1

آن عملکرد و مو ساختمان

داروساز محمد بقاییدکتر

آموزش کازمتیک انجمن داروسازانکارگاه

2

و عملکرد آن موساختمان

مراقبت و نگهداری از موی سر انسان شامل دو دسته از اعمال می باشد که

عبارتند از :

پوست سر و ضمائم آن همانند ( Epidermal)مراقبت و تحریک فعالیت متابولیکی بافت اپی درمال .1

واحدهای پیلوسباسه

می شوند . عبور نموده و بر روی سر دیدهمحافظت و مراقبت از تارهای مرده مو که از پوست سر .2

مو برخالف یک فیبرپلی مری ساخته شده در صنعت، فیبری است متشکل از ترکیبات پیچیده که دارای

توامان می باشد . Hydrophobicو آب گریزی Hydrophilicآب دوستی خواص

می توان از مو است . مو را بدن انسان در همه نقاط بجز کف دست ها ، کف پا ها و لبها پوشیده

براحتی در همه جای بدن دید. بر روی سر و صورت )در بعضی از افراد حتی در بینی و گوش( در زیر

می توان مورا براحتی و با تجمع باال دید . بغل و کشاله ران و در مردان در سینه و پاها نیز

شد ؟حال سوال این است که بدن ما دارای چه تعداد مو می با

عدد فولیکول مو موجود است . البته بر روی سر 111111بطور متوسط بر روی سر هر فرد در حدود .1

عدد میباشد .101111بعضی از افراد این عدد در حدود

عدد فولیکول در هر سانتی متر مربع وجود دارد .1111بر روی سر کودکان حدودا .2

عدد فولیکول در هر سانتی متر مربع می رسد 011حدود سالگی این تعداد کاهش یافته و به 20پس از .3

که این تعداد به خصوصیات فردی هر شخص وابسطه می باشد .

عدد در هر سانتی 311الی 170سالگی تعداد فولیکولها کاهش بیشتری یافته و به حدود 01الی 31بین .4

افزایش سن با سرعت بیشتری ادامه می متر مربع می رسد، که این کاهش در تعداد فولیکولها همزمان با

یابد .

موی جدید در طول زمان حیات خود را دارد . هر موی جدید قابلیت 21هر فولیکول قابلیت رویاندن .0

رشد در طی چندین سال را داشته و می تواند تا بیش از یک متر نیز رشد نماید .

زین گردد .هر مو گهگاه می ریزد و می تواند توسط موی دیگر جایگ .0

3

درصد وزن آن را آب 32درصد وزن موی انسان را پروتئین تشکیل می دهد و حداکثر 50الی 00

12327تا 12321درصد بین 01،چربی ،رنگدانه و دیگر مواد شامل می شود . دانسیته مو در رطوبت

متغییر است.

شمار میرود.عقیده بر زمان لمس، بهاز ارگانهای حسی مهم بخصوص بر روی مژه ها و ابرو ها، در مو

خصوصیات منحصر بفردی از صاحب این است که موها می توانند حامل و بیانگر بوی شخص بوده و

خود را القا نمایند. موی انسان نیز همانند دیگر حیوانات دارای عملکردهای مشخص و معینی می باشد.

سایر حیوانات هم سنخ خود همانند چهار پایان با بدن انسان دارای موهای قابل رویت کمتری نسبت به

دمهای کوتاه است .اما تعجب بر انگیز این است که یک سانتی متر مربع از بدن انسان دارای سایتهای

رویش )فولیکول( بیشتری نسبت به این نوع حیوانات می باشد. در واقع انسان نیاز خود را به تعداد باالی

تر جنبه محافظت دارند، را از دست داده است . موهای قابل رویتی که بیش

انواع مو

نوع مو در بدن انسان می روید .که عبارتند از: موی النوگوس,موی ولوس و موهای ترمینال. سه

:Lanugo نوگوس موی ال

النوگوس مویی است که در جنین از ماه سوم بارداری شروع به روئیدن می نماید . این موها نازک ونرم

هستند و تقریبا درتمام سطح بدن جنین دیده می شود. موهای النوگوس با سرعت رشد یکسانی روئیده و

تقریبا دارای طول یکسانی در تمامی بدن هستند .

4تعدادی از بچه هایی که نارس بدنیا می آیند هنوز بدنی پوشیده ازاین مو ها دارند. این موها معموال

ریزند . هفته قبل از تولد نوزاد می

:VelluS موی ولوس

میکرو متر 4موهای ولوس موهای کوتاهی هستند که تنها یک یا دو میلی متر طول و قطری کمتر از

دارند و حاوی پیگمنت نبوده و یا داری پیگمنت های اندکی می باشند. فولیکولهای سازنده این نوع مو

نبوده)البته بعضی ها عقیده دارند که در این sebaceous glandsدارای غدد سباسه یا سباسئوس گلندس

حالت بیش از یک یا چند مو در هر غده پیلوسباسه وجود دارد ( و این فولیکولها هیچ گونه موی دیگری

را نمی سازند .این موها را می توانیم در کف سری که دچار ریزش مو و یا و یا طاسی شده است مشاهده

نمائیم

4

:Terminal موهای ترمینال

موهای ترمینال موها ی بلندی هستند که بر روی سر و در بسیاری از افراد در بدن )پاها و دستها( دیده

( هستند .Sebaceous Glandsمی شوند.این موها توسط فولیکول هایی می رویند که حاوی غدد سباسه )

این فولیکولها بتدریج در افرادی که از نظر ژنتیکی و وارثتی مستعد ریزش مو می باشند ، موها در

ضعیف تر و کوتاه تر می شوند تا جائیکه این موها شبیه موهای ولوس می گردند.

موهای ترمینال خود به دو دسته تقسیم می شوند :

موهای ترمینال اولیه :

این موها در کودکان تا قبل از بلوغ دیده می شود که دارای ضخامت و بلندی بیشتری از موهای النوگوس

سانتی متر نیز رشد نماید . 01ه و می تواند تا بود

موهای ترمینال ثانویه :

سانتی متر را نیز دارا می باشند.این همان مویی 111این موها پس از بلوغ می رویند و قابلیت رشد تا

.است که تا آخر عمر همراه انسان باقی می ماند

:(Follicle)مو های فولیکول

بسیار پیچیده تر از آن چیزی است که در سطح به نظر می رسد. مو نه تنها نقشی اساسی در ساختار مو

شکل ظاهری زنان و مردان ایفا می کند بلکه به انتقال اطالعات حسی و شناسایی جنسیت نیز کمک می

کند.

منشأء مو

مو دو ساختار مجزا ازهم دارد:

فولیکول که در زیر پوست جای دارد -1

که همان قسمت قابل رویت مو بر روی پوست سر است. تار)شافت( -2

فولیکول

موی انسان در واقع ساختمانی اصالح شده از اپی درم است که از یک ساک کوچک به نام فولیکول شکل

می گیرد. فولیکول در حد فاصل درم و هیپودرم قرار گرفته است . فولیکول مو در واقع یک فرورفتگی

5

ه عمیقا در بافت چربی کف سر جای گرفته است. فولیکول نقطه ای است که کوچک فنجانی شکل است ک

از آنجا رشد مو آغاز می گردد .فولیکولها به وسیله مویرگ های خونی متعددی تغذیه می گردند و خون

از طریق آنها مواد مغذی و فاکتور های رشد مو را انتقال می دهد . دمای اطراف فولیکول ها همانند

ل داخل بدن است و متاثر از سرما و گرما نیست . قسمت انتهایی فولیکول ساختمان انگشتی دمای نرما

شکل شامل بافت همبندی به نام پاپیال است. پاپیال حاوی پایانه های عصبی و عروق خونی است که مواد

ل و مالنوسیتها مغذی الزم برای رشد مو را تامین می نماید. این بافت به وسیله الیه ای از سلول های بازا

احاطه شده است که سلول های مویی و رنگدانه ها را می سازند.

سلول های درمال پاپیال در واقع سلول های مزنشیال اختصاصی مو هستند که در انتهای فولیکول قرار

گرفته اند و نقشی اساسی و مهم در فرآیند رشد و چرخه رویش مجدد مو همراه با سلول های دیواره

فولیکول ایفا می نمایند

0گیرند. در این مرحله از زندگی حدود شکل می 22فولیکول های موی جنین در حال تکامل ، تا هفته

میلیون فولیکول مو بر روی بدن انسان وجود دارند. به طور کلی یک میلیون فولیکول بر روی سر وجود

دارند که یکصد هزار عدد از این فولیکول ها بر روی پوست سر قرار دارند. این تعداد، بیشترین تعداد

اشته باشد زیرا بعد از ایجاد هرگز فولیکول های جدیدی بوجود فولیکول مویی است که انسان می تواند د

.نخواهند آمد .تراکم موی سر با رشد از دوران کودکی به بزرگسالی کاهش می یابد

دانسیته فولیکولی یا به عبارتی تعداد فولیکولهای مو در هر سانتی متر مربع نیز با افزایش سن کاهش می

و در دهه سوم زندگی 750سال 12تا 3و در بین سنین 1130در حدود یابد.در بدو تولد این دانسیته

.عدد در هر سانتی متر مربع می باشد. 432سالگی در حدود 01تا 71و در سنین بین 010انسان

توان به سه منطقه قابل تفکیک تقسیم کرد :یبر اساس یک برش محوری فولیکول را م

پایین ترین منطقه که به نام زون سنتز بیولوژیک شناخته می شود . و در این زون است که تقسیم سلولی -1

میتوزیس یا استوایی شکل می گیردو سلول جدید به وجود می آید. پیگمنتهای فائو مالنین و ائو مالنین در

لول های مویی راه می یابند. این زون و در مالنوسیتها شکل می گیرند و از طریق فاگوسیتوز به داخل س

از دست دادن رطوبت خود و همچنین به وجود آمدن باند هزون کراتینیزاسیون که در آن سلول ها بوسیل -2

های دی سولفیدی سیستاین محکم و سخت می گردند.

زون آخر که سر انجام از سطح پوست بیرون می آید و پایه و منشاء موی دائمی است. -3

6

توان به دو بخش عمده تقسیم نمود : فولیکول مو را می

پیاز مو یا همان بالب مو : پیاز مو در کنار فولیکول مو قرار گرفته است و محل استقرار سلول های -1

بنیادی مو است . در واقع این بخش از فولیکول ساختمانی است با قدرت رشد سلولی که سرانجام باعث

لول های جدید در قسمت پائینی بالب مو ساخته می شوند. ساخت سیلندر بلند و نازک موی سر می شود. س

در آنجا رشد و نمو می نمایند و به تدرج سلول های قدیمی را به سمت باال می رانند . وقتی سلول ها به

سیلندری مو در می آیند . 0قسمت باالیی بالب می رسند شروع به تغییر گرده و به صورت الیه های

الب مو مسئول ساخت پیگمنتهای تشکیل دهنده رنگ مو است. همگام با حرکتهای سلول های ویژه ای در ب

رشد و نموی فولیکول ها به سمت خارج مالنین به سمت باال و قسمت های داخلی مو راه می یابد.

بخش میانی فولیکول : -2

شود و این بخش از فولیکول است که فعاالنه باعث مرگ سلول ها و همچنین باعث سخت شدن آنها می

عضوی را تشکیل می دهد که به آن مو می گوییم.به موازات ادامه تقسیم سلولی سلول های زیرین و

ادامه حرکتشان به سمت باال رشد مو نیز به سمت باال ادامه می یابد و سر انجام مو از پوست کف سر

که کراتین نامیده می خارج می گردد . در این حالت مو حاوی مخلوطی از اشکال مختلف پروتئینی بوده

شوند . برخی از این کراتین ها حاوی مقادیر باالیی از سولفور و تعدادی دیگر نیز دارای مقادیر کمی از

این ماده هستند . سولفور نقش مهمی در رفتار و شکل پذیری مو بر عهده دارد و بخصوص در زمان

نقش به مراتب پر رنگ تر می گردد . بکار گیری فرایند های کازمتیکی همانند فر ، رنگ ووو این

در موی( شافت)تار از ساختارها این. کنند می احاطه را فولیکول ، خارجی و داخلی غالف ، غالف دو

زیر تا و کند می دنبال را مو( شافت)تار داخلی غالف. دهند می شکل را آن و کرده محافظت رشد حال

مسیر طول در خارجی غالف. یابد می پایان آپوکرین غده اوقات گاهی و( ساز چربی) سباسه غده شکاف

الیه یک به غده زیر( erector pili) مو کننده راست عضله نام به ای عضله. یابد می ادامه غده تا

نیز امر این که شود می مو ایستادگی باعث عضله این انقباض. است چسبیده خارجی غالف اطراف فیبری

. دارد دنبال به را سباسه غده از چربی ترشح

بدن. دهد می حالت پوست و مو به که کند می ترشح را( چربی) سبوم زیرا است حیاتی غده سباسه، غده

افزایش با. شود می کمتر چربی تولید سن باالرفتن با اما کند می تولید را بیشتری چربی بلوغ از پس ما

.کمتراست مردان به نسبت خانمها در چربی تولید ، سن

7

اما تار مو

تار مو بخشی از ساختمان مو است که بر روی کف سر قابل مشاهده است . بخش عمده تار مو را سلول

و مقادیر کمی BANDING MATERIALمواد چسباننده نهای مرده ای تشکیل می دهند که حاوی کراتی

آب است .

بت تار مو در مرکز و پشت الیه موهی نرم و براق ما دارای ساختمان بسیار پیچید ای است همه رطو

سخت خارجی محافظ آن قرار گرفته است و اگر این الیه محافظ سخت بتواند به وظیفه خود بخوبی عمل

دچار مشکل گردد مرکز مو نیز BARK نماید مو در وضعیت خوبی خواهد بود و اگر این الیه محافظ یا

ممکن است دچار مشکل یا شکنندگی گردد .

برش عرضی شامل سه بخش است که عبارتند از :تار مو در

الیه داخلی تارمو)شافت( مدوال نام دارد -1

. الیه دوم کورتکس است که حاوی فیبر های پروتئینی ساخته شده از آلفا کراتین و پروتئین بی نظم -2

ماتریکس است

و الیه خارجی کوتیکول -3

مدوال -1

کنار هم قرار گرفته اند که در حین شکل گیری چروکیده شده و سلول های مدوال به طور آزادنه و رها در

در سرتاسر محور فیبرها، فضاهای نامنظم خالی از هوایی را بر جای می گذارند . باور بر این است که

این بخش سهم ناچیزی در خصوصیات فیزیکو شیمیایی مو ایفا می نماید. اور بر این است در برخی از

نظیم حرارت را نیز بر عهده دارد .حیوانات مدوال نقش ت

کورتکس -2

بخش مرکزی مو کورتکس نامیده می شود که سازنده قسمت اعظمی از ار مو است . کورتکس خواص

کیفی ویژه مو همانند االستیسیته و موج دار بودن را ایجاد می نماید. کورتکس بوسیله رشته هایی از

ر دارند پر میشود . این فیبر از کراتین های با مقادیر کراتین مه به صورت افقی و در طول تار مو قرا

سولفور کمتری ساخته شده و در داخل فولدر هایی از فیبر های بزرگتر قرار دارند.مجموعه این فیبر ها

به وسیله توده ای از کراتین های غنی از سولفور به نام ماتریکس نگهداری می گردد )مقدار کراتین

8

تر است(. ترکیب فیبر ماتریکس به شدت مستحکم بوده و در برابر عوامل ماتریکس از کورتکس بیش

آسیب رسان بشدت مقاوم است .

کورتکس همچنین حاوی گرانول های مالنین است که در دو نوع ائومالنین که تیره بوده و به قرار گیری

دارای ابعاد نامنظم تری منظم در کنار کورتکس تمایل دارند و گرانول های فائو مالنین که روشن ترند و

هستند و به صورت رندوم و اتفاقی در میان کورتکس قرار گفته اند یک مو ممکن است دارای یک نوع

از این گرانول ها یا ترکیبی از آنها به درصد های متفاوت باشد .

: کورتکس در واقع ساختمانی دو قسمتی است که عبارت است از

میکرومتر طول 111میکرومتر و حدود 0تا 1سلول های کورتیکال با ضخامت -1

ساختمان بی شکل کمتر سازمان دهی شده غیر فیبری ماتریکس -2

سلول های کورتیکال از چندین ترکیب مختلف و متعدد از یک مولکول تا ساختمان ه مراتب پیچیده تری

تشکیل شده است که عبارتند از :

نانومتر است ( 121)هر آنگستروم معادل آنگستروم 520آلفا هلیکال پروتئین با قطر -1

زنیره حاوی دو پروتئین آلفا هلیکال پیچیده به دور هم م شکل دهنده یک ریسمان از دو رشته پلی پپتایدی -2

یا همان کوئیلد کوئیل دی مر ) دی مر های به صورت فنر در هم پیچیده(

ساخته شده از زنجیر های چهار دیمر های متراکم شده که تشکیل دهنده ساختمان های آنتی پارالل -3

آنگستروم قطر دارند 21پروتئینی یا تترامر ها که پروتو فیالمنت نامیده می شوند و در حدود

71عدد از این تترامر ها با یکدیگر ترکیب شده و میکرفیبلایر یا فیالمنتهای میانی با قطر 11تا 7 -4

آنگستروم را تشکیل می دهند

وتئین های آمورفوس ترکیب می شوند تا به عنوان ماتریکس عمل رمیکروفیبلایر که با پتعداد زیادی از -5

آنگستروم و 0111تا 1111نمایند و تشکیل دهده ماکروفیبریل هایی میله ای شکل با قطری در حدود

میکرومتر هستند 111طولی رد حدود

، خمیدگی ، پیچ خوردگی یا این ساختار خاص شیمیایی کورتکس خواص مکانیکال آن شامل کشش

فزایش حجم را ایجاد می کند .

9

:کوتیکول

های الیه بیرونی مو که در حکم پوسته خارجی آن است کوتیکول نامیده می شود . کوتیکول از سلول

( تشکیل شده است.این ورقه ها و یا فلس (Overlap، روی هم قرار گرفته و یا هم پوشاننده Scales تخت

میکرو متر هم طول دارند . موی انسان 01-40میکرو متر ضخامت دارند و 1تا 120ها در حدود

الیه ورقه های اورلپ شده می باشدو این در حالی است که در پشم گوسفند تنها یک تا دو 11تا 0دارای

ها از ریشه تا نوک مو روی هم قرار گرفته اند و Scale عدد ورقه ضخیم وجود دارد . این سلولها یا

درجه می باشد . 41زاویه قرار گیری آنها بر روی یکدیگر

تری نسبت به کل مو است . در مقایسه با کورتکس کوتیکول در سطح سیستئین باال دکوتیکول حاوی درص

مولکولی دارای سیستم کامال ارگانیزه شده نیست .

ع یک ساختمان چند الیه است . کوتیکولهای موی انسان معموال حاوی هر کوتیکول در واق

پیگمنتهای مالنین نمی باشند .اما پیگمنتهای مالنین در کوتیکولهای پرندگان دیده می شوند.

آنگستروم 20شده است که حدود یدههر سلول کوتیکول از یک غشائ ناز به نام اپی کوتیکول پوش

پوشیده F الیه پروتئینی است که به وسیله ساختاری لیپیدی به نام الیه ضخامت دارد اپی کوتیکول یک

شده است این الیه بشدت به اپی کوتیکول می چسبد.

سلول های کوتیکول حاوی الیه های متعددی است که در ساختار شیمیایی و نفوذ پذیری مواد اولیه

رین، یا همان کورتکس را در برابر آسیب کازمتیک متفاوت می باشند . چنین ساختاری است که الیه زی

های شیمیایی و مکانیکی محافظت می نماید .رفتار مالشی مو وابسطه به کوتیکول است ،نرمی و رفتار

های فیزیکی مو در مواقع شانه نمودن و یا آراستن نیز به این بخش از مو بر می گردد )ماتریکس و

می نمایند(. البته قابل ذکر است که خواص کششی موی کورتکس در واقع به عنوان همراهی کننده عمل

انسان اساسا مربوط به کورتکس می باشد.

یک کوتیکول سالم عملکردی بیش از یک الیه محافظتی دارد .قسمت اعظم درخشندگی مو که ظاهر آن را

صاف و براق سالم زیبا و دلپذیر می سازد از کوتیکول منشاء گرفته است. سلول های سالم کوتیکول

هستند و قابلیت انعکاس نور را از سطحشان دارند .این سلولها به همراه پیگمنتهای موجود در کورتکس به

در واقع درخشندگی و براقیت مو که نشانی از سالمت و زیبایی آن است مو ظاهری زیبا می بخشند .

زیکال می باشد .مجموعه ای پیچیده از عوامل مختلف فیزیکی ،فیزیولوژیکی و سایکوفی

10

کوتیکول مو

موهای مشکی از موهای بلوند نور کمتری را منعکس می نمایند . اما موهای مشکی به ظاهر براق تر به

نظر می رسند که به دلیل درخشندگی دسته های نوری منعکس شده از آن است کنتراست با وضوح بیشتر

می آورد.به همراه تیره گی کل مو چنین حالتی را بوجود ،

کراتین "پروتئینی به نام شامل بخش اعظم موه شد همانگونه که گفت Keratin "کراتین .است

می باشد . کراتین پروتئینی است که مقاوم آسیب های مختلف در برابر پروتئین شناخته شده ای است که

.همانند دیگر پروتئین است ناخن و سم چهار پایان ،چنگال حیوانات ،پر پرندگان سازنده موادی همانند :

Amino)آمینو اسیدبنام ها کراتین نیز دارای مولکولهای بسیار بزرگی است که از واحد های کوچکتری

Acid ) مینو اسید ها همانند دانه های تسبیح به یکدیگر متصل شده اند . آساخته شده است و این

11

مولکول کراتین موی سر

مقادیر ناچیزی از ،مقادیر اندکی از ویتامین ها ،( Melaninرنگدانه )مالنین ،مو همچنین حاوی چربی

وزن درصد 13- 11حاوی آب است که در حدود عالوه بر این و دیگر فلزات است . مو Zincروی

. بسیار مهم و حیاتی است خواص شیمیایی و فیزیکی آنحفظ و ارائه و برای تشکیل می دهدکل آن را

نوع یا بیشتر اسید آمینه ساخته شده است. 21نجیره های پروتئینی از مخلوطی از حدود اکثر ز

کراتین ترکیب منحصر بفردی است . منحصر به فرد بودن کراتین به بواسطه دارا بودن مقادیر زیادی از

مو حاوی " در زنجیره آن است . پروتئین های ماتریکس Cystine اسید آمینه ای خاص به نام " سیستاین

"می باشند. Cystineمقادیر زیادی از "سیستاین

12

ترکیب اسید آمینه ای مو

می باشد که در خوددر هر زنجیره مختلف Cysteine هر واحد سیستاین حاوی دو آمینو اسید سیستئین

که در آن حالتی اند . کنار و نزدیک یکدیگر قرار گرفته و توسط دو اتم سولفور به یکدیگر متصل شده

در طول زنجیره های کراتینی باند . پیوند شیمیایی قویی ایی تحت نام "پیوند دی سولفیدی" شکل می گیرد

های دی سولفیدی زیادی قرار دارند که به صورت پله های یک نردبان به یک دیگر متصل شده اند

(Cross-linking.)

شناخته شده طبیعت بشمار می روند. در واقع باند های دی سولفیدی از مستحکم ترین باند های

" بدست آمده از پیوندهای دی Cross-linking علت و دلیل استحکام و قدرت مو کراس لینکینگ های"

سولفیدی مابین زنجیره های کراتینی است.

ساختمان شیمیایی یک اسید آمینه

گرمی را 111ن توانایی بلند نمودن وزنه ایمو بطور عجیبی دارای استحکام بوده و حتی یک رشته از آ

بدون اینکه پاره یا گسسته شود دارد و حتی می توان ریسمان محکمی را از موها تهیه نمود.

13

پروتئینهای کراتینی کورتکس عامل این استحکام غیر معمول است . مولکول های بلند کراتین در

، مستحکم و با قابلیت انعطاف راشکل دهند. کورتکس به یکدیگر فشرده شده اند تا ساختمانی منظم

ربی های مو:چ

زیبایی موی سر تا حد بسیار زیادی متاثر از چربی های مترشحه از غدد سباسه کنار فولیکول مو است

.نام دارد Sebum) که سبوم)

مو ترشح می گردد، این ماده در واقع چربی اصلی پوشاننده پوست و Sebaceous Glands سبوم توسط

است . این غدد تحت کنترل هورمونی قرار داشته و با هورمون تستسترون تحریک و با هورمون

عدد در هر سانتی متر 511-411استروژن سرکوب می گردد . بیشترین تجمع غدد سباسه به میزان )

ل چربی مربع ( در کف سر ، صورت ، زیرسینه و شانه ها وجود دارند . این غدد، کمپلکسی از مواد شام

ها ،پروتئین ها و... را ترشح می نمایند .

در طول انتقال این مواد از کانال پیلوسباسه ، گلیسریدها و واکس استرها توسط میکرو ارگانیسمهای

موجود در فلور باکتریایی محل ترشح و هیدرو لیز می شوند و در نتیجه اسید های چرب آزاد بدست می

سباسه می تواند منجر به بروز مشکالتی گردد که از آن جمله می توان به آکنه آیند . نقص در فعالیت غدد

( در واقع حاصل ترشح بیش از حد سبوم از غدد سباسه در (Sebureaو سبوره اشاره نمود . سبوره

.پیشانی ،منطقه بین بینی و لب ،روی بینی ،پلک چشمها ،زیر بغل و کف سر است

چربی های موجود در سطح مو و چربی های داخلی ، دسته بندی می شوند . چربی ها در مو به دو نوع چربی های سطحی با دو بار شستشوی پی در پی در یک مرحله توسط شامپویی آنیونیکی بر داشته می

با شامپو نمودن ی اینترنال دارای مواد ساختمانی خاصی هستند که بر داشتن آنهااشوند . اما اکثر چربی هزیرا قدرت نفوذ سورفاکتانتها بداخل تارهای مو بسیار کم و با سرعت ،خت و دشوار استمعمولی س

14

" است که توسط غدد سباسه Sebumبسیار پائین صورت می گیرد .قسمت اعظم این چربی ها" سبوم

تولید غشاءسلولی" که در "Internalساخته می شود. دیگر چربی های موجود چربی های داخلی هستند

تغییراتی همانند تغییر در فصول همچنینمی گردند . مقدار تولید سبوم توسط آندروژن ها تنظیم می شود .و یا عوامل روزانه نیز در این رابطه دخیلند

شامپو نمودن و یا بکار گیری حالل ها در واقع ابتدا موجب حذف چربی های سطحی شده و سپس

گذارند . مواد استخراج شده از غدد سباسه :می " تاثیر internalمقداری نیز بر روی" چربی های

اسید های چرب آزاد ، چربی های خنثی)مانند تری گلیسرید ها، کلسترول آزاد، کلسترول استرها، واکس

استرها ،هیدروکربنها همانند پارافینها ، اسکوالن و فتی الکلها(.

ترکیبات تشکیل دهنده سبوم

مو :مراحل) سیکل (رویش

فولیکول پس از ریزش مدت زمانی را به استراحت پرداخته و سپس شروع به تولید و ساخت موی جدید

می نماید . این در واقع همان سیکل رویش موی سر می باشد .

هر مو سه مرحله شناخته شده را مابین رشد و ریزش خود در سالهای بعد طی می نماید. این مراحل

اختصاصی زیر می باشند :دارای نامهای

)فاز افتادن و ریختن (. Telogenلوژنت)فاز بینابینی (و Catagen)فاز رشد ( ،کاتاژن Anagenآناژن

15

: )فاز رشد ( Anagenآناژن

فاز آناژن یک موی جدید از زمان شروع به رشد آغاز می گردد .در این زمان پیاز مو توان رشد بسیار

ن توان معموال سالها ادامه می یاید .فعاالنه ای دارد . ای

سانتی 1سال بدون انقطاع بطول خواهد انجامید . با توجه به سرعت رشد 7الی 3چنین روندی معموال

متری در ماه موی سر هر فرد می تواند به حدود یک متر نیز برسد . همانگونه که گفته شد موها در

مایند .رشد مو با توجه به فصول مختلف می تواند متفاوت باشد زمستان سریعتر از تابستان رشد می ن

که این تفاوت به دلیل تغییرات ایجاد شده در فاز های مختلف رشد و ریزش است .

رنگ دانه ها )مالنین( نیز در فاز آناژن سیکل رشد و در پیاز مو ساخته می شوند .در افراد مسن

های کمتری در این فاز ساخته می شود و این امر موجب بروز موهای بدون پیگمنت و یا سفید پیگمنت

در این افرد می گردد ، البته ممکن است در این مرحله رشد مو با قدرت ادامه یابد .

در تعدادی از افراد مسن سیکل رشد مو کوتاه تربوده و فولیکول ها بتدریج تولید موی بلند و قوی را

متوقف می نماید و موها ضعیف تر و کوتاه تر می گردند درنتیجه مو ها ضعیف تر شده و درجاتی از

ریزش مو و طاسی نیز پدیدار می گردد .

: )فاز بینابینی ( Catagenکاتاژن

16

هفته در 4الی 2فاز آناژن توسط فاز کوتاه استراحت به نام کاتاژن دنبال می شود . این فاز کاتاژن بین

پوست سر انسان به طول می انجامد .هیچ پیگمنتی در طول این فاز ساخته نشده و فولیکولها نیز ساخت را

متوقف می نمایند . در این زمان پایه فولیکول به سمت باال و بسوی سطح پوست حرکت می نماید .به

حد بسیاری کاهش می تا (Metabolic Activity)طور کلی می توان گفت در این فاز فعالیت متابولیکی

یابد

)فاز ریختن(: Telogen تلوژن

ماه بطول می انجامد . و این زمانیست که موی جدید از محل فولیکول 4 الی 3فاز تلوژن در حدود

شروع به رویش می نماید . هم زمان با رویش به سمت باال موی قدیمی به طور طبیعی و به سادگی و

نماید این امر ممکن است با شامپو نمودن یا برس کردن رخ دهد . بدون درد شروع به ریختن می

ریختن مو بخشی از پروسه طبیعی رشد آن است پروسه ای که در طی آن موی جدید جایگزین موی

فولیکول در سر هر فرد در فاز ریزش قرار دارند . 11قدیمی می گردد. در هر لحظه بین یک الی

دامجد ابه با موهای قدیمی در سطح پوست می رویند و چرخه رشد موموهای جدید از محل رویشی مش

آغاز می شود .در این فاز پایه پیاز مو آتروفی شده و حالتی گرز مانند به خود می گیرد. رویش مجدد مو

در کف سر فرآیندی همانند ریختن دندانهای شیری در کودکان و رویش دندانهای اصلی و دائمی در آن

ی می نماید، با این تفاوت که در دندانها این عمل یک بار اتفاق می افتد و در کف سر این نقطه را تداع

عمل چندین بار تکرار خواهد شد .

فاز های مختلف سیکل رشد مو :

بر پایه برآوردی تقریبی فازهای مختلف رشد مو بصورت زیر است :

روز یا بیشتر است . 1111طول مدت فاز آناژن در حدود

روز 11ل مدت فاز کاتاژن طو

روز می باشد . 111و طول مدت فاز تلوژن

: خواص فیزیکی مو

17

، مو می تواند بافته شود پیچ و تاب بخورد.خواهیم داشت در این بخش نگاهی به چگونگی تغییر در مو

رطوبت را جذب نماید یا آن را از دست دهد .این خواص می تواند در زمان مر طوب شدن یا برس نمودن

Textureتغییر نماید. در این بخش در باره خواص اختصاصی مو همانند االستیسیته ، خلل و فرج آن و

مو صحبت خواهیم نمود

.

: (Elasticityکشسانی )االستیسیته

سیته یکی از خواص مهم مو می باشد . مو به علت دارا بودن خاصیت االستیسیته می کشسانی یا االستی

تغییر شکل آن می گردند را همانند تغییر در حجم و یا طول تحمل ایجادتواند نیروهایی را که موجب

.نماید.االستیسته سبب برگشت مو به حالت اول خود پس از پیچاندن بدون هیچگونه آسیبی می گردد

درصد در قد خود افزایش یابد و پس از خشک 31تازمانیکه موی سالم خیس وکشیده می شود می تواند

شدن نیز به حاالت قبلی خود برگردد. کشیدن بیش از این موجب آسیب ، طویل شدن بدون تغییر و پاره

گردد .ی شدن مو م

دارد . اقدامات شیمیایی همانند صاف االستیسته مو بستگی به فیبر های کراتینی بلند و طویل کورتکس

کردن و بلیچ نمودن نیز می توانند پس از ایجاد آسیبهای مکرر وارده موجب تغییر کورتکس گردند و

االستیسته مو را تغییر دهند .

مویی که دارای قدرت االستیسیتی اندک و ضعیف است تنها در حد بسیار محدودی کشیده می شود . قابلیت

رد و در زمان آراستن به راحتی می شکند و به عالوه نمی تواند به خوبی و با مقبولیت فر شدن ندا

صاف گردد .

( می تواند ترکیب شیمیایی مو را تغییر دهند و (UVهم نور طبیعی آفتاب و هم نور ماورابنفش مصنوعی

رخ می دهد، البته این تغییر بلیچ نمودنموجب آسیب به خاصیت االستیسیته مو گردند، مشابه حالتی که با

با شدت کمتری رخ می دهد. بلیچ کردننسبت به

الکتریسیته ساکن :

زمانیکه موی خشک مالش داده می شود، همانند زمانیکه برس یا شانه می شود، الکتریسیته ساکن در مو

.این شکل می گیرد . الکتریسیته ساکن بخصوص در هوای گرم و خشک قابل مالحظه تر می باشد

بارهای الکتریکی تمایل به پوشش هر تار مو راداشته و در نتیجه موهای دارای بار هر گز نمی توانند به

راحتی و نرمی روی یکدیگر بخوابند، در نتیجه موها به هوا می روند و به صورت سیخ شده و غیر قابل

کنترل در می آیند .

18

تاثیرالکتریسیته ساکن بر موی سر

" با مقادیر باالیی از مواد حالت دهنده در خود 1در 2ها و شامپو های" (Conditioner)حالت دهنده

موجب بر جای گذاشتن سطحی نرم و صاف شده، اصطکاک بین موها در زمانیکه به هم مالیده می شوند

این کاهش یافته و الکتریسیته ساکن کمتری در آنها ایجاد می گردد و سیخ شدگی کاهش می یابد . البته در

رابطه بار الکتریکی مثبت موجود در این نوع محصوالت که ناشی از بکار گیری پلی مر های کاتیونیک

می باشد نیز دخالت دارد .

: رطوبت موجود در مو

میزان رطوبت موجود در مو در زمانیکه در جو مرطوب قرار می گیرد بیشتر از حالت معمولی است و

ول است .زمانیکه مو خشک است کمتر از معم

اثرگرما و رطوبت :

همزمان با افزایش رطوبت و گرما الکتریسیته الزم برای حالت پذیری موها کمتر شده و در نتیجه شاهد

بهم پاشیدگی مو خواهیم بود.

رطوبت بیشتر الکتریسیته ساکن کمتر بهم پاشیدگی

در وضعیت گرم و خشک :

19

زایش گرما و خشکی هوا الکتریسیته موجود در سطح مو افزایش یافته و در نتیجه شاهد حجم همزمان با اف

بیشتر مو خواهیم بود.

کوتیکول تمایل به Scales کورتکس متورم می گردد و کناره های فلسهایوقتی که مو خیس است

باالرفتن نشان می دهند . سطح مو بطور موقت صافی خود را از دست می دهد ، بنابراین اصطکاک

بیشتری در زمان مالش نسبت به زمانیکه موها خشکند بوجود می آید و در واقع همین امر علت درهم و

ه است که بار ساکن کمتری برهمی و بهم تنیدگی موها در طول یک شامپو کردن جدی است.مشخص شد

.در موهای خیس نسبت به موهای خشک وجود دارد

:قطر مو

خواص االستیک مو هم در موهای خیس و هم در موهای خشک وابسطه به تار مو می باشد . موهای

ضخیم تر)دارای قطر بیشتر ( تمایل بیشتری به مقاومت در برابر کشش دارند .

خلل و فرج:

رمال وغیر آسیب دیده خلل و فرج بسیار کمی در داخل یا سطح بیرونی مو وجود دارد در یک تارموی ن

. علت این امر پوشش کامل کورتکس توسط کوتیکول است و تقریبا می توان گفت این چنین موهایی

Water proof شامپو نمودن هر گز موجب آسیب کوتیکول نمی شود ولی وقتی که هستندیا ضد آب .

رنگ می گردد مواد شیمیایی می توانند به داخل کورتکس نفوذ نموده و بنابراین با کراتین داخل مو فر یا

20

آن نیز وارد واکنش شوند .افزایش درجه حرارت و بکار گیری لوسیونهای قلیایی نیز موجب جداشدن

اتمام رسیدن فلسهای کوتیکول شده و سبب می شوند تا مواد شیمیایی از این سد عبور نمایند .پس از به

فرآیند فر کردن و یا غیره این فلسها می توانند بتدریج مجددا بسته شوند .

اگر مو بارها و بارها تحت این عمل قرار گیرد، ممکن است که فلسهای کوتیکول آن بازگشت مجددی

هش یابد . نداشته باشند و در نتیجه پیوستگی همیشگی آنها و اثرمحافظتی که همواره ایجاد می نمایند کا

کوتیکول همچنین توسط راههای مشابه دیگری نیز می تواند دچار آسیب گردد راههایی همانند استفاده

نامناسب و بسیار زیاد از سشوار و یا اتوی مو که می تواند بسیار داغ باشد ، باد و آفتاب نیز می تواند

ده و آب می تواند از چنین کورتکسی چنین مشکلی را بوجود آورد .در این حالتها مو بشدت قابل نفوذ ش

.ورود و خروج نماید

مو خوره مو بسیار نفوذ پذیر، خشک بوده وتمایل به ایجاد دو تیکه شدن انتهای خود و یا به اصطالح

(Split End) را دارد .کوتیکول آسیب دیده ،شکننده است و آسیبهای بدتر پی در پی دیگری نیز به

های بیشتر و وسیع تر زمانی رخ می دهد که ،کورتکس به صورت فزاینده ای در سراغش خواهد آمد .آسیب

زمان شستشو با آب متورم گردد و در زمان خشک شدن آب بیشتری را نیز از دست بدهد . تکرار این

خیس شدن و خشک شدن کورتکس بتدریج موجب ضعیف شدن مو می گردد .

نمایی از مو خوره زیر میکروسکوپ

.