڑپچر، ناللون ڀڳيوك، جن، بشر،موهيو الت لسان جي م ل

چميا هٿ حورن هئا رکي نوکن تي نظر، ڀاڳ ڀون جا جت رجل ڏنا رهبر،ڀال

هلي فيض فتاح جي رنڱي دنيا سڀ دهر، “جعفر”ڇا سگهي جوڳو ناهي “الکو”لکي

.، فرمائي ثنافرقان ۾قلم ساڻ قادر

ئر ئ ڻ


ئن ئ

ع شهر قاضي 1929حاجي سومر خان ولد محمد خان ڀان احمد جي اباڻي گهر ۾ ڄائو پاڻ استاد متاري واڍي کان متاثر ٿي

ع ۾ سگهڑ بڻيو هر صنف تي لکيو اٿائين پاڻ هك غريب 1970 .پورهيت هاري آهي

ئر ب

مير منهنجو آ سهڻو سڀني سرس،مٺڑو

گل گالب گلڑن کي به آهي راڻي كرائي رس، لهي قلب تان كس، هك پرين تجنهن کي پياري، پ

پسڻ خاطر پيغمبر به كن پيا وير ال وس، كو تونگر پوي ترس،سك وڏي من “سومر”

.اهڑو گس، جو ٿئي ميلو محبوب سان “ڀان”وٺ

ئر ئ ڻ


ا

ع دوران 1970علي اصغر ولد حاجي خان الکو جي پيدائش جي شهر قاضي احمد ڀرسان ڳوٺ ) نواب شاهه(ضلع بينظير آباد

مير محمد الکو ۾ ٿي استاد جعفر خان الکو کان متاثر ٿي پاڻ ع کان وٺي سگهڑ كچهريون 1988يو سگهڑائپ جي ميدان ۾ آ

پاڻ پنهنجي برادري جو اڳواڻ ۽ چڱو مڑس آهي . كري رهيو آهي۽ سگهڑائپ جي ميدان ۾ كيترائي سرٹيفكيٹ ايوارڊ حاصل

.كري چكو آهي

ئر ريھ

جڎهن گوري گهڻا كري سرس وڏا سينگار پئي پائي پوشاكون پٹ جون ۽ چوکا چندن هار،

وار ي ٻيا واري واسينگن وڌبخمل ويس بدن ت کنيون نيڻ خمار مان پئي كري شونق شكار كنڌ نمائن كيترا پيا انهي درتي دنيا دار، بانور كيو حسن تي پئي ڏاڍي ڏئي ڏيکار

كارسٹهن جون ديدون دو نالي جيئن كن سيني منجهه پر مورئون نه مٹ ڀائيان آهي سونهن وڌ سردار

ئو طرف چمكار،جڎهن نرمل کولي نقاب ٿين چ چئي “اصغر”توڙي حسين هجن لک هزار تب عجيب وڌ

ئر ئ ڻ


ئ ئري

ئر ئ ڻ


ئ ئز ا

امين ابڑو سنياسي ڳوٺ ممتاز امين سنياسي ولد محمدع کان سگهڑائپ جي رنگ 1988ع ۾ ڄائو 1969۾ سن گل سانگرو

سگهڑائپ ورثي ۾ رتل آهي، سندس والد محمد امين سنياسي کان ۾ ملي سالت تنظيم کي منظم كرڻ ۾ هن سگهڑ جو تمام اهم كارنامو آهي، سندس پيشي جي لحاظ کان حكمت ورثي ۾ ملي اڄكلهه نيو سعيد آباد شهر ضلعي مٹياري ۾ حكمت كري ٻچڑن

.جو پيٹ پالي ٿو

)ائ(ئر

اونويکهه كي چهرا يار سڄڻ دا، كيئي سهڻي كنڌ نماون تي شرم سهڻل اڳون كيئي سهڻي، ادب نال االون تي شرماون ويک مکڑا محب ميڎي دا، موتي ڀي مرجهاون تي شرماون ٻولي سڻ كر ٻهڳڻ دي، نا طوطي چهنب چالون تي شرماون كيا ٹور كريسن مور ماهي دي، شيهل ڀي ڇپ جاون تي شرماون

رج قمر سانول اڳون، نه تاري تاب ڏکاون تي شرماونوس نئينان ناز ڀريئي ديان، نه كڑيان كجل پاون تي شرماون ويک كي

نوكر نام سڎاون تي شرماون “سنياسي”حوران پريان سڀ

ئر ئ ڻ


ئر

نهنجو، منهنجو ايمان بس تون آنحسن وارا قسم ت مذهب دين سڀ سارو، منهنجو قرآن بس تون آن

سوا تنهنجي سڄڻ سائين، عبادت به اڌوري آ دو، بنا سجدي نه پوري آصبح، سانجهي توکي سج

محبت به ملي توکان، رحمت به ملي توکان، جنت به ملي توکان تون هر شي جو آهين مالك، كمي نه آهي تو وٽ، عزت به ملي توکان جنهن کي چاهين اڏين ان کي، وڏو مهربان بس تون آن

جنهن ۾ نالو تنهنجو ناهي، ضايع سارو ذكر چئبو هو كم امر چئبوابتدا ئي اوهان کان ٿئي، ا

ايئن آهون، وڏيون دانهون، اثر دعائون كنديون كهڑو، بنا محبوب محبت جي نفل ڇا كبا نيتي، سوا سهڻي جي صحبت جي اندر واري ئي كعبي ۾ منهنجو آذان بس تون آن

چاهي دل ٿي پرين پيارا، هميشه گڎ هجان توسان عنايت جي اگر ٿي پئي، اها سائين مٺا مون سان

كر تنهنجي در منهنجا دلبر، مرڻ تائين گذاريندسته ٿي نو تنهنجون راهون، تنهنجا رستا، اکين سان پيو ٻهاريندس اعلي چيز آهين پر سڄو سبحان بس تون آن

، حسن وارا سهارو تونآنمنهنجو “ممتاز”چئي حسن سان گڎ آهين تون، پرين كيڎو نه پيارو تون

نهنجو، مٺو آواز آ تنهنجونرالو ناز آ تنهنجو، نئون انداز آ ت هر تعريف آ تنهنجي، ڀريل بياض آ تنهنجو

”سائين وجد وجدان بس تون آن جو سهڻا “سنياسي

ئر ئ ڻ


ئر ريھ

پيا چوڙيلن کي چلكن گهڻا، سينگارکي سهڻين كيوٹيون، كوشكيون، ڀلي كوڏيون پائن كن واال، جهاال، جهومك، جهاجهر كيو جهلكن

پوپٹ، پاپڑين تي پلكن نسبيون، پنڑا، چوٹي ڦل، چاهه مان پيون، سڳين تي سٹكنجرون سي گل كن ريشم پٹ، سڳڑا سٹ، گ مٿا مٿي ميندي ڏئي، سينڌ سي سركن هڻي مساڳ، مسي سرخي، چڱا سي چپ كن سهسين كن سينگار ڀال، ٻيو شؤق سان ڇٹكنكي تي لٹكن دهريون، هار هزارن جا، پيا ل

سر، بانوريون، نازڪ سي نٿ كنبولو بئين هيرا ڦليون، لونگ پايو، مهريون پيون مركن هسبيون، رسيون رنگين پائي، ڳچي ۾ ڳٹكن كنگڻ، كڑيون، كٺ مالون، نه موراهون مٹ كن ڇال، منڈيون، ويڑهه واهه واهه، چيچن تي چٹكن جورا ڍكي جپاني، ڀلي جوڀن تي جهٹكن

ل مکي تلكنسرمو پائي سرهيون ٿي، ٻيو تي عطر، خستوري، مشك مڻين، نه بو کان بس كن سرتين سندي ساٿ ۾، كونڌر پيا كسكنتي هٹكن جي محبوب اچي محفل ۾، ته کايو هار ا ويچارين سڀ وسري وڃي، پيون ڀڑن ۾ ڀٹكن سورنهن ئي سينگار كري، کڻي كجل سان كٹكن اعلي منهنجي عجيب ال، سهڻيون پو سڎكن

.چئي “سنياسي”ال ويهن، سڄڻواٹن تي

ئر ئ ڻ


ڳ ا

نظير احمد ولد ستار ڏني ميمڻ جو بنيادي تعلق مٹياري تعلقي ع 1964جي ديهه ابڑيجاڻي ۾ قائم ڳوٺ گل وسي سان آهي جتي پاڻ

جا پنج درجا ويجهي ڳوٺ ماكن شاهه جي وسي ۾ ڄائو هو پرائمري 80. مائٹن جو هٿ ونڈائڻ لڳو ۾ پڑهيائين ۽ پو هارپي جي كم ۾

ع ۾ سڄي ڳوٺ لڎ پالڻ 1983واري ڏهاكي ۾ پيدا ٿيل بدامني كري اهڑي طرح ڳوٺ جي اكثر . كري ٻيا ٿاڪ وسائڻ جو فيصلو كيو

آبادي مٹياري جي پوليس اسٹيشن ويجهو ميمڻ كالوني ٻڌي اچي پر شهر ۾. ڳوٺ ۾ سندس خاندان گهڻي قدر زراعت پيشه هو. ويٺي

خود نظير احمد ۽ سندس كي ڀائر . اچڻ بعد واپار وڙي ۾ به لڳي ويونظير احمد ميمڻ جو والد ستار . ٺيكيداري جي كم سان الڳاپجي ويا

هك لحاظ کان چئي سگهجي . ڏنو ولد گل محمد ميمڻ پاڻ به سگهڑ هوپر هن باقاعدي . ٿو ته لوڪ ادب سان سندس دلچسپي موروثي آهي

ع ۾ شروع كئي، جڎهن سندس 1993مائي لوڪ ادب تي طبع آزواسطو يارمحمد ٻگهئي سان ٿيو، جيكو سنڌ جو مشهور سگهڑ آهي ۽ جنهن جي صحبت کيس لوڪ ادب جي صنفن تي باقاعدي طبع آزمائي

.كرڻ تي مجبور كري ڇڎيونظير احمد ميمڻ ميڈيا جي مختلف ذريعن جهڑوڪ؛ ريڈيو،

۽ اخبارن ۽ رسالن ۾ به ٹي وي تي پنهنجو فن پيش كري چكو آهي پاڻ لوڪ ادب جي حوالي سان به . سندس شاعري ڇپجندي رهندي آهي

كم كرڻ جي سلسلي ۾ گهڻو متحرڪ رهيو آهي سنڌ سگهڑ لوڪ .كندڙ بنيادي ماڻهن منجهان هك آهيادب تنظيم سالت قائم

فن جي حوالي سان کيس كافي ايوارڊ ۽ شيلڈون پڻ ملي دريا خان ايوارڊ، سگهڑ محمد امين چكيون آهن، جهڑوڪ؛ دولهه

ئر ئ ڻ


هن لوڪ ادب . سنياسي ايوارڊ، مٹياري مددگار فورم ايوارڊ ۽ ٻيا ايوارڊفن مان خاص طور تي سينگار شاعري، ڳجهارت، نصيحت، نجي ص

صدين ”پهاكن وغيره تي طبع آزمائي كئي آهي سندس هك كتاب هن ڏور بيتن تي مشتمل هك كتاب . ڇپجي چكو آهي “جي سوغات

1.ڌار مرتب كيو آهي، جيكو پڻ جلد ئي ميدان ۾ آندو ويندو

ئر كلهن تان جي وير ورائي واركاكل ڇڎي

لف سياه سڄڻ اڳيان ڇا ككر كندا كارزته ڇنڈي جي ڇوه مان ته نانگ نه ٿين نروار

لف تاب اڳيان بجليون سڀ بيكارزتند ارغاليهر تليهر عجيب اڳيان گرگ ٿين سڀ

ه محبوب جو ڀل لڎن لک هزارمٹ ن “ميمڻ” نهار مثل نه ڏٺم محبوب جو كيم “نظير”جا

ئر

چكور ايڎو چنڈ تي تو چريا رکيو چاهه ڏسي هن حسن کي سكي ويو ٿئي ساهه ڀنڀو ليو رهين بر ۾ رليا ڇڎي راهه ڏسين جي محبوب منهنجو ته واتان نكرئي واهه

ٻاهتر مان ٻاجهارو کولي هك پالههجي ڀ تي نه تک بچيس تا يته اڀر نه وري ا

نه ڳاڻيٹو رهي ڳول ۾ نه ڏينهن هفتا ماهه پر مثل نه هو محبوب جونگاهه، كيم “نظير”جا

ر 1 ئ و: ي ئ ئل ڊا

ئر ئ ڻ


ئ(ئر ئ ئ )ڏ جو ٿيا چينچل سڀئي چور هلڻ ڏسي حبيب

هاٿي هنڌ مٹائي دهلي ويا سڀ دور گنير گس ڇڎي ماڳ نه وريا مور

وهه وئ ي سنکر ڇڎيو سورگيدان مان گ كنجل كن کڑا كيا هرني ٿيو هور فلك وئي فيل مان گج نه چريو گور مكني ماٺ ۾ ٹل وڃائي ٹور

حبيب جو يمور هلڻ ڏس مڑيا سڀ “ميمڻ”ئ ئر

سهڻي منهنجي سردار جو ناهي جوڙ جهان ۾ حورون پريون حيران ٿيون غلغلو غلمان ۾

جي شان ۾ سائين خود صلوات پڑهي سهڻي نبي قصو منهنجي كامل جو قادر ڏنو قرآن ۾ سيرت صورت سهڻي سڀ خوبيون ڀليون خان ۾

ككر اجهي ويا جلوو پسي جوان ۾ راب پانو پونو پنرو ۽ چنڈ كريو چوگان ۾ ويو جلوو پکڑي جو ۾ ٿي بهاري بستان ۾ كبك ڊيل كنبي وئي جي محب گهمي ميدان ۾

ان ۾مور هاٿي مات ٿين نه جوت رهي ج پير مبارڪ پرين رکي واري كنهن ويران ۾ ته ٿين باغ بهاريون گل ڦل گلستان ۾ لکي ڇا لکان نه آهي زور ايڎو زبان ۾

کي عربي جي ايوان ۾ “ميمڻ”موال مارج .چئي “نظير”ي سبحان ۾، آهيان نياز مند تو سگهه وڏ

ئر ئ ڻ


ئ ئر

ن آ سهڻل جي سينگار تي پهروجاچي ڏٺم جها پريون هر حسينن جو سڄڻ سردار تي پهروحورون

جو وڻك وڄن ڀي ڏنو دلبر جي ديدار تي پهرو كيفي كاريون كنڍيون ڍولڻ جي ڍار تي پهرو لبن جي الالڻ ڏنو لبي مينار تي پهرو منهن ۾ محبوب جو ڏندن جي ڏهكار تي پهرو چؤطرف چمكار ڄڻ درن جو دلدار تي پهرو

پهروجتي پير رکيو پرين ان پيزار تي ڀؤنري ڏسي پٹ تي درس ڏنو درٻار تي پهرو كيسر كري پٹ پئي هاپوش جو منهن انوار تي پهرو

نرمل نكري ناز مان ته لڳي بازار تي پهرو “نظير” ال سڄي سنسار تي پهرو مالك ڏنو محبوب “ميمڻ”

ئ(ئر ئ )ڏ ا

ليڑن ڇڎيا لكاچڻ ٿيو عجيب جو ته واريئون نه وکبودال بار ڇڎي واري

مستي وئي مهرين مان چانگن نه وڌا چك اٺ بيٺا ۽ عجيب اڳيان بار ڇڎي بيهك ڍاٹن ڊاوکان مور نه چري مك روڏا کوڙي گوڏا ڍاري كيئون ڍڪ

وهك ناڳيا گورن گاهه ڇڎي كئي وير كنواٺ كنڌ نمائي ڏٺي جانب جي جهلك “نظير”

ك، ه کارا کوه مٺا كيا ائجنهن پرين منهنجي پ

ئر ئ ڻ


ڳ ا اب

ولد محمد موسي ميمڻ جي پيدائش محمد ابراهيم ميمڻ ع ۾ ٿي، پاڻ پرائمري تائين تعليم حاصل كيائين، پاڻ فن 1970

ع کان سنڌ جي سريلي سگهڑ يار محمد ٻگهيي 1990جي شروعات اڄكلهه كوٽ سهيل اكبر شاهه لڳ . جي استادي هيٺ كيائين

.ن لڳل آهيمٹياري شهر ۾ پنهنجي كرت سا

ئر ئ

تنهنجو نالو پيارو، اسم پاڪ آهي تنهنجي نان پيارا، هي لوالڪ آهي

تون هر كنهن جو رهبر، تون سردار آهين تون مختيار كل جو، تون مهدار آهين خدا جي ته رحمت جو، وسكار آهين سعيدن جي محفل جو، سينگار آهين ٻيال ئن، ٻنين جو، تون ٻهكار آهين

كي جون ماڙيون، مدينو به تو لئهم، هي سينو به تو لئه منهنجو ساهه سنڌ سنڌبوت ۽ ميثاق آهي تون ۾ مهر ن

تنهنجي آئي عربي، ختم ٿي اونداهيت نه كائي بچيو كونه كنگرو، بچي ڀ قيصر ۾ قهري مچي وئي تباهي

ئر ئ ڻ


جهائي اها باهه احمد صه، تو پيارا ا ي سهائيبت ڀور ٿيڑا، ٿي پئ

تون منهنجي دل جو دلبر، دلدار آهين تون ئي نور نرمل، تون ننگدار آهين .پهريل توکي پيارا، هي پوشاڪ آهي

كٿي چنڈ چيريئي، آڱر جي اشاري كٿي سج واپس كيئي، واري واري كٿي پٿر پاڻي مان، ڇڎيئي تاري تاري كٿي نانگ نكري پيو تو لئه نهاري

ڑ ٿيو سائو، سو تنهنجي سهاريسكل ٿ تون مير مرسل، تون مهدار آهين غريبن، يتيمن جو غمخوار آهين .تنهنجو عجب اعلي سائين اخالق آهي

پيو تو لئه پكاري “عاجز ابراهيم”هي

سدائين پيو سك مان، سڄڻ توکي ساري غمن ۽ ڏکن ۾ پيو راتيون ڏينهن گهاري اکين مان هي عاصي پيو لڑڪ هاري

لڳو تنهنجي الري “ميمڻ” مسكين هي ، تون ڄام احمد صه، تون علمدار آهين تون ئي شان شوكت جو، شهكار آهين

.وطاق آهيتنهنجي عرش تي ٿي، ا

ئر ئ ڻ


ئ رآبئد

ئر ئ ڻ


ئ ب ا

علي اكبر چانڈيو تخلص اداسي نالو خير محمد چانڈيو پي جو نالو

ع1968 پيدائش ع2005 جي شروعاتفن

عاجز رحمت ا الشاريغالم كبير لوالئي ۽ استاد حيدرآباد 4لطيف آباد نمبر ائڈريس

ئ -ڏ (ئر ب ئ )ا

ر ڏسي مير مرسل کي، ليڑن ڇڎي ل راهه مٹي راڻل جي، كر هن کنيا كر گؤنرن گس مٹائيا، ويا پوئتي هٹي پانگر

ٺن کان اوڳرمهرين مان مستي و ئي، وسريا ا مين منهن موڙيا، ويو ڏانگهن منجهان ڏر روڏن كري راڙيون، جهكايا ساجن آڏو سر

كريا كنواٽ كلئي قدمن تي“اكبر”کي سڃاڻي عربي ،. ئ -ڏ (ئر ب ئ )ئ

ب جو، مڃي هاٿي، هئينڈل هارهلڻ ڏسي منهنجي حبي اڻل جي رفتارچئينچل چرڻ ڇڎيو، ڏسي ر

سنکر سر نوائيا، ڏٺئون جڎهن عربي جا اسرار كنجل كنڌ جهكايا، جڎهن نرمل كئي نهار گيدن گس مٹائيا، ايندي محب ڏسي منٺارفتار نير، گور كن کڑا كيا، ٻڌي گوهر جي گ گ

.مئنڈل كل قدمن تي كريا “اكبر”جڎهن سڃاتائون سردار،

ئر ئ ڻ


ئرا -ڏ (ئر ب )ئ

جنهن ۾ آمد ٿي وئي آقا جي، سا بيحد ڀالري هئي رات عجب ٻارهين ربيع االول جي رجني ۾، برسي رحمت جي برسات عجبنس مٿان اثرات عجب حورون، پريون به جهومڻ لڳيون، پيا ايل جا هئا لمحات عجب جنهن شف جانب جو جلوو ٿيو، سي ل

به كري سجدا پڑهيا كلمات عجبمٹي رين جي رونق، بتن چؤٻول پئجي ويا چيهن ۾، پو پرهه ڦٹي پرڀات عجب پهپ پسي پرين کي، پڑهي سائين تي صلوات عجب تنهن سٻ مٿان مان صدقي ٿيان، آيو عربي ٿيا انعامات عجب

رني، تمسر ۾ شان وارو، مليو محب ن ت سوغات عجبته ٿي ا نروار ٿيو، كل روشن ٿي كائنات عجب نبي “چانڈيا اكبر”

ئر ريھ

سورهن ئي سينگارجب گوري گهنا كري، هلي

پائي نٿ، نسبيون، جهومك، جهاال، هيرن جا كي هار ڇلڑا، پنڑا، كنگڻ، كڑيون، وري دهري پائي ڌار بكل، بولو، بئنسر ۽ ٻيون چوڙيون چمكيدار

جل جي ڍاركٺمال، كو كو، لونگ، ليلم كري ك پهري بخمل، ريشم بدن تي، كري ڇم ڇم هلي ڇمكار

ارغ مگپر هلڻ ڏسي منهنجي حبيب جو، ٿيندس هوش عقل .ي ڇا جهلك سگهندي جهليه “اكبر”آهي سونهن سڄڻ جي تار،

ئر ئ ڻ


ئر ب ئ

دنيا، خدا جو قسم آڏٺم جاچي حسن منهنجي سهڻي، سڄڻ تي ختم آ

جي، جي ڳالهه چري پئيكچهري ۾ حسينن

جو نالو ٿو زبان تي سري پئي ملسو هيلع هللا ىلصمحمد ٻڌي صفت سڄڻ جي، ٿو ويندڙ به وري پئي هي جگر جيرا منهنجا، ٿي دل به منهنجي ٺري پئي جهڑو سڄڻ سهڻو، تهڑو ئي اسم آ

لڳن ايئن پيا كارا، كاكل كلهن تي جيئن نانگ واسينگ، هجن كنهن پهرن تي

پيا ڀلجي ڳلن تي ڏين ڀؤنر ڀيرا،ل گالبي، پيا گڎ ٿين لبن تي سمجهي گ كري كم نٿو هوش، ڀؤنرن جو به گم آ

اکيون كاريون كجليون، كجل ڍار کان وڌرون جاڙا جاڙا، ٻئي تلوار کان وڌ ڀ دندان، هيري، موتي، جهنوار کان وڌ ناهي كو حسن ۾ حسين يار کان وڌتم آسونهن منهنجي سڄڻ جي اعلي ا

ئر ئ ڻ


گالب جيئن گلن، گلزارن جي وچ ۾ جيئن چنڈ چمكي، ستارن جي وچ ۾ حبيب تيئن آهي حسن وارن جي وچ ۾ پري کان آ پڌرو، هزارن جي وچ ۾ منهنجو ٻين سهڻن کان، نرالو صنم آ

منهنجو محب اهڑو منٺار آهي نبين سڀني جو سردار آهي

چئي آڌار آهي “اكبر”اٻوجهن جو هي غمٹار آهي “اچانڈي”غريبن جو

متي آ .ان جو، توکي كهڑو غم آ تون ا

ئر ب ئ هاڪ هلي پئي پيارا حبيب تنهنجي حسن جي،

سڄڻ تنهنجي سونهن ڏسي، پيا شرمائن چنڈ تاراك سڀئي موچارا حورون، پريون حيران ٿيون ۽ مل هزارين حسينن اچي اڳيان، پو مٺا مڃي هار آ

، هي ته سهڻن جو سردار آمڑني چيو سبحان ا .اوهان جي آسري “اكبر چانڈيو”ڏجان محشر منجهه سهارا،

ئر ئ ڻ


و ب

علي بخش نالو قلندر بخش پي جو نالو

ع1946 پيدائش ع1980 سگهڑائپ جي شروعات

غالم قادر ڀٹو استاد شاهه لطيف كالوني كاري موري حيدرآباد ائڈريس

ئر ب

ڑ جي گهر آقا آيو، جانب آ جنهن راتام حورن، مالئكن، حبيب تي سك مان پڑهي صلوات اچڻ سان عجيب جي، تکا ٿيا تجالت جيجل ڏٺا جانب آئي، مصر جا محالت روشن ٿي وئي رهبر آئي، كلئي هي كائنات

جا، جڎ پرهه ڦٹي پرڀات ي كريا كوٽ كسرٺي، رحمت جي برسات آقا آئي جڳ ۾ ا

الم، ثنا جي ٿي هر كنهن وائي واتدرود و س ون پڑهي نعتئكنهن مولود پڑهيا مرسل جا، كنهن نينه

ا ڏنا، پنهنجي دلبر کي درجات “علي بخش” .پو باري بابركات، لطف كيو هن لوڪ تي

ئر ئ ڻ


ئر ب

حسن منهنجي حبيب جو، ظاهر زينتدار رمٹ نه ڀانيان محبوب جو، كو كروڙين كري سينگا

صورت منهنجي سائين جي، آ محب مڻيادار حقيقت ۾ حق آهي، دلبر جو ديدار

حي ” چهرو وريام جو، واسينگ کان وڌ وار “وض لک نبين جو، پرين آهي پڳدار سوا

گهمي جن گهٹين ۾، ٿيئي هنڌين ماڳين هٻكار چرن جنهن جا چاهت ڀريا، کڻي خوشبو دار

مار هلت ڏسي حبيب جي، مرگهن کاڌي مالئك، جن، ماڻهو پيا كن، پرين جي پچار

اصل کان، آ ٻانهي سندو ٻار “علي بخش” .يتيمن جو يار، كندو ماڙ محشر ۾

ئر ئ ڻ


ادي”ا ئ “ا

احمد علي تخلص اترادي نالو محمد پڃل چانڈيو پي جو نالو

ع1966 پيدائش ع2005 فن جي شروعات

الشاريعاجز رحمت ا استاد حسين آباد كالوني حيدرآباد ائڈريس

ئر ئ

جي شان کي ملسو هيلع هللا ىلصي، مصطفي كير ٿو پهچي سگه مالك پنهنجي محبوب ال، جوڙيو هن جهان کي ڇا كري سگهندس بيان، نه طاقت آ زبان کي خود خدا كئي آ ثنا، پڑهي ڏس قرآن کي عرش تي موال گهرايو، صاحب سلطان کي

مت ال، روبرو مهمان کيڏنئين ا نعام ا موٹي اچي مرسل كيو، عام هن اعالن کي پنج وقت نمازون پڑهي، راضي كيو رحمان کي

.، ا جي احسان کي“علي احمد”الهي نه سگهبو

ئر ئ ڻ


ئر ئ

منهنجي سڄڻ جي جو ڏيهن ۾ ڏهكار آسونهن ڀلي توهان ڀيٹي ڏسو، ڀلو كنهن جو يار آ

کوڙ آهن حسن جا پرور حسين ٻيا به

كري هار سينگار پاڻ کي ٺاهن پيا هر هر وري کولي وار كلهن تي، رکن كارا كاريهر ته به مٹ نه منهنجي محبوب جو، ڀلي سونا پائن پر منهنجو ته جانب سڀني سهڻن جو سردار آ

شيرين ال فرهاد كيئن پهاڙ وڌو ڏاري رانجهن به ڇڎيو هير خاطر تخت وساري

ر جي ماين كٹيا هٿ، يوسف ڏي نهاريمص پر جن ڏي ڏٺو مركي محبوب منهنجي پياري ته گهر ٻار به گهوري مٿان سر به كيو نثار آ

ڳئن، مينهن، ٻكرين جا، ڇونه سچا هجن مکڻ انب، انگور، كيال، هجي ڏاڙهون جي كا كڻ کنڈ، ماکي، مصري، ڀلي ميڑي كجن مکڻ

ي سهڻي ساڻ سڄڻپر كندا كهڑي همسري منهنجب سندي لغار آ مڑني کان مٺي اللڻ جي ل

هاٿين جي هلڻ جي آ سهڻي،ٹور ٻڌي ڇڎ پکين ۾ هلندو الڏ سان آ، مور ٻڌي ڇڎ هرڻي جو هلڻ سڀ کان سهڻو، زور ٻڌي ڇڎ پر كيان پرين جي قدمن تان سڀئي، گهور ٻڌي ڇڎ

ئر ئ ڻ


منهنجي دلبر جي اڳيان کاڌي هڑني هار آ

والرجي بيهنسرنهن، م ٹر، مند تي ڀلي ڦل كجن رابيل، چنبيلي، موتيو، كيئي كٺا گ عطر، عنبير، ڇونه سوين سرها تيل هجن پو به منهنجي پرين جي نه پسيني ساڻ پڄن جن گهٹين ۾ منهنجو گوهر گهمي، تن گهٹين ۾ هٻكار آ

مركي جڎهن منهنجو سهڻو سڄڻ ڳالهائي

ه ڇڎين كنڌ جهكائيبلبل ۽ كوئلون بطب، پيو سج به شرمائي چنڈ، تارا كتيون، ق اهڑو دنيا ۾ كنهن جو دلبر آهي ته ٻڌائي

.مستان ٿيا، جن به كيو ديدار آ “چانڈيا احمد علي”

ئر ئ آهي ملسو هيلع هللا ىلصحسينن کان، محمد مصطفي حسن ۾ وڌ

سوين سينگار كن سهڻا، مٺي جو مٹ كو ناهي اخون، پو به اللڻ کان لهرائيڀلي هي شمس كڍي ش

اشارو جي كري آقا، وجهي قمر به كيرائي لڀي ٿي سئي پوي ليكن، مركي جي مرسل ڳالهائيٹي پرڀات پئي آهي هٹي جي ٿو وڃي پردو، ڦ پيو چؤٻول چيهن ۾، ٿيو اڄ رات کي ڇا هي حكم جبرئيل کي آيو، جلدي پردي کي ويو ٺاهي

گهڑي كا گهوٽ گهرائي “ياچانڈ”چوان ٿو چاهه مان . آس اها آهي “احمد علي”دلبر جو كيان ديدار

ئر ئ ڻ


ئر ريھ

نينگر جڎهن نكري، كري سڀ سينگار رنگ گالبي گهرو كري، كجل جي كا ڍار چوٹو سندس چيلهه تي، ورائي هلي واررون جي، جيئن تيز تکي تلوار بيهك اهڑي ڀ

ين جي قطارالل گالبي لبڑا، ڏند، موت بخمل پهري بدن تي، هيرا لک هزار سون سندا سڳڑا، وري چوڙيون چمكدار چهرو سندس چنڈ جهڑو، خاشا نيڻ خمار سنگتي نه كوئي ساڻ هجيس، كروال هيٺان كار اک کڻي جي اوچتو، ته كرن كيئي كنڌار

هلي چاهه مان، ته ٿي بند وڃي بازار “چانڈيا” کي، هن دنيا ۾ هر وارمٹ نه سمجهي كنهن ماڻهو

م غار پر جي سونهن ڏسي منهنجي سائين جي، ٿي هوش ويندس گ چوي انهي کان، ويندا وسري سڀ سينگار “احمد علي”

.يتجي قدمن پريم پو ڇني پنهنجا هار، كرندي

ئر ئ ڻ


از ي “ور”ئ

شاهنواز :نالو سانوڻ خان بهراڻي :پي جو نالو

ع1985جون 3 :پيدائش ڳوٺ هوتخان بهراڻي :هنڌ

ع کان شروع بعد ازمڈل مئٹرڪ تائين ها 1990: پرائمري تعليم. س.ا.اسكول نوان جتوئي ۾ پڑهيائين، دوران مڈل تعيلم س

جوائنٹ سيكريٹري پڻ رهيو ۽ روزاني برسات كراچي اخبار ۽ پندرنهن روزه سائين اخبار ۾ پڻ اسپيشل صحافت كندي كالم،

وليٹ ۽ شاعري پڻ لکندو رهيو، مئٹرڪ کان پو مزيد كهاڻيون ناخرچ نه هئڻ سبب تعليم اڌ ۾ ڇڎيائين ۽ مزدوري كندي رازكي

.هنر جي سکيا بعد رازكو كم كندو رهيو .ع ۾ کنيائين2012سگهڑائپ ۾ پهرين وک سن

پهريون پروگرام كوٹڑي ۾ جشن عيد ميالد النبي كرڻ سان گڎ ام ٿيل ۽ سٺي كاركردگي جا ايوارڊ كيئي ٹي وي، ريڈيو پروگر

مليل استاد علي اكبر اداسي چانڈيو کان باقاعده سکيا وٺندي سگهڑائپ جي هنر ۾ شاعري لکندڙ

شاعري ۾ استاد، حافظ محمد بخش خاصخيلي، نماڻو سنڌي، گدا حسين خاصخيلي، سادات ساگر جعفري، سيد راشد علي شاهه

.مورائيواد هجڻ باوجود غربت سبب نثر ۽ نظم جي ٻن كتابن جو م .سندس كتاب نه ڇپجي سگهيا آهن

، عيل آباد كالوني، نزد 4موجوده رهائش حيدراباد لطيف آباد نمبر .درياهه بند، نور مسجد

ئر ئ ڻ


ئر ئ

، عرش فرش هي بات آملسو هيلع هللا ىلصسهڻو آ سيد منهنجو محمد

حسن ته دنگ آ دلبر تي ٻي وائي نه كنهنکي وات آ لق خلقي كل هي كائنات آمحبوب خاطر خا

عرش تي عربي ساڻ كئي رب روبرو مالقات آ ربيع االول جي رات آ 12جانب آيو جهان ۾ سا

ٹي پرڀات آ ٺي رحبت رب جي پو پرهه ڦ ا جن، مالئك، حورن، پرين پڑهي سائين تي صلوات آ پڑهيو كلمو پاڻ پيغمبر تي عزي الت ۽ منات آ

مدينو، رڳو تن ۾ اهائي تات آ ڏسان وڃي ملك “شهزور”

ئر ئ

مير مرسل جي ٿو شعر شروع كيان شان ۾ملسو هيلع هللا ىلص محمد ڇا صفت كيان مان سيد جي ناهي طاقت منهنجي زبان ۾ كجهه سٹون سينگا رجون ٿو شامل كيان هن باب ۾ تعريف تنهن تنونگر جي كئي قادر پاڻ قرآن ۾

مٺو آ مان ۾ملسو هيلع هللا ىلص كل نبين کان نرالو، محمد هي يوسف کان به وڌ سونهن منهنجي سلطان ۾آ

كريا كوٽ كفار جا، جڎهن جانب آيو جهان ۾ سهارو بي سهارن جو بڻيو عربي عربستان ۾ عمل كونهن آسرو آهي جانب گهوٽ جوان ۾

.كندو شفائت محشر سندس ميدان ۾ “شهزور”

ئر ئ ڻ


ئ ٽ

ئر ئ ڻ


ئ ئج

ج محمدتا نالو محمد هاشم والد هاليپوٹو ذات ع1956سيپٹمبر 10 جنم زمينداري ڌنڌو

نامور شاعر اديب ۽ محقق محمد عمر شاعري ۾ استاد معمور يوسفاڻي

ع کان1970چوڏهن سالن جي ڄمار ۾ 14 شاعري جي شروعاتپاكستان ٹيليويزن سينٹر كراچي ۽ ريڈيو پاكستان

محمد شاهه سان گڎ كافي پروگرام كيل حيدرآباد تان سيد صالح .شاعري ۾ غزل، كافيون، نظم ۽ گيت لکيل آهن. اٿس

سگهڑ پائي جي هر صنف تي طبع آزمائي ٿيل سندس . آهي، پر سركاري طرح كو به ايوارڊ اڃان تائين كونه مليو آهي

هن سگهڑ جي ذاتي كتب خاني ۾ هزارين كتاب موجود ري ڀٹ ڌڻي جي كالم ۽ سنڌ آهن، سنڌ جي شهنشاهه شاعر ڀال

جي لوڪ ادب سان عشق جي حد تائين لڳا اٿس، جيئي ايف ايم ميرپورخاص تان هفتيوار پروگرام سرهاهون سنگهار جي پليٹ 88

فارم تان سنڌ جي لوڪ ادب سنڌ جي ثقافت تهذيب ۽ باكمال سڄي . شاعرن ۽ سگهڑن جي كالم کي اجاگر كندو رهندو آهي

يب ۽ سگهڑ دوست رکندڙ هن ڏات ڌڻي جي كالم سنڌ ۾ شاعر اد .جو كو مجموعو اڃا نه ڇپيو آهي

ئر ئ ڻ


ئر نب جي كوڙيين كنڌ جهكنجلوي اڳيان جا

نه ٿيا جوڙ جتي جو سهڻا جي سڎجن ن ري آهي آڏت اند ۾ پرتو و پ

سندن، جر كايو جهان کي سونهن “تاجن”

ئر ه سندن ڏانيسپرين، ڏيه صورت سهڻا

سجهي نٿو سنسار ۾، سڄڻ جو ثاني سهسين كري سوجهرا جلوي سان جاني

ئين موهي مستانييخلق ساري خلق سان ك مک پسي محبوب جو، ٿي دلڑي ديواني

پنهنجي پرين تان “تاجن”، ٿي كوڙيين قرباني

ئر ڇنآڏو حسن حبيب جي، لکين الل ل جا، مٹ نه محبوبنسهڻا ساري ڏيهه

ن حورون هٿ ادب جا ٻانهين جيئن ٻڌ پريون پير پرين جا، چشمن ساڻ چمنطب ٿا، جلوي ساڻ جهكن تارا كتيون ق مو پسي محبوب جا، واسينگ پيا وٹجنبن ل گالب کان، الال يون ل سونهن گ اعلي آهه عنبير کان، پسينو پرين

هڑن عجيبن تانا صدقي سر كجن

ئر ئ ڻ


ئر

و من کي، ٿي مورت محبوبنموهي گهڻ ذهب زيب ڇڎي ويو، پسي سونهن سندي سڄڻن سنکر وساري سرت کي، جڎهن جاني ٹور ٹلن دندان منهنجي دلبر جا، وڌ موتين مر جانن آهو عين عجيب جا، چقمق جينئن چهٹن كارا كيس قريب جا، ٿا كلهن كر کڻن سوين در تي دوست جي، ٿا جلوو پسيو جهكن

تاب پرين جي، وڌو حيرت هزارن “تاجن” سهڻن، پر گوهر گو کڻي ويو سينگار كيا

ئر

سندم سردار جي، آهي كل كمالسونهن صورت منهنجي سڄڻ جي، بي شك بي مثال كمر آهس كيسري، نوري نيڻ نهال

کان، لبڑا موتي اللكثر ننهن كنگو جلوي ساڻ جناب جي، ٿا جهكن جهڑ جهڑال ترني تجال تائب ٿيا، برق ٿي بيحال خجل، كبك طائوس ٿيا، چنچل پسي چال مدهوشي ٿي مرگهن کي، هاٿين ويا حالرين سان، مشكل آهه محال پهچڻ كنهن جو پ

سندن تعريف جي، مون کي ناهه مجال “تاج” احوال، ساجن سندي سونهن جو ن ڇااوريا

ئر ئ ڻ


ئر

سڄڻ جي، الشك الجواب صورت منهنجي هكڑا جلوا جوڀن جا، ٻيو حسن بي حساب پسان نٿو پرين جي جلون جو جواب هاري بازي حسن جي، محب کان مهتاب دلبر ديوانا كيا، نازن ساڻ نواببن جي، ٿيا مورهين مات گالب پسي اللي ل اکيون قهر قريب جون، نرگس نيم خواب ڳولين وگهه وڙهڻ جا، ارڏيون وڌ عقاب

ماري تاب “تاجن”غضبناڪ غمزن جو، ٿو ، کولي كٺو خلق کينازڪ يار نقاب

ئر

ان، ٿو نازڪ نيڻ كرنگکڻي جڎهن خمار م ته ماريو مشتاقن کي، وجهن تيز تفنگ

ه رهيا دنگدلبر جي ديدار کان، دانه کڻن گو گلن کان، راڻل سندا رنگ مر مر کان موچارا ٿيا، عجيبن جا انگ پسيو سونهن سڄڻ جي، سكن ٿا سارنگ ترني اڳيان تاب جي، ڇپي گهڑ يو گنگ هلڻ ساڻ حبيب جي مات ٿيا ماتنگ

رگ پيا افسوس ۾، پسي ترنگ “تاجن”ا محبتي محبوب لئه پچن مثل پتنگ،

ئر ئ ڻ


ئ ئر

ئر ئ ڻ


ن ئ را

نالو؛ محمد قاسم “پياسي”تخلص؛

پي جو نالو؛ كمال الدين ذات؛ راهمون

ع1961-6- 6ڄم جي تاريخ؛ تعليم؛ انٹر

كرت؛ پرائمري استاد ع1980سگهڑائپ جي شروعات؛

فني استاد؛ سگهڑ محمد صادق ٿهيم، 3، پياسي جو پيغام، 2) ناول(پكاري ، پيار 1شايع ٿيل كتاب ؛

، شاهه جو گنج 5) داستان(، سورٺ را ڏياج 4) داستان(عمر مارئي هزار بيتن جو گڎيل 8حضرت شاهه عبداللطيف ڀٹائي رحه جي (

ذكر غوث ) 7(ذكر غوث العالمين ) 6) (اڻ ڇپيل بيت/رسالو، ڇپيلپدمڻي ) 10(و مومل راڻ) 9) (داستان(نوري ڄام تماچي ) 8(ملتاني،

) 13(سسئي پنهون ) 12(شيطان جي تاريخ ) 11(جو پيار هوٿل پري )سنڌي(ٻارنهن تقريرون ) 15(سڎونت شارنگا ) 14(ليالن چنيسر

پتو؛ ڳوٺ ساكري، تعلقو ڇاڇرو ضلعو ٿرپاركر

ئر ئ ڻ


ئر

تي ساراه واه سبحان تنهنجي، جو محب مليو منٺار اتيدل گهرئي تنهن دوست جو، دلبر ٿ يو ديدار ا

تي حسن حبيبي تاج محبوبي، سونهن ڀريو سينگار اتي تارا كتيون تائب ٿيا، ڏسي دل گهريو دلدار اتي چنڈ چوڌاري سج سوين، صورت پرين سردار اتي شمس قمر ٻئي شامل ناهن، جلوي ۾ جهلكار اتي کنوڻين کيل بند كيا، تجلو پسي تنوار ا

تيوڄڑيون كڑكو كو نه كن، سهڻو پ سي سردار اتي فتار ا بادل وسڻ بند كيا، گوهر ٻڌي گتي حورون هزارين حيران حسن تي، جوڙ ڏسي جنسار اتي مالئك، مڑيا محبوب اڳيان، ڏسي صاحب جي سركار اتي آسمان کليا عجيب ال، آيو قادر جو قربدار اتي ديدار ال تنهن دوست گهرايو،پاڻ آ پالڻهار ا

تيعاشق معشوق پ فتار ا اڻ ۾، كئي گوهر جي گتي ختيار ا كروڙين كرم لکين الئق، عجيب ڏنا اتي هزارين هر موده، سوين سخائون، بخشيائين بيشمار اتي سڀني پرين سرتاج كيائين، پياري کي پڳدار اتي لکي ڏنائين لوالڪ سمورو، محبوب كيائين مختيار ا

رب قريبي، ونڈيائون وينج تيراز روحي ق هار اتي جهه مڑيوئي غمٹار ا رين سان، ڳ رين پچاريو پ پتي سك صاحبي حب حبيبي، همراز هئا هكوار اتي لوح كرسي قلم سڀيئي، هٿ حبيبن هيكار اتي ت االفالڪ، پرين ٻڌي پكار ا ما خلق والڪ ل ل

ئر ئ ڻ


تي عرش عظيمي، راز رحيمي، مليو دلبر کي ديدار اتيكنهن نه پ پٹار ا رين کي، عجب رنگ ا روڙيو پ

تي قرب كيا قريبن سان، راز منجهائون رازدار اتي ڳاڻو حرف ڳڻيندين كهڑا، ههڑا لقب هزار اتي نوار ا ت اوجهون ٿي، عشق ڏسي ا عقل ويو اتي مڑنان ويئي مت منجهي، ٿيا سامهون كئين سينگار ا

تيڇا لکي مان ڇا لکان، وس نه هليو ويچ ار اتي قلم طاقت ناهي كا، ٿيو لکڻ تي الچار ا

تي “قاسم” كروڙين كرم مڃان، ايندو هادي مون حبدار اتي “راهما” روئي رب ريجهايان، شل سهڻو مالئي سردار ا

تي آسرو اٿم ا ۾، اڳيان اڙين ايندو آڌار اتي، ديدار ٿيندو تنهن دوست جو قرب كندو كلتار ا

ئ( “ئر ڏ” ئ )ا

ديدار كري دلبر جو، چاه منجهان چهرو ڏسان اکيون كجل كاريون، درگ پرين دهرو ڏسانين قصر منجهان، آب پرين آبرو ڏسان كول ن درگ پرين ديدار منجهان لوچن پرين لهرو ڏسان

مون عجيب سندا، نيتر نين نهرو ڏسان ڳا نچاهه چشم چاهه منجهان مک محبوب مهرو ڏسا

طرف کنجن پرين خوبرو ڏسانؤچکس پرين چ ڇم پرين ڇوه منجهان، ڇايل ڇابرو ڏسانجاريو، شوخ منجهان شوخرو ڏسان نيڻن پرين نينهن ا

كجل ڇا لڳي، قهر منجهان قهرو ڏسان “قاسم” محبوب ماهرو ڏسان، مرگهه جيان محبوب منهنجو

ئر ئ ڻ


ئر

ماهه مٺي محبوب کي، ماه لقا منٺار چوان گهرئي تنهن دلبر کي، دل وٹان دلدار چواندل

ليهر سونهن سارنگ سينگار چوان وار وسيهر تار ت ڦڻ ڦوٹاري، پيئڻ پوٹاري، تيرتفنگ تلوار چوانرار چوان ين مرگهه، كيسر نام ق ي درگ ن پ چكور چنڈ جالل منڈ، شمس كروڙين شرمسار چوان

فت ار چوانكونج جيئن كر کڻيو، گوهر پرين گ سهسين سارنگ، واهوا ورنگ، پياس پرين پروار چوان کنوڻين تجلو وڄيان كڑكو، ادب گهڻي اختيار چوانبراوكاري، پهه رخ پرين رخسار چوان يل انڌاري ا ل سوين سودائي، بره بيماري، درد پرين ديدار چوان پوري پياس، کاڌ کپاس، هيكر هزارين حبدار چوان

كي پلك پرين، پازي خوب پينار چوانجهلك پرين جاريو، كيڎو قرب پرين كلتار چوان نعل پرين جي نينهن ا حسن حبيبي، ديدار طبيبي ٻكيون سڀ ٻاجهار چوان صورت پرين سك اندر ۾، جوڙ نه پرين جنسار چوان واهوا رنگ رچايو رازق، هر هنڌ پرين هٻكار چوان

سچي سردار چوانقربان پرين جي قدمن تان، سونهن نه پرکي راز انهي کي، بندو مان بيكار چوان “راهمون” وار چوانؤكروڙين قربان پرين تان، سر صدقي س “قاسم”

قصو مان قربدار چوان، محبوب منهنجي ماه لقا جو

ئر ئ ڻ


“ار”ئر

واه سڄڻ تنهنجي ساراهه كريان، ماه لقا منٺار واه حسن پرين هٻكارواه چنڈ كيتري چمك ڏيکاري،

قمر كروڙين كر کڻن، گوهر پرين گفتار واه ماه محبوب ماه لقا، سهڻو سندم سينگار واه

ڄ راج كئين دلبر اڳيان دم نه دميا دلدار واهڌپٹار واه ششدر ويا شوق ڇڎي، اند پرين ا

پانو پرين پاور نه جهلي، پهه رخ پرين رخسار واه لبر پرين ديدار واهچكور مست كيا چاند تي، د

پنرو پرين تجلي ڏسي، تيز تکي تلوار واه چاهه منجهان چهرو ڏسي پونو پرين پروار واه ڇا لکي مان ڇا لکان، سندم پرين سينگار واه

و پرين رو ڏسان، اهو رازدار واه “راهما”ا محبوب ماه لقا منٺار واه، مٺڑو آهي مون پرين

ئر ئ ڻ


ئ ئ

ئر ئ ڻ


اربئب

ولد محمد صديق كيريو ضلع “احقر”فقير ارباب علي ع 1956سانگهڑ جي شهر شهدادپور ڀرسان ڳوٺ مال حرمت ۾ سنه

ڌاري ڄائو پاڻ عالم فاضل ۽ سندس اوالد به عالم ۽ نيك گهراڻو آهي سنڌ جي ناليواري سگهڑ استاد محمد شريف ڏاهري جي

ع کان وٺي سگهڑ پائي 1992اگرد آهن، پاڻ شاگردن ۾ هي اول شسان باقائدي واڳيل سگهڑ پائي جي هر گفتي ۽ صنف جي ڄاڻ رکندڙ هن سگهڑ جو سوين بيتن ۽ ڏور ڳجهارت جي لوڪ ادب شاعري جو اڻ ڇپيل مسودو موجود آهي پي ٹي وي ۽ ريڈيو تي

پيرسني جا پساهه صوم و صلواة ۽ مسجد .پاڻ مڃائي چكو آهيدرسي ۾ ديني ڄاڻ ڏئي پورا كري رهيو آهي، سندس توڙي م

.فرزند مولوي رجب علي بهترين عالم آهي

ئر دنيا جا رهبر خدا جا دلبر، عجيب انور عجيب تون هين سڀ کان افضل اعلي اكمل نوري نرمل نجيب تون هين

بيح ا ٿيوذو، نجي ا ٿيو، خليل ا كو، صفي ا ك

ح ا ٿيو، مگر نه كوئي حبيب ا ٿيوكليم ا كو رو حبيب رب جو حبيب سڀ جو حبيب سهڻا حبيب تون هين

اي عظمت وارا عظيم تون هين، قادر کان پو قديم تون هين فائق مفكر فهيم تون هين، عرش معلي تي مقيم تون هينرني لن تراني كٿي قوسين کان قريب تون هين كٿي ا

ئر ئ ڻ


اض تو وٽ، وجه كائنات ناهي ناز تو وٽسدا فيض ونڈ جي في ڏسي سراپا نياز تو وٽ اچي جهكيو اياز تو وٽ سردار نبي اي عابد زاهد مالك ڏي سدا منيب تون هين

حورن کي موهيو شباب تنهنجي نواب جهكيا باب تنهنجي كل مرض مٹائيا لعاب تنهنجي كئين ورايا خطاب تنهنجي

و ڀي خطيب تون هينخطيب ٻيا ڀي خطاب كن پيا، خطيبن ج

كئين مريض آيا مرض جا ماريل، بالل جهڑا گهائن گهايل دل دکي ۽ سور ستايل ككر غمن جا تن تي ڇانيل

تن طبيعت طبيب تون هين. ويڄن ڇڎيو جن کي واري

كيا تو، درد تنيئن جا دور كيا توكئين محبت ۾ مخمور خالي گهر ڀرپور كيا تو. سينان پر مسرور كيا تو

ر ڇڎي جي تو در آيا، حبيب تن جو حسيب تون هينٻيا د

آهي غالم تنهنجو هردم چوي پيو كالم تنهنجو “ارباب” ورد جنهن کي سالم تنهنجو، شان اتم آ عام تنهنجو هر حال ۾ هر جا هر هنڌ راحم دنيا جو اعلي اديب تون هين

ئر ئ ڻ


ئ ئ

ئر ئ ڻ


ئري ئ ر ا

مير رحمت ا: نالو )آكاش(عاجز : تخلص

فقير شاهنواز الشاري: ولد .هه بروز ڇنڇر 1403ذوالحج 22ع بمطابق 1982جنوري 2: پيدائش جي تاريخ

پوسٹ فريد ) ڌامراهه واهه لڳ( ڳوٺ حاجي مير محمد الشاري: هنڌع 1986قبائلي تكرار سبب اتان سال (آباد تعلقه ميهڑ ضلع دادو

)ان لڎپالڻ كئيدورع گورنمينٹ پرائمري اسكول ڳوٺ 1987اپريل : پرائمري جي ابتدا

ماستر مرحوم غالم قادر (ٻنڈي تعلقو ڏوكري ضلع الڙكاڻو )ساريو، محمد امين منگي، بگي شريف

)استاد مولوي محمد صالح الکو(پرائمري دوران پڑهي پورو كيو : قرآن پاڪ ناظرههي مدرسو (نورالهدي، ڳوٺ برادي ساريه مدرسه محمدي : قرآت ۽ تجويد

)ڌاڙيلن جي خوف سبب بڑدي محله باڊهه شهر ۾ منتقل كيو ويو حافظ محمد بخشل چنه: استاد

مئي 2ع ۾ شادي 1992اپريل 23نكاح؛ طالب علمي جي زماني ۾ ٻن نياڻين ۽ فرزند محمد حسان . ع دوران دادو شهر ۾ ٿي1999

هك فرزند محمد صبغت ا (. اوالد آهي جو )ع2010سيپٹمبر 28پيدائش ( .)مهينن جي عمر ۾ وفات كري ويو 6دل ۾ سوراخ سبب

ع ها اسكول موئن جو دڙو تعلقو 1994سيپٹمبر : انگري ۾ داخال .ڏوكري ضلعو الڙكاڻو

اي اسالمك. ايم/ مئٹرڪ تائين: تعليمو مدرسه جامعه غفاريه ا آباد شريف كنڈيار :ديني تعليم جي ڄاڻ

)اديب/ عالم/ مولوي. (ضلعو نوشهروفيروز سنڌ

ئر ئ ڻ


ع1990طالب علمي جي زماني کان سنه : شاعري جي شروعاتع ۾ سدا حيات سگهڑ استاد 1997سنه : سگهڑائپ ۾ پهريون قدم

فقير محمد ملوڪ عباسي رحه سان ملڻ کان پو حضرت قلندر لعل شهباز جي : سگهڑائپ جو پهريون پروگرام

.روان سنڌ سگهڑ كانفرنس ۾ شركتد. ع1997ميلي ۾

ا : ئ ابسئو کان وڌيك كالم ۽ 200(ع اخبار روزانه الک حيدرآباد 1998

جو باني چيف “سگهڑ سماچار”هن وقت سلسليوار ) مضمون لکيلايڈيٹر ۽ پروگرام ڊائريكٹر، مهراڻ ٹي وي، باني جنرل

جي سيكريٹري، نيشنل پريس كلب ڄامشورو مولود پڑهڻ .ننڍپڻ کان سمجهه ۽ شعور ايندي شروعات

ئب ئ ۽ : ا

1997 19ع مدينه مسجد نيو ليبر كالوني كوٹڑي کان پو ع 1998جوالع کان نوراني مسجد 2002باد ۽ جنوري آڳوٺ كرن خان شورو حيدر

ع کان هن 2008آگسٹ 23ايم سي پي واپڈا كالوني ڄامشورو ۾ ۽ .۾ امامت ۽ خطابت جاري وقت تائين ڳوٺ كرن خان شورو

ام؛ و وي ع 2004جنوري 15كچهري پروگرام

سنڌي نامون ع 2004لوڪ ادبي محفل جون

.) ع تي ركارڊ ٿيو2005سنڌ ٹي وي تي پهريون پروگرام اپريل (مهراڻ ٹي وي تي شروعات کان ئي ثقافتي ۽ ديني پروگرامن جو

.پروگرام نشر ٿيلکان وڌيك 500ميزبان ۽ ڊائريكٹر

ئر ئ ڻ


ام و : ر

ريڈيون حيدرآباد تي سيد صالح محمد شاهه سان گڎ پهريون .ع2004نومبر 3) سون ورني ڌرتي(پروگرام

ئب؛ ئ ئ ي ئ ڪ ادب

ع1999ڀاڱو اول نومبر رحمت جا خزانا )1( ع2000ٻيو نومبر رحمت جا خزانا )2( ع2001ٹيون اپريل رحمت جا خزانا )3( ع2002چوٿون، آكٹوبر رحمت جا خزانا )4( ع2003پنجون فيبروري رحمت جا خزانا )5( ع 2003سيپٹمبر “رمزون رحمت ا جون”ڇهون )6( ع2004ستون ڀاڱون مارچ رحمت جا خزانا )7( ع 2005 )لوڪ ادب جي انسائيكلوپيڈيا( “رنگ رحمت ا جا” )8( .ع ۾ شايع ٿيا2007 “مولود ۽ مداحون” )9(

ئب؛ ا ڏ

ديس وسي ديدار اسان جو )1( فيصال انصاف جا، )2( دلبر جو ديدار )3( آهون احمد حسن جون )4( ) اردو ۾(السفر )5( سالت جي سگهڑن جي ڊائريكٹري )6( مٺا ٻول محبوب جا )7( رنگ پنهنجي شاعري پنهنجو )8(

ئر ئ ڻ


محبت جا موتي ) 9( محبت جي منزل ) 10()11 ( جي خوشبو مٹي .سهڻل جا سينگار )12(

سئو کان وڌيك سوال، 200لکيل كالم ۽ مضمون جيجل، . بختور، الک، كاوش، عبرت، الشار، سنڌ الئن، سوڀ

ين ئي سكار، هالل پاكستان، عوامي آواز، مهراڻ سميت كيتر .اخبارن ۽ رسالن ۾ شايع ٿيل

. ع کان شايع كئي2005ذاتي اخبار سگهڑ سماچار نومبر

ئ ن : آڊ ۽ وڊ ڊيدن ع، 2000پاران نومبر A.Aمولود ۽ مداحون )1( ع 2001منظر پيارو مدينو آ جنوري )2( ع 2002ناز پروڊكشن پاران، ڏسان شهر مدينو آكٹوبر )3( ع 2002مديني وارو منظر ڊسمبر )4( ع 2003هتي رهڻ نٿي دل چاهي اپريل )5( ع 2003مديني جا گهوٽ سيپٹمبر )6( ع 2003بر منقبت سڄڻ سائين آكٹو )7( ع 2004وڊيو سي ڊي جون )8( ع ۾ رليز كيون ويون2004منقبت غوث اعظم نومبر )9(

جڎهن ته مهراڻ سينٹر سکر سميت عظيمي پروڊكشن .واليم وڊيو سي ڊي ۾ رليز كيا 2ڄامشورو

؛ ئ ارڊ ۽ اتقريري مقابلي ۾ پوزيشن کڻڻ تي مرشدن كريمن حضرت )1(

ئر ئ ڻ


21لي، جن هٿان پهريون انعام ايوارڊ سڄڻ سائين مدظله العا ع ۾ مليو، 1996مارچ

ع ۾ مليو، 1998دولهه دريا خان ايوارڊ مارچ )2( ع ۾ مليو، 1999سپٹمبر 2معلم ۽ مدرس جو ايوارڊ )3( . ع ۾ مليو1999آكٹوبر 19الشاري تنظيم ايوارڊ )4(ڊاكٹر نبي بخش خان بلوچ هٿان استاد محمد ملوڪ عباسي )5(

. ع ۾ مليو2000فيبروي 28ايوارڊ سرٹيفكيٹ ع 2002ڊسمبر 18حضرت جالل شاهه ايوارڊ سرٹيفكيٹ تاجل بيوس هٿان )6(رمزون رحمت ا جون ايوارڊ، وزير ثقافت شبير احمد قائمي )7(

ع ۾ مليو، 2003آكٹوبر 13جي هٿان . ع ۾ مليو2003اپريل 13دولهه دريا خان ايوارڊ، مكلي ٺٹو ۾ )8( . ع تي مليو2003ن جو 18آواز ۽ انداز ايوارڊ )9(ع 2005آكتوبر 19 “الشار ايوارڊ”بهترين ليکك ۽ مرتب جو )10(

. شاهنواز ڀٹو لئبريري الڙكاڻي ۾ مليوآكٹوبر 30 “سڄاڻ سگهڑ ايوارڊ سرٹيفكيٹ”سالت پاران )11(

.ع تي مٺياڻي ۾ مليو2004ع 2004ڊسمبر 19 “لوڪ ادب ايوارڊ سرٹيفكيٹ”سالت پاران )12(

.اڏيرو لعل ۾ مليو “استاد محمد ملوڪ عباسي ايوارڊ سرٹيفكيٹ”پاران سالت )13(

.ع ڄامشورو ۾ مليو2004ڊسمبر 27ع 2005جنوري 29 “عزت فقير ايوارڊ سرٹيفكيٹ”سالت پاران )14(

.ڳوٺ بٺوسن ۾ع ۾ صوبائي 2003حضرت قلندر شهباز جي ميلي ۾ سال )15(

.ايوارڊ شهباز ايوارڊ پڻ حاصل ٿيومركزي اهلسنت ( ع2005ميالد النبي ايوارڊ پهرين مئي )16(

)جماعت پاران

ئر ئ ڻ


.ع تي ڄامشورو ۾ مليو2005مئي 28عشق رسول ايوارڊ )17(رهيل ايوارڊن ۾ اكادمي ادبيات، بزم روح رهاڻ سميت : نوٽ

.التعداد ايوارڊ توڙي سرٹيفكيٹ شامل آهن

ئر ئ ڻ


ئ(ڏ ئ ائ )

دا، ملسو هيلع هللا ىلصار سڄڻ دا آکان، جلوه مئين جنسار نبيكيا سينگ

دا، ملسو هيلع هللا ىلصيا شعاع كريسي، چئو کا هي چمكار نبيشمس اٿان ك دا، ملسو هيلع هللا ىلصروش دي روشني كم ٿي پي، جي ٿيوي اظهار نبي دا، ملسو هيلع هللا ىلصسج سائين دي سڎ تي آيا، جڎ هويا اسرار نبي دا، ملسو هيلع هللا ىلصورن فٹاوي چين پيا اپڻا، كيتس جڎ ديدار نبي دا، ملسو هيلع هللا ىلصخم هويا خورشيد جڎاهين، نور ڏٺس نروار نبي

دا، ملسو هيلع هللا ىلصليه حشمتدار نبيمهتاب اڳون آفتاب كيا هي، هي ح دا، ملسو هيلع هللا ىلصآڏت ٿيا كمزور اٿاهين، ڏٺس جو ڏهكار نبي

دا، ملسو هيلع هللا ىلصهي ڏينهن دا روشن ٿيا عارق پر ڏونهين تي اختيار نبي دا ملسو هيلع هللا ىلصسورج كيها ماڻ كري، خود جنهن كون گهرجي پيار نبي

دا ملسو هيلع هللا ىلصيا پيار گهري هر وار نبيپا، يبانا بڻ ديوانا ڳ دا ملسو هيلع هللا ىلصكران شمار نبي ايجهي كيا مئين مثال ٻڌاوان، كيها شعر

.دا ملسو هيلع هللا ىلصآکي هي عاشق خلقڻهار نبي “رحمت ا عاجز”اي

:ڏهه ناال سج جا .شمس، روشن، سج، ورن، خورشيد، آفتاب، آڏت، عارق، سورج، بانا

ئ ئر هر هنڌ آهي هاڪجي هنجي حسن حبيب تن

دلبر تولئه هر دل ۾ چاهت جا هن چاڪ ٿاڪ سهڻا تولئه سكن ٿا هي ٿر اسان جا

عجيب آ اڱڻ تي دير نه كر دمناڪ چوي “عاجز”پاڪ اجار اڱڻ پير گهمائي

ئر ئ ڻ


ئ(ڏ ئ )ا

يب کڻي ٿو جاڏي، تاڏي نوان نظارا آهنعين عج

نين كري بي چين ڇڎ يا هت كيئي دردن وارا آهن چشم چراغ کان زياده روشن، وهوا جا وسكارا آهن

زارا آهنديد پسي اڄ درگ دلبر، ٿي ويا مست ه کنجن جاڏي خوب کنيائين، جر وهيا تن جارا آهن ڇم سندي ڇمكار تي مليا، بي چارن کي چارا آهن نيٹ سان كنهن جي ڀيٹ نه آهي، محبت جا هي مارا آهن کن کنيائين خوب جنهين ڏي، تنهن جا بخت ڀالرا آهن نيڻ گهڻو نروار جي ٿي پيا، سي سمجهو سوڀارا آهن

.سائين، ڏٺا ڏيهه هي سارا آهن سان عربي اک “عاجز”

:ڏهه ناال اکين جا .عين، نين، چشم، درڳ، کنجن، ڇم، نيٹ، کن، نيڻ، اک

ئن (ئر ب ( ڳ اليهر کان وڌ سهڻا، سارنگ نيڻ سڄڻ جا آهن،ا

رو ته وهوا، راڻل جو آ، سج سوين تنهن آڏو ڇاهنزح وس ق ۽ كو رخ ڇاهندر دشن جي تجلين آڏو، ق

گوهر جا ته گالل ڏسي، هت حورون سڄڻ جا سهرا ڳائن .سائين جا سگدر ٿا سڎائن “الشاري”جهڑا لک “عاجز”

ئر ئ ڻ


ئ(ڏ ئ )ئ

جيب جا، ڏسي واسينگ ڏين پيا ور،ع اڳ چمكيال

مانگهه ته محبن مو مٿان، پسي نانگ بڻيا نوكر ريڌا پسي رجنيون كنبن، ڇا تاڻي تليهر پننگ پريشان ٿئي، جڎ زلف ٿين ظاهرن کان، ڏسي جانب جا جوهر ڦوكون وسريون ڦ ڀونگ ڀڄي ويو ڀو کان، جڎ راهه هليو رهبر مزگان ڏسي محبوب جون، كئي آزي اليهر، ساجن جي سينگار اڳيان، ٿيو ور ور وسيهر جڎ كيس كلهن تي كيرايا، هت دلين جي دلبر

وبرا نه کنيو كرته وڄون نكتيون وارن مان، ك کي پيو كري پرين جي ته پچر پ سك ستايو س

.منهنجي عجيب جا “عاجز”نوكر، سڀ بڻيا ميهي ن

:ڏهه ناال نانگن جا .نانگ، تليهر، پننگ، ڦن، ڀونگ، اليهر، وسيهر، كوبرا، سپ، واسينگ

ئ (ئر ب )ب

هئا، كاكل كارا وار،در دس دلدار د مک ماهه مرسل، حور و ملك لئه هار، ملسو هيلع هللا ىلص محم

صدر سهڻو آ سدا، سرهو سو سردار، گالل اطلس گوهر گام، آ ا هو اسرار

م ساهه ۾ رک هر هر دل .هموار، صل وسل

ئر ئ ڻ


ئر

ڻ جي، آ سهڻي زور سڀن،صورت منهنجي سڄ كاراڻ پسي كيسن جي، كيئي رجنيون ريسان كن

كريو اچي قدمنهالل منهنجي حبيب اڳيان، شمس به ويو شرمائجي، جڎ مرڪ كئي محبن گام پسي منهنجي گوهر جي، كيئي ڇيهل پيا ڇركن سينگ ته منهنجي سائين جا، پيا مستن کي موهن مزگان منهنجي محبوب جون، چوان اللي ڇا لبن دشن منهنجي دلبر جا، وڌ موتين کان مهكن رحنسار پسي راڻل جا، هت حيرت كئي حورن

ين سان نرمل عرش هليو، ٻئي گالل پيا ته گهمننعلتدلي جو، هئو سير كيو سڄڻن م دني ف ث فكان كاب كوسين واري، مالقات كئي مٺڑن

.چئي “الشاري”، ۾ لکان ڇا آئون شان تنهن جو شعرن

ئ ئر جڳ ۾ جلويدارحسن وحبيب تنهنج

تنهنجي آهي تجلي چمن ۾ چوڌار جي، كيو گلن ۾ گلزار اللي تنهنجي لبن

ڏسان نه ٿو ڏيهه ۾ مٹ تنهنجو منٺار آ لوڪ ۾ اوهان جي آڌار “الشاري”

جو “رحمت ا”راڻا دلي تون دلدار،

ئر ئ ڻ


ئ(ب ئ (

يا آمد کڻي اچن،آقا جڎهين عرب اندر پ جن مالئك ماڻهن سان گڎ پچار كئي پکين كٻريون كانگا كاٺ كٹيئڑا التيون پيا لنون

هون ڳيرا ڇڎي آکيرا تات تنوارون كنڳج مئينا مٺو مور پکيئڑا ڳيچ پيا ڳائن كانئر كوئل كونج كبوتر آڙيون پيون اڏن هيڑها هنجهه پکين سان گڎجي جهرڪ پيا جهومن ككڑ كازبه كعبي آڏو نيرڳ پيا ته نمن

ون پيون ڊكنچانهه چكور ۽ چاهه ڏيکاري ڊيل کاڄنخوشيون پسي خوب انهن کان کاڄ نه پيا

چئي ٿي ثنا پڑهي سڀن “الشاري”لوڪ اندر باز توڙي بدكن، جهكي سرجهكائيا

ئ ئر حبيب تنهنجي حسن جا وڻن ۾ ڀي واكا حورون پريون حيرت پيون واهه جو پرين پاڪ آ سڀ كنهن چيو سبحان ا ٿي محبن لئه مشتاقا تائب تارا قمر كتيون شمس به شرم ناڪ آ

هه اندر ۾ فارون ٿيو هو فاكاچنڈ به تنهنجي چا صورت سوين يوسف جهڑيون مٹ نه كيان مان كا

نوريون ڀوريون ناز نكوريون کوڙ ٻڌاسين خاكا گل ڦل گئونٹا مور مشوريون هلي گهڻي هاڪ آ

کي تنهنجي لون اندر ۾ الكا “الشاري”لعلڻ هن .جو “رحمت ا”عربي منهنجا آقا، تون رهبر

ئر ئ ڻ


ئر ئ منهنجو زور سڀن کان، سڀني جو سردار چوان،سهڻو

جهڑي صورت، تهڑي سيرت، جوڙي جوڙ جبار چوان، بڻجي آيو بيشك آهي، عالم لئه آڌار چوان .دنيا جن کي ڌكا ڏئي، هي تن جو مددگار چوان امڑ، ابي کان زياده چاهي، ڇو نه يتيمن يار چوان بشري صورت پردي ۾ آ، نور سڄو نروار چوان

ڳ جنهن جا جلوه، چمن اندر چوڌار چوانآدم کان ا هڑني کان هٻكار چوان. پاڪ پسيني جي خوشبو وڌ

آب لعاب سان کوهه کٹو كيو، مٺو آ مهدار چوان قدم كريمن جا ٿي رکيو، سا جا سعادت دار چوان عاشق خود ا جنهين جو، پاڻ آ پالڻ هار چوان

وانكهڑو، شعر كري شمار چ “عاجز”ان کان وڌ ٻيو،

ئ ئر كيا هزارين حسن تنهنجي حيرانحبيب

پکي پاهڻ لکين لعلڻ جن توڙي انسان نرمل تنهنجي نعلين مٿان كيئي ٿيا مستان هر كو تنهنجي حب رکي زمين توڙي آسمان

ڇا لکي تنهنجو شانائتو آ شان “الشاري”هي تنهنجي الفت جو ڇا كري بات بيان “عاجز”

نازل ٿيو قرآنمدني تنهنجي مان ۾ آ آندو اوهان تي عاشقن اڻ ڏٺي ايمان قرب تنهنجي ۾ كيئي كسي ٿيا قربان

ري توتان جان، سي موجون ماڻيندا محشر ۾جن گهو

ئر ئ ڻ


ئ ئر و كيڎو نه آهي كمالحبيب تنهنجي حسن ج

مڑني کي موهي وڌو آ جانب تنهنجي جمال تنهنجي كهڑي تشبيح ڏيان جا ملڻ آهي محال

وکي راڻا كيو آ لوكن جو لڄپالرب ت سونهن نه ملندي تو سوا تون لعلن جو آن لعل ا تنهنجو عاشق آ ذاتي ذوالجالل

جو به لوڪ ۾ سڄڻ اٿئي سوال “الشاري” دلبر گهرا در تي هيڻا ٿيا هت حال

جر اوهان لئه جال هياکڑين ۾ عربي آ مديني ۾ “عاجز” ڀال كر كي ڀال ته مري

ئئر

شان ته شهنشاهه جو جڳ اندر آ جام توريت، انجيل، زبور ۾ ا ٻڌايو عام ته اوالد ابراهيم جي کي عطا كندس انعام پو جنهن مان پيدا كندس احمد عربي ڄام اڻ کٹ ان جا عاشق ٿيندا مانجهي مرد مدام وڻ پکي سڀ جانور پڻ جهكي كندس سالم

حامهڻندو كو نه حسن جي ٻيو اڳيان هن جي تڎ لوڪ ۾ “الشاري”نرمل سندو نام، ٿيو

ئر ئ ڻ


ئ ئرئو ريھ

جڎ سهڻي سڀ سينگار كري، تان مستن کي ماري واكا ٿين وهوا جا، جي پاڻ صنم سينگاري، بئينسر بولو، نٿ، واليون ۽ جهومك جهوالري كڑيون، كٺماال، ٻانهونٹا پائي ني بول نهاري،

۽ سڳيون سنواريدهري، ٹك، چوٹي ڦل، پايل پائي پير ۾ پئي بهادر بيهاري منڈيون ڇال، بازوبند، كن چمك چوڌاري، پئي جنهن جي ناز انداز تي نه كنهن کي کيكاري اڃان به اٿس كيئي زيور، كهڑا كيان شماري پر جي پسي منهنجي پرين کي، هي وينگس هك واري، ته هار سينگار هڑئي ڇڎي، وڃي وساري

چئي، پئي پنهل پناري، “عاجز”هل انهي م چئي “الشاري”پو هارون سڀ هاري، لڄپال اڳيان

ئر ئ ڻ


ئر )ائ(ريھ و

حسن عجائب رنگ نراال، گوري دا سينگار عجب، چمكار عجب، رفتار عجب، هر گفتي دي گفتار عجبليهر وانگي اليا، ڏيهه اندر ڏهكار عجب اڳان ا

انگهه ٺهي، ڄڻ تيز تليهر تار عجبمک تي واهه پئي م جلوه جوت جبين دا وهوا، اليا جنهن جنسار عجب

دي، جوڙي جوڙ جبار عجبنم دي واهه جو وڻسينگ ص نين ڏونهين بيچين كرن، هي ڇمان دي ڇمكار عجب مزگان دي نال مار ڇڑيندي، نينهن واليان نون نار عجب

جبانف دي نال ككيهل كردا، ريسان هي هروار عکان، هي شهد كنون وڌ هب ا الر عجب لب الل گالب ذ

چوكيدار عجبدي دلدار دي در دشن چمكن، ڄڻ دهن رحنسار تي غبغب بڻ بيٺي، كرماه نون شرمسار عجب

خ دا ظاهر جلوا ٿي پئي مستان دي وچ مار عجب ازن هي حسين هكي طائوس مثل، كري آهو نل تكرار عجب

دورنگي، كردي مرد شكار عجب انار مثل ڏون شير دوزان كرن حيران انهان وچ، الهه رکيا اسرار عجب سٹ ڇڑيندي كٹ كرنگ نون، حليه حشمتدار عجب كونئر انگشتان ٻارنهن ئي ٻهكن منڈيان مڻيا دار عجب چرنان چور كيتي هن كيئي، عاشق بي اختيار عجب هر انگ دي سهڻي رنگ ڏٺم، هن ظاهر زينتدار عجب

كري كيا شعر اندر شمار عجب “عاجز رحمت ا”اي هن گوري دي سينگار كيهي هي ماهه لقا منٺار عجب رهي نام نشان نه گوري دا، جي محب كري مسكار عجب

ئر ئ ڻ


ئر ب ئ ۾ ئڪ ا م

ا واري تحن ا ف ۾ فتح جو نيشان تون “ف”ان اندر سڀني سندو سلطان تون “ي”س واري ي ر واري نظر ۾ بركتون بيان تونا م ت ل

سير سبحان الذي وارو مٺا مهمان تونوسين منجهه، مرتبو ۽ مان تون اب ۽ ق قوحي وارو شهنشاهي شان تون عبده ما اهو جانان تون نيڻ مازاغ البصر، جلوو ا ن جو نقطو مٺا آن ظاهري زبان تون

حي چهر و چوان، آن شا هي شمعدان تونوضيل وارا زلف ٿئي ذيشان تون واه جا ولك صدرڪ سندو مڑني تي مهربان تون سينو لم االنسان تون طحه وارو تاج ور ۽ عل

عطينك وارو بحربي پايان تونا اناحد جو آئين کڻي اعالن تون ل هو ا ا ق

ر سلنك بڻجي جملي آئين جهان ت ون وما ازول قرآن تون سوف جو اقرار تو سان ن ول

قسم جو جي سندو جانان توناوهان شان آل ا سندو، آن دين ۽ ايمان تون “عاجز”الشاري

ئر ئ ڻ


ئر

خدا محبوب جي صدقي سڄو سنسار جوڙيو آ، خدا محبوب جي صدقي محبت پيار جوڙيو آ،

ك سارا، ك توڙي مل ل آئينشا نبر ٿيا نبي ف

سهڻو سينگار جوڙيو آ، خدا محبوب جي صدقي

آهي چمكيو چمن سارو زمين توڙي زمن سارو، خدا محبوب جي صدقي هي كاروبار جوڙيو آ،

مگر سومر سڳورو آ جمعو سردار ڏينهن جو،

خدا محبوب جي صدقي اهو ڀي وار جوڙيو آ،

جيكا هي روشني آهي ستارن چنڈ ۽ سج ۾، خدا محبوب جي صدقي اهو چمكار جوڙيو آ،

کي كيو شاعر “عاجز” ،“الشاري”لکڻ جي ڏات ڏئي

ٻڌا محبوب جي صدقي، مون ڀي هي ٻول ٻاجهارا

ئر ئ ڻ


ئر ھ ۾ ئ كنهن جي حسن تي شيدا پنج اٺ ڏهه تنهنجي موهي ڇڎيا گفتار لکين كنهن جي سينڌ سٺي كنهن جاڳل چپ نك تنهنجي چهري ۾ انوار لکين

كو مٹ كونهي تنهنجي مركڻ جوك به شيدا هن تنهنجي مرڪ تي مل مٺا تنهنجي مقابل كو كونهي هت حورون مڃي ويون هار لکين

گهٹ يوسفي حسن به كونه هيو پر تنهنجي صورت ٻي شي آ هتي صرف زليخان ديو اني تنهنجي تاب موهيا سردار لکين

ڀلي مشك عنبر، دنيا جا عطر گل كل كائنات جا، آڻي كو

نهنجي پاڪ پسيني جي خوشبوت هت الئي ڇڎيا هٻكار لکين

كنهن جو هلڻ سٺو كنهن جو ملڻ سٺو كنهن جا نيڻ ته كو آواز مٺو

هر كنهن وٽ كا هك خوبي آ تو ۾ خوبين جا انبار لکين

كمزور قلم کي ڇا طاقت ڇا “الشاري”هي لفظ لکي

رب پاڪ كالم پنهنجي ۾ ونڈيا محبوب تنهنجا ويچار لکين

ئر ئ ڻ


ئر ئ ھ ۾ ئ جيئن سهڻا نبي تنهنجو نان مٺو، تيئن تنهنجي نعت پياري آ جيئن شان ڀريا تنهنجو شان اتم، تيئن تنهنجي ذات پياري آ

پائي طحه وارو تاج پرين، تو ماڻيو آ معراج پرين ڏنو مالك جنهن ۾ مان توکي، سا سڀ کان رات پياري آ

ني،تنهنجي وضحي واري پيشا جنهن تي ساري دنيا آ ديواني آ حكم خدا خود جنهن جو ڏنو، سائين سا صلوات پياري آ

وليل جا زلف سجايا ٿئي، مزمل جي چادر تو پاتي المكان تي مالك سان جا كئي، هئي سا مالقات پياري آ

تنهنجي شهر جا مالك قسم کڻي كونه پگهر سان پڄندا مشك مڻين

ي،رب تنهنجي صدقي جڳ جوڙ خلقي كائنات پياري آ

لکي “عاجز رحمت ا”ڇا تنهنجي صدقي ملي آ ڏات مونکي جا وڻن تي ويهي پکي لنون سا ذكر جي الت پياري آ

ئر ئ ڻ


ئئ ب

فقير سائين بخش ولد گل محمد الکو جي پيدائش سنه ع دوران ڳوٺ بٺو تعلقه مانجهد ضلع ڄامشورو ۾ ٿي پاڻ 1947

رجا پاس كري استاد سگهڑ عزت فقير الکو ۽ پرائمري جا پنج دمهان سگهڑ استاد فقير محمد ملوڪ عباسي جي شاگردي هيٺ سنه

ع ۾ سگهڑ ٿيو، سگهڑ پائي ۾ ڏور ڳجهارت، هنر، پهاكو، 1967پرولي، گفتو، آجيان جي بيتن سميت سڀني صنفن جي ڄاڻ رکي

. ٿو

ئر ڏ تنهنجا دست دالور رمزن منجهه رڱيندلبر

مكنا مرنگهه مطيع ٿيا آڏو محب مبين مركڻ ساڻ مشاهدو ويتر ٿين نگين، كونڌر كٺا قرب ۾ مهري محب مهين

چئي سهڻي سينڌ سنگين “سائين بخش”سڄڻ تنهنجي .چئي “اللو”گهر امين كيو لطف اچي

ئر

حسن حبيب جو هر جا دل هسي،هيڎو چوي کڻن مكنا مومسي، “سائين بخش”سڄڻ جي قدم قريب جي چئنچل چاڪ چسي،كنجل

هنج هاٿي هلت کان پيا فيل فسي، پسي پير پرين جا كئي گينر گام گسي،

.چئي “الکو”ڏور ڏسي پئي لک كيريائين ڏاهو

ئر ئ ڻ


ئ ر ب

قريشي جي پيدائش سنه حاجي رحيم بخش ولد عبداو اباڻي ڳوٺ سيوهڻ کان اڀرندي پاسي سنڌ ع دوران سندس1948

درياهه جي ڀر ۾ آباد كيٹي قادر بخش شاهه ضلع نواب شاهه بينظير سندس والد مسكيني حال ۾ به کيس ڳوٺ پير خدا ڏنو . آباد ۾ ٿي

شاهه پرائمري اسكول ۾ پرائمري تائين پڑهايو ۽ كافي عرصي ع ۾ سنڌ ٹيكسٹ بك بورڊ ڄامشورو ۾ سركاري 1975کان پو

يشه ال اتي ئي رهائش مالزمت ملڻ سبب اتان هجرت كري هماستاد . ع کان وٺي ادب ۾ پير پاتائين1966پاڻ سنه . اختيار كئي

محمد خان قريشي ۽ سنڌ جي سدا حيات سگهڑ استاد فقير محمد .ملوڪ عباسي جي صحبت کيس سگهڑ بڻايو

استاد محمد ) ايوارڊ “رمزون رحمت ا جون”(سندس کي ٹيفكيٹ ماڻي چكو ملوڪ عباسي ميڈل، لوڪ ادب ايوارڊ ۽ سر

پي ٹي وي ۽ ريڈيو تي کوڙ سارا پروگرام كيا اٿائين، . آهي .سگهڑائپ جي سڀني صنفن جو ماهر آهي

ئر

قيس قريب جا، ويا كنبي كاريهر، ڏسي تلنگ تليهر تاب ڇڎي ويا، كين کيائون كر، ڀونگ ڀڄنگ ڀركي بيٺا، آڏو ڏئي اوڍر، اڳ اليهر سپ سسيهر، پيا كن پچر،

سينگن کان وارن جا، وڌ واهه واهه آهن ور،ته وا اهڑا انگ عجيب کي، ڏنا ڏاهي کي ڏاتر،

.چوي “رحيم بخش”آ كلني منجهه كسر، منهنجو راڻو

ئر ئ ڻ


و ا ب

الهڎنو تخلص ادني ولد عبدالرحمان بروهي ڳوٺ ڀورل ع ڌاري ڄائو استاد شاعر شوكت علي ۽ 1976ضلعي نوابشاهه ۾ ع کان شاعري 1995هتيال جي شاگردي هيٺ سگهڑ محمد مٺل ج

جي ميدان ۾ آيو پرائمري تعليم نه هجڻ باوجود قلبي شاعر آهي اڄ كلهه ڳوٺ پر باجدي . پاڻ كافيون، كالم ۽ بيت لکيا اٿائين

.ڄامشورو ۾ رهي ٿو لوهاركي كرت سان رڌل آهي

ئر ئ چنڈ چوڏهين رات جا، تون هام نه ايڎي هڻ

كومائجي، جڎ سامهون اچئي سڄڻقمر وڃين تون سونهين رڳو ستارن سان، توکي ڌڻي ڏنو آ ڌڻ پرين جي پيشاني جهڑو، تو ۾ لڀي نٿو لڇڻ خورشيد ويندين خم ٿي، ڏسي محبوب جو مركڻ بدر رهين بيحال سدا، ڏسي گهوٽ سندو گهمڻ هالل اچين حيرت ۾، جي ٿيئي پرين جو پهچڻ

هئون لڳين نچڻينو، تون نته عشق لڳئي آقا ج هون لڳين مرڻمحبوبن تي مستان ٿي، تون مور

چئي “الهڎنو”چئي بچڻ، تنهنجو اصل نه ٿيندو “بروهي”پو.

ئر ئ ڻ


ئر ئ ساجن تنهنجي سونهن ڏسي، مستان هزارين ٿي پيا هن محبت تنهنجي كيئي موهيا، حيران هزارين ٿي پيا هن

ن، تون محب مٺو منٺار آهينتون سهڻن جو سردار آهي

ڇا شان لکان، تنهنجو مان لکان، داستان هزارين ٿي پيا هن

تنهنجي زلفن جي كهڑي ڳالهه كيان، مان ڇا ته چئي ڇا بيان كيانليهر، سپ اچي، در ليهر، ت ان هزارين ٿي پيا هنبهتي ا

تنهنجي پيرن جي پيزار چمان، هك وار نه پر سئو وار چمان

مهر نظر آ مون تي كئي، احسان هزارين ٿي پيا هنتو

مان تنهنجو مٺا نوكر آهيان، تون منهنجو دلي دلبر آهين هك خادم مان نه آهيان پيارا، سلطان هزارين ٿي پيا هن

هر جا آهي سرهاڻ تنهنجي، ٻي ڳالهه ناهي واکاڻ تنهنجي

هنهت جن، مال ئك، حورون اچي، قربان هزارين ٿي پيا

رب كيائين كوجهي كني تي “الهڎني”ا كيو هن تي، ق”جا سڀ بار لهي ويا، مون جهڑا كيئي مهمان هزارين ٿي پيا هن “بروهي.

ئر ئ ڻ


ئر ئ ن اكمل، تون نوري نور نشانتون كامل، تو

حبيب تنهنجي حسن مٿان، هر كو آ حيران زلف تنهنجا زريدار ۽ مست كن مزگان

ت تنهنجي چهري سان آ، پاڻ رکي رحمانچاه الالڻ تنهنجي لبن جي، كيئي محب كيا مستانربان نهنجي جو، قمر به ٿيو ق تجلو پسي تاب ت شمس به شعاع ڇڎي ڏنو، تنهنجي محب ڏسي مسكان گوهر تنهنجي گام پسي، حيران رهيا حيوان

كندو بيان “بروهي”مدني تنهنجي مان ۾، ڇا .، ڳڻي ڳڻيندو كيتراحسانا “الهڎنو”هي

ئر ئ ڻ


محمد جمن ڀٹي نالو شاهي خان ڀٹي پي جو نالو

ع2000 فن جي شروعات فقير ديدار علي سيال فن ۾ استاد

01/01/1968 پيدائش جي تاريخ ڄامشورو II- ڳوٺ پير باجدي لڳ سنڌ يونيورسٹي سوسائٹي فيز ائڈريسگا ايوارڊ ۽ كيترائي سرٹيفكيٹ پي ٹي علڻ فقير ايوارڊ، س ايوارڊ؛

وي، كي ٹي اين، مهراڻ ٹي وي، آواز ٹي وي، ريڈيو پاكستان لعل قلندر، ڀٹائي گهوٽ سگهڑ سيمينار ۾ شموليت

ئر

سونهن تنهنجي سهڻا سونهن واراصدق طب تارا تجل تجليون تائب كتيون ق ڏسي چنڈ سورج شمع شرم سارا

كن گذارابلب الئيٹ بجليون لكي جهكي جهاتيون پائين يكي عشق وارا

ملي ديد دلبر لهن من مونجهارا لکن ۾ آ لڄپال لڄادار پڌرو سهارو سڀني جو سدائين سڳورو جڎهين زيب زينت زلف ٿو سنواريدر به سڄڻ ڏي نهاري ة الق يل ته ل

جاڙا ككر جيئن كناريڀؤنر ڀرون لٺ رنگن کي به رڱيو رنگ ڏياريانڈ

ئر ئ ڻ


ئر

سونهن تي كن پتنگ هي پچارون، تنهنجي هي نوراني آ چهرو ٻرن الٽ الرون ڏسڻ ال حيران پريون كن قطارون هي بيوس بندن جون توکي ٿئي پكارون، گالبي گلن ۾ آ الالڻ كنهن جي، سڀني گلن ۾ آ، ڳاڙهاڻ تنهنجي،

،نسڀني نبين جو سردار تون آ ن،جنت جو وارث مختيار تون آ

،ن، منٺار تون آنب تون آمحبو ،نباغن ۾ خوشبو، گلزار تون آ

مبارڪ چهري تان پردا جي هٹندا، .سوين چنڈ چمكن پورا كين پوندا

ا ككر كارا ٿيندا،جکلن زلف تنهن

قمر شمس كتيون تارا ڍكجي ويندا، وراكا واسينگن سري سپ پوندا، اليهر تلهير كاريهر به چوندا،

ي ڇڎ،سڄڻ وار پنهنجا قابو كر پهريدار چهري کان پاسي كري ڇڎ، ته ملي ديد دلبر ديدار ٿئي كو، چمان پنيون پيرن پيزار ٿئي كو، کلي دل جي مکڑي اظهار ٿئي كو،

ئر ئ ڻ


جي اکين جا اشارا االر ٿيندا، .سوين چنڈ چمكن پورا كين پوندا

مٺا مور مركين ته ماڻو ٿو ماري، لب لوز مکڻ چاڻو ٿو ماري،

هيرو داڻو ٿو ماري،تون آن الل منهنجو محب مٺڑو راڻو ٿو ماري،

تنهنجي سونهن ساڻ آباديون آهن، مٺا مٹ دنيا جون نه شهزاديون آهن، ڀلي كو سنواري پنهنجي سينڌ ساري، كنگا تيل ڦڻيون كجل کي به ڏيکاري، ساوا پيال سنهڑا ڳاڙها ويس واري، جهاال ۽ جهومك ڇال ڇير ڌاري،

ه كري قدم چوندا،جي کڻي نيڻ نازڪ ت .سوين چنڈ چمكن پورا كين پوندا

نظر ناز وارا اکيون ماڻك موتي، پنبڻيون پري کان ڏسن پيا الهوتي، اکين سان كهين ٿو كنبي پئي ٿي كاتي، هي عاشق ڏسن ٿا پائي توڏي جهاتي، سڄي عمر سهڻا درشن تنهنجو ٿئي، کٹي هي حياتي ته ڄمڻ پنهنجو ٿئي،

به توکي جاني،ڏٺو روبرو جنهن اصحاب ٿي ويا تنهنجي مهرباني، مٺا مٹ ناهي تنهنجو كوبه ثاني، عرش فلك تي تنهنجي خان خاني،

ئر ئ ڻ


جي ناخن پيرن جا ذرو ظاهر ٿيندا، سوين چنڈ چمكن پورا كين پوندا

ك جن ماڻهو به حيران آهن، مل دندان چمكن ته شمعدان ڇاهن،

ن،گوال الئيٹ بجليون اڳيان كجهه به ناه هي چوڏس چانڈوكيون چكور ناهن، ملي يار مٺڑا ته عيدن ۾ عيدون، ملي وڃن توسان ديدن ۾ ديدون، دنيا جا حسين كٺي ٿين سمورا، ڀلي پائن چاندي سونا الل هيرا، دعوي سان چوان ٿو تنهنجي مٹ كير آ، سجهي كونه سائين هي پٿر تي لكير آ، دشمن به دلبر ايئن توال چوندا،

.چنڈ چمكن پورا كين پونداسوين

جڎهن وئين تون جاني عرش فلك تي، احسان ٿي ويا سموري خلق تي،ك تي، پکي پٿر ماڻهو جن مل خوش ٿيون پريون سڀ تنهنجي جهلك تي، ڏني توکي دعوت اهڑي ميزبان آ، کٹو ناهي ان جو صدين کان سامان آ، جڎهن آئين جاني ٿي دنيا چمن آ،

و پن پن آ،سكل باغ ساوا مركي پگهر منجهه خوشبو پورو گلبدن آ،

آ، “ڀٹي جمن”توتان گهور سائين هي

ئر ئ ڻ


ڀٹي هك جمن ڇا سڀئي گهور ٿيندا، .چنڈ چمكن پورا كين پوندا سوين

ئر ئ ڻ


ئر

صدق سونهن تنهنجي سهڻا سونهن وارا تجل تجليون تاب كتيون قطب تارا ڏسي چند سورج شمع شرم سارا

يكي عشق وارا جهكي جهاتيون پائن ملي ويو دلبر لهن من مونجهارا

لکن ۾ آ لڄپال لڄادار پڌرو سهارو سڀن جو سدائين سڳورو

جڎهن زيب زينت زلف ٿو سنواري ته ليلة القدر سڄڻ ڏي نهارياٹيهين پرين جي پناري اٺاويهين ا ڀرون ڀؤر جاڙا ككر جيئن كناري انڈلٺ رنگن کي رنڱيو رنگ ڏياري

ور رکيا رت سياهي عجب وار ور

مٺو حرف سهڻو مٺو ميم ماهيكمالہ بلغ العلي ب

جڎهن نيٺ نازڪ خماريل کڻين ٿو خدا جي خدائي کي ڏاڍو وڻين ٿو جبرائيل جلدي عماڻي ڌڻي ٿو امت جون اميدون سنڀاري ڳڻين ٿو امت جون اميدون سنڀاري ڳڻين ٿو فلك تي ڦهالئي اک جي هڻين ٿو

ئر ئ ڻ


هي سڻين ٿوته صلواة سورج پڑ

مٺا مور مركين ته طور تي تجلي اهو طور نور آ اکين عرف كجلي

مسيحا به عيسا اهو شان توال يوسف ۽ دائود سليمان توال جنت جا جلوه پريشان توال جڑيو جڳ جائي گلستان توال نازل ٿي آيو هي قرآن توال آدم کي سجدو ايمان توال

ا هي خاتم النبي شان توال جد

ملك جنت ماڻهو به توتان فدا هيجمالہ کشف دجا ب

لبن الل اللي مليو رنگ هنائي خدا خوب ٺاهيو خصوص اوهان کي كيو ناز رب آ نهاري توهان کي تهان پو مبارڪ ڏنائين دنيا کي رحمة تي رحمت ڏنائين اسان کي

ڏنئين ورد پنهنجي اسان جي زبان کي و ثنا کيته پڑهون پرت واري درود

هي صورت به پاڻ آ آئينو به پاڻ آ سمندر به پاڻ آ سفينو به پاڻ آ

ئر ئ ڻ


کڻين عين اکڑيون چوري جيئن چپن کي ته اللئي لبن جي حاصل گلن کي خدا خود خالق سارهائيو حسن کي پرين پر پرين ال وڇائن وارن کي چمڻ چاهه مان ڏي پرين شل پيرن کي

يملك تي فلك تي ڏسن پيا وڳن ک

ته درشن دوباره ٿيندو االهي وري عرش تي ئي ايندو محب ماهي

حسنة جميع خصالہ

اگر پردو پاسي پرين ٿيندو پرور مصر جي ماڙين ۾ شمع رهندو گهر گهر حجابن کي هاڻي هٹائي جي سرور دنيا پوري روشن دورؤن دلي در جڑيا جڳ ۾ جائي جانب ال منظر

وڀرحيران ٿيا حسن تي اولهه کان ا

تنهنجو شان اعلي پرور كيو آ جهانن ال جانب رحمة بڻيو آ دنيا پوري دلكش حسن جو جمال آ مصور آ موال، مصور كمال آ

جو سڄڻ کي سوال آ “جمن”ڀٹي هن امت آسري ۾ بخشين بيحال آ حسينن جا حاكم ته تنهنجو مثال آ جڑيو جڳ تنهنجي كري هي بحال آ

ئر ئ ڻ


ود خدا هيقسم تنهنجو توال کنيو خ .پڑهي پاڻ پرور درود ثنا هي

صلو عليہ وآلہ

ئر ئ ڻ


ڻ ب ا

جنوري 18محمد ايوب ولد محمد پڃل جوڻيجي جو جنم ع تي خيرپور ناٿن شاهه تعلقي دادو جي ننڍڙي ڳوٺ بچو 1965

ابن ڏاڏن کان پورهيت طبقي سان واسطو رهيو اٿن، . واهڻ ۾ ٿيوٺڑي شهمير واهڻ مان پرايائين، جڎهن پرائمري تعليم ڀر واري ڳو

انٹر . ع ۾ ٻورڙي ها اسكول مان پاس كيائين1981ته مئٹرڪ ع ۾، جڎهن ته 1984موجوده استاد بخاري ڊگري كاليج دادو مان

ع ۾ 1993جي ڊگري سنڌ يونيورسٹي مان ) فزكس(ايم ايس سي .ورتائين

ع ۾ شاعري جي شروعات كيائين سنڌ 2000پاڻ سال ڑ لوڪ ادب تنظيم ۽ بزم روح رهاڻ ۾ پنهنجين سمورين سگه

توانائين سان بهرو وٺندو رهي ٿو ۽ هن وقت سنڌي ادبي سنگت .سان به ٻانهن ٻيلي آهي

محمد ايوب جوڻيجو سعيد پور ٿيٻا ڊگري كاليج، استاد بخاري ڊگري كاليج ۽ ڊگري كاليج ٺٹي ۾ كانٹريكٹ بنياد تي

كنهن به ڀوتار جو مٿي تي هٿ نه سالن جا سال ليكچرار رهيو پرهجڻ سبب مستقل نه ٿي سگهيو، تعليم کاتي مان نيكالي کان . پو سنڌي ادبي بورڊ ۾ هك سال ال پروف ريڈري به كيائين

موجوده وقت ۾ سنڌ ٹيكسٹ بك بورڊ ۾ پروف ريڈر طور كم . كري رهيو آهي

ئر ئ ڻ


ئر ب سهڻن کان وڌ سهڻو آ، محب مٺو منٺار مٹ نه ڀانيان محبوب جو، كو كروڙين كري سينگارفتار ماکيون، مصريون مڻين هجن، تنهن کان وڌ گوهر جي گ مک مهتابي، سونهن ساللي، زلف زينتدار خاوند خلقيو حبيب ال، هي سارو سنسار حورون، پريون، جن، مالئك، گهور وڃن صدبار

ربدار، كيا احسان .تي “ايوب”هن كامل ق

ئر بربدار سهڻي صورت، زلف زينت، كامل ق هيڻن حامي، علم الهامي، نبين جو سردار علم اعلي، خلق باال، نوراني نرواررب كمال، جوت جمال، هادي آ حقدار ق

چئي “ايوب”دين جو دلدار، رحمت بڻجي آيو عالم ال.

ئر ئ ڻ


ئ ئ ا

ئر ئ ڻ


ئن ڏ ر

رحمان ڏنو: نالو خاوند ڏنو مهيسر: پي جو نالو

ع1982جنوري 2: ڄم جي تاريخ اي انگلش، ايل ايل بي، ايل ايل ايم . ايم: تعليم

ننڍپڻ کان: فن جي شروعات خانداني ورثي ۾ ملي: سگهڑائپ

جوهر كامپليكس، كراچي: ايڈريس

ئر مستي منهن ڏسي محبوب جو جيئن مرجان موتي كن

لعل ياقتو جي نه لوهه لڳي، ويا ڇڎي واهڻ وستي حسن ڏسي هيرن پنهنجي هڑ وڃائي هستي سون اتي سر نوايو سونهن ڏسي پنهنجي سستي ڊائمنڈ ويو ڍرو ٿي، سونهن سهائي سختي كوهلٹ ويو كومائجي، نه تاب رهيس كو تختي، اليمينيم اڌو اڌ ٿيو نه ٻي راهه مليس كا رستي

ري، نه كيو ٻو کوٽ رهيو خستيچمكو ٿيو چوڌا .روز الستي، جنهن جو ذكر زمين آسمان تي “رحمان”آ

ئر خوني خنجر خون كرن پر نك جي نزاكت مٿي نانگ ڏنگن بي سانگ انهن کان زلفن جي زيارت مٿي ڳاڙها ڳوڙها ڳل گالبي، لبڑن لطافت مٿي

.رحمت آ مٿي، رو زمين تي رب جي “رحمان”

ئر ئ ڻ


ئر

تان حورون قربان ٿيون، حيران سڄڻ سينگارن سانمس كي قرب كٺا محبت مٺا، سؤ كجلين جي كردارن سان آواز عجيبن راز وڏا، انداز عجب اسرارن سان كامل قدم کڄن ٿا مور مرن ٿا، نور نزاكت نيارن سان الل لبن جي اللي كمالي، وڌ چنڈ سندي چمكارن سان

جي ڇمكارن سان ات اوشاق مڑيا مشتاق مڑئي، شم شم رو ۾ “رحمان ڏنا”واري واري تي وارن سان، هن رمزون

ئر

جانب اڳيان جواهرن، جركڻ کان كئي جدائي شمس و قمر شعاع ڇڎي ويا شرم ۾ شيدائي هلڻ ڏسي حبيب جو، كئي هاٿين حد حدائي آهو ڏسن عين عجيب جا، كن آزي ادائي

يدندان پسي دلربا جا، نه ٿي ديدن دنڌائ سر سڀئي سانت پيا، جڎ ٻهڳڻ ٻولي ٻڌائي سانپ کان نه سرڻ ٿيو وڌ سونهن زلفن جي سڎائي

.چئي “رحمان ڏنو”رهي كيئن مير مدائي، انهي روح

ئر ئ ڻ


ڙ ئ ا

محمد اسماعيل پهوڙ نالي وارو سگهڑ آهي، ريڈيي ۽ ٹي وي تي فن جو مظاهرو كندو رهي ٿو، اصل ٺل ضلعي جيكب

.آباد جو ويٺل آهي پر هن وقت كراچي ۾ رهي ٿو

ڏ ب ا

سهڻيون اکيون سڄڻين ككوريل كاريونالريون ڇم ڇاتي تي آنکهين ا آئيز استرغين ٻارڻ ويا ٻاريون چاهه چشمن چور كيا پركش پياريون نين وجهي ناكيليون وڃن كونڌر قطاريون

يونرڌاڙي خاطر ڌا عين عقابي اسماعيل چئي وتنٹيون وڃن خن عمر کاريون لحظي منجهه ل

چئي “پهوڙ”نيڻ نهاريون ويا پاڳل بڻايون

ن ن ا ڻ

سهڻيون اکيون سڄڻين، كجل جني كاتيون وڌ تاب تلوار کان، وتن پنبڻين ۾ پاتيون نهوڙيون ناز سين، هو لنؤ وڃن التيون

ر آتيونچوي، رهن اٺئي په “اسماعيل”اڙيون دليون .چئي “پهوڙ”روئن سڄيون راتيون، هك پهر نه وانديون

ئر ئ ڻ


اڻ ز

جمشيد: نالو حاجي شفيع محمد: ولد زهراڻي: ذات

ع1988: ڄم جي تاريخ مئٹرڪ: تعليم

ع2002: سگهڑائپ جي شروعات محمد ڇٹل جت ۽ قومي شاعر نواز زنئور: ادبي استاد

درزي: كرتگهر ڦاٹك تعلقو گهوڙا ٻاري ملير كراچيڳوٺ حاجي خان زهرا: ايڈريس ڻي گ

ئرڳي ۾ تجالت مركڻ ساڻ محب جي، ٿي ت رات، رين رخ مٹايو، ٿي عجب سندي عبرات مٺو، مئينا، مات ٿيا، بلبل ڇڎي بات عرشئون، ازلئون آهي ملي، ساجن کي سوغات شمس قمر به شعاع ڇڎيو رخ پسي رات

چئي “جمشيد”ٺي رڳ رڳ ۾ راحات، ٿئي جانب ڏ

ئ(ڏ ب ئ )ئ بني مانگهه بنائي آهي، ڍولڻ عجب ڍارڍڙي پيا، كاكل كارا وار اليهر جيان ا ڦڻ کڻي پيا ڦهالئن سسيهر سهه مارليهر، وارن جو آ ڄار ن ڦ كوبرا، كاريهر، ڦ سانپ، سينك، سهڻا سرتي، ڇتڑا گيسو ڇار

منٺار سرخ رنگيرو ساجن منهنجو، محب مٺو چوي “جمشيد”اچي قلب منجهه قرار، جانب ڏٺي

ئر ئ ڻ


از وڳڳ ئ

۾ ضلع الڙكاڻي تعلقي ) ع1943سنه (سگهڑ حاجي علي نواز وڳڻ وارهه جي شهر محبوب خان وڳڻ لڳ عالي کبڑ رئيس كريم ڏني

ان وقت حاجي . وڳڻ جي ڳوٺ ۾ حاجي خان وڳڻ جي گهر ۾ ڄائوحاجي علي نواز کي . كري سگهيا علي نواز سنڌي چار درجا پاس

يارهن ڀيرا حج جي سعادت ۽ پنجويهه ڀيرا عمري جي سعادت حاجي . سندس مرشد پاڪ سيد محمد جيئل شاهه آهي. نصيب ٿي

ع ڌاري کان شروع كئي، هن وقت هك 1973-74علي نواز شاعري كتاب پڻ شايع كرايو “وڳڻ جا ويچار”وڏو سگهڑ اهي ۽ هينئر

گار سانگي مواڇ ڳوٺ كراچي ۾ رهائش پذير اڄكلهه روز. اٿس .آهي

ئر

جوڙ ناهي كو جانب، جو جنهن سان جي جڑيا، محبت جي ميدان ۾، كيئي كونڌ كڑيا،

چئي هو وصال جون، چاڙهيون سڀ چڑيا، “وڳڻ” .وحدت منجهه وڙيا، ٿا عيدون كن علي نواز چئي

ئر ئ ڻ


ئر

برسي رت بسنت جي فريا ڦوهه ڦالر، ندائتي مينهن سان ٿيا گل مڑيئي گلزار،م

رسي راحت روح کي ٿيا چنبيلي چوڌار، خيري ساڻ خوشين ۾ ٿيا پٹين پر پنهوار، كيلي كوڻين كرني تكمي تن تبار، مکڑي ميڑي مينهن مان گل كيا گنجار، ساوڻ کان اڳ سنجري موتئي مينگهه ملهار، رابيلي هئا رڃ ۾ سورج كيا سينگار،

نسري پئي طوطن منجهه تنوار،نرگس نازبون سنبل ساهه سٹيو اللئو منجهه لغار، ٹانگڑ ٹاريون ٹليون بي حد بات بهار، وڳڻ واهه وڻي پٻڻ پاڻي تار، كنول واهه وڻي پٻڻ پاڻي تار، كنول پنهنجي قرب سان آ دل کسي دلدار، گهرو گل گالب جو ٿو ناز كري نروار،

.ي اوڏڙاٿيا س “علي نوياز”مگريو جن مزار،

ئر ئ ڻ


گل محمد غازي

ئر ڏ ڳي ۾ تجلو ٿيو ترني کان وڌ تاب ت تمي تامت ميس مٹي الٿو نور نقابنس ڇا خاص ٿي ويو خواب ليل پهپ ا رين رجني روشن ٿي بڻيو بيحد باب سئي اتي ساڻن جي لڌي الجواب واهه واهه حسن حبيب جو كونهي حد حساب

ابهي معجزو محبوب جو لکيو قرب كت ثنا كرڻ سهڻي جي سدائين آ ثواب

.چئي “گل محمد”آڻي كوثر آب گوهر ڏيندو

ئر ڏ ڳي ۾ تجلو ٿيو محب پيو مركي ت زلفن سندي زيب تي سپ وڃن سركي ديهه ڏسي دهليا وڃن شير چيتا ڇركي كٹ قيصر کان كسر كونهين ببر بيٺو ڀركي لئس مزار كيل كار ڌوكئيٹل پيو كركي

ڌ ڇڎي هليو چوري ويو چركيكيهر كن مور مرنگهه هنج ڇا هرڻ بيٺا هركي

.چئي “گل محمد”مونکي سك سندي سركي گوهر ڏني

ئر ئ ڻ


ئن ئ ب ب

ئر ئ ڻ


ئري ئ ا

الشاري نالو؛ محمد اسماعيل الشاري عطر خان: پي جو نالو

ع1960 ڄمڻ جي تاريخ؛ تعليم؛ پرائمري

گهڑائپ ۾ استاد؛ محمد صيفل ڀٹيسهنڌ؛ ڳوٺ سردار خان الشاري پوسٹ حير الدين تعلقو جهٹ پٹ

ضلعو جعفر آباد صوبه بلوچستان

ئر ئ ساري دنيا جي سونهن کان آهي سائين جو سينگار اتم شمس کان به ته اتم اعلي نور نبي نروار اتم

تمقمر پڄي كيئن كريم سان آ جانب جلويدار ا اللي پسي آ لبڑن جي پو گلن كيو گلزار اتم ماگهه پسي محبوبن جي پو نانگ نه ٿيا نروار اتم حورن ٿي هت هر هر چميا پٻ سندا پيزار اتم صدقي منهنجي سائين جي ٿيا جنت ۾ جنسار اتم

چوي كيو پرور سان آ پيار اتم “اسماعيل”آقا چئي “الشاري”نبوت آخر ٿي آختم، لڄپال مٿان

ئر سڀني کان سرس آهي جاني منهنجو جناب محبوبن جي مک مٿان موهيو آ ماهتاب چهر و ڏسڻ چنڈ کان وڌ، سائين جو آ ثواب حسن ۾ حسين آهي اللڻ الجواب جانب جي ته جمال جو ناهي حد حساب

چوي عذاب، مڑني تان ٹاريندو محشر ۾ “اسماعيل”

ئر ئ ڻ


ئ ا ڏ

نونالو؛ ا ڏ ميهارخان: پي جو نالو ذات؛ هانڀي

ع1945ڄمڻ جي تاريخ؛ تعليم؛ پرائمري

ملك “گل”سگهڑائپ ۾ استاد؛گل حسن هنڌ؛ ڳوٺ مير انور خان كنڈراڻي لڳ صحبتپور ضلعو

صحبتپور بلوچستان

ئر ئ ساراهيان سچو ڌڻي، ساراهيان رب ستار پيار مان پرور كيو نور نبي نروار

عالمين آيو كامل قربداررحمت الل تون پڑهو سيد تي سئو وارواصلسك مان

مت جو اڙين سندو آڌارجهو آيو ا ا كل نبين جو نبي آ پانهه نبي پڳدار زلف جنهن جا زيب ڀريا وڌ واسينگن کان وار پرين منهنجي پٻ رکيا هلي هر هنڌ تي هٻكار

چئي “الهڎنو”اچي سونهن ڀرئي سردار، احسان كيا

ئر ئ ڻ


ئر

ساراهيان سچو ڌڻي ساراهيان رب رحمان مكائين مير مرسل کي كري عاجزن احسان نرمل تي نازل كيو، قادر پنهنجو قرآن

آفائق منجهه فرقان ،پاڻ كئي جي ساراهه سيد آيو ٿي ضمان ،اڙين اٻوجهن جو عربي

موال مكو مير مرسل کي جنهن جو شاهي آهي شان انچهرو وڌ چنڈ کان آ محب مٺو مهرب

گام سهڻي گنير کان، ڏسي ٿيا هاٿي حيران اک چيروين عجيب جي، وڌ موتي کان دندان ن و القلم ۾ آ ظاهر منجهه زبان

چئي “الهڎنو”محب اچي مهربان، احسان كيا

ئر ساراهيان سچو ڌڻي ساراهيان رازق رب رب موال موكليو محبوب کي قادر كري ق

منجها ران سڀسدا صلواتون پڑهو سيد تي سك ابرو تنهن جا اتم اعلي لعل گالبي لب آهن منهنجي عجيب جون اکڑيون يار عجب سج چنڈ کان سهڻو سائين، مير مرسل محب پڄندا ڇا پرين سان كنهن گوري جا غب غب يس، طه، مزمل مليس الجواب لقب قادر سيکاريو قرآن ۾، هن عجيب جو ته ادب

چئي “الهڎنو”عالم جڑيو هن سائين جي ته سبب،

ئر ئ ڻ


ئري ب ا

داسي: نالو محمد ايوب تخلص ا نواب خان ذات الشاري: پي جو نالو

1979/05/14: ڄم جي تاريخ بي اي : تعليم جهٹ پٹ تعلقه ديره الهيار ضلع جعفر آباد بلوچستان: ڊاكٹر، رهائش: كرت

ملك “گل”گل حسن : سگهڑ پائي ۾ استاد لوڪ شاعري جون سڀئي صنفون،: طبع آزمائي كئيصنفون جن ۾

جهٹ پٹ تعلقه ديره الهيار ضلع جعفر آباد بلوچستان: ايڈريس

ئر كامل هن كائنات ۾، عجيب اعلي انور اند، الماس، آڏت، کان، گهڻو سهڻو سرور سڀئي، پڑهو صلوات سيد تي، ٿو پاڻ پڑهي پرور

رطرف ٿئي، جي مرڪ كري منو ؤچمك چانڈاڻ چ ترني تباهه تجلو ٿئي، جي دشن کولي دلبردگر چشم ڏسي چريو ٿيو، عجيب اڳيان ا

چئي “ايوب”نكي گام کڻندو گنير، آقا ساڻ ئر

كامل هن كائنات ۾، آ سهڻن جو سردار نه كي گل گالب جا، كن حبيب اڳيان هٻكار نه چمكي چنڈ گهڻو، نه کنوڻ كري کجكار

ان کولي دلدار اچي مات موتين کي، جي دٿ ڄمڻ ساڻ ڄام جي، هي سينگاريو سنسار

ن كامل اچي قرار، كرايو اٻوجهن کي .چئي “ايوب”ا

ئر ئ ڻ


ئڻ ور وئ ئن ئن ئ ۽

شاهه جو رسالو، حضرت شاهه عبداللطيف ڀٹائي رحه .1 سنڌي سينگار شاعري، ڊاكٹر نبي بخش خان بلوچ .2 نديلوسنڌ جو سينگار، ڊاكٹر عبدالكريم س .3 كچهري جا مور، ڊاكٹر كمال ڄامڑو .4 سنڌ جو لوڪ ثقافتي ورثو، ولي محمد طاهرزادو .5 سنڌي ادب جو تاريخي جائزو، ڊاكٹر ميمڻ عبدالمجيد سنڌي .6 )ڀارت(ڳجهارتون، كالڌر متوا .7 سنڌي لوڪ ادب جي ارتقائي تاريخ، ا بخش نظاماڻي .8 ٻيالئن جا ٻول، ڊاكٹر نبي بخش خان بلوچ .9

)ڀارت(ادب، ڊاكٹر ٻلديو مٹالڻي سنڌي لوڪ .10 شاهه لطيف جي شاعري ۾ عورت جو روپ، ڊاكٹر فهميده حسين .11 سڀا جو سينگار، سوڀراج هاسارام آڏواڻي .12 سنڌي ادب جي سرهاڻ، پروفيسر زيب ڀٹي .13محمد / وڌيل شاهه موسوي/ سڳنڌ، عبدالحسين شاهه موسوي .14

محمد بچل عباسي/ ابراهيم اكٹر عبدالكريم سنديلولوڪ ادب جو تحقيقي جائزو، ڊ .15 ڏهس نامون، ڊاكٹر عبدالكريم سنديلو .16

ئر ئ ڻ


وينجهار، ڊاكٹر عبدالكريم سنديلو .17 سنڌي لوڪ رنگ، ڊاكٹر ڄيٺو اللواڻي .18 سنڌي لوڪ سياحت، ڊاكٹر نارايڻ ڀارتي .19 لوڪ سنسكرتي، لکمي کالڻي .20 ٹماهي مهراڻ، سنڌي ادبي بورڊ .21 سنڌي فوڪ لور، ڄيٺو لولواڻي .22ممتاز / يكٹري، عاجز رحمت اسالت جي سگهڑن جي ڊائر .23

امين سنياسي، عاجز )لوڪ ادب جي انسائيكلوپيڈيا(رنگ رحمت ا جا .24

رحمت ا الشاري رمزون رحمت ا جون، عاجز رحمت ا الشاري .25 ماهوار بيداري حيدرآباد، محمد موسي ڀٹو .26 سلسليوار سگهڑ سماچار اخبار، عاجز رحمت ا الشاري .27 )ڀارت(ڊاكٹر پرسو گدواڻي سنڌي لوڪ ورثو، .28 سنڌي شاعري فن کان فكر تائين، عبدالوحيد جتوئي .29

ئر ئ ڻ


سنڌ سالمت سنڌ سالمت كتاب گهركتاب گهر

www.sindhsalamat.com

سهڻل جا سينگار لوڪ ادب شاعري

Education