+ 95 1 512613 | info@myanmar-responsiblebusiness.org|www.mcrb.org.mm

+95 1 512613 info@myanmar-responsiblebusiness.org www.mcrb.org.mm

2 3

ဤျဖညစြကစာတမးသည ျမနမာစးပြားေရးက႑ တာဝနယမႈရေရး အေထာကအကျပဌာနမထတေဝေသာ “ျမနမာႏငငရ ဇဝမးစမးကြ မား၊ လ႔အခြငအေရးႏင စးပြားေရးလပငနးမားဆငရာ စာတမးအႏစခပ”အတြက ျဖညစြကေဖာျပခကျဖစၿပး ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားက ကာကြယေပးရနအတြက အထးအေရးပါသည ျမနမာႏငငရ ဇဝမးစမးကြမား၊ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမကြနယကမားႏင အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမားတညရရာနယေျမမားႏင စပလဥးေသာ ေနာကဆကတြ သတငးအခက အလကမားက ထပမျဖညစြကေဖာျပထားသည။ ဤျဖညစြကစာတမးက ေအာကပါအတငး စစဥထားရသည။

(က) ေဂဟေဒသမား

(ခ) ျမနမာႏငငရ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားႏင တစကမာၻလးအဆငအရ အေရးပါမႈရသည အျခားေနရာမား (ျဖန႔ကကထားရႏင သည အကယအဝနး၊ ဘ႑ာေငြအေထာကအပ၊ စမအပခပမႈ၊ ထနးကြပမႈႏင သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမ ခ႕ထြငရာတြင ႀကေတြ႔ ႏငေသာ လမႈေရးဂယကမားက ၿခငသးသပထားျခငး အပါအဝင)

(ဂ) ကာကြယထနးသမးမႈ မျပရေသးသည ဇဝမးစမးကြမားအတြက အေရးပါသည ေနရာမား (အတညျပခကမရေသးေသာ ကမာၻ႕ အေမြအႏစေနရာမားႏင ျမနမာႏငငရ အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြတညရရာ နယေျမမားမား(KBA) )

(ဃ) ျမနမာႏငင၏ ပငမ ေဂဟစနစ/အပငႏင သတဝါမား ရငသနကကစားရာ ပတဝနးကင ေနရာမား (သစေတာမား၊ ထးေကာကဂမား၊ ေရခ ေဂဟစနစမား၊ စမေတာမား၊ အဏၰဝါမးစတမားႏင ယငးတ႔ရငသနေနထငရာ ေနရာမားက ေဖာျပထားသည)

ဇဝမးစမးကြမားႏင ေနရငးေဒသသကရမား ေပါၾကြယဝသည hotspot ေခၚ ကမာၻ႔ေဒသ ၃၅ ခတြင တစခအပါအဝငျဖစသည အငဒ- ဘားမား ဇဝမးစမးကြေဒသ1အတြငး ျမနမာႏငင၏ ဧရယာအမားစမာ ကေရာကလကရသည။ အဆပါ အငဒ-ဘားမား ဇဝမးစ မးကြေဒသမာ ကမာၻေပၚရ အစားထးႏငဖြယမရေသာ hotspot ေဒသမားစာရငးရ ထပဆးေဒသ ၁ဝ ခအတြငးပါဝငၿပး ၿခမးေျခာကခရမႈ စာရငး၏ ထပဆး ၅ ေနရာတြငလညး ပါဝငေနျပနသည။ ျမနမာႏငငရေဂဟစနစမာ ထးကမႈရၿပး ေတာငတနးမား၊ အျမမျပတ ႏငးဖးလႊမး ေသာေနရာမားႏင ေရခေတာငမား၊ ကယျပန႔ေသာ သစေတာမား၊ အဓကျမစေၾကာငးမားႏင ႀကးမားသည ျမစဝကြနးေပၚေနရာ၊ ေျခာကေသြ႕ကနးျပင၊ ရညလားေသာကမး႐းတနးႏင ကမးလြနပငလယျပငရကြနးစမား၊ ကမး႐းတနးႏငအဏၰဝါေဒသတ႔တြင အဖးတန လသည အပငသတဝါမား ရငသနကကစားရာ ကမး႐းတနးႏငအဏၰဝါေဒသမား အစရသညတ႔ ပါဝငသည။

(က) ေဂဟေဒသမား

ျမနမာႏငငတြင အဓက ေဂဟေဒသ ၁၄ ခ၊ တစနညးအားျဖင ေဒသတစခခငးစတြင စ႐ကလကၡဏာႏင ပထဝသေဘာအရ ကြျပားေသာ အပငႏငသတဝါအမးမး ရငသနေပါကပြားလကရသည ကယျပန႔ေသာ ေျမျပငေရျပငတ႔တညရသည။ (ေျမပ - ၁ တြငၾကညပါ)။2 ယငး ေဂဟေဒသ ၁၄ ခအနက ၃ ခေသာ ေဂဟေဒသမားျဖင ႏငငဧရယာ၏ ထကဝကေကာက ဖြ႔စညးထားၿပး ဧရာဝတစစြတရြကျပတေတာမာ ၂ဝ.၆ %၊ ေျမာက အငဒခငးနား အပေလာပငးသစေတာမာ ၂ဝ.၅% ႏင မဇရမ-မဏပရ-ကခင မးသစေတာမာ ၁ဝ.၅% အျဖစ အသးသး တညရေနသည။ ျမနမာသစေတာဧရယာ၏ ၇၂% ကယစားျပသည သစေတာေဂဟေဒသ ၈ ခအား လြနခေသာ ႏစအနညးကပင မးသဥးရန အႏရာယကေရာကႏငေၾကာငး (သ႔မဟတ) မးသဥးလနးပါး အႏရာယရေၾကာငး သတမတခသည။ ယငးတ႔အနက မးသဥး ရန အႏရာယကေရာကေနေသာ ေဂဟေဒသ ၄ ခ (၆၁%) မာ ၎တ႔၏ အသကရင ရပတညမႈက ၿခမးေျခာကေနသည အေၾကာငးအရာမား တးတကလာမႈမရပါက မးသဥးရနအႏရာယရေသာ အေျခအေနက ေရာကသြားႏငသည။ မးသနးလနးပါး အႏရာယရသညဟ သတ မတခရေသာ ေဂဟေဒသ ၄ ခ (၁၁%) တြင အပငႏငသတဝါမား ရငသနကကစားေနထငမႈ အလြနကပါးလာၿပး ဧရယာအကယအဝနး ႏင အရညအေသြးမားလညး ကဆငးလကရသည။ အဆပါ ေဂဟေဒသမား၏ ၁% ေအာကသာလင သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမား အတြငး၌ တညရသည။

1 Mittermeier, R. et al. (2004). Hotspots Revisited: Earth’s Biologically Richest and Most Endangered Ecoregions. Mexico City: CEMEX2 IFC (2017a). Baseline Report-Strategic Environmental Assessment of the Hydropower Sector in Myanmar, International Finance Corporation, Washington, D.C, Min-

istry of Electricity and Energy (MOEE), Ministry of Natural Resources and Environmental Conservation (MONREC).

(ခ) ျမနမာနငငရ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားႏင တစကမာၻလးအဆငအရ အေရးပါမႈရသညေနရာမား

သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားသည ဇဝမးစမးကြမားက ထနးသမးျခငး၊ ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားအား ေစာငေရာကျခငးႏင ယဥေကးမႈနယေျမမားက ထနးသမးျခငးတ႔အတြက အေရးပါမႈ အရဆးေသာ နညးလမး ျဖစသည။၂ဝ၁၇ ခႏစ စာရငးအရ ျမနမာႏငင၌ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမ3 ၄၂ ခ ရသည(ေျမပ ၂ တြင ၾကညပါ)။ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားမ ၇ ခေသာ နယေျမမားက အာဆယႏငငမားအတြငးရ ဇဝမးစမးကြတနဖးက အေလးေပး အသအမတျပသညအေနျဖင အာဆယအေမြအႏစ ဥယာဥမားအျဖစ သတမတထားသည။ ၅ ခေသာ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားမာ ရမဆာေဒသမား (ႏငငတကာအဆင အေရးပါမႈရေသာ စမေတာ မား)အျဖစ သတမတထားသည။

အျခားတစခေသာနယေျမအား အဏၰဝါဥယာဥတစခအျဖစ သတမတထားရသည။ ျမနမာႏငငတြင ကမာၻ႕ အေမြအႏစအျဖစ ထနးသမး ထားရသညေနရာမား မရေသာျငားလညး မားစြာေသာ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားအား ကမာၻ႔အေမြ အႏစေဒသမားအျဖစ ထညသြငးစဥးစားေပးရန ကမာၻ႕ထနးသမးမႈေကာမတသ႔ ထညသြငးစဥးစားေပးရန တငသြငးထားသည။ (သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမား၏ စာရငးအျပညအစက ေနာကဆကတြ ၁ တြငၾကညပါ)4

သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမ ျဖန႔ကကတညရသညပမာဏ

ျမနမာႏငငရ လကရ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမကြနယကအား Aichi ေမာမနးခကအရ ႏငငေျမ ဧရယာစစေပါငး၏ ၁၇% ရရမည ဟေသာ ပမာဏ ((အကန႔ ၁ တြငၾကညပါ)ႏင တစကမာၻလးရ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမ ပမးမပမာဏျဖစသည ၁၄.၈% ႏင ႏႈငးယဥပါက သသာစြာနညးပါးေနသည။ ျမနမာႏငငရ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမ ၄၂ ခသည စတရနးကလမတာ ၅၂၉၄၆ ေကာ အထကယျပန႔ၿပး စစေပါငး ေျမဧရယာ ၆၅၃ဝ၈ဝ စတရနးကလမတာ၏ ၈.၁% ကသာ ကယစားျပထားသည။ သ႔ေသာ ဤပမာဏသည ၁၉၉၆ ခႏစတြင သတမတထားရခသည သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမပမာဏျဖစေသာ ၁% ေအာကႏင ႏႈငးယဥပါက တးတကလာျခငး ျဖစေၾကာငး ေတြ႕ႏငသည။

မၾကာေသးမက ထတျပနထားေသာ ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏင လပငနးစမခက (NBSAP, 2015 – 2020)5 ၌ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမ ၇ ခက ထပမထညသြငး အဆျပထားသည။ ၎လပငနးစမခက ထြကရၿပးေနာကမ သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရး ဝနႀကး ဌာန(MONREC) မ ေရးသားခေသာ စာတမးတစေစာင6၌ ေနာကထပ ၁.၄% ပမာဏရသည သဘာဝ ထနးသမးေရး နယေျမ ၁ဝ ခအား (၇ ခ မဟတဘ) ရညညႊနးေဖာျပထားသည။ ေရရညစမခကျဖစသည ျမနမာသစေတာ ႏစ ၃ဝ မဟာစမခက (၂ဝဝ၂ - ၂ဝ၃၁)တြငမ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမပမာဏက ၁ဝ% အထ တးျမႇငထားရရန ေမာမနးထားသည။

3 Forest Department (2017). Biodiversity Conservation in Myanmar, an overview. The Republic of the Union of Myanmar Ministry of Natural Resources and Environmen-tal Conservation.

4 WCS မ ရရထားသည ေျမပ5 MOECAF (2015). National Biodiversity Strategy and Action Plan (2015-2020). The Republic of the Union of Myanmar, Ministry of Environmental Conservation and

Forestry.6 Forest Department (2017). Biodiversity Conservation in Myanmar, an overview. The Republic of the Union of Myanmar Ministry of Natural Resources and Environmen-

tal Conservation.

+95 1 512613 info@myanmar-responsiblebusiness.org www.mcrb.org.mm

4 5

ေျမပ ၁။ ျမနမာႏငငရ ေဂဟေဒသမား

Source: Kh IFC (2017a). Baseline Report - Strategic Environmental Assessment of the HydropowerSector in Myanmar, International Finance Corporation, Washington, D.C, Ministry of Electricity andEnergy (MOEE), Ministry of Natural Resources and Environmental Conservation (MONREC).

ေျမပ ၂။ ျမနမာႏငငရ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား

Source: WCS, Protected Areas, 2017.

+95 1 512613 info@myanmar-responsiblebusiness.org www.mcrb.org.mm

6 7

သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမ ကြနယကအား တးခ႕ျခငးမာ လပေဆာငအပေသာ ကစၥတစရပပငျဖစသည။ သ႔ေသာ အမနတကယ လကေတြ႕ေျမျပင၌ စမႀကးၾကပမႈႏင ဘ႑ာေငြေထာကပေပးမႈမရပါက အဆပါေနရာမားသည လကေတြ႕တြင လေလာကစြာ ထနးသမး ကာကြယျခငး မျပေပးႏငသည စာရြကေပၚတြငသာ တညရေနမည ဥယာဥမားႏင ထးမျခားနား ျဖစေနလမမည(အဆပါ စာရြကေပၚတြင တညရသည ဥယာဥမားသည အခ႕ေသာ တနဖးမားရေနေစကာမ)

အကန႔ ၁ ။ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမဆငရာ Aichi ဇဝမးစမးကြမား ရညမနးခက ၁၁

၂ဝ၁ဝ ခႏစ ဂပနႏငင Aichi စရငစ နာဂယာၿမ႕၌ ကငးပေသာ CBD အဖြ႕ဝငႏငငမား ညလာခ၏ ဆယႀကမေျမာက အစညးအေဝးတြင ဇဝမးစမးကြဆငရာ ရညမနးခကအခ ၂ဝ က ၂ဝ၁၁ - ၂ဝ၂ဝ ကာလအတြက သေဘာတညခၾကသည။ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမႏငသကဆငေသာ ရညမနးခက ၁၁ တြင “၂ဝ၂ဝ ခႏစတြင ကနးေျမႏငကနးတြငး ေရထဧရယာမား၏ အနညးဆး ၁၇%ႏင ကမး႐းတနးႏငအဏၰဝါေဒသမား၏ အနညးဆး ၁ဝ% က ကာကြယေပးသငသည”ဟ ေဖာျပထားသည။ ထနးသမးသငေသာ ဧရယာ မားမာ ေအာကပါအတငး ျဖစသည။

• ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားအတြက အေရးပါသညေနရာမား။

• ေဂဟစနစကကယစားျပေသာေနရာမား - ႏငငအတြငးရ ေဂဟေဒသအသးသး၏ အနညးဆး ၁ဝ% ခန႔ ပါဝငရန။

• ထေရာကမတစြာစမခန႔ခြျခငး - တငးရငးသားႏင ေဒသခလမႈအသကအဝနးမား ပးေပါငးပါဝငေဆာင႐ြကမႈျဖင ေဒသခမားၾကား ကနကစရတႏင အကးအျမတ မတစြာခြေဝထားသညနညးလမးမားျဖင မးစတမား၊ အပငႏငသတဝါမား ရငသနကကစားရာ ေနရာမားႏင ေဂဟစနစျဖစစဥမား၊ ေဂဟစနစတညတမႈအား ကာကြယေပးျခငး။

• ေကာငးစြာဆကသြယထားရျခငး - ဆကသြယခတဆကမႈ၊ ရာသဥတေျပာငးလမႈက လကေလာ ညေထြျဖစေစေရးႏင ေဂဟစနစ ခဥးကပမႈနညးလမးအား အသးခမႈတ႔အတြက ရညရြယ၍ ပမကယျပန႔သည ေျမျပငေရျပငမားဆသ႔ ထနးသမးေရး ဆကစပ ဧရယာမား၊ ေဂဟစနစ ကြနယကမားအသးျပ၍ ၾကားခခတဆကထားရရန။

ျမနမာႏငငရ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား၏ အရြယအစားမာ ဝ.၅ စတရနးကလမတာ (ပဂအနးရ ေလာကနႏၵာ ေဘးမေတာ ဥယာဥ)မ ၂၂ဝဝဝ စတရနးကလမတာ (ကခငျပညနယေျမာကပငးရ ဟးေကာငးခငဝမးေဘးမေတာ)အထရသည။ အေစာပငး၌ တည ေထာငထားေသာ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားမာ အကယအဝနး ေသးငယေလရၾကေသာလညး ယခေနာကပငးတြင သတမတ ထားေသာ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမအသစမားမာ ကားႏင အာရဆငတ႔ကသ႔ေသာ ေရရညရငသနႏငရနအတြက နယေျမတစစပ တညးရေသာ သဘာဝစားကကေျမဧရယာမား ကယကယျပန႔ျပန႔ရရန လအပသည မးစတမားက ထနးသမးေပးရန ရညရြယသျဖင ေျမျပငအရြယအစား ႀကးမားၾကသည။ ကယစားျပမႈ

ကယစားျပမႈအရ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားသည ေဂဟေဒသအသးသး၏ အနညးဆး ၁ဝ% ပမာဏ က ကယစားျပရမညဟေသာ ရညမနးခကက ျပညမျခငးမရေပ။ ကခငျပညနယႏင စစကငးတငးေဒသတ႔ရ ကယျပန႔ေသာ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားေၾကာင ဟမဝႏာအေရ႕ပငးရ ေတာငေပၚေဒသေပါကပငႏင ျမကေတာမားသည သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား၏ ၉၆% ႏင ေျမာကဖက ႀတဂေဒသ သမပငးႏင အပေလာပငးသစေတာမားသည သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမ၏ ၃၆% အျဖစ ျပညမစြာ ျဖန႔ကကတညရ ေနသည။ သ႔ေသာလညး အျခားေသာ ေဂဟေဒသ (၇) ခမာမ ၁% ေအာကေလာနညး၍ေသာလညးေကာငး ထနးသမးထားျခငး မရဘေသာလညးေကာငး(ဇယား ၁ တြင) ရေနသလ ထအထမ ေဂဟေဒသ (၄) ခအား မးသနးလနးပါး အႏရာယအဆင ေဒသမားအျဖစ သတမတထားသည။

ျမနမာႏငငတြင လနပအဏၰဝါအမးသားဥယာဥ တစခသာရၿပး အျခားေသာ အဏၰဝါသဘာဝထနးသမးေရးနယေျမ မရျခငးသည ႀကးမားေသာ လစဟာခကပငျဖစသည။ ျမနမာႏငငရ အဏၰဝါသဘာဝထနးသမးေရး ကြနယကမား (အထးသျဖင ၿမတကြနးစ၌) လငျမနစြာ ေပၚထြကလာေစရနႏင အေျခခအသပညာ တးပြားလာေစရန အမးမးေသာ ေလလာဆနးစစမႈမားက Fauna and Flora International (FFI) အဖြ႕မ ကညေထာကပေပးလကရသည။ (ေျမပ ၃ အား ၾကညပါ)7

အဆပါေလလာမႈမားသည ေဒသတြငးရ အဏၰဝါေဂဟစနစမားက ပမနားလညေစႏငၿပး ထပမထနးသမးေစာငေရာကမည ဥးစားေပး ေနရာမားအား ခြျခမးစတျဖာရာတြင အေျခခအတျမစအျဖစ ေထာကပေပးသည။ ၿမတကြနးစတြင လနပအဏၰဝါအမးသားဥယာဥအျပင ေဒသခမားစမအပခပသည အဏၰဝါေရျပငဧရယာ (LMMAs) ၃ ခက သတမတႏငခသည။ ေဒသခမား စမအပခပသည အဏၰဝါေရျပင ဧရယာ (LMMAs) မာ ကမး႐းတနးေန ေဒသခလထမားမ အမားစေသာ (သ႔မဟတ) အလးစေသာ ကစၥရပက စမခန႔ခြျခငးျဖစျပး ေဒသ အေျချပငါးေမြးျမေရးလပငနးမားအတြက မ႐းဖလာနညးစနစမားက ကယစားျပသည။ ေဒသခမား စမအပခပသည အဏၰဝါေရျပင ဧရယာ (LMMAs)သည ငါးေမြးျမေရးလပငနးဆငရာ စမခန႔ခြမႈနညးလမးတစခသာျဖစၿပး အဏၰဝါပငလယျပငရ ဇဝမးစမးကြမားအား ထနးသမးရနအတြက စစဥထားရျခငးမဟတေၾကာငး သတျပသငသည။

ဘ႑ာေငြအေထာကအပ

ျမနမာႏငငရ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားမာ ဘ႑ာေငြအလအေလာက ရရျခငး မရေပ။ လြနခသည ၂ဝ၁ဝ - ၂ဝ၁၅ ခႏစအတြငး သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားအတြက ပမးမတစႏစလင အေမရကနေဒၚလာ စစေပါငး ၁.၉ သနး သ႔မဟတ တစစတရနးကလမတာ လင အေမရကနေဒၚလာ ၄၃ ေဒၚလာ အသးျပခသည။8 တစႏစလင ပမးမအေမရကနေဒၚလာ ဝ.၇၉ သနးႏင ညမေသာ ႏငင ဘ႑ာေငြက သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား၏ ၄၁% အတြက ေထာကပေပးလကရၿပး ၅၉% က အေမရကနေဒၚလာ ၁.၁ သနး ရေသာ ျပငပအေထာကအပမားျဖင လညပတလကရသည။ ရနပေငြေထာကပမႈမာ သဘာဝ ထနးသမးေရး နယေျမအလက ကြာဟခက ႀကးမားသည။ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမ ၃ ပ ၁ ပ ႏင နယေျမဧရယာ စစေပါငး၏ ၁ဝ% သည ရနပေငြေထာကပမႈ လးဝ မရရေပ။ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားအတြက ျပငပေထာကပေငြ မညမရရသညကလညး တကစြာ မသရေပ။ သဘာဝသယဇာတႏင ပတဝနးကငထနးသမးေရးဝနႀကးဌာန၏ ေဖာျပခကအရ ၂ဝ၁၄ -၂ဝ၁၅ ခႏစအတြငး အမးမးေသာ စမကနးမားအတြက ျပငပရနပေငြ စစေပါငး အေမရကနေဒၚလာ ၁၈.၇ သနး ေထာကပေပးမႈ ရရခသညဟ သရရျပး ယငးပမာဏသည လြနခေသာႏစမားကထက သသာ စြာ တးတကလာျခငးျဖစသည။ သ႔ေသာ ထရနပေငြ၏ မညမေလာကေသာ ပမာဏက ထနးသမးေစာငေရာကမႈ လပငနးမားအတြက အသးျပခသညက ရငးလငးစြာမသရသညအျပင ဤသ႔ေသာ ျပငပေထာကပမႈမားသည ႏစစဥႏစတငးရရရန အာမခခက မရေၾကာငး လညး သတျပသငသည။ ဤအခကက သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဝနႀကးဌာနမ အသအမတျပၿပး ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏင လပငနးစမခက (NBSAP)ပါ အခက ၂ဝ.၁ အရ “အရငးအျမစမးစမ ဇဝမးစမးကြမားအတြက ေထာကပေငြရရမႈသည ၂ဝ၂ဝ ခႏစတြင ၅ဝ% တးတကရမည” ဟ ေဖာျပထားသည။

သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားမ ဝငေငြရရမႈ မရသေလာကနညးပါးၿပး (၂ဝ၁၃/၁၄ ခႏစအတြငး အေမရကန ေဒၚလာ ၁၇ဝဝဝ ေအာကသာရရ) ရရသည ဝငေငြမားက ထနးသမး၍ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမကြနယကအတြငး ျပနလညရငးႏးျမပႏႏငရနအတြက နညးစနစတခ ခမတထားျခငးလညးမရေပ။ ရရေသာ ဝငေငြအားလးသည ဗဟအစးရ၏ ဘ႑ာေငြေအာကသ႔သာ စးဝငသြားခသည။ သ႔ေသာ အသစထြကရလာသည ဇဝမးစမးကြႏင သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား ကာကြယေစာငေရာကျခငးဆငရာ ဥပေဒတြင သစေတာဥးစးဌာန၏ ညႊနၾကားေရးမးခပသည “သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား အတြငးရ ေဂဟစနစအတြငးမ ရရသည ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားအေပၚ အခေၾကးေငြေပးေဆာငေစျခငးစနစက သတမတႏငသည”ဟေသာ ျပဌာနးခကပါရသျဖင ဘ႑ာေငြအေျခအေန သည ေျပာငးလလာႏငသည။ သ႔ေသာ ၎ဥပေဒျပဌာနးခကတြင အခေၾကးေငြေပးေဆာငေစမညဟေသာ စနစအား မညသ႔မညပ အေကာငအထညေဖာမညက ထပဆငေဖာျပထားျခငး မရေပ။9

7 FFI မ ရရထားသည ေျမပ။8 Emerton, L. et al. (2015). Sustainable financing for Protected Areas. Yangon, Wildlife Conservation Society.9 ဇဝမးစမးကြမားႏင သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမား ကာကြယေစာငေရာကျခငးဆငရာ ဥပေဒ (၂ဝ၁၈)၊ ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငငေတာ၊ ျပညေထာငစ လႊတေတာ ဥပေဒအမတ ၁၂။

+95 1 512613 info@myanmar-responsiblebusiness.org www.mcrb.org.mm

8 9

ေျမပ ၃။ ၿမတကြနးစရ အေရးႀကး ဇဝမးစမးကြ ဧရယာမား

Source: Fauna & Flora International Myanmar Programme (2017).

လကရ၌ ပဂၢလကက႑ ေငြေၾကးေထာကပမႈမားသည သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားအတြက အနညးငယသာ ေထာကပေပးၾကေသာ လညး ေနာငအနာဂတတြင ပမအေရးပါေသာက႑မ ေထာကပေပးလာႏငဖြယရသည။ ဥပမာအားျဖင သဘာဝဓာတေငြ႕ပကလငး တည ေဆာကရာတြင ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ သကေရာကမႈမားက အေလာေပးသညအေနျဖင PTT ကမၸဏ၊ တနသၤာရပကလငးကမၸဏ (Petronas) ႏင မတမ သဘာဝဓာတေငြ႔ကမၸဏ (Total) တ႔စေပါငးကာ တနသၤာရသဘာဝႀကးဝငးအား ေငြေၾကးေထာကပေပးထားသည။ ဤအေၾကာငးအရာႏငစပလဥး၍ အေသးစတေဆြးေႏြးမႈက ပငမအႏစခပစာတမးတြင ဖတ႐ႈႏငသည။ ေလာကားဥယာဥ၊ ျပငဥးလြင ႐ကၡေဗဒဥယာဥ၊ ေနျပညေတာ၊ ရတနာပႏင ရနကနတရစာၦနဥယာဥတ႔အား စမႀကးၾကပခြငက ထးကမၸဏမားအပစမ သစေတာ ဥးစးဌာနႏင စာခပခပဆကာ လပကငလကရသည။

သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားအတြက ေရရညတညတမည ဘ႑ာေငြရရေရး အခြငအလမးမားက သားငကထနးသမးေရးအဖြ႕မ ရာေဖြေဆာငရြကလကရသည။ REDD+ ေငြေၾကးေထာကပေပးမႈမား၊ ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားအတြက ေပးေဆာငသည အခေၾကးေငြ မား၊ ေလာေၾကးေငြမား၊ ခႏမျခငးမား၊ အသးျပေၾကး၊ အခြနအတတမားႏင သဘာဝအေျခခခရးသြားလပငနးတ႔မ ရရမည ေငြေၾကး အစရသျဖင ဘ႑ာေငြရရမည နညးလမးအမားအျပားပါဝငသည။ ဥပမာအားျဖင ျမနမာႏငငရ သဘာဝ ထနးသမးေရး နယေျမမားအတြက သဘာဝအေျခခ ခရးသြားလပငနးဆငရာမဝါဒႏင စမခန႔ခြမႈမဟာဗဟာ10က ေရးဆြထားၿပးျဖစသလ လနပကြနး အမးသားအဏၰဝါဥယာဥ အတြက သဘာဝအေျခခ ခရးသြားလပငနးမားဆငရာ အစအစဥတစခ ေရးဆြထားၿပးျဖစသည။

စမအပခပမႈႏင ထနးကြပမႈ

သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမအမားစမာ ဝနထမးအငအား၊ စမခန႔ခြမႈအစအစဥမားႏင အေျခခအေဆာကအဥလအပခကမား ကငးမ လကရသည။ အကးဆကအေနျဖင ကးေကာဝငေရာကမႈမား၊ တရစာၦနမားအား တရားမဝင ဖမးဆးသတျဖတျခငး၊ သစမဟတေသာ သစေတာထြကပစၥညးမား အလြနအကြ ထတလပျခငးမားက ရငဆငေနရသည။ လစာေကာငးမြနၿပး သငတနးပ႔ခေပးမႈ လေလာကစြာ ရရထားသညအျပင သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမား11 အတြငး လေလာကစြာ လညလညကြငးဆငးစစေဆးရနႏင လကရ ၿခမးေျခာက မႈမားအားေလာခေစမည လထပညာေပးလပငနးမား လပေဆာငရနအတြက လအပသည အရငးအျမစမား ရယသးစြႏငသည ဝနထမး မားရေနျခငးႏင သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား၏ အႏရာယကေရာကေနသည အေျခအေနၾကားတြင ႀကးမားသည ဆကသြယခက တစရပရသည။ ႐း႐းရငးရငး ဆရေသာ ဝနထမးအရငးအျမစေကာငးမြနေလ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားအတြက ၿခမးေျခာကခရမႈ နညးပါးေလျဖစသည။

ေမာမနးခကမားႏင စမခကမားမရပါက စမခန႔ခြမႈ ထေရာကမႈ ရ၊ မရက အကျဖတရန ခကခသည။ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား၏ ဝနထမးအငအား၊ ေလကငသငတနးေပးမႈမား၊ စမခန႔ခြမႈအစအစဥမား၏ ရယသးစြႏငမႈ (သ႔မဟတ) အေျခအေန၊ ထနးသမးထားေသာ ဥယာဥအတြက အေျခခလအပသည အေဆာကအဥ၊ ပတဝနးကငထနးသမးမႈရလာဒမား အစရသညတ႔ႏင သကဆငသည အခက အလကမားက တတကကရရရန မလြယကေပ။ ၂ဝ၁၁ ခႏစတြင Istituto Oikos မ လကရႏင အဆျပ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမ မားအတြက သတငးအခကအလက ဆနးစစခကတစရပက လပေဆာငခသည။12 အဆပါ ဆနးစစခကအစရငခစာတြင လကရႏင အဆျပထားသည သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမ (၄၃)ခ၏ သတငးအခကအလကမား ေဖာျပထားၿပး သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမ (၃ဝ)ခအား ႐တခညးေလလာဆနးစစထားရသည။ အဆပါ အစရငခစာအရ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမအခ (၂ဝ) တြင အစအစဥ ေရးဆြထားသည စာရြကစာတမးအခ႕ရေသာလညး ၄ငးတ႔သည ၿပးျပညစသညစမခန႔ခြမႈအစအစဥမား မဟတေၾကာငး သးသပထား သည။ စစတမးေကာကယခေသာ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမ ၇ဝ% မ ဝနထမးမား၏ ေဖာျပခကအရ ဘ႑ာေငြအၾကပအတညးႏင ဝနထမးအငအား (အေရအတြကႏင အရညအခငးပါ) မလေလာကျခငးတ႔မာ စမခန႔ခြမႈလပငနးစဥမား အေကာငအထညေဖာရာတြင အဓက အဟန႔အတားျဖစေၾကာငး သရရသည။ လညလညကြငးဆငးစစေဆးျခငး၊ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ပညာေပးအစအစဥမား၊

10 MOECAF (2015). Myanmar Ecotourism Policy and Management Strategy for Protected Areas. The Republic of the Union of Myanmar, Ministry of Environmental Con-servation and Forestry.

11 Tranquilli, S. et al. (2014) Protected Areas in Tropical Africa: Assessing Threats and Conservation Activities. PLOS One12 Istituto Oikos and BANCA (2011).Myanmar Protected Areas: Context, Current Status and Challenges. Milano, Italy.

+95 1 512613 info@myanmar-responsiblebusiness.org www.mcrb.org.mm

10 11

ေတာ႐ငးတရစာၦနဆငရာ စစတမးေကာကယမႈမားက သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား၏ ထကဝကေကာခန႔တြင အေကာငအထည ေဖာေဆာငရြကလကရသည။ စစတမးေကာကယခေသာ ေနရာမား၏ ၃ ပ ၁ ပမာ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ (သ႕/ႏင) အၿမတမးစကပးေျမ မားအျဖစ အသးျပထားသျဖင သစေတာျပနးတးမႈမား ျဖစေပၚလကရသည။ (အကန႔ ၂ တြင ၾကညပါ)

သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမ အနးတစဝကရ ရပရြာအေျချပ သဘာဝသယဇာတစမခန႔ခြမႈႏငေဒသခမားမ ပါဝငစမခန႔ခြသည သစေတာမားသည သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား၏ ၄ ပ ၁ ပ၌ ပါဝငေနၿပး ဆကသြယညႇႏႈငးေရးအစအစဥမားသည ထ ၂၅%ထက ရာခငႏႈနးအနညးငယ ျမငမားသည။ ေဒသခလထႏင လကနကကငေသာငးကနးသတ႔ၾကား ျဖစပြားသည ပဋပကၡမားသည ထေရာက ေသာစမခန႔ခြမႈအတြက အဓကအဟန႔အတားမားျဖစေၾကာငး စစတမးေကာကယခေသာ နယေျမဧရယာ၏ ၁၅% ေသာ ေနရာမားတြင သတမတေဖာထတခသည။ သ႔ေသာလညး လကေတြ႕၌ လေလာကစြာ ထနးသမးကာကြယျခငး မျပေပးႏငသည စာရြကေပၚတြငသာ တညရေနေသာ ဥယာဥမားသည ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးေစာငေရာကရာတြင အေရးပါေၾကာငး သတျပသငသည။ ဤအခကသည ထနးသမးကာကြယရမည ဥးစားေပးမးစတမားထက အပငႏငသတဝါမား ရငသနကကစားရာေနရာမားက ထနးသမးျခငးႏင ပမ ဆကစပေနသည။

သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဝနႀကးဌာနအေနျဖင စမအပခပမႈႏင စပလဥးသညျပနာက နားလညသရၿပး ျဖစသည။ ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏင လပငနးစမခက၏ ရညမနးခက ၁၁.၃ အရ ၂ဝ၂ဝ ခႏစတြင ျမနမာ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား၏ စမခန႔ခြမႈ ထေရာကျခငးသည သသာထငရားစြာ တးတကရမညျဖစသလ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမ ၁၅ ေနရာတြင Spatial Monitoring and Reporting Tool (SMART) အား အေကာငအထညေဖာျခငး၊ အနညးဆးအားျဖင သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမ ၅ ေနရာတြင စမခန႔ခြမႈအစအစဥမား အေကာငအထညေဖာျခငးအျပင အနညးဆး သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမ ၅ ေနရာတြင စမခန႕ခြမႈလပငနးမား၌ ေဒသချပညသလထမား ပးေပါငးပါဝငျခငး ရလာေစရမညဟ ေဖာျပထားသည။

အဆျပထားသည သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမတစခ (တနသၤာရ သဘာဝႀကးဝငး)ႏင လကရ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမတစခ(လနပအမးသားအဏၰဝါဥယာဥ)တ႔အတြက စမခန႔ခြမႈအစအစဥမား ေရးသား ျပစထားၿပးျဖစသည။ ထပမ၍ အျခားသဘာဝထနးသမး ေရးနယေျမ ၄ ခ ျဖစသည အငးေတာႀကး၊ အေလာငးေတာကပ၊ နတမေတာငႏင မနးမလကြနးတ႔တြင စမခန႔ခြမႈအစအစဥမား ေရးဆြလကရၿပး အျခားနယေျမ ၇ ခ ျဖစသည ခါကာဘရာဇ၊ ဟးေကာငး၊ ထမသ၊ ခပသငး၊ ပပၸါး၊ ေရႊစကေတာႏင မးယငးႀကးတ႔တြင စစဥမႈမား ေဆာငရြကလကရသည။ လနပအမးသား အဏၰဝါဥယာဥက Istituto Oikos ၏ ေထာကပမႈျဖင သယဇာတႏင သဘာဝ ပတဝနးကင ထနးသမးေရးဝနႀကးဌာနမ စမကြပကလကရသည။ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမ၏ ရညရြယခကႏင ေမာမနးခကမားက ေဖာျပထားသည ၿပးျပညစေသာ စမခန႔ခြမႈအစအစဥက ေရးဆြၿပးေျမာကသြားၿပျဖစသလ ၄ငးအစအစဥတြင စမခန႔ခြမႈ လပေဆာငခက မား၊ နယေျမဇနသတမတျခငး၊ ပတဝနးကငထနးသမးမႈႏင ေဒသခမား၏ အသကေမြးဝမးေကာငးမႈ တးတကလာေစရန ေဒသခလထ မားႏင ခတဆကေဆာငရြကျခငးတ႔လညး ပါဝငသည။ အဆပါအမးသားဥယာဥသည လကရအခနတြင ဥယာဥတြငး၌ ခရးသြားလပငနး ေဆာငရြကခကမားမ ဘ႑ာေငြအကးအျမတ ရရျခငးမရေသာေၾကာင သဘာဝအေျခခ ခရးသြားလပငနးအစအစဥတစခလညး13 ပးတြပါ ရသည။ လနပအမးသားအဏၰဝါဥယာဥအတြငးရ ဝအလကြနးတြင သဘာဝအေျခခ အပနးေျဖနားေနစခနးတစခက ၂ဝ၁၈ ခႏစ အကနပငးတြင ဖြငလစရနအတြက သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဝနႀကးဌာနႏင သဘာဝဝနးကငႏင သားငက တရစာၦနထနးသမးေရးဌာန (NWCD)တ႔မ တငဒါေခၚယ၍ ခြငျပခၿပး ျဖစသည။14

သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား ခ႕ထြငရာတြင ႀကေတြ႔ရႏငသည လမႈေရးဂယကမား

ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား၏ အကးအျမတမားက ေဒသတြငးႏင တစကမာၻလးအဆငတြင ေကာငးစြာ အသအမတ ျပထားေသာလညး သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား၏ ကနကစရတအခ႕က ေရးအစဥအဆကကပင ေဒသခလထမားမ ကခေနရဆ ျဖစသည။ ပတဝနးကငထနးသမးေရးမဝါဒသည အနညးဆးအဆင၌ ထခကနစနာမႈမရေစရနႏင တတႏငပါက ဆငးရမြေတမႈ ေလာပါး

13 Instituto Oikos (2015). Lampi Marine National Park Ecotourism Plan: 2015-201814 Lampi Marine National Park (2018), သဘာဝပတဝနးကငႏင သားငကတရစာၦန ထနးသမးေရးဌာန၊ သစေတာဥးစးဌာန။

ေစျခငးက ေထာကပေပးရမညဟ အမားစမလကခထားသည။15 ထနးသမးမႈတနဖးျမငမားသည အပငႏငသတဝါမား ရငသနကကစားရာ ေနရာမားအား ကာကြယေစာငေရာကျခငးႏင ေဒသခလထ၏အခြငအေရးမားက ထနးသမးေစာငေရာကျခငးတ႔ၾကားရ တငးမာမႈမား၏ ဥပမာတစရပအျဖစ ၂ဝ၁၇ ခႏစ ေအာကတဘာလ၌ ခါကာဘရာဇအမးသား ဥယာဥခ႕ထြငျခငးအား ကန႔ကြကဆႏၵျပမႈမားႏင ရငဆငရ ျခငးက ေတြ႕ျမငႏငသည။ မညသည သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမအသစတြငမဆ ေဒသခလထမားမ အျပညအဝ ပးေပါငးပါဝင ေဆာငရြကျခငးႏင ဓေလထးတမးဆငရာ အခြငအေရးမားက အေလးထား၍ ျဖစလာႏငသည လမႈေရးဂယကမားက ေစစပေသခာစြာ ဆနးစစသငေပသည။ သဘာဝသယဇာတမားအေပၚ ေဒသခမား မခရပတညဆျဖစေသာေၾကာင လကရတညရေနသည သဘာဝထနး သမးေရးနယေျမမားမ ႀကေတြ႔ရသည ၿခမးေျခာကမႈမားမာ ဆကလကရငဆငရႏငဖြယရသည။ ထ႔ေၾကာင အနးပတဝနးကငရ ေဒသခ မား၏ လအပခကမားႏငကကညေအာင ေကာငးမြနစြာစမခန႔ခြကာ ၾကားခနယေျမမားအား ရငးလငးျပတသားစြာ သတမတထားရ သငသည။

၂ဝ၁၈ ခႏစတြင ထြကရလာသည ဇဝမးစမးကြႏင သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား ကာကြယေစာငေရာကျခငးဆငရာ ဥပေဒတြင ေဒသခလထမားအတြက ပမႀကးမားသည တာဝနတစရပက ေပးအပထားသည။ အဆပါဥပေဒ၌ ေဒသခအစအဖြ႕ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမက သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမ အမးအစားတစခအျဖစ သတမတထားၿပး သစေတာဥးစးဌာန၏ ေဒသခမား ပးေပါငးပါဝင သည သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမ စမအပခပမႈအတြက နညးပညာႏင ကြမးကငမႈဆငရာ ေပါငးစပညႏႈငးေပးမႈမားက ပပးေပးရန ျပဌာနးထားသည။ ထ႔အျပင အဆပါဥပေဒအရ သစေတာဥးစးဌာန၏ ညႊနၾကားေရးမႈးခပသည ေဒသခမား ပးေပါငးပါဝငသည သဘာဝ ထနးသမးေရးနယေျမ စမအပခပမႈကခြငျပေပးႏငသလ ေဒသချပညသမား၏ လမႈစးပြားတးတကေရးအတြက ၾကားခနယေျမ သတမတ ေပးႏငသည။16 ၂ဝ၁၉ ခႏစတြင ထြကရလာမည ဇဝမးစမးကြႏင သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား ကာကြယေစာငေရာကျခငးဆငရာ နညးဥပေဒမားတြင ေဒသချပညသမားအတြက စမခန႔ခြမႈအခြငအေရးမားႏင ပမ၍ ပးေပါငးပါဝငေဆာငရြကခြငမား ရရလာႏငမညဟ ေမာလငရသည။

ျမနမာႏငငတြင ေဒသချပညသမားမ ပးေပါငးပါဝငေဆာငရြကေသာ ပတဝနးကငထနးသမးေရး ေရ႕ေျပးေဆာငရြကမႈ အခ႕ရပါသည။ ဥပမာအေနျဖင ပတဝနးကငထနးသမးေရး စမခန႔ခြမႈ၏ထေရာကမႈအား ေစာငၾကညစစေဆးျခငး၊ အကျဖတတငးတာျခငးႏင တးတက လာေစရနအတြက Spatial Monitoring and Reporting Tool (SMART)က အသးျပ၍ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားအား ေဒသခ မားမ ေစာငၾကညစစေဆးျခငးသညလညး ေရ႕ေျပးေဆာငရြကမႈ တစခအပါအဝငျဖစသည။ ေဒသခမားမ စမေဆာငရြကေသာ သစေတာ မားႏင ေဒသအဆငမား၌ စမခန႔ခြသည အဏၰဝါဧရယာမားမာ ျမနမာႏငငတြငလညး ရလာၿပျဖစသည။

(ဂ) ကာကြယထနးသမးမႈမျပရေသးသည ဇဝမးစမးကြမားအတြက အေရးႀကးေသာေနရာေဒသမား

လာထားလကရေသာ ကမာၻ႕အေမြအႏစ တညေနရာမား

ျမနမာႏငငသည ကမာၻ႔အေမြအႏစညလာခ(ကမာၻ႔ယဥေကးမႈႏင သဘာဝအေမြအႏစညလာခ)က ၁၉၉၄ ခႏစတြင လကမတေရးထးခ သည။ ကမာၻ႔အေမြအႏစေနရာမားသည ယဥေကးမႈအရ၊ သမငးအစဥအလာအရ၊ သပၸပညာအရ သ႔မဟတ အျခားနညးလမးမားအရ ယဥၿပငမႈကငးမ၍ ထငရားမႈရသညဟ ကလသမဂၢအဖြ႕မ သတမတေပးထားျခငးျဖစၿပး ယငးေနရာမားက ႏငငတကာ သေဘာတညမႈ စာခပမားအရ တရားဝငထနးသမးေပးထားျခငးျဖစသည။ ကမာၻ႔အေမြအႏစ စာရငးဝငႏငေသာ အဖးတနေနရာမားျဖစသညဟ သက ဆငရာႏငငမားမယဆပါက ၎စာရငးတြင ထညသြငးႏငရနအတြက လာထားစာရငးေပးပ႔ရနလညး တကတြနးထားသည။

15 CBD (2008). Protected Areas in Today’s World: Their Values and Benefits for the Welfare of the Planet. Secretariat of the Convention on Biological Diversity, Montreal, Technical Series no. 36.

16 ဇဝမးစမးကြမားႏင သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား ကာကြယေစာငေရာကျခငးဆငရာဥပေဒ (၂ဝ၁၈)၊ ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ၊ ျပညေထာငစလႊတေတာ ဥပေဒအမတ ၁၂။

+95 1 512613 info@myanmar-responsiblebusiness.org www.mcrb.org.mm

12 13

ဇဝမးစမးကြမားအတြက အေရးႀကးေသာ (၇) ေနရာက ကမာၻ႔အေမြအႏစထနးသမး ေစာငေရာကေရး ေကာမတမ ထညသြငးစဥးစားေပး ရန အဆျပတငသြငးထားသည။17 ယငးေနရာတ႔မာ မးသနးလနးပါး အႏရာယရေသာ ေရခလငးပငမား၏ ေနထငကကစားရာ ဧရာဝတ ျမစ႐းတစေလာက၊ အာရတက၏ အႀကးမားဆး ပကတေျမႏလြငျပငမားတြင တစခအပါအဝငျဖစသည ဟးေကာငးခငဝမးေတာ႐ငး တရစာၦနေဘးမေတာ၊ အေရ႕ေတာငအာရ ကနးတြငးပငးရ အႀကးဆးေရကနမားတြငပါဝငၿပး ရားပါးေရခငါးမား ေပါကပြားရာႏင ေဆာငး ခငကမားကကစားေလရေသာ အငးေတာႀကးကန ေတာ႐ငးတရစာၦနေဘးမေတာ၊ ၿမတကြ နးစ၊ သစခြမးစတစအျပင အျခားေသာ ဟမဝႏာ ပနးမာနမားေပါကေရာကသည နတမေတာင အမးသားဥယာဥ၊ မတာ ၅ဝဝဝ အျမငတြငပ႕ႏ႔ေပါကေရာကေသာ ေျမာကဖားပငးေတာင ေပၚသစေတာမား (ခါကာဘရာဇႏင ဖနကနရာဇ အမးသားဥယာဥ)၊ အေရ႕ေတာငအာရတြင အႀကးဆးအျဖစ ကနရစလကရေသာ ေျမနမပငး အၿမစမးေတာမားပါဝငသည တနသၤာရသစေတာ႐းမတ႔ ျဖစၾကသည။ ယငး (၇) ေနရာ၌ နတမေတာင အမးသားဥယာဥ၊ အငးေတာႀကးကန ေတာ႐ငးတရစာၦန ေဘးမေတာႏင ခါကာဘရာဇအမးသားဥယာဥတ႔က ကမာၻ႔အေမြအႏစ လာထားစာရငးဝငတြင ပါဝငႏငရန သငေတာမႈ ရ၊ မရက အကျဖတခရေသာလညး နတမေတာငႏင အငးေတာႀကးကနတ႔သည လာထားစာရငး၏ ၿပးျပညစမႈႏင စမခန႔ခြမႈ စသတမတခကမားက ျပညမျခငးမရခေပ။

အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမား တညရရာနယေျမမား (KBAs)

အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမားတညရရာ နယေျမမားသည ဇဝမးစမးကြမားအတြက တစကမာၻလးအဆင၌ အေရးပါထငရားမႈ ရေသာ ေနရာမားျဖစၾကၿပး စသတမတခက အတငးအတာမားက အသးျပ၍ ေဖာထတ သတမတထားျခငး ျဖစသည။ ဤနယေျမမားသည ကမာၻအႏ႔အျပားရ ဇဝမးစမးကြမားအား ထနးသမးေစာငေရာကမႈအတြက အေရးပါမႈအရဆးေသာ ေနရာမားက ကယစားျပသည။18 ျမနမာႏငငတြင အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြ တညရနယေျမ စစေပါငး (၁၃၂) ခ ရသည။ ျမနမာႏငငတြင အဓက အေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြ တညရနယေျမမား (ေျမပ ၄ က ၾကညပါ)19 သည သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားအျဖစ သတမတထားရသည ဧရယာ မားအတြငး ကေရာကေနသည အခနအခါမးမအပ ၎တ႔တြင ဥပေဒအရ တရားဝငေျမယာပငဆငမႈပစ မရေခ။ အထကပါဧရယာ (၁၃၂) ခအနက (၃၅) ေနရာမာ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမျဖစေနၿပး အျခားေသာ(၆)ခမာ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမအျဖစ အဆျပထားေသာ ေနရာမားျဖစေသာလညး ကနေနရာအမားစမာ ဥပေဒအရ သတမတေပးထားျခငးမး မရေပ။ သ႔ေသာ အဆပါေနရာ မားသည အနာဂတပတဝနးကငထနးသမးေရး အားထတမႈမားႏငကာကြယမႈမားအတြက ဥးစားေပးေနရာမားအား ႏငငမားမ သတမတ ေဖာထတရာတြင အကအညေပးသလ ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ ကေရာကလာမည သကေရာကမႈမားအား ေရာငရားႏငေစရနအတြက ေနရာေဒသမား၏ တနဖးၾကြယဝမႈက မးေမာငးထးေပးျခငးအားျဖင ဖြ႕ၿဖးေရးစမခကေရးဆြျခငးက ကညေပးကာ ဇဝမးစမးကြမား ခႏမ ျခငးျပရနအတြက အလားအလာရသည ေနရာမားအျဖစ သတမတခရျခငး ပမျဖစေပၚလကရသည။ လကရအခန၌ ျမနမာႏငငဧရယာ၏ ၁၇% က အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြ တညရနယေျမမားျဖင လႊမးၿခထားရသည။

အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြ တညရနယေျမမား၏ ေလးပသးပသည ျမနမာႏငင၏ ေျမာကဘကပငးႏင ၿမတကြနးစအပါအဝင တနသၤာရတငးတြင တညရသည။ ျမနမာႏငင၏ ပထမဥးဆးေသာ သဘာဝအရငးအျမစ ဆနးစစခက၏ ေတြ႔ရခကအရ အေရးႀကးေသာ ေဂဟစနစမားႏင အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြ တညရနယေျမမားသည ထပတကေနသည။ ထ႔ေၾကာင အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြ တညရနယေျမမားသည ဇဝမးစမးကြမားအား ထနးသမးေပးသညအတြက တနဖးရသညအျပင ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈ မားကပါ ေထာကပေပးသျဖင တနဖးရေၾကာငး ေတြ႔ျမငႏငသည။20

17 For details see https://www.mmbiztoday.com/articles/myanmar-natural-sites-identified-top-priorities-world-heritage-nomination18 See IUCN (2016). A Global Standard for the Identification of Key Biodiversity Areas, Version 1.0. First edition. Gland, Switzerland: IUCN.19 WCS မ ရရထားသည ေျမပ20 See WWF (2016) Natural Connections: How natural capital supports Myanmar’s people and economy

ေျမပ ၄။ ျမနမာႏငငရ အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမား တညရရာနယေျမ

Source: WCS, Key Biodiversity Areas, 2013.

+95 1 512613 info@myanmar-responsiblebusiness.org www.mcrb.org.mm

14 15

(ဃ) ျမနမာႏငင၏ ပငမ ေဂဟစနစမား/အပငႏင သတဝါမား ရငသနကကစားရာေဒသမား

သစေတာမား

သစေတာေဂဟစနစမားသည ကြနးသစမဟတသည သစေတာထြကပစၥညးမား၊ မးေသြး၊ ေဆးဝါးမားႏင ေဆာကလပေရးလပငနးသး ကနပစၥညးမားျဖစသည ထြကကနဝနေဆာငမႈမားက ေပးစြမး႐သာမက ကာဗြနဓာတေငြ႕မားက စတယစမဝငေစၿပး ေျမဆလႊာ ကစလစမႈက ျဖစေပၚေစသည။ ေရစမဝငမႈျမငမားသျဖင ေရစးႏႈနးက ေႏးေကြးေစျခငးအားျဖင သစေတာမားသည ရာသအလက ေရစန စးဆငးႏႈနးက ထနးညႇျခငးႏင ေျမေအာကေရစတငျဖစေပၚရာ အရငးအျမစေနရာမားက အားျဖညေပးႏငမႈတ႔ေၾကာင ျမစေခာငးမား၏ ေျမေအာကၾကမးျပငေရစးႏႈနးက အေထာကအပျဖစေစသည။ ေခာငးေရစးႏႈနး ျမငမားလာမႈေၾကာင ျမစစနပငးေဒသတြငးေနထငေသာ ျပညသလထအတြက အကးရေစၿပး ေႏြရာသ၌ ေသာကသးေရရရမႈ၊ ေရသြငးစကပးေရးလပငနးမားႏင ေရခ ငါးေမြးျမေရးလပငနးမား တးတကေကာငးမြနလာေစသည။ ေျမဆလႊာဆးရႈးမႈက နညးပါးေစျခငးအားျဖင သစေတာမားသည ဆညႏင ေရေလာငတမမား၏ အသးဝငမႈက ထနးသမးေပးႏငသည။

ျမနမာႏငငတြင လႊမးမးႀကးစးထားသည သဘာဝေပါကပင အမးအစားမားမာ သစေတာမား ျဖစသည21 (ဇယား ၁ အား ၾကည႐ႈပါ)။ သစေတာဧရယာစစေပါငးမာ ၂၉ဝ ၄၁ဝ စတရနးကလမတာျဖစၿပး ယငးမာ စစေပါငးေျမဧရယာ၏ ၄၃%22 ျဖစသည။ သ႔ေသာ ထအထမ တစဝကသာ ထထပသစေတာအျဖစ သတမတၿပး ကနတစဝကမာ ကပါး သ႔မဟတ ပကစးယယြငးေနသည သစေတာမားျဖစသည။ ၂ဝ၁ဝ မ ၂ဝ၁၅ ခႏစအတြငး ကမာၻလးဆငရာ သစေတာျပနးတးမႈ ထပဆး ၃ ႏငငတြင ျမနမာႏငင ပါဝငသည။ သစေတာျပနးတးမႈ ဧရယာမာ ၅၄၆ဝ စတရနးကလမတာျဖစၿပး ႏစစဥျပနးတးမႈႏႈနးမာ ၁.၈% ျဖစသည။23

ဇယား ၁။ သဘာဝေပါကပငအမးအစားအလက ျမနမာႏငငရ သစေတာဖးလႊမးမႈ

သစေတာအမးအစားမား သစေတာဧရယာ %

ေရာေႏာရြကျပတေတာ ၃၈

ေတာငေပၚႏင သမပငးအၿမစမးေတာ ၂၅

အပပငးအျမစမးေတာ ၁၆

ေျခာကေသြ႔ေတာ ၁ဝ

အပပငး ရြကျပတမးသစေတာ (အငးတင) ၅

ဒေရေတာ၊ ကမးေျခႏင သခသစေတာ၊ ရႊ႕ႏြေတာ ၄

ပလပေျမ ၂

21 Kress, J. et al. (2003). A Checklist of the Trees, Shrubs, Herbs, and Climbers of Myanmar. Smithsonian Institution22 FAO (2015) Myanmar Forest Resource Assessment. Food and Agriculture Organisation, Rome23 FAO (2016) Global Forest Resources Assessment How are the world’s forests changing? Food and Agriculture Organisation, Rome

ေျမပ ၅။ ျမနမာႏငငရ အဓကေပါကပငမား

မးေရခနႏင ကနးေျမအနမအျမငေပၚမတည၍ သစပငအမးအစား ပ႕ႏ႔ေပါကေရာကမႈမာ ကြျပားသည။ အပပငးေျမနမ အျမစမး မးသစေတာမားက တနသၤာရကမး႐းတနးေတာငပငးႏင ပခး႐းမေတာငဘကပငးတ႔တြင မားစြာေတြ႔ရသည။ အေရ႕ဘက၊ ေျမာကဘက ႏင အေနာကဘကတ႔တြင အပပငးေတာငေပၚအျမစမး မးသစေတာမား (အပပငးမးသစေတာ အပငျမငမးမား မပါဝငေသာ) ႏင သမ ပငးမးသစေတာမားေတြ႔ရၿပး အထးသျဖင ပခး႐းမေတာငဘကပငးတြင အလယပငးေျခာကေသြ႔လြငျပငက တစပငးတစစ အျမစမး

Source: Kress, J. et.al (2013) A Checklist of the Trees, Shrubs, Herbs, and Climbers of Myanmar. Smithsonian Institution

+95 1 512613 info@myanmar-responsiblebusiness.org www.mcrb.org.mm

16 17

ရြကျပတ မးသစေတာမား ဝနးရလကရသည။ ျမနမာႏငငတြငေတြ႔ရေသာ ကြနးသစ ၂ မးရၿပး တနသၤာရေျမာကပငး၊ ပခး႐းမ၊ ဗနးေမာ ႏင မးကတတ႔တြငေတြ႔ရေသာ စစြတရြကျပတေတာႏင ပခး႐းမေျမာကပငး၊ ခငးတြငး၊ ပခကအေနာကပငးႏင ေရႊဘအနးတစဝကရ ေတာငမားတြင ေတြ႔ရေသာ ေျခာကေသြ႔ရြကျပတေတာတ႔ျဖစသည။ အခ႕ေသာ ထင႐းေတာမားက ရမးျပညနယႏင ခငးျပညနယရ အျမငမတာ ၁၂ဝဝ ေကာေသာ ေျခာကေသြ႔ဆငေျခေလာမားတြင ေတြ႔ရၿပး ဝကသစခႏငေခါငးေလာငးပနးပငမားက စစြတဆငေျခေလာ မားတြင ေတြ႔ရသည။ ကယျပန႔ေသာ သမနးျမကခငးမားႏင ဝါးေတာမားကလညး ျမနမာႏငင၌ေတြ႔ရရသည။ ေတာငေပၚျမကခငးမားက ရမးကနးျပငျမင၊ ခငးေတာငမား၊ ရခငရးမႏင အေရ႕ေျမာကပငး ဆငေျခေလာမားတြင ေတြ႔ရရသည။ အငးတငသစေတာမားက ေျခာကေသြ႕သည ပခး႐းမ၏ အစြနးတစေလာကတြင စကကြကငယမားအျဖစ ေတြ႔ရသည။

ရခင၊ ဧရာဝတႏင တနသၤာရကမး႐းတနးမား အနးတစဝက၌ ဒေရေတာမားသည ျမစဝမား၊ ေရအငမား၊ ဒေရေခာငးမားႏင သႏာကြနး မားတြင ေပါကေရာကၾကသည။ ဒေရေတာမားတြင လမပငမားႏင အျခားေသာ ကမးရးတနး၌ ေပါကေရာကသည အပငမားက ေတြ႔ႏင သည။ ကမးေျခႏင သခေတာမားသညလညး ဒေရအျမငပငးနားတြင ေပါကေရာကၾကၿပး ထနးပငမား၊ေခါငရမးပငမား၊ ပငလယကဗြးပင မားႏင အျခားေသာအပငမးစတမား ပါဝငသည။ တစႏစလင မးေရခန ၄ဝဝ မလမတာေအာကရရသည ေဒသမားတြငမ ေျခာကေသြ႔ ေတာမားကေတြ႕ရၿပး ကႏာရဆးပငအမးအစားမား ျဖစသည Euphorbia ခပငမားႏင ရားပင၊ ထေနာငးပင အမးအစားမား ေပါက ေရာကသည။

ထးေကာကဂမား

ထးေကာကဂမားသည ထးကေသာ ေျမျပငအေနအထားတစချဖစၿပး ထးေကာကႏင ဒလမကကသ႔ေသာ ေပာဝငေကာကမား အရည ေပာရာမ ျဖစေပၚလာသည။ ထးေကာကဂမားက တနသၤာရတငး၊ ကရငျပညနယ၊ ရမးျပညနယႏင ကခငျပညနယ အစရသည ေဒသ မားတြင ေတြ႕ရရသည။24 ထးေကာကဂမား၌ ေတြ႔ရရသည အခ႕ေသာ မးစတမားသည အျခားေဒသမားတြင မေတြ႔ရႏငေသာ ရားပါး မးစတမား ျဖစသညအျပင တစခ႕ေသာ မးစတမားမာ ထးေကာကဂတစခတညး၌သာ ေတြ႔ရႏငေသာ အေျခအေနတြင ရေသာေၾကာင ဇဝမးစမးကြ ႐ႈေထာငအရ ထးေကာကဂမားသည အေရးပါမႈရသည။ အထးသျဖင ေကာ႐းမ႔သတဝါျဖစေသာ ကႏကမာမားသည ထးေကာကဂမားတြငသာ ေတြ႕ရရေလရသည။ မၾကာေသးမအခန၌ ထးေကာကဂမားမ ေတာကတ႔မးစတသစ ၁၉ ခ ကလညး ရာေဖြ ေတြ႔ရထားသည။25

ေရခေဂဟစနစမား၊ စမေျမႏင ၎ေဒသမားတြင ေနထငကကစားသည မးစတမား

ျမနမာႏငငတြင ျမစေခာငးႀကးမားႏင ေရကနႀကးမားပါဝငသည ကြျပားျခားနားေသာ ေရခေဂဟစနစမားရသည။ ယငးတ႔သည ဇဝမးစ မးကြမားအတြက အေရးပါ႐သာမက ယဥေကးမႈႏင စးပြားေရးအတြကလညး တနဖးရလသည။ ျမနမာႏငငတြင အဓကျမစေၾကာငးမား ႏင ၄ငးတ႔၏ ေရေဝေရလေဒသမား (၈) ခရသည။26 ယငးတ႔မာ ဧရာဝတ၊ ခငးတြငး၊ သလြင၊ စစေတာငး၊ ျမစမခႏင ပခးျဖစၿပး ရခင႐းမ၊ ခငးေတာငတနးႏင တနသၤာရကမး႐းတနးေဒသရ ျမစေခာငးငယမားလညး ပါဝငသည။ ေရကနမားတြငမႈ အထငရားဆးေသာ ကနမား မာ အငးေလးကနႏင အာရတကရ အႀကးဆးကနမားမ တစချဖစေသာ အငးေတာႀကးကနတ႔ ျဖစသည။

ျမနမာႏငငတြင ငါးမားအား စစတမးေကာကယမႈ နညးပါသျဖင သတငးအခကအလကမား ရားပါးသည။ သ႔ေသာ ေရအားလပစစက႑27 ၏ ၂ဝ၁၇ မဟာဗဟာေျမာက ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခကတြင ေရခေဂဟစနစအတြက တနဖးရေသာ သတငးအခကအလက မားစြာပါဝငသည။ ကြျပားေသာ ေရေဝေရလ ေဒသမားရ ေရေနေဂဟေဗဒႏင ငါးဖမးလပငနးမားက ၿခငစစညးေဖာျပထားသညအျပင ၎အစရငခစာတြင စနႈနးအမးမးကအသးျပ၍ ေဂဟေဗဒရႈေထာငမ ထလြယရလြယသည ျမစဝမးေနရာမားက သတမတ ေဖာျပထား

24 MOECAF (2015). National Biodiversity Strategy and Action Plan (2015-2020). The Republic of the Union of Myanmar, Ministry of Environmental Conservation and Forestry

25 See the Mongabay. Myanmar caves yield up to 19 new gecko species. 11-10-201726 IFC (2017) Draft baseline of the Strategic Environmental Assessment (SEA) of the hydropower sector in Myanmar: Baseline Assessment, Chapter 4, Biodiversity.27 IFC (2017). Strategic Environmental Assessment of the Hydro Sector in Myanmar: Baseline Assessment, Chapter 5, Fisheries and Aquatic Ecology

သည။ ယငးတ႔တြင ျမစေၾကာငးအမးအစားခြျခားမႈ ရားပါးျခငး၊ ျမစဆမားပါဝငျခငး (ျမစဆမားသည ဇဝမးစမးကြမား ေရာေနာတညရ ရနႏင မးစတမား ေရႊ႕ေျပာငးေနထငကကစားရနအတြက အေရးႀကးေသာ ေနရာမားျဖစသည)၊ ထးေကာကဂမားက ျဖတသနးစးဆငး လာေသာ ေရေၾကာငးမား၊ ကန႔သတႏင မးသနးလနးပါး အႏရာယရသည မးစတမားႏင စမေျမ (သ႔မဟတ) ရမဆာေဒသမားလညး ပါဝငသည။ ဤသညတ႔အား ေျမပ ၆ တြင ေဖာျပထားသည။28

ပ၍တနဖးရေသာ ျမစေၾကာငးမာ ကမာၻ႔အေမြအႏစေနရာအျဖစ အဆျပတငသြငးထားေသာ ဧရာဝတျမစေၾကာငးတစေလာကျဖစသည။ ယငးျမစေၾကာငးသည မႏေလးေျမာကပငးမေန၍ ဗနးေမာျမ႕အထ ရညလားၿပး ေတြ႕ရရေသာမးစတမားမာ မးသနးလနးပါး အႏရာယ ရသည(CR)29 ဧရာဝတ ေရခလငးပငမား၊ ၿခမးေျခာကမႈ အႏရာယႏင ရငဆငေနရေသာ ငကမားႏင လပမား၊ ဥပမာအေနျဖင North-ern River Terrapin လပမး (CR)ႏင ဝမးဗကျဖ ငဟစငကမား (CR)၊ မးသနးရန အႏရာယကေရာကႏငေသာ Burmese Eyed Turtle လပမားႏင တနဖးရေသာ ျမစေခာငးကမးပါးရ အပငႏငသတဝါမား ရငသနကကစားရာ တညေနရာမားပါဝငသည။ ေတာငဘက အစြနးပငးကမ ဧရာဝတလငးပင သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမအျဖစ သတမတထားၿပးျဖစသည။ ကမာၻ႔ဘဏမ ဧရာဝတ ျမစဝမးေပါငး စညးစမခန႔ခြမႈ စမကနးအတြက ရနပေငြေထာကပထားၿပး ယငးေထာကပမႈသည ေရအရငးအျမစ စမခန႔ခြမႈအဖြ႕အစညးမား ဖြ႕စညး၍ အစးရ၏ ဧရာဝတျမစဝမး ထနးသမးေစာငေရာကေရး စမခန႔ခြမႈအစအစဥမားက အားျဖညေပးရနႏင ျမစေၾကာငး ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး အတြက အနာဂတရငးႏးျမပႏမႈမားက အသပညာျပညဝစြာျဖင ဆးျဖတႏငေစရန ရညရြယသည။ မၾကာေသးမအခနမားအထ ေရေန ဇဝမးစမးကြမားအား စစတမးေကာကယထားရမႈ နညးပါးေနေသးသည တနသၤာရ ေရေဝေရလေဒသတြင လတတေလာ စစတမး ေကာကယခ႔ရာ၌ ေတြ႕ရရေသာ မးစတ (၁ဝ၃) ခအနက (၇)ခမာ အျခားေဒသမားတြင မေတြ႕ရရသည ရားပါးေရေနသတဝါမားျဖစျပး မးစတ(၉)ခမာ သပၸနညးအရ ခြျခမးစတျဖာျခငး မျပရေသးသလ နာမညေပးျခငးလညး မျပရေသးေသာ မးစတသစမား ျဖစသည။

ျမနမာကမး႐းတနးတစေလာကရ ဒေရအတကအက လတာျပငမား၊ လမေတာမား၊ သေသာငကမးေျခမား၊ ကမး႐းတနး သစေတာ ေနရငးေဒသမား အနးတစဝကႏင ေကာကေတာငကြနးဆြယမား အစရသျဖင (၈) ေနရာရ ငကမးစတမားက ၂ဝဝ၈ မ ၂ဝ၁၃ ခႏစ အတြငး ကြငးဆငးစစတမးေကာကယခသည။30 ေတြ႕ရရေသာ ေရငကမးစတေပါငး (၈ဝ) တြင ေျခတရည ငကမးစတေပါငး (၃၉)မး၊ စငေယာႏင ပငလယစငေယာႏငတေသာ ငက (၁၂)မး၊ ဘႏင ငနးမးစတ (၁၁)မးႏင ငဟစငကႏင ဗငးမးစတ (၇)မး တ႔ပါဝငသည။ ယငးတ႔တြင တစကမာၻလးအဆင၌ ၿခမးေျခာကမႈခေနရေသာ ေျခတရည ငကေသးမးစတမားျဖစသည ေရေညႇာငႏႈတဝငးငက(ဒလး)(Spoon-billed Sandpiper)ႏင မးသနးရန အႏရာယရေနေသာ ေနာမနေျခစမးငက (Nordmann’s Greenshank) တ႔ပါဝငသည။ ျမနမာႏငငသည ႏငငတကာအရ အေရးပါသည စမ႔ေျမဆငရာ ရမဆာညလာခက ၂ဝဝ၅ ခႏစမစ၍ သေဘာတ၍ အတညျပခ႔ၿပး ၂ဝ၁၇ ခႏစတြင ရမဆာေဒသ (၅) ခ ရေနခသည။

28 IFC (2017a). Baseline Report- Strategic Environment Assessment of the Hydropower Sector in Myanmar, International Finance Corporation, Washington, D.C, Ministry of Electricity and Energy (MOEE), Ministry of Natural Resources and Environmental Conservation (MONREC).

29 IUCN(အျပညျပညဆငရာ သဘာဝထနးသမးေရးအဖြ႕)၏ မးသဥးရန အႏရာယရသည မးစတမားစာရငး (Red List) သည မးစတမားအား မးစတေလာပါးလာမႈႏႈနးထား၊ မးစတမား၏ ရငသနကကစားလကရသည အပစပမာဏ၊ ျဖန႔ကကတညရမႈဧရယာ၊ မးစတမား ရငသနကကစားသညအပစႏင ျဖန႔ကကတညရမႈ ကပါးေနျခငး အစရသည အခကမားေပၚမတည၍ အမးအစား ခြျခားထားသည။ ဤစာရငးတြင ပါဝငသည အဓကအမးအစားမားမာ မးသနးလနးပါး အႏရာယရေသာ မးစတမား (Critically Endangered)၊ မးသနးရန အႏရာယရေသာ မးစတမား (Endangered)၊ မးသဥးရန အႏရာယကေရာကႏငေသာမးစတမား (Vulnerable)၊ မးသနးရန အႏရာယကေရာကလနးပါးမးစတမား(Near Threatened) ႏင အေရအတြက ေပါမားစြာ ေနရာအႏ႔အျပားတြင ရငသနေနေသာ မးသဥးရနအႏရာယနညးပါးသည မးစတမား (Least Concern) ျဖစသည။

30 Zöckler, C. et al. (2014). The importance of the Myanmar coast for water birds. Stilt 66(2014):37-51

+95 1 512613 info@myanmar-responsiblebusiness.org www.mcrb.org.mm

18 19

ေျမပ ၆။ ထခကလြယေသာ ေဂဟစနစအဆငသ႔ ေရာကရေနသည ျမနမာနငငအတြငးမ ျမစဝမးမား

Source: IFC (2017a). Baseline Report - Strategic Environmental Assessment of the HydropowerSector in Myanmar, International Finance Corporation, Washington, D.C, Ministry of Electricity andEnergy (MOEE), Ministry of Natural Resources and Environmental Conservation (MONREC).

ကခငျပညနယရ အငးေတာႀကးကန ရမဆာေဒသသည ျမနမာႏငငရ အႀကးဆးေသာ ေရခကနျဖစသည။ ကမာၻ႕အေမြအႏစေကာမတသ႔ အဆျပတငသြငးထားေသာ ထေဒသတြင ေဆာငးခငကႏင ေဒသတြငးရ ေရငကေပါငး (၂ဝဝဝဝ)ခန႔ ေနထငကကစားေနၾကသည။ တစကမာၻလးအဆငအရ ၿခမးေျခာကခေနရသည ငကမးစတ (၁ဝ)ခကလညး ထေဒသတြငေတြ႕ရရၿပး ျမနမာေဒါငးလပကသ႔ေသာ ရားပါးငါးႏင လပမးစတမားေနထငရာ ေနရာလညးျဖစသည။ ဧရာဝတျမစဝကြနးေပၚေဒသရ မးယြနးႀကး ေတာ႐ငးတရစၧာန ေဘးမ႔ေတာ ႏင မနးမလကြနးေတာ႐ငးတရစၧာန ေဘးမ႔ေတာတ႔သညလညး ရမဆာေဒသမားျဖစသည။31

မးယြနးႀကး ေတာ႐ငးတရစာၦန ေဘးမ႔ေတာသည ေဆာငးခငက ၂ဝဝဝဝ ၏ ကကစားရာေနရာျဖစၿပး တစကမာၻလးအဆငတြင ၿခမး ေျခာကမႈခေနရေသာ Burmese Eyed Turtle လပမးအပါအဝင ေဒသတြငး အေရအတြကထက ၁% ထကပေသာ ဘရစငက (North-ern Pintail)မား ရငသနကကစားရာ ေဒသျဖစသည။ မတမေကြ႕ ရမဆာေဒသက ၂ဝ၁၇ ခႏစ၊ ေမလတြင အေကာငအထည ေဖာခသည။ ၄၅ဝဝဝ ဟကတာကယဝနးသည ယငးရမဆာေဒသသည စစေတာငးျမစဝတြငတညရၿပး ေဆာငးခငက ၁၅ဝဝဝဝ တ႔၏ ေနထင ကကစားရာ ေနရာျဖစသည။ ဤေနရာသည ေရေညႇာငႏႈတဝငးငကမား၏ အဓကေဆာငးခရာေနရာမားထတြင အေရးႀကးေသာ ေနရာတစချဖစၿပး ၄ငးငကမား၏ ကမာၻ႔ငကေကာငေရ ထကဝကေကာ ေဆာငးခၾကသည။ ယငးေနရာသည ေထာငေသာငးခေသာ ငါးဖမးလပသားမား၏ အသကေမြးဝမးေကာငးကလညး ေထာကပေပးထားသည။

၂ဝ၁၅ ခႏစတြင အငးေလးကနက လသားႏင ဇဝအဝနးနယေျမအျဖစ သတမတခၿပး အငးေလးကနႏင ကနအနးတစဝကတြငေတြ႕ရေသာ ကန႔သတရားပါးမးစတမားျဖစသည ခ႐ႏင ငါးမးစတ32 (၁၃) မးတ႔သည ဇဝမးစမးကြမားအတြက အေရးပါလသည။ သ႔ေသာ အငးေလးကနသညလညး ညစညမးမႈ၊ ႏနးအနညကမႈ၊ စကပးေမြးျမေရး၊ ခရးသြားလာေရးလပငနးတးတကမႈမားႏင ေရေဝေရလ ေဒသအတြငး သစေတာျပနးတးမႈ အစရသည ဂယကအမးမးက ခစားေနရသည။

ကနးတြငးပငး ငါးေမြးျမေရးႏင ငါးဖမးလပငနးမား

ျမနမာႏငငတြင ကနးတြငးပငးငါးဖမးလပငနးမားက အကျဖတရန တကမနကနခငလေသာ ငါးလပငနးဆငရာ စာရငးအငးစနစ မရ ေသးေပ။ သ႔ေသာ ၂ဝ၁၅ ခႏစတြင ဖမးဆးရမေသာ ငါးတနခန ၁.၅ သနး ေကာက ၾကညျခငးအားျဖင ျမနမာေရခငါးဖမးလပငနးသည အေရ႕ေတာငအာရတြင အႀကးမားဆးဟ ခန႔မနးထားသည။ ၄ငးပမာဏသည တစႏငငလးရ ငါးေမြးျမထတလပမႈ၏ ၂၈% က ကယစားျပၿပး လဥးေရ ၁.၅ သနးေကာက အလပအကင အခြငအလမးမား ေပးစြမးထားသည။33 ကနးတြငးပငး ငါးဖမး လပငနးမားက အငးေလလစနစႏင လြတလပစြာ ငါးဖမးေမြးျမခြငဟ၍ ႏစပငးခြျခားထားသည။ အငးေလလ ငါးဖမးလပငနးတြင ငါးလပငနးဥးစးဌာနမ ႏစစဥေလလတငေရာငးခေသာ သတမတေနရာမား၌ အဓကအားျဖင ပကစညး႐းမားကာရၿပး အမးမးေသာ ကယပငငါးဖမးလပငနး မား ေဆာငရြကၾကသည။ လြတလပစြာ ငါးဖမးဆးေမြးျမျခငးတြင အျခားေသာ ငါးဖမးဆးေမြးျမျခငး လပငနးအားလးပါဝငၿပး ထသ႔ လပကငရနအတြက ငါးလပငနးဥးစးဌာနမ ခမတထားေသာ လပငနးလငစငလအပသည။ သ႔ေသာလညး တကယ လကေတြ႕တြင အေသးစား တစႏငတစပင ငါးဖမးလပငနးမားအထ လငစငခေပးျခငးႏင စညးကမးၾကပမတျခငးမရေခ။ အႏရာယၿခမးေျခာကခရမႈ မားသည အဓကအားျဖင ေရရညတညတမႈမရသည အလြနအကြ ငါးေမြးျမဖမးဆးျခငးႏင ပတဝနးကငညစညမးျခငး စသညတ႔ႏင ဆကစပလကရသည။

31 See Ramsar (2017). Annotated List of Wetlands of International Importance-Myanmar. Ramsar Sites Information Service32 Kano, Y. et al. (2016). Dataset of fishes in and around Inle Lake, an ancient lake of Myanmar, with DNA barcoding, photo images and CT/3D models. Biodiversity Data

Journal. 2016;(4):e1053933 Myanmar Fisheries Partnership: Improving Freshwater Fisheries Management in Myanmar.

+95 1 512613 info@myanmar-responsiblebusiness.org www.mcrb.org.mm

20 21

အဏၰဝါျပင သကရမား ရငသနကကစားရာ ေနရာမားႏင မးစတမား

ျမနမာႏငငတြင ႀကးမားေသာ ေရနယနမတရသည။ ကမး႐းတနးေဒသသည ဘဂၤလားေဒရ႕ႏင ျမနမာႏငင ပငးျခားနယနမတမဥးျဖစေသာ နတျမစမ ထငးႏငငနယစပ ေကာေသာငးၿမ႕ထ ရညလားသည။ ေတာငပငးကမး႐းတနးတစေလာကတြငမ ကြနးဆြယေပါငး (၈ဝဝ) ေကာျဖင ဖြ႕စညးထားသည ၿမတကြနးစတညရသည။ ကြနးဆြယအမားစအား ေျမနမပငး စစြတအၿမစမးေတာမားျဖင ဖးလႊမးထားၿပး သႏာေကာကတနး၊ လမေတာႏင ပငလယျမကမားတ႔လညး ပါဝငသည။ အျခားေသာ ကမး႐းတနး ေဒသမားတြင ဒေရရႊ႕ႏြေတာမားႏင သေသာငျပငမားက ေတြ႕ရရၿပး ယငးေနရာမားသည ေဆာငးခေရငကမားအတြက အေရးပါလသည (ဥပမာအားျဖင အထကတြင ေဖာျပခသည မတမေကြ႕ေဒသ)။ ပငလယျမကမားက ရခငႏင တနသၤာရပငလယေဒသမားတြငသာ အဓကေတြ႕ရရၿပး ဧရာဝတ ျမစဝကြနးေပၚေဒသတြငမ မေပါကေရာကျခငးမာ ေရေနာကကမႈမားေသာေၾကာင ျဖစသည။

ျမနမာႏငငအဏၰဝါ ဇဝမးစမးကြေျမပ34 တြင သတငးအခကအလကမားမတစဆင ျမနမာႏငင၏ လကရ အဏၰဝါအရငးအျမစမား၏ အေျခအေနကေဖာျပထားၿပး အနာဂတအဏၰဝါ ေဒသစမကနးႏင ထနးသမးေစာငေရာကေရး လပငနးမားအတြက အေျခခအတျမစ ခထားေပးသည။ လကရအခနတြင ၿမတကြနးစရ တစခတညးေသာ အဏၰဝါအမးသားဥယာဥျဖစသည လနပကြနးအမးသားအဏၰဝါ ဥယာဥ၊ ငါးမနးမားအား ကာကြယထနးသမးထားေသာ ဧရယာႏစခႏင ကဏနးမားအား ကာကြယထနးသမးထားေသာ ဧရယာငယသးခ တ႔သာ ရေသာေၾကာင Fauna & Flora International သည အျခားကာကြယသငသည ဧရယာမားအား သတမတေဖာထတထားေသာ ၿမတကြနးစရ အဏၰဝါသဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားကြနယကက ပစတ (blueprint) ေရးဆြထားၿပးျဖစသည။ ျမနမာႏငငရ သႏာေကာကတနးမား၏ ၁၅% က ၂ဝ၂ဝ ခႏစမတငမ ကာကြယေပးႏငရန ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏင လပငနး စမခက (၂ဝ၁၅-၂ဝ၂ဝ) မ ရညမနးထားသည။

ကမး႐းတနးေဒသရ အပငႏင သကရမား ရငသနကကစားရာ ေနရာမားသည ထြကကနေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား ေထာကပေပးရနႏင အသကေမြးဝမးေကာငး လပကငရန အရငးအျမစတစခအျဖစ အေရးပါသည။ ထ႔အျပင ကမး႐းတနးေဒသမား အထးသျဖင ဒေရေတာ မား၊ ထ႔အျပင ပငလယၾကမးျပငရ ျမကခငးျပငမားႏင သႏာေကာကတနးမားသည လႈငးႏငေလေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ ေရစး ေၾကာငးက အားေလာေစသျဖင ကမး႐းတနး ေျမဆလႊာတကစားမႈႏင ေရႀကးေရလမႈပမာဏက ေလာခကာ အနညပ႔ခမႈကလညး ထနးသမးေပးသျဖင ကမး႐းတနးေနလမား၊ ၄ငးတ႔၏ပငဆငမႈႏင အေျခခအေဆာကအဥမားက မနတငးဒဏမ ကာကြယေပးသည။ ကမး႐းတနးေဒသမားသည စးပြားေရးေစးကြကအတြက အေရးပါေသာ ငါးမးစတမား ရငသနေပါကပြားရာ ေနရာမားလညး ျဖစသည။ ပငလယၾကမးျပငရ ျမကခငးျပငမားသည ဒေရေတာမားႏင သႏာေကာကတနးမားကသ႔ပင ကာဗြနပမာဏ အေျမာကအျမား သေလာင ေပးသည။

ဒေရေတာမား

ဒေရေတာပမာဏသည အထးသျဖင ဧရာဝတတငးေဒသ35 တြင သသသာသာကဆငးလကၿပး ရခငတငးတြငလညး ဒေရေတာမား၏ အေရအတြက နညးပါးလာသည။ ဧရာဝတျမစဝကြနးေပၚေဒသတြင သစေတာျပနးတးမႈ အားလးနးပါးမာ ဆနစပါးစကပးေရးေၾကာင ျဖစသည။ ၁၉၇၈ ႏင ၂ဝ၁၁ ခႏစၾကားကာလတြင ဒေရေတာပမာဏ ေလာကမႈႏႈနးမာ ၆၄.၂% ျဖစၿပး တစႏစပမးမ ၃.၁% ျဖစေသာ ေၾကာင အျခားသစေတာ အမးအစားမားျပနးတးမႈထက ပမျမငမားသည (ေျမပ ၇ တြငၾကညပါ)။ သစေတာအျဖစ ကနရစလကရေသာ ေနရာအနညးငယအနက တစခမာ မနးမလကြနး ေဘးမေတာ ျဖစသည။ တနသၤာရတငးေဒသ အထးသျဖင လနပကြနးရ ဒေရေတာ မားမာ မပကစးဘ ေကာငးမြနေသာ အေျခအေနတြင ရေနေသးသည။

34 Birch et al (2016) The Myanmar Marine Biodiversity Atlas (Edition 1).35 Webb, E. et al. (2013) Deforestation in the Ayeyarwady Delta and the conservation implications of an internationally engaged Myanmar. Global Environmental Change

24 (2014) 321–333

ေျမပ ၇။ ဧရာဝတေဒသရ ဒေရေတာမား ေလာကမႈအေျခအေနျပပ (၁၉၇၈ - ၂ဝ၁၁ )

Source: Webb, E. et al. (2013). Deforestation in the Ayeyarwady Delta and the conservationimplications of an internationally-engaged Myanmar

သႏာေကာကတနးမားႏင ပငလယျမကမား

ျမနမာႏငငတြင သႏာေကာကတနးမားအေၾကာငးက မၾကာေသးမကာလအထ သရနားလညမႈ နညးပါးခၾကသည။ BOBLME စမကနး36 ၏ တစစတတစပငးအျဖစ ၂ဝ၁၃ ႏင ၂ဝ၁၅ ခႏစမားအတြငး ၿမတကြနးစတြငေဆာငရြကခေသာ စစတမးမားအရ ေကာငးမြနသည ဇဝမးစမးကြေနရာအခ႕ ကနရေနေသာလညး သႏာေကာကတနးအမားစသည အၾကမးဖငးအားျဖင ဆးရြားသညအေျခအေန သ႔မဟတ အလြနဆးရြားသည အေျခအေနတြင ရေနသည။ ငါးအလြနအကြဖမးဆးျခငး (အထးသျဖင ငါးမနးႏင အပစဖြ႕ေနေလရေသာ ငါးမးစတမားကသ႔ အဖးတနမးစတမား)၊ ပတဝနးကငက ထခကပကဆးေစေသာ ငါးဖမးနညးမား (မငးခြ ဖမးဆးျခငးႏင အဆပခ ဖမးျခငးကသ႔)၊ ကမး႐းတနးေဒသ ဖြ႕ၿဖးတးတကလာျခငး၊ အနညပ႔ချခငး၊ အဏၰဝါဝနးကငမား ညစညမးလာျခငးႏင သႏာေကာက မားအား ကနသြယျခငးတ႔ေၾကာင သႏာေကာကတနးမား ေလာပါးလာျခငးျဖစသည။ ေတာငဘကပငးကြနးစမားရ သႏာေကာကတနး အခ႕တြငတညရေသာ သကရသႏာေကာကတနးမား၏ ပမာဏသည ၁ဝ% ေအာက ေလာပါးလကရၿပး ယငးတ႔က ဥးစားေပးအျဖစ အျမနဆး ကာကြယေပးသငသည။

ပငလယၾကမးျပငရ ျမကခငးျပငမားသည ငါးမးစတမားႏင ေရဝကကသ႔ေသာ ေကာ႐းမသတဝါမား ေနထငကကစားမႈႏင အစားအစာ အတြက တနဖးရေသာ အရငးအျမစမားျဖစသည။ အကးအျမတေမာကးေသာ စးပြားျဖစ ငါးဖမးလပငနးမားအတြက မရမျဖစ အစာ ေရစာႏင ကကစားရာေဒသအျဖစ ဤျမကခငးျပငမားသည တညရေနသည။ ပငလယျမကမားက ရခငႏငတနသၤာရ ကမး႐းတနး

36 BOBLME (2015). Rapid ecological assessment of the Myeik Archipelago, Myanmar – Cruise 2. BOBLME-2015-ECOLOGY-64

+95 1 512613 info@myanmar-responsiblebusiness.org www.mcrb.org.mm

22 23

တစေလာက (အထးသျဖင လနပကြနးအနးတစဝက)၌ အရြယအစားမးစႏင မးစတမား ၾကြယဝစြာေတြ႔ရရသည။ ၿမတကြနးစ ေျမာကပငးတြငလညး အခ႕ေနရာမား၌ သးျခားရငသနေနသည ပငလယျမကခငးျပငမားကေတြ႔ရရသည။ ယငးတ႔သည မားျပားလသည ပငလယငါးမားစြာႏင ပစြနသားေလာငးမား ေနထငကကစားရနအတြက ေထာကပေပးလကရသည။ ဧရာဝတျမစဝကြနးေပၚႏင မြနျပညနယတ႔ရ ကမးရးတနးေနရာမားတြငမ ပငလယျမကမားက မေတြ႔ရရေခ။37

အဓကကသည ပတသကဆကႏြယသမား ပါဝငေသာ သားငကထနးသမးေရးအဖြ႕မ ၂ဝ၁၂ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလတြင ျပလပေသာ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြတြင ေတာငပငးတနသၤာရေဒသ ကမး႐းတနးေနရာႏင ရခငကမး႐းတနးတစခလး၏ တစစတတစပငးက အေရးပါ ေသာ အဏၰဝါေရျပင “ထနးသမးေရး ဆကစပဧရယာမား”38 အျဖစ သတမတထားၿပး ယငးနယေျမသည သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမ မားက ဝနးရထားသလ အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြ တညရနယေျမကလညး ခတဆကထားသျဖင ဥးစားေပးထနးသမးရန လအပသညဟ သတမတခသည။ ဤသ႔ ထနးသမးျခငးအားျဖင အမးသားအဆငကာကြယရန သတမတထားသည ဧရယာနယနမတ မားကေကာလြန၍ ဆကသြယခတဆကထားမႈႏင သယဇာတဆငရာ အကးသကေရာကမႈမားက ထညသြငးစဥးစားမည ထနးသမး ေစာငေရာကေရး စမကနးပစမး ျဖစေပၚလာေစသည။ ျမနမာႏငငရ အဏၰဝါအရငးအျမစမား၏ လကရအေျခအေနက ျမနမာအဏၰဝါ ဇဝမးစမးကြဆငရာ ေျမပစာတမး39 တြင အဆပါထနးသမးေရး ဆကစပဧရယာအတြငးရ ဒေရေတာမား၊ ပငလယျမကမားႏင သႏာ ေကာကတနး အစအေဝးမား၏ အကဥးခပအား ေဖာျပထားသည။ (ေျမပ ၈ တြင ၾကညပါ။)

ပငလယေနသတဝါမား

မးသဥးရန အႏရာယကေရာကေနသည အခ႕ေသာ အဏၰဝါလပ မးစတမားသည ျမနမာႏငငတြင ရငသနကကစားလက ရသညဟ ခန႔မနးထားၿပး ထစာရငးတြင လပၾကကတေရြး(hawksbill) (CR)၊ ျပငသာလပ (green) (EN)၊ လပေလာငး (Olive Ridley)(VU)၊ လပေခြး (loggerhead turtle ဟသည အေရ႕ေျမာက အႏၵယသမဒၵရာရ မးကြအပစ)(CR)ႏင လပေစာငးလား(the leatherback)(VU) အမးတ႔ ပါဝငသညဟ သတမတထားသည။ သ႔ေသာ ငါးဖမးျခငး၊ လပဥေဖာျခငး၊ အသားစားျခငးႏင လပခြစေဆာငးျခငး၊ ဥပေဒအရ ကာကြယေပးမႈ အားနညးျခငး၊ လပဥေသာငမားက လမားမ အသးချခငးႏင ပတဝနးကငညစညမးမႈမား ျဖစေပၚေစျခငးေၾကာင ပငလယလပေကာငေရ သသသာသာ ေလာကလကရသည။ လပၾကကတေရြး၊ ျပငသာလပႏင လပေစာငးလားမးမားသည လနပ ကြနး၌ ေနထငကကစားလကရေၾကာငး မၾကာမကထတေဝေသာ စာတမးတစေစာင40တြင ေဖာျပထားသည။ ေရဝကမား ကကစားရာ လမးေၾကာငးက ၿမတကြနးစရ လနပကြနးႏင ေညာငဝးကြနးမားအနးရ ပငလယျမကခငးျပငမားတြင ေလလာေတြ႔ရရသည။ ေရေန ႏ႔တကသတဝါမားက ေလလာထားရမႈသည အေရအတြက နညးပါးသလ၊ အေထာကအထားလညး မခငလေပ။ ျမနမာကမး႐းတနးတြင ေတြ႔ရေလရေသာ ေရေနႏ႔တကသတဝါ မးစတမားမာ ငါးႀကးအဏၰဝါ (finless porpoises)၊ ဧရာဝတ အငဒပစဖစ မးရငးဝင ေကာဘ လငးပင (humpback) ႏင ပလငးႏႈတသးလငးပင (bottlenose)၊ လငးပငစကေျပာက(Pan Tropical spotted dolphin)၊ ႏႈတသးရည လငးပင (spinner dolphin) ႏင ဧရာဝတလငးပင (Irrawaddy dolphin) တ႔ျဖစၾကသည။

ျမနမာပငလယျပင၌ ငါးမနးမားေနထငကကစားမႈက ေကာငးမြနစြာ သပၸနညးက ေလလာထားရမႈ မရေသးေပ။ BOBLME စမကနး၏ တစစတတစပငးအျဖစ စစတမးေလလာမႈျပရာတြငလညး ငါးမနးတစေကာငမ41 ေတြ႔ရချခငး မရေပ။ ထသ႔ လငျမနစြာ ငါးမနးမးစတ အေရအတြက နညးပါးလာမႈက အဆးသတႏငရနအတြက ျမနမာအစးရမ အဏၰဝါျပင၏ ၂၅% ပမာဏက ငါးမနးဖမးဆးမႈကန႔သတဇ ႏစခအျဖစ ၂ဝဝ၄ ခႏစတြငေၾကညာၿပး ထနးခပကန႔သတႏငရန ျပငဆငလကရသည။ သ႔ေသာ ငါးမနးဖမးဆးမႈကန႔သတဇ သတမတ ထားရေသာလညး ငါးဖမးသမားမားအား အသေပးမႈမရျခငး၊ ဥပေဒအရကာကြယမႈ အားနညးျခငး စသညတ႔ေၾကာင ထေရာကမႈမရေခ။

37 BOBLME (2004). National Report of Myanmar on the Sustainable Management of The Bay of Bengal Large Marine Ecosystem. GCP/RAS/179/WBG38 Holmes, K. et al. (2014). Marine Conservation in Myanmar - The current knowledge of marine systems and recommendations for research and conservation. Yangon,

WCS and MSAM.39 Birch, F. et al. (2016). Myanmar Marine Biodiversity Atlas. University of Exeter, UK40 Platt, S. et al. (2015). Marine Turtles and Estuarine Crocodiles in Lampi Marine National Park, Myanmar: A Conservation and Threat Assessment with Recommenda-

tions. Herpetological Review 46 (3): 319–327.41 See BOBLME (2015). Final report-Strengthening existing marine reserves and shark conservation in Myanmar. BOBLME-2015-Ecology-21

ယငးသ႔ပထမအဆငတြင ထေရာကမႈမရျခငးေၾကာင အစးရမ အမးသားအဆင ငါးမနး ဖမးဆးမႈ ဆငးငေၾကညာခကက ၂ဝဝ၈ ခႏစတြင ထတျပနခသည။ Flora and Fauna International (FFI) အဖြ႕၏အစရငခစာ42 အရ ေသးငယသည ဧရယာမားအတြငး၌ တငးကပေသာ ထနးခပမႈမားခမတျခငးသည ပမထေရာကေစမညျဖစေၾကာငး အႀကျပထားသည။ လကရတြင ငါးမနး ထနးသမးေစာငေရာကေရး အတြက အစးရမ အမးသားအဆငစမကနး ေရးဆြေဆာငရြကလကရသည။

ပငလယငါးဖမးလပငနး

မားစြာေသာလတ႔အတြက ငါးဖမးျခငး၊ ျပငဆငထတပးျခငးႏင ေစးကြကတငျမႇငျခငးအစရေသာ အသကေမြးဝမးေကာငး အခြငအလမး မားက ျမနမာပငလယငါးဖမးလပငနးမ ေထာကပေပးလကရသည။ ကမး႐းတနးေဒသ၌ အခ႕ေသာ ငါးဖမးလပငနး လပကငသမားမာ ျမနမာလ႔အဖြ႕အစညးတြင ဝငးကဥခရမႈ အမားဆး၊ ဆငးရခ႕တမႈအမားဆး၊ ထခကလြယမႈ အမားဆးေသာ သမားျဖစၾကသည။ သ႔ေသာ ကမး႐းတနးအနးရ ငါးဖမးလပငနးမားမာ ေဒသတြငးစးပြားေရးက ေထာကပေပးရနႏင ငါးလပငနးအေျချပ အသကေမြးဝမး ေကာငးလပငနးမားက ကညေထာကပေပးရန စသညတ႔အတြက ၿခမးေျခာကမႈ အနညးငယခေနရေသာ အေျခအေနတြငရသည။ ပငလယငါးဖမးလပငနးမ စစေပါငးဖမးမမႈပမာဏမာ ကနးဂဏနးအတအက မရေသာလညး တစႏစလင တနခန ၁.၃ သနးမ ၁.၈ သနးထရေၾကာငး ခန႔မနးႏငသည။ ၁၉၇၉/၈ဝ ခႏစတြင Dr Fridtjof Nansen 43 အမညရ သေတသနသေဘၤာ၏ စစတမးတြင ျမနမာ အဏၰဝါရငးျမစမား၏ အေျခအေနအေပၚ အေျခခစႏႈနးမား ထတျပနခသည။ ကမာၻ႔စားနပရကၡာႏငစကပးေရးအဖြ႕(FAO)၏ ၁၉၈ဝ - ၁၉၈၃ ခႏစမားအတြငး ခန႔မနးခကမာ ျမနမာနငင၏ ပငလယငါးဖမးလပငနးအတြက အမားဆး ေရရညထတလပႏငမည ပမာဏမာ တစႏစလင တနခန ၁.ဝ၅ သနးခန႔ ျဖစေၾကာငးေဖာျပခသည။(အေသးစတက ၂ဝဝ၄ BOBLME တြင ေလလာႏငသည။) ၂ဝ၁၃ ခႏစႏင ၂ဝ၁၅ ခႏစမားတြင FAO EAF-Nansen ႏင BOBLME စမကနးမေဘာငအရ လပေဆာငေသာ Fridtjof Nansen ေလလာေရးခရးတြင ငါးအရငးအျမစမားအေပၚ ထပမစစတမးေကာကယျခငးမား လပေဆာငခၾကသည။ ၂ဝ၁၃ ခႏစ စစတမး၏ရလာဒမားအရ ကမးလြနႏင ေရနကပငးရ ငါးအေရအတြက ပမာဏမာ ၁၉၈ဝ ခႏစကစတင၍ ၉ဝ% ႏင ၇ဝ% အသးသး ကဆငးသြားေၾကာငး ေဖာျပခသည။

အဆပါစစတမး၏ တက႐ကအကးဆကအေနျဖင ျဖစႏငေျခအရ အရငးအျမစမားက ပမေကာငးမြနစြာ အသးချခငးျဖင ပငလယငါး တညရမႈ ျမငတကလာႏငေျခရမႈ ရေသာေၾကာင ငါးလပငနးဥးစးဌာနသည ငါးေမြးျမေရးလပငနး ေရရညတညတေရး စမခန႔ခြမႈအေပၚ ပမအာ႐စကလာသည။ ေနာကဆကတြအေနျဖင ငါးဖမးရာသရပနားခနမား သတမတျခငး၊ ငါးဖမးေလအေရအတြက ေလာချခငး၊ ႏငငျခားငါးဖမးေရယာဥ (ငါးဖမးသေဘၤာအားလး)မားအား တားျမစျခငးႏင ေဒသတြငး ငါးဖမးသေဘၤာတညေဆာကမႈမားအား ကန႔သတ ျခငးစသည ၾကတမတမႈမားလပေဆာငလာသည။ သ႔ေသာ ငါးလပငနးဥးစးဌာနသည အငအားႏင အရငးအျမစမား အလြနကန႔သတမႈ ရေနသျဖင အဆပါကန႔သတခကမားႏင တားျမစခကမားအား လေလာကစြာ ျပဌာနးႏငရနႏင ငါးအရငးအျမစေပၚ သကေရာကမႈမား အား ေလလာေစာငၾကညရန ခကခပါလမမည။44

42 Dearden, P. (2016). Blueprint for a Network of Marine Protected Areas in the Myeik Archipelago, Myanmar. Report No.39 of the Tanintharyi Conservation Programme. FFI, Yangon

43 Dr Fridtjof Nansen ၏ သေတသနသေဘၤာသည ေနာေဝ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ပးေပါငးေဆာငရြကေရး ေအဂငစ (NORAD) မ ပငဆငသည။ အဆပါသေဘၤာအား ကလသမဂၢ၏ စားနပရကၡာႏင စကပးေရးအဖြ႕မ ဖြ႕ၿဖးဆႏငငမား၏ ငါးလပငနးစမခန႔ခြမႈ တးတကလာေစေရး ကညေပးမည စမကနး၏ တစစတတစပငးအျဖစ ေဆာကလပချခငးျဖစသည။

44 FAO Fishery and Aquaculture Country Profiles. Myanmar (2010). Country Profile Fact Sheets. In: FAO Fisheries and Aquaculture Department. Updated 2010.

+95 1 512613 info@myanmar-responsiblebusiness.org www.mcrb.org.mm

24 25

ေျမပ ၈။ ရခငႏင တနသၤာရရ အဏၰဝါဇဝမးစမးကြ ဆကစပဧရယာမားရ သဘာဝပတဝနးကငမား

Source: Birch, F.et al, (2016). Myanmar Marine Biodiversity Atlas

ေနာကဆကတြ ၁။ ျမနမာႏငငရ လကရ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားစာရငး

စဥစတငသည

ခႏစအမည

အကယအဝနး(စတရနးကလမတာ)

ေနရာထနးသမးထားသည အဓက မးစတမား

၁။ ၁၉၂ဝ ေတာငႀကးငက ေဘးမေတာ

၁၆.ဝ၆ ရမးျပညနယ ငကမးစ

၂။ ၁၉၂၇ ပေဒါငေဘးမေတာ ၁၂၂.ဝ၇ ကခငျပည နယ ဂ၊ ေတာဝက၊ ငကမးစ၊ တြားသြားသတဝါမား

၃။ ၁၉၂၇ ေရႊဥေဒါငး ေဘးမေတာ ၅၈.ဝ၄

၁၁၇.၉၇

မႏေလးတငးေဒသႀကး

ရမးျပညနယ

ဆင၊ ေျပာင၊ စင၊ ဆတ၊ ေတာဆတ၊ ေမာက၊ ငကမးစ

၄။ ၁၉၂၇ ျပငဥးလြင ငကေဘးမေတာ

၁၂၇.၂၅ မႏေလးတငးေဒသႀကး ဂ၊ ငကမးစ

၅။ ၁၉၂၇ ေမာစေကာကြနး ေဘးမေတာ

၄၉ .၁၈ တနသၤာရ တငးေဒသႀကး

ဂ၊ ဆတ၊ ေရငကမား

၆။ ၁၉၂၈ ကာဟးလ ေဘးမေတာ ၁၆ဝ.၅၅ ကရငျပညနယ ေတာဆတ၊ ဂေလာင၊ ဒရယ

၇။ ၁၉၃၉ မလာရစေဘးမေတာ ၁၃၈.၅၄ ကရငျပညနယ ဂ၊ ေတာဝက၊ ေမာက၊ ငကမးစ

၈။ ၁၉၃၉ ဝကထးကန ငကေဘးမေတာ

၄.၄ မေကြးတငးေဒသႀကး ေရငကမား

၉။ ၁၉၄ဝ ေရႊစကေတာေဘးမေတာ ၄၆၄.၂၈ မေကြးတငးေဒသႀကး ေရႊသမင၊ ဆတ၊ ဂ၊ ေတာေခြး၊ ေတာဝက၊ ေမာက၊ ငကမးစ

၁ဝ။ ၁၉၄၁ ခပသငးေဘးမေတာ ၂၆၉ .၃၆ စစကငးတငး ေဒသႀကး

ေရႊသမင၊ ဆတ၊ ဂ

၁၁။ ၁၉၄၂ ေကလာသ ေဘးမေတာ ၂၃.၉၃ မြနျပညနယ ဆတ၊ ဂ၊ ေတာဝက၊ ငကမးစ

၁၂။ ၁၉၇ဝ သမးလကြနး ေဘးမေတာ

ဝ.၈၈ ဧရာဝတတငး ေဒသႀကး

ပငလယလပ၊ ေရငကမား

၁၃။ ၁၉၇၂ မငးဝေတာင ေဘးမေတာ ၂ဝ၅.၈၈ စစကငးတငးေဒသႀကး ဂ၊ ဒရယ၊ ငကမးစ

၁၄။ ၁၉၇၄ ထမသေဘးမေတာ ၂၁၅ဝ.၇၃ စစကငးတငး ေဒသႀကး

ကား၊ ကားသစ၊ ဆင၊ ေျပာင၊ ဆတ၊ ေတာဝက၊ ဂ၊ ဝကဝ၊ ေမာက၊ ငကမးစ

၁၅။ ၁၉၈၅ အငးေလးကန ငကေဘးမေတာ

၆၄ဝ.၉၁ ရမးျပညနယ ေရငကမား၊ ေဆာငးခ ငကမား၊ ႀကးၾကာ

၁၆။ ၁၉၈၈ မးယြနးႀကးအငး ေဘးမေတာ

၁ဝ၃.၆ ပခးတငးေဒသႀကး ေဆာငးခငကမား

၁၇။ ၁၉၈၉ ေလာကားဥယာဥ ၆.၂၄ ရနကနတငးေဒသႀကး ဆတ၊ ဂ၊ ဒရယ၊ ေရႊသမင၊ ေမာက၊ ေဆာငးခငကမား

+95 1 512613 info@myanmar-responsiblebusiness.org www.mcrb.org.mm

26 27

စဥစတငသည

ခႏစအမည

အကယအဝနး(စတရနးကလမတာ)

ေနရာထနးသမးထားသည အဓက မးစတမား

၁၈။ ၁၉၈၉ အေလာငးေတာ ကပ အမးသားဥယာဥ

၁၄ဝ၂.၇၉ စစကငးတငး ေဒသၾကး

ကား၊ ကားသစ၊ ဆင၊ ေျပာင၊ ဆတ၊ ေတာဆတ၊ ဝကဝ၊ ေတာဝက

၁၉။ ၁၉၈၉ ပပၸါးေတာင အမးသားဥယာဥ

၁၂၈.၅၄ မႏေလးတငး ေဒသၾကး

ဂ၊ ေတာဝက၊ ေမာကမကကြငးျဖ၊ ငကမးစ

၂ဝ။ ၁၉၉၃ မနးမလကြနး ေဘးမေတာ

၁၃၆.၇ ဧရာဝတတငး ေဒသၾကး

မေကာငး၊ ပငလယေပာငကမား

၂၁။ ၁၉၉၅ ေလာကနႏၵာ ေဘးမေတာ ဝ.၄၇ မႏေလးတငး ေဒသႀကး

ျမနမာၾကယလပ၊ ေရႊသမင၊ ငကမးစ

၂၂။ ၁၉၉၆ လနပကြနး အမးသား အဏၰဝါဥယာဥ

၂ဝ၄.၈၄ တနသၤာရ ေဒသႀကး ဆင၊ သငးေခြခပ၊ ေမာက၊ ေရငကမား၊ သႏာေကာကတနး မား၊ ဂေလာင၊ ပငလယေန သကရမား

၂၃။ ၁၉၉၆ လြငေမြ သဘာဝ ထနးသမးေရးနယေျမ

၄၂.၈၄ ရမးျပညနယ ဝကဝ၊ သငးေခြခပ၊ ငကမးစ

၂၄။ ၁၉၉၆ ပါစာ သဘာဝ ထနးသမးေရးနယေျမ

၇၇.ဝ၃ ရမးျပညနယ ေတာၾကက၊ သငးေခြခပ၊ ငကမးစ

၂၅။ ၁၉၉၈ ခါကာဘရာဇ အမးသားဥယာဥ

၃၈၁၂.၄၆ ကခငျပညနယ သားမငး၊ ကတး၊ ပနဒါန၊ ဂးရယန၊ ဖကေခ

၂၆။ ၂ဝဝ၁ ကကထး႐းေဘးမေတာ ၁၅၆.၂၃ မြနျပညနယ ဂးရယ၊ ေျပာင၊ ဆတ၊ ဂ၊ ေမာက၊ ေတာဝက၊ ငကမးစ

၂၇။ ၂ဝဝ၁ မငးစေတာင ေဘးမေတာ ၂၂.၆၁ မႏေလးတငး ေဒသႀကး

ဂ၊ ယန၊ ျမနမာၾကယလပ၊ ေခြးအ၊ ေတာေၾကာင၊ ေျမြ

၂၈။ ၂ဝဝ၂ ရခင႐းမ ဆငေဘးမေတာ ၁၇၅၅.၇ ရခငျပညနယ ဆင၊ ေျပာင၊ ကားသစ၊ ဆတ၊ ဂ၊ ေခြးအ၊ ဝကဝ၊ ေတာဝက၊ ေမာက၊ ငကမးစ

၂၉။ ၂ဝဝ၂ ပငေလာငး ျပဒါးလငးဂ ေဘးမေတာ

၃၃၃.၈ ရမးျပညနယ ဆင၊ ကားသစ၊ အာရေရႊေတာင၊ အငးကား၊ ေတာဆတ၊ ေမာကလႊေကာ၊ ငကမးစ

၃ဝ။ ၂ဝဝ၃ ဖနကနရာဇ ေဘးမေတာ ၂၇ဝ၃.၉၅ ကခငျပညနယ ဂ၊ ငကမးစ၊ ဂးရယန၊ ေမာကလႊေကာ၊ ေတာေခြး၊ ေျမြပါ

၃၁။ ၂ဝဝ၄ အငးေတာၾကးကန ေဘးမေတာ

၈၁၄.၉၉ ကခငျပညနယ ဆတ၊ ေတာဆတ၊ ဂးရယ၊ ေရငကမား

စဥစတငသည

ခႏစအမည

အကယအဝနး(စတရနးကလမတာ)

ေနရာထနးသမးထားသည အဓက မးစတမား

၃၂။ ၂ဝဝ၄ ဟးေကာငးခငဝမး ေဘးမေတာ

၆၃၇၁.၃၇ ကခငျပညနယ ကား၊ ဆင၊ ကားသစ၊ ေျပာင၊ ဆတ၊ ဝကဝ၊ ေတာဝက၊ ေတာဆတ

၃၃။ ၂ဝဝ၄ ဘနဖဘန ေဘးမေတာ ၁၈၅၄.၄၃ ကခငျပညနယ ဆင၊ ကားသစ၊ ေျပာင၊ ေတာဆတ၊ အငးကား၊ ေခြးအ၊ ငကမးစ

၃၄။ ၂ဝဝ၄ ငါးမနး သဘာဝ ထနးသမးေရး နယေျမ

၁၇ဝ၆ ႏင ၁၁၇၃၄ တနသၤာရတငး ေဒသႀကး

၃၅။ ၂ဝဝ၅ တနသၤာရ သဘာဝ ထနးသမးေရး နယေျမ

၁၆၉၉.၉ ၉ တနသၤာရ ေဒသႀကး ကား၊ ဆင၊ ၾက႕သေတာ၊ ဝကယ၊ကားသစ၊ ငကမးစ

၃၆။ ၂ဝဝ၅ ဧရာဝတလငးပငသဘာဝ ထနးသမးေရးနယေျမ

၃၂၆ မႏေလးတငး ေဒသႀကး

ဧရာဝတလငးပင

၃၇။ ၂ဝ၁ဝ နတမေတာင အမးသားဥယာဥ

၇၁၃.၅၄ ခငးျပညနယ ေျပာင၊ ေတာဆတ၊ ဂးရယ၊ ဂ၊ ကားသစ၊ အငးကား၊ေတာဝက၊ ငကျပာေျခာက၊ ငကမးစ

၃၈။ ၂ဝ၁ဝ ဟးေကာငးခငဝမး ေဘးမေတာ (တးခ႕)

၄၃၃၃.ဝ၅

၆၆၆၉ .၂၂

ကခငျပညနယ

စစကငးတငး ေဒသၾကး

ကား၊ ဆင၊ ကားသစ၊ ေျပာင၊ ဆတ၊ ဝကဝ၊ ေတာဆတ

၃၉။ ၂ဝ၁၃ ေကာကပနးေတာင ေဘးမေတာ

၁၃ဝ.၆၁ ခငးျပညနယ ေတာဆတ၊ ဂးရယ၊ ဆတ၊ ကားသစ၊ အငးကား၊

၄ဝ။ ၂ဝ၁၃ ခြနးပကန ေဘးမေတာ ၂.၂ မေကြးတငး ေဒသၾကး ျမနမာေရႊသမင၊ ယန၊ ေတာေၾကာင၊ ေခြးအ၊ ငကမးစ

၄၁။ ၂ဝ၁၄ ေျမာကဇာမရ ေဘးမေတာ

၉ ၈၃.၂၁ ပခးတငး ေဒသၾကး ဆင၊ ကားသစ၊ အငးကား၊ ေျပာင၊ ဝကဝ၊ စင၊ ငကမးစ

၄၂။ ၂ဝ၁၇ အငခငဘမ အမးသားဥယာဥ

၃ဝဝ.၅၂ ကခငျပညနယ ကားသစ၊ ေျပာင၊ ဂ၊ ဒရယ၊ သငးေခြခပ၊ ဖကေခ၊ ဂးရယန၊ ေတာေခြး၊ ေတာေၾကာင၊ ေတာဝက၊ ဝကဝ၊ ငကမးစ၊ ေျမြမား

စစေပါငးဧရယာ ၅၂၉၄၆

ဓာတပမား Cover: Makusheva I., 2016; Inle lake, Shan State, Myanmar Back Cover: Veraart, Marc, 2007; Inle lake, Shan State, Myanmar

လပစာ၆ (က)၊ ရငေစာပလမး၊ ကရငၿခရပကြက၊

အလၿမ႕နယ၊ ရနကန၊ ျမနမာ

P. +95 1 512613E. info@myanmar-responsiblebusiness.org

www.mcrb.org.mmwww.myanmar-responsiblebusiness.org