jrefrmEdkifiHvHk;qkdif&m ausmif;om;rsm; 'Drdku&ufwpf wyfOD;

A[dkaumfrwDXmecsKyf (a'gif;*Gif) rS xkwfa0jzef@csdonf?

zuf'&,f

Federal

avh

vm

a&;

pm

pOf

မာတကာ နဒၝနး က

(က) ဖကဒရယႎႀင မနမာႎငငေရး က (ခ) စာအပ၆ တငပမႁပစ ဂ

အခနး (ျ)၄ လမး၄ ႎငငႎႀင ႎငငေရး ျ

ျ၅ ႎငင၉သဘာဝ ျ - စဖၾႚ ေနထငေသာ လတႛ၉ သဘာဝ ျ - အဆငဆင အစးရမား ျ - ႎငငတခအဖစမငသာသညအခကမား ျ - အမးသားေရး လကၡဏာ သတမႀတခက ြ - လမးမႀသည ႎငင ဖၾႚစညးခငးသႛ

ြ၅ အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁႎႀင ထၾကရပလမးမား ဿ ၅ အခပအခာ အာဏာႎႀင ဖကဒရယ ပညေထာငစ ၁

- အခပအခာ အာဏာပငမႁ ပစမား ၂ - ကလသမဂၢႎႀင အခပအခာအာဏာ ၃ - အခပအခာ အာဏာ၉ အခကအလကမား ျ

အခနး (ြ)၄ ဖကဒရယ ပညေထာငစႎႀင ကၾလၾေသာ ႎငင ဖၾႚစညးမႁ ႎႀစမး ျျ

ျ၅ တပညေထာငစနစ ႎငငေတာ ျြ - တပညေထာငစနစ ႎငငေတာ ႎႀစမး ျြ

ြ၅ ပညေထာငစမား စေပၝငးခငး ျ - ပထမဥးဆး ပညေထာငစမား စေပၝငးခငး ျ - ပညေထာငမား စေပၝငးခငး၉ အားနညးခက ျ - ပညေထာငမား စေပၝငးခငး အမးမးက ေလလာခငး ျ

အခနး ()၄ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငေတာ ျ၁

ျ၅ ဖကဒရယပည ေထာငစ တညေဆာကခငး၉ အစ ျ၁ - ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားအား အပစခၾ ခငး ျ၁

ြ၅ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား ျ၃ - ပညေထာငစ အဖၾႚဝင အဆင သတမႀတခငး ျ၃ - ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သတမႀတရန အေခအေန ြ - ပညေထာငစ ႎငငအခႚ၉ အဖၾႚဝငမားက ေလလာခငး ြျ

၅ ပညေထာငစ ႎငငႎႀင အာဏာ ခၾေဝေရး ြြ - အာဏာ ခၾေဝေရး စနစႎႀစမး ြြ - ႎႀစဥး ႎႀစဖက ပးတၾ ကငသးပငခၾင အာဏာ ြ - ႔ကငးကနေသာ အာဏာမား ြ - မနမာႎငင၆ ကငသးခဖးေသာ အာဏာ ခၾေဝေရး စနစ ြ - ကမာႛ ပညေထာငစ ႎငငအခႚ၉ အာဏာ ခၾေဝမႁ ြဿ

၅ ပညေထာငစ ပၝလမန ြ၀ - အထကလၾတေတာ ြ၀ - ေအာကလၾတေတာ ြ၂

ဿ၅ ပညေထာငစႎငငႎႀင လကနကကင တပမား ြ၃ - တပဖၾႚစညးထားပ ြ၃

၀၅ ဖကဒရယ ပညေထာငစမက အကဖတေသာ စမား ျ

အခနး ()၄ ဖကဒရယ စနစႎႀင ဆကစပေနေသာ ႎငငေရး အေကာငး အခငးအရာမား ျ၅ ကယပငပႉာနးခၾင

- ကယပငပႉာနးခၾင ကငသးမႁ အမးမးႎႀင အဓပၯၝယ ဿ - မရငးဌာေန လမးမားႎႀင ကယပငပႉာနးခၾင ၀ - မနမာႎငငႎႀင ကယပငပႉာနးခၾင၄ လနညးမားစ၉ ကယပငပႉာနးခၾင ၁ - ကယပင ပႉာနးခၾငႎႀင ခၾထၾကခၾင ပနာ ၃

ြ၅ ကယပငအပခပေရး ျ - ဖကဒရယ ပညေထာငစႎငငႎႀင ကယပငအပခပေရး ြ - ဆဗယက ပညေထာငစ အတၾငးမႀ ကယပငအပခပေရး - မနမာ ႎငငေရးႎႀင ကယပငအပခပေရး အလားအလာ

၅ ဒမကေရစႎႀင စစမႀနေသာ ပၝတစ စနစ - အႎၬယ ဖကဒရယ ပညေထာငစႎႀင ပၝတစ ဒမကေရစ ဿ - ဂာမဏ ဖကဒရယ ပညေထာငစ စနစႎႀင ပၝတစ ဒမကေရစ ၀ - ဆၾစဇာလန ဖကဒရယ ပညေထာငစ စနစႎႀင ပၝတစ ဒမကေရစ ၀ - ဖကဒရယ ပညေထာငစ အတၾငး ပၝတစစနစ တညရႀမႁႎႀင လညပတပ ၁

အခနး (ဿ)၄ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားအား ႎႁငးယႀဥခက ၃

ျ၅ ဆဗယကပညေထာငစ ဿ - အေခခဥပေဒ ဿ - ဆဗယက လၿတေတာ ဿ - လကနကကငတပမား ဿျ - သမတႎငငမား၉ အခၾငအေရး ဿျ - အာဏာခၾေဝေရး စနစက ေပာငးလ ခငး ဿျ - ကယပငပႉာနးခၾငႎႀင ခၾထၾကခၾင ဿြ - ကၾနမႃနစပၝတ ဿြ - ဆဗယက ပညေထာငစ၉ ထးခားခကမားႎႀင သးသပခက ဿ

ြ၅ ဆၾစဇာလန ဿဿ - ဆၾစဇာလန ဗဟအစးရ ဿဿ - ပညေထာငစ လၿတေတာ ဿ၀ - ပညေထာငစ လၿတေတာ၉ အာဏာမား ဿ၁ - ဒမကေရစ ဿ၁

၅ အႎၬယ ဿ၃ - ဖကဒရယ ပညေထာငစ ဖၾႚစညးရန အေခအေန ဿ၃ - အာဏာခၾေဝေရး ဿ၃ - ဒတယအဆင ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား ၀ - အငအားေကာငးေသာ ဗဟအစးရ ဖၾႚစညးရခငး၉ အေကာငးအရငး ၀ - ပညနယ အပခပေရးမႀႃမား ခနႛထားခငး ၀ျ

၅ ကေနဒၝ ၀ - အေခခဥပေဒ ၀ - ပညေထာငစ ပၝလမန ၀

ကးကားေသာ စာအပ စာတမးမား ၀ဿ

jrefrmEdkifiHvHk;qkdif&m ausmif;om;rsm; 'Drdku&ufwpf wyfOD;

A[dkaumfrwDXmecsKyf (a'gif;*Gif) rS xkwfa0jzef@csdonf?

yxrt}udrf

1994 ckESpf/ arv

tkyfa& 1500

နဒၝနး (က) ဖကဒရယႎႀင မနမာႎငငေရး မနမာႎငငတၾင ဖစပၾားလကရႀေသာ ပညတၾငးစစက ေလလာလ႖င တငးရငးသား လမးမား ေရာ႕ပမး ေနထငလက ရႀေသာ ႎငငတခအဖႛ ၈ႎႀင ကကညလကရႀေသာ ႎငငေရး စနစတရပ မေဖာေဆာငႎငခငးေကာင ဖစေပရေသာ ေနာကဆကတၾ ပနာမားသည စစဖစပၾားရခငး အေကာငးအရငးမားတၾင နက႟ႁငးစၾာ ပၝဝငလက ရႀသညက ေတၾႚရသည၅ ႎငငတခအတၾငး စေပၝငး ေနထငလက ရႀကေသာ တငးရငးသား လမး အခငးခငးအကား ပဋပကၡမား၄ စစပၾမားဖစပၾားေနသညက ကမာအရပေဒသ အေတာမားမားတၾင ေတၾႚေနရသည၅ ထစစပၾမားသည ပညတၾငး လခေရးက သာမက ႎငငတကာ လခေရးမားကပၝ ႓ခမးေခာကလက ရႀသည၅ အခႚႎငငမားတၾင တငးရငးသား လမးမားက သးခား လၾတလပေသာ ႎငငက ဖၾႚစညး တညေထာငခၾင ရသၾားကေသာအခၝ ၈တႛ၉ အမးသား လၾတ ေမာကေရး လႁပရႀားမႁမား အဆးသတ သၾားသညက ေတၾႚရသည၅ သႛေသာ ကမာ လႛအဖၾႛစညး႒ကးက ထသႛ ႎငငမား ခၾထၾက ေပေပၝကေနခငးက အားမေပးလဘ ဥေရာပ အဖၾႚ (European Community) ကသႛ ႎငငမား တဖညးဖညး စစညးသၾားမႁကသာ မငလကသည၅ ထသမားက အကေပးသညမႀာ တငးရငးသား လမးမား၉ ပဋပကၡမား၄ စစပၾမား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁမား အသးသတေရးအတၾက လမးအသးသး၉ အခၾငအေရး အာမခခကရႀေသာ စစမႀန သည မမားအရ ဖကဒရယ ပညေထာငစတခ ဖၾႚစညး တညေဆာကေရး ဖစသည၅ မနမာႎငငတၾင ဖစပၾားလက ရႀေသာ ပညတၾငးစစက အဆးသတႎငေရးမႀာ တငးရငးသား လမး အသးသး၉ အခၾငေရး အာမခခက ရႀမည စစမႀနေသာမမားအရ ဖကဒရယ ပညေထာငစ တညေဆာကေရးသည အေရး႒ကးေသာ အေကာငးအရာမားဖစ ေကာငး ေလလာသ ပညာရႀငမားႎႀင ဒမကေရစ လလားေသာ မနမာႎငငေရးသမားမား အားလးက သေဘာတ လကခထားကသည၅

႓ဗတသ႖ထမႀ လၾတလပေရးရ႓ပးေနာက (ျဝ) ႎႀစကာလခနႛ မနမာႎငငတၾင ဖကဒရယ ပညေထာငစ စနစက ကငသးခသည၅ ထအခနက မနမာႎငငတၾင ကငသးခေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစအား ဗဟအစးရက အာဏာ လၾနကစၾာ ေပးထားမႁက ေထာက၇ ဖကဒရယ မကတကႎငင (Quasi–Federal) ဟ၇သာ အေခခ ဥပေဒ ေရးစၾေရး ဗသကာ ဥးခနထၾနး အပၝအဝင ပညာရႀငမား၄ ႎငငေရးသမားမားက အသမႀတ ပခသည၅ နယစပေဒသ ပညနယမား၉ ခၾထၾကခၾင အခၾငအေရးကပၝ အသမႀတပခသည ျ၃၁၄ ဖၾႚစညး အပခပပ အေခခဥပေဒအရ ဖၾႚစညး ထားသည မနမာဖကဒရယစနစတၾင ပနာအခႚက ဖတေခထားသကသႛ ဖစေနသည၅ ပညေထာငစ လၿတေတာ တၾင တငးရငးသား လမးအသးသး အခးညစၾာ ကယစားပခၾငမရခငး၄ အခႚေသာ တငးရငးသားမားအတၾက ပည နယဟ သတမႀတထားေသာလညး ဗမာ တငးရငးသားမား အတၾကမ သးသနႛ ပညနယ မရႀဘ ပညမဟ ဆကာ ဗဟ အစးရႎႀင တၾဖကထားခငး၄ သတမႀတထားေသာ ပညေထာငစမအရပင ဗဟအစးရက အာဏာပယထားခငး၄ စသည အေကာငးအရာမားသည ဗမာမႀ လၾလ႖င ကနေသာ တငးရငးသား လမးစ အသးသး၉ အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁမား (Ethnic National Libration Movements) ႎႀင ပညတၾငးစစက ဖစေပေစခသည၅

ျ၃၁၄ အေခခဥပေဒ၄ အခနး (ျဝ)၄ ပႉာနးခကမား အရ တငးရငးသား ပညနယမားသည လၾတလပေရး ရ႓ပး (ျဝ) ႎႀစအကာတၾင ခၾထၾကလက ခၾထၾကခၾငရႀသည၅ သႛရာတၾင ရႀမးအမးသားမား တကတက႔က႔က ဥးေဆာင ပၝဝငေသာ တငးရငးသား လမးစမားက ခၾထၾကေရးထက ျ၃၁၄ အခခ ဥပေဒက ပငဆင႓ပး ဖကဒရယ စစစစမ အရ ပညေထာငစ ဖၾႚစညးေရးအတၾက ႒ကးပမးခကသည၅ ျ၃ဿ၂-၀ြ၄ ကာလက ဖကဒရယ လႁပရႀားမႁ ကာလဟပင အခႚ ဆကသည၅ ထလႁပရႀားမႁသည အဓကအားဖင အေခခ ဥပေဒက ပငဆငရန ဖစေသာလညး၄ ျ၃ဿ၂ ခႎႀစတၾင အမေစာငအစးရအေနဖင ႎငငေတာ အာဏာယစမးခဖးေသာ ဗလခပေနဝငး ဥးေဆာငသည စစတပက ဖကဒရယ လႁပရႀားမႁသည ပညေထာငစ ႓ဖခၾေရး လႁပရႀားမႁ ဖစေကာငး အေကာငးပကာ ျ၃၀ြ ခႎႀစတၾင ႎငငေတာ အာဏာ က သမးယခသည၅ ထကာလမႀ ေနာကပငးတၾင တငးရငးသား လမးစမား လလားသည စစမႀနေသာ ဖကဒရယမမား အရ ဖကဒရယပညေထာငစ ဖၾႚစညးေရးက ႎငငေရးနညးလမးဖင ႓ငမးခမးစၾာ အေဖရႀာမႁ ပတပငခခရသည၅ မနမာ စစတပက ဥးေဆာင၇ ျ၃၁၄ အေခခဥပေဒက ပႉာနး႓ပး ၈အေခခ ဥပေဒအရ တပညေထာငစနစ ႎငငေတာ အဖစ ဖၾႚစညးခပနသည၅ ဤသႛ ဖင မနမာႎငင၉ ပညတၾငးစစမႀာလညး အရႀနေလာ မသၾားဘ ဆက၇သာ ေတာက ေလာင ေနခေပေတာသည၅

ျ၃၂၂ ခႎႀစတၾင ေကာငးသားမား ဥးေဆာငေသာ ဒမကေရစအေရး အ႔ကေတာငးဆမႁ အေရးေတာပက မနမာစစတပက ရကစကစၾာ ႓ဖခၾငး႓ပးေနာကတၾင ေကာငးသားမား အပၝအဝင မနမာ ဒမကေရစ အငအားစမား သည တငးရငးသား လမးစမား၉ လကနကကင ေတာလႀနေရးဖင ပးေပၝငးမ သၾားကသည၅ ထဖၾႚစညးမႁသည

က

ဖကဒရယ လလားေသာ အငအားစမားႎႀင ဒမကေရစ လလားေသာ အငအားစမား၉ ေပၝငးစညးမႁပင ဖစသည၅ ဒမကေရစ လလားေသာ အငအားစမားသည တငးရငးသား လကနကကင အဖၾႚမား၉ ႎငငေရး ေတာငးဆမႁက အပညအဝ အသအမႀတ ပသညအပင ၈တႛ၉ ႎငငေရး ဥးတညခကမားတၾငပင ဖကဒရယ ပညေထာငစ တည ေဆာကေရး ဆသညက ထညသၾငး ပႉာနးလာကသည၅ ထႛေကာင မနမာႎငငလး ဆငရာ ေကာငးသားမား ဒမကရကတစ တပဥး၉ ႎငငေရး ဥးတညခကတႛမႀာ ေအာကပၝအတငး ဖစသည၅

(ျ) တငးရငးသား လမးေပၝငးစ ပညသတရပလး စစအာဏာရႀင စနစေအာကမႀ လၾတေမာကေရး၄ (ြ) ဒမကေရစႎႀင လႛအခၾငအေရး ရရႀေရး၄ () ပညတၾငး ႓ငမးခမးေရး ရရႀေရး၄ () ဖကဒရယ ပညေထာငစ ေပထၾနးေရးတႛ ဖစကသည၅ ျ၃၃ဝ ခႎႀစ၄ ေမလ အေထၾေထၾေ႟ၾးေကာကပၾတၾင ေ႟ၾးခယ တငေမာကခငးခရေသာ ပညသႛကယစားလႀယ

မားဖင ဖၾႚစညးထားသည ပညေထာငစ မနမာႎငင အမးသား ႌၾနႛေပၝငး အစးရႎႀင မနမာပည ဒမကရကတစ မဟာမတ အဖၾႚခပတႛအကား ျ၃၃ြ ခႎႀစ၄ သဂတလ ျ ရကေနႛတၾင ခပဆေသာ မာနယပေလာ စာခပတၾငလညး မနမာႎငငက ဖကဒရယ ပညေထာငစစစစစ ႎငငအဖစ တညေဆာကေရးအား သေဘာတညခကသည၅ မနမာ ႎငငေတာ ႓ငမဝပပပားမႁ တညေဆာကေရး အဖၾႚ (နဝတ) ၉ လကေအာကတၾင ရႀငသနေနရေသာ ႎငငေရး ပၝတ မားလညး ဖကဒရယ စစစစမမား အရ ပညေထာငစ တညေဆာကေရးက သေဘာတ ခကသည၅ ရႀစေလးလး အေရးေတာပ႒ကးအ႓ပး၆ ေပာဆေနေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစသည ျ၃၁၄ အေခခ ဥပေဒအရ ေဖာေဆာငခဖးေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစမမားႎႀငကား မားစၾာ ကၾာခားေနေကာငးကလညး အားလးက သေန႓ပး ဖစသည၅

ျ၃၀ြ ခႎႀစ၄ ေနာကပငး အာဏာရလာေသာ မနမာစစတပသည ဖကဒရယ ပညေထာငစ ဆသညမႀာ ခၾထၾကေရးသာ ဖစေကာငး၄ အခပအခာအာဏာ ႓ပကၾေရးသာဖစေကာငး တစကမတမတ ဝၝဒဖနႛခခသည၅ ထႛေကာင ဖကဒရယ ႎငငေရး သေဘာတရားမား အေကာငး မနမာပညသလထ အကားဝယ သတငး အမႀားမား ပနႛႎႀႛ ေနခသည၅ ကမာေပတၾင ဖကဒရယ ပညေထာငစ မားစၾာရႀရာ ထႎငငမားသည စညးလး ညႌၾတ႓ပး တးတကဖၾႚ႓ဖးေနသညက ေတၾႚေနကရသည၅ ကမာေပတၾင အ႒ကးဆးႎႀင ခမးသာ ႔ကယဝဆး ႎငငမား ဖစကသည အေမရကန ပညေထာငစ၄ ကေနဒၝ၄ သစေတလ စသည ႎငငမားသည ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားသာ ဖစသည၅ ထအခၝ ဖကဒရယက ဆနႛကငလသမားက ႓ပကၾသၾားေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင ႎႀစခဖစသည ဆဗယက ပညေထာငစႎႀင ယကဆလားဗးယား ႎငငတႛက ေထာကပက ေပလပမည၅ ထႎငငမား ႓ပကၾရခငး အေကာငးအရငးသည ဖကဒရယစနစေကာင မဟတဘ အခားေသာ ႎငငေရး စနစမားႎႀင ေနာကခ အေကာငး အရာမားေကာငသာ ဖစေကာငး ဤစာအပတၾင သးသပ တငပထားသညက ေတၾႚရေပမည၅ မနမာႎငငသည ဖကဒရယ ပညေထာငစ တညေဆာက႟မ႖ဖင ႓ပကၾမည မဟတပၝ၅ စစမႀနေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစမႀ ဘယ ေသာအခၝမႀ ခၾထၾကမည မဟတေကာငးကလညး မနမာပည ဒမကရကတစ မဟာမတ အဖၾႚခပက ျ၃၃ဝ ခႎႀစ၄ ဇၾနလကတညးက တရားဝင အတအလငး ထတပန ေကညာ႓ပး ႓ဖစသည၅

မနမာပည ပညတၾငးစစ အဆးသတေရး၄ တနညးအားဖင မနမာႎငငမႀ တငးရငးသားမား၉ အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁမား အဆးသတေရး အတၾက ႎငငေရး ထၾကေပၝကမႀာ စစမႀနေသာ မမားဖင ဖကဒရယ ပညေထာငစ တညေဆာကေရးဆသည တခတညးေသာ နညးလမး ဖစသည၅ သႛ ဖစ၇ ဖကဒရယႎႀင ပကသက၇ လၾမႀားေသာ သနားလညမႁမး လကခထားရသည မနမာပညသ အခႚက ဖကဒရယႎႀင ပတသက၇ ရႀငးလငး တငပရန လအပေနေပသည၅ ႎငငေရး ေခၝငးေဆာင လပေနသမား၉ သနားလညမႁ တခတညးဖင အေရး႒ကးေသာ ႎငငေရး စနစက ပညသလထအတၾငး စကထရန လၾယလၾယႎႀင မဖစႎငေခ၅ ပညသလထ၉ ပးေပၝငးေဆာင႟ၾက မႁႎႀင ေထာကခမႁက ရရႀေအာင လပယ ခငးသည ဒမကေရစ ႎငငေရးစနစတၾင ႎငငေရး ေခၝငးေဆာငတငး လပ ေဆာငရမည တာဝနလညး ဖစသည၅

ခ

(ခ) စာအပ၆ တငပမႁ ပစ ဤစာအပသည ဖကဒရယ ပညေထာငစ အေကာငး ေလလာလသမား အတၾက ယငးအေကာငးက မတဆကမ႖ တငပထားေသာ စာအပသာ ဖစသည၅ မနမာႎငင တငးရငးသား လမးမားက အေခခ၇ ဖကဒရယ ပညေထာငစ တညေဆာကရန ဖစသဖင ယခ စာအပတၾင တငပထားေသာ အေကာငးအရာမားသည လမးေရး အေခခဖင ဖကဒရယ ပညေထာငစ တညေဆာကေရးက ဥးတညထားပၝသည၅

အခနး (ျ) ဖစေသာ လမး၄ ႎငငႎႀင ႎငငေရး ေခၝငးစဥငယ () ခ ခၾ၇ တငပထားပၝသည၅ ႎငင၉ သဘာဝ ဟေသာ ေခၝငးစဥေအာကတၾင တငပမႁမားသည လမးႎႀင ႎငင ဆကစပမႁ အကားတၾင ရႀေသာႎငငေရးက ေလလာရာတၾင အေထာကအက ပေစမည အခကမား ဖစသည၅ လမးက အေခခ၇သာ ႎငင သႛမဟတ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခ၉ အဖၾႚဝင ပညနယမားက ဖၾႚစညးခငးဖစရာ ထသႛ ဖၾႚစညးခငး မပႎငရန လမး၄ တနညးအားဖင အမးသား (Nation) ဟသညမႀာ အဘယနညးဟ စဥးစားရန လအပလာပၝသည၅ ထစဥးစားမႁက အေထာကအက ပေစႎငေရး အတၾက အမးသားေရး လကၡဏာ သတမႀတခက ဟသညက ထညသၾငး တငပခငး ဖစသည၅ သႛရာတၾင အရာကစၤ အားလးက ထအမးသားေရး လကၡဏာ သတမႀတခကမားဖင တငးတာ၇ အဆးအဖတ ေပးႎငမည ဟ၇ကား မမႀတယႎငပၝ၅ ေယဘယ တရားမားက တငပေပးခငးသာ ဖစသည၅ တဖန အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁမားႎႀင ထၾကရပလမးမား ဟေသာ ေခၝငးစဥဖင တငပခကမား၉ ရည႟ၾယ ခကမႀာ တငးရငးသား အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁမား၉ ေနာကဆကတၾ ပနာ ဖစေသာ ပညတၾငး စစမး ေတာကေလာငေနသည မနမာႎငငအဖႛ ဖစသင ဖစထကေသာ ႎငငေရး အေဖရႀာမႁတရပ ရေစရန ရည ႟ၾယခငး ဖစပၝသည၅

ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင တညေဆာကခငးသည တငးပည စညးလး ညႌၾတေရးႎႀင အခပအခာ အာဏာ တညတ ခင႓မေရး၉ ရနသသဖၾယ ထငေယာငထငမႀား အဖစခရေအာင ဝၝဒဖနႛခမႁမား ရႀေနသည၅ အခား တဖကတၾင အခႚေသာ ပဂၢလမားသည ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခတၾင ပညေထာငစ အဖၾႚဝင ပညနယမား ၆ ကယပင ပႉာနးခၾင ရႀခငးသည အခပအခာ အာဏာ ပငဆငခငးပင ဖစသညဟ ေပာဆ ေနကသည၅ စငစစ တၾင ဖကဒရယ ပညေထာငစႎငင တခသည တခလး အေနဖငသာ အခပအခာ အာဏာ ပငဆင႓ပး ပညနယမား အေနဖင အခပအခာအာဏာ ပငဆငခငး မရႀပၝ၅ ထႛ ပင အခပအခာ အာဏာ ႓ပကၾရခငးသည ဖကဒရယ ပညေထာငစ တညေဆာကခငး ဟေသာ အေကာငးအရငးေကာင မဟတပၝ၅ ထအေခေနမားက ရႀငးလငးစၾာ သရႀ ႎငရန အတၾက အခနး (ျ) တၾငပင အခပခာအာဏာ အေကာငး ဖကဒရယ ပညေထာငစႎႀင ဆကစပသည ႟ႁေထာငမႀ တငပထားပၝသည၅

ဖကဒရယ ပညေထာငစႎႀင ကၾလၾ ခားနားေသာ ႎငငမားက ကမာေပတၾင အေမာကအမား ေတၾႚႎငသည၅ အေတၾႚမားေသာ အမးစား ႎႀစခမႀာ တပညေထာငစနစ ႎငငေတာ (Unitary state) ႎႀင ပညေထာငစမားစေပၝငးခငး (Confederation) တႛ ဖစသည၅ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငအေကာငးက ေလလာရာတၾင ၈ႎႀငမတ ကၾပား ေသာ ပစမားက သရခငးဖင ဖကဒရယ ပညေထာငစ အကာငး နားလည သေဘာေပၝကမႁ လၾယကေစရန ရည ႟ၾယကာ အခနး (ြ) အဖစ တပညေထာငစနစ ႎငငေတာ အေကာငးႎႀင ပညေထာငစမား စေပၝငးခငး အေကာငး က တငပထားသည၅

အခနး () ဖကဒရယ ပညေထာငစ အေကာငးက တငပထားသည၅ ထအခနးတၾင ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင တခအေကာငး ေလလာရာတၾင သတခပ ေလလာသငသည ဝေသသ လကၡဏာမားက ေခၝငးစဥ တခစ တပကာ ပမ၇ ကယပနႛစၾာ တငပထားသည၅ အခနး () တၾင တငပထာေသာ အဆပၝ အခကမားက တခကစ ဆနးစစေလလာခငးဖင ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခႎႀင ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင မဟတ ေသာ ႎငငမား အကား ကၾပား ခားနားမႁက ႟ပလးေပလာမႀာ ဖစသကသႛ ဖကဒရယ စစစစမႎႀင ဖကဒရယ မစစေသာမမားအကား ခားနားမႁမားကလညး ႎငးယႀဥ ေလလာသရႀႎငသည၅ အထးသဖင ဖကဒရယစစစစမ ဟတ /မဟတ အာဏာခၾေဝ ကငသးမႁ စနစက ေထာက႟ႁ၇ ဆးဖတႎငေကာငး ဖကဒရယ ပညေထာငစႎႀင အာဏာ ခၾေဝေရး ေခၝငးစဥဖင အခနး () တၾင တငပထားသည၅ မတကၾ ပားေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငအသးသး တၾင မတကၾ ပားေသာ အာဏာခၾေဝမႁ စနစမား ရႀေကာငး ေလလာသရႀခငးႎႀငအတ ထႎငင အခငးခငးကား ကၾပား ေသာ ႎငငေရး ေကာေထာက ေနာကခ ရႀေကာငးကလညး သတ ပသငေပသည၅ အခနး () သည ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခ၉ ဝေသသ လကၡဏာမားက တငပထားခငး ဖစရာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ အေကာငး ေရးသား တငပထားသည ဤစာအပ၉ အဓကကေသာ အခနးပင ဖစသည၅

အခႚေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားသည ထးခားေသာ ႎငငေရး ေကာေထာကေနာကခမား အရ ဖၾႚစညးထားသညက ေလလာေတၾႚရႀရသည၅ ဥပမာ - ဆဗယက ပညေထာငစႎႀင မနမာ (ျ၃၁၄ အေခခ ဥပေဒအရ)

ဂ

ကသႛေသာ ႎငငမားတၾင ခၾထၾကခၾငကပၝ အသအမႀတ ပထားသညမႀာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ တခအဖႛ ထးခား ေသာ အေခအေန ဖစသည၅ ထႛအပင ထႎငင ႎႀစခစလးတၾင ကယပင ပႉာနးခၾင (Self-determination) သည ဖကဒရယမမားႎႀင ခၾ ခားမရဘ ရႀေနခငးသည ထးခားမႁ႒ကး ဖစေနသညက ေတၾႚရသည၅ အခားေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားတၾင ပညေထာငစ အဖၾႚဝင ပညနယမား၉ အခၾငအေရးက ကယပင အပခပေရး ဟ၇သာ ေပာဆ အသအမႀတ ပကသည၅ ဆဗယကတၾင ကယပင ပႉာနးခၾငႎႀင ခၾထၾကခၾငက အသအမႀတ ပထားခငး သည အေခအေနတရပေကာင ဖစ႓ပး မနမာႎငငတၾင ကယပင ပႉာနးခၾငက ေတာငးဆခငး၉ အေခေနက ဆဗယက ပညေထာငစႎႀင တေပးည စဥးစား၇ကား မရ ဖစေနပနသည၅ အခား တဖကတၾငလညး ကယပင ပႉာနး ခၾငတၾင အတအက အဓပၯၝယ သတမႀတခက၄ ဥပေဒ စခနစႌၿနး သတမႀတမႁ မရႀဘ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခတၾင ကငသးရန ေပာဆခငးက အခႚ ပညာရႀငမားက ေဝဖနကသည၅ ထႛေကာင ကယပင ပႉာနးခၾင အေကာငး၄ မနမာ ဖကဒရယမႎႀင ဆကစပသငသည ပသၸာန အေကာငးတႛက အခနး () တၾင အကယတဝင ေဆၾးေႎၾး တငပထားသည၅ ထႛအပင ဖကဒရယမမားႎႀင တက႟က ပကသကခငး မရႀေသာလညး ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခ ေအာငေအာငမငမင ရပတညႎငေရး အတၾက ထညသၾငး စဥးစားရေသာ သႛမဟတ အသအမႀတ ပထားရေသာ ႎငငေရး အေကာငးအခငးရာ တခ ဖစသည၅ ထအထတၾင ဒမကေရစႎႀင စစမႀနေသာ ပၝတစ စနစသည အေရး႒ကးေသာ ႎငငေရး အေကာငးခငးအရာ တခ ဖစသည၅ ႎငငေရး ပၝတေပၝငးစက လၾတလပ စၾာ ဖၾႚစညး တညေထာငခၾင ပထားခငးသည ပၝတစစနစက ကငသးခငးပင ဖစသညဟ ေယဘယအားဖင သတ မႀတႎငေသာလညး ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခ အဖႛကား စစမႀနေသာ ပၝတစ စနစဟ ေပာဆရန လအပ ခက အခႚ ရႀေနသည၅ ထေကာင ဒမကေရစႎႀင စစမႀနေသာ ပၝတစ စနစအေကာငးက ဖကဒရယ စနစႎႀင ဆကစပေနေသာ ႎငငေရး အေကာငးခငးရာမား ေခၝငးစဥဖင အခနး () တၾင တငပထားသည၅

အခနး (ဿ) ကမ ကမာႛ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင အခႚက ႎႁငးယႀဥ ေလလာႎငရန ရည႟ၾယ တငပ ထားသည၅ အခနး () တၾင တငပထားေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင တခ၉ ဝေသသ လကၡဏာမားအား ေလလာရန နားလညမႁက အေထာကက ပေစရန ရည႟ၾယခကဖင ႎငးယႀဥ ဖကဒရယ စနစမား အေကာငးက တငပရခငး ဖစသည၅ ထႛအပင ကမာႛ ဖကဒရယႎငင အသးသး၉ ထးခားမႁ တခစက ေလလာ သရႀႎငရန ရည႟ၾယပၝသည၅ အခားႎငင တခတၾင ကငသးေနေသာ မတခသည မနမာႎငငေရးႎႀင ကကညခငမႀ ကကညေပ လမမည၅ ထႛေကာင အခနး (ဿ) ၉ တငပခကမားသည အထးသဖင ႎႁငးယႀဥခငး ခရေသာ ႎငငမား၉ ထးခား ေသာ ဖကဒရယ မမားကသာ ေကာကႎတ တငပသည၅ ဖကဒရယႎငငမား အားလး ေယဘယ တညခငး ရႀသည အခကမားက ႎႁငးယႀဥ ေဖာပခငး မပေတာေပ၅ အခနး () ႎႀင အခနး(ဿ) က ေပၝငးစပ ေလလာမႁ ပခငးသည ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားအေကာငး ပ၇ နားလညသေဘာေပၝကေစရန ရည႟ၾယထားခငးဖင ဤစာအပက နဂးခပထားပၝသည၅

[ပနလည စစဥသ၉ ဝနခခက - စာအပအထတၾင ဧရာဝတ ကၾနရကစာမကႎႀာႎႀင ေခတ႓ပင ကၾနရကစာမကႎႀာ

တႛမႀ ကာတၾနးဆရာ ဟနေလး၉ ကာတၾနးလကရာအခႚက ခၾငမပနဘ ပနလညအသးပထားပၝသည၅ ထႛအတၾက ဤေနရာမႀေန ကာတၾနး ဟနေလးႎႀင သကဆငသည ကၾနရကစာမကႎႀာ စစဥလၿငတငသမားအား အႎးအႌၾတ

ေတာငးပနအပပၝသည၅]

ဃ

ဖကဒရယ (Federal) ေလလာေရး စာစဥ မနမာႎငငလး ဆငရာ ေကာငးသားမား ဒမကရကတစ တပဥး (မကဒတ)၄

All Burma Students' Democratic Front (ABSDF)၄ ဗဟေကာမတ ဌာနခပ (ေဒၝငးဂၾင)၅

အခနး (ျ)၄ လမး၄ ႎငငႎႀင ႎငငေရး

"ေပၝလကတ အစးရေတၾ" (ကာတၾနး - ဟနေလး)

[1]

ျ၅ ႎငင၉သဘာဝ စဖၾႚ ေနထငတတေသာ လတ ႛ၉ သဘာဝ လတႛသည ယဥေကးမႁ တးတကလာသညႎႀင အမ႖ အဖၾႚစညးႎႀင ေနထင တတလာကရာမႀာ အဖၾႚအစညးမား ေပေပၝကလာသည၅ ထ အဖၾႚစညးမား ေနထငရာ ေဒသမားက အကယအဝနး သကမႀတခငး ပလ႖င ေယဘယ အားဖင ႎငင (Country) ဖစလာသည၅ ထႎငငက အပခပရန အ႒ကးအက၄ ဘရင၄ သမတ အပၝဝင အစးရ အဖၾႚအစညး အဆငဆငက ဖၾႛစညးထားရသည၅ ထအစးရ အဖၾႚအစညး အဆငဆငကပၝ အကးဝင၇ ေခေဝလ႖င (Nation state) ဟ ေခသည၅

အဆငဆင အစးရမား ႎငငတခ အတၾငး အပခပေရး လပငနးမားက အေကာငထညေဖာ ေဆာင႟ၾကရာတၾင အစးရ အဖၾႚအစညး

အဆငဆငက ဖၾႚစညး၇ လပေဆာငရသည၅ ႓မႚပ ေဒသႎၩရ အစးရ အဖၾႚမား (City Government)၄ ခ႟င အစးရမား (Province Government)၄ ပညနယ အစးရမား (State Government) စသညဖင အဆငဆင ဖၾႚစညးထားရသည၅ ၈တႛက ေဒသႎၩရ အစးရမား (Local Government) ဟ ေခသည၅ ႎငငတခ၉ အမငဆး အစးရက ႎငငေတာ အစးရဟ ေခသည၅ တပညေထာငစနစ ႎငငတၾင ႎငငေတာ အစးရမႀ လၾလ႖င ကနအစးရ အဆငဆငသည ေဒသႎၩရ အစးရမား ဖစ႓ပး ႎငငေတာ အစးရ၉ လကေအာကတၾင တညရႀသည၅ ဖကဒရယ ပညေထာငစတၾငမ ေဒသႎၩရ အစးရမားသည ႎငငေတာ အစးရ၉ လကေအာကတၾင တက႟က မရႀေနဘ ပညနယ အစးရမား၉ လကေအာကတၾငသာ ရႀသည၅ တဖန ပညနယ အစးရသညလညး ႎငငေတာ အစးရ၉ လကေအာကခဟ သတမႀတရနထက အာဏာခၾေဝမႁ ေဘာငအတၾငး လပပငခၾင ရႀေသာ အစးရ ဖစသညဟသာ ဆရေပမည၅

ႎငင တခအဖစ မငသာသည အခကမား ႎငင ဆသညမႀာ ႎငငေရးအရ စဖၾႚထားေသာ နယေမ အတငးတာ (Unit Located ) ဖစ႓ပး ၈တၾင

ႎငငသား (Citizen) အဖစ ေနထငေသာ ပညသမား၄ ႎငငတဝနးလးတၾင အပခပေရးက ေဖာေဆာငႎငမည အစးရ အဖၾႚ အဆငဆင ရႀရမညအပင အခားႎငင တခခ၉ သဇာလၾမးမးမႁ မရႀေသာ တရားဝင လၾတလပေရး (Formal Independence) ရႀရမည၅

ႎငငအရ အပစ ဖၾႚထားေသာ နယေမ အတငးအတာ ဆသညမႀာ တခၝတရ ႎငငတခႎႀင တခကား သဆင ငၝဆင နယနမတဟ အငငးပၾားေသာ ေနေမမားမႀ အပ ပထဝေမ႒ကး ေမမကႎႀာ သၾငပင (Earth Surface) အေပ အေခခ၇ တကစၾာ သတမႀတထားေသာ နယနမတက ဆလသည၅

ႎငငသား ဆသညမႀာ ထႎငငတၾင ရာသကပန ေနထငခၾင ရႀသ ဖစ႓ပး ထႎငင၉ လပဂၢလ တဥး ရထကသည တရား ဥပေဒဆငရာ အဆငအတနး (Legal Status) အားလး ရရႀသက ဆလသည၅ ထသသည ႎငငေတာ၉ အကာအကၾယ အေစာငအေရႀာကမားက ရရႀမည အပင ထႎငငေတာက သစၤာ ေစာငသသလညး ဖစသည၅ ႎငငေရးတၾင ပၝဝင ေဆာင႟ၾကခၾင ရႀသည၅ ထႎငငတၾင ႎငငသား တဥး၉ အခၾငအေရးႎႀင အဆငအတနး ညမ႖စၾာ မရရႀဘ ယာယေသာ လညးေကာငး၄ အ႓မေသာ လညးေကာငး ေနထငေသာ ဧညသညႎငငသား (Alien) လညး ရႀႎငသည၅

အစးရ ဆသညမႀာ ႎငင၉ မညသည နယေမေဒသ အတၾငးတၾင မဆ အပခပေရးက ေဆာင႟ၾကႎငေသာ ထအပခပေရးက အသကသၾငး အားဖညမည ဥပေဒက ပႎငေသာ၄ ဖစေပလာေသာ အငငးပၾားမႁမားက စရင ဆးဖတ ေပးႎငေသာ အာဏာမားက ပငဆငသည လပဂၢလမားႎႀင ၈တႛ ပၝဝင ဖၾႚစညးထားေသာ အစးရ အေဆာကအအမား (Persons and Institutions) က ဆလသည၅

တရားဝင လၾတလပေရး ဆသညမႀာ ထႎငင၉ အခပအခာ အာဏာပငဆမႁက ဆလသည၅ အခပအခာ ပင ႎငငဖစလ႖င မညသည ပညပႎငင၉ သဇာ လၿမးမးမႁကမ႖ မခထကသဖင တရားဝင လၾတလပေရး ရရႀသညဟ သတမႀတပၝသည၅

အပညပညဆငရာ ဥပေဒအရ ႎငငတခအား အသအမႀတပေရး မပေရးက စဥးစားရာတၾင ေအာကပၝ အခကအလကမားက အေခခ၇ စဥးစားသည၅

[2]

(က) သကမႀတထားေသာ နယေမ (A defined territory)၄ (ခ) အ႓မတမး အေခခ ေနထငေသာ လဥးေရ (A permanent population)၄ (ဂ) ထေရာကစၾာ အပခပႎငေသာ အစးရ (An effective government)၄ (ဃ) ႎငငခား တငးပညမားႎႀင ဆကဆေရးတၾင ရႀေသာ အစၾမးအစ (The capacity to enter into relations with other states)၄ အဆပၝ ေလးခကသည အပညပညဆငရာ ဥပေဒ ႟ႁေထာငက စဥးစားခငး ဖစသည၅ အထကပငး၆

ေလလာခေသာ ႎငငတခအဖစ အသမႀတပေရးတႛ အတၾက အေခခသည နယေမ အတငးအတာ၄ ႎငငသား၄ အစးရ အဖၾႚ အဆငဆငႎႀင အဓပၯၝယ အတတသာ ဖစသည၅ အ႓မတမး အေခခ ေနထငေသာ လဥးေရ ဆသညမႀာ ႎငင သားမားက ဆသညႎႀင အဓပၯၝယ အတတပင ဖစသည၅ ပငပ ႎငငမားႎႀင ဆကဆေရး အတၾက ရႀေသာစၾမးရညက ေလလာ အက ဖတခငးသည ထႎငင၉ အခပအခာ အာဏာပငမႁက အက ဖတခငး ဖစသဖင တရားဝင လၾတ လပေရး ဆသညႎႀင အတတပင ဖစသည၅

အမးသားေရး လကၡဏာ သတမႀတခက

ႎငငအတၾငး ေနထငသမားမႀာ အမားအားဖင ေရႀးပေဝသဏကပင အတ စေပၝငး ေနထငလာကသမား ဖစရာ အခန ကာမငလာသညႎႀင အမ႖ အမးသား လမးမား (Nationalities) ဖစလာကသည၅ ကမာေပရႀ ႎငင အမားစသည ထအမးသား လမးမားက အေခခ၇ ဖၾႚစညးထားကသည၅ ထႛေကာင ႎငငတခ အဖစ ဖၾႚစညးရန သႛမဟတ ႎငငတခ အတၾငး အမးသား လမးက အေခခသည နယနမတ သတမႀတခက တခခဖင ပၝဝင ဖၾႚစညးႎငရန အတၾက အမးသားေရး လကၡဏာ သတမႀတခက သတမႀတရန လအပလာသည၅ အမးသားေရး လကၡဏာ သတမႀတခက အဖစ ေအာကပၝ အခကမား အရ စဥးစား သးသပရသည၅

(က) ေနထငရာ နယေမအရ သတမႀတခငး (Territory and Boundary) ထနယေမတၾင ထအမးသား လမးမား အမားစ ေနထငခငး၄ အကးတ လပငနးမား စေပၝငး

ေဆာင႟ၾကခငးပင ထလမးမားက ထနယေမက မမတႛ အခနကာမငစၾာ ေနထငရာ ေဒသအဖစ ခစခင တနဖးထားမႁ ရႀရမည၅ ထနယေမမားသည ေမပနႛ လၾငပငမားေသာ လညးေကာငး၄ ေရကနမား၄ မစေခာငး အငးအငမားေသာ လညးေကာငး၄ ေတာငတနမားေသာ လညးေကာငး ဖစႎငသည၅ (ခ) တညေသာ ဘာသာစကားႎႀင စာေပ (Common Language and Literature)

တညေသာ အသထၾကႎႀင ထအသထၾက အရ တညေသာ အဓပၯၝယက ေဆာငသည ဘာသာစကားႎႀင စာေပ သးႎႁနးခငးက ဆလသည၅ ထႛေကာင အသထၾက တညေသာလညး အဓပၯၝယ မတညလ႖င ဖစေစ၄ အဓပၯၝယ တေသာလညး အသထၾက ကၾ ပားလ႖င ဖစေစ၄ အမးသား လမး တခတညး အသၾငက ေဆာငသညဟ မမႀတယႎငပၝ၅ အခႚ ႎငငမားတၾင ဖစေစ ႎငငတခ အတၾငး အမးသား လမးက အေခခ ဖၾႚစညးေသာ နယေမ တခအတၾငးတၾင ဖစေစ ဘာသာစကား ြ မး (Bilingual)၄ ဘာသာစကား မ း (Trilingual) ေပာသ လမးမား စေပၝငး ေနထငခငးမးလညး ရႀႎငသည၅ သႛရာတၾင ၈တႛသည အမးသားေရး လကၡဏာ သတမႀတခကမားႎႀင ႎႁငးယႀဥ စဥးစားလ႖င အခား အခကလကမားတၾင ကၾ ပား ခားနားမႁ မရႀသဖင ဘာသာစကား ႎႀစမး၄ သးမး ေပာဆ သးစၾကေသာလညး ႎငငသား တမးတညး အေနႎႀင သတမႀတကသည၅ ကေနဒၝႎႀင ဆၾစဇာလန ႎငငမားတၾင အဓကအားဖင ဘာသာစကား ႎႀစမး ႎႀင အထက သးစၾကသည၅ ကမာႛႎငင အမားစတၾငမ အမားသး၄ ႟းသး ဘာသာစကားအဖစ တမးတညး ကသာ သးကသည၅ (ဂ) တညေသာ ယဥေကးမႁ (Common Culture)

ႎငင တခအတၾငး သႛမဟတ ႎငင တခ၉ နယေမေဒသ တခအတၾငး စေပၝငး ေနထငသမားသည တညေသာ ယဥေကးမႁ ရႀခငးက ဆလသည၅ ယဥေကးမႁ ဆသညမႀာ အေမၾဆကခေရး၄ လကထပ ထမးမားေရး၄ ကးကၾယရာ ဘာသာ၄ ဝတစားဆငယဥမႁ၄ ဓေလထးစ၄ အသကေမၾးဝမးေကာငးမႁ စသညတႛက ဆလပၝသည၅ အမးသား လမး တမး ဖစသညဟ ေခေဝ သမတႎငသည ယဥေကးမႁ ရႀရမည၅ (ဃ) ႎငငေရးအသ ႎးကားမႁ (Political Desire)

အမးသားေရး အယဝၝဒ အရ အမးသား လမး တမးဖစေကာငး ေပလၾငေစရန ႎငငေရး စစညးမႁႎႀင ႎငငေရးအသ ႎးကားမႁ ရႀရမည၅ ထသႛ ႎငငေရး ႎးကားမႁေကာင လမးတမား ႎႀစေပၝငး ကာမငစၾာ အတစေပၝငး ေနထငလာခငး ဖစ၇ အမးသား လမးက အေခခေသာ ႎငငတခ အဖစ

[3]

လညးေကာငး၄ သႛမဟတ ႎငင တခအတၾငး၄ နယနမတ တခအတၾငးတၾင လညးေကာငး ဖၾႚစညးရန အေကာငး လေလာကေကာငး ပဆႎငရမည၅ (င) တညေသာ ေနာကခ သမငးေကာငး (Common History)

အမးသား လမးႎႀင ပတသကသည ေနာကခ သမငးေကာငး ရႀရမည၅ ဆလသညမႀာ အမးသား လမးမား ေနထငေသာ နယေမ၄ ထလမးမား၉ ဘာသာစကားႎႀင စာေပ၄ ယဥေကးမႁ၄ ႎငငေရး ႎးကားမႁ ဟသည အမးသားေရး လကၡဏာ သတမႀတခက အသၾငမားသည ေနာကခ သမငးေကာငး အရ ခငမာရ မည၅ ကမာေပရႀ ႎငငမားက အမားအားဖင အမးသား လမးမား စေပၝငး ေနထငမႁအရ ႎငငအဖစ ဖၾႚစညးထား

ကသည၅ သႛေသာ အမးသား လမးမား စေပၝငး ေနထင႓ပး ထအမးသားမားတၾင အမးသားေရး လကၡဏာ သတ မႀတခကႎႀငအည အမးသား လမး တမးအဖစ ေတၾႚႎငေသာလညး ႎငငတခ အဖစ ရပတညခငး မရႀေသာ၄ ရပ တညခၾင မရေသးေသာ၄ အမးသား လမးမားစၾာ ရႀေသးသည၅ ႎငင တခအဖစ ဖၾႚစညး ရပတညႎငရန လအပေသာ အခား အေခခအခကမား ပညစခငး မရႀသဖင ထသႛ မရပတညႎငခငး ဖစသည၅ ႎငင တခအဖစ ရပတညခၾင မရႀေသာ အမးသား လမးမားသည ႎငင တခတညး၆ပင အသၾငသၸာန အမးမးဖင ရပတညေနကသည၅

လမးမႀသည ႎငင ဖၾႚစညးခငးသႛ

လမး အသးသးတၾင သကဆငရာ ဘာသာစကား၄ စာေပ၄ ယဥေကးမႁ စသညဖင ရႀကသည၅ အခႚ ႎငငမား တၾင တႎငငလး အတငးအတာဖင ယဥေကးမႁ၄ ဘာသာစကား၄ စာေပ တမးတညး ရႀ႓ပး အခႚ ႎငငမားတၾင ဘာသာ စကား ေပၝငးစ၄ ကးကၾယရာ ဘာသာေပၝငးစ ရႀကသည၅ ယေနႛ ကမာႛႎငင အသးသး ရငဆငေနရေသာ ႎငငေရး ပနာမားတၾင ယဥေကးမႁ၄ ဘာသာစကား၄ ကးကၾယရာ ဘာသာေပၝငးစရႀ လမးမား အကား ေပေပၝကေနေသာ ပနာမားသည အတငးအတာ တခ အထ ပၝဝင ေနကသည၅ ထပနာမးသည ႎငငႎႀင လမး ဆကႎၾယမႁမႀ ေပေပၝကလာသည၅

ႎငငေရးသပၯ ေဝၝဟာရတၾင လမးက Nation ဟ ေခ႓ပး၄ ႎငငက State ဟ ေခသည၅ Nation ဟ ဆလ႖င လမးက ရညႌၿနး၇ State ဟ ဆလ႖င ႎငငက ရညႌၿနးသည၅ လမးႎႀင ႎငင Nation ႎႀင State ဆကသၾယမႁ အရ ဖၾႚစညး ေပေပၝကေနေသာ ႎငငမားက အကမးဖငးအားဖင စ ခၾ ခားထားသည၅ ပထမ အစတၾင လမး တမးတညး ႎႀင ႎငင ဖၾႚစညးထားေသာ ႎငငမား ဖစ႓ပး ၈တႛက Nation-State ဟ ေခသည၅ ဥပမာ - ဂပနႎငငသည လမး၄ ဘာသာစကား၄ ယဥေကးမႁ တမးတညး ရႀေသာ လမးမားဖင စဖၾႚထားေသာ ႎငင ဖစသည၅ ထႎငငမးက Nation -State ဟ ေခသည၅ ပငသစႎငငသည Nation-State ႎငင တခ ဖစသည၅

ဒတယ အစသည ပထမ အစႎႀင ေပာငးပန ဖစသည၅ ထႛေကာင State-Nation ဟ ေခသည၅ ဂပနႎႀင ပငသစ ႎငငသည လမးက အေခခ႓ပး ႎငင ဖစခေသာေကာင Nation-State ဟ ေခသည၅ အေမရကန ပညေထာငစႎႀင သစေတလ ႎငငတႛသည ေရႀးပေဝသဏကပင ထႎငငတၾင ေနထငခေသာ လမးက အေခခ႓ပး ဖၾႚစညးခခငး မဟတေပ၅ သစေတလတကႎႀင အေမရကနတကသႛ ေနာကမႀ ေပာငးေ႟ၾႚလာသမားက ဖၾႚစညးခငး ဖစသည၅ ႎငငအဖစ တရားဝင ေပေပၝက႓ပးမႀ ထႎငင၉ လမး အဖစ သတမႀတကသည၅ ထႛေကာင အေမရကန လမး၄ သစေတလ လမးဟ သတမႀတ ခရသတႛသည ထႎငငသႛ ေပာငးေ႟ၾႚ ေနထငသ အားလးက အကးဝင ေစသည၅ အသားဖႃ႓ပး ဥေရာပတကသား ႟ပအသၾငရႀသအား အေမရကနလမးဟ သတမႀတသကသႛ အေမရကန လမးအဖစ သတမႀတခကရသည၅ လကတင အေမရကတကရႀ ႎငငမားသည State-Nation အစတၾင ပၝဝငသည၅

လမးက အေခခ႓ပး ဖစေပလာေသာ Nation-State ႎငငမား ဖစသည ဂပန၄ ပငသစသႛ ေပာငးေ႟ၾႚ ေနထငသမားသည ႎႀစကာလ ကာရႀညစၾာ ေနထငေသာ အခၝတၾင ထႎငငသား အဖစသႛ ေရာကရႀကသည၅ သႛေသာ ဂပနလမး၄ ပငသစလမး ဟ၇ ဖစမသၾားေခ၅ ႎငငက အေခခ၇ လမး ဖစလာေသာ State-Nation ႎငငဖစသည အေမရကနတၾင အေမရကနႎငငသား ဖစလ႖င အေမရကန လမးဟ ေပာ၇ရသည၅ ထခားနားခက မႀာ Nation-State ႎႀင State-Nation တႛ၉ အဓက ခားနားမႁ ဖစသည၅

တတယ အမးစား အစသည လမး တမးတညးမႀ ကၾ ပားမႁအရ ဖစေပလာေသာ ႎငငမား (Part Nation-State) ဖစသည၅ အခႚ လမးမားသည ဘာသာစကား၄ စာေပ၄ ယဥေကးမႁ၄ ကးကၾယရာဘာသာ အတတပင ဖစကေသာလညး ႎငင တခတညး၆ မဟတဘ ႎငင ႎႀစခဖစေစ၄ သးခဖစေစ၄ ဖၾႚစညး တညရႀ ေနတတသည၅ ဥပမာ - ဂာမနသည လမး တမးပင ဖစေသာလညး ႎငငမႀာ အေရႀႚဂာမဏ၄ အေနာကဂာမဏႎႀင သစ႒တးယား ဟ၇ သးႎငင ေတၾႚရသည၅ ယခ အေရႀႚ-အေနာက ဂာမဏ ပနေပၝငး႓ပ ဖစေသာလညး သစ႒တးယားႎငငသည သးခား

[4]

ႎငငအဖစ တညရႀဆ ဖစသည၅ တဖန ေတာငကးရးယားႎႀင ေမာကကးရးယားသည ႎႀစႎငင ဖစေသာလညး လမးမႀာ တမးတညး ဖစသည၅ ျ၃၂ ခႎႀစအထ ဗယကနမသည ေတာငဗယကနမ၄ ေမာကဗယကနမ ဖစခသည၅

စတတၪ အမးစားမႀာ တတယ အမးစားႎႀင ေပာငးပန ဖစသည၅ ႎငင တခတညးတၾင လမးေပၝငးစ ေနထင ေသာ Multi Nation-State ဖစသည၅ ယႎကတက ကငးဒမး ႎငငမားတၾင အငးရစလမး၄ အဂလပလမး၄ စေကာ လမး၄ ေဝးလလမး ဟ၇ မး ရႀပၝသည၅ အႎၬယ၄ ယဂဆလားဗးယား၄ ဆဗယကယနယ၄ မနမာ စေသာ ႎငငမား သည လမးေပၝငးစ ေနထငေသာ ႎငင ဖစသည၅ ထႎငငမးတၾင လမး အခငးခငးကား တနးတညမ႖မႁႎႀင အခၾင အေရး ညမ႖မႁမားသည မရႀမဖစ လအပသည၅ လမး တမးကသာ လၾမးမးေနလ႖င လမး႒ကး အပခပေသာ ႎငင အဖစသႛ ေရာကရႀ႓ပးလ႖င ႎငင တညတမႁက အႎၩရာယ ဖစေစတတသည၅ ယကဆလားဗးယားႎငငတၾင ဆဗ လမးမား၉ လၿမးမးမႁက ေတာလႀနေသာ အခား လမးမားသည အမးသား လၾတေမာကမႁ စတဓာတ မငမားလား႓ပး ေနာကဆး ႎငင တညတမႁက အႎၩရာယ ကေရာကေစခသည၅ လမး မး စေပၝငး ေနထငေသာ ဆၾစဇာလန ႎငငသည တည႓ငမ တးတကေနခငးမႀာ လမး တမးႎႀင တမး အပနအလႀန လၿမးမးမႁ မရႀ၄ တနးတ အခၾငအေရးႎႀင ေနထငမႁေကာင ဖစသည၅

လမးတငးသည ႎငင တခခတၾင ပစ အမးမးဖင ဖၾႚစညး ေနထငတတကသည၅ သႛေသာ လမးတမးအဖစ အခငအမာ ရႀေနေသာလညး မညသည ႎငငတၾငမႀ ပၝဝငဖၾႚစညးခငး မရႀ၄ ကယပငႎငငလညး မရႀေသာ လမးမား ရႀသည၅ ဥပမာ - ဆးရးယား၄ အရတႎႀင တရက နယစပရႀ ကဒ (Kurd) လမးမားသည မညသညႎငငမႀ အသအမႀတ မပ၄ ကယပငႎငငလညး မရႀေခ၅ ပၝလကစတငး လမးမားသညလညး ႎငငရရႀရန တကပၾဝငလက ရႀသည၅

မညသညပစ၄ မညသည လမးဖင ႎငငက စဖၾႚထားသည ဖစေစ၄ ႎငငတကာ ဆကဆေရး နယပယတၾင လမးက အသအမႀတ မပဘ ႎငငကသာ အသအမႀတ ပကသည၅

သႛေသာ ႎငငတကာ အသငးဝငး နယပယတၾင လမး အသးသး၉ ဂဏသကၡာႎႀင အဆငအတနးက ေလးစားမႁ ရႀသည၅ ထဂဏသကၡာႎႀင အဆငအတနးက ကာကၾယႎငရန လမး အသးသး၉ ကယပင ပႉာနးခၾငက ႎငငတကာမႀ အသအမႀတ ပထားသသည၅ ကလသမဂၢ ပဋညာဥ စာတမး အပၝအဝင လႛအခၾငအေရး ဆငရာ ႎငငတကာ စာတမး သေဘာတညမႁမားတၾင ကယပင ပႉာနးခၾငက အပညအဝ အာမခထားသည၅ ထႛေကာင ကယပင ပႉာနးခၾငသည လမးမား အတၾက အာမခ အခၾငအေရး တရပဖစ႓ပး ႎငင တခလး အတငးအတာႎႀင ႎငငတကာ ဆကဆေရး နယပယတၾင အခပအခာ အာဏာပငေသာ ႎငင အေနဖငသာ ပလပရသည၅ လမးမား တၾင ကယပင ပႉာနးခၾင ရႀခငးသည အခပအခာ အာဏာပငခငး မဟတေသာေကာင ႎငငတကာ ဆကဆေရး တၾင တက႟က ပၝဝငခၾင မရႀေခ၅ လမးစမား၉ ကယပင ပႉာနးခၾင ဆး႟ႁးမႁက အကာအကၾယေပးရန ကလသမဂၢ လႛအခၾငအေရး ေကာမရႀင၉ ေအာကတၾင မရငးဌာေန လမးမား အလပအဖၾႚ (Working Group on Indigenous People – WGIP) ဆသည ေကာမတငယမား ဖၾႚစညးထား႓ပး လပေဆာငေပးလက ရႀသည၅ ထေကာင ႎငငက ႎငငတကာ ဆကဆေရး နယပယတၾင လမး အားလးက ကယစားပ၇ ႎငငအဖစ အသအမႀတ ပခငးသည အခပအခာ အာဏာပငမႁက ရညႌၿနးသည၅ တနညးအားဖင ႎငငေရးအရ အသအမႀတပခငး ခရ႓ပး ႎငငတကာ ဆကဆေရးတၾင တာဝနခမႁလညး ရႀလာသည၅ လမးမားအတၾက အသအမႀတ ပမႁသည ကယပင ပႉာနးခၾငပင ဖစသည၅ ထအခၾငအေရးသည ႎငငတကာ အသငးအဝငးတၾင ႎငငေရးအရ အသအမႀတ ပမႁထက လမးေရး အခၾငအေရး အေနဖင အသမႀတပမႁ ရႀသည၅ ကမာေပတၾင အမးသား လမးမား စေပၝငး ေနထငရာ နယနမတမားက စေပၝငး ဖၾႚစညးထားေသာ ပသၸာန အမးမးက ေတၾႚႎငသည၅ ထပသၸာန အမးမး ရႀေသာ အမးသား လမးမား ေနထငရာ နယေမ အသးသးက အပခပေရး ခမႀတႎငရန အဆငခၾ ခား သတမႀတမႁ ရႀ႓ပး၄ အဆငနမေသာ နယေမေဒသရႀ အဖၾႚ အစညးမႀ အဆငမငေသာ နယေမေဒသရႀ အဖၾႚအစညးက အဆငဆင အာမခမႁ ေပးရသည၅ တနညးအာဖင ႎငင တခအတၾငး အာဏာမားက ခၾေဝ ဖနႛကကထားရသည၅ သႛရာတၾင တႎငငႎႀင တႎငင အာဏာခၾေဝ ဖနႛကကထား မႁ မတဘ ကၾ ပား ခားနားတတသည၅ ထႛေကာင ကမာေပရႀ ႎငငမားက -

(ျ) ႎငင တခအတၾငး အမးသား လမးမား ပသၸာန အမးမးဖင နယနမတမား စဖၾႚ ေနထငခငး၄ (ြ) အပခပေရး ခမႀတႎငရန အာဏာ ခၾေဝ ဖနႛကကထားမႁ ကၾာခားခငးတႛေကာင တႎငငႎႀင တႎငင မတကၾ ပား ခားနားေသာ ႎငငေတာ ဖၾႚစညးမႁ ပစ (From of the Nation-State) အမးမးဖင ဖၾႚစညးထားကသည၅ ကမာေပတၾင တညရႀေသာ ႎငငေတာ ဖၾႚစညးမႁ ပစ အမးမးက ေအာကပၝအတငး မး ခၾ ခားႎငသည၅ (ျ) တပညေထာငစနစ ႎငင (Unitary State)၄ (ြ) ပညေထာငစမား စေပၝငးခငး (Confederation)၄ () ပညေထာငစ ႎငငေတာ (Federal Union)၄ တႛ ဖစသည၅

[5]

သႛ ဖစ၇ ကမာေပရႀ အမးသား လမးမား ေနထငရာ ႎငငေတာဟ ဆလ႖င အထကပၝ မးထမႀ တမးမးႎႀင အကးဝငေသာ ႎငငေတာ ဖစသည၅

ြ၅ အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁႎႀင ထၾကရပလမးမား ဒတယ ကမာစစ႒ကး႓ပးေနာက အေနာကအပစ၄ အေရႀႚအပစ တငးမာမႁမားႎႀင အတ ကမာႛႎငငေရး ဇာတခေပတၾင ေရႀႚတနး ေရာကလာခေသာ ႎငငေရး လႁပရႀားမႁ တခမႀာ အမးသားေရး လႁပရႀားမႁမားပင ဖစသည၅ ယခအခနတၾင အေရႀႚအပစ၄ အေနာကအပစ တငးမာမႁ ႓ပးဆး႓ပဟ သေတသမားက ယဆေနခနတၾင ကမာအရပရပရႀ အမးသား ေရး လႁပရႀားမႁမားသည အရႀနအဟန ေကာငး႓ပးရငး ေကာငးေနဆ ဖစသည၅ တ႓ပငတညးမႀာပင အမးသားေရး လႁပရႀားမႁမားသည ဒမကေရစ လႁပရႀားမႁမားႎႀင အတ တၾလက ထၾကေပလာသည၅

ကမာႚႎငင အခႚတၾင ဖစပၾားေနေသာ ပညတၾငးစစမားက သးသပလ႖င ႎငငေရး အယဝၝဒက အေခခေသာ စစႎႀင အမးသားေရး လၾတေမာကမႁ အတၾက ႟နးကနရငး ဖစပၾားေသာစစ ဟ၇ ႎႀစမးက ေတၾႚရသည၅ တရက၄ အရတ နယစပမႀ ကဒလမးမား၉ လႁပရႀားမႁ၄ ပၝလကစတငး လၾတေမာကေရး အဖၾႚ၄ ယဂဆလားဗးယား စစပၾမား၄ သရလကာႎငငမႀ တမးလတကဂၝး လႁပရႀားမႁ၄ အႎၬယမႀ ဆစလမးမားႎႀင ကကရႀမးယား မဆလင လႁပရႀားမႁ၄ မနမာ ႎငငက အႎႀစ (ဝ) ေကာ ပညတၾငးစစ စသညတႛသည အထငအရႀား မငေတၾႚေနရေသာ အမးသားေရး လႁပရႀားမႁ မားပင ဖစသည၅

အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁ ေအာငမငေရးႎႀင ဒမကေရစ စနစ ထၾနးကားေရးတႛက တ႓ပငနက တၾဖက ေလလာမႁႎႀင ပတသက၇ သေတသမားကား အခႚ အစတအပငးမားတၾင သေဘာထား ကၾလၾမႁမား ေတၾႚရသည၅ ဆဗယက ပညေထာငစ ကဆးခငးႎႀင အေရႀႚ ဥေရာပတၾင ကၾနမႃနစစနစ ႓ပပက႓ပး ဒမကေရစ စနစသႛ ကေပာငးခငးသည တခနတညးတၾင ဖစေပ႓ပး ဆကစပမႁလညး ရႀေနသည၅ သႛေသာ ထႎႀစခ ေပာငးလမႁ က သးသပေသာ အခၝမးတၾင ႎႀစမး ဖစလာသည၅ အေရႀႚ ဥေရာပရႀ ကၾနမႃနစ ႎငငမားတၾင ဒမကေရစ စနစ ေအာငပၾခသၾားသည ဆေသာ အခကက အားလး လကခႎငေသာလညး ဆဗယက ပညေထာငစတၾငမ ဒမကေရစ ေအာငပၾခခငးထက အမးသားေရး လႁပရႀားမႁမားက ေအာငပၾ ခသၾားသညဟ အခႚ သေတသမားက ယကညက သည၅ ထႛသႛ လကခသမားက ဒမကေရစႎႀင အမးသားေရး လႁပရႀားမႁ၉ အေခခ ဖစေသာ အမးသားေရး ဝၝဒ (Nationalism) က သးခား ႟ႁမင သးသပကသည၅

ဒမကေရစ၉ အခၾငအေရးက ကငသးရာတၾင လပဂၢလ တဥးခငးစ၉ လၾတလပမႁက အေခခ႓ပး အမးသား ေရးဝၝဒက လမးအလက အေခခပၝသည၅ အမးသားေရး လႁပရႀားမႁက လႁႛေဆာသည အခၝတၾင လတဥးခငးစ၉ အခၾငအေရး ရႀသည၄ သႛမဟတ မရႀသညက အေခမခေတာဘ လမး တမးလး ဖႎႀပခရခငး အေကာငးအရငးက အေခခပၝသည၅ အကယ၇သာ ဒမကေရစ စနစ ေအာငမင ဖစထၾနးေနပၝက လတဥးခငးစ၉ ဆႎၬ အေခခမ အေပ အမားစ၉ ဆးဖတခကအရ လကနာ အေကာငအထည ေဖာခငးဖင ႎငငေရး ပနာ အမားစက ေဖရႀငး ႎငသည၅ ဤသညမႀာ အနညးစ၉ ဆႎၬက ေလးစား႓ပး အမားစ၉ ဆႎၬက အေကာငအထညေဖာရေသာ ဒမကေရစ အပခပေရး စနစ၉ အေခခပင ဖစသည၅

အမးသားေရး လႁပရႀားမႁ၉ အေခခ သေဘာတရားမႀာ လမးမားသည လဥးေရအရ နညးခငး၄ မားခငးထက လမး တမးလး အမးသားေရး ဝၝဒ ႎးကားေရးကသာ ဥးစားေပး လႁႛေဆာခငး ဖစသည၅ ဆဗယက ပညေထာငစတၾင လဥးေရ သနး ြဝဝ ေကာ ရႀသညအနက အမးသားေရး လႁပရႀားမႁ အပငးထနဆး ဖစခသည အကစတနးယား၄ လစဘးယားတႛသည တႎငငလး လဥးေရ၉ ဝ.ဿ ရာခငႎႁနးမႀ ျ.ဿ ရာခငႎႁနးသာ ရႀသည၅ ဒမကေရစ ကငစဥ မတခတညးအရ ဆလ႖င လဥးေရ ဿဝ ရာခငႎႁနးေကာ ရႀေသာ ႟ရႀား လမးမား၉ ဆႎၬက ကနလမးမားက အစဥအ႓မ လကနာေနရမည အေခအေနပင ဖစသည၅ ထႛေကာင အကစတနးယား၄ လစသေရးနးယား ကသႛေသာ လဥးေရ အနညးငယသာ ရႀသည လမးမား ေအာငပၾခခငးသည ဒမကေရစ ေအာငပၾခခငးထက အမးသားေရး လႁပရႀားမႁမား ေအာငပၾ ခငးပင ဖစသည၅

အေရႀႚဥေရာပ ႎငငမားႎႀင ဆဗယက ပညေထာငစတၾင ဖစ႓ပးခေသာ ေပာငးလမႁမားသည ရလဒ ႎႀစမး ဖစလာသည၅ အေရႀႚဥေရာပ ႎငငမားတၾင ဒမကေရစ ေအာငပၾခ႓ပး ဒမကေရစ လမးေကာငးေပတၾင ေအာငမငစၾာ ေလ႖ာကေနခနတၾင အမးသားေရး လၾတေမာကမႁ ေအာငပၾခခသည ဆဗယက ပညေထာငစ၉ သမတႎငငမားတၾင ဒမကေရစ လမးေကာငးေပ ေအာငမငစၾာ မေလ႖ာကႎငေသးဘ အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁ၉ ေနာက ဆကတၾ ပနာမားႎႀင ေရာေထၾးေနသည၅ အခႚ သမတႎငငမားတၾင ပငးထနေသာ တကခကမႁမားႎႀင အဆး မသတႎငေသာ အမးသားေရး လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁမား ထပမ ဖစေပလက ရႀသည၅

[6]

တဖန ယဂဆလားဗးယား ႎငငတၾင ဖစေပေနေသာ ပငးထနသည ပညတၾငးစစသည အမးသားေရး လၾတေမာကမႁ၉ အပငးထနဆး အရႀနအဟနပင ဖစသည၅ ထကသႛ ပငးထနေသာ အမးသား လၾတေမာကမႁ တကပၾမားက အဆးသတႎငေရး အတၾက ႎငငေရး ထၾကေပၝကရႀာရာတၾင ဒမကေရစ ပညဝေရး ဆေသာ အေဖ တခတညးႎႀင မလေလာကေတာေခ၅ ကမာႛထပတနး ဒမကေရစ ႎငင တခဖစေသာ ယႎကတက ကငးဒမးတၾင အငးရစ လမးမား၉ အငအာရေအ သပနထမႁက ဒမကေရစ အခၾငအေရး တခတညး ေပး႟မ႖ဖင အငအာရေအ အမးသားေရး လႁပရႀားမႁက ရပတနႛ ပစႎငမည မဟတေပ၅ မနမာႎငငတၾင ျ၃၀ြ ခႎႀစ၄ ဥးေနဝငး အာဏာသမးမႁ မဖစမ ကငသးခေသာ ပၝလမန ဒမကေရစ စနစမႀာ ႎငငသားမား၉ ဒမကေရစ ကငသးမႁ အတနအသင မငမားမႁ ရႀခသည၅ ထအခနတၾငပင မနမာႎငင၆ အမးသားေရး လႁပရႀားမႁမား ရႀေန႓ပ ဖစသည၅

အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁ အဆးသတေရး အတၾက ႎငငေရး ထၾကေပၝက ႎႀစခ ရႀလာသည၅ ပထမ ထၾကေပၝကမႀာ အမးသားမား၉ သးခားႎငင အဖစ ရပတညခၾင ရရႀေသာအခၝ ဖစသည၅ ခကႎႀင စလဗက ႎႀစႎငင ေပထၾကလာခငး၄ ယဂဆလားဗးယား ပညေထာငစ အတၾငးမႀ ခ႟ေအးရႀား၄ ဆလေဗးနးယား စသည ႎငငမား ေပထၾကလာခငးႎႀင ဆဗယက ပညေထာငစ တခတညးက သမတႎငငမား အဖစ ေအာငမငစၾာ ခၾထၾက သၾားခငးမားသည ႎငငတခ အေနဖင ရပတညခၾင ရ၇ အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁမား အဆးသတသၾားခငး ဖစသည၅ ထသႛ ႎငငအဖစသႛ ေပာငးလေရာကရႀရန ႓ငမးခမးစၾာ ကးေပာငးေရးႎႀင စစမက ဖစပၾား၇ အဆးအဖတ ေပးေရး ဟေသာ ကးေပာငးခငး ႎႀစမးက ေတၾႚရသည၅

အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁ၉ ဒတယ ႎငငေရး ထၾကေပၝကမႀာ ဒမကေရစ ပညဝ႓ပး စစမႀနေသာ ဖကဒရယ စနစအရ ပညေထာငစႎငင ဖၾႚစညးခငး ဖစသည၅ ဆၾစဇာလနႎငငသည စပႎငင တခ ဖစသည၅

ဆၾစဇာလနႎငငသည ဂာမန၄ ပငသစ၄ အတလ စေသာ လမး႒ကးမား စေပၝငး ေနထငေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခ ဖစသည၅ ပညနယမားက ႎငငေရးအာဏာ အေတာမားမား လၾတလပခၾင ေပးထားေသာ ဖကဒရယစစစစ ႎငငတခ ဖစေသာေကာင အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁမား ကနဥး ကတညးက မေပ ေပၝကခေပ၅

ဆဗယက ပညေထာငစ၄ ယဂဆလားဗးယား ႎႀစႎငငလးသည ဖကဒရယႎငငမား ဖစသညဟ ဆေသာ လညး ကၾနမႃနစ ပၝတ၉ ဗဟဥးစး ခပကငမႁ မားပားလၾနးသည အတၾက ဖကဒရယသည အဓပၯၝယ မရႀေတာေခ၅ ထႛေကာင လမးေပၝငးစ စဖၾႚထားေသာ ႎငငမားတၾင အမးသားေရး လႁပရႀားမႁမား ပမအားေကာငး ပငးထန လာခသည၅ ေနာကဆး ႎငင႓ပကၾကာ အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁမား ေအာငမငမႁ ရခသညဟ ဆႎငပၝ သည၅ ဆဗယက ပညေထာငစတၾင မေခးေဂဗာေခာဗ အာဏာ သမးခရခငး၉ လတတေလာ အေကာငးရငး ဖစသည ပညေထာငစ စာခပသစသည ပညနယမားက လပပငခၾင ပေပးေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစစစစစ တညေဆာကေရး ဖစသည၅ သႛေသာ အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁ အပငးထနဆး၄ အမငမားဆး ဖစေန သညအတၾက ေဂဗာေခာဗ၉ ႒ကးပမးမႁသည ေနာကက သၾားခရသည၅ ေဂဗာေခာဗ၉ ႒ကးပမးမႁက ဆဗယက ႎငငခားေရး ဝန႒ကးေဟာငး အဒဒဝပရႀာ ဗာနာေဇက ေဝဖနရာ၆ ေဂဗာေခာဗ၉ လပရပသည ျဝ ႎႀစခနႛ ေစာလ႖င ေအာငမငႎငမညဟ ေဝဖနခသည၅

မနမာႎငင၆ ပၝလမန ဒမကေရစေခတ ကာလကပင ေပေပၝကေနေသာ အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁ၉ အဓက ရည႟ၾယခကသညလညး သးခားႎငင တညေဆာကေရး မဟတဘ ဖကဒရယစစစစမ အရ ပညေထာငစ တညေဆာကေရး ဖစသည၅ ဖကဒရယစစစစမ အရ ပညေထာငစ တညေဆာကခငးဖငသာ မနမာ ႎငင၉ အမးသားေရး လႁပရႀားမႁမားက အဆးသတႎငမည ဖစသည၅ ဥးေနဝငး အာဏာသမး႓ပး တပညေထာငစနစ ႎငငေတာက တညေထာငလကခငးသည ပမပငးထနေသာ အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁမားက ဖစေပ ေစခငးသာ အကးသကေရာကမႁ ရႀခသည၅

ယခအခနသည အႎႀစ (ဝ) ေကာကာ႓ပ ဖစေသာ အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁ အဖၾႚမားႎႀင ဒမကေရစ လလား ေတာငးဆေသာ အဖၾႚမား မာနယပေလာတၾင ေပၝငးဆ႓ပး စစအာဏာရႀင စနစက ဆနႛကငေနေသာ အခန ဖစသည၅ ထႎႀစမး ႎႀစစား အဖၾႚ ေပၝငးဆမႁသည အဓပၯၝယ ပညဝ ေနေပသည၅ ဒမကေရစ အငအားစမား သေဘာေပၝက နားလည လကခထားသညမႀာ ဒမကေရစ အခၾငအေရး တခတညး ပညဝေန႟ႎႀင အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁက အဆးမသတႎင၄ ဒမကေရစ ပညဝ႓ပး စစမႀနေသာ ဖကဒရယမအရ ပညေထာငစ တညေဆာကေရးသာလ႖င အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁ၉ ေနာကဆကတၾ ဖစသည အႎႀစ () ေကာ ပညတၾငးစစက အဆးသတႎငမည ဖစသကသႛ တငးပည စညးလး ညႌၾတေရးကလညး တညေဆာကႎငမည ဟသည အခက ဖစသည၅

[7]

၅ အခပအခာ အာဏာႎႀင ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင တႎငင၉ အခပအခာ အာဏာ (Sovereign Power) ဆသညမႀာ ထႎငင၉ အလးစႎႀင အ႔ကငးမေသာ အာဏာမား ပလပပငခၾငပင ဖစသည၅ ထႎငင၉ နယေမေဒသ အသးသးႎႀင နယေမေဒသ အသးသးတၾင ေနထငကေသာ လမး အားလးအေပ အကးသကေရာကေစရန ဥပေဒမား ေရးဆၾ ပႉာနးခၾင အာဏာ၄ ထဥပေဒအရ အသကသၾငး အပခပပငခၾင အာဏာ၄ ဖစေပလာေသာ အငငးပၾားမႁမားက ထဥပေဒမားႎႀင အည စရင ဆးဖတပငခၾင အာဏာတႛက ဆလသည၅ တနညးအားဖင လႛအဖၾႚအစညး သႛမဟတ ႎငငတခ ခငမာစၾာ ရပတညမႁ အတၾက လအပေသာ အာဏာ အလးစတႛက ထလႛအဖၾႛအစညး သႛမဟတ ႎငငေတာက ပလပပငခၾငႎႀင အသးခပငခၾင တႛသည ထလႛအဖၾႚအစညး သႛမဟတ ႎငငအတၾက အခပအခာ အာဏာပငမႁ (Sovereignty) ပင ဖစသည၅

ကမာေပရႀ လၾတလပ႓ပး အခားႎငငမားႎႀင တနးတရညတ ဆကဆႎငခၾင ရႀေသာ ႎငငတငးက အခပအခာ အာဏာပင ႎငငဟ ေယဘယ ေခဆႎငသည၅ မနမာ ေဝၝဟာရ အခပအခာ အာဏာပငမႁ ဟေသာ ေဝၝဟာရသည မလ ပငသစ ဘာသာစကား (sovereign) က ဆငးသကလာ႓ပး အ႔ကငးမဖစခငး၄ အထၾဋအမတ ဖစခငးဟ အဓပၯၝယရသည၅ ပငသစႎငငတၾင အ႔ကငးမ သကဥးဆပင ဘရငစနစ ထၾနးကားေနစဥ ပငသစ ႎငငေရး အေတၾးအေခ ပညာရႀင (Jane Bodim) က ျ၀ ရာစႎႀစ အလယပငး၆ အခပအခာ အာဏာအေကာငး စာအပမား ေရးသား ထတေဝ႓ပး ေနာကပငး ႎငငေရး အေတၾးေခ ပညာရႀငမားက Jane Bodim ၉ အယအဆက ကးကား ေရးသားလာကသည၅ မလ အခပအခာ အာဏာသည သကဥးဆပင ဘရငမားထတၾင ရႀသညဟ ယဆလာရာမႀ တဆင ြဝ ရာစေခတတၾင အခပအခာ အာဏာသည ပညသလထ လကထ၆ ရႀသညဟ အခငအမာ ေပာဆ ယကညလာကသည၅ အခပအခာ အာဏာက ႎငငေရး သပၯပညာရႀငမားက အဓပၯၝယ ဖၾငဆရာတၾင အကဥးခပမႀာ ႎငငတခ၉ ခပခယ ကနႛသတ၇ မရေသာ အာဏာမားပင ဖစသည၅ ထအာဏာမားသည အစးရပင အေဆာကအဥမား (Governmental Institutions) အဖစ ဖၾႚစညး ထေထာင႓ပး ကငသးရေသာ အာဏာမားပင ဖစသည၅ အခပအခာ အာဏာသည ႎငငအေနႎႀငသာ ကယစားပႎငသည၅ မညသည ပဂၢလ တဥးတေယာက သႛမဟတ လတစတညးက တႎငငလးက ပငဆင ကယစားပမႁ မရႀသည အတၾက အခပအခာ အာဏာသည လတဥး သႛမဟတ လတစထ၆ မတညရႀေပ၅ ယေနႛ ကမာေပတၾင ရႀေနေသးသည ဘရငႎငငမားတၾငပင ဘရင သႛမဟတ ဘရငမသည အခပအခာ အာဏာပင မဟတေခ၅

ႎငငမား၉ အေခခ ဥပေဒမားတၾင ေရးသားတတကသညမႀာ ပၝလမန၆ အခပအခာ အာဏာ တညရမည၄ သႛမဟတ ပညသမားထ၆ အခပအခာ အာဏာ တညရမည ဟ၇ ႎႀစမးကသာ ြဝ ရာစ ႎငငေရး စနစတၾင ေတၾႚရသည၅ ယႎကတတ ကငးဒမးႎငင (United kingdom) ၉ ပၝလမနတၾင အခပအခာ အာဏာ တညသညဟ ပႉာနးထားသည၅ မနမာႎငငတၾင ျ၃၁၄ အေခခ ဥပေဒတၾင အခပအခာ အာဏာသည ပညသလထ ထ၆သာ ပႉာနးထားသည၅ ျ၃၁၄ အေခခ ဥပေဒတၾင အခပအခာ အာဏာသည တႎငငလးတၾင တညသညဟ ပႉာနးထားသည၅ ပၝလမန တညသညဟ ပႉာနးခငး၄ ပညသလထ အေပ၆ တညသညဟ ပႉာနးခငးမား၉ အဓပၯၝယမႀာ အခပအခာ အာဏာသည လတစ လကထ၆ ရႀမေနခငးပင ဖစသည၅ ႎငငသားမားမႀာ အခပအခာ အာဏာက တက႟ကဖစေစ၄ သၾယဝက၇ ဖစေစ ကငသးခၾင ရေနခငးပင ဖစသည၅

အခပအခာ အာဏာ ပၝလမန၆ တညသညဟ ပႉာနးခငးသည ပၝလမနရႀ အမတမားက ပညသႛ ကယစားလႀယ အစစအမႀနဖစရန သႛမဟတ ပညသလထ၉ ဆႎၬက အဓက ထငဟပ႓ပး ပညသမား၉ ကယစား ကငသးရန လအပသည၅ ပၝလမန၆ ရႀေသာ ပညသႛ ကယစားလႀယမားသည ပညသႛဆႎၬက ကယစားမပလ႖င သႛမဟတ ကယစားပခၾင မရေအာင တစတေယာက၉ လၿမးမးမႁက ခေနရလ႖င ထႎငင၉ အခပအခာ အာဏာသည ပညသထ၆ ရႀသညဟ မဆႎငေတာေခ၅

အခႚ ႎငငမားတၾင အခပအခာ အာဏာပငမႁႎႀင တက႟က သကဆငေသာ ကစၤရပမားတၾင ႎငငသား တဥးခငးစက သေဘာတ မတ ဆးဖတခၾင ရႀကသည၅ အခပအခာ အာဏာပင ႎငင ျြ ခ ဖၾႚစညးထားေသာ ဥေရာပ ဘေဈးအဖၾႚဟ လသမားသည (European Community) က အားလးေပၝငး၇ အခပအာဏာပင တခဖစမည (Federal European ) ေခ ပ၇ စညးလးေသာ ဥေရာပ ထေထာငေရး ကစၤအား အဖၾႚဝင ႎငငမားက သေဘာတ မတ ဆးဖတေသာ အခၝ အခႚ ႎငငမားတၾင ႎငငသားမား မေပး ဆးဖတသည ဆႎၬခယပၾမား ပလပကသည၅ အခပအခာ အာဏာက ပညသမားက လကေတၾႚ ကငသးေသာ နညးစနစ ဖစသည၅ ထႛေကာင အခပအခာ အာဏာႎႀင ပတသက၇ လတဥး သႛမဟတ လတစက လကဝၝး႒ကးအပ၇ မရ ဆသညက ပထမ အခက အေနဖင မႀတသားႎငသည၅ အေမရကန ပညေထာငစသည တခတညးေသာ အခပအခာ အာဏာပင

[8]

ႎငငအဖစ မေပေပၝကမက ႎငင ျ ခ အေနဖင အဂလပက ေတာလႀနခကသည၅ လၾတလပေရး ရေသာအခၝ ထႎငငမားသည အခပအခာ ႎငငမား အဖစ ေပေပၝက လာႎငေသာလညး အဂလပ ေတာလႀနေရး ကာလ အတၾငးမႀာပင စညးလးေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစက တညေထာငလကသည၅ ယခ အခနတၾင ပညနယ ျ ခသာ မကဘ ပညနယေပၝငး ဿဝ ရႀေသာ အေမရကန ပညေထာငစသည တခတညးေသာ အခပအခာ အာဏာပင အဖစ တညရႀေနေပသည၅ ပညနယမား ခၾထၾကမညက စးရမေသာေကာင မညသည သမတ လကထကတၾငမႀ အခပအခာ အာဏာ တညတခင႓မေရး ဆေသာ ေ႔ကးေကာသက မစကထခေပ၅ ခၾထၾကပၝဟ ေပာလ႖ငေတာငမႀ မခၾထၾကဘ စညးလးေနကသည၅ ထကသႛေသာ အခပအခာ အာဏာ ပနာ မတကခငး၉ အဓက အေခခအခကမႀာ ႎငငေရး စနစအား ႎငငသား အားလး၉ ဆႎၬတညမႁအရ ေဖာေဆာငထားခငးေကာင ဖစသည၅ သစေတလ ဖကဒရယ ပညေထာငစသညလညး အေမရကန ပညေထာငစ ကသႛပင ဖစသည၅ ျ၃ဝျ ခႎႀစတၾင စတင ဖၾႚစညးခေသာ သစေတလ ပညေထာငစသည ပညနယ ၀ ခ၉ သေဘာတညခက အရ ဖၾႚစညးခရာ ယခအခၝတၾင ခၾထၾကပၝဟ ဆလ႖င ခၾထၾကမည မဟတေခ၅ ထႛေကာင အခပအခာ အာဏာႎႀင ပတသက၇ ထႎငင၉ ႎငငေရးစနစ ေကာငးလ႖င အခပအခာ အာဏာ ႓ပကၾမညမဟတ ဆသညက ဒတယ အခက အေနဖင မႀတသားႎငသည၅

ယခ အခၝတၾင ဆဗယက ပညေထာငစ တခတညးမႀ အခပအခာ အာဏာပင သမတႎငင ျဿ ခ ေမၾးဖၾားလက႓ပ ဖစသည၅ ထႛအတ မ႓ပးဆးေသးေသာ ယဂဆလားဗးယား ပနာမႀလညး အခပအခာ အာဏာပင ႎငငမား ထၾကေပလက ရႀသည၅ မနမာႎငင နဝတ (ယခ နအဖ) ေခၝငးေဆာငမားသည ဆဗယကႎႀင ယဂဆလားဗးယား အဖစပကမားက လကညးႌၿနကာ အခပအခာ အာဏာ တညတ ခင႓မေရးအတၾက စစတပတၾင တာဝန ရႀသညဟ ဆေနကသည၅ အကးအေကာငး ဆေလာေအာင မသးသပဘ လကေတၾႚမကေသာ ဆငေခေပးမႁသာ ဖစသည၅

ဆဗယက၄ ယဂဆလားဗးယားတႛ၉ ႎငငေရး စနစႎႀင အေမရကန၄ သစေတလတႛ၉ ႎငငေရး စနစက ႎႁငးယႀဥလ႖င ကၾာခားခကမားက ေတၾႚႎငသည၅ ထႛအပင ဆဗယကႎႀင ယဂဆလားဗးယား ႓ပကၾရခငး အေကာငးအရငး မားစၾာရႀသည၅ ထႎႀစႎငငလးသည မနမာႎငငကသႛ တငးရငးသား လမးစေသာေကာင လမး အေခခအရ ဖၾႚစညးထားေသာ ပညေထာငစ ႎငငမား ဖစသည၅ ဖကဒရယ၉ အဓက ဝေသသမႀာ ဗဟႎႀင ပညေထာငစ အဖၾႚဝင ပညနယမား အကား အာဏာ ခၾေဝ အပခပခငးပင ဖစသည၅ ထႎႀစႎငငလး၉ ဗဟဥးစး ခပကငမႁ တငးကပလၾနးေသာ ကၾနမႃနစ ပၝတ စနစသည ဗဟႎႀင ပညနယမား အကား အာဏာခၾေဝေရးက ထခကေစခသည၅ ကၾနမႃနစ ပၝတ ေပလစ ခမႀတေသာ အခၝတၾင ဗဟ အဆငမႀ ပညနယ၄ ခ႟င၄ ရပကၾကအထ ေပလစ တမးတညး စးဆငးခငး ဖစ၇ ၈သညပင အာဏာခၾေဝမႁက ထခကေစခငး ဖစသည၅ ဥပမာ - ပညနယ တခတညးသည သႛ ပညနယႎႀင သငေတာေသာ ပညာေရးဆငရာ မဝၝဒ ခမႀတလ႖င ကၾနမႃနစ ပၝတ၉ ေပလစႎႀင မကကညပၝက လပေဆာငခၾင မရႀေခ၅

ဆဗယကႎႀင ယဂဆလားဗးယား ႎငငမားတၾင အခပအခာ အာဏာ ႓ပကၾရခငး အေကာငးရငးက သးသပလ႖င ဖကဒရယ ပညေထာငစ တညေဆာကခငးေကာငဟ ေပာ၇ မရေခ၅ ဖကဒရယ စနစႎႀင ကကညေသာ ႎငငေရး စနစ မရႀခငးေကာငသာ ဖစသည၅ မနမာ စစေခၝငးေဆာငမား အေနဖင ဆဗယကႎႀင ယဂဆလားဗးယား အေကာငးပခကဖင အခပအခာ အာဏာ ႓ပကၾမညက စးရမလ႖င ဖကဒရယ စနစႎႀင ကကညေသာ သငတင ေလ႖ာကပတသည ႎငငေရး စနစက ေဖာေဆာငခၾင ပရနသာ ဖစသည၅ ထႛေကာင ဖကဒရယ စနစသည အခပအခာ အာဏာက ထခကေစခငး မဟတ၄ ဖကဒရယ စနစႎႀင မကကညေသာ ႎငငေရး စနစက ကငသးခငးကသာ အခပအခာ အာဏာက ထခကေစခငး ဖစသည ဆသညက တတယ အခက အေနဖင မႀတသားႎငသည၅ ထကသႛ ထခကလာလ႖င ကမာ၆ အငအား အ႒ကးဆး စာရငးဝင ဆဗယက စစတပသညလညး မညသႛမ႖ အကာအကၾယ မေပးႎငေခ၅

အခပအခာ အာဏာပငမႁ စမား

ျ၅ အပညပည ဆငရာ ဥပေဒ (International Law) ၉ ပႉာနးခကတၾင ပၝရႀေသာ မတရပမႀာ အခပအခာ အာဏာအရာတၾင လၾတလပေသာ ႎငငတငး ညတ ညမ႖ရႀခငး ဟေသာ မပင ဖစသည၅

ြ၅ ကမာႛ ကလသမဂၢ၉ အဖၾႚဝင ႎငငတခ အဖစ အခပအခာ အာဏာပင လၾတလပေသာ ႎငငကသာ လကခသည၅ ထသႛ ကမာႛ ကလသမဂၢမႀ လကခႎငရန စဥးစားေသာ အခပအခာ အာဏာပင ႎငင တခ၉ စမားမႀာ ေအာကပၝ ခက ဖစသည၅

[9]

(က) ထႎငငသည အတအက သတမႀတေသာ ေမဧရယာ အကယအဝနး ရႀရမည၅ ဤသတမႀတခကသည ေမဧရယာ ႒ကးခငး၄ ငယခငး အေပ အဆငခၾ ခားမႁ မရႀေစရ၅

(ခ) ထႎငငတၾင ပညသ ပညသားမားက ေ႟ၾးခယ တငေမာကထားေသာ ပညသႛ ကယစားပ တရားဝင အစးရတရပ ရႀရမည၅ ကလသမဂၢ စတင ဖၾႚစညးခန ဒတယကမာစစ႒ကး ႓ပးစ၆ တခႚ ႎငငမားသည ကလနႎငင အဖစ ကနရႀဆ ဖစသည၅ ထႎငငက အပခပေသာ အစးရသည ထႎငင၉ ပညသမားက ကယစားပေသာ အစးရ မဟတဘ ကလန နယခႚ ႎငင႒ကးက ကယစားပရေသာ အစးရသာ ဖစသည၅ ထႛေကာင ထႎငငသည အခပအခာ အာဏာပင ႎငင မဟတေခ၅

(ဂ) ထႎငင၉ ပညသလထက ကယစားပသည ဆေသာလညး ထအစးရသည မညသည ပငပ စၾကဖကမႁမ႖ မရႀဘ လၾတလပစၾာ အပခပႎငေသာ အစးရ ဖစရမည၅ ပညေထာငစ ႎငငမားတၾင ပညေထာငစ အစးရႎႀင ၈အဖၾႚဝင အစးရမား အာဏာခၾေဝမႁ ေဘာငအတၾငး၆ အဖၾႚဝငမားသည အာဏာက လၾတလပစၾာ ကငသးပငခၾင ရႀသည၅ ထပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ အစးရမားကလညး ပညသမားက ေ႟ၾးခယ တငေမာကထားရာ ပညသႛ ကယစားပ အစးရမား ဖစသည၅ သႛေသာ ဖကဒရယမအရ ႎငငခားေရး၄ ဘၸာေရး၄ ကာကၾယေရး စသည ကစၤရပတႛတၾင ပညေထာငစ အစးရကသာ လပေဆာငခၾင ရႀသည၅ တနညးအားဖင ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားသည ပညေထာငစ အစးရ၉ စၾကဖကမႁဖငသာ အဆပၝ ကစၤမားက ပညေထာငစ အစးရမႀ တဆင ေဆာင႟ၾကကရသဖင အခပအခာ အာဏာပင ႎငငမား မဟတေကာငး ေပလၾငပၝသည၅

(ဃ) ထႎငငသည စးပၾားေရး အရ ႎငငခား တငးပညမား၉ ေထာကပမႁ သကသကအရသာ ရပတညေနရခငး မဟတဘ မမႎငင အတၾငး၆ အမႀအခ ကငးမစၾာ လပကငႎငေသာ စးပၾားေရး လပငနးမားလညး ရႀရမည၅ ၅ ႎငငေရး အေတၾးအေခပညာရႀငမားက အခပအခာ အာဏာႎႀင ပတသက၇ အဆအမနႛမားတၾင

အဓက အားဖင ေအာကပၝ စမားဖင ဆနးစစေကာငး ေတၾႚရႀရသည၅ (က) မမႎငင အတၾငး အခပအခာ အာဏာ၉ အာဏာ႒ကး ရပ အဖစ အသအမႀတ

ပကေသာ ဥပေဒပေရး အာဏာ၄ အပခပေရး အာဏာ၄ တရားစရငေရး အာဏာမားက ေရးဆၾ ပႉာနး ထားေသာ ႎငင ဖၾႚစညးပ အေခခဥပေဒ (Written Constitution) ရႀ႓ပး ဖစလ႖င ထအေခခ ဥပေဒႎႀင အည သႛမဟတ ေရးဆၾ ပႉာနး႓ပး အေခခဥပေဒ မရႀလ႖င ႎငငသားမားက လကခ႓ပးေသာ လပထးလပနညး မားႎႀင အည လၾတလပစၾာ ကငသး အပခပပငခၾင ရႀသေလာ၅

(ခ) ပညပႎငငမားႎႀင ဆကဆရာတၾင ႎငင႒ကးငယ မဟ တနးတရညတ အဆငအတနးႎႀင အခၾငအေရး ရႀသေလာ၄ ဆသည စမားဖင တငးတာကာ အခပအခာ အာဏာပင ႎငင ဟတ/မဟတက ဆနးစစကသည၅ အထကပၝ စမားအရ အခပအခာ အာဏာ ဆသညမႀာ ႎငငခားေရးတၾင တနးတရညတ အဆငအတနးႎႀင

အခၾငအေရး အရ ဆကဆခၾင ရႀ႓ပး မမႎငင နယနမတ အသးသးႎႀင ပညသမား အားလးအတၾက လအပသည ဥပေဒ ပပငခၾင၄ အပခပပငခၾင၄ အငငးပၾားမႁမားက စရင ဆးဖတပငခၾင အာဏာမား ကငသးပငခၾငက ဆလသည၅

ကမာႛ ကလသမဂၢႎႀင အခပအခာ အာဏာ

အခပအခာ အာဏာပင လၾတလပေသာ ႎငငမားကသာ ကလသမဂၢ အဖၾႚဝင ႎငင အဖစ လကခသည၅

ကမာႛ ကလသမဂၢ ဖၾႚစညးရခငး၉ ရည႟ၾယခက အဖစ ကလသမဂၢ ပဋညာဥ စာတမး အပဒ (ျ) ၉ ပႉာနးခကက ေကာကႎတ ေဖာပအပပၝသည၅

(ျ) အပညပညဆငရာ ႓ငမးခမးေရးႎႀင လခေရး ထမးသမး ေစာငေရႀာကရန၄ (ြ) ႎငငအခငးခငး အကား ပညသမား၉ တနးတေရးႎႀင ကယပင ပႉာနးခၾငအား ေလးစား

လကနာေရး အေခခမႁေပတၾင ရငးႎႀး ခစကညမႁ ဖၾႚ႓ဖး တးတကေစရနႎႀင ထမအရ ခငမာေသာ အပညပည ဆငရာ ႓ငမးခမးေရး တညေဆာကရန၄

() စးပၾားေရး၄ လမႁေရး၄ ယဥေကးမႁႎႀင ပတသကေသာ သႛမဟတ လသားတႛ၉ ဝေသသႎႀင လမ း၄ လင၄ ဘာသာစကား၄ ကးကၾယရာ ဘာသာ မခၾ ခားဘ လႛအခၾငအေရးႎႀင အေခခ အခၾငအေရး ေလးစားမႁက မငတင ေဖာေဆာငေရးႎႀင ပတသကသည အပညပည ဆငရာ ပနာမားက ပးေပၝငး ေဆာက႟ၾကမႁ ရႀေစရန ဟေသာ ပႉာနးခကမား ပၝရႀပၝသည၅

[10]

တဖန အေခခမအဖစ ပဒမ (ြ)၄ ပဒမခၾ (ျ) တၾင ကလသမဂၢသည အဖၾႚဝငမား၉ အခပအခာ အာဏာ ပင ညမ႖မႁ အေခခေပတၾင အေခခ၇ ဖၾႚစညးသညဟ ပႉာနးပၝရႀသည၅ ထႛေကာင ကမာႛကလသမဂၢ အဖၾႚ႒ကးသည အဖၾႚဝင ႎငငမား၉ အခပအခာ အာဏာပငမႁက ေလးစားေသာ အပညပညဆငရာ ပးေပၝငး ေဆာင႟ၾကမႁ အဖၾႚ႒ကး ဖစသည၅

အခပအခာ အာဏာ၉ အခကအလကမား

အထကပငး၆ တငပခေသာ အခပအခာအာဏာႎႀင ပတသကသညမားမႀာ ႎငင၉ အပဖစေသာ ႎငငခား ဆကဆေရးက အေလးထား တငပခခငး ဖစသည၅ ယခ ႎငင အတၾငး၆ အခပအခာ အာဏာက မညသႛ မညပ တညေဆာကထားသညက ဆကလက တငပပၝမည၅ ယေနႛ အခနတၾင အသအမႀတပ လကခထားေသာ အခပ အခာအာဏာ၉ အခကအလကမႀာ ေအာကပၝ အတငး ဖစသည၅ ထအခကအလကမားက ပနလည ေပၝငးစပ စစညးခငးသည အခပအခာ အာဏာက ပေဖာ ေမာငးႎႀငခငးပင ဖစသည၅

(က) အပခပေရး အာဏာ (Executive Power) (ခ) ဥပေဒပေရး အာဏာ (Legislative Power) (ဂ) တရားစရငေရး အာဏာ (Judicial Power)

လတႛသည အဖၾႚအစညးႎႀင ေနထငေသာ သတၨဝၝမား ဖစခငးေကာင လတႛ၉ အသကရႀင ေနထငေရး အတၾက အဖၾႚအစညး အကးက ထမးေဆာငရငးဖင မမ ရပတညေရးက လပကငကရသည၅ လႚအဖၾႚအစညး ႒ကးသည လတဥးစအား အနညးဆး တာဝန တခစ ေပးအပ႓ပး ထလအတၾက လအပေသာ အကာအကၾယက လႛအဖၾႚအစညးက ဖညဆညးေပးရသည၅ တနညးအားဖင စေပၝငး တာဝနခမႁႎႀင အလပခၾ ခား လပကငမႁ စနစ ေပေပၝကလာသည၅ လႛအဖၾႚအစညး တခလးအတၾက လပကငေဆာင႟ၾကခငးသည စငစစ စမခနႛခၾေရး (ေခ) အပခပေရး အာဏာပင ဖစသည၅

အခႚ လမားသည လႛအဖၾႚအစညး႒ကးႎႀင ဆနႛကငေသာ ပစမႁမား ကႃးလၾနခငး သႛမဟတ ထမးေဆာင ရမည တာဝန ပကကၾကခငးမား ရႀလာသည၅ ထအခၝ လႛအဖၾႚအစညး႒ကး တညတ ခင႓မေရး အတၾက ထသက လအပေသာ အပစေပး အေရးယမႁ ရႀခငးဖင လႛအဖၾႚအစညး႒ကးက အကာအကၾယ ပရသည၅ ထအမႁ ပလ႖င သႛမဟတ ပကကၾကလ႖င ဤအပစဒဏ ထကမညဟေသာ တေပးည သတမႀတခကမား ပရန လသည၅ ထတေပး ည သတမႀတခက ပလပခငးသည ဥပေဒပခငး ဖစ႓ပး၄ ထပလပပငခၾင အာဏာသည ဥပေဒပေရး အာဏာ ဖစသည၅ တဖန ထဥပေဒမားႎႀင အည ကငက ေနထငေစခငးဖင လႛအဖၾႚအစညး အကးက ကာကၾယႎငသည၅ အပစ ကႃးလၾနသည သႛမဟတ ပကကၾကသညဟ စၾပစၾခရသအား အမႀနတကယ ကႃးလၾနခငး ရႀ မရႀ စစေဆးရန၄ ထသႛ ဖစပၝက ဥပေဒ သတမႀတခက အတငး တေပးည အပစေပးရန လအပပၝသည၅ ထစစေဆး စရငပငခၾင အာဏာသည တရားစရငေရး အာဏာ ဖစသည၅

ထႛေကာင အပခပေရး အာဏာ၄ ဥပေဒပေရး အာဏာ၄ တရားစရငေရး အာဏာဟေသာ အခပအခာ အာဏာ၉ အခကအလက႒ကး ခသည အဆကအစပ ရႀရႀႎႀင လအပခက အရ ေပေပၝကလာခငး ဖစသည၅ ၈တႛေပေပၝကလာမႁက ေလလာသးသပရာတၾင အပခပေရးအာဏာသည အဓကက႓ပး ကနအာဏာ ႎႀစရပသည အပခပေရး အာဏာက အတင (Core) ဟ ေခ႓ပး ဥပေဒပေရး အာဏာ၄ တရားစရငေရး အာဏာမားကမ အခက အလကမားဟ တငစား ေခေဝကသည၅

ထအာဏာ ရပက ကငသးရန အတၾက ႎငငတငးတၾင မၸင႒ကး ရပက တညေဆာကထားရသည၅ တႎငငႎႀင တႎငင တညေဆာကထားမႁ ပသၸာန ခားနား တတပၝသည၅ သႛရာတၾင ႎငငေရး သအရမားအရ ေယဘယ တညေသာ အေခခ အခကမားေပတၾင မမႎငငႎႀင သငေလ႖ာေသာ ပသၸာနရေအာင ေပၝငးစပ ဖနတး ယကသည၅ အခပအခာ အာဏာက အသကသၾငး ေမာငးႎႀငသည ထမၸင႒ကး ခသည အဆကစပရႀရႀ လၾတလပခငး (Closely Independence ) ဖစပၝမႀ ေမာငးႎႀငအား ပ၇ ေကာငး႓ပး တးတကေသာ ႎငငတခ အဖစ တညေဆာကႎငေပမည၅

[11]

အခနး (ြ)၄ ဖကဒရယပညေထာငစႎႀင ကၾလၾေသာ ႎငင ဖၾႚစညးမႁ ႎႀစမး

"အ … ဘယ … မနမာပည" (ကာတၾနး - ဟနေလး)

[12]

ျ၅ တပညေထာငစနစ ႎငငေတာ (Unitary State) ႎငငတငးသည အဆငဆင အပခပေရး ခမႀတ ေဆာင႟ၾကႎငရန အတၾက အမငဆးအဆင (ဗဟ) ႎႀင လကေအာကခ ဖစမည ေဒသႎၩရဆငရာ အဆငမား သကမႀတ၇ အပခပေရး ယႎၩရားမား တညေဆာက ထားကသည၅ ဗဟအစးရ (ဝၝ) ႎငငေတာ အစးရက အခားအဆငဆင အေပ လၿမးမးထား႓ပး အပခပေရး ေဆာင႟ၾကႎငရန ဖၾႚစညးထားေသာ လကေအာကခ ေဒသႎၩရ ဆငရာ အဖၾႚ အဆငဆငႎႀင အားလးသည ဗဟ အစးရမႀ ပႉာနးေပးေသာ ဥပေဒမား အရသာ ဗဟ အစးရ၉ အပခပေရး အေထာကအက ပ လပငနးမားကသာ ေဆာင႟ၾကရခငး ဖစလ႖င ေယဘယအားဖင ၈ႎငငေတာက "တပညေထာငစ ႎငငေတာ" ဟ ေခသည၅

တပညေထာငစနစ ႎငငေတာမားတၾင အမငဆး ဗဟအစးရႎႀင လကေအာကခ ေဒသႎၩရ အစးရမား အကား အာဏာခၾေဝေရး စနစ မရႀသည အပင တပညေထာငစ ႎငငမားတၾင ဗဟ အဆငမႀလၾ၇ အခားအဆင မားတၾင ဥပေဒပပငခၾင အာဏာ မရႀေပ၅ ေဒသႎၩရ အဆငႎႀငသာ သးခား သကဆင႓ပး ဗဟအစးရ၉ အပခပ ေရးႎႀင စပဆငခငး မရႀသည အရာအခႚ အတၾက ကယပင အပခပေရး ကငသးပငခၾင ရႀသည၅

တပညေထာငစနစ ႎငငေတာ ႎႀစမး

ကမာေပရႀ ႎငင အမားစသည တပညေထာငစနစ ႎငငမား ဖစကသည၅ အားလးသည အခပအခာ အာဏာက ပညသမား ကယစား ကငသးရာတၾင ဖကဒရယပညေထာငစ ႎငငမားကသႛ အာဏာခၾေဝမႁ မရႀဘ ဗဟအစးရ (ႎငငေတာအစးရ) ကသာ ထနးခပထားသည၅ သႛရာတၾင ထသႛ ထနးခပထားမႁမႀာ တပညေထာငစ စနစ၉ အာဏာ ကငသးေရးႎႀင ပကသကသည မသာဖစ႓ပး လကေတၾႚတၾင ဗဟႎႀင ေဒသႎၩရ အစးရမား အကား သငတင ေလ႖ာကပတေသာ အခးအစားဖင အာဏာခၾေဝမႁမးလညး ရႀတတသည၅ ထခၾေဝမႁတၾင ဗဟ အစးရႎႀင လကေအာကခ ေဒသႎၩရ အစးရမား အကား ဆကႎၾယမႁမားက ေထာက႟ႁ၇ စနစ ႎႀစမးရႀေကာငး ေလလာ သရႀႎငသည၅ ယငးစနစ ႎႀစမးမႀာ ႎႀစသၾယဖစမႁ စနစ (Dual System) ႎႀင ေပၝငးကးထားမႁ စနစ (Fused System) တႛ ဖစသည၅

(က) ႎႀစသၾယဖစမႁ စနစ (Dual System) ႎႀစသၾယဖစမႁ စနစ (Dual System) ဆသညမႀာ ေဒသႎၩရ အစးရမားသည ၈တႛ၉ အာဏာ

ကငသးရာတၾင ဗဟ အစးရ၉ ထနးခပမႁေအာကမႀ ပ၇ ကငးလၾတခၾင ရႀ႓ပး လၾတလပမႁ ရႀေနခငးဖင ဗဟႎႀင ေဒသႎၩရတႛသည အာဏာကငသးမႁတၾင သးခားႎႀစသၾယ ဖစေနခငးက ဆလသည၅ ဥပမာအားဖင ႓ဗတနႎငငရႀ ေဒသႎၩရ ေကာငစ (Local Council) သည ၈ပညနယ နယနမတ အတၾငးရႀ လပပငခၾင တာဝနခမႁ အားလးက ဗဟအစးရ၉ စၾကဖကမႁ မရႀဘ သးခား လပပငခၾငမား အရ အာဏာ ကငသးရာတၾင ႎႀစသၾယ ဖစေနမႁက ေတၾႚရသည၅ ဤႎႀစသၾယဖစမႁ စနစက ကည၇ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင တခ၉ အာဏာ ခၾေဝမႁ ပစႎႀင တသညဟကား မဆႎငပၝ၅ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခ အတၾငး အာဏာခၾေဝမႁ အေခခသည ပညေထာငစႎႀင ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား အကား အကးစးပၾား အေခခမ (Interest Basic) အရ ခၾေဝခငးဖစ႓ပး တပညေထာငစနစ ႎငငရႀ ႎႀစသၾယဖစမႁ စနစအရ အာဏာခၾေဝ ကငသးမႁသည တာဝနခမႁ အေခခ (Responsibility Basic) အရ ခၾေဝခငး ဖစသည၅ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခ၉ အာဏာခၾေဝမႁသည အကးစးပၾား အေခခအရ ခၾေဝခငး ဖစရာ ပညေထာငစ ဖစေစ၄ ပညေထငစ အဖၾႚဝင ဖစေစ၄ ကငသးခၾငရလာေသာ အာဏာႎႀင ပတသက၇ တာဝနခမႁပၝ အပညအဝ ရႀသၾားသည၅ ႎႀစသၾယဖစမႁ ပစအရ အာဏာ ခၾေဝထားခငးတၾင ေဒသႎၩရ အစးရမားသည တာဝနခမႁ အတၾက လအပေသာ လပပငခၾငသာ ရႀ႓ပး အဓက ဥးတညရေသာ အကးစးပၾားသည တႎငငလး အတငးတာ (ဗဟ) ဖစသည၅

ႎႀစသၾယဖစမႁ စနစအရ အာဏာခၾေဝ ကငသးေသာ တပညေထာငစ စနစ ႎငငက ဗဟဥးစး ခပကငမႁ သငတငေသာ ႎငင (Decentralized State) ဟလညး ေခသည၅ ယႎကတကကငးဒမး၄ နယသာလန၄ စပန၄ အတလ စသည ႎငငမားသည ႎႀစသၾယဖစမႁ ပစဖင အာဏာခၾေဝ ကငသးေသာ ဗဟဥးစး ခပကငမႁ သငတငသည တပညေထာငစနစ ႎငငမား ဖစသည၅

[13]

(ခ) ေပၝငးကးထားမႁ စနစ ေပၝငးကးထားမႁ စနစ ဆသညမႀာ ဗဟအစးရႎႀင ေဒသႎၩရ အစးရမားသည အာဏာကင

သးခငးႎႀင ဗဟ အစးရ၉ ေပလစက အေကာငအထညေဖာခငးတႛတၾင ပးေပၝငး၇ လပေဆာငခငး စနစဖစသည၅ ထႛေကာင ဤသႛေသာ တပညေထာငစနစ ႎငငမားတၾင ဗဟႎႀင ေဒသႎၩရ အစးရမား ပးတၾ ဖၾငလႀစထားေသာ ႟းမား (perzect) ရႀကသည၅ ဤတပညေထာငစနစ ႎငငမားတၾင ပညထေရးဝန႒ကး ဌာနသည မဖစမေန ရႀတတ႓ပး အဆပၝ ပးတၾ ဖၾငလႀစထားသည ႟းမားက အဆပၝ ပညထေရး ဝန႒ကး ဌာနသႛ အစရငခ တငပခငး စနစ ရႀကသည၅ ပငသစႎငငတၾင ထပးတၾ႟းမားမႀ အရာရႀမားက (Commissioner of the Public) ဟ ေခကသည၅ ထအရာရႀ မားသည ေဒသႎၩရ အပခပေရး ယႎၩရားမားက ႒ကးကပခငးထက ကယတငကယက ပၝဝင လပေဆာငကသည၅ ထအရာရႀမားသည ဗဟ အစးရရႀ ႎငငေရးသမားမား၉ ဥးေဆာငမႁႎႀင လၾမးမးမႁ ေအာကတၾငသာ လပေဆာငရခငး ဖစသည၅

ေပၝငးကးထားမႁ စနစအရ အာဏာကငသးေသာ တပညေထာင စနစ ႎငငမားက "ဗဟ ဥးစး ခပကငမႁ တငးကပေသာ ႎငငမား (Centralized States)" ဟလညး ေခသည၅ ပငသစ၄ လဇငဘတ၄ ဒနးမတ၄ ဂပန စသည ႎငငမားသည ဗဟ ဥးစးခပကငမႁ တငးကပေသာ တပညေထာငစနစ ႎငငမား ဖစသည၅ ျ၃၁၄ အေခခ ဥပေဒအရ မနမာႎငငသညလညး ဗဟ ဥးစးခပကငမႁ တငးကပေသာ တပညေထာင စနစ ႎငင ဖစသည၅ အဘယေကာင ဆေသာ မနမာႎငငတၾင ေဒသႎၩရ အစးရ အဖစ ႟ႁမငႎငေသာ ပညနယ၄ တငး၄ ႓မႚနယ၄ ရပကၾက၄ ေကး႟ၾာ ေကာငစမား ရႀေသာလညး ၈တႛသည ႎႀစသၾယ ဖစမႁ စနစကသႛ လပပငခၾငက လၾတလပစၾာ ကငသးခၾင မရႀဘ အဆငဆင လၿမးမမႁအရ အဆငတငးတၾင ဗဟ အစးရမႀပင လၿမးမး ခပကင ခထားရသည၅ ထႛေကာင ထစနစသည ေပၝငးကးထားေသာ စနစအရ အာဏာ ကငသးခငးသာဖစ၇ ဗဟဥးစးခပကငမႁ တငးကပေသာ တပညေထာင စနစ ႎငငသာ ဖစသည၅ ႎႀစသၾယဖစမႁ စနစ ရႀေသာ ႎငင ဖစေစ၄ ေပၝငးကးထားမႁ စနစ ရႀေသာ ႎငင ဖစေစ၄ ေဒသႎၩရ အစးရမား

အားလးသည ဗဟ အစးရ၉ ေငၾေကး ေထာကပမႁႎႀင ရပတညခငး ဖစ႓ပး ဗဟ အစးရ၉ ကယစား ေပလစမားက အေကာငအထညေဖာ ေဆာင႟ၾကသည ေနရာတၾင အတတပင ဖစေလသည၅ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင စနစတၾင ပညေထာငစ အဖၾႚဝင ပညနယမား၉ ေဒသႎၩရ အစးရမားက အာဏာမား ကငသးရာတၾင ဗဟ အစးရ၉ အကးစးပၾားကသာ အဓကထား ဥးတည ေဆာင႟ၾကခငး ဖစသည၅

တပညေထာင စနစ ႎငငမား တညေထာငရခငး၉ အဓက အေကာငးပခက တခမႀာ တႎငငလး အတငး အတာဖင ေဒသအလက ဖစေစ၄ ႎငငသား တဥးခငး အလက ဖစေစ အားလး တနးတညမ႖မႁ ရႀေစရန ဖစသည၅ ထႎငငေတာ ပၝဝင ဖၾႚစညးေသာ ေဒသႎၩရ အစးရ အားလးသည ဗဟ အစးရ၉ ဥးေဆာငမႁေအာကတၾင မႁဝၝဒမားက တေပးည လကလ အေကာငထည ေဖာခငးႎႀင ပးေပၝငး ေဆာင႟ၾကခငး ပလပကရသည၅

ြ၅ ပညေထာငမား စေပၝငးခငး (Confederation) ႎငငမား အခငးခငး အကား အကးစးပၾား အတၾက စေပၝငး ေဆာင႟ၾကရန ဖၾႚစညးထားသည အဖၾႚအစညးက "ပညေထာငမား စေပၝငးခငး" ဟ ေခသည၅ ပညေထာငမား စေပၝငးခငးတၾင ပၝဝငေသာ ႎငငမားသည အခပ အခာပင ႎငငမား ဖစသည၅ ႎငင တခတညးက မစၾမးေဆာငႎငေသာ ကစၤက စေပၝငး ေဆာင႟ၾကရနအတၾက ဖစေစ၄ ထသႛ စေပၝငး ေဆာင႟ၾကခငးေကာင အဖၾႚဝငမား၉ အကးစးပၾားက ပမ ဖစထၾနးေစရနအတၾက ဖစေစ ရည႟ၾယ၇ ဖၾႚစညးခငး ဖစသည၅ အဖၾႚဝငမား၉ အခပအခာ အာဏာပငမႁက ထခကခငး မရႀေသာ လပပငခၾင အာဏာမားကသာ အဖၾႚ႒ကးက ေဆာင႟ၾကခၾင ရႀသည၅

အပနအလႀန အားဖင ဖကဒရယ ပညေထာငစ႒ကး တခတၾင အဖၾႚဝငမား ပၝဝငက႓ပး ထပညေထာငစ ႒ကးက ကငသးႎငေသာ လပပငခၾင အာဏာမားသည အဖၾႚဝငမား အေပ လၾမးမးမႁ မရႀလ႖င ဖစေစ၄ အဖၾႚဝငမား၉ ဆးဖတခက အရသာ လပေဆာငရလ႖င ဖစေစ ထႎငင၉ ဖၾႚစညးမႁ ပစမႀာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင မဟတ ေတာဘ ပညေထာငစမား စေပၝငးခငးသာ ဖစေတာသည၅ ထႛေကာင ပညေထာငစမား စေပၝငးခငး၉ ဝေသသ ႎႀစရပမႀာ -

(က) အဖၾႚဝငမားသည အခပအခာ အာဏာပင ႎငငမား ဖစေနခငး၄ (ခ) အဖၾႚဝငမား၉ ဆးဖတခက အရသာ အဖၾႚ႒ကးတၾင လပပငခၾင အာဏာ ကငသးႎငခငး၄

ထႛေကာင ဗဟခပကငမႁ အလၾနအမငး ေလာရေနခငးတႛ ဖစသည၅ ပထမဥးဆးေသာ ပညေထာငမား စေပၝငးခငး

[14]

ျ၂ ရာစ၉ ဒတယ ႎႀစဝကမား အတၾငး ေမာကအေမရကတက (ယခ အေမရကန ပညေထာငစ) ရႀ ႎငင

ျ ခတႛသည နယခႚ အဂလပတႛ၉ လကေအာကမႀ လၾတေမာကရန တကပၾဝငခကသည၅ ထပညေထာင ျ ခတႛသည အကၾကၾ အပားပားဖင အဂလပတႛအား ေတာလႀနခရာ မေအာငမငခသဖင ပညေထာငမား အခငးခငး တကညလကညဖင စေပၝငး ေတာလႀနမႀ ေအာငပၾရႎငမညက သရႀလာေသာ အခၝ ပညေထာငမား အားလး တကေရာကလာေသာ ညလာခ႒ကး တခက ကငးပခသည၅ ထညလာခ႒ကးတၾင ပညေထာငေပၝငး ျ ခ စေပၝငး ဖၾႚစညးရန သေဘာတ ဆးဖတခကသည၅

သႛ ဖင ပညေထာင ျ ခက စေပၝငး လကက႓ပး အခႚေသာ လပပငခၾငႎႀင အာဏာမားက အဖၾႚ႒ကးသႛ လၿအပ လကကသည၅ ရည႟ၾယခကမႀာ ႎငင တခခငး အဂလပက ေတာလႀနရာ မေအာငမင သဖင အမားစေပၝငး ေတာလႀနခငးဖင ေအာငပၾရယရန ဖစသည၅ သႛေသာ အဖၾႚ႒ကးသႛ လၿအပေသာ လပပငခၾငႎႀင အာဏာမႀာ ကဥးေမာငးလၾနးသည အပင အဖၾႚဝငမား၉ ဆးဖတခက အရသာ အာဏာမား ကငသးႎငသဖင ထေရာကစၾာ အလပလပႎငေသာ အဖၾႚ႒ကး မဖစခေပ၅ အဖၾႚဝင ႎငငမား၉ အာဏာ (ထအခနက ထႎငငမား အခပအခာ အာဏာ ပင မပငက မဆလပၝ) က မထခကေစဘ ေဆာင႟ၾကရသည၅ ထႛေကာင ထအဖၾႚ႒ကးသည ႎငငမား စဖၾႚခငး (ဝၝ) ပညေထာငမား စေပၝငးခငးသာ ဖစသည၅

ပညေထာငမား စေပၝငးခငး၉ အားနညးခက

ပညေထာငမား စေပၝငးခငး အဖၾႚ႒ကးသည အရာရာက အဖၾႚဝငမား၉ ဆးဖတခက အရသာ လပေဆာငရသဖင အဖၾႚဝင တဥးခငးစ၉ အကးစးပၾားက ဖစထၾနး တနရာသညဟ ယဆေသာလညး အဖၾႚ႒ကး တခလး၉ အကးစးပၾားကမ ထေရာကစၾာ အေကာငအထညေဖာ ေဆာင႟ၾကခငး မပႎငပၝ၅ သႛ ဖစ၇ အေမရကတကရႀ ပညေထငမား စေပၝငးခငး အဖၾႚ႒ကး၉ အဖၾႚဝငမားသည အဖၾႚ႒ကး တခလး၉ အကးစးပၾားက အမႀနတကယ ေဖာေဆာငႎငမည နညးလမးမားက ရႀာကရာမႀ ပညေထာငမား စေပၝငးခငးမႀသည ႎငငေရး စေပၝငးမႁႎႀင ပးေပၝငး ေဆာင႟ၾကမႁ ပ၇ အားေကာငးေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင အဖစသႛ ေပာငးလ ဖၾႚစညး လကကသည၅

ပညေထာငမား စေပၝငးခငး အမးမးက ေလလာခငး

ကမာေပရႀ အခပအခာ အာဏာပင ႎငငမားသည ရည႟ၾယခက အမးမးဖင အပစမား ဖၾႚစညးထား

တတကသည၅ ထသႛ အပစဖၾႚခငးက ကညလ႖င စးပၾားေရး အရ ပးေပၝငး ေဆာင႟ၾကမႁ၄ ႎငငေရးအရ ပးေပၝငး ေဆာင႟ၾကမႁ၄ လခေရးအရ ပးေပၝငးေဆာင႟ၾကမႁ တခခက အေခခ႓ပး ဖၾႚစညး ထားတတကသည၅ တးတက ေအာငမငမႁက ကည႓ပး ေနာကပငးတၾင စးပၾားေရး၄ ႎငငေရး၄ လခေရး စသည အရာကစၤ အားလးက ပးေပၝငး ေဆာင႟ၾကေသာ ကစလစ ခငမာသည ႎငင တခ သႛမဟတ အဖၾႚ တခ အဖစ ေပာငးလ သၾားတတသည၅ အခႚ အပစမားသည ခနႛ႓ပး ႓ပကၾသၾားခငးမားလညး ရႀသည၅ ကမာ အပစ႒ကးမား၄ တနညးအားဖင ပညေထာငမား စေပၝငးထားေသာ အဖၾႚ႒ကးမား အနကမႀ အခႚမႀာ ေအာကပၝတႛ ဖစသည၅

လခေရး အေခခ လအပခက အရ ဖၾႚစညးထားေသာ အဖၾႚ႒ကး ႎႀစခဖစသည ေမာကအတၨလနတတ အဖၾႚ႒ကး (NATO) ႎႀင ဝၝေဆာ စာခပအဖၾႚ (Warsaw Pact) ႎႀစခသည ႎငငေရး အယဝၝဒ ႓ပငမႁက အေခခ၇ ေပေပၝကလာသည၅ ျ၃၃ဝ ခႎႀစ ပတဝနးကငက ဆဗယက ဥးေဆာငေသာ ကၾနမႃနစ ႎငငမား တစတစ ႓ပကၾ ခငးႎႀင အတ ကၾနမႃနစ အပစဖစေသာ ဝၝေဆာ အပစက ျ၃၃ဝ ခႎႀစ၄ မတလ ျ ရကေနႛတၾင တရားဝင ဖကသမးခသည၅

ဝၝေဆာ စစအပစ ဖကသမးခငးႎႀင အတ အသစဖၾႚစညး ေပေပၝကလာေသာ ကမာအပစ႒ကး တခမႀာ လၾတလပေသာ ႎငငမား၉ ဓနဟာယ အဖၾႚ (Commonwealth of Independent State - CIS) အမညရႀ အဖၾႚ႒ကးပင ဖစသည၅ ထႛေကာင CIS အဖၾႚ႒ကးသည အေဟာငးက ပပင ဖၾႚစညးလကေသာ အဖၾႚဟ ဆႎငပၝသည၅ မလက ဆဗယက ပညေထာငစ၉ သမတႎငင ဖစခေသာ ႎငငမား အဖစ ေပလာကသည၅ ညႃကလးယား လကနက ထနးခပေရး ကစၤ၄ အခႚ ကစၤမားတၾင ပးေပၝငး ေဆာင႟ၾကရန လအပေသးသဖင CIS အဖၾႚ႒ကးက ျ၃၃ဝ ခႎႀစ၄ ႎဝငဘာလတၾင စတင ဖၾႚစညးခသည၅ အသၾငကးေပာငးေရး ကာလတၾင CIS အဖၾႚဝင ႎငငေတၾ အခငးခငးကား ပနာ ႟ႁပေထၾးမႁေကာင ခနႛနႛ ဓနသဟာယ အဖၾႚ႒ကး ဖစေနသည၅

[15]

အခား ဓနသဟာယ အဖၾႚ႒ကး တခမႀာ ႓ဗတသ႖ ဓနသဟာယ အဖၾႚ ဖစသည၅ ႓ဗတသ႖ ဓနသဟာယ အဖၾႚ (British Commonwealth) ဆေသာ ေဝၝဟာရက ျ၃ ရာစ ကတညးက စတင အသးပခေသာလညး အခငအမာ ဖၾႚစညးသညမႀာ ဒတယကမာစစ အ႓ပး အထးသဖင အႎၬယႎႀင ပၝကစၤတန လၾတလပေရးရ႓ပး ကာလ ဖစသည၅ ကမာတၾင ေနမဝင အငပၝယာဟ ေ႔ကးေကာခေသာ ႓ဗတသ႖ အငပၝယာ႒ကး ကဆးခန ေရာကေသာအခၝ အငပၝယာ၉ ဂဏသကၡာက တမး ေပာငးလ႓ပး ထနးသမးလေသာ ႓ဗတသ႖ လမးမားသည တခနက ၈တႛ၉ ကလန ဖစခေသာ ႎငငမားက ေပၝငး၇ ႓ဗတသ႖ ဓနသဟာယ အဖၾႚက ဖၾႚစညးလကကသည၅ ဓနသဟာယ အဖၾႚ၉ ဥးေသ႖ာငအဖစ ႓ဗတသ႖ႎငင ဘရငမ႒ကးက အသအမႀတ ပထားသည၅ အခႚ ဓနသဟာယ အဖၾႚဝင ႎငငမား သည ၈တႛ၉ ႎငငမားတၾင ႎငငဥးေသ႖ာင အဖစ သမတက မထားဘ ဓနသဟာယ အဖၾႚ၉ ဥးေသ႖ာင ႓ဗတန ဘရငမ႒ကးက သတမႀတကသည၅ ဥပမာ - သစေတလႎငငႎႀင ကေနဒၝႎငငမား ဖစသည၅ အႎၬယ၄ ပၝကစၤတန ႎငငမားတၾငမ ၈တႛ၉ ႎငငမားတၾင သမတက ႎငငဥးေသ႖ာင အဖစ ထားရႀသည၅

အခား ပညေထာငမား စေပၝငးခငး တခမႀာ ျ၃၀၁ ခႎႀစတၾင ဖၾႚစညး ထေထာငခေသာ အေရႀႚေတာငအာရႀ ႎငငမား အသငး (ASEAN) ဖစသည၅ အဓက အားဖင ေဒသအတၾငး စးပၾားေရး ပးေပၝငး ေဆာင႟ၾကရန ဖၾႚစညးထားခငး ဖစသည၅ ဓနသဟာယ အဖၾႚဝင ႎငငမားထက ပးေပၝငး ေဆာင႟ၾကမႁ ပ၇ အားေကာငးသည၅ ျ၃၂ဝ ခႎႀစ ေနာကပငးတၾင အေရႀႚေတာငအာရႀ ႎငငမား အသငး၉ စးပၾားေရးသည အခား တတယ ႎငငမားထက တးတက လ႖ငမနခသည၅ ASEAN အသငးဝင ႎငငမားသည ႎငငေရးတၾငပၝ စညးလး ညႌၾတစၾာ ေဆာင႟ၾကခကသည၅ အထးသဖင ျ၃၂၂ ခႎႀစ၄ မနမာႎငငတၾင ေပေပၝကခေသာ ဒမကေရစ အ႔ကမႁသည ASEAN အသငး႒ကးက ပ၇ စညးလးေစခသည၅ ASEAN အသငးဝင ႎငင အားလးလလသည စစတပက ပစ အမးမးဖင ႎငငေရးက လၿမးမး ေနတတသည၅ မနမာပည ဒမကေရစ ေတာငးဆမႁသည ASEAN ႎငငမားက ေကာလၾနကာ ဒမကေရစ ပညဝေသာ အေနာကႎငငမားႎႀင ရငေဘာငတနးႎငသည ဒမကေရစမး ဖစသည၅

လသ အမားဆးဖစေသာ ပညေထာငမား စေပၝငးခငး တခမႀာ ဥေရာပ ပးေပၝငးေဆာင႟ၾကေရး အဖၾႚဟ အဓပၯၝယရေသာ EC ေခ (European Community ) ဖစသည၅ EC ဟ လသမားေသာ အဖၾႚ႒ကးသည စးပၾားေရး ဆငရာ ပးေပၝငး ေဆာင႟ၾကေရး အဖၾႚဖစေသာ ဥေရာပ ေကာကမးေသၾးႎႀင သမဏဆငရာ ပးေပၝငး ေဆာင႟ၾကေရး အဖၾႚ (ECSC)၄ ဥေရာပ ဘေဈးအဖၾႚ (EEC)၄ ဥေရာပ အဏမႃ စၾမးအငဆငရာ ပးေပၝငး ေဆာင႟ၾကေရး အဖၾႚ (EAEC) ဟေသာ အဖၾႚ႒ကး ခ ပၝဝငသည၅ ျ၃ဿြ ခႎႀစတၾင ECSC က အဖၾႚဝင ၀ ႎငငဖင စတင ဖၾႚစညးခသည၅ စးပၾားေရး ပးေပၝငး ေဆာင႟ၾကမႁ တးတက ေအာငမငမႁမား ရခသည၅ ထအခၝ ႎငငေရးဆငရာ ကစၤရပမားတၾငပၝ ပးေပၝငး ေဆာင႟ၾက လာကသည၅ ေအာငမငမႁမားလညး အထး တးတက လာခသည၅ ထႛေကာင EC အဖၾႚ႒ကးသည သာမန ေလာတေလာရ အဖၾႚ မဟတေတာဘ စးပၾားေရး၄ ႎငငေရး ကစၤရပမားတၾင ထေရာကစၾာ ေဆာင႟ၾကႎငေသာ အဖၾႚ႒ကး ဖစလာသည၅ ၈၉ အပခပေရး လပငနး ေဆာင႟ၾကရန မၸင႒ကး ခက ဖၾႛ စညးထားသည၅ ၈တႛမႀာ ဥေရာပ ပၝလမန၄ ဥေရာပ ေကာငမရႀင၄ ဝန႒ကးမား ေကာငစႎႀင ဥေရာပ တရား႟းတႛ ဖစသည၅ ႎငငေရး ေပလစက အဖၾႚဝင ျြ ႎငငလး အတၾက တမးတညး ခမႀတသည၅ ယခအခၝ EC က ႎငငေရးအရ ပမစညးလး ညႌၾတေသာ ဥေရာပသမဂၢ ေခ European Union (EU) အဖစ ေပာငးလ ဖၾႚစညးခ႓ပး ဖစသည၅

ျ၂ျဿ ခႎႀစမႀ ျ၂၂ ခႎႀစ အထ ဆၾစဇာလနႎငင၉ ဖၾႚစညးမႁ ပစသည ပညေထာငမား စေပၝငးခငး ဖစသည၅ ကမာႛ ကလသမဂၢသညလညး ပညေထာငမား စေပၝငးခငးသာ ဖစသည၅ ကမာႛ ကလသမဂၢက ႎငငမား က တခခခငး မစၾမးေဆာငႎငေသာ ႓ငမးခမးေရးႎႀင လခေရးဆငရာ ကစၤမားက စေပၝငး ေဆာင႟ၾကႎငရန အတၾက လညးေကာငး၄ ထသႛ စေပၝငး ေဆာင႟ၾကခငးဖင အဖၾႚဝင ႎငငမား၉ အကးစးပၾားက မငတငရန လညးေကာငး၄ ရည႟ၾယ၇ ဖၾႚစညးခငးဖစသည၅ ထႛအပင အဖၾႚဝငႎငငမားအားလးသည အခပအခာအာဏာပငႎငငမား ဖစသည အေလာက မမႎငင၉ အခပအခာ အာဏာက ထခကခငး မရႀေသာ အာဏာမားကသာ ကလသမဂၢထတၾင လၿအပ ထားကသည၅

ပညေထာငမား စေပၝငးခငး၉ အာဏာပင အဖၾႚက အစးရ အသအမႀတ ပခငးထက အခပအခာ အာဏာ ပင ႎငငမား အကား သေဘာ တညမႁမား (Covenants)၄ စာခပမား (Treaties) အရ ဖၾႚစညးထားေသာ ႎငငေရး အဖၾႚအစညးမား ဖစသညဟ ႎငငေရး သပၯပညာရႀငမားက လကခထားကသည၅

[16]

အခနး ()၄ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငေတာ

အမးသား ေခၝငးေဆာင႒ကး ဗလခပေအာငဆနးႎႀင တငးရငးသား ေခၝငးေဆာင႒ကးမားသည ႓ငမးခမး ဖၾႚ႓ဖး တးတကေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ သမတ မနမာႎငငေတာ

တညေထာငကမည ဟေသာ သႎၮႉာနဖင အဂလပတႛ လကေအာကမႀ အတတကၾ လၾတလပေရး ရယခကသည၅

[17]

အခနး ()၄ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငေတာ ႎငငတခတၾင အမးသား လမးမား စေပၝငး ေနထငခငးေကာင ၈တႛ၉ ေမၾးရာပၝ အခၾငအေရးမားႎႀင ရသင ရထကေသာ အခၾငအေရးမားက ေဖာေဆာငခၾင ေပးရနအတၾက ဖစေစ၄ အဖၾႚဝငမား၉ အကးစးပၾားက ေဖာေဆာင ႎငရန စနစတက အာဏာခၾေဝ အပခပေသာ အဖၾႚဝငမားဖင စေပၝငး ဖၾႚစညးထားသည ႎငငေတာ တညေဆာက ေရးအတၾက ဖစေစ၄ ႎႀစမးစလး ရည႟ၾယခကဖင ဖစေစ၄ ပညေထာငစ ႎငငေတာက ဖၾႚစညးကသည၅

ထႛေကာင ပညေထာငစ ႎငငေတာ ဆသညမႀာ ကၾ ပား ခားနားစၾာ တညရႀေနေသာ ပထဝ အေနအထား ကေသာလညးေကာငး၄ ယဥေကးမႁ ဓေလထးစ၄ ဘာသာစကား၄ စာေပ၄ သမငးေကာငး စသည အမးသား လကၡမား အရ ကၾ ပားခားနားစၾာ တညရႀေနေသာ လမးမား၉ နယေမမားကလညးေကာငး၄ ပစၤပၯန အေခအေနအေပ မတည ၇ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား (သမတႎငင၄ ပညနယ၄ ကနတၾန၄ စသညဖင) သတမႀတ၇ ၈တႛအားလး တညသည အကးစးပၾား အတၾက စစညးကာ စနစတက ဖၾႚစညးထားသည ႎငငေတာ၉ ဖၾႚစညးမႁ ပစတရပ ဖစေပသည၅ ၈ပညေထာငစ ႎငငေတာတၾင အခပအခာအာဏာ၉ အာဏာ႒ကး ရပဖစေသာ ဥပေဒေရးအာဏာ၄ အပခပ ေရးအာဏာ၄ တရားစရငေရးအာဏာမားက ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား အကးစးပၾား အတၾကလညးေကာငး၄ ပည ေထာငစ႒ကး၉ အကးစးပၾား အတၾကလညးေကာငး ပညေထာငစအစးရႎႀင ပညေထာငစအဖၾႚဝင အစးရမားအကား ႒ကတင သေဘာတ သတမႀတခကဖင ခၾေဝ ကငသး အပခပေသာ စနစ ရႀသည၅

ျ၅ ဖကဒရယ ပညေထာငစ တညေဆာကခငး၉ အစ လမးမား ႎငင ဖစလာခငး (Nation State) သေဘာတရား အရ လမးတငး ႎငငေတာ တညေဆာကရန ႒ကးပမးႎငခၾင၄ တညေထာငခၾင အခၾငအေရး ရႀပၝလက အဘယေကာင လမးမား စေပၝငး ေနထငေနေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငက ဖၾႚစညးရပၝသနညး၅ အခႚ ႎငငမားတၾင လမးေရး အရလညး ကၾ ပားခားနားမႁ မပၝရႀဘလက ႎငငမားက စေပၝငး႓ပး မမတႛ အခပအခာ အာဏာပငမႁက အဆငေလ႖ာခကာ ႎငင႒ကး တခတညး၆ စေပၝငး ပၝဝငေနကသည၅ ဖကဒရယ ပညေထာငစက အဘယေကာင တညေဆာကရပၝသနညး၅

ေယဘယကသည တခတညးေသာ အေဖမႀာ ထသႛ ပညေထာငစ ဖၾႚစညးခငးသည တသးတခား အခပ အခာ အာဏာပင ႎငငအေနဖင ရပတညခငးထက မမတႛ လအဖၾႚအစညးအတၾက ပ၇ အကးအမတရႀခငး ေကာငပင ဖစသည၅ ႎငငေရး သပၯပညာရႀင Riker က သ ေရးသားသည (Federalism, 1975) အမညရႀ စာတမးတၾင "ႎငငခား တငးပညမား၉ ကႃးေကာမႁက ခရလ႖င ဖစေစ၄ ကႃးေကာ ခရႎငသညဟ ယဆေသာ အခၝ ဖကဒရယ ပညေထာငစ တညေဆာကေရးမႀာ ဖစေပလာႎငသည" ဟ ေရးသားခဖးသည၅ ဤသာဓကမး ကမာေပ တၾင ပထမဥးဆး အဖစ အေမရကန ပညေထာငစ စတင ဖၾႚစညး ေပေပၝကစဥက အထငအရႀား ေတၾႚမငခရသည၅ အဂလပ နယခႚမားက တသးတခား ႎငင တခစ အေနဖင ဆနႛႛကင ေတာလႀနရာ ေအာငမငမႁ မရသဖင အားလး စေပၝငး ေတာလႀနပၝက ေအာငမငလာသည အေခအေနက သလာကေသာ ႎငင (ေနာငအခၝ ပညနယ) ျ ခသည အဂလပက စေပၝငး တကခကကသည၅ ထအဆငသည အေမရကန ပညေထာငစ ဖၾႚစညး ေပေပၝကရခငး၉ အစကနဥး ဖစသည၅

ကေနဒၝႎငင၄ အႎၬယႎငင၄ ဆၾစဇာလန ႎငငတႛတၾင လမးအသးသး စေပၝငး ေနထငကေသာလညး သကဆငရာ လမး အသးသး၉ ႎငငမား အဖစ ဖၾႚစညးသၾားခငး မရႀသညမႀာလညး ဖကဒရယ ပညေထာငစ အတၾငး စေပၝငး ေနထငမႁေကာင လမး အသးသး အတၾက ပ၇ အကးရႀခငးေကာငပင ဖစသည၅

ထႛေကာင အခႚ ႎငငေရး သပၯပညာရႀငမားက မမ အကးအမတက ရညေမ႖ာ၇ အခၾငအေရး အခႚက လကေမာက အ႟ႁးေပးသည၅ ေထာငက မင၇ ရာက စၾနႛသည ဆသည စကားကသႛပင ဖစေကာငး တငစား ကသည၅

ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားအား အပစခၾ ခငး

ကမာေပတၾင ယခအခၝ ႎငငေပၝငး ျ၂ဝ ခနႛ ရႀသညအနက ြဝ ေကာခနႛသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမား ဖစကသည၅ သႛရာတၾင ကမာေမ ပမာဏ၉ ထကဝကေကာက ထႎငင ြဝ ေကာက ေနရာယထားသည၅ ဥပမာ - ကမာေပတၾင ေမဧရယာ အကယဝနးဆး ႎငင ေခာကခအနက သစေတးလ၄ ဘရာဇး၄ ကေနဒၝ၄

[18]

အေမရကန ပညေထာငစႎႀင (ျ၃၃ျ ခႎႀစ အထ) ဆဗယက ပညေထာငစ ဿ ႎငငတႛသည ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမား ဖစကသည၅

ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားက ေအာကပၝအတငး အပစခၾ ခား ေလလာႎငသည၅ (က) အေမရကန ပညေထာငစ၉ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ပစ - အေမရကန ပညေထာငစသည

ကမာေပတၾင ပထမဥးဆး ဖကဒရယ ပညေထာငစက တထၾငေသာ ႎငငလညး ဖစသည၅ (ခ) ႓ဗတသ႖ ကလနေဟာငးမား၉ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ပစ - သစေတးလ၄ ကေနဒၝ၄ အႎၬယ၄

ႎငဂးရးယားႎႀင အာဖရက ကရစဗယ ေဒသမားမႀ ႎငငမား ဖစသည၅ (ဂ) လကတင အေမရကမႀ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ပစ - အထးသဖင ဤႎငငမာသည ျ၃

ရာစတၾင လၾတလပေရး ရက႓ပး အေမရကန ပညေထာငစ၉ ဖကဒရယ ပစက မႀငမးထားခငးလညး ဖစသည၅ ဘရာဇး၄ အာဂငတးနား၄ ဗငနဇၾလား၄ မကစက ႎငငမား ဖစသည၅

(ဃ) ဥေရာပမႀ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ပစ - ႎႀစအေတာကာ ကတညးက အစဥအလာတရပ အေနဖင ႎငငေရးအရ ပးေပၝငး ေဆာင႟ၾကကခငး ပလပရာမႀ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငအဖစ ေပေပၝကလာခငး ဖစသည၅

(င) ကၾနမႃနစ ႎငငမားမႀ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ပစ - အခႚ ကၾနမႃနစ ႎငငမားတၾင လမးမား စေပၝငး ေနထငမႁေကာင ဖကဒရယ ပညေထာငစ အဖစ ဖၾႚစညး ထားကသည၅ ျ၃၃ျ ခႎႀစအထ ဆဗယကပညေထာငစ၄ ျ၃၃ြ ခႎႀစအထ ခကကစလဗကကးယား၄ ျ၃၃ျ ခႎႀစအထ ယဂဆလားဗးယားတႛ ဖစကသည၅

ပညေထာငမား စေပၝငးခငးႎႀင ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎႁငးယႀဥခက

CONFEDERATION

FEDERAL

ျ၅ အဖၾႚဝငမားမႀာ အခပအခာ အာဏာပင ႎငငမား ဖစကသည၅ ြ၅ အဖၾႚဝငမား အဖစ အခပအခာ အာဏာပငေသာ ႎငင တမးသာ ရႀတတသည၅ ၅ အဖၾႚ႒ကး တခလး၉ အကးစးပၾားက ရည႟ၾယ၇ ဖၾႚစညးသည၅ သႛရာတၾင အဖၾႚဝငမား၉ တခခငး အကးစးပၾားက အဓက ထားရမည၅ ၅ အဖၾႚဝငမား၉ ဆးဖတခက အရသာ အဖၾႚ႒ကးက လပပငခၾင အာဏာက ကငသးရသည၅ ဿ၅ အဖၾႚ႒ကး တခလး၉ အကးစးပၾားကသာ ေဆာင႟ၾကရာတၾင ထေရာကစၾာ မေဆာင႟ၾကႎငဘ အားေပာတတသည၅ ၀၅ အဖၾႚဝငအဖစ ဝငေရာကခငး၄ ႎႁတထၾကခငးတၾင အဖၾႚဝငမား၉ ဆးဖတခကသည အဓက ဖစသည၅

ျ၅ အဖၾႚဝငမားသည အခပအခာ အာဏာပင ႎငငတခ အတၾငးမႀ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားသာ ဖစသည၅ ြ၅ အဖၾႚဝငမား အဖစ ကယပင ပႉာနးခၾငရေသာ၄ ကယပင အပခပခၾငရေသာ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား အပင အခားပည ေထာငစ အဖၾႚဝင အမးမ း ရႀတတသည၅ ၅ ပညေထာငစ႒ကး တခလး၉ အကးစးပၾားက ရည႟ၾယ၇ ဖၾႚစညးသည၅ အဖၾႚဝင တခခငးစ၉ အကးစးပၾားက အာဏာခၾေဝမႁ ေဘာငအတၾငး၆ ေလးစား၇ ပညေထာငစ႒ကး တခလး၉ အကးစးပၾားက ဥးစားေပးရသည၅ ၅ အာဏာခၾေဝမႁေဘာင အတၾငး ကေရာကေသာ ပညေထာငစ၉ လပပငခၾင အာဏာက ပညေထာငစသည မမ၉ ဆးဖတခက အတငး လၾတလပစၾာ ကငသးပငခၾင ရႀသည၅ ဿ၅ ပညေထာငစ႒ကး တခလး အကးက ထေရာကစၾာ ေဆာင႟ၾကႎငပၝသည၅ ၀၅ အဖၾႚဝငအဖစ ဝငေရာကခငး၄ ခၾထၾကခငးသည ပညေထာငစ႒ကး၉ ဆးဖတခကသည အဓက ဖစသည၅ ဤကစၤအတၾက အေခခ ဥပေဒတၾင ပႉာနးထားသည၅

[19]

ြ၅ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သတမႀတခငး ပညေထာငစ ႎငငက အဖၾႚဝငမားဖင စေပၝငး ဖၾႚစညးထားရသည၅ ထပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားက ကမာေပရႀ ပညေထာငစ ႎငငမားတၾင အဆင အမးမး၄ အေခအေဝ အမးမး သတမႀတကသည၅ အမားအားဖင ကမာႛ ပညေထာငစ ႎငငမားတၾင ရႀေသာ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားမႀာ -

(က) သမတႎငငမား (Republics) (ခ) ပညနယမား (States) (ဂ) ကနတၾနမား (Cantons) (ဃ) ကယပင အပခပေရး ခ႟ငမား (Autonomous Provinces) (င) ကယပင အပခပေရး ေဒသမား (Autonomous Regions) (စ) ပညေထာငစ အထးေဒသမား (Union Territories) (ဆ) လမးစ ဧရယာမား (National Areas)

အထကပၝ ပညေထာငစတၾင တက႟က ပးေပၝငးေသာ သႛမဟတ လအပခကအရ ထးခား ဖၾႚစညးထားရ ေသာ (ဥပမာ - လမးစ ဧရယာမား) ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ အဆင သတမႀတခကမား ဖစသည၅ ၈ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားေအာကတၾင ေဒသႎၩရအရ အစးရ အပခပေရးမား ခမႀတႎငရန ထပမ၇ ခၾ ခမး စတဖာထားရသည၅ ေကာငစ (County)၄ ႓မႚနယ (Township)၄ ႓မႚပ၄ ရပကၾက (Word) စသညဖင အမးမး ဖစကသည၅ ၈တႛက ပနလည စစညးခငးသည ပညေထာငစ အဖၾႚဝင တခ ဖစလာသည၅ ကမာႛ ပညေထာငစ ႎငငမားတၾင ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားက အဆငကၾ ပားစၾာ သတမႀတခငးသည မမႎငင၉ လအပခကအရ သတမႀတခငး ဖစသည၅ မညသည ပညေထာငစ ႎငငမဆ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင အဆငသတမႀတရာတၾင ေအာကပၝ စနစမား အနက မမႎငငႎႀင သငေတာေသာ စနစက အေခခ အသးပကသည၅

(က) ပထဝ အေနအထားက အေခခ၇ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သတမႀတခငး ဤစနစအရ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင အဆင သတမႀတခငးက လမးေရး ပနာ မရႀေသာ

ႎငငမားတၾငသာ ကငသးႎငသည၅ ႎငငတခ အတၾငးရႀ ပထဝ အေနအထား အေလာက တညရႀေနေသာ ေမပနႛ လၾငပငမား၄ ေတာငကနး ေတာငတနးမား၄ မစေခာငး အငးအငမား၄ ႓မႚမားက အစၾ ပေသာ အမညမား မႀညေခခငးႎႀင ၈တႛက နယနမတ သတမႀတခငးပလ႖င ပညေထာငစ အဖၾႚဝင ဖစလာသည၅ ဤစနစ ကငသးေသာ ႎငငမားတၾင ပညေထာငစ အဖၾႚဝင အဆငမႀာလညး အမားအားဖင တဆင သႛမဟတ ႎႀစဆငသာ ရႀတတသည၅ အေမရကန ပညေထာငစ၄ ပညေထာငစ သမတ ဂာမဏႎငင၄ သစေတးလ စသည ႎငငမားတၾင ပထဝ အေနအထားက အေခခ၇ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင ပညနယမား အဖစ သတမႀတကသည၅ (ခ) လမးေရးက အေခခ၇ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သတမႀတခငး

ကမာႛ ပညေထာငစ ႎငင အေတာမားမားတၾင ဤစနစအရ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သတမႀတခငးက ကငသးကသည၅ လမႁေရး ပနာ ရႀေသာ ႎငငမားတၾင ကငသးေသာ စနစဖစသဖင ခကခစၾာ သတမႀတရသည၅ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင အဆငမႀာလညး ပထဝ အေနအထားက အေခခေသာ စနစထက ပ၇ မားတတပၝသည၅ လမးမား စေပၝငး ေနထငေသာ ဗဟဝဒ လႛအဖၾႛအစညး (Plural Society) ရႀသည ႎငင တခတၾင

မတကၾ ပားေသာ လမးမား၉ စညးလး ညႌၾတမႁ (Unity of Diversity) ရရႀေစရန အတၾက လမးက အေခခေသာမ အရ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား သတမႀတကသည၅ ထႎငငမားတၾင ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ အမညမား အဖစ လမး အမညက အစၾ ပ၇ ေခေဝကသည၅ ယဂဆလားဗးယား၄ ဆဗယက ပညေထာငစ၄ အႎၬယ၄ ခကက စလဗကကးယား စေသာ ႎငငမားသည လမးမားက အေခခ၇ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား သတမႀတထားေသာ ႎငငမား ဖစကသည၅ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင အဆင ဆသညမႀာ ပညေထာငစတၾင စေပၝငး ဖၾႚစညးမည ပညေထာငစ အဖၾႚဝင အမးစားမားထမႀ အဆငက ဆလပၝသည၅

[20]

ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သတမႀတရန အေခအေန

အထကတၾင ေဖာပခေသာ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား အဖစ သတမႀတရန ေအာကပၝ အေခေနမားႎႀင ညႌၾတရန လအပသည၅ သႛေသာ ဤအေခအေနမားသည ေယဘယ အေခအေနမားသာ ဖစသည၅ ထအေခအေနေပ မတည၇ အေသးစတ သတမႀတခကဖင မမ ႎငငမားႎႀင ကကညေအာင ဖနတး ယကရသည၅ ေယဘယ အေခအေနမားမႀာ ေအာကပၝတႛ ဖစသည၅

(က) လမးႎႀင လဥးေရ ႎငငတခ အတၾငး အမးသား လမး ေပၝငးစ စေပၝငး ေနထငကလ႖င ထအမးသား လမးမား

အတၾက ၈တႛ၉ ေမၾးရာပၝ အခၾငအေရးမားက ေဖာေဆာငခၾငပရနႎႀင ၈တႛ၉ အမးသားေရး လကၡဏာမားႎႀင ညႌၾတေသာ လမးေရး အေခခ ကၾ ပားခကမားက အမားအကးႎႀင ဆနႛကငခငး မရႀဘ လၾတလပစၾာ ေဖာေဆာငခၾငရရန အတၾက ထအမးသား လမးစမား ေနထငရာ ေဒသက ပညေထာငစ အဖၾႚဝင အဖစ သတမႀတရန လအပသည၅ သႛရာတၾင လဥးေရ အားဖင ပညေထာငစ အဖၾႚဝင အဆင တခခ သတမႀတႎငသည လဥးေရ ရႀရမည၅ ထႛအပင အမးသားေရး လကၡဏာ သတမႀတခကမားႎႀင ညႌၾတေသာ အမးသား လမး ဖစရနလညး လအပေပသည၅ အခႚ ႎငငမားတၾင ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သတမႀတေရး အတၾက လအပေသာ လဥးေရ သတမႀတခကမား ရႀကသည၅ လမးေရး အေခခ၇ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သတမႀတေသာ ႎငင မဟတလ႖င ပထဝ အေနအထားအရ အကယအဝနး တခအတၾငး ေနထငကေသာ သတမႀတ လဥးေရ ရရႀလ႖ငလညး ပညေထာငစ အဖၾႚဝင အဆင သတမႀတႎငသည၅ (ခ) ပထဝ အေနအထား

ပထဝ အေနအထားက အေခခ၇ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သတမႀတခငး စနစတၾင ဖစေစ၄ လမးက အေခခ၇ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သတမႀတခငး ဖစေစ၄ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင အဆင တခခ သတမႀတရန အတၾက ပထဝ အေနအထား အကယအဝနး သတမႀတရန လအပသည၅ လမးေရးက အေခခေသာ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သတမႀတခငး စနစဖစလ႖င ထလမးမားသည လဥးေရအားဖင မားပားေသာလညး ပထဝ အေနအထား အရ စစညး ေနထငခငး မဟတဘ ေဝးကၾာေသာ ေဒသ အသးသး၆ ပနႛကစၾာ ေနထငလ႖င အပခပေရး ခမႀတ အေကာငအထည ေဖာရန အခကအခ ရႀသဖင ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သတမႀတခငးတၾင အေလးအနက စဥးစား ရတတပၝသည၅ ဥပမာ၄ (က) လမး တမးသည တႎငငလး အတငးအတာႎႀင လဥးေရ အားဖင ပညေထာငစ အဖၾႚဝင အဆင တခခ သတမႀတႎငဖၾယ ရႀေသာလညး ထလမးသည တႎငငလး ေနရာ အႎႀႛအပား၆ ပနႛကစၾာ ေနထငလ႖င အားလးက စစညးပၝမႀ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင အဆငတခ ရႎငမည အေခအေနရႀရာ ထအေခအေနမးတၾင (က) လမးစ အားလးက ပညေထာငစ အဖၾႚဝင တခတညး သတမႀတရန မဖစႎငေခ၅

ပညေထာငစ အဖၾႚဝင အဆင တခခ သတမႀတရန အတၾက အခား အေခအေနမား အားလးႎႀင ပညစေသာလညး ထအဖၾႚဝင ဖစမည နယနမတသည အဆငတ အခား ပညေထာငစ အဖၾႚဝင တခ၉ နယနမတ အလယတၾင ရႀေနလ႖ငလညး ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သတမႀတေရးတၾင စဥးစားရမည အခက တခက ဖစသည၅ အဖစသငဆးမႀာ အဆငတ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင တခ၉ နယနမတခငး ဆကစပလကသာ ရႀသငသည၅ ဥပမာ - (က) ပညနယသည (ခ) ပညနယ၉ အလယတၾင ရႀမေနသငပၝ၅ (ခ) ပညနယ၄ (ဂ) ပညနယမား သႛမဟတ ပညေထာငစ ႎငငေတာ၉ နယနမတမားႎႀငသာ ဆကစပ၇ တညရႀလ႖င ပညေထာငစ အဖၾႚဝင တခ သတမႀတေရးက အေထာကအက ပပၝသည၅ (ဂ) စးပၾားေရး ေကာေထာကေနာကခ

ပညေထာငစ အဖၾႚဝင အဆင တခခ သတမႀတရန အတၾက သငတငေသာ စးပၾားေရး ေကာေထာကေနာကခ ရႀရမည၅ တနညးအားဖင ပညေထာငစ အစးရမႀ ဖစေစ၄ အခား နညးလမး တခခဖင ဖစေစ စးပၾားေရး အရ အေထာကအပ တခတညးေပတၾင အဓက ရပတညေနခငး မဟတဘ မမ နယေမ အတၾငးတၾင သငတငေသာ စးပၾားေရး လပငနးမား ထေထာငႎငရမည၅ ပညေထာငစ ႎငင တခတၾင တမးတစားတညးေသာ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားဖင ဖၾႚစညးထားသညခညး မဟတေပ၅ အမင အနမ ရႀေသာ လပပငခၾငႎႀင အခၾငအေရးမား ခားနားေသာ အဆငမား သတမႀတ႓ပး ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား အဖစ ပညေထာငစက ဖၾႚစညးထားရသည၅

[21]

ပညေထာငစႎ ငင အခႚ၉ အဖၾႚဝငမားက ေလလာခငး

ယခ ေလလာမည ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားမႀာ ပညေထာငစတၾင တက႟က ပးေပၝငးခၾင ရႀေသာ (ဝၝ) ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားက အေခခ၇ ဖၾႚစညးေသာ လၿတေတာ (အထကလၿတေတာ)၆ ပၝဝငခၾငရေသာ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားသာ ဖစသည၅ ၈တႛေအာကတၾင ပၝဝင ပးေပၝငး ဖၾႚစညးေသာ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ အဖၾႚဝငမားက မဆလပၝ၅

ပညေထာငစ သမတ ဂာမဏႎငင၉ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား ပညေထာငစ သမတ ဂာမဏ ႎငင၉ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သတမႀတခငး စနစသည ပထဝ

အေနအထားက အေခခေသာ စနစ ဖစသည၅ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားမႀာလညး ပညနယ (Lander) တမးတညးသာ ရႀသည၅ အေနာကဂာမဏ အဖစ တညရႀခစဥက ပညနယ ျျ က ပညေထာငစတၾင တက႟က ပးေပၝငးသည၅ ယခအခၝ အေရႀႚအေနာက ဂာမဏ ေပၝငးစညး႓ပး ေနာကတၾင ပညနယ ျ၀ ခ အဖစ သတမႀတထားလကသည၅ ၈တႛ အနက ဟနးဘတ (Hamburg) ပညနယႎႀင ဘာလင (Berlin) ပညနယ ႎႀစခသည ႒ကးမားေသာ ႓မႚ႒ကးမားက အေခခ ဖၾႚစညးသဖင ႓မႚပပညနယ (City-State) ဟ ေခသည၅ လဥးေရ အနညးအမားက မတည၇ ပညနယမားက အေခခ ဖၾႚစညးေသာ အထကလၿတေတာ (Bundesrat) တၾင ကယစားလႀယ ပၝဝင ဖၾႚစညးမႁ အဆငက ခၾ ခားထားသည၅ (ပညေထာငစ ပၝလမန တၾင႟ႁ)

အႎၬယႎငင၉ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား အႎၬယႎငင၉ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သတမႀတခငး စနစသည လမးေရးက အေခခေသာ စနစ ဖစသည၅

ပညေထာငစတၾင တက႟က ပးေပၝငးေသာ ပညေထာငစ နယေမမား ဟ၇ အဆင ႎႀစဆင ဖစသည၅ ပညနယအဆင သတမႀတရန အေခအေနမားႎႀင ညႌၾတလ႖င ပညနယ၄ ပညေထာငစ၉ နယေမ အဖစ သတမႀတရန သငေတာလ႖င ပညေထာငစ နယေမ အဖစ သတမႀတသည၅ အႎၬယႎငင၆ လကရႀ ပညေထာငစတၾင ပးေပၝငးေသာ ပညနယ ြဿ ခႎႀင ပညေထာငစ နယေမ ၁ ခ ရႀသည၅ အထကလၿတေတာ (Council of States) တၾင ပညနယမားမႀ ကယစားလႀယမားႎႀင ပညေထာငစ နယေမမားမႀ ကယစားလႀယမား ပၝဝင ဖၾႚစညးရာတၾင လဥးေရ အေပ အေခခ၇ ဥပေဒက သတမႀတသည၅

ဆဗယက ပညေထာငစရႀ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား ဆဗယက ပညေထာငစရႀ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သတမႀတခငး စနစသည လမးေရးက အေခခေသာ

စနစ ဖစသည၅ ဆဗယက လမးစ လၿတေတာ (Soviet of Nationalities ) ေခ အထကလၿတေတာႎႀင ပညေထာငစတၾင တက႟က ပးေပၝငးေသာ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင အဆင ဆင ရႀသည၅ ၈တႛမႀာ - ဆဗယက သမတႎငငမား (Union Republics)၄ ဆဗယက ကယပငအပခပေရး သမတႎငငမား (Autonomous Republics) ႎႀင ကယပငအပခပေရး နယေမမား (Autonomous Territories) တႛ ဖစကသည၅ ဆဗယက လမးစ လၿတေတာက အထကပၝ အဆင ဆငလးမႀ ကယစားလႀယမား စစေပၝငး ၁ဿဝ ဥးဖင ဖၾႚစညးထားသည၅ သႛေသာ ကယစားလႀယ သတမႀတခကမႀာ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင အဆင တခႎႀင တခ တညခငး မရႀေပ၅ ထႛေကာင ကမာႛ ပညေထာငစ ႎငငမားတၾင ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သတမႀတခငးက မမႎငင၉ လအပခကမားအရ သတမႀတကသည၅ ဆဗယက ပညေထာငစတၾင ကယပငအပခပေရး သမတႎငငမားႎႀင ကယပငအပခပေရး နယေမမားသည လညးေကာငး၄ ယဂဆလားဗးယား ႎငငတၾင ဆရႀယလစ ကယပငအပခပေရး ခ႟ငမားသည လညးေကားငး၄ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား အနက ဒတယ အဆင ဖစသညဟ ေပာႎငပၝသည၅ ထဒတယ အဆငရႀ႓ပး ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားက ကယစားပသည အထကလၿတေတာတၾင ကယစားလႀယ ပၝဝင ဖၾႚစညးခၾင ရႀခငးမႀာ အမငဆး အဆင ပညေထာငစ အဖၾႚဝင အဆင သတမႀတရန အေခအေန ပညစခငး မရႀေသာလညး အခား အေခအေနမား အရ ဒတယအဆင သတမႀတရန လေနခငးေကာင ဖစသည၅

ပညေထာငစတၾင တက႟က ပးေပၝငး႓ပး ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားက ကယစားပသည အထက လၿတေတာတၾင ပၝဝင ဖၾႚစညးခၾငရသည ပညေထာငစ အဖၾႚဝင အဆငဆင၄ အမးမး၉ ေအာကတၾင လအပခက အရ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ အဖၾႚဝငမားက ထပမ၇ ဖၾႚစညးထားရသည၅

[22]

၅ ပညေထာငစႎငငႎႀင အာဏာခၾေဝေရး ပညေထာငစ ႎငင တခ၉ အဓကကေသာ လကၡဏာမႀာ အာဏာခၾေဝ ကငသးခငးပင ဖစသည၅ ႎငငေရး သပၯပညာရပ၉ ေလလာမႁမား အရ ပညေထာငစ ႎငင အဖစ ဖၾႚစညး ေပေပၝကလာခငးသညပင အာဏာခၾေဝ ကငသးမႁ ရႀေသာ ျ၂ ရာစေနာကပငး အေမရကတကရႀ ျ ပညေထာငစ ေပၝငးဖၾႚစညးခငးက စတငခသည၅ ထႛေကာင ပညေထာငစ ႎငငေတာဟ ေပာလကလ႖င အာဏာခၾေဝ ကငသးေသာ စနစရႀ႓ပး အပနအလႀန အားဖင အာဏာခၾေဝ ကငသး အပခပမႁေပ မတည၇ ထပညေထာငစ ႎငငက ပညေထာငစစစစစ ႎငင (Genuine Federal )၄ အလယအလတစား ပညေထာငစ ႎငင (Moderate Federal) ဖစသညက သတမႀတကသည၅ ထမ႖မက ႎငင တႎငငသည တပညေထာင စနစ ႎငငေတာ၄ ပညေထာငစ ႎငငေတာ၄ ပညေထာငမား စေပၝငးခငး ဖစသညတႛက ခၾ ခားရာတၾငလညး အာဏာခၾေဝ ကငသးမႁ စနစအရ ပလပႎငသည၅ သ႟ပပ ပစဖင ေအာကပၝအတငး ေဖာပႎငသည၅

ဗဟဥးစးခပကငမႁ အာဏာခၾေဝ ဗဟဥးစးခပကငမႁ တငးကပခငး ကငသးခငး ကငးမခငး

တပညေထာငစနစ ဖကဒရယပညေထာငစ ပညေထာငမားစေပၝငးခငး

အာဏာခၾေဝ ကငသးမႁက အေခပ၇ တပညေထာင စနစ၄ ဖကဒရယ ပညေထာငစ စနစႎႀင ပညေထာငစမား စေပၝငးခငး ခၾ ခားပ သ႟ပပပစ၅

ြဝ ရာစ ကမာႛ ႎငငေရး သမငးတၾင ပညေထာငစ ႎငင ဖၾႚစညးခငးသည အလၾနပင ေခတစားလာခသည၅

အဓက အေကာငးရငးမႀာ ႎငင တခအတၾငး အာဏာမားက အဆငဆင ခငမာေစေသာေကာင ဖစသည၅ အာဏာခၾေဝ ကငသးခငးေကာင လတဥး သႛမဟတ လတစထတၾင အဏာ စပေနမႁေကာင အာဏာရႀင ဖစေပခငးမးမႀ ကာကၾယႎငသည၅ ထႛအပင ႎငင တခ၉ နယနမတ အတၾငး၆ ေနထငေသာ လမးမား (Nations)၄ တငးရငးသား အပစ႒ကးမား (Ethnic Group) တႛသည ဘာသာစကား၄ စာေပ၄ ဓေလထးစ ကၾ ပားတတသဖင ၈တႛအတၾက ကယပင လမးစ႟ကမားက ေဖာေဆာငႎငရန အာဏာခၾေဝ ကငသးမႁရႀေသာ ပညေထာငစ ႎငငေတာက ဖၾႚစညးကသည၅ ထႛေကာင ပညေထာငစ ႎငငေတာတၾင အာဏာခၾေဝ ကငသးေရး စနစသည အေရး႒ကးေသာ ကၸမႀ ပၝဝငသည၅

အာဏာခၾေဝေရး စနစ ႎႀစမး

ကမာႛ ပညေထာငစ ႎငငမားတၾင ကငသးကေသာ အာဏာခၾေဝမႁစနစ ႎႀစမး ရႀသည၅ သငေတာရာ တမး က မမႎငငႎႀင ကကညေသာ စနစမားဖင ေပၝငးစပ အသးပကသည၅

(က) ပညေထာငစ (ဗဟ) အစးရ၉ အာဏာမားက ကနႛသတ၇ ကနအာဏာမားက အဖၾႚဝငမားက ကငသးပငခၾင ရႀခငး၄

ဤစနစအရ ပညေထာငစ (ဗဟ) အစးရသည ပညေထာငစ ကာကၾယေရး၄ ေငၾစကႃ ထတလပေရးႎႀင ဘၸာေရး၄ ႎငငခားေရး စသည အာဏာမားႎႀင ပညေထာငစ တခလးအတၾက တေပးည တးတကမႁက ဖစေစမည သႛမဟတ ပညေထာငစက မခပကငလ႖င ဆတယတမႁက ဖစေပေစမည အာဏာမားက ခပကငထားသည၅ ဗဟ အစးရက ခပကငရမည အာဏာ အမးအစား အတအကက အေခခ ဥပေဒအရ သတမႀတထားကသည၅ ကနအာဏာမားက ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားက ကငသးပင ခၾင ရႀသည၅

[23]

(ခ) ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ အာဏာက ကနႛသတ႓ပး ကနအာဏာမားက ပညေထာငစက ကငသးခၾင ရႀခငး၄

ဤစနစအရ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားက ကငသးပငခၾင ရႀေသာ အာဏာမားက အေခခ ဥပေဒ အရ အတအက ကနႛသတထားသည၅ ကနအာဏာမားက ပညေထာငစက ကငသးခၾင ရႀသည၅ အထကပၝ ခၾေဝေရး စနစ ႎႀစမးအရ ပညေထာငစႎႀင အဖၾႚဝငမားက သးခားစ မမတႛ သကဆငရာ

အာဏာမားက ကငသးပငခၾင ရႀကသည၅ ထကငသးပငခၾင အရ ကငသးေသာ အာဏာမားက "သးခားစ ကငသး ပငခၾငအာဏာ (Exclusive Power)" ဟ ေခသည၅ ထအာဏာမားက ကငသးရာတၾင ပညေထာငစႎႀင အဖၾႚဝင မားသည တဖကႎႀငတဖက အပနအလႀန စၾကဖကပငခၾငမရႀေပ၅ သ႟ပပပစဖင ေအာကပၝအတငး ေဖာပႎငသည၅

A = ပညေထာငစ အစးရ၉ ကငသးပငခၾငရႀေသာ အာဏာ၄

B = ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ ကငသးပငခၾငရႀေသာ အာဏာ၄

ႎႀစဥး ႎႀစဖက ပးတၾ ကငသးပငခၾင အာဏာ

ြဝ ရာစေခတ အတၾငး ဖၾႚစညး တညေထာငကေသာ ပညေထာငစ ႎငငမားတၾင အာဏာ ခၾေဝေရး စနစ အဖစ အထကပၝ အတငး သးခား ကငသးပငခၾင ရႀေသာ အာဏာမား အပင ပးတၾ ကငသးပငခၾင အာဏာ (Concurrent Power) မားကပၝ ထညသၾငး ေဖာပပၝလာကသည၅ ဤသႛ တထၾငလာခငးမႀာ လအပခကအရ ဖစ႓ပး ကငသးရာတၾငလညး တးတက ေအာငမငမႁမားစၾာ ရႀသည၅ သးခားစ ကငသးပငခၾင ရႀေကာငး ပႉာနးခက တခသာ ကငသးေသာ အာဏာခၾေဝေရး စနစတၾင အခႚ ကစၤမားသည ပညေထာငစႎႀင အဖၾႚဝငမား အကား ဆကစပမႁ မရႀခငး၄ နားလညမႁ လၾမႀားခငးမား ေပေပၝကတတသည၅ ပညေထာငစ႒ကး တခလး အတၾက ထေရာက ေအာငမငစၾာ လပကင ေဆာင႟ၾကရမည ကစၤမားတၾင အားနညးခကမား ဖစေပတတသည၅ ထအေတၾႚအကမား အရ ြဝ ရာစ အတၾငး ဖၾႚစညး တညေထာငကေသာ ပညေထာငစ ႎငငမားတၾင ႎႀစဥး ႎႀစဖက ပးတၾ ကငသးပငခၾင ရႀေသာ အာဏာမားက ပႉာနးလာခငး ဖစသည၅

ႎႀစဥး ႎႀစဖက ပးတၾ ကငသးပငခၾင ရႀေသာ အာဏာ ဆသညမႀာ ကစၤ တခႎႀင ပတသက၇ ကငသးပငခၾင အာဏာက ပညေထာငစသႛ လညးေကာငး၄ အဖၾႚဝငမားသႛ လညးေကာငး အတအက လၿအပထားခငး မဟတဘ ပညေထာငစႎႀင အဖၾႚဝငမား အကား ႎႀစဥး ႎႀစဖက အပနအလႀန ညႎငးမႁအရ ပညေထာငစက ကငသးသငလ႖င ပညေထာငစက ကငသး႓ပး အဖၾႚဝငမားက ကငသးသငလ႖င အဖၾႚဝငမားက ကငသးခငး ဖစသည၅

ဤစနစက ေအာငမငစၾာ ကငသးႎငေရးမႀာ ပညေထာငစႎႀင အဖၾႚဝငမား အကား အပနအလႀန သေဘာထား႒ကးမႁမႀာ အလၾန အေရး႒ကးသည၅ သ႟ပပ ပစဖင ႎႀစဥး ႎႀစဖက ကငသးပငခၾင အာဏာက ေအာကပၝအတငး ပဆႎငသည၅

A = ပညေထာငစ အစးရက ကငသးေသာ အာဏာ၄

B = ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားက ကငသးေသာ အာဏာ၄

C = ႎႀစဥး ႎႀစဖက ကငသးပငခၾင အာဏာ၄

ဒတယကမာစစ႒ကး အ႓ပးမႀ ဖၾႚစညးတညေထာငေသာ ပညေထာငစႎငင ႎႀစခဖစသည အႎၬယႎႀင ပညေထာငစ သမတ ဂာမဏ ႎငငမားတၾင ႎႀစဥးႎႀစဖက ကငသးပငခၾင အာဏာမားႎႀင ပကသက၇ ၈တႛ၉ အေခခ ဥပေဒ အသးသး၆ ပႉာနးခကက ေအာကပၝအတငး ေလလာ ေတၾႚရႀႎငသည၅

B

A

B

A

c

[24]

အႎၬယႎငင အေခခဥပေဒ ပဒမ (ြ၀)၄ ပဒမခၾ (ြ) တၾင အေခခ ဥပေဒ၉ ေနာကဆကတၾ ဇယား၆ ေဖာပထားေသာ ပညေထာငစႎႀင ပညနယမား၉ ဥပေဒပပငခၾင အတၾငး တ႓ပငတညး ကေရာကေသာ ကစၤမား အတၾက ပညေထာငစ ပၝလမနႎႀင ပညနယ ဥပေဒပ အဖၾႚမားတၾင ဥပေဒပပငခၾင ရႀသညဟ ပႉာနးထားသည၅

ပညေထာငစ သမတ ဂာမဏႎငင၉ အေခခဥပေဒ ပဒမ (၁ြ) တၾင၄ (ျ) ပညေထာငစက ဖစႎငသမ႖ ဥပေဒ ပပငခၾငက ကငသးခငး မပဘ ပညနယမားက ဖစႎင

သမ႖ ကငသးႎငေသာ ႎႀစဥးႎႀစဖက ကငသးပငခၾင အတၾငး ကေရာကသည ဥပေဒပ အာဏာက ပညနယ မားက ကငသးႎငရမည၅

(ြ) ပညနယတခ၉ သးခားဥပေဒပခငးေကာင ထေရာကခငး မရႀေသာကစၤ သႛမဟတ ပညနယ တခခက ဥပေဒပလ႖င အခားပညနယမားႎႀငေသာ လညးေကာငး၄ ပညသမားႎႀငေသာ လညးေကာငး၄ အကးစးပၾား ေရာေထၾးယႀကတင ဖစေသာ ကစၤ သႛမဟတ တရားဥပေဒႎႀင စးပၾားေရး ညမ႖မႁ ထမးသမးရန မရႀမဖစ လအပေသာ ကစၤမား ပၝဝငသည ႎႀစဥးႎႀစဖက ကငသးပငခၾင အတၾငး ကေရာကေသာ ဥပေဒပ အာဏာက ကငသးပငခၾငမႀာ ပညေထာငစတၾင ရႀေစရမညဟ ပႉာနးထားသည၅ ပညေထာငစ သမတ ဂာမဏႎငငသည ႎငငေရး သပၯပညာရႀငမားက အသအမႀတ ပေသာ ကမာႛ

အေကာငးဆး အစးရ ျဝ ႎငငမား အနက တခ အပၝအဝင ဖစသည၅ ထသႛ ပၝဝငႎငခငးမႀာ ႎငင ဖၾႚစညးအပခပပ အေခခဥပေဒသည လညးေကာငး၄ ပညေထာငစ စနစက ကငသးရာတၾင စနစက မႀနကနမႁ ရႀခငးေကာင လညးေကာငး၄ တဖန ပညေထာငစ စနစ အတၾငးမႀ အာဏာခၾေဝေရး စနစ မႀနကနခငးေကာင လညးေကာငး၄ ကမာႛ အေကာငးဆး အစးရ ႎငငအဖစ သတမႀတခရခငး ဖစသည၅

႔ကငးကနေသာ အာဏာမား

ပညေထာငစႎႀင ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား အကား အာဏာခၾေဝမႁ စနစတၾင မညသည အာဏာမားက မညသက ကငသးပငခၾင ရႀေကာငး သးခား ကငသးပငခၾင အာဏာ၄ မညသည ကစၤရပမားတၾင ႎႀစဥးႎႀစဖက ကငသးပငခၾင ရႀေကာငး သတမႀတထားသည အာဏာမားက အတအက ပႉာနးထားပၝသည၅ သႛရာတၾင ထအာဏာခၾေဝမႁ စာရငးတၾင မပၝဝငဘ ရဖနရခၝ ဖစေပတတေသာ ကစၤရပမား အတၾက ကငသးရန အာဏာ လအပလာတတသည၅ ထအာဏာမားက ႔ကငးကနေသာ အာဏာမား (Residuary Power) ဟ ေခသည၅ ထအာဏာမားက မညသက ကငသးပငခၾင ရႀေကာငးက အေခခ ဥပေဒတၾင ဖစေစ၄ ပညေထာငစ ပၝလမနက ပႉာနးေပးထားေသာ ဥပေဒက ဖစေစ သတမႀတခက ပေပးရသည၅ အကမးဖငး အားဖင တငပရလ႖င ပညေထာငစ၉ အာဏာက ကနႛသတေသာ အာဏာခၾေဝေရး စနစဖစလ႖င ႔ကငးကနေသာ အာဏာမား ကငသးပငခၾငအား အဖၾႚဝငမားသႛ လၾအပ႓ပး အဖၾႚဝငမား၉ အာဏာက ကနႛသတေသာ အာဏာခၾေဝေရး စနစဖစလ႖င ႔ကငးကနေသာ အာဏာမား ကငသးပငခၾငက ပညေထာငစသႛ အပႎႀငးသည၅

မနမာႎငင၆ ကငသးခဖးေသာ အာဏာခၾေဝေရး စနစ

ျ၃၁၄ အေခခ ဥပေဒအရ မနမာႎငငတၾင ကငသးခဖးေသာ အာဏာခၾေဝမႁ စနစမႀာ ထပဒမ (၃ြ) ႎႀင တတယ ဇယားအရ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ အာဏာက ကနႛသတ႓ပး ကနအာဏာမားက ပညေထာငစက ကငသးပငခၾင ရႀေသာ စနစ ဖစသည၅ ႎႀစဥးႎႀစဖက ကငးသးပငခၾင ရႀေသာ အာဏာခၾေဝေရး စနစ မရႀပၝ၅ ႔ကငးကနေသာ အာဏာမားကလညး ပညေထာငစကသာ ကငသးပငခၾင ရႀသည၅

ျ၃၁ ခႎႀစ၄ ေတာင႒ကး ညလာခ ဆးဖတခက အရ ရႀမးပညနယမႀ တငသၾငးေသာ အေခခ ဥပေဒ ပငဆငေရး စာတမးတၾင ထအာဏာခၾေဝေရး စနစက ေဝဖနထား႓ပး ၈တႛ လလားေသာ အာဏာခၾေဝေရး စနစက ေတာငးဆထားသည၅ ထစနစမႀာ ပညေထာငစ၉ အာဏာက ကနႛသတ႓ပး ကနအာဏာမားက ပညနယမားက ကငသးပငခၾင ရႀေသာ စနစ ဖစသည၅

[25]

ကမာႛ ပညေထာငစ ႎငင အခႚ၉ အာဏာခၾေဝမႁ

ကမာႛႎငင အခႚတၾင အာဏာခၾေဝကငသးမႁပစ မညသႛရႀသညက ေအာကပၝဇယားတၾင ေလလာႎငသည၅

Cana

da

Aust

ralia

Indi

a

Paki

stan

195

8

Paki

stan

196

2

Mal

aya

Nig

eria

Rho

desi

a an

d N

yasa

land

Wes

t In

dies

Residuary power Whether Regional Powers listed External Affair Treaty Implementation Citizenship and aliens Immigration: into Federation Between Regions Defence Police Public order Prisons Preventive detention Law and procedure Civil Personal Criminal

F Yes FR F C F FR FR FR F

R No C C C C FC C C C

F Yes F F F F F F R R R C C C C

R Yes F Fr F F C F R R R FR C C C

R No F F F F F F R F F

R Yes F Fr F+ F+ C+ F F C F FR Fx+R F

R No F FR F F C F FrR C CR FR

R No F FR FC FC C F RCR C CR

R No FC C F C F C C CR C

အထကပၝ ဇယား၉ ပထမဥးဆး စာေကာငးတၾင ႔ကငးကနေသာ အာဏာမားက မညသက ကငသးခၾင ရႀေကာငး ေဖာပထားပၝ သည၅ ဒတယ စာေကာငးသည ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ အာဏာက ကနႛသတေသာ ႎငငမားက (Yes) စာလး ေရးထား႓ပး မကနႛသတေသာ ႎငငမားက (No) စာလးဖင ေဖာပထားသည၅ တတယ စာေကာငးမႀ စ၇ ေအာကပၝ စာေကာငးမားရႀ ေဖာပခကမားသည အာဏာ တခခငးစ အတၾက သကဆငေသာ ကစၤမားက ေဖာပထားခငး ဖစ႓ပး ပညေထာငစ သႛမဟတ အဖၾႚဝင သႛမဟတ ႎႀစဥးႎႀစဖက ကငသးပငခၾင စသညဖင တခခငးစ အလက ႎငင အသးသး၉ အာဏာခၾေဝမႁက ေဖာပထားသည၅

ထဇယား၉ စာလးသေကတ ရႀငးလငးခက၅ F = ပညေထာငစက တဥးတညး ကငသးပငခၾင အာဏာ၄ R = အဖၾႚဝင တဥးတညး ကငသးပငခၾင အာဏာ၄ FR = အဖၾႚဝငမားက ကငသးပငခၾငရႀေသာလညး အဖၾႚဝငမား၉ခၾငပခကအရ၄ ပညေထာငစက ကငသးပငခၾငရႀသည၄ C = ႎႀစဥးႎႀစဖက ကငသးပငခၾင အာဏာ၄ Fr = ပညေထာငစက ကငသးပငခၾငရႀေသာ အာဏာ ဖစေသာလညး အဖၾႚဝငမား၉ အကေပးခကအရသာ ကငသး ရမည၄ X+ = ထသေကတမားသည ပညေထာငစတဝနးလး တေပးည ကငသးခငး မပႎငဘ ေဒသႎၩရက လက၇ အတး အေလ႖ာဖင ကငသးခငးက ႌၿနးသည၅

[26]

၅ ပညေထာငစ ပၝလမန ပညေထာငစ ႎငင တခတၾင ပၝဝင ဖၾႚစညးထားေသာ အဖၾႚဝငမား အတၾက တနးတညမ႖ေရး အေခခမသည ပညေထာငစ ႎငငတခ အတၾက မရႀမဖစ လအပသည၅ ပညေထာငစ ႎငငတၾင ပၝလမနက ထအမအရသာ ဖၾႚစညးထားသည၅ အမားအားဖင ပညေထာငစ ႎငငမားတၾင ပညေထာငစ ေဒသအဖၾႚ (ပၝလမန) က လၿတေတာ ြ ရပဖင ဖၾႚစညးထားကသည၅ ထလၿတေတာ ြ ရပက ေယဘယအားဖင အထကလၿတေတာ (Upper House) ႎႀင ေအာကလၿတေတာ (Lower House) ဟ ေခကသည၅

ပညေထာငစ ပၝလမန လၿတေတာ ြ ရပ အနက ေအာကလၿတေတာက ႎငငတဝနးလးရႀ လဥးေရ အခးအစား အေပ အေခခ၇သတမႀတထားေသာ မဆႎၬနယမႀ အေထၾေထၾ ေ႟ၾးခယ တငေမာကလကသည ကယစားလႀယမားဖင ဖၾႚစညးထားကသည၅ ထႎငငသည ပၝလမန အစးရပစ ကငသးေသာ ႎငငဖစလ႖င ဤလၿတေတာမႀ အမတမားဖင ပညေထာငစ အစးရက ဖၾႚစညးရသည၅

ပညေထာငစ ႎငငမားတၾင အဖၾႚဝငမား၉ တနးတညမ႖ေရးက ထနးညေပးေသာ အစးရ အေဆာကအဥမား အနက ပညေထာငစ ဥပေဒပ အဖၾႚ၉ အထကလၿတေတာသည တခ အပၝအဝင ဖစသည၅ ထလၿတေတာက ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားက တက႟က ေ႟ၾးခယေပး႓ပး ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားက ကယစားပေသာ ကယစား လႀယမားဖင ဖၾႚစညးထားရသည၅

အထကလၿတေတာ

ပညေထာငစ ႎငင အားလးတၾင အထကလၿတေတာ အမတမားက အဖၾႚဝငမားမႀ ေ႟ၾးခယေပးရာတၾင တညေသာ အေရအတၾက အတငး ေ႟ၾးခယခငးက ႎငင အားလးတၾင ကငသးသည မဟတေပ၅ အမတ အေရအတၾက မတညေသာလညး ပညေထာငစ တခလး တနးတရညတ ဖၾႚ႓ဖး တးတကမႁက ဖစေစႎငလ႖င သႛမဟတ ထသႛ အေရအတၾက ကၾာခားခကေကာင အခား ႒ကးမားေသာ ပနာမား မေပေပၝကလ႖င အဖၾႚဝငမား၉ အေရအတၾက မတညေသာ ကယစားလႀယမားဖင ဖၾႚစညးကသည၅

ပညေထာငစ သမတ ဂာမဏႎငင အထကလၿတေတာတၾင ပညနယမားမႀ ေစလၿတေသာ အမတမားက ပညနယမား အားလးတၾင တညေသာ အေရအတၾက အရ သတမႀတသည မဟတေပ၅ လဥးေရ ြ သနးေအာကေလ႖ာေသာ ပညနယဖစလ႖င ကယစားလႀယ ဥး၄ လဥးေရ ြ သနးမႀ သနး အထ ဥး၄ သနးမႀ ၀ သနး အထ ဿ ဥးစ၄ အသးသး အထကလၿတေတာတၾင ပၝဝင ဖၾႚစညးခၾင ရကသည၅ ထအမတဥးေရ အေရအတၾကသည ထပညနယ၉ မအေရအတၾကလညး ဖစသည၅

ပညေထာငစ သမတ ဂာမဏႎငင အထကလၿတေတာ အမတမားက ပညနယ အစးရက ေ႟ၾးခယ ခနႛအပေပး႓ပး ထအမတမားသည ပညနယ အစးရ၉ သေဘာထား လမးႌၿနခကမားက ခယ၇ အထက လၿတေတာတၾင ေဆၾးေႎၾးကရသည၅ အထကလၿတေတာက ေအာကလၿတေတာႎႀင ပညေထာငစ အစးရ အဖၾႚအား တနပန ထနးညခငး ပရန အဓက ရည႟ၾယ၇ ဖၾႚစညးသည၅

အႎၬယႎငင၉ အထကလၿတေတာ ဖစေသာ ပညနယမား ေကာငစ (Council States) တၾင ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ လဥးေရ အခးအရ သတမႀတေပးေသာ ကယစားလႀယမားဖင ဖၾႚစညးထားရသည၅ အထက လၿတေတာတၾင အမတဥးေရ ြဿဝ ရႀသည အနက ပညနယမားႎႀင ပညေထာငစ ေဒသမားမႀ ကယစားလႀယ ြ၂ ဥးႎႀင သမတက ခနႛအပေသာ နယပယ အသးသးမႀ က႗မးကငသ ပညာရႀင ျြ ဥး ပၝဝငသည၅

အေမရကန ပညေထာငစ အထကလၿတေတာ (Senate) တၾင အမတဥးေရ ျဝဝ ပၝဝင ဖၾႚစညးထားရာ ပညနယ တခစမႀ ကယစားလႀယ ႎႀစဥးကစဖင အေခခ ဖၾႚစညးထားခငး ဖစသည၅

ပညေထာငစ ႎငငမားတၾင အထကလၿတေတာ၉ ဥပေဒပေရး ကစၤတၾင ပၝဝင ေဆာင႟ၾကခၾငသည ပညေထာငစမ အတၾက အေရး႒ကးေသာ ကၸမႀ ပၝဝငသည၅ ပညေထာငစ႒ကး တခလး တေပးည တးတကေစေရး အတၾက ကယစားလႀယမားက ပညနယမား၉ လမးႌၿနမႁက တက႟ကခယ၇ ပညေထာငစ ဥပေဒပေရးတၾင ပၝဝင ေဆာင႟ၾကရသည၅ သႛရာတၾင အရာကစၤ အားလးတၾင အဖၾႚဝငမား၉ လမးႌၿနမႁ အရသာ အဖၾႚဝငမားအား ကယစားပသည အမတမားက ေဆၾးေႎၾးရသည ဟ၇ကား မမႀတယႎငေခ၅ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ လမးႌၿနမႁက ခယ၇ ပညေထာငစ႒ကး တခလးႎႀင လၿမးခ ကေရာကမည အကးစးပၾား၄ ႎငငေရး ဆငရာ၄ စစေရး ဆငရာ ပနာမားတၾင အထကလၿတေတာ အမတမား အေနဖင အဖၾႚဝငမားက အဓက ကယစားပရန မလေတာဘ ပညေထာငစ႒ကး တခလးကသာ ကယစားပရန လေတာသည၅

[27]

ဥပေဒပေရး လပထးလပနညး အရလညး ပညေထာငစ ႎငငေတာ အ႒ကးအမႀႃးက ဥပေဒ အဖစ လကမႀတေရးထး ထတပန ေကညာခငး မပမ အထကလၿတေတာ၉ အတညပခကက ရယရန လသည၅ ဥပေဒကမး စတငခငးတၾငလညး အထကလၿတေတာသည ေအာကလၿတေတာ ကသႛပင အခၾငအေရး ရႀသည၅ အေခခ ဥပေဒ ပငဆငေရးႎႀင ပတသကေသာ ကစၤဖစလ႖င အထကလၿတေတာတၾင ပ၇ပင အခၾငအာဏာ ရႀေသာ ပညေထာငစ ႎငငမားလညး ရႀသည၅

ျ၃၁၄ အေခခ ဥပေဒအရ မနမာႎငငသည ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငအဖစ ဆႎငေသာ အဂၝရပ အခႚ ရႀသည၅ အခႚေသာ ေလလာသမားက မနမာႎငင၉ ဖကဒရယမက တဝကတပက ဖကဒရယ (Quasi-Federal) ဟ၇ သတမႀတကသည၅ ထ အေခခ ဥပေဒအရ မနမာႎငင ပညေထာငစ အထကလၿတေတာ ဖစေသာ လမးစ လၿတေတာတၾင အမတေနရာ ျြဿ ဥး ရႀသညအနက ဗမာ တငးရငးသားမား အတၾက ဿ ဥး ဖစ႓ပး အခား အခားေသာ တငးရငးသား လမး အားလးေပၝငးက ထကဝကေကာမ႖ေသာ ဥးေရ ၁ြ ဥးက ရရႀကသည၅ လမးက အေခခ ဖၾႚစညးရေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခ အတၾက ထမ႖အထ ကၾ ပားခားနားစၾာ အထကလၿတေတာတၾင ကယစားပ ပၝဝငခငးမး အခားေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားတၾင မရႀေခ၅ ပညေထာငစ သမတ ဂာမဏႎငငတၾင အထကလၿတေတာ ကယစားလႀယဥးေရ ကၾ ပားစၾာ ကယစားပခၾင ရခငးေကာင မညသည ပနာမ႖ မေပေပၝကရခငးမႀာ ထႎငငသည လမးေရး အေခခအရ မဟတဘ ပထဝ အေခခအရ ပညေထာငစ ဖၾႚစညးထားခငးေကာင ဖစသည၅

ပၝလမန ဒမကေရစက အေခခ ဖၾႚစညးေသာ အစးရ ပစရႀသည ႎငငမားတၾင ဥပေဒပ လၿတေတာ (ပၝလမန) ႎႀင အပခပေရး အာဏာက ကငသးေသာ အစးရ (ဝန႒ကးအဖၾႚ) တႛ အကား သေဘာထား ကၾလၾမႁ႒ကးမား ဆကတက ဖစေပေနလ႖င ဖစေစ၄ အစးရ အဖၾႚ အေပ အယအကည မရႀ အဆ (Non-confidence) အတငခ႓ပး ထအဆက အစးရက ႟ႁးနမလ႖င ပၝလမနက ဖကသမးခငး (Dissolution of Parliament) လပ႟းလပစဥ ရႀကသည၅

ထအခၝမး၆ ပၝလမနတၾင လၿတေတာ ႎႀစရပ ရႀေနသဖင မညသည လၿတေတာသည ဖကသမးခငးႎႀင အကးဝငပၝသနညး၅ ေအာကလၿတေတာေလာ၄ သႛမဟတ အထကလၿတေတာေလာ၄ သႛမဟတ လၿတေတာ ႎႀစရပစလးေလာ ဆသည အခကက အေလးအနကထား၇ စဥးစားလာရသည၅ အခႚေသာ ႎငငမားတၾင ေအာကလၿတေတာကသာ ဖကသမးခၾင ရႀသည၅ မညသည နညးႎႀငမ႖ အထကလၿတေတာက ဖကသမးခငး မပရဟေသာ ပႉာနးခကမး ႎငင ဖၾႚစညးအပခပပ အေခခ ဥပေဒတၾင အတအက ပႉာနးထားတတ႓ပး အခႚ ႎငငမားတၾငမ လၿတေတာ ႎႀစရပစလး ဖကသမး ခရသညက ေတၾႚရတတသည၅

ပညေထာငစ သမတ ဂာမဏႎငငႎႀင အႎၬယႎငငတႛ၉ အေခခ ဥပေဒမားတၾင အထကလၿတေတာမားက ဖကသမးခၾင မရႀေကာငး အတအက ပႉာနးထားသည၅ ထႎငင ႎႀစခစလးတၾင ပၝလမန ဒမကေရစ အေခခမ အရ အစးရမားက ပၝလမန၉ ေအာကလၿတေတာမႀ အမတမားဖငသာ ဖၾႚစညးထားသည၅ ထႎငငမားတၾင အစးရသည ေအာကလၿတေတာ၉ ေထာကခမႁဖင ဖၾႚစညးထားခငး အစးရႎႀင ပၝလမန သေဘာထားကၾလၾမႁဟ ဆရာတၾင လညးေကာငး၄ အစးရ အေပ အယအကည မရႀ အဆတငသၾငးရာတၾင လညးေကာငး၄ ေအာကလၿတေတာႎႀင အစးရ အကား ပနာသာ ဖစသည၅ အထကလၿတေတာႎႀင ပတသကခငး မရႀေခ၅ ထႛေကာင ထႎငငမားတၾင ပၝလမန ဖကသမးခငးဟ ဆရာတၾင ေအာကလၿတေတာႎႀငသာ သကဆင႓ပး အထကလၿတေတာသည ဖကသမးခရခငးႎႀင မသကဆငခငး ဖစသည၅

သစေတးလ ႎငငသညလညး ဂာမဏ၄ အႎၬယတႛ ကသႛပင ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခ ဖစသည အပင ပၝလမန ဒမကေရစက ကငသးေသာ ႎငင ဖစသည၅ သႛေသာ သစေတးလ ႎငငတၾင ပၝလမန ဖကသမးခငးသည လၿတေတာ ႎႀစရပစလးႎႀင အကးဝငသည၅ အဘယေကာင ဆေသာ သစေတးလသည ၈၉ အစးရ အဖၾႚဝင ဝန႒ကးမား အဖစ ပၝလမန လၿတေတာ ႎႀစရပစလးမႀ အမတမားဖင ပၝဝင ဖၾႚစညးထားခငးေကာင ဖစသည၅ ျ၃၁ဿ ခႎႀစတၾင သစေတးလႎငင၆ အေခခ ဥပေဒဆငရာ အကပအတညး ေပေပၝကခသည၅ အထကလၿတေတာသည ပညေထာငစ ဘတဂက ဥပေဒကမးက အတညပေပးရန ငငးဆနေနေသာ အခၝ အထကလၿတေတာႎႀင ေအာကလၿတေတာ (House of Representatives) အကား သေဘာထား ကၾလၾ ေနခသည၅ ထသေဘာထား ကၾလၾမႁေကာင အစးရႎႀင ပၝလမန၉ လၿတေတာ ႎႀစရပစလး အကား သေဘာထား ကၾလၾမႁ အသၾငသႛ ကးေပာငး သၾားခသည၅ အေကာငးမ အစးရက ေထာကခမႁ ေပးရာတၾင အခား ပၝလမန ဒမကေရစ ႎငငမားကသႛ ေအာကလၿတေတာ တရပတညးတၾင တာဝနရႀခငးမး မဟတဘ လၿတေတာ ႎႀစရပစလးတၾင တာဝန ရႀသည၅ ထအကပအတညးက ေဖရႀငးရန သစေတးလ ဘရငခခပ ( Governer General) သည ပၝလမန လၿတေတာ ႎႀစရပစလးက ဖကသမးေစခ႓ပး ေ႟ၾးေကာကပၾ အသစမား ကငးပေစခသည၅ ထသႛ သစေတးလ ႎငငတၾင လၿတေတာ ႎႀစရပစလး ဖကသမးခရခငး၉ အေကာငးရငးသည ပည ေထာငစ အစးရတၾင လၿတေတာ ႎႀစရပစလးမႀ အမတမား ပၝဝငေနခငးေကာင ဖစသည၅

[28]

သစေတးလ ႎငင အဖႛ အထကလၿတေတာ ဖကသမး ခရခငးေကာင ၈၉ ဖကဒရယမက ထခကမႁ မရႀႎငေပ၅ အဘယေကာင ဆေသာ သစေတးလ ႎငငသည လမးက အေခခေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင မဟတဘ ပထဝ အေနအထားက အေခခေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ဖစေန၇ ဖစသည၅ ပညေထာငစ ႎငငမား အဖႛ ႒ကးစၾာေသာ ထခကမႁ ဖစလာႎငသည၅ အဘယေကာင ဆေသာ ထႎငငမားတၾင အထကလၿတေတာသည လမးက အေခခထားေသာ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား အကား တနးတညမ႖က ထနးညေပးေသာ အစးရ အေဆာကအအ (Governmental Institution) အဖစ ရပတည ေနရခငးေကာင ဖစသည၅ ထအေခအေနမးတၾင အထကလၿတေတာသည ပညေထာငစ အစးရ၉ လၿမးမးမႁက မခထက သကသႛ ဖကသမးခရခငးမႀလညး ကငးေဝးရန လသည၅ ပညေထာငစ သမတ ဂာမဏႎငငႎႀင အႎၬယ ႎငငမားကသႛ ဖစသငသည၅

ျ၃၁၄ အေခခ ဥပေဒအရ မနမာႎငငသည ပၝလမန ဒမကေရစ အစးရ ပစက ကငသးေသာ ႎငင ဖစသည၅ ထဥပေဒ ပဒမ (ျျဿ) အရ အစးရသည ပညသႛ လၿတေတာကသာ အဖၾႚလက စေပၝငး တာဝနခရသည ဖစရာ အစးရသည ပညသႛလၿတေတာ၉ ေထာကခမႁႎႀငသာ ရပတညေနရခငး ဖစသည၅ အစးရ အေပ အယအကည မရႀ အဆ တငသၾငးပငခၾငသည ပညသႛလၿတေတာ (ေအာကလၿတေတာ) တၾငသာ ရႀသဖင ပၝလမန ဖကသမးခရခငးသည ေအာကလၿတေတာႎႀငသာ သကဆင႓ပး အထကလၿတေတာ ဖစေသာ လမးစ လၿတေတာႎႀင မသကဆငသငပၝ၅ သႛေသာ အေခခ ဥပေဒ (၂၂) အရ ပညသႛလၿတေတာ ဖကသမးခရေသာ အခၝ လမးစ လၿတေတာပၝ ဖကသမး႓ပး ဖစေကာငး ပႉာနးထားသည၅ ထသႛ ဖကသမးခရခငး၉ အဓပၯၝယသည လမးက အေခခေသာ ပညနယမား အကား တနးတညမ႖မႁက ထနးညေပးသည လမးစ လၿတေတာ ဖကသမးခငးက အစးရ အဖၾႚအား ဥးေဆာငေနသည ဝန႒ကးခပ၉ အကေပးခက အရ သမတက ပလပႎငခငးေကာင ဖစသည၅

ေအာကလၿတေတာ

မအားဖင ေအာကလၿတေတာသည ဖကဒရယ ပညေထာငစမ အရ ပညနယမား အကား တနးတညမ႖ေရးက ထနးညေပးရန တက႟က တာဝန မရႀေပ၅ အဘယေကာင ဆေသာ ေအာကလၿတေတာက အေထၾေထၾ ေ႟ၾးေကာကပၾမားမႀ ေ႟ၾးခယ တငေမာကခရေသာ အမတမားဖင ဖၾႚစညးထားခငးေကာင ဖစသည၅ ထသႛ ဖၾႚစညး႟မ႖ဖင အဘယေကာင ပညေထာငစ အဖၾႚဝင ပညနယမား၉ တနးတညမ႖ေရးက ထနးညေပးရန မဖစႎငသနညး၅ တာဝန မရႀဟ ေပာရပၝသနညး ဟ၇ ေမးခၾနး ထတႎငပၝသည၅ အေဖမႀာ အေထၾေထၾ ေ႟ၾးေကာကပၾ (General Election) ဟေသာ ပညတခကေကာင ဖစသည၅

အေထၾေထၾ ေ႟ၾးေကာကပၾ ဆသညမႀာ တႎငငလးရႀ မဆႎၬနယေမမား အလက ကယစားပမည ကယစားလႀယမားက ပညသလထက တႎငငလး အတငးအတာဖင တခနတညးတၾင မေပး ေ႟ၾးခယကေသာ ေ႟ၾးေကာကပၾမားက ဆလသည၅ ထေ႟ၾးေကာကပၾမားက ကငးပရာတၾင ယေနႛ ဒမကေရစ ႎငငမားတၾင ကငသးေသာ အေခခမမားမႀာ -

(ျ) မေပးခၾငရႀသ အားလး ကယကယပနႛ ပနႛ မေပး ေ႟ၾးခယ တငေမာကခငး (Universal Suffrage)၄ (ြ) လ႖ဝႀက မေပး စနစက ကငသးခငး (Secret Voting)၄ () လၾတလပေသာ ဆႎၬမ ေပးခငး (Free)၄ () တက႟က မေပး ေ႟ၾးခယ တငေမာကခငး (Direct Election)၄ (ဿ) မေပးခၾငရႀသမား အခၾငအေရး တညခငး (Equal)၄ တႛ ဖစသည၅ အဆပၝ မမားသည စစမႀနေသာ ဒမကေရစ အပခပေရး စနစတၾင ကငသးေသာ ေ႟ၾးေကာကပၾ ဆငရာ

အေခခမမား ဖစသည၅ ထမမားအရ အေထၾေထၾ ေ႟ၾးေကာကပၾက ကငးပခငး ဖစရာ ဆႎၬမမားက လမးအလက ေရတၾကရန မဖစႎငေတာဘ တဥးခငးစ အလကသာ ေရတၾကရန ဖစသည၅ ထအခၝ လဥးေရမားေသာ လမး၉ မအေရအတၾကသည အခားေသာ လမးမားထက သာလၾန ေနေပလမမည၅ ထႛေကာင ႎငငေရး ဥးေဆာငမႁ အတၾက အေထၾေထၾ ေ႟ၾးခယ တငေမာကခငးဖင လမးေရး၄ ဘာသာေရး၄ ႎငငေရး ယကညမႁ စသညဖင ကၾ ပား ခားနားေနေသာ လအပစမား၉ တနးတညမ႖မႁက မဖစေစႎငေတာေပ၅ ဤသညမႀာ အေထၾေထၾ ေ႟ၾးေကာကပၾ ရလဒပင ဖစသည၅ ဤသႛဆလ႖င ပညေထာငစ ႎငင တခတၾင ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ တနးတညမ႖မႁက ထနးညေပးရန အတၾက ထသႛေသာ ေ႟ၾးေကာကပၾ မရႀအပဟ တခႚက အကေပးေကာငး ေပလမမည၅ သႛေသာ ထေ႟ၾးေကာကပၾကကား လးဝ ဖယရႀားႎငမည မဟတေပ၅ အဘယေကာင ဆေသာ စစမႀနေသာ ဒမကေရစ ႎငင သႛမဟတ လႛအဖၾႚအစညးက တညေဆာကမည ဆပၝက ႎငငေရး ဥးေဆာငမႁ ေနရာအတၾက အေထၾေထၾ ေ႟ၾးေကာကပၾသည မရႀမဖစ လအပေနမညသာ ဖစသည၅

[29]

အဆပၝ ပနာက ဒမကေရစႎႀင ဗဟဝစ လႛအဖၾႛအစညး (Plural Society ) ေခ ကၾ ပားခားနားေသာ အပစမား ေနထငသည လႛအဖၾႚအစညး အကား ပဋပကၡဖစမႁ ပနာ ဟ၇ ေလလာႎငပၝသည၅ ဗဟဝစ လႛအဖၾႚအစညးဟ ဆရာတၾင လမးက အေခခ ဖၾႚစညးေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားလညး အပၝအဝင ဖစသည၅ အထက၆ တငပခသည အတငး အေထၾေထၾ ေ႟ၾးေကာကပၾက ဒမကေရစ အပခပေရး အတၾငးမႀ ဖယရႀားခငး မပႎငသဖင ထပနာ ဖစလာခငး ဖစသည၅ အေဖရႀာမႁ အေနဖင ႒ကးစားကရာတၾင အေထၾေထၾ ေ႟ၾးေကာကပၾက ေပာငးလ ခငး မလပဘ ဖစလာသည ပဋပကၡ ပနာ နပၝးေစသည နညးလမးမားက ရႀာေဖၾ ေတၾႚရႀလာကသည၅ ထနညးလမးက အေထၾေထၾ ေ႟ၾးေကာကပၾမားတၾင အခးက ကယစားပ စနစ (Proportional Representation) က ကငသးလာခငး ဖစသည၅ ထေ႟ၾးခယ တငေမာကပ စနစအရ လဥးေရ နညးေသာ အပစမားသညလညး ပၝလမန ေအာကလၿတေတာတၾင ပ၇ ကယစားပခၾင ရလာကသည၅

တပညေထာင စနစ ႎငငတၾင ဖစေစ၄ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတၾင ဖစေစ လၿတေတာ ြ ရပ ဥပေဒပ ပၝလမန (Bicameral Legislature) စနစက ကငသးရာတၾင ေအာကလၿတေတာ ဖၾႚစညးခငးသည ဒမကေရစ အေခခ ကငစဥမား အရသာ ပလပတတကသည၅ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင၉ ေအာကလၿတေတာကလညး ဖကဒရယမ အရ ဖၾႚစညးခငးထက ဒမကေရစမမား အရသာ ဖၾႚစညးခငး ပကသည၅ အခား တဖကတၾငလညး ဗဟဝစ လႛအဖၾႚအစညး ရႀေသာ ႎငင တခ၆ ဒမကေရစ ကငသးရာတၾင ဖစႎငသမ႖ ပနာ နႎငေစေရး အတၾက နညးလမး ရႀာကရငးဖင အခးက ကယစားပမ စနစ ကငသးေသာ ေ႟ၾးေကာက တငေမာကပ စနစက ေဖာထတလာကသည၅ ထေ႟ၾးခယ တငေမာကပ စနစအရ ဒမကေရစ ကငသးခငးက (Concensus Democracy) ဟလညး ေခသည၅

ဿ၅ ပညေထာငစႎငငႎႀင လကနကကငတပမား ပညေထာငစ ႎငင တခ၆ ရႀေသာ လကနကကငတပမားႎႀင တပညေထာင စနစ ႎငင တခတၾင ရႀေသာ လကနကကင တပမား ဖၾႚစညးထားပ ကၾာခားတတသည၅ အေကာငးအရငးမႀာ အာဏာခၾေဝ ကငသးမႁေကာင ဖစသည၅ အာဏာခၾေဝ ကငသးမႁတၾင လကနက ကငတပမား ခၾေဝ ဖနႛကကထားခငး၄ စေပၝငး ဖၾႚစညးထားခငးသညလညး အကးဝငသည၅

အဓကအားဖင ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင အတၾငးရႀ လကနကကင တပမားက သာမန အခနတၾင ဖနႛကကထား႓ပး မညသည လတဥး၄ လတစကမ႖ ထတပမားက အမနႛ ေပးထနးခပမႁ အလၾယတက ပလပႎင႓ပး တပက တလၾအသးမခႎငရန စစဥထားရသည၅ သာမန အေခအေနတၾင ထတပမားက ႎငငေရးတၾင ဝငေရာက မစၾကဖကေစလ၇ ဖစသည၅ ပညေထာငစ႒ကး တခလးႎႀင ပတသကသည ပညပႎငငမားႎႀင စစမက ဖစပၾားေသာ အခၝ ပညေထာငစ အစးရ၉ ထနးခပမႁႎႀင အမနႛေပးမႁေအာကတၾင ပညေထာငစ ႎငငေတာ ကာကၾယေရးက ထမးေဆာငရန ဖစသည၅

မညသည စစတပမဆ ဗဟ ဥးစးခပကငမႁ အပညအဝဖင ဖၾႚစညး တညေထာငထားေသာ လကနကကင တပဖၾႚမား ဖစရာ သာမန အခနတၾင လတဥး သႛမဟတ လတစတၾင ထစစတပက အမနႛေပးႎငေသာ အခၾငအာဏာရႀလ႖င ထသသည ႎငငေရးက ထအာဏာ အားကးဖင ဝငေရာက ေဆာင႟ၾကႎငသည၅ စစတပသည ဒမကေရစ၉ ရနသ ဖစေကာငး ႎငငေရး သပၯပညာရႀငမားက အခငအမာ ေပာကသည၅ ပညေထာငစ ႎငငသည ပညေထာငစႎႀင အဖၾႚဝငမား အကား အာဏာခၾေဝ ကငသးေသာ စနစဖစရာ စစတပက ႎငငေရးတၾင ပၝဝင စၾကဖကခၾင ပထားပၝက စစတပ၉ ဗဟ ဥးစး ခပကငမႁေကာင အာဏာခၾေဝေရးက ထခကေစႎငသည၅ ထႛေကာင ပညေထာငစ ႎငငမားတၾင စစတပက ႎငငေရးနယပယမႀ ကငးလၿတေနေစရန အထးစးမခကအရ ပလပကသည၅

တပဖၾႚစညးထားပ

ပညေထာငစ ႎငငတၾင လကနကကင တပမားက ပညေထာငစ အစးရ ထနးခပမႁ ေအာကတၾငရႀေသာ တပမားႎႀင ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား ထနးခပမႁ ေအာကတၾငရႀေသာ တပမားအဖစ ြမး ထားရႀသည၅ ကညးတပ၄ ေရတပ၄ ေလတပမားက ပညေထာငစ အစးရ၉ ေလကငေပးမႁ၄ ေထာကပမႁ ေအာကတၾင ထားရႀကသည၅ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ ထနးခပမႁ ေအာကတၾင ရတပဖၾႚမား၄ နယခာေစာငတပမား၄ လခေရးတပမား ထားရႀ ကသည၅ ပညေထာငစ ထနးခပမႁ ေအာကတၾငရႀေသာ တပမားက အဖၾႚဝငမား၉ လဥးေရ အခးအစားအရ

[30]

ေစလၿတရေသာ အငအား အေရအတၾကမားဖင ဖၾႚစညးထားကသည၅ သႛမဟတ ပညေထာငစ ဥပေဒပ အဖၾႚက ပႉာနးေသာ ဥပေဒမားႎႀင အည ဖစေစ ဖၾႚစညး ထားကသည၅

ဆၾစဇာလနႎငငတၾင လကနကကင တပမားက ဤသႛ ဖၾႚစညးထားသည၅ ပညေထာငစ တပမေတာတၾင ကနတၾနမားမႀ တပဖၾႚမားႎႀင စစမႁထမးရန တာဝနရႀသ ဆၾစဇာလန ႎငငသားမား စေပၝငး ပၝဝင ဖၾႚစညးထားရမညဟ ဆၾစဇာလနႎငင အေခခ ဥပေဒ ပဒမ (ျ၃)၄ ပဒမခၾတၾင ပႉာနးထားသည၅ ပဒမ (ျ) ၆လညး ပညေထာငစ အာဏာပငမား၉ သေဘာတ ခၾငပခက မရဘ မညသည ကနတၾနမ႖ ရတပဖၾႚဝငမႀ အပ အ႓မတမး တပဖၾႚမားတၾင လဥးေရ ဝဝ ထကပ၇ ဖၾႚစညးခၾင မရႀေကာငး ပႉာနးထားသည၅

ဆၾစဇာလန ႎငငတၾင အေခခ ဥပေဒ ပဒမ (ျ၃) အရ ထေထာငထားေသာ ပညေထာငစ တပမေတာ အတၾက ေလကင ပညာေရးႎႀင ေထာကပေရးက ပညေထာငစ အစးရက တာဝန ယရသည၅ ပညပႎငငမားႎႀင စစမကဖစပၾားခနတၾင ကနတၾနမား၉ ထနးခပမႁ ေအာကတၾငရႀေသာ တပ အပၝအဝင အားလးေသာ လကနကကင တပမားသည ပညေထာငစ အစးရ၉ အမနႛေပးမႁ၄ ထနးခပမႁေအာကတၾင ရႀသည၅

အေမရကနႎငငတၾင လကနကကငတပမား ဖၾႚစညးခငးႎႀင ပတသက၇ ဤသႛ ပႉာနးထားသည၅ အေမရကန ပညေထာငစ လၿတေတာ (Congress) သည စစေကညာခငး၄ အရပသားမားအား စစေရး ကစၤမား အတၾက တာဝနေပးခငး၄ ကနးေကာငးတၾင ဖမးဆးရမေသာ အရာမားႎႀင စပလဥးေသာ စညးကမး ဥပေဒမား ပႉာနးႎငခငး အာဏာမား ပငဆငေစရမည၅ သႛရာတၾင စစတပ အတၾက သးေငၾက ြ ႎႀစကာလ အတၾက ကနက ေငၾထက ပ၇ လာထား ထတယသးစၾ ခငး မပေစရ၅ ေရတပ တညေထာငႎင၇ ကနကစရတက တာဝနခရမည၅ အစးရအဖၾႚႎႀင ကညးတပ၄ ေရတပ လကနကကငအဖၾႚအစညးမား လကနာရမည စညးကမး၄ ဥပေဒမား၄ ႎငင တရား ဥပေဒ စးမးေရး၄ ပနကနမႁမားက ႎႀပကၾပခငးႎႀင ကႃးေကာမႁမားက တၾနးလႀနခငး ကစၤရပမားအတၾက ပညနယ လကနကကင တပဖၾႚမား (Militia) က ဆငေခ၇ ကနကစရတက ကခႎငေစရမည၅ ပညနယ လကနကကင တပဖၾႚမားအား စေဆာငခငး၄ လကနက တပဆငခငး ၈တႛႎႀင စပလဥးေသာ စညးကမးမား ပႉာနးခငး၄ အေမရကန ပညေထာငစ၉ တာဝနက ထမးေဆာငေနေသာ ပညနယလကကငတပဖၾႚ အစတပငးမားသႛ တက႟က အပခပႎငေသာ အာဏာမား ပငဆင ေစရမည၅ သႛရာတၾင ပညနယ လကနကကငမားႎႀင စပလဥး၇ အရာရႀမား အား ရာထးခနႛထားခငးႎႀင အေမရကန ပညေထာငစ၉ လၿတေတာမႀ ပႉာနးေသာ စညးကမးမားႎႀင အည ပညနယ လကနကကင တပဖၾႚမားအား ေလကင သငတနးေပးႎငေသာ အာဏာမားသည ပညနယမားတၾင တညေစရမည ဟ အေမရကန အေခခ ဥပေဒ အခနး (ျ)၄ ပဒမ (၂) တၾင ပႉာနး ထားရႀသည၅

အေမရကန ပညေထာငစႎႀင ပညေထာငစ သမတ ဂာမဏ ႎငငတႛသည ပထဝ အေနထားက အေခခ ေသာ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား အဖစ ဖၾႚစညးထားေသာ ပညေထာငစ ႎငငမား ဖစကသည၅ ပညေထာငစ တပမေတာက ဖၾႚစညးထားရာတၾငလညး ပညနယမားမႀ လကနကကင တပဖၾႚမားက လအပသည အခနတၾင စနစတက စဖၾႚခငး၄ ဗဟ အစးရ၉ အမနႛေပးမႁေအာကတၾင ကာကၾယေရး တာဝန ထမးေဆာငခငး တႛက အလ႖ငအမနႎႀင စနစတက ပလပႎငသည၅ ထႛအပင ႎငငေရးတၾင ပၝဝင ပတသကခငး မရႀေစရနလညး စမထား ႎငသည၅

အႎၬယႎငငသည ပညတၾငး ႎငငေရး ပနာ အလၾန႟ႁပေထၾးေသာ ႎငင တခ ဖစသည၅ လမးက အေခခ ဖၾႚစညးေသာ အႎၬယ ပညေထာငစ တပမေတာသည ႎငငေရးႎႀင ကငးရႀငးစၾာ ရပတညခသည၅ ဗဟ အစးရရႀ မညသညပဂၢလ (ဝန႒ကးခပ သႛမဟတ ကာကၾယေရး ဝန႒ကး) ကမ႖ စစတပ အားကးဖင ႎငငေရး ပနာမားက အႎငယ ခငး မရႀပၝ၅ ထႛအတ မညသည ပညနယကမ႖ ပညေထာငစ တပမေတာတၾင ဖၾႚစညးထားေသာ ပညနယမႀ တပအားကးဖင လမးေရး ပနာေကာင ဖစေပလာေသာ ႎငငေရး ပနာမားက ေဖရႀငးခငး မပႎငပၝ၅ အႎၬယႎငငတၾင လမးေရး ပနာမား ႟ႁပေထၾးလက ရႀေသာလညး အႎၬယ ပညေထာငစ တပမေတာသည တည ႓ငမလကသာ ရႀသည၅

လမးက ဖၾႚစညးထားေသာ ပညေထာငစ ႎငငဖစသည ယဂဆလားဗးယားႎငင၉ လကနကကင တပမား ဖၾႚစညးမႁက ေလလာလ႖င ပညနယမားတၾင (Coat of Arms ) ေခ လကနကကင တပဖၾႚမား ထားရႀခၾင ရႀသည၅ ပညေထာငစ၉ ထနးခပမႁ ေအာကရႀ ပညေထာငစ တပမေတာတၾငလညး ပညနယမားမႀ ေစလၿတသည တပမားဖင ဖၾႚစညးထားသည၅ ယဂဆလားဗးယား ႎငငတၾင အဓက လမး႒ကး ဿ မးခနႛ ေနထငလက ရႀေသာလညး ပညေထာငစ တပမေတာတၾင ဆဗလမး (Serb) မားက (၀ဝ) ရာခငႎႁနးမ႖ ပၝဝငေနသည၅ လမး အေခခ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခ အတၾက လမး တမးတညးက ထမ႖အထ အခးအစားဖင ပညေထာငစ တပမေတာတၾင ပၝဝင ဖၾႚစညးခငးမးက သတခပသငသည၅ ျ၃၃ျ ခႎႀစ၄ ဇၾနလတၾင ဆလးေဗးနးယား ပညနယက လၾတလပေရး ေကညာခငးသည ပညနယရႀ မမ ထနးခပထားေသာ တပႎႀင ပညေထာငစ တပမေတာရႀ ၈လမးမား၉ တပအငအားက ယကည ကးစားခငးက လၾတလပေရး ေကညာရန အားဖညေပးေသာ အခက တခက ဖစသည၅

[31]

စစတပတၾင ပညေထာငစႎငင အတၾငး ပညေထာငစ တပမေတာက ပညနယမားကေသာ လညးေကာငး၄ ပညေထာငစကေသာလညးေကာငး ႎငငေရးပနာတၾင အသးမပႎငခငးသည ပညေထာငစ တပမေတာအတၾက လအပေသာ စတရပ ဖစသည၅ ပညေထာငစ တပမေတာ ဖစရကား ပညေထာငစ အစးရ၉ အမနႛေပးမႁက နာခရန လအပသည၅ ပညေထာငစ အစးရ အေနႎႀင မတရားေသာ အမနႛ ေပးေနပၝလ႖င ပညနယ အသးသးသည ပညေထာငစ တပမေတာရႀ ၈တပမားက ဗဟ အစးရ၉ အမနႛက မနာခရန တ႓ပငတညး အမနႛေပးခငးဖင ပညေထာငစ အစးရက မတရားေသာ အမနႛေပးမႁက ကာကၾယႎငေပသည၅

ပညေထာငစ တပမေတာတၾင ထသႛ ပညနယ တခတညးက ထကဝကေကာသည အထ တပအငအားဖင ပၝဝင ဖၾႚစညးခၾင ရခငးမးသည ထပညနယအတၾက အားကးတရပ ဖစေစသည၅ ဤသႛ ဖၾႚစညးမႁမးက သတခပ သငေပသည၅

၀၅ ဖကဒရယ ပညေထာငစမက အက ဖတေသာ စမား ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခ အေကာငးက ပငပ ေလလာသမား အေနဖင စအဖစ လကခထားေသာ အခက မားအရ ႎႁငးယႀဥ ေလလာကသည၅ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငအသးသးသည ပညေထာငစႎငငအဖစ တည ေဆာကရာတၾင သေဘာတရားအားဖင ဖကဒရယ ဖစသညဟ ဆႎငေသာလညး အႎႀစသာရအားဖငကား အားလး သည ဖကဒရယစစစစ ဖစသညဟ ဆႎငမည မဟတေပ၅ ဆလသညမႀာ စာေတၾႚႎႀင လကေတၾႚ ခားနားတတသည၅ ထႛေကာင ႎငငေရးက ႎႁငးယႀဥ ေလလာသမားအား ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခ၉ သေဘာတရားပငး အရ မညသႛ ဆထားသညက အဓကထား ေလလာခငးထက လကေတၾႚက၇ ဖကဒရယ ဟတ/မဟတက အက ဖတႎင ေသာ ေအာကပၝ ပစမားကသာ အဓကထား စဥးစားကသည၅

(က) ဗဟ အစးရႎႀင ပညနယ အစးရမားကား အာဏာခၾေဝမႁ (Division of Power Between Center and the State)

(ခ) အေခခ ဥပေဒ အထၾဋအမတ ဖစမႁ (Supremacy of Constitution) (ဂ) ေရးဆၾ ပႉာနးေသာ အေခခ ဥပေဒ (Written Constitution) (ဃ) အေခခ ဥပေဒ ပငဆငမႁႎႀင ပတသကေသာ တငးကပမႁ (Rigid Constitution) (င) တရားေရးမၸင၉ အထးအာဏာ (Special Judiciary)

ဗဟ အစးရႎႀင ပညနယ အစးရမား အကား အာဏာခၾေဝမႁက အေခခ၇သာ ႎငငတခသည ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင ဟတ/မဟတက အက ဖတရသည၅ ပညေထာငစက မညသႛ မညပ ဖၾႚစညးထားသနညး ဆသည အခကမႀာ ဖကဒရယ စစ/မစစ စဥးစားရာတၾင အဓက မကေပ၅ အစးရမားကား အာဏာခၾေဝမႁသာ အဓက ကပၝသည၅ ထႛေကာင ဖကဒရယ ပညေထာငစက ႎငင ဖၾႚစညးမႁ ပသၸာနဟ နားလညခငးထက ကမာႛႎငင အသးသးရႀ အစးရ ပသၸာန အမးမးထမႀ ဗဟႎႀင ပညနယမား အကား အာဏာခၾေဝ ကငသးေသာ အစးရ ပစ ဟ၇လညး နားလညႎငေပသည၅ သႛ ဖစ၇ စစမႀနေသာ ဖကဒရယ အစးရတရပ ဟတ/မဟတက ထႎငငအတၾငး ဗဟ အစးရႎႀင ပညနယ အစးရမားကား အာဏာခၾေဝမႁက လက၇ ဆးဖတရသည၅

ထသႛ စဥးစားရာတၾင အာဏာခၾေဝရာ၆ ႔ကငးကနေသာ အာဏာမားက ဗဟ သႛမဟတ ပညနယ၄ မညသ က ကငသးခၾင ရႀသနညး ဆသည အခကက အေလးေပး စဥးစားကသည၅ စစမႀနေသာ ဖကဒရယ အစးရမားဟ အမားက အသအမႀတပေသာ အေမရကန ပညေထာငစႎႀင ဆၾစဇာလန ႎငငမားတၾင ႔ကငးကနေသာ အာဏာမားက ပညနယမားက ကငသးခၾင ရႀ႓ပး၄ ႔ကငးကနေသာ အာဏာမားက ဗဟ အစးရက ကငသးေသာ မနမာႎႀင အႎၬယႎငငတႛက တဝကတပက ဖကဒရယ (Quasi-Federal) ဟ ေလလာသမားက သတမႀတကသည၅

ဒတယ အခကဖစေသာ အေခခ ဥပေဒ အထၾဋအမတ ဖစမႁသည ဖကဒရယ ပညေထာငစ၉ ခငမာမႁက အာမခခက ေပးရေသာ ကစၤ ဖစသည၅ အဘယေကာင ဆေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခတၾင လပပငခၾငရႀေသာ အစးရမားသည တခထက ပ၇ အ႓ပငအဆင ေပထၾက ေနကသည၅ ဗဟ အစးရႎႀင ပညနယ အစးရမား အားလးသည ၈တႛ၉ လပပငခၾင အာဏာက အေခခ ဥပေဒက အပႎႀငးသည အတငးသာ ကငသးရ ေပမည၅ အေခခ ဥပေဒအရ အတအက ကနႛသတမႁ မရႀလ႖င အခငးခငး အကား အငငးပၾားမႁမား ဖစလာႎငသည၅ ထႛအပင ကနႛသတထားေသာလညး အခနမေ႟ၾး အငငးပၾားမႁမား ထပမ ဖစေပလာႎငသည၅ အစးရတရပ၉ အာဏာမားက တညတည႓ငမ႓ငမ ကငသးႎငေစေရး အတၾက ႎငငတဝနးတၾင အေခခ ဥပေဒ အထၾဋအမတ ဖစ ေစရနလသည၅

[32]

တတယ အခကဖစေသာ ေရးဆၾ ပႉာနးသည အေခခ ဥပေဒ ဆသညမႀာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင တခ အေနဖစ အေခခ ဥပေဒက ေရးဆၾ၇ ပႉာနးရမညဟ ဆလခငး ဖစသည၅ အခႚေသာ ႎငငမားတၾင ေရးဆၾ ပႉာနးထားေသာ အေခခ ဥပေဒ မရႀတတေပ၅ ဥပမာ - ဂရတ႓ဗတနႎႀင အစၤေရး ကသႛေသာ ႎငငမား ဖစသည၅ ယငးႎငငမားသည တပညေထာငစနစ ႎငငမားသာ ဖစက၇ ပနာ မရႀေသာလညး ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင တခဖႛ ဆလ႖င ပနာ မားစၾာက ဖစေပေစႎငသည၅ ေရးဆၾ ပႉာနးထားေသာ အခခ ဥပေဒ အထၾဋအမတ ဖစမႁက တညေဆာကႎငမည မဟတေပ၅

စတတၪ အခကဖစေသာ အေခခဥပေဒ ပငဆငမႁႎႀင ပတသက၇ တငးကပမႁသည အေခခ ဥပေဒ အထၾဋ အမတ ဖစမႁကသႛ အေရး႒ကးေသာ ကစၤဖစသည၅ တပညေထာငစနစ ႎငငႎႀင ႎႁငးယႀဥလ႖င ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတငးလလ အေခခဥပေဒ ပငဆငေရး ကစၤက တငးတငးကပကပ ပလပကရသည၅ အဘယ ေကာငဆေသာ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား အကား သေဘာတည၇ လကခထား႓ပးေသာ အေခခ ဥပေဒ တရပသည ဗဟအစးရ တဥးတညး၉ သေဘာထားႎႀင ပပငခၾင လးဝမရႀပၝ၅ တပညေထာငစနစ ႎငငမားတၾင ဗဟအစးရအဆင ရႀ ဥပေဒပ လၿတေတာက ၈၉ သေဘာအေလ႖ာက အေခခ ဥပေဒက ပငႎငေသာ အခၾငအာဏာသည၅ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားတၾငမ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ အကးစးပၾားက ထခကသည ဟေသာ အေခခ ယဆခကဖင လၾယလၾယႎႀင ပငခၾင မရႀခငး ဖစသည၅

ပဥၤမ အခကဖစေသာ တရားေရး မၸင၉ အထးအာဏာသည အစးရမား အခငးခငးအကား အငငးပၾားမႁ က ေဖရႀငးရာတၾင အထးအေရး႒ကးေသာ ကစၤက အဆးအဖတ ေပးရသည၅ အထကပၝ အခကမားသည ပငပမႀ ေန၇ ဖကဒရယ စစ/မစစ ေလလာသမားက အေခခထား စဥးစားေသာ အခကမား ဖစသည၅

[33]

အခနး ()၄ ဖကဒရယစနစႎႀင ဆကစပေနေသာ ႎငငေရး အေကာငးခငးရာမား

ကာတၾနး - ဟနေလး

[34]

ျ၅ ကယပငပႉာနးခၾင ဆဗယက ပညေထာငစႎႀင မနမာကသႛေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမား အဖႛ ကယပငပႉာနးခၾင အခၾငအေရးသည ဖကဒရယမ၉ မဖစမေန ပၝဝငရမည မ ဖစသညဟ အခႚက ေပာဆ ေနကေသာလညး ကမာႛ ဖကဒရယ ပညေထာငစမားကား ကယပငပႉာနးခၾငက ႎငငေရးမ တရပအဖစ ႟ႁမငခငး မရႀေပ၅ အခႚေသာ ပညာရႀငမားႎႀင ေလလာသမားက ဖကဒရယပညေထာငစ ႎငငမားအဖႛ ကယပငပႉာနးခၾငက ပညေထာငစ အဖၾႚ ဝငမားအတၾက အာမခေပးထားခငးကပင ေဝဖနကသည၅ အေကာငးမႀာ ကယပင ပႉာနးခၾငတၾင ႎငငေရး အရဖစ ေစ၄ ဥပေဒ အေကာငးအရ ဖစေစ တက ရႀငးလငးေသာ အဓပၯၝယ သတမႀတခက မရႀခငးႎႀင ေယဘယ အားဖင ကယပငပႉာနးခၾင ကငသးေသာ လႛအဖၾႚအစညးသည ပးတၾထားေသာ ႎငင သႛမဟတ အငပၝယာမႀ ခၾထၾကခၾင ရႀေကာငးက သေဘာေပၝကထားက၇ ဖစသည၅ ထႛေကာင ဖကဒရယပညေထာငစ ႎငငတခတၾင ကယပင ပႉာနးခၾင ကငသးေရးသည လၾယလၾယႎႀင လကခႎငေသာ ကစၤ မဟတေကာငး ပညာရႀငမားက အထးသဖင ႎငင တကာက ဥပေဒ ပညာရႀငမား အကားတၾင ငငးခမႁမား ရႀေနသည၅

ကမာေပရႀ ႎငငမား အားလး၉ ဖၾႚစညးအပခပပ အေခခ ဥပေဒတၾင ကယပင ပႉာနးခၾငႎႀင ပတသက ေသာ ပႉာနးခကမား မေတၾႚရေပ၅ သႛေသာ ထ ခားစၾာ ဆဗယက ပညေထာငစ တခတညးက ခၾထၾကခၾင အပၝအဝင ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ ကယပငပႉာနးခၾင ကငသးေရးက အသအမႀတ ပခကသည၅

မနမာႎငငေရး က႗မးကငသ ႎငငေရး သပၯပညာရႀင ေဆးလပၝးစတမး (Josef Silver Stein) အပၝအဝင မနမာႎငငေရးက ေလလာသမားက မနမာႎငငတၾင ကငသးခဖးေသာ ျ၃၁ အေခခ ဥပေဒ၉ ဖကဒရယမမား သည ဆဗယက ပညေထာငစမက မႀငမးထားသညဟ ေဝဖန သးသပကသည၅ ဗလခပ ေအာငဆနး၉ မနႛခၾနးမား အရလညး မနမာႎငငက ဖကဒရယ ပညေထာငစ တခအဖစ တညေဆာကရာတၾင ေလလာ ကးကားစရာအဖစ ဆဗယက ပညေထာငစအေကာငးက အ႒ကမ႒ကမ ေပာခဖးသညက ေတၾႚရသည၅ ထအပင မနမာႎငင လၾတလပ ေရး ႒ကးပမးစဥ ကာလက မနမာႎငင၆ ေတၾႛ ကခရေသာ တငးရငးသား လမးစ စညးလး ညႌၾတေရးႎႀင အခႚ ပနာရပမား ေဖရႀငးေရးတႛတၾင အစတအပငး အားဖင ဆဗယက ပညေထာငစ အေတၾႛအကမားႎႀငလညး တေနသည၅ သႛ ဖစ၇ မနမာႎငင၉ ျ၃၁၄ အေခခ ဥပေဒက ေရးဆၾ ပႉာနးေသာ အခၝတၾင ဆဗယက ပညေထာငစ ကသႛပင နယစပေဒသ တငးရငသား လမးစမား၉ အခၾငအေရးက အာမခခက ေပးသည အေနဖင တငးရငးသား ပညနယမား၉ ခၾထၾကခၾင အခၾငအေရးက အခခ ဥပေဒတၾင ထညသၾငး ေဖာပခသည၅ တ႓ပငနကတညးတၾင တငးရငးသား လမးစမား အဖႛ မမတႛ ကကမာ မမတႛ ဆးဖတခၾငဟ အဓပၯၝယရေသာ ကယပင ပႉာနးခၾငသည မနမာ တငးရငးသား လမးမား၉ ႎငငေရးထသႛ ေရာကလာ႓ပး အခခ ဥပေဒအရ ကငသးႎငေသာ ခၾထၾကခၾင သညလညး ကယပငပႉာနးခၾင၉ အမငဆး အခၾငအေရးအဖစ တငးရငးသား လမးမားက ႟ႁမငကသည၅ ထအခန မႀစ၇ မနမာ ဖကဒရယ ပညေထာငစမႎႀင ကယပင ပႉာနးခၾငသည ခၾမရဘ ဒၾနတၾ ေနခသည၅ မနမာပည ဒမကရကတစ မဟာမတ အဖၾႚခပ (DAB) က ကမကထပ ေရးဆၾေသာ အေခခ ဥပေဒမကမးက ေလလာရာတၾင မနမာ ဖကဒရယမ၉ ဝေသသ လကၡဏာ အဖစ ကယပင ပႉာနးခၾင ရႀေသာ အမးသား ပညနယမားဖင ဖကဒရယ ပညေထာငစက ဖၾႚစညးသည ဟေသာမက ေတၾႚႎငသည၅

ကမာႛ ဖကဒရယ ႎငငမားတၾင ကယပင ပႉာနးခၾငႎႀင ပတသက၇ တစတရာ ပႉာနးခကမး မရႀပၝ၅ ႎငင တကာဥပေဒအရာတၾင အငငးပၾားလက ရႀေသာလညး ကယပင ပႉာနးခၾငသည ြဝ ရာစ၉ ဒတယ ရာစဝက ႎႀစမားတၾင ကမာႛႎငငေရး ဇာတခေပတၾင ေရႀႚတနးမႀ ေနရာယထားေသာ အေကာငးအရာမားအနက တခအပၝအ ဝင ဖစလာသည၅ ထသႛ ေနရာယလာရခငး၉ ေနာကကၾယမႀ အေကာငးအရငးသည သကဆငရာ ပညသမား၉ လႛအခၾငအေရး ကငသးမႁႎႀင သကဆငေနသည၅ ဆဗယက ပညေထာငစ၄ မနမာႎငင ကသႛေသာ ႎငငမားတၾင ကယပငပႉာနးခၾင ကငသးေရးသည ႎငငေရး အေကာငးပခကေကာင ဖစ႓ပး မကေမႀာကေခတတၾင အမားအား ဖင ကယပင ပႉာနးခၾငက လႛအခၾငအေရး အေကာငးပခကဖင ေဆၾးေႎၾး ေနကသည၅

လႛအခၾငအေရး အေကာငးပခကဖင ကယပင ပႉာနးခၾငက ကငသးေသာ ပညသမား အတၾက ခၾထၾက ခၾငသည အေရးတ႒ကး လအပခက မဟတေသာလညး ႎငငေရး အေကာငးပခကဖင ကယပင ပႉာနးခၾင ကငသး ေသာ ပညသမား အတၾကကား ခၾထၾကခၾငသည ၈တႛ၉ အကာအကၾယ အတၾက မရႀမဖစ အသးပရမည ဖစေသာ ဒငးသဖၾယ ဖစေနသည၅ မညသႛပင ဆေစ ကယပင ပႉာနးခၾငႎႀင ပတသက၇ မတကမႁမားႎႀင အငငးပၾား မႁမား ရႀေနေသာလညး ထအခၾငအေရးႎႀင ပတသက၇ကား ကမာႛ အရပေဒသ အသးသး၄ အဖၾႚအစညး အသးသး တၾင ေဆၾးေႎၾး ငငးခမႁမားႎႀင အတ အသအမႀတ ပမႁမားလညး ရႀေနသည၅ ထအထတၾင ကမာႛ ကလသမဂၢလညး

[35]

အပၝအဝင ဖစသည၅ ကယပင ပႉာနးခၾင သေဘာသဘာဝက ေလလာ႓ပးေနာကတၾင မမတႛ လႛအဖၾႛအစညးႎႀင လကေလာညေထၾ ဖစေအာင အသးပေရးမႀာ သကဆငရာ လႛအဖၾႚအစညး၉ အခနးကၸ ဖစသည၅

ကယပ ငပႉာနးခၾင ကငသးမႁ အမးမးႎႀင အဓပၯၝယ

ကယပင ပႉာနးခၾင စတင ကငသးေသာ ကာလ အပငးအခားႎႀင လမးမားမႀာ ျ၃ ရာစ၆ ဥေရာပတၾင အငပၝယာ႒ကး တခအတၾငး ကေရာကေနေသာ လမးမား ဖစသည၅ အငပၝယာ တခတၾင မတကၾ ပား ခားနားေသာ လမးမား စေပၝငး ပၝဝငေနခငး ဖစရာ ထလမးမား၉ လမႁေရး လအပခကမား အရ ကယပင ပႉာနးခၾင ကငသးေရးက အသအမႀတ ပလာကရသည၅ ဥေရာပတက၄ ေဘာလကနေဒသရႀ လမးႎငင (Nation State) မားသည ကယပင ပႉာနးခၾငက ကငသးရာမႀ တဆင ကယပငႎငငမား ဖစလာကရခငး ဖစသည၅ ဥပမာ- သစ႒တဟန ေဂရယန (Austro- Hangarian) အငပၝယာ႒ကးမႀ ႓ပကၾလာေသာ ႎငငမား အဖစ ႟ေမးနးယား၄ ဘေဂးရးယား၄ ဟနေဂရ စသည ေဘာလကနေဒသ ႎငငမားက ေတၾႚရသည၅ ကယပင ပႉာနးခၾငႎႀင ပတသက၇ ေလလာသ အားလးက ကယပင ပႉာနးခၾင၉ အစသည ဥေရာပ အငပၝယာ ႎငင႒ကးမား လကထကဖစသညဟ ဆကသည၅ ထအခနက ကငသးေသာ ကယပင ပႉာနးခၾငတၾင ေနာငအခၝ၆ ယငးအခၾငအေရးက ကငသးေသာ လစက တၾဖကထားေသာ ႎငင႒ကးမႀ ခၾထၾကကာ လၾတလပေသာ ႎငင ထေထာငႎငခၾင ရႀသညဆသည သေဘာတရား ပၝဝငေနသည၅

ထႛအပင အငပၝယာေခတ ကယပင ပႉာနးခၾငသည လမး၄ ဘာသာ ကၾ ပားခားနားသမား အတၾက ကငသးရန ဟေသာ သေဘာတရားမား ကနးဝပ ေနသညကလညး ေတၾႚရသည၅ ကယပင ပႉာနးခၾင ကငသးမႁ ပ၇ အရႀန ေကာငးလာေသာ ကာလ အပငးအခားသည ကမာစစ႒ကး ႎႀစခ အ႓ပး၆ ဖစသည၅ အထးသဖင အေမရကန သမတ ဝလဆင (Wodro Wilson) က ပထမကမာစစ အ႓ပး အဆပေသာ ကလနဘဝ ကေရာကေနရေသာ ႎငငငယမားက လၾတလပေရး မရမ ကာလတၾင ကယပင ပႉာနးခၾင ေပးေရးဟေသာ အဆပမႁ ေပေပၝကလာ႓ပး ေနာကပငးတၾင ကလန ႎငငငယမား၉ လၾတလပေရး ႒ကးပမးမႁမားႎႀင အတ ကယပင ပႉာနးခၾငသည ႎငငေရး စငမငေပ ေရာကလာသည၅ စငစစတၾင အေမရကန သမတ ဝလဆင အဆပေသာ ကယပင ပႉာနးခၾငမသည အေမရကန၉ အကးစးပၾားက ရညေမ႖ာ၇ အဆတငပခငးသာ ဖစသည၅ အေမရကန ပညေထာငစတၾင စကမႁလပငနး ထၾနးကားလာေသာ အခနသည ြဝ ရာစ အဆနးပငး၆ ဖစ႓ပး ထအခနတၾင ကမာႛ ေစးကၾကမားက အခား ဥေရာပ ကလန နယခႚ႒ကးမားက အပစးထား႓ပး ဖစေနသည၅ အေမရကန အတၾက လၾတလပစၾာ ဝငေရာက ေရာငးခႎငေသာ ေစးကၾကႎႀင စကမႁကနကမး ရယႎငေသာ အရငးအမစ မရႀဘ ဖစေနသည၅ ကလန ႎငငငယမား လၾတလပေရး ရလာပၝမႀ ထႎငငမားသည အေမရကန ႎငင၉ ေစးကၾက ဖစလာႎငသညက ႒ကတင တၾကခက၇ ထႎငငငယမား ကယပင ပႉာနးခၾငက ကားခအဆင ထား၇ လၾတလပေရး ႒ကးပမးသၾားေစရန ရည႟ၾယ႓ပး ကယပင ပႉာနးခၾငက အဆပခခငး ဖစသည၅ ဝလဆင၉ အဆပခကက ကလန ႎငငငယမားက ေထာကခက႓ပး ဥေရာပ နယခႚ ႎငင႒ကးမားက ဆနႛကငကသည၅ ထႛေကာင ကလနဘဝမႀ လၾတလပေရး ႒ကးပမးမႁ အတၾက ကယပင ပႉာနးခၾငက ကားခ အဆငအဖစ ကငသးခသညက ေတၾႚရသည၅ ထကယပင ပႉာနးခၾငသညလညး လၾတလပေရး မရမ ကားကာလ အခၾငအေရး အေနဖင ကငသးခငး ဖစ႓ပး တခနတၾင တၾဖကထားေသာ ႎငင႒ကးမားမႀ ခၾထၾကကာ လၾတလပေသာ ႎငငမား အဖစ တညေဆာကသၾားမညဟ အဓပၯၝယ ရေနသည၅

တဖန ဆဗယက ပညေထာငစ ဖၾႚစညး ေပေပၝကလာခငးႎႀင အတ ကယပင ပႉာနးခၾင ကငသးမႁ ပစ တမးကလညး ေတၾႚရပနသည၅ လနငႎႀင စတာလင ႎႀစဥးစလးတႛသည ကယပင ပႉာနးခၾငက ေထာကခသမား ဖစကသည၅ ၈တႛ ႎႀစဥး၉ ကယပင ပႉာနးခၾင အေပ ႟ႁမငပသည အခားသမားႎႀင ခားနား ေနပနသည၅ ၈တႛက အမးသား ကယပင ပႉာနးခၾငမားက အာမခခက ေပးထားခငးဖင ဖႎႀပေသာ ႎငငေရး စနစမားက တၾနးလႀနႎငသညဟ ယကညသည၅ အထးသဖင ဖႎႀပသမား အဖစ ၈တႛ ႎႀစဥးက အရငးရႀင နယခႚစနစက အဓက ရည႟ၾယခငး ဖစသည၅ ထသႛ တၾနးလႀနခငးဖငသာ လတနးစား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁက တၾနးအား ဖစေစႎငမည ဟေသာ ႟ႁေထာငဘကမႀ သးသပ႓ပး ကယပင ပႉာနးခၾငက ေထာကခခငး ဖစသည၅ သႛရာတၾင လကေတၾႚ ဆဗယက ပညေထာငစ၉ ႎငငေရး အေခအေနမားက ေတာငးဆေသာ ကယပင ပႉာနးခၾငသည လနင၄ စတာလငတႛ လကခေသာ ကယပင ပႉာနးခၾငႎႀင ခားနားေနသည၅ အဘယေကာင ဆေသာ ဆဗယက ပညေထာငစ႒ကး ေပေပၝကလာခငးသည ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ ဆႎၬ အစစအမႀန အရ ေဖာေဆာငထားခငး မဟတဘ ျ၃ျ၂၄ ႟ရႀား ေအာကတဘာ ေတာလႀနေရး အ႓ပး အငအားေကာငးလာခေသာ ေဘာရႀဗစ တပမေတာက လမးစ အမနးခငး ႎငငငယမားက တကခက သမးပက႓ပး ဆဗယက ပညေထာငစ အဖစ ဖၾႚစညးခငးေကာင

[36]

ဖစသည၅ ျ၃ြ ခႎႀစ၄ ဆဗယက ပညေထာငစ အဖစ စတင ဖၾႚစညးစဥက ပညနယ ၀ ခသာ ပၝဝငခ႓ပး၄ ျ၃ဝ ခႎႀစတၾင ေဘာလတစ ပငလယကမးေခ ပညနယမားက သမးပက႓ပးမႀ ဆဗယက ပညေထာငစတၾင အဖၾႚဝင သမတႎငင ျဿ ခ ဖစလာခသည၅

ဆဗယက ပညေထာငစ၉ ကၾနမႃနစ ေခၝငးေဆာငမားသည ႎငငေရး ပနာမားက အတနးအစားေရး ပနာ ႟ႁေထာင တခတညးမႀ ခဥးကပခ႓ပး တဖကတၾင ဆဗယက ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားမႀ ကယပင ပႉာနးခၾငက အာမခထားခသည၅ ထသႛ အာမခထားရခငးက ဆဗယက ပညေထာငစ ဖၾႚစညးခငးအား အဖၾႚဝင မား၉ ဆႎၬအရ ပလပခငး မဟတဘ တကခက သမးပကမႁ အရ ပလပထားခငးေကာင ၈တႛ၉ ေပာ႟ၿငမႁက အာမခသည အေနဖင ခၾထၾကခၾင အပၝအဝင ကယပင ပႉာနးခၾငက ခၾငပခခငး ဖစေကာငး ဆဗယက ႎငငေရး က႗မးကငသမားက ေထာကပကသည၅ တ႓ပငနကတညးတၾင ကၾနမႃနစ ေခၝငးေဆာငမား ယကညထားသညက လမးမားက ပသၸာနအရ ေတၾႚမငရေသာလညး အႎႀစသာရက "ဆရႀယလစဝၝဒ" ဖစသညဟ အဓပၯၝယရေသာ (National In From – Socialist in Content) ဟေသာ ကၾနမႃနစဝၝဒ အမငအရ ဆဗယက ဖကဒရယ စနစက ဖၾႚစညးလခငး ဖစသည၅ အတနးအစား ပနာ ေဖရႀငး႓ပး ေနာကပငးတၾင လမးေရး ပနာမားသည အလအ ေလာက ေဖရႀငး႓ပး ဖစေနသည၅ လမးေရး ပနာသည အတနးစား ပနာမား၉ လကေအာကခ ပနာ ဖစသညဟ ကၾနမႃနစ ေခၝငးေဆာငမားက ႟ႁမင သးသပသညအေလာက အမးသားမား၉ ခၾထၾကခၾင အပၝအဝင ကယပငပႉာနးခၾငက ရရ႒ကး အာမခ႓ပး အတနးစားေရး ႟ႁေထာငအရသာ ပနာမားက ခညးကပ ေဖရႀငးခသည၅

ဆဗယက ပညေထာငစ ေခၝငးေဆာငမားက ခၾထၾကခၾငကပၝ အသမႀတ ပသညဟ ဆေသာလညး လကေတၾႚ ကငသးရန အခႚ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သမတ ႎငငမားက ဟနပငလာေသာ အခၝ ဆနႛကင ကနႛကၾကမႁမား ပလပလာခသည၅ ထသႛ ဆနႛကငရခငး၉ အေကာငးပခကမႀာ ထသႛ ခၾထၾကမႁသည အမားစ ပညသလထ႒ကး၉ ဆႎၬႎႀင အကးစးပၾားက ဖလာဆနႛကင ပလပေနခငးေကာင ဖစေကာငး ဆသည၅

ဆဗယက ပညေထာငစ အတၾငး ကယပင ပႉာနးခၾင ကငသးေရးသည အငပၝယာေခတႎႀင ကလန နယခႚ လကေအာကမႀ လၾတလပေရး ႒ကးပမးမႁမား၉ ကားအဆင ကာလတႛ၆ ကငသးခေသာ ကယပင ပႉာနးခၾငႎႀင ခားနားေနခငး၉ အဓက အခကမႀာ ဆဗယက ပညေထာငစက ကယပင ပႉာနးခၾင ကငသးရန ခၾငပထားေသာ လမးမား အတၾက အာမခေပးသည သေဘာမး ဖစသည၅ သႛေသာ လကေတၾႚ၆ ကငသးမႁကလညး ဆနႛကင ပတဆႛမႁမား ရႀေနပနသည၅

မရငးဌာေန လမးမားႎႀင ကယပင ပႉာနးခၾင

ြဝ ရာစ၉ ဒတယ ႎႀစဝကအတၾငး မရငးဌာေန လမးမား (Indigenous People) အတၾက ကယပင ပႉာနးခၾင ကငသးခၾငရေရး ကစၤက လႛအခၾငအေရး အဖၾႚအစညးမား ကား၆ အကယတဝင ေဆၾးေႎၾး လာကသညက ေတၾႚရသည၅ အငပၝယာေခတ၄ ကလနေခတ၄ ဆဗယက ပညေထာငစေခတတႛ၆ ကငသးခေသာ ကယပင ပႉာနးခၾငသည ႎငငေရး အေကာငးပခကဖင ကငသးရခငး ဆလ႖င မရငးဌာေန လမးမား အတၾက ကယပင ပႉာနးခၾငက လႛအခၾငအေရး အေကာငးပခကဖင ကငသးရန ေတာငးဆလာခငးဟ ဆရေပမည၅ လမး၄ ႎငငႎႀင ႎငငေရး အေကာငး အခနး (ျ) တၾင ေလလာစဥက လမးမား၉ အခၾငအေရးက အသအမႀတ ပခေကာငး ေတၾႚရႀခရ႓ပး ဖစသည၅ မရငးဌာေန လမးမားသည ကမာႛႎငင အခႚတၾငလမး တမးအဖစ ေရႀးပေဝသဏ ကတညးက အခငအမာ ရပတညခခငး ဖစရာ ၈တႛ၉ လမးေရး လကၡဏာမားက အခား လမးမား၉ ယဥေကးမႁ ကႃးေကာခရခငးေကာင တမမပသၾားခငး မရႀေစရန အကာအကၾယေပးမႁ အေနဖင ကယပင ပႉာနးခၾင ရရႀေရးက ေတာငးဆ တကပၾဝငလာကသည၅

ဤေနရာတၾင မရငးဌာေန လမးမားသည မညသတႛ ဖစသနညး ဆသညက ေလလာရန ရႀလာပၝသည၅ အခႚေသာ ႎငငမားတၾင လမး တမးထက ပမ၇ စေပၝငး ေနထငခငးမး ရႀသည၅ ထႎငငမားက တငးရငးသား လမးစ ႎငင (Multi Ethnic–State) ဟ အခနး (ျ) တၾင ေလလာ႓ပး ဖစသည၅ (လမးမႀသည ႎငင ဖၾႚစညးခငးသႛ အခနးတၾင ႟ႁပၝ) တနညးအားဖင ထလမးတႛသည ထႎငင၉ တငးရငးသား လမးမား အဖစ အသအမႀတပ ခထားရခငး ဖစသည၅ သႛဆလ႖င မရငးဌာေန လမးမားႎႀင တငးရငးသား လမးမား အကားတၾင မညသႛေသာ ခားနားခကမား ရႀသနညး ဆသညကလညး ေလလာရန လအပလာသည၅

မရငးဌာေန လမးမား ဆသညမႀာ နယေမေဒသ တခတၾင အခားေသာ ေဒသမားမႀ လမား ေပာငးေ႟ၿႚ ေနထငလာခငး မပမ ကတညးက ေနထငလာခသမားက ဆလသည၅ ေနာကမႀ ေပာငးေ႟ၿႚလာေသာ ယဥေကးမႁ၄ လမးဇစမစ ခားနားေသာ လမးတႛသည ေနာငအခၝ မရငးဌာေန လမးမား၉ နယေမမားက ကႃးေကာခငး၄ တကခက သမးပကခငး၄ အေခခ ေနထငခငး သႛမဟတ အခားနညး တမးမးေကာင အပခပသမား ဖစလာသည

[37]

ဟ၇ ကမာႛ ကလသမဂၢ လႛခၾငအေရး စာတမးမား စာတၾပၝ မရငးဌာေန လမးမား၉ အခၾငအေရး (The Rights of Indigenous People) တၾင အဓပၯၝယ ဖၾငထားသည၅ ထအဆဖၾငခကႎႀင ႎႁငးယႀဥ စဥးစားလ႖င သစေတလ၄ အေမရကန ပညေထာငစ၄ ကေနဒၝႎႀင လကတင အေမရက ႎငငမားတၾင မရငးဌာေန လမးမား ရႀေနသညက အထငအရႀား ေတၾႚရသည၅ ထႎငငမားသႛ ဥေရာပတကမႀ လ ဖႃမား ေပာငးေ႟ၿႚ ေနထငခငး မပမ အခန ကတညးက အေခခ ေနထငကေသာ လမးမား ရႀသည၅ ေနာကေရာကလာ႓ပး အေခခ ေနထငကေသာ လ ဖႃမားသည ထေဒသတၾင အပခပသမား ဖစလာကသည၅ ထအခၝ မလ ထေဒသတၾင ေနထငေသာ သမားသည မရငးဌာေန လမးမား အဖစသႛ ေရာကရႀသၾားသည၅

ကမာႛႎငင အားလးလလတၾင အခားေဒသမားမႀ ေပာငးေ႟ၿႚ ေနထငလာသမားသည အပခပသမား ဖစမလာေသးသေ႟ၾႚ မလက ရႀ႓ပးသား လမးမား အဖစသႛကား ေရာကသၾားမည မဟတေပ၅ လမး တမးသည မရငးဌာေန လမးဘဝသႛ ကေရာကသၾားပၝက ထလမး၉ ယဥေကးမႁ၄ ဓေလထးတမး၄ လမးစ႟က စသညတႛ အရႀညသဖင တညတ ခင႓မ ေနေစရန အတၾက ထနးသမးေပးရန လအပလာသည၅ တနညအားဖင ထလမးမား၉ စမခနႛခၾ အပခပေရးမားက လမးခားမားမႀ စမ ေဆာင႟ၾကေပးခငးထက ၈တႛဖာသာ ၈တႛ စမ အပခပခၾင ေပးရန လအပလာသည၅ ထအခကက ဖညဆညး ေပးခငးဖင မရငးဌာေန လမးမား အတၾက ကယပငပႉာနးခၾင ဟသညက မရငးဌာေန လမးမားႎႀင လႛအခၾငအေရး အဖၾႚအစညးမားက ေတာငးဆခငး၄ အသမႀတပခငးမား ရႀလာသည၅

မရငးဌာေန လမးမား အတၾက ကယပင ပႉာနးခၾငသည ႎငငေရး အခၾငအေရးထက လႛအခၾငအေရး အရ ကငသးခငး ဖစသညဟ ဆခငးက ပ၇ ေလာကန သငမတပၝသည၅ တဖန ထကယပင ပႉာနးခၾငသည အငပၝယာေခတ၄ ကလနေခတ၄ ဆဗယက ပညေထာငစေခတမားက ကငသးခေသာ ကယပင ပႉာနးခၾငကသႛ တၾဖကထားေသာ ႎငင႒ကးမႀ ခၾထၾကႎငေသာ အခၾငအေရးမးကား အသအမႀတ မပကေပ၅ သစေတးလႎငငရႀ မရငးဌာေန လမးမား (ထပညသမားက Aborigines - အေဘာရးဂငး ဟလညးေခ) က သကဆငရာ နယေမမားတၾင ကယပင ပႉာနးခၾင ေပးထား႓ပး ခၾထၾကခၾငက အသအမႀတ မပထားဘ မခင ႎငင႒ကးႎႀင တၾဖကထားသညက သာဓက အားဖင ေလလာ သရႀႎငသည၅

မနမာႎငငႎႀင ကယပ ငပႉာနးခၾင ၄ လနညးစမား၉ ကယပ ငပႉာနးခၾင

ႎငငတကာ ဥပေဒႎႀင လႛအခၾငအေရး အဖၾႚအစညးမားက အတအက အဓပၯၝယ ဖၾငဆမႁ မပႎငေသးေသာ ကယပင ပႉာနးခၾငက ႎငငေရး လအပခက သႛမဟတ လႛအခၾငအေရး လအပခက တမးမးဖင ကငသး ေနသညက ေတၾႚရသည၅ ခၾထၾကခၾငရႀ မရႀ ဆသညမႀာ ထကယပင ပႉာနးခၾင ကငသးရခငး အေကာငးအရငးေပ မတည၇ စဥး စားရေသာ ကစၤ ဖစလာသည၅ တဖန မနမာႎငင ကသႛေသာ လမးစ ေနထငသည ႎငငတခတၾင ကယပင ပႉာနးခၾငက မညသႛ ကငသးမညနညး စသည ေမးခၾနးမား ေမးရန ရႀလာပၝသည၅ မနမာႎငငတၾင ကယပင ပႉာနးခၾင ကငသးရန လအပရခငး အေကာငးအရငးက စဥးစားလ႖င အငပၝယာေခတ၄ ကလနေခတ၄ ဆဗယက ပညေထာငစေခတမားက ရႀခေသာ အေခအေနမားႎႀင ခားနားေသာ အေကာငးရငး ရႀေနသညက ထညသၾငး စဥးစားရေပမည၅

ထႛ ပင မနမာႎငငရႀ လမးစက မရငးဌာေန လမးမား အဖစ သတမႀတရနလညး မသငေတာေခ၅ အဘယေကာင ဆေသာ ကလသမဂၢ အဓပၯၝယ ဖၾငဆခကကသႛ မနမာႎငငတၾင ရႀေသာ လမးမားမႀာ ေရေမ၉ မလပငရႀင၄ ေနာကမႀ ေပာငးေ႟ၿႚလာသ စသညဖင ခၾ ခားမရႎငဘ ေရႀးပေဝသဏ ကတညးက မနမာႎငင၉ နယနမတအတၾငး လမးစတႛ ေနထငလာက႓ပး မနမာႎငငက စတတ၄ ကယတ တညေထာငသမားအဖစ ႟ႁမငႎင ခငးေကာင ဖစသည၅

ထလမးစက မနမာႎငင၉ တငးရငးသား လမးမား (Ethnic Nationalities) ဟ၇သာ သတမႀတရန ဖစသည၅ သမငးသေတသ မာတငစမစ (Martin Smith) ႎႀင အပညပညဆငရာ လၾတ႓ငမးခမးသာခၾင အဖၾႚ (Amnesty International) အပၝအဝင လႛအခၾငအေရး အဖၾႚအစညးမားကလညး မနမာႎငငမႀ လမးေပၝငးစက တငးရငးသား လမး (Ethnic Nation) ဟ၇သာ ေခေဝ အသအမႀတပသညက ေတၾႚရသည၅ ထႛေကာင မနမာႎငငတၾင ရႀေသာ လမးစ အတၾက ကယပင ပႉာနးခၾင ကငသးရခငး၉ အေကာငးအရငးသည မရငးဌာေန လမးမား၉ အခၾငအေရး ကာကၾယရနဟ အေကာငးပရန မဆေလ႖ာေခ၅

မနမာႎငငရႀ လမးစက ကညလ႖င ဗမာ လမးမားသည လမားစ (Majority) ဖစ႓ပး အခား တငးရငးသား အားလးသည လနညးစ (Minority) ဖစေနသညက ေတၾႚရသည၅ လမားစ၄ လနညးစ ပနာမားမႀာလညး ကမာႎႀငအဝနး ရႀေနကသည၅ လကရႀ မနမာပညတၾင ရႀေနေသာ လမားစ လနညးစ ပနာက ႎငငေရးအရ

[38]

မႀနကနစၾာ ေဖရႀငးခငး မပဘ စစအာဏာရႀငမားက ၈တႛ အာဏာ တည႓မေရးအတၾက ပနာက တဖကလႀည အသးခကာ အာဏာ စကထခသည၅ လမားစ လနညးစ ပနာက ပဋပကၡမား ေပလညေစေရး အတၾက လအပေသာ အခၾငအေရးေပး ကစားႎငမည နညးလမးမားက ကလသမဂၢ အပၝအဝင လႛအခၾငအေရး အဖၾႚအစညး မားက ႒ကးစား လပေဆာငလက ရႀသည၅ ကလသမဂၢ၉ လနညးစ ပနာ ေလလာေရးက ထငဟပေသာ လႛအခၾငအေရး စာတမးမား စာတၾ၄ လနညးစ အခၾငအေရး (Minority Rights) စာတမးမႀ လနညးစ ပနာ အေပ ႟ႁမငမႁမားက ေအာကပၝအတငး ေကာကႎႁတ တငပ ထားလေပသည၅

- ႎငငတခ အတၾငး၆ လမး၄ ဘာသာစကား၄ ယဥေကးမႁ၄ ဓေလထးတမး ယကညမႁတႛတၾင တေပးည တညေသာ လတမ းတညး ေနထငကသည မဟတ၄ ႎငင အေတာမားမားတၾင လမး၄ ဘာသာစကား၄ ယဥေကးမႁ၄ ဓေလထးတမး ယကညမႁတႛ အရ လမး တမးသည လမားစ အဖစ ေနႎငေသာလညး ထႎငငတၾင လနညစ အပစမား ရႀေနတတသည၅

- လနညးစ အပစမား၉ အတယႀဥတၾ ေနထငမႁသည အစဥအ႓မ ႓ငမးခမးေနသညဟကား မဆႎငေပ၅ အကမးဖကမႁမား၄ အပကသေဘာတရားမား၄ ပဋပကၡမား ရႀေနႎငသည၅ ထပဋပကၡမားသည ဖႎႀပေသာ တနပန တႛ ပနမႁမားက ဖစေစႎငခငး၄ ထပဋပကၡ ဖစေနေသာ ႎငင၉ စညးလး ညႌၾတမႁက ထခကေစႎငခငး၄ ထႛ ပင ဆကစပေနေသာ အမနးခငး ႎငငမားတၾင အႎၩရာယ ကေရာကေစႎငခငးမား ဖစေနသညကလညး ေတၾႚရသည၅

- လနညးစမား၉ အခၾငအေရးက ငငးပယခငး ခရပၝက အပညပညဆငရာ အတငးအတာ အရ အသမႀတပထားေသာ လႛအခၾငအေရးမား ခးေဖာကခရခငးပင ဖစသည၅ အပညပည ဆငရာတၾင လသား တဥးခငးစက လၿမးခမႁ ရႀေသာ လႛအခၾငအေရး စခန စႌၿနးမားက ေဖာေဆာငထား႓ပး ဖစသည၅ လသား တဥးခငးစက လၿမးခမႁ ရႀသကသႛ လနညးစ အပစ၉ အဖၾႚဝငမားကလညး လၿမးခမႁ ရႀရေပသည၅ ထလနညးစမား၉ လႛအခၾငအေရးမားက အကာအကၾယပႎငရန ကလသမဂၢ အေနဖင အ႒ကမ႒ကမ ထတေဖာ ႒ကးစားခ႓ပး ဖစသည၅ ျ၃၀၀ ခႎႀစတၾင ကလသမဂၢ အေထၾေထၾ ညလာခက လကခ အတညပခေသာ ႎငငေရးႎႀင လႛအခၾငအေရး

သေဘာတညမႁ (Covenant on Civil and Political Rights) ပဒမ (ြ၁) တၾင လနညးစမားႎႀင ပတသက၇ ေအာကပၝ ပႉာနးခက ပၝရႀသညက ေတၾႚရသည၅

- "တငးရငးသား လမး ဘာသာေရး (Religious) ႎႀင ဘာသာစကား (Linguistic) အရ လနညးစမား တညရႀေသာ ႎငငမားတၾင ထလနညးစ အပစဝင ပဂၢလမားသည လႛအဖၾႚအစညး အတၾငး အခားေသာ လနညးစ အဖၾႚဝငမား နညးတ ကယပင ယဥေကးမႁက ေဖာေဆာငႎငခၾင၄ ကယပင ဘာသာတရားက ဆညးကပ ပေဇာခၾင၄ ကယပင ဘာသာစကားက ေပာဆ သးစၾပငခၾင တႛက ငငးပယခငး မခထကေစရ၅" သႛေသာ ယေနႛ အခနအထ ကလသမဂၢမႀ လနညးစ၉ အခၾငအေရး ကာကၾယမႁႎႀင ပတသကေသာ ပႉာနး

ခကႎႀင အေရးယ ေဆာင႟ၾကမႁ အရာတၾင ထထေရာကေရာက ရႀလႀေသးသညးကား မဟတေပ၅ ကလသမဂၢ၉ ဥးေဆာငမႁေအာက၆ အလပအဖၾႚမား၄ ပဏာမ ေလလာေရး အဖၾႚမား ဖၾႛစညး တာဝန ေပးအပထား႓ပး လနညးစ အခၾင အေရး ကာကၾယမႁအတၾက တဆငစ တးမင ေဆာင႟ၾကလကရႀေသာ အေနအထားသာ ဖစသည၅ ကလသမဂၢႎႀင ယႀဥ႓ပင႓ပး လနညးစမား၉ အခၾငအေရး ကာကၾယမႁ အတၾက တသးပဂၢလ ပညာရႀငမားႎႀင အဖၾႚအစညးမားက အရႀနအဟနဖင လနညးစ အခၾငအေရး အတၾက ေလလာ တငပမႁမား ပလပေနသညက ေတၾႚရသည၅ ထတသး ပဂၢလ ပညာရႀငမားႎႀင အဖၾႚအစညးမား၉ သေတသနပ ေလလာ တငပမႁမား အရ ကယပင ပႉာနးခၾင အခၾင အေရးက လနညးစမား ကငသးခၾင ရႀေကာငးက ေတၾႚရႀရသည၅ ၈တႛ၉ သေတသန ပမႁသည ကလသမဂၢ၉ ေလလာမႁမား အေပတၾင မားစၾာ အေခခထားသညက ေတၾႚရသဖင ၈တႛ၉ တငပမႁသည ကလသမဂၢမႀ လကခ အသအမႀတ ပလာႎငသည အခၾငအေရး တရပက ေရႀႚေပး တငပထား သကသႛ ဖစေနသည၅

တငးရငးသား လမးအရ လနညးစမား၉ အခၾငအေရးႎႀင ပတသက၇ အဓက ဥးစားေပး ေလလာထားေသာ သေတသ ဟဖ (Herb Feith) ႎႀင စမစ (Alan Smit ) တႛ ပးတၾ တငပထားေသာ Self- determination In the 1990; the Need for UN Guide Line and Machinery to Resolve Ethno Nationalists စာတမးတၾင ပၝရႀေသာ အခကမားက ေကာကႎႁတ ေဖာပလပၝသည၅

တတယ ကမာႛႎငငမားတၾင အစးရက ဆနႛကငလက ရႀေသာ တငးရငးသား အမးသား ဝၝဒ (Ethno Nationalists) မားက ၈တႛတၾင ကယပင ပႉာနးခၾင ရႀေကာငး ေစာဒက တကလက ရႀကသည၅ ထတတယ ကမာႛႎငင အမားစသည ကလနေခတ အတၾငးက ကယပင ပႉာနးခၾင၉ အကးေကးဇး အေနဖင လၾတလပေရး ရလာေသာ ႎငငမားလညး ဖစကသည၅ ထႎငငမားတၾင အစးရမားက

[39]

ေပာေလရႀသညမႀာ ထတငးရငးသား အမးသား ဝၝဒမားႎႀင ဖစပၾားေသာ ပဋပကၡသည ပညတၾငးေရး သကသကသာ ဖစ၇ အခား ပညပႎငငမား၉ စၾကဖကမႁႎႀင ပေယာဂက လကခမည မဟတေကာငးတႛ ဖစသည၅

တငးရငးသား အမးသား ဝၝဒမား၉ လၾတေမာကေရးႎႀင ခၾထၾကေရး လႁပရႀားမႁမား ဖစေပ ေနေသာ ႎငငမားတၾင တငးပည၉ တည႓ငမမႁက ထခကလက ရႀသည၅ ပငပ ေလလာသမား အေနဖင အ႒ကပေလ ရႀသညမႀာ အစးရႎႀင ထတငးရငးသား အမးသား ဝၝဒမား အကား ပနလညေတၾႚဆ ေဆၾးေႎၾး ညႎႁငးရန အကေပးေလ ရႀသည၅

ဒမကေရစႎႀင အတ လႛအခၾငအေရး တည႓ငမမႁႎႀင ပဋပကၡမား၉ အဆးအဖတမားသည ယေနႛ အခၝ ကမာ႒ကးတၾင ကလန နယခႚ ဆနႛကငေရး လႁပရႀားမႁမားႎႀင ႎငငတခ အတၾငး လနညးစမား အတၾက ကယပင အပခပေရး (Autonamy) ဖင ေခ႗းသပေရး ကစၤမားႎႀင နးကပစၾာ ဖစေပေနကေသာ အဖစ အပကမား ဖစကသည၅ သႛရာတၾင ႎငငတခအတၾငးရႀ လနညးစမားအတၾက ကယပငအပခပေရးသည ေကနပႎငေသာ အခၾငအေရး မဟတေပ၅ စာတမးက ပစေသာ သေတသမားက ကလန နယခႚ ဆနႛကငေရး လၾတေမာကမႁေခတတၾင ကလနဘဝ

ကေရာကခရေသာ ႎငငမားက ကငသးခေသာ ကယပင ပႉာနးခၾငသည ပထမမးဆက (First Generation) ဟ သတမႀတလ႖င ထအခၾငအေရး ကငသးခဖးေသာ ႎငငမား အတၾငးရႀ လနညးစမား၉ ပနာ ေပလညေစေရး အတၾကမ ဒတယမးဆက (Second Generation) အဖစ ကယပင ပႉာနးခၾင ကငသးသငေကာငး တငပ ခကသည၅

လနဒနတၾင အေခစကေသာ လနညးစ အခၾငအေရး အဖၾႚ (The Minority Rights Group) ၉ ျ၃၃ျ အစရငခစာ တေစာငတၾင "လနညးစမားအေပ ဥပေဒက ႟ႁမင သးသပမႁမႀာ ကဥးေမာငးလႀေပသည၅ အကယ၇သာ လနညးစမားက ခၾထၾကခၾင အခၾငအေရးက ကငသးမည ဆပၝက ကယပင ပႉာနးခၾင အခၾငအေရးသည လနညးစမားတၾင ကငသးပငခၾင မရႀဟ ဥပေဒမားက ေဖာပကသညဟ" ေဖာပထားသည၅ စငစစတၾင ထ အစရင ခစာသည လနညးစမား ကယပငပႉာနးခၾင ရရႀေရးအတၾက ကလသမဂၢ၉ ဥးေဆာငမႁဖင ႒ကးပမး ေဆာင႟ၾက သငေကာငး အခကအလကမားဖင တငပထားသည၅ အခႚေသာ ႎငငတကာ အဖၾႚအစညးမားႎႀင ပညာရႀငမာ းသည လနညးစမားအတၾက ကယပင ပႉာနးခၾင အခၾငအေရး ကငသးပငခၾင ရႀေကာငးက အကးအေကာငး ခငမာစၾာဖင ေလ႖ာကလထားက႓ပး ဖစသည၅

"ကယပင ပႉာနးခၾငသည ဥပေဒေရးရာ သေဘာတရားထက ႎငငေရး သေဘာတရား အဖစသာ ႟ႁမငရန ပ၇ သငေတာသည၅ ကယပင ပႉာနးခၾငက ဥပေဒ႟ႁေထာငမႀ သးသပ၇ လၾယလၾယႎႀင လကခထားခငး မပဘ ပယခတတေသာလညး ယေနႛ အခနအထ ကယပင ပႉာနးခၾငႎႀင ပတသက၇ ဥပေဒက အတအက သတမႀတ ထားေသာ စခန စႌၿနးမား မရႀေသးေပ" ဟ ဆရဒၝ (A. Rego Sureda) က (The Evolution of the Right of Self-determination) စာအပတၾင ေထာကပထားသည၅

တဖန ေဒးဗစေဖစတ (Divid P. Forsythe) က "အခၾငအေရး ကငသးမႁ၉ အက းသကေရာကမႁႎႀင ႎႁငးယႀဥ စဥးစားလ႖င ကယပင ပႉာနးခၾငႎႀင ပတသကေသာ အဓပၯၝယ ဖၾငဆခကမႀ အငငးပၾားစရာ သကသက ဖစသည၅ သႛေသာ ဖစေလ ဖစထ ရႀသညအတငး ႎငငေရးသည ပထမအဆင ေနရာတၾငလညးရႀ၄ ထနးခပႎငစၾမး အားလညးရႀ႓ပး လၾတလပသည၄ ဥပေဒသည ႎငငေရးက မႀတည၇သာ ဖစေပရေသာ ဒတယ အဆင ေနရာတၾင သာရႀသည" ဟ (Human Rights and Development) စာအပတၾင ေရးသား ေဖာပထားသည၅

တသးပဂၢလ ပညာရႀငမားႎႀင အဖၾႚအစညးမား၉ ကလသမဂၢ ေလလာမႁ အေပ အေခခ၇ တငပမႁမား အရ လနညးစမားတၾင ကယပင ပႉာနးခၾင ကငသးခၾငရႀေကာငး ေပလၾင ေနေပသည၅ ထႛေကာင မနမာႎငငရႀ တငးရငးသား လနညးစမားသည ကယပင ပႉာနးခၾင ကငသးခၾင ရသငပၝသည၅ ထႛအပင မနမာႎငငကသႛ တငးရငးသား လမးစ ႎငငတခအဖႛ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ဖၾႚစညးမႁေအာကတၾင မညသည လမးကမ႖ အခၾငထးခ မဖစေစေရးႎႀင အခၾငအေရး ညမ႖မႁ ရႀေစရန လမး အသးသး၉ ကယပင ပႉာနးခၾငဖင အာမခခက ေပးထား သငသည၅

ကယပ င ပႉာနးခၾင ႎႀင ခၾထၾကခၾင ပနာ

ကယပင ပႉာနးခၾငသည ကငသးသမား အေပ မတည၇ အဓပၯၝယ ေပာငးလမႁ ရႀေကာငးက ေတၾႚခရ႓ပး ဖစသည၅ ထအဓပၯၝယ ေပာငးလမႁမား အနက အငငးပၾားဖၾယ အဖစဆးမႀာ ကယပင ပႉာနးခၾငတၾင ခၾထၾကခၾင ပၝ/မပၝ ဆေသာ အခက ဖစသည၅ အခႚက ကယပင ပႉာနးခၾငတၾင ခၾထၾကခၾင မပၝဝငေကာငး ဆကသည၅ အခႚက

[40]

ခၾထၾကခၾငသည ကယပင ပႉာနးခၾင၉ အခၾငအေရး ကငသးမႁ ဆငရာ၆ အမငဆး အခၾငအေရး အဖစ ပၝဝငေနေကာငး ဆကသည၅ အခႚက ခၾထၾကခၾငသည ကယပင ပႉာနးခၾင ကငသးေသာ လမးအေပ မတည၇ ဆးဖတရေသာ အခၾငအေရး ဖစေကာငး ဆကသည၅ ထသႛ ဆလ႖င မညသႛေသာ ပညသမားသည ခၾထၾကခၾငက ကငသးသငေကာငး သႛမဟတ ကငသးခၾင မရႀေကာငး ငငးခခငးမႀ ကယပင ပႉာနးခၾငက ကငသးခၾင မရႀဆသည ငငးခပၾဆသႛ ဥးတည သၾားေလသည၅

ကယပင ပႉာနးခၾငက မရငးဌာေန လမးမားက ကငသးခငး ဖစလ႖င ထမရငးဌာေန လမးမား အေနဖင ခၾထၾကခၾင မရႀေကာငးက အခႚ သေတသမားက ဆကသည၅ မရငးဌာေန လမးမား အတၾက ကယပင ပႉာနးခၾင ကငသးမႁ ေဖာေဆာငရခငး၉ အဓက အေကာငးအရငးမႀာ ထလမးမား၉ ယဥေကးမႁ၄ ဓေလထးတမး စသည လမးစ႟က လကၡဏာမား အခား လမးခားမား၉ ဝၝးမခငး မခရေအာင ကာကၾယေပးရန လအပခငးေကာင ဖစသည၅ ဤအေကာငးပခကဖင ကယပင ပႉာနးခၾင ကငသးမႁသည လႛအခၾငအေရး အေကာငးပခကႎႀင သကဆငပၝသည၅ သကဆငရာ လမးမား၉ လႛအခၾငအေရးက ကာကၾယရန ကယပင ပႉာနးခၾင ကငသးခငး ဖစသည၅ ထလမးမား အတၾက ကယပင ပႉာနးခၾင ဆသညမႀာ ခၾထၾကခၾငသည အဓက မဟတေတာဘ ၈တႛ၉ လမးေရး ကစၤမားက ၈တဖာသာ ၈တႛ လၾတလပစၾာ စမ ေဆာင႟ၾကႎငခၾငရႀ ကယပင ပႉာနးခၾငရ အစးရမား (Self–government) တညေဆာကခၾင ရႀခငးပင ဖစေကာငး ေရးသား ေဖာပကသည၅ ထႛေကာင ကယပင ပႉာနးခၾငတၾင ခၾထၾကခၾင မပၝေကာငး ေပာဆလ႖င ကယပင ပႉာနးခၾငသည မရငးဌာေန လမးမား ကငသးေသာ ကယပင ပႉာနးခၾငက ရညႌၿနးသညဟ နားလညရေပမည၅ ခၾထၾကခၾငသည ကယပင ပႉာနးခၾင၉ မပၝမဖစေသာ အခၾငအေရးဖစေကာငး အခႚက အခငအမာ ေပာဆ ေနကသည၅ ထသႛ ေပာဆသမားက ဥပမာေပး ေထာကပလကရႀေသာ သာာဓကမားမႀာ သစ႒တ-ဟနေဂရ အငပၝယာ႒ကး ႓ပကၾသၾားခငးႎႀင ပထမႎႀင ဒတယ ကမာစစလၾန ကာလမား အတၾငး ကလနႎငငမား လၾတလပေရး ရလာခငးတႛပင ဖစသည၅ ေဘာလကန ေဒသရႀ ႎငငမား လၾတလပေရး ရလာခငးသည သစ႒တ-ဟနေဂရ အငပၝယာ႒ကး အတၾငး ကေရာကခကေသာ ႟ေမးနးယား၄ ဘလေဂးရးယား အစရႀသည လမးမား ကယပင ပႉာနးခၾငက ကငသးရာမႀ တဆင ခၾထၾကခၾင ရကခငးဖစေကာငး ေလလာသမားက ဆကသည၅ ထကသႛပင အေမရကန သမတ ဝလဆင၉ အဆပခက အရ ကလနႎငငမားက စစလၾန ကာလမားတၾင ကငသးခေသာ ကယပင ပႉာနးခၾငသည ခၾထၾကခၾငရႀေသာ အခၾငအေရး ဖစေကာငး ဆကသည၅ အဆပၝ သာဓကမားအရ ကယပင ပႉာနးခၾငတၾင ခၾထၾကခၾင ပၝဝငေကာငး လကခရမညသာ ဖစသည၅

ယေနႛ ကမာႎငင အေတာမားမားတၾင ကယပင ပႉာနးခၾင ေတာငးဆမႁႎႀင ပတသက၇ ကေတၾႚရေသာ ပနာမားက ကညလ႖င အဓကအားဖင ႎႀစမး ေတၾႚရသည၅ ၈တႛမႀာ မရငးဌာေန လမးမား အတၾက ကယပင ပႉာနးခၾင ပနာႎႀင လမးေရးအရ လနညးစ ဖစေနသမား အတၾက ကယပင ပႉာနးခၾင ပနာတႛ ဖစသည၅ မရငးဌာေန လမးမား အတၾက ကယပင ပႉာနးခၾငမႀာ ခၾထၾကခၾင မပၝေကာငးက ေယဘယ အားဖင လကခကေသာလညး လမးေရး လနညးစမား၉ ကယပင ပႉာနးခၾငတၾင ခၾထၾကခၾင ပၝ/မပၝ ဆသည အခကမႀာ အငငးပၾားဖၾယရာ ဖစလက ရႀေနကသည၅ ယခအခနတၾင လနညးစမား အတၾက ကယပင ပႉာနးခၾငက တသးပဂၢလ ပညာရႀင အခႚႎႀင အဖၾႚအစညးမားက အခငအမာ ေပာဆ ေလ႖ာကလ ေနကေသာလညး အပညပညဆငရာ ဥပေဒႎႀင ကမာႛ ကလသမဂၢတႛတၾငမ ထမ႖အထ လကခထားခငး မရႀေသးေသာ အေခေနမးတၾင ထကယပင ပႉာနးခၾငတၾင ခၾထၾကခၾင ပၝ/မပၝ ဆသညမႀာ မညသႛမ႖ အေဖမေပးႎငေသာ ကစၤ ဖစသည၅ အခား တဖကတၾငလညး လမးေရး လနညးစမား၉ ကယပင ပႉာနးခၾငက ခၾထၾကခၾင အပၝအဝင ကငသးႎငေကာငး အာမခထားေသာ အေနထားမးကလညး ဆဗယက ပညေထာငစတၾင ေတၾႚရႀခရသည၅ ဆဗယက ကၾနမႃနစ ေခၝငးေဆာငမားသည ကယပင ပႉာနးခၾငက မညသႛေသာ ႟ႁေထာငမႀ ခညးကပသည ဖစေစ၄ ခၾထၾကခၾင အခၾငအေရးက အသမႀတပခခငးသည အထငအရႀား ရႀေသာ သာဓကမား ဖစသည၅ လနညးစမား အတၾက ကယပင ပႉာနးခၾငႎႀင ပတသက၇ ေလာေလာဆယ ႎငငတကာတၾင ဖစပကေနေသာ အဖစအပကမားႎႀင ဆဗယက ပညေထာငစတၾင ရႀခေသာ အေလအကငမားအရ ထကယပင ပႉာနးခၾငတၾင ခၾထၾကခၾင ပၝ/မပၝ ဆသညမႀာ ဒၾဟ ဖစစရာပင၅ ထအေခအေနမးတၾင လမးေရး လနညးစမား အတၾက ကယပင ပႉာနးခၾင ကငသးေသာ ႎငငတခ အဖႛ ခၾထၾကခၾငက အသမႀတ ပ/မပ ဆသညမႀာ သကဆငရာ ႎငင၉ ပနာ ဖစလာ သည၅ သကဆငရာ ႎငင၉ ႎငငေရး ေကာေထာကေနာကခ သမငးေကာငးႎႀငသာ ယႀဥတၾ စဥးစားရန ဖစသည၅

မနမာႎငငသည ဖကဒရယ ပညေထာငစ တညေဆာက႓ပး ကယပင ပႉာနးခၾငကပၝ အသမႀတပမည ဆပၝက ထကယပင ပႉာနးခၾငသည လမးေရး လနညးစမား၉ ကယပင ပႉာနးခၾငသာ ဖစသည၅ ထႛေကာင မနမာႎငငတၾင ကငသးမည လနညးစမား၉ ကယပင ပႉာနးခၾငတၾင ခၾထၾကခၾငက အသမႀတ ပ/မပ ဆးဖတရန မႀာ မနမာႎငငေရး ေကာေထာကေနာကခ သမငးေကာငးႎႀငသာ သကဆငပၝသည၅

[41]

မနမာႎငင၉ ျ၃၁၄ အေခခ ဥပေဒအရ အခႚေသာ တငးရငးသား လနညးစမား ခၾထၾကခၾင အခၾငအေရး က ကငသးႎငခၾင ရႀခကသည၅ ျ၃၁၄ အေခခ အခနး (ျဝ) ၉ ပဌာနးခကမားတၾင လၾတလပ႓ပး ျဝ ႎႀစ အကာ တၾင ဥပေဒႎႀင မညႌၾတပၝက ခၾထၾကခၾင ရႀေကာငး ေဖာပထားသည၅ ထသႛ ခၾထၾကခၾငက အေခခ ဥပေဒတၾင ပႉာနးလာရခငး၉ အဓက အေကာငးအရငး ေဖၾရႀာမႁသည မနမာႎငငေရး၉ ေနာကခ သမငးေကာငး ဖစသည၅

အငပၝယာေခတႎႀင ကလနေခတမားက ကငသးခေသာ ကယပင ပႉာနးခၾငမားတၾင ခၾထၾကခၾင ရႀခငးသည ထခၾထၾကခၾငက သကဆငရာ လမးမားက တေနႛေနႛ တခနခနတၾင မဖစမေန ကငသး႓ပး လၾတလပေသာ ႎငငေရးအရ ဓားသဖၾယ တကခကႎငေသာ လကနက ဖစသည၅ အဘယေကာင ဆေသာ ထတကခကႎငေသာ ဓားလကနကက အသးပ၇ လၾတလပေသာ ႎငငအဖစ တညေထာငႎငေသာ အခၾငအေရးက ရယႎငခငးေကာင ဖစသည၅ ဆဗယက ပညေထာငစတၾင ခၾထၾကခၾငက အသမႀတပခငးသည ကၾနမႃနစ ေခၝငးေဆာငမား၉ ဖကဒရယ ပညေထာငစ တညေဆာကေရး အမင သေဘာထားဖစသည (National in from – Socialist in Content) မ မေအာငမငပၝက သကဆငရာ လမးမား ခၾထၾကႎငေကာငး အာမခ ထားေပးခငးေကာင ဖစေပလာ ရသည၅ လနင၄ စတာလင အပၝအဝင ဆဗယက ကၾနမႃနစ ေခၝငးေဆာငမားက ယကညသညမႀာ ပသၸာနအားဖင လမးစက အေခခထားရေသာလညး ႎငငေရး အႎႀစသာရ အားဖင ဆရႀယလစ လႛေဘာငက တညေဆာကႎငေသာ အခၝ လမးေရး ပနာမားသည ကၾယေပာကသၾား႓ပး ခၾထၾကခၾင ပနာသညလညး အလလ ေဖရႀငး႓ပးသား ဖစလမမည ဟ၇ ဖစသည၅ အထကပၝမ အရ ဆဗယက ပညေထာငစ အတၾငး ဆရႀယလစ လႛေဘာင တညေဆာကမႁက လမေရး လနညးစ အသးသးက အခနေပး ေစာငကညရန ဖစ႓ပး အကယ၇ မေအာငမငပၝက လနညးစမား ခၾထၾကႎငေကာငး အာမခခက ေပးခငးသာ ဖစသည၅ ထႛေကာင ဆဗယက ပညေထာငစ၉ လနညးစမား ကငသးႎငေသာ ခၾထၾကခၾင အခၾငအေရးသည ႎငငေရး အာမခခက ဖစ႓ပး ထအာမခခက အရ လနညးစမား၉ အခၾငအေရးက ကာကၾယရန ဖစသဖင ထသႛေသာ ခၾထၾကခၾငသည ကာကၾယႎငေသာ ဒငးသာ ဖစသည၅ အငပၝယာေခတ၄ ကလနေခတမားက ကငသးခေသာ ကယပင ပႉာနးခၾငပၝ ခၾထၾကခၾငကသႛ တကခကႎင ေသာ အာဏာရႀသည ဓားသဖၾယ မဟတေခ၅

ဗလခပ ေအာငဆနး ဥးေဆာင၇ မနမာ လၾတလပေရး ႒ကးပမးမႁ ကာလ အတၾငးက လၾတလပေရးက ဗမာလမး တမးတညး မဟတဘ အခားေသာ တငးရငးသား လမးမားႎႀင တၾဖက၇ ယႎငရန ဗလခပေအာငဆနး သည တငးရငးသား လနညးစမားက ႎငငေရး အာမခခက အခႚ ပလပ ေပးခရသည၅ ပငလစာခပသည တငးရငး သားလနညးစမား၉ အခၾငအေရးက အာမခခကေပးေသာ အထငကရ စာခပ႒ကးပင ဖစသည၅ ထစာခပက အေခခ ေရးဆၾေသာ ျ၃၁၄ အေခခ ဥပေဒတၾင တငးရငးသား လနညးစမား၉ ခၾထၾကခၾငက အသမႀတပခငးသည ႎငငေရး အာမခခက ဖစေကာငးမႀာ ထငရႀားေနသည၅ ထႛေကာင မနမာႎငငတၾင ခၾထၾကခၾင ဆသညမႀာ ဓားသၾားသဖၾယ အသးပ၇ လၾတလပေသာ ႎငင ထေထာငရနမဟတဘ လနညးစမား၉ အခၾငအေရးကသာ ကာကၾယရန ဖစသည ဒငးဖစသည၅

မနမာႎငင အေရးတၾင ခၾထၾကခၾငႎႀင ပတသက၇ ထအခၾငအေရးသည ဓားမဟတဘ ဒငးသာ ဖစေကာငး မနမာႎငင အေကာငး သမငးပစ ေရးသားသ မာတငစမစကလညး ေပာဖးသည၅ ထႛအပင မနမာပည ဒမကရကတစ မဟာမတ အဖၾႚခပ (DAB) ကလညး တငးရငးသား ပညနယမားသည ဖကဒရယ ပညေထာငစမႀ ခၾထၾကမည မဟတေကာငး ျ၃၃ျ ခႎႀစ၄ ဇၾနလ အတၾငးက ထတပန ေကညာခ႓ပး ဖစသည၅ မနမာႎငငရႀ တငးရငးသား လနညးစမား၉ ကယပင ပႉာနးခၾင အခၾငအေရး ကငသးမႁတၾင ခၾထၾကခၾင ဆသညမႀာ ႎငငေရး အာမခခကႎႀငသာ သကဆငသဖင အခၾငအေရး ထပၝးမႁက အကာအကၾယပသည ဒငးသာဖစသည၅

ြ၅ ကယပငအပခပေရး ကယပင အပခပေရးသည ႎငငေရး စနစ တရပတၾင ပၝဝင ဖၾႚစညးေနေသာ ႎငငေရးအရ စဖၾႚႎငသည အသငးအဖၾႚ မား၄ လမေရး အပစမား အတၾက အတငးတာ တခအထ လၾတလပစၾာ အပခပႎငေသာ အခၾငအေရးပင ဖစသည၅ ထအခၾငအေရးသည ထအသငးအဖၾႚ သႛမဟတ လမးေရးအပစ ပၝဝငဖၾႚစညးထားေသာ ႎငငေရးစနစ၉ ကနႛသတမႁ ေဘာငအတၾငး၆သာ ရႀေသာ လၾတလပမႁ အခၾငအေရး ဖစသည၅

မနမာဘာသာ အားဖင ကယပင အပခပေရးဟ အဓပၯၝယရေသာ "Autonomy" သည မရငး ဂရဘာသာ စကားမႀ ဖစ႓ပး မမဖာသာ အပခပခငး (Self-government) ဟ အဓပၯၝယရသည၅ လႛအဖၾႚအစညးဝင ပဂၢလ တဥး စတၾင မမဖာသာ မမ ထနးခပမႁရႀေသာ လၾတလပမႁဖင ေနထငခငးသညပင ကယပင အပခပေရးပငဖစေကာငး ဂာမန ႎငငေရး အေတၾးအေခ ပညာရႀင ကနႛ (Immanuel Kant, 1724-1804) က ၈၉ အေတၾးအေခမားထတၾင

[42]

ေဖာပခသည၅ ေနာကပငးတၾင လပဂၢလ တဥးခငးစ အတၾက လၾတလပမႁႎႀင အခၾငအေရးက ရညႌၿနးရန အတၾက "ဖရးဒမး - Freedom" ဟေသာ ေဝၝဟာရက အသးပလာက႓ပး ကယပင အပခပေရးဟေသာ ေဝၝဟာရကမ ႎငငေရး စနစတရပအတၾငး ပၝဝငဖၾႚစညးေနကေသာ အသငးအဖၾႚမား၄ လမးအပစမားအတၾက ပ၇ အသးမား လာကသည၅ ထသႛ အသငးအဖၾႚမား၄ လမး အပစမား အတၾက အသးပေသာ ကယပင အပခပေရး ဆသညမႀာ လးဝ လၾတလပေရး ရယႎငခၾင မရႀေသာ အကနႛအသတရႀ လၾတလပမႁ အခၾငအေရး (Litmited Independence) ဟေသာ သေဘာတရား ပၝဝငေနသည၅ ႎငငေရး စနစတခ အတၾငးတၾင အကနႛအသတ လၾတလပမႁ အခၾငအေရးဖင ကယပင အပခပေရး ကငသးမႁက ရည႟ၾယခက အမးမးဖင ေတၾႚရႀရပနသည၅

ပထမ တမးမႀာ ႎငင အသးသးတၾင ရႀေလရႀထ ဖစေသာ အလပသမား၄ လယသမား အစညးအ႟းမား၄ ဥပေဒႎႀငအည ဖၾႚစညး တညေထာငထားေသာ ႎငငေရးပၝတမား၄ ဘာသာေရး အသငးအဖၾႛမား၄ လမႁေရး အသငးအဖၾႛ မား အစရႀသညတႛ၉ အဖၾႚအစညးတၾငး အပခပေရးတၾင ႎငင အစးရမား၉ စၾကဖကမႁ ကငးစၾာ အပခပေရး အတၾက ကငသးေသာ ကယပငအပခပေရး ဖစသည၅ အစးရမားသည ထအဖၾႚမား၉ အဖၾႚတၾငး ဆငရာ ေနႛစဥ အပခပေရး ရႀခငးပင ဖစသည၅ သႛရာတၾင ႎငငေတာ အစးရမား အားလးလလပင အဆပၝကသႛေသာ အသငးအဖၾႚမား ဖၾႚစညး ေပေပၝကေရးႎႀင ပတသက၇ အားလး တေပးည လကနာရမည ဥပေဒမား၄ လပထး လပနညးမားကမ ပႉာနး ေပးကစ႓မ ဖစသည၅ ထသႛ ပႉာနးေပးခငး အားဖင ထအသငးဖၾႚမားသည အခပအခာ အာဏာပင လႛအဖၾႚအစညး တခကသႛ လပပငခၾင မရႀေတာဘ ကနႛသတ ေပးလကခငးဖစရာ ၈တႛ လၾတလပမႁ သည အဖၾႚ၉ အတၾငးကစၤမားႎႀငသာ သကဆင႓ပး ပငပ ဆကဆေရးႎႀင မသကဆငေတာေပ၅ ထႛေကာင အကနႛအသတ လၾတလပမႁကသာ ကယပင အပခပမႁအရ ခစား ကငသးႎငေလသည၅

ဒတယ အမးအစားမႀာ နယေမေဒသ ဆငရာ ကယပင အပခပေရး ဖစသည၅ ႎငငတငးလလ ဖကဒရယ ပညေထာငစ သႛမဟတ တပညေထာငစနစ မခၾ ခားဘ ႎငငေတာ အစးရ၉ အပခပေရးက အေထာကအက ပေစရန အတၾက ႎငင၉ နယေမ ေဒသမားက အဆငဆင ခၾ ခမး စတဖာမႁ ရႀ႓ပး ထနယေမမား အတၾက သကဆငရာ အစးရမား ထေထာငေပးရစ႓မ ဖစသည၅ ထနယေမမား၉ အစရမားက ေဒသႎၩရ အစးရမားဟ လသမား႓ပး ၈တႛ အသးသးသည ကယပင အပခပေရး ရႀကသည၅ ထအစးရမားသည ေဒသႎၩရ ဆငရာ စညးမဥး၄ စညးကမးမားက ေရးဆၾ ပႉာနးခၾင၄ ေဒသအတၾငး စမခနႛခၾ အပခပေရးမားက ေဆာင႟ၾကခငးတႛ လပပငခၾင ရႀသည၅

တတယ အမးစားမႀာ လမး အပစမား၉ ကယပငအပခပေရး ဖစသည၅ ႎငငမားတၾင လမးေရးအရ ဖစေစ၄ အခားေသာ အေကာငး တခခေကာင ဖစေစ လမႁေရး အပစကၾမား (Social Cleavages) အဖစ ပၝဝင ဖၾႚစညး ေနတတကသည၅ ထလမႁေရး အပစကၾမားက အကနႛအသတဖင လၾတလပမႁ ေပးထား႓ပး ႎငငေရး စနစ တခက စတတ၄ ကယတ ဖၾႚစညးႎငေရး အတၾက ကယပငအပခပေရးက ကငသးခၾင ပကသည၅

ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငႎႀင ကယပင အပခပေရး

ကမာႛ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားတၾင ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ အာဏာ ကငသးခၾငက ရညႌၿနး ေပာဆရာတၾင ကယပင ပႉာနးခၾငထက ကယပင အပခပေရးကသာ အေပာ မားကသည၅ ဆဗယက ပညေထာငစ တခတညးတၾငသာ ကယပင ပႉာနးခၾငက အသမႀတပ႓ပး ကနကမာႛ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင အားလးသည ကယပင အပခပေရးကသာ အသအမႀတ ပကသည၅ သႛရာတၾင ဖကဒရယ ပညေထာငစ အတၾငး၆ ကငသးေသာ ကယပင အပခပေရးသည အခားေသာ အေခအေနမား အတၾက ကငသးေသာ ကယပင ပႉာနးခၾငႎႀင ခားနားမႁ ရႀေနသညက ေတၾႚရပနသည၅ ႎငငေရး ပၝတ တခ သႛမဟတ လမႁေရး အဖၾႚ၉ အဖၾႚအစညး ဆငရာ လပထးလပနညး စညးကမးမားႎႀငသာ သကဆင႓ပး ထပၝတ သႛမဟတ လမႁေရး အဖၾႚအစညးဝင လပဂၢလ တဥးခငးစ အတၾက လႛအဖၾႚအစညးတၾငး ဖစေပတတသည လမႁေရး ပနာမား၄ လခမႁ ဆငရာ ပနာမားက ႎငငေတာကသာ တာဝနယ ေဖရႀငးေပးရသည၅ ဥပမာ၄ ႎငငေရး ပၝတဝင တဥးက ရာဇဝတမႁ ကးလၾနပၝက ႎငငေတာတၾင ပႉာနး ကငသးေနေသာ ဥပေဒမား အရ ႎငငေတာက အပခပသၾားသည၅ ထကစၤတၾင ႎငငေရး ပၝတသည ကယပင အပခပေရးအရ လပပငခၾင မရႀေတာေပ၅

ဖကဒရယ ပညေထာငစတၾငမ ႎငငေတာအတၾငးရႀ အဏာ အရပအရပက ဖကဒရယ အစးရ (ဗဟ အစးရ)ႎႀင ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ အစးရမား အကား ခၾေဝကငသးမႁ ရႀသည၅ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင ပညနယ မားသႛ ခၾေဝ အပႎႀငးထားေသာ အာဏာမားက ဗဟအစးရ အေနဖင ဝငေရာက စၾကဖကပငခၾင မရႀေတာေပ၅ ပညနယ အစးရမားသႛ ခၾေဝေပးေသာ အာဏာမားတၾင ဥပေဒပေရး၄ အပခပေရး၄ တရားစရငေရး၄ အာဏာ သးရပစလး ပၝဝငေနသည၅ ထအာဏာ သးရပစလးက ဗဟအစးရ၉ စၾကဖကမႁ ကငးစၾာဖင အပခပခငးသည

[43]

ပညေထာငစ အတၾငးမႀ ပညနယမား၉ ကယပင အပခပေရးပင ဖစသည၅ ႎငငေရး ပၝတတခက လပပငခၾင မရႀသည တရားစရငေရး အာဏာကသႛေသာ အာဏာမားသည ဖကဒရယ ပညေထာငစ တခအတၾငး ကငသးေသာ ကယပင အပခပေရး အာဏာတၾငမ လပပငခၾင ရႀေနသည၅

ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင အမားစတၾင ကငသးေသာ ကယပင အပခပေရးသည အဆပၝ သေဘာ တရားအတငး ဖစသည၅ ထကယ ပငအပခပေရး၉ အခၾငအေရးသည ကယပင ပႉာနးခၾငကသႛ ခၾထၾကခၾင မပၝေသာ မမႎႀင ပကသတသည ေရးရာကစၤမားက စမခနႛခၾ အပခပႎငေသာ အခၾငအေရး ဖစသည၅ ကယပင ပႉာနးခၾငႎႀင ခားနားခကမႀာ ကယပင ပႉာနးခၾငတၾင ကယပင အပခပေရး၉ အခၾငအေရးမား အားလး ပၝဝငေန႓ပး ၈အခၾငအေရး အပင ပ၇ ရႀေနေသာ အခၾငအေရးမႀာ အေခအေနႎႀင အည ခၾထၾကခၾင ရႀေနခငး ဖစသည၅

ထႛေကာင ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင တခအဖႚ ကယပင အပခပေရး ဆသညမႀာ ကယပင ပႉာနးခၾငႎႀင တေနသည၅

ဆဗယက ပညေထာငစ အတၾငးမႀ ကယပငအပခပေရး

ဆဗယက ပညေထာငစ အတၾငးတၾင ကယပင အပခပေရးက နယေမေဒသ အကနႛသတရႀေသာ လမး မား ကငသးခၾငရႀေကာငး ပႉာနးထားသည၅ ဆဗယက ပညေထာငစက သမတႎငင ျဿ ခဖင ပၝဝင ဖၾႚစညး ထားသည၅ ထသမတ ႎငင ျဿ ခသည လမးက အေခခေသာ သမတ ႎငငမား ဖစ႓ပး လကေတၾႚတၾင ဆဗယက ပညေထာငစ၆ လမးေပၝငး ြဝဝ ခနႛ ပၝဝငေနသည၅ သမတႎငင အဖစ ဖၾႛစညးခၾင မရေသာ အခား လမးစမားက ကယပင အပခပေရး သမတႎငင သႛမဟတ ကယပင အပခပေရး ေဒသမား အဖစ ဖၾႚစညးကာ ထလမား၉ အခၾင အေရးက အသအမႀတ ပထားသည၅

ဆဗယက ပညေထာငစက ပၝဝင ဖၾႚစညးထားေသာ ဆရႀယလစ သမတႎငင (Socialist Republic) ျဿ ခသည ခၾထၾကခၾင အပၝအဝင ကယပင ပႉာနးခၾငက ကငသးႎငေသာ အခၾငအေရးက အသမႀတပသည၅ လကေတၾႚ ၆ ကငသးခၾင ရႀ/မရႀမႀာ အခား ပနာ တရပ ဖစသည၅ တငးရငးသား လမးစ စေပၝငး ပၝဝင ဖၾႚစညးေသာ ႎငငတခတၾင တငးရငးသား လမးစ အသးသး၉ မမတႛ လမးႎႀငသာ သးသနႛ သကဆငေသာ ကစၤမားက လၾတလပစၾာ စမခနႛခၾ အပခပခၾငပေရးက ေဖာေဆာင လာရေတာသည၅ သႛ ဖစ၇ ဆဗယက ပညေထာငစ အတၾငး ေအာကပၝ အေရအတၾကရႀေသာ ကယပင အပခပေရး ေဒသမား ေပေပၝကလာသည၅

(က) ႟ရႀား ဆဗယက စေပၝငး ဆရႀယလစ သမတ ႎငင (Russia Soviet Federative Socialist Republic) တၾင ကယပင အပခပေရး ဆရႀယလစ သမတႎငင ျ၀ ခႎႀင ကယပင အပခပေရးေဒသ ဿ ခ ပၝဝင ဖၾႚစညးထားသည၅

(ခ) ဥဇဘက ဆရႀယလစ သမတႎငင (Uzbek Soviet Socialist Republic) တၾင ကယပင အပခပေရး သမတႎငင တခ ပၝဝင ဖၾႚစညးသည၅

(ဂ) ေဂာဂယာ ဆရႀယလစ သမတႎငင (Georgian Soviet Socialist Republic) တၾင ကယပင အပခပေရး သမတႎငင ြ ခႎႀင ကယပင အပခပေရးေဒသ တခ ပၝဝင ဖၾႚစညးသည၅

(ဃ) အာဇာဘငဂန ဆရႀယလစ သမတႎငင (Azerbaijan Soviet Socialist Republic) တၾင ကယပင အပခပေရး သမတႎငင တခႎႀင ကယပင အပခပေရးေဒသ တခ ပၝဝင ဖၾႚစညးသည၅

(င) တာဂစ ဆရႀယလစ သမတႎငင (Tajik Soviet Socialist Republic) တၾင ကယပင အပခပေရး ေဒသတခ ပၝဝင ဖၾႚစညးသည၅ ဆဗယက ပညေထာငစဟ သမတ ႎငင ျဿ ခ စေပၝငး ပၝဝင ဖၾႚစညးထားေသာ ႎငင႒ကးက ေခဆခငး

ဖစေသာလညး ႟ရႀား သမတႎငင၉ အတၾငးပငး ဖၾႚစညးမႁသညပင ဖကဒရယ ပညေထာငစ တခကသႛ ဖစေနသည၅ ကယ ပငအပခပေရး သမတႎငင ျ၀ ခႎႀင ကယပင အပခပေရး ေဒသ႒ကး ဿ ခ စေပၝငး ပၝဝင ဖၾႚစညးေနခငးကပင ဖကဒရယ ပညေထာငစ႒ကး တခကသႛ ဖစေနသဖင ၈သမတ ႎငငက ႟ရႀား ဆဗယက စေပၝငး ဆရႀယလစ သမတႎငငဟ ေခဆခငး ဖစသည၅ တငးရငးသား လမးစ စေပၝငး ေနထငမႁက လက၇ လကေလ႖ာညေထၾ ဖစမည ႎငင အဖၾႚအစညး ပသၸာနက ေဖာေဆာငထားခငး ဖစသည၅ ထအေနအထားမးတၾင သကဆငရာ လမး အသးသး၉ လၾတလပခၾငက ေဖာေဆာငႎငရန ကယပင အပခပေရးသည အေရး႒ကးေသာ ႎငငေရး လၾတလပခၾင ဖစေနသည၅ ထအေနအထားမးတၾင သကဆငရာ လမး အသးသး၉ လၾတလပခၾငက ေဖာေဆာငႎငရန ကယပင အပခပေရးသည အေရး႒ကးေသာ ႎငငေရး လၾတလပခၾင ဖစေနသညက ေတၾႚရသည၅

[44]

မနမာႎငငေရးႎႀင ကယပ င အပခပေရး အလားအလာ

မနမာႎငင၉ ႎငငေရး ပနာမား ေပလညေစေရး အတၾက လမးက အေခခ၇ ဖကဒရယ ပညေထာငစ တညေဆာကေရးမႀာ အေရး႒ကး လအပခက ဖစသည၅ လမ းက အေခခေသာ ပညနယမား ဖၾႚစညး၇ ပညေထာငစ က ဖၾႚစညးရာတၾင မနမာႎငငရႀ တငးရငးသား လမး အားလးသည ပညနယ အဖစ ပၝဝင ဖၾႚစညးခၾငရရနကား အခကအခ ရႀပၝသည၅ တငးရငးသား လမးမားက ပညနယ အဖစ ဖၾႚစညးခငးႎႀင အတ ထတငးရငးသား လမးမား တၾင ကယပင အပခပမႁ အခၾငအေရးလညး ရရႀေပမည၅ သႛရာတၾင တငးရငးသား လမး အားလးကကား ကယပင အပခပခၾငရ ပညနယမား အဖစ ဖၾႚစညးထားရန မဖစႎငေခ၅ ထအေခအေနမးတၾင ဆဗယက ပညေထာငစ အတၾငးက တငးရငးသား လမးစမားကသႛ နယေမေဒသ အလက ကယပင အပခပေရးေပးရန လအပလာသည၅ ပညေထာငစ အတၾငး၆ ကယပင အပခပေရး ေဒသမားသည လအပခက အရ ေပေပၝကလာေပလမမည၅ ထသႛ ကယပင အပခပေရး ေဒသမား ပညေထာငစတၾင ဖၾႚစညး ပၝဝငေရးႎႀင ပတသက၇ ျ၃၀ျ ခႎႀစတၾင ရႀမးပညနယ က တငသၾငးေသာ ျ၃၁၄ အေခခ ဥပေဒ ပငဆငေရး စာတမးတၾငလညး အခကအလကမားဖင ေရးသား တငပ ထားသညက ေတၾႚရသည၅

သႛရာတၾင မနမာႎငငတၾင ရႀမည ကယပင အပခပေရး ေဒသမားသည ဆဗယက ပညေထာငစရႀ ကယပင အပခပေရး ေဒသမားႎႀငကား ခားနားႎငပၝသည၅ ဆဗယက ပညေထာငစမႀ ကယပင အပခပေရး သမတႎငင၄ ကယပင အပခပေရး ေဒသမားသည ပညေထာငစ ပၝလမနသႛ ကယစားလႀယ တက႟ကေစလၿတခၾင ရကသည၅ မနမာႎငငတၾငကား ကယပင အပခပေရး ေဒသမားမႀ ပညေထာငစ ပၝလမနသႛ ကယစားလႀယ ေစလၿတေရးက ၈ ကယပငအပခပေရး ေဒသ ပၝဝင ဖၾႚစညးေသာ ပညနယမႀ တဆငသာ ေဆာင႟ၾကဖၾယရာသာ ရႀသည၅ သႛ ဖစ၇ မနမာႎငင ႎငငေရးတၾင ကယပင အပခပေရးသည လအပခကမား အရ တငးရငးသား လမးမားက ကငသးခၾင ပရမညသာ ဖစသည၅

၅ ဒမကေရစႎႀင စစမႀနေသာ ပၝတစစနစ ဒမကေရစသည လတဥး တေယာက သႛမဟတ တစထတၾင အာဏာ စပခငး မဟတဘ အာဏာမား ပညသ လထထ၆ ဖနႛကကထားေသာ အပခပေရး စနစ ဖစသည၅ ဖကဒရယ ပညေထာငစသညလညး ႎငငတၾငးရႀ အာဏာမားက အစးရ အဆငဆင၆ ဖနႛကကထားခငး ဖစသည၅ ထႛေကာင ဒမကေရစႎႀင ဖကဒရယ ပညေထာငစတႛသည အာဏာမားက လတဥး သႛမဟတ လတစထ၆ စပထားခငးမးမႀ ကာကၾယ႓ပး ခငမာ ေအာငမငေသာ ပညသႛအာဏာ ပငစးမႁ အပခပေရး တရပ ေပထၾနးေရး အတၾက အပနအလႀန အေထာကအက ပလက ရႀသည၅ ဒမကေရစ ထၾနးကားခငးသည ဖကဒရယ ပညေထာငစ ခငမာေရးက အေထာကအက ပသကသႛ စစမႀနေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစသညလညး ဒမကေရစ အပခပေရး စနစ ခငမာေရးက အပနအလႀန အေထာကအက ပလက ရႀကသည၅ ပညေထာငစ သမတ ဂာမဏႎငငက ဖကဒရယ ပညေထာငစ အဖစ ဖၾႚစညး တညဆာကခငးက ခငခငမာမာ ေထာကခသမားက အထကပၝအတငး အပနအလႀန အေထာကအက ပမႁ သေဘာက ေလးေလနကနက သကဝင ယကညထားကသည၅

သႛရာတၾင ဒမကေရစ အပခပေရး စနစ ေအာငမငေရး အတၾက ႎငငတငးက ဖကဒရယ ပညေထာငစ တညေဆာကရမည ဟ၇ကား မဆလေပ၅ ဒမကေရစ မထၾနးကားဘႎႀင ဖကဒရယ ပညေထာငစ တညေဆာက၇ မရႎငဟေသာ ေကာကခကကကား ခငခငမာမာ ေပာဆ၇ ရေသာ အေနအထားမး ရႀသည၅ ဆဗယက ပညေထာငစ အတၾငး ကၾနမနစ တပၝတ စနစ၉ တငးကပေသာ ဗဟဥးစး ခပကငမႁေအာက၆ အာဏာမား ခၾေဝ ဖနႛကကထားေရး ဟသည ဖကဒရယ ပညေထာငစမမႀာ ပဋပကၡမား ဖစေနကာ ေနာကဆး ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႓ပကၾေရးက ဖစေသာ တၾနးအား တရပပင ဖစခသည၅ ထသငခနးစာအရ ဒမကေရစ မထၾနးကားဘ ဖကဒရယ ပညေထာငစ မတညေဆာကႎင ဟေသာ ေကာကခကက ရေစသည၅ ထႛေကာင ေအာငမငေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခ တညေဆာကႎငရန ဒမကေရစ ထၾနးကားရေပလမမည၅

တဖန ထၾနးကားေသာ ဒမကေရစသည ဖကဒရယ ပညေထာငစမမားႎႀင လကေလ႖ာညေထၾ ဖစေရးမႀာလညး အေရး႒ကးေသာ အခကပင ဖစသည၅ ကမာေပတၾင ထပတနး ဒမကေရစ မထၾနးကားေသာ ႎငငမားက သးသပေလလာလ႖င ပစ အမးမး ေတၾႚရပနသည၅ ထအထတၾင ဒမကေရစ ႎငငတခ၆ ကငသးေသာ ပၝတစနစသည ဖကဒရယ ပညေထာငစမႎႀင ကကညမႁ ရႀ/မရႀက အဆးဖတေပးႎငသည၅ ဒမကေရစ ႎငငမားတၾင ႎႀစပၝတ စနစ သႛမဟတ ပၝတစ စနစက ကငသးကသည၅

[45]

ႎႀစပၝတ စနစကသာ သကဆငရာ ႎငင၉ ႎငငေရး လအပခက အရ ကငသးရန သငေတာပၝက ဖကဒရယ ပညေထာငစမက ဆနႛကင ထခကေစမည မဟတေပ၅ ဥပမာ၄ အေမရကန ပညေထာငစ၉ ႎငငေရး လအပခက အရ ႎႀစပၝတ စနစကသာ ကငသး႓ပး ထႎႀစပၝတ စနစသည အေမရကန၉ ဖကဒရယမက ထခကခငး မရႀေပ၅ သႛေသာ ဒမကေရစလညး ထၾနးကား႓ပး ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငလညး ဖစေသာ ႎငငမားတၾင ႎငငေရး ေတာငးဆခက အရ ႎႀစပၝတထက ပေသာ ပၝတစ စနစက ကငသး ေနကသညကလညး ေတၾႚရသည၅ ဥပမာ၄ ပညေထာငစ သမတ ဂာမဏႎငငႎႀင ဆၾစဇာလန ႎငငမား ဖစသည၅ ထႛအတပင အႎၬယ ႎငငသညလညး ပၝတစစနစ ထၾနးကာေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင တခပင ဖစသည၅ အဆပၝ ႎငငတၾင ပၝတစစနစ ကငသးခငး တေသာလညး ပၝတစ စနစက ခငမာေစေသာ အစအစဥမား ကၾာခားမႁေပ မတည၇ ခငမာေသာ ပၝတစ စနစႎႀင အငအားနညး ခနႛေသာ ပၝတစ စနစ ဟ၇ ခၾ ခား ေလလာႎငသည၅ ခငမာေသာ ပၝတစ စနစကသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခ အတၾက စစမႀနေသာ ပၝတစ စနစဟ ဆရေပမည၅ ထစစမႀနေသာ ပၝတစ စနစကသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ စနစ ေအာငမငေရးက အေထာကက ပေပလမမည၅

အႎၬယ ဖကဒရယ ပညေထာငစႎႀင ပၝတစ ဒမကေရစ ဥးစၾာ ပထမ ဖကဒရယ ပညေထာငစ စနစ ေအာငမငေရးက အေထာကက မပႎငေသာ အႎၬယႎငင၉

ပၝတစစနစ အေကာငးက ေလလာကညပၝက ေအာကပၝအတငး ေတၾႚရေပလမမည၅ အႎၬယႎငငတၾင လၾတလပေရး ရ႓ပးကတညးက ေန႟း ဥးေဆာင ဖၾႚစညးေသာ ကၾနဂရက ပၝတ

တခတညးက ႎငငေရး အာဏာက လကဝၝး႒ကး အပထားႎငခသည၅ စငစစတၾင အႎၬယႎငင၆ ႎငငေရး ပၝတေပၝငး ၀ဝ ေကာ ရႀသည၅ ကၾနဂရက ပၝတ တခတညးက ႎငငေရး အာဏာက လကဝၝး႒ကး အပထားခငးသည အခား တဖကတၾင ႎငငေရး ပၝတငယေပၝငး ေမာကမားစၾာ စေပၝငးေသာ ႌၾနႛေပၝငး အသၾငဖင ရပတညရလ႖င အားေကာငးေသာ ဒမကေရစ အပခပေရး စနစက မဖစေပေစႎငဟ ပငးခား စတဖာ သးသပသမားက ဆကသည၅ အဘယေကာင ဆေသာ အာဏာရ ပၝတက ပညသလထက မ႒ကကေသာ အခၝ ေပာငးလပစရန အတၾက အခား ဒတယ ေနရာ ရရႀထားေသာ ႎငငေရး ပၝတ မရႀခငးေကာင ဖစသည၅ ပ၇ ဆးသညမႀာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတၾင ပၝတ တခတညးက ႎငငေရး အာဏာက လကဝၝး႒ကး အပထားႎငခငးသည ဖကဒရယမက ထခကေစသည၅ အဘယေကာင ဆေသာ ႎငငေရး ပၝတ၉ ဖၾႚစညးမႁႎႀင လပငနး ေဆာင႟ၾကမႁ သေဘာ သဘာဝသည ေပလစ တခတညးက ဗဟ အဆငမႀ စ၇ ေဒသႎၩရ အဆငအထ အားလး အေကာငအထညေဖာ ကရခငးေကာင ဖစသည၅ အႎၬယ ကသႛေသာ ႎငငတၾငကၾနဂရက ပၝတ တခတညးက ႎငငေရး လကဝၝး႒ကး အပမႁသည ဗဟႎႀင ပညနယမား အဆင အားလးတၾင ဖစသည၅

ဗဟႎႀင ပညနယမား အကား အာဏာခၾေဝ ကငသးရမည ဖကဒရယ ပညေထာငစ တခတၾင ကၾနဂရက ပၝတ တခတညးက ဗဟေရာ ပညနယ အစးရမား အထ ထးေဖာက ေနရာယထားခငးသည ပၝတ ေပလစ အတငး ဗဟေရာ ပညနယမားပၝ လက၇ အေကာငအထည ေဖာရေသာ အခၝတၾင ဖကဒရယမမႀာ တမးပၝး သၾားေလေတာ သည၅ ကၾနဂရက ပၝတ၉ ႎႀစရႀညလမား ႎငငေရး လကဝၝး႒ကးအပမႁေကာင အခႚ ေလလာသမားက အႎၬယ ႎငငသည ပၝတစ အမညခ တပၝတ စနစသာ ဖစေကာငး ေဝဖနကသည၅ ပၝတစ စနစက လအပခကအရ ကငသး လာရေသာ ႎငင တခအဖႛ ပၝတစ ႎငငေရး ဖစလာေစရနလညး လအပေသာ စမ ပႉာနးမႁမားက ပလပ ေပးရေပ မည၅ ပၝတစ အမညခကာ တပၝတတညးက ႎငငေရးက ထနးခပထားခငးသည တပညေထာင စနစ ႎငငထက ပညေထာငစ စနစ ႎငငတၾင ပ၇ သသာ ထငရႀားေသာ ဆးကးမားကသာ ဖစေစႎငသည၅

[ဖညစၾကခက ၅ ၅ အထကပၝ အႎၬယႎငငေရး သးသပခကသည ျ၃၃ ခႎႀစ၄ ပတဝနးကငက အႎၬယ ႎငငေရး

အေပ အက ဖတခကသာ ဖစသည၅ ယခအခၝ အႎၬယႎငငမႀာ ဗဟ ႎငငေရး အဆငမႀာ ကၾနဂရက၉ ႎငငေရး လကဝၝး႒ကး အပမႁက စနေခႎငသည ဘေဂပ (BJP - Bharatiya Janata Party ) ေခ ဟႎၬႃ အမးသားေရး ပၝတတရပသည အငအား ေကာငးေကာငးဖင ေပထၾကလာခ႓ပး ျ၃၃၂ မႀ ြ တငေအာင ဗဟအစးရ အာဏာက ရယႎငခသည၅ ထႛအပင ပညနယ အဆငမားတၾငလညး အားေကာငးေသာ ႎငငေရး ပၝတမား ထၾကေပလက ရႀပၝသည၅ ဥပမာ၄ အေနာကဘဂလား ေခ West Bengal ပညနယတၾင အႎၬယ ကၾနမႃနစ ပၝတက အစဥအဆက ႎငငေရး အာဏာ ရယထားခငးမး ဖစသည၅ လကရႀ (ြ၃ ခႎႀစ၄ စကတငဘာ) တၾင အႎၬယ ကၾနဂရက ပၝတသည ဗဟ အဆငတၾင ႎငငေရး အာဏာ ရရႀထားေသာလညး၄ ပညနယ ြ၂ ပညနယ ရႀေသာ အႎၬယႎငငတၾင ကၾနဂရက ပၝတသည အနဒၝပရာေဒခ Andhra Pradesh၄ အယနာခာပရာေဒခ Arunachal

[46]

Pradesh၄ ရာဂစစတန Rajasthan၄ ယာရယားနား Haryana၄ မဇရမ Mizoram နႛ မဏပရ Manipur ပညနယ ၀ ပညနယႎႀင Union Territory တခ ဖစတ ေဒလ Delhi တႛမႀာသာ လၾတလၾတက႗တက႗တ အာဏာရယ ထားႎင႓ပး၄ အာသ Assam၄ ဂအာ Goa၄ မဟာရပစတာ Maharashtra နႛ ပၾနဒခယရ Pondicherry ပညနယ ပညနယမႀာမ မဟာမတ ပၝတမားႎႀင ပးတၾ႓ပး အာဏာရယထားသည၅ ကန ျ၂ ပညနယတၾင အတကအခ ဘေဂပ အပၝအဝင၄

အခား ေဒသႎၩရ အတကအခ ပၝတမားက အာဏာ ရယထားက ေတၾႚရသည၅]

ဂာမဏ ပညေထာငစ စနစႎႀင ပၝတစ ဒမ ကေရစ

ပညေထာငစ သမတ ဂာမဏႎငငသည ဒမကေရစက စစမႀနေသာ ပၝတစ စနစဖင ကငသးေနေကာငး ႎငငေရးသပၯ ေလလာသမားအကား အသအမႀတ ပမႁမား ရႀသည၅ ပညေထာငစ သမတ ဂာမဏႎငင အဖစ စတင ဖၾႚ႓ပးေနာက ပထမဥးဆး ပလပသည အေထၾေထၾ ေ႟ၾးေကာကပၾတၾင ပၝတေပၝငး ၃ ခမႀ ကယစားလႀယမား အေ႟ၾးခရကာ ပၝလမနတၾင ကယစားပ ပၝဝငခသည၅ ေနာကပငး ပလပေသာ ေ႟ၾးေကာကပၾမားတၾင ႎငငေရး ပၝတ အနညးဆး ေလးခမႀသည ပၝလမန အတၾငး၆ ပၝဝငေနသညက ေတၾႚရသည၅ ဂာမန ႎငငေရးက မညသည ပၝတ တခတညးကမ႖ လကဝၝး႒ကးအပထားခငး မပသကသႛ အတကအခဘကတၾငလညး မညသည အခၝမ႖ ႌၿနႛေပၝငး ဖၾႚရနမလဘ အငအားရႀေသာ အတကအခ အဖစ ရပတညႎငခသည၅ ထႛေကာင ဂာမဏႎငငတၾင ႎငငေရး အာဏာက ပၝတ တခတညးက လကဝၝး႒ကး အပထားခငး မပႎငဘ အတကအခမားကပၝ အာဏာခနခၾငလ႖ာ ထနးညႎငေသာ အေခအေနမး ရႀသည၅ ထအေခအေနမးသည ဖကဒရယ ပညေထာငစမ ခငမာေရးက အေထာကအက ပႎငသည၅

ပညေထာငစ သမတ ဂာမဏႎငငတၾင စစမႀနေသာ ပၝတစစနစ ရရႀေစရန အတၾက ၈၉ ႎငငေရး စနစက လအပေသာ စမမႁႎႀင ပႉာနးမႁမား ပလပထားခသည၅ အထးသဖင ေ႟ၾးခယ တငေမာကပ စနစမႀာ အဓပၯၝယရႀေသာ ပၝတစ စနစဖစရန ကားကန ေပးထားသည၅ ဂာမန ပၝလမန ေအာကလၿတေတာ (ဂာမနဘာသာဖင Bundestag) ရႀ အမတေနရာ၉ ထကဝကက အခးက ကယစားလႀယပ စနစအရ ေ႟ၾးခယေစသည၅ ထေ႟ၾးခယ တငေမာကပ စနစ (Propotional Repreaentation) အရ ႎငငေရး ပၝတမားသည ၈တႛ ရရႀေသာ ေထာကခ ဆႎၬမ အခးအစား အလက ပၝလမနတၾင ကယစားပခၾင ရကသည၅ အခးက ကယစားပခၾင စနစက အႎၬယႎငငတၾင ကငသးေသာ ေ႟ၾးခယ တငေမာကပ စနစဖစသည သာမန မအမားစ စနစ (Plurality System) ႎႀင ႎႁငးယႀဥလ႖င ခားနားမႁ အခႚက ေတၾႚရသည၅ သာမန မအမားစ စနစတၾင မဆႎၬနယ တခ၆ ကယစားလႀယေလာငးမား ဝငေရာက ယႀဥ႓ပင အေ႟ၾးခရာတၾင မအမားဆး ရရႀသ တဥးကသာ ေ႟ၾးခယခငးဖစရာ ကနဆႎၬမမားမႀာ ဆး႟ႁး သၾားေလသည၅ ရဖနရခၝ အေ႟ၾးခရသသည မဆႎၬနယရႀ ပညသမား၉ ထကဝက မေကာေသာ ဆႎၬမကသာ ရရႀ႓ပး ဆး႟ႁးေသာ ဆႎၬမမားမႀာ ထကဝကေကာ ဖစတတသည၅ အခးက ကယစားပ စနစတၾငမ ႎငငေရး ပၝတ အသးသး ရရႀေသာ ေထာကခမ အခးအစား အလက ကယစားပခၾင ရသဖင ဆႎၬမမားမႀာ ဆး႟ႁး ေလလၾငမႁ မရႀေပ၅ တ႓ပငတညးတၾင ႎငငေရး ပၝတ ေပၝငးစသညလညး ႎငငေရးတၾင ကယစားပ ပၝဝငခၾင ရသၾားကသည၅ အႎၬယ ႎငငမးတၾင သာမန မအမားစ စနစေကာင ႎငငေရးသဇာ ႒ကးမားေသာ ပၝတ တခတညးကသာ ႎငငေရးက လကဝၝး႒ကးအပႎငေသာ ရလဒက ဖစေစသည၅

ထႛအပင ဂာမဏႎငငတၾင ႎငငေရး ပၝတမား ရပတညႎငရန အတၾက အစးရ၉ အေထာကအပကလညး ရယ ခစားႎငခၾင ရႀသည၅ အခးက ကယစားပ စနစအရ တႎငငလး ပညသႛ ဆႎၬမ အနညးဆး ဿ ရာခငႎႁနး ရရႀေသာ ပၝတသည ပၝလမနတၾင ကယစားပ ပၝဝငခၾငရ႓ပး ထသႛ ပၝဝငခၾငရေသာ ပၝတတငးက အစးရက ရပတညႎငေရး အတၾက ေထာကပ ေပးရသည၅ ထႛေကာင ဂာမဏႎငငတၾင ဖကဒရယ ပညေထာငစက အေထာကအက ပမည စစမႀနေသာ ပၝတစစနစ ဖစေစရန လအပေသာ အစအမႎႀင ပႉာနးခကမား ပလပထားသညက ေတၾႚရသည၅

ဆၾစဇာလန ဖကဒရယ ပညေထာငစ စနစႎႀင ပၝတစ ဒမ ကေရစ

ဆၾစဇာလန ႎငငသည ဖကဒရယ ပညေထာငစ စနစႎႀင လကေလာညေထၾ ဖစမည စစမႀနေသာ ပၝတစ စနစက ေဖာေဆာငထားသည ဒမကေရစ ႎငင တခဖစသည၅ ဆၾစဇာလန ႎငငတၾင ကငသးေသာ ေ႟ၾးခယ တငေမာကပ စနစသည ဂာမဏ ကသႛပင အခးက ကယစားပ စနစ ဖစသည၅ သႛရာတၾင ဂာမဏထက ပ၇ ထးခားသညမႀာ ဆၾစဇာလန ႎငငတၾင ဖၾႚစညးထားေသာ ပညေထာငစ အစးရသည ေဝပက ဒမကေရစ

[47]

(Consociational Democracy) က အေခခထားခငး ဖစသည၅ ထဒမကေရစက အေခခ၇ ဖၾႚစညးထားေသာ အစးရသည ႎငငတၾငးရႀ ႎငငေရး ပၝတမားက အစးရ ဖၾႚစညးရာတၾင ပၝဝငေစခငး ဖစသည၅ အခးက ကယစားပ စနစအရ အေ႟ၾးခရေသာ ကယစားလႀယမားသည ပၝလမနတၾငသာ ပၝဝင ဖၾႚစညးခၾငရက႓ပး အစးရတၾင ပၝဝင ဖၾႚစညးခၾငရေရးကား မေသခာ ေပ၅ ႎငငေရး အတကအခ ေနရာတၾင ရႀ႓ပး ေပလစ ခမႀတေနသည အာဏာရ ပၝတက အာဏာခနခၾငလ႖ာ ညႎငေသာ အေခအေနသာ ဖစသည၅ အတကအခ ေနရာတၾင ရႀစဥ ကယတင ေပလစ ခမႀတႎငေသာ အဆင သႛကား မေရာကရႀေပ၅ ေဝပက ဒမကေရစ အေခခအရ အစးရ ဖၾႚစညးထားေသာ တက႟က ပၝဝငခၾငရသည၅ ထႛေကာင ဆၾစဇာလနႎငငတၾင ဖကဒရယ ပညေထာငစက အေထာကအက ပမည စစမႀနေသာ ပၝတစစနစ ဖစေစ ရနအတၾက ဂာမဏထကပင ထးကေသာ ႎငငေရး အစအမမား ပလပထားသညက ေတၾႚရသည၅

ဖကဒရယ ပညေထာငစ အတၾငး ပၝတစစနစ တညရႀမႁႎႀင လညပတပ

အခႚေသာ သမားက အတတအရပ၉ လၿမးမးမႁေကာင ဖကဒရယ ပညေထာငစ အတၾငး ပၝတစစနစက ကငသးေသာလညး ထပၝတစ စနစသည ပညနယတခ၉ နယနမတ အတၾငးက ပၝတစ စနစသာ ဖစသည၅ အခား ပညနယမားသႛ ထးေဖာက ဝငေရာကေသာ ပၝတစ စနစ မဖစေစရဟ ဆကသည၅ အထးသဖင ထသႛေသာ ေပာဆသမားက မနမာႎငငအား ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငေတာ အဖစ တညေဆာကေရး အေကာငး ေပာဆရာတၾင ကားေနကရသည၅ ပညနယ တခက ပၝတ႒ကး တခသည အခား ပညနယမားသႛ တငေအာင ထးေဖာက ဝငေရာကလာပၝက ထပၝတက အေခခ၇ မဟာလမး႒ကး ဝၝဒမား ထၾနးကားလာမညက ကာကၾယရန လအပခငးေကာင ထသႛေသာ ကနႛသတခကမား ပလပလာရေကာငး ေပာဆကသည၅ တငးရငးသား လနညးစမား ခစားခရေသာ အေတၾႚအကအရ ေပာဆလာသည ထသႛေသာ အသမားက အေရးတယ လကခ စဥးစားရမညသာ ဖစသည၅ အခား တဖကတၾငလညး အခားေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားတၾင ပၝတစ စနစ မညသႛ တညရႀ႓ပး မညသႛ လညပတေနသည ဆသည အခကကလညး ေလလာရန လအပပၝသည၅

ျ၃၁ ခႎႀစ၄ အေခခ ဥပေဒအရ ဖၾႚစညးခေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငေခတတၾင လညးေကာငး၄ ျ၃၁ ခႎႀစ၄ အေခခ ဥပေဒအရ ဖၾႚစညးခေသာ တပညေထာင စနစေခတတၾင လညးေကာငး၄ မနမာႎငငေရးက လမားစ ဖစေသာ ဗမာမားကသာ လကဝၝး႒ကးအပ ထားခကသည၅ ဗမာ လမးမားသည မဟာလမး႒ကးဝၝဒ ကငသးသည စသညဖင ယကညခကေသာ တငးရငးသား လအနညးစမားသည ေနာငအခၝ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင တခအတၾငး လမး႒ကး ဝၝဒမား ေပလာမညက စးရမလက ရႀကသည၅ ထစးရမမႁေအာကတၾင မနမာႎငငက ဖကဒရယ ပညေထာငစ အဖစ ေပာငးလ ဖၾႚစညးခငးႎႀင အတ ပၝတစ ဒမကေရစ စနစကပၝ ကငသးသၾားမညမႀာလညး မလၾမေသၾပင ဖစသည၅

ဒမကေရစ အပခပေရး စနစတၾင ႎငငေရး ပၝတမား၄ အသငးအဖၾႚမား လၾတလပစၾာ ဖၾႚစညးခၾငႎႀင ထပၝတမား၄ ထအသငးအဖၾႚမားတၾင လၾတလပစၾာ ပၝဝငခၾငက မညသမ႖ တားမစ၇ မရေပ၅ ဤအခၾငအေရးမားသည ဒမကေရစတၾင မရႀမဖစေသာ အခၾငအေရးမားလညး ဖစသည၅ ဒမကေရစ လလားသတငး လကခရမည အခၾငအေရးမားလညး ဖစသည၅ ပညနယ တခတၾင ရႀေသာ ႎငငေရး ပၝတ အသငးအဖၾႚက အခား ပညနယရႀ ပညသမားက သကဝင ယကည႓ပး ေထာကခလ႖င သႛမဟတ ထပၝတ၄ အသငးအဖၾႚတၾင အဖၾႚဝင ဖစလလ႖င ထဖစခငးက မညသမ႖ တားမစ၇ မရႎငေပ၅ ေနာကဆး အခားပညနယမႀ ပၝတက မမ ပညနယတၾင လာေရာက ဖၾႚစညး တညေထာငခငးကလညး တားမစ၇ မရႎငေပ၅ အဘယေကာင ဆေသာ ပညနယ အသးသးတၾင ရႀေသာ ပညသမားသည အခပအခာ အာဏာပင ႎငင တခတညး အတၾငးက ပညသမား ဖစသဖင အခငးခငးကားတၾင အခၾငအေရး တညမႁ ရႀက၇ ဖစသည၅ ပညနယ တခမႀ ပညသမား၉ အေခခ အခၾငအေရးမားသည အခားေသာ ပညနယမားမႀ ပညသမားႎႀင အတတ ဖစရေပမည၅ ခားနားခက မရႀေစရေပ၅ ထႛေကာင ႎငငေရး ပၝတ တခသည တားမစ၇ မရေသာ အရာမား ဖစသည၅

ဖကဒရယ ပညေထာငစ တခတၾင ဗဟအစးရႎႀင ပညနယ အစးရမား ပၝဝငေနရကား ထအစးရ ႎႀစရပ စလးႎႀင ပတသက၇ ပညသမားတၾင ႎငငေရး ပးေပၝငး ေဆာင႟ၾကႎငခၾငႎႀင အခၾငအေရး ရႀရေပမည၅ ပညနယ တခလးႎႀငသာ သကဆငေသာ ပညနယ အစးရ ဖၾႚစညးေရးတၾင သကဆငရာ ပညနယမႀ ပညသမားမႀ လၾ၇ အခား ပညနယမႀ ပညသမား စတဝငစားမည မဟတေပ၅ ႎငငေရးအရ ပးေပၝငး ေဆာင႟ၾကခၾင ရမညမဟတ၅ ပညနယ အားလးမႀ ပညသမားႎႀင သကဆငေသာ ဗဟအစးရ ဖၾႚစညးေရး အတၾကမ တႎငငလးရႀ ပညသမားက စတဝငစားမည ဖစသကသႛ ႎငငေရးအရ ပးေပၝငး ေဆာင႟ၾကမႁလညး ပရေပမည၅ ထကစၤ အတၾက ႎငငေရး ပၝတ မားသည ပညနယတခတညးတၾင သာမကဘ ပညေထာငစတဝနးလးရႀ ပညနယ အသးသးတၾင ဖၾႚစညး ေပေပၝက

[48]

ေနမညသာ ဖစသည၅ ပၝတဝငမား ရႀေနမညသာ ဖစသည၅ မဆၾယ စညး႟းမႁမား ရႀေနမညသာ ဖစသည၅ ထႛေကာင ႎငငေရး ပၝတ တခသည ဗဟအစးရ အာဏာေနရာ အတၾက ယႀဥ႓ပငရန ရည႟ၾယခကဖင ဖၾႚစညးထားပၝက ပညေထာငတဝနးလး ပညနယ အသးသးတၾင ထးေဖာက ဝငေရာက ေနေပမည၅ မဟာလမး႒ကး ဝၝဒက ကာကၾယရန အေကာငးပခကဖင ဖစေစ၄ အခား အေကာငးပခကေကာင ဖစေစ၄ ထသႛ ထးေဖာက ဝငေရာက ေနခငးက တားဖစ၇ မရေပ၅

အခား တဖကတၾင စးရမမႁမား ေလာနညးေအာင မညသႛ ပလပႎငမညကလညး နညးလမး ရႀာေဖၾရ ေပမည၅ လမးက အေခခေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခတၾင လမးက အေခခေသာ ႎငငေရး ပၝတမား သညလညး ေပေပၝက ေနေပမည၅ လဥးေရ နညးေသာ လမး၉ ပၝတသည လဥးေရ မားေသာ လမး၉ ပၝတက ယႀဥ႓ပငရန လၾယကမည မဟတဟ ေယဘယ အားဖင ယကညထားကသည၅ ပၝတ႒ကးႎႀင ပၝတငယ ႎႀစခက ႎငငေရး အရ အထးစမ ပႉာနးမႁ မရႀဘ ယႀဥ႓ပငခငးပၝက အ႓မတမးလလ ပၝတ႒ကးကသာ အႎငရေနေပလမမည၅ ထအခကက စးရမ ေနကသည၅ စးရမသညအတငး ဖစေနပၝက စစမႀနေသာ ပၝတစ စနစတရပက ေဖာထတႎငမည မဟတသည အပင ဖကဒရယ ပညေထာငစမကလညး ဆနႛကငဘက အကးသကေရာကမႁမား ဖစေစႎငသည၅ အႎၬယ၄ ဂာမဏႎႀင ဆၾစဇာလနႎငင ခက ဥပမာပ ေလလာခစဥက စစမႀနေသာ ပၝတစစနစက မညသႛ ေဖာေဆာငႎငေကာငးက ေတၾႚရႀခရ႓ပး ဖစသည၅ စစမႀနေသာ ပၝတစနစ ဖစရန ႎငငေရး စမမႁမား ပလပထားပၝက လဥးေရ နညးေသာ ပၝတငယမား အဖႛ စးရမမႁ လၾနကရန လအပမည မဟတေပ၅

ထႛအပင လမးက အခခထားေသာ ႎငငေရး ပၝတ တခသည မမ ပညနယ၉ ပညသလထက အပငအႎင စညး႟းႎငပၝက အခားပၝတမားႎႀင ယႀဥ႓ပငရန စးရမစရာ မလအပေပ၅ မမပညနယရႀ ပညသလထကပင မမတႛ လမး ပၝတထက အခားပၝတက ေထာကခပၝက ေထာကခခၾင ေပးရမညသာ ဖစသည၅ အခား ပၝတမား ဖၾႚစညးခၾင မပခငး၄ ဖၾႚစညးခၾင ပထားေသာလညး ေထာကခမႁက ဟနႛတားခငးမား ပလပပၝက ဒမကေရစက ဆနႛကင ေနေပလမမည၅ ဒမကေရစ အေခခ သေဘာတရားႎႀင အည ႎငငေရး ပၝတမား ပညေထာငစတဝနးလး ဖၾႚစညး ေပေပၝကခငး၄ လပငနး လညပတခငးမား ရႀေနမညသာ ဖစရာ စစမႀနေသာ ပၝတစစနစ ဖစေစရန လအပေသာ အစအမမားဖင ဖကဒရယ ပညေထာငစ စနစက အေထာကအက ဖစေအာင စမရနသာ လအပေပေတာသည၅

[49]

အခနး (ဿ)၄ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားအား ႎႁငးယႀဥခက

ျ၅ ဆဗယကပညေထာငစ

မ႓ပကၾမက ဆဗယကပညေထာငစ၉ အပခပေရး ေဒသမား၄ ျ၃၂၃၅

[50]

ျ၅ ဆဗယကပညေထာငစ ဆဗယက ပညေထာငစသည စစညးညႌၾတေသာ တငးရငးသား လမးေပၝငးစတႛ၉ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင တခ ဖစသညဟ ၈၉ အေခခဥပေဒ ပဒမ (၁ဝ) တၾင ပႉာနး ေဖာပထားသည၅ ဆဗယက ပညေထာငစအား လမးက အေခခထားသည သမတႎငင ျဿ ခဖင စေပၝငး ဖၾႚစညးထားသည၅ ဆဗယက ပညေထာငစက ေလလာသ အမားစက ပညေထာငစ အမညခ တပညေထာငစနစ ႎငငေတာဟ၇ လညးေကာငး၄ အတအေယာင ဖကဒရယ ပညေထာငစဟ လညးေကာငး၄ တဝကတပက ပညေထာငစဟ လညးေကာငး သတမႀတကသည၅ မညသႛဆေစ ဆဗယက ပညေထာငစက တပညေထာငစနစ ႎငငမားႎႀင တတနးတညးထား၇ ႎႁငးယႀဥ၇ မရႎငသညမႀာ ေသခာ သည၅ စစမႀနေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ မဟတေစကာမ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားႎႀင ႎႁငးယႀဥ၇သာ ေလလာရေပမည၅ ထသႛ ႎႁငးယႀဥ ေလလာပၝမႀ အဘယေကာင ဆဗယက ပညေထာငစက စစမႀနေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ အဖစ မသတမႀတႎငရခငး အေကာငးအရငးမား ထၾကေပ လာရေပလမမည၅

အေခခဥပေဒ

ဆဗယက ပညေထာငစတၾင ေရးဆၾ ပႉာနးထားေသာ အေခခဥပေဒ ရႀသည၅ ထအေခခ ဥပေဒသည ပငဆငရန ခကခေသာ အေခခ ဥပေဒ ဖစသည၅ အဘယေကာင ဆေသာ ဆဗယက လၿတေတာရႀ လၿတေတာ ြ ရပစလးတၾင သးပ ႎႀစပ မအမားစ ရမႀသာ အေခခ ဥပေဒက ပငဆငႎငေသာေကာင ဖစသည၅ ဆဗယက ပညေထာငစ အတၾငး၆ အာဏာခၾေဝ ကငသးအပခပရာတၾင အေမရကန ပညေထာငစ ကသႛပင ဗဟ၉ အာဏာမားက ကနႛသတထား႓ပး ကနအာဏာမားက ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားတၾင ကငသးခၾင ေပးထားသည အာဏာခၾေဝေရး စနစက အေခခ ဥပေဒအရ ပႉာနးထားသည၅ ထစနစအရ ႔ကငးကနေသာ အာဏာမားက သမတ ႎငငမားက ကငသးခၾင ရလာကသည၅ ပညေထာငစ လၿတေတာက လၿတေတာႎႀစရပ ဥပေဒပ ပစ (Bicameral) ထားသကသႛ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သမတ ႎငငမား၉ လၿတေတာမားကလညး လၿတေတာႎႀစရပ ဥပေဒပ ပစက ထားရႀရန အေခခ ဥပေဒအရ ပႉာနးထားသည၅ ထအထမႀ လၿတေတာတရပသည သကဆငရာ သမတႎငင အတၾငးရႀ လမး အသးသး၉ အကးစးပၾားက အကာအကၾယပရန ဖစသည၅

ဆဗယက လၿတေတာ

ဆဗယက လၿတေတာက (Supreme Soviet) ဟ ေခသည၅ ၈ဆဗယက လၿတေတာတၾင ပၝဝငဖၾႚစညး ေသာ လၿတေတာ ႎႀစရပမႀာ ဆဗယက ပညသႛလၿတေတာ သႛမဟတ ေအာကလၿတေတာဟ အဓပၯၝယရေသာ (Soviet of the Union) ႎႀင လမးစ လၿတေတာ သႛမဟတ အထကလၿတေတာဟ အဓပၯၝယရေသာ (Soviet of the Nationalities) တႛ ဖစသည၅ ေအာကလၿတေတာသည ဆဗယက ပညသလထက အေခခ၇ ဖၾႚစညးခငး ဖစ႓ပး အခားႎငငမား ကသႛပင အေထၾေထၾ ေ႟ၾးေကာကပၾမားဖင လၿတေတာ ကယစားလႀယမားက ေ႟ၾးခယ တငေမာက သည၅ ဆဗယက ပညေထာငစ ႓ပကၾေသာ အခနတၾင ေအာကလၿတေတာ၆ အမတဥးေရ ၁ဿဝ ဥးက တက႟က ေ႟ၾးခယ တငေမာကပၾမားဖင ေ႟ၾးခယသည၅

အထကလၿတေတာက ဆဗယက ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သမတ ႎငငမားႎႀင ေဒသ အသးသးမႀ လမးမားက ကယစားပ၇ ဖၾႚစညးသည၅ အခားေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားတၾင ပညနယ အဆငမႀာ သာ အထကလၿတေတာသႛ ကယစားလႀယ ေစလၿတခၾင ရႀေသာလညး၄ ဆဗယက ပညေထာငစ လၿတေတာသႛ ပညေထာငစ အဖၾႚဝင အဆင အသးသးမႀ ကယစားလႀယမားက ေစလၿတခၾင ရႀသည၅ သမတႎငင တခလ႖င ကယစားလႀယ ြ ဥး၄ ကယပငအပခပခၾငရ သမတႎငင တခလ႖င ကယစားလႀယ ျျ ဥး၄ ကယပင အပခပခၾငရ ေဒသ တခလ႖င ကယစားလႀယ ဿ ဥး အသးသး အထကလၿတေတာသႛ ေစလၿတခၾင ရကသည၅ အဆင အသးသးမႀ ကယစားလႀႀယမား ေစလၿတခၾငရေအာင စမထားခငး ဖစသည၅ လမးမား အခငးခငးကား အခၾငအလမး ညမ႖မႁက ထနးညေပးရန လအပခငးေကာင ဖစသညဟ ဆသည၅ ဤလၿတေတာတၾငလညး ကယစားလႀယဥးေရ ၁ဿဝ ဥး ပၝဝင ဖၾႚစညးသည၅ အခႚေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားတၾင အထကလၿတေတာ ကယစားလႀယ ေ႟ၾးခယ ေရးက ပညနယအစးရ သႛမဟတ လၿတေတာက ေ႟ၾးခယေပးေသာလညး ဆဗယက ပညေထာငစတၾငမ အေထၾေထၾ ေ႟ၾးေကာကပၾမားဖင တက႟က ေ႟ၾးခယ တငေမာကေသာ စနစက သးသည၅

[51]

လၿတေတာ အစညးအေဝးမားက တႎႀစလ႖င ႎႀစ႒ကမ ကငးပ႓ပး တ႒ကမတၾင တပတခနႛကာေအာင ကငးပကသည၅ လၿတေတာ ႎႀစရပစလး၉ အစညးအေဝးမားက တ႓ပငနက စေစ႓ပး တ႓ပငနက ဆးေစသည၅ သာမနအားဖင လၿတေတာ ႎႀစရပက သးခား ကငးပေသာလညး သမတ ဥးေသ႖ာငအဖၾႚ (Presidium) ဝငမားက ေ႟ၾးခယရနအတၾက ပးတၾကငးပခငး ဖစသည၅ ဆဗယက ပညေထာငစ၉ ျ၃၁၁၄ အေခခဥပေဒ (တငးပည ႓ပကၾ ခနတၾင တရားဝငရႀေသာ အေခခဥပေဒ) အရ ဆဗယက လၿတေတာသည အမငဆး အာဏာပင အဖၾႚ ဖစေသာ လညး လကေတၾႚတၾင ထသႛ မဟတဘ ကၾနမႃနစ ပၝတက ခမႀတေပးေသာ ဥပေဒကမးမားက အတညပေပး႟ သႛမဟတ စညးထေပး႟မ႖သာ လပပငခၾင ရႀသညဟ ေလလာသမားက ဆသည၅ အခားေသာ ႎငငမားတၾင ဥပေဒပ လၿတေတာ (ပၝလမန) မား၉ အခနးကၸသည အလၾန အေရး႒ကးသည၅ အထးသဖင ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခတၾင ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ အခၾငအေရး ညမ႖မႁက ထနးညေပးရန အတၾက ပညေထာငစ ပၝလမန သည အထးပင အေရး႒ကးေသာလညး ဆဗယက ပညေထာငစတၾင ထသႛေသာ အေခအေနမး မရႀေခ၅

လကနကကငတပမား

ဆဗယက ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သမတ ႎငငမားတၾင ကယပင စစတပ ဖၾႚစညးခၾငက ခၾငပထားေသာ လညး ထစစတပမား၉ အ႟ၾယအစား၄ ဖၾႚစညးမႁ ပစ၄ စညးမဥး စညးကမး စသညတႛက ဗဟမႀ ခပကငထားသည၅ သမတ ႎငငမားတၾင အငအားေကာငးေသာ စစတပမား ရႀမေနဘ ဗဟ အစးရ၉ ထနးခပမႁေအာကတၾငသာ အငအား႒ကးမားေသာ တပမေတာက ထားရႀသည၅

သမတႎငငမား၉ အခၾငအေရး

ဆဗယက ပညေထာငစ အဖၾႚဝင သမတ ႎငငမားသည အခားေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ သမတ ႎငငမား၉ အဖၾႚဝင ပညနယမားႎႀင မတဘ တမထးခားေနေသာ အခၾငအေရးက အခႚ ကစၤမားတၾင ခၾငပ ထားသည၅ သမတ ႎငငမားသည ႎငငခား တငးပညမားႎႀင သတမန ဆကဆေရး ထားရႀခၾင၄ စာခပ စာတမးမား ခပဆခၾင စသည အခၾငအေရးမား ရႀသည၅ ယကရနးႎႀင ဘင႟႟ရႀား သမတ ႎငင ႎႀစခသည ကလသမဂၢတၾငပင အဖၾႚဝင အဖစႎႀင တညရႀခသည၅ (ထအေကာငးက "ကမာႛ ကလသမဂၢ အဖၾႚ႒ကး [ကမာႛ ဇာတခ]" တၾင ေလလာ ဖတ႟ႁႎငပၝတယ၅) အခႚ ေလလာသမားက ထသႛ ဆဗယက ပညေထာငစ အတၾငးမႀ သမတႎငင ႎႀစခ ကလ သမဂၢတၾင အဖၾႚဝင အဖစ ပၝဝငေနခငးမႀာ စစေအးတကပၾ စတငစဥ ကာလက အေနာကအပစက အား႓ပငရန အတၾက ကၾနမႃနစမမား ကလသမဂၢတၾင ရႀေစရန ထအခနက ကလသမဂၢ အဖၾႚဝင ႎငငမားက စစဥခခငး ဖစ သညဟ ဆသည၅ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခ အတၾငးမႀ ပညနယ သႛမဟတ သမတႎငငမား ႎငငခား ဆကဆေရး လပခၾင မရႀကေပ၅ အဘယေကာင ဆေသာ ႎငငခား ဆကဆေရး ပလပႎငေသာ ႎငငက ကယစားပသည အခပအခာ အာဏာပငမႁသည ဖကဒရယ ပညေထာငစ႒ကး အေနႎႀငသာ ရႀ႓ပး ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားသည အခပအခာ အာဏာပငမား မဟတ၇ ဖစသည၅

အာဏာ ခၾေဝေရး စနစက ေပာငးလ ခငး

ဆဗယက ပညေထာငစ ႎငင၉ အေခခ ဥပေဒအရ ပႉာနးထားေသာ အာဏာခၾေဝမႁ စနစသည ပသၸာန အားဖင ကညလ႖င ဖကဒရယ ပညေထာငစစစစစ ႎငငမားတၾငသာ ကငသးေသာ ပစ ဖစသည၅ သႛရာတၾင ဆဗယက လၿတေတာသည ၈တဥးတညး၉ ဆးဖတခကဖင အေခခ ဥပေဒအရ သတမႀတထားေသာ အာဏာ ခၾေဝေရး စနစက ေပာငးလပစႎငသည၅ အခားေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားတၾင အာဏာခၾေဝမႁက ပညေထာငစ ပၝလမန တခတညး သေဘာဖင လပပငခၾင မရႀပၝ၅ အဘယေကာင ဆေသာ ထသႛ ေပာငးလမႁသည ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ အကးစးပၾားက ထခကေစႎငသဖင ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ သေဘာတညမႁ အရသာ လပပငခၾင ရႀေသာေကာင ဖစသည၅

[52]

ကယပ င ပႉာနးခၾငႎႀင ခၾထၾကခၾင

ဆဗယက ပညေထာငစ၉ အဖၾႚဝင သမတ ႎငငမားသည ကယပင ပႉာနးခၾငႎႀင ခၾထၾကခၾင ကငသးႎင သည၅ သႛရာတၾင ထသႛ ကငသးႎငသည ဆသညမႀာ သေဘာတရားမ႖သာ ဖစ႓ပး လကေတၾႚ ကငသးမႁကမ တားဆး ပတဆႛထားသည၅ အဆပၝ အခၾငအေရးမား ဆဗယက ပညေထာငစတၾင ေပလာခငးသည တကယကငသးရန မဟတဘ ဆဗယက ပညေထာငစ အဖစ ဖၾႚစညးရာတၾင သမးပက၇ သၾတသၾငးခရေသာ လမးမားႎႀင သမတ ႎငငမားက ႎငငေရး အာမခခက ေပးထားသည သေဘာမ႖သာ ဖစသည၅ အခားေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားတၾင ကယပင ပႉာနးခၾင ဆသညက အသအမႀတ မပကေပ၅ ကယပင အပခပေရးကသာ အသအမႀတ ပကသည၅

ကၾနမႃနစပၝတ

ကၾနမႃနစ ပၝတသည ဆဗယက ပညေထာငစ၉ ဖကဒရယ အႎႀစသာရမားက ဖကဆးေသာ အဓက အရငးခ အေကာငးတရား ဖစသညဟ ဆဗယကေရးရာ က႗မးကငသမားက ဆကသည၅ အဘယေကာင ဆေသာ ဖကဒရယမ၉ အေခခ သေဘာတရားမားမႀာ ဗဟႎႀင ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားအကား အာဏာခၾေဝေရး ကငသး ေသာ စနစဖစ႓ပး ကၾနမႃနစ ပၝတကမ တငးကပလၾနးေသာ ဗဟဥးစး ခပကငမႁအရ အပခပခငးေကာင ဖစသည၅ ထႎငငေရး သေဘာတရား ႎႀစခက အတယႀဥတၾ ကငသးခငးသည အတၾငးပဋပကၡမားက ဖစေပေစခငးပင ဖစသည၅ ကၾနမႃနစ ပၝတမႀ ေခၝငးေဆာင အဆငဆငသည ဗဟမႀ စ၇ ေဒသႎၩ အဆငအထ အာဏာ ရယထားက႓ပး ၈တႛသည ဗဟဥးစး ခပကငမႁ အရသာ အပခပေရးက ခမႀတသဖင အာဏာခၾေဝေရး ဟေသာ ဖကဒရယမ၉ သေဘာတရားမားက ေခဖက႓ပး ဖစသည၅ ထႛအပင ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငတခ အဖစ တညေဆာကရာတၾင ဒမကေရစ ထၾနးကားမႁႎႀင စစမႀနေသာ ပၝတစ ဒမကေရစ စနစသည မရႀမဖစ လအပေသာ အရာမား ဖစသည၅ ကၾနမႃနစ ပၝတသည ထလအပခကမားက လးဝ ဆနႛကငသည၅ ဒမကေရစက ဟနႛတား႟ မ႖မက ကၾနမႃနစ တပၝတ စနစကသာ ႎငငေတာတၾင ကငသးရန ပႉာနးသည၅ ဆဗယက ပညေထာငစ၉ အပခပေရး အဆငဆငတၾင ကၾနမႃနစ ပၝတက ဝငေရာက ထးေဖာကေနမႁက ေအာကပၝအတငး သ႟ပပ ပစဖင ေဖာပကသည၅

[53]

ဆဗယက ပညေထာငစ၉ ထးခားခကမားႎႀင သးသပခက

ဆဗယက ပညေထာငစသည ကမာေပတၾင ေမဧရယာ အကယဝနးဆးေသာ ႎငငတခ ဖစသည၅ ဆဗယက ပညေထာငစ ဖၾႛစညး ေပေပၝကလာခငးသည အခားေသာ ႎငငမားကသႛ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ သေဘာတညမႁအရ ဖၾႚစညးခငး မဟတဘ အမနးခငး ႎငငမားက တကခက သမးပကခငး အေပ အေခခသည၅ ျ၃ြ ခႎႀစတၾင ဆဗယက ပညေထာငစ စတင ဖၾႚစညးစဥက အဖၾႚဝင အဖစ သမတႎငငမား ၀ ခသာ ပၝရႀခေသာလညး ႓ပကၾသၾားေသာ အခနတၾင သမတႎငင ျဿ ခ ဖစေနခငးမႀာ အခႚက တကခကသမးပက႓ပး ပညေထာငစ အတၾငး ပၝဝင ဖၾႚစညးေစခငးေကာင ဖစသည၅ ျ၃ဝ ခႎႀစ၆ ေနာကဆး တကခက သမးပကခရေသာ သမတႎငငမားမႀာ ေဘာလတစ ပငလယကမးေခ ပညနယမား ဖစသည အကစတးနးယား၄ လဗးယား၄ လစသေရးနးယားတႛ ဖစသည၅

ဆဗယက ပညေထာငစတၾင လမး တရာေကာ ပၝဝငသညဟ အစးရ စာအပမားက ေဖာပထားေသာလညး အခႚ ေလလာသမားက လမးငယ စစေပၝငး ြဝဝ ေကာနးပၝး ရႀ႓ပး လမး႒ကးႎႀစဒၝဇငေကာရႀသည ဟဆသည၅ မညသႛပငဆေစ ျ၃၂၂ ခႎႀစ၆ အစးရကထတေဝေသာ စာအပတအပတၾင ဆဗယက၆ လမး ၀ဝ ခနႛကသာ အသမႀတပ ေဖာပထားသည၅ ထသႛ လမးမားက တေဖးေဖး ပေပာကေအာင ပလပေနခငးသည ဆဗယက ပညေထာငစအတၾငး ပနာ အခႚက ဖစေပ ေနေစခသည၅

အမနးခငး ႎငငမားက တကခက သမးပက႓ပး ဆဗယက ကၾနမႃနစ ေခၝငးေဆာငမားက ဆရႀယလစ လႛအဖၾႚအစညးက တညေထာငရန ႒ကပမးေန႓ပး ထလႛအဖၾႚအစညးက တညေဆာကႎငပၝက လမးေရး ပနာမား ေပလည သၾားလမမညဟ ယကညခကသည၅ ထယကညခကဖင ဆရႀယလစ လႛေဘာင အဖၾႚအစညးက အေကာငထည ေဖာေနစဥ အတၾငး အသမးအပကခ လမးမားက ႎႀစသမမႁ ပလပရန အာမခေပးသည သေဘာဖင ကယပင ပႉာနးခၾင၄ ခၾထၾကခၾငမားက စာ႟ၾကေပတၾင အသအမႀတ ပခသည၅ အေခခ ဥပေဒအရပင လမးမားႎႀင သမတ ႎငငမားက ေပးထားေသာ အခၾငအေရးမႀာ အခားေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားထက သာလၾနေနသညက ေတၾႚရသည၅ လကေတၾႚတၾင ဆဗယက ပညေထာငစက အတအေယာင ဖကဒရယႎငင၄ တဝကတပက ဖကဒရယႎငင စသညဖင ေပာဆခငးသည ဖကဒရယ စနစက ကၾနမႃနစ တပၝတ စနစႎႀင ဒမကေရစ ဆတသဥးေနေသာ ႎငငေရး ႟ပပတဝနးကငတၾင ကငသးခငးေကာင ဖစသည၅ ကၾနမႃနစဝၝဒသည ႎငငတဝနးလးရႀ ပနာမားက လစလႃ႟ႁထားခငးေကာင ဖကဒရယမက ထခကေစေသာ ပနာ ေဖရႀငးနညးမားကသာ ဖစေစသည၅ ထႛေကာင ပညေထာငစ အတၾငး အခႚေသာ လမးမားမႀာ ပငးထနေသာ အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁ စတဓာတမား ဖစေပေနခသည၅

ဆဗယက ပညေထာငစသည စစေအးကာလ တေလ႖ာကလးတၾင အေရႀႚအပစ (ကၾနမနစအပစ) ဝင ႎငငမားက အစစအရာရာ ကည ေစာငေရႀာကခရသည၅ ထႛအပင ကမာႛႎငင အခ ႚတၾင ဖစပၾားေနေသာ ပညတၾငးစစမားတၾင ကၾနမႃနစမားဘကမႀ စစက ေပးခရသည၅ ထႛေကာင ဆဗယက ပညေထာငစတၾင စးပၾားေရးပငးကလညး အ႒ကးအကယ ဆတယတမႁ ဖစလာခသည၅ ျ၃၂ဿ ခႎႀစတၾင မေခးလ ေဂဗာေခာ အာဏာ ရလာ႓ပးေနာက ကငသးလာေသာ စးပၾားေရး ေပလစ (Perestroika) ႎႀင ႎငငေရး ပၾငလငးေရး ေပလစ (Glasnost) တႛသည ဆဗယက ပညေထာငစ အတၾငး အရႀနရေနေသာ ပနာမားႎႀင ေပၝငးမ သၾားကသည၅ ေဂဘာေခာ အာဏာ အသမးမခရမ ပညေထာငစ စာခပသစ (New Union Treaty) ဆသညက အသကသၾငး႓ပး အခႚေသာ အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁက ကစားရန ႒ကးစားခသည၅ ထစာခပသညပင ေဂဘာေခာ အာဏာသမးခရခငး၉ လကတေလာ အေကာငးအရငး ဖစလာခသည၅ အဘယေကာင ဆေသာ ထစာခပအရ ဖကဒရယ ပညေထာငစ စစစစအသၾငသႛ ေပာငးလ ဖၾႚစညးလကလ႖င အာဏာ လကလၾတကရမည ဒတယသမတ အပၝအဝင ေထာကလႀမးေရး အဖၾႚ ေကဂဘ (KGB) အ႒ကးအက၄ ပညထေရး ဝန႒ကးတႛက အာဏာသမးမႁက ဖနတးကခငးေကာင ဖစသည၅ အာဏာသမးမႁ မေအာငမငေသာလညး ေဂဘာေခာ၉ ပညေထာငစ စာခပသစမႀာ အသကဝင လႁပရႀားမႁ မရေတာေပ၅ အရႀနရလာေသာ အမးသား လၾတေမာကေရး လႁပရႀားမႁမားက အႎငရသၾားကာ ျ၃၃ျ ခႎႀစတၾင ဆဗယက ပညေထာငစ႒ကး ႓ပကၾသၾားခသည၅

[54]

ြ၅ ဆၾစဇာလန

ဆၾစဇာလနႎငင အပခပေရး ေဒသမား၄ ၅

[55]

ြ၅ ဆၾစဇာလန လမး႒ကး မးထကမနညး စေပၝငး ေနထငမႁက ထငဟပလက ဆၾစဇာလနႎငငက ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငအဖစ ဖၾႚစညးထားသည၅ ႎငင၉ ဖၾႚစညးပ အေခခ ဥပေဒအရ ဆၾစဇာလနႎငငက ပညေထာငမား စေပၝငးခငး (Confederation) ဟ ေခဆေသာလညး လကေတၾႚ အႎႀစသာရအားဖငကား စနမနာထား ေလလာခရသည စစမႀနေသာ ဖကဒရယမမား အရ ပညေထာငစ ဖၾႚစညးထားခငးသာ ဖစသည၅ ပညေထာငစမား စေပၝငးခငး ဟသည ဗဟအစးရ အငအားခနႛေသာ လၾတလပသည အခပအခာ အာဏာပင ႎငငမား၉ မဟာမတ အဖၾႚ အဆငမ႖သာ ရႀသည၅ ဆၾစဇာလနသည အဖၾႚဝငမား အေနဖင အခပအခာ အာဏာပင မဟတခငး၄ ဗဟသႛ ခၾေဝေပးထားေသာ အာဏာမားက ဗဟက တတကက အေကာငအထညေဖာ ေဆာင႟ၾကႎငခငးတႛေကာင ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင တခသာ ဖစသည၅

လကရႀ ဆၾစဇာလနႎငငတၾင အာဏာတညလက ရႀေသာ အေခခ ဥပေဒသည ျ၂၂ ခႎႀစကတညးက အတညပခေသာ ဥပေဒ ဖစသည၅ အေခခ ဥပေဒ ပငဆငေရးႎႀင ပကသတ၇ တငးကပေသာ ပႉာနးခကမား ရႀသည၅ အေမရကန ပညေထာငစတၾင ကငသးေသာ လပထး လပနညးထက ႟းရႀငးေသာ နညးလမးဖင ဆၾစဇာလန အေခခ ဥပေဒက ပငဆငႎငေသာလညး ပငဆငမႁ တခ ဖစလာရနမႀာကား အေမရကန ပညေထာငစထကပင ပ၇ ခကခသညဟ ႎႁငးယႀဥ ေလလာသမားက ေပာကသည၅

ဆၾစဇာလန ဗဟအစးရ

ပညေထာငစ အစးရ အာဏာက ကငသးေသာ ဆၾစဇာလနႎငင၉ ဗဟ အပခပေရး အဖၾႚသည ကမာႛ အခားႎငငမားႎႀင မတဘ တမထးခားေနသညက ေတၾႚရသည၅ ကမာႛႎငင အမားစမႀာ အေမရကန ပညေထာငစကသႛ သမတဥးေသ႖ာင ဒမကေရစ သႛမဟတ ႓ဗတန၄ အႎၬယႎငငကသႛ ပၝလမန ဒမကေရစ အစးရ ပစ တမးမး ဖစကသည၅ ႎငငတငးလလတၾင ႎငငေတာဥးေသ႖ာင (Head of State) ႎႀင အစးရ အဖၾႚ အ႒ကးအက (Head of Government) ဟ၇ ရႀကသည၅ ဆၾစဇာလနႎငငတၾငမ ထကသႛ မဟတဘ ပညေထာငစ ေကာငစ (Federal Council) ဟ ေခေသာ အဖၾႚဝင ၁ ဥး ပၝရႀသည ေကာငစက ႎငငေတာဥးေသ႖ာင တာဝနႎႀင အစးရ အ႒ကးအက တာဝနက ပးတၾ ထမးေဆာငသည၅ ေကာငစတၾင ဥကႉ (President) တဥးက ႎႀစစဥ အလႀညက ေ႟ၾးခယ၇ တာဝန ထမးေဆာငေစေသာလညး ထသသည တႎႀစလ႖င ႓ဗတသ႖ေပၝင စတာလငေငၾ ၀ဝ ခနႛ ပရသညမႀ အပ ပ၇ ထးခားေသာ လပပငခၾင တစတရာ မရႀေပ၅

ဆၾစဇာလနႎငငတၾင အစးရ ဖၾႚစညးမႁႎႀင အပခပေရးအာဏာ ကငသးမႁက ႎငငေရး သပၯပညာရႀငမားက စေပၝငး အပခပေရးစနစ (Collegial Executive) ဟ ေခကသည၅ ထအစးရ ဖၾႚစညးရာတၾင ကငသးေသာ လပထးလပနညးႎႀင ဒမကေရစကကား ေဝပက ဒမကေရစ (Consociational Democracy) ဟ ေခဆကသည၅ ထသႛ ေဝပက ဒမကေရစ ကငသးေသာ ႎငငအခႚ ရႀေသာလညး ဆၾစဇာလနမႀာ စပႎငင တခ ဖစသည၅ ေဝပက ဒမကေရစ စနစအရ အပခပေရး အာဏာက ကငသးမည ပညေထာငစ ေကာငစတၾင ဆၾစဇာလန ဗဟဝဒ လႛအဖၾႛအစညး (Plural Society) မႀ ကၸခၾ (Segment) အသးသးမႀ ေခၝငးေဆာငမားက ပၝဝင ဖၾႚစညးထားသည၅ ထေဝပက ဒမကေရစ စနစအရ လအနညးစပင ဖစေစကာမ လေလာကေသာ အာကာအကၾယႎႀင အခၾငအေရးမားက အာမခခက ေပးထားသည၅ ေဝပက ဒမကေရစက အစးရ ဖၾႚစညးရာ၆ ဗဟဝဒ လႛအဖၾႚအစညး၉ လမး အသးသးကား ညမ႖မႁ ရႀေစရန ထနးညေပးေသာ လပထးလပနညးဟပင နားလညရေပသည၅ ဆၾစဇာလန ႎငငတၾင ပညသလထက ႎငငေရး ကစၤမားတၾင တက႟ကပၝဝင ေဆာင႟ၾကေသာ တက႟က ဒမကေရစက ကငသးကသည၅ ပညေထာငစ အခပအခာ အာဏာက ကငသးရာတၾင ပညေထာငစ ေကာငစတၾင တဥးစသည ဌာန တခစက ႒ကးကပ သၾားရသည၅ သႛရာတၾင ေပလစေရးႎႀင ပတသက၇ ဆးဖတခက ပလပရာတၾင ေကာငစဝင အားလး စဥးစား ေဆၾးေႎၾး ဆးဖတကသည၅ ပညေထာငစ ေကာငစတၾင အဖၾႚဝင ၁ ဥး ပၝရႀရာ ပညေထာငစ အပခပေရး ဌာနမားကလညး ေအာကပၝအတငး ၁ ခ ဖၾႚထားသည၅

(က) ႎငငခားေရးဌာန (Foreign Affairs) (ခ) ပညထေရးဌာန (Interior) (ဂ) တရားေရးႎႀင ရဌာန (Justice and Police) (ဃ) စစေရးဌာန (Military)

[56]

(င) ဘၸာေရးဌာန (Finance) (စ) ပညသႛစးပၾားေရးဌာန (Public Economy) (ဆ) သယယပႛေဆာငေရး၄ ဆကသၾယေရးႎႀင စၾမးအငဌာန (Transport, Communication and Energy) ပညေထာငစ ေကာငစ၉ လပငနးမားက အေထာကအက ပရန ပညေထာငစ ခနစလာ (Chancellor)

တဥးက ပညေထာငစ လၿတေတာက ေ႟ၾးခယေပးရသည၅ ထသသည ပညေထာငစ လၿတေတာ အမတ မဖစေစရေပ၅ ခနစလာသည ပညေထာငစ ေကာငစႎႀင ပညေထာငစ လၿတေတာ၉ အတၾငးေရးမႀႃးသဖၾယ ေဆာင႟ၾကရသည၅

ပညေထာငစလၿတေတာ

ဆၾစဇာလနႎငင၉ ဥပေဒပ အဖၾႚဖစေသာ ပညေထာငစ လၿတေတာ (Federal Assembly) တၾင ပညနယေကာငစဟ အဓပၯၝယရေသာ (Counil of States) ႎႀင အမးသား ေကာငစဟ အဓပၯၝယရေသာ (National Council) တႛ ပၝဝင ဖၾႚစညးထားသည၅ ပညနယမား ေကာငစသည ကနတၾန အသးသးက ကယစားပရ သဖင အထကလၿတေတာ ဖစ႓ပး အမးသား ေကာငစသည အခားႎငငမား ကသႛပင အေထၾေထၾ ေ႟ၾးေကာကပၾမားဖင ေ႟ၾးခယေသာ ကယစားလႀယမား ပၝဝင ဖၾႚစညးထားသဖင ေအာကလၿတေတာ ဖစသည၅ ဆၾစဇာလန ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား အဖစ ကနတၾနႎႀင ကနတၾနဝက (Half Conton) ဟ၇ ႎႀစမးရႀရာ အထကလၿတေတာသႛ ကနတၾန အသးသးသည ႎႀစဥးကစ ေစလၿတခၾင ရႀ႓ပး၄ ကနတၾနဝကမားမႀ တဥးကစ ေစလၿတခၾင ရႀသည၅ အထကလၿတေတာသႛ ကနတၾန အသးသးမႀ ကယစားလႀယမား ေရၾးခယ ေစလၿတရာတၾင ေ႟ၾးခယ တငေမာကပ စနစ တေပးည ဖစရမညဟေသာ ပဌာနးခကမး မရႀေပ၅ ကနတၾန ၁ ခသည ပညသလထက တက႟က ေရၾးခယတငေမာကေသာစနစက ကငသး႓ပး ကနတၾနမားက ၈တႛ၉ ဥပေဒပ အဖၾႚမားမႀ တဆင ေ႟ၾးခယေသာ သၾယဝက ေ႟ၾးခယ တငေမာကပ စနစ (Indirect Election) က ကငသးကသည၅ ဆၾစဇာလန အထကလၿတေတာႎႀင ပတသက၇ ေလလာဖၾယ ေကာငးေသာ အခကမႀာ လၿတေတာ အမတမား၉ သကတမးက အေခခဥပေဒက ကနႛသတထားခငး မရႀေပ၅ အခႚ ကနတၾနမားမႀ ေ႟ၾးခယေသာ အမတမား၉ သကတမးသည () ႎႀစ ဖစ႓ပး၄ အခႚမႀာ () ႎႀစ၄ (ျ) ႎႀစ စသညဖင ခားနာမႁ ရႀကသည၅ အထကလၿတေတာ ကယစားလႀယမား ေ႟ၾးခယမႁႎႀင ပတသက၇ အေခခ ဥပေဒတၾင တငးကပေသာ ဥပေဒမား မရႀခငးသည ကနတၾနမားက လၾတလပခၾင ပေပးထားလ၇ ဖစသည၅ ဤသညမႀာ ေဝပက ဒမကေရစ ကငသးေသာ ႎငင တခတၾင ကၸာခၾမား၉ ကယပငအပခပမႁ အခနးကၸက တးမငေပးရန လအပခကေကာင ဖစသည၅ အထကလၿတေတာသည ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားက ကယစားပရနမႀာ ပ၇ တာဝနရႀသဖင ထသႛေသာ လပဟနမားသည လမးက အေခခ၇ ဖကဒရယ ပညေထာငစဖၾႚေသာ ႎငငမား အဖႛ ပ၇ သငမတေကာငး ႎႁငးယႀဥ ေလလာသမားက ဆသည၅ သႛရာတၾင အထကလၿတေတာ အတၾငး၆ မခၾဆးဖတမႁ ပလပပၝက အမတမားသည ကနတၾနမား၉ ႌၿနကားခကက လကနာစရာ မလဘ တသးပဂၢလလ လၾတလပေသာ သေဘာထားဖင ေဆာင႟ၾကခၾင ရႀသည၅ အထကလၿတေတာ ဥကႉႎႀင ဒတယဥကႉ တဥးစက လၿတေတာက ေ႟ၾးခယေပးရသည၅ ၈တႛသည တႎႀစတာ သကတမးအတၾက တာဝန ထမးေဆာငခၾင ရႀ႓ပး ကနတၾန တခတညးမႀ ဥကႉႎႀင ဒတယဥကႉ ႎႀစဥးစလး ေ႟ၾးခယခငးမးက ခၾငမပေပ၅ လၿတေတာ အစညးအေဝးတၾင ဂာမန၄ ပငသစ၄ အတလ ႒ကကရာ ဘာသာစကားက ေပာဆခၾင ရႀသည၅ လၿတေတာ အစညးအေဝးက တႎႀစတ႒ကမ ပမႀန ကငးပေသာလညး အေရးေပ အစညး အေဝးမားလညး ကငးပခၾင ရႀသည၅ ဥပေဒေရးရာ ကစၤမားတၾင ဘၸာေရး (Finicial) ႎႀင ေငၾေကး ဥပေဒကမး (Money Bill) မားက အစ ေအာကလၿတေတာႎႀင တနးတရညတ လပပငခၾင ရႀသည၅

ေအာကလၿတေတာ (အမးသား ေကာငစ) သည ဆၾစဇာလန ပညသလထ တရပလးက ကယစားပရန ဖၾႚစညးထားသည၅ ထလၿတေတာ၉ သကတမးႎႀင ေ႟ၾးခယ တငေမာကပ စနစတႛက အေခခ ဥပေဒက ကနႛသတထားသည၅ ပမႀန စညးေဝးပၾက တႎႀစ တ႒ကမ ကငးပရန ရႀေသာလညး အေရးေပ အစညးအေဝးမား အပၝအဝငဆလ႖င ပ႖မးမ႖ တႎႀစ () ႒ကမခနႛ ကငးပကသည၅ လၿတေတာ အမတ ထကဝငေကာ တကေရာကပၝက အစညးအေဝး အထေမာကသည၅ အထကလၿတေတာ ကသႛပင ဘာသာစကား အစ ေပာခၾငရႀသည၅ ဆၾစဇာလန ေအာကလၿတေတာသည ႎငငခားမားႎႀင မတ ထးခားေသာ အခကမႀာ လၿတေတာအတၾငး အာဏာရပၝတ (အစးရဖၾႚေသာ ပၝတ) ႎႀင အတကခ ပၝတဟ၇ မရႀေပ၅ ဆၾစဇာလနႎငင၉ အပခပေရး အာဏာက ကငသးေသာ ပညေထာငစ ေကာငစက လၿတေတာ ႎႀစရပေပၝငး ပးတၾ အစညးအေဝးမႀ ေ႟ၾးခယေပးခငး ဖစေသာလညး ထေကာငစသည ပညေထာငစ လၿတေတာ၉ ေထာကခမႁဖင ရပတညေနရခငးကား မဟတပၝ၅ ဆၾစဇာလန ပညသမားသည လၿတေတာမားမႀ အတညပမည ဥပေဒမားက ႎငငေရး ႟ႁေထာငမႀ ခညးကပခငးထက

[57]

လထအကးပ ဟတ/မဟတ ဆသည ႟ႁေထာငကသာ ခညးကပခငးက အတကခပၝတ၄ အာဏာရပၝတ ဟ၇ မေပေပၝကဘ တည႓ငမေသာ အပခပေရးက အေထာကအက ပသည၅

ပညေထာငစ လၿတေတာ၉ အာဏာမား

ဥပေဒပေရး အာဏာႎႀင ပတသက၇ အာဏာခၾေဝမႁ ေဘာငအတၾငး ကေရာကေသာ ကစၤမားက အခား ပညေထာငစ ႎငငမား ကသႛပင လပပငခၾင ရႀသည၅ သႛရာတၾင အပခပေရး အာဏာဟ သတမႀတႎငေသာ ေအာကပၝ ကစၤရပမားသည ပညေထာငစ လၿတေတာတၾင လပပငခၾငအာဏာ ရႀသည၅

(က) ပညေထာငစႎႀင ပတသကေသာ ဝနထမးလပငနးမားက ႒ကးကပခငး၄ (ခ) ပညေထာငစ ေကာငစဝငမားႎႀင တရားသ႒ကးမားက ေ႟ၾးခယခငး၄ (ဂ) ပညေထာငစ အစးရ အရာရႀ႒ကးမား အကား ဖစပၾားေသာ ပဋပကၡႎႀင အငငးပၾားမႁမားက

ဆးဖတေပးခငး၄ (ဃ) ပညေထာငစ တပမေတာ ထနးခပခငး၄ (င) စစေကညာခငး၄ ႓ငမးခမးေရး ပလပခငး၄ စာခပစာတမးမားႎႀင မဟာမတ အဖၾႚဝင ပၝဝငခငး၄ (စ) ပညေထာငစ ဥပေဒ သႛမဟတ တာဝနမားက လကနာရန ပကကၾကေသာ ကနတၾနမား အေပ

အေရးယသည အမနႛမား ခမတခငး၄ (ဆ) ကနတၾနမား အခငးခငး အကား ခပဆေသာ စာခပ စာတမးမားက စစေဆးခငး၄

ဒမကေရစ

ဖကဒရယ ပညေထာငစ တခ ေအာငမငစၾာ လညပတႎငေရးတၾင ဒမကေရစ ကငသးခၾင ပပငမႁ ရႀ/မရႀ

ဆသညမႀာလညး အေရး႒ကးေသာ လအပခက ဖစသည၅ ဖကဒရယ ပညေထာငစသည အေခခအားဖင အာဏာခၾေဝ ကငသးခငးဖစရာ ၈ႎႀင တၾဖကေသာ အပခပေရး စနစသည အာဏာမားက ပညသမားထ ဖနႛကကထားေသာ စနစဖစပၝက ဖကဒရယ ပညေထာငစမက အေထာကအက ပႎငေပမည၅ ဆၾစဇာလန ႎငငတၾင ကငသးေသာ ဒမကေရစသည တက႟က ဒမကေရစဖစရာ ကယစားပ ဒမကေရစႎႀင ႎႁငးယႀဥလ႖င ပ၇ပင ပညသလထထ၆ အာဏာမား ဖနႛကကထားသညက ေတၾႚႎငသည၅ ႎငငေရး ကစၤတခက အဆးအဖတ ေပးရန ပညသလထထ၆ တက႟က ဆးဖတ ေပးႎငေသာ အာဏာ ရႀေနသဖင ဒမကေရစ၉ အေခခ လအပခက ဖစေသာ ပညသလထ၉ အခပအခာ အာဏာပငမႁ (Popular Sovereignty) က ရရႀသည၅

ဆဗယက ပညေထာငစတၾင ကၾနမႃနစ ပၝတ စနစေအာကတၾင ဒမကေရစ ဆတသဥး႓ပး တငးကပ လၾနးေသာ ဗဟဥးစး ခပကငမႁ စနစေကာင အာဏာခၾေဝေရးတညး ဟေသာ ဖကဒရယမမားက ထခကခရပႎႀင ႎႁငးယႀဥ ေလလာလ႖င ဆၾစဇာလနႎငင၉ ဒမကေရစ ကငသးမႁသည ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငေရး စနစက ေကာငးစၾာ အေထာကက ပလက ရႀေကာငး သသာထငရႀားစၾာ ေတၾႚရႀႎငသည၅

[58]

၅ အႎၬယ

အႎၬယ ပညေထာငစ သမတႎငင ပညနယမားႎႀင ပညေထာငစ နယေမမား၅

[59]

၅ အႎၬယ အႎၬယႎငငသည ကမာေပတၾင အ႒ကးဆးေသာ ဒမကေရစ ႎငငတခ ဖစသည၅ အႎၬယႎငငတၾင တငးရငးသား လမးေပၝငးစ ေရာ႕ပမး ေနထငမႁက အေကာငးပ၇ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငအဖစ ဖၾႚစညးထားသည၅ သႚေသာ ေလလာသမားက အႎၬယႎငငသည ဆၾစဇာလန၄ အေမရကန ႎငငမားကသႛ ဖကဒရယ စစစစမမား အရ ပညေထာငစက ဖၾႚစညးထားခငး မဟတဘ ဖကဒရယတပငး၄ တပညေထာငတပငး ႎငငသာ ဖစသညဟ အသအမႀတ ပကသည၅

ဖကဒရယ ပညေထာငစ ဖၾႚစညးရန အေခအေန

အႎၬယႎငငတၾင ဖကဒရယ ပညေထာငစ ဖၾႚစညးရန တၾနးအားေပးေသာ အဓက အေကာငးတရား ႎႀစရပ ရႀသည၅ ၈တႛမႀာ တငးရငးသား လမးေပၝငးစ ေရာ႕ပမး ေနထငခငးႎႀင ပထဝ အေနထားအရ ႒ကးမား ကယပနႛေသာ ႎငငဖစခငးတႛ ဖစသည၅ ႎငငတခတၾင တငးရငးသား လမးေပၝငးစ ေရာ႕ပမး ေနထငပၝက မတကၾ ပား ခားနားေသာ လမး အသးသး၉ ကယပငအပခပမႁက အာမခရန အတၾက ဖကဒရယ ပညေထာငစက ဖၾႚစညးထားကသည၅ အေခခအားဖင ဆဗယက ပညေထာငစတၾငလညး ထသႛပင စဥးစားမႁ ရႀသည၅ ဆၾစဇာလန ႎငင၆လညး မတကၾ ပားေသာ လမးမား စေပၝငး ေနထငမႁသည ဖကဒရယ ပညေထာငစ ဖၾႚစညးရန တၾနးအားေပးေသာ အေကာငးအရငးမား အနက တခက အပၝအဝင ဖစသည၅

ပထဝ အေနအထားအရ ႒ကးမား ကယပနႛေသာ ႎငငမားသည တႎငငလး၉ အပခပေရး လပငနးမားက ေဆာင႟ၾကရာတၾင ဗဟဥးစး ခပကငမႁဖင အားလးက လကလႀမးမေအာင ေဆာင႟ၾကႎငရန အခကအခ ရႀပၝသည၅ ထႛေကာင အခႚေသာ အာဏာမားက ပထဝ အေနအထားအရ ဖၾႚစညးေသာ ယနစမားသႛ ခၾေဝကငသး အပခပေစေသာ ဖကဒရယ အစးရရႀ ႎငင ဖၾႚစညးပသၸာနက ေဖာေဆာငလာသည၅ ထလအပခကသည တငးရငးသား လမးေပၝငးစ ေရာ႕ပမး ေနထငေသာ ႎငင ဖစေစ၄ လမး တမးတညး လကၡဏာေဆာငေသာ ႎငင ဖစေစ အတတသာ ဖစသည၅ ထႛေကာငပင ကမာေပတၾင ေမဧရယာ အကယဝနးဆး ႎငငဖစသည ဆဗယက ပညေထာငစႎႀင ဒတယ အ႒ကးဆး ဖစသည ကေနဒၝတႛသည ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမား ဖစကသည၅ ကမာႛ အခားေသာ ေမဧရယာ အကယဝနးဆး ႎငငမား ဖစသည အေမရကန ပညေထာငစ၄ မကဆက၄ သစေတလ၄ ပၝကစၤတန စသည ႎငငမားသညလညး ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမား ဖစကသည၅ အႎၬယကသႛ ပထဝ အေနအထား ကယပနႛေသာ ႎငငတခ အဖႛ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ဖၾႚစညးေရးမႀာ လအပခက႒ကး ဖစေနသည၅

ထႛေကာင အႎၬယႎငငသည တငးရငးသား လမးမား ေရာ႕ပမး ေနထငမႁႎႀင ႒ကးမား ကယပနႛေသာ ပထဝ ေမမကႎႀာသၾငပင ရႀမႁေကာင ဖကဒရယ ပညေထာငစ ဖၾႚစညးေရး ဖစလာသည၅ အႎၬယႎငငသည မဖစမေန လအပခကေကာငသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစက ဖၾႚစညး လကရေသာလညး တပညေထာငစနစက အေခခေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစသာ ဖစသည၅

အာဏာခၾေဝေရး

အႎၬယႎငင၉ အေခခ ဥပေဒအရ ပညေထာငစႎႀင အဖၾႚဝငမား အကား အာဏာခၾေဝေရးက စာရငး ခပ၇ ခၾ ခားထားသည၅ ထစာရငးမႀာ ပညေထာငစက ကငသးမည အာဏာ၄ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား ပးတၾ ကငသးမည အာဏာဟ၇ စာရငး ခ ဖစသည၅ ပညေထာငစက ကငသးမည အာဏာစာရငးတၾင အမးအစား ၃၁ ခ ပၝဝင႓ပး၄ ပညနယမား၉ စာရငးတၾင ၀၀ ခႎႀင ပးတၾပၝ စာရငးတၾင ၁ ခတႛ ပၝဝငသည၅ ႔ကငးကနေသာ အာဏာမားက ကငသးခၾငမႀာ ပညေထာငစ အစးရတၾင တညရႀသည၅ ဖကဒရယ ပညေထာငစစစစစဟ အမားက အသအမႀတ ပခရေသာ အေမရကန ပညေထာငစ၄ ဆၾစဇာလနႎငငမားတၾင ႔ကငးကနေသာ အာဏာမား ကငသးခၾငမႀာ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ အခၾငအေရး ဖစသည၅ အႎၬယႎငငတၾင ထအခၾငအေရးက ပညေထာငစက ယထားခငးသည ဗဟ အစးရ၉ အာဏာက မငတငလခငးေကာင ဖစသညဟ ပညာရႀငမားက ေဝဖနကသည၅ အခႚ ေလလာသမားက ႔ကငးကနေသာ အာဏာမားက ဗဟက ကငသးသေလာ၄ သႛမဟတ ပညနယမားက ကငသးသေလာ ဆသည အခကက ေထာက၇ ဖကဒရယ စစ/မစစက အက ဖတကသည၅ ပးတၾအာဏာ ကငသးေရးႎႀင ပတသက၇လညး ႎႁငးယႀဥ ေလလာရန ရႀပၝသည၅ ပးတၾ ကငသးခၾင အာဏာသည

[60]

ပညေထာငစ သႛမဟတ အဖၾYဝငမားထသႛ တဖကသတ လၿအပထားလ႖င တခခ၉ အကးထခက နစနာမႁ ဖစေပခငးမးမႀ ကာကၾယႎငရန အတၾက လအပခကအရ ဖစေပလာရခငး ဖစသည၅ ဖကဒရယစစစစ ႎငငတခ ဖစေသာ ပညေထာငစ သမတ ဂာမဏႎငငတၾင ပးတၾကငသးခၾင ရႀေသာ အာဏာကငသးေရးတၾင ပညနယမားက အသာစးရကသည၅ အႎၬယႎငငတၾငမ ဗဟက အသာစး ရရႀေနသည၅ ထအေကာငးတရားမာေကာင ေလလာသမား က အႎၬယသည ဖကဒရယ ပစရႀ တပညေထာငစနစ ႎငင သႛမဟတ တဝကတပက ဖကဒရယ (Quasi-Federal) ဖစသညဟ ဆခငး ဖစသည၅

ဒတယအဆင ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား

အႎၬယႎငငတၾင ဒတယအဆင ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား အဖစ ပညေထာငစ နယေမမား (Union Territories) က ေတၾႚႎငသည၅ ဒတယအဆင ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားက အႎၬယ သာမက အခား ပညေထာငစ ႎငငမားတၾငလညး ေတၾႚႎငသည၅ ဆၾစဇာလနႎငငတၾင (Half Canton)၄ ကေနဒၝႎငငတၾင နယေမ (Territory)၄ ဆဗယက ပညေထာငစတၾင ကယပင အပခပခၾငရ ႎငင (Autonomous Republic) ဟ ေခေသာ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားသည ဒတယအဆင ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား ဖစသည၅ အႎၬယႎငင၉ ဒတယ အဆင ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမား၉ အခၾငအေရးသည အခားေသာ ႎငငမားမႀ ဒတယအဆင ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားႎႀင ခားနားသညက ေတၾႚရသည၅ အႎၬယႎငင၉ ပညေထာငစ နယေမမားသည ပညေထာငစ အဆငတၾင ႎငငေရးအရ ကယစားပ ပၝဝင လပေဆာငႎငခၾင နညး႓ပး ဗဟ အစးရကသာ ၈တႛအေပလၿမးမး႓ပး အပခပေနသညက ေတၾႚရသည၅ ႎငင တခတၾင ပၝဝင ဖၾႚစညးရန ယနစမား ခၾ ခားထား႓ပး ထယနစမား အတၾက အပခပေရးက ဗဟ အစးရကသာ ေဆာင႟ၾကပၝက တပညေထာင စနစ အစးရ ပစရႀ ႎငငဖစသၾား႓ပး ယနစမားက သေဘာတညမႁ ေဘာငအတၾငး (တနညးအားဖင အာဏာခၾေဝမႁ ေဘာငအတၾငး) ကေရာကေသာ ကစၤမားက ကယတင စမခနႛခၾ အပခပခၾငရႀလ႖င ဖကဒရယ အစးရပစရႀ ႎငင ဖစသည၅

အငအားေကာငးေသာ ဗဟအစးရ ဖၾႚစညးရခငး၉ အေကာငးအရငး

အႎၬယႎငငသည ဖကဒရယ ပညေထာငစနစ ႎငင ဖစသညဟ သတမႀတခရသည အထပင ဗဟ အစးရ (ပညေထာငစ အစးရ) အငအားေကာငးေသာ ႎငငတခ ဖစသည၅ လကရႀ အႎၬယႎငင၉ အေခခ ဥပေဒသည အဂလပထမႀ လၾတလပေရး ရကတညးက ကငသးေနေသာ အေခခဥပေဒ ဖစသည၅ ထအေခခ ဥပေဒ ရႀေနေသာ အႎၬယသည သာမန အခနမားတၾင ဖကဒရယ ပစမးဖင အာဏာကငသးႎင႓ပး စစဖစခနႎႀင အေရးေပ အခနမားတၾင တပညေထာင အစးရ ပစဖင အာဏာမား ကငသးရန ရည႟ၾယသညဟ ေဒၝကတာ အမဘကကာ (Dr. Ambedker) က ေရးသားခဖးသည၅ အႎၬယ အေခခဥပေဒ ေရးဆၾသတႛသည ထရည႟ၾယခကဖင ေရးခကသညဟ ဆသည၅ ထသႛ ပလပရခငး၉ အေကာငးတရားမားမႀာ ေအာကပၝတႛေကာင ဖစသည၅

(က) အႎၬယႎငငတၾင လၾတလပေရး ႒ကးပမးမႁႎႀင အ႓ပင ခၾထၾကေရး လႁပရႀားမႁမား အရႀနဖင ႒ကးထၾားေနရာ ၈အေခအေနက ထနးသမး႓ပး ႎငင စညးလး ညႌၾတေနရန အားေကာငးေသာ ဗဟအစးရ လအပခငး၄

(ခ) အႎၬယ လမးတႛ၉ ေရႀးေဟာငး႟းရာ အစဥအလာမားက ထနးသမး ေစာငေရႀာကရာတၾင အေထာက အက ပရန ရည႟ၾယခငး၄

(ဂ) အႎၬယ အေခခ ဥပေဒက ေရးဆၾသတႛသည ဗဟအစးရ အငအားေပာေသာ အခား ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားတၾင ဗဟအစးရ လပရကငရ ခကခမႁမားက မငေတၾႚက႓ပး ထအခကအခမးက ေရႀာငရႀား လေသာ ရည႟ၾယခက ရႀခငး၄

(ဃ) ဗဟအစးရ အငအား ခနႛစၾာဖင စတင ဖၾႚစညးခေသာ အေမရကန ပညေထာငစတၾင တဖညးဖညးႎႀင ဗဟ တရား႟းခပ (Supreme Court) ၉ ဆးဖတခကဖင ဗဟ အစးရက လပပငခၾင တးတးေပးေနခငးက အႎၬယ အေခခ ဥပေဒက ေရးဆၾသတႛက မငေတၾႚရေသာ အခၝ ထသႛ အဆငဆင ေပာငးလ ခငး မပလဘ အစကနဥး ကတညးက အငအားေကာငးသည ဗဟအစးရက ဖၾႚစညးထားရန ဆႎၬရႀခငး စသညတႛေကာင ဖစသည၅

[61]

ပညနယ အပခပေရးမႀႃးမား ခနႛထားခငး

အႎၬယႎငငတၾင ပညနယမားတၾင အပခပေရးမႀႃး (Governor) မား အဖစ တာဝန ထမးေဆာငမညသမား ခနႛအပေရးတၾင ဂာမဏ၄ ဆၾစဇာလန၄ အေမရကန ပညေထာငစတႛႎႀင မတ တမထးခားလက ရႀသည၅ အဆပၝ ႎငငမားတၾင ပညနယမား၉ အပခပေရးမႀႃးမားက သကဆငရာ ပညနယကသာ ေဆာင႟ၾကကသည၅ ပညနယ ဥပေဒ လၿတေတာက ဖစေစ၄ ပညသလထက ဖစေစ ေ႟ၾးခယေသာ နညးလမး တခခကသာ အသးပသဖင ထနညးလမးမား အရ ပညနယ အပခပေရးမႀႃး ေ႟ၾးခယေရးသည သကဆငရာ ပညနယလပပငခၾင ေဘာငအတၾငး၆သာ ရႀသည၅ အႎၬယႎငငတၾငမ ပညနယ အပခပေရးမႀႃး အဖစ တာဝန ထမးေဆာငမည ပဂၢလက ဗဟ အစးရ သမတမႀ ခနႛအပခငး၄ ထတပယခငး ပလပႎငသည၅ ထႛအပင ႌၿနကားခကလညး ေပးႎငသည၅ သႛ ဖစ၇ ေလလာသမားက ပညနယ အပခပေရးမႀႃးမားသည ဗဟ အစးရ သမတ၉ ကယပၾားမား ဖစ႓ပး ပညနယ အကးက ရညေမ႖ာ၇ လပေဆာငခငးထက သမတ၉ အလက လပေဆာငခငးက ပမားသညဟ ေဝဖနကသည၅

[ဖညစၾကခက ၅ ၅ ပမႀနအားဖင ပညနယ အပခပေရးမႀႃးမားသည အေဆာငအေယာင အဖစမႀ အပ မညသည

အာဏာမႀ မရႀေပ၅ ဖစပၾားလာ႓ပး၄ ပညနယ ပညသလထက ေ႟ၾးေကာကပၾ ဖင တငေမာကေသာ ပညနယ အစးရ အပခပရန ခကခလာသည အထ ပညနယအတၾငး ႎငငေရး မတည႓ငမမႁမား၄ ဆပ အ႔ကမႁမား ဖစပၾားလာသည အခၝမႀသာ ပညနယ အပခပေရးမႀႃးသည သမတ၉ တက႟က အမနႛက နာခ႓ပး 'သမတ အပခပေရး ေကညာကာ' ပညနယ အစးရ အဖၾႚက ဖကသမး႓ပး ပညနယ၉ အပခပေရး လပငနးမားက တာဝနယ ႒ကးကပ ကၾပကရခငး ဖစသည၅ အေခအေန ေအးခမးသၾားပၝက ေ႟ၾးေကာကပၾ ပနလည ကငးပေပး႓ပး ေ႟ၾးေကာကခ ပညနယအစးရ

အဖၾႚထ အာဏာမား ပနလည လၿေပာငးေပးရသည၅]

[62]

၅ ကေနဒၝ

ကေနဒၝ ပထဝ ႎငငေရး ေမပ၅

[63]

၅ ကေနဒၝ ကေနဒၝႎငငသည ေမအကယအဝနးအားဖင ကမာေပတၾင ဒတယ အ႒ကးဆး ႎငငတခ ဖစသည၅ ကေနဒၝက ပငသစလမးမား ျ၀ဝ၂ ခႎႀစတၾင စတင ေရာကရႀလာ႓ပး ပငသစ၉ ကလန ဖစခသည၅ ဥေရာပတၾင ပငသစႎႀင အဂလပတႛ အကား ၁ ႎႀစအကာ စစပၾအ႓ပး ျ၁ဿ၃ ခႎႀစတၾင အဂလပတႛက ကေနဒၝရႀ ပငသစတႛ ပငဆငေသာ ကၾဘက (Quebec) ႎႀင မၾနထရ (Montreal) တႛက ကႃးေကာခသည၅ ျ၁၀ဝ ခႎႀစတၾင အဂလပတႛက ပငသစလကမႀ ကေနဒၝက သမးပကႎငခသည၅ သႛ ဖင ကေနဒၝႎငငတၾင ပငသစစကား ေပာေသာ ဥေရာပ တကသားႎႀင အဂလပ စကားေပာေသာ ဥေရာပ တကသား လမးမား ေနထငလာခကသည၅ ကေနဒၝႎငငက ဖကဒရယ ပညေထာငစ အဖစ ဖၾႚစညးရာတၾင ထသႛ လမးႎႀစမး ကၾ ပားမႁ၉ အခနးကၸသည အတငးအတာ တခအထ ပၝဝငေန႓ပး ေမဧရယာ ကယပနႛ ႒ကးမားလၾနးခငးက ဖကဒရယ ပညေထာငစ ဖၾႚစညးဖစရန အဓက အေကာငးတရား ဖစသညဟ ေလလာသမားက ေထာကပကသည၅

ကေနဒၝႎငငသည ႓ဗတသ႖ ဓနသဟာယ အဖၾႚဝင ႎငင တခဖစ႓ပး ၈တၾင အခားႎငငမားကသႛ ႎငငေတာ အ႒ကးအကအဖစ သမတ သႛမဟတ ဘရင၄ ဘရငမ မရႀေခ၅ ကေနဒၝတၾင ဘရငခ (Governor General) တဥးရႀ႓ပး ထဘရငခသည ႓ဗတသ႖ ဘရငမ႒ကးသည ဓနသဟာယ အဖၾႚ႒ကး၉ အ႒ကးအက ဖစသညအေလ႖ာက ကေနဒၝႎငင၉ အ႒ကးအကလညး ဖစသည၅ ကေနဒၝႎငငသည ပၝလမန ဒမကေရစ (Parlimentary Democracy) က အေခခ၇ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ဖၾႚစညးေသာ ပထမဥးဆး ႎငင ဖစသည၅ အေမရကန ပညေထာငစသည ကေနဒၝထက ေဆာလငစၾာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ဖၾႚစညးေသာလညး ထႎငငသည သမတ ဥးေသ႖ာင ဒမကေရစ (Presidential Democracy) ႎငင ဖစသည၅

အေခခဥပေဒ ကေနဒၝႎငင ဖၾႚစညး အပခပပ အေခခ ဥပေဒသည အခားေသာ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငငမားကသႛ

႓ပးပညစေနေသာ ပငမ အေခခဥပေဒ တရပ မဟတေခ၅ ကေနဒၝ၉ အေခခဥပေဒဟ သတမႀတခငး ခရေသာ ဥပေဒတၾင အကဥပေဒ (Act) ႎႀင ပၝလမန ဥပေဒ (Statute) မား ပၝဝငလက ရႀသည၅ ထဥပေဒမားမႀာ အဓကအားဖင British North Americe Act 1867, the Westministet Statute 1931, The Constitytion Act 1982 တႛ ဖစကသည၅ ကေနဒၝသည ပငသစ ကလနဘဝမႀ အဂလပ ကလနဘဝသႛ ေပာငးလခ႓ပး ကေနဒၝ ဖကဒရယ ပညေထာငစအဖစ ေပာငးလ ဖၾႚစညးရာတၾင အေခခဥပေဒ ဆငရာ အစတအပငးမားက ႓ဗတသ႖ ပၝလမနမႀ အတညပ ပႉာနးေပးခသည၅ ယေနႛအခၝ ကေနဒၝႎငငသည လးဝ အခပအခာ အာဏာပင ႎငငတခ ဖစသညဟ ဆရေသာလညး ၈အေနဖင ထအဆငသႛ ေရာကေအာင ဖတသနးခရမႁက ေထာက႟ႁ၇ အခႚ ပညာရႀငမားက ကေနဒၝက ႓ဗတသ႖၉ ဒမနယႎငင (Dorminion State) ဟ ေခကသည၅ အေခခ ဥပေဒဆငရာ အစတအပငးမားက ႓ဗတသ႖ ပၝလမနက အတညပေပးရခငး၄ ႓ဗတသ႖ ဘရငမ႒ကးက ကေနဒၝႎငင၉ အ႒ကးအက အဖစ အသအမႀတပရ႓ပး ဓနသဟာယ အဖၾႚဝငႎငင ဖစေနခငးတႛက ဒမနယႎငင ဖစေကာငးက အခကအလကအရ ပ၇ ခငမာေစသည၅ ကေနဒၝႎငင အတၾက အခားေသာ ဥပေဒမားက ၈၉ ပၝလမနကပင ဥပေဒပ လပထး လပနညးမားႎႀင အည အတညပ ပႉာနးေပးသည၅

ပညေထာငစ ပၝလမန

ကေနဒၝ ပညေထာငစ ပၝလမနတၾင အထကလၿတေတာ (Senate) ေအာကလၿတေတာ (House of Commons) တႛ ပၝဝငသည၅ ကေနဒၝႎငင၉ အထကလၿတေတာသည အေမရကန ပညေထာငစ၄ သစေတလ ႎငငမားမႀာ ကသႛ အားေကာငးေသာ လၿတေတာ မဟတဘ ေအာကလၿတေတာကသာ ကေနဒၝ ပၝလမန၉ အဓက တာဝနမားက ထမးေဆာင သကသႛ ဖစေနသည၅ ထသႛ ေအာကလၿတေတာက အငအားေကာငးေနခငးမႀာ ကေနဒၝသည ႓ဗတနႎငင ကသႛပင ပၝလမန ေအာကလၿတေတာက အေခခေသာ ပစဖင ပညေထာငစ အစးရက ဖၾႛစညးထားခငးေကာင ဖစသည၅ အႎၬယ၄ ပညေထာငစ သမတ ဂာမဏႎငငတႛ၉ အစးရ ပစမး ဖစသည၅ ကေနဒၝ ႎငငေရးက ေလလာသမားက ကေနဒၝ ေအာကလၿတေတာက ပညသလထ၉ ႎငငေရး ရငပင (Political Tribunal) အဖစ တငစားကသည၅ အဘယေကာင ဆေသာ ေအာကလၿတေတာသည အထကလၿတေတာတၾင ကယစားပ

[64]

ပၝဝငႎငခငး မရႀေသာ နယေမေဒသ အသးသးမႀ ကယစားလႀယမားက ပၝဝင ကယစားပခၾင ေပးထားခငးေကာင ဖစသည၅ ဖကဒရယ ပညေထာငစ ႎငင တခတၾင အထကလၿတေတာ၆ နယေမေဒသ အသးသး၉ ကယစားလႀယမား ပၝဝင ကယစားပခၾင ရခငမႀရမည ဖစေသာလညး ေအာကလၿတေတာတၾငမ နယေမေဒသ အသးသးမႀ ကယစားလႀယမား ပၝဝငေနစ႓မ ဖစသည၅

ေအာကလၿတေတာတၾင ပၝဝင ဖၾႚစညးမည အမတဥးေရက ကနႛသတထားခငး မရႀဘ သနးေခၝငစာရငး ေကာကယ႓ပးတငး တးတက ေပာငးလေနေသာ လဥးေရႎႀင လကေလာညေထၾ ဖစမည အမတဥးေရက ေပာငးလ သတမႀတလက ရႀကသည၅ ျ၃၂၁ ခႎႀစတၾင သတမႀတထားေသာ အမတဥးေရမႀာ ြ၂ြ ဥး ဖစသည၅ ေအာကလၿတေတာ အမတအဖစ ေ႟ၾးခယခရသ တဥးသည တႎႀစအတၾက ေထာကပေကးေငၾ ေဒလာ ျဝ,ဝဝဝ ရႀ႓ပး ထအထမႀ အခၾနေတာ အဖစ ေဒလာ ြ,ဝဝဝ ပနလည ေပးေဆာငရသည၅ တဖန ပၝလမန အစညးအေဝး ရကမားတၾငး ပကကၾကပၝက တရကလ႖င ေဒလာ ၀ဝ ႎႁနးဖင ဖတေတာကခရသည၅ ပၝလမန ေအာကလၿတေတာ ၉ သကတမးသည ဿ ႎႀစ ဖစသည၅

ကေနဒၝ၉ လကရႀ အထကလၿတေတာတၾင အမတ ျဝ ဥး ပၝဝငလက ရႀကသည၅ ကေနဒၝ ပညေထာငစ အဖၾႚဝငမားတၾင ပညနယ အဆင (Provice) ႎႀင နယေမ (Territory) အဆင ႎႀစမး ပၝဝငလကရႀရာ ႎႀစမးစလးသည အထကလၿတေတာတၾင ကယစားပခၾင ရကသည၅ သႛရာတၾင ပညနယ အဆငဆင အခငးခငးကားတၾငေသာ လညးေကာငး၄ ပညနယႎႀင နယေမ အကားတၾငေသာ လညးေကာငး လဥးေရ အနညးအမား အေပ မတည၇ အထကလၿတေတာ၆ ကယစားပခၾင ရကသည၅ အနညးဆး ကယစားပခၾငရေသာ ဥးေရမႀာ ယကၾနနယ (Yukan Territory) ႎႀင အေနာကေမာက နယေမ (Northwest Territory) မႀ တဥးစ ဖစ႓ပး အမားဆး ကယစားပခၾငရေသာ ဥးေရမႀ အၾနတာရယ (Ontario) ႎႀင ကၾဘက (Quebec) တႛမႀ ြ ဥးစ ဖစကသည၅

ကေနဒၝ အထကလၿတေတာ အမတမားက ဝန႒ကး အဖၾႚ၉ အကေပးခက အရ ဘရငခခပက ရာသကပန ခနႛအပ တာဝန ထမးေဆာငေစရသည၅ ႓ဗတသ႖ ပၝလမန အထကလၿတေတာ အမတမား ခနႛအပ တာဝနေပးမႁႎႀင တသည၅ ကေနဒၝ အထကလၿတေတာ အမတေနရာ လစလပမႁ ဖစပၝက ဝန႒ကး အဖၾႚသည ၈တႛ၉ ပၝတမႀ သက႒ကးပငး ပၝတဝငမားက ခနႛအပရန ဘရငခခပထ တငပေလ ရႀကသည၅ ထႛေကာင ကေနဒၝႎငင၉ အထကလၿတေတာသည ပညနယမားက ကယစားပရသညဟ သတမႀတရန ခကခသည၅ ▪ - ¤ - ▪

[65]

ကးကားေသာ စာအပစာတမးမား၅

Bibliography - Michael G. Roskin, Countries and Concepts; an introduction to Comparative politics, third edition, prentice-Hall International Editions, 1989. - Neill Nugent, The Government and politics of the European Community, second edition, Macmillan, 1992. - Rod Hague, Martin Harrop and Shaun Breslin, Comparative Governments and politics, introduction, third edition, Macmillan, 1992. - Rachael Denber, ed, The Soviet Nationality Reader, The Disintegration in Context, Westview press, 1992. - S.L. Kaeley, World Constitution, Sudah Publicationa (P) Ltd. - Austin Ranney, Governing; an Introduction to Political Science, Fifth edition, Prentice-Hall International Editions a, 1990. - E. J. Hobsbawm, Nations and Nationalism Since 1780,Cambridge University Press, Canton edition, 1991. - Ernest Gellner, Nations and Nationalism, Basic Blackwell, 1990. - Ghia Nodia, Nationalism and Democracy, Journal of Democracy, Vol.3, No.4, Oct 1992. - C. C. Tennant and M.E. Turpel, a Case Study of Indigenous Peoples; Genocide, Ethnocide and Self-determination, Nordic Journal of International Law, Vol 59, 1990. - Herb Feith & Alan Smith, self-determination in the 1990s, The UN Guidelines and Machinery to Resolve Ethno-nationalist Conflicts. - Facts about the Socialist Federal Republic of Yugoslavia Secretariat of Information of Federal of Federal Executive Council, Belgrade, 1989. - Facts about Germany (Federal Republic of Germany), Sixth revised edition, Lexikon-Insrtitut Bertelsmann, 1987. - Dr. Alan Smith, Ethnic and the state in Burma; military Domination or A Politics of National Reconciliation?, A Paper Presented to the Work Shop on Managing Diversity? Governments and Ethnicity in South East Asia and the Pacific, held at the Australian National University, Canberra, January 1994. - Dr. Patrick Thornberry, Minorities and Human Rights Law, a Minority Rights Group Report, 1991. - The Rights of Indigenous Peoples, the Human Rights Fact Sheet Series, The United Nations. - Minority Rights, the Human Rights Fact Sheet Series, the United Nations. - Indigenous Peoples in Asia; Toward Self-determination, report of the indigenous Peoples forum, Chiang Mai, Thailand, 1990. - Hurst Hannum, Autonomy, Sovereignity and Self- determination; The Accommodation of Conficting Rights, University of Pennsylvania Press, 1990. - J.G. Starke, Introduction to International Law, tenth edition, Bufferwoth International Edition, 1989. - A. Rigo Sureda, Evolution of the Right of Self-determination; a Study of United Nations Practice, A. W Sijthoff International Publishing Company, 1973.

Federal Constitutions Australia. United States of America. Canada. India. Union of Soviet Socialist Republics. Yugoslavia. Federal Republic of Germany. Switzerland. Union of Burma (1947).

▪ - ¤ - ▪