Î ch s ng b Ü vÀ nhÂn dÂn huy Ê n giao th ê yy óng ch ³c, ông cha ta l ¥i quai ÿê l ©n...

LSDB huyen 1930-2005 XB =1=

.

Ban Ch p hành ng bhuy n Giao Thu

---

CH S NG B VÀ NHÂN DÂNHUY N GIAO TH Y

---&---

Giao Thu n m 2009


ch s ng b và nhân dânhuy n Giao Thu , t nh Nam nh

(1930-2005)---

Ch u trách nhi m xu t b nBan Th ng v Huy n u Giao Thu khoá XXIII

1. /c Nguy n Xuân Nghinh: TUV, Bí th Huy n u , Ch t ch H ND huy n

2. /c Ph m Duy K : Phó bí th Th ng tr c Huy n u .

3. /c Tr n V n L u: Phó bí th Huy n u , Ch t ch UBND huy n

4. /c Nguy n V n Tuý: U viên Ban TVHU, Phó ch t ch H ND huy n

5. /c Ph m c T : U viên Ban TVHU, Tr ng Ban Tuyên giáo Huy n

6. /c Nguy n Th Mùi : U viên Ban TVHU, Tr ng Ban T ch c Huy n

7. /c Phan V n Tình: U viên Ban TVHU, Ch nhi m UBKT Huy n u

8. /c Nguy n V n ng: U viên Ban TVHU, Phó ch t ch UBND huy n

9. /c Nguy n Thành M nh: U viên Ban TVHU, Tr ng Ban Dân v n H.u

10. /c Nguy n Ng c Thoa: U viên Ban TVHU, Ch huy tr ng BCH Quân s

11. /c Tr n V n Nh n : U viên Ban TVHU, Tr ng Công an huy n

---

Biên so nPhòng L ch s - Ban Tuyên giáo T nh u Nam nh


i gi i thi u---

Giao Thu là huy n ng b ng ven bi n c a t nh Nam nh, n i

sông H ng ra bi n ông qua c a Ba L t. Tr i qua m y tr m n m, m nh

t này ã c hình thành t phù sa màu m c a sông H ng và d i bàn

tay lao ng c n cù, sáng t o c a bao th h ng i dân Giao Thu cùng v i

lòng qu c m, kiên c ng trong u tranh chinh ph c thiên nhiên và u

tranh ch ng gi c ngo i xâm, quê h ng Giao Thu ã không ng ng i

thay và phát tri n ngày càng r ng r nh ngày hôm nay.

Tr i qua m y th k u tranh và xây d ng quê h ng, nhân dân

Giao Thu luôn luôn th hi n lòng yêu quê h ng, t n c n ng nàn, ý

chí quy t tâm cao, cùng v i tinh th n oàn k t t o l p s c m nh c ng

ng và lòng nhân ái bao la... c bi t t khi có ng C ng s n Vi t Nam

lãnh o n nay, nh ng truy n th ng và ph m ch t t t p y c a con

ng i Giao Thu càng c phát huy và nhân lên g p b i. ng b huy n

Giao Thu ra i ã lãnh o các t ng l p nhân dân trong huy n l p nên

nh ng k tích m i: góp ph n cùng c n c giành th ng l i trong Cách

ng Tháng 8-1945, ánh th ng 2 qu c xâm l c u s , th ng nh t T

qu c và giành nhi u th ng l i to l n, có ý ngh a l ch s trong công cu c

i m i, làm cho quê h ng Giao Thu không ng ng i thay cùng c

c ti n n m c tiêu dân giàu, n c m nh, xã h i công b ng, dân ch ,

n minh, i s ng c a các t ng l p nhân dân trong huy n ngày càng c

i thi n, m no và h nh phúc.

Ghi l i quá trình hình thành và phát tri n c a m nh t, con ng i

Giao Thu v i truy n th ng cách m ng quý báu là vi c làm r t quan tr ng

và c n thi t. Càng quan tr ng và c n thi t h n khi c n ghi l i ch ng ng

u tranh y gian kh , hy sinh nh ng c ng r t i v vang và t hào v i


nh ng chi n công hi n hách trong u tranh, nh ng thành t u to l n trong

xây d ng quê h ng c a ng b và nhân dân Giao Thu k t khi có

ng C ng s n Vi t Nam lãnh o n nay. ây s là tài li u nghiên c u

và giáo d c truy n th ng cách m ng quan tr ng cho các th h cán b ,

ng viên và các t ng l p nhân dân Giao Thu mãi mãi sau này, t ó

i cán b , ng viên và các t ng l p nhân dân trong huy n (nh t là th h

tr ) càng t hào h n và trách nhi m cao h n i v i s nghi p xây d ng,

o v T qu c Vi t Nam XHCN, xây d ng và b o v quê h ng d i s

lãnh o c a ng.

Th c hi n s lãnh o, ch o c a Trung ng và c a T nh u , Ban

Th ng v Huy n u ã có ngh quy t và xây d ng k ho ch s u t m t

li u, biên so n l ch s ng b và nhân dân huy n nhà. Tr i qua th i gian

làm vi c công phu, nghiêm túc và trách nhi m cao, n nay cu n "L ch s

ng b và nhân dân huy n Giao Thu giai n 1930-2005" ã hoàn

thành, xin trân tr ng gi i thi u v i cán b , ng viên, nhân dân trong

huy n và b n c g n xa.

Ban Ch p hành ng b huy n xin trân tr ng cám n Ban Tuyên

giáo T nh u , các ng chí trong t s u t m t li u; các ng chí nguyên là

lãnh o ch ch t c a huy n các th i k ; các ng b , chi b c s cùng

ông o cán b , ng viên, nhân dân trong huy n ã óng góp nhi u công

c, trí tu t p sách c hoàn thành.

Do th i gian l ch s dài, tài li u b th t l c và nh ng khó kh n khác

nên quá trình biên so n không th tránh kh i nh ng thi u sót. Ban Ch p

hành ng b huy n kính mong c s óng góp, b sung c a ông o

cán b , ng viên và các t ng l p nhân dân trong huy n khi tái b n cu n

sách c hoàn ch nh h n./.

T/m BCH ng b huy n


Bí thNguy n Xuân Nghinh


ch s ng b và nhân dânhuy n GIao Thu

---

Ch ng IGIao Thu - m nh t, con ng i và truy n th ng

---

I - Quá trình hình thành m nh t và s c u thành làng xã GiaoThu .

A - S hình thành m nh t Giao Thu .

Giao Thu là m t huy n n m phía ông Nam, c a ngõ ra bi n

ông c a t nh Nam nh. ông B c giáp huy n Ti n H i (Thái Bình), có

sông H ng là biên gi i dài 11,4km; phía B c giáp huy n Xuân Tr ng, có

sông Sò biên gi i dài 12,5km; phía Tây giáp huy n H i H u, biên gi i là

sông Sò dài 6,2km; phía ông Nam giáp bi n ông dài 32km, b n b sông

c bao quanh, v i di n tích t nhiên 232,1 km2, dân s n m 2005 là

193.754 ng i; huy n l Giao Thu óng t i th tr n Ngô ng.

m phía h l u sông H ng, hàng n m nh n c m t l ng phù

sa tích t r t l n, t o nên nh ng vùng t b i m i v i hàng ngàn ha khá

ng ph ng ti n ra bi n ông(1). T ng th i gian m i khi l p t b i, n n ã

ng ch c, ông cha ta l i quai ê l n bi n.

xa x a Giao Thu (2) v n là vùng t nhi u h a h n, lôi cu n

nhi u ng i n khai kh n t ai, sinh c l p nghi p, trong ó có inh B

(1)- C 10 n m l n ra bi n kho ng 1,5km - Pieure-Gourou 1936 - Nông dân ng b ng B c B - Th vi n Trung ng s 4121 (27) Tr 37-39(2)- Theo nghiên c u c a Giáo s Tr n Qu c V ng thì Giao Thu là n i giao ti pgi a n c ng t t sông ch y ra, g p n c m n t tri u c ng c a bi n dâng vào.


nh th a hàn vi ã t ng n ây ánh cá sinh s ng và nh n c Tr n Lãm

ng i Giao Thu là d ng ph . Th i inh Tiên Hoàng d p lo n "Th p nh

quân" lên ngôi Hoàng , c Tr n Lãm ã ch huy m t s quân chi m

nh c a bi n K B , có công l n giúp nhà inh th ng nh t giang s n, c

c phong "Ph d c qu c chính th ng công"(1).

a danh huy n Giao Thu t x a i Lý g i là h ng Giao Thu ,

i Minh ô h nâng lên là huy n Giao Thu (2). Cu i th k XIV, d i

tri u Lê Thánh Tông (1469) xác nh huy n Giao Thu thu c Ph Ph ng

Hoá g m 79 xã(3). n tri u Lê C nh H ng (1741) l i tách Ph Ph ng Hoá

thành Tr n S n Nam Th ng và Tr n S n Nam H . n tri u Nguy n

Minh M nh th ba (1822) S n Nam H i thành Tr n Nam nh, n m

(1831) i thành t nh Nam nh. n n m 1890 l i tách t nh Nam nh l p

thành hai t nh Nam nh và Thái Bình. Cùng lúc tách huy n Giao Thu

thành hai ph huy n Xuân Tr ng và Giao Thu theo ch "Th ng

t"(4). N m 1926 l i b c p ph trung gian và ch "Th ng h t", nh ng

mãi n n m 1933 Giao Thu m i tách h n ch "Th ng h t" ó.

Khi "Ba L t ch a phá h i" sông H ng Hà ch y qua c a Hà L n ra

bi n ông, thì t Giao Thu còn n m bên t ng n sông H ng. Theo t c

ph và di ngôn c a các c già làng k r ng: t làng Hoành ông tr c n i

li n v i làng Nguy t Giám (Ki n X ng-Thái Bình), ngày nay dòng h

Tr n Hoành ông còn m m chôn táng n i ây, hàng n m tuy t Thanh

Minh con cháu v n n vi ng m . Hoành Nha tr c là làng Hoè Nha giáp

(1)- L ch s ng b t nh Nam nh, NXB Chính tr QG Hà N i 2001 Tr 17&34(2)- Theo "S h c b kh o" Vi n S h c, NXB-VHTT.(3)- D a chí Nguy n Trái NXB KHXH Hà N i 1970 - Tr 257-258.(4)- L ch s ng b t nh Nam nh NXB CTQG Hà N i 2001 Tr17 (th i Nguy n Tri

ph cai qu n m t ph , ng th i trông coi m t huy n khác g i là "Th ng h t"


i làng D ng Li u (Ki n X ng - Thái Bình) (L ch s ng b Giao

Ti n) xã Hà Nam là m t ph n t c a xã N i Lang. Xã Nam Thành thu c

xã Roãn Trung, Qu n Ba Kh u (Ki n X ng-Thái Bình) nay m t s gia

ình c a ba thôn trên v n còn quan h h hàng, cúng gi , th m vi ng l n

nhau.

Qua quá trình bi n i và s v n ng c a t nhiên, n Lê tri u

Bính Ng (1787) x y ra "Ba L t phá h i". Theo t c ph còn ghi chép(1) và

di ngôn truy n l i r ng: tr c khi "Ba L t phá h i", Ba L t ch là con l ch

nh , ng i qua l i t b bên này sang b bên kia ch qua cái c u tre nh

bu c ba lu t l t, c ng có truy n thuy t nói m i ng i dân góp 1 cây tre và

3 cái l t, nên m i có tên là "Ba L t". T ó, m nh t Giao Thu bi n i

t ng n sang h u ng n sông H ng Hà, sông H ng Hà ch y ra c a Ba L t

ngày m t r ng ra, nhánh ch y ra c a Hà L n(2) ngày càng thu h p d n.

Cùng v i h th ng ng sông, Giao Thu còn có h th ng ng

d c ngang khá thu n ti n. ng liên t nh 56 n i t huy n Bình L c

(Hà Nam) qua huy n V B n, Li u (Ngh a H ng), Yên nh (H i H u)

qua th tr n Qu t Lâm, t i th tr n Ngô ng ( n ng 56 qua Giao

Th y dài 16km). ng 54 n i v i ng 21 qua L c Qu n và huy n l

Xuân Tr ng n th tr n Ngô ng n Giao An ( n ng 54 qua

Giao Thu dài 20km). Ngoài ra còn có các tuy n ng b liên xã, sông

ngòi thu n ti n cho giao thông thu b , thu l i.

c bi t Giao Thu còn có 32km b bi n, t c a Ba L t (Giao

Thi n) n c a Hà L n (Qu t Lâm). ây là vùng ch a ng nhi u ti m

ng kinh t v thu h i s n. Ngoài ti m n ng truy n th ng v s n xu t và

(1)- Theo t c ph Nguy n p Hoành Nha (Giao Ti n)


(2)- Hà L n còn có tên g i là "L n Môn" (mà c a Hà L n ngày ó là khu c u Xi m ng Hoành Nha ngày nay)

ánh b t nuôi tr ng thu h i s n còn có khu du l ch, t m bi n Qu t Lâm;

khu v c r ng ng p m n C n Lu, C n Ng n, ã tham gia công c Ramsa,

c công nh n là khu d tr sinh quy n th gi i. c Th t ng Chính

ph quy t nh thành l p V n Qu c gia Xuân Thu , ã và ang tr thành

khu du l ch sinh thái h p d n y h a h n. ây còn là m t trong nh ng c a

ngõ quan tr ng t bi n vào, là khu v c qu c phòng quan tr ng c a t nh và

qu c gia.

B - S hình thành làng, xã Giao Thu .

khi Ba L t phá h i (1787), m nh t m i ã hình thành, d i

th i h u Lê, tri u ình xu ng chi u cho khai kh n vùng t này m r ng

cõi ra bi n. Nh ng ng i có th l c lúc ó ng ra chiêu m , a nhân

dân các n i t H i D ng, S n Tây, Thanh Hoá và nhi u n i khác l n l t

n quai ê l n bi n khai kh n l p lên các làng xã u tiên, ó là làng

Hoành Nha, Hoành Nh t (sau i thành Hoành ông), Hoành Nh , Hoành

Tam, Hoành T , Hoành L , ti p n các làng Kh c Nh t, Ng ng Nhân,

Duyên Th , Tiên Ch ng, Sa Châu, Thanh Khi t, an Ph ng, V n Trì,

Qu t Lâm(1).

n tri u Minh M nh (1820-1840) tri u ình t ch c quan Doanh

n s và cho khai kh n vùng t tân b i Nam nh - Thái Bình, c

Nguy n Công Tr là ng i ch u trách nhi m th c hi n, cho ng i các n i

n khai kh n l p lên các làng xã: Du Hi u, M c c, Th c Hoá, B nh Ri,

n Thành, ch Giáo, Qu n L i, Duy T c, Thuý R nh, Hi t C , c S .

LSDB huyen 1930-2005 XB =10=

(1) - Theo t c ph c a các dòng h , nhi u i nh t n nay (2005) là 14-15 i (theotính toán khoa h c thì i n sang i kia trung bình cách nhau kho ng 20 n m,nh v y hình thành làng xã Giao Thu ã trên 300 n m).

i tri u Thi u Tr (1841-1847): c ng Xuân Cát Tiên Công

cùng 13 c c ng s chiêu m dân nghèo các n i n khai kh n l p xã

Thanh Nhang ( t lòng tri ân, nhân dân ã l p n th các c xóm

Thanh An xã Giao Thanh).

Tri u T c th b y (1858) m t s ng i Hành Thi n (Xuân

Tr ng) nh c ng Kim Toán (quê Hành Thi n) là T ng c t nh Ngh

An, dâng s xin tri u ình cho khai kh n t m i Giao Thu . c tri u

ình chu n t u, c Tr n H u D khâm ch v th sát, n n m T c th

i c phê chu n. Các ng i có th l c v chính tr , kinh t , ph n l n

là ng i Xuân Tr ng, cùng m t s ng i làng c u Giao Thu ng ra

chiêu m ng i n khai kh n l p thành 8 p, các p u l y tên làng xã c

t tên cho p m i ó là:

- p Phú Nhai sau i thành Phú H ng do c inh V n Ba, inh

n Ng n, inh V n Thi n, inh V n V ng cai qu n.

- p Hoành Nha sau bán cho Phú Nhai i thành p Phú Ninh do c

inh Vi t K , inh V n áp cai qu n.

- p Hoành ông sau bán cho Liên Thu v n gi nguyên danh b

do c Ph m Vi t Chí, Ph m V n Hiên, Ph m V n H , Ph m V n T cai

qu n.

- p Th ng Phúc do c V Phúc Tiêu sau bán l i cho Sa Châu, p

Sa Châu sau bán l i cho Ng ng Nhân (v n gi nguyên danh b là Sa

Châu) do c V Vi t S , Mai V n Thìn, Tr n Vi t Ry qu n lý.

LSDB huyen 1930-2005 XB =11=

- p L c Nghi p do c Ph m Công T làm qu n m , c Tr n Kh c

Thi u là d n m .

- p An C do c V Vi t Ngó làm qu n m , sau nh ng cho Phú

Nhai i thành Phú Th , do các c inh Vi t S i, inh V n Kh , inh

n Lãng cai qu n.

- p L c Thu do các c Tr nh Vi t Ninh, Tr nh Vi t Huân, Ngô

Vi t So n cai qu n.

- p Hoành Tam do c V V n H u, inh V n Kiên, inh V n N p

cai qu n.

Cùng th i gian này c Nguy n Nh V c ng i làng Tr ng Uyên xã

n Xá huy n Nam Tr c xu ng d y h c t Minh H ng (nay thu c xã

Giao Thanh) c th y vùng t bãi b i ngoài ê Minh H ng h ng ra

phía bi n c t t ã cao, lau s y m c lên t i t t, chim muông u kín bãi

tìm m i, c n y ý nh r m t s b n bè và m t s ng i giàu có cùng

tham gia, nh c ng Kim Toán (còn g i là c Th ng Ngh ) n xin

tri u ình cho khai kh n. n T c th 10 (1860) c phê chu n, chia

thành 14 su t p, theo nguyên t c g n c a sông H ng h ng nhi u phù sa

thì su t t nh , xa c a sông H ng ch u m n cao thì su t t nhi u h n

(m i p u c mang tên làng v qu n m , khi v qu n m qua i c

nhân dân trong p l p n th ghi n), các p phân chia nh sau:

- p Tr ng Uyên chi u r ng 6 c, chi u dài 30 c (qua nhi u l n

n bi n nay ã dài h n nhi u l n). Chánh qu n m c Nguy n Nh V c

(Tiên Công), Phó qu n m c Ph m V n o (là ng i có công chiêu m ,

ch c vi c khai kh n và qu n lý).

- p Hành Thi n r ng 7 c, dài 30 c, nhân dân l p n th c

ng Kim Toán ng i có công trình tri u ình cho dân khai hoang l p p.

LSDB huyen 1930-2005 XB =12=

- p Xuân Hy r ng 8 c, dài 30 c, Chánh qu n c Tr n Gi i

(Tiên Công).

- p Th y Nhai r ng 9 c, dài 30 c, Chánh qu n m c Trình

n B ng (Tiên Công).

- p Hoành L r ng 10 c, dài 30 c, Chánh qu n m c Nguy n

ng (Tiên công), Phó qu n m c Roãn ình R t.

- p L (Trà L ) r ng 12 c, c chia làm ôi ( p L L ng và

p L Giáo), Chánh qu n m c Tr n Thi u (L ng) Tiên Công, Phó qu n

c Tr n Bân (Giáo).

m Thành Thái nh niên (1890), c Nguy n Huy Th ng i xã

Qu t Lâm Th ng là Chánh qu n m . C Nguy n V n Khanh ng i xã An

Tr ch (M L c) là Phó qu n m chiêu m ng i các n i n khai kh n l p

xã Hà Nam.

m Thành Thái l c niên (1894), c Nguy n B ng và c Tr n

Thanh xã L c Thu (Xuân Tr ng) là Chánh, Phó qu n m a ng i n

khai kh n l p xã Thi n Giáo.

Cùng n m 1894, c Trùm Thu cùng 21 c t Thái Bình sang tr ng

kh u g n tr m m u khu bãi b i. n n m 1903 m i c l p xã Nam

Thành.

Phía gi a huy n t ai còn hoang hoá r t nhi u c Nhà n c

cho phép khai kh n. C C nhân Tr n Công D ng cùng các c Nguy n

Vi t Phiên, Ph m H u C m, Ph m Vi t Tu n (ng i Hoành ông) chiêu

ng i n khai kh n l p làng L c Nông. Nhân dân a ph ng ã l p

n th , kh c tên các c vào bia á ghi công n và suy tôn c Tr n

Công D ng là Thành Hoàng làng L c Nông (Giao Nhân).

LSDB huyen 1930-2005 XB =13=

Cùng th i, c C nhân D Trâm cùng m t s c Thanh Khi t

(Giao Y n), Hoành L (Hoành S n) chiêu m ng i n khai kh n l p

làng Nho Lâm (Giao H i).

Phía Nam huy n có c n B ch Long khu t ai r ng b ng ph ng b

hoang hoá. khai thác vùng t này, n m 1923 chính ph b o h Pháp

t nhân dân các huy n Giao Thu , Xuân Tr ng, H i H u n p con ê

ch Long ( ê lúc ó không c kiên c nh ngày nay), sau ó Pháp ra

ngh nh cho tr ng u t ng lô chia cho nh ng ng i n khai kh n.

i su t c chia 1.725 t c t, nh ng ch có 225 t c t làm th c (1).

Nh ng ng i có th l c Xuân Tr ng ng ra tr ng u ã trúng th u,

dân 4 xã Trà Trung, Hành Thi n, Nam n, Kiên Lao n khai kh n,

chia thành 4 lô trong ê và 1 lô s 5 ngoài ê.

- Lô s 1: Có 154 su t, do c Tôn (Chánh H ng h i) ng ra m

nhân dân Trà Trung xu ng l p làng Trung Long

- Lô s 2: Có 154 su t, do ông Nguy n L ng C n ng ra m nhân

dân Hành Thi n xu ng l p làng Long Hành

- Lô s 3: Có 157 su t, do ông C Rung ng ra m nhân dân Nam

n xu ng l p làng Nam Long.

- Lô s 4: Có 157 su t, do ông Huy ng ra m nhân dân Kiên Lao

xu ng l p làng Kiên Long(2).

- Lô s 5: Do tu s Lâm Quang H c (quê Thanh Khi t) chiêu m 60

gia ình công giáo x Xuân R ng (Xuân Tr ng) n nh c , xây d ng

nhà th , khai kh n s n xu t mu i, cói.

Ngày 26-2-1936 Chính ph b o h Pháp ti n hành p ê B ch

Long l n th hai, ê dài 7km, r ng 2,5m, h t 152.000m3 t, v i 3.000 phu

LSDB huyen 1930-2005 XB =14=

làm li n trong 4 tháng, b kè á phía chân ê ch n sóng bi n dài 4,5km.

Do

(1)- M i su t t c chia, ph i n p cho Chính ph b o h là 22,2 , nh ng nh ng ng i ng tr ng u, b t m i su t ph i n p là 40 ng ông D ng.(2)- 4 xã c a Xuân Tr ng xu ng l p p m i u l y ch Long g n v i m t ch c a làng c .

quai ê l n bi n m r ng thêm c 3.174 m u B c B ra phía bi n, s

ru ng 1.747 m u chia cho các làng phía trong là Tiên Ch ng, Sa Châu,

Thanh Khi t; s còn l i 1.417 m u chia cho 4 c m dân c g m 628 dân

inh thu c 4 p Long Hành, Nam Long, Trung Long, Kiên Long.

m 1938 Chính ph b o h Pháp ti p t c p ê L c Thi n (còn

i là ê M B c) n i li n v i ê B ch Long thu c h th ng ê bi n. Tên

tri huy n Nghiêm Xuân Kh i gian ác, v i bao th n n ch n và h i l ,

xã nào m i khi thi u phu lên làm công tr ng, là y cho lính l b t ào l ,

"chôn chân" lý tr ng, phó lý, t c bi u, r i dùng ba toong ánh p. N u

không b chôn chân và ánh p là ph i út lót cho y. M t khác i v i dân

phu, y còn cho b n cai phu ánh p, thúc ép làm v t nh m c chúng

ng ph n chênh l ch. Th m chí chúng còn n ch n, b t xén c ph n nh

c c a phu (1m3 t là 0,08 xu và 0,3 kg l ng g o/ngày/công). "Vi c

p ê L c Thi n s cho phép nh ng ng i dân trong t nh Nam nh c

d ng m t di n tích ru ng t khá l n, kho ng 2.000 m u B c B " (1).

C - V b máy hành chính d i ch phong ki n, d i c p

huy n còn có c p t ng, c p xã, thôn; Giao Thu g m 5 t ng v i 56 xã

là:

1. T ng Hoành Nha c thành l p i Lê C nh H ng n m Canh

Ng (1750-1870), g m các xã: Hoành ông, Hoành Nh , Hoành Tam,

LSDB huyen 1930-2005 XB =15=

Hoành T , Hoành L , Hoành Nha, Kh c Nh t, Ng ng Nhân, L c Nông,

Duyên Th , Tiên Ch ng, Sa Châu, Thanh Khi t, an Ph ng, V n Trì,

Qu t Lâm Th ng, Qu t Lâm H , Diêm n, ông Bình(2).

(1)- Nh n xét vi c s d ng bãi b i bi n, theo quan m nhân ch ng h c c a Latger tháng 12-1940. Tài li u l u tr Th vi n Trung ng s M16.995(2)- Làng ông Bình g c là làng Hoành ông, do mâu thu n trong H i ng h ng chính n m 1890 phân sách tách ra l p làng m i là ông Bình.

2. T ng Hoành Thu, thành l p th i Minh M nh (1820-1846), g m

các xã: Du Hi u, M c c, Th c Hoá, B nh Ri, T n Thành, ch Giáo,

Qu n L i, Duy T c, Hi t C , Thúy R nh, c S , T L c(1).

3. T ng Qu t Lâm thành l p cu i th i Minh M nh (1846) t ng này

tách m t s xã c a hai t ng Hoành Nha và Hoành Thu, l p ra t ng Qu t

Lâm g m các xã: Qu t Lâm Th ng, Qu t Lâm H , V n Trì, Thanh Khi t,

an Ph ng, Liên Trì, Du Hi u, M c c.

4. T ng L c Thi n, c thành l p th i T c (1848-1883), g m

các xã: ông Thi n, Thi n Nguyên, Chí Thi n, Tr ng Uyên, L c Thi n,

Quân An, i ng, Trà H ng, Xuân Thi n, Tam L c, Kiên Hành, Nho

Lâm, Thi n Giáo, T p Thi n, Nam Thi n.

5. T ng Hà Cát c thành l p th i Thành Thái (1889-1907) g m

các xã: Hà Cát, nh H i, Giáo Phòng, Thu n Thành, Thanh Nhang, Hà

Nam, Nam Thành.

* N m 1940-1944, Chính ph b o h Pháp cho sát nh p m t s p

nh thành m t s xã:

- Xã ông Thi u g m: p Phú L ng, Phú Ninh, Hoành ông

- Xã Thi n Nguyên g m: p Hoành Tam, Th ng Phúc, Sa Châu.

LSDB huyen 1930-2005 XB =16=

- Xã Chí Thi n g m: p L c Nghi p, Phú Th , L c Th y

- Xã T p Thi n g m: p Nam Thi n, i ng.

- Xã Quân An g m: p Thu Nhai, Hoành L .

- Xã L c Thi n g m: p Tr ng Uyên, Xuân Hy

(1)- Theo “ a chí Nam nh” - NXB Chính tr Qu c gia Hà N i - 2003; trang 49.

- Xã Trà H ng g m: p L L ng, L Giáo.

- Xã Qu n Long g m: Kiên Long, Nam Long, Long Hành, Trung

Long.

Sau Cách m ng Tháng Tám 1945, tháng 3-1946 Qu c h i N c

Vi t Nam Dân ch c ng hoà quy t nh n v hành chính b c p t ng,

p nh t các xã nh thành các liên xã l n. Th c hi n quy t nh trên huy n

Giao Thu ti n hành h p nh t t 56 xã c , thành 23 xã m i sau ây:

- Xã Qu t H i g m: Qu t Lâm th ng, Qu t Lâm h .

- Xã Hi u c g m: Du Hi u, M c c

- Xã Tân Dân g m: ch Giáo, Qu n L i, Duy T c.

- Xã Gi Thành g m: B nh Ri, T n Thành

- Xã Minh c g m: Hi t C , c S , Thuý R nh

- Xã H i Y n g m: Liên Trì, an Ph ng, Thanh Khi t

- Xã Th Tiên Châu: Sa Châu, Tiên Ch ng, Duyên Th .

- Xã Hoành Nha:

- Xã Liên Hoành g m: Hoành Tam, Hoành T , Hoành L .

- Xã Hoành S n g m: Hoành Nh , Kh c Nh t.

LSDB huyen 1930-2005 XB =17=

- Xã ông Hoà g m: Hoành ông, ông Bình.

- Xã Diêm n:

- Xã Qu n Long g m: Kiên Long, Nam Long, Long Hành, Trung Long

- Xã Kiên Lâm g m: Kiên Hành, Nho Lâm

- Xã Cát H i g m: Hà Cát, nh H i

- Xã Giáo Thành g m: L c Thành, Thu n Thành, Giáo Phòng A-B

- Xã Nam Thi n g m: Hà Nam, Nam Thành, Thi n Giáo

- Xã Th c Hoá:

- Xã L c Nhân g m: Ng ng Nhân, L c Nông

- Xã Tam Thi n g m: ông Thi n, Thi n Nguyên, Chí Thi n.

- Xã Xuân L c g m: Xuân Thi n, Tam L c, Phú Ninh.

- Xã Thanh Nhang.

- Xã Thi n An g m: L c Thi n, Quân An.

- Xã Thi n H ng g m: Trà H ng, T p Thi n

* Sau khi m khu du kích (1952), th c hi n quy t nh c a Chính

ph i tên các xã, th ng nh t l y ch Giao u g n v i m t ch c a xã

thành a danh cho xã m i, c th :

- Xã Qu t H i thành Giao Lâm g m: Qu t Lâm h , Qu t Lâm

Th ng, V n Trì.

- Xã Hi u c thành xã Giao Hi u g m: Du Hi u, M c c

- Xã Giao Tân (h p nh t 2 xã Tân Dân, Minh c) g m: ch Giáo,

Qu n L i, Duy T c, Hi t C , c S , Thuý R nh

- Xã H i Y n thành Giao Y n g m: Liên Trì, an Ph ng, Thanh

Khi t

LSDB huyen 1930-2005 XB =18=

- Xã Th Tiên Châu thành Giao Châu g m: Sa Châu, Tiên Ch ng,

Duyên Th .

- Xã Hoành Nha i thành xã Giao Ti n

- Xã Liên Hoành i thành Giao Hoành g m: Hoành Tam, Hoành

, Hoành L .

- Xã ông Hoà và Diêm n h p nh t thành Giao n Hoà g m:

Hoành ông, ông Bình, Diêm n.

- Xã Gi Thành thành Giao Hoan: B nh Ry, T n Thành, Th c Hoá.

- Xã Qu n Long, Kiên Lâm h p nh t thành xã Giao H i g m: Kiên

Long, Nam Long, Long Hành, Trung Long, Kiên Hành, Nho Lâm.

- Xã Cát H i i thành Giao H ng g m: Hà Cát, nh H i.

- Xã L c Nhân thành Giao Nhân g m: Ng ng Nhân, L c Nông

- Xã Thi n An thành Giao an g m: L c Thi n, Quân An, Trà H ng.

- Xã Tam Thi n thành Giao Thi n g m: ông Thi n, Thi n

Nguyên, Chí Thi n.

- Xã T p Thi n i thành Giao L c: i ng, Nam Thi n

- Xã Giáo Thành thành Giao Thu n g m: Thu n Thành, L c Thành,

Giáo Phòng

- Xã Xuân L c thành Giao Xuân g m: Xuân Thi n, Tam L c, Phú

Ninh.

- Xã Thanh Nhang, Nam Thi n h p nh t thành Giao Hà Thanh,

m Thanh Nhang, Hà Nam, Nam Thành, Thi n Giáo.

* n c i cách ru ng t (1956) m t s xã l i chia nh ra:

- Xã Giao H i chia thành 2 xã Giao H i và Giao Long.

LSDB huyen 1930-2005 XB =19=

- Xã Giao Lâm chia thành 2 xã: Giao Lâm và Giao Phong.

- Xã Giao Ti n chia thành 3 xã: Giao Ti n, Giao Hùng, Giao Th ng

- Xã Giao S n chia thành 2 xã: Giao S n và Giao Hà

- Xã Giao n Hoà chia thành 2 xã: Giao Hoà và Giao Bình

- Xã Giao L c chia thành 2 xã: Giao L c và Giao Thu n.

- Xã Giao Thi n chia thành 2 xã: Giao Thi n và Giao An

- Xã Giao Hà Thanh chia thành 2 xã; Giao Thanh và Giao H ng.

- Xã Giao Tân chia thành 2 xã Giao Tân và Giao Minh.

* Sau c i ti n qu n lý HTX (l n hai 1973) a quy mô s n xu t l n,

HTX toàn xã. Ti n hành u ch nh và h p nh t m t s xã theo vùng.

- Xã Giao Châu g m: Sa Châu, Tiên Ch ng, Thuý R nh, c S .

- Xã Giao Nhân: Duyên Th , Ng ng Nhân, L c Nông

- Xã Giao Ti n g m: Giao Ti n, Giao Hùng, Giao Th ng

- Xã Hoành S n g m: Giao Hoành và Giao S n

- Xã Bình Hoà g m: Giao Bình và Giao Hoà

- Xã H ng Thu n g m: Giao H ng và Giao Thu n

- Xã Giao Tân g m: Qu n L i, ch Giáo, Duy T c, Hi t C .

- Xã B ch Long (xã kinh t m i c thành l p n m 1966).

* N m 1986, tách 4 khu c a xã Bình Hoà và 2 khu c a xã Hoành

n, thành l p th tr n Ngô ng.

* N m 2003, xã Giao Lâm i thành th tr n Qu t Lâm.

Khi nhân dân m i n khai kh n l p nghi p thì ai c ng có m t ph n

ru ng t công c chia. Ph n l n nh ng ng i m i khai kh n là nh ng

LSDB huyen 1930-2005 XB =20=

dân nghèo không có ru ng t, không có v n li ng ch y u d a vào s c

lao ng khai phá s n xu t, sinh s ng, th ng xuyên g p thiên tai h n

hán, m t mùa liên miên. n hình là tr n ngày 12 tháng 5 n m Quý Mão

(1903), gi a lúc tr i quang mây t nh, t nhiên nh có m t ti ng n d d i

ngoài bi n kh i, trong lúc m i ng i còn ang bàng hoàng nh n nhác,

không bi t u gì x y ra, thì m t c n gió m nh cùng thác n c dâng cao

i trên ng n tre t bi n m m vào t li n, không ai k p ch y, n c

cu n s ch h t nhà c a, c a c i, hàng ngàn ng i ch t và m t tích, nhân dân

i là tr n "H ng Thu ".

Sau tr n "sóng th n" khó kh n ch ng ch t khó kh n, còn ai s ng sót

thì nhà c a, hoa m u không còn, t ai b nhi m m n không s n xu t

c, b nh t t phát sinh, nông dân ngày càng lâm vào c nh kh n cùng.

Không còn con ng nào khác, m t s nông dân tr không n i bán l i

cho p khác tr v quê c làm n(1). Tai ho sóng th n 12-5 n m Quý

Mão v a qua, thì tai ho khác l i p n. Tr n bão 24 tháng 6 n m K T

(1929) là c n bão m nh ch a t ng th y. M t l n n a nhi u nhà c a, tài s n

n c cu n s ch, hàng ngàn ng i b ch t, ph n l n là ng i già, àn bà,

tr con. 60 h ng i Thiên chúa giáo lô s 5 b bão cu n xoá s không

còn ng i nào s ng sót, k c giáo ng c ng b san b ng. 4 lô phía trong

a s b v quê c , m t s ít c bám tr khoanh vùng ti p t c s n xu t,

nh ng g p r t nhi u khó kh n.

Sau khi ê B ch Long p l n th hai hoàn thành, nh ng h 4 lô

trong ê, tr c ây b v quê c (Kiên Long, Nam Long, Long Hành,

Trung Long) l i ti p t c xu ng nh c , qu t th làm nhà, s n xu t. Riêng

lô s 5 ngoài ê do tu s H c u, b không n khai kh n n a. Sau ó

ng Mô (Qu t Lâm) và Chánh oan (Duyên Th ) m ng i Qu t Lâm,

c Nông ra tr ng cói, làm mu i, g i là cánh ng Xuân Thu .

LSDB huyen 1930-2005 XB =21=

Sau bão, ru ng v n không cày c y c do nhi m m n, c nh kh n

khó l i ch ng ch t, nhi u ng i ph i bán i m t ph n t c a mình sinh

ng. T ó ru ng t ngày m t tích t vào tay a ch càng nhi u, làm

cho phân hoá giai c p, kho ng cách giàu nghèo ngày càng sâu s c. Nhi u

ng i nông dân thành "canh n" làm thuê ho c thành "tá n" nh n

ru ng cày c y n p tô cho a ch .

(1)- Sau tr n "sóng th n" ngày 12-5 n m Quý Mão p Hoành Nha bán l i cho p Phú Nhai, p Hoành ông bán l i cho p Liên Thu và nhi u ng i khác ph i bán ru ng t c a mình v quê c .

Vi c nhân dân t các n i n khai kh n l p lên làng xã (1) là c m t

quá trình bi n i, th ng tr m t m nh t hoang hoá sình l y thành nh ng

cánh ng phì nhiêu bát ngát. T th i tri u Nguy n tr v tr c, nh ng t

tân b i không cho tr ng u thành t n. Nh ng sau này k t khi th c

dân Pháp xâm chi m t ách ô h trên t n c ta, thì b n quan l i, a

ch và nhà chung d a vào th l c Pháp ã tr ng u khai kh n bi n thành

n, t th .

ó c ng n y sinh nh ng mâu thu n: gi a nhân dân v i ch

phong ki n, thu c a, gi a nông dân v i a ch , gi a a ch v i a ch ,

nông dân v i nông dân.

Trong n i b nhân dân ã x y ra tranh ch p ru ng t c a nhau nh

tranh ch p gi a nhân dân 3 làng Hoành ông, Hoành Nh và Diêm

n, v ki n kéo dài mãi n tri u Nguy n a gi i làng Diêm n m i

c phân nh và chính th c c ghi trong Gia Long a b . Nh ng n m

tr c Cách m ng Tháng 8 x y ra tranh ch p t ai gi a các làng Kiên Lao

và Nam Long, Nam Long và Long Hành (xã Giao Long) và m t s n i

khác...

LSDB huyen 1930-2005 XB =22=

D - Vi c h c hành:

t dân t c hi u h c, trong ó có nhân dân Giao Thu , d i tri u

Lê và tri u Nguy n vi c h c hành c coi tr ng, nhi u làng xã u l p

i T v n, giành ru ng h c ng làm qu nuôi th y và khen th ng

khuy n khích h c trò gi i, d ng V n ch th c Kh ng T , ghi h c

hàm, h c v nh ng ng i t.

(1)- Tính n n m 2005 ã có các dòng h v nh c l p làng xã Giao Thu g mcác h : Bùi, Cao, ng, inh, ào, oàn, Giang, Hoàng, Hà, Lê, L i, Lã, L u, Mai, Nguy n, Ngu , Ngô, Ông, Ph m, Phan, Phùng, Roãn, Tr n, Tr nh, Tr ng, V ....

Tr c gi c ngo i xâm, C nhân Nguy n Qu c Trinh (Hành Thi n)

(1845-1846) cùng Ti n s Phát (Qu n Anh-H i H u) (1846-1847),

Tu n ph Nguy n Túc (Ph ng -Tr c Ninh) (1851) n Hoành Nha m

tr ng cao c p d y các nho sinh, danh s trong vùng. c bi t Hoàng giáp

Ph m V n Ngh (quê ý Yên) (1869-1870) m tr ng v a d y v n v a d y

võ, là m t tr ng c bi t nên thu hút c nhi u nho sinh các n i n

c; ngoài vi c d y h c, còn so n, in n nhi u sách hun úc lòng yêu

c cho môn sinh.

Tr c, trong th k XVIII và XIX các làng xã u có th y th y

khoá d y ch Hán và ch Nôm. n tri u Nguy n không t ra h c v

Tr ng Nguyên; qua các cu c thi h ng, thi h i, thi ình Giao Thu ã có

nhi u ng i t, tiêu bi u Hoành Nha (Giao Ti n) ã có m t v Giám

th Qu c t giám (Tr ng Tràng), 4 c nhân, 18 c ng c ( u thi

ng) và tú tài; Hoành ông (th tr n Ngô ng) có 1 c nhân, 6 nh t

nh tr ng (thi H ng); Thanh Khi t (Giao Y n) có 2 c nhân; Hoành L

(Hoành S n) có 1 c ng c ; Hoành Nh có 1 tú tài; T L c có 1 c nhân và

LSDB huyen 1930-2005 XB =23=

t s xã khác có nhi u ng i nh t nh tr ng, c ng c , tú tài, c

nhân... N m 1915 là k thi h ng cu i cùng và t ó khoa b ng h u nh

không còn n a. n tri u B o i thì ch Hán ch Nôm c ng ít th y d y

và ng i h c, k c trên v n b ng ch ng ch c ng ít ghi b ng ch Hán,

thay vào ó ghi b ng ch Qu c ng và Pháp ng .

i th i b o h c a th c dân Pháp, n m 1930, Pháp m i cho m 4

Tr ng Công l p, b c ti u h c, t l p 1 n l p 3. C 2 huy n Giao Thu -

Xuân Tr ng chúng cho m m t tr ng c p II. Con cái các gia ình khá

gi mu n h c các l p trên ph i lên ph Xuân Tr ng, ho c thành ph Nam

nh. N m 1940, Pháp m i cho m t s xã m tr ng ti u h c, b nhi m

nh ng ng i ã "s h c Pháp - Vi t" (h ng s ) v d y. Có th nói

tr c Cách m ng Tháng 8-1945, t i 95% dân s là mù ch .

E - V tôn giáo:

Trên c s tâm linh, tín ng ng, cùng v i u ki n dân trí và kinh

xã h i, Giao Thu ã t n t i 3 tôn giáo ó là: o Ph t, o Kitô giáo

và o Tin lành.

dân n nh c Giao Thu , ngu n g c lâu i là theo Ph t

giáo, Nho giáo, Kh ng giáo. Do nh h ng khá sâu r ng n tâm lý, tình

m c dân trong vùng, do có s tâm ng gi a tâm linh, tín ng ng v i

t bi, h x c a nhà Ph t: c u kh , c u n n, c u nhân th , l y tinh

th n nhân, ngh a, hi u, trung làm tr ng; coi tr ng th cúng t tiên, ông bà

cha m , tôn tr ng các v anh hùng dân t c, nh ng v th n có công v i dân

i n c, nh ng ng i h c r ng tài cao. Nh ng ngày h i, l t t, cúng k

c t ch c long tr ng, thành kính. H u nh làng xã nào c ng có các ngôi

n,

chùa, mi u, ph (1), các t ng dòng h suy tôn tiên t . V i o lý ó,

LSDB huyen 1930-2005 XB =24=

tr c ây nhi u ng i ng ng m , coi o Ph t nh Qu c o, ch n i

Lê Huy n Tông, niên hi u C nh Tr (1663-1761) ban hành 44 u giáo

hoá nhân dân, trong ó có u c m nhân dân không c xây thêm chùa

chi n, khi n o Ph t sút kém, thì nho giáo g n nh tr thành qu c o;

quy n hành t n c t ó chuy n d n t nh ng hào phú theo o Ph t,

sang nh ng nhà t khoa b ng theo nho giáo: nh t nh t u ph i tuân

theo khuôn phép Qu c gia quy nh.

Th i Lê Trang Tông (1533-1548) b t u xu t hi n giáo s ph ng

Tây vào truy n giáo H i H u, Xuân Tr ng. Ti p n th k XVII l i có

thêm nh ng giáo s Tây Ban Nha, B ào Nha, I-Pha-Nho vào truy n

giáo.

(1)- n nay nhi u n chùa ã c Nhà n c x p h ng "Di tích l ch s v n hoá"m

n chùa Diêm n, Hoành ông, Hoành Nh , Hoàng Tam, Hoành Nha, Duyên Th , Hà Cát, Qu t Lâm.

o u tiên xu t hi n Qu t Lâm (Giao Lâm) (1807) sau ó m r ng

thành 4 h l và c Toà thánh Va-ti-c ng công nh n Qu t Lâm là x th

944 ông D ng(1). S giáo dân Giao Thu hi n nay kho ng 26% dân

, v i 12 nhà th x , 64 nhà th h l .

o Tin lành c truy n vào Giao Thu t u th k XX, tín

ít, t p trung ch y u Giao Hà, Giao Nhân. Có 1 nhà th Giao Hà và 1

c s qu n nhi m.

F - V phong t c t p quán c duy trì và phát tri n, nh m gi

gìn b n s c v n hoá dân t c.

LSDB huyen 1930-2005 XB =25=

Làng xã l c c 3 n m m t l n m h i vào ti t xuân và thu, m h i

c, t l Thành Hoàng c u cho "Qu c thái dân an". Trong l h i có

nhi u hình th c v n hoá c s c nh : th i c m thi, thi c y n, b i tr i, leo

u ô, ch y, v t, i kheo, c t ng, kéo ch , hát chèo, hát ch u v n, ca

trù...

ng u xuân các dòng h u t ch c l khao t , con cháu g n

xa nh v c i ngu n, ng th i m ng th ng th cho các c cao niên trong

, t o truy n th ng kính già, yêu tr .

Tháng 5 hàng n m tr c v c y, các làng xã u có t c l "h n"

Th n Nông c u cho "m a thu n, gió hoà, mùa màng b i thu" r i m i

ng i kéo ra ng, c m t s ng i trong H i ng h ng chính xu ng

ng c y nh ng khóm lúa, cây khoai lang t ng tr ng. C y xong m i

ng i té n c làm m a vào nh ng khóm lúa cây khoai v a c y. Cu i v

thu ho ch xong t ch c th ng ng "cúng c m m i" t n Tr i t.

G - V b máy cai tr d i ch ô h th c hi n chính sách

cai tr nô d ch.

n th c dân Pháp ô h gi nguyên b máy c c a ch phong

ki n quan l i, hào lý các c p. T nh có T ng c, huy n có Tri ph , Tri

huy n; t ng có chánh, phó t ng; xã có lý tr ng, phó lý, ch ng b , h l i,

tu n tráng và ph n vi c. Nh ng ch c danh xã do H i ng k m c và t c

bi u c ra.

i ng k m c là nh ng ng i có ch c danh nh chánh, phó

ng, lý tr ng, phó lý, cai i và nh ng ng i có b ng s c, ph m t c ã

ngh vi c v xã. Ng i có ch c danh, ph m t c cao c c làm tiên ch

ng u h i ng.

LSDB huyen 1930-2005 XB =26=

m 1941 chúng cho h p nh t hai t ch c: H i ng k m c và

i ng t c bi u, thành "H i ng H ng chính", H i ng b u ra Tiên

ch và Th ch , chánh, phó h ng h i, có nhi m v t ra nh ng h ng

c (l làng).

th ng lý d ch, k hào song song t n t i, chúng d a vào th quan

trên ra s c c hi p, bóc l t, phù thu, l m b , bòn rút n t n x ng tu

nhân dân, m i khi nhân dân n trình báo vi c gì nh : khai sinh, khai t ,

giá thú, c m c ru ng t, trâu bò, nhà c a. Th m chí c khi cháy nhà, m t

tr m, m t c p, g p tai n n r i ro khác... là d p chúng vin c h ch sách

u vòi v nh c a út lót.

Bên c nh vi c duy trì b n c ng hào, k lý àn áp nhân dân,

chúng còn u c, dung túng nh ng t n n xã h i nh : sòng b c m c

kh p n i, thu c phi n, r u c n, cô u, nhà th nhan nh n c u Diêm,

ph huy n Ngô ng, Giáo Phòng và m t s n i khác, nh m tru l c và ru

ng tinh th n yêu n c c a nhân dân ta. B n chúng còn c duy trì nh ng

c l c h nh ma chay theo "Th mai gia l " phi n toái; c i xin thì

thách

i, cheo xóm, cheo h , cheo làng. Kh h nh nh t là ng i ph n , t t o

hôn "cha m t âu con ng i y". Ch em b ràng bu c b i "t c tam

tòng", "ph n b t nh p ình trung" có ngh a là ng i ph n không có

quy n ch n quan tr ng, mà su t ngày trong n i tr , b p núc. Ngoài xã h i

chúng còn t ra t c l khao v ng, mua ngôi, bán th ông Hào, ông Xã...

nhi u ng i ph i ch y v y, vay, m n, c m c ru ng t mua cho c

t ngôi th trong làng, kh i mang ti ng là dân "b ch inh" kh i

ph i i phu, t p d ch th t là " c ch ng i trôi ch " làm phân hoá xã h i

ng c p m t cách sâu sát.

LSDB huyen 1930-2005 XB =27=

Do s áp b c n ng n c a th c dân Pháp và b n phong ki n tay sai,

nh ng nhi u c a b n quan l i k lý a ph ng. Ng i nông dân ngày

càng d n vào con ng b n cùng, ói rách. Song cùng v i quá trình u

tranh ch ng ch i v i thiên nhiên, xây d ng làng xã. Nhân dân Giao Thu

i này qua i khác ã phát huy truy n th ng kiên c ng b t khu t c a

dân t c, d ng c m vùng lên u tranh ch ng l i các ch th ng tr c a

th c dân phong ki n; h ng hái tham gia các cu c kh i ngh a do các t ng

nh và s phu yêu n c kh i x ng.

II - Truy n th ng yêu n c c a nhân dân Giao Thu x a và nay.

Khi ti ng súng xâm l c c a th c dân Pháp b n vào bán o S n

Trà ( à N ng-1858), tri u ình nhà Nguy n nhu nh c u hàng, thì nhi u

cu c kh i ngh a c a nhân dân liên ti p n ra. ó là cu c kh i ngh a c a

Phan Bá Vành ã n ra vùng Thái Bình - Nam nh, trong ó có Giao

Thu . Phan Bá Vành quê g c ng i làng Trà L (Xuân Tr ng) di c sang

Minh Giám (Thái Bình) ã cùng các ông Nguy n V n C u, Ph m V n

Liên d ng c kh i ngh a, chiêu t p ngh a binh ch ng l i tri u ình nhà

Nguy n; ch tr ng c a ngh a quân là di t h t b n quan l i tham tàn, do ó

ã thu hút c nhi u nông dân các vùng Ki n X ng (Thái Bình) Nam

nh, H i D ng, H ng Yên... tham gia. Ngh a quân ã xây d ng c n c

làng Trà L , Mom Rô, Liêu ông (Xuân Tr ng), C n Vành (Qu t Lâm).

c bi t có T ng Ba Hùm ng i M ng d n m y tr m quân t Thanh

Hoá, Ninh Bình ra ph i h p chi n u v i ngh a quân Bá Vành, quân n

trú Hoang n, M Cáo (Hoành Nha-Giao Ti n). ây là cu c kh i

ngh a c a nông dân l n m nh và quy t li t nh t vùng duyên h i sông

ng. Hàng ngàn nông dân Xuân Tr ng - Giao Thu ã h ng hái tham

gia cu c kh i ngh a. Nhi u nông dân c n cù ch t phác, sau ã tr thành

nh ng ng i tài gi i ch huy cu c kh i ngh a c a ngh a quân ti n công gi t

LSDB huyen 1930-2005 XB =28=

c tên Lê M u Cát tr n th Nam nh; làm rung chuy n c tri u ình

nhà Nguy n. Tri u ình ph i c t ng Ph m V n Lý a i quân n tr n

áp. Các tr n ánh l n di n ra trên t Xuân Tr ng - Giao Thu . Khí th

a ngh a quân chi n u r t ngoan c ng, khi lâm tr n, àn bà, con gái là

nh ng ng i nông dân hi n lành, ch t phác, ch bi t c y c y, d t v i, nuôi

con c ng cùng ch ng con c m v khí g y g c, dáo mác l n x vào tr n

tuy n chi n u "gi c n nhà àn bà c ng ánh" khi n cho quân tri u ình

ph i lao ao, "súng ng, thuy n bè b ngh a quân c p m t nhi u (theo s

Tri u Nguy n). Cu c kh i ngh a tuy không thành và b tr thù r t dã man,

nh t là nh ng n i có c n c c a ngh a quân, song nó ch ng t m t s c

nh to l n, vô t n v truy n th ng yêu n c, ý chí qu t c ng c a nhân

dân trong vùng. Cu c kh i ngh a nông dân c a Phan Bá Vành c ng ã góp

ph n làm lung lay t n g c ch phong ki n v n ã suy tàn th i nát.

khi th c dân Pháp xâm l c n c ta, ng n l a yêu n c c a

nhân dân ti p t c c th i bùng lên kh p m i n i. N m Giáp Thân

(1884) tri u ình nhà Nguy n ký hoà c v i Pháp c ng là lúc Vua Hàm

Nghi lên ngôi Hoàng , nh ng tri u ình không thông báo cho Pháp bi t,

do ó Pháp không ch p thu n, song tri u ình v n suy tôn Vua Hàm Nghi

lên ngôi. Tên T ng -cu c-xi do em quân n ph tru t và b t vua.

Tr c tình th ó, ngày 7-7 n m t S u (1885) m t s qu n th n có tinh

th n ch ng Pháp nh Tôn Th t Thuy t, Nguy n V n T ng ch tr ng

t m t h l nh cho quân s a quân ra ti n ánh quân Pháp Mang Cá

à N ng) nh ng th t b i. M t khác cho quân h t ng c Vua r i kh i

hoàng thành ch y ra Qu ng Tr chiêu hi n ãi s , kêu g i nhân dân

ch ng Pháp và t i ây ngài ã "H chi u C n V ng" (1), c nhân dân,

nh t là t ng l p s phu yêu n c nhi t li t h ng ng, b t bình tr c s

nhu nh c c a tri u ình nhà Nguy n, có ng i t khoa b ng c ng t

LSDB huyen 1930-2005 XB =29=

ch i không làm quan nh c C nhân D Trâm (Thanh Khi t-Giao

n), c C Bân, C Cát (Hoành Nha), nhi u ng i b ch n quan tr ng

"treo n t quan", v n d t d y h c, làm thu c nh Hoành Nha (Giao

Ti n) có các c : C nhân V c H p (án sát H ng Yên), C nhân Lê

a D c (Tri ph Phong Doanh), ng Tri Ph Nho Quan Tú tài Hoàng

Duy Thành (Tri ph Quy Hoá), Th t ph m thiên h V c Khiêm (Tri

ph Thông Hoá), sinh Ph m Gia Hanh (Tri ph Tr ng Khánh-Cao

ng); Hoành ông có c C nhân Tr n Công D ng (còn có tên là Tr n

Ng c Toàn - Tri huy n Yên Mô, Tri ph Thu n Thành B c Ninh).

Nhi u c ã cùng v i c Nghè Tam ng Ph m V n Ngh quê Phan

Xá xã Yên Nhân (ý Yên) là quan c h c t nh Nam nh cùng ng s dâng

xin tri u ình a ngh a quân nam ti n cùng tri u ình àng trong ch ng

gi c gi n c(2). Trong khi ch i l nh, c ng là lúc tri u ình g i m t

(1) - Vua Hàm Nghi, ngài là v vua yêu n c c lên ngôi n m 1885, tr c ó tri u ình nhà Nguy n ã ký hoà c 1884 th a nh n ch ô h c a Pháp. Theo l ch s các tri u vua Vi t Nam: Vua Hàm Nghi sau khi r i kh i hoàng thành ra c n c hi u tri u nhân dân ch ng Pháp, b k ph n b i ng m báo cho Pháp b t c, chúng ày i bi t x An-Giê-ri và b ng hà ó. Sau khi t n c th ng nh t (1975), Nhà n c ta cùng gia t c r c di hài c a ngài v an táng t i L ng C ô Hu .(2)- Tr c ó, ã c m t oàn ngh a d ng g m 360 ng i (trong ó có nhi u ng iquê Hoành Nha là nh ng h c trò c Nghè) vào n Hu thì quân Pháp ã chuy n vào Sài Gòn-Gia nh ánh chi m Nam K . Ngh a quân xin c ti p t c vào Nam ánh gi c, song không c tri u ình chu n t u, ngh a quân bu c ph i tr ra B c

chi u khuyên các c t b ý ó, nh ng ngh a quân c l p n b t m t

n i, trong ó có n binh óng c a Ba L t chu n b ch ng Pháp.

Nhi u s phu yêu n c, b ngoài nói là v quê n d t, d y h c, làm

thu c nh ng b trong là dùng th ca yêu n c, truy n bá khích l tinh th n

LSDB huyen 1930-2005 XB =30=

nhân dân. ng th i t ch c các t quyên góp d i danh ngh a xây

ng n chùa n i này n i kia, nh ng th c ch t là l y ti n nuôi ngh a

quân chu n b ánh chi m thành Nam nh. Trong lúc ang kh n tr ng

th c hi n m u ã nh, thì T ng c V V n Báo(1) ph n b i bí m t báo

cho Pháp b t sát h i c nghè Rao Cù V H u L i vào gi a ngày 30 t t n m

t S u (1885). Sau cái ch t vì ngh a c c a c nghè Rao Cù, c Tr n Công

ng (2) có bài u vi ng nhan :

n Môn sinh ti n s v h u l i (3)

Ngã qu c i Nam, quân Hàm Nghi

Ta tai thành quách th p toàn phi

Quân d kh niên tr t ch kh

Ngã d kh niên tr t ch bi

th n tình ta r h

Qu n th n i ngh a n i hà chi

Ngã lai nh t ch c b ng phong u

ng kh c phi quân cánh v thu

(1)- V V n Báo là con Ti n s V V n Lý m t nhà nho chân chính, th y d y Tam nguyên Nguy n Khuy n.(2)- C Tr n Công D ng quê Hoành ông là Hu n o Nam nh, Tri huy n Yên Môn (Ninh Bình), Tri ph Thu n Thành (B c Ninh) tr c ó là Hu n o Nam nh, c nghè Rao Cù là môn sinh.(3)- "V n môn sinh" ngh a là th y vi ng h c trò (bút tích c a c Cao Lò và Cao Mân - th ca yêu n c Hà Nam Ninh). Ng i d ch Cao Quang Th nh.

ch ngh a:

t n c t Hàm Nghi n nay

Còn âu thành quách, ôi bu n thay

LSDB huyen 1930-2005 XB =31=

Tr t t ch qua ng i v ng mãi

Tr t t ch y au lòng này

Th y trò tình riêng ành t n

Vua tôi ngh a c tính sao ây

Vi ng a m t chén nh h ng gió

Ch ng khóc th ng ng i th ng khóc ai!

u l n không thành l i b ch truy lùng g t gao, c Nghè Tam

ng Ph m V n Ngh ph i bí m t rút vào ng Hoa L (Ninh Bình), m t

th i gian sau c qua i. Tr c t m lòng t n trung v i t n c, c tin

qua i tri u ình ã c quan i th n thay m t tri u ình ra Hoa L t

ch c tang l C nghè Ph m V n Ngh theo nghi l Qu c gia.

Tr n Công D ng ng i b n chi n u ã n d l tang và có

ôi câu i vi ng:

"Tích yêu ngh a l nhân can, c b ba ào câu n s c

Kim d nghiêm s ng hàn l , Hoa L th o th i s u nhan"

ch ngh a: N m x a chèo ngh a bu m nhân, c b c n c n sóng gi n

Hôm nay b ng ng s ng giá, Hoa L m m cây s u

nhân V c H p quê Hoành Nha ( u C nhân n m M u Thìn

- T c th 21-1864) làm quan Hu n o huy n ng Hào, tri huy n

Thanh Ba vào kinh làm viên Ngo i lang. Phó Toà lãnh s Sài Gòn - Gia

nh, án sát t nh H ng Yên, sau th ng Hàn lâm vi n th gi ng h c s . Th i

làm án sát H ng Yên ông ã bí m t c ng tác v i Nguy n Thi n Thu t lãnh

kh i ngh a Bãi S y. Ông làm nhi u th v n tuyên truy n ng viên lòng

yêu n c trong nhân dân và c v tinh th n ngh a quân, trong ó có nh ng

LSDB huyen 1930-2005 XB =32=

câu "th c nh c t m bì, nhân ng ngh a ph u"(1), ngh a là: m i ng i cùng

ng lòng, róc th t l t da quân gi c. B ch phát giác, chúng quy t i thông

ng v i gi c, chúng b t xét h i, nh ng không ch ng c k t t i,

nhân ó ông l y c s c kho xin cáo quan v quê d y h c, làm thu c.

u th k XX, phong trào ông du h c do c Phan B i Châu

ng và phong trào không ra làm quan, b t h p tác v i Pháp do c Phan

Chu Trinh kh i x ng c nhân dân h ng ng, nh t là t ng l p s phu

yêu n c nh c Nguy n Ng c (Hà Cát) cùng nhi u c Hoành Nha, ch

Giáo... ã góp ph n t lên ng n l a yêu n c, cách m ng trong phong

trào chung c a c n c.

Cùng th i gian này Giao Thu m t s nhà chí s yêu n c ã l p

ra "Quang Ph c h i" ng u là ông T ng nh (ng i Qu t Lâm) cùng

ông Nguy n H u C u (t c Ký C u) ông T o, ông Tr nh Thùng, ông Tr nh

Roãn ( ch Giáo). Ho c t ch c "Khoa m c cách m ng" (m t t ch c c a

Vi t Nam qu c dân ng) g m các ông Ph m Ng c Liên, Hoàng V n K ,

Hoàng V n Sáng, Tr n V n Tha (Hoành Nha) t t c u chung m t chí

ng ch ng Pháp n cùng; các ông ã cùng nhau m u gi t b n tây

n oan Qu t Lâm. M i ng i bí m t chu n b ch ngày kh i s , thì b

i ph n báo cho tây bi t ph c kích, khi thuy n ch nguyên li u v làm th

pháo n b n ò Hà L n thì b b t, ông Tr nh Roãn b chúng b t c m tù r i

ch t trong tù, còn các ng i khác không có ch ng c chúng không ghép t i

c.

(1) - Trích Th v n yêu n c và cách m ng Hà Nam Ninh - N.d ch Nguy n V n

Huy n

LSDB huyen 1930-2005 XB =33=

Tháng 3-1935 ông Nguy n H u C u (t c Ký C u) cùng các ông

Ti n, ông c, ông K , ông Thi ( ch Giáo) ông Phó Th (B nh Ri), ông

ng nh (Qu t Lâm) m u gài mìn c u Th c Hoá (Giao Hoan) gi t

ch t tên Toàn quy n Pháp v kinh lý ê bi n B ch Long nh ng b i l , ông

Ký C u, ông Phó Th , ông T ng nh u b ch b t c m tù.

Các cu c kh i ngh a và các phong trào cách m ng do các chí s nhà

nho yêu n c lãnh o cu i th k XIX, u th k XX n i ti p th t b i, vì

thi u m t ng l i cách m ng úng n, nh ng ó là bi u hi n c a tinh

th n yêu n c thi t tha, ý chí qu t c ng, b t khu t c a các t ng l p nhân

dân, trong ó có nhân dân Giao Thu . ó c ng chính là ngu n g c ti n

nhân dân Giao Thu cùng v i nhân dân Nam nh s m giác ng ti p

nh n ng l i cách m ng m i theo khuynh h ng cách m ng vô s n, do

nhà yêu n c cách m ng Nguy n ái Qu c (t c Ch t ch H Chí Minh)

kh i x ng và lãnh o.

LSDB huyen 1930-2005 XB =34=

Ch ng II ch c ng ra i, lãnh o nhân dânu tranh giành chính quy n (1930-1945)

---

Cu i th k XIX u th k XX, sau khi xâm chi m hoàn toàn Vi t

Nam, th c dân Pháp thi t l p b máy tay sai, ti n hành s p x p l i a gi i

hành chính t t nh xu ng huy n xã, c 3 mi n B c - Trung - Nam. Th c

hi n chính sách thu c a, ra s c khai thác v vét tài nguyên, khoáng s n

a v chính qu c. t ra bao th thu , phu phen, t p d ch n ng n , bóc l t

n t n x ng tu nhân dân ta, nh t là i v i giai c p công nhân các nhà

máy, h m lò.

nông thôn ru ng t ph n l n b a ch , phú nông chi m t:

Ngh Tiên (Xuân Tr ng) chi m h n 100 m u thôn Duy T c (Giao Tân);

Ph m Ng c Lan (V Th -Thái Bình) chi m 116 m u Hà Nam (Giao

ng); Hàn L ng (Hoành Nha) chi m 50 m u xã và h n 100 m u n i

khác... Nhà chung Bùi Chu chi m h n 600 m u Hà Cát (H ng Thu n);

dòng I-pha-nho chi m trên 500 m u Du Hi u (g i là n n I-pha-nho).

Ngoài ra b n c ng hào t ng thôn xã còn t ra bao th ru ng nh :

ru ng l u tr , th n t , ph t t , v n n, võ n, x h , t c n, bút n,

n, nh c n, y n n... Trong lúc ó ng i nông dân ch c chia

t ph n su t ít i, thu c lo i ru ng t x u (tam ng n). Bi n ng i

nông dân thành nh ng con n su t i i làm thuê ki m s ng, ho c vay n

lãi c t c v i lãi su t t 50% tr lên. Nhi u ng i không còn t c t c m

dùi v i hai bàn tay tr ng, ph i b x i làm tha ph ng c u th c m

vàng danh C m Ph , Phú Ri ng, Tân th gi i, nhi u ng i ra i không có

ngày tr l i.

LSDB huyen 1930-2005 XB =35=

s n Pháp nh n th y ngh làm mu i u t t b n ít, nhân công

i dào, r m t, d b bóc l t và l i nhu n k ch xù. T ó chúng ti n hành

hoang ban u là 70 m u B c b giáp sông Sò, n n m 1937 chúng l i

cho quai ê sông m r ng di n tích mu i lên 68 ha n a, chia làm 18 dây.

c quy n s n xu t, qu n lý và tiêu th mu i, chúng ã l p n

oan Qu t Lâm, có chánh, phó oan ng i Pháp thay nhau cai qu n, n i

ti ng tàn b o là tên Nô-bích-xuy, tên C ng-xen cùng b n tay sai g m cai

i, lính kh xanh, cai n... b n này r t gian ác, hàng ngày chúng àn áp,

thúc ép lao ng t sáng tinh m t i t i s m, n u ai làm ch m ch p, u o i

là chúng ánh p. T i n giao n p s n ph m, n u ai n p không nh

c mu i s b cúp l ng ngày hôm ó. N p mu i xong tr v nhà, chúng

khám xét t ng ng i, n u d u m t chút mu i trong ng i c ng b ph t.

Ông Trùm Phúc (Qu t Lâm) ba l n, m i l n l y m t chút mu i v n u

ph t ti n và ph t tù (t ng c ng là 14 tháng tù). Ngoài ra b n chúng còn

th ng xuyên vào các làng xung quanh lùng s c, khám xét b t c nhà nào,

u n u mu i l u ho c có mu i trong nhà dù nhi u hay ít u b t ch thu và

ph t ti n nh : gia ình ông D , ông R c, ông Thân (Qu t Lâm).

Ngoài vi c c quy n v mu i, th c dân Pháp còn c quy n c v

u. thành ph Nam nh có nhà máy r u, t chi nhánh ph huy n

Giao Thu g i là ty r u. d b ki m soát và kh ng ch chúng l p n

oan Ngô ng, có chánh phó oan ng i Pháp, có cai i lính kh xanh

và b n tay sai gian ác nh V V n Ch t (Qu n Ch t) và V V n Ngh ,

hàng ngày chúng vào các làng rình mò x c x o, n u chúng b t c n u

u l u ho c trong nhà có r u là chúng b t ph t ti n (n u không có ti n

thì chúng t ch biên gia tài) và tù giam ít nh t t 1 tháng n 3 n m.

LSDB huyen 1930-2005 XB =36=

Trong khi ó ng i dân các thôn quê còn ph i ch u nhi u hình

th c bóc l t khác nh phu phen, t p d ch, các th thu h t s c vô lý nh

thu thân... khi n ng i làm thuê su t i c ng không ti n óng thu .

Thâm c h n th c dân Pháp còn dùng các hình th c nô d ch v

n hoá, tuyên truy n v n n v n minh Pháp, m m t s tr ng d y ti ng

Pháp ào t o b n tay sai cho chúng, khuy n khích các t c l c h , th c

hi n chính sách "ngu dân" d b cai tr . Nham hi m nh t là chúng ã l i

ng tôn giáo khoét sâu thêm mâu thu n l ng giáo, gây m i h n thù, chia

kh i oàn k t dân t c.

th ng tr , bóc l t v kinh t , nô d ch v v n hoá ã gây nên bao

nh au th ng ch ng ch t, oán thù d n nén trong nhân dân ta. Ng i dân

Giao Thu luôn nung n u ý chí c m thù, ch ch d p là vùng lên p tan

ách th ng tr c a th c dân phong ki n, r b cu c i nô l , giành quy n

ng làm ng i và c l p t do cho t n c.

Trong nh ng n m u th k XX, nh t là t nh ng n m 1924-1925

do nh h ng c a các phong trào yêu n c, cách m ng trên toàn qu c,

phong trào u tranh c a công nhân Nam nh c ng phát tri n m nh m .

i b t là cu c u tranh ngày 30-4-1925 c a 2.500 công nhân Nhà máy

i Nam nh òi t ng l ng và ph n i vi c sa th 300 công nhân tr c

ó ã tham gia cu c u tranh c a công nhân. Cu c u tranh này ã gây

c ti ng vang l n trong c n c và có tác ng m nh m n nông thôn

Giao Thu .

Trong nh ng n m 1925-1926, phong trào yêu n c phát tri n m nh

và sôi ng trong c n c. Hai s ki n thu hút s chú ý c a nhân dân

n c là cu c u tranh òi th c Phan B i Châu-Nhà yêu n c cách

ng b ch b t Qu ng Châu (1925)(1) và t ch c truy u c Phan Chu

Trinh. Nam nh, l truy u c Phan Chu Trinh c các nhà yêu n c

LSDB huyen 1930-2005 XB =37=

cách

(1)- C Phan B i Châu - Nhà chí s yêu n c x ng phong trào ông Du. H ng ng phong trào này, Hà Cát có c Nguy n Ng c; Hoành Nha có c Hoàng V n K , Hoàng V n S ng, Ph m V n Liên... nh ng không thành vì c Phan ch x ng b ch b t.

ng t ch c tr ng th t i thành ph và m t s n i khác trên a bàn t nh.

Nh ng s ki n trên ã tác ng m nh m và có tác d ng kh i d y tinh th n

yêu n c trong nhân dân, nh t là trong m t s thanh niên h c sinh và trí

th c m i. Tình hình ó ã t o u ki n thu n l i cho vi c hình thành các

ch c cách m ng huy n Giao Thu nh ng n m ti p theo.

m 1925, sau m t quá trình gian kh , l n l i i tìm ng c u

c và n v i ch ngh a Mác - Lênin, ng chí Nguy n ái Qu c t Liên

Xô v Qu ng Châu - Trung Qu c l p ra H i Vi t Nam Cách m ng thanh

niên. T tháng 7-1927 H i Vi t Nam Cách m ng thanh niên ã nh h ng

và b t u phát tri n v Nam nh qua nhi u ngu n.

Tháng 9-1927, ng chí Nguy n Danh i, i di n K b Vi t

Nam Cách m ng thanh niên B c K v tri u t p m t h i ngh h p t i ngh a

a Hoa Ki u (nay thu c xã M Tr ng ngo i thành Nam nh) thành l p

nh b H i Vi t Nam Cách m ng thanh niên Nam nh. Ban Ch p hành

nh b lâm th i g m 3 ng chí: Nguy n V n Hoan, V Huy Hào, Tr n

Trung Tín, do ng chí Nguy n V n Hoan làm Bí th . Cu c h p ã th ng

nh t phong trào cách m ng trong t nh, bàn cách y m nh các phong trào

tuyên truy n phát tri n t ch c ra toàn t nh (1).

Giao Thu lúc này c s H i Vi t Nam cách m ng thanh niên ã

c hình thành Hoành Nha, T L c, Qu t Lâm, Hà Cát t các ngu n

nhi u khu v c:

LSDB huyen 1930-2005 XB =38=

- Ngu n th nh t t t nh Thái Bình sang do Th y giáo V V n Chi

quê B Xuyên (Thái Bình) d y h c Tr ng nh H i (xã H ng Thu n

ngày nay) ã t ch c ra "H i kín" Hà Cát. D i hình th c "H i kín" làng

(1)- L ch s ng b t nh Nam nh - Tr69

Hà Cát ã có t ch c c a nh ng trí th c nho h c. Ngay t n m 1927, H i

ã tuyên truy n các lo i sách báo kh i d y lòng yêu n c i v i các t ng

p dân chúng trong vùng.

i nhà c Nguy n Ng c(1) là m t c s truy n bá các lo i sách c m

a h i kín nh : Trung Qu c h n, Phan Tây H di c o, Tam dân ch

ngh a, Lu t sinh t n c nh tranh, Lý Th ng Ki t ánh T ng... Tuy m i có

t mình ho t ng, ch a liên l c c v i các t ch c cách m ng khác,

th y giáo V V n Chi(2) ã t ch c cho qu n chúng trung kiên in truy n

n kêu g i qu n chúng u tranh ch ng b n c ng hào, k lý n ch n ti n

công p ê c a nhân dân hai thôn Hà Cát và nh H i (H ng Thu n).

Ngoài ra th y Chi còn t ch c thanh niên d y ch Qu c ng cho nhân dân

trong vùng.

Cu i n m 1930, th y giáo Chi ã là ng viên ng C ng s n

(chuy n ng), ang chu n b k t n p ng cho hai ông là: Nguy n Ng c

và ng Xuân Hoà ti n t i thành l p chi b Hà Cát, thì t i T L c

phong trào cách m ng b ch kh ng b nên vi c k t n p ng viên Hà

Cát ph i d ng l i. Tuy nhiên v n g n Ti n H i (Thái Bình) nên th y giáo

Chi ã t ch c in truy n n h ng ng phong trào nông dân Ti n H i và

cao trào Xô Vi t Ngh T nh. Ho t ng c a th y giáo Chi nh H i, Hà

Cát b ch nghi ng , chúng a ng i v khám xét n i tr c a th y giáo

Chi, b t ông Nguy n Ng c và ông ng Xuân Hoà v giam S M t thám

LSDB huyen 1930-2005 XB =39=

Nam nh. Sau ó chúng làm án qu n thúc hai ông quê nhà, bãi b

tr ng ti u h c nh H i, i th y Nguy n V n Chi i d y h c H ng

Yên. T ây s lãnh o tr c ti p Hà Cát, nh H i b gián n.

(1)- C Ph m Ng c có tên khác g i là Nguy n Ng c là Nho s yêu n c, th y d y ch nho (thân ph ng chí Ph m C ng)(2)- Nhà giáo V V n Chi là h i viên H i Vi t Nam Cách m ng thanh niên(3)- L ch s ng b Nam nh, Trang 79-80 NXB CTQG Hà N i 2001

- Ngu n th hai: T Hà N i do ng chí Lê Ng c R , Lê H u

Trung h i viên Vi t Nam cách m ng thanh niên và nh ng ng i con c a

Giao Thu là công nhân nhà máy, h m m các n i nh ng chí Nguy n

Xuân L m (T L c), ng chí V c Âu, V V n X ng (Hoành Nha)

ã bí m t g i tài li u sách báo v a ph ng tuyên truy n, kh i d y

lòng yêu n c, nhen nhóm ng n l a cách m ng T L c, Hoành Nha, Hà

Cát, Qu t Lâm và n i khác.

Tháng 3-1929, sau g n 2 n m ho t ng, c s H i Vi t Nam cách

ng thanh niên Nam nh ã phát tri n t ng i r ng thành ph và

8 huy n trong t nh. Giao Thu là m t trong 3 huy n xa trung tâm thành

ph và có nhi u c s H i Vi t Nam cách m ng thanh niên là: Qu t Lâm,

L c, Hoành Nha, Hà Cát, nh H i...

Qu t Lâm có v trí quan tr ng c v chính tr và kinh t , b n th c

dân ô h và t b n Pháp c u k t v i nhau ra s c àn áp, bóc l t, bi n

ng i dân n i ây thành nh ng ng i công nhân diêm nghi p, s n xu t t p

trung theo ca kíp, có nh m c. T tính ch t ó, th c hi n ch tr ng "vô

n hoá". ng chí Ph m Ry (L c Nghi p) h i viên H i Vi t Nam cách

ng thanh niên c phân công v Qu t Lâm tuyên truy n giác ng cách

ng trong t ng l p công nhân diêm nghi p và nhân dân lao ng a

LSDB huyen 1930-2005 XB =40=

ph ng. ng chí thâm nh p ã xây d ng c m t c s cách m ng

xóm Th ng Bình. Nh ng ng i s m c giác ng là nòng c t ban u

a c s cách m ng lúc ó là ông Nguy n ình L u, Nguy n H u Thái,

Nguy n Kh c Tiên, Nguy n Th Th , Nguy n V n L ng, ông Qu t, ông

Chiêu, ông Hoán, ông Hu ng...

Nh ng n m 1925-1929, H i Vi t Nam cách m ng thanh niên ã có

vai trò tích c c trong cu c v n ng phát tri n phong trào cách m ng Vi t

Nam và hoàn thành s m nh l ch s - vai trò ti n thân c a t ch c c ng

n.

Nh ng trong giai n l ch s m i, cách m ng Vi t Nam òi h i

ph i có s lãnh o c a m t chính ng cách m ng c a giai c p công

nhân, áp ng nh ng yêu c u c a l ch s t ra. S m nh n th c c

nh ng nhu c u c p bách c a th i i, nh ng ph n t tiên ti n trong H i

Vi t Nam cách m ng thanh niên ã ra s c ph n u ti n t i thành l p

ng C ng s n c a giai c p công nhân Vi t Nam.

Cu i tháng 3-1929 m t chi b c ng s n u tiên c thành l p t i

Hà N i. Sau i h i toàn qu c Vi t Nam cách m ng thanh niên tháng 5-

1929 c t ch c H ng C ng - Trung Qu c, các i bi u B c K

xu t vi c c n thi t ph i thành l p t ch c ng C ng s n, không c i

i ch p nh n, b v n c xúc ti n vi c thành l p ông D ng C ng s n

ng.

Theo xu h ng ó, t ch c Vi t Nam cách m ng thanh niên t nh

Nam nh c ng nhanh chóng tr thành ông D ng C ng s n ng t nh

Nam nh. Ban T nh u lâm th i c thành l p g m ng chí: Nguy n

i (Bí th ), Nguy n V n Ng , Lê Ng c R . T nh u u tiên b t tay ngay

vào tri n khai m t s vi c c n kíp tr c m t:

LSDB huyen 1930-2005 XB =41=

- Xây d ng các chi b ông D ng C ng s n ng trên c s k t

p nh ng h i viên tiên ti n trong H i Vi t Nam cách m ng thanh niên vào

ng (lúc y g i là chuy n ng).

- Hu n luy n, ào t o cán b b sung cung c p cho phong trào

cách m ng a ph ng và c s .

- y m nh công tác tuyên truy n cách m ng trong qu n chúng trên

s ó phát ng các cu c u tranh, l a ch n nh ng ng i tích c c

phát tri n vào ng.

- Cu c v n ng chu n b thành l p ng b C ng s n u tiên

Nam nh là m t quá trình sàng l c v t ch c và u tranh t t ng gay

t kh ng nh nh ng m c tiêu cách m ng. M c dù có s phân li t trong

ch c Vi t Nam cách m ng thanh niên nh ng i a s h i viên trong

nh tán thành gia nh p ông D ng C ng s n ng.

ra i c a ng b ông D ng C ng s n ng Nam nh là

t b c phát tri n m i v t b c c a phong trào cách m ng a ph ng.

dây phong trào cách m ng c a qu n chúng nhân dân ã có s lãnh o,

ch o tr c ti p c a ng b ông D ng C ng s n ng Nam nh.

Song, s xu t hi n cùng m t lúc 3 t ch c c ng s n 3 mi n t

c cùng m c ích, chí h ng, nh ng l i ho t ng riêng r , tranh giành

nh h ng l n nhau làm nh h ng n phong trào cách m ng chung trên

ph m vi c n c. Tr c tình hình ó Qu c t C ng s n ã g i th kêu g i

3 t ch c c ng s n Vi t Nam ph i nhanh chóng th ng nh t l i, d a trên

s c a ch ngh a Mác - Lênin cùng nh ng l i ích c a gia c p công nhân

và nhân dân lao ng Vi t Nam lãnh o cách m ng Vi t Nam phát

tri n i lên. c Qu c t C ng s n u nhi m ng chí Nguy n ái Qu c

ang Thái Lan v Trung Qu c th c hi n s m nh ó.

LSDB huyen 1930-2005 XB =42=

Ngày 03-02-1930 ng chí Nguy n ái Qu c tri u t p h i ngh t i

u Long (H ng C ng - Trung Qu c) th ng nh t 3 t ch c c ng s n trên

thành ng C ng s n Vi t Nam. H i ngh ã thông qua Chính c ng, Sách

c, u l tóm t t c a ng và u l tóm t t c a các oàn th qu n

chúng: thanh niên, ph n ... Các i bi u tham d h i ngh tr v n c ã

xúc ti n vi c th ng nh t các t ch c c ng s n, c ra BCH Trung ng lâm

th i. Th c hi n quy t nh c a h i ngh h p nh t, ng b ông D ng

ng s n ng Nam nh ã nhanh chóng chuy n ng thành l p ng

ng C ng s n Vi t Nam t nh Nam nh.

n c vào ng l i c a Trung ng lâm th i và tình hình c th

a t nh, ng b Nam nh t p trung ch o m t s công tác tr c m t.

- Xây d ng và phát tri n m nh m các t ch c qu n chúng trong

công, nông; y m nh công tác tuyên truy n giáo d c tinh th n yêu n c

a nhân dân, v n ng qu n chúng u tranh v chính tr , kinh t , th c

hi n nhi m v ph n , ph n phong c a a ph ng.

- Thông qua phong trào u tranh c a qu n chúng, ng b y

nh công tác c ng c và phát tri n ng v m i m t, nâng cao l p

tr ng, giác ng giai c p, tính ti n phong chi n u c a ng, ra s c ào

o, b i d ng cán b , làm tròn s m nh là ng i lãnh o phong trào cách

ng a ph ng.

ng ng phong trào cách m ng c a các a ph ng trong t nh,

c s ch o tr c ti p c a ng chí Ph m Ry, T qu n chúng tích c c

a xã Qu t Lâm, huy n Giao Thu ã t ch c nh ng hành ng cách

ng b c u, góp ph n kh i d y tinh th n cách m ng c a nhân dân lao

ng Qu t Lâm và trong vùng.

LSDB huyen 1930-2005 XB =43=

Ho t ng gây c ti ng vang l n nh t tr c khi ti n t i thành l p

chi b ng C ng s n u tiên Qu t Lâm (Giao Thu ) là cu c treo c và

i truy n n êm 29 r ng ngày 30 t t Canh Ng (1930) t i ch n c a

qu n chúng cách m ng Qu t Lâm.

Nh ng ngày u n m 1930, l i d ng s h c a b n Tây ang n

ch i trong d p Noel và t t d ng l ch, b n hào lý r c r ch s m t t Nguyên

án, t qu n chúng xây d ng m t k ho ch ho t ng táo b o và b t ng

treo c búa li m c a ng C ng s n, r i truy n n kêu g i nhân dân ng

ng C ng s n và t ch c tham gia u tranh. Theo k ho ch c và

truy n n do ông Nguy n Kh c Tiên tr c ti p nh n t i t ng h nhà

Nghè L c Qu n do ng chí Ph m Ry giao cho. Ch n úng vào ngày

gi c Nghè, ông Tiên là cháu r n n gi , ng chí Ph m Ry c ng là

cháu ngo i c Nghè, h n n a gia ình c Nghè c ng l i là m t c s trung

kiên c a cách m ng nên vi c nh n c và tài li u bí m t di n ra thu n l i.

Truy n n c in ch to trên kh gi y r ng 30cmx20cm; n i dung v ch

rõ t i ác c a b n xâm l c Pháp và kêu g i m i ng i vùng lên u tranh

ch ng áp b c bóc l t. Lá c ng b ng l a kh r ng 50 x 80cm c

chính gi a m t hình búa li m (vì u ki n bí m t và v t ch t lúc ó

ch a y nên hình búa li m m i ch c v b ng vôi tr ng).

êm 29 t t Canh Ng (1930) các h i viên c a T qu n chúng tích

c ã t ch c tri n khai k ho ch. Truy n n c phân ra và chia cho

các ng chí i r i các ng ng t ch n n Th c Hoá, t ch n

i Sa Châu (Giao Châu). Sau khi ã hoàn thành vi c r i truy n n các t

viên t p h p v khu v c ch n th c hi n k ho ch treo c . N a êm

tr i r t t i, l i d ng th i ti t thu n l i, t qu n chúng ã ch n v trí trung

tâm cao nh t trên mái nhà Tr ng Ti u h c sáng hôm sau m i ng i i

qua có th d dàng nhìn th y (1). Do ã có s chu n b chu áo nên công

LSDB huyen 1930-2005 XB =44=

vi c di n ra thu n l i, bí m t và an toàn. Sau khi hoàn thành nhi m v , các

viên chia tay nhau, m i ng i u thao th c ch i k t qu công vi c.

Hôm sau, theo l th ng ch n h p phiên t t niên vào sáng 30

t, ng i t Hà L n (H i H u) kéo sáng, t Kiên Lao, Trung Thành (Xuân

Tr ng) xu ng; nh ng ng i i ch nhìn th y lá c ng ph n ph t tung

bay trên nóc tr ng ti u h c và truy n n r i d c ng ã bàn tán xôn

xao. M i ng i t các ng ng nghe tin c ng tò mò r nhau kéo n, c

Ch n xôn xao h n lên. B n lính n s hãi không giám leo lên l y

xu ng và h t ho ng, v i vã i báo tây oan. Lý V n (lý tr ng xã) c

trình báo c ng v i vàng ch y n. Sau m t h i quát n t dân chúng, Lý V n

(1)- Theo l i k c a ông ng Khánh xóm Lâm Ninh (Qu t Lâm) ng i treo c là ông

Tr n Huy Ng c

nh cho xã tu n trèo lên nóc nhà tháo c xu ng, ng th i cho lính tu n i

thu nh t truy n n. Tây oan cho lính mang các tang v t c a c ng s n

m c và truy n n t c t c trình báo lên c p trên. Dân chúng trong vùng

c d p ch ng ki n t n m t s hoang mang, lúng túng, ho ng s c a th y

tây oan và hào lý. M c dù nhi u ng i trong dân chúng ph n nhi u

ch a bi t ch , không hi u truy n n nói gì, không bi t c ng s n là ai, h

n Qu t Lâm b ng cách nào; nh ng qua thái ho ng h t c a b n tây

oan và hào lý, h r t c m ph c hành ng c a c ng s n. Phiên Ch n

t niên xôn xao, nh n nh p h n lên vì s ki n này. Vi c r i truy n n và

treo c ng ã có tác ng l n n t t ng nhân dân Qu t Lâm và các

xã lân c n. Qua s ki n này kh ng nh s hi n di n c a t ch c ng

Giao Thu , ng th i c ng là d p qu n chúng nhân dân càng hi u h n

LSDB huyen 1930-2005 XB =45=

ng. u có ý ngh a quan tr ng là thành tích thi t th c nh t chào

ng ngày ng C ng s n Vi t Nam v a ra i (03-02-1930). Sau m t

quá trình v n ng tích c c, tháng 5-1930, liên chi b ng C ng s n Vi t

Nam huy n Xuân Tr ng - Giao Thu c thành l p. ó là liên chi b

Xuân Giao bao g m các ng viên c a hai huy n Xuân Tr ng, Giao

Thu . C ng trong tháng 5-1930, liên chi b Xuân Giao tri u t p h i ngh

ph bi n Chính c ng sách l c, u l v n t t c a ng, ng th i h i

ngh c ng ãnh giá tình hình và phong trào cách m ng c 3 huy n trong

th i gian v a qua. H i ngh kh ng nh phong trào qu n chúng và c s

cách m ng ã phát tri n di n t ng i r ng c các huy n nh H i

Khuê Ngo i, L c Qu n, Qu t Lâm, Hoành Nha, Hà Cát.... Qu t Lâm

i s cai tr tr c ti p dã man tàn b o c a b n tây oan, nhân dân s m

giác ng v k thù qu c phong ki n nên s n sàng ng lên ch ng l i

chúng. Nhân dân a ph ng l i chuyên v làm mu i và ánh cá, mang

tính t p th cao trong lao ng s n xu t, nên có thu n l i trong công tác

phát ng qu n chúng. Trong quá trình phát tri n phong trào Qu t Lâm

ã hình thành t ch c qu n chúng tích c c, b c u phát huy c tác

ng, gây c uy tín trong nhân dân. Qua theo dõi và ch o tr c ti p

phong trào, ng chí Ph m Ry nh n th y Qu t Lâm có u ki n khách

quan và ch quan thành l p chi b ng.

Th c hi n k ho ch ó, vào m t ngày tháng 6 n m 1930, tr i n ng

to, theo công vi c th ng ngày, bà con diêm dân l i ánh xe, cùng xêu,

trang ra ng mu i; m t con thuy n i (l y cát bi n v làm mu i) c ng

c y ra phía c n cát khu v c bãi bi n tr c Th ng Bình (xóm Lâm

Trung ngày nay). Trên thuy n có ng chí Ph m Ry(1) (t c Thanh Châu)

cùng T qu n chúng tích c c. che m t b n tây oan và b n lính, trong

LSDB huyen 1930-2005 XB =46=

thuy n tr i chi u và bày b "sóc a" ai có trông th y c ng coi nh

thuy n ánh b c. ng chí Ph m Ry trình bày tóm t t C ng l nh c a

ng và nêu nhi m v ng viên. Thay m t liên chi b ng chí Ph m Ry

công b k t n p ng và công nh n 5 ng viên c ng s n xã Qu t Lâm

huy n Giao Thu g m:

- /c Nguy n ình L u (t c Thành): Bí th chi b ng C ng s n

xã Qu t Lâm

- /c Nguy n H u Thái (t c B ng): ng viên

- /c Nguy n L ng (tác Búa): ng viên

- /c Nguy n Kh c Tiên (t c H i): ng viên

- /c Nguy n Th Th (t c Minh): ng viên

Nh v y là n tháng 6-1930, Chi b ng C ng s n xã Qu t Lâm

ã c thành l p do ng chí Nguy n ình L u làm Bí th . Sau khi ra

i

(1)- ng chí Ph m Ry lúc này ph trách liên chi b Xuân Giao

chi b ã quy t nh nh ng nhi m v tr c m t là ph i ra s c h c t p, tìm

hi u nâng cao nh n th c, phát tri n c s cách m ng trong qu n chúng;

tuyên truy n sâu r ng trong nhân dân ng l i, ch tr ng c a ng, trên

s ó phát ng phong trào u tranh ch ng th c dân Pháp và bè l

th c dân phong ki n. T ây phong trào cách m ng a ph ng ã có s

lãnh o tr c ti p c a chi b ng. Nh ng cu c u tranh c a nhân dân

Qu t Lâm ch ng áp b c bóc l t, c ng quy n, òi c m áo cùng hoà nh p

i phong trào cách m ng huy n Giao Thu và c n c.

LSDB huyen 1930-2005 XB =47=

Vào nh ng d p l l n nh ngày Qu c t Lao ng, ngày k ni m

Qu c t ch ng chi n tranh, k ni m Cách m ng Tháng 10 Nga... nh ng n i

có phong trào m nh u t ch c r i truy n n, treo c ng trên các tr c

ng giao thông T L c, Qu t Lâm, Sa Châu, Hà Cát, Hà L n, Giáo

Phòng, nh H i.... Có khi c búa li m c bí m t treo n oan Ngô

ng, nh ng vi c làm ó ã gây c s quan tâm chú ý c a qu n chúng

nhân dân, khi n k ch h t s c lo s .

Khi phong trào cách m ng c n c ã phát tri n thành cao trào,

Lu n C ng chính tr c a ng ra i (10-1930) ã áp ng yêu c u m i

a cao trào cách m ng.

Trên c s Lu n c ng c a ng, T nh u Nam nh i chi u v i

th c t ho t ng, kh c ph c nh ng thi u sót tr c ây, ra ch tr ng

lãnh o phong trào m i toàn di n h n. Trong công tác xây d ng ng,

ngoài vi c tích c c xây d ng t ch c, T nh u chú tr ng t ng c ng v

công tác t t ng, v công tác v n ng qu n chúng, công tác công v n,

công tác nông v n t ng c ng và phân công cán b v nông thôn, vào nhà

máy h m m , i sâu phát ng qu n chúng u tranh cho các m c tiêu

chung.

Nh ng ch tr ng nói trên sát h p v i tình hình c a a ph ng,

áp ng yêu c u c a qu n chúng, cho nên phong trào ã t ng b c c

ph c h i và phát tri n. theo dõi sát và k p th i ch o phong trào các

s , T nh u ã c ng chí Nguy n Doãn Ch p - T nh u viên v b t

liên l c v i liên chi b Xuân Giao và chi b Qu t Lâm. Nh ng ho ng

a ng chí Nguy n Doãn Ch p cùng nh ng cán b , ng viên và qu n

chúng tích c c c s ã thúc y phong trào vùng nông thôn Giao

Thu .

LSDB huyen 1930-2005 XB =48=

Tr c uy th c a ng ngày càng cao trong qu ng i qu n chúng

nhân dân và nh ng ho t ng m nh c a ng khi n k thù ho ng h t.

Trong t ng ta t ch c ho t ng k ni m Cách m ng Tháng M i

(07/11), ch iên cu ng kh ng b , vây ráp b t i 54 ng i, a s là ng

viên và qu n chúng cách m ng trong t nh giam Lao - Nam nh. Tuy

nhiên chi b Qu t Lâm huy n Giao Thu v n tìm m i cách tr v ng, b o

toàn l c l ng và ch ng ho t ng xây d ng phong trào c s .

Tr c di n bi n tình hình m i, phong trào cách m ng nông thôn

n ti p t c c quan tâm và y m nh h n. Tháng 02-1931, ng chí

Nguy n Doãn Ch p tri u t p h i ngh i bi u "Thôn b " Phúc Ch

huy n Ngh a H ng (nay thu c xã Yên Th ng, huy n ý Yên) truy n t

Lu n c ng chính tr , bàn k ho ch c ng c t ch c và y m nh các ho t

ng u tranh. Thay m t cho liên chi b Xuân Tr ng - Giao Thu ng

chí Ph m Ry c c i d h i ngh . Sau ó ng chí v tri n khai ph

bi n tinh th n h i ngh cho chi b T L c và chi b Qu t Lâm huy n Giao

Thu . Qua ó ã góp ph n quan tr ng vào vi c nâng cao nh n th c v

ng l i cách m ng c a ng cho các ng viên và qu n chúng cách

ng, a phong trào cách m ng nông thôn huy n Giao Thu ti n lên m t

c m i.

ng ng cao trào Xô Vi t - Ngh T nh, chi b Qu t Lâm còn

phát ng nông dân g t lúa c a Nhang Phùng chia cho dân nghèo. Nhang

Phùng là m t a ch l n nh t Qu t Lâm, lúc ó y có 200 m u ru ng t t;

do th n cho vay n ng lãi b ng thóc, ho c b ng ti n, r i bu c nông dân

y ru ng tr g t n , chi m t d n s ru ng c a ng i nghèo, th con

trai là Lý tr ng ng ch c, y ngang nhiên bóc l t nông dân d i d ng

thuê m n không công. Hàng n m c n mùa lúa chín, cánh ng c a y

lúa vàng ng p ng, trong khi ó thì nông dân nhi u ng i không t c t

LSDB huyen 1930-2005 XB =49=

m dùi, vô cùng ói kh , ng i nông dân Qu t Lâm quanh n m lao ng

u t t m t t i mà v n không n. H t mùa g t là h t g o, su t i lao

ng thuê m n cho a ch mà v n thi u ói. Tr c tình hình ó, chi b

phát ng nông dân ng lên u tranh òi l i ru ng t và tr c m t là

t lúa c a Nhang Phùng chia cho ng i nghèo. Sáng ngày 10/10/1931

theo k ho ch ã nh, g n 200 qu n chúng các thôn Th ng Bình và

Qu t H em quang gánh, li m hái, r m r kéo nhau n cánh ng Mô

Tiên g t lúa c a Nhang Phùng. Theo k ho ch ã v ch tr c, m t s trai

kho m nh c c ra s n sàng i phó n u a ch Phùng ch ng l i,

còn t t c kéo xu ng ru ng g t lúa, Nhang Phùng c tin báo nh ng

không dám ló m t ra, mà ch cho ng i ra nhòm ngó r i rút lui. Lúa g t

xong nhân dân kh n tr ng bó gánh v vò l y thóc. Bó nào ch a k p vò thì

p l y h t h t m y u bông, mãi n 12 gi tr a, Lý V n (con trai Nhang

Phùng) m i trình báo lên ph . Kho ng 15 gi chi u lính l , tu n inh kéo

Th ng Bình l y l i c kho ng 100 bó lúa ch còn h t lép. Ho ng s

tr c s c m nh u tranh c a qu n chúng, Nhang Phùng ph i tr l i cho

dân 80 m u ru ng tr c ây h n ã chi m t.

Sau l n g t lúa c a Nhang Phùng th ng l i, th a th ng chi b Qu t

Lâm v ch k ho ch t ch c cho diêm dân tr ng tr tên C ng-xen Qu t

Lâm. Tên tây en C ng-xen là Phó oan khét ti ng tàn ác. Chi b xây d ng

ho ch cho diêm dân ch ng ch d p h th y tên C ng-xen i m t

mình ra ng mu i gi thói h ng hách thì hò nhau ánh cho y m t tr n

n nh i, ch a thói n t n nhân dân. Vào m t bu i chi u hè (5/1932)

tên C ng-xen n ru ng mu i ông Bân (ông c tình sót) nó th y ông c o

sót mu i, li n dùng ba toong v t ông t i t p, ông Bân tìm cách ch ng tr

và hô hoán "bà con i, tây oan ánh ng i", th y th m i ng i ch y n

tr ông Bân, ánh cho tên C ng-xen m t tr n nh t , nó l m c m bò

LSDB huyen 1930-2005 XB =50=

y, ch y v i v n. Khi cai i và lính n oan kéo nhau ra ng mu i

nh b t ông Bân thì diêm dân t p trung ó ph n i không cho b t, ng

th i yêu c u nhà th ng V n Lý v giám nh vi t th ng c a ông Bân.

Hôm sau viên thanh tra tây v Qu t Lâm òi x v ông Bân ánh phó

oan. Chi b huy ng 30 ng i kéo n n oan ph n i và nói nh ng

u ã c chi b v ch tr c: "ch có Phó oan ánh ông Bân, ch

không h có vi c ông Bân ánh Phó oan" và òi b i th ng cho ông Bân.

Cu i cùng viên thanh tra bu c phó oan C ng-xen ph i xin l i và b i

th ng 30 ng ông Bân ph c thu c. Tên Chánh oan ph i h a t nay

không ánh p, c hi p diêm dân n a. Diêm dân c h ng s mu i r i

vãi và kho n mu i cách chân ki ng n mu i n a gang tay. Sau ó Phó

oan C ng-xen b i i n i khác.

Sau nh ng s ki n náo ng trên, b n tây oan th ng cho lính và

tay chân b t th n s c vào làng, nh t là xóm Th ng Bình (Qu t Lâm),

nh m m t m i tên trúng 2 ích: v a b t mu i l u, v a lùng s c khám phá

s cách m ng. Hành ng c a chúng c ng làm c n tr n i s ng sinh

ho t c a nhân dân và s ho ng c a ta. Chi b quy t nh lãnh o qu n

chúng ch ng l i, k ho ch chi ti t c a t ng ph ng án c ph bi n k

cho m i ng i. Vào m t ngày cu i tháng 2 n m 1932, kho ng 4 gi chi u

n lính oan s ng s kéo n khám nhà ông n, lúc ó gia ình ông

n v ng nhà, nh k ho ch ã nh, ông Hu ng n ph n i không cho

khám vì nhà v ng ch , nh ng chúng c phá c a vào nhà khám xét, ông

Hu ng khôn khéo l ng vào b p châm l a cháy, r i ch y ra ngoài tri hô "tây

t nhà ông n bà con i". M i ng i tay g y, tay g u t t phía n

ch a cháy, c ng là uy hi p tinh th n b n chúng, ho ng h t tr c tình

hu ng ó, b n chúng b ch y v n, t ó b n tây và lính không giám

vào s c s o nhà dân nh tr c n a.

LSDB huyen 1930-2005 XB =51=

Sau t n ng h n kéo dài, v lúa chiêm n m 1931 b m t mùa l n,

thu ho ch th t bát. Trong khi ó v mu i mùa c ng thu ho ch sút kém.

nh s ng c a nông dân và ng dân còn ang ch t v t, kh n kh , nh ng

i n k s u thu , b t ch p khó kh n, b n hào lý ã cho tu n tráng n

ng nhà thúc thu . Nhân dân ã làm n lên ph , lên t nh òi gi m b t

u thu cho dân, nh ng chúng v n làm ng . Liên chi b Xuân - Giao -

i quy t nh phát ng nông dân 3 xã Qu t Lâm, T L c và H i Khê

Ngo i ng lên u tranh v i yêu sách:

- Gi m thu thân

- Gi m và kh t thu n

- Ch ng ph thu, l m b

- Ch ng àn áp.

Theo k ho ch ã nh, ng chí Nguy n Doãn Ch p v H i Khê

Ngo i và Qu t Lâm, ng chí Ph m Ry v T L c tr c ti p ch o ph i

p cu c u tranh. Qu t Lâm d i s ch o c a chi b , oàn bi u tình

c t ch c r t ch t ch , chu áo và bí m t. Kho ng 4 gi ngày

25/7/1932, h n 150 ng i bao g m nông dân, diêm dân, ng dân ã l ng l

mang theo c m ùm, c m n m có m t y m h n, r i theo ng

54 ti n th ng lên L c Qu n, n i h p quân c a 3 oàn cùng lên Nam

nh a ki n ngh t i Toà s . oàn c a H i Khê Ngo i và T L c ã b

ch phát hi n, a l c l ng n ng n ch n ngay t i a ph ng.

Riêng oàn bi u tình c a Qu t Lâm do ng chí Nguy n ình L u:

Bí th chi b tr c ti p lãnh o ã i n b n phà L c Qu n, th y ông

ng i, tên cai phà không dám ch và vào trình báo cho tên n tr ng

c Qu n, cho lính ra ng n c n b t gi i tán, m i ng òi ph n i và òi g p

tên tây n tr ng, sau h n 1 gi gi ng co, c ng là lúc tên Quan ba Pháp

LSDB huyen 1930-2005 XB =52=

và 60 tên lính t Nam nh phóng ôtô xu ng vây uy hi p oàn bi u tình.

Tên Quan ba hùng h quát h i: "ai là ng i t ch c các ng i i". Theo k

ho ch ã nh ông ng Duy Ng c là qu n chúng trung kiên d n u oàn

bi u tình và ph trách nhóm i ch t ã cùng v i các ông Qu t, ông Hoán,

ông Chiên ng ra ã dõng d c tr l i: "chúng tôi Qu t Lâm - Giao Thu

i lên t nh kêu n m nay m t mùa lúa, mu i mà s u thu l i n ng n , không

gi m cho, bu c chúng tôi ph i kéo nhau lên Toà s h i xem có cho dân

chúng tôi s ng n a không". V a lúc ó tên Tri ph Xuân Tr ng cùng 4

tên lính t i, y yêu c u dân chúng c v nhà làm n, chúng tôi s b m lên

p trên gi i quy t, bi t là chúng l a d i, oàn bi u tình c ng thanh yêu

u: "c dân chúng tôi i, vì ã kêu nhi u l n r i". Th y không l a g t

c, chúng cho lính àn áp, ánh p, b t ng i y lên xe ch v

Qu t Lâm; c th ng nh t t t c tình hu ng t ra t tr c, nên m i

ng i nh t nh không ch u lên xe, cu c gi ng co kéo dài, b n lính ph i

dùng v l c b t t ng ng i b lên xe, v n còn 4 ng i kiên quy t không

ch u lên xe, trong ó có ng chí Nguy n ình L u: Bí th chi b , song

chúng c cho xe ch y thì ông Qu t, ông Hoán, ông Chiên n m l n ra

ng c n không cho xe ch y, chúng b t 4 ng i trên v giam nhà lao

Nam nh. ng chí L u b b t, ng chí Nguy n H u Thái thay, cùng

các ng viên và qu n chúng ti p t c kháng cáo lên Toà th ng s B c K ,

ph n i hành ng àn áp b t ng i vô c c a chúng, v i s òi h i chính

áng, h p lý c a nhân dân, cu i cùng chúng ph i nh ng b , bu c ph i th

tr ng án 4 ng i c a ta sau 3 tháng giam gi và ch p nh n m t s yêu sách

nh cho kh t thu n v sau. N m ó Qu t Lâm và các xã trong vùng b

thi t h i mùa màng c gi m thu t 1,7 ng xu ng 1,2 ng, nhi u

ng i túng không n p thu , chúng c ng không dám b t b , hành h nh

tr c.

LSDB huyen 1930-2005 XB =53=

Khi ôtô ch oàn bi u tình v a ph ng, b n tây oan và t ng lý

Qu t Lâm càng hoang mang, m i n m tr c, d p t t Nguyên án c ng

n treo c , r i truy n n, g t lúa Nhang Phùng, ánh c tây oan, nay l i

t p ông ng i kéo i Nam nh bi u tình òi quy n l i. u này ang

e do tr c ti p n s th ng tr c a chúng. Vì th chúng t ng c ng tu n

tra, ki m soát, theo dõi nh ng i t ng chúng nghi ng .

ây là l n u tiên Giao Thu , chi b ng ã lãnh o, t p h p

c s ông qu n chúng, v i quy mô t ch c ch t ch . Cu c u tranh

không ch bó h p trong ph m vi thôn xã, mà ã v t ra ph m vi r ng u

tranh òi quy n l i dân sinh, dân ch , bu c ch ph i nh ng b , ã kh ng

nh ng l i cách m ng úng n c a ng th i m ó. Th ng l i ó

ch ng nh ng có ý ngh a thi t th c v i s ng mà còn có ý ngh a to l n v

chính tr và c v ni m tin, tinh th n u tranh c a nhân dân, giúp cho chi

thêm d y d n kinh nghi m trong vi c ch o các cu c u tranh sau

này.

Nhìn chung phong trào t 1930-1932 Qu t Lâm d i s lãnh o

a chi b ng ã phát tri n c chi u r ng l n chi u sâu. M t m t lãnh

o qu n chúng hành ng cách m ng, nh m u tranh tr c di n v i k

thù, m t khác chú ý coi tr ng vi c xây d ng t ch c "nông h i " c s

i ã r i kh p c xã, chia thành 4 dâu, m i dâu có t 50-70 h i viên (dâu

c là t ). Ngoài ra còn có các t ch c bi n t ng khác nh : h i t ng t ,

i ph ng góp ng, h i cha già m héo... t p h p qu n chúng, c

qu n chúng h ng ng và nhi t li t tham gia.

th c t cu c s ng, trong c nh n c m t nhà tan, l i c ng

tuyên truy n giáo d c, tinh th n dân t c, ý th c cách m ng c kh i d y,

c l ng qu n chúng c t ch c ông o ã t o thành s c m nh to l n

LSDB huyen 1930-2005 XB =54=

trong u tranh cách m ng d i s lãnh o c a ng. Nh v y mà chi b

c qu n chúng b o v và ho t ng ngay tr c nanh vu t c a k thù.

Th ng l i ó kh ng nh ng l i cách m ng úng n c a ng

và s v n d ng sáng t o, k p th i c a chi b ng. Uy tín c a ng ngày

càng cao và nh h ng sâu r ng trong nhân dân. M i quan h gi a ng

i nhân dân ngày càng tr nên kh ng khít, g n bó. Cán b , ng viên ã

kh ng nh c vai trò tiên phong chi n u c a mình trong ti n trình

cách m ng a ph ng. Ho ng s tr c phong trào u tranh c a nhân

dân, t cu i n m 1932-1934 th c dân Pháp và bè l tay sai t ng c ng àn

áp, kh ng b phong trào cách m ng. Tr c h t chúng ch a m i nh n vào

ng C ng s n và qu n chúng trung kiên c a ng, nhi u cán b , ng

viên c t cán b ch b t, b sát h i, nhi u c s c a ng b Nam nh b

n th t h t s c nghiêm tr ng. C ng nh các a ph ng khác, t n m

1933 tr i, phong trào cách m ng huy n Giao Thu lâm vào tình tr ng

vô cùng khó kh n. Giao Thu v n có truy n th ng u tranh cách m ng sôi

i, m nh m trong cao trào n m 1930-1932, nh t là Qu t Lâm. Do ó,

ch ã t ng c ng b máy kìm k p, àn áp th ng tay. T i khu v c ch

n (Qu t Lâm), th c dân Pháp t ng c ng l c l ng binh lính, xây d ng

th ng n b t, l p các tháp canh c a bi n và các l i ra vào trong xã.

p ra 2 i lính c ng, lính kh xanh và lính kh , n u nghi ai có

ho t ng ho c quan h v i c ng s n là chúng lùng s c, b t giam kh ng

và uy hi p tinh th n nhân dân. B n ph n ng, hào lý có c h i ngóc

u d y ch ng phá cách m ng m t cách quy t li t. Trong hoàn c nh ó,

vi c liên l c t t nh xu ng huy n n c s h t s c khó kh n và gián n.

Chi b ng Qu t Lâm xa trung tâm l i có n binh tr c ti p rình mò,

vi c giao thông liên l c b t c, do ó không n m c tình hình, ph ng

ng, nhi m v c th ho t ng. Chi b không sinh ho t c, ng

LSDB huyen 1930-2005 XB =55=

viên m t ph ng h ng, dao ng n m im, ho c b i n i khác làm n,

nh ng qu n chúng trung kiên nh t c ng ph i n m im tránh kh ng b ,

t s b i làm n n i xa, ch còn l i ng chí Nguy n ình L u - Bí th

chi b là v ng vàng, nh ng n c, không xoay chuy n c tình th .

th c t au xót trong giai n cách m ng này là nh ng kinh

nghi m và bài h c trong công tác ng, công tác lãnh o và ch o thiên

huy ng qu n chúng u tranh tr c di n v i quân thù, có ph n say s a

i th ng l i, xem nh vi c chu n b c v m t t ch c và t t ng cho cán

, ng viên, qu n chúng nhân dân, trong nh ng tình th khó kh n, n

khi quân thù ph n công l i thì hoang mang, dao ng, m t ph ng h ng,

phong trào b tan v . Trong lúc phong trào u tranh cách m ng c a qu n

chúng dâng cao, nhi u nhân t trung kiên xu t hi n có th tuyên truy n k t

p ng t ng thêm s c m nh chi n u cho chi b thì l i xem nh , g n

3 n m 1930-1932 không phát tri n thêm c m t ng viên nào, phong

trào Qu t Lâm t m th i l ng xu ng.

Nh ng n m 1934-1935, tình hình th gi i có nhi u bi n chuy n

quan tr ng. Ban Ch p hành Trung ng ng c thành l p h i ngo i,

ti n hành t ch c i h i ng l n th nh t Ma Cao (Trung Qu c-1935)

và lãnh o, ch o v n c. Phong trào cách m ng trong n c nói chung

và Giao Thu nói riêng có m t s chuy n bi n m i. C ng trong th i gian

ó, th l c phát xít ngày càng bành tr ng, nguy c chi n tranh e do

ngày càng t i g n, do ó phong trào ch ng phát xít, ch ng chi n tranh

ng ngày càng lên cao. c bi t là th ng l i c a M t tr n bình dân Pháp

ã nh h ng l n n n c ta. Các t ng l p nhân dân, k c t s n dân t c,

các nhân s dân ch ti n b , ang s ng trong b u không khí ng t ng t, do

nh h ng c a kinh t kh ng ho ng, ai n y u mong mu n nh ng c i

cách dân ch c n thi t Vi t Nam.

LSDB huyen 1930-2005 XB =56=

Tr c tình hình m i, Qu c t C ng s n ã có s nhìn nh n và quan

m m i, quan tâm h n n v n dân t c và thu c a, t p trung ch ng

chi n tranh qu c. D i ánh sáng ngh quy t c a Qu c t C ng s n, c n

vào u ki n c th c a cách m ng ông D ng và tình hình chính tr

c Pháp, H i ngh BCH Trung ng ng tháng 7-1936 nh n nh:

nhi m v chi n l c ch ng qu c và ch ng phong ki n mà ng ra t

khi thành l p n nay v n không thay i, nh ng m c tiêu tr c ti p c a

cách m ng tr c m t là t p trung l c l ng cách m ng, ch a m i nh n u

tranh vào b n ph n ng thu c a Pháp và tay sai c a chúng, òi t do

dân ch , c m áo và hoà bình.

Tình hình trên ã có tác d ng tr c ti p và r ng l n n phong trào

cách m ng Nam nh nói chung và Giao Thu nói riêng. M t s chính

tr ph m là ng viên và qu n chúng tích c c còn l i ch a b l t h i cao

trào (1930-1931) d n ph c h i c ng tìm cách b t m i ti p t c ho t ng.

ó là nh ng u ki n thúc y phong trào cách m ng a ph ng bùng

lên v i nh ng hình th c m i.

t sau khi phong trào cách m ng Qu t Lâm b kh ng b và

ng xu ng, thì t n m 1936, phong trào cách m ng Giao Thu b t u

c nhen nhóm l i và có u ki n phát tri n. Phong trào qu n chúng ti n

Hà Cát, nh H i (H ng Thu n) b t u n i lên v i vi c ti p thu các

lo i sách báo cách m ng t ng b V Tiên, Ti n H i (Thái Bình) và

ng b Nam nh ã bí m t l u hành nh : T Tin t c, Nhành lúa, Th i

nay, Ch ngh a Mác, B nh u tr t khuynh... c nhi u ng i truy n tay

nhau c. T ó các t ch c qu n chúng bi n t ng c hình thành nh

i t v n ã c hình thành bao g m các c nho cao tu i, m t s

thanh niên và trung niên tích c c, nhi u c cao tu i ã h ng hái ng ra

n ng xây d ng h i nh c Nguy n Ng c, Ph m Kh ng, Ph m L ,

LSDB huyen 1930-2005 XB =57=

Ph m Thanh... H i t v n khuy n h c tuyên b thành l p t i V n Ch (Hà

Cát) vào tháng 3-1937, b c u ã có hàng tr m h i viên tham gia, do c

Phùng làm h i tr ng. Ti p ó là H i t ng t , H c sinh oàn, i bát

m, i ng lôi, i c u ho , i h c võ c ng l n l t hình thành.

nòng c t là H i T v n, nh ng ng i lãnh o Hà Cát v n

ng các t ch c cùng ng lên, tr c m t u tranh òi quy n l i kinh t .

i ã c ra ban v n ng u tranh òi b n a ch , h ng lý, k hào, Tri

huy n c p l i công n, ch ng n l u ru ng t, ch ng ph thu l m b .

u tra giám sát nh ng vi c làm b t chính c a chúng, vi t n ki n lên

Toà án Công s B c K ho c vi t tin g i lên Báo " i Nay" nh m t cáo

nh ng hành ng tham nh ng c a k hào, h ng lý. Tri huy n Giao Th y

bu c ph i s c cho h ng lý các xã, ng lo t c p l i công n và bu c tên

a ch ng V Tú ph i tr l i 50 m u ru ng công n bi n thành t n

C n ba (Hà Cát). H i T v n còn vi t m t s bài báo g i lên toà báo

i nay" v ch tr n t i ác c a ng V Tú v n là lý tr ng ã th c y

quy n chi m t ru ng t và hành ng x o trá c a cha con y. Nhân à

th ng l i h i còn v n ng bà con nông dân u tranh v i a ch òi "dãn

tô chính, b tô ph ", bu c chúng ph i nhân nh ng.

Trên c s th ng l i cu c u tranh òi quy n l i kinh t , các ng

viên Hà Cát còn ra k ho ch v n ng qu n chúng u tranh v i hình

th c cao h n. ó là cu c v n ng và lãnh o a anh Ph m Luân là

th ng dân (ng i c a ta) ra tranh c ch c Lý tr ng Hà Cát, c nhân

dân ng tình, m i th t c pháp lý c chu n b chu áo(1). K t qu anh

(1)- Ph i h p v i Hà Cát ng chí V c Âu (Hoành Nha) ã vi t v n t bán ru ng t n c a gia ình cho anh Ph m Luân có tài s n b o m, theo quy nh

LSDB huyen 1930-2005 XB =58=

pháp lu t c a ch b o h lúc ó (theo h i ký c a /c V c Âu).

Luân ã th ng cu c giành c ch c lý tr ng, không nh ng anh Luân l t

vào n m chính quy n c a ch a ph ng mà còn kéo theo vi c c các

anh inh Minh, Nguy n Kh i, Thi làm tr ng tu n n m tr t t an

ninh, có l i cho ta. Cùng lúc ta còn t ch c lò rèn ánh dao ki m, búp a,

câu liêm, danh ngh a là trang b cho tu n tráng gi tr t t an ninh và cho

i c u ho , ch a cháy. Do phong trào xây d ng l c l ng t v Hà Cát,

nh H i phát tri n m nh, ng b huy n V Th (Thái Bình) ã c ng

chí L ng Quang Ch t sang hu n luy n quân s cho i t v . Các anh

Ph m C ng, Ph m Thanh i Nam nh liên h v i các i lý mua sách

báo v cho m i ng i cùng c tìm hi u thêm v ng và phong trào

cách m ng trong t nh và c n c.

t s ki n quan tr ng là ngày 01-8-1938 nh ng ng i lãnh o

Hà Cát ã t ch c c m t cu c mít tinh bán công khai t i nhà c Nguy n

Ng c. Có ng chí L ng Quang Ch t d và ph bi n tình hình trong n c

và qu c t , nói rõ v nguy c c a ch ngh a phát xít, v cu c v n ng u

tranh v i b n qu c th c dân xâm l c và b n ph n ng tay sai c ng

nh s chuy n h ng c a phong trào cách m ng trong th i gian t i.

Cùng v i Hà Cát, Hoành Nha ng chí V c Âu (quê Hoành

Nha) ho t ng vùng m Qu ng Ninh, r t quan tâm n phong trào cách

ng a ph ng, ng chí th ng xuyên liên h v i các c quan báo chí

Hà N i và Nam nh mua báo chuy n v a ph ng nh báo: Tin

c, Lao ng, T p h p... và các sách lý lu n: ch ngh a Mác, ch ng uy

Rinh, Tuyên ngôn ng C ng s n, các ti u thuy t hi n th c phê phán c a

Ngô T t T , Nguy n Công Hoan ã c thanh niên và nhi u ng i trong

xã truy n tay c.

LSDB huyen 1930-2005 XB =59=

Sau nh ng cu c ình công l n, nh ng n m 1935-1937 vùng m ,

hàng tr m công nhân là ng i Hoành Nha làm m Vàng Danh b th i h i

trong ó có ng chí V c Âu và V V n X ng ã v liên h ngay v i

ng chí ng Xuân Thi u trong Ban T nh u lâm th i Nam nh xin ý

ki n ch o phong trào cách m ng a ph ng trong th i gian t i, ng

chí ng Xuân Thi u ã bàn b c và trao nhi m v cho ng chí V c

Âu n m tình hình qu n chúng a ph ng, nh t là s công nhân b sa th i,

tìm hi u c n k nh ng th n áp b c, bóc l t c a chính quy n tay sai

s , t ó l a ch n nh ng qu n chúng t t làm h t nhân, t ng b c a

qu n chúng ra u tranh òi dân sinh, dân ch .

u n m 1938, ng chí Bùi c Minh cán b giao thông c a x

c v gi i thi u các ng chí V c Âu, V V n X ng, Ph m Tuân

sinh ho t t i chi b T L c (Giao Thu ).

Sau ó ng chí V c Âu còn ti p xúc v i b ph n công khai i

lý sách báo c a ng t i s nhà 58 ph C -lê-m ng-xô ( ng ph Tr n

Phú Nam nh ngày nay) nh các ng chí Bùi ng Chi, Phan ình

Kh i, Bùi Xuân M n, V Huy Hào tìm hi u v ch tr ng, ng l i

a ng trong th i k M t tr n dân ch , ch o phong trào Hoành

Nha theo s chuy n h ng chi n l c cách m ng c a ng trong th i k

i(1).

m r ng tuyên truy n v ch tr ng, ng l i c a ng tháng

7-1937 ng chí Phan ình Kh i ã v Hoành Nha tìm hi u tình hình

và v n ng nhân dân c sách báo c a ng. ng chí V c âu ã t

ch c mua sách báo ti n b v cho nhi u ng i c, nh t là trong thanh

niên c a xã. M t khác ng chí Âu còn m r ng quan h v i m t s thanh

niên ti n b trong vùng ti n hành s u t m s li u mà a ch và nhà chung

LSDB huyen 1930-2005 XB =60=

ã chi m t ru ng t c a nông dân t cáo trên báo chí, nh m h ng

lu n vào cu c u tranh v ch tr n t i ác c a chúng.

(1)- H i ký c a /c V c Âu.

d trò "dân ch " m dân, tháng 7 n m 1938 th c dân Pháp t

ch c b u c Vi n dân bi u B c K , huy n Xuân Tr ng - Giao Thu c

t i bi u, trong ó có hai ng c viên (1). Hai ng c viên là Bùi c

u (Xuân B ng) và Nguy n Th Vinh (Hành Thi n). Theo ch o c a

nh u Nam nh tên Vinh ã ph n b i t ch c, làm tay sai cho ch, ph i

n ng c tri không b phi u cho tên Vinh. Th c hi n ch th ó, ng

chí V c Âu ã c ng i lên t n Hành Thi n, nói là ng i trong t v n

ng b u c Giao Th y lên nh n truy n n v tán phát, c ng cho

ông Vinh, nh ng hàng ngàn truy n n ó ã b xé nát v t xu ng c u

Th ng Phúc (Xuân Tr ng) k t qu tên Vinh ã th t b i (2).

Phong trào cách m ng trong t nh v a c c ng c m t th i gian,

chính quy n th c dân l i t ch c m t t kh ng b m i. Tháng 7-1939,

chúng ti n hành nhi u v khám xét, trong ó có c quan i lý sách báo

a ng thành ph Nam nh, b t i 22 ng i.

u tháng 9-1939, S m t thám Nam nh a lính v vây khám nhà

Nguy n Ng c, c Phùng, ông Thanh Hà Cát, không b t c ch ng

gì, nh ng chúng v n b t gi i 3 ng i lên huy n tra h i. Ông Thanh b

a lên giam gi S M t thám Nam nh 3 tháng.

Tr c tình hình ó, phong trào cách m ng t nh Nam nh nói chung

và Giao Thu nói riêng l i t m l ng xu ng, sau nh ng v àn áp kh ng b

a k ch. Nhìn chung phong trào cách m ng Giao Thu trong nh ng

m 1936-1939 là cu c v n ng cách m ng sôi n i và r ng rãi c a các

LSDB huyen 1930-2005 XB =61=

ng l p nhân dân lao ng ã giành c m t s k t qu v chính tr , kinh

(1)- Chúng quy nh ng c viên ph i là ng i có tài s n b o m, T ng lý k hào có ch c s c ph m hàm và nh ng ng i có b ng cao ng Pháp Vi t.(2)- H i ký c a /c Ph m C ng.

, xã h i là do chi b ng và ng viên ã v n d ng úng n nh ng ch

tr ng v s chuy n h ng ch o chi n l c c a Trung ng ng và

nh ng ch tr ng công tác c a T nh u vào u ki n c th c a a

ph ng, ng th i còn do truy n th ng yêu n c v n có và tinh th n cách

ng b n b c a qu n chúng nhân dân. ã ào t o và rèn luy n c m t

i ng cán b c t cán, qu n chúng trung kiên, úc k t c nh ng kinh

nghi m, u tranh h p pháp và n a h p pháp, ph c v cho giai n cách

ng sau này.

Tình hình th gi i th i gian này ngày càng di n bi n c ng th ng,

ngày 01-9-1939 i chi n th gi i l n th hai bùng n . Trung ng ng

ch tr ng toàn ng rút vào bí m t, ch m d t th i k M t tr n dân ch .

i chi n th gi i th hai n ra, qu c Pháp tham chi n và ã bi n n n

kinh t n c ta thành n n kinh t th i chi n, ra s c v vét ng i và c a,

cung c p cho chi n tranh. Nam nh hàng lo t thanh niên b b t lính a

sang Pháp làm bia n. Nhi u ph ng ti n v n t i b xung công, các

hình th c công trái l c quyên m ra liên ti p, giá hàng hoá tiêu dùng t ng

t. Thu nh p th c t c a m i t ng l p dân c gi m sút. Trong lúc ó

chính quy n th c dân Pháp iên cu ng àn áp kh ng b cách m ng. M i

quy n l i dân ch t i thi u mà nhân dân v a giành c u b xoá b .

Các t ch c qu n chúng cách m ng h p pháp b chúng ra l nh c m. Các

sách báo yêu n c, ti n b b c m nghiêm ng t. n ngày 29-9-1939

LSDB huyen 1930-2005 XB =62=

chúng ã ti n hành 122 v khám xét, b t i 46 ng i, h u h t là cán b ,

ng viên và qu n chúng cách m ng c a t nh Nam nh.

Tr c tình hình ó, h i ngh Trung ng ng l n th sáu

(11/1939) ã h p và t v n gi i phóng dân t c là nhi m v hàng u

a cách m ng ông D ng trong th i k chi n tranh. H i ngh ã ra

ch tr ng thành l p M t tr n th ng nh t dân t c, thay kh u hi u chính

quy n công nông b ng kh u hi u "Chính ph c ng hoà dân ch ông

ng", nh m oàn k t r ng rãi m i t ng l p nhân dân ông D ng ch a

i nh n c a cách m ng vào k thù dân t c là ch ngh a qu c, phát xít.

i ngh còn quy t nh c ng c ng v m i m t làm cho toàn ng

th ng nh t v ý chí và hành ng.

Th c hi n ngh quy t c a Trung ng, T nh u Nam nh sau khi

c ki n toàn ã ra 3 nhi m v tr c m t:

- Tích c c c ng c c s ng, ti p t c duy trì phát tri n các t ch c

qu n chúng.

- Xúc ti n vi c tuyên truy n giáo d c v tình hình nhi m v m i

cho toàn ng b , nâng cao tinh th n quy t tâm ch ng qu c, gi i phóng

dân t c.

- Lãnh o qu n chúng u tranh òi nh ng quy n l i thi t th c v

i s ng (1).

i s ch o c a T nh u , ngày 22-4-1940, Chi b Hà Cát (H ng

Thu n) c thành l p g m 3 ng viên là ng chí Ph m C ng (t c

ng Hà), ng chí Bùi Y (t c Tr ), ng chí Ph m D ng (t c T ng),

/c Ph m C ng là Bí th chi b . Các t ch c bi n t ng d i hình th c

i ng t ng t , h i hi u h , h i âm nh c, c xây d ng cu i th i k

LSDB huyen 1930-2005 XB =63=

t tr n dân ch Giao Thu v n c duy trì t n t i, m r ng và i vào

ho t ng.

Khi phong trào cách m ng b àn áp, s liên h c a chi b Hà Cát

i ng b c p trên b gián n, chi b Hà Cát ã ch ng b t liên l c

i ng b Thái Bình. Cu i n m 1940, ng b Thái Bình c ng chí

Giáo X ng sang n m tình hình và ti p nh n phong trào. Ti p ó ng chí

Ph m C ng thay m t chi b Hà Cát i d h i ngh c a ng b Thái Bình

(1)- L ch s ng b Nam nh

tri u t p, bàn v k ho ch h ng ng cu c kh i ngh a B c S n. Ch

tr ng c a ng b Thái Bình không c Trung ng chu n y, vì còn

quá s m, nh ng do khao khát c l p, l i th y có n i ã ti n hành kh i

ngh a, nên chi b Hà Cát v n bí m t t ch c mua s m v khí khi có th i

thì s d ng. Chi b còn ch ng duy trì và c ng c các h i oàn c a

th i k M t tr n dân ch . ng b Thái Bình ã c n ng chí Nguy n

Th Sang v xây d ng H i Ph n t ng t và ph n gi i phóng. c

ng t ch c và h ng d n nhi u ch em ã h ng hái tham gia r i truy n

n, giúp che d u b o v cán b c p trên v ho t ng. i t v c

hình thành trong th i k dân ch tr c ó, nay c ti p t c c ng c , do

ng chí Ph m D ng làm i tr ng. Cu i n m 1940, T nh u Thái Bính

ng chí L ng Quang Ch t sang c ng c và bí m t hu n luy n t i chùa

Hà Cát cho i t v có th s n sàng chi n u.

u n m 1941, chi b Hà Cát ch o ti n hành t ch c r i truy n

n n i dung h ng ng cu c kh i ngh a B c S n và kh i ngh a ô

ng, òi quy n l i cho dân cày. Truy n n c r i su t t Ngô ng

huy n l , các m trên ê sông H ng ra t n c a Ba L t. Kho ng tháng 4

m 1941, n ng chí Loan c c v Hà Cát ph bi n ch tr ng t

LSDB huyen 1930-2005 XB =64=

ch c nhân ngày k ni m Hai Bà Tr ng nh m kh i d y tinh th n yêu n c

t khu t c a ph n Vi t Nam. Cu c mít tinh k ni m có hàng tr m ch

em n d t k t qu . Ngày 20 tháng 8 n m Tân T (1941) nhân ngày k

ni m ng i anh hùng dân t c Tr n H ng o, T nh u Thái Bình l i c

ng chí L ng Quang Ch t sang ch o và tr c ti p t ch c cu c mít tinh

ni m di n ra t i sân chùa Hà Cát, có trên 500 ng i d . ây là cu c mít

tinh l n nh t t tr c t i nay, tác d ng m nh m n tinh th n qu n chúng

nhân dân trong vùng (1).

(1)- H i ký c a /c Ph m C ng

ng trong th i gian này, liên chi b T L c quy t nh c m t s

ng viên, l i d ng quan h thân tình i sâu vào m t s n i tuyên truy n

r ng phong trào.

u n m 1940, ng chí Bùi Th Nh ng viên chi b T L c do

có m i thân tình, chi b c xu ng nhà ông Bùi Th t tuyên truy n giác

ng cho ông Bùi c L c, Bùi t L ng, Bùi t Nhiên Tam Thi n

(Giao Thi n).

Tháng 4 n m 1940 ng chí Bùi t Biên ng viên T L c (Giao

Thu ) xu ng Tam Thi n (xã Giao Thi n) nhà ông Bùi Th L p l p h i

ng t g m các ông Bùi t L c, Bùi t L ng, Bùi t Nhiên, Tr n

Xuân t, V Vi t H , Tr n Vi t ng, inh V n D ng... t này có liên

v i Hà Cát. Sau ng chí T ng V n Thi u ng b Thái Bình sang

bi n T t ng t thành T nông dân c u qu c, ho t ng r i truy n n

p Th ng Phúc, p L c Nghi p và t m L c Nghi p gây thanh th .

m 1942 T nông dân c u qu c c ông Tr n Vi t ng và inh V n

ng ng ra làm n l y hàng tr m ch ký ki n b n hào lý tham nh ng,

LSDB huyen 1930-2005 XB =65=

chúng vu cho ông ng t nhà Nhang Hãng Nam Thành (Nam

Thi n) r i chúng b t ông i tù ày B c Giang.

t p h p qu n chúng, cu i n m 1943 u n m 1944 Qu n L i

(Tân Dân) th y giáo Thu l p "H i S sài" (ngh a là H i h c trò) h i viên

kho ng 15 ng i là h c trò c a ông nh : V c L i, V V n Chu n,

Ph m V n Triêng... ho t ng c a h i nh m ch ng l i b n hào lý c hi p

nhân dân, bênh v c quy n l i cho dân nghèo, ho t ng m nh nh t c a h i

là ch ng Nh t nh lúa tr ng ay, v n ng nhân dân u tranh bu c h ng

lý phá kho thóc chia cho dân ch ng ói.

m 1944, ng chí Tr n V n Tòng (t c Lu ) v thôn Nam Long

(Giao Long) óng vai ng i lái buôn kén t m, tuyên truy n giác ng

cho ng chí Tr n Ng c V n và inh Vi t Nghiêm. Nh ng b n h ng lý

ã m t theo dõi, bi t b l ng chí Tòng ph i d ng l i. n tháng 6

m 1945 ng chí Tòng l i v b t liên l c v i ng chí V n và ng chí

Nghiêm, ph bi n tình hình nhi m v m i, tích c c tuyên truy n m r ng

s , bí m t b trí m t s qu n chúng trung kiên thành l p i quân chu n

ón th i c t ng kh i ngh a.

u n m 1942, ng chí H Bá Cang (Hoàng Qu c Vi t) U viên

Th ng v Trung ng ng b k ch truy nã g t gao các n i khác ã

ho t ng t i Hà Cát và nh H i. Chi b ã l p k ho ch b o v và b

trí các gia ình c s nuôi gi u c n m t ng chí Hoàng Qu c Vi t(1). C ng

chính t i ây ng chí Hoàng Qu c Vi t ã m nh ng l p hu n luy n, b i

ng lý lu n cách m ng cho nhi u cán b , ng viên liên t nh C (T nh u

Thái Bình và chi b Hà Cát huy n Giao Thu ). Ch Th là liên l c a d n

ng chí Hoàng Qu c Vi t v c s gia ình c Bùi Nhi m (Hà Cát), ch

ã b m t thám theo r i b t ch t i Ga Hàng C (Hà N i) vì không ch u n i

LSDB huyen 1930-2005 XB =66=

òn tra t n c a ch, ch ã khai báo và d n m t thám v khám nhà c

Nhi m, cùng lúc b n m t thám ã huy ng m t l c l ng l n v vây ráp

i a bàn Hà Cát vào êm ngày 14, r ng ngày 15-4 n m Nhâm Ng

(1942). Do có k ho ch phòng t tr c, t v Hà Cát ã khôn khéo b

trí ng chí Hoàng Qu c Vi t rút i c s khác an toàn. Nh ng trong t

vây ráp này chi b c ng b t n th t, ng chí Ph m C ng, ng chí Bùi Y

ch b t(2), ng chí Ph m D ng ph i lánh i n i khác, m t s qu n

chúng

(1)- C s nuôi gi u và b o v ng chí Hoàng Qu c Vi t là gia ình ông Bùi Nhi m, gia ình ông c Nhà n c t ng " ng Ti n Vàng".(2)- Hai ng chí Ph m C ng và Bùi Y, m c dù b ch tra t n dã man v n kiên trung b t khu t gi c bí m t c a ng và c s cách m ng. Sau ó, ch a /c Ph m C ng giam t i nhà tù Ho Lò (Hà N i), /c Bùi Y y nhà tù S n La. n tháng 3-1945, Nh t o chính Pháp, hai ng chí thoát kh i nhà tù v a ph ng ti p t c công tác

Hoành Nha, tr c tình c nh nhi u nông dân nghèo không có

ru ng t c y cày, cu c s ng vô cùng khó kh n. N m 1940 các ng chí

ng viên Hoành Nha ã ch o v n ng nông dân u tranh òi chia

i ru ng t. Cu c u tranh c ra 16 ng i trong ban v n ng, u tra

th s ru ng công n b n h ng lý, k hào ã n l u thôn Th ng

(Hoành Nha) nhi u nông dân ã vi t n có trên 200 ch ký t cáo b n

chúng, n g i lên tri huy n. ng th i các ng chí ng viên còn h ng

n nông dân tr c di n u tranh v ch m t b n u s , bu c chúng ph i tr

i 55 m u ru ng mà chúng ã chi m t trong nhi u n m chia cho nông

dân nghèo mà tr c ó không có ho c ít ru ng t, cu c u tranh ã giành

c th ng l i, có tác ng l n n phong trào qu n chúng Giao Thu .

Nhân dân r t ph n kh i, t o ra kh n ng m i cho vi c t p h p qu n chúng,

xây d ng phong trào cách m ng a ph ng.

LSDB huyen 1930-2005 XB =67=

Sau nhi u n m c g ng ho t ng c a các ng chí ng viên

Hoành Nha, ngày 01-3-1942, H i t ng thân Hoành Nha ã c thành

p, lúc u, h i có 29 ng i sau t ng lên 60 ng i tham gia và có hàng

tr m nông dân làm h u thu n. Ngay sau khi ra i, h i ã can thi p òi l i

3 ph n ru ng c a 3 nông dân do Hàn L ng và Xã Khang chi m t. K t

a u tranh b c u ã làm h uy th b n c ng hào và cao uy tín

a H i t ng thân. T ó nông dân c ng c giác ng v quy n l i giai

p và kh ng nh thêm v s c m nh c a t p th bi t oàn k t u tranh.

Trên c s ó, h i ã phát ng ông o qu n chúng nhân dân u tranh

òi c p l i công n mà nhi u n m nay chính quy n phong ki n c tình

không th c hi n. Tr c s c m nh u tranh c a nhân dân Hoành Nha, u

m 1942, Công s Nam nh ã ph i phái hai tham tá a chính v a

ph ng o c l i ru ng t, l p l i b n a b . Trong h n 20 n m do

không c p l i công n, b n chúng ã rút ra 150 m u ru ng hàng n m

u l y ti n xung qu chi tiêu v i nhau. M c dù l n này b n c ng hào, lý

ch c u k t v i nhau l n khân không c p l i công n, nh ng H i t ng

thân và nông dân c chi b lãnh o ã kiên trì u tranh trong h n m t

m tr i (t tháng 3 n m 1942 n tháng 7 n m 1943) cu i cùng bu c

chúng ph i ti n hành quân c p trong toàn xã. Trong l n chia l i ru ng t

này, b n hào lý v n c tình và d th n út lót Tri huy n bao che,

nh ng tr c nh ng b ng ch ng c th mà chúng chi m t không th

ch i cãi c. Ngày 4-7-1943, Tri huy n Giao Thu bu c ph i v ch trì

cu c rút th m chia ru ng cho nhân dân.

Cu i n m 1943 u n m 1944, lý tr ng Hoành Nha Lê Huy H

tham nh ng bi n th ru ng t b nhân dân ki n, tr c b ng ch ng không

th ch i cãi, y b cách ch c. Phó lý là Ph m T u lên thay lý tr ng, nh

y là khuy t ch c phó lý. B n h ng lý ng ch c a ng i c a chúng

LSDB huyen 1930-2005 XB =68=

ng c . Rút kinh nghi m c a nhân dân Hà Cát u tranh a ng i c a ta

ra tranh c ch c lý tr ng. Chi b nh n th y ây là d p a ng i c a ta

ra tranh c , nh m vô hi u hoá m t ph n ho t ng c a b máy chính quy n

a ch a ph ng. T ó quy t nh a ông Cao Xuân H trong H i

ng thân ra tranh c . ng chí V c Âu ã vi t gi y nh ng ru ng t

n Hà Cát cho ông H có tài s n b o m, theo lu t pháp c a

ch t ra. Ta ã v n ng và tranh th c s ông trong H i ng

ng chính ng tình và ng h ông H . M c dù b n h ng lý ph n ng

quy t li t và c ng tích c c i v n ng, mua chu c i bi u c tri nh ng

cu i cùng ông H v n th ng c ch c Phó lý v i 30/35 s phi u b u. Không

cam ch u chúng i út lót c p trên không công nh n cu c b u c ó,

bi t c ý c a chúng, ta ã v n ng nhân dân làm n có hàng m y

tr m ch ký ng h ông H g i lên Toà công s Nam nh. Cu i cùng

bu c công s Nam nh ph i công nh n ông H trúng c ch c Phó lý

tam thôn (Hoành Nha) là h p l . N m c ch c Phó lý c ng ng th i

m c c l c l ng tu n tráng và nh ng vi c làm sai trái c a chúng

ta i phó.

t n m 1940 n n m 1943, phong trào cách m ng Nam nh

liên ti p b kh ng b và m t th i gian dài ta m t liên l c. Các c s cách

ng t thành th n nông thôn u tr i qua th i gian c c k khó kh n.

Trong hoàn c nh y, c s giúp c a ng b Thái Bình. Chi b , ng

viên Giao Thu v n t p h p c qu n chúng tham gia M t tr n dân t c

th ng nh t ph n ông D ng, sau là M t tr n Vi t Nam c l p ng

minh (g i t t là Vi t Minh). Liên t c phát ng các cu c u tranh c a

qu n chúng giành c th ng l i. Cu i n m 1940 u 1941, Giao Thu có

cu c v n ng ng h v t ch t cho nhà tù S n La và quyên góp ng h

LSDB huyen 1930-2005 XB =69=

Vi t Minh. ó là nh ng c g ng r t l n c a chi b ng, ng viên, qu n

chúng huy n Giao Thu .

Kho ng gi a n m 1943, Ban cán s công v n t nh Nam nh c

thành l p do ng chí Tùng Giang ph trách. Sau ó Ban cán s công v n

chuy n thành Ban cán s ng t nh. Tr c ó, do s thay i tình hình

i, H i ngh Trung ng l n th tám c a ng h p và a nhi m v gi i

phóng dân t c lên nhi m v hàng u. C n c vào n i dung Ngh quy t 8

a Trung ng, Ban cán s ng b t nh ã ra m t s ch tr ng công

tác tr c m t.

- Nhanh chóng t p h p các ng viên v a ra tù v làm h t nhân lãnh

o phong trào.

- y m nh công tác tuyên truy n, gi i thi u tinh th n Ngh quy t

Trung ng l n th 8 và ch ng trình hành ng c a Vi t Minh.

- Phát tri n các oàn th c u qu c, xây d ng l c l ng v trang

qu n chúng (1).

1)- L ch s ng b Nam nh

Trong khi n l c ph n u ph c h i c s ng thành ph , Ban

cán s ng t nh c ng h t s c quan tâm n vi c xây d ng c s ng

nông thôn. n gi a n m 1944, ng chí Tùng Giang ã b t c liên l c

i ng chí Ph m Ry T L c, ng chí V c Âu Hoành Nha,

chuy n các tài li u: Báo C u qu c, Báo C gi i phóng v m t s c s

Xuân Tr ng, Giao Thu . Phong trào cách m ng m t s n i nh Hoành

Nha, Hà Cát và b t u lan r ng ra m t s xã, ho t ng v i tinh th n kh n

tr ng, sôi n i h n.

LSDB huyen 1930-2005 XB =70=

t ch c H i t ng thân d n d n phát tri n lên. n tháng 10-

1944, các t ch c qu n chúng trong m t tr n Vi t Minh ã hình thành

Hoành Nha nh : oàn Thanh niên c u qu c có 12 ng i, oàn Nông dân

u qu c có 8 oàn viên, oàn Ph n có 3 oàn viên. i t v c u qu c

ng c thành l p, do m t s qu n chúng tích c c tham gia cùng v i l c

ng tu n táng nhân m i c a ta. Cùng lúc các t ch c qu n chúng c u

qu c d i nhi u hình th c ã nhen nhóm và phát tri n nhi u c s trong

huy n nh : Qu n L i, ch Giáo, Hoành ông, Hoành Nh , Diêm n,

Duyên Th , Tam Thi n, Thuý R nh, Qu t Lâm, ph huy n Giao Thu , ph

Ngô ng...

Phong trào cách m ng ngày càng c c ng c , ã t o u ki n

thu n l i m i cho phong trào chung trong huy n phát tri n.

u n m 1945, phát xít Nh t liên ti p thua tr n và có nguy c b

tiêu di t. c u vãn tình th , ngày 09-3-1945, Nh t o chính Pháp c

chi m ông D ng, lúc này phát xít Nh t, m t m t s d ng b máy chính

quy n c c a Pháp nông thôn, m t khác n n ra các t ch c thân Nh t

nh : "U ban lâm th i ph ng s qu c gia", " oàn thanh niên xã h i", "B o

an oàn", " i Vi t duy dân"... và ra s c xây d ng l c l ng v trang

thôn xã ch ng phá phong trào cách m ng. ng th i chúng ra s c tuyên

truy n cho thuy t " i ông á" hòng l a b p nhân dân. Ngày 20 tháng 3

m 1945 Nh t v b t 2 tên Pháp n oan Qu t Lâm và n oan Ngô

ng. ph c v cho chi n tranh xâm l c, phát xít Nh t b t nhân dân ta

nh lúa tr ng ay, t ng c ng v vét thóc g o, b t nhân dân óng thóc "t

m" theo u m u, v i bao th s u cao th n ng khác. C ng v i v mùa

m Giáp Thân (1944), lúa b b nh vàng l i m t mùa nghiêm tr ng, làm

cho nhân dân ta lâm vào c nh c hàn, ói rét, ói n n i c chu i, lá má,

qu sung, qu sú v t c ng không có mà n c m h i, rét không có m nh

LSDB huyen 1930-2005 XB =71=

áo m che thân, nhà c a c có th gì, k c long ngai, bài v , bát h ng

th t tiên c ng em i bán mà v n không c u vãn c. Nhi u ng i ph i

x i i tha ph ng c u th c, r i c ng ph i b xác n i u ng xó ch ,

ch t không ng i chôn. Nhi u gia ình ch t không sót m t ng i nào,

riêng Giao L c 720 ng i, Giao Thi n 560 ng i, Giao Long 500 ng i.

Toàn huy n trên 17.000 ng i ch t ói n m t D u (1945). Nhi u nh t là

Qu t Lâm s ng i ch t t i 2.194 ng i, trong ó có 53 h g m 265 ng i

ch t h t c nhà (gia ình ông Sen xóm Lâm Quý, ông bà, v ch ng, con

cháu, râu r 60 ng i ch t, gia ình ông Lâm xóm L Th 30 ng i

ch t...). N n ói kh ng khi p này, m i h n thù truy n ki p, nhân dân Qu t

Lâm nh n g i i sau ng quên:

Tháng ba t D u b n nh m

Có ngày ch t ói hàng tr m con ng i

thông là xóm t i b i

Ngõ ng ph i xác không ng i i qua

Có nhà ch t c toàn gia

Than ôi! cái ách tháng ba t rù!

Cu c o chính Nh t Pháp ã d n n cu c kh ng ho ng chính tr

sâu s c. Tình hình ó có l i cho phong trào cách m ng. Tháng 5 n m 1945,

Ban cán s t nh Nam nh c tri u t p h p t i Qu n Liêu (Ngh a H ng)

nghiên c u.... Ch th "Nh t Pháp b n nhau và hành ng c a chúng ta" c a

Trung ng ng. Trên c s tình hình a ph ng, h i ngh quy t nh

ph i i sâu vào qu n chúng, nhanh chóng phát tri n l c l ng, phát ng

cao trào kháng Nh t c u n c, ch ng ón th i c kh i ngh a. H i ngh

còn ra m t s công vi c c th nh kh n tr ng ph c h i, phát tri n c

LSDB huyen 1930-2005 XB =72=

Vi t Minh, phát ng m nh m cao trào kháng Nh t, kêu g i nhân dân

vùng d y ánh i chúng, giành c l p dân t c. ng th i h i ngh

quy t nh thành l p i v trang tuyên truy n c a t nh. Ti n hành v trang

cho qu n chúng cách m ng, xây d ng i t v , s m s a v khí, luy n t p

quân s (1). Ch tr ng công tác c a h i ngh Qu n Liêu ã t ng thêm s c

nh và thúc y phong trào cách m ng Giao Thu phát tri n úng h ng.

Giao Thu , sau khi Nh t ti n hành o chính Pháp nhi u ng chí

ng viên ã thoát kh i nhà tù c a qu c tr v a ph ng ho t ng,

trong ó có ng chí Ph m C ng và ng chí Bùi Y (Hà Cát). Tháng

5/1945, ng chí V c Âu (Hoành Nha) c trên g i lên chi n khu

Vi t B c d l p hu n luy n (do ó ng chí không có m t trong th i gian

kh i ngh a Giao Thu ). Ban cán s ng t nh Nam nh c ng chí

Ph m V n Yêng v ph trách phong trào huy n Giao Thu (2), ng chí

Ph m V n Yêng ã nhanh chóng b t liên l c v i các c s và m l p hu n

luy n ch p nhoáng truy n t tinh th n ngh quy t c a ng n ng

viên và qu n chúng trung kiên.

(1)- L ch s ng b t nh Nam nh(2)- /c Ph m V n Yêng: Tr ng Ban Cán s ng (Bí th H.u Giao Thu u tiên).

Theo ch tr ng c a ng chí Ph m V n Yêng a m t s thanh

niên ti n b tham gia " oàn thanh niên xã h i Giao Thu "(1) do Nh t l p

ra, nh m l i d ng t ch c này t p h p ông o qu n chúng, m r ng

nh h ng c a Vi t Minh. ng th i d a vào t ch c này h p pháp òi

Nh t ph i c u ói cho nhân dân, bu c chúng ph i ch p nh n, các ng chí

Tô Sông Ngô, Nguy n Xuân Khuy n, Nguy n Xuân Mai, Ph m Công

Tr ...

LSDB huyen 1930-2005 XB =73=

ã huy ng c m t s thuy n lên kho ò Chè (thành ph Nam nh)

y c m t s thóc v k p th i chia cho các xã phân ph i cho dân c u

ói. Các ng chí khu v c huy n l còn l y danh ngh a " oàn thanh niên

xã h i" theo thuy n v m t s xã ki m tra vi c phân ph i thóc c u ói cho

n t n tay nhân dân. Các ng chí Hoành Nha do ng chí V c Âu

ch o thúc ép b n h ng lý ph i b m báo v i Tri huy n m kho thóc

phát ch n cho nhân dân ch ng ói. Cu i tháng 4-1945, Tri huy n Nguy n

Duy Li n bu c ph i m kho thóc C n Nh t, thanh niên ã t ch c thuy n

i l y c c 2 t là 16 t n thóc và xu ng t n t ng dong xóm l p danh

sách phát cho t ng h ói.Tháng 5-1945 nông dân thôn Thanh Khi t (Giao

n) h n 100 ng i kéo n nhà a ch T o u tranh phá kho thóc "T

m" c a Nh t chia cho m i ng i 10 kg thóc ch ng ói. H i S sài

Qu n L i (Tân Dân) v n ng nhân dân u tranh bu c h ng lý ph i phá

kho thóc "T L m" xã chia cho nhân dân ch ng ói th ng l i.

Cùng th i gian này, Ban cán s t nh ng b ã chuy n v nhi u

truy n n, trong ó có truy n n kêu g i quan l i, k hào, h ng lý không

c có hành ng ch ng phá cách m ng và ph i s n sàng ng theo M t

tr n Vi t Minh, ch ng Nh t c u n c. Các t thanh niên c u qu c

(1)- T Vi t Minh bí m t l i d ng danh ngh a " oàn Thanh niên xã h i c a Nh t" h p pháp ho t ng g m: Hoành Nh có: Phùng V n S , Tô Quang Giáp, TôSông Lô; Hoành ông có: Ph m Công Tr , inh V n Bích, inh V n Miên, inh V n Qu nh, inh V n Giao; Diêm n có: Nguy n Xuân Khuy n, Nguy n XuânMai

Hoành Nha và T Vi t Minh khu v c huy n ã tìm m i cách a truy n

n n t n tay t ng i t ng. Riêng i v i tên tri huy n, ta b trí ng i

bí m t t truy n n vào bàn làm vi c t i huy n ng(1) ng th i r i

LSDB huyen 1930-2005 XB =74=

truy n n nhi u n i và treo c sao vàng ph Ngô ng, c nh n

oan.

Công tác tuyên truy n cách m ng cho qu n chúng trong huy n lúc

này c ng c c bi t chú ý y m nh. Nhân k ni m ngày 01-5-1945,

thanh niên c u qu c Hoành Nha do ng chí V c p d n u ã t

ch c cu c tuyên truy n xung phong t i ch B (Duyên Th ch l n nh t

trong huy n). úng ngày phiên ch , t xung phong b t th n xu t hi n, v y

sao vàng, hô kh u hi u " ng h Vi t Minh ch ng Nh t c u n c,

Vi t Nam c l p muôn n m". Lúc u m i ng i ng ngác, sau hi u ra ã

vây quanh l ng nghe và v tay hoan hô, cu c xung phong di n thuy t ã

c bà con h p ch truy n i kh p n i trong huy n, t o d lu n bàn tán

ng rãi trong nhân dân, nh h ng c a m t tr n Vi t Minh ngày càng lan

ng.

gi a n m 1944 n tháng 8-1945, phong trào cách m ng nhi u

a ph ng trong huy n v n c duy trì và ngày càng phát tri n sâu r ng.

Qu n chúng nhân dân ngày càng th y rõ s c m nh c a m t tr n Vi t Minh

và s n sàng tham gia M t tr n chi n u vì s nghi p c u n c, c u nhà.

Nhi u i t v v trang nh Hà Cát, Hoành Nha, Qu n Long và nhi u xã

khác... ã ra i v i nhi m v b o v xóm làng, b o v nhân dân, s n sàng

ch L nh t ng kh i ngh a, n th i gian này ho t ng h u nh công khai.

có m t và ho t ng c a M t tr n Vi t Minh trên a bàn, c ng v i tình

hình cách m ng trong c n c và trên th gi i ã tác ng m nh m n

(1)- Ng i c ta b trí b truy n n vào bàn làm vi c c a Tri huy n là Cai T c(quê Hoành Nha), Ch huy i lính c b o v huy n ng.

LSDB huyen 1930-2005 XB =75=

các t ng l p hào lý c s , làm phân hoá hàng ng chúng n cao ,

khi n m t s ng i giác ng i theo cách m ng, ng h Vi t Minh, còn

t s ti p t c làm tay sai cho gi c nh ng không dám hành ng gì.

Gi a n m 1945, chi n tranh th gi i l n th hai b c vào giai n

t thúc. Ngày 08 tháng 8 n m 1945, H ng Quân Liên Xô tuyên chi n v i

phát xít Nh t, ngày 15-8-1945 Nh t u hàng quân ng minh không u

ki n, tin ó lan nhanh ra kh p c n c. ây là nhân t khách quan r t

thu n l i cho cách m ng Vi t Nam và các n c Châu á, vùng lên giành

chính quy n v tay nhân dân.

ón b t th i c này, ngày 13 tháng 8 n m 1945, H i ngh toàn qu c

a ng h p quy t nh phát ng toàn qu c T ng kh i ngh a, U ban

kh i ngh a ã phát ng l nh s I, l nh kh i ngh a nhanh chóng c

truy n i kh p n i.

Trong khi ch i l nh kh i ngh a c a Ban cán s t nh, các ng

chí Giao Th y có Ph m V n Yêng, Ph m C ng, Nguy n Xuân L m;

Xuân Tr ng có inh Thúc R ... ã theo dõi sát di n bi n tình hình c a

các a ph ng khác, k p th i phát ng qu n chúng trong huy n n i

y giành chính quy n. c bi t t nh Thái Bình và m t s huy n trong

nh ã ti n hành kh i ngh a th ng l i. Các ng chí ã tích c c chu n b

i m t s n sàng ch l nh kh i ngh a, úng lúc ó ng chí oàn Tr n

Phong em l nh kh i ngh a c a Ban cán s t nh v n n i truy n t. Các

ng chí ph trách phong trào Giao Thu , Xuân Tr ng ã c p t c ph i

p m h i ngh ngay t i 19-8-1945 t i thôn T L c th ng nh t k

ho ch kh i ngh a. Các ng chí ng viên và anh ch em Vi t Minh hai

huy n ã v d h p ông . Xuân Tr ng có các ng chí Hành

Thi n, ông An, Xuân B ng, L c Nghi p, Giao Thu có Hà Cát, Hoành

LSDB huyen 1930-2005 XB =76=

Nha, T L c, Hoành ông, Diêm n, Hoành Nh , ph Ngô ng. H i

ngh quy t nh kh i ngh a giành chính quy n vào sáng ngày 20 tháng 8

m 1945. Theo k ho ch tr c h t ánh chi m n L c Qu n sau ó v

chi m ph Xuân Tr ng và huy n Giao Thu . L c l ng kh i ngh a giành

chính quy n g m 2 cánh quân: m i Giao Thu do ng Ph m V n Yêng,

Nguy n Xuân L m và Ph m C ng ch huy; m i Xuân Tr ng do ng

chí inh Thúc D lãnh o và ch huy. úng sáng ngày 20-8-1945 s h p

quân t i d c Xuân B ng (Xuân Tr ng) cùng ti n ánh chi m n L c

Qu n.

Giao Thu , ng chí Nguy n Xuân L m v huy ng l c l ng

L c. ng chí Ph m C ng, Ph m V n Yêng v huy ng l c l ng

Hoành Nha (trong ó có anh Ph m Th Vinh con r n tr ng V c

Xuân), v khí có 1 kh u Sten và 1 kh u súng hai nòng, 5 kh u súng tr ng,

cùng v khí thô s trong tay, trên ng i qu n chúng tham gia ngày m t

ông, v i khí th cách m ng s c sôi, hàng ng ch nh t i b c m t hai,

a i v a hô kh u hi u " ng h Vi t Minh! Vi t Nam c l p muôn

m"... khi t i d c Xuân B ng (Xuân Tr ng), oàn Giao Thu cùng oàn

Xuân Tr ng h p quân ti n v chi m n L c Qu n.

i s ch huy sáng su t, khôn khéo, hi u qu c a các ng chí

lãnh o 2 huy n, v i khí th cách m ng s c sôi và s c m nh to l n c a

qu n chúng 2 huy n Xuân Tr ng - Giao Thu ta ã chi m c n L c

Qu n mà không h x y ra máu, hy sinh. Chi n th ng quan tr ng này, có

óng góp tích c c và quan tr ng c a ch huy và l c l ng kh i ngh a

qu n chúng huy n Giao Thu . Viên ch huy n L c Qu n V c Xuân

là ng i xã Giao Ti n huy n Giao Thu . Sau khi giao n cho oàn kh i

ngh a ã gia nh p quân i cách m ng và c giao ch huy b i óng

ngay t i n L c Qu n. N m 1947, ông tr thành ng viên ng C ng

LSDB huyen 1930-2005 XB =77=

n Vi t Nam, tr c khi ngh h u là i uý, Ti u oàn tr ng Quân i

nhân dân Vi t Nam, c t ng th ng Huân ch ng Chi n công H ng Ba.

Sau khi góp ph n quan tr ng chi m n L c Qu n, oàn kh i ngh a

a Giao Thu l i ti p t c hành quân trên quãng ng dài 18km ti n

huy n l Giao Thu . n d c Hoành Nha, ông o nhân dân, nh t là

thanh thi u niên c a Hoành Nha, T L c ã ón, ti p t quà, n c u ng và

ông gia nh p oàn v chi m huy n l . n ph Ngô ng oàn kh i

ngh a d ng l i, c m t b ph n vào chi m gi n oan Ngô ng. S

ông binh lính ây ã giao n và t nguy n gia nh p quân i cách

ng canh gi n. Còn i b ph n ti n n huy n l Giao Thu . úng

16 gi ngày 20-8-1945, c ng huy n ng ã m , sau 3 phát súng th uy,

oàn quân cùng ông o nhân dân vùng xung quanh n ngày m t ông

ti n vào huy n ng, Tri huy n Nguy n Duy Li n cùng các l c s , th a

phái, tr tá, nho l i, binh lính ã t t u trình di n. Ngoài ng ph nhân

dân các xã v n ti p t c kéo n hò reo ngày m t ông, m c dù tr i ã g n

i.

c s phân công c a Ban lãnh o kh i ngh a, ng chí Nguy n

Xuân Khuy n lên c l i tuyên b xoá b ch th c dân phong ki n và

công b 10 chính sách c a m t tr n Vi t Minh (Vi t Nam c l p ng

minh g i t t là Vi t Minh). Ngay sau ó U ban Cách m ng lâm th i

huy n Giao Thu c thành l p g m:

- ng chí Nguy n Xuân L m Ch t ch U ban lâm th i

- ng chí Ph m C ng viên Ph trách trinh sát

- ng chí Th (Bích Câu) viên Quân s

- ng chí Tô Quang Giáp viên Tài chính

LSDB huyen 1930-2005 XB =78=

- ng chí Phùng Tr ng S viên Th ký

- ng chí V c Ph ng viên Tuyên truy n

Ngày 21/8/1945, ch trong vòng m t ngày các ng chí cán b

huy n c phân công v các xã tuyên b gi i tán chính quy n c , t ch thu

ng tri n, s sách. ng th i t ch c mít tinh nhân dân thành l p chính

quy n cách m ng lâm th i, b ng gi tay bi u quy t.

Ngày 23 tháng 8 n m 1945 m t cu c mít tinh l n, trên m t v n

nhân dân các xã trong huy n v d kín sân v n ng huy n. Tr c ông

o qu n chúng nhân dân, U ban kh i ngh a tuyên b xoá b chính quy n

th c dân phong ki n và U ban cách m ng lâm th i huy n Giao Thu tr nh

tr ng ra m t gi a ti ng hoan hô, reo m ng vang d i c a qu n chúng nhân

dân. Chính quy n cách m ng lâm th i kêu g i toàn dân oàn k t trong M t

tr n Vi t Minh, ng h và b o v chính quy n cách m ng, sau ó là cu c

tu n hành bi u d ng l c l ng qu n chúng v các xã.

Cu c kh i ngh a giành chính quy n trong Cách m ng Tháng Tám

m 1945 c a nhân dân Giao Thu ã di n ra nhanh chóng, mau l , ã

giành c th ng l i tr n v n, chính quy n ch t huy n n c s nhanh

chóng tan rã và s p . Chính quy n dân ch nhân dân t huy n t i xã l n

u tiên ra i. ó là k t qu c a m t quá trình u tranh và chu n b lâu

dài gian kh c a chi b ng, c a ng viên và qu n chúng cách m ng

trong huy n. Cùng v i nhân dân c n c, nhân dân Giao Thu t già tr ,

gái trai, l ng giáo hân hoan ón chào th ng l i Cách m ng Tháng tám v i

t c ni m ph n kh i, t hào vô h n. C n c d i s lãnh o sáng su t

a Trung ng ng, ng u là Ch t ch H Chí Minh, Cách m ng

Tháng Tám ã thành công trên ph m vi toàn qu c. V i th ng l i ó ã a

nhân dân Giao Thu t ng i dân m t n c, s ng cu c i nô l , t i t m,

LSDB huyen 1930-2005 XB =79=

i nh c, tr thành ng i dân m t n c c l p t do. ó là k t qu c a

cu c u tranh kiên c ng b t khu t c a c dân t c nói chung và huy n

Giao Thu nói riêng. Th ng l i trong Cách m ng Tháng Tám ã a c

c ta vào m t k nguyên m i - k nguyên c l p - t do và ch ngh a

xã h i.

Quá trình v n ng c a phong trào cách m ng và kh i ngh a giành

chính quy n trong Cách m ng Tháng Tám Giao Thu c ng ã ph n ánh

quy lu t chung c a s v n ng phong trào cách m ng trong toàn qu c. K

sau khi ng C ng s n Vi t Nam ra i (03-02-1930), m c dù xa trung

tâm thành ph , ch sau 3 tháng, tháng 6-1930 chi b ng Qu t Lâm

ng ã ra i. Ngay t khi ra i, chi b ng ã liên t c phát ng qu n

chúng nhân dân u tranh v i ch giành nhi u th ng l i. Uy tín c a ng

trong qu n chúng nhân dân ngày m t lên cao, t ch c qu n chúng cách

ng d i m i hình th c ngày càng phát tri n. N m 1940 th i m c c

khó kh n c a phong trào cách m ng t nh Nam nh, c Ban cán s

nh Nam nh ch o, chi b ng Hà Cát c ng ã ra i. Sau ó l i b

ch kh ng b g t gao, s liên l c v i c p trên b gián n, nh ng chi b

n tr v ng và ch ng b t liên l c v i ng b Thái Bình ho t ng.

Cùng v i Qu t Lâm, Hà Cát phong trào cách m ng t ng b c phát

tri n r ng rãi nhi u n i trong huy n, nh : T L c, Hoành Nha, Diêm

n, Hoành Nh , Hoành ông, Thanh Khi t, Qu n L i... là nh ng n i có

phong trào m nh c a huy n Giao Thu trong giai n chu n b ti n t i

kh i ngh a giành chính quy n. Tuy có lúc thoái trào, song nhìn c quá trình

n ng thì phong trào cách m ng Giao Thu v n phát tri n liên t c t

khi có ng cho n kh i ngh a giành chính quy n.

LSDB huyen 1930-2005 XB =80=

Th ng l i c a Cách m ng Tháng 8 Giao Thu là k t qu c a s

luôn bám sát, v n d ng ng l i c a ng vào u ki n c th c a a

ph ng. Ban ch o kh i ngh a có quy t tâm cao, có tinh th n nh y bén và

sáng t o trong quá trình lãnh o kh i ngh a. Trong khi l nh kh i ngh a và

ý ki n ch o c a Ban Cán s ng t nh ch a k p n a ph ng, nh ng

i công vi c chu n b kh i ngh a c ti n hành kh n tr ng. Do ó, khi

nh n c l nh kh i ngh a ã nhanh chóng ch p l y th i c , phát ng

toàn dân kh i ngh a, giành th ng l i tr n v n.

Cách m ng Tháng 8 thành công, cùng v i nhân dân c n c, nhân

dân Giao Thu b c vào m t giai n cách m ng m i, xây d ng và c ng

chính quy n dân ch nhân dân v ng m nh, t ng b c n nh nâng cao

i s ng m i m t cho nhân dân, sau ó cùng nhân dân c n c, d i s

lãnh o c a ng ti n hành cu c kháng chi n toàn dân, toàn di n, lâu dài

gian kh ch ng th c dân Pháp quân xâm.

LSDB huyen 1930-2005 XB =81=

Ch ng IIIthành l p ng b huy n giao thu , Xây d ng chính quy n, các

ch c qu n chúng cách m ng v ng m nh, lãnh o nhân dânti n hành công cu c kháng chi n ki n qu c

ch ng th c dân pháp xâm l c (8/1945 - 7/1954)---

I - ng b huy n Giao Thu c thành l p lãnh o nhân dân ti n

hành công cu c kháng chi n ki n qu c ch ng th c dân pháp xâm l c.

Sau Cách m ng Tháng 8-1945, thù trong gi c ngoài c u k t v i

nhau, quy t tâm tiêu di t Nhà n c c ng hoà non tr c a ta. Sau khi Hi p

c Hoa-Pháp c ký k t ngày 28-2-1946, Quân T ng tho thu n cho

Pháp thay quân T ng gi i giáp quân i Nh t mi n B c Vi t Nam, t v

tuy n 16 tr ra. ng ta nh n nh Hi p c Hoa-Pháp không ph i là vi c

riêng c a Pháp và T ng, mà là âm m u chung c a b n qu c, v i dã

tâm dàn x p Pháp quay tr l i chi m óng ông D ng.

a m i ra i, chính quy n cách m ng còn non tr ã ph i i m t

tr c nh ng khó kh n th thách c c k nghiêm tr ng. Nh ng ung nh t c a

ch c l i ch a kh c ph c c, thì thù trong gi c ngoài c u k t v i

nhau d ng cao ng n c ch ng c ng ch a m i nh n vào ng ta hòng l t

chính quy n cách m ng còn trong tr ng n c.

Tr c tình th c c k khó kh n, vì l i ích chung c a cách m ng,

a dân t c, vì s t n vong c a t n c là h tr ng. Tháng 11-1945 ng

ta tuyên b t gi i tán rút vào ho t ng bí m t. Lúc này Giao Thu ,

nh u quy t nh thành l p ng b huy n và ch nh Ban cán s ng

huy n lãnh o phong trào chung, do ng chí Ph m V n Yêng làm

Tr ng ban cán s (1), kiêm ch nhi m Vi t Minh huy n.

LSDB huyen 1930-2005 XB =82=

Giao Thu , tr c Cách m ng Tháng 8-1945 ch m i có 4 xã Qu t

Lâm, Hà Cát, Hoành Nha, T L c là có ng viên nh ng u b ch kh ng

, m t s ng viên b ch b t tù y, m t s lánh i làm n n i xa, m t

n m im, nên t ch c chi b nh ng n i này không còn n a. S ng

viên còn l i h n ch c ng chí sau khi ra tù, n Cách m ng Tháng 8-

1945, m i t p h p l i lãnh o qu n chúng nhân dân kh i ngh a giành

chính quy n (20/8/1945).

Tr 4 xã trên còn h u h t các xã ch a n i nào có ng viên. Qua

th c ti n rèn luy n trong phong trào cách m ng, trong chi n u, nhi u

qu n chúng giác ng cách m ng, qua th thách c k t n p vào ng,

n hình nh 3 cha con ng chí Nguy n V n T c, Nguy n Th Thu n,

Nguy n V n Kha (xã Nam Thi n) cùng k t n p m t ngày, s ng viên

c k t n p ban u u sinh ho t chi b ghép, hai ba xã thành m t chi

, khi m i n v xã có t 3 ng viên chính th c tr lên m i tách ra

thành l p chi b riêng t ng xã. Tính n cu i n m 1946 và 1947 toàn

huy n ã có 8 chi b , ó là:

- Chi b Qu n Long thành l p tháng 4-1946

(1)- Tr ng Ban Cán s t c Bí th Huy n u u tiên, ng chí Ph m V n Yêng sinhm 1906, công nhân, ng viên 1930, Huân ch ng c l p H ng 2, nguyên

quán xã Nhân M , huy n Lý Nhân, Hà Nam. Hai l n b th c dân Pháp b t tù y S n La và nhà lao Nam nh (1931-1936) và (1940-1943). U viên Ban Cán snh ng b Nam nh (1944-1945). Tháng 11-1951 c bi t phái vào oàn

cán b c a Liên Khu u 3 vào ch h u nghiên c u v n thu nông nghi p,c biên ch vào m t nhóm 3 ng i (Nguy n V n Thao: U viên Ban ng v

Khu u 3, Nam Cao: Nhà v n và Ph m V n Yêng) khi theo giao liên vào vùngch h u n vùng giáp ranh ý Yên-Gia Vi n (Ninh Bình) thì b ch ph c kícht c 3 ng i giam thôn Mi u Giáp (ý Yên) r i b chúng sát h i.

- Chi b Xuân Thi n thành l p tháng 10-1947

LSDB huyen 1930-2005 XB =83=

- Chi b Qu t H i tái l p tháng 12-1946

- Chi b Nam Thi n thành l p tháng 01-1947

- Chi b Cát H i tái l p tháng 01-1947

- Chi b Tân Dân thành l p tháng 5-1947

- Chi b Hoành Nha thành l p tháng 5-1947

- Chi b H i Y n thành l p tháng 11-1947.

t ng c ng s lãnh o c a ng trong tình hình m i, tháng 02-1947, T nh u Nam nh quy t nh chuy n i Ban Cán s huy n thànhBan Huy n u lâm th i. Ngày 21-5-1947, T nh u Nam nh quy t nh

u ng cán b và ch nh thành viên Ban Huy n u lâm th i huy nng b Giao Thu (1) m các ng chí:

- ng chí Ph m Hào: Bí th Huy n u (2).

- ng chí Ph m Khoái: Phó bí th Huy n u , Ch t ch U banhành chính huy n.

- ng chí Nguy n Duy Nam: Phó bí th , Ch nhi m Vi t Minh

- ng chí V c L i: U viên TVHU, Tr ng ban Liên Vi t

- ng chí Tâm: U viên TVHU ph trách tôn giáo v n

và m t s ng chí Huy n u viên:

Ngày 10/10/1947, i h i i bi u ng b huy n Giao Thu l nth nh t h p t i ình Hoành L (Hoành S n) ng chí Nguy n V n Trân -Bí th Liên khu u III và ng chí V Thi n: U viên th ng v T nh u

(1)- Sau khi ng tuyên b t gi i tán (11-1945) trên ph ng di n công khai và trên các v n b n: ng b huy n l y danh ngh a là "công nhân c u qu c h i"; c p u ng l y danh ngh a là "Ban nghiên c u chính tr " huy n Giao Thu .(2)- /c Ph m Hào nguyên quán Hào Ki t, Liên Minh,V B n

LSDB huyen 1930-2005 XB =84=

Nam nh ph trách Giao Thu v d . i h i thông qua Báo cáo

chính tr v tình hình t Cách m ng Tháng 8 n nay và nhi m v th i gian

i. Quán tri t tinh th n Ch th c a Trung ng ng v phát ng phong

trào "thi ua ái qu c" và i sâu chuyên xây d ng ng, chính quy n,

các oàn th qu n chúng, i h i b u BCH ng b huy n chính th c g m

các ng chí.

- Ph m Hào: Bí th Huy n u .

- Ph m Khoái: Phó bí th , Ch t ch UB kháng chi n hành chính huy n

- Nguy n Duy Nam: Phó bí th , Ch nhi m Vi t Minh

- V c L i: U viên Th ng v , Tr ng ban Liên Vi t.

- /c Tâm: U viên th ng v ph trách tôn giáo v n

- Nguy n M nh Phan: Huy n u viên, Bí th huy n oàn TNCQ

- Nguy n Th Trang: Huy n u viên, Bí th oàn PNCQ

- V V n Ng : Huy n u viên ph trách tuyên truy n.

- V V n Chu n: Huy n u viên ph trách kinh tài.

- Ph m Quang Chi u: Huy n u viên ph trách c s .

- V n Phong: Huy n u viên ph trách c s .

Cu i n m 1948, Huy n u h p h i ngh cán b m r ng t i ình

ng xã H i Y n (Giao Y n) ki m m công tác lãnh o nhân dân

chu n b m i m t cho cu c kháng chi n. ng th i ki m m th c hi n

Ch th "xây d ng ng thành m t ng qu n chúng m nh m " c a Liên

khu u và T nh u v phát tri n "l p ng viên Tháng 8" theo tinh th n Ch

th s 21-CT/TW ngày 29-7-1947 c a Trung ng ng, c bi t nh n

nh công tác "Thi ua phát tri n ng". Sau h i ngh này, công tác xây

LSDB huyen 1930-2005 XB =85=

ng ng c chú tr ng và t ng c ng. Các ban c a ng b c

thành l p tham m u giúp c p u ch o t ng m t công tác g m: Ban

ki m (t c T ch c ki m tra), Ban Tuyên hu n, Ban Dân v n, Ban Kinh

tài, V n phòng Huy n u và thành l p ng oàn chính quy n, ng oàn

t tr n

Vi c phát tri n ng ph i h ng vào i t ng k t n p là nh ng

qu n chúng tiên ti n, ã qua rèn luy n th thách, h ng hái, tích c c, trung

th c, tán thành ch ngh a c ng s n, nh m làm cho s lãnh o c a ng

nông thôn và các ngành thêm v ng m nh. Phong trào thi ua phát tri n

ng, tính trong 2 n m 1948-1949 s l ng ng viên phát tri n khá nhanh

h u h t các xã ã thành l p c chi b (1). Cùng th i gian này th c hi n

ch tr ng c a T nh u phát ng " t thi ua xây d ng chi b t ng

công tác" v i n i dung sau ây:

- T ng ra ch ng trình k ho ch công tác.

- T ng gi i quy t c v n i s ng, t ng tr l n nhau

ho t ng.

- T ng m l p hu n luy n ng viên và c m tình ng.

- H c t p thông su t các ngh quy t, s a i l l i làm vi c, nâng

cao hi u qu công tác.

Huy n u ch o l y 3 chi b : Qu t H i, Hoành Nha, Tân Dân làm

m rút kinh nghi m m r ng. T khi c phát ng, không khí thi

ua v m i m t các chi b khá sôi n i, nh t là công tác phát tri n ng

(1)- Ti n thi ua phát tri n ng.- Chi b Tân Dân tháng 5-1947 có 6 ng viên, n tháng 10-1949 có 139 ng viên- Chi b Hoành Nha tháng 5-1947 có 5 ng viên, n tháng 10-1949 có 143 ng viên

LSDB huyen 1930-2005 XB =86=

- Chi b Qu t H i tháng 4-1946 có 4 ng viên, n tháng 10-1949 có 137 ng viên- Chi b Tam Thi n n m 1948 có 3 ng viên, n tháng 10-1949 có 33 ng viên- Chi b Qu n Long tháng 12-1946 có 12 ng viên, n tháng 10-1949 có 38 ng viên- Chi b ông Hoà tháng 7-1947 có 3 ng viên, n tháng 10-1949 có 21 ng viên- Chi b Thi n An tháng 2-1948 có 6 ng viên, n tháng 10-1949 có 37 ng viên

viên m i ã thu hút vào ng nhi u ng viên trung kiên, t n tu v i

phong trào, v i dân, v i n c. Song ng b c ng có nh ng l ch l c trong

công tác phát tri n ng thiên v s l ng, coi nh ch t l ng và tiêu

chu n ng i ng viên. Do không n m v ng quan m và ng l i xây

ng ng, Nhi u chi b thi ua phát tri n m t cách t, sao cho m c

giao, do ó thi u u tra nghiên c u và tuyên truy n giác ng i t ng.

n n tình tr ng k t n p không m b o tiêu chu n và th t c, k t n p

u theo ki u c m tình, n nang, lôi kéo b n bè, h hàng vào ng, th m chí

t n p c nh ng ph n t x u c h i (1), tr c tình hình ó, th c hi n ch

tr ng c a Liên khu u và T nh u , Huy n u ti n hành trong 2 tháng c ng

ng, ng n ch n và u n n n nh ng l ch l c trên. Cu i n m 1948,

Trung ng u ng ng chí Ph m Hào: Bí th Huy n u i h c n c

ngoài, ng chí Nguy n V n Bình t c Bính c T nh u u ng v

thay ng chí

(1)- Tên Tr n Minh Châu (t c C p) nguyên Bí th chi b u tiên xã Giao Thanh b ch b t y ã u hàng, nh n làm gián p cho Pháp-M cài l i sau h u chi n, y là toán tr ng gián p (C30 ho t ng trên 3 a bàn: Hà N i, H i Phòng, Nam nh. Ngày 11-12-1958 ta b t g n toán này g m tài li u, v khí, n ài. Ngày 04-4-1959, Toà án Hà N i ã x t y v t i ph n b i và làm tay sai cho ch. - Tên Ph m Bá u - ng viên chi b Diêm n b ch b t, y ã u hàng khai

báo nh n làm quân báo Phòng II Bùi Chu, phá ho i c s . Toà án Nam nh ãtuyên án t hình v t i ph n b i và làm tay sai cho ch

- Tên V Qu c Chinh nguyên Th a phái th i Pháp, c k t n p vào ng n m1948 làm Phó Ch t ch U ban KCHC xã Hoành Nha. Khi Giao Thu b chchi m óng (1949), y tòng giáo và ch y vào thành theo ch, y c ch làmQu n tr ng ngu quy n Duy Tiên (Hà Nam).

LSDB huyen 1930-2005 XB =87=

- Tên inh V n Hiên: ng viên ph n b i ch m cho ch b t gi t /c Tr n V nHuân: Bí th chi b Thi n H ng, sau y làm Trung i tr ng dân v xã i

ng. - Tr n Ng c Trà: ng viên chi b Hoành S n ra u thú, n p tài li u, s sách cho

ch - Nguy n V n Thành: ng viên chi b Tam Thi n ph n b i ra làm Bí th xã u T - Bùi Nho: ng viên Hoành S n ra u thú tình nguy n i lính ngu . - Lê ình D c ng viên chi b Nam Thi n n p danh sách ng viên c a chi b cho

ch b t tra kh o r t dã man t i nhà tù x i ng.

Ph m Hào. Nh ng sau m t th i gian ng n ng chí Bình b m n ng

không th m nhi m c nhi m v , ph i ngh dài h n i d ng b nh.

nh u u ng ng chí Nguy n Thanh Vân v Bí th Huy n u thay

ng chí Bình.

Gi a quý II n m 1949, i h i i bi u ng b l n th 2 h p t i

ình V ng xã H i Y n (Giao Y n) g m 160 i bi u (riêng 3 chi b t

ng Qu t Lâm, Hoành Nha, Tân Dân c c toàn ban chi u và t

tr ng ng). N i dung t ng k t phong trào m i m t qua 3 n m (1946-

1948) nh m th c hi n ch tr ng chuy n h ng m i m t ho t ng theo

yêu c u "tích c c c m c , chu n b t ng ph n công, y m nh c i cách

ng thôn" và phát ng phong trào thi ua m i c a h i ngh T nh u

tháng 3-1949, ngoài các ng chí Ban Huy n u c c tái c , i h i

u b sung:

- /c Nguy n Thanh Vân: Bí th Huy n u , thay /c Ph m Hào.

- /c Ph m Khoái: Phó bí th , Ch t ch KCHC huy n.

- /c Nguy n V n Hãnh: Phó bí th , Ch nhi m Vi t Minh thay /c

Nguy n Duy Nam.

- /c Tr n V n Tr c: Huy n u viên ph trách kinh tài

- /c V V n Chu n: Huy n u viên Bí th oàn Nông dân c u qu c

LSDB huyen 1930-2005 XB =88=

II - Xây d ng, c ng c chính quy n, các oàn th qu n chúng, b o

thành qu cách m ng, y m nh s n xu t, ch ng ói, ch ng mù ch , c i

thi n i s ng nhân dân, tích c c chu n b m i m t kháng chi n ch ng th c

dân pháp xâm l c (8/1945-9/1949).

Cách m ng Tháng Tám thành công, cùng v i nhân dân c n c,

nhân dân Giao Thu t ki p làm nô l tr thành ng i làm ch quê h ng

t n c. D i s lãnh o c a ng và chính quy n cách m ng, nhân dân

Giao Thu nh thêm s c m nh, ra s c kh c ph c h u qu c a ch th c

dân phong ki n l i, quy t tâm b o v nh ng thành qu cách m ng m i

giành c, xây d ng ch m i, i s ng m i. Song các th l c thù ch

không cam ch u.

Núp d i danh ngh a quân ng minh vào gi i giáp quân i Nh t,

các th l c qu c ã tràn vào hai mi n t n c. mi n B c t v truy n

16 tr ra 20 v n quân i T ng Gi i Th ch (Qu c dân ng Trung Qu c)

kéo theo b n Vi t qu c, Vi t cách ph n ng l u vong n c ngoài, t

kéo vào các thành ph , th xã v i dã tâm "phá Minh, di t C ng, c m H ".

i Nam nh cu i tháng 9-1945, hai trung oàn và m t s oàn b quân

ng kéo vào thành ph Nam nh. Bám gót chúng là Vi t qu c, óng

tr s t i s nhà 41 ph Lê Quý ôn (nay là Ph Phan B i Châu g n ga

Nam nh) chúng ráo ri t ho t ng khiêu khích, ch ng phá ta quy t li t.

mi n Nam quân Pháp núp sau quân i Anh - n tr ng tr n ánh chi m

Nam b v i dã tâm xâm chi m n c ta m t l n n a.

Trong tình th chung c a c n c, Giao Thu ang ph i gi i quy t

nh ng khó kh n tr c m t, m c dù h th ng chính quy n cách m ng ã

c xây d ng t huy n t i xã, nh ng nhi u xã ch a có ng viên, chi

ng, nên t ch c b máy nhi u n i còn r t y u. Th m chí l i d ng

LSDB huyen 1930-2005 XB =89=

chính sách oàn k t c a ta, m t s n i b n ph n ng tay sai chui vào

chính quy n, thao túng, ch ng phá, nh ng n i ó các ch tr ng, chính

sách c a ng, c a Vi t Minh không c th c hi n n n i n ch n.

Cùng lúc, b n tay sai Nh t - Pháp - T ng, b n ng phái ph n

ng, b n ph n ng i l t thiên chúa giáo, c ng ra s c ch ng phá, gây

i. Trên a bàn Giao Thu chúng tích c c móc l i v i nhau, v a ng m

ng m, v a công khai ho t ng ch ng phá chính quy n cách m ng, ng n

n phong trào cách m ng c a qu n chúng, tung tin tuyên truy n xuyên t c

ng l i chính sách c a ng.

Trong khi ó, do chính sách v vét bóc l t c a b n qu c, phát xít

và phong ki n g n m t th k l i Giao Thu là m t gia tài tr ng r ng,

ói nghèo x xác. Chính quy n t huy n t i xã không có m t ng ngân

qu . c bi t n n ói n m 1945 ã c p i g n hai v n ng i, khi n cho

c l ng lao ng thi u h t nghiêm tr ng, c ng v i thiên tai e do ,

nh ng ngày tháng tám, l l n ch a t ng th y x y ra ng b ng B c b ,

làm cho nhi u quãng ê thu c h th ng sông H ng và ê bi n Giao Thu

s t l e do tính m ng, tài s n c a nhân dân.

t khác, chính quy n cách m ng, các t ch c qu n chúng v a m i

c thành l p, cán b , ng viên còn nhi u b ng , lúng túng ch a quen

i công tác lãnh o, ch o, u hành công vi c. T ch c ng, t ch c

qu n chúng ch a k p c ng c nên ch a áp ng k p nh ng òi h i c p

bách c a tình hình cách m ng trong giai n m i, n c sôi l a b ng.

c dù khó kh n ch ng ch t, e do i s ng m i m t c a nhân

dân. Song khí th cách m ng c a qu n chúng ngày càng dâng cao, qu n

chúng tin t ng ng, ng h và b o v chính quy n cách m ng, t

LSDB huyen 1930-2005 XB =90=

nguy n tham gia các phong trào cách m ng do M t tr n Vi t Minh phát

ng, U ban cách m ng lâm th i th c hi n nh ng nhi m v c p thi t

tr c m t, mà Ch t ch H Chí Minh nêu ra trong phiên h p Chính ph

ngày 03-9-1945, ó là:

- Phát ng chi n d ch t ng gia s n xu t ch ng ói.

- M m t phong trào ch ng n n mù ch .

- T ch c t ng tuy n c b u Qu c h i b ng ph thông u phi u.

- C n, ki m, liêm, chính và bài tr nh ng thói h t t x u do ch

th c dân phong ki n l i, b thu thân, thu ch , thu ò, c m hút thu c

phi n.

- T do tín ng ng và th c hi n l ng giáo oàn k t.

Th c hi n nhi m v c th do Ban cán s t nh ch o, xây d ng,

ng c và ki n toàn chính quy n các c p. Xây d ng và m r ng M t tr n

Vi t Minh, thu hút m i t ng l p nhân dân vào M t tr n Dân t c th ng nh t,

ch ng th c dân Pháp xâm l c, kh n tr ng kh c ph c n n ói và n n d t,

ra s c c i thi n i s ng v t ch t tinh th n cho nhân dân, v n ng nhân

dân h ng hái th c hi n i s ng m i. Tr n áp k p th i b n ph n cách

ng, ho t ng trong các ng phái ph n ng làm tay sai cho gi c, gi

gìn tr t t an ninh, giáo d c qu n chúng, cao c nh giác, phá âm m u

en t i c a chúng. y m nh công tác phát tri n ng, ki n toàn b máy

lãnh o c a huy n nh m t ng c ng s lãnh o c a ng trên m i l nh

c. sâu sát c s trong huy n chia thành nhi u ti u khu, m i ti u khu

có t 3-4 xã, có m t ng chí cán s Vi t Minh ph trách và c nh ng cán

có n ng l c v các xã, xây d ng c s ng, c s qu n chúng, giúp

chính quy n các xã th c thi nhi m v .

LSDB huyen 1930-2005 XB =91=

Sau bao n m t ng s ng trong ki p nô l , l m than, nay c s ng

trong c l p - t do. Ngày 06 tháng giêng n m 1946, ngày b u c Qu c

i u tiên c a n c Vi t Nam dân ch c ng hoà, nh m t lu ng gió m i,

nhân dân ta vô cùng ph n kh i ón ch ngày th c hi n y ngh a v và

quy n l i công dân c a mình, l n u tiên c h ng. T nh Nam nh có

2 n v b u c , Giao Th y thu c n v b u c s 2, l a ch n b u 15 i

bi u. cu c b u c Qu c h i khoá u tiên giành th ng l i, M t tr n Vi t

Minh và các oàn th trong M t tr n ã t ch c cho nhân dân hi u rõ trách

nhi m và quy n l i c a c tri, tìm hi u ti u s và nh ng c ng hi n c a

ng ng c viên, nh t là nh ng ng i yêu n c, do M t tr n Vi t Minh

gi i thi u. u vinh d r t l n i v i nhân dân Giao Thu là trong khoá

u Qu c h i u tiên c a N c Vi t Nam Dân ch c ng hoà, có m t i

bi u quê h ng là ng chí V c Âu - m t ng viên c ng s n, m t

chi n s cách m ng có nhi u công lao óng góp v i cách m ng i di n

cho mình ra ng c . Tr c th i gian b u c , các xã trong huy n u t

ch c tuyên truy n sâu r ng ý ngh a, m c ích, cu c b u c , hô hào ng

viên qu n chúng nhân dân, h ng hái i b u c ; t t c nh ng a m b u

u d ng c ng chào, niêm y t danh sách c tri và ng c viên. Tr c và

trong ngày b u c các ho t ng tuyên truy n, c ng càng sôi ng nh n

nh p, trên các ng ng, n i công c ng c b ng bi u ng r p tr i, a

m b phi u trang hoàng bàn th T qu c r c r . Nhân dân i b phi u

nh ngày h i, trong u ki n i b ph n nhân dân ch a bi t ch , giúp

nhân dân d dàng l a ch n nh ng i bi u x ng áng, nhân dân t ch n c

ng i vào b ph n vi t h phi u, t tay mình l n u tiên b vào hòm

phi u. B ph n tuyên truy n còn s p x p tên các ng c viên thành câu th

n bà con d nh khi ghi tên:

Bài th nh t:

LSDB huyen 1930-2005 XB =92=

Khiêm, Thi u, Tr ng, Tu , Tín, Anh

c, oan, c, Trác, M n, Thành, T , Trân

Nh ng ng i yêu n c th ng dân

Thêm Âu xin c ng m t ph n ch quên

Bài th hai:

c, Tín, Trân, oan, Tu , S c, Thành.

, Khiêm, Âu, M n, Trác, Anh, Tr ng, Thi u

Qu c dân yêu n c bao nhiêu

n cho Qu c h i b y nhiêu phi u b u

Trong lúc nhân dân trong huy n náo n c i b phi u, thì m t s xã

chính quy n b b n x u chui vào thao túng, cùng b n ph n ng a

ph ng chúng ráo ri t ch ng phá, tuyên truy n xuyên t c cu c b u c , m t

khác ng m ng m kh ng ch và ng n c n m t s ng i không i b phi u.

Do nh ng hành ng phá ho i k trên, nh ng n i này vi c b u c c ng

p khó kh n. Song do công tác tuyên truy n v n ng c a ta tích c c, l i

c ông o qu n chúng nhân dân ng h , nên cu c b u c di n ra sôi

i và th ng l i.

Ngày 06-01-1946, 90% s c tri huy n Giao Thu i b phi u, k t

qu 15 v trúng c c a t nh Nam nh, trong ó có ông V c Âu, ng i

i bi u x ng áng c a nhân dân Giao Th y ã trúng c i bi u Qu c h i

khoá u tiên.

Sau cu c b u c Qu c h i th ng l i, t o thêm s c m nh và lòng tin

a nhân dân i v i ng, v i chính quy n c nhân lên. Cùng v i c

c th c hi n ch tr ng c a trên, Giao Thu l i kh n tr ng chu n b

i m t cho cu c b u c H ND c p t nh và c p xã.

LSDB huyen 1930-2005 XB =93=

i v i Giao Thu cu c b u c H ND c p xã th c s là cu c u

tranh giai c p quy t li t a ph ng. Gi a các t ng l p nhân dân yêu

c, d i s lãnh o c a ng, kiên quy t gi v ng và b o v thành qu

cách m ng ã giành c, ch ng l i nh ng âm m u và hành ng ch ng

phá c a bè l ph n ng, ngoan c , âm m u giành gi t l i quy n l i ã b

c b .

Ngày 18-3-1946, cu c b u c H ND c p xã c a Giao Thu c t

ch c, trên 90% c tri ã nô n c i b phi u. Nh có kinh nghi m c a cu c

u c Qu c h i v a qua. M c dù m t s xã g p khó kh n do b n ph n

ng gây lên nh : tranh giành c tri, gây l n x n n i b u c , song tr c

tinh th n trách nhi m, ni m tin t ng, s sáng su t c a nhân dân, các hành

ng phá ho i gây r i ã b d p b , cu c b u c v n ti n hành suôn s .

Cu c b u c H ND c p xã k t thúc th ng l i, h u h t các xã ã

ch n c nh ng i di n tiêu bi u là nh ng ng i giàu lòng yêu n c và

nhi t tình cách m ng vào H ND m ng tr ng trách tr c nhân

dân. H i ng nhân dân các xã ã b u ra U ban Hành chính xã (1). Qua t

u c này, m t s ph n t c h i ch ng i cách m ng ã b lo i ra kh i

máy chính quy n. Cu c b u c Qu c h i, H ND các c p t nh và xã

th ng l i, ã th hi n rõ tinh th n yêu n c, khát v ng c s ng trong c

p - t do và ni m tin vào ch m i c a nhân dân ta. Chính quy n c s

c ki n toàn, t ng b c làm trong s ch b máy. Song m t s xã c s

còn y u nên m t s ph n t x u v n chui vào c chính quy n thao

túng.

Trong th i gian này, Trung ng ch tr ng ch a b u H ND c p

huy n, ch sau khi b u H ND c p xã, b máy chính quy n các xã c

ki n toàn xong. i di n các xã trong huy n h p b u ra U ban hành chính

huy n Giao Thu g m:

LSDB huyen 1930-2005 XB =94=

- ng chí Ph m C ng gi ch c Ch t ch.

- Ông Nguy n Hoàng Mô gi ch c Phó ch t ch (2)

- ng chí Tô Quang Giáp U viên tài chính.

- ng chí Phùng V n S U viên th ký

- ng chí V c Ph ng U viên tuyên truy n

- Ông Nguy n Kh c Tích U viên n a

(1)- U ban Cách m ng lâm th i i thành U ban Hành chính các c p(2)- Th hi n chính sách i oàn k t ta ã c ông Hoàng V n Mô (Phó T ng Qu t Lâm) i di n thân hào, thân s tham gia chính quy n. N m 1954 ch y vào Nam

Sau khi c ki n toàn, các c p chính quy n t huy n n c s b t

tay ngay vào th c hi n nh ng nhi m v c p bách lúc này là: di t gi c ói,

di t gi c d t, di t gi c ngo i xâm.

Th c hi n l i kêu g i c a Ch t ch H Chí Minh "ch ng gi c ói",

chính quy n cách m ng, M t tr n Vi t Minh ng viên nhân dân phát huy

truy n th ng oàn k t th ng yêu "lá lành ùm lá rách" trong nhân dân.

Phát ng phong trào t ng thân, t ng ái giúp nhau qua lúc khó kh n

thi u ói, các oàn th v n ng h i viên l p qu ngh a th ng, h g o

ch ng ói quyên góp l ng th c giúp nh ng gia ình ang b t b a, m t

khác chính quy n cách m ng ra l nh nghiêm c m tri t n n u c tích

tr l ng th c, n n n u r u b ng g o, v i tinh th n nh ng c m s áo,

nh ng bát g o tình ngh a ã c M t tr n các c p phân phát c u ói cho

hàng ngàn h dân a ph ng.

Cùng v i vi c c u ói tr c m t, chính quy n, M t tr n Vi t Minh

ch o các c p chính quy n, oàn th ng viên nhân dân n l c t ng gia

LSDB huyen 1930-2005 XB =95=

n xu t, t n d ng m i t ai hi n có tr ng rau m u, cây l ng th c

ng n ngày ch ng ói v i kh u hi u "t c t, t c vàng" không m t t c

t nào hoang hoá. M t khác chính quy n ti n hành t m thu nh ng ru ng

t v ng ch , ru ng c a b n Vi t gian b ch y giao cho nông dân thi u

ru ng cày c y. Th c hi n Thông t ngày 20-11-1945 c a U ban Hành

chính lâm th i B c B tuyên b hoãn n , xoá n và gi m 25% a tô và

gi m 20% thu n th cho nông dân. M t s a ch c ng hào ã ra s c

ch ng l i ch tr ng, chính sách c a ng ta, n hình nh a ch Cao

ình V n (Lý V n-Qu t Lâm) có 110 m u ru ng làng Hà Nam (Giao

ng) cho phát canh thu tô, y ã ch ng i quy t li t, thuê và nuôi v s

trong nhà tr n áp tá n, n u ai n òi gi m tô. a ch Hiên (T ng

Hiên-Qu t Lâm) àn áp cu c u tranh c a nông dân òi gi m tô và òi l i

80 m u ru ng ng Xuân Thu do y chi m t, khi n nhân dân c m ph n,

chính quy n cách m ng t nh Nam nh do ng chí Hà K T n v tr c ti p

gi i quy t, bu c T ng Hiên ph i tr l i ru ng t ó cho nông dân. c

giúp , khuy n khích t o m i u ki n thu n l i, v i bao bi n pháp

tích c c, nhân ân ã v t qua c nh ng ngày thi u th n, n n ói t ng

c c y lùi.

Quá trình t p trung y m nh s n xu t, c u ói, chính quy n cách

ng còn ti n hành t ng b c c i cách dân ch , nh m em l i ru ng t

cho dân cày. Ban c p n t huy n t i xã c thành l p, giúp chính

quy n kê khai o c th c tr ng ru ng t, c p cho nông dân nh ng

xã có phong trào khá nh Hoành Nha, Tân Dân, Qu t H i... ã ti n hành

chia l i ru ng t theo nguyên t c bình ng c nam và n (1). B n a ch

ng hào t c t i tìm m i cách gây khó kh n, song chúng không c ng

c xu th c a cách m ng.

LSDB huyen 1930-2005 XB =96=

Song song v i nhi m v di t gi c ói, t i phiên h p u tiên c a

Chính ph lâm th i N c Vi t Nam dân ch c ng hoà ngày 03-9-1945 t i

Th ô Hà N i. Ch t ch H Chí Minh ngh H i ng chính ph m

chi n d ch ch ng n n mù ch . Ng i nói: "vì n n d t là m t trong nh ng

th n c h i mà b n th c dân Pháp th c hi n ch "ngu dân" d

bóc l t và th ng tr dân ta. H n 90% ng bào chúng ta mù ch (2)...

t dân t c d t là m t dân t c y u, ra s c ch ng gi c d t dân t c Vi t

Nam tr thành dân t c thông thái"... Sau ó ngày 08-9-1945, Ch t ch H

Chí Minh ra S c l nh thành l p Nha bình dân h c v .

(1)- Tr c Cách m ng Tháng 8, ru ng t ch c p cho nam gi i.(2)- T p K hi u n m 1938 c a Nha h c chính ông Pháp th a nh n "95% dân chúng Vi t Nam không bi t m t th ch gì" Báo CAND, s 1034.

Trong cu n sách v "ph ng pháp và cách th c d y v lòng ch

Qu c ng (1) do Nha bình dân h c v so n th o c Ch t ch H Chí Minh

vi t l i t a: "Anh ch em giáo viên Nha bình dân h c v c g ng c k

sách này, r i t n tâm d y b o ng bào th t h c, làm cho n n mù ch

chóng h t, th là ã làm tròn nhi m v thiêng liêng c a mình i v i T

qu c".

Th c hi n S c l nh c a Chính ph , Ban Bình dân h c v t huy n

n xã c thành l p t ch c và v n ng nhân dân i h c. Ban Bình

dân h c v huy n do ng chí Ph m V n Ch và ng chí Hoàng Th Ti u

ph trách. Huy n ã m nhi u l p ng n ngày ào t o c p t c giáo viên

Bình dân h c v , áp ng phong trào h c t p c a các xã.

LSDB huyen 1930-2005 XB =97=

Phong trào h c t p v n hoá di n ra r t sôi n i, sâu r ng kh p các

thôn xóm, ng i bi t ch d y ng i ch a bi t ch , mà nòng c t là l c

ng thanh niên, các l p h c c m c sáng, tr a, chi u, t i. Công tác

tuyên truy n c ng v i bao hình th c sinh ng nh kh o ch các ch ,

phát thanh, di n k ch, th ca, hò vè:

Cô kia áo tr ng y m h ng

u không bi t ch thì ch ng ch ng yêu

Ho c sáng tác nh ng câu ca d h c, d nh :

(1)- Ch Qu c ng là m t "tài s n v n hoá" vô giá, b i bao công phu lao tâm, kh ta các th h s phu yêu n c cách m ng ã làm cu c cách m ng v th ch

này. u th k XX, khi mà ch Qu c ng ã tr thành ch vi t chính th ng c aQu c gia Vi t Nam, m t th ch v a d h c, v a ti n l i, l i v a chu n xác thì

n ch a c ph bi n r ng rãi... V i ti ng g i c a l ng tri nh ng trí th c yêuc nh Tr n Huy Li u, ng Thai Mai, Võ Nguyên Giáp, Phan Thanh, Nguy n

n T , Hoàng Xuân Hãn, Tr n V n Giáp.... Ngày 25-5-1938 ã nhóm h p t ii quán th thao An Nam thành l p H i truy n bá Qu c ng do c Nguy n V n làm h i tr ng (Báo CAND, 1034).

i, t có móc c hai

i ng n có ch m, t dài có ngang

O tròn nh qu tr ng gà

Ô thì i nón, à thêm râu

O, a hai ch khác nhau

i a có cái móc câu bên s n

i s n l c thi ua h c t p, ch trong th i gian, n cu i n m

1946, 40% s dân trong huy n ã thoát n n mù ch . Nh ng m ch b ng

tay vào v n b n, gi y t c a ng i dân, ã c thay b ng ch ký. Phong

trào bình dân h c v v n c duy trì, phát tri n trong nhi u n m sau.

LSDB huyen 1930-2005 XB =98=

Nhi u ng i bi t ch t l p bình dân h c v ã tr ng thành tr thành cán

c t cán trong công cu c kháng chi n tr ng k ch ng gi c ngo i xâm

và xây d ng t n c.

Khi giành c chính quy n, chúng ta ti p qu n m t n n tài chính

tr ng r ng. Ngân kh qu c gia ch v n v n vài tri u ng ông D ng.

gi i quy t nh ng nhu c u tr c m t ph c v "kháng chi n ki n qu c"

Chính ph ã ban hành s c l nh "Qu c l p" và t ch c "Tu n l vàng"

ngày 17-24/9/1945. V i lòng yêu n c n ng nàn, nhân dân Giao Thu

ã nhi t li t h ng ng cu c v n ng, nhi u ng i dân còn r t khó kh n

trong cu c s ng, nh ng v n s n sàng góp nh ng ch vàng ch t chiu c,

c nh ng k v t thiêng liêng c a i mình nh nh n c i, khuyên vàng,

dây chuy n, vòng t u góp vào qu xây d ng t n c, ng i ít là 1 ch ,

ng i nhi u t i hàng l ng vàng; n hình nh ông Nguy n N ng oán

thôn Duyên Th (Giao Nhân) ã ng h m t l ng vàng, bà Lý Nhi, ông

i Nhai, ông xã Huyên (Hoành Nha) m i ng i ng h n a l ng vàng(1).

(1)- Toàn huy n ng h "tu n l vàng" c 145 l ng vàng.

Ngay sau ngày n c Vi t Nam giành c c l p, núp sau quân

i Anh - n v i danh ngh a quân ng minh vào gi i giáp quân i Nh t,

th c dân Pháp v i dã tâm tr l i xâm chi m n c ta m t l n n a. Ngày

23/9/1945, ch a y m t tháng sau khi Ch t ch H Chí Minh tuyên b

tr c toàn th gi i n n c l p c a Vi t Nam. Th c dân Pháp ã n súng

gây h n Sài Gòn, m u cho cu c tái chi m n c ta m t l n n a, tr c

tinh th n quy t tâm chi n u b o v n n c l p n c nhà c a nhân dân

Sài Gòn - Gia nh, c a nhân dân Nam b . Cùng v i nhân dân c n c,

LSDB huyen 1930-2005 XB =99=

nhân dân Giao Thu theo s ch o c a M t tr n Vi t Minh các xã ã

tham gia phong trào quyên góp ti n, g o, thu c men, v khí ng h ng

bào Nam b kháng chi n. V i tinh th n "Nam b là máu c a máu Vi t

Nam, là th t c a th t Vi t Nam, không th l c nào có th chia c t c".

Nhi u thanh niên ã tình nguy n xung phong gia nh p i quân "Nam

ti n"(1) cùng ng bào Nam b chi n u b o v n n c l p, th ng nh t T

qu c.

Trong khi Nam b ang chìm trong khói l a chi n tranh, thì biên

gi i phía B c, tàn quân Pháp Hoa Nam (Trung Qu c) âm m u tái chi m

Lai Châu, chúng giúp b n èo V n Long tay sai n i lên gây r i t i huy n

(1)- Thành niên gia nh p i quân Nam Ti n và Tây Ti n- Xã Qu t H i: Cao V n Ng i, Ph m V n H , Tr n V n Khanh, Hà V n Bao, V c L p, Mai V n Bách, Nguy n V n V n, Ngô V n Ro, Tr n V n Thìn, Cao V n Vàng- Hoành Nha: Ph m Ng c Luy n, Nguy n T n, Ph m M , Lê H u, V Phú, Hoàng L- Diêm n: Ph m V n C u, Nguy n V n n, Nguy n V n H c, Nguy n V n Khúc- Hoành ông: Phan V n L t, Ph m Công Ti p, Ph m H u T p.- Xã Tân Dân: Ngô H ng, Tr nh Th nh- Hà Nam (Giao H ng) Ph m V n M .- Hoành Nh : Phùng H u T o, Nguy n V n Thông, Phùng H u Hãn, Phùng H u T nh, Mai Cao X .- Hoành Nha: V c Ch .- Xã H ng Thu n: Nguy n Tân (Hà Cát), Nguy n V n C n.- Xã Giao L c: Bùi Vi t V ng.

Phong Th (Lai Châu). Nhi u thanh niên ã h ng hái gia nh p i quân

"Tây Ti n" chi n u di t b n gi c c c quân Pháp ti p tay b o v

biên c ng c a T qu c.

Tr c âm m u và hành ng phá ho i tr ng tr n c a các th l c

qu c bên ngoài và ho t ng phá ho i c a b n ng phái ph n ng tay sai

trong n c. b o v hành qu cách m ng, b o v chính quy n cách

ng, gìn gi tr t t an ninh nông thôn. Ch p hành s ch o c a ng b

LSDB huyen 1930-2005 XB =100=

nh, chính quy n huy n ã chú tr ng xây d ng l c l ng b o v t p trung

a huy n và t ng làng xã u thành l p các n v b o v , ngày êm tu n

tra canh gác.

nh m quân s hoá toàn dân, chu n b xây d ng l c l ng dân

quân du kích nông thôn. T nh m nhi u l p ào t o cán b quân s ,

chính tr cho c p xã. N m 1946, Huy n m l p quân chính ào t o cán b

thôn i, trung i dân quân du kích cho 50 h c viên, do ng chí V Quý

Huy n i tr ng tr c ti p ph trách. ây là nh ng h t gi ng nòng c t xây

ng l c l ng v trang và bán v trang c a a ph ng sau này.

Tr c tình th ó, ngày 03-3-1946, Ban Th ng v Trung ng

ng ra Ch th v ch rõ: "T m th i hoà hoãn v i Pháp, phá âm m u c a

qu c, c u k t v i nhau tiêu di t cách m ng n c ta và có th i gian hoà

hoãn b o toàn l c l ng và chu n b t t cho cu c chi n u m i".

i ch tr ng ó, ngày 06-3-1946 Chính ph ta ã ký v i i di n Chính

ph Pháp b n "Hi p nh s b ", t c s cho Chính ph ta àm phán v i

Chính ph Pháp. Ch tr ng "Hoà ti n" Hi p nh s b 06-3 th hi n

i sách m m d o c a ng, nh ó mà ta ã g t c 20 v n quân T ng

ra kh i mi n B c. Có th i gian tranh th c ng c chính quy n, m r ng

t tr n th ng nh t, xây d ng l c l ng v trang, chu n b tích c c v m i

t nhân dân ta v ng vàng b c vào cu c kháng chi n tr ng k ,

ch ng th c dân Pháp xâm l c. Th c hi n ch th c a Trung ng ng,

a T nh u , các c p Chính quy n, M t tr n, oàn th c a huy n t ng

ng tuyên truy n, giáo d c nhân dân hi u rõ ý ngh a c a Hi p nh s

, tin t ng vào s lãnh o sáng su t c a ng, c a H Ch t ch, òi

Pháp ph i nghiêm ch nh thi hành hi p nh.

LSDB huyen 1930-2005 XB =101=

Ngày 03-4-1946, i di n c a Chính ph ta ký v i Chính ph Pháp

Hi p nh c th , cho phép Pháp c óng quân 8 n i trên mi n B c,

trong ó có thành ph Nam nh. Theo Hi p nh u tháng 4-1946 quân

ng rút v n c, quân Pháp thay th . H n 800 quân Pháp thu c Binh

oàn s 6 vào óng t i thành ph Nam nh.

có m t c a quân Pháp mi n B c nói chung, Nam nh nói

riêng là s c nh báo chi n tranh ã c n k . Ch p hành s ch o c a

Trung ng ng và T nh u , tháng 4-1946 U ban b o v t huy n n

xã c thành l p do ng chí Tr ng ban cán s huy n tr c ti p làm

tr ng ban. U ban b o v v n có nhi m v b o v chính quy n cách

ng, ng th i y m nh vi c xây d ng l c l ng bán v trang t ng

thôn xóm, chu n b s n sàng chi n u khi chi n tranh bùng n .

Trong khi Chính ph và nhân dân ta th c thi nghiêm ch nh Hi p

nh s b , thì th c dân Pháp ã nhanh chóng b i c, chúng không ng ng

n chi m Nam b , ti n công, khiêu khích nhi u n i B c b . Thành ph

Nam nh, chúng cho xe nhà binh ch y trên ng ph , gây r i tr t t an

ninh, khiêu khích l c l ng t v , uy hi p tinh th n nhân dân, ném l u n

vào cu c tu n hành c a 5.000 nhân dân. Cùng v i ý nh giành thêm th i

gian t ng c ng l c l ng m i m t, m t khác t rõ thi n chí c a ta,

ch mong mu n hoà bình, không mu n chi n tranh, Ch t ch H Chí Minh

ã thay m t Chính ph , nhân dân ta ký v i Chính ph Pháp b n "T m c

14-9".

Nh ng n l c h t s c gìn gi Hoà Bình c a Chính ph ta ã b

th c dân Pháp tr ng tr n xoá b . Sau khi quân Pháp gây xung t ánh H i

Phòng (20-11-1946), L ng S n (24-11-1946). Nh n c s ch o c a

Trung ng ng, T nh u Nam nh và Ban ch huy Trung oàn 34 ã

LSDB huyen 1930-2005 XB =102=

p h i ngh liên t ch, bàn nhi m v g p rút chu n b m i m t, s n sàng

chi n u. T i thành ph Nam nh ã tri n khai xây d ng các tác chi n

và d ng ch ng ng i v t các c a ô, ng n ch n b c ti n quân c a

ch b ng c gi i trên ng ph (1).

Nghiêm tr ng h n, ngày 17-12-1946, quân Pháp ã gây h n t i Hà

i, b n vào t v c a ta ph Hàng Bún, ngày 18-12-1946, chúng a t i

u th ngang ng c òi t c v khí c a l c l ng t v th ô. T i Nam

nh quân Pháp c ng d trò khiêu khích và òi ta ph i gi i tán l c l ng

v thành ph . Kh n ng hoà hoãn không còn, ngày 19-12-1946, H i

ngh Trung ng ng m r ng ã quy t nh nhân dân toàn qu c nh t t

ng lên kháng chi n. 8 gi t i cùng ngày quân dân Hà N i ng lo t n

súng, m u cu c toàn qu c kháng chi n.

Ngày 20-12-1946, Ch t ch H Chí Minh ã ra l i kêu g i ng bào

toàn qu c kháng chi n, Ng i kh ng nh: "... chúng ta thà hy sinh t t c

ch nh t nh không ch u m t n c, nh t nh không ch u làm nô l . Dù

ph i gian lao kháng chi n, nh ng v i m t lòng kiên quy t hy sinh, th ng

i nh t nh v dân t c ta".

Ngày 22-12-1946, Trung ng ng ra ch th toàn dân kháng

chi n, ch th v ch ra nh ng nét l n v ng l i chi n tranh nhân dân là:

"Toàn dân kháng chi n, toàn di n kháng chi n, tr ng k kháng chi n, t

c cánh sinh..."

(1)-L ch s ng b Nam nh

Tr c ngày kháng chi n toàn qu c bùng n , Ban ch huy m t tr nNam nh nh n c l nh c a B T ng ch huy, yêu c u a ph ng ph ibao vây ch t quân ch các c m, không cho chúng ra, m r ng tr n

LSDB huyen 1930-2005 XB =103=

a. Hoà cùng ti ng súng kháng chi n c a quân dân Th ô, úng 12 giêm ngày 19-12-1946, quân dân Nam nh cùng ng lo t n súng, t n

công quân ch, c thành ph r c l a, r n vang ti ng súng.

cu i tháng 12-1946 n u n m 1947, cu c chi n u c a quândân Nam nh di n ra vô cùng quy t li t và anh d ng. t p trung th ngnh t s ch o công cu c kháng chi n a ph ng, thi hành ch tr ng

a ng, U ban b o v các c p t t nh n c s i thành U ban khángchi n. Ngày 31-12-1946, U ban kháng chi n t nh c thành l p, ti p ó

ban kháng chi n huy n Giao Thu do /c Ph m C ng làm ch t ch, ban kháng chi n các xã c ng c thành l p, thay cho U ban b o v .

áp l i kêu g i c a Ch t ch H Chí Minh và Ch th kháng chi na Trung ng ng, quân dân Giao Thu v i khí th s c sôi h ng v

thành ph Nam nh, s n sàng chia l a v i m t tr n. a ph ng ã tch c ti p ón nhân dân t n c v n i n ch n , nhanh chóng n nh cu c

ng. Nhi u thanh niên v i tinh th n "quy t t cho T qu c quy t sinh" ãng hái gia nh p c m t quân, v qu c oàn, có nhi u nhà s c ng c i áo

cà sa s n sàng xung phong ra m t tr n chi n u(1). cùng quân dânthành ph Nam nh chi n u, nhân dân Giao Thu ã ch hàng tr mchuy n thuy n r m r lên chi vi n cho thành ph tiêu th kháng chi n.Huy n c ng c l c l ng v trang c a huy n và dân quân du kích nhi u xãnh du kích Hoành Nha, Tam Thi n, Tân Dân, H i Y n, Qu t H i, LiênHoành, Diêm n, ông Hoà... l n l t lên ph i h p v i b i, t v baovây ánh ch trong thành ph và các v trí c a ch ngoài thành ph

c t p rút kinh nghi m chi n u. Nhân dân còn t nguy n quyên gópbánh trái, rang g o

(1)- Nhà s : Thích Thanh Bi ng, Thích Thanh C m chùa Hoành ông (TT Ngông);

Thích Thanh H ng, Thích Thanh Chi u, Thích Thanh C n (chùa p L -Giao An)

LSDB huyen 1930-2005 XB =104=

tr n v i m t làm l ng khô g i lên m t tr n. c tin th ng binh chi n

u t i m t tr n thành ph Nam nh chuy n v Hành Thi n (Xuân

Tr ng) ch a tr , các oàn i bi u c a các oàn th , h i m chi n s ã

thay m t nhân dân Giao Thu n th m h i, t ng nhi u quà và thu c men,

ng viên chi n s u tr mau lành v t th ng, s m tr v n v chi n

u, th hi n tinh th n quân dân th m thi t.

i tinh th n kháng chi n toàn dân, toàn di n, ngay t nh ng ngày

u toàn qu c kháng chi n; ph i h p v i m t tr n ánh ch. Th c hi n

nh tiêu th kháng chi n, nhân dân Giao Thu ã tri t phá nh ng n i ch

có th óng quân, s d ng làm lô c t chi n u. Ta ã san b ng huy n l

Giao Thu , n oan Ngô ng, n oan Qu t Lâm, phá m t s nhà

cao t ng ph huy n, ph Ngô ng, k c nh ng c u quan tr ng c ng b

ánh s p nh c u Diêm n, c u Ngô ng, c u Th c Hoá... Các tr c

ng trong huy n u x hào ch chi, trên m t ng p nh ng t to,

nh m ng n c n b c ti n quân, b ng c gi i c a ch. D i ng thu

các c a sông nh sông Ngô ng, C n Nh t, Hà L n ta c m hàng ngàn

c g thông d y c c a sông. Trên tuy n sông H ng theo l nh c a

ng chí Cao Xuân H ch huy m t tr n Nam nh. Ta ã huy ng hàng

ngàn dân quân du kích, các xã Nam Thi n, Tam Thi n, Cát H i... dùng các

thanh ng ray xe l a bóc d a v c m c c hai bên b sông H ng

thu c a ph n c ng M c Giang (Nam Thi n) và a ph n Yên T (Ti n

i - Thái Bình) r i dùng dây cáp c l n ch ng qua sông và tr ng d ng

hàng tr m thuy n g l n c a nhân dân, các thuy n x p y á h c dàn

hàng ngang, thuy n n bu c ch t vào thuy n kia r i nh n chìm xu ng lòng

sông làm ch ng ng i v t, ng n ch n t u thu và ca nô ch ra vào c a Ba

t.

LSDB huyen 1930-2005 XB =105=

Cùng th i gian này, b máy chính quy n, các oàn th qu n chúng,

c l ng v trang c a huy n c ng c c ng c , t ng c ng thêm m t

c.

+ u hành công cu c kháng chi n, ki n qu c a ph ng có

hi u qu . T ch c b máy chính quy n huy n c ng nhi u l n thay i, phù

p v i tình hình c th t ng th i k . Tháng 11-1947, U ban hành chính

và U ban kháng chi n h p nh t thành U ban kháng chi n hành chính t

huy n t i xã. th hi n chính quy n c a nhân dân, ngoài nh ng thành

ph n c b n ta còn thu hút m t s thân hào, thân s tiêu bi u tham gia U

ban kháng chi n hành chính huy n g m.

- /c Ph m Khoái - Phó bí th Huy n u : Ch t ch.

- Ông inh Vi t N m: Phó ch t ch (1).

- /c Cao M nh Nhi m: U viên Tài chính

- /c V Quý: U viên quân s , Huy n i tr ng

- Ông Châu Thi u (Cán b l u dung) U viên.

+ Trong tình th chi n tranh ngày càng c n k . D i s lãnh o

a ng, kh i i oàn k t ngày càng c c ng c và m r ng, t p

p l c l ng toàn dân r ng rãi, nh m ch a m i nh n vào k thù chính là

th c dân Pháp xâm l c v i ph ng châm: " oàn k t m i t ng l p nhân

dân yêu n c, không phân bi t giai c p, tôn giáo, chính ki n, ch ng t c...(2). Ngày 01-10-1946, H i Liên hi p Qu c dân Vi t Nam (g i t t là H i

Liên Vi t) huy n c thành l p bao g m các thành viên: M t tr n Vi t

Minh(3), các oàn th c u qu c. H i còn thu hút nhi u cá nhân, nhân s yêu

c ti n b . U ban M t tr n Liên Vi t huy n do òng chí V c L i:

LSDB huyen 1930-2005 XB =106=

viên

(1)- inh Vi t N m (Lý N m) cu i n m 1949 ch chi m óng Giao Thuý, y ch ytheo ch, làm Phó t nh tr ng ngu quy n Bùi Chu(2)- C ng l nh c a H i Liên hi p Qu c dân Vi t Nam (Liên Vi t).(3)- Ch nhi m Vi t Minh huy n qua các th i k : /c Ph m V n Yêng (1945-1946), /c V Ph ng ng (1947), /c Nguy n Duy Nam (1948), /c Nguy n T n Ph ng (t c Hãnh-1949)

th ng tr c Huy n u làm Tr ng ban, ti p ó H i Liên Vi t các xã c ng

c thành l p.

+ T ch c oàn th qu n chúng t huy n t i xã c ng c c ng c

và phát tri n, k c n i Thiên chúa giáo. Ban cán s các oàn th i thành

BCH và c ki n toàn c v s và ch t l ng, nh ng v trí ch ch t u

do ng viên và qu n chúng trung kiên ph trách. T ây ho t ng c a

các oàn th sôi n i, n n p, nh t là ho t ng c a oàn thanh niên và ph

, th c s là nòng c t thúc y phong trào a ph ng.

Công tác quân s : vi c xây d ng l c l ng v trang và bán v

trang. Các c p u th ng xuyên quan tâm, ngay t u, sau khi giành c

chính quy n (8-1945) huy n ã thành l p n v c nh v c a huy n và các

n v b o v các làng xã ( ây là ti n thân c a LLVT Giao Thu sau

này).

Cu i n m 1946 u n m 1947, Quân khu t ng c ng i i Lê

Bình b i ch l c c a Quân khu(1) và t nh i t ng c ng n v B159 b

i a ph ng t nh do ng chí Nguy n X ng ch huy(2) óng Giao

Thu v a làm nhi m v phòng v ven bi n, gi gìn tr t t an ninh và dìu

t l c l ng v trang a ph ng.

LSDB huyen 1930-2005 XB =107=

c t nh giao nhi m v , gi a n m 1949 huy n thành l p i i

tân binh, nh m hu n luy n thành l p n v b i a ph ng huy n và

sung cho quân ch l c. Khi ti n hành ch trong m t ngày ã tuy n s

quân h n 100 ng i, n hình là c trung i dân quân du kích xã Tân

Dân (Giao Tân) xung phong nh p ng . Trong th i gian t p trung hu n

luy n, huy n t m giao ng chí Tr nh Ng c C n làm i i tr ng, /c

Nguy n Nh làm i i phó, Nguy n V n Th nh cán s huy n i làm

chính tr

(1)- i i Lê Bình: Tr n Tích Bình - i i tr ng, /c Lê V n M c chính tr viên(2)- /c Nguy n X ng ch huy n v B159, sau i i tr ng C33 và T nh i tr ng Nam nh

viên. Sau th i gian hu n luy n h u h t s tân binh này b sung cho b i

nh và n v ch l c c a quân khu. S còn l i khi ch chi m óng Giao

Thu cán b chi n s l c l ng v trang c a huy n phân tán vào các i

tuyên truy n v trang xây d ng c s .

Cu i th i gian này, thành l p i i 96 B i a ph ng huy n

do ng chí D ng: Huy n i phó tr c ti p làm i i tr ng, ng chí

Quang Ch t và Nguy n Duy H ng (t c t i i phó).

Tháng 5-1947, U ban dân quân huy n c thành l p, n tháng

11-1947 i thành Huy n i dân quân do ng chí V Quý: U viên quân

làm Huy n i tr ng(1); xã c ng chuy n thành xã i dân quân do U

viên quân s tr c ti p làm xã i tr ng (2). T o thành m t h th ng ch

huy th ng nh t l c l ng v trang và bán v trang. Huy n i còn c nhi u

cán s dân quân huy n v t ng xã ph i h p xây d ng và hu n luy n l c

ng dân quân du kích, nh ó phát tri n nhanh chóng. M i xã ít nh t

LSDB huyen 1930-2005 XB =108=

ng có m t trung i, xã nhi u nh t có t i 3-4 trung i nh : Tân Dân,

Hoành Nha, Qu n Long, Tam Thi n, Nam Thành, Cát H i, H i Y n, Liên

Hoành, Kiên Lâm, Diên n, ông Hoà... V i ph ng châm "quân s hoá

toàn dân" ngoài các n v du khích nam, còn có các i n du kích, i

ch u quân c ng c thành l p nhi u xã; khi n phong trào t p luy n

quân s hào h ng sôi n i. d y d n trong chi n u sau khi ã t p luy n

xong các y u l nh c b n trong chi n u c s gúp c a huy n và

nh,

(1)- Huy n i tr ng qua các th i k t 1946-1954 g m: /c V Quý, Nguy n V n T ng, Lê H c H i, Hoàng B i, Kim ôi, Lê V n Thanh, V n Quang (t c Linh), Lê Quang o.(2)- lãnh o tr c ti p l c l ng v trang, U viên quân s các xã do U banKCHC huy n ch nh ng viên ho c qu n chúng trung kiên tr c ti p làm xã i tr ng

nhi u xã ã l n l t c các i du kích m nh i bao vây, qu y r i n b t

ch Nam Tr c và ngo i thành Nam nh (1).

Phong trào ng h v t ch t, mua s m v khí trang b cho dân quân

du kích c nhân dân h ng ng. Nhi u xã còn u c ru ng l u tr l y

ti n thuê th rèn Vân Chàng (Nam Tr c) v ánh các lo i v khí thô s

nh mã t u, dao g m, ki m... t nh c ng ã có công binh x ng s n xu t các

lo i l u n, mìn, trang b cho dân quân du kích. Phong trào toàn dân ch m

sóc, xây d ng l c l ng dân quân du kích, t o ra m t khí th m nh m

trong toàn dân, s n sàng chi n u. Tuy v y, phong trào n ng v hình th c,

ít chú ý n tiêu chu n chính tr , cá bi t có m t s ng i xung phong vào

dân quân du kích c t c mi n tr canh gác n ng n , n ng v hu n

luy n quân s n thu n, nh v giáo d c chính tr , t t ng nên khi ch

LSDB huyen 1930-2005 XB =109=

ánh

n m t s b ch y, khi n l c l ng chi n u gi m sút, ch còn l i nh ng

du kích trung kiên. Th m chí có nh ng tên ch huy ph n b i nh : inh

n Liên: xã i phó, Ph m Hoan và Tr n V n Minh, ch huy trung i du

kích s 7 và s 9 p Sa Châu và p ông Thi n (xã Tam Thi n) ra u

hàng ch, bi n c hai n v du kích k trên thành l c l ng dõng, ch ng

i cách m ng m t cách quy t li t.

+ Sau khi chính quy n cách m ng v tay nhân dân, b o v chính

quy n cách m ng, b o v thành qu cách m ng, s n sàng p tan m i âm

u phá ho i c a ch. " c phái Vi t Minh" (ti n thân c a l c l ng

công an) ra i, có nhi m v theo dõi, u tra m i ho t ng c a b n ph n

ng tay sai ch ng l i chính quy n cách m ng. u n m 1946, Ty Liêm

Phóng (ti n thân c a Ty Công an) c v Giao Thu m t t trinh sát, ph i

p v i

(1)- Trong khi i làm nhi m v chi n u Nam Tr c, m t s i viên du kích Hoành Nha ã anh d ng hy sinh (m t trung i tr ng và 5 i viên).

ph n c v c a huy n n m tình hình, gi gìn an ninh chính tr . Cu i

m 1946 u n m 1947, gi c Pháp ánh chi m thành ph Nam nh và

ánh l n ra các vùng lân c n. B máy c v các huy n chuy n thành Qu n

công an. Qu n công an huy n Giao thu có 15 cán b chia thành các b

ph n: trinh sát, xét h i, v n phòng, tr i t m gi và có các n ki m soát tr t

Qu t Lâm, Sa Châu, Duyên Th , L c Thi n. Công tác an ninh tr t t

p xã, do u ban xã tr c ti p m nhi m, có m t u viên chính tr ph

trách (theo Thông t s 113-NVCT ngày 09-3-1948 c a B N i v ). Cu i

m 1949 ch ánh chi m các huy n mi n Nam t nh Nam nh, trong ó

LSDB huyen 1930-2005 XB =110=

có huy n Giao Thu , h th ng công an chuy n sang ch " c phái". c

phái tr ng l n l t là các ng chí Nguy n V n Bi u, Tr n Th Chiêu,

V n Ngân, Thanh Long... sau ó l i i thành Công an huy n, Tr ng

Công an huy n là các ng chí Thanh Long, Vi t Hà, ng chí Ch n, ng

chí Quán...

u n m 1947, sau khi ã chi m c thành ph Nam nh, th c

dân Pháp th c hi n chi n thu t "v t d u loang" l n d n ra vùng ngo i ô,

hàng ngày cho t u chi n tu n ti u ven bi n các huy n uy hi p tinh th n

nhân dân và th m dò l c l ng ta, tr c khi cho tàu chi n xâm nh p vào

sông H ng ti p ng cho quân chi m óng thành ph Nam nh. Bi t

c ý ó c a ch, c s ch o c a Quân khu và t nh. L c l ng

trang, dân quân du kích và nhân dân a ph ng ã cùng b i ch l c

ngày êm tranh th xây d ng tr n a pháo (75 ly) t i C n Nh t, Hoành

ông (th tr n Ngô ng) s n sàng chi n u, quân ta ã ng lo t n

súng, b n trúng tàu ch b c cháy. M c cho ch b n tr quy t li t máy bay

ng l n d i bom xu ng tr n a ta. Nhân dân các xã ven sông H ng, nh

Hoành ông, ông Bình, Hà Cát... v n thúc tr ng, khua âm thanh, hò reo,

v cho b i ánh ch. Nhi u t m g ng r t d ng c m chi n u và

hy sinh anh d ng nh chi n s V ình Lan dùng súng b binh b n tr

máy bay ch, anh d ng hy sinh t i tr n a.

Sau tr n ánh ta nh n nh k thù có th t p trung binh ho l c ánh

phá tr n a pháo c a ta. Ngay êm hôm ó, ta ã bí m t cho dân quân du

kích dùng thuy n chuy n toàn b pháo n d c ra c t d u xã Qu n

Long. úng nh nh n nh, 3 ngày hôm sau ch cho tàu chi n, ca nô có

máy bay y m tr t phía Nam nh xu ng ném bom, b n phá ác li t xu ng

tr n a pháo, r i t tàu chi n quân lên càn quét, c p phá, m t s nhà

nhân dân xung quanh, r i rút xu ng tàu xuôi ra bi n. M t tháng sau, c

LSDB huyen 1930-2005 XB =111=

nh c a trên, ng chí Tô Quang Giáp: U viên u ban kháng chi n huy n

cùng dân quân du kích xã Qu n Long a thuy n chuy n i bác v t bi n

vào khu IV.

Cu i n m 1947, y m nh tuyên truy n sâu r ng ch ngh a Mác

- Lênin và ch tr ng ng l i kháng chi n c a ng, huy n thành l p

"Nhóm nghiên c u Ch ngh a Mác - Lê nin do ng chí Tr n V n Ru t

(quê Giao H i) ph trách, cùng lúc m t s xã c ng l p nhóm nghiên c u

ho t ng. Các nhóm này th ng xuyên ph i h p l u ng t ch c các

bu i di n thuy t nh ng n i ông ng i, c qu n chúng nhi t li t

ng ng, nh t là t ng l p thanh niên ti p thu nhanh chóng, gây c

m tình i v i ng v i ch ngh a c ng s n và n c Nga xô vi t.

Trong lúc chúng ta ra s c xây d ng, c ng c h u ph ng, y m nh

n xu t nh m n nh i s ng nhân dân và chu n b m i m t cho công

cu c kháng chi n, ki n qu c, thì a ph ng và các huy n lân c n H i

u, Xuân Tr ng... th c dân Pháp và b n tay sai ra s c tìm m i cách phá

ho i kh i i oàn k t dân t c, chia r l ng giáo, ch ng phá cách m ng.

Tháng 4-1947, chúng phái Hoàng Qu nh m t tên ph n ng khét ti ng,

khoác áo thày tu t Phát Di m sang Bùi Chu th c hi n m u en t i,

Hoàng Qu nh ã i nhi u x o Giao Thu móc n i, t p h p l c

ng, ào t o b n u s ng m ng m t ch c ng phái ph n ng, t

ch c thanh niên di t c ng nh i Vi t duy dân; M t tr n liên tôn di t

ng, chúng t ch c bán tín phi u ch ng c ng, chúng xoá kh u hi u, tuyên

truy n xuyên t c, vu cáo c ng s n phá o, ng n c m giáo dân tham gia

các oàn th c u qu c, dùng th n quy n giáo lý trói bu c ph t v , kích

ng giáo dân cu ng tín ch ng chính quy n a ph ng.

LSDB huyen 1930-2005 XB =112=

Ho t ng c a b n ph n ng trong vùng ngày càng tr ng tr n.

Ngày 21-5-1947, chúng t ch c c p ti n c a Ty Thu quan V n Lý (H i

u), r i truy n n Sa Châu kích ng giáo dân n i d y ch ng thu ,

ch ng chính quy n. Cùng lúc b n ph n ng i l t Thiên chúa giáo x

Ng ng Nhân (Giao Nhân) tr ng tr n thúc ép m t s giáo dân cu ng tín

gây r i. Khi cán b ta vào n nh tình hình, gi gìn an ninh tr t t chúng

ã b t cán b công an n m vùng ây tra t n dã man

k p th i ng n ch n hành ng ch ng i c a b n ph n ng, ta

ã l p chuyên án phá t ch c ng ph n ng "Duy dân tân Vi t" do tên

Linh m c ph n ng Tr ng Bá T c t l t thiên chúa giáo c m u và 2

tên tu s ph n ng Tuyên và T x Phú Th (Giao Thi n) thu toàn b tài

li u và v khí.

Th c hi n chi n l c " ánh nhanh th ng nhanh" ngày 07-10-1947

ch t p trung binh ho l c ti n công lên Vi t B c nh m ch p c quan u

não kháng chi n, c t võ l c l ng ch l c c a ta. Nh ng sau 75 ngày êm

anh d ng chi n u, ta ã p tan cu c ti n công chi n l c c a th c dân

Pháp, giành th ng l i vang d i, ngày 22-10-1947 bu c chúng ph i rút quân

kh i Vi t B c.

Sau th t b i th m h i Vi t B c, ch ph i t b chi n l c " ánh

nhanh, th ng nhanh" quay v bình nh ng b ng. l y l i tinh th n

binh lính và hà h i ti p s c cho b n ph n ng tay sai. êm ngày

25/4/1948, hai ti u oàn c lính ngu và âu phi b t ng t ch c cu c hành

quân th c sâu vào vùng t do c a ta. ích thân tên Nguy n L p L - T nh

tr ng ngu quy n Nam nh cùng ch huy cu c hành quân, tàu chi n ch

thành ph Nam nh theo sông H ng b lên Ngô ng và C n Nh t.

ây chúng chia làm hai m i ti n quân và h p m t i Hà L n, r i hành

LSDB huyen 1930-2005 XB =113=

quân sang H i H u, Tr c Ninh, Ngh a H ng, nh m th m dò l c l ng b

i ta, gây hoang mang trong nhân dân, t o thanh th và kích ng b n

ph n ng các a ph ng. Trong cu c hành quân c a ch mang tính

ch t phô tr ng, uy hi p ã b b i a ph ng ph i h p v i dân quân du

kích xã Giao Ti n ph c kích ánh ch trên ng hành quân, gây cho ch

nhi u th ng vong, b ánh b t ng ch ho ng lo n, b n lo n x r i tháo

ch y. Cùng bu i sáng ngày hôm ó, m t b ph n ch t tàu chi n quân

lên thôn Hoành ông (th tr n Ngô ng) càn quét c p bóc l n gà, t

nhà, gi t h i m t s ng i r i rút xu ng tàu tr v thành ph Nam nh(1).

Cu i n m 1948, tình hình chi n s ngày càng lan r ng, th c hi n

chi n l c "v t d u loang" ch t p trung m i c g ng l n chi m ra vùng t

do c a ta. Th c hi n ch th c a T nh u , chu n b m i m t, s n sàng chi n

u, Huy n u ã ch o các xã ti n hành rào làng kháng chi n. V i tinh

th n quy t tâm kháng chi n, gi làng, nhân dân các xã già tr , gái trai ã

ng hái ào hào, p lu , c m chông, các ng dong, ngõ xóm c rào

kiên c , ngày êm thay nhau canh gác phòng gian, b o m t, báo ng khi

có máy bay tàu chi n ch. Khí th s n sàng chi n u sôi s c kh p xóm

làng.

(1)- Trong tr n càn quét này chúng ã gi t h i h n ch c ng i thôn Hoành ông (trong ó c gia ình ông Ph m Công Nh 5 ng i; 2 v ch ng anh Ph m Công Tr v ang có mang c ng b chúng sát h i).

Th c hi n s ch o c a T nh u trong th i gian này là: m r ng

kh i i oàn k t toàn dân, tranh th qu n chúng giáo dân, tr n áp m nh

n ph n cách m ng, c ng c và phát tri n l c l ng dân quân du kích,

xây d ng h u ph ng, n nh i s ng nhân dân, y m nh s n xu t, ra

LSDB huyen 1930-2005 XB =114=

c phát tri n ng, m b o s lãnh o c a ng trên m i l nh v c công

tác.

i v i Giao Thu t Cách m ng Tháng 8-1945 n tháng 10-1949

n là vùng t do. Tranh th u ki n thu n l i ó, ng b ã chú ý t i

nhi m v xây d ng và c ng c h u ph ng, m t m t ng viên s c ng i,

c c a, ra s c thi ua ái qu c, hoàn thành m i nhi m v tr c m t c a

công cu c kháng chi n ki n qu c. M t khác ch m lo b i d ng s c dân,

y m nh phong trào t ng gia s n xu t, t c p t túc. Ti p t c th c hi n

chính sách gi m tô, gi m t c, t m giao, t m c p ru ng qu c gia công th ,

ru ng l u tr , ru ng v ng ch , ru ng t c a Vi t gian, ru ng t nhà

chung chi m t. Chi b Du Hi u (Giao Hi u) còn lãnh o giáo dân u

tranh bu c nhà chung ph i tr ru ng n n I-pha-nho chi m t, chia

cho nông dân không có ru ng ho c thi u ru ng t.

Cu c v n ng trên ây thu c k t qu , i s ng nhân dân c

i thi n m t b c, qu n chúng ph n kh i tin t ng. Nh ó kh i d y

c lòng yêu n c c a m i t ng l p nhân dân, nhi t tình và h ng hái

tham gia m i phong trào do ng x ng nh : óng công l ng, công

trái qu c gia, sôi n i nh t là cu c v n ng mua "công phi u kháng chi n"

nhi u ng i ã bán thóc, c, vàng b c, nhà c a l y ti n mua công

phi u. Tiêu bi u cho tinh th n yêu n c, ó là ông Nguy n Ng c Thát thôn

Hoành ông (th tr n Ngô ng) ã bán ngôi nhà g 5 gian c 5.000

ng, mua c công phi u kháng chi n. Nhi u ng i tuy có khó kh n v n

giành d m

LSDB huyen 1930-2005 XB =115=

mua ít nh t m t công phi u kháng chi n, m nh giá 200 ng (1). Phong trào

ng áo mùa ông binh s c ng sôi n i, nhân dân tham gia quyên góp ti n

mang hàng tr m b qu n áo và hàng tr m áo tr n th , th hi n tình quân

dân cá n c, góp ph n ng viên các chi n s ngoài m t tr n, h ng hái gi t

gi c l p công.

u n m 1948 chính quy n các xã c c ng c và t ng c ng

thêm m t b c. Vi c b u U ban kháng chi n hành chính nhi m k m i,

m b o s lãnh o c a ng i v i c quan công quy n các c p,

nh t là c s . Chính quy n huy n ã ch nh m i xã m t u viên chính tr

và m t u viên quân s , không qua b u c , là nh ng ng viên và qu n

chúng trung kiên tham gia u ban n m gi các ch c danh Ch t ch ho c

Phó ch t ch và u viên quân s , tr c ti p làm Xã i tr ng. Thông qua

t b u c này ta ã lo i c m t s ph n t x u, c h i ra kh i chính

quy n. Ban Ch p hành các oàn th qu n chúng t huy n t i xã c ki n

toàn, nh ng qu n chúng tiên ti n c b u vào BCH, t ó ho t ng c a

t tr n và các oàn th c y m nh h n.

khi ng b huy n ra i lãnh o m i m t công cu c kháng

chi n, ki n qu c a ph ng. Phong trào cách m ng Giao Thu ngày

càng v ng m nh, trong nh ng n m t 1947-1949, tuy chi n tranh ã c n k

e do , nh ng tranh th u ki n còn là vùng t do, ng b ã lãnh o

qu n chúng nhân dân, huy ng m i m t kh n ng s n xu t, v chiêm

(1) - Công phi u kháng chi n có 4 lo i A, B, C, D.- Lo i A: 200 ng, lo i B: 1.000 , lo i C: 5.000 , lo i : 10.000 (m nh giá

200 ng t ng ng 2 t thóc)- S li u m t s xã mua công phi u kháng chi n nh sau:+ Xã Qu n Long: 150 phi u lo i 200 , 12 phi u lo i 1.000+ Xã ông Hoà: 120 phi u lo i 200 , 16 phi u lo i B và 1 lo i C.

LSDB huyen 1930-2005 XB =116=

+ Xã Hoành S n: t ng c ng mua 360.000 công phi u lo i A, B.+ Xã Qu t H i: t ng c ng mua 110.000 công phi u lo i A và B.

hai n m 1947-1948 u c mùa, nh ó i s ng nhân dân n nh, các

lo i óng góp cho kháng chi n ki n qu c u m b o v t m c. H ng

ng l i kêu g i c a H Ch t ch, ngày 20-8-1949 v "bán thóc khao quân",

nhân dân Giao Thu ã giành d m hàng tr m t n thóc bán cho Chính ph

b i có l ng th c n no ánh th ng (riêng xã Qu n Long bán 47

n thóc). Giai c p a ch c ng hào c ng không dám ch ng i l li u.

t b ph n a ch có tinh th n dân t c, ti p thu và ch p hành nghiêm

ch nh chính sách c a ng, tích c c óng góp cho kháng chi n.

Qua h n 4 n m xây d ng, c ng c chính quy n dân ch nhân dân,

tích c c chu n b m i m t cho cu c kháng chi n. ng b và quân dân

Giao Thu ã có b c tr ng thành nhanh chóng. N l c ph n u v t

qua m i khó kh n, y lùi gi c ói, gi c d t, u tranh ch ng thù trong

gi c ngoài, gi v ng chính quy n cách m ng, ra s c xây d ng cu c s ng

i, tích c c chu n b m i m t s n sàng i phó v i âm m u m r ng

vùng chi m óng c a th c dân Pháp và tay sai, b o v quê h ng.

III - ch chi m óng Giao Thu ta ra s c bám t, bám dân, ph c

i c s , phát ng chi n tranh du kích, ti n lên gi i phóng hoàn toàn quê

ng (10/1949 - 7/1954)

1. Di n bi n ho t ng c a ch và i sách c a ta

Th ng l i c a quân dân ta trên kh p chi n tr ng toàn qu c, c ng

nh th ng l i c a quân dân hai n c b n Lào và C m-pu-chia, c bi t là

quân gi i phóng Trung Qu c, ào t ti n xu ng Hoa Nam, sát biên gi i Vi t

Trung ã t quân i vi n chinh xâm l c Pháp tr c nguy c th t b i

i. L i d ng tình th kh n qu n c a Pháp, qu c M ngày càng can

thi p sâu vào chi n tranh Vi t Nam. Chúng thúc ép Pháp trao tr c l p

LSDB huyen 1930-2005 XB =117=

cho bù nhìn B o i, thành l p ngu quân do M tr c ti p hu n luy n,

trang b v khí và cung c p tài chính. qu c M d n d n tr thành k thù

tr c ti p c a cách m ng Vi t Nam.

xoay chuy n tình th , ngày 13-5-1949 Chính ph Pháp c

ng R -ve (Revers) T ng tham m u quân i Pháp và m t s ngh s

Pháp sang ông D ng kh o sát tình hình và v ch k ho ch v i n i

dung.

- Phong to biên gi i Vi t Trung, ng th i m r ng ph m vi chi m

óng ng b ng và trung du B c B , hòng chi m l i kho ng i, kho c a

a ta, ng th i c ng ch ng ng n ch n s chi vi n c a b n bè qu c t

i v i Vi t Nam.

- T ng c ng xây d ng quân ngu , dùng l c l ng này làm nhi m

chi m óng, ng th i t p trung l c l ng Âu - Phi thành l c l ng c

ng, càn quét và tr c ti p ng phó v i các cu c ti n công c a b i ch

c ta.

- C ng c và cao ngu quy n làm công c tr c ti p th c hi n

chính sách "dùng ng i Vi t tr ng i Vi t".

chu n b cho vi c m r ng ánh chi m, ngoài vi c ch m cu c

hành quân th m dò vùng t do, tung gián p b t liên l c v i b n ph n

ng a ph ng, chúng còn bí m t hu n luy n cho "t v công giáo, thanh

niên di t c ng" ph i h p k ho ch ánh chi m khi chi n s lan t i, nên

khi th c dân Pháp ánh t i âu, b n ph n ng i l t tôn giáo kích ng

và thúc ép giáo dân n i d y rào làng, l p t dõng, b o an, dân v . ch c p

khí cho b n ph n ng lùng s c truy di t cán b , b i và l c l ng

kháng chi n c a ta.

LSDB huyen 1930-2005 XB =118=

Trung tu n tháng 10-1949, ch t p trung 3 binh oàn c ng m

cu c hành quân ng-t -ra-xit ánh chi m 6 huy n mi n Nam Nam nh

và Kim S n (Ninh Bình).

Ngày 16-10-1949, ch nh y dù xu ng Phát Di m (Ninh Bình) máy

bay ch r i truy n n xu ng Sa Châu (Giao Thu ), ông Biên (H i H u)

kích ng b n ph n ng i l t tôn giáo n i d y ch ng Chính ph .

Ngày 18-10-1949, ch cho 6 tàu chi n, 2 canô ch 2 ti u oàn Âu-

Phi b lên H c Châu, Liêu ông ti n vào chi m Hành Thi n, Bùi Chu

(Xuân Tr ng), cùng ngày ch quân lên óng b t Hà Nam (Giao

Thu ).

Ngày 22-10-1949, ch quân lên óng b t Ngô ng, ti n ánh

chi m L c Thành (Xuân Tr ng). Ngày 25-10-1949, b n ph n ng i l t

tôn giáo x Ng ng Nhân kích ng và c ng b c giáo dân n i d y rào

làng, b t gi t ng chí Tuyên cán b công an c a ta ang thi hành nhi m

t i ây.

cu i tháng 10-1949, sau khi ch chi m óng Bùi Chu (Xuân

Tr ng) l p b máy ngu quy n tay sai (t x ng là T nh t tr Bùi Chu).

Giao Thu ch ti n hành l p m t h th ng n b t d y c nh : b t Hà

Nam, Ngô ng, chùa Tùng Lâm (huy n l ), chùa ông Bình, Th c Hoá,

Ng ng Nhân, Sa châu, i ng, C n Nhì (Hà Cát)... chúng bi n t t c

các giáo ng tôn nghiêm các x , k c các nhà th h l thành n b t,

bi n các gác chuông thành lô c t c a gi c, làm ch d a cho b n ph n

ng tay sai, kh ng ch toàn b ho t ng c a ta, h tr cho b n ph n

ng n i d y l p t dõng kh p làng xã, b n này ch ng phá ta quy t li t.

ây, Giao Thu hoàn toàn chìm trong vùng t m chi m c a ch.

LSDB huyen 1930-2005 XB =119=

i chiêu bài "ch ng c ng, gi i phóng t thánh" ban th ng

"công lao" ó, quan th y th c dân Pháp bu c B o i (Qu c tr ng bù

nhìn) cho b n ph n ng i l t tôn giáo, l p t nh Bùi Chu t tr . n

tháng 8-1950 Th hi n B c Vi t ra quy t nh chính th c công nh n t nh

công giáo t tr Bùi Chu g m các huy n Giao Thu , Xuân Tr ng, H i

u, Tr c Ninh và m t s xã c a 2 huy n Ngh a H ng, Nam Tr c.

i ôi v i áp l c v quân s , ch còn dùng nh ng th n chính

tr thâm c, nh t là l i d ng c tin c a ng bào Thiên chúa giáo

xuyên t c ng l i chính sách c a ng và Chính ph . Nêu chiêu bài

ch ng c ng "t vì o", "gi i phóng t thánh", "giành t do cho công

giáo"... b n ph n ng i l t tôn giáo ngày càng l nguyên hình b m t

tay sai gian ác, c m u là Lê H u T , Ph m Ng c Chi. Chúng ã c u k t,

móc n i làm tay sai cho gi c Pháp, gây bi t bao t i ác tr i không dung, t

không tha, nên nhân dân có th r ng:

Ai v Phát Di m, Bùi Chu

Cho ta nh n g i: Cha T , Cha Chi

i r ng o giáo âu

t bên thánh giá, m t bên dao b u

t ngày ch quân óng b t và i càn quét l n chi m, b i

a ph ng và du kích các xã v n kiên trì bám tr chi n u ròng rã hàng

tháng ch ng ch l n chi m. n hình nh b i a ph ng cùng du

kích Hoành Nha ph i h p ngày 29-10-1949 ch n ánh ch hành quân t

t Ngô ng trên ng 50 di t và làm b th ng 13 tên, ta hy sinh 2

chi n s , k t qu nhi u ngày ch không ti n vào làng c. Sau khi ch

chi m óng v trí Hà Nam, d a vào th gi c, b n ph n ng Thi n Giáo

p t và dõng có v trang, hàng ngày chúng sang các thôn l ng vây b t

LSDB huyen 1930-2005 XB =120=

cán b , du kích, t nhà, c p c a gây bao t i ác. tr ng tr hành ng

i ác c a chúng, dân quân du kích xã Nam Thi n và du kích xã Xuân L c

ph i h p v i Ti u i b i a ph ng huy n t n công b t dõng Thi n

Giáo, t 3 gi n 5 gi chi u, ch m t s b th ng vong, cu i cùng

chúng ch y vào nhà th c th . 5 du kích xã Xuân L c b th ng. Ngày 12-

11-1949, b n ch t b t Th c Hoá, chia làm 3 m i t n công vào xã H i

n (Giao Y n) c p bóc và b t nhân dân t p trung l p t , dân quân du

kích ch n ánh, di t 6 tên, có c lính Âu-Phi, b t s ng 2 tên, thu 5 súng,

ch ph i tháo ch y. Sau tr n này ch cho máy bay v b n phá, ném bom

napan làm cháy nhi u nhà c a c a nhân dân. Tr n chi n u th ng l i, Báo

Quân khu 3 ã k p th i a tin ca ng i chi n công c a dân quân du kích

i Y n:

"Ai v Giao Thu u bi t n

i Y n xung phong c p súng thù

Mã T u dao g m th quy t chi n

ng vang H i Y n kh p quân khu".

Th i gian này, b i ch l c t m rút ra vùng t do rèn cán ch nh

quân, c ng c l c l ng chu n b giai n t ng ph n công, b i a

ph ng, dân quân du kích tuy b c u có chi n u c m t s tr n,

song nhìn t ng th th tr n thì ch a s c ng u v i ch có trang

thi t b hi n i, có b n ph n ng a ph ng n i d y giúp s c.

ng tr c âm m u m r ng chi n tranh c a ch, u n m 1949,

Trung ng ng, Liên khu 3 ã ch th ph i tích c c chu n b m i m t

i phó v i âm m u m i c a ch. Nh ng do ch quan m t c nh giác v i

âm m u c a ch, th hi n ngay trong i h i i bi u ng b huy n l n

th 2 (quý II-1949), tuy có bàn cách i phó, nh ng v n ánh giá th p âm

LSDB huyen 1930-2005 XB =121=

u và kh n ng m r ng chi n tranh c a ch, nên thi u k ho ch c th

phòng ch ng ch m r ng chi m óng, l i thiên v ch ng trình c i t

ki n thi t h ng thôn (m mang ng sá, t s nhà...) xây d ng i s ng

i y l c quan, coi ây là tr ng tâm công tác vùng t do. Coi nh vi c

xây d ng c s chính tr trong th i chi n (nh t là c s sinh t ), n m dân

thiên v ho t ng hình th c, nên khi ch b t ng ánh r ng ra toàn a

bàn, thì b ng lúng túng không i phó c. M t thi u sót n a là ta

ch a l ng h t âm m u x o quy t l i d ng o thiên chúa c a ch, nên

không có ph ng án ch o toàn di n ch ng phá âm m u l i d ng c a

ch, không tranh th c giáo dân và c ng không k p th i tr n áp nh ng

tên u s . Trong tình th n c sôi l a b ng, c c k khó kh n ó, s lãnh

o ch o, l i m c sai l m h t s c nghiêm tr ng không bám tr , mà s

tán h u h t các c quan c a huy n, k c c quan u não sang vùng t do

Thái Bình, làm cho cán b , ng viên, qu n chúng nhân dân hoang mang,

dao ng.

i d ng tình th ó, k ch t do hoành hành gây t i ác, gây bao

nh n i da n u th t. n hình là v tên linh m c ph n ng Nguy n ình

Tôn x Phú Ninh (Giao Xuân) tr c ti p c m súng thúc ép giáo dân, ch huy

n t dõng, dân v v trang (b n này v n áo ng c cài cúc phía sau

làm ám hi u phân bi t), tràn sang các thôn l ng vây b t cán b , du kích,

t nhà c p phá tài s n nhân dân, chúng ã b t gi t ch t 2 du kích. c

tin này, du kích m t s xã ã ph i h p v i du kích xã Xuân L c (Giao

Xuân) n gi i c u cho cán b , du kích ang b chúng s c s o lùng b t.

Khi n n i b n này ánh tr quy t li t, th là hai bên x y ra u chém

gi t l n nhau. Nh ng th y s ng i n ng c u ngày càng ông, th y lúng

th b n chúng tháo cha tán lo n v Phú Ninh, c nh th du kích r t

i bao vây, m t s tên b ch y v phía Ng ng Nhân, Ngô ng c u

LSDB huyen 1930-2005 XB =122=

vi n, c ng b du kích Diêm n, Hoành Nh ch n l i b t s ng g n ch c

tên, h u qu v này h n 20 ng i ch t. Tên Nguy n ình Tôn chui vào

chu ng gà nhà dân tr n thoát. Sau ó b n ch t v trí i ng kéo

xu ng Phú Ninh gi i vây, du kích rút lui, b trí gài bom c u cu i xã

Xuân L c ph c kích ánh b n ch tr v . Trên ng rút v i ng,

chúng tràn vào các nhà dân hai bên ng c p c a, trâu bò, l n gà,

c. Ch ch t i c u ta gi t bom n di t 7 tên có c Âu - Phi; b ánh b t

ng chúng l y xác tháo ch y v v trí i ng, b l i t t c các th ã

p. Sau nhân dân ra nh n nh ng c, trâu bò ch c p v nhà.

Không nh ng b n chúng gây t i ác v i nhân dân Giao Thu nói

chung, Phú Ninh nói riêng. Chúng còn t p trung b n dõng, v s các x

Ng ng Nhân, Phú Ninh, i ng... do các tên linh m c ph n ng

ng Huy Hân, Ngô Xuân H o, Nguy n ình Tôn ch huy theo chân gi c

Pháp sang t nh Thái Bình, ti p tay v i b n ph n ng i l t thiên chúa

giáo x Cao M i (Ki n X ng-Thái Bình) kích ng y ng bào giáo

ng xô xát chém gi t l n nhau, gây c nh n i da n u th t (t ng t nh v

Phú Ninh). T i ác do chính chúng gây ra, nh ng l i vu cho ta vào tàn

sát ng bào Phú Ninh-Cao M i, chúng cho xu t b n t p sách nhan

"Phú Ninh qu n qu i, Cao M i au th ng" kích ng ng bào giáo

dân gây m i h n thù v i kháng chi n, chia r oàn k t l ng giáo.

Sau khi chi m óng hoàn toàn Giao Thu , gi c Pháp th c hi n

chính sách "dùng ng i Vi t tr ng i Vi t", chúng d ng lên m t h th ng

ngu quy n t qu n t i xã (huy n chúng i thành qu n) bao g m nh ng

ph n t a ch , c ng hào ph n ng có nhi u t i ác vào b máy này.

Chúng bi n nhà x Sa Châu thành tr s sào huy t c a ngu quy n qu n

Giao Thu , do tên linh m c ph n ng inh Cao San t x ng là qu n

tr ng. Ngoài ra chúng còn phân chia ra t ng vùng nh 2 n 4 xã thu c

LSDB huyen 1930-2005 XB =123=

h , do m t tên linh m c ph n ng cai qu n, nh tên linh m c ph n

ng Ngô Xuân H o x i ng, t x ng là Qu n tr ng mi n ông

Giao Thu .

ch c ngu quy n th i gian u chúng t là "Ban quân chính"

qu n, xã. Tháng 4-1951 xã i thành "Ban xã u ".

Bên c nh h th ng ngu quy n, còn có h th ng ngu quân, v i tính

ch t ph n ng c c k tàn b o, chúng ã l p ra nh ng i quân tay sai khét

ti ng "t vì o", nh i nhét cho h t t ng iên cu ng ch ng c ng, th ng

tay àn áp chém gi t nh ng ng i kháng chi n yêu n c. các xã l ng

có t 1 n 2 ti u i dõng ( a ph n là c u binh th i thu c Pháp) các x

o có n v v s , dân v ; qu n có kho ng 1-2 Trung i b o an,

c trang b v khí nh . Do nh ng tên linh m c ph n ng t l t tôn

giáo nh L ng Huy Hân, Nguy n ình Tôn, Ngô Xuân H o, Túc... trút

áo chùng thâm, m c áo nhà binh, eo lon "s quan tuyên uý", c m súng

tr c ti p ch huy các cu c càn quét m máu, v i kh u hi u ba s ch "gi t

ch, t s ch, c p s ch" chúng c ng b c nông dân ph i tr l i ru ng

t, tô t c cho a ch mà chính quy n cách m ng ã mang l i. C p kho

thóc, kho mu i c a Nhà n c, t nhà, c p nhi u tài s n, g t lúa ngoài

ng c a cán b , ng viên, dân quân du kích và nhân dân t n c , nh m

tri t phá t n g c c s kháng chi n, hòng xoá s ch nh h ng c a cách

ng.

2. Quy t tâm bám t, bám dân, y m nh ph c h i c s vùng

ch chi m óng.

Tr c tình th lúc này, h u h t c s ng, chính quy n, oàn th

qu n chúng và phong trào m i m t b phá v , m t t, m t dân, m t c s .

nhanh chóng n nh tình hình, ph c h i c s , ngày 06-01-1950, T nh

LSDB huyen 1930-2005 XB =124=

Nam nh tri u t p cu c h i ngh m r ng g m cán b ch ch t c a các

huy n, t i ình Tiên B ng (huy n ý Yên) do ng chí Tr n Xuân Bách - Bí

th T nh u ch trì ki m m tình hình và ra nhi m v 3 tháng u

m 1950.

- G p rút ph c h i t ch c ng, chính quy n, c s qu n chúng

vùng ch m i t m chi m.

- Ch ng âm m u bình nh vùng t m chi m, ch ng tuy n m binh

lính c a ch, phá t tr gian, ng phái ph n ng, tranh th giáo dân, phá

âm m u l i d ng o thiên chúa c a ch.

- y m nh vi c chu n b t ng ph n công, phát tri n l c l ng v

trang, t ng c ng ch v n, y m nh u tranh vùng ch h u, n nh i

ng nhân dân, ào t o cán b , chu n b t ng ph n công.

Th c hi n ngh quy t c a T nh u , c s tr c ti p ch o c a

Th ng v T nh u , Huy n u ã tri u t p t t c cán b ch ch t c a

huy n, xã ang t m lánh sang Thái Bình, h p t i làng V n T ng, huy n

Ki n X ng (Thái Bình) nghe ph bi n ngh quy t c a T nh u và nghiêm

kh c phê phán nh ng sai l m, khuy t m trong s lãnh o, ch o c a

ng b th i gian qua. H i ngh c ng nghiêm kh c phê phán t t ng h u

khuynh, s ch, th tiêu u tranh, c u an b o m ng, ch y dài không dám

tr v ho t ng vùng ch, không dám phá t tr gian, ho c ra trình di n

u thú v i ch. ng th i ra ph ng h ng nhi m v và kinh nghi m

công tác vùng t m chi m. Tr c m t là b ng m i cách b t liên l c c

i nh ng cán b , ng viên trung kiên còn n m trong vùng ch, bí m t

chu n b c s , kh n tr ng a h t cán b , ng viên, du kích d i m i

hình th c bí m t, công khai h p pháp, nhân lúc a nhân dân h i c trà

tr n tr v bám t, bám dân ph c h i c s .

LSDB huyen 1930-2005 XB =125=

Trong h i ngh này ã thông báo quy t nh c a T nh u u ng

và ch nh các ng chí tham gia Ban Huy n u g m.

- ng chí Nguy n Duy Thái: T nh u viên v làm Bí th Huy n u

thay ng chí Thanh Vân(1).

- /c Ph m M nh T ng: Phó bí th Huy n u , kiêm Ch t ch U

ban KCHC thay ng chí Ph m Khoái.

(1)- /c Nguy n Duy Thái: Bí th Huy n u sau 2 tháng T nh u l i u ng i, ng chí Ph m M nh T ng quy n Bí th , sau ó T nh u u ng ng chí Nguy n T t Th ng: Bí th Huy n u M L c v thay ng chí Nguy n Duy Thái (trên ng vào vùng ch h u Giao Thu , /c Nguy n T t Th ng hy sinh).

- /c V c Lai: U viên th ng v Huy n u .

- /c inh V n Hà (t c Bái): U viên Th ng v Huy n u .

- /c Hoài (t c Ru ): U viên Th ng v Huy n u .

- /c Hoàng B i: Huy n u viên, Huy n i tr ng.

- /c Nguy n Vi t Ca: Huy n u viên ph trách tuyên truy n.

- /c Ph m Quang Chi u: Huy n u viên.

- /c ông: Huy n u viên.

- /c Hi p: Huy n u viên.

- /c Chúc: Huy n u viên, Bí th Huy n H i Ph n .

s ch o c k p th i và th ng nh t, huy n chia thành 3 mi n

I, II, III(1). M i mi n có m t i tuyên truy n v trang g m cán b chính

tr , công an, b i. M i mi n còn có b ph n cán b dân, chính, ng và

t s cán b tr ng t ng ph n công c a t nh t ng c ng cho c s (2). Do

ng chí Th ng v , ho c Huy n u viên tr c ti p làm tr ng mi n, ch u

LSDB huyen 1930-2005 XB =126=

trách nhi m tr c Huy n u ch o m i m t thu c mi n ph trách.

m b o cho s lãnh o ch o và s an toàn cho các ng chí lãnh o,

huy n còn l p i xây d ng c s , chuyên ào h m bí m t, giao ng chí

Ph m V n H o (quê Hoành T ) ph trách.

(1)- Mi n I g m các xã: Giao Lâm, Phong, Hoan, Hi u, Tân, Minh, Ti n, Giao Y n. Do ng chí V c L i: U viên Th ng v tr ng mi n, sau ng chí Tr nh ình Côn: Huy n u viên thay /c L i. - Mi n II g m các xã: Giao Thi n, An, H ng, Thu n, L c Xuân, Long, H i. do /c Hoài Ru : U viên TVHU, Tr ng mi n, sau /c Nguy n Thái Thu n: Huy n u viên thay tr ng mi n. Ti p sau /c Lê Khiên (t c Tr ) thay /c Thu n. - Mi n III: g m các xã: Giao S n, Hà, Hoà, Bình, Hoành, Nhân, Châu do /c inh V n Hà: U viên TVHU, Tr ng mi n, sau /c Thanh K : HUV thay /c Hà.(2)- Cán b tr ng t ng ph n công t nh g m các ng chí: /c Ng , /c Hán, /c Vinh, /c Thu /c, Phong, /c B ch, /c Long Phi, n /c H ng, /c Chính.

Sau h i ngh , vi c m ng dây bí m t a cán b vào vùng t m

chi m y khó kh n, Huy n u giao ngành giao thông, công an, huy n i

m nhi m. V i tinh th n trách nhi m, v t m i khó kh n gian kh , ng

chí ng Ng c Châu (quê H ng Thu n) tr ng tr m giao thông, ng chí

inh V n H i giao thông viên (quê Giao Xuân) xu t phát t thôn Kh

u, xã Bình nh (Ki n X ng, Thái Bình) êm t i v t qua sông H ng,

sang vùng ch h u Giao Thu , vào thôn Hoành ông (xã ông Hoà nay

thu c th tr n Ngô ng) a th c a Huy n u b t liên l c v i ng chí

Nguy n Ng c Phan (t c T ) n m vùng(1), ng th i m t ph ng án kh n

tr ng phát tri n m t s c s nuôi d ng, che gi u cán b , có h m bí m t

c t t i gia ình ông Phan V n Ph ng, Nguy n Ng c Vãn và t ng

Tr n (Hoành ông) do ông Tr n V n oá coi gi . L p t giao liên a

ón cán b n c s (2), m i vi c chu n b chu t t, ng chí inh V n H i

tr sang Thái Bình, a th c a ng chí Nguy n Phan báo cáo tình hình

ch, qu n chúng nhân dân. Ngay êm hôm sau ng chí inh V n Hà (t c

LSDB huyen 1930-2005 XB =127=

Bái) U viên Th ng v Huy n u , tr ng mi n 3, ng chí Lê V n L :

Phó ch t ch U ban Kháng chi n hành chính, kiêm Chánh v n phòng

Huy n u và ng chí Hoàng B i: Huy n u viên, Huy n i tr ng vào

tr c ti p ki m tra và ch o vi c m ti p ng dây và b t liên l c v i các

ng viên còn n m vùng các xã. Sau khi ng dây th nh t c m

ng thông su t t i các xã trong mi n, thì tr m giao liên gia ình ông

Nguy n Ng c Thát (Hoành ông) chuy n i n i khác, n i ây thành c s

a các ng chí inh V n Hà, Hoàng B i, Thanh K ...

(1)- /c Nguy n Ng c Phan (tên th t Nguy n Ng c T ) cán b V n phòng Huy n ung c ng v ông Hoà n m vùng.

(2)- T giao liên bí m t a ón quân cán do ch Phan Th Liên, Phan Th Tam mnhi m

ng giây th hai c m t Nguy t Giám huy n Ki n X ng

(Thái Bình) qua sông H ng sang thôn Phú Ân (Xuân Tr ng), ây là

ng dây a ón cán b ra vào c a mi n I do ng chí L u (quê Nguy t

Giám) và ng chí Hoàng Tr ng Kh i (t c C ) quê Phú Ân, hai ng chí

là giao thông viên ph trách.

Vi c m ng dây th ba c a mi n III t ng i khó kh n, n i

ây ch óng v trí Ngô ng, ông Bình, C n Nhì (Hà Cát) Hà Nam và

các b t c a b n dân v án ng sông H ng, phía trong b n t dõng v trang

y c ho t ng iên cu ng, vi c thâm nh p vào b t liên l c v i c s

p nhi u khó kh n tr ng i. B ng giá nào c ng ph i quy t tâm m c

ng dây mi n này. Huy n giao ng chí M nh Hùng, ng chí Bi n b

i a ph ng (trong i tuyên truy n v trang) cùng hai ông chí Biêu và

Th (xã Qu n Long) dùng thuy n v t bi n vào b t liên l c v i c Kh ng

coi c ng s 8 và bà Ch nh Nam Long (Qu n Long) và b t c liên l c

LSDB huyen 1930-2005 XB =128=

i các ng viên n m vùng. Sau khi s p t xong c s , n m tình hình,

ng chí M nh Hùng l i v t bi n sang Thái Bình báo cáo, Huy n u

quy t nh u ng ng chí Tr n Ng c V n: Bí th chi b Qu n Long

tr c ti p ph trách ng dây, v t bi n này a cán b ra vào mi n III.

Vi c m ng giao liên bí m t các mi n ã thông su t, nh ó

ch trong vòng m t th i gian ng n, b ng ng bí m t, ng công khai,

cán b , ng viên, dân quân du kích, b i a ph ng ã l n l t tr v

vùng ch h u, bám t, bám dân ph c h i c s . S ng trong vùng ch v i

bao gian kh , n h m b i, b b t b tù y, hy sinh không ph i là ít, song

i t t c tinh th n vì ng, vì dân, khó kh n không s n, gian nan không

n, ã kiên trì l n l n giành gi t v i ch t ng qu n chúng, t ng c s

xây d ng l i phong trào. Song v n có m t s cán b , ng viên do b n l nh

chính tr y u hèn, c u an, b c nh c, s gian kh hy sinh, không dám v

vùng ch h u, ào nhi m b ch y ra vùng t do s ng ho c có v vùng

i n m im không dám ho t ng. Th m chí có ng viên ra trình di n, u

thú, t nguy n làm tay sai cho ch (làm t , dõng, ch m, quân báo) c m

loa phát thanh, k kh u hi u bôi nh ng, kháng chi n và ch .

Lúc này tình hình Giao Thu h t s c c ng th ng, ch ra s c th c

hi n âm m u "ba hoá": m t là "ph n ng hoá" lôi kéo nhi u ng i vào t

ch c ng phái ph n ng, liên tôn di t c ng, thanh niên di t c ng, nh i

nhét cho h t t ng iên cu ng ch ng c ng n cùng; hai là "ch m

hoá" b ng mua chu c, d d nh ng ph n t b t mãn ph n b i, l u manh,

côn làm quân báo ch m t ng làng xã, theo dõi s ho t ng c a

ta; ba là: "Công giáo hoá toàn a ph n Bùi Chu". B n linh m c ph n ng

i l t tôn giáo các x o, n các làng l ng, dùng m i th n, d

, e do , ép bu c nhân dân b l ng tòng giáo. N u ai không ch u theo

thì chúng b t giam c m, vu cho là c ng s n. Do ó, nhi u làng ph i b t

LSDB huyen 1930-2005 XB =129=

bu c tòng giáo nh : Hi t C (Giao Minh), Qu n L i, ch Giáo (Giao

Tân), ông Bình (Giao Hoà), Hà Cát (Giao H ng), Thanh Khi t (Giao

n), p L c Nghi p, p Hoành Tam (Giao Thi n), Hoành Nha... các gia

ình b c tòng giáo, chúng b t ph i d p b bàn th ông bà cha m , treo nh

chúa. Chúng bi n ình chùa Qu n L i, ch Giáo, ông Bình, p L c

Nghi p, p Hoành Tam... thành giáo ng. Nên nhân dân có câu ca:

"Bu c c u m , ng n cúng bái

Tâm Ph t, mi ng Chúa, Di à, Amen"

c dù b b n ph n ng i l t tôn giáo và tay chân ra s c ép,

bu c nhân dân b l ng tòng giáo, b t t l p giáo ng. n hình

nh v b n ph n ng thúc ép nhân dân 2 p Tr ng Uyên và Hành Thi n

(xã Giao An) n t p trung nghe tên linh m c ph n ng L ng Huy Hân

i l t tôn giáo thuy t giáo v i nh ng l i ng m t và c nh ng l i e

do . Nh ng nhân dân ã kiên quy t ph n i, các c Bùi Vi t nh ( p

Tr ng Uyên) và c inh V n Châu ( p Hành Thi n) ã kh ng khái nói

th ng v i L ng Huy Hân: "t i t tiên chúng tôi ã bao i nay, ngày

t t, gi ch p và m ng m t, ngày r m hàng tháng lên chùa l Ph t, c sao

các ông l i b t chúng tôi ph i b . Dù các ông có b t c dân m y p này i

tù, hay ánh ch t, chúng tôi c ng không i nào theo giáo, s làm au lòng

vong linh t tiên chúng tôi. Các ông b o "c ng s n phá o, c m o" sao

các ông l i b t chúng tôi b i theo o, là ngh a th nào?". Tr c nh ng

lý l anh thép ó L ng Huy Hân i lý, c ng h ng, nh ng không dám

gi trò gì, ành xoa d u r i t th y l i th i rút lui. Th ng l i và kinh

nghi m này c ph bi n r ng rãi, ã y phong trào nhân dân u tranh

ch ng âm m u "công giáo hoá" có k t qu , bu c b n ph n ng i l t tôn

LSDB huyen 1930-2005 XB =130=

giáo không dám hành ng tr ng tr n nh tr c, t ó nhi u làng, p thoát

kh i n n c ng b c b l ng tòng giáo, chia r l ng giáo.

khi ch chi m óng Giao Thu , m c dù chúng ra s c àn áp

kh ng b , nh ng v i lòng yêu n c n ng nàn, c m thù ch sâu s c, nhân

dân Giao Thu b t ch p hi m nguy, h t lòng ng h cách m ng. S ng d i

nanh vu t k thù, nhân dân bi t r ng n u k ch phát hi n ai bí m t nuôi

u cán b chúng s b t b , ánh p, tù y, th m chí hy sinh c tính

ng, tài s n b c p phá, hu di t. Song nhân dân v n h t lòng c u mang,

nuôi d u, b o v cán b , b i, thôn xóm nào c ng có bi t bao gia ình c

sinh t c a cán b , b i. n hình nh gia ình c s ông Chúc

(Giao Long) nuôi d ng cán b trong nhà, b ch m báo cho ch, b t

ng p n vây b t, ng chí Rao cán b mi n, không k p xu ng h m

chúng b t c ng chí và b t c ông Chúc gi i v Sa Châu, ánh p tra

kh o. Ngày hôm sau ch l i v b t bà Chúc và ng i con gái v Sa Châu

tra kh o tài li u và h m bí m t, nh ng m con bà Chúc v n m t m c không

khai báo gì,

bu c chúng ph i th m con bà v . Trong th i gian ông Chúc v n còn b

ch c m tù g n m t n m, nhà hai m con bà v n bí m t nuôi d ng cán

, b i. Gia ình bà Bùi Th T ng (Diêm n) là tr m giao liên, b n

thân bà và các con u là giao liên, còn là c s nuôi d ng, b o v , nhi u

cán b , b i gia ình c Gi i (Giao Tân) là c s sinh t nuôi d u cán b

là tr m giao liên có 2 con Lan và Th ng là giao thông viên(1). Nhi u c s

nuôi gi u cán b , b i b ch m báo ch n lùng s c, khám xét

không tìm th y (trong lúc ó cán b v n n m d i h m bí m t) chúng b t

tra kh o ánh p m i ng i trong gia ình, k c con nh v n m t m c

LSDB huyen 1930-2005 XB =131=

không khai báo, không ch h m cho ch nh : gia ình bà Nguy n Th Sóc

xóm 12 Bình Hoà, c s nhà ông Tr n V n Ngao xóm 1 Hoành ông (th

tr n Ngô ng). Có nh ng tr ng h p ch n vây ráp, cán b không k p

xu ng h m, nhi u ng i ã t nh n cán b là ch ng là con, nh tr ng h p

Nh T u (Hoành Nha) ã nh n ng chí nh Th S i cán b ph n

huy n n m c s nhà c , ch n không k p xu ng h m c nh n là con

dâu. Nhi u c s cán b n m trong nhà, ch n vây b t v n gan d , m u

trí che m t chúng, nh tr ng h p ng chí Long Phi và ng chí Dung

c s , ch n c ng không k p xu ng h m, hai ng chí ph i chui n p

vào g m gi ng trong bu ng nhà c Chiêu thôn Thuý R nh (Giao Minh)

tên ích và tên Khanh ch huy b n lính b o an (Sa Châu) vào quát h i:

"ng i ta báo nhà ông ch a hai th ng Vi t c ng, nó âu" c Chiêu th n

nhiên tr l i: "tôi không bi t có ai c và dõng d c nói, n u có ai tôi xin ch u

i" tr c thái bình t nh ó, chúng b c t c lùng s c không phát hi n

(1)- G ông Chúc và bà T ng c Nhà n c t ng Huân ch ng Kháng chi n h ngBa

c gì r i b i. Còn bi t bao gia ình c s sinh t tiêu bi u mà thôn

xóm nào c ng có, k sao cho xi t (1).

Trên ng a cán b vào vùng ch ã gây cho ta nh ng t n th t,

ch trong vòng quý I n m 1950, trên ng vào ng chí Ca, ng chí

Hi p, n ng chí Chúc (3 Huy n u viên) và m t s cán b t tr m giao

liên xã Bình nh (Ki n X ng-Thái Bình) v t sông H ng sang c ng

Chúa (Hoành ông) i vào c quãng 200m b ch ph c kích, t t c b

chúng b t ánh p h t s c dã man, r i gi i v nhà tù L c Thu (Xuân

LSDB huyen 1930-2005 XB =132=

Tr ng). Sau ó T nh u quy t nh u ng và ch nh các ng chí

Thái Thu n, Thanh K , Nguy n Xuân Khuy n b sung vào Ban Huy n u

Giao Thu .

(1)- Các gia ình c s tiêu bi u các xã c Nhà n c t ng Huân ch ng Kháng chi n và B ng khen (th ng kê ch a y ): - Xã Qu t H i: C Kh n, ông Th , ông B ng, bà H u, bà Phan, bà c, bà Ki m,

bà Tân, bà B c, bà L u, bà Tu n, bà Tâm... - Xã Hoành S n: ông Bi u, ông Lung, ông Thuy t, ông Trì, ông Suý, ông ng,

ông Nghi p, ông , ông Xuy n, bà Nho B t, bà Chu, bà Ph n, bà U n, bà V và120 c s khác...

- Xã Tam Thi n: c Nguy n Cao Các, V Vi t Ngôn, Ph m Công L p, Tr n V nông, bà Bùi Th L ng, Tr n Th Nhiên, Tr n Th Ry...

- Xã Bình Hoà: Gia ình bà Nguy n Th T ng c Nhà n c t ng Huân ch ngKháng chi n Hàng Ba, C Phan Th M ch, Nguy n Ng c Thát, Phan V n Ph ng,Tr n V n Ngao, Nguy n V n Khoa, Nguy n V n N m, Nguy n Ng c Vãn, Tr n

n Phòng, Ph m Công át, Ph m V n L nh, Nguy n Th B ch, Phan Th Ho ch,Ph m Th a, Tr n V n L i, Ph m Vi t Cù, L i V n oàn, L i V n Kh i, ngTh n, Phan V n Ham, Ph m H u Phung, L i V n Thoán, L i V n Phiêu, Phan

n H u, Ph n Th T n, Nguy n Th Sóc, Ph m Th Hân, Ph m Th Vãng, L iTh Tân, Nguy n Th C t, Tr n V n Th ng, Phan V n C u, Tr n V n Chiên...

- Xã Giao An: ông Lê V n Th c, Cao N ng C u, Ph m V n ch, Tr n v n H ,Tr n V n Mùi, Tr n V n Toán, Roãn Th L p, Roãn Th B ng, Ph m Th L c.

- Xã Giao L c: ông Tr n V n Tu n, Ô. Tr , Ô. Th , ông Nam, bà Nguy n Th Ngo n - Xã Giao Ti n: Ông Ph m V n L i, Lê V n Hào, V Ph , Cao V c... - Xã Giao Xuân: Gia ình c Mai Th R a, Tr n Th ích c Nhà n c t ng Huân

ch ng Kháng chi n H ng Ba.

ít ngày sau, T nh u u ng ng chí Nguy n T t Th ng T nh u

viên, Bí th Huy n u M L c v Bí th Huy n u Giao Thu thay ng

chí Nguy n Duy Thái. Sau khi nghe báo cáo, n m tình hình m i m t trên

ng vào vùng ch o. T tr m giao liên xã Bình Thanh (Ki n X ng-

Thái Bình), v t sông H ng sang thôn Phú Ân (Xuân Tr ng), sang t i

i thì giao thông ón, báo là ng giao thông b ch ph c kích không

LSDB huyen 1930-2005 XB =133=

th i c, ng chí Nguy n T t Th ng và 3 cán b tu tùng cùng i,

c b trí n m l i c s nhà Bí th chi b xã Xuân Tân (Xuân Tr ng) b

ph n b i báo cho b n dân v nhà th x An Phó n vây b t c ng

chí Th ng, ng chí Thu : Bí th Huy n oàn thanh niên và Nguy n V

giao thông viên. Còn ng chí Vinh cán b t ng ph n công và Ph m V n

Tr ch cán b v n phòng Huy n u ch y thoát v tr m giao liên xã Liên

Hoành, báo cáo v i ng chí Thanh K : Huy n u viên, tr ng mi n 3.

ng chí Thanh K tri u t p các ng chí i tuyên truy n v trang c a

mi n, tranh th h i ý ch p nhoáng, th ng nh t k ho ch có s ph i h p c a

i a ph ng và dân quân du kích xã Liên Hoành, d nh t i ngày

hôm ó s n ánh gi i c u cho các ng chí b ch b t. Nh ng l c

ng gi i c u ch a t i thì các ng chí c i trói cho nhau, r i cùng c p

súng tên gác ch y thoát.

ch báo ng, chúng truy i b t c ng chí Thu , còn ng

chí Th ng nh y xu ng ao h ch y sang cánh ng lúa, nh ng d i h

có nhi u chà c m, m c vào áo qu n không th nào g ra c. ch t p

trung l i bao vây và g i lên hàng, ng chí Th ng ã ch i r i và nh t nh

không ch u hàng và ã b chúng b n ch t. ng chí Thu b chúng ánh

p tra kh o, r i gi i lên nhà tù L c Thu (Xuân Tr ng), còn Nguy n V

giao

thông viên ch y thoát(1). Sáng ngày hôm sau chúng cho ng i l i xu ng ao

a xác ng chí Th ng lên ng và c nhân dân a ph ng chôn c t

chu áo.

LSDB huyen 1930-2005 XB =134=

Th c hi n ch tr ng c a T nh u , lúc này c n ph i tr kh m t s

tên ph n ng tay sai ngoan c , không cho chúng gây thêm t i ác m i,

làm g ng cho k khác. T o u ki n tranh th qu n chúng, ph c h i c

. Nh ng tên ch a n m c x lý hình ph t cao nh t, thì b t sang vùng t

do Thái Bình, t p trung giáo d c c i t o; sàng l c m t s tên a i tr i c i

o c a Liên khu 3 (t i n n Lý Bá S ). Nh ng tên ít t i ác, giáo d c

n e, b t làm cam oan, tha cho v . i v i nh ng ng i b ch c ng

ép ra làm t , thì giáo d c thuy t ph c, lôi kéo h làm n i ng cho ta(2).

c u thi hành l nh tr gian ta ã x tên Bá T u (Hoành Nha),

Ký T u (Hoành Tam), T ng Qu t ( ông Bình), Bùi Th Huân và Ngô V n

t (Thanh Nhang), Nguy n Thuy t (H i Y n) và tên Toán (Hoành Nh )

quân báo Phòng II Bùi Chu... Qua t tr kh nh ng tên ph n ng tay sai

gian ác này, có tác d ng r n e i v i b n ngoan c khác, qu n chúng

nhân dân r t ph n kh i. T gi a n m 1950 c s ng, các oàn th qu n

chúng và ho t ng khác c a ta c phát tri n nhanh chóng. Tuy v y c

phong trào cách m ng còn bó h p nhi u thôn l ng, nh ng thôn

công giáo toàn tòng còn tr ng, cán b , ng viên ch a bám c a bàn,

(1)- Nguy n V - giao thông viên ph n b i, y ã thông ng v i b con tên Khuy n (là c s ng chí Th ng ) tên Khuy n là Bí th chi b xã Xuân Tân (Xuân Tr ng) ph n b i, y ã cho b i báo cho ch. Sau v ng chí Th ng b sát h i, ta ã b t và Toà án t nh Nam nh x tù giam i v i b con Khuy n.(2)- Nhi u ng i b ngoài làm t cho ch, nh ng bí m t ho t ng cho ta, c p gi y thông hành c a t cho cán b ta ho t ng h p pháp. Cung c p tình hình ch cho ta (t Giáo Phòng, Nam Long, Hoành ông...)

n ph n ng hoành hành tr ng tr n.Sau t tr kh m t s tên ph n

ng ngoan c l i x y ra tình tr ng gi t u, không báo cáo th nh th , m t

LSDB huyen 1930-2005 XB =135=

n i, riêng mi n 2 ã có 6 v gi t u. x lý úng ng i, úng t i,

tránh oan sai, Huy n u quy t nh thành l p ban ch o tr gian, do ng

chí Bí th Huy n u làm tr ng ban, g m các ng chí ch t ch U ban

HCKC huy n, m i mi n có các ng chí tr ng mi n, c phái công an,

ch u trách nhi m xét duy t h s , ch ng c , t i tr ng c a t ng i t ng

t cách ch t ch , r i báo cáo lên trên chu n y, m i c thi hành án.

Sau khi ã có ch th c a Huy n u v vi c ng n ng a vi c gi t u,

Ban chi u chi b ông Hoà, không nghiêm ch nh ch p hành v n c tình

th tiêu Ph m To (Hoành ông) nghi là ch m, không báo cáo th nh

th . cao k lu t c a ng, Huy n u Giao Thu quy t nh k lu t,

gi i tán Ban Chi u chi b này.

t o ngu n b sung cho phong trào, ngoài s cán b Tr ng T ng

ph n công c a t nh t ng c ng cho a ph ng, nh m ào t o, b i d ng

c l ng cán b t i ch , có quan m l p tr ng v ng vàng và n m c

ph ng pháp công tác vùng t m chi m. Tháng 5-1950, Tr ng T ng ph n

công c a t nh, tr c ti p m l p "T ng ph n công" riêng cho Giao Thu ,

p c m t i xã c Long, huy n V Tiên (Thái Bình) huy n ã tri u

p m i xã, ngành 1 n 3 cán b trong vùng ra d (1). Th i gian l p m 1

tháng v i n i dung:

(1)- Cán b các xã: /c L c (Giao An), /c L nh, n /c N m (Giao H ng), /c Châu,/c Hãnh, /c Chân (Giao H i), /c Bình, /c M i (Giao Long), /c Khánh (Giao

Lâm), /c Chi u, /c R , n /c H nh (Giao Y n), /c Bình (Giao Xuân), /c K(Giao Ti n), /c Vãng (Giao Tân), /c Hùng (Giao S n) /c Th ( ông Hoà), /cMiêu (Bình Hoà).

- Cán b các ngành huy n; /c B o, /c Kh i, /c Châu (B u n), /c Quang(Huy n i), /c Hà, /c H i (Huy n Công an), /c Rao (nông h i), /c S i (Ph

), /c Phong (thanh niên), /c Vi n (tuyên truy n).

- Tình hình và nhi m v m i c a cách m ng

LSDB huyen 1930-2005 XB =136=

- Chi n l c T ng ph n công

- Công tác vùng t m chi m

- 6 tiêu chu n c a ng i cán b t ng ph n công

Tháng 7-1950, Huy n u tri u t p h i ngh Huy n u m r ng t i

thôn kênh ào xã Quang Th m, huy n V Tiên (Thái Bình) có 32 /c d ,

ng chí V H i: U viên Th ng v T nh u , Tr ng Ty công an d , tr c

ti p ch o và ph bi n ngh quy t c a T nh u , m r ng cu c v n ng

"l ng giáo oàn k t thi ua gi t gi c", nh m y m nh công tác tôn giáo

n, phá t tr gian, ch ng âm m u l i d ng tôn giáo c a ch. T nh u

ng d n cu c v n ng trong vòng 2 tháng "thi ua gi t gi c l p công"

i kh u hi u "xã nào c ng ánh gi c, gi c i n âu c ng b ánh" nh m

phát tri n chi n tranh nhân dân, phá âm m u chia r c a ch.

Sau h i ngh này, Huy n u phát ng t ho t ng m nh nhân k

ni m cách m ng Tháng 8-1945, h u h t các xã ng lo t ho t ng v i

nhi u hình th c: treo c , d ng c ng chào, khua âm thanh, t m(1), hành

quân th uy(2), nh m gây thanh th và ti ng vang. ng th i k t h p u

tranh chính tr v i u tranh v trang, tr ng tr nh ng tên ch m thám

báo, ph n b i (3), b i a ph ng ph i h p v i du kích, công an t p kích

(1)- m canh c a các xã là n i t i n ch b t cán b , ng viên, du kích, t p trungqu n thúc ó.

(2)- Ngày 19 và 20-8-1950, xã Hoành Nha và m t s xã khác ã t ch c nghi binh, cóhàng 100 dân quân du kích ngu trang nh b i hành quân qua làng, uy hi p

n t dõng.(3)- Trong t ho t ng này ta ã x b n án t hình i v i Ph m u thôn Diêm

n (Bình Hoà) là ng viên ng CSVN b ch b t, u hàng ph n b i làmquân báo cho Phòng II Bùi Chu, phá ho i c s , ch cho ch nhi u cán b , ngviên.

- V Chí là v n th xã i Hoành Nha ph n b i ch cho ch b t cán b n m d im bí m t

LSDB huyen 1930-2005 XB =137=

n dõng có v trang ch Giáo, Duy T c (Tân Dân) di t m t s tên,

bu c chúng ph i rút ch y; b c rút n dân v óng Hoành Nha và m t s

t nh l khác. i tuyên truy n v trang công an bi t ng, t nh p vào

các nhà b n t , giáo d c, r n e, khi n b n t dõng hoang mang lo s , m t

tên ã g p cán b ta xin tha t i ch t và h a không giám làm u gì h i

kháng chi n và nhân dân. Lúc này c s m i m t c a ta h u kh p các

xã ã c ph c h i và phát tri n, k c n i Thiên chúa giáo toàn tòng y

khó kh n c ng ã có c s bí m t c a ta. Do th m nhu n ch tr ng c a

ng, nhi u cán b , ng viên ã kiên trì thâm nh p vào vùng thiên chúa

giáo, tuyên truy n giác ng , tranh th qu n chúng giáo dân. Bi t bao t m

ng t n tu , tiêu bi u nh chi n s V V n c b i a ph ng,

trong i tuyên truy n v trang (1), êm êm không qu n gian nguy t

nh p vào các nhà giáo dân Phú Ninh (Giao Xuân) gõ c a xin vào nhà nói

chuy n. Lúc u bà con không m c a, ng chí c kiên trì, ngoài nói

ng vào, gi i thích chính sách oàn k t l ng giáo c a ng, Chính ph ,

ch rõ âm m u l i d ng tôn giáo c a gi c Pháp và bè l tay sai. Kiên trì

nhi u êm "m a d m th m t", c m ng tr c tình c m y s c thuy t

ph c và ã c m hoá c nh ng gia ình này d n d n tr thành c s c a

ta (k t qu này ã c úc rút kinh nghi m ph bi n trong toàn huy n).

ây c s bí m t n i thiên chúa giáo c nhen nhóm, m t s c s ã

tr thành nh ng nhân t tích c c, cung c p tình hình ch cho ta và d n

ng cho quân ta t p kích vào các v trí i ng, Th c Hoá... c ng d p

này ta còn vào nhà x Phú Th (Giao Thi n) g p tranh th linh m c Ph m

Hi p Hoá, ông không ch ng i mà còn vui v ti p cán b ta, ông còn

thuy t ph c dõng giao n p 7 kh u súng cho ta ( che m t ch ông nói

êm Vi t Minh

LSDB huyen 1930-2005 XB =138=

(1) - Chi n s V V n c quê xã Hoành Nha ã c Th ng v T nh u quy t nhc cách" k t n p vào ng CSVN do /c Tr n Xuân Bách- Bí th T nh u ký

ánh vào dõng không ch ng c c, b t c h t c v khí), sau ông còn

lên Toà gi ng khuyên r n con chiên gi c tin và không c làm u gì

trái v i nh ng l i r n c a Chúa. Nh ng s vi c trên ây cho th y, dù b n

ph n ng tay sai ch c ra s c mê ho c, dùng th n quy n giáo lý không

ch qu n chúng, n u giáo dân ai không theo chúng s b rút phép "thông

công" các hàng giáo ph m không theo l nh chúng s b "treo chén"... Song

chính ngh a và l ng tri ã th c t nh, khi n chúng không d b khu t ph c

c m i giáo dân.

Lúc này phong trào t ng i v ng m nh, ta ã ti n lên giành th

ch ng ban êm, m t s n i ã làm ch c c ngày l n êm. D n t ,

dõng, dân v n vào th b ng, ph i rút b nh ng v trí nh l , co c m vào

các nhà x , b n chúng ban ngày v làng x c x o, t i l i ch y vào b t n

náu. Ta còn lãnh o t ch c nhân dân u tranh ch ng ch thu thu , kh t

thu , dây d a không n p. M t khác kh ng ch và thuy t ph c b n t không

c thúc ép nhân dân thu thu cho ch. N i phong trào m nh ta ã n m

c b n t , h ã thu thu thì n p l i cho chính quy n ta (nói là êm Vi t

Minh vào t ch thu h t s sách và ti n thu ). M t s xã còn ch ng phát

ng qu n chúng u tranh v i ch, bu c chúng ph i nhân dân thôn

Hoành ông x ê h c ng Chúa, l y n c vào ng s n xu t ch ng h n,

ch ng úng(1). Nhân dân Hoành Nha u tranh làm ch m tr k ho ch m

ng quân s t ng 54 qua xã Hoành Nha, Sa Châu, k t qu ch

không th c hi n c(2).

LSDB huyen 1930-2005 XB =139=

(1)- ch óng v trí Ngô ng, chúng l p m t c ng, nên cánh ng thôn Hoành ông không có n c cày c y s n xu t(2)- K ho ch làm " ng c" c a ch, ta b trí ng i ra nh n th u kéo dài th i gian thi công cho n khi ta m khu du kích.

Cu i n m 1950, T nh u u ng ng chí Ph m Khâm: T nh u

viên v tr c ti p Bí th Huy n u , kiêm Ch t ch U ban KCHC. u

ng ng chí Ph m M nh T ng: Phó bí th , kiêm Ch t ch u ban

KCHC i nh n công tác khác, ng chí Tr n Th (t c Phong) v Phó Bí

th th ng tr c Huy n u thay ng chí Ph m M nh T ng.

Sau chi n th ng Biên gi i tháng 4-1951, Trung ng quy t nh m

ti p chi n d ch Quang Trung (t c chi n d ch Hà Nam Ninh) nh m tiêu hao

sinh l c ch, phá th kìm k p c a ch, t o u ki n y m nh vi c ph c

i, phát tri n c s , phát tri n chi n tranh du kích. Tuy nhiên m c tiêu c a

chi n d ch ta không giành th ng l i tr n v n, ch tiêu hao c m t b

ph n nh sinh l c ch, sau ó chúng t p trung s c càn quét ánh phá các

làng kháng chi n c a các huy n mi n B c t nh, l p phòng tuy n sông áy,

gây r t nhi u khó kh n cho các huy n mi n Nam t nh và i l i t vùng t m

chi m ra vùng t do và ng c l i.

Thi hành L nh t ng ng viên c a ng, Chính ph , nhân dân trong

huy n nhi t li t h ng ng phong trào óng góp công l ng, công trái

qu c gia và cho Chính ph vay thóc ph c v chi n tr ng, k t qu toàn

huy n ã óng góp c 46.320 ng vào qu " m ph qu c phòng",

350.600 ng công l ng và 24.500 kg thóc. Riêng nhân dân xã Hoành

Nha v a óng góp và cho vay 3 t n thóc chuy n ra vùng t do Thái

Bình nuôi cán b n i c quan huy n s tán(1). ng th i, ng viên thanh

niên tòng quân và ph c v chi n d ch Hà Nam Ninh.

LSDB huyen 1930-2005 XB =140=

(1)- S thóc 3 t n vay c a nhân dân Hoành Nha, /c Tr nh ình Côn: Tr ng mi n I trí cho ông Hoàng Tr ng (Hoành Nha) l y gi y t h p pháp a thóc i Namnh bán. Ta ã b trí du kích xã Quang Th m (V Tiên Thái Bình) ra l nhi thuy n vào, chuy n h t thóc lên. Chính quy n xã Quang Th m c p gi y t ch

thu ông Tr ng v h p pháp che m t ch.

Sau chi n d ch Quang Trung, ch a m t s n v ng chi n Âu-

Phi các m t tr n v Bùi Chu, có tính ch t ngh ng i và h tr cho ngu

quân, ngu quy n ti n hành chi n tranh t ng l c, th c hi n âm m u bình

nh, ánh phá ác li t, t ng c ng v vét kinh t , y m nh chi n tranh tâm

lý, u c, nh m tr n an tinh th n cho b n t ngu , t ng c ng o ép nhân

dân.

Th c hi n ch tr ng c a T nh u y m nh u tranh i phó v i

chi n tranh t ng l c c a ch, cán b , ng viên ph i kiên trì bám t bám

dân, lu n tránh, ánh ch m t cách linh ho t, gi v ng c s , ch ng m i

bi u hi n c a t t ng c u an, th tiêu u tranh, ho c l i trông ch ch

c, ch ng t t ng l c quan t u, manh ng làm l bí m t. ng th i

chu n b m i m t, s n sàng ph c v và ph i h p v i b i ch l c, t n

ng th i c khi chi n d ch m ra, tranh th trong lúc ch lúng túng, sa

y mà m r ng c s , y m nh công tác ch ngu v n, t p trung l c

ng phá t tr gian, làm tan rã hàng ng ch.

Chi n tranh t ng l c c a ch ã gây r t nhi u khó kh n cho ng

và nhân dân Giao Thu . D i cái g i là: "Khu t tr Bùi Chu" b n ph n

ng c u k t v i gi c Pháp ã gây bi t bao t i ác vô vùng dã man tàn b o

i nhân dân ta. Chúng truy lùng b t b hàng ngàn cán b , ng viên, du

kích và nhân dân yêu n c v giam c m các nhà tù do chúng t ra(1).

Chúng tra t n ánh p ng i tù c c k man r , v i bao c c hình: trói

LSDB huyen 1930-2005 XB =141=

ng i treo ng c lên xà nhà ánh, dìm u ng i vào thùng n c n

(1)- T t c các nhà x , h l Giao Thu u bi n thành v trí và nhà tù tra t n, giamgi hàng ngàn ng i yêu n c. Ch tính riêng nhà tù L c Thu (Xuân Tr ng) vàMáy Chai (Nam nh), s ng i Giao Thu yêu n c b ch b t tù y, ã cNhà n c t ng K ni m Ch ng "Chi n s cách m ng b ch b t tù y "là 65ng i.

ng t x u nhi u l n (chúng g i ó là ngón òn i t u bay và t u ng m) nhi u

ng i b chúng trói ch t chân tay l y d t m d u t cháy da th t l i

th ng tích su t i (1), ho c b t ng i tù mình tr n, trói chân tay ng i

ph i d i n ng nh thiêu nh t cho t i khi say n ng ng t x u; n cách

gi t ng i man r nh chôn s ng, ch t u, m b ng moi gan, dùng dùi

xiên hai bàn tay, l y dây thép xâu 2, 3 ng i vào v i nhau r i y xu ng

sông. S kh ng b iên cu ng, nh ng t i ác t y tr i c a ch, không th

nào làm nh t ý chí chi n u c a quân dân Giao Thu . Chính trong s ác

li t c a cu c u tranh d i nanh vu t c a quân thù càng bùng lên ng n

a c m thù t t , ã xu t hi n bi t bao t m g ng anh hùng sáng chói

nh /c Nguy n Th Thu n cán b ph v n (quê Giao H ng) ho t ng

ph c h i c s các xã mi n 2 (Giao H ng, Giao Thanh, Giao An, Giao

Xuân) b ch b t cùng v i ng chí Tr n V n Tài, /c Tài ch sát h i

ngay t i ch , /c Thu n chúng gi i v nhà th x Sa Châu, ánh p tra

kh o v i bao c c hình, k c dùng kim âm vào các u ngón tay, ngón

chân, nh ng ng chí v n gi v ng khí ti t c a ng i ng viên c ng s n,

không khu t ph c c, cu i cùng chúng a ng chí ra bãi mom V ng

(Giao Y n) chôn s ng ó. ng chí Tr n V n Tài: Bí th chi b xã Xuân

c (Giao Xuân) t Thái Bình bí m t v a ph ng ph c h i xây d ng c

, trong khi ang làm nhi m v b ch b t chúng tra kh o, ánh p c c

LSDB huyen 1930-2005 XB =142=

dã man, nh ng ng chí v n kiên trung bu t khu t, không cung khai

a l i, mà còn nguy n r a v ch t i ác c a chúng, không khu t n i ý chí

a ng i c ng s n, chúng ã chôn s ng ng chí ngay t i a ph ng.

ng chí V Tr ch: Chi u viên chi b Hoành Nha b chôn s ng cánh

ng Hoành Nha. Li t

(1)- /c ng H ng M o (Giao Long), /c Khánh (Giao Lâm, /c C n (Giao Y n) bch t cháy da th t v n còn mang th ng tích trên ng i.

Tr n V n t du kích xã Giao L c, b ch b t tr c khi chúng chôn s ng,

chúng tra kh o, m i câu chúng h i, ng chí không tr l i, chúng dùng dao

o t ng mi ng th t trên ng i, cu i cùng ng chí nguy n r a ch và hô

"H Ch t ch muôn n m", b chúng r ch c hai mép, r i chôn s ng ng

chí. Tr c gi phút hy sinh oanh li t t t c các chi n s c ng s n nói trên

u hiên ngang hô vang " ng C ng s n Vi t Nam muôn n m". /c Ph m

ình Côn chi n s b i a ph ng (quê Hà Cát) trong tr n ch càn vào

xã Liên Hoành, chúng phát hi n ng chí n m d i dàn bí, chúng xông l i

nh b t s ng, ng chí ôm bom nh y vào b n ch, nh ng bom không n

chúng b t c m b ng moi gan, ch t u, dùng òn càn th c vào c

ng, b t ng i dân vác i quanh phiên ch B (Duyên Th -Giao Nhân)

i a v c m u c u Sa Châu. ng chí Nguy n L c liên l c Huy n

i, ch ph c kích b t c, ch t u treo ch B (Duyên Th -Giao

Nhân). ng chí Tích chi n s du kích xã Qu t H i khi làm nhi m v trinh

sát b t Th c Hoá, ch phát hi n b n b th ng, chúng b t ch t u treo

cây a ch B n (Giao Phong). ng chí inh V n Di m b i a ph ng

và m t s chi n s khác, cùng c s nhà ng chí inh V n c bí th

chi b xã Giao H ng, b n ch m phát hi n báo cho tên inh và tên

LSDB huyen 1930-2005 XB =143=

Thi m x Thi n Giáo, ch huy b n dân v vây b t c 2 chi n s n m

trong ng r m, chúng b t c t u, l y dây thép xiên vào m i 2 u ó r i

gánh i quanh làng. Sau m t u chúng treo c ng nhà th , x Thi n Giáo

uy hi p tinh th n nhân dân, còn m t u chúng a xu ng x i ng

l nh th ng và treo ó.

n ph n ng i l t tôn giáo x i ng b t c ng chí

Tr n V n Huân: Bí th chi b Thi n H ng, chúng tra t n ánh p ng

chí v n kiên trung b t khu t, ch ã trói chân tay treo c lên cây thông

tr c

nhà th x i ng cho n ch t. ng chí Tr n V n Báo du kích xã

Giao L c ang làm nhi m v trinh sát v trí i ng v ng ph i mìn b

th ng, chúng c ng b t treo lên cây thông tr c c a nhà th kh ng b

tinh th n nhân dân. ng chí Nguy n V n Hoan: Cán b Công an t nh, /c

Bùi Nh n và Bùi oá (xã Cát H i-H ng Thu n) b ch b t th tiêu ném

xác xu ng sông H ng.

n t dõng xã Nam Thành (Giao H ng) ã b t trói 2 cha con

ông Nguy n Xuân Hoà, Nguy n Xuân Khoa (cán b Vi t Minh xã) r i

bu c á dìm xu ng c ng M c Giang. B n ph n ng nh Lý Tiên, ký T

(Thanh Nhang-Giao Thanh) ã b t ng chí Ngu Th c Ngô, Ph m V n

Bi n, Nguy n V n Th , Ph m V n Nam ánh p và trói các ng chí l i,

nhét vào s t bu c á dìm xu ng c ng C n N m và bi t bao tr ng h p

ng t (1), nhi u ng i ã m t xác. Còn bi t bao cán b , ng viên, b

i, du kích, nh ng qu n chúng yêu n c có danh và vô danh ã anh d ng

hy sinh trên m nh t quê h ng Giao Thu và các nhà tù qu c. Nh ng

m g ng x thân vì cách m ng c a các chi n s , chính là s gieo m m

cách m ng, làm cho ng n l a kháng chi n càng bùng cháy trong lòng nhân

dân Giao Thu . T i i h i i bi u huy n Giao Thu n m 1964, i h i

LSDB huyen 1930-2005 XB =144=

ã long tr ng tuyên d ng nh ng t m g ng anh hùng cao c c a nh ng

ng i con c a quê h ng, c a ng b ã ngã xu ng và nguy n noi theo

nh ng t m g ng kiên trung b t khu t v i dân, v i n c, v i ng c a các

li t s .

Tr c chi n d ch Hoà Bình vài ba tháng, nh có s lãnh o ch o

sát sao, úng n c a Th ng v T nh u , nh t là sau khi lãnh o Huy n

c t ng c ng. Nhìn chung phong trào toàn huy n ã có nh ng kh i

c, ho t ng c a ch ã có chi u h ng co l i, song m t s xã, b n

(1)- Dã man nh t là chúng ã gi t ch ng, còn b t c v ng chí Ngu Th c Ngô, vng chí Nguy n V n Th sát h i r i v t xác xu ng sông H ng

ng phái ph n ng và t ngu ngoan c v n tìm cách ch ng l i ta. Huy n

ch tr ng: m t m t tích c c phát tri n và gi v ng c s , m t khác

ph i tích c c tr n áp b n ng phái, t ngu . Kiên quy t b t s ng m t s

tên u s nguy hi m ã có h s t i tr ng c duy t, khai thác tài li u

phá t n g c c s ng phái còn gi u m t các a ph ng, nh m r n e

nh ng k ngoan c khác. Huy n u phân công ng chí Tr n Th : Phó bí

th Huy n u tr c ti p ch o th c hi n. c phái công an ã b trí màng

i theo dõi hai tên c m u ng "dân chúng liên hi p" Giao Thu ( ó là

tên Ký Thu và B B - x Ng ng Nhân) chúng t ng i các xã t ch c

ng phái ph n ng và c ng ép ng i tòng giáo. Sau khi n m ch c quy

lu t ho t ng c a i t ng, ta quy t nh b trí l c l ng b t s ng hai

tên này t i ph huy n Giao Thu (vì th ng ngày y v ây t t p ánh t

tôm, ta t nh p b t g n tên Thu ), còn tên B th ng tu n nào c ng vài

ba l n y i xe p ra nhà ng i tình Giáo Phòng (H ng Thu n), công an

LSDB huyen 1930-2005 XB =145=

bi t ng óng gi ng i i buôn, vai qu y quang gánh i trên ng, khi

ti p c n i t ng, b xô y, y ngã nhào không k p tr tay b ta b t s ng

thu m t súng l c. B t xong, b t m t a y v c s , t i ngày hôm ó ta gi i

hai tên sang nh t m gi t i tr m t m giam c a huy n Ki n X ng

(Thái Bình). Khi ta h i cung tên Thu r t ngoan c , nh ng cu i cùng y

ng ph i thú nh n, khai c s ng phái ph n ng do y bí m t t ch c

t s xã. Còn tên B r t l l m, quanh co không khai nh n gì. R i m t

êm t i tr i y tr n kh i tr i giam, nh ng vì không quen thông th a bàn.

Sáng hôm sau nhân dân i làm ngoài ng phát hi n có ng i l . Ta cùng

du kích và các ng chí công an huy n Ki n X ng, truy tìm b t c y

n tr n cánh ng. Cu i cùng y c ng ph i thú nh n m i t i l i. Là

nh ng tên ph n ng nguy hi m gây nhi u t i ác v i nhân dân. Toà án

nhân dân t nh Nam nh tuyên ph t tên B v i m c án cao nh t t hình,

tên Thu 10 n m tù giam.

êm ngày 21-12-1951, T v trang c nhi m ph i h p v i công

an, du kích xã Cát H i (H ng Thu n) t nh p vào nhà b t tên Tr n S u:

Ch huy quân s ban t Hà Cát c c k gian ác. Y ã nh t h t t i, t g n

100 nóc nhà, gi t trên 100 cán b , du kích và nhân dân a ph ng và trong

vùng. Toà án nhân dân t nh Nam nh ã m phiên toà l u ng t i xã

Giao Ti n, tuyên ph t y v i m c án cao nh t t hình.

Cùng th i gian i công an xung phong c nhi m ph i h p v i xã

i Tân Dân (Giao Tân) do ng chí Tr ng Khánh c phái Phó công an

ch huy t nh p vào nhà các tên ph n ng ác ôn thôn Duy T c xã Tân

Dân g m các tên: oàn : Qu n tr ng ngu quy n Xuân Tr ng, oàn

Phùng, oàn Chi u c m u ng phái ph n ng, oàn H t ng tr ng

dõng, oàn Thiêm xã tr ng t . Ta thuy t ph c và c nh cáo bu c chúng

ph i làm cam oan: không c b t lính, thu thu cho ch, nh ng nhi u

LSDB huyen 1930-2005 XB =146=

nhân dân, làm h i cách m ng. Ta còn t nh p c nh cáo và thuy t ph c

nhi u ban t và các tên ph n ng các xã khác. Làm vô hi u hoá h

th ng t ngu c p xã, m t s tên hoang mang dao ng b vi c.

Nh ng n m tháng chìm sâu trong vùng ch chi m óng là th i k

ng u, th l a quy t li t nh t i v i ng b và nhân dân Giao Thu ;

i n âu ch th ng tay kh ng b , c p bóc, tàn phá n ó, dùng b n ác

ôn d ng lên b máy cai tr hà kh c, iên cu ng ch ng phá phong trào cách

ng, tr thù nh ng ng i kháng chi n, nh m làm nh t ý chí chi n u

a quân dân ta. Song có ng l i úng n k p th i c a ng, t t c cán

, ng viên, du kích, b i a ph ng ã nhanh chóng tr v bám t,

bám dân ph c h i và phát tri n phong trào cách m ng c a a ph ng, ti n

hành giành th ch ng, ng th i tích c c chu n b m i m t k c nhân

tài v t l c ph c v chi n d ch ông Xuân t i.

3. Tranh th th i c , m khu du kích, tích c c ch ng ch càn

quét, xây d ng và c ng c khu c n c du kích, ti n lên gi i phóng hoàn

toàn quê h ng (12/1951-7/1954).

a) Tranh th th i c m khu du kích.

sau th t b i chi n d ch Biên gi i, ch t p trung l c l ng v

chi m gi ng b ng b c b . u tháng 11-1951, -rút- -tát-xi-nhi t p

trung binh ho l c m chi n d ch Hoà Bình nh m tiêu di t b i ch l c

a ta, giành l i quy n ch ng ã m t trên chi n tr ng B c B ; ch n

ng ti p t v n chuy n c a ta, gi a Vi t B c và Trung B . Xác nh rõ

âm m u c a ch, Trung ng ng nh n nh, ây là c h i t t tiêu

di t sinh l c ch ngay trên m t tr n Hoà Bình. ng th i nhân lúc ch s

, ta a b i ch l c vào vùng ch h u, ph i h p v i quân dân các a

LSDB huyen 1930-2005 XB =147=

ph ng m r ng các khu du kích. Theo ph ng h ng H i ngh BCH

Trung ng l n th hai (khoá II) t 02-9 n 05-10-1951 ra 3 nhi m v .

- Tiêu di t nhi u sinh l c ch, ti n t i giành u th v quân s , phá

ho ch phòng ng c a ch Trung du và B c B .

- Phá tan k ho ch "dùng ng i Vi t tr ng i Vi t, l y chi n tranh

nuôi chi n tranh" c a ch.

- C ng c kh i i oàn k t toàn dân, giáo d c t t ng kháng

chi n lâu dài, gian kh nh ng nh t nh th ng l i, b i d ng l c l ng c a

nhân dân, ch m lo c i thi n i s ng, xây d ng c n c a và c ng c h u

ph ng, ph c v ti n tuy n, ph c v kháng chi n.

i ngh còn ra ngh quy t v "nhi m v và ph ng châm công tác

trong vùng t m b chi m và vùng du kích" (1).

(1)- L ch s ng b Nam nh: Tr 239

úng nh nh n nh c a Trung ng, ngày 19-11-1951, -rút- -

tát-xi-nhi t p trung 20 ti u oàn b binh c ng g m các GM c ng và

t ph n quân chi m óng rút t ng b ng B c B , m chi n d ch Lotus

ánh ra Hoà Bình. 6 huy n mi n Nam t nh Nam nh chúng vào b n

ph n ng Thiên chúa giáo, vào h th ng t dõng, nên quân chính quy

i r t ít. Huy n Giao Thu , v trí Ngô ng và Th c Hoá có trên 500

quân, B o chính oàn óng Sa Châu có trên d i m t trung i.

Lúc này, các huy n mi n Nam t nh nói chung, Giao Thu nói riêng

c l ng ch r t m ng, t t ng sa sút, có nhi u s h , nh ng b n thân

phong trào trong huy n m t th i gian dài b kh ng b , c s m i c

ph c h i, do ó t u c a chi n d ch, ta ch y m nh ho t ng nh m

gi v ng c s , tranh th qu n chúng giáo dân, tích c c chu n b chi n

LSDB huyen 1930-2005 XB =148=

tr ng. n t 2 c a chi n d ch t ngày 10-12-1950 n 01-01-1952, ch

ngày càng lâm vào th nguy kh n Hoà Bình. Thi hành ch th c a Trung

ng và c a Liên Khu u "tranh th tác chi n, y m nh ho t ng ch ng

phá ch càn quét, c ng c và phát tri n c s , tranh th giáo dân, c ng c

và m r ng khu du kích và c n c du kích". u tháng 01-1952 B T ng

l nh và Quân khu 3 t ng c ng 2 trung oàn ch l c ( n v 46 và 55)

h tr , là th i c thu n l i. T nh u quy t nh 6 huy n mi n Nam t nh

r ng khu du kích, t mi n trung Ngh a H ng n i li n v i Tr c Ninh,

Nam Tr c, ti p n H i H u, Giao Thu và m t ph n Xuân Tr ng.

Ph ng châm là ánh m di t vi n, tri t phá t , tr gian, a chính

quy n ta ra ho t ng công khai.

u cho t ho t ng m nh là tr n ánh n i ng tr i T B n

thành ph Nam nh di t i i Com-m ng- -v ng- ên-ben và liên ti p

di t v trí Ng c T nh (Nam Tr c), V n àn (H i H u), ph c kích ch trên

ng 21, phá h ng 18 xe c gi i, di t 200 tên, bao vây b c rút v trí Li u

, Qu n Liêu (Ngh a H ng), tin chi n th ng kh p các m t tr n, qu n

chúng nhân dân r t ph n kh i, k ch thì hoang mang dao ng, co c m

i không giám r ng ra, t dõng b phá v t ng m ng.

i Giao Thu , b i a ph ng và du kích xã Qu t H i ã bao

vây b c hàng b t dân v x Qu t Lâm thu 20 kh u súng. Cùng th i gian b

i a ph ng và du kích xã bao vây Trung i dân v x i ng.

ng chí Tr n V n Lu n ng viên (Giao L c) do ta b trí chui vào hàng

ng ch làm tình báo cho ta và ã khôn khéo che c m t ch, là trung

i tr ng n v dân v i ng, khi nh n c l nh k t thúc nhi m v ,

ng chí ã d n c n v dân v này ra hàng, n p 36 kh u súng các lo i,

n d c, quân trang quân d ng.

LSDB huyen 1930-2005 XB =149=

Su t trong th i gian ch chi m óng Giao Thu (2 n m 4 tháng)

u h t các c quan quân, dân, chính, ng t m th i s tán sang t Thái

Bình, c ng b và nhân dân Thái Bình mà tr c ti p là ng b và

nhân dân các huy n Ki n X ng, Ti n H i, V Tiên ã h t lòng c u mang,

giúp v m i m t. Riêng c quan Huy n u , U ban kháng chi n hành

chính huy n s tán t i Tr i Nhót, sau chuy n vào Tr i Bòng thôn Kh Phú,

huy n Ki n X ng. u tháng 4-1950 ch b t Cao M i th ng xuyên ra

càn quét, c quan Huy n u l i ph i di chuy n v thôn Kh C u xã Bình

nh huy n Ki n X ng (Thái Bình)(1). Tháng 01-1952, tình hình c n c

và trong t nh nói chung, Giao Thu nói riêng chuy n bi n mau l . k p

th i ch o ch p th i c , Huy n u quy t nh chuy n m t b ph n V n

phòng

(1)- C quan Huy n u , U ban KCHC huy n s tán t i c s Thái Bình: + Tr i Nhót xã Bình Thanh t i nhà ông V và các gia ình xung quanh + Tr i Bòng xã Bình Thanh t i nhà ông Th c, bà Ng u và các gia ình xung quanh. + Thôn Kh C u xã Bình nh t i nhà th h Ph m, nhà c Thí, ông Quý, c Th và

các gia ình xung quanh

Huy n u , U ban vào vùng (1). Ngày 07-02-1952 Huy n u tri u t p cu c

p Huy n u m r ng, có ông cán b các mi n, bí th chi b và ch

ch các xã, h p t i xóm 2 thôn Quy Chính (Hoành Nha) do ng chí Ph m

Khâm: T nh u viên, Bí th Huy n u , kiêm Ch t ch U ban KCHC

huy n tr c ti p ph bi n tình hình nhi m v , kh n tr ng chu n b m i

t, ng lo t phá t , tr gian, m khu du kích.

Sau h i ngh , cán b , ng viên, qu n chúng nhân dân h h i, ph n

kh i, bao ngày mong i, ch trong m t ngày chu n b c s , l ng th c,

th c ph m, bánh trái, quà ón b i v gi i phóng, ã t p trung v t yêu

LSDB huyen 1930-2005 XB =150=

u ra. Ngày 09-2-1952 (t c m ng 2 t t Nhâm Thìn), hai n v Trung

oàn 52 và 64 c a B i ch l c c a B và Quân khu, t H i H u hành

quân sang Qu t H i, H i Y n v óng quân t i Hoành Nha. S có m t và

ho t ng c a b i ch l c, có tác ng c v m nh m , t o u ki n

cho quân dân Giao Thu , y m nh v trang tuyên truy n, phá t di t

dõng, tranh th giáo dân.

Ngày 10-2-1952, m t toán ch g m 7 tên t v trí Th c Hoá theo

ng 50 v Bùi Chu, b dân quân du kích xã Tân Dân ph c kích b t g n,

thu 7 xe p và nhi u tài li u c a ngu quy n Giao Thu . Ho ng s b tiêu

di t, ch b b t Th c Hoá, i ng rút v Bùi Chu. B i a ph ng

ph i h p v i du kích xã Th Tiên Châu và H i Y n, bao vây, t p kích tiêu

di t và b t s ng toàn b b n B o An Sa Châu, b t s ng tên ích: Trung

i tr ng và tên Khanh: Trung i phó B o An, là 2 tên ác ôn gây nhi u

i ác m máu i v i nhân dân Giao Thu . Toà án nhân dân t nh Nam

nh ã m phiên toà c bi t t i xã Hoành Nha, do ng chí ng Vi t

Lâm: Ch

(1)- V n phòng Huy n u vào vùng ch h u óng gia ình c L i oàn và L i Kh i,xóm 6 Diêm n (Bình Hoà) và gia ình /c ng V n Mô xóm 6 (Liên Hoành)

ch U ban Kháng chi n hành chính t nh Nam nh ch to phiên toà xét

và tuyên ph t án t hình i v i tên ích: Trung i tr ng B o An và án

tù chung thân i v i tên Khanh: Trung i phó B o An ngu quân Giao

Thu , b n án nghiêm kh c x úng ng i, úng t i, nhân dân ng tình

ng h .

Tr c s ph i h p ho t ng m nh c a b i ch l c, b i a

ph ng, dân quân du kích, khu du kích c m , các xã ã ng lo t t ch

LSDB huyen 1930-2005 XB =151=

thu s sách, gi i tán ng y quy n xã, t c v khí b n dõng, chính quy n các

xã ra m t và công khai ho t ng.

Ngày 13-2-1952 (t c 6 t t Nhâm Thìn), m t cu c mít tinh l n c

ch c t i Sa Châu m ng chi n th ng. U ban kháng chi n hành chính

huy n Giao Thu ra m t do ng chí Ph m Khâm: T nh u viên, Bí th

Huy n u , Ch t ch U ban KCHC và ng chí Lê V n L : Huy n u viên,

Phó ch t ch, ng th i kêu g i nhân dân oàn k t, kêu g i ngu quân,

ngu quy n ra trình di n h ng l ng khoan h ng c a Nhà n c, n

nh i s ng nhân dân, b o v khu du kích, b o v chính quy n cách

ng

Nh v y t i trung tu n tháng 2-1952, vùng ch chi m óng ã b

thu h p l i xung quanh thành ph Nam nh và xung quanh khu v c Bùi

Chu. Giao Thu ã phá tan ách kìm k p, m r ng khu du kích và c n c du

kích, n i li n v i các huy n trong t nh. T ây ch m d t th i k "2 n m 4

tháng" c c k en t i c a Giao Th y c ng nh các huy n phía Nam t nh

Nam nh.

Th c hi n ch th c a Trung ng và Liên khu u . T nh ã m H i

ngh nh ng ng i "công giáo kháng chi n" trong ó có 6 v linh m c ã d

i ngh . T i h i ngh các i bi u ã th o lu n, v ch rõ âm m u và t i ác

a gi c Pháp l i d ng o Thiên chúa, lòng c m thù gi c Pháp và b n tay

sai vùng t m chi m, chính sách t do tín ng ng c a ng, chính sách

khoan h ng c a Chính ph i v i nh ng ng i l m ng. H i ngh ã ra

i kêu g i ng bào theo o Thiên chúa, tích c c tham gia kháng chi n,

làm tròn b n ph n c a ng i dân "kính chúa yêu n c". H i ngh nh ng

ng i công giáo kháng chi n a ph n Bùi Chu có nh h ng tích c c n

ng bào công giáo Giao Thu sau này.

LSDB huyen 1930-2005 XB =152=

Trong khi ta phá t tr gian, m khu du kích, nh ng tên u s ng

phái ph n ng ã l m t, có nhi u t i ác u ch y tr n v Bùi Chu. B n

cha c ph n ng còn l i rút vào ho t ng ng m ng m, ho c n m im nghe

ngóng thái c a ta. Qua m t th i gian chúng l i ng m ng m ch ng phá

ta, ng n c n con chiên vào các oàn th và ho t ng cho ta, khôi ph c l i

ho t ng c a các t ch c "t vì o", "thanh niên di t c ng"... Nh ng

i c s phong trào y u, chúng kh ng ch và e do hãm h i cán b ta,

tung tin ch s quay tr l i chi m óng, hàng ngày chúng rao gi ng th

ô-lây, xuyên t c chính sách c a ng, Nhà n c và th ng l i c a cu c

kháng chi n. Khi Toà án nhân dân t nh b t L ng Huy Hân t i H i H u

(tháng 4-1952), b n ph n ng i l t linh m c Giao Thu tung tin

Chính ph ta phá o, b t linh m c Hân, r i l n l t s b t các linh m c

khác kích ng giáo dân òi th tên Hân. M t khác xuyên t c k t q a

i ngh "công giáo kháng chi n, yêu hoà bình, yêu T qu c" (h p H i

Xuân-H i H u) hòng làm gi m nh h ng c a U ban liên l c công giáo

và kích nh ng linh m c, tu s , giáo dân có tinh th n dân t c, yêu n c;

d , c ng ép thanh niên ch y u là ngu quân, dõng c tr n lên Bùi

Chu i lính cho ch.

i v i nhân dân, th c hi n cu c v n ng "l ng giáo oàn k t"

nh và Huy n ã c nhi u cán b xu ng t ng x , h o làm nhi m v n

nh tình hình, tuyên truy n ch tr ng, chính sách c a ng, Nhà n c,

chính sách tôn giáo, chính sách khoan h ng, ng th i phát ng qu n

chúng giáo dân t cáo t i ác c a gi c Pháp và tay sai, nh m tách qu n

chúng xa d n kh i nh h ng x u c a b n ph n ng khoác áo th y tu,

hi u rõ m c ích c a công cu c kháng chi n do ng và H Ch t ch lãnh

o là chính ngh a; nhìn chung bà con ã n nh v t t ng, v n mâu

LSDB huyen 1930-2005 XB =153=

thu n giáo l ng do ch gây ra ã d n d n c kh c ph c và cùng nhau

y m nh s n xu t n nh i s ng.

Sau khi m khu du kích, ta ã k p th i c ng c và ki n toàn b máy

các t ch c qu n chúng, tr c h t là xây d ng chính quy n xã, c ng c chi

, nh v y chính quy n và các oàn th ã m b o c yêu c u, u

hành công vi c, song bên c nh ó c ng có nh ng thi u sót, trong lúc phong

trào thi u cán b , m t s n i ã a c m t s cán b , ng viên c u an,

m im, ch y dài, làm t ... trong th i k 2 n m 4 tháng vào chính quy n,

các ngành trong xã. N i thiên chúa giáo, phong trào y u ã m t s ph n

t dõng, ngu binh vào chính quy n chúng ng m ng m phá ho i

kh ng ch qu n chúng, che d u t i ác c a chúng.

Tháng 4-1952, T nh u u ng ng chí Tr n Thân (t c Yên) v

làm Bí th Huy n u thay ng chí Ph m Khâm (t c Vinh) T nh u viên

ph trách công tác tôn giáo v n c a t nh.

Ban Huy n u th i k 1952-1954 g m:

- /c Tr n T n Thân (t c Yên) Bí th Huy n u kiêm chính tr viên

tr ng Huy n i.

- /c Tr n Th (t c Phong) Phó bí th th ng tr c Huy n u .

- /c Hoài (t c R y): U viên Th ng v , Chính tr viên phó

Huy n i.

- /c Lê Thanh Tùng (t c Lãm) U viên th ng v kiêm Ch t ch

ban KCHC huy n.

- /c Lê Quang o: Huy n u viên, Huy n i tr ng.

- /c Vi t Hà: Huy n u viên, Huy n tr ng Công an

- /c Thái Thu n: Huy n u viên

LSDB huyen 1930-2005 XB =154=

- /c Thu n (t c Liêm-n ) Huy n u viên, H i tr ng ph n .

- /c Thanh K : Huy n u viên.

ban Kháng chi n hành chính huy n g m:

- /c Lê Thanh Tùng: U viên th ng v Huy n u , Ch t ch U

ban KCHC huy n.

- /c Ngô V n Lu n: Phó ch t ch

- /c Lê Quang o: Huy n u viên, Huy n i tr ng: U viên.

- /c Vi t Hà: Huy n u viên, Huy n tr ng Công an: U viên

- /c Cao M nh Nhi m: U viên tài chính

- /c ng H ng M o: U viên thu l i.

- /c Tr n L ng: U viên nhân l c.

- /c Nguy n V n So n: U viên ph trách tài m u

Qua th c hi n m t s chính sách: thu nông nghi p, t m c p, t m

giao ru ng t, gi m tô, gi m thu , các t ch c ã c c ng c m t b c.

c ng c chi b , tháng 8-1952, th c hi n ch th c a Trung ng và Liên

khu u , s ch o c a T nh u , Huy n u ã ti n hành t "bình công

phân lo i ng viên" qua th c t ch p hành chính sách, nh ng ph n t c

i b r i r ng và lo i b . Sau bình công phân lo i (tr s ng viên ã

thoát ly) s ng viên còn l i m t s chi b nh sau:

- Chi b Tân Dân n m 1949 có 139 ng viên, sau bình công phân

lo i ch còn 10 ng viên tiêu chu n.

- Chi b Hoành Nha n m 1949 có 143 ng viên, sau bình công

phân lo i ch còn 23 ng viên tiêu chu n.

LSDB huyen 1930-2005 XB =155=

- Chi b Qu t H i n m 1949 có 137 ng viên, sau bình công phân

lo i ch còn 36 ng viên tiêu chu n

- Chi b H i Y n n m 1949 có 48 ng viên, sau bình công phân

lo i còn 10 ng viên tiêu chu n

- Chi b ông Hoà n m 1949 có 21 ng viên, sau bình công phân

lo i ch còn 3 ng viên tiêu chu n

Riêng chi b Thi n An (g m Giao Thi n, Giao An) ng viên m c

nhi u sai ph m, không hoàn thành nhi m v ph i gi i tán. S xét còn

tiêu chu n ng viên c k t n p và Huy n u quy t nh c cán b t ng

ng thành l p chi b m i.

Song song v i vi c c ng c và phát tri n c s m i m t, chú tr ng

y m nh s n xu t, c i thi n dân sinh, lãnh o và t ch c nhân dân khai

hoang, ph c hoá, tr ng khoai s n, rau m u, ch ng ói giáp h t. T m giao,

m c p ru ng t c a b n Vi t gian, ru ng v ng ch cho ng i không có

ho c thi u ru ng t, ti n hành c p l i ru ng t công n m t s thôn

xã mà ph n ch a c chia. ng th i th c hi n Ch th s 13-CT/TU

ngày 03-11-1952 c a T nh u , ti n hành tri t gi m 25% tô và gi m t c.

Th c hi n ch th c a T nh u , nh n nh ch có th th t b i Hoà

Bình, Tây B c chúng có th a quân v càn quét khu du kích c a ta, các

p, các ngành ph i l y vi c chu n b ch ng càn làm nhi m v tr ng tâm

công tác. Huy n và xã ã thành l p Ban ch o ch ng càn do ng chí

Ch t ch U ban KCHC làm tr ng ban. ng th i ra k ho ch chu n

t t ng, h ng d n cho nhân dân s tán khi có chi n s , c t gi u tài

n, c i t o a hình, ào h m hào chi n u, tránh phi pháo, chu n b s n

sàng chi n u khi ch càn t i.

LSDB huyen 1930-2005 XB =156=

b) Lãnh o toàn ng, toàn dân ch ng ch càn quét, gi v ng

khu du kích.

úng nh nh n nh, ngày 14-10-1952, ta m chi n d ch Tây B c

th ng l i, gi i phóng m t vùng t ai r ng l n thu c mi n Tây T qu c,

t b ph n sinh l c ch b tiêu di t và tan rã. Ph i h p v i chi n tr ng

Tây B c, t i các t nh Trung du và ng b ng B c b chi n tranh nhân dân,

chi n tranh du kích phát tri n r t m nh, uy hi p ch Hà N i, H i Phòng,

Nam nh....

i phó l i, ch bu c ph i t p trung quân c ng thành các

binh oàn c ng (GM) ánh vào các khu c n c du kích c a ta, nh m

di t và y l c l ng b i ch l c c a ta ra vùng t do. Th c hi n âm

u tái bình nh chi m l i kho ng i, kho c a nh các chi n d ch: Trái

quýt (Mandarine) B c Ninh, H i D ng, chi n d ch B -r -ta-nh

(Bretagne) Hà Nam Ninh; chi n d ch Thu Ngân Thái Bình, H ng

Yên, ch ã phát hi n c B Ch huy S oàn 320 do ng chí Thi u

ng V n Ti n D ng ang a bàn Thái Bình, chúng t p trung l c

ng bao vây, ken ng c trên b và d i ng sông, ca nô, tàu chi n

tu n ti u ngày êm trên sông H ng, êm th pháo sáng, ti n quân d n ép

t ra bi n ông, hòng b t s ng và tiêu di t l c l ng ta. c tin báo

kh n c p c a B T ng T l nh, Huy n u tr c ti p ch o Huy n i, B

i a ph ng và du kích xã Tam Thi n (Giao Thi n) sang ph i h p v i

i và du kích xã Nam H ng huy n Ti n H i (Thái Bình) do ông Tr n

n: Xã i tr ng ch huy ón và dùng thuy n a ng chí V n Ti n

ng và toàn b cán b ch huy c a s oàn 320 v t sông H ng thoát

vòng vây c a ch sang c s xã Giao Y n an toàn

LSDB huyen 1930-2005 XB =157=

ngày 01-12-1952 ch m cu c càn B -r -ta-nh (Bretagne) v i

c l ng t p trung quân l n g m: 21 ti u oàn c a các GM 1, 3, 4, 5, 7;

50 kh u pháo các c , 50 xe l i n c, 8 tàu chi n, 50 xe v n t i, 22 phi c .

Cu c càn quét chia làm 3 t liên ti p trong m t tháng, k t thúc vào ngày

31-12-1952.

- t I: càn quét các huy n Nam Tr c, Tr c Ninh t 01-11/12/1952.

- t II: càn quét các huy n Xuân Tr ng, Giao Thu t 13 n

23/12/1952

- t III: càn quét các huy n H i H u, Ngh a H ng t 23-

31/12/1952.

Sau khi càn quét Xuân Tr ng, ngày 16-12-1952 ch t phía Xuân

Tr ng, v trí Ngô ng và tàu chi n t sông H ng quân lên theo 3

ng càn quét các xã mi n I và m t s xã mi n III huy n Giao Thu .

Tr c khi ti n quân n m nào, ch t p trung pháo t Bùi Chu, Hành

Thi n, Ngô ng b n c p t p (nhân dân g i là i bác chùm) d n ng

cho quân b ti n vào. i n âu chúng t phá nhà c a, thóc lúa, c p

n ch t trâu bò, l n gà, ch th c hi n k ho ch dàn hàng ngang "d ch

ng b t cá" n u g p b i ta kháng c là chúng bao vây, dùng phi pháo

tiêu di t. Hàng ngàn nhân dân b d n ra phía bi n Giao Long, Giao H i,

trong lúc ó ca nô tàu thu ch tu n ti n trên sông H ng, c t t s l u

thông gi a Giao Thu v i Thái Bình, làm h n 50 th ng binh ph i s tán

n n p ngoài r ng v t. êm hôm ó (16-12) quân ch óng dã chi n các

thôn: Th c Hoá, B nh Ri, T n Thành, ch Giáo, Qu n L i, Hi t C , c

, Thuý R nh, Hoành Nha, du kích m t s xã có ánh bom mìn, qu y r i

nh ng hi u qu th p.

LSDB huyen 1930-2005 XB =158=

Sáng ngày 17-12-1952, t m óng quân t i hôm tr c, ch càn

quét l i theo d c ng 56 h t ra ng 54. T i 17-12, ch óng dã chi m

c ng 56 t huy n l Giao Thu n Qu t Lâm. Ngay êm ó Huy n

k p th i ch o các xã tìm ng a thanh niên và nhân dân b d n ra

phía bi n lu n l i phía sau n i ch ã càn quét qua, ng chí Thái Ninh

chính tr viên xã i Giao Tân ã qua H i Y n (Giao Y n) ra ón a hàng

ngàn thanh niên, nhân dân lu n tr l i n i ch ã càn quét. ng th i

huy n huy ng dân công và thuy n v t bi n chuy n h t s th ng binh

sang t nh Thái Bình an toàn.

ngày 18-21/12/1952, t ng 56 ch càn ra các xã còn l i c a

mi n II và mi n III, ken ng càn h t ra bi n và c a Ba L t, n 22-12-

1952, ch rút quân, k t thúc cu c càn quét Giao Thu .

Tr n càn Bretagne Giao Thu , ch ã th c hi n c m t ph n

âm m u tàn phá khu du kích và c n c du kích c a ta (1). Nhi u tài s n,

thóc lúa, nhà c a b t phá, nhi u trâu bò, gia c m b b n ch t và c p i,

t s thanh niên b chúng b t, ph n l n là thanh niên vùng giáo. Song

ch v n không t c nh ng m c tiêu ch y u, không tìm di t c l c

ng c a ta, không d ng l i c b máy ngu quy n tay sai ( ch rút thì

n này c ng ch y theo) khu du kích c a ta v n c gi v ng.

Ngay sau cu c càn c a ch, trên nh n nh " ch có th càn quét

tr l i ti p t c th c hi n ý còn b d ". Huy n u ã t ch c h i ngh

r ng quán tri t tình hình và ki m m rút kinh nghi m nh m kh c

ph c nh ng thi u sót trong s ch o ch ng càn v a qua và ra m t s

nhi m v c th chu n b ch ng càn t i.

LSDB huyen 1930-2005 XB =159=

(1)- Tr n càn Bretagne c a ch nh m m c ích: - G th b bao vây uy hi p - Phá thu nông nghi p, phá ho i kinh t , mùa màng làm suy y u vùng du kích - Làm m chi n th ng c a ta và l y l i tinh th n ngu quân, ngu quy n gây nh h ng trong giáo dân

- Giáo d c cho cán b , ng viên, b i, du kích th y rõ âm m u

thâm c c a th c dân Pháp và b n tay sai, nâng cao tinh th n chi n u,

ch ng t t ng c u an, bi quan dao ng, s hy sinh gian kh , b t t, th

tiêu u tranh.

- Ch n ch nh l c l ng b i a ph ng, dân quân du kích, rút

kinh nghi m ch ng càn, chu n b chu áo k ho ch và ph ng án tác

chi n.

- Chu n b m i m t b o v tính m ng tài s n c a nhân dân, nhà

c, nh t là b o v thanh niên, ch ng b t lính c a ch.

- Xác nh vi c lãnh o, ch o chi n tranh du kích, là nhi m v

tr c ti p c a c p u , ng chí Bí th Huy n y và bí th chi b xã, tr c

ti p làm chính tr viên Huy n i và xã i.

úng nh nh n nh, k t thúc chi n d ch Bretagne, ch ti p t c

th c hi n âm m u bình nh 6 huy n mi n Nam t nh, chúng m chi n d ch

Tar ngted (tên Thánh t vì o) chuy n h ng càn quét dài ngày có tr ng

m và th c hi n xây d ng "khinh quân". T tháng 01-1953 n 27-5-

1953, ch s d ng l c l ng nh , càn i quét l i Xuân Tr ng, ng

th i chúng ra s c tuyên truy n l a b p, c ng ép m t s thanh niên vùng

du kích tr n lên Bùi Chu xây d ng 3 ti u oàn khinh quân, ch y u là

LSDB huyen 1930-2005 XB =160=

thanh niên công giáo (1) và 13 chi i a ph ng quân (2), chu n b l c

ng càn quét bình nh dài ngày.

(1)- T ch c "khinh quân" ph n l n do ch b t thanh niên công giáo, c trang b nh làm nhi m v c ng(2)- Chi i a ph ng quân là quân c a ngu quy n qu n

Sau càn quét Xuân Tr ng, t ngày 23-5-1953 n 27-7-1953 ch

chuy n xu ng càn quét Giao Thu , l c l ng g m 4 ti u oàn (2 c ng,

2 khinh quân), 3 chi i a ph ng quân, m t i i GaMô, làm nhi m

chi m óng và càn quét, 20 ban t l u vong ch y lên Bùi Chu nay tr

.

ch óng ch t l i v trí i ng do ti u oàn 16 khinh quân Bùi Chu

chi m óng, do tên Thi u uý Mùi ch huy. M t ti u oàn khác chi m óng

i v trí Th c Hoá, cùng v i v trí Ngô ng hình thành th chân v c, án

ng phía sông H ng, c t liên l c gi a Giao Thu v i vùng t do Thái Bình

và khu du kích liên hoàn v i H i H u, d a vào th chân v c này, chúng ã

các cu c càn quét nh vào các thôn xóm xung quanh v trí r i to d n

ra các thôn xóm xa h n n m sâu trong khu c n c du kích c a ta. Chúng

p h p b n t dõng l u vong Bùi Chu k t c u v i b n ph n ng n m

vùng l p lên b máy ngu quy n. T ó chúng iên cu ng àn áp kh ng

nhân dân, tr thù nh ng cán b , ng viên, du kích k c nh ng ng i

làm vi c cho ta vùng Thiên chúa giáo. Chúng còn thúc ép giáo dân theo

quân lính i c p phá thóc lúa, tài s n c a bên l ng, c p thóc thu nông

nghi p g i nhà dân, hòng gây l i c nh xung t giáo l ng nh h i cu i

m 1949.

LSDB huyen 1930-2005 XB =161=

phía ta, tuy ã c chu n b t t ng t tr c, nh ng do ch

quan không ánh giá h t âm m u thâm c c a ch trong chi n l c bình

nh dài ngày nh m chi m l i 6 huy n mi n Nam Nam nh, giành l i kho

ng i, kho c a ph c v cu c chi n tranh phi ngh a c a chúng ngày càng

tuy t v ng. Nên trong nh ng ngày u i phó v i ch, lãnh o và ch

o có ph n lúng túng b ng, tuy nhiên nh có s giúp và u n n n k p

th i c a Liên Khu u III và T nh u , ta ã d n giành l i c th ch ng

Tr c tình hình ó, ng b ã k p th i u n n n nh ng bi n hi n t

ng l ch l c, xác nh l p tr ng quan m, kiên nh bám t, bám dân

ch ng càn, gi v ng khu du kích và c n c du kích, cho cán b , ng viên,

i a ph ng, dân quân du kích. ng th i v t ch c ã t ng c ng

cán b huy n v tr c ti p ph trách các xã xung y u, phong trào có nhi u

khó kh n (1). V ch o ch ng càn quét, ng b ã ra ph ng châm:

- Chu n b ch ng càn và liên t c ch ng càn.

- y m nh ho t ng tuyên truy n v trang n i ch tái l p t dõng

- C ng c c s , tranh th qu n chúng nhân dân v i ch.

- Tranh th phá t tr gian nh ng n i nh tái l p

ngày 31-7 n 21-8-1953, ch l i t p trung 13 ti u oàn (m t

a là khinh quân), 5 t u chi n, 21 ca nô càn xu ng H i H u, Ngh a H ng,

c l ng khinh quân làm nhi m v tái chi m óng v trí ông Biên, V n

Lý, X ng n (H i H u), Ninh C ng (Tr c Ninh). ng Qu , Qu

Nh t. i Môn, Thu n H u (Ngh a H ng). Ngay nh ng ngày m u càn

quét ch ã b i i 91 b i a ph ng t nh giáng òn ph u

Xá (Nam Tr c) di t 100 tên (trong ó có tên Thi u t ng Gilít ch huy

cu c càn). Liên ti p i i 91, 46, 33 ph i h p v i b i a ph ng, dân

LSDB huyen 1930-2005 XB =162=

quân du kích các huy n t p kích các v trí L c Qu n (Xuân Tr ng), ông

Biên (H i H u), Ninh C ng (Tr c Ninh). ch càn sang H i H u i n

âu c ng b b i a ph ng, dân quân du kích ch n ánh. Trong lúc ó

Giao Thu ch có ph n s h , i i 77 ph i h p v i i i 96 b i

a ph ng huy n và dân quân du kích m t s xã ph c kích trên ng 56

(Giao Lâm) tiêu di t và ánh tan tác 2 i i a ph ng quân. Cùng th i

(1)- /c Thành Tô (t c Bi n) tr c ti p Bí th chi b , /c Roãn ình B ng cán b V n phòng Huy n u v tr c ti p xã i tr ng Giao Thi n c . - /c Nguy n Ng c Phan (t c T ) tr c ti p Bí th xã Giao n Hoà - /c Phùng Hùng (t c Thành) tr c ti p Bí th chi b Giao S n

gian này ch B t i ng có tàu chi n ngoài sông H ng y m tr , m

tr n càn quét vào vùng du kích Giao Hà Thanh chi m t, tái l p t

Thanh ông, Thanh Phú, Minh ng.... Dân quân du kích Giao Hà

Thanh ã ch ng càn r t d ng c m, quy t li t, gây cho ch m t s th ng

vong. ng chí Nguy n H u L u: Bí th chi b , ng chí inh Vi t Tu n

cùng m t s ng chí khác ã hy sinh anh d ng.

Chi m óng v trí i ng, ch nh m chia c t và kh ng ch vùng

ng l n các xã Mi n II, làm ch d a cho b n ph n ng tay sai iên

cu ng ch ng phá c s , gây cho ta nhi u khó kh n. Do ó, nhi m v t ra

là ph i tiêu di t v trí này, t o u ki n y m nh tuyên truy n v trang,

phá t tr gian, c ng c và phát tri n phong trào vùng này.

êm 10-8-1953, i i 77 b i t nh cùng i i 96 c a huy n

và dân quân du kích các xã, t p kích v trí i ng l n th nh t. Quân ta

chia làm nhi u m i: t phía Giao Xuân, phía ê bi n và phía L c Thành

ti n vào áp sát v trí ch. úng 12 gi êm l nh phát ho t n công, thì g p

LSDB huyen 1930-2005 XB =163=

ngay c n m a to gió l n, quân ta v n d ng mãnh t n công, t p trung ho

c t n công các kháng c a ch, b t n công b t ng , ch ho ng h t

ch ng c y u t, chúng rút ch y vào các ng dong, ngõ h m trong nhà

dân, do a hình quá r ng, l i không thông thu c a hình. Sau nhi u gi

chi n u ta tiêu di t và b t s ng nhi u tên, nh ng ta c ng t n th t nhi u,

tr i l i g n sáng, ta giáo d c và tha t i ch nh ng tên b b t, l nh rút quân

a h t th ng binh t s ra ngoài.

Tranh th th i c , sau khi b t i ng b quân ta ánh, ch còn

ang hoang mang, n ng chí Ho t (HUV, H i tr ng Ph n huy n) ch

o dân quân du kích xã Giao Hà Thanh ánh b t dân v Thi n Giáo, bu c

chúng b b t tháo ch y v i ng l i b dân quân du kích ch n ánh

u c u Thanh H ng, m t s tên b tiêu di t, tên V Ph n: Xã u Thi n

Giáo b th ng n ng, nhi u tên ã v t súng xu ng sông tìm ng t u

thoát v i ng.

Sau tr n t p kích v trí i ng, cu i n m 1953, th c hi n s ch

o c a trên. Huy n i dân quân Giao Thu m l p t p hu n ng n ngày

quân s và chính tr cho Ban ch huy và chi n s i i 96 BD P

huy n, các Ban ch huy quân s các xã t i c n c du kích xã Giao Long và

Giao H i.

ch phát hi n c, chúng t p trung l c l ng, bí m t b t ng t

ba h ng bao vây xã Giao Long, Giao H i.

- M i th nh t, t v trí Th c Hoá hành quân theo ng 56 qua

Giao Y n ti n ra c ng s 9 dàn quân ép sát bao vây t thôn Trung Long,

n thôn Kiên Long xã Giao Long.

- M i th hai, t v trí Ngô ng hành quân theo ng 56 n ch

(Giao Nhân) ti n ra ém sát bao vây thôn Nho Lâm (Giao H i).

LSDB huyen 1930-2005 XB =164=

- M i th ba, t v trí i ng chia làm hai cánh, cánh th nh t

theo ng bi n ém sát bao vây thôn Kiên Hành, cánh th hai theo ng

Giao Xuân ch t thôn Phú Ninh (hai cánh quân này u óng quân án ng

ó dùng c i 81 và i liên ph i h p b n c p t p vào tr n a ta, d n

ng cho các m i ti n quân. Nh v y c 4 m t tr n a c a quân ta ã b

quân ch bao vây, nh m c t vó và tiêu di t l c l ng v trang c a ta.

Tr n này v phía ta có ph n ch quan trong vi c phòng th và n m

t tình hình, t i 5 gi sáng m i phát hi n ch hành quân bao vây. Lúc ó

i nhanh chóng tri n khai l c l ng chi n d u, theo ph ng án ã nh.

6 gi n 7 gi sáng, trên tr i máy bay trinh sát bay l n r t

th p quan sát tr n a c a ta. Sau ó c i 81 ly t các cánh quân b n c p

p vào các m, tr c khi quân ti n vào. Tuy lúc u ta có b ng,

nh ng nh có ph ng án tác chi n ã d nh và h th ng công s h m

hào v ng ch c, v i tinh th n chi n u d ng c m ngoan c ng, ánh b t

nhi u t ti n công c a ch, khi n chúng không th nào ti n vào tr n a

thôn Kiên Long c. Bu c chúng ph i lùi ra, g i phi pháo b n phá oanh

c d d i vào tr n a c a ta. ng chí Cao Xuân D ng: Huy n i phó

kiêm i i tr ng, i i 96 trúng n pháo hy sinh. Nh ng tr n a m i

Kiên Long v n gi v ng; t i 6 gi t i, quân ta rút sang thôn Nam Long,

ch m i ti n vào óng quân nhà ông C n thôn Kiên Long.

i th hai ch chia làm 2 cánh: m t toán ti n vào thôn Nho Lâm

b i và du kích ch n ánh, chúng ph i t n ra bên ng phi pháo

oanh kích; t i 10 gi sáng quân ta rút sang tuy n hai phòng th . M t toán

ti n vào càn quét tr i Tân Khai. n 11 gi ch t p trung l c l ng ti n

vào ch Kiên Hành, quân ta ã mai ph c s n, ch ng tr quy t li t, ánh b t

các t t n công c a ch, nhi u tên ch t và b th ng. 5 phi c ch l ng

LSDB huyen 1930-2005 XB =165=

n th nhi u bom phá và bom Napan, nh h m hào phòng tránh t t, nh ng

vì a hình chi n u ây không có l i, quân ta v a chi n u v a rút vào

tr i H i Ti n, n i ây có h m hào kiên c , a hình thôn trang chi n v ng

vàng.

ch chi m c ch Kiên Hành, chúng h i quân c ng c i hình

và thu gom nh ng tên ch t và b th ng, cho 3 máy bay tr c th ng chuy n

Bùi Chu. Chi u cùng ngày chúng t p trung binh l c có phi pháo y m tr

t ti n công vào H i Ti n, quân t ch Kiên Hành ánh vào, t tr i

Tân Khai ánh sang u b quân ta ánh gìm u xu ng mé ng, không

th nào v t qua sông, mà ch t và b th ng nhi u. n 5 gi chi u ch

bu c ph i rút v óng quân ch Kiên Hành (Giao H i) và Kiên Long

(Giao Long), n 6 gi t i chúng còn cho máy bay ném bom xu ng xóm

Ti n Lang (Giao H i) vào 2 gia ình ng chí ng và c Chiêu làm ch t 8

ng i.

êm hôm ó i b ph n quân ta rút kh i tr n a, l i m t b

ph n nh cùng a ph ng gi i quy t chuy n th ng binh, chôn c t t s

và nhân dân b ch t, n nh tinh th n, tr n áp b n x u tuyên truy n xuyên

c gây hoang mang và nh ng ph n t kéo c tr ng ra hàng. ng th i

cùng dân quân du kích liên t c qu y r i n i óng quân c a ch.

Sáng ngày hôm sau, ch v vét c p l n gà và c c a nhân dân

xung quanh n i óng quân, r i theo ng c rút v Th c Hoá, Ngô ng,

i ng. K t qu tr n càn ch ch t và b th ng 70 tên, t n th t nhi u

mà m c tiêu nh m c t vó và tiêu di t l c l ng b i ta không t c.

So sánh t ng quan l c l ng trong tr n ánh, rõ ràng ch h n h n ta c

binh ho l c (v quân s ch có 3 ti u oàn, trong ó có c Âu Phi, có

phi pháo i m tr , v phía ta có i i 96 b i a ph ng huy n, dân

LSDB huyen 1930-2005 XB =166=

quân

du kích 2 xã Giao Long, Giao H i và m t s cán b xã i các xã). ây là

n u tiên l c l ng v trang huy n nhà c l p tác chi n ã th c hi n

thành công ph ng châm "l y ít th ng nhi u, l y y u ánh m nh", m u trí

ng c m chi n u, bi t d a vào nhân dân, d a vào thôn trang chi n, i

t v i ch, su t t 7 gi sáng t i 6 gi chi u, v n gi tr n a, b o toàn

c l ng, làm th t b i m u c a ch, ây là tr n th ng p.

trí i ng v n là tr ng i, khó kh n nh t i v i c s , phong

trào c a các xã mi n II, nên nhi m v t ra ra ph i tiêu di t. Rút kinh

nghi m tr n t p kích i ng l n tr c, l n này ta chu n b m i m t, chu

áo h n, c v n m tình hình, s tr n a, s b trí binh ho l c c a ch

(do c s bên trong cung c p) c ng nh chu n b m t h u c n, ph c v

tr c, trong và sau tr n ánh.

Trung oàn 50 c a quân khu t ng n, theo l nh c a B T ng T

nh chuy n t Thái Bình sang, c giao nhi m v ph i h p v i a

ph ng tiêu di t v trí i ng ph i h p v i chi n tr ng chính và m

ng khu c n c du kích Giao Thu (l i li n v i H i H u, Tr c Ninh, Ngh a

ng).

êm ngày 03-10-1953, Trung oàn 50 b i ch l c Quân khu t

ng n ph i h p v i i i 96 b i a ph ng huy n và dân quân du

kích m t s xã, công kích v trí i ng l n th hai, do m t s qu n

chúng trung kiên x i ng d n ng b i áp sát v trí ch(1). úng

11 gi 30 êm, ti ng kèn l nh t n công vang lên(2) xen l n ti ng b c phá,

ti ng n c i 81, KZ, B41 c p t p b n vào các công s kháng c a

ch, ngay lo t n u tiên ta ã ánh s p toà nhà tràng 2 t ng, là ch huy

c a ch. Ti ng n n , ti ng kèn, ti ng tr ng thúc tr n, ti ng hô xung

LSDB huyen 1930-2005 XB =167=

phong c a b i du kích, ti ng hò rèo c a dân công tuy n ngoài, làm náo

ng c tr n a, áp o tinh th n binh lính ch, các m i ti n công c a

quân ta áp sát ánh giáp lá cà r t d ng mãnh. S ch huy ch b ánh tan,

hàng ng binh lính r i lo n, ch ng tr y u t, nhi u tên v t c súng, l n

tr n vào dân, nhi u tên s ng sót trong các h m c th , lóp ngóp ra hàng,

p v khí; m t s ngoan c ch y vào nhà th và gác chuông c th , m c

u ta ã dùng loa kê g i u hàng, nh ng chúng v n ngoan c . Vì v n

tín ng ng và chính sách tôn giáo, sau khi xin ý ki n ch o, Ban ch huy

t tr n l nh ng ng t n công, a dân công ho tuy n vào thu chi n l i

ph m, chuy n th ng binh, t s ra ngoài, còn m y ch c hàng binh và tù

binh ta b t c t p trung l i, giáo d c ng l i chính ngh a c a cách

ng, chính sách tôn giáo và khoan h ng c a ng và Nhà n c và kêu

i h b hàng ng ch, quay v v i chính ngh a v i gia ình, quê h ng,

i tha t i ch .

(1)- Qu n chúng d n ng cho b i vào tr n ánh là: c Nguy n Th Ngo n, bà Tr n Th Lu n, Bùi Th Vi n.(2)- Khác v i các l n, l n u tiên ta dùng kèn làm l nh t n công, có tác d ng làm ch hoang mang. Ti ng kèn do ng chí Bùi V n Vi n tr c là lính kèn.

Sau 3 gi chi n u d ng c m, tuy không gi i quy t tr n v n m c

tiêu ã ra, nh ng ta ã tiêu di t làm b th ng g n 300 tên ch, thu

nhi u súng n các lo i, nhi u quân trang quân d ng, ngày hôm sau hàng

ch c chuy n máy bay c a ch ch b n ch t và b th ng v Bùi Chu. V

phía l c l ng c a ta c ng b tiêu hao n ng.

Hai ngày sau t t u chi n sông H ng ch quân lên a ph n là

Âu-Phi, có máy bay y m tr hành quân vào v trí i ng, nh m l y l i

LSDB huyen 1930-2005 XB =168=

tinh th n cho b n ngu quân, ngu quy n. ng th i càn quét m y xã Giao

Xuân, Giao H i gây thanh th và tìm di t, n u g p quân ta s bao vây,

dùng phi pháo tiêu di t, nh ng không g p s kháng c nào, nên chúng

càn l t qua r i rút toàn b quân v Bùi Chu. Trong lúc ch càn ta còn 40

th ng binh n m Giao H i ch a k p chuy n i, tình th c p bách, Huy n

phân công ng chí Lê V n L : Huy n u viên, Phó ch t ch và ng

chí Thuyên chi u viên, tr ng thôn xã Giao H i, ch u trách nhi m huy

ng nhân công chuy n s th ng binh ra nuôi ngoài r ng v t ven bi n, c

các bà, các ch em ph n , y tá ra trông nom ch m sóc anh em(1). êm hôm

ó c l nh ph i chuy n h t s th ng bình b ng thuy n v t bi n sang

Thái Bình, nh ng r t au xót m t tai ho x y ra, s anh ch em làm nhi m

h t ng chuy n th ng binh sang Thái Bình, trên ng tr v không

may thuy n v a ra kh i t m sóng, thì b c n giông l t úp thuy n chìm

xu ng bi n, trong êm t i g n 20 anh ch em du kích, h lý xã Giao H i,

Giao Long ch còn s ng sót có 3 ng i là ng chí Song: thôn i tr ng,

(1)- Các bà, các ch "H i m chi n s " c c ra ch m sóc th ng binh g m c C , Th m, c M m, bà H p, bà Nghinh, bà Ho t, bà Thao, bà ý, bà Rong, bà Khôi,

bà Nh ng, bà San, bà ào, bà Li u, bà Vy, bà Hi u.

ông Kh c, ông Bút du kích thôn Kiên Hành, còn t t c u chìm trong êm

i, ngày hôm sau ta t ch c tìm ki m nh ng không có k t qu (1).

c) Ph i h p v i chi n tr ng chính, bao v y tiêu di t v trí Th c

Hoá, b c rút v trí Ngô ng, i ng, c u xi m ng Hoành Nha, quê

ng Giao Thu hoàn toàn gi i phóng.

LSDB huyen 1930-2005 XB =169=

t thúc chi n d ch Ta-r ng-te, ch tái chi m óng l i m t s v trí

Th c Hoá, i ng, chúng l p c t dõng m t s xã Giao L c, Giao

An, Giao Thi n (Mi n 2). Khi quân c ng ch rút i giao l i cho "khinh

quân"(2) làm nhi m v co c m óng ch t, ban u chúng r t hung h ng,

ngày êm l ng ra càn quét vây b t cán b du kích, kh ng b nhân dân

nh ng u th b bao vây, cô l p bu c ch ph i rút b v trí i ng.

c bi t du kích Giao Tân ã kiên trì bám t, bám dân ph c kích ánh

ch quy t li t... sau nh ng tr n ánh này ch không dám l ng ra càn quét,

ó ta giành th ch ng cùng du kích các xã Giao Hoan, Giao Hi u,

Giao Lâm và b i a ph ng huy n bám tr bao vây xi t ch t v trí

Th c Hoá, khi n ch ngày càng b cô l p, kh n n, ph i ti p vi n b ng

ng không.

gi i thoát cho b n quân v trí Th c Hoá ang b quân ta bao

vây uy hi p, ngày 10-10-1953 ch huy ng 2 ti u oàn ch l c ngu có

phi pháo y m tr t Bùi Chu kéo xu ng ón b n quân v trí Th c Hóa rút

(1)- Danh sách các li t s hy sinh khi làm nhi m v t i th ng binh g m: + Li t s xã Giao H i: Mai V n C , ào V n Cân, Nguy n V n Tu n, Ph m V n

ng, V V n B i, V Vi t Minh, V V n , Lê V n a, V Vi t N m, Tr nVi t Cáp.

+ Xã Giao Long: Li t s Tr nh V n Hi t, inh V n L c, Mai V n V ng.(2)- "Khinh quân" do thi u h t quân s , ch ã càn quét b t thanh niên, th m chí b t

tù giam Máy Chai Nam nh b sung, nên khinh quân là t ch c ô h p,không có s c chi n u, tinh th n b c nh c d tan rã.

ch y. n v C96 b i a ph ng huy n ph i h p v i du kích Giao Tân

ch n ánh quy t li t và làm b th ng nhi u tên, b t s ng h n ch c tên

ch, thu m t s v khí quân trang. Bu c toán quân n gi i c u ph i ch y

tr v Bùi Chu, toán quân Th c Hoá ph i ch y quay tr l i v trí ang b

LSDB huyen 1930-2005 XB =170=

quân ta xi t ch t vòng vây. Do ta s h , 17 gi ngày 10-12-1953 c Ti u

oàn Ngu Th c Hoá rút ch y theo ê 50 v Bùi Chu. T du kích Giao

Tân tr c chi n t i nhà ông H a thôn Duy T c cách ê 50m, t trung liên

lên nóc nhà b t nh n súng, ch h t ho ng quay u tháo ch y v Th c

Hoá, sau ó ch không dám ra kh i v trí.

Ngày 05-01-1954, ch t Bùi Chu kéo xu ng r i quân t c u Nam

n n c ng Hoành Nha (Giao Ti n) y m tr cho ti u oàn ch óng

v trí Th c Hoá rút ch y. c tin báo ta b trí l c l ng ph c kích.

- M t ti u i thu c B22 (C96) b i a ph ng huy n do ng

chí Nguy n nh: trung i phó ch huy ph c kích t i xóm 4 thôn ch

Giáo sát ê 50 (m i chính di n).

- M t ti u i du kích do ng chí Thái Ninh (t c Tr nh Ng c C n):

Bí th chi b , chính tr viên xã i ch huy ph c kích t i nhà ông Tu xóm

3 thôn ch Giáo cách ê 50 g n 200 mét (m i t t s n). H i 14 gi ch

c ng Hoành Nha theo ng 50 ti n quân r t nhanh, khi ch t i tr n a

ta b trí, b i và du kích ng lo t n súng và hô xung phong áp sát ê

50, b t n công b t ng , ch h t ho ng tháo ch y tr v Bùi Chu, g i pháo

Hành Thi n b n chi vi n. B i và du kích truy kích n g n c ng xây

Hoành Nha, ch b n x i x , ng chí nh và ng chí Thái Ninh b

th ng.

n c vào c c di n chi n tr ng toàn qu c, ông Xuân 1953-

1954, Trung ng ng ã ra ph ng châm chi n l c là t p trung ti n

công vào nh ng h ng chi n l c quan tr ng, ch t ng i y u, gi i

phóng m t ph n t ai, bu c ch ph i phân tán l c l ng, t o u ki n

tiêu di t nhi u sinh l c ch. i v i vùng sau l ng ch, ph i y m nh

LSDB huyen 1930-2005 XB =171=

chi n tranh du kích kh p các chi n tr ng nh m giam chân quân c ng

và tiêu di t m t b ph n sinh l c ch.

Th c hi n ch tr ng c a Trung ng ng, T nh u ra nhi m

tr ng tâm trong ông Xuân 1953-1954 là ph i h p v i chi n tr ng

chính y m nh chi n tranh du kích, tiêu hao sinh l c ch, m r ng khu

du kích và c n c du kích, tích c c ch ng ch b t lính, t ch c t t các i

dân công ph c v chi n tr ng và ti p t c th c hi n chính sách ru ng t(1).

Ch p hành ch tr ng c a T nh u , Huy n u h p m r ng t i Bí

th chi b , Ch t ch xã, ch huy b i a ph ng huy n, quán tri t tình

hình nhi m v ph ng h ng c a Trung ng và s ch o c a T nh u ,

ki m m rút kinh nghi m công tác ch o ch ng càn, phá t tr gian th i

gian qua nh ng n i xung y u. Sau h i ngh này, phong trào toàn huy n

ã có s kh i s c rõ r t. N ng l c ch o và ch huy chi n u c a huy n

ng nh c s xã có s chuy n bi n khá m nh m . Tiêu bi u là tr n ánh

ngày 30-10-1953, m t ti u oàn Âu-Phi cùng i i ngu v trí Ngô

ng ph i h p càn quét các xã ven ng 54. Ta có 1 i i c a Trung

oàn 66, 2 trung i c a C96 ph i h p v i du kích xã Giao Ti n ph c kích

ch n ánh quy t li t, di n ra t 8 gi n 9 gi , ta ã tiêu di t 75 tên, b

th ng 44 tên, phá hu 7 xe quân s , thu 1 súng s i 81 ly và nhi u quân

trang n d c.

(1)- L ch s ng b Nam nh

LSDB huyen 1930-2005 XB =172=

Sau tr n ánh này, B i a ph ng huy n ã v n lên c l p

tác chi n trong nhi u tr n, làm nòng c t h tr dân quân du kích các xã y

nh tác chi n. Du kích các xã Giao Lâm, Giao Hi u, Giao Hoan, Giao

Tân, Giao Y n cùng b i huy n xi t ch t vòng vây v trí Th c Hoá. Du

kích Giao n Hoà, Giao S n, Giao Hoành, xi t ch t vòng vây v trí Ngô

ng. Lúc này trên trang b m t s súng tia h ng ngo i b n t a, bao vây,

ch n vi n, ch ng x c x o, ánh bom mìn, khi n cho b n ch không giám

ng ra càn quét xa. Du kích Giao Tân liên t c ph c kích, ch n ánh quân

ti p vi n t Bùi Chu xu ng Th c Hoá, tiêu di t nhi u sinh l c ch. Th i

gian này ch ra s c phá ho i s n xu t c a nhân dân ta, nh t là các vùng

xung quanh v trí và ven ng giao thông, nhi u l n chúng th côn trùng

sâu b nh phá ho i mùa màng. ch v trí Th c Hoá không cho nhân dân

cày c y. ch Ngô ng còn cho xe cóc qu n nát lúa chung quanh v trí

p vành ai tr ng. K t h p u tranh v trang v i u tranh chính tr , ta ã

n ng nhân dân d n u là các c ông, c bà ra u tranh v i lý l s c

bén: "các ông hô hào dân chúng tôi l i v i chính ngh a qu c gia, chúng

tôi l i s ng nh vào h t lúa, h t g o, nay các ông cho xe qu n nát lúa, thì

chúng tôi l i s ng b ng gì" oàn ng i ã kéo c xu ng ng ng n l i,

chúng b n th uy, e do , nhân dân v n kiên quy t u tranh, cu i cùng

chúng ph i nh ng b .

Nhân lúc tinh th n binh lính ch hoang mang, Huy n u ã ch o

ch t ch , cu c u tranh ch ng ch b t lính và y m nh công tác binh

n, b ng nhi u hình th c: hàng ngày dùng loa công su t l n phóng thanh

tin t c chi n th ng trên kh p các chi n tr ng, v ch tr n âm m u thâm c

a ch "dùng ng i Vi t ánh ng i Vi t", in t b m, truy n n r i

xung quanh v trí, kêu g i binh lính ngu ào ng , tr v v i gia ình, quê

LSDB huyen 1930-2005 XB =173=

ng. Ta còn v n ng và t ch c cho nhi u gia ình ngu binh i th m

i, òi ch ng con tr v . K t q a hàng tr m thanh niên b b t lính ã ào

ng tr v , m t s ng i mang theo c súng v n p cho ta.

Chi n th ng ông Xuân n m 1953-1954 vang d i, làm n c lòng

nhân dân c n c h ng ra m t tr n, ng b Giao Thu v a lãnh o

quân dân toàn huy n chi n u, s n xu t t i ch , v a ph i h p v i chi n

tr ng chính, huy ng s c ng i, s c c a ph c v chi n tr ng. Giao

Thu ã t ch c i dân công ho tuy n g m 350 ng i, ngày êm v n

chuy n l ng th c, mu i, cá khô, n d c cho m t tr n n Biên Ph (1).

Trên m t tr n s n xu t nông nghi p, phát ng qu n chúng khai hoang,

ph c hoá, y m nh s n xu t, tích c c thi hành chính sách gi m tô, gi m

c. Ph n kh i tr c nh ng quy n l i do cách m ng a l i và th ng l i

n d p trên kh p chi n tr ng, nh t là chi n th ng gi i phóng iên Biên

Ph (07-5-1954), nhân dân h ng hái th c hi n v t 108,8 t n thóc thu

nông nghi p. Phong trào m i m t phát tri n sôi n i, m nh m . Chi n tranh

du kích c y m nh, i i 96 ph i h p v i du kích các xã bao vây

ánh b i m i cu c hành quân t Bùi Chu chi vi n cho Th c Hoá, c ng nh

quân Th c Hoá l ng ra nh tháo ch y.

Ngày 01-5-1954, b i ph i h p v i du kích Giao Ti n ph c kích

ánh tr n " n th " trên ng 54, khi ch ti n quân g n vào tr n a

ph c kích c a quân ta, m t s con buôn ch y qua làm tr n a b l , bu c ta

ph i n súng, tr n ánh không k t qu , quân ta t n th t nhi u, tuy nhiên

ng làm cho ch hoang mang, lo s nh t là khi ph i chuy n quân, thoát

ly công s .

LSDB huyen 1930-2005 XB =174=

(1)- i dân công ho tuy n c a huy n do ng chí Tr n L ng U viên U ban KCHC huy n làm i tr ng, ng chí Phi m (Giao H i) làm i phó, ng chí Ph m Th Tuy t (Giao n Hoà) chính tr viên

u tháng 5-1954, t i các huy n phía Nam t nh, tr Bùi Chu, ch

còn 2 c m c m là Th c Hoá và Ngô ng (Giao Thu ) và ông Biên

(H i H u) nh ng u n m trong th b vây hãm, có lúc chúng ph i ti p t

ng ng không, t t ng binh lính hoang mang r u rã. Ch p hành

nh l nh c a B T ng T l nh, Liên Khu u 3 và T nh u ra ch

tr ng tiêu di t v trí Th c Hoá m r ng vùng c n c du kích. Ngày 25-

5-1954 Trung oàn 48 thu c i oàn 320, Ti u oàn 66 c a T nh ph i

p v i b i a ph ng và du kích các xã m cu c t p kích l n vào v

trí Th c Hoá, di t 40 tên, b t s ng toàn b 630 tên, thu toàn b v khí, khí

tài, quân trang, quân d ng và nhi u tài li u quan tr ng, b t s ng tên V

Công Hoà: Qu n tr ng, tên Bang Tá ngu quy n Giao Thu và 2 tên linh

c ph n ng Th c và Khuê, hai tên này v n còn v n áo s quan ngu ,

n tr n trong nhà v sinh.

Sau khi b t Th c Hoá b tiêu di t, ngày 28-5-1954 ch cho 30 xe

i, c p t c ch s t thép, xi m ng t Bùi Chu xu ng xây d ng b t c u xi

ng (Hoành Nha) cùng v i v trí Ngô ng thành vành ai liên hoàn,

án ng ng 54 nh m b o v vòng ngoài cho sào huy t Bùi Chu kh i b

bao vây uy hi p. Hàng ngày pháo ch t Bùi Chu, Hành Thi n b n xu ng

các xã ven ng 50, 54. Ngày 16-6-1954 (t c 11-5 n m Giáp Ng ) ch

cho máy bay ném bom xu ng ch Hoành Nha phiên ch ang h p làm ch t

68 ng i và nhi u ng i b th ng, cháy 20 nóc nhà, gây thêm nhi u t i ác

i nhân dân Giao Thu .

LSDB huyen 1930-2005 XB =175=

Tr c nh ng th t b i liên ti p kh p các chi n tr ng, tránh b

tiêu di t, sáng ngày 30-6-1954, ch rút kh i v trí Ngô ng, c u xi m ng

(Hoành Nha) quê h ng Giao Thu hoàn toàn c gi i phóng.

Th c ti n 9 n m kháng chi n ch ng th c dân Pháp và bè l tay sai,

cho th y Giao Thu là m t a bàn khó kh n ác li t nh t Nam nh. T

tháng 10-1949 khi ánh chi m c Giao Thu , d a vào b n ph n ng

i l t o Thiên chúa, ch thi t l p b máy cai tr c c k tàn b o, th ng

tay àn áp, c p bóc, chém gi t nhân dân yêu n c, gây hi m khích, h n

thù, chia r l ng - giáo, c bi t là th i k "2 n m 4 tháng" m t th i k

en t i nh t, tàn ác dã man nh t, y au th ng và u t h n, nhân dân Giao

Thu ã ph i ch u s o ép, tàn sát man r , ch u s kh ng b c v tinh th n

n v t ch t, t ng ch ng khó có th v t qua c, ây chính là nh ng

m tháng c c k gian nan y th thách, v i bi t bao gian kh hy sinh:

t b , tra t n, tù y, ch t chóc, nhi u ng i con ã ngã xu ng trên m nh

t quê h ng yêu d u, nhi u ng i n nay gia ình v n ch a tìm th y hài

t, nhi u ng i còn mang trên mình nhi u th ng t t.

t lên m i khó kh n th thách, v i bao n i au th ng, m t mát.

ng b và quân dân Giao Thu ã kiên trì bám t, bám dân ph c h i c

, xây d ng l c l ng kháng chi n, kiên c ng u tranh trong vùng ch

u. T ng b c ti n lên phá t , tr gian, k t h p ch t ch gi a u tranh

chính tr , kinh t , v trang làm th t b i âm m u "dùng ng i Vi t ánh

ng i Vi t, l y chi n tranh nuôi chi n tranh" góp ph n làm phá s n k

ho ch bình nh vùng ng b ng B c b c a th c dân Pháp. T ng b c

làm th t b i âm m u c a qu c và tay sai chia r l ng giáo, chia r kh i

i oàn k t dân t c, hòng làm suy y u l c l ng cách m ng và kháng

chi n c a ta.

LSDB huyen 1930-2005 XB =176=

Tr i qua nh ng n m tháng u tranh y gian khó, phong trào cách

ng ngày càng phát tri n, l n m nh và khi th i c n, ng b ã lãnh

o nhân dân n i d y phá tan ách kìm k p c a ch, ng th i y m nh

u tranh v trang ch ng ch càn quét, b o v khu du kích và c n c du

kích, ti n lên gi i phóng hoàn toàn quê h ng.

Th ng l i trên ây còn là k t qu c a tinh th n yêu n c thi t tha và

ý chí quy t tâm kháng chi n n cùng c a ng b và quân dân Giao

Thu , khi T qu c lâm nguy thì thà hy sinh t t c ch không ch u m t

c, không ch u làm nô l , v i tinh th n ó 2.100 ng i con thân yêu c a

quê h ng ã h ng hái tòng quân gi t gi c; 575 ng i ã anh d ng hy sinh,

trên kh p chi n tr ng, 122 th ng binh; 2.500 ng i tham gia thanh niên

xung phong và dân công ho tuy n; 6.129 ng i tham gia dân quân du

kích, huy ng h n 20 ngàn ngày công ào p h m hào ph c v chi n

u, óng góp 9.800 t n l ng th c, ng h 145 l ng vàng, 10 tri u ng

công phi u kháng chi n.

i nh ng chi n công và thành tích xu t s c trong cu c kháng

chi n tr ng k ch ng th c dân Pháp xâm l c, ng b , nhân dân, l c

ng v trang huy n Giao Thu , cùng ng b , nhân dân các xã Giao

Ti n, Giao Tân, Giao Y n, Giao Phong, Hoành S n ã c Nhà n c

phong t ng danh hi u cao quý Anh hùng l c l ng v trang. 7 t p th c

ng Huân ch ng Chi n công h ng Nh t, h ng Nhì, h ng Ba; 285 gia ình

s sinh t c a cán b trong kháng chi n c t ng Huân huy ch ng

kháng chi n các lo i và b ng khen c a Chính ph ; 2.685 cán b , du kích và

nhân dân c t ng Huân, Huy ch ng kháng chi n các lo i. ây là m c

LSDB huyen 1930-2005 XB =177=

son chói l i ghi vào trang s vàng v vang c a ng b và quân dân Giao

Thu .

th c ti n u tranh cách m ng và kháng chi n ã l i cho

ng b nhi u kinh nghi m và bài h c quý t hào và vi t ti p trang s

i v i nhi u chi n công m i:

1. Nhân t quy t nh m i th ng l i trên quê h ng, ó là s v n

ng sáng t o ng l i cách m ng c a ng, ng l i kháng chi n toàn

dân, toàn di n, lâu dài và t l c cánh sinh vào u ki n c th c a a

ph ng; ó là ý chí chi n u kiên c ng, vai trò ti n phong g ng m u

a i ng cán b , ng viên. Nh ó, ch v n v n có ngót ch c ng viên

ã ch p th i c , huy ng c s c m nh t ng h p c a qu ng i qu n

chúng, nhân dân vùng lên giành chính quy n trong Cách m ng Tháng Tám

(1945) l t hoàn toàn ch th c dân phong ki n th ng tr hàng th k ,

p lên Chính quy n cách m ng, mà bao c m c a ông cha tr c ó ch a

th c hi n c.

n n m sau s ng trong hoà bình, ch a ti p c n tr c ti p v i chi n

tranh, nh ng ng b ã ý th c c âm m u lâu dài c a ch, nên ã quan

tâm xây d ng c s m i m t, t ng c ng và m r ng kh i i oàn k t

toàn dân, huy ng nhân tài v t l c cung c p cho ti n tuy n. Nên khi ch

ánh n, tuy có b ng, lúng túng, th m chí ph m sai l m ban u, nh ng

c c p trên tr c ti p ch o và u n n n. ng b ã quy t tâm ng

viên cán b , ng viên v bám t, bám dân ph c h i c s v i nhi u hình

th c u tranh phong phú, a d ng, k t h p u tranh h p pháp v i b t h p

pháp. T u tranh kinh t , chính tr , ti n lên u tranh bán v trang và v

trang. Khi th i c n, lúc quân ta chi n th ng trong chi n d ch Hoà Bình

LSDB huyen 1930-2005 XB =178=

(1951-1952) tranh th phá t tr gian m khu du kích và c n c du kích.

n chi n công ông Xuân (1953-1954) quân ta gi i phóng n Biên

Ph , ng b tranh th th i c , k p th i ph i h p v i b i ch l c phát

ng cu c chi n tranh nhân dân, chi n tranh du kích m r ng và c ng c

ng ch c khu c n c du kích, d n ch vào th b bao vây uy hi p. Ti n

lên p tan b máy ngu quân ngu quy n, k t thúc th i k en t i "2 n m

4 tháng" ti n lên gi i phóng hoàn toàn quê h ng.

Cu c chi n u liên t c di n ra trên quê h ng t n m 1945-1954

t thúc th ng l i do nhi u nhân t t o lên, nh ng nhân t quy t nh chính

là s lãnh o sáng t o c a ng b bi t n m th i c (bài h c n m th i c )

giành th ng l i. ng b ã r t coi tr ng công tác xây d ng c s m i

t là m t nhi m v tr ng tâm th ng xuyên s m t. Nhi m v then ch t

xây d ng ng coi tr ng c ba m t: chính tr , t t ng và t ch c, phát

tri n i li n v i c ng c và nâng cao ch t l ng ng viên. Nh ó, ng

ã thu hút c nhi u qu n chúng u tú ã qua th thách trong chi n

u và công tác c k t n p vào ng, là nh ng h t nhân lãnh o phong

trào lúc ó, c bi t trong th i gian 2 n m 4 tháng, nhi u ng viên ã nêu

cao b n l nh và khí ti t c a ng i c ng s n, v t qua m i th thách và gian

nguy, bám t bám dân hoàn thành nhi m v . M t s ng chí không may

sa vào tay ch, chúng dùng m i th oàn thâm c t d d mua chu c

n dùng c c hình tra t n r t dã man, nh ng v n m t lòng kiên trung v i

dân v i ng, không khai báo, không làm u gì sai trái có h i cho cách

ng.

Tuy nhiên trong khi v n d ng ch tr ng c a Trung ng ng và

Liên khu u , có lúc, có n i ã nh n th c không úng n i dung ch th "xây

LSDB huyen 1930-2005 XB =179=

ng ng thành m t ng qu n chúng m nh m " nên ã phát tri n m t

cách không ch n l c, không c n c vào tiêu chu n, thi ua phát tri n m t

cách tràn lan, ch y theo s l ng n thu n, coi nh ch t l ng, nên ã k t

p vào ng c nh ng ph n t x u "c h i". Qua th thách u tranh s

ng i này b c l b n ch t hèn nhát m t tinh th n, c u an, s ch t, t b

nhi m v , b t t ch y dài, th m chí có k ra u hàng, u thú, khai báo

bí m t c s cách m ng cho ch, ra làm t dõng kh ng b nhân dân, phá

ho i phong trào cách m ng, làm nh h ng n uy tín c a ng. ây là

bài h c thi t thân v xây d ng và phát tri n ng n nay v n còn nguyên

giá tr .

2. ng ta t ng kh ng nh "cách m ng là s nghi p c a qu n

chúng", H Ch t ch c ng d y: "ph i d a vào dân, không c xa r i dân,

u không th thì th t b i, khi nhân dân giúp ta nhi u thì thành công nhi u,

giúp ta ít thì thành công ít, giúp ta hoàn toàn thì th ng l i hoàn toàn".

Ng i còn kh ng nh: "khó tr m l n dân li u c ng xong", th m nhu n l i

y ó, trong nh ng n m tháng kháng chi n ch ng th c dân Pháp xâm

c, nh t là th i k "2 n m 4 tháng" ác li t, cán b , ng viên, b i ho t

ng trong vùng ch, hàng ngày i m t v i quân thù, n u không có c s

qu n chúng nhân dân che ch , ùm b c, nuôi gi u, b o v thì làm sao bám

tr c. Chính nh xây d ng c "tr n a lòng dân" tr thành "thiên la

a võng" che tai b t m t quân thù, ó là phong trào "b o m t phòng gian,

là t ch c th p ng gia liên b o"... Sau khi m khu du kích, ng b ã

phát ng hình th c "dân ngh " thôn xóm nhân dân bàn vi c n c,

công vi c kháng chi n, công vi c dân sinh xã h i, có tác d ng n nh lòng

dân. Chính vì ng tin dân, dân tin ng, m t u dân nói " n ng" hai

LSDB huyen 1930-2005 XB =180=

u dân nói " n Bác H " th t là ngh a tình sâu n ng. Do ó, d a vào dân,

n bó v i nhân dân là quy lu t là nguyên t c, là ngu n g c t o lên s c

nh v t ch t d i non l p bi n, mãi mãi là bài h c b t di b t d ch i v i

ng b .

3. M i thành qu c a cách m ng u b t ngu n t hai y u t "ch

quan và khách quan" tr c h t là s n l c ch quan c a toàn ng b , c a

ng cán b , ng viên và qu n chúng nhân dân d i s lãnh o c a ng

ã v t qua bao gian nan th thách giành t th ng l i này n th ng

khác trên quê h ng, n u nh không phát huy t i a n i l c c a chính

mình, không ai có th làm thay c. Nh ng s lãnh o, ch o, giúp

a c p trên, c a các ngành là r t quan tr ng. Trong 9 n m t 1945-1954,

nh t là trong "2 n m 4 tháng" ch chi m óng y khó kh n, t nh ã u

ng nhi u cán b lãnh o ch ch t v t ng c ng cho huy n. Ngoài ra

nh còn u ng hàng tr m cán b c ào t o t i các tr ng l p c a

nh, c a khu c bi t l p h c ng n ngày "chu n b cho cu c t ng ph n

công" ã giúp cho huy n có m t ngu n cán b b sung cho các ngành,

gi i, nh ng c s n i tr ng y u và ch a có phong trào, do ó s k t h p

gi a n i và ngo i l c là y u t quan tr ng không ch là chi n th ng k thù

trong chi n tranh, mà c trong hoà bình xây d ng, n u không phát huy

c y u t này m i nhi m v khó thành công.

LSDB huyen 1930-2005 XB =181=

Ch ng IVng b huy n giao thu lãnh o nhân dân xây d ng CNXHvà u tranh ch ng qu c m xâm l c (1954-1975)

---

I - Kh c ph c h u qu chi n tranh, n nh tình hình, khôi ph c

phát tri n kinh t - v n hoá - xã h i; lãnh o ch ng âm m u c ng ép di

; ti n hành c i cách ru ng t; c i t o quan h s n xu t, xây d ng c s

t ch t c a CNXH (1954-1960)

1. Kh c ph c h u qu chi n tranh, n nh tình hình, khôi ph c

kinh t - v n hoá - xã h i (1954-1957).

i s lãnh o c a ng, cu c kháng chi n tr ng k ch ng th c

dân Pháp xâm l c, dân t c ta ã giành th ng l i v vang. Ngày 20-7-1954

Hi p nh Gi -ne-v v ông D ng c ký k t, bu c th c dân Pháp và

can thi p M ph i công nh n n n c l p, toàn v n lãnh th c a Vi t Nam,

Lào, C m-phu-chia, ánh d u m t b c ngo t quan tr ng c a cách m ng

c ta. T ây t n c ta b c vào trang s m i, Mi n B c hoàn toàn

gi i phóng, b c vào th i k quá lên CNXH; mi n Nam ti p t c cu c

u tranh dân t c dân ch , ti n t i th ng nh t t n c.

chi n tranh chuy n sang hoà bình v i bao khó kh n, b n b c a

u qu chi n tranh l i: tình hình s n xu t ình tr , mùa màng thu ho ch

th t bát, ru ng t b hoang hoá nhi u, i s ng nhân dân thi u ói, b nh

t.... Tháng 9-1954, H i ngh BCH Trung ng (khoá II) ra nhi m v

th tr c m t cho toàn ng toàn dân là: " oàn k t và lãnh o nhân

dân u tranh th c hi n Hi p nh ình chi n c ng c hoà bình, ra s c

hoàn thành cu c c i cách ru ng t, ph c h i và nâng cao s n xu t, t ng

ng xây d ng quân i nhân dân c ng c mi n B c, gi v ng và y

LSDB huyen 1930-2005 XB =182=

nh cu c u tranh chính tr c a nhân dân mi n Nam, nh m c ng c hoà

bình th c hi n th ng nh t, hoàn thành c l p, dân ch trong toàn qu c".

Th c hi n ch tr ng trên, Huy n u h p h i ngh m r ng t i bí

th , Ch t ch UBKC hành chính, xã i tr ng các xã và lãnh o các ban

ngành c a huy n quán tri t tinh th n Ngh quy t H i ngh BCH Trung

ng và nhi m v c a huy n trong tình hình m i.

- M t tuyên truy n th t sâu r ng trong toàn ng và toàn dân v

chi n th ng n Biên Ph và Hi p nh Gi -ne-v v ch m d t chi n

tranh l p l i hoà bình ông D ng.

- San b ng n b t gi c, rà phá bom mìn xung quanh vành ai

tr ng, thu h i v khí; n d c, chi n l i ph m còn ng r i rác trong nhân

dân.

- Kêu g i và ng viên ngu quân, ngu quy n ra trình di n h ng

ng khoan h ng c a ng và Nhà n c.

- Ph c h i s n xu t, thi hành chính sách gi m tô, gi m t c, t o khí

th ón ch th c hành c i cách ru ng t.

- C ng c và ki n toàn b máy các ban, ngành, oàn th t huy n

i xã s c m ng tr ng trách trong tình hình m i.

tr c ti p lãnh o, ch o phong trào, c quan Huy n u s tán

i thôn Tiên Ch ng (Giao Châu) chuy n v trung tâm huy n ( óng t i

nhà ng chí Tô Long xã Hoành S n). Nhi u cán b c T nh u u

ng i nh n công tác khác, ng th i u ng b sung các ng chí

Tr n V n Ch c, Lê H ng Ti m... b sung vào Ban Th ng v và b t

các ng chí Hoàng Tr ng Kh i, Tr nh Ng c C n vào Huy n u cu i n m

1954, chu n b cho c i cách ru ng t. ng chí Phan Vi t Thi c

LSDB huyen 1930-2005 XB =183=

nh u u ng v thay ng chí Tr n Thân v nh n công tác Chánh

n phòng T nh u . /c Lê Thanh Tùng (t c Lãm) U viên Th ng v

Huy n u quy n Ch t ch, ng chí Nguy n V n Lu n - Phó ch t ch, ng

chí Nguy n V n So n U viên UBKC huy n...

Th c hi n ch tr ng c a ng, m r ng kh i i oàn k t toàn

dân t c trong giai n m i. M t tr n Vi t Minh và M t tr n Liên vi t ã

hoàn thành s m ng l ch s . M t tr n T qu c huy n Giao Thu c

thành l p và ti n hành i h i b u U ban M t tr n do ng chí Hoàng

Tr ng Kh i làm ch t ch.

Ban Ch p hành Huy n oàn thanh niên c u qu c c ki n toàn và

sung cán b do ng chí Nguy n Duy Thuy t (t c C n) làm bí th ,

ng chí Lê S n: Phó bí th Huy n oàn.

Ban Ch p hành Huy n H i Ph n c u qu c do /c Th c làm bí

th , ng chí inh Th S i làm phó bí th .

Ch tr ng c a Huy n u lúc này tr c h t là n nh tình hình, an

lòng dân. Công tác chính tr t t ng c coi tr ng, Huy n l p các oàn

công tác xu ng các xã n i có n b t ch chi m óng lâu ngày và n i

ông ng bào theo o Thiên chúa tuyên truy n ý ngh a chi n th ng, ph

bi n ng l i chính sách t do tín ng ng c a ng, chính sách khoan

ng i v i nh ng ng i l m ng theo gi c n u bi t n n n h i c i,

giáo d c t o m i u ki n h l p công chu c t i. Cu i n m 1954, ta

còn t ch c cu c g p g nh ng ng i i t p trung c i t o tr v a

ph ng, ân c n th m h i ng viên h tr v gia ình làm n l ng thi n,

góp s c xây d ng quê h ng, khi n cho h c m ng, yên tâm. M t tr n

qu c, các oàn th d i c s i sâu tuyên truy n v n ng nhân dân ra

LSDB huyen 1930-2005 XB =184=

c th c hi n 10 chính sách trong nông nghi p, c v phong trào t ng gia

n xu t và xây d ng cu c s ng m i. Phát ng phong trào v n hoá v n

ngh sôi n i trong thôn xóm, t o không khí t ng b ng ph n kh i c

ng trong hoà bình h nh phúc, m t cu c s ng m i ang h i sinh.

Lúc này m t b ph n trong cán b , ng viên xu t hi n t t ng

công th n, t t ng hoà bình h ng l c, x h i. Tr c tình hình ó, Huy n

t ch c t giáo d c tình hình nhi m v m i, xác nh c quan m

p tr ng giai c p, nâng cao ý chí ph n u cách m ng, c nh giác ch ng

"viên n b c ng".

ph c h i kinh t và ch m lo i s ng nhân dân. Th c hi n Ch

th ngày 03-11-1954 c a Ban Bí th Trung ng ng v "phòng ch ng

ói và ph c h i s n xu t" và l i kêu g i ngày 22-4-1955 c a H Ch t ch.

Huy n u ã phát ng phong trào c u ói giáp h t tháng ba nh m ng

viên toàn dân trong d p bán thóc yêu n c, tr ng cây rau m u ng n ngày

ch ng ói. Huy n, xã thành l p Ban v n ng t ng tr c u ói do /c Bí

th nông h i làm tr ng ban. Huy n ra l i kêu g i ng viên toàn th nhân

dân, cán b , ng viên phát huy truy n th ng t ng thân, t ng ái san s ,

ùm b c nhau trong c n ói kém. Phong trào ti t ki m c nhân dân th c

hi n v i 3.388 h g o ti t ki m, n hình là xã Giao Ti n có 1.010 h g o.

n ng nhân dân ti t ki m n u ng trong ma chay, c i xin c

124.500 , 14.400 kg g o. Nhi u gia ình d d t ã s n sàng cho các gia

ình thi u n t b a vay thóc v t qua n n ói. Cán b , ng viên là

nh ng ng i g ng m u i u, cán b có l ng ã t nguy n rút b t ph n

tiêu chu n c c p t 45 kg g o xu ng còn 38 kg và cu i cùng ch nh n

tiêu chu n có 15 kg còn b t ra giúp dân c u ói (l ng cán b lúc ó

c tr bình quân b ng l ng th c 45 kg g o). T nh ã k p th i c u t cho

LSDB huyen 1930-2005 XB =185=

nhân dân Giao Thu 10 t n thóc và 1.000 mét v i. Huy n trích xu t kho 25

n g o, 15.000 ng (theo th i giá lúc ó) t t c s ti n thóc g o trên ã

u tr cho 2.500 h c u ói. Nh ó nhân dân ã v t qua nh ng ngày

giáp h t thi u ói, không x y ra tr ng h p nào ch t ói.

Song song v i vi c c u ói, nhi m v quan tr ng và c p bách là

ph i y m nh v chiêm xuân. ng viên nhân dân ra s c khai hoang ph c

hoá c y h t di n tích nh ng n i có n b t ch và các xã mi n 2 n i có

nhi u ru ng t b hoang hoá tr ng cây l ng th c và rau màu. T nh

ng cho nhân dân vay 55 t n thóc gi ng gieo m c y k p th i v . Kh p

i trong huy n t nông thôn n c quan, tr ng h c âu âu c ng nên

kh u hi u "t c t, t c vàng" ven ng b ru ng u t n d ng bi n thành

lu ng khoai, lu ng rau..

Song song v i vi c ng viên nhân dân ph c h i và y m nh s n

xu t, huy n còn huy ng cán b nhân dân trong huy n có s h tr c a

n v b i và dân công m t s xã c a Xuân Tr ng - H i H u giúp s c,

ch trong vòng m t tháng ta ã p ph trúc hàng ch c v n mét kh i t

quãng ê Ngô ng và C n Nhì b s t l nghiêm tr ng e do trong mùa

bão l mà th i gian t m chi m chính quy n ch không quan tâm n.

Nhân dân các xã còn tranh th ào vét 35km sông c p 3 l y n c phù sa

vào ng ru ng thau chua r a m n, ào m i sông Giao Hoành, qua Giao

Nhân l y n c t i cho hàng ngàn m u ru ng c a các xã mi n I.

Th c hi n ch tr ng c a T nh u , Huy n u ch o phong trào

xây d ng t i công t ng v , t ng vi c, tuy m i phát ng, c nhân

dân sôi n i h ng ng, cu i n m 1955 toàn huy n ã xây d ng c 893

i công v i 11.056 ng i tham gia, giúp nhau khai hoang ph c hoá,

LSDB huyen 1930-2005 XB =186=

cày c y, ch m bón ru ng ng có hi u qu , qu n chúng ph n kh i, xu t

hi n nhi u n v i công su t s c, xã Giao L c c U ban KCHC liên

khu III t ng gi y khen. Các xã Giao Thi n, Giao Hi u... c ng c U ban

KCHC huy n khen. Các xã có ngh an lát, di t chi u c ph c h i t o

thêm vi c làm. Ngh làm mu i, ánh cá bi n c Nhà n c cho vay v n

o u ki n ph c h i và phát tri n c 156 m u mu i, s n l ng

mu i s n xu t ra Nhà n c thu mua h t. Ng dân c vay v n s m te,

i ra bi n ánh b t cá, có ngày ng dân Qu t Lâm, Giao Thi n, Giao H i

ánh b t c t i 3 t n cá, ng diêm dân r t ph n kh i, i s ng n nh.

nghi p v n hoá, giáo d c, ng b r t quan tâm, nh t là s

nghi p giáo d c, m c dù còn nhi u khó kh n v c s tr ng l p, i ng

giáo viên... nh ng v i tinh th n d a vào dân xây d ng giáo d c, m i

khó kh n b c u c kh c ph c: thi u tr ng thì m n ình chùa, nhà

dân m l p, giáo viên t nguy n kiêm nhi m, nh n thêm môn, thêm gi .

Nh v y cu i n m 1955 toàn huy n ã có 415 l p h c v i 495 giáo viên,

ph n l n con em n tu i c i h c.

Nhìn chung s lãnh o, ch o úng n và sát sao c a Huy n u ,

h ng hái nhi t tình c a nhân dân, s n xu t nông, ng , diêm nghi p và

các m t c y m nh, y lùi c n n ói, i s ng n nh, nhân dân

ph n kh i, tin t ng vào s lãnh o c a ng.

2. Ch ng âm m u c ng ép di c c a ch.

Trong lúc toàn ng, toàn dân trong huy n ang t p trung gi i

quy t nh ng công vi c c p bách tr c m t nhanh chóng kh c ph c h u

qu chi n tranh do k thù l i, thì m t khó kh n m i l i n y sinh. Không

cam ch u th t b i, ch l i d ng các u kho n c a Hi p nh Gi -ne-v

t do l a ch n n i c trú. L i d ng th i gian t p k t quân t i H i Phòng

LSDB huyen 1930-2005 XB =187=

tr c khi rút kh i mi n B c (còn g i là th i gian 300 ngày, t tháng 7-

1954 n tháng 6-1955). th c hi n âm m u trên, th c dân Pháp,

qu c M và bè l tay sai ráo ri t tung gián p, bi t kích ra phá ho i mi n

c. Tên ng V ôi quê xã Giao Thanh làm gián p cho M t mi n

Nam lén lút cài ra ho t ng a bàn Giao Thu , ta b t c x ph t 3

m tù và 5 n m qu n ch t i a ph ng. M t khác ch s d ng b n ph n

ng l i d ng o Thiên chúa, ti n hành chi n d ch d d c ng ép ng

bào mi n B c di c vào Nam. ây là b ph n trong k ho ch "h u chi n

khá thâm c c a ch". M c ích c a k thù là nh m tranh giành qu n

chúng, gây m t n nh, gây nh h ng x u v i ta, t o u ki n cho

nh ng tên a ch và ph n ng có t i ác ch y theo chúng tr n tránh t i

i, ti p t c làm tay sai ch ng phá cách m ng lâu dài.

Th c dân Pháp th t b i trên chi n tr ng ông D ng, can thi p

nh y vào âm m u thay Pháp xâm chi m n c ta. M ã chi nhi u tri u

ô la, c các tên tình báo có kinh nghi m khoác áo giáo s o Thiên chúa

sang Vi t Nam cùng v i Elenrden trùm CIA Sài Gòn ph i h p v i b n

ph n ng l i d ng o Thiên chúa giáo và các t ch c ph n ng trong

c, t ch c cái g i là "T ng u di c ", chúng dùng m i th n, nh t là

dùng th n quy n, giáo lý mê ho c, l a ph nh, d d , c ng ép ng bào

thiên chúa giáo di c vào Nam.

i Giao Thu s linh m c ph n ng nh L ng Huy Hân, Ngô

Xuân H o, Nguy n ình Tôn... tri t l i d ng toà gi ng a ra nh ng

lu n u ph n ng r ng: "C ng s n là vô th n phá o, chúa ã vào Nam,

ai l i mi n B c s m t linh h n", dùng o thu t c m hi n hình, g i

con chiên theo chúa vào Nam; M s ném bom nguyên t mi n B c, Ngô

ình Di m s a quân ra ánh mi n B c...

LSDB huyen 1930-2005 XB =188=

Nh n rõ b n ch t âm m u thâm c c a ch, ngày 05-9-1954, Ban

Bí th Trung ng ng ra Ch th s 91-CT/TW "v phá tan âm m u c a

ch c ng ép ng bào di c vào Nam là cu c u tranh chính tr gay go

và c p bách" nh m v ch tr n âm m u c a qu c M và tay sai l i d ng

tôn giáo l a ph nh, d d và c ng ép ng bào ta di c vào Nam theo

chúng. Tuyên truy n gi i thích sâu r ng chính sách t do tín ng ng trong

ng bào giáo dân, chính sách khoan h ng c a ng i v i ng i l m

ng theo gi c tr c ây. Huy ng m i l c l ng cán b , ng viên,

qu n chúng nhân dân, tham gia chi n d ch, làm th t b i n m c t i a âm

u c a ch c ng b c ng bào ta di c vào Nam.

Ti p ó, Ban bí th Trung ng ng ra Ch th s 106 và 110 v

"ch ng âm m u phá ho i Hi p nh Gi -ne-v c a qu c M " ng th i

ch ng t t ng "s M , ph c M ". Th c hi n s ch o c a T nh u ,

Huy n u ã m t h c t p sâu r ng các ch th trên trong toàn ng b

nh m xác nh quan m l p tr ng v ng vàng, kiên quy t ch ng M b o

Hi p nh Gi -ne-v gi gìn hoà bình, t ng b c làm phá s n âm m u

a chúng.

Huy n u ã huy ng 300 cán b , ng viên, oàn viên thanh niên,

trong ó t nh t ng c ng trên hai ch c cán b v huy n v a v n ng s n

xu t, v a chu n b cho cu c c i cách ru ng t và kêt h p v i ch ng c ng

ép di c c a ch.

cán b trên c phân công v các xã tr ng m nh : Giao L c,

Giao Thi n, H ng Thu n, Giao Nhân, Giao Châu, Giao Lâm, Giao Hoan,

Giao Hi u, Giao Xuân... cùng v i cán b xã thâm nh p vào các h giáo dân

tuyên truy n gi i thích chính sách t do tín ng ng, chính sách khoan

ng c a ng, khuyên ng bào không m c m u k ch di c vào Nam.

LSDB huyen 1930-2005 XB =189=

Khi ti p xúc, càng v sau, k x u l i d ng th n quy n e do , c ng b c,

thì s ph n ng c a ng bào v i cán b càng thêm c ng th ng, ch i b i,

i cán b không cho vào nhà. M t khác ráo ri t chu n b hành lý, bán

c, b s n xu t, ng ru ng lúa chín r b không g t, xóm làng tiêu u,

xác th t m m.

Th y vi c d d c ng ép ng bào di c l t không có hi u qu ,

ch thay i ph ng th c b ng cách t p trung giáo dân thành t ng oàn

m, b y ch c, m t tr m, có trang b hung khí, canh gác, m i t p có k

m u ch huy, kh ng ch không cho ng i ra i quay tr l i và s n sàng

ch ng l i cán b khi n v n ng, vu cáo cán b ta là c p ng xông

vào ánh; t giác v i U ban Qu c t giám sát Hi p nh Gi -ne-v r ng

chính quy n ta vi ph m Hi p nh, không cho nhân dân t do l a ch n n i

trú, yêu c u U ban qu c t giám sát v can thi p.

Ngoài kh i t u chi n ch vào sát vùng bi n Qu t Lâm dùng loa

công su t l n tuyên truy n su t ngày êm kêu g i ng i ra tàu ón a i

mi n Nam, cho máy bay th truy n n, in ti n gi , gi y t gi c p cho

ng i di c , gây c nh h n n v tr t t an ninh nông thôn.

p tan âm m u phá ho i c a k ch, nhi u cán b , ng viên ta

không ng i gian kh , nguy hi m v n i theo v n ng ng bào không m c

u k thù, y ng bào i ng c l i con ng hoà bình th ng nh t t

c, l i quê h ng làng xóm xây d ng cu c s ng m i t t i, p o,

n hình nh cán b , ng viên Giao Tân, Giao Hoan, Giao Lâm, Giao

c, H ng Thu n, Giao Châu... có ng chí b ng bào xua i, ph n t

côn hành hung thoá m v n kiên trì bám sát nh ng chí Phan Tr i

(Giao Hi u), ng chí L c (Giao Châu), ng chí Bùi Vi t Vi n (Giao

c), /c Tr nh Ng c V n (Giao Tân), /c ng V n Ro bí th chi b xã

LSDB huyen 1930-2005 XB =190=

Giao Hà Thanh, m c cho k x u h m do , ng chí v n d ng c m nh y

xu ng thuy n c a ng bào di c t i c a Ba L t nh v t bi n ra tàu ch

tuyên truy n thuy t ph c, trên b m t s ng bào làng xóm bên l ng

ra t n n i kêu g i v n ng bà con l i. Cu i cùng ng bào c ng nghe ra

và quay tr v . Xúc ng tr c tình c m c a cán b ngày êm theo sát

nhân dân giúp , v n ng ng bào l i, nhi u ng i ã ra i th y rõ

th c t c nh kh c c tr i t p trung "x y nhà ra th t nghi p" nh n rõ s

a g t c a k x u ã t nguy n quay tr v a ph ng. S ng bào lúc

u ng nh n ã chu n b s n sàng ra i, sau c gi i thích ã nh n ra và

xin l i; nh ng c ch và hành ng ó có tác d ng làm phân tâm nhi u

ng i. Ngày 22-3-1955, U ban Qu c t v Sa Châu, nhi u ng i trong s

trên ã h ng hái ch t v n: "các ng b trên nói chúa ã vào Nam; M s

ném bom nguyên t mi n B c; Ngô ình Di m s a quân ánh ra mi n

c"... có úng nh v y không? nh m t cáo và v ch tr n âm m u c a

ch và b n ph n ng bày t ra l a d i, d d , c ng ép ng bào di

vào Nam.

i v i nh ng ng i quy t tâm ra i, ph i h p T giám sát qu c t ,

ta c p gi y thông hành và t ch c m t chuy n canô cho ngót 200 ng i ( a

ph n là ng i Sa Châu) ra H i Phòng di c vào Nam, trong s ó có 3

ng i tr l i gi y thông hành cho T giám sát qu c t xin l i, không

ch ki m c vu cáo ta vi ph m hi p nh. Chính T giám sát Qu c t khi

Nam nh c ng ph i th a nh n chúng ta th c hi n Hi p nh úng n.

Cu c u tranh c a ng b và nhân dân Giao Thu , giành d t

qu n chúng, ch ng l i âm m u c a ch, d d , c ng ép ng bào di c

vào Nam di n ra vô cùng gay go quy t li t. M c dù ch có th c hi n c

t ph n âm m u y 1.570 ng i r i quê h ng di c vào Nam (trong ó

có 570 ng i do ta c p gi y phép). Trong lúc ó hàng v n giáo dân b t

LSDB huyen 1930-2005 XB =191=

ch p s e do và kh ng ch , kiên quy t l i mi n B c, yên tâm s n xu t,

xây d ng cu c s ng m i t i quê h ng. Huy n u còn ch tr ng v n

ng ng bào các thôn bên l ng sang th m h i ng viên giúp ng

bào công giáo ph c h i s n xu t, n nh i s ng. Các xã giúp ng

bào t ch c th t long tr ng và chu áo l Noel (25/12/1955), oàn i bi u

t tr n T qu c huy n i th m h i ng viên và chuy n th c a H Ch

ch g i ng bào công giáo, các v linh m c nhân l Noel. S quan tâm

sâu s c v i s ng v t ch t, tinh th n t o c ni m tin c a ng bào công

giáo v i ng. i ôi v i tuyên truy n v n ng ng bào, ta c ng kiên

quy t tr ng tr nh ng k ch m u phá ho i cu c s ng yên lành c a ng

bào. Tháng 9-1954, Toà án nhân dân t nh công khai m phiên toà xét x 5

tên u s v i t i danh "d d , c ng ép ng bào di c vào Nam" (trái v i

u kho n t do c trú c a Hi p nh Gi -ne-v ), có tác d ng r n e và

ng n ch n s ch ng phá c a b n ph n ng a ph ng. Giao Thu

chính quy n các c p c ng kiên quy t tr n áp, r n e c nh cáo a i c i t o

nh ng tên gây r i, phá ho i tr t t nông thôn(1).

Nh nh ng bi n pháp kiên quy t k p th i, s bám sát l n l n c a

cán b , ng viên, cu c u tranh ch ng ch d d , c ng ép ng bào di

vào Nam ã giành th ng l i. n cu i tháng 6-1955, làn sóng di c

ch m d t. Tình hình Giao Thu c b n tr l i n nh, tình oàn k t l ng

giáo c th t ch t(2).

Tuy nhiên trong cu c u tranh ch ng ch d d , c ng ép ng

bào di c vào Nam Giao Thu lúc u có ph n b ng, do ta ch a l ng

t c m c quy t li t c a cu c u tranh. M t s n i phát hi n âm

u ch ch m. S ph i k t h p m t s xã v i oàn cán b c a huy n v

ng c ng còn thi u ch t ch , vì v y ã m t b ph n giáo dân d dàng

c m u ch di c vào Nam.

LSDB huyen 1930-2005 XB =192=

3. Ti n hành c i cách ru ng t

Tr c khi ti n hành c i cách ru ng t Giao Thu , ph n l n cán

, quân dân chính ng c a huy n l n l t t nh u i tham gia gi m tô

và c i cách ru ng t n i khác. Ban Huy n u gi i th , thay b ng Ban

cán

(1)- Xã Giao Hà Thanh ta ã b t các tên Ph m R t, Công C , Tr n Th Vân, Tr n Hi p, Tr n ng, Tr n Chuyên, Ph m Cao, Th Th , V n Minh i c i t o và làm gi y cam oan qu n thúc t i a ph ng

(2)- T li u và các s li u trên trích báo cáo s 39 n m 1955 c a Huy n u Giao Thu

do ng chí Phan Vi t Thi làm tr ng ban, cùng lúc oàn cán b ch

o s n xu t do t nh u v Giao Thu , chia thành nhi u t xu ng các xã

u tra, n m tình hình t ch c, cán b chu n b cho nhi m v c i cách

ru ng t và ch nh n t ch c. Tháng 10-1955 t nh u ng chí Phan

Vi t Thi v nh n công tác khác, ng chí Tr nh Ng c C n c c làm

Tr ng Ban cán s , nhi m v chính là ôn c s n xu t.

Sau khi mi n B c hoàn toàn gi i phóng, nhân dân c s ng trong

không khí hoà bình, t do. Song ru ng t ph n l n v n n m trong tay giai

p a ch phong ki n, nông dân ph n nhi u không có ru ng t, ph i

ch u c nh phát canh thu tô ho c làm thuê cho a ch . Do ó, v n

"ng i cày có ru ng" là yêu c u b c thi t i v i nông dân lúc này. Chính

vì v y trong H i ngh Trung ng l n th 8 khoá II tháng 8-1955 kh ng

nh c i cách ru ng t v n là nhi m v trung tâm và k h p th t t ngày

20 n 26-3-1955 Qu c h i n c Vi t Nam Dân ch c ng hoà khoá I nh t

trí thông qua Chính sách c i cách ru ng t mi n B c. ây là ni m vui

khôn xi t i v i giai c p nông dân nói chung, nông dân Giao Thu nói

riêng b y lâu h ng mong i. Tháng 12-1955, c i cách ru ng t t 5 -

LSDB huyen 1930-2005 XB =193=

t cu i cùng c tri n khai ng lo t các t nh, huy n còn l i, trong ó

có huy n Giao Thu , v i ph ng châm "d a h n vào b n c nông, oàn

t v i trung nông, liên hi p v i phú nông, ánh toàn b giai c p a

ch ".

Giao Thu thu c s ch o c a oàn u 3 c i cách ru ng t ( óng

xã Xuân Ng c - Xuân Tr ng). Các i c i cách ru ng t ã ng lo t

to v 27 xã c a Giao Thu trong không khí hân hoan ph n kh i c a nông

dân. Nh ng i viên c phân công ph trách t ng khu xóm ti n hành

"th m nghèo, h i kh ", "b t r , sâu chu i" th c hi n "ba cùng" (cùng n,

cùng , cùng làm) theo ba b c:

- B c th nh t: tuyên truy n ch tr ng, chính sách c a ng,

phát ng nông dân vùng lên "có kh , nói kh " v ch tr n nh ng t i ác bóc

t c a giai c p a ch . Trên c s ó ti n hành phân nh thành ph n giai

p cho t ng lo i i t ng.

- B c th hai: Sau khi oàn u ã duy t danh sách quy nh thành

ph n a ch , ác bá t nh, xã, n u xã nào ch a t l % thì v ti p t c rà

soát xác nh l i cho . Xã nào ã t l thì ti n hành phát ng nông

dân u t công khai, tr c ti p v ch m t ch tên nh ng t i ác và hành vi

bóc l t c a t ng tên a ch th ng. i v i nh ng tên a ch c ng hào

ác bá có nhi u t i ác, l p phiên toà xét x nông dân là kh ch lên t

cáo t i ác và n máu do chúng gây ra, chúng ph i nh n nh ng b n án thích

áng. Trong nh ng ngày này khí th u tranh s c sôi nh m h uy th và

kiên quy t ánh giai c p a ch và c ng hào ác bá nông thôn. Ngay

giai c p nông dân Thiên chúa giáo v a tr i qua t sóng gió do b n

ph n ng tuyên truy n l a g t d d c ng ép di c , ch ng nh ng giám

u t a ch , v ch m t ch tên b n ph n ng i l t o Thiên chúa mà

LSDB huyen 1930-2005 XB =194=

còn dám ng i ch to các phiên toà v ch t i L ng Huy Hân m t tên ph n

ng i l t linh m c, có nhi u t i ác v i nông dân công giáo, là tên c m

u b n ph n ng ch ng phá cách m ng. Trong b c này toàn huy n quy

496 a ch th ng, 184 a ch c ng hào gian ác, 5 a ch kháng chi n

và 355 phú nông.

- B c th ba: b c cu i cùng c a c i cách ru ng t ti n hành t ch

thu, tr ng thu, tr ng mua ru ng t, tài s n c a giai c p a ch chia cho

nông dân b n c nông g m 413 m u 9 sào ru ng, 540 ngôi nhà, 636 con

trâu bò, hàng tr m l ng vàng, hàng tr m t n thóc.... t ng b ng ph n kh i

nh t, nông dân gi ng cao c sao vàng, nh H Ch t ch trong ngày h i

m th nh n ru ng. Nhi u bà con nông dân ngh n ngào, xúc ng r i

c m t khi c ng trên m nh ru ng c a mình.

i cách ru ng t ã ánh toàn b giai c p a ch phong ki n

nông thôn, a nông dân lên a vi ng i ch nông thôn, c m ngàn

i c a giai c p nông dân ã thành hi n th c. Hoàn thành c i cách ru ng

t còn góp ph n hoàn thành cách m ng dân t c dân ch mi n B c, a

mi n B c ti n lên CNXH, xây d ng mi n B c thành h u ph ng v ng

ch c cùng ng bào mi n Nam ru t th t u tranh th ng nh t t n c.

Song c i cách ru ng t và ch nh n t ch c Giao Thu c ng

nh các a ph ng khác ã m c nh ng sai l m nghiêm tr ng, ó là:

- V t ch c: oàn u và i c i cách ru ng t ã không d a vào

ch c ng, chính quy n, các oàn th cách m ng a ph ng phát

ng qu n chúng nông dân. Sai l m nghiêm tr ng nh t là ánh giá chi b

ng ta là t ch c ng phái ph n ng Qu c dân ng l ng vào l ng n

chính quy n và các oàn th nên ã gi i tán chi b , chính quy n, các oàn

th . M i công vi c u do i toàn quy n quy t nh k c vi c khai tr ,

LSDB huyen 1930-2005 XB =195=

ghép t i, k t n p ng viên, b t c t nh c cán b ... vi ph m nghiêm tr ng

nguyên t c, u l ng.

i v i cán b , ng viên c s tuy t i b ph n là nh ng ng

viên kiên trung b t khu t v a qua th thách trong ch h u 2 n m 4 tháng

và ch ng ch c ng ép di c , c ng b quy ch p là ph n ng "Qu c dân

ng" là "c ng hào ác bá m i"; 109 ng viên b quy oan, trong ó 20

ng chí bí th , ch t ch xã b b t, m t s ã có án t hình ch ngày thi

hành nh ng chí Ngô Bình (Bí th Giao Long), /c Nguy n Bình (Bí th

Giao H ng), /c Tr nh Ng c V n (Bí th Giao Tân), /c Nguy n Giá (Bí

th Giao Ti n), /c Cao Kim Chung (Bí th Giao Phong), /c Phùng H u

Hùng (Bí th Giao S n), /c Nguy n Xuân t (Ch t ch Bình Hoà), /c

Nguy n L ng B t (Ch t ch Giao Y n).

i v i cán b , ng viên các c quan trong huy n, nh ng ng

viên có v n nghi v n chính tr ho c liên quan, có ng i thân thu c giai

p bóc l t thì tâm tr ng lo âu b t n. Song nhi u cán b ng viên b quy

sai ã t rõ b n l nh b t khu t không nh n s vu kh ng ép bu c, may thay

lúc này T nh u tiêu bi u là /c Lu t: U viên th ng v T nh u , Tr ng

Ban T ch c T nh u là ng i kiên quy t u tranh b o v cán b nói

chung và cán b do t nh qu n lý nói riêng, yêu c u x lý cán b ng viên

ph i thông qua T nh u , nh ó c ng làm ch m vi c thi hành án và h n ch

c nhi u sai l m khác i v i cán b , ng viên.

- Vi c phát ng nông dân t giác hành ng bóc l t và t i ác c a

giai c p bóc l t và b n ph n ng m c sai l m nghiêm tr ng là coi t ch c

ng, chính quy n ta c n b n là t ch c ch ho c b ch l ng n, nên

cán b i h ng d n cho c t cán u t theo t i l i nh s n, m t khác

t s ph n t x u b t mãn, b n c h i, ho c mâu thu n trong gia t c,

LSDB huyen 1930-2005 XB =196=

nhân c h i này tr thù, d ng chuy n vu kh ng cho ng i này, ng i kia.

i c i cách ru ng t thi u u tra xem xét d n n quy k t, u t tràn

lan. Vi c quy nh thành ph n giai c p r p khuôn máy móc nh t l a

ch là 5% dân s , do ó tình tr ng gò ép cho t l , ch tiêu giao, nên

nhi u ng i b quy oan, quy sai.

- Vi c k t n p ng viên m i, b t c t nh c cán b c p u và

chính quy n c s , do thành ph n ch ngh a, nên h u h t s cán b , ng

viên là b n c nông trình v n hoá th p, n ng l c lãnh o, u hành

lúng túng, ý th c ng kém, nên khi g p khó kh n r i r ng nhi u, ho c

ph i v n ng các ng chí ó t rút kh i chi u , chính quy n.

Tháng 4-1956, khi phát hi n ra nh ng sai l m c a c i cách ru ng

t, ng ã ch tr ng kiên quy t s a ch a. Th c hi n ch tr ng c a

Trung ng, T nh u ã t ch c h i ngh m r ng t i cán b ch ch t c a

nh và huy n, h c t p th H Ch t ch kêu g i ng bào nông thôn ngày

18-8-1956, quán tri t Ngh quy t H i ngh BCH Trung ng l n th 10

(tháng 9-1956) và Thông cáo c a Chính ph v k ho ch s a ch a sai l m

a c i cách ru ng t nh m oàn k t toàn dân, n nh nông thôn, y

nh phát tri n s n xu t.

m b o s lãnh o, ch o công tác s a sai c i cách ru ng t

t k t qu , tr c h t ki n toàn Ban Huy n u , T nh u u ng ng chí

Nguy n V n Hà (t c Bái) v tr c ti p làm Bí th Huy n u (1).

- /c Mai Xuân Tú: Phó bí th Huy n u

- /c Hoàng Tr ng Kh i: Phó bí th , Ch t ch UBHC huy n

- /c Tr nh Ng c C n: U viên Ban th ng v Huy n u : T ch c

- /c Tr n V n Ch c: U viên BTV Huy n u , Tuyên hu n.

LSDB huyen 1930-2005 XB =197=

- /c Võ Tòng Chính: U viên BTV Huy n u , Huy n i

Lúc này h u h t cán b i tham gia c i cách ru ng t các n i l n

t tr v ; Huy n u ti n hành s p x p ki n toàn b máy các ban ngành,

oàn th c a huy n. ng th i thành l p Ban ch o công tác s a sai c a

huy n do /c Bí th Huy n u làm tr ng ban. Nhi u cán b có n ng l c

a các ban ngành c a huy n c tr ng t p, cùng 74 cán b c a t nh c

nh u c v cùng cán b huy n phân công xu ng ti n hành công tác s a

sai các xã.

(1)- V nh n công tác sau 2 tháng T nh u l i u /c Nguy n V n Hà v t nh nh n công tác m i, /c Mai Xuân Tú Phó bí th lên thay gi ch c Bí th Huy n u ,/c

Tú làm Bí th c th i gian ng n tình hình còn khó kh n b t n, T nh u phân công /c Nguy n V n Ti n: T nh u viên v Bí th Huy n u thay ng chí Tú.

Sau khi x y ra nh ng sai l m trong c i cách ru ng t, tình hình

nông thôn Giao Thu m t n nh, tình hình t t ng cán b , ng viên,

qu n chúng nhân dân di n bi n r t ph c t p. Mâu thu n và thành ki n

trong n i b nhân dân gi a ng i u t v i ng i b quy oan, mâu thu n

gi a cán b , ng viên c v i cán b , ng viên m i trong c i cách ru ng

t khá gay g t. Nhi u cu c xô xát v i cán b cán x y ra; nh ng t n n xã

i tr c ây ã d p b nay tái di n, n n c b c tràn lan, nh ng h t c l c

u nh ma chay c i xin ình ám c d p tr i d y, nh t là vùng thiên

chúa giáo, Toà giám m c Bùi Chu ra th chung s 15 v i n i dung x u

nh m xoá nhoà k t qu c i cách ru ng t. B n ph n ng i l t thiên

chúa giáo l i d ng Toà gi ng xuyên t c chính sách c a ng, Nhà n c,

tung tin n nh m gây hoang mang trong nhân dân, nh t là giáo dân,

LSDB huyen 1930-2005 XB =198=

khuyên giáo dân c chia qu th c trong c i cách ru ng t hãy tr l i

cho a ch vì ó là c a trái l . Thúc ép cán b , ng viên c k t n p và

b t trong c i cách ru ng t ph i n Toà gi ng x ng t i và t b nhi m

n u không s b ph t v "rút phép thông công". C m con chiên không

c vào các oàn th , i h i h p, h c t p... chúng còn c u k t v i b n a

ch , c ng hào gian ác ã b ánh ngóc u d y ch ng i quy t li t.

Nh v ba tên: c, Ký, Ng c hành ng ám sát ng chí Cao Tr n Cao:

Công an huy n làm nhi m v s a sai xã Giao Hà Thanh, ng chí Cao b

th ng, ba tên b tr ng tr l nh án tù.

Th c hi n Ngh quy t c a Trung ng và ch tr ng c a T nh u ,

tháng 01-1957, công tác s a sai c ti n hành ng lo t các xã trong

huy n. V i ph ng châm "sai âu, s a y, không sai không s a" kiên

quy t b o v k t qu c a c i cách ru ng t, s a sai ti n hành theo các

c:

+ B c m t: C ng c , ki n toàn t ch c ng, chính quy n, m t

tr n và các oàn th . Sau h i ngh c a T nh, Huy n u t ch c h i ngh cán

ch ch t t huy n t i xã và các cán b b x lý oan sai, h c t p Ngh

quy t H i ngh Trung ng l n th X, Th c a H Ch t ch g i ng bào

nông thôn kh ng nh nh ng thành qu t c trong c i cách ru ng t

là to l n, ng th i Ng i c ng ch rõ nh ng sai l m khuy t m trong

lãnh o ch o c a Trung ng, trong ó có n i dung t phê bình nh n

i c a Bác, c a /c T ng Bí th Tr ng Chinh ã gây xúc ng trong cán

, ng viên, nên s ông cán b b x lý oan sai, b u t u c m thông

có thái úng m c. C nhiên v n còn m t s ít có thái c ng th ng,

ch a th t c m thông v i ng viên, c t cán trong c i cách ru ng t. Sau

ó, ti n hành h c t p sâu r ng trong các t ch c oàn th và ngoài qu n

chúng nhân dân, nh m t o s nh t trí cao v t t ng trong ng, ngoài

LSDB huyen 1930-2005 XB =199=

qu n chúng nhân dân i v i s lãnh o sáng su t c a ng và H Ch

ch.

Song song v i vi c phát ng n nh tình hình t t ng, Huy n u

ng th i ch o ki n toàn t ch c ng c s . Tính n c i cách ru ng

t có 27 chi b 27 xã g m 317 ng viên, trong c i cách ru ng t có

198 ng chí c k t n p thêm, trong ó có 37 ng viên Thiên chúa

giáo, nâng t ng s ng viên nông thôn lên 414 /c, trong c i cách ru ng

t 109 ng viên b x lý oan c ph c h i ng t ch. Ngay khi phát

hi n sai l m c a quá trình ch nh n, Huy n u ã k p th i xem xét tr l i

ng t ch cho 31 ng viên thu c các chi b c quan xung quanh huy n.

Ngoài vi c ph c h i ch c v công quy n cho cán b , ng viên b quy oan.

Quá trình s a sai Huy n c ng tr l i t do cho 105 ng i thu c i t ng

khác b qu n thúc, 47 ng i c h ng l ng khoan h ng, xoá án tù và

25 ng i c mi n truy t .

Cùng v i vi c khôi ph c ng t ch cho ng viên, Huy n u ti n

hành ki n toàn các Ban chi u s l ng, ch t l ng m b o lãnh

o th c hi n th ng l i công tác s a sai và lãnh o y m nh s n xu t.

Trong c i cách ru ng t vi c lãnh o c a i có nhi u sai l nh nên trong

chi u c c u h u h t là ng viên m i, n ng l c y u kém không phát huy

c vai trò lãnh o, ho t ng c m ch ng. Tr c th c tr ng ó, xét kh

ng và uy tín c a cán b , ngoài s chi u u ki n, nh ng chi u viên

ng l c, ý th c ng viên kém v n ng các ng chí ó t rút kh i chi

là 20 /c. Huy n u ph c h i ch c v công quy n cho 36 /c chi u c

x lý oan và b t 23 /c chi u m i b sung vào Ban chi u các xã.

n li n v i vi c ki n toàn c p u , ng th i c ng c và ki n toàn

chính quy n, m t tr n, các oàn th . i v i nh ng cán b qu n chúng

LSDB huyen 1930-2005 XB =200=

ngoài ng có nhi u c ng hi n b x lý oan trong c i cách ru ng t c ng

c xem xét tr l i ch c v công quy n. Ki n toàn U ban hành chính xã

i 238 u viên, 125 cán b xã i, 64 cán b công an, nông h i có 341 y

viên ch p hành và 8.801 h i viên, oàn thanh niên có 139 u viên ch p

hành, h i ph n có 283 u viên ch p hành và 9.436 h i viên.

i v i oàn thanh niên, ngày 19-10-1955 B Chính tr Trung

ng ng ra Ngh quy t i tên oàn thanh niên C u qu c thành oàn

thanh niên Lao ng Vi t Nam. n s a sai c i cách ru ng t n m 1956,

th c hi n Ngh quy t c a B chính tr và ch tr ng c a T nh u . Huy n

quy t nh i tên oàn thanh niên C u qu c thành oàn thanh niên

Lao ng Vi t Nam t huy n t i xã. H u h t c s oàn TNCQ b gi i th

trong c i cách ru ng t c ph c h i và i tên oàn thành oàn TNL

Vi t Nam. Ban Ch p hành Huy n oàn c t ng c ng do ng chí

Nguy n Ng c Phan: Bí th , ng chí Ph m V n Quýnh: Phó bí th Huy n

oàn, các Ban ch p hành xã oàn c c ng c và ki n toàn, cán b oàn

s b x lý c ph c h i ch c v . T t c ã t o m t lu ng sinh khí m i

cho ho t ng c a oàn v i bao hình th c phong phú, sôi n i có hi u qu .

oàn th c s là i h u b , cánh tay c l c góp ph n giúp ng s a ch a

sai l m trong c i cách ru ng t, tranh th qu n chúng, b o v c t cán và

oàn viên thanh niên vùng Thiên Chúa giáo, không ch kh ng ch và

lôi kéo qu n chúng thanh niên, nhi u ng i ã tr ng thành tr thành cán

ch ch t vùng giáo; oàn còn là nòng c t phát tri n phong trào th d c

th thao, bóng chuy n, bóng á, ch y nh y... Phong trào v n hoá v n ngh :

ca hát, nh y múa qu c t v ... gây m t không khí h h i ph n kh i trong

qu n chúng nhân dân, góp ph n t ng b c xua tan b u không khí không

lành m nh trong nông thôn.

LSDB huyen 1930-2005 XB =201=

+ B c hai: Ti n hành rà soát s a l i thành ph n giai c p quy nh

ch a úng và chính sách n bù tài s n cho nh ng ng i quy sai. ây là

công vi c r t khó kh n, ph c t p, ng ch m nhi u n quy n l i chính tr ,

kinh t c a nhi u ng i. M t khác, m t s n i b n ph n ng và m t s

a ch ngoan c ngóc u d y tìm m i cách ch ng phá. Tr c tình hình

ó, Huy n u ch o khá ch t ch , b c i th n tr ng, thông qua vi c t

ch c h c t p th t t t trong ng, các oàn th và ngoài qu n chúng nhân

dân v " ng l i nông thôn" v n bù tài s n cho nh ng ng i b h i

nh m: phòng ng a b n a ch ngóc u d y ch ng i, b n ph n ng

phá ho i. ng th i phòng ng a t t ng t khuynh, b o th c ch p, t

ng bàng quan, h u khuynh, qua loa, xoá nhoà ranh gi i trong ng và

ngoài qu n chúng nhân dân, v i tinh th n không l t m t tr ng h p quy

sai mà không s a, ho c ã quy úng l i s a thành sai. K t qu ta ã xem

xét k t ng tr ng h p i chi u v i tiêu chu n h thành ph n cho 129 a

ch c ng hào gian ác xu ng a ch th ng, xoá 261 tr ng h p quy a

ch th ng xu ng thành ph n khác, h 318 phú nông xu ng các thành

ph n khác.

Công tác n bù tài s n c ng khó kh n ph c t p, nh ng nh làm t t

công tác chính tr t t ng, c ng v i làm t t vi c s a ch a thành ph n,

qu n chúng nhân dân ph n kh i tin t ng vào chính sách và s lãnh o

sáng su t c a ng. Nh ng ng i b quy sai a ch , gia tài b t ch thu,

tr ng thu, tr ng mua c ng thông c m v i khó kh n c a ng, vui lòng

nh n s n bù theo chính sách, ng i c chia tài s n c ng vui v

nh ng l i ph n tài s n c chia. Ru ng t n bù cho 314 h b quy

sai thành ph n là 173 m u 4 sào B c B , tr l i 77 con trâu bò, 383 h

c tr l i nhà, 58 h c n bù m t ph n tài s n. Dành ru ng t

m b o chính sách i v i tôn giáo, riêng các nhà x thêm 58 m u 8

LSDB huyen 1930-2005 XB =202=

sào, chia thêm 63 m u 4 sào cho 151 h gia ình th ng binh li t s , gia

ình c s kháng chi n (1).

n cu i n m 1957, công tác s a ch a sai l m trong c i cách ru ng

t Giao Thu ã k t thúc th ng l i. N i b ng oàn k t, m i b t hoà

trong nhân dân c gi i to , tình làng ngh a xóm c gi v ng. Lòng tin

a cán b , ng viên và qu n chúng nhân dân v i ng c khôi ph c,

tình hình nông thôn ngày m t n nh, nhân dân ph n kh i, h ng hái lao

ng y m nh s n xu t, tích c c tham gia các phong trào cách m ng a

ph ng.

4. C i t o quan h s n xu t c xây d ng quan h s n xu t

XHCN và phát tri n kinh t - xã h i (1958-1960).

Trên c s s a sai trong c i cách ru ng t th ng l i, d i s lãnh

o c a Huy n u , các oàn th qu n chúng ã ng viên nhân dân tích

c y m nh s n xu t, tham gia sôi n i các phong trào cách m ng a

ph ng. Trong th i m ó, t i k h p th 8 Qu c h i khoá I, ngày

16/4/1958, Ch t ch H Chí Minh ã nêu rõ nhi m v c a toàn ng, toàn

dân trong 3 n m 1958-1960 là "ra s c c ng c mi n B c, a mi n B c

ti n d n lên CNXH, ng th i u tranh th c hi n th ng nh t n c nhà".

Tháng 11/1958 Ban Ch p hành TW ng (khoá II) h p H i ngh l n th

14

(1)- Các s li u c i cách ru ng t c ghi trong Báo cáo "t ng k t 10 n m" (9 n m kháng chi n và 1 n m hòa bình) c a Huy n u Giao Thu s 75-BC/HU.

ra nhi m v k ho ch 3 n m, Ngh quy t ch rõ: nhi m v c b n c a

mi n B c là y m nh cu c c i t o xã h i ch ngh a, tr ng tâm tr c m t

là y m nh cu c c i t o XHCN i v i thành ph n kinh t cá th c a

LSDB huyen 1930-2005 XB =203=

nông dân, th th công và thành ph n kinh t t b n t doanh. ng th i

ph i ra s c phát tri n kinh t qu c doanh, y m nh phong trào i công,

p tác xã nông nghi p, HTX mua bán, HTX tín d ng (3 ng n c h ng

nông thôn) trên nguyên t c: dân ch , t nguy n, cùng có l i.

Quán tri t hu n th c a H Ch t ch và Ngh quy t H i ngh l n th

14 c a BCH Trung ng, ch tr ng c a T nh u trong 3 n m 1958-1960

là: T p trung y m nh phát tri n nông nghi p, tr c h t c i t o nông

nghi p làm khâu chính, a phong trào t i công i lên, làm c s cho

vi c thành l p HTX nông nghi p, ng th i y m nh 3 ng n c h ng

nông thôn cùng ti n lên (1).

c vào th c hi n k ho ch 3 n m trên ây, Giao Thu có nh ng

thu n l i c b n, sau s a sai, b máy lãnh o t huy n n c s c

ng c và ki n toàn, hi u l c lãnh o c a các c p u ng, chính quy n

c t ng c ng. Nh n th c chính tr t t ng, quan m l p tr ng v ng

vàng, ý th c trách nhi m nhi t tình công tác trong cán b , ng viên c

nâng lên. Nhân dân c làm ch cu c s ng m i, h ng hái lao ng s n

xu t, xây d ng nông thôn m i. Song c ng còn r t nhi u khó kh n tr ng i,

c dù ã b ánh c uy th chính tr và kinh t , nh ng ph n t a ch

ngoan c , c u k t v i b n ph n ng, nh t là b n ph n ng vùng thiên

chúa giáo ra s c ch ng phá thành qu c i cách ru ng t và phong trào

cách m ng c a nhân dân, ch ng phá các ch tr ng, chính sách c a Nhà

c nh : chính sách thu , thu mua l ng th c, u tra dân s , phong trào

(1)- L ch s ng b t nh Nam nh

LSDB huyen 1930-2005 XB =204=

i công, h p tác xã. Ngoài ra thiên tai h n hán, sâu b nh th ng xuyên e

do , khi n s n xu t g p nhi u r i ro. i s ng c a m t b ph n qu n

chúng nh t là t ng l p b n c nông còn nhi u khó kh n lúc giáp h t...

Tr c nh ng thu n l i và khó kh n c a a ph ng, ngay t u

m 1958, ng b ã t p trung lãnh o nhân dân trong huy n phát huy

truy n th ng yêu n c, oàn k t th ng nh t, kh c ph c m i khó kh n, ph n

u hoàn thành công cu c c i t o xã h i ch ngh a, phát tri n kinh t - v n

hoá - xã h i. Tháng 02-1958, Huy n u t ch c h i ngh cán b ch ch t

toàn huy n quán tri t tình hình nhi m v cách m ng trong giai n m i,

xác nh rõ âm m u c a k thù chia c t lâu dài t n c c a qu c M

và bè l tay sai Ngô ình Di m. T ó nh rõ vi c xây d ng kinh t ph i

n v i qu c phòng, xây d ng thành công mi n B c XHCN, làm c s

u tranh th ng nh t n c nhà, trong lúc này trên th gi i b n thù ch

ch ng CNXH gây bi n lo n Ba Lan và Hung-ga-ri. Th c hi n s ch o

a trên, Huy n u còn t ch c cho ng viên h c t p 2 V n ki n l ch s

a các ng C ng s n và Công nhân Qu c t , nh m nâng cao quan m,

p tr ng nh n rõ qu c M là k thù tr c ti p c a cách m ng Vi t

Nam, M ch là "con h gi y" không áng s , tin t ng vào s c m nh c a

dân t c, vào t ng lai c a ch ngh a xã h i, quy t tâm ph n u cho m c

tiêu lý t ng cao c c a ng.

m 1956-1957, trong khi ti n hành c i cách ru ng t và s a sai,

phong trào i công b ch ng l i. Sau t h c t p Ch th 31 và Ch th 37

a Ban Ch p hành Trung ng (tháng 11-1957). Huy n u giao trách

nhi m cho các xã s k t ki m m tình hình và t k ho ch c ng c , phát

tri n t i công, coi ó là bi n pháp chính y m nh s n xu t. Các xã

có phong trào i công sôi n i m nh m , tiêu bi u là xã Giao Phong t

97%, xã Giao Hi u, Giao Bình t 95%, các xã Giao Ti n, Giao Hùng,

LSDB huyen 1930-2005 XB =205=

Giao Tân, Giao Y n, Giao An, Giao H ng... t 90%, các t i công th c

có tác d ng h tr c l c cho vi c t ng tr giúp l n nhau y

nh s n xu t nông nghi p, m b o cày c y, thu ho ch k p th i v . n

cu i n m 1958 Giao Th y ã có 10.532 h vào t i công, t t l 70%

ng s h nông dân. H u h t ng viên h ng hái i u làm nòng c t trong

phong trào xây d ng t i công. Phong trào xây d ng t i công b c

u th ng l i ã góp ph n y m nh s n xu t giành th ng l i to l n c v

tr ng tr t và ch n nuôi. nh cao là n m 1959 các c a hàng l ng th c

th c ph m không mua h t thóc g o và l n trong nhân dân. i s ng nông

dân c c i thi n nên ph n kh i tin t ng h ng hái tham gia phong trào

i công.

Trên c s t i công c xây d ng và c ng c , n m 1958, sau

i ngh s n xu t nông nghi p c a t nh t ch c t i xã Yên Ti n, huy n ý

Yên (13-8-1958). Th c hi n s ch o c a T nh u , Giao Thu ã xây

ng h p tác xã thí m u tiên t i H ng K (Giao H ng) n i có phong

trào cách m ng, có c s ng t ti n kh i ngh a, nay l i vinh d ph t cao

u trong cách m ng XHCN. Ngay nh ng ngày u h c t p phát ng

ã có g n 40 n xin gia nh p H p tác xã. H u h t gia ình cán b , ng

viên nh gia ình ng chí Nh n, ng chí Chí Chinh, ông Thiêm, ông

Kh i... i u và tích c c i tuyên truy n v n ng bà con khác vào H p

tác xã.

Sau H ng K , Huy n u t p trung ch o m r ng thêm m t s

m t ng vùng rút kinh nghi m tr c khi tri n khai ra di n r ng. ó

là H p tác xãAn Phú (Giao An), Tr ng H i (Giao Nhân), Bình Nguyên

(Giao Bình), Kiên Hành (Giao H i), Th c Hoá (Giao Th nh) và m t s

p tác xã c a Giao Ti n. Riêng H p tác xã An Phú (Giao An) ch trong

t tu n l phát ng, qua tìm hi u u l , nguyên t c H p tác xã, ã có

LSDB huyen 1930-2005 XB =206=

37 h nông dân ã t nguy n làm n gia nh p H p tác xã. Ngay v s n

xu t u tiên H p tác xã ã giành th ng l i, n ng su t bình quân ã t t i

900kg/v /m u, nhi u gia ình ã thu v hàng t n thóc. Sau v thu ho ch ã

có thêm 14 h xin vào H p tác xã.

Sau t thí m xây d ng 6 H p tác xã, Huy n u ch o các

p u ng t ch c quán tri t cho toàn th cán b , ng viên, sau ó ph

bi n r ng rãi t i qu n chúng nhân dân tinh th n Ngh quy t 16 c a BCH

Trung ng ng v HTX hoá nông nghi p. i v i s n xu t nông nghi p

Ngh quy t 16 kh ng nh: ch có i vào con ng h p tác hoá nông

nghi p, làm n t p th m i kh c ph c c khó kh n trong s n xu t, c i

thi n i s ng nhân dân. Ngh quy t còn ch rõ: h p tác hoá là m t cu c

n ng cách m ng sâu s c và tri t , n i dung c a nó g m 3 m t: c i t o

quan h s n xu t, c i ti n k thu t và giáo d c t t ng, ba m t y g n li n

i nhau. Mu n th c hi n th ng l i h p tác hoá ph i d a h n vào b n nông

và trung nông l p d i, oàn k t v i trung nông, ng n ng a a ch ngóc

u d y, kiên quy t a nông dân vào con ng H p tác xã nông nghi p,

ti n lên CNXH. Ph ng châm ti n hành t t, v ng và g n, m b o ba

nguyên t c: t nguy n, cùng có l i, qu n lý dân ch .

i công c c ng c và phát tri n m nh là ti n thu n l i

Giao Thu y nhanh ti n xây d ng phong trào h p tác hoá v i ph ng

châm "tích c c lãnh o, v ng b c ti n lên" t t c các xã u t ch c cho

qu n chúng h c t p, n m v ng nguyên t c xây d ng h p tác xã v i 3 u

ki n: ph i có t i công th ng xuyên, có bình công ch m m, có c t

cán lãnh o và qu n chúng yêu c u. Qua h c t p và phát ng a s qu n

chúng u hi u ây là cu c u tranh gi a 2 con ng XHCN và TBCN,

ó mà t nguy n xin gia nh p H p tác xã. Tuy nhiên, m t b ph n nh

nông dân tr c ây không có ru ng ho c thi u ru ng, n c i cách ru ng

LSDB huyen 1930-2005 XB =207=

t c chia ph n ru ng t, ho c nh ng trung nông khá gi có nhi u

ru ng, trâu bò, công c s n xu t, còn nhi u b n kho n tr n tr , nên v n còn

ng ch ng ch a mu n vào H p tác xã ngay. n cu i n m 1959 phong

trào h p tác hoá Giao Thu ã có b c ti n dài, t 6 HTX xây d ng cu i

m 1958, sau m t n m h u h t các xã trong toàn huy n ã xây d ng c

131 HTX b c th p, g m 3.870 h t 25,5% t ng s h nông dân, trong ó

có 20 HTX n i thiên chúa giáo toàn tòng và 15 HTX n i “xôi ”, có m t

p tác xãngh mu i và 5 H p tác xã ngh cá. Các H p tác xã là nh ng

n v i u trong vi c c i ti n k thu t, thâm canh s n xu t có hi u qu ,

c u qu n chúng xã viên ph n kh i, nh ng m t s H p tác xã b c l

nh ng m t y u kém, b t c p khâu qu n lý, do trình cán b non kém

u hành lúng túng, xã viên có nhi u th c m c v khâu n chia và tài

chính c a H p tác xã. Th c hi n Ngh quy t c a Trung ng "m t c ng

H p tác xã nông nghi p sau m i mùa xây d ng" và s ch o c a T nh

. u n m 1960, huy n ã m t v n ng xây d ng H p tác xã mùa

Xuân và mùa Thu. Qua t v n ng, h c t p và ti n hành i h i xã viên,

ý th c làm ch , coi H p tác xã là nhà c a xã viên c nâng lên. T ó cán

, ng viên, xã viên càng g n bó oàn k t h n, ai n y u th a nh n tính

u vi t c a H p tác xã, ó là:

- Lao ng t p trung, có kh n ng c i ti n k thu t, thâm canh t ng

ng su t cây tr ng và ch ng thiên tai.

- Thu nh p bình quân c a H p tác xã nói chung cao h n các h làm

n riêng l .

- H p tác xã có u ki n tích lu gi ng v n cho tái s n xu t m

ng, có kh n ng gi i quy t cho xã viên lúc thi u ói...

LSDB huyen 1930-2005 XB =208=

Nh nh ng c g ng trên, cho n cu i n m 1960, Giao Thu ã xây

ng c 257 H p tác xã nông nghi p v i 14.207 h nông dân, t t l

86,6% h nông dân lao ng (trong ó có 54 H p tác xã n i thiên chúa

giáo toàn tòng và 58 H p tác xã n i xôi v i 2.884 h , t 63,8% s h

giáo dân vào H p tác xã). H p tác xã ngh cá t 5 H p tác xã n m 1959,

lên 8 H p tác xã n m 1960, t 95% s h ng dân vào H p tác xã. H p

tác xã ngh mu i c ng t k t qu t t, t 97% s h diêm dân vào H p

tác xã mu i.

n v i phong trào h p tác xã nông nghi p, th c hi n ch tr ng

a Ban Bí th Trung ng ng v phát tri n H p tác xã mua bán và t

ch c H p tác xã tín d ng. T i h i i bi u Huy n ng b Giao Thu

tháng 12-1958, i h i ã ra Ngh quy t a 100% nông dân vào H p tác

xã mua bán và H p tác xã tín d ng nh m ph t cao "3 ng n c h ng"

nông thôn, i ôi v i phát ng phong trào, huy n còn chú ý m các l p

hu n huy n cho cán b H p tác xã mua bán và H p tác xã tín d ng, b i

ng v nghi p v , nên tránh c nh ng lúng túng ban u. Phong trào

p tác xã mua bán c tri n khai r ng kh p và ho t ng có hi u qu ,

các c a hàng mua bán các xã cung c p cho nhân dân m i nhu c u thi t

u, t hàng may m c n d u mu i và các v t d ng sinh ho t hàng ngày.

Nh ho t ng t t nên H p tác xã mua bán thu hút c nhân dân tham gia

óng góp c ph n ngày m t nhi u. H p tác xã mua bán Giao Thu c

ng c thi ua nh t mi n B c. Trên l nh v c công th ng nghi p, huy n

ch o xây d ng c a hàng m u d ch u tiên t i ph huy n Giao Thu ,

các m t hàng u công khai ghi giá, nhân dân r t ph n kh i vì không b t

th ng ép giá và thách giá. Ngoài c a hàng bách hoá, c a hàng H p tác xã

mua bán, huy n còn có 4 c a hàng d c, 7 c a hàng thu c B c các khu

c và 2 tr m sát sinh...

LSDB huyen 1930-2005 XB =209=

n cu i n m 1959, h u h t các xã trong huy n ã xây d ng c

p tác xã tín d ng, các xã Giao H ng, Giao Thanh, Giao Thu n, Giao

Hoành, Giao Th ng, Giao Lâm, Giao Y n, Giao Phong.... c x p lo i

khá. Tuy v y, so v i H p tác xã nông nghi p thì H p tác xã tín d ng phát

tri n ch a m nh và ch a i vào chi u sâu, nên ch a thu hút c ông o

nhân dân tham gia góp c ph n, là do s ch o thi u ch t ch , vi c tuyên

truy n giáo d c cho nhân dân hi u rõ l i ích c a "3 ng n c h ng" ch a

th t th u áo.

c sang n m 1960, n m cu i cùng c a k ho ch 3 n m c i t o,

phát tri n kinh t , v n hoá, t ng c ng s c chi n u trong ng b ,

hoàn thành th ng l i k ho ch 3 n m 1958-1960. Th c hi n Ch th 169-

CT/TW ngày 16-11-1959 c a Ban Bí th Trung ng ng v tuyên

truy n k t n p ng viên l p 06-01 (tr c ây l y ngày 06-01 là ngày

thành l p ng, sau i là 03-02) Huy n u ã m cu c v n ng l n nhân

ni m 30 n m ngày thành l p ng và phát ng t phát tri n ng l p

06-01. Trong t này 106 qu n chúng u tú xu t s c trong kháng chi n

tr c ây và phong trào h p tác hoá nông nghi p c k t n p vào ng,

nâng t ng s ng viên c a ng b lên 1.069 /c.

Th c hi n Ch th 198-CT/TW c a Ban Bí th Trung ng ng v

ti n hành i h i ng các c p. T ngày 16 n 20-5-1960, ng b

huy n Giao Thu ã h p i h i i bi u nghiên c u óng góp vào D

th o Báo cáo chính tr và D th o s a i u l ng c a Ban Ch p

hành Trung ng khoá II, trình i h i i bi u toàn qu c l n th III.

Thông qua Báo cáo tình hình và ph ng h ng nhi m v hoàn thành k

ho ch Nhà n c n m 1960 và các n m ti p theo. i h i ã b u oàn i

bi u i d i h i c p trên và b u BCH Huy n ng b m i g m 25 /c,

Ban Th ng v 7 /c.

LSDB huyen 1930-2005 XB =210=

- /c Nguy n V n Ti n: Bí th Huy n u

- /c V Ngân: Phó bí th

- /c Ph m C ng: Phó bí th , Ch t ch U ban Hành chính huy n

- /c Tr nh Ng c C n: Th ng v , Tr ng Ban T ch c

- /c ng H ng H i: Th ng v , Tr ng Ban Tuyên hu n

- /c Tr n V n Ch c: U viên TVHU, Phó ch t ch UBHC huy n

- /c Lê H ng Ti m: UV TVHU, Chính tr viên Tr ng Huy n i

Sau i h i, d i s lãnh o c a BCH ng b , toàn huy n ã d y

lên m t phong trào thi ua sôi n i v i quy t tâm "l y mùa bù chiêm" (v

chiêm 1960 do thiên tai h n hán thu ho ch th t bát). M t phong trào làm

th y l i di n ra liên t c, sôi n i, ch tính 6 tháng u n m, t i 120 công

trình thu l i l n nh ã ào m i và vét c c 654.050 m3 t, nhân dân

ã góp 31.568 ng xây d ng 43 công trình m i và s a ch a 2 c ng c .

Cùng th i gian này huy n còn huy ng hàng tr m dân công góp trên

2.000 ngày công trên công tr ng thu l i sông S t (Nam Tr c) t n ng

su t cao, c công nh n n v khá nh t t nh. V i quy t tâm y ã giành

t v mùa 1960 b i thu c v di n tích, n ng su t, s n l ng, v t k

ho ch 637 m u, n ng su t t 774 kg/m u, t ng s n l ng 19.185 t n thóc,

kh c ph c c n n ói giáp h t.

i ôi v i y m nh s n xu t, h p tác hoá nông nghi p, ng th i

ti n hành c i t o công th ng nghi p, th th công, ti u th ng. M c dù

Giao Th y s th th công và ti u th ng không nhi u, song h c ng óng

góp m t ph n nh t nh trong s n xu t hàng tiêu dùng ph c v i s ng

nhân dân. Vì v y, a th th công và ti u th ng vào làm n t p th

bình n th tr ng và n nh i s ng cho h . n cu i n m 1960, huy n

LSDB huyen 1930-2005 XB =211=

ã xây d ng c 4 HTX ti u th công, có 250 h g m các ngh : máy

khâu, th rèn, m c, c t tóc, ch a ng h , ch a xe p 3 n i: Ch B

(Giao Nhân) ch Sa Châu (Giao Châu) và ph huy n Giao Thu . Xây d ng

c 2 t HTX ti u th ng v i 52 h 2 ch Giao Lâm, Giao Phong,

nhi u ti u th ng ã c tuy n d ng làm nhân viên bán hàng c a hàng

u d ch qu c doanh và HTX mua bán.

Th c hi n ng l i c a ng, phát tri n kinh t ph i g n li n v i

nghi p phát tri n v n hoá, giáo d c trong 3 n m 1958-1960 Giao

Thu v i ph ng châm: toàn dân tham gia xây d ng và phát tri n giáo d c,

toàn huy n ã xây d ng c 27 tr ng c p I v i 6.528 h c sinh, m t

tr ng c p II qu c l p và 2 tr ng dân l p v i 522 h c sinh. Các l p v

lòng m i n m thu hút trên 5.000 cháu t i l p. Phong trào b túc v n hoá

ng tr thành phong trào qu n chúng sôi n i. H ng ng kh u hi u: "s n

xu t cho t t, di t d t cho m nh", toàn huy n có 88% s ng i trong di n

"mù ch " tham gia h c b túc v n hoá. Nhi u xã 100% xã viên h ng hái i

c nh Giao Phong, Giao Lâm, Giao Y n... H th ng tr ng oàn c ng

c thành l p b i d ng nâng cao trình v n hoá, chính tr cho ng

viên, oàn viên thanh niên, huy n còn nh k m các l p b túc v n hoá

cho cán b ch ch t các xã nh bí th , ch t ch, chi u , ch nhi m... n

cu i n m 1960 Giao Thu ã c n b n hoàn thành xoá n n mù ch trong

nhân dân.

Phong trào v n hoá qu n chúng phát tri n ng u, xã nào c ng có

i v n ngh . Toàn huy n có 1.400 di n viên nghi p d , th ng xuyên

bi u di n các ti t m c dân ca: chèo, c i l ng, k ch t biên t di n trong

các ngày l t t, cùng 140 i tuyên truy n l u ng xu ng t n dong xóm,

phong trào th d c th thao c ng phát tri n khá m nh, t o không khí phân

kh i, hào h ng trong nhân dân.

LSDB huyen 1930-2005 XB =212=

Tr c ây, phong trào v sinh phòng b nh trong nhân dân r t th p

kém, h u h t sinh ho t t m gi t, n u ng b ng n c ng, ao tù, h xí

ngoài tr i, th m chí chung v i chu ng l n, nhà b p mùi hôi th i, ô nhi m,

ru i, b n y n , b nh t t phát sinh: d ch t , da li u, u mùa, ng ru t,

i, m t h t... ng b h t s c coi tr ng công tác ch m sóc s c kho cho

nhân dân, tr c h t t p trung xây d ng c s y t , nhà h sinh, chú tr ng

ào t o m i tr m y t có 1 n 2 cán b có trình chuyên môn s c p

khám và u tr nh ng b nh thông th ng cho nhân dân. Các n h sinh

ng c ào t o chuyên môn khám thai và cho ph n , thay th

các bà "m v n". Phong trào v sinh phòng b nh c phát ng v i

kh u hi u "s ch làng, t t ru ng" c nhân dân h ng ng, ng làng

ngõ xóm c s a sang, phát quang các b i r m ch ng mu i (cây han, d a

i) v n ng m i khu xóm có m t gi ng công c ng riêng l y n c n

ng sinh ho t, không s d ng ao tù n c ng, t ng gia ình làm h xí

riêng có mái che h p v sinh. Phòng Y t huy n ti n hành tiêm phòng nh

phòng d ch b nh, phong trào tuy m i c th c hi n nh ng ã có k t

qu khá, h n ch c các b nh phát sinh.

Tháng 10-1958, th c hi n s ch o c a trên, t nh ch o làm thí

m xã Xuân Ti n huy n Xuân Tr ng v th c thi d th o "Lu t Ngh a

Quân s "(1). Sau khi rút kinh nghi m n v làm m, Giao Thu ch

o ti n hành cho thanh niên trong tu i ng ký ngh a v quân s trong

toàn huy n. Ngày h i u tiên tuy n quân theo lu t m i vào tháng 02/1959,

trên 2.000 thanh niên trúng tuy n vui v nh p ng .

m 1960, th c hi n B Lu t Ngh a v Quân s chính th c, ng

ã t ch c h c t p sâu r ng trong cán b , ng viên, qu n chúng nhân

dân th u su t B Lu t ngh a v Quân s chuy n t ch tình nguy n

sang ch ngh a v b t bu c. Nh hi u rõ ngh a v và trách nhi m công

LSDB huyen 1930-2005 XB =213=

dân, v i tinh th n yêu n c, t tuy n quân n m 1960 Giao Thu hoàn

thành ch tiêu tuy n quân theo lu t m i quy nh.

Trong su t th i gian s a sai, c i t o, khôi ph c và phát tri n kinh t

n hoá, b n thù ch bên ngoài c u k t v i b n ph n ng bên trong, b n

(1)- u n m 1958, c s ng ý c a H i ng Chính ph , B Qu c phòng ã ch o thí m th c hi n ngh a v quân s m t s a ph ng rút kinh nghi m b sung hoàn ch nh d lu t trình Qu c h i thông qua. n tháng 4-1980 Ch t ch H Chí Minh ký s c l nh ban hành Lu t Ngh a v Quân s

ngu c ngoan c còn n m l i, chúng ra s c ch ng phá công cu c xây

ng CNXH mi n B c, nh t là vùng t p trung ông ng bào thiên

chúa giáo, chúng kích ng giáo dân ch ng l i ch tr ng, ng l i c a

ng, l p các h i oàn trái phép, sáng t i t ch c c kinh liên gia ng n

n giáo dân i h i h p, h c hành, vào HTX, tham gia các oàn th cách

ng, e do cán b c t cán, chúng vi t kh u hi u ph n ng, nghiêm

tr ng là hành ng t Hi u sách nhân dân, Nhà B u n huy n... khi n

giáo dân hoang mang không yên tâm s n xu t. Tr c tình hình ó, c s

ch o c a T nh u , Huy n u ch tr ng kiên quy t tr n áp b n ph n

ng ch ng i, gi v ng tr t t tr an nông thôn. rút kinh nghi m ch

o t t công tác này, ch n xã Giao Châu làm thí m v công tác tr n

ph n. L p i công tác g m nh ng cán b có n ng l c c a ngành n i

chính, m t tr n, các oàn th do ng chí ng Ng c Châu: Huy n u

viên, Ch t ch MTTQ huy n làm i tr ng. Ngày 22-6-1959, i công tác

thôn Sa Châu làm nhi m v phát ng qu n chúng u tranh v ch m t

ch tên nh ng tên a ch , t ngu ngoan c ngóc u d y, b n l i d ng tôn

giáo ch ng cách m ng. M t khác i sâu vào qu n chúng tuyên truy n gi i

thích chính sách t do tín ng ng và chính sách h p tác hoá c a ng h p

LSDB huyen 1930-2005 XB =214=

lòng dân l i c Linh m c V Cao ng ng tình ng h , nh ó h n

3 tháng ho t ng Sa Châu c a i công tác, các t ch c qu n chúng t

ch n m im ã c c ng c và ho t ng tr l i, h n 200 ng i tham gia

c bình dân h c v và b túc v n hoá. Xây d ng c 21 t i công g m

50% s h tham gia, chu n b ti n t i l p h p tác xã t i xóm Châu L c. B

máy chính quy n thôn xóm c c ng c . i v i nh ng tên ph n ng

ngoan c , ngang b ng không ch u c i t o, a ra xét x , b n còn l i giáo

c, r n e b t làm gi y cam oan, tình hình an ninh chính tr Sa Châu

c u n nh.

Sau khi s k t rút kinh nghi m xã m, Huy n u ch o m

ng công tác này t t c các xã nh m giáo d c r ng rãi trong cán b ,

ng viên nhân dân nâng cao tinh th n c nh giác cách m ng, th c hi n t t

công tác 3 phòng, k p th i phát hi n m i âm m u, lu n u ph n tuyên

truy n và hành ng phá ho i c a k ch, gi gìn tr an nông thôn, quy t

tâm th c hi n th ng l i công cu c h p tác hoá nông nghi p trong toàn

huy n

Ba n m 1958-1960, khôi ph c, c i t o phát tri n kinh t - v n hoá -

xã h i là cu c cách m ng sâu s c và giành th ng l i to l n. M c dù k thù

tìm m i cách phá ho i, nh ng d i s lãnh o c a ng b , s ng

lòng nh t trí c a nhân dân, Giao Thu ã hoàn thành nhi m v hàn g n vi t

th ng chi n tranh, ph c h i s n xu t, n nh i s ng nhân dân, tuy còn

nhi u khó kh n, nh ng ây là nh ng th ng l i r t c n b n c a cách m ng

th i k chi n tranh chuy n sang th i k hoà bình xây d ng t n c,

xây d ng cu c s ng m i.

ng b và nhân dân Giao Thu ã c b n hoàn thành nh ng m c

tiêu ra. Công cu c h p tác hoá b c u c xây d ng, quan h s n

LSDB huyen 1930-2005 XB =215=

xu t m i c xác l p, nhân dân lao ng ã th c s tr thành ng i ch

nông thôn, các phong trào thi ua lao ng s n xu t di n ra sôi n i, i

ng v t ch t, tinh th n c a nhân dân b c u c c i thi n. B m t

nông thôn ang d n i m i, là ti n v t ch t ng b và nhân dân

Giao Thu b c vào th c hi n k ho ch 5 n m l n th nh t.

II - ng b lãnh o nhân dân Th c hi n k ho ch 5 n m l n th

nh t, xác l p quan h s n xu t m i XHCN và xây d ng c s v t ch t cho

CNXH (1961-1965)

m 1960, tình hình t n c có nhi u bi n chuy n m i. mi n

Nam cao trào " ng kh i" ã chuy n th cách m ng t gi gìn l c l ng

sang th t n công chi n l c; mi n B c, sau khi c n b n hoàn thành c i

o XHCN và k ho ch 3 n m phát tri n kinh t - v n hoá th ng l i, i

i i bi u toàn qu c l n th III c a ng (9/1960) ã quy t nh a

mi n B c ti n lên CNXH và là h u ph ng l n chi vi n cho mi n Nam,

cùng u tranh gi i phóng mi n Nam, th ng nh t t n c, i h i thông

qua k ho ch phát tri n kinh t - xã h i 5 n m l n th nh t (1961-1965).

18 n 28-02-1961, ng b t nh Nam nh ti n hành i h i

i bi u l n th IV (vòng 2). Tháng 5/1963, t ch c i h i i bi u l n

th V. Các i h i c a t nh ã c th hoá tinh th n Ngh quy t i h i III

a ng và xây d ng các ch tiêu ph n u, th c hi n k ho ch 5 n m l n

th nh t t nh. Ngh quy t i h i ng b t nh ra 6 nhi m v c b n

là: phát tri n nông nghi p, ti u th công nghi p; hoàn thành công cu c c i

o xã h i ch ngh a; phát tri n các thành ph n kinh t ; phát tri n kinh t ,

i thi n m t b c i s ng v t ch t, v n hoá cho nhân dân, t ch c s p

p l i các thành ph n kinh t ; nâng cao ki n th c v n hoá, trình khoa

c k thu t cho ng viên và nhân dân; cao c nh giác, c ng c qu c

LSDB huyen 1930-2005 XB =216=

phòng, xây d ng l c l ng, t ng c ng tr t t tr an, b o v và xây d ng

ch ngh a xã h i (1).

th c hi n k ho ch 5 n m l n th nh t và Ngh quy t c a i

i ng b t nh, th c hi n s ch o c a T nh u , tháng 3-1961, ng

huy n Giao Thu ti n hành i h i i bi u nhi m k 1961-1962, i

i ã ánh giá tình hình t ng k t 3 n m th c hi n k ho ch Nhà n c v

i t o xã h i ch ngh a, phát tri n kinh t - xã h i (1958-1960) ra

ph ng h ng, k ho ch ho t ng và b u Ban Ch p hành g m 22 /c,

Ban Th ng v g m 6 /c; ng chí Nguy n V Ngân là Bí th , ng chí

Ph m C ng

(1)- L ch s ng b t nh Nam nh Trang 465

là Phó bí th Huy n u ; các ng chí Tr nh Ng c C n, ng chí Võ Tòng

Chính, ng chí Lê Minh, ng chí Châu, ng chí Tr n V n Ch c là U

viên Th ng v Huy n u .

i h i ã nghiêm túc ánh giá tình hình, ki m m sâu s c nh ng

thành t u ã t c, nh ng t n t i h n ch c n kh c ph c và ra

ph ng h ng th c hi n k ho ch 5 n m phát tri n kinh t - xã h i trong

u ki n c th c a Giao Thu t 1961 n 1965.

c vào th c hi n k ho ch 5 n m l n th nh t, tình hình Giao

Thu có nhi u khó kh n: thiên tai, sâu b nh, h n hán e do nghiêm tr ng.

Phong trào xây d ng H p tác xã t t nh ng n m 1959-1960 sa sút. u

m 1960 toàn huy n có 137 HTX v i 4.056 h = 24,7% s h , n cu i

m 1960 toàn huy n ã có 258 HTX v i 14.124 h chi m 86,6% s h .

Do làm n kém hi u qu , Ban qu n tr u hành b t c p, y u kém trong

qu n lý kinh t tài chính, rong công phóng m, n chia thi u minh b ch,

LSDB huyen 1930-2005 XB =217=

gây nhi u th c m c trong xã viên. Trong khi ó b n ph n ng tìm m i

cách ch ng phá, tuyên truy n xuyên t c, khi n tinh th n cán b , ng viên

hoang mang dao ng. M t s n i xã viên kéo ra ng c t chão trâu không

cho cày b a, nh lúa không cho H p tác xã c y, u tranh òi l i ru ng

t, trâu bò, nông c ã nh p cho H p tác xã tr c ây... Trong n m 1961-

1962 có t i 4.700 h xin ra kh i H p tác xã (27,9%); 14 HTX b tan v

hoàn toàn. Riêng vùng giáo, s h tham gia HTX t 63% gi m xu ng còn

23,7%. Tr c tình hình ó, n m 1962 T nh u c ng chí Phan Vi t Thi,

nh u viên, nguyên Bí th Huy n u v làm Bí th Huy n u . ng chí

Nguy n V Ngân, ng chí Ph m C ng v t nh nh n công tác m i, b

sung ng chí Tr nh Ng c C n, Phó bí th th ng tr c Huy n u , /c

Nguy n V n So n, Phó bí th , Ch t ch U ban hành chính huy n. Huy n

c t ng c ng c v s l ng và ch t l ng. Ban Ch p hành ã nh n

nh nh ng m t m nh, m t y u, ra ph ng h ng, nhi m v c p bách

tr c m t và lâu dài nh m n nh tình hình m i m t, tr c h t y m nh

n xu t l ng th c và hoa màu, n nh i s ng nhân dân, trên c s ó

làm òn b y, thúc y nhi m v c ng c , phát tri n h p tác xã nông

nghi p, h p tác xã mua bán, h p tác xã tín d ng, a phong trào 3 ng n c

ng cùng các m t v n hoá - xã h i, an ninh - qu c phòng ti n lên ng

u v ng ch c trong nh ng n m ti p theo.

lãnh o toàn di n các m t v kinh t - xã h i, công tác xây

ng ng luôn c ng b quan tâm chú tr ng hàng u.

ng s ng viên n m 1962 là 1.064 ng viên, t ng lên 1.990

ng chí n m 1964, trong ó ng viên nông thôn n m 1964 là: 1.694 /c,

(85% t ng s ); ng viên g c giáo chi m 15%; ng viên n kho ng 6%;

ng viên tu i thanh niên 18%. T l ng viên so v i dân s t d i 1%

m 1960, lên 1,75% n m 1964. Do s phát tri n v s l ng nên huy n ã

LSDB huyen 1930-2005 XB =218=

n d n xoá b c tình tr ng thi u ng viên lãnh o và c s tr ng

các xã, H p tác xã.

m 1961, c huy n còn 55 HTX và nhi u xóm tr ng không có

ng viên lãnh o. n n m 1964 ã xoá c tình tr ng tr ng t ch c

ng 22 HTX, 74 i s n xu t, 14 xóm; thành l p m i 2 ng b xã.

m 1962, thành viên tham gia Ban qu n tr có 32% là ng viên, Ch

nhi m HTX có 61% là ng viên, Phó ch nhi m 39%, K toán 25%, i

tr ng s n xu t có 15% là ng viên. N m 1964, ng viên tr c ti p làm

i tr ng t 97 lên 235 ng chí, trong Ban qu n tr t 270 lên 433 ng

chí.

Cùng v i công tác y m nh phát tri n ng viên, công tác giáo d c

chính tr t t ng c ng c ng b h t s c quan tâm, chú tr ng. Tr c

yêu c u c a tình hình và nhi m v m i, ng b ã y m nh tuyên

truy n, giáo d c, quan tâm xây d ng i s ng, v n ng qu n chúng ch p

hành t t ch , chính sách c a ng và Nhà n c, b i d ng nâng cao

tính chi n u c a ng viên, u tranh ch ng các t t ng b o th , l c

u nh m ph c v t t cho nhi m v phát tri n kinh t - xã h i, th c hi n k

ho ch 5 n m l n th nh t. Hàng n m huy n ã m nhi u l p h c nâng

cao trình lý lu n cho các i t ng. N m 1961, Huy n u ã m các l p

cho 425 ng viên m i và 227 i t ng ng. Ngoài nh ng l p h c t p

trung, huy n còn ch o t ch c các t h c t p ch nh hu n t t l 94%

ng viên tham gia. Tháng 10-1961, T nh u ra Ngh quy t 205 v xây

ng chi b tiên ti n vùng nông thôn, g m 6 tiêu chu n: lãnh o s n xu t

t, qu n lý HTX t t, oàn k t t t, ch p hành chính sách t t, h c t p và

công tác qu n chúng t t, xây d ng ng t t.

LSDB huyen 1930-2005 XB =219=

tri n khai th c hi n Ngh quy t 205, nhi u chi b ã i vào s n

xu t, c ng c HTX, gi i quy t các v ng m c, t ng c ng oàn k t, a

sinh ho t, u tranh t phê bình và phê bình vào n n p; có ch ng trình

i d ng v v n hoá, chính tr cho cán b , ng viên; ti p t c phát tri n

ng. Nh ng n m 1962-1964, công tác giáo d c chính tr t t ng trong

ng c ti p t c t ng c ng, huy n ã ch o ch t ch vi c h c t p các

Ngh quy t 39, Ngh quy t 8 c a Trung ng, Ngh quy t i h i ng b

nh l n th V; 10 nhi m v ng viên và giáo d c quan m c a ng v

tình hình qu c t , v cách m ng mi n Nam và cu c v n ng u tranh

chính tr c a ng ta trong phong trào xây d ng HTX và s n xu t nông

nghi p, y m nh t phê bình, phê bình; m các l p b i d ng cho ng

viên vùng giáo, ng viên n , ng viên tu i cao và ng viên y u kém.

Trong ó có vi c tri n khai phát ng phong trào ng ký xây d ng c s

và ng viên "4 t t"(1). Phong trào thi ua: "m i ng i làm vi c b ng hai,

ra

(1)- N i dung "4 t t" g m: lãnh o s n xu t t t; c ng c , xây d ng ng t t; quan tâm xây d ng i s ng và v n ng qu n chúng t t; ch p hành chính sách t t.

c xây d ng, b o v mi n B c xã h i ch ngh a, tích c c ng h cách

ng mi n Nam", phong trào "3 s n sàng", "3 m ang", "3 h ng hái"...

c phát ng m nh m .

Qua tuyên truy n, giáo d c nh ng t t ng sai l m nh b o th ,

i, a v , t l i, thi u ý th c k lu t c phê phán. Tinh th n cách m ng

ti n công, ý th c t giác c nâng lên; cán b , ng viên nh n th c sâu

c h n v công nghi p hoá xã h i ch ngh a, v cách m ng mi n Nam, t

ó t giác, tích c c, oàn k t, áp d ng khoa h c k thu t vào s n xu t, xây

LSDB huyen 1930-2005 XB =220=

ng h p tác xã, lãnh o qu n chúng nhân dân lao ng s n xu t, nhi u

ng viên y u kém ã ph n u v n lên.

Công tác ki m tra, k lu t ng ã c ng b t thành m t

nhi m v quan tr ng và t ng c ng s lãnh o h n tr c. ng b ã ti n

hành ki m tra m t s xã và chi b nh : Giao Long, Giao H ng, Giao

Hoành... qua ki m tra, ý th c trách nhi m c a ng viên c nâng lên m t

c, oàn k t n i b m t s xã c t ng c ng. Vi c x lý ng viên

và n khi u n i c k p th i h n; riêng n m 1963, gi i quy t 12 tr ng

p là ng u viên, chi u viên; khai tr ra kh i ng 7 tr ng h p. N m

1964, ti n hành k lu t 32 ng viên, trong ó có 6 chi u viên, khai tr 6

ng viên, l u ng 7 tr ng h p. Vi c làm t t công tác ki m tra có tác

ng tích c c trong vi c duy trì và nâng cao ý th c t ch c k lu t trong

ng b .

Cùng v i vi c y m nh công tác t ch c, ki m tra, tuyên truy n,

vi c s a i l l i làm vi c c ng c ng b chú tr ng h n. Tình tr ng

i h p i mu n kéo dài b c u c s a i. Vi c sinh ho t ng c

xây d ng thành l ch n n p. N m 1964, ã có 51/62 chi b , 120/172 t

ng sinh ho t u n hàng tháng. Vi c óng ng phí có nhi u ti n b ,

ng b huy n ã ti n hành chia c m, phân công các ng chí U viên Ban

th ng v , Ban Ch p hành ng b ch u trách nhi m theo dõi t ng c m,

ng xã. Hàng tháng Ban Th ng v , BCH ng b h p ki m m tình

hình và ra ngh quy t lãnh o t ng tháng, quý khá u n. Tháng 01-

1964, huy n m h i ngh tri n khai nhi m v n m 1964, t p trung vào các

nhi m v l n là: c ng c quan h s n xu t, lãnh o t t 3 cu c v n ng;

i ti n qu n lý HTX, nâng cao ý th c trách nhi m, ch ng tham ô, lãng phí,

quan liêu; phân b lao ng h p lý, y m nh s n xu t nông nghi p, khai

thác kinh t bi n, nâng cao s n l ng cá, mu i; qu n lý ch t ch thu mua,

LSDB huyen 1930-2005 XB =221=

phân ph i; xây d ng ng v m i m t, coi tr ng công tác phát tri n ng

viên và xây d ng chi b , ng viên "4 t t".

n m 1964, huy n t p trung ch o công tác xây d ng c s

ng, xây d ng chi b "4 t t", gi i quy t chi b , ng viên y u kém, y

nh phát tri n ng; n m v ng i ng cán b phù h p v i t ng ngành,

ng b c c i ti n công tác lãnh o, l l i làm vi c, t trên xu ng c s ,

ki n toàn t ch c có tr ng m. S lãnh o và l l i làm vi c c a Huy n

c th c hi n theo nguyên t c t p trung dân ch . M i ch tr ng,

công tác u a ra t p th Ban ch p hành th o lu n và có ngh quy t phân

công t ng cá nhân, t ng ngành th c hi n. Huy n u th ng xuyên có ki m

tra, ôn c, các tr ng h p thuyên chuy n, b t c t nh c c Th ng

tr c Huy n u cân nh c nhi u l n, khi th y m b o m i a ra Th ng v

tham gia ý ki n và thông qua BCH v nh ng v n l n nh : nhân s i

i, án ki n toàn t ch c và b trí thay i cán b ch ch t. N i b

Huy n u oàn k t, th ng nh t, không b t c t nh c theo c m tính. Do

nh ng c g ng trên, nên t l phát tri n ng viên ngày càng cao, s l ng

và ch t l ng t ng lên, xoá d n tình tr ng c s tr ng không có ng viên

lãnh o. Nh n th c c a ng viên v tình hình chính tr trong n c và th

gi i, v các ch th , ngh quy t ngày càng c nâng cao. Các ho t d ng

a ng b ngày càng i vào n n p, hi u qu h n. S ng viên tiêu

chu n "4 t t" t 379 ng chí (b ng 22%) n m 1963, lên 598 ng chí,

(b ng 30%) n m 1964; s ng viên khá t 659 ng chí (b ng 38,2%)

m 1963, lên 784 ng chí (b ng 39,3%) n m 1964; s ng viên y u

kém còn 116 ng chí (b ng 5,8%) n m 1964. K t qu phân lo i n m 1964

có 13 n v x p lo i khá, 10 n v trung bình, 4 n v y u. Trong nh ng

n v khá có: Giao Tân, H ng K (Giao H ng), Hoà Bình (Giao Lâm)

c công nh n "4 t t" n m 1963; n m 1964 công nh n thêm ng b

LSDB huyen 1930-2005 XB =222=

Giao An, chi b H i Ti n (Giao Lâm), H ng C ng, H ng S n (Giao

ng), Hoan Th ng (Giao Hoan) và T ng Minh Th ng (Giao Minh) t

n v "4 t t".

Bên c nh nh ng c g ng trên thì công tác xây d ng ng c ng còn

c l m t s nh c m, t n t i. Nh n th c c a ng viên ch a theo k p

tình hình, còn h u khuynh, ch a th t tin t ng, còn l i, c c b . M t s

ng viên còn ng i khó kh n, ng i u tranh, có khi t mãn, không mu n

n lên. Cách làm n trong s n xu t còn n ng t t ng b o th , l c h u.

t s n i m t oàn k t n i b . Vi c ch p hành ngh quy t, chính sách còn

có ch tu ti n, công tác giáo d c u tranh còn lúng túng, ch a h th ng,

th ng xuyên. Công tác phát tri n ng viên n và ng viên vùng giáo

còn y u. Trình c a ng viên nhìn chung còn th p, h n ch n vi c áp

ng khoa h c k thu t vào lãnh o, qu n lý và s n xu t. Vi c ào t o b i

ng, giáo d c cán b còn h n ch , ít t ng c ng cho c s . Ph ng pháp

và l l i làm vi c ch a th c s s a i. Nh ng h n ch t n t i trên ph n

nào ã nh h ng t i ch t l ng công tác lãnh o c a ng b .

i nh ng c g ng, k t qu ã t c trên l nh v c xây d ng

ng, ng b ã lãnh o nhân dân Giao Thu y m nh s n xu t, chi n

u xây d ng huy n nhà t 1961 n 1965 t nhi u k t qu m i.

Cùng v i vi c quan tâm công tác xây d ng ng, công tác xây

ng, c ng c chính quy n v ng m nh c ng luôn c ng b quan tâm.

Trong t b u c Qu c h i khoá III, ngày 26/4/1964, do chu n b t t, nhân

dân c h c t p Lu t B u c , nghiên c u k ti u s c a các i bi u, nên

t h ng hái, ph n kh i tham gia b u c Qu c h i. Huy n ã huy ng

c trên 39.000 ng i i b phi u, t 98% s c tri, nh ng n m sau ó,

chính quy n dân ch nhân dân không ng ng c t ng c ng c ng c .

LSDB huyen 1930-2005 XB =223=

Vi c b u c H i ng nhân dân huy n, xã u thành công t t p. Nh ng

nhân t m i, tích c c c b sung vào chính quy n, góp ph n làm cho

chính quy n m nh, lãnh o phát tri n kinh t - xã h i.

Tuy nhiên, c ng có m t s n i, vai trò c a H i ng nhân dân ch a

c quan tâm cao úng m c, th m chí có n i H ND còn mang tính

ng tr ng, hình th c, h n ch trong vi c tham gia bàn b c, quy t nh

nh ng v n thu c v nhi m v phát tri n kinh t , v n hoá - xã h i.

Là m t huy n ven bi n, tr c ây b ch chi m óng lâu ngày, l i

p trung ông ng bào theo o Thiên chúa, nên k ch luôn l i d ng

n tôn giáo ch ng phá. B n ngu quân, ngu quy n cùng b n ph n

ng i l t tôn giáo ra s c tuyên truy n gây tâm lý hoài nghi, s hãi, phá

p tác xã; th m chí còn kích ng qu n chúng ch ng l i chính quy n cách

ng. Có lúc tàu chi n c a ch còn th ng xuyên qua l i ngoài bi n, u

cách t li n ch ng 20 h i lý, nhi u l n th truy n n, hàng tâm lý chi n

vào b mua chu c qu n chúng, kích ng, xúi gi c b n ph n ng

ch ng phá chính quy n. Tr c tình hình ó, các ngành thu c kh i n i

chính nh công an, toà án, ki m sát, quân s ... ã y m nh các ho t ng,

ph i h p ch t ch làm t t công tác b o v tr an, phòng ch ng gián p,

bi t kích, th c hi n t t Ngh quy t 39 v khoanh vùng c i t o th ng

xuyên, làm s ch a bàn chính tr ven bi n. u n m 1961, huy n ã phân

lo i, b t ki m m giáo d c r n e 36 tên, b t 6 tên nguy hi m, tr c ây

làm tay sai cho ch, không ch u h i c i, ti p t c a i giáo d c c i t o,

phát hi n 37 tr ng h p chui vào t ch c và tr c xu t 8 tr ng h p là ph n

không rõ tung tích n các xã ven bi n c trú b t h p pháp. N m 1962,

công tác b o v tr an, b o v c quan, ch ng bi t kích c y m nh.

Ph ng án ch ng bi t kích c xây d ng và th ng xuyên luy n t p, k p

th i phát hi n và p tan các hành ng phá ho i c a k ch. c bi t l c

LSDB huyen 1930-2005 XB =224=

ng an ninh ã phá c m t s t ch c ng phái, tay chân c a M -

Di m lén lút ho t ng trên a bàn huy n nh ng Duy Dân Tân Vi t do

tên Nguy n Th ng thôn Diêm n (xã Giao Bình) c m u ho t ng

vùng Giao Bình, Giao S n, Giao Hà. Chúng kích ng các ph n t t , ngu

và m t s con cái a ch b x lý, b t mãn trong c i cách ru ng t,

dùng nh ng l i "s m ký", "bói tiên" tuyên truy n, xuyên t c, nói x u

ch . Chính quy n ã b t 9 tên nguy hi m, nhi u tên khác ph i ra t thú.

Toà án nhân dân t nh Nam nh ã xét x tuyên ph t 9 tên t 5 n 20

m tù giam. Tháng 3-1964, th c hi n ch tr ng c a T nh u , các huy n

thành l p "Ban th ng nh t phòng th tr an" thay Ban "ch ng bi t kích"

làm nhi m v ch ng b n ph n ng ang ráo ri t âm m u ch ng phá h p

tác xã và phòng ng a các ho t ng ch ng phá c a chúng. Tháng 7-1962,

huy n ph i h p m H i ngh ven sông H ng g m Giao Thu v i Ki n

ng, Ti n H i (Thái Bình) nh m ph i h p l c l ng dân quân 3 huy n,

xây d ng k ho ch phòng th tác chi n vùng c a Ba L t (sông H ng); xây

ng ch qu n lý thuy n bè trên sông, trên bi n và ng i qua l i trú ng

ven sông, bi n; t ch c các tr m gác êm, khi phát hi n nghi v n thì ch

ng ki m soát, song tránh gây phi n hà cho nhân dân. Công an huy n và

các oàn th có k ho ch ch ng xây d ng m ng l i phòng gian, b o v

tr t t tr an vùng ven bi n. N m 1964, th c hi n Ch th 81 c a B Chính

tr và Công v n 67 c a Ban Bí th v công tác an ninh, phòng ch ng bi t

kích gián p, huy n t p trung c i t o 47 tên t , ngu , ng phái ph n

ng, thu c lo i không ch u c i t o, ti p t c có âm m u phá ho i. M t tr n

huy n còn m l p tuyên tuy n, c i t o cho 75 a ch , t k t qu t t; ng

th i u tranh v ch tr n và ch n ng c âm m u phá ho i c a b n ph n

ng n m vùng, b o v h p tác xã, b o v s n xu t, b o v b bi n yên

bình.

LSDB huyen 1930-2005 XB =225=

Cùng v i vi c y m nh gi gìn an ninh tr t t , công tác xây d ng

c l ng qu c phòng c nâng lên m t b c. u n m 1961, huy n phát

tri n c 2.755 dân quân, trong ó 83% là thanh niên, 349 ng i là ph

. Toàn huy n hu n luy n c 77 cán b xã i, 2.245 dân quân h ng I,

1.419 dân quân h ng II, a t ng s dân quân c a huy n lên kho ng 7.000

ng i. Huy n i c ng ã t ch c khám s c kho cho h u h t thanh niên

trong huy n và b sung cho quân i th ng tr c m i n m 500-600 thanh

niên (riêng n m 1961 là 578 thanh niên).

Các l c l ng công an, dân quân... ã ngày êm th ng xuyên tu n

ti u, canh gác b o v b bi n và nh ng n i xung y u, ng th i là l c

ng ch công trên m t tr n s n xu t. L c l ng quân s a ph ng ngày

càng c m r ng, phát tri n, th c hi n t t kh u hi u: "tích c c s n xu t

trong th i bình, s n sàng chi n u khi bi n ng" và th ng xuyên th c

p các ph ng án chi n u, m r ng m ng l i giao thông hào và h m

chi n u. Các xã ven bi n ã ào 2.760 h m tránh phi pháo và 2.560

chi n u các lo i.

l ng oàn viên thanh niên lao ng c a huy n nh ng n m

1961-1965 có 2.500 ng chí, trong ó g n 1/3 là n ; s l ng thanh niên

ngoài oàn còn t i 8.000 ng i. Các ho t ng phong trào c a oàn thanh

niên t p trung vào vi c nêu cao vai trò u t u g ng m u, nòng c t trong

n xu t, trong xây d ng HTX, c i ti n qu n lý, c i ti n k thu t, làm thu

i, phân bón, bèo hoa dâu; ng ký hoàn thành k ho ch s n xu t, hoàn

thành ngh a v quân s , ph n u tr thành ng viên, ch p hành t t các

chính sách c a ng và Nhà n c. Ngay t n m 1961, sau khi h c t p Ch

th 49 c a Trung ng ng, các chi b càng nh n th c rõ h n vai trò tác

ng c a thanh niên, ã phát ng nhi u phong trào, ch cùng các bi n

pháp thúc y ho t ng c a oàn, t ng c ng công tác giáo d c t t ng,

LSDB huyen 1930-2005 XB =226=

nâng cao tính tích c c, h ng hái c a tu i tr . Vì th phong trào có nhi u

ti n b , 96% oàn viên và 56% thanh niên ã gia nh p HTX, nhi u cán b ,

oàn viên ngày êm l n l n xây d ng HTX, tham gia các phong trào c i

ti n qu n lý, c i ti n k thu t, x ng áng là i d b tin c y c a ng.

Phong trào h c t p v n hoá v i kh u hi u: "s ng, làm vi c, h c t p nh

nh ng ng i c ng s n" c phát ng r ng rãi trong toàn huy n. Trong

phong trào làm thu l i u n m 1961, bình quân m i thanh niên trong 22

xã ào p c 16m3 kh i t. Qua vi c giáo d c và phát ng các phong

trào, l p tr ng XHCN c a oàn viên c nâng lên m t b c, t ch c

oàn c c ng c . N m 1963 toàn huy n k t n p c 961 oàn viên

i, 178 oàn viên u tú c k t n p ng. N m 1964, Huy n oàn

Giao Thu ki n toàn b sung 162 cán b oàn c s , b u l i 7 Ban Ch p

hành xã oàn và 129 chi oàn, gi i thi u k t n p 119 ng viên m i và b

sung cho quân th ng tr c, các công, nông tr ng 673 oàn viên, trên

3.000 thanh niên xu t s c c k t n p vào oàn. M c dù ã có nhi u c

ng song nhìn chung phong trào oàn phát tri n ch a u, c s oàn còn

ng, trình t ch c và nh n th c c a cán b oàn còn h n ch . N i

dung, hình th c sinh ho t chi oàn ch a phong phú, h p d n. Vi c phát

tri n t ch c và phong trào vùng ng bào giáo còn y u.

c s quan tâm c a ng b và s giúp c a các c p b oàn

thanh niên, công tác thi u niên nhi ng có nhi u chuy n bi n t t. U ban

thi u niên nhi ng ã c c ng c ki n toàn t huy n t i xã. Toàn huy n

có 317 i, g m 8.025 em thi u niên nhi ng, v i 433 cán b ph trách

(trong ó có 25 ng viên). N m 1964 c huy n ã xây d ng thêm c 62

i, xoá 39 xóm tr ng. Ho t ng c a các em t p trung vào vi c y m nh

c t p t t, lao ng t t, giáo d c n p s ng v n minh, tinh th n t p th

XHCN. Các em ã tích c c m nh n vi c nuôi trâu bò béo kho , c t c

LSDB huyen 1930-2005 XB =227=

khao trâu, làm bèo dâu và phân bón... Phong trào thi u niên nhi ng vùng

ng bào giáo ã có tác d ng t t trong vi c t p h p các em tham gia lao

ng, h c t p và xây d ng ý th c làm ch t p th .

Ph n luôn chi m s ông, trên 50% s nhân kh u, do thiên ch c

riêng, nên vi c h c hành và trình nhìn chung không b ng nam gi i. M t

khác nh n th c xã h i và chính b n thân ch em còn t ti, ch a m nh d n

tham gia phong trào. Nh ng trong th c t ch em có vai trò r t quan tr ng

trong lao ng s n xu t và xây d ng h p tác xã, nhi u n i ch em tích c c

tham gia phong trào c i ti n qu n lý, c i ti n k thu t, làm phân bón, y

nh ch n nuôi và th c hi n ngh a v v i Nhà n c. S l ng ph n

tham gia các ngành, các ban qu n tr , i tr ng, i phó ngày càng t ng.

n m 1961, H i Ph n ã c ki n toàn t huy n t i xã g m 19 ch

BCH Huy n h i và 322 ch BCH Ph n xã. Nh ng n m 1963-1964,

phong trào ph n có nhi u ti n b m i, h ng hái tham gia lao ng s n

xu t, c y d y, c y úng k thu t, k p th i v , y m nh phát tri n ch n

nuôi, tr ng hoa màu và th c hành ti t k m. Qua các phong trào, sinh ho t

và t ch c c a ph n ã c c ng c và có n i dung thi t th c h n. Song

ánh giá, nhìn nh n v ph n c a các c p c ng ch a úng m c. Phong

trào ph n phát tri n không u, ch a khai thác phát huy h t vai trò, kh

ng ti m tàng c a ch em. N i dung sinh ho t c a h i nhi u n i y u;

công tác b o v s c kho bà m tr em và sinh có k ho ch ti n hành

còn ch m, kém hi u qu .

n m 1961, t ch c Công oàn huy n ã c quan tâm chú

tr ng h n. T ch c c s công oàn c m r ng, c ng c t ch c và

thành l p Ban cán s huy n giúp cho Huy n u lãnh o t t ng, giáo

c công nhân viên ch p hành t t các ch tr ng, chính sách c a ng,

Nhà n c và m b o quy n l i cho cán b công nhân viên. Tuy nhiên ý

LSDB huyen 1930-2005 XB =228=

th c g n bó gi a cán b công nhân viên v i công oàn ch a cao; nh n th c

a các t ch c v công oàn còn h n ch , do ó t ch c công oàn v n

ch a phát huy h t vai trò trách nhi m trong vi c u tranh b o v quy n l i

cho cán b công nhân viên và ch ng tham ô lãng phí.

Công tác M t tr n ã t p h p oàn k t các t ng l p nhân dân th c

hi n t t các ng l i, chính sách c a ng và Nhà n c. N m 1961, M t

tr n huy n ã t ch c h c t p cho 420 Trùm tr ng v ng l i, chính

sách c a ng. Sau h c t p, nhi u Trùm tr ng hi u ra, ã t mình xung

phong vào h p tác xã và v n ng giáo dân cùng tham gia. Huy n ã b i

ng 181 trung kiên n i giáo, ti n hành to àm v i linh m c, các tu s

m i ng i hi u h n các ng l i ch tr ng c a ng. Do có nhi u c

ng nên n m 1963-1964, c bi t là sau h i ngh ng viên Thiên chúa

giáo và h i ngh t ng k t phong trào h p tác xã vùng giáo c a huy n,

phong trào thi ua: "M i ng i làm vi c b ng hai, ra s c xây d ng và b o

mi n B c, tích c c ng h cách m ng gi i phóng mi n Nam" ã c v

nh m c qu n chúng nhân dân tích c c tham gia các m t công tác

tr ng tâm c a ng, giáo d c thêm lòng yêu n c, yêu xã h i ch ngh a, vì

mi n Nam ru t th t, k t ngh a Nam nh - M Tho, nuôi gà p B c... M t

tr n còn v n ng các c tích c c tham gia các phong trào làm thu l i,

làm phân bón, bán thóc ngoài ngh a v . c bi t các c ã tr ng h n

40.000 cây các lo i; 513 c ã h ng hái ghi tên tham gia phong trào B ch

u quân. Huy n ã m l p giáo d c cho các a ch , các chánh tr ng,

trùm tr ng có k t qu t t. Tuy v y nh n th c, quan m c a các c p u

công tác m t tr n c ng ch a c y . Ho t ng c a t ch c M t

tr n còn n ng v tranh th , nh v u tranh v i nh ng sai trái c a các i

ng; vi c oàn k t l ng giáo ã có nhi u c g ng, song hi u q a ch a

cao.

LSDB huyen 1930-2005 XB =229=

Trên bình di n c n c, m t trong nh ng nhi m v tr ng tâm trong

th i k 1961-1965 nông thôn mi n B c là y m nh phát tri n s n xu t

và xây d ng h p tác xã nông nghi p làm c s cho vi c xây d ng ch

ngh a xã h i. Tháng 4-1962, B Chính tr ra ngh quy t v cu c v n ng

nâng cao ý th c trách nhi m, t ng c ng qu n lý, ch ng tham ô, lãng phí,

quan liêu (g i t t là 3 xây, 3 ch ng). Tháng 11-1962, B Chính tr ra ngh

quy t v cu c v n ng c i ti n qu n lý h p tác xã, c i ti n k thu t. ây

là giai n xây d ng t n c trong hoà bình và có nhi u phong trào thi

ua sôi n i. Nông nghi p có phong trào thi ua v i i Phong (Qu ng

Bình). Nam nh, th c hi n ch tr ng c i ti n qu n lý h p tác xã, c i

ti n k thu t, T nh u ã ch o tri n khai thành 2 vòng, m i vòng nhi u

t. Giao Thu phong trào c ng c , xây d ng HTX có m t s c m

riêng: T n m 1960 n n m 1962, do phong trào h p tác xã phát tri n

t, cách làm n kém hi u qu nên nhi u h p tác xã b v . Nh ng n m

1963-1964 do ti n hành c i ti n qu n lý, c i ti n k thu t, các h p tác xã

ã c c ng c và i vào làm n hi u qu h n. Huy n ã ti n hành ch

o s p x p, c ng c l i m t s h p tác xã nên n n m 1964 toàn huy n

có 131 h p tác xã v i 13.719 h , b ng 80% s h . Riêng vùng giáo s h

giáo dân tham gia h p tác xã t 42% n m 1963 lên n 66% n m 1964,

ng 3.633 h .

quy mô: n n m 1964 có 40 h p tác xã d i 50 h , b ng

30,6%; 46 h p tác xã t 51-100 h , b ng 41,4%; 29 h p tác xã t 101-150

, b ng 22,1%; 13 h p tác xã t 150-200 h , b ng 9,9%; 3 h p tác xã trên

200 h , b ng 2%.

h p tác xã b c cao có 23 h p tác xã, b ng 15,4%, v i 2.573 h ,

chi m 23,27% n m 1963, lên 45 h p tác xã, b ng 34,3% v i 5.702 h ,

chi m 43,6% n m 1964, trong ó có 952 h giáo. V tài s n th i m

LSDB huyen 1930-2005 XB =230=

1962 có 906 cày, 125 b a c i ti n, 332 gu ng n c, 70 xe, 132 thuy n, 753

cào c c i ti n. V n bình quân 1 h p tác xã t 3.094 lên 9.946 n m

1964. Giá tr ngày công trung bình t 1-1,25 ; cao nh t là h p tác xã Thi n

ng giá tr ngày công t 2 , h p tác xã L c Ti n t 1,8 (theo th i giá

lúc ó).

phân lo i ch t l ng h p tác xã: n m 1962 lo i khá có 39 h p

tác xã (22%), n m 1964 lên 59 h p tác xã (45%). Lo i trung bình t 103

p tác xã (58%) n m 1964, còn 37 h p tác xã (28%) n m 1964; lo i kém

35 h p tác xã (19,3%) n m 1962, n m 1963 còn 20 h p tác xã kém.

m t s xã có t c phát tri n xã viên vào h p tác xã khá nh

Giao S n, Giao Hà, Giao L c, Giao Thi n; 4 xã có t l t 91% n 100%

nh Giao Long, Giao H i, Giao Phong, Giao Minh; 12 xã có t l t 80-

90%, còn l i d i 80%, riêng Giao Hùng t l 38,8%. Vi c chuy n h p tác

xã t b c th p lên b c cao t 51% k ho ch. Nhìn chung các h p tác xã

c cao có thu ho ch khá, m b o nguyên t c phân ph i theo lao ng,

thu nh p c a xã viên khá, gi i quy t t t chính sách xã h i, tr m t vài h p

tác xã ch a làm t t. Có h p tác xã do làm n không hi u qu , ph i chia ra

nh h p tác xã Ph n u (Giao Hùng), V n Th ng (Giao Xuân).

Tính n n m 1964, huy n ã k t thúc vi c c i ti n qu n lý h p tác

xã, nh n th c c a cán b , ng viên, tinh th n t phê bình và phê bình

c t ng lên, n i b oàn k t, b c u xác nh c ph ng h ng s n

xu t, phá th c canh, y m nh ch n nuôi, tr ng màu, thâm canh t ng

ng su t, xây d ng các công trình thu l i, làm các b vùng, b th a, áp

ng khoa h c k thu t vào s n xu t. Ph n l n các h p tác xã u th c

hi n c 3 khoán (chi phí s n xu t, ngày công, n ng su t, s n l ng).

Vi c u t lao ng có nhi u ti n b (87 ngày công cho 1 m u). Ngày

LSDB huyen 1930-2005 XB =231=

công lao ng có chia t ng 17,2%, các h p tác xã b c cao bình quân 143

ngày công lao ng/n m. Cao nh t là h p tác xã Minh Th ng (Giao Minh)

170 ngày, An Phú 197 ngày, th p nh t là Quy t Ti n (Giao Ti n) 57 ngày.

Các h p tác xã u qu tích lu t 5-6%, có h p tác xã nh H ng K

8%; kh u hao tài s n t 8-10%, phân chia cho lao ng chi m t 55-60%

ng thu nh p (HTX b c th p t 49-55%). Vi c phân ph i, u hoà có chú

ý n các h neo n, thi u s c lao ng, gia ình chính sách. N m 1964,

các h p tác xã trong huy n ã u hoà cho 2.500 h , b ng 6.350 kh u

(trong ó có 450 giáo viên) b ng 675 t n thóc, m b o 60-90% s h

thi u.

Vi c ki n toàn c ng c i ng cán b h p tác xã c ng c th ng

xuyên chú tr ng. N m 1961 trong s 201 h p tác xã, ch có 177 h p tác xã

có ng viên; trong s 1.566 u viên qu n tr , ch có 537 ng viên, 185

oàn viên, 94 n . N m 1963, công tác ào t o b i d ng cán b c chú

tr ng h n. Huy n ã m các l p hu n luy n cho i tr ng, qu n tr và c

i h c các l p k ho ch, k toán do t nh m . S lãnh o c a ng c ng

c t ng c ng, n m 1964 b i d ng 325 i tr ng, i phó, 87 tr ng

ban ki m soát.

Sau khi ti n hành c i ti n qu n lý h p tác xã, c i ti n k thu t t I,

phong trào xây d ng h p tác xã nông nghi p c a huy n Giao Thu ã có

nhi u ti n b , phát tri n i lên. S l ng h p tác xã b c th p gi m i, s

ng h p tác xã b c cao t ng lên. Tháng 2-1964, Huy n u t ng c ng ch

o t c i ti n qu n lý h p tác xã t II v i ph ng châm làm n âu

ch c n ó, kiên quy t không ch y theo th i gian, s l ng, không làm

t, làm u. ng chí Bí th Huy n u tr c ti p ch o m h p tác xã

Giao An, các ng chí U viên BCH Huy n u , cán b t nh, huy n v n m

tr c ti p các h p tác xã. Hàng tu n các c m mi n v h p ki m m rút

LSDB huyen 1930-2005 XB =232=

kinh nghi m, nhân ra di n r ng. Do c quan tâm u t v cán b và có

lãnh o tr c ti p c a ng, nên ch t l ng các h p tác xã c ng ngày

càng c nâng cao. Các h p tác xã có s v n ngày càng l n, ph ng th c

làm n có hi u qu h n, giá tr ngày công m t s h p tác xã t ng lên. S

quan tâm n các chính sách xã h i có nhi u ti n b , t t ng c a xã viên

ngày càng n nh, tin t ng. Qua phong trào xu t hi n nhi u h p tác xã

n hình nh H ng K (Giao H ng), An Phú (Giao An), Giao Tân, Giao

Lâm, Giao Hi u... phong trào xây d ng h p tác xã vùng giáo c c ng c

thêm m t b c m i, nhi u h p tác xã t y u kém ã v n lên khá.

Qua 2 vòng c i ti n qu n lý HTX, c i ti n k thu t, m t s h p tác

xã v n t yêu c u th p. V n li ng và c s v t ch t c a các h p tác xã còn

nghèo nàn, giá tr ngày công th p (kho ng 1 /công). Phong trào vùng

giáo ch a m nh, ph ng h ng k ho ch s n xu t m t s h p tác xã còn

lúng túng.

t qu c a công tác xây d ng ng, Chính quy n, oàn th và

vi c xây d ng h p tác xã nông nghi p ã có tác ng tích c c t i s phát

tri n kinh t - xã h i c a huy n t 1961 n 1965.

Trong s n xu t nông nghi p: th i ti t có n m không thu n l i, m t

n m b gió bão gây nh h ng t i n ng su t lúa mùa. V chiêm xuân

1962, th i ti t kh c nghi t ph i chuy n i sang d m và ch ng h n m n

hàng v n m u, nh ng v i tinh th n "n i sóng ng c y" huy n ã ch o

y chiêm xong tr c t t. N m 1963, h n, m n su t v , sâu b nh phát

tri n, gây nh h ng l n n n ng su t, nh ng d i s lãnh o c a các

p b ng, chính quy n và s c g ng c a bà con xã viên nên s n xu t

nông nghi p v n t nh ng k t qu cao v di n tích, n ng su t và s n

ng. Di n tích c y 2 v lúa m i n m kho ng h n 47.000 m u, huy n

LSDB huyen 1930-2005 XB =233=

luôn t và v t k ho ch t 100 n 104%, n ng su t trung bình m i v

600 n 700 kg/m u, s n l ng m i n m t 30 ngàn n 33 ngàn t n

(n m 1963 là 30.373 t n; 1964 là 33.225 t n).

Trong thâm canh lúa, khâu k thu t là h t s c quan tr ng, quy t

nh n n ng su t s n l ng cây tr ng; thu l i là bi n pháp hàng u

m b o cho t i, tiêu n c. Trong các n m t 1961 n 1965, phong trào

thu l i c a huy n phát tri n khá m nh, kh i l ng ào p hàng n m r t

n, n m 1960 toàn huy n ã ào p 97 v n m3, bình quân 13,9m3/lao

ng; n m 1961, bình quân 16,1m3/lao ng. Tháng 01-1961, h ng ng

t phát ng thi ua "Nam nh - M Tho anh d ng ti n quân vào m t

tr n s n xu t ông Xuân", Huy n u Giao Thu ã m m t chi n d ch t

phá v i kh u hi u: "Giao Thu vùng lên ti n quân vào m t tr n thu l i".

Ngay t u, t t c 27 xã ã nh t lo t ra quân trên 48 công trình, giành

th ng l i ngay t tr n u, t o khí th cho m màn chi n d ch ông Xuân

th ng l i. Tr c h t t p trung xây l p, n o vét m r ng các công trình u

i nh C n Nh t, C n Gi a, M c Giang, ông Bình, Diêm n, cùng

th ng trung, ti u thu nông, p các b vùng, b th a nên h th ng thu

i ã t ng b c c quy ho ch, ch ng t i tiêu. h tr cho Giao

Thu ch ng h n, m n, bão l t, Nhà n c ã u t cho huy n xây d ng

nhi u công trình l n nh c ng C n Nh t (kh u 8m), c ng Ngô ng

(10m), m b o ch ng h n, m n trong v chiêm xuân, ch ng l l t và l y

c phù sa trong v mùa. H th ng c ng l n trên tr c sông Sò, p Nh t

i, c ng Hoành Nha, nh Giáo, Th c Hoá... các c ng h th ng ê bi n

nh c ng s 8, 9, 10... m b o thau chua, r a m n, tiêu n c ch ng úng

t, bão bi n trên di n r ng. Nh ng khi n c l n, ho c khi bão gió, các

ng chí Bí th , Ch t ch xã, huy n th ng có m t trên ê, c ng ch o

y n c ng t, ch ng n c m n. c bi t trong các tr n bão C, bão s 5, s

LSDB huyen 1930-2005 XB =234=

9 n m 1961, các ng chí còn tr c ti p cùng l c l ng xung kích l y thân

mình làm hàng rào ch n sóng cho l c l ng h ê p nh ng n s t l

do sóng v c u ê.

Phong trào thu l i, khai hoang c k t h p v i nhau khá ch t

ch . ông Xuân 1960-1961, Huy n u Giao Thu quy t nh ti n hành

quai ê l n bi n khu v c bãi bi n C n T u (Giao Lâm) t c a Hà L n n

giáp Giao Phong dài g n 3 km và phân công ng chí Tr nh Ng c C n:

Th ng v Huy n u , Phó ch t ch UBND huy n tr c ti p ch o. M c dù

trong u ki n h p tác xã nông nghi p ang khó kh n, s n xu t kh n

tr ng, i s ng nhan dân còn thi u th n, nh ng v i quy t tâm cao, huy n

ã huy ng c hàng ch c ngàn ngày công ph n u liên t c trong m t

tháng quai ê l n bi n, cu i cùng tuy n ê C n T u ã c hoàn thành.

Nh ng khi c ng th ng nh t, ng chí Bí th Huy n u Phan Vi t Thi và

Ch t ch UBND huy n Ph m C ng ã xu ng t n n i tr c ti p ng viên,

ch o nên ã v t qua c nh ng t h p long, hàn kh u, hoàn thành

tuy n ê, m ra m t vùng t m i hàng tr m ha làm mu i, tr ng m u.

Riêng v ông xuân n m 1962, toàn huy n ã ào p 330.000m3, p

3.000m b khoanh vùng, xây 32 c ng l n, bình quân u ng i t 9,8m3.

Huy n ã hoàn thành xây c ng s 8 B ch Long u ti t n c cho già

a huy n, th c hi n c m t bao i c a nhân dân. Sau khi hoàn thành

quai ê, ng chí Nguy n Kh c Ti p c Huy n u phân công ch o

công tr ng, v n ng nhân dân xu ng khai hoang, g m nhân dân xã Giao

Tân, Giao Hoan (Giao Thu ), Xuân Khu (Xuân Tr ng) và Tr c i (Tr c

Ninh). N m 1963 huy n ti p t c ch a c ng C n 5, M c Giang, ào vét

sông Ngô ng, C n Nh t, p ê ng mu i, tu b hàng v n mét ê sông

ng. Phong trào p b vùng, b th a phát tri n nhi u n i, bình quân

toàn huy n t 10m3/ng i; m t s xã nh Giao Tân, Giao An, Giao Lâm

LSDB huyen 1930-2005 XB =235=

t 15-20m3/ng i, Giao Hi u bình quân t 27m3/ng i. Khi Huy n u có

quy t nh a dân xu ng thành l p h p tác xã C n T u thì Giao Tân là xã

n u, có s h xu ng khai hoang ông nh t. ng chí Ph m Triêng

nguyên là Bí th , Ch t ch Giao Tân lúc này ang là cán b thoát ly, ng

chí Tr nh Ng c C n nguyên là Bí th chi b Giao Tân, lúc này ang là Phó

bí th th ng tr c Huy n u ã tình nguy n a c gia ình xu ng C n

u khai hoang, nên ã góp ph n t o nên phong trào khai hoang sôi n i

ch a t ng có.

Cùng v i vi c l n bi n khai hoang khu v c C n T u, T nh u ã

quy t nh cho quai ê l n bi n vùng B ch Long r ng hàng ngàn ha. T nh

ã c ng chí V Thi n: Ch t ch U ban Hành chính t nh, huy ng hàng

ch c ngàn dân công các huy n Giao Thu , Xuân Tr ng, H i H u, Tr c

Ninh, cùng l c l ng quân i tham gia quai ê l n bi n. Nh có s chu n

k và quy t tâm cao, cu i cùng v ng V ng (n i n i ti ng linh thiêng và

nh ng vùng n c xoáy khi tri u c ng, n m nào c ng có thuy n m,

ng i ch t, r ng h n n a km, sâu ngút 1 con sào, v i nhi u truy n thuy t

c thêu d t) ã c hàn kh u, m ra m t vùng canh tác m i r ng l n.

m 1964, phong trào th y l i khá m nh m , nh t là khâu ti u thu nông,

p b vùng, b th a, b i trúc ê bi n; hoàn thành m t s công trình l n:

kh i sông Ngô ng, C n Nh t, xây c ng Chúa, c ng C n Nhì... Sau khi

tham quan ông Ph ng H ng và H ng Thái (H i D ng) v , phong trào

thu l i c a huy n ti p t c phát tri n m nh m , nh t là các xã tr ng m

lúa. S l ng ào p c n m c 1.677.439m3, v i 981.835 công lao

ng, bình quân 16,8m3/ng i, b ng 168% n m 1963. Xã Giao An t l c

quai ê l n bi n, t I v a hàn kh u xong ã b n c cu n m t, l n này

c Huy n u khuy n khích, xã ã rút kinh nghi m xây d ng nh ng i

xung kích m nh, v i kh u hi u: "Lòng ta ã ng, sóng bi n ông ph i

LSDB huyen 1930-2005 XB =236=

khu t ph c, chí ta ã quy t m i vi c ph i thành công", ng b và nhân

dân Giao An ã quy t tâm p con ê p B c dài 3.200m, v i trên 30 v n

m3 t, a h n 100 ha bãi bi n thành ng ru ng canh tác. ê p B c

hoàn thành vào úng d p k ni m 10 n m chi n th ng n Biên nên cánh

ng ó c mang tên là n Biên. Cánh ng m i ã mang l i giá tr

n v s n ph m cây tr ng và thu nh p thu h i s n. N m 1963, huy n có

21 i thu l i v i 550 ng i, n m 1964 huy n ã có 90 i, v i trên

1.800 ng i. N ng su t ào p c a các i t ng 2-3 l n; i thu l i H ng

(Giao H ng) c i ti n công c ào p a n ng su t lên 5-6 l n. Các

p tác xã ã k t h p gi a phong trào thu l i v i giao thông v n t i, ph c

c l c cho s n xu t, k t h p phát tri n thuy n, xe, xây c u c ng, gi i

phóng ôi vai, ng th i tích c c tr ng cây, nuôi th cá... Huy n ã huy

ng nhân dân óng góp xây d ng hàng ngàn c ng nh , c ng bi t i

tiêu n c, p 4 ng giao thông l n: C n Nhì -Giao Thanh, C u Diêm -

Giao Xuân, ch B - Giao H i, Tiên Ch ng - Giao Long. N m 1963 nh

thu l i, huy n ã l y c 3,8 tri u m3 kh i phù sa vào ng. N m 1964,

ã l y c 6 l n n c phù sa vào 90% di n tích lúa mùa, r a c chua

n, t ng thêm màu cho t. Do làm t t công tác thu l i nên ã ch ng

c trong khâu n c t i tiêu cho s n xu t. Xã Giao Hi u t n ng su t

th p, i s ng khó kh n (1961) ã chuy n ru ng c y m t v thành hai v ,

có n ng su t cao, i s ng nhân dân c c i thi n, n m 1962 bán cho Nhà

c g n 100 t n thóc. Tuy nhiên, ch t l ng m t s công trình ch a khoa

c, còn kém tác d ng ph i xây i, xây l i, ch a k t h p ch t ch gi a thu

i v i giao thông và qu c phòng. M t s n i còn vào thiên nhiên,

c ra vào t do.

Trong thâm canh cây lúa, i li n v i khâu n c là khâu phân bón,

các h p tác xã nông nghi p ã r t chú ý nâng cao s l ng, ch t l ng

LSDB huyen 1930-2005 XB =237=

phân bón t ng n ng su t s n l ng, ã phát ng m nh phong trào làm

phân chu ng, bùn ao, phân xanh, k t h p v i các lo i phân vô c bón 2-3

t, dùng lân, vôi kh chua, m n, dùng cây xanh, bèo dâu, rêu, rong

bi n làm phân bón. Nh ng n i có phong trào qu n chúng làm phân

khá nh H ng K , Hoan Th ng, Giao Bình, Giao Hoành... Do ó di n tích

ph i c y chay ngày càng gi m, n m 1963, v chiêm còn 20% di n tích c y

chay, v mùa còn 906 m u c y chay (3,7%). Do c bón phân t t nên

ng su t lúa nhi u h p tác xã hàng v t ng lên rõ r t.

Các bi n pháp k thu t liên hoàn khác c ng c các h p tác xã

chú ý áp d ng. T l di n tích c y d y, c y nông tay ngày càng t ng. N m

1960 có 57% di n tích v chiêm (13.050 m u) và 65,8% di n tích v mùa

(16.315 m u) c y 25x25cm. N m 1962 có 65% di n tích v chiêm, 40%

di n tích v mùa c y d y 20x25cm. Ch nh ng ru ng vùng tr ng m i c y

30x30cm. T p quán c y tr ng: "lúa th c hai, khoai th c m t" c b

n, th i v c y g t c ng c chú ý h n tr c. N m 1962, c huy n c y,

t k p th i v , s m h n tr c 15-20 ngày; n m 1963-1964 các h p tác xã

ch o c y v chiêm tr c ti t l p xuân 80%, v mùa c y tr c ti t l p thu

c 90%. K thu t làm m c ng c chú ý h n, các gi ng lúa t t, có

ng su t cao c các h p tác xã chú ý l a ch n làm gi ng cho v sau.

ngâm c x lý sâu b nh và thúc m m b ng n c 3 sôi 2 l nh, gieo

theo lu ng, m b o 7 mi ng / m u c y. Phong trào ch m sóc, làm c s c

bùn b ng cào c c i ti n, cào c Ngh An phát tri n m nh. Bi n pháp

phòng tr sâu b nh c chú ý ngay t khâu làm m , x lý gi ng, n các

bi n pháp b t, b y èn. Trong m y n m li n sâu b nh phát tri n m nh ã

làm nh h ng n n ng su t lúa, Riêng v mùa n m 1960, sâu phá ho i

ng, huy n ã ph i huy ng 80.000 ngày công b t c 65 t n sâu các

lo i, góp ph n gi m thi t h i áng k v n ng su t. Phong trào c i ti n

LSDB huyen 1930-2005 XB =238=

nông c m i chú ý n các lo i ph ng ti n nh gu ng, thuy n, xe... ch a

chú ý n các lo i công c thu ho ch, ào p. Vi c áp d ng khoa h c k

thu t v n còn nhi u h n ch , ch a th c s tìm tòi sáng t o.

Th c hi n Ngh quy t 8 Trung ng (khoá III), Ngh quy t i h i

ng b t nh l n th 5 và Ngh quy t i h i ng b huy n l n th 7, cây

công nghi p và cây hoa m u t ng b c c quan tâm phát tri n. Di n tích

tr ng màu t 1.565 m u n m 1961 lên 3.581 m u n m 1964. Các cây m u

tr ng ch y u là khoai lang, khoai n c, dong ri ng, ngô, u, rau... N ng

su t khoai lang t 2 t n/m u n m 1962 lên 2,5 t n n m 1964; khoai n c

8 t n/m u n m 1962 lên 10 t n n m 1964. Nh n ng su t, s n l ng hoa

u t ng nên, m c n bình quân quy ra thóc c a xã viên c ng t ng t 370-

380 kg n m 1961-1962, lên g n 400 kg n m 1963-1964; góp ph n n nh,

nâng cao i s ng, phát tri n ch n nuôi, phá th c canh cây lúa n c.

Di n tích tr ng cây công nghi p nh ay, gai, dâu t m... t 415 m u n m

1961 lên 797 m u n m 1962 và 1.146 m u n m 1963. Riêng di n tích cói

ng nhanh t trên 1.000 m u n m 1964. Các cây dâu t m, v ng l c d n

n c khôi ph c và phát tri n, m i lo i vài ba ch c m u, riêng l c 129

u (1963). Cây n qu nh cam, chanh, chu i mít, na, i ch a tr ng

thành phong trào, n m 1963 tr ng c kho ng 158.500 cây. Các cây l y

nh phi lao, sú v t, tre... nh ng n m 1963-1964, tr ng t 3 n 4 tri u

cây m i n m (95-97%KH). Nhìn chung vi c tr ng cây n qu và cây l y

phát tri n ch a u và ch a thành phong trào th ng xuyên các a

ph ng.

Là m t huy n ven bi n, ánh cá bi n là m t ngh truy n th ng c a

t s xã. B c vào th c hi n k ho ch 5 n m 1961-1965, huy n c

Nhà n c quan tâm u t nhi u v t t ti n v n, óng thêm nhi u thuy n

n, l i dài và m t s ngh m i nh rê, vây, chã ôi. Huy n ã ch o

LSDB huyen 1930-2005 XB =239=

xây d ng các h p tác xã chuyên khai thác cá bi n nh H i Ti n, Minh

ng, H i Phong, Ti n Lang và h p tác xã kiêm ngh Kiên Long, Th ng

Nh t, Hoà Bình. L c l ng ánh cá bi n n m 1962 có 5 h p tác xã, v i

784 h , chi m 84,3% s h ng nghi p. H p tác xã l n nh t 254 h , nh

nh t 75 h . c s quan tâm u t c a Nhà n c và Ty Thu s n, n m

1963 s l ng t ng lên 12 h p tác xã, ngoài ra còn 3 t p oàn và 54 t

ch c ánh cá v i 657 lao ng. N m 1963 huy n óng thêm c 18

thuy n ánh cá, c Nhà n c cung c p 5.838 mét v i; 1.144 bu c v i;

169 cheo nilông; 69.579 kg nâu; 8.015 kg ay; 728 kg dây thép. Các c p

ng ã ph i h p v i Ty Thu s n lãnh o u t cho ngh cá bi n.

Huy n u ã t ch c các h i ngh ng viên ven bi n, s , t ng k t và phát

ng các chi n d ch ánh cá v Nam, v B c. phát tri n ngh cá, n m

1964, Th ngv T nh u ra Ch th s 29-CT/TU ch o ti n hành c ng c

i ti n t I các h p tác xã H i Ti n, Hoà Bình, Ninh Ti n, Th ng Nh t,

n T u (Giao Lâm); H i Phong, Minh H ng (Giao Phong). Qua phân lo i

có 2 h p tác xã khá, 5 h p tác xã trung bình, 5 h p tác xã kém. V i tinh

th n không b l th i c , quy t tâm i xa "tìm cá mà ánh, thoát ly nhi u

ngày" nên s n l ng c a các h p tác xã ngày càng t ng. M c dù ngh cá b

nh h ng r t nhi u b i th i ti t nh m a, bão, bi n ng, nh ng các h p

tác xã ã c g ng kh c ph c th i ti t khó kh n, s m thêm nhi u thuy n

i, ngày êm bám bi n ánh b t cá, hoàn thành v t m c k ho ch,

n l ng ánh b t cá hàng n m u t ng cao, m i n m t t 1,5-2,5 ngàn

n. N m 1961 t 1.233 t n, bình quan 1.090 kg/lao ng; n m 1963 t

2.110 t n, bình quân 1.100 kg /lao ng; n m 1964 t 2.420 t n

(105%KH). S n l ng chã ôi khai thác 1.020 t n n m 1964 (110%), tr c

th i h n 15 ngày, x p lo i khá nh t t nh.

LSDB huyen 1930-2005 XB =240=

Cùng v i phong trào ánh b t cá n c m n, phong trào nuôi th cá

c ng t, n c l c ng ngày càng phát tri n m nh. N m 1963, di n tích

nuôi th là 3.000 m u, m th g n 5.000.000 cá gi ng, thu ho ch g n

100.000 . Riêng Giao Tân thu ho ch 40.000 , Giao Long thu ho ch

20.000 (theo th i giá lúc ó). Các h p tác xã Duy T c, B c S n, Trung

Long, An Phú... là nh ng n v thu ho ch khá. N m 1964 di n tích nuôi

th lên 4.000 m u, v i h n 2 tri u cá gi ng. Các h p tác xã làm n có hi u

qu là Giao An, Giao Tân, Giao H i, Giao Lâm.

Bên c nh nh ng y u t không thu n l i v th i ti t, nh m a nhi u,

bi n ng, gió bão (riêng n m 1963 t i 6 tr n bão) thì nh ng y u t ch

quan nh thi u cán b chuyên trách, s lãnh o ch a th ng xuyên sâu

sát, ch a tích c c huy ng l c l ng qu n chúng m mang ngành ngh ,

m thêm thuy n l i, ch a có ph ng h ng, k ho ch toàn di n, lâu

dài... là nh ng y u t nh h ng, h n ch n s phát tri n ngh cá c a

huy n.

n xu t mu i là m t ngh truy n th ng c a huy n, c huy n có 7

p tác xã làm mu i v i 616 h (66,5% s h diêm dân), h p tác xã l n

nh t có 154 h , nh nh t có 29 h . T n m 1960, huy n ti n hành p ê

quai C n Tàu, tu b ê mu i cánh ng Công oàn, t ng thêm 54 m u làm

mu i. Các bi n pháp k thu t nh r i cát d y, thu cát mu n, c i ti n ô n

c ti n hành Giao Lâm, Giao Phong ( n hình là h p tác xã Hoà

Bình). N m 1964 vi c áp d ng các bi n pháp k thu t c chú ý ngay t

u, c huy n m r ng 112 m u làm mu i, a 64 m u t vào h p tác xã

qu n lý, xây thêm 6 lò vôi t túc vôi làm ô n , th ng ch t. S n l ng

mu i t kho ng 10.000 t n m i n m. n hình nh h p tác xã Hoà Bình

t 2.229 t n (103%KH); h p tác xã Ninh Ti n t 100,6% k ho ch. M c

dù ã có nhi u c g ng song s n l ng mu i các n m ch o t 75-95%

LSDB huyen 1930-2005 XB =241=

ho ch, nguyên nhân m t ph n do th i ti t, m t ph n do s ch o và áp

ng u ki n k thu t nh thu l i, ô n ch a t t, ý th c làm ch t p th

ch a cao, chính sách l ng th c khuy n khích ng i làm mu i ch a

tho áng, ch a tranh th tri t các u ki n thu n l i s n xu t.

Ch n nuôi là m t ngành quan tr ng cung c p th c ph m cho nhân

dân, s c kéo, phân bón cho s n xu t nông nghi p. S l ng trâu, bò trong

ch n nuôi luôn gi t kho ng 4.000-4.350 con, kho ng 500-600 nghé và

trên 400 con bò. àn l n t 23.800 con n m 1960, v i 1.000 l n nái, phát

tri n m nh vào n m 1961 lên t i 28.700 con và 906 l n nái. N m 1962 l n

th t gi m m nh còn 16.766 con, n m 1964 àn l n th t có 18.860 con và

n nái 1.238 con. H u h t các h p tác xã u có t 200-300 u l n t p

th và 1-2 con l n trong m i gia ình. Riêng h p tác xã Giao An có àn

n t p th t 1.000-1.500 con, l n nuôi trong gia ình kho ng 1.000 con.

àn trâu, bò tuy có t ng theo th i gian, song ch m. Vi c ch n nuôi sinh

n t túc ph n nào ã gi m b t gánh n ng v s c kéo, m i còn trâu bò c y

kéo t 20 m u (1960) xu ng còn 12,7 m u (1963). Vi c ch m sóc trâu bò

ng ngày càng c quan tâm h n, nhi u xã ã giành các bãi c ven sông,

ven bi n cho ch n nuôi, song nhìn chung khâu th c n cho ch n nuôi trâu

bò v n còn r t khó kh n.

m 1961 toàn huy n có 1.411 ng i làm ngh th công, trong ó

chuyên nghi p có 72 ng i, còn l i là k t h p gi a nông nghi p và ti u th

công nghi p. Huy n ã a 604 ng i (82,8%) vào các h p tác xã (g m

các lo i h p tác xã cung c p, cung tiêu và cung tiêu t ng h p; a 80%

nh ng ng i làm ngh t do vào h p tác xã. Các h p tác xã ti u th công

nghi p ã th hi n tính h n h n, tính oàn k t t ng tr , ý th c giác ng xã

i ch ngh a c nâng lên, n ng su t lao ng t ng h n n m tr c (v n

tích l y có 58.847 ). Giá thành s n ph m h t 2-5%, thu nh p c a xã viên

LSDB huyen 1930-2005 XB =242=

cao h n tr c, th p nh t là 25 /tháng, cao nh t là 60 /tháng (theo th i giá

lúc ó). N m 1962 huy n ã xây d ng h p tác xã rèn Nhân Hoà, khôi ph c

ng m c, ngh óng thuy n, ngh tr ng dâu nuôi t m, s n xu t n c

m Sa Châu, phát tri n ngành mu i, ánh cá bi n, xây nhi u lò vôi ph c

s n xu t. Trong nh ng n m 1961-1965, ngành công nghi p, ti u th

công nghi p ã h ng s n xu t vào ph c v nông nghi p và i s ng nhân

dân. M c dù có nhi u c g ng, song vi c lãnh o ch o các ngành công

nghi p - ti u th công nghi p ch a th c s tích c c, ch a khai thác h t kh

ng, nhân t , nguyên li u và l c l ng c a a ph ng ph c v cho

n xu t và i s ng.

th ng nghi p, m u d ch l ng thu mua l ng th c, th c ph m

phát tri n ngày càng l n. Nh ng n m 1960-1961 l ng thu mua l ng th c

i n m kho ng 2,5 ngàn t n. N m 1963 l ng l ng th c thu mua (c

khuy n khích) t 2.877, n m 1964 thu mua (c khuy n khích) t cao:

trên 9.000 t n, ngoài ra còn thu n b ng thóc c 1.372 kg. Thu mua th c

ph m n m 1960 t cao nh t: 12.022 con l n, các n m sau t 7.000-8.000

con. L ng thu mua gà t 14.748 con (220% k ho ch n m 1963) và

13.717 kg (41,4%) k ho ch n m 1964. Các m t hàng: cói t 590 t n, ay

n 20 t n (131% n m 1963), gai, v ng 5 t n m i lo i; th t 511 t n (1960),

329 t n (1961) và 1,4 tri u ng (1963). Hàng xu t kh u n m 1963 t

57,5%, n m 1964 t 64,8%; hàng gia công n m 1964 t 30.000 ng. T

m 1963 sau khi h c t p Ngh quy t 8 Trung ng và Ngh quy t V c a

nh, bình quân xu t kh u t 1,2 /ng i.

Các m t hàng thi t y u nh v i, mu i, d u ho , v t li u ki n thi t do

p tác xã mua bán em v t n nông thôn bán cho nông dân, không qua

ti u th ng. Hàng công ngh th c ph m bán ra t 1,458 tri u ng

(104%) n m 1963. S v i bán ra là 400.000mét, bình quân 4,2 m/ng i.

LSDB huyen 1930-2005 XB =243=

Huy n ã xây d ng c 25 c s h p tác xã mua bán, phát tri n c

1.475 c ph n. Các h p tác xã ti u th ng có 1.200 ng i, chuy n trên 500

ng i v s n xu t, còn l i h n 600 ng i t ch c vào các h p tác xã mua

chung, bán chung, 4 t mua chung, bán riêng, 38 t mua riêng bán riêng.

m 1964 hàng công ngh ph m bán ra t trên 3 tri u ng (100%), h p

tác xã mua bán t trên 2 tri u ng m i n m. Trong th ng nghi p, s

ng mua vào, bán ra ngày càng l n, ph c v ngày càng t t h n cho i

ng c a nhân dân và yêu c u c a Nhà n c. Song v n ch a áp ng nhu

u i s ng, nh t là xu t kh u. M t s m t hàng thu mua có xu h ng

gi m nh th t l n h i. V n giáo d c, qu n lý ch a ch t ch nên có ng i

còn lén lút bán hàng ra ngoài ki m l i, song trong u ki n khó kh n,

thi u th n, t c nh ng k t qu trên là m t s c g ng l n.

Vi c thu thu nh ng n m 1961-1965 có nhi u c g ng, n m 1964

thu trên 350.000 (108%). Riêng thu sát sinh còn th t thu nhi u, m i

c 9.230 , t 84,5% (theo t giá lúc ó). M c dù ã b t u h n ch

chi tiêu, h i h p, ã xây d ng thành ch ng trình n n p nh ng vi c chi

n không m b o k ho ch, v t chi v khu v c hành chính s nghi p,

n còn hi n t ng chi tiêu lãng phí, ngành tài chính qu n lý ti n còn ch a

th t ch t ch .

Sau phân c p qu n lý (1960), ngành b u n ã phát huy cao tinh

th n trách nhi m, v t khó kh n, m b o ng dây, th tín và kinh

doanh phát hành báo chí t 100%, doanh thu t 106,9%. S l ng báo

m 1961 t 118.446/109.174. T t c các h p tác xã th công nghi p và

222 h p tác xã u ã t mua báo.

Trong giao thông, ngoài con ng liên huy n, liên xã, các c u

ng ã c gia c tu s a i l i; k t h p giao thông hoá v i thu l i

LSDB huyen 1930-2005 XB =244=

hoá. L c l ng v n t i c a huy n n m 1961 có 556 thuy n tr ng t i t

500kg n 9 t n; 1.632 xe cút kít, ph n l n ng mu i. Các n i khác phát

tri n ch m, ch y u b ng gánh, i.

Ngành Ngân hàng ã có nhi u c g ng áp ng nhu c u phát

tri n s n xu t. N m 1961, ngân hàng u t v n 668.000 , b ng c 3 n m

1957-1960 c ng l i (123%). Huy ng v n b ng g n 368.500 g p 28 l n

huy ng v n c 3 n m c ng l i. N m 1963 công tác ti t ki m t th p (do

chiêm sút kém), nh ng công tác g i ti n h p tác xã vay m n và tín

ng làm t t. K ho ch ti n g i h p tác xã tín d ng, k ho ch ti n m t b i

thu u v t t 84-165%. N m 1964, b c u có ti n b v qu n lý ti n

t và huy ng v n c a qu n chúng, t ng thu t h n 5 tri u ng (110%

ho ch); qu n lý v n trong h p tác xã tín d ng t 935.000 (240%), huy

ng ti t ki m t 159.800 (106%), t ng thu t 110%. Thu n thu c khu

c nông nghi p v t k ho ch dài h n, t trên 152.000 (125%), riêng

khu v c diêm, ng nghi p không m b o c k ho ch. M t s h p tác

xã diêm, ng nghi p v n còn t t ng l i vào Nhà n c, ch a tích c c

tích lu v n tr n .

c s quan tâm c a ng, Nhà n c và s óng góp, ng h c a

nhân dân, s nghi p giáo d c c a huy n luôn t nh ng k t qu m i.

Trong u niên h c 1960-1961, các giáo viên ph thông ã c h c t p

chính tr v ng l i, ph ng châm giáo d c c a ng và Nhà n c.

Ngành giáo d c ã phát ng phong trào thi ua sôi n i, v i ch "em

yêu mái tr ng em", s l ng h c sinh t ng lên qua các n m. N m 1960-

1961, tr ng c p I ã r i u 27 xã, v i s h c sinh là 9.538 em, t l lên

p, t t nghi p t 90-96%. Huy n có 3 tr ng c p II, v i 887 h c sinh, t

h c sinh lên l p, t t nghi p t 94-95%. N m 1961-1962, s h c sinh

p I có 12.606 em (trong ó 1.979 em vùng giáo) và 2.120 h c sinh c p II.

LSDB huyen 1930-2005 XB =245=

m 1962-1963, s h c sinh c p I + II và v lòng là 19.800 em. Ngoài ra

còn 3 tr ng ph thông nông nghi p c p II v i 400 h c sinh. N m 1963-

1964, t ng s h c sinh (c v lòng) là 20.600 em, s h c sinh t 277 l p

m 1961-1962 lên 454 l p n m 1963-1964 (trong ó có 119 l p v lòng).

Nhân dân ã tích c c óng góp cho vi c xây d ng tr ng s , riêng n m

1960-1961, nhân dân ã óng góp 300 t n thóc xây d ng 105 gian nhà,

344 bàn, 450 gh , 306 b ng. N i dung h c t p ã có s k t h p gi a v n

hoá v i chính tr , o c, h c k t h p v i hành, h c ph c v s n xu t

i kh u hi u "h c hay cày gi i". Vi c k t h p gi a nhà tr ng, gia ình

và oàn th xã h i ngày càng ch t ch . Tuy v y, c s v t ch t ph c v cho

giáo d c còn nhi u thi u th n. T t ng h c thoát ly s n xu t v n còn

n t i m t s ng i. Vi c k t h p gi a nhà tr ng và xã h i ch a ch t

ch , có n i "h c" ch a i ôi v i "hành".

Phong trào h c b túc v n hoá có c g ng m i, n m 1961-1962

phong trào phát tri n m nh, huy ng c 4.500 ng i i h c (91,88%).

Riêng i t ng chính huy ng c 3.198 ng i (104,85%). Trong n m

ng ã huy ng c 287 cán b xã (106%) và 181 cán b huy n i h c.

Huy n ã huy ng c nhi u l c l ng nh giáo viên, h c sinh và l c

ng cán b v n hoá, oàn viên thanh niên tham gia gi ng d y b túc v n

hoá, do ó t o c phong trào h c t p b túc v n hoá sôi n i và c

nh n C luân l u c a trên. M t s n v cá nhân c Chính ph t ng

Huân ch ng, B ng khen v thành tích h c t p, nh ng n v có phong

trào khá nh Giao Phong, Giao Lâm, Giao Hoà, Giao Tân, Giao Y n. N m

1963 phong trào gi m sút, ch t 70% k ho ch huy ng và 52% mãn

khoá. N m 1964, huy n t p trung ch o ngành giáo d c xây d ng quy t

tâm cao, t ch c các oàn xu ng ki m tra, b khuy t t ng xã huy ng

5.407 h c sinh (145%) và t ch c mãn khoá cho 3.840 h c sinh (175%).

LSDB huyen 1930-2005 XB =246=

Song phong trào h c t p b túc v n hoá c a huy n nhìn chung không u,

không v ng, n i dung h c t p có n i ch a g n ch t v i s n xu t. Các h p

tác xã ch a quan tâm qu n lý t t vi c h c t p b túc v n hoá. S lãnh o

a các c p u c ng ch a th t ch t ch . M t s ng viên ch a g ng m u

i u trong phong trào, cán b ch ch t tham gia i h c còn ít. N m 1961

n còn t i 2.433 trong t ng s 5.056 thanh niên trình quá th p, toàn

huy n còn có t i 400 ng i mù ch .

Ho t ng v n hoá, thông tin, n nh, phát hành báo, b u n,

truy n thanh c a huy n ã có nhi u ti n b rõ r t. Các ho t ng ã i vào

ph c v nhi m v tr ng tâm c a ng; có s k t h p ch t ch gi a các

p, các ngành, oàn th luôn c m r ng phát tri n, n i dung hình th c

ngày càng phong phú. N m 1961, c huy n có 94 cán b v n hoá, 162

tuyên truy n viên r i kh p các xóm thôn và 22 i, 11 t v n ngh v i 683

di n viên nam n , 157 t nh c. Trong n m ã sáng tác c 8 v k ch, 47

bài th , t ch c tri n lãm k thu t nông c 7 xã và 5 m huy n cho

4.620 l t ng i xem. Huy n có riêng m t i chi u bóng ã chi u 200 t i

cho 208.930 l t ng i xem. L c l ng thông tin c a c huy n có hàng

tr m cán b , 19 i l u ng và các t thông tin xóm g m 965 ng chí.

Riêng n m 1961 ngành ã t ch c 844 cu c nói chuy n th i s cho hàng

n l t ng i nghe, ã phát hành hàng tr m ngàn t báo các lo i t i các

p tác xã nông nghi p (102%); xây d ng 105 b ng g ch, 492 b ng cót, 46

ng g , 232 loa tay. Trong 6 tháng phát thanh b ng loa tay c 12.858

t, bình quân m i xóm phát 7 l n/tháng; k 8.747 kh u hi u l n; 20.380

kh u hi u nh ; hàng tr m hình v . Ngoài ra còn có các hình th c khá nh

th ca, hò, vè, phát thanh, v n áp... N m 1962, ngành thông tin n nh,

phát hành sách báo ph c v t t i s ng, s n xu t và c công nh n là

n v tiên ti n c a t nh. Nhi u câu l c b , t sách v n hoá, t c sách

LSDB huyen 1930-2005 XB =247=

báo, phong trào v n hoá qu n chúng nghi p d c duy trì phát tri n.

m 1963-1964, h th ng loa truy n thanh ã v t i 10 xã. Các ho t ng

n hoá, thông tin luôn c g ng và hoàn thành v t m c k ho ch th i

gian. Huy n có ch tr ng xây d ng Nhà truy n th ng và khuy n khích

vi t l ch s ng b các xã. Ngành v n hoá thông tin ã th c s ph c v t t

cho lao ng s n xu t và i s ng nhân dân. M t s xã có phong trào v n

hoá khá nh : Giao Hoành, Giao Tân, Giao Bình, Giao Thi n, Giao Long,

Giao Y n; các xã có phong trào thông tin khá nh : Giao Xuân, Giao

Phong, Giao Tân, Giao H ng, Giao Thi n. Tuy nhiên phong trào xây d ng

thông tin v n hoá m i ch a u, ch a m nh, ch a u tranh m nh m v i

các bi u hi n tiêu c c, mê tín d oan, r u chè, ma chay, c i xin l c h u.

Hi n t ng tham ô, lãng phí ch a c ng n ch n k p th i. Vi c xây d ng

nhà v n hoá m t s a ph ng ti n hành ch m, trình cán b th p,

ch a áp ng nhu c u ngày càng cao c a nhân dân.

c s giúp c a các c p, các ngành, công tác phòng ch a b nh

luôn t nh ng k t qu m i, m ng l i y t ã c m r ng. N m 1961,

huy n ã xây d ng thêm 15 tr m xá, nên h u h t các xã u ã có tr m xá,

80 h p tác xã có t thu c, v i s ti n là 1.844 ng, ào t o c 156 cán

các lo i t y s n h sinh. Huy n ã thành l p c H i ông Y.

m 1962, vi c xây d ng b nh xá huy n ã c hoàn thành, n m 1963

u h t các xã u có tr m xá, nhà h sinh, các h p tác xã u có t thu c.

Vi c ào t o cán b y t luôn c quan tâm, 8 xã ã c cán b i h c y

. N m 1964, m ng l i y t c ào t o, m r ng, các tr m xá ti p t c

c xây d ng, nâng c p. Các c a hàng d c ph m ã c a xu ng

các xã ph c v tr c ti p qu n chúng, ngày t u n m 1960-1961, phong

trào v sinh phòng b nh ã c phát ng r ng rãi. Toàn huy n ã ào

c 178 gi ng n c các lo i, xây d ng 389 h xí ki u m i, t ch c nhi u

LSDB huyen 1930-2005 XB =248=

ngày làm v sinh công c ng nhân các ngày k ni m và t ch c m t s bu i

nói chuy n v công tác v sinh phòng b nh. C ng trong n m, ngành y t

huy n ã tiêm phòng b i li t cho 8.750 ng i, ch ng u cho 58.180

ng i, tiêm phòng t cho 21.219 ng i, tiêm phòng th ng hàn cho 7.255

ng i, tiêm phòng lao cho 27.710 ng i, khám cho 177 ng i m c b nh

phong và khám thai cho 1.048 ng i. Nh ng n m 1962-1964, công tác v

sinh phòng b nh ti p t c c t ng c ng. Phong trào xây d ng gi ng

c, h xí ki u m i phát tri n m nh. Vi c phun thu c th ng xuyên tr

mu i c ti n hành h u kh p các xã và c quan. Công tác phòng ch ng

au m t h t c tri n khai r ng rãi. Ho t ng phòng, ch ng b nh, k t

p v i t p luy n th d c th thao và v sinh thôn xóm, ng xá c y

nh. Các tr m xá và b nh xá huy n ã có nhi u c g ng trong vi c khám

ch a b nh, ch m sóc s c kho cho nhân dân. Th c hi n phong trào 3 c i

ti n và thi ua v i b nh xá Vân ình, công tác khám ch a b nh các tr m

xá xã và b nh xá huy n có nhi u ti n b . Trình chuyên môn và o c

ng i th y thu c c nâng lên. B nh xá ã xây d ng l ch tr c th ng

xuyên, gi i quy t t t các tr ng h p c p c u các ca hi m nghèo v i

ph ng châm "còn n c còn tát", các y, bác s ã t n tình c u ch a, làm

gi m t l t vong, m b o t t chính sách. Nh nh ng c g ng ó ngành y

ã góp ph n làm t t công tác phòng ch a b nh và ch m sóc s c kho nhân

dân, ph c v t t cho lao ng, s n xu t và i s ng. Tuy nhiên, phong trào

xây d ng h xí m i, gi ng n c ch a nhi u, công tác phòng b nh th i gian

u còn kém. S giáo d c nh n th c còn m c , nhi u ng i còn dùng

c ao. Công tác ào t o cán b ch a c quan tâm úng m c, nên s

ng và ch t l ng cán b th p, không áp ng c yêu c u.

Sau h n 4 n m th c hi n Ngh quy t i h i i bi u toàn qu c l n

th III c a ng, v i nhi m v c b n là c i t o xã h i ch ngh a và xây

LSDB huyen 1930-2005 XB =249=

ng c s v t ch t cho CNXH, k ho ch 5 n m l n th nh t ang th c

hi n có hi u qu mi n B c và ã thu c nhi u thành t u quan tr ng:

t n c, con ng i u i m i". ng b và nhân dân Giao Thu c ng

ã và ang c g ng h t s c hoàn thành k ho ch 5 n m l n th nh t.

trên các l nh v c kinh t , v n hoá - xã h i, an ninh - qu c phòng, xây d ng

ng, các oàn th ... ã t c nh ng thành t u. i s ng nhân dân

c u c c i thi n, thì ngày 05/8/1964 do b thua au chi n tr ng

mi n Nam, qu c M d ng lên cái g i là "s ki n V nh B c B " r i li u

nh a máy bay, tàu chi n ra b n phá mi n B c. Vì th k ho ch 5 n m

th c t ch ti n hành c trong th i gian h n 4 n m thì b gián n.

Nhân dân mi n B c nói chung và nhân dân Giao Thu nói riêng t ây

c sang m t giai n cách m ng m i, v a s n xu t, v a chi n u

vi t ti p nên nh ng trang s v vang m i c a huy n nhà.

III - ng b lãnh o nhân dân v a s n xu t, v a chi n u, góp

ph n ánh th ng cu c chi n tranh phá ho i b ng không quân c a qu c

(1965-1967)

th t b i n ng n trong chi n l c "chi n tranh c bi t", qu c

tr c ti p em quân vào th c hi n chi n l c "chi n tranh c c b "

mi n Nam và li u l nh a không quân, h i quân ra ánh phá mi n B c

hòng ng n ch n s chi vi n v s c ng i, s c c a c a h u ph ng l n

mi n B c, cho ti n tuy n l n mi n Nam

Tr c tình hình m i, Ban Ch p hành Trung ng ng ã ra Ngh

quy t 11 (3/1965) và Ngh quy t 12 (12/1965) ch o quân dân mi n B c

p th i chuy n h ng chi n l c, t p trung ánh th ng chi n tranh phá

ho i c a qu c M .

LSDB huyen 1930-2005 XB =250=

t o u ki n thu n l i cho vi c lãnh o, ch o trong tình hình

i, Trung ng ã quy t nh u ch nh a gi i m t s t nh, huy n.

Ngày 21/4/1965, U ban Th ng v Qu c h i thông qua quy t nh phê

chu n vi c thành l p t nh Nam Hà, trên c s h p nh t 2 t nh Nam nh và

Hà Nam. Ngay sau khi sát nh p, ng b Nam Hà ã có ngh quy t

lãnh o oàn k t quân dân, ng viên l c l ng, phát huy thu n l i, kh c

ph c khó kh n, y m nh s n xu t, chi n u, quy t tâm cùng quân dân c

c ánh th ng gi c M xâm l c, xây d ng CNXH mi n B c, tích c c

chi vi n cho mi n Nam.

Ngày 17/7/1965, Th ng v T nh u Nam Hà ra ch th mau chóng

p th i chuy n h ng lãnh o, ch o c a các c p, theo sát s chuy n

bi n tình hình nhi m v m i "làm cho cán b , ng viên nh n rõ s kh n

tr ng g n bó ch t ch gi a 2 nhi m v s n xu t và chi n u. Chi n u

b o v s n xu t, s n xu t m b o cho chi n u th ng l i".

Là m t huy n ven bi n c a t nh, Giao Thu n m trong vùng tr ng

m ánh phá c a qu c M ra mi n B c. Th c hi n các ngh quy t c a

Trung ng, ch th c a T nh u , ng b và nhân dân Giao Thu ã ch

o ti n hành chuy n h ng m i m t công tác t th i bình sang th i chi n,

ã h p m r ng t i các ban, ngành c a huy n, Bí th , Ch t ch các xã,

nh n nh tình hình và kh n tr ng chu n b m i m t. M t m t ph i

th ng xuyên chi n u v i hành ng b n phá c a máy bay gi c ngày

càng ác li t, m t khác ph i kh c ph c thiên tai x y ra liên ti p, c bi t

m 1965 lúa b b nh vàng l i, n m 1966, n n sâu, h n, n c m n tràn vào

ng ru ng. Bên c nh ó là s ch ng phá ng m ng m và quy t li t c a các

ph n t ph n ng i l t tôn giáo. ng b và nhân dân Giao Thu ã

oàn k t, c g ng kh c ph c m i khó kh n thu c nhi u k t qu trên các

nh v c s n xu t và chi n u.

LSDB huyen 1930-2005 XB =251=

Tháng 01/1966, T nh u u ng ng chí Tr n T n Thân: nguyên

Bí th Huy n u tr c ây v làm Bí th Huy n u ; u ng ng chí

Phan Vi t Thi v t nh nh n công tác m i. ng chí Tr nh Ng c C n: Phó

bí th th ng tr c; /c Nguy n V n So n là Phó bí th , Ch t ch U ban

Hành chính huy n. Tháng 02/1967, ng b huy n Giao Thu t ch c i

i i bi u l n th VIII, i h i ã b u 31 ng chí vào Ban ch p hành

(trong ó có 5 n ), 5 ng chí th ng v , ng chí Tr n T n Thân c

u là Bí th ng b , ng chí Nguy n V n So n c b u là Phó bí th

ng b ( ng chí Tr nh Ng c C n c u lên t nh nh n công tác m i).

i h i ã ki m m tình hình, lãnh o chuy n h ng t th i bình sang

th i chi n và ra nhi m v ti p t c s n xu t và chi n u trong u ki n

chi n tranh ánh phá ngày càng ác li t.

Th c hi n các ngh quy t, ch th c a Trung ng v xây d ng

ng b , chi b "4 t t", Ngh quy t i h i VII và i h i VIII c a ng

huy n t 1965-1968, công tác xây d ng ng có nhi u c g ng m i.

Trong công tác t t ng, ng b ã t p trung lãnh o t t cu c

n ch nh hu n mùa xuân n m 1965 cho 100% s ng viên h c t p các

Ngh quy t 11, 12 c a Trung ng ng. ng b còn tích c c c hàng

tr m cán b i d các l p t p hu n c a Tr ng ng t nh, Tr ng ng

huy n. Thông qua các cu c v n ng c i ti n qu n lý, c i ti n k thu t,

cu c v n ng "xây d ng chi b , ng viên 4 t t" và h c t p 3 bài chính tr

b n, 7 bài kinh nghi m xây d ng ng cho t t c cán b , ng viên, nên

ã có tác d ng nâng cao ý chí chi n u, kiên nh l p tr ng, rèn luy n

tinh th n ch u ng gian kh hy sinh, ý th c t l c cánh sinh, ch ng

sáng t o, dám ngh , dám làm, tinh th n h p tác xã h i ch ngh a, c g ng

hoàn thành nhi m v , kh c ph c các bi u hi n ch quan, bi quan, tiêu c c,

o th , ng i khó... cho cán b , ng viên. Qua giáo d c và rèn luy n, nh n

LSDB huyen 1930-2005 XB =252=

th c t t ng, l p tr ng c a cán b , ng viên c nâng lên, luôn v ng

vàng tr c m i tình hu ng c a cu c chi n tranh phá ho i di n ra ngày càng

ác li t và yêu c u c a công cu c gi i phóng mi n Nam, th ng nh t t

c. S ng viên 4 t t ngày càng nhi u, các ng b oàn k t, gi vai trò

t nhân nòng c t trong lãnh o, ch o s n xu t, chi n u và xây d ng

p tác xã. Hàng ngàn cán b , ng viên c công nh n là cá nhân tiên

ti n, chi n s thi ua, ng chí Tr n V n Thu n ã c Chính ph tuyên

ng là Anh hùng Lao ng.

Công tác xây d ng ng v m t t ch c ã c quan tâm ch n

ch nh thêm m t b c k c v s l ng và ch t l ng. Th c hi n quy t

nh c a Trung ng, chuy n i chi b xã thành ng b và chi u thành

ng u c s , n m 1965 huy n ã th c hi n xong vi c chuy n i ng

, ng u 21 xã. Các Ban Ch p hành ng u , chi u ã c nh k

u l i. Các ngành, các c quan xung quanh huy n c chú ý t ng c ng

và quan tâm th ng xuyên h n. Vi c b t cán b và ki n toàn c p u nói

chung ã theo h ng m b o úng nguyên t c, Huy n ã m nh d n ào

o và t ng c ng a cán b n và thanh niên tham gia các c p b lãnh

o c a ng, tham gia h p tác xã, i s n xu t, nên ã có tác d ng t t

trong thúc y s n xu t và chi n u. Ch tính riêng 2 n m 1965-1966,

th c hi n cu c v n ng c i ti n qu n lý, c i ti n k thu t, huy n ã phát

tri n thêm 658 ng viên, riêng n m 1966, k t n p c 522 ng viên,

u xu t thân t thành ph n c b n, tích c c trong s n xu t, chi n u.

Tính n n m 1967, tr 783 ng chí i b i, thanh niên xung phong,

khai hoang... s ng viên c a toàn ng b có 2.473 ng chí. Trong ó

thành ph n b n c nông chi m 75%, trung nông 20%, t l ng viên n

chi m 14,6%, thanh niên 32%. L c l ng ng viên ã r i u các c s ,

p tác xã, c quan, tr ng h c... Hàng n m, ng b u ti n hành s ,

LSDB huyen 1930-2005 XB =253=

ng k t g n v i th c hi n Ngh quy t 122 c a Trung ng. Qua k t qu

phân lo i, s ng b khá, t t ngày càng t ng, s ng b trung bình và y u

kém ngày càng gi m, n m 1965 có 10 ng b t t, 25 ng b khá, 15

ng b trung bình, 5 ng b kém. Phân lo i ng viên n m 1965 có 928

ng chí t 4 t t, 700 ng chí t khá, 277 ng chí trung bình, 60 y u

kém. Riêng s ng b 4 t t nông thôn t ng t 6 ng b 1965 lên 10

ng b n m 1967, g n 50% chi b nông thôn và 80% chi b c quan t

yêu c u "4 t t" không còn ng viên y u kém.

Công tác ki m tra dân ch và k lu t c ng c ti n hành th ng

xuyên, góp ph n quan tr ng vào công tác xây d ng ng. U ban Ki m tra

huy n ã ti n hành ki m tra các ng b c s nh Giao Xuân, Giao L c,

Giao Thi n. Ngoài ra huy n còn ti n hành ki m tra k p th i nh ng v n

i n y sinh nh vi c ki m tra theo n th ki n ngh c a bà con xã viên

p tác xã Thanh Hùng xã Giao Thanh, Huy n u ch rõ nguyên nhân,

khuy t m, ng u , Ban qu n tr H p tác xã t ki m m khuy t m,

xin l i xã viên và s a ch a ngay, c nhân dân ng tình, tin t ng.

ng b c ng ã t ng b c c i ti n tác phong lãnh o và ch o

phù h p v i u ki n th i chi n nh chia c m nh , hàng tháng ng

viên ph i ki m m v trách nhi m i v i s n xu t, chi n u, v n ng

qu n chúng ch p hành chính sách pháp lu t, tham gia công tác xây d ng

ng... t ng c ng ch phái viên, chú ý ào t o b i d ng n hình,

p trung ch o t ng khâu, y m nh u tranh t phê và phê bình trong

i b ng, th ng xuyên s , t ng k t phân lo i chi b . n hình là

nh ng n v nh Giao An xây d ng h p tác xã nông nghi p, Giao Lâm

khai thác cá bi n và chi n u, h p tác xã H ng K c i ti n v qu n lý,

p tác xã Duy T c nuôi cá ng... là nh ng n v tiên ti n và là lá c u

LSDB huyen 1930-2005 XB =254=

t ng m t, n m trong yêu c u 4 t t, có tác d ng nâng cao ch t l ng chi

, ng b "4 t t".

Song nhìn chung l c l ng ng viên c a ng b còn m ng. T l

ng b , chi b , ng viên 4 t t còn th p. T l y u kém còn cao, còn hi n

ng k lu t l ng l o, m t oàn k t, m t dân ch trong n i b ng m t

n i. H ng phát tri n thanh niên và ph n còn ch m, t t ng c a cán

, ng viên ã c nâng lên song v n ch a theo k p yêu c u cách m ng

t ra. Tình tr ng t l i, c c b , ng i khó, mê tín d oan, tham ô, lãng phí

n còn di n ra m t s n i. Vi c phê bình, t phê bình ch a thành n n p

th ng xuyên. L l i làm vi c ch a c c i ti n, ch phân công, phân

nhi m ch a rõ ràng, nghiêm minh. Nh ng h n ch thi u sót trên ã ph n

nào nh h ng n s phát tri n chung c a ng b .

t qu công tác xây d ng ng ã góp ph n tích c c giúp ng b

lãnh o, ch o chính quy n và các oàn th nhân dân s n xu t và chi n

u có hi u qu .

Thông qua các t h c t p, v n ng chính tr , ý th c tôn tr ng và

tuân th pháp lu t Nhà n c c a cán b , ng viên và qu n chúng nhân

dân ã c nâng cao. Chính quy n t huy n t i c s c c ng c , ki n

toàn thêm m t b c. Trong các t b u c H i ng nhân dân, t l c tri

i b u t 96,8%. Thành ph n chính quy n c chú ý c v c c u, t l

thanh niên, cán b n và cán b ch ch t c a ng. N i dung sinh ho t và

l i làm vi c c a chính quy n c nghiên c u, c i ti n, phát huy ch c

ng c a H i ng nhân dân, U ban nhân dân t huy n t i xã trong qu n

lý kinh t , qu n lý Nhà n c. Các ngành Công an, Toà án, Ki m sát c ng

ng b c c quan tâm, c ng c .

LSDB huyen 1930-2005 XB =255=

Tuy nhiên, m t s n i, vai trò c a H i ng nhân dân v i ch c

ng là c quan quy n l c a ph ng và giám sát th c hi n các ch

tr ng, pháp lu t c a Nhà n c còn hình th c. Ch c n ng ch o s n

xu t, chi n u, ch p hành chính sách pháp lu t Nhà n c m t s n i

còn y u. V n dân ch ch a th c s c m r ng, m t s cán b còn

bi u hi n quan liêu, m nh l nh, ch a sâu sát l ng nghe ý ki n nhân dân,

ôi ch còn h u khuynh, r t rè, h n ch tính sáng t o c a qu n chúng.

i ôi v i vi c c ng c , t ng c ng chính quy n dân ch nhân dân,

ng b c ng r t chú tr ng vi c tuyên truy n, v n ng các t ch c qu n

chúng, coi ó là ngu n s c m nh to l n m b o th ng l i các nhi m v

chính tr , kinh t c a ng ra.

Công tác M t tr n ã không ng ng phát huy vai trò, ch c n ng c a

mình trong vi c t ch c ng viên và c v các t ng l p nhân dân, t p

trung xây d ng kh i oàn k t toàn dân, th c hi n t t các ch tr ng, chính

sách c a ng và Nhà n c. N m 1965, huy n ã m m t s l p tuyên

truy n, th c hi n các ch tr ng, chính sách c a ng và Nhà n c. Các

ph lão tích c c h ng ng phong trào "3 h ng hái", tham gia và ng

viên con cháu th c hi n t t các ho t ng xã h i ph c v cho cu c kháng

chi n ch ng M c u n c. Phong trào tr ng cây c phát ng r ng rãi,

riêng n m 1965, các c ã tr ng 32.500 cây và h ng hái tham gia phong

trào "b ch u quân" b n máy bay M .

Th c hi n ch tr ng oàn k t c a ng, công tác v n ng, oàn

t giáo dân có nh ng b c ti n m i. c bi t sau v u tranh v i vi c

th phong 29 linh m c trái pháp lu t và v án L ng Huy Hân, bà con giáo

dân ã hi u rõ s th t, tin t ng h n vào ng l i, chính sách c a ng,

tích c c tham gia các phong trào do các oàn th phát ng. S h giáo dân

LSDB huyen 1930-2005 XB =256=

tham gia h p tác xã t 30% n m 1965 lên 70% n m 1967, s h p tác xã

vùng giáo khá và tiên ti n ngày càng nhi u nh Th c Hoá, c Th nh, Sa

Châu... Trong 2 n m, toàn huy n ã k t n p c 45 ng viên g c giáo.

Các t ch c thanh niên, ph n , dân quân vùng giáo ngày càng phát tri n,

tr thành l c l ng nòng c t c a phong trào. Công tác y t , giáo d c, v

sinh vùng ng bào giáo c ng c chú ý t ng c ng h n. Tuy nhiên,

phong trào chuy n bi n ch a u, ch a v ng ch c, các u y u còn nhi u,

l giáo dân tham gia h p tác xã còn th p.

i vai trò u t u g ng m u, phát huy ch ngh a anh hùng cách

ng và lý t ng c ng s n ch ngh a, oàn Thanh niên luôn t ra x ng

áng trên các l nh v c chi n u ch ng M c u n c và s n xu t, xây

ng. D i s lãnh o c a ng b , oàn Thanh niên ã tr ng thành

nhanh chóng v m i m t; t ch c oàn th t huy n t i c s c c ng

, ki n toàn. Ban Ch p hành Huy n oàn c t ng c ng v s

ng và ch t l ng. Huy n oàn ã t ch c các t giáo d c v tinh th n

Ngh quy t 11, chuy n h ng ho t ng trong u ki n có chi n tranh,

phát ng phong trào "s ng, h c t p, làm vi c nh Nguy n V n Tr i",

phong trào "3 s n sàng", áp d ng khoa h c k thu t vào s n xu t, tham gia

làm phân bón, thu l i, i b i, thanh niên xung phong. S l ng thanh

niên c a huy n có 16.000 ng i, b ng 23% dân s (trong ó thanh niên

thiên chúa giáo g n 4.000 ng i). S l ng oàn viên có 4.000 ng chí,

ng 25% thanh niên, riêng oàn viên thiên chúa giáo chi m 10%. M i

m toàn huy n k t n p t 2.000-3.000 oàn viên m i. B máy cán b

oàn luôn c chú tr ng theo h ng "4 t t". Qua phân lo i n m 1966, có

44 chi oàn "4 t t", 42 chi oàn khá, 18 chi oàn trung bình, 3 chi oàn

kém. S oàn viên "4 t t" chi m g n 70%. Toàn huy n ã xây d ng c

LSDB huyen 1930-2005 XB =257=

87 i thanh niên xung phong ch ng M c u n c, thu hút g n 7.000

thanh niên tham gia trong ó có g n 1.000 thanh niên g c giáo.

Các c p b ng, oàn th ã nh n th c và quan tâm h n n công

tác giáo d c, h c t p c a các em thi u niên, nhi ng. Các phong trào c

phát tri n m nh m v i ch nh : "Em yêu quý h c t p anh b i", "yêu

quý ng", "làm theo l i Bác d y". Riêng n m 1965, trong phong trào di t

chu t các em ã di t c trên 20.000 con, các chi i ã c t c 174 t n

u cho g n 800 trâu g y, làm c 90 t n phân bón, di t hàng

ngàn kg sâu b m. Ho t ng i ã t p h p c g n 14.000 em, vùng

giáo c ng ã phát tri n c g n 2.000 em, chuy n lên k t n p oàn hàng

ngàn em. Các i thi u niên ti n phong và nhi ng Tháng 8 ngày càng m

ng, nh t là vùng giáo, thu hút hàng v n em vào i, góp ph n giáo d c,

ng viên các em tích c c, tham gia lao ng s n xu t và các công tác xã

i t t. Nhìn chung, phong trào thanh thi u niên t 1965-1968 ã l n m nh

s l ng và ch t l ng, góp ph n tích c c vào s nghi p cách m ng, s n

xu t và chi n u, song v n còn m t s t n t i ch a áp ng c yêu c u.

Công tác tuyên truy n giáo d c ti n hành ch a th t sâu s c, trình giác

ng c a m t s thanh niên còn th p, ch a th y h t vai trò c a thanh niên

trong s nghi p cách m ng m i. Vi c áp d ng khoa h c k thu t vào s n

xu t ch a áp ng yêu c u s n xu t thâm canh, t l oàn viên vùng giáo

còn th p. T t ng c a m t s thanh niên còn ng i khó kh n gian kh , các

ho t ng cách m ng c a thanh niên ch a m nh, còn mang tính hình th c.

Trong u ki n chi n tranh, l c l ng nam gi i u lên ng i

chi n u, ch em ph n l i h u ph ng ph i cáng áng h u h t các

công vi c s n xu t, chi n u nuôi d y con cái h c hành và tham gia công

tác xã h i. H ng ng phong trào "3 m ang", hàng ngàn ch em ã tích

c tham gia hoàn thành t t nhi m v trên các l nh v c công tác, thay nam

LSDB huyen 1930-2005 XB =258=

gi i trong l nh v c c y, b a, g t hái, tham gia dân quân t v , ti p thu khoa

c k thu t áp d ng vào s n xu t... Nhi u ch ã tham gia lãnh o công

tác ng, chính quy n, oàn th và hoàn thành t t nhi m v . Huy n ã ch

o h c t p t t các ngh quy t c a Trung ng và c a Chính ph v công

tác ph v n cho các i t ng. Do ó n cu i n m 1967, s i bi u H i

ng nhân dân xã, huy n là n chi m t l khá (9 ch t ch xã, 21 phó ch

ch xã, 2 bí th ng u , 4 ch nhi m, 5 huy n u viên... là n ). Song

phong trào ph n phát tri n ch a u, nh t là vùng giáo, ý th c giác ng

chính tr xã h i còn th p; m t s ch em còn t ti, l i, ch a th c s tích

c công tác, ph n u, l c l ng tham gia công tác xã h i chi m t l

th p.

Là m t huy n ven bi n, c nh c a sông H ng, Giao Thu có v trí

quan tr ng v quân s c a t nh. Trong hoàn c nh chi n tranh lan r ng,

qu c M leo thang b n phá mi n B c, vi c c ng c xây d ng l c l ng v

trang, s n sàng chi n u tr thành m t nhi mv tr ng tâm c các c p

h t s c quan tâm ch o. Tháng 01-1965, T nh u có ch tr ng phát

ng phong trào phát huy truy n th ng, nâng cao khí th cách m ng, quy t

tâm chi n th ng qu c M xâm l c. Phong trào c bi u hi n c th

ng vi c y m nh s n xu t, s n sàng chi n u, gi v ng tr an, phát

hi n s m, d p t t b n ph n ng gây r i chính tr , h n ch thi t h i do ch

gây ra m c th p nh t. Quán tri t tinh th n Ngh quy t 11, 12 c a Trung

ng, Ngh quy t c a BCH ng b t nh, ng b Giao Thu ch o tích

c xây d ng l c l ng dân quân t v , v a s n xu t, v a chu n b s n

sàng chi n u và chi n u, quy t tâm ánh th ng chi n tranh phá ho i

a qu c M . N m 1965, Huy n u ã t ng k t phong trào chi b xây

ng l c l ng v trang và giáo d c ôn l i truy n th ng dân quân t v , do

ó ã gây c không khí thi ua sôi n i trong s n xu t luy n t p và chi n

LSDB huyen 1930-2005 XB =259=

u. Tinh th n chi n u c a dân quân du kích, t v t ng cao, hàng ch c

ngàn ng i tham gia ng ký các phong trào "3 s n sàng", "3 m ang",

"3 quy t tâm"; 153 n v ng ký giành danh hi u tiên ti n, 26 n v

ng ký giành danh hi u quy t th ng. Ngay t n m 1965 h u h t các xã ã

hoàn thành k ho ch hu n luy n chính tr , quân s . Huy n còn t ch c các

p hu n luy n c bi t chuyên v k thu t b n máy bay, phòng c, th

thao qu c phòng, võ dân t c, cho các i t ng t lãnh o Huy n u n

cán b , ng viên và dân quân t v . Ph ng án tác chi n c xây d ng

sát, phù h p v i c m c a t ng xã, th ng xuyên c u ch nh, b

sung, c bi t là các xã ven bi n và xã tr ng m xung y u, các ph ng án

tác chi n c t ch c di n t p. Huy n i ã ch o hình thành các c m

chi n u ven bi n, xây d ng k ho ch tác chi n, ch ng bi t kích t nh p

vào c a Ba L t, khu v c c ng s 9 Ti n Lang và c a Hà L n, Qu t Lâm,

Sa Châu... t ng c ng l c l ng dân quân tu n tra canh gác, th ng tr c

chi n u ngày êm, xây d ng ph ng án ph i h p tác chi n gi a dân

quân v i công an, biên phòng, các tr n a pháo b bi n và b i a

ph ng; ch o luy n t p, di n t p ph ng án ch ng bi t kích. Huy n ã

ti n hành chia các xã thành t ng c m chi n u nh : c m Qu t Lâm, c m

n Nh t, c m Ba L t ti n cho vi c ch o khi có bi n ng; kh n

tr ng hoàn thi n h th ng giao thông hào, h m h chi n u trên các

tuy n ng, c quan, xí nghi p, tr ng h c. M i c m do m t ng chí

Th ng v và m t s ng chí Huy n u viên, phái viên, cán b ch ch t

tr c ti p m nh n. Các c p u ã c bi t coi tr ng vi c lãnh o, ch o

c l ng dân quân t v và c các ng chí lãnh o ch ch t sang tr c

ti p n m l c l ng này.

c l ng dân quân t v phát tri n ngày càng t ng, riêng n m

1965 phát tri n thêm 1.700 ng i. T ng s dân quân t v n m 1965 có

LSDB huyen 1930-2005 XB =260=

8.000 ng i, trong ó n có 1.500 ng i, dân quân vùng giáo có g n 400

ng i. T l l c l ng v trang t 8,9% dân s n m 1965 lên 12,6% n m

1967. L c l ng ng viên tham gia dân quân t v chi m 98% s ng

viên n m 1965 lên 99,2% n m 1967, trong ó l c l ng oàn viên thanh

niên chi m 98,2% t ng s . Quy mô t ch c xây d ng l c l ng dân quân,

v là i i, trung i, ti u i. Nh ng n v làm t t vi c xây d ng l c

ng dân quân t v là: Giao H i, Giao Lâm, Giao Phong...

Ngay t th i gian u cu c chi n tranh phá ho i c a M ra mi n

c, huy n ã ch o s tán i b ph n dân c các vùng tr ng m b

n phá và phân tán, b o v t t các tài s n, kho tàng c a Nhà n c. C

quan huy n c t ch c s tán xu ng các vùng nông thôn làm vi c; các

ch ông, tri t th c hi n vi c phân tán, tránh t p trung. Công tác ào và

tu s a h m h phòng trú n trong nhà, ngoài ng và t i các c quan

tr ng h c c c bi t coi tr ng. Riêng n m 1965, toàn huy n ã ào

23.100 h m, h tránh phi pháo trong gia ình và công c ng; 12.300 h m

trong gia ình; tu s a, làm m i c 38.000 h chi n u, 26.000m giao

thông hào. Nh ng m c tiêu c u, c ng c che phòng, hoá trang c n th n.

th ng canh gác, báo ng c duy trì th ng xuyên nhi u xã. H c

sinh t i tr ng ph i t giác mang theo m r m, túi thu c phòng tránh

nh bom n và t s c u khi c n thi t. T n m 1965, toàn huy n ã có

225 t s n máy bay, trong ó có 170 t th ng tr c. Vi c tu n tra canh gác

ven bi n và n i a c t ch c t t. Các t quân báo, giao thông, y t c p

u, ph c v chi n u, mô hình "m i làng chi n u là m t pháo ài, m i

p tác xã là m t n v s n xu t chi n u", "m i chi b th c s là h t

nhân lãnh o chi n u gi i, s n xu t gi i" c th c hi n có hi u qu .

Ph ng án h p ng chi n u v i các n v b i, công an nhân dân

óng t i a ph ng c ng c xây d ng và ph i h p ch t ch .

LSDB huyen 1930-2005 XB =261=

Công tác tuy n quân, qua nhi u t ã hoàn thành t t ch tiêu k

ho ch. Riêng n m 1965 huy n ã ti n hành khám tuy n cho g n 4.000

thanh niên và ã giao g n 3.000 thanh niên cho b i th ng tr c, thanh

niên xung phong và các công, nông tr ng. Nh ng xã làm t t công tác

tuy n quân là: Giao H ng, Giao Tân, Giao H i... i ôi v i vi c xây d ng,

phát tri n l c l ng v trang, công tác b o v tr an, tr n áp b n ph n cách

ng c ng luôn c ti n hành kh n tr ng, có hi u qu . Tinh th n c nh

giác, ý th c phòng gian b o m t trong cán b , ng viên c nâng lên

t b c. n i xung y u, nh t là ven bi n và vùng thiên chúa giáo, huy n

ã t p trung khoanh vùng, rà soát cho i t p trung c i t o 102 tên; khám

phá và tr ng tr m t t ch c ph n cách m ng khu v c Qu t Lâm, do ó

ã gi v ng an toàn tr an n i a, n nh tr t t xã h i.

ng ng l i kêu g i ngày 17/7/1966 c a H Ch t ch, toàn ng,

toàn quân, toàn dân d y lên m t phong trào thi ua s n xu t và chi n u

trên m i l nh v c h t s c sôi n i. Do có s chu n b t t v nhi u m t, nên

ng b và nhân dân Giao Thu ã v ng vàng i phó v i cu c ánh phá

ác li t b ng không quân và h i quân c a M . N m 1964, ch 4 l n ánh

phá Giao Thu , quân dân Giao Thu ã bình t nh ánh tr , b n cháy 1

chi c máy bay vào ngày 24/8/1965. Trong 2 n m 1965-1966 và u n m

1967, m c b n phá c a ch ngày càng ác li t, chúng ã ánh 145 tr n

26 xã, c bi t là các xã ven bi n và nh ng n i xung y u nh Giao Lâm,

Giao Phong... Nh ng chúng càng ánh phá thì phong trào thi ua b n h

máy bay M trong dân quân du kích càng sôi n i. Trong 2 n m, dân quân

Giao Thu ã b n r i 2 máy bay M và ph i h p b n r i 5 chi c khác. c

bi t trong tr n êm ngày 10/10/1966 dân quân du kích 2 xã Giao Long,

Giao H i c ng b ng súng b binh ã b n r i t i ch 1 máy bay M . Qua

các l n ó, phong trào b n máy bay M b ng súng b binh c rút kinh

LSDB huyen 1930-2005 XB =262=

nghi m và nhân r ng trong toàn huy n. Dân quân du kích các xã c ng ã

thu nh t m t s ài tâm lý chi n c a ch n p l i cho chính quy n.

c dù công tác qu c phòng tr an c a huy n ã c h t s c chú ý

và có nh ng k t qu nh t nh, song vi c ch o còn ch a c kiên

quy t, b n b , có khi còn ch quan. Vi c s a sang h m, h che phòng chi n

u ch a t giác, th ng xuyên. T l thanh niên vùng giáo tham gia dân

quân t v còn th p (4,1% n m 1967). ý th c c nh giác, th ng tr c chi n

u ch a cao, còn b l nhi u th i c tiêu di t ch. Phong trào "tay cày,

tay súng" ã c phát ng, song ch a m nh m . ý th c b o v v khí

ch a t t. Mô hình làng chi n u ch a rút c kinh nghi m m r ng.

Trong u ki n chi n tranh ác li t, nh ng qua 2 vòng c i ti n qu n

lý, d i s lãnh o ch t ch c a Huy n u , phong trào h p tác hoá trong

huy n ã có nh ng chuy n bi n. u n m 1965 t l s h tham gia là

80,1%, trong n m phát tri n c 1.950 h , nên cu i n m t l là 86,4%.

Nh ng xã có t l phát tri n nhanh nh Giao S n, Giao Hà, Giao Hoà...

(75-90%), nh ng xã có t l th p là Giao Hoành, Giao Th ng (d i 70%).

u n m 1965 huy n ã t p trung ch o 2 t v c i ti n qu n lý, c i ti n

thu t 62 HTX, k t thúc th ng l i vòng I c i ti n qu n lý t t c các

p tác xã trong huy n. Trong n m huy n c ng ã ti n hành h p nh t 79

p tác xã nh thành 33 h p tác xã l n, có quy mô t 100-200 ha, a s

p tác xã toàn huy n xu ng còn 84, có 1 h p tác xã quy mô toàn xã (Giao

An) và 45 h p tác xã quy mô thôn; s h p tác xã b c cao chi m 86,2%.

u n m 1967, các h p tác xã trong toàn huy n ti p t c h p nh t,

còn 65 h p tác xã. Sau c i ti n qu n lý, c i ti n k thu t, h u h t các h p

tác xã ã xác nh c ph ng h ng s n xu t m i, phá c th c

canh, phát tri n qu n lý ngành ngh , qu n lý lao ng, xây d ng thêm

LSDB huyen 1930-2005 XB =263=

nhi u c s v t ch t k thu t, ý th c làm ch , t giác c nâng lên. u

lao ng cho m t m u gieo tr ng t ng nhanh t 70-80 ngày công lên 90-

100 ngày công/m u v . Có h p tác xã u t 120-150 ngày công / m u /v .

n hình là h p tác xã Giao An, khi còn làm n riêng l , n ng su t t 2-3

n / ha lên 4 t n nh ng n m 1961-1965; 4,6 t n n m 1966 và 6,8 t n n m

1967. Tr c n m 1965, m i n m h p tác xã làm ngh a v cho Nhà n c

500 t n thóc, n m 1966 lên 680 t n và n m 1967 lên 740 t n. c bi t n m

1967 xã Giao An ã làm ngh a v cho Nhà n c 1.000 t n và là n v có

l ng l ng th c làm ngh a v cho Nhà n c ng u mi n B c.

Ngoài ra, m i n m h p tác xã còn bán hàng tr m t n th t l n, 700 t n cói

ngh a v cho Nhà n c. Trong 2 t c i ti n qu n lý n m 1965, các h p tác

xã trong toàn huy n ã nh p 270 m u ru ng c p ngoài chính sách vào h p

tác xã, công h u hoá m t s trâu bò, sân ph i, nhà kho, xây d ng và qu n

lý thêm 39 c s ch n nuôi t p th , 52 lò g ch, 32 lò vôi và m t s ngành

ngh khác, t ng thêm c s v t ch t cho h p tác xã y m nh s n xu t.

Trong n m huy n c ng ã m m t s l p hu n luy n cho g n 700 cán b

qu n lý h p tác xã. vùng ng bào giáo, m c dù k ch tìm m i cách

phá ho i, nh ng phong trào m t s n i nh Ng ng Nhân, Sa Châu, i

ng... v n chuy n bi n khá, có h p tác xã ã tr thành n hình tiên ti n

a huy n và t nh nh Th c Hoá (Giao Hoan), c Th nh (Giao Hi u)...

n n m 1967, trên 70% s h p tác xã x p lo i khá và tiên ti n.

ng b xác nh mu n giành th ng l i to l n trên m t tr n s n xu t

ng th c ph i t p trung v n li ng, nhân l c và ch o quy t li t các

khâu n c, phân, c n, gi ng; tr c h t, ch o phong trào thu l i, k t

p v i phong trào ki n thi t ru ng ng, san gh nh l p tr ng, ào p

kênh m ng ti u th y nông, p b vùng, b th a. Phong trào thu l i t

1965 ã hoàn thành t t các công trình thu nông, ph túc ê Ti n Lang,

LSDB huyen 1930-2005 XB =264=

ng s 9... Vi c phát tri n ti u th y nông, p các b vùng, b th a ã tr

thành phong trào chung c a qu n chúng, t bình quân 22m3/ng i. Huy n

ã ti n hành phân vùng, th a c 18.500 m u (g n 80% di n tích), tiêu

i su t v cho trên 80% di n tích. Trong 2 n m 1965-1966, toàn huy n

ào p c g n 6 tri u m3 t thu l i, bình quân 58m3/ng i; xây d ng

c g n 10.000 c ng bi l n, nh ; t i tiêu su t v cho h n 27.000 m u

ru ng. Tranh th l nh ng ng chi n nhân l Noel và t t D ng l ch (tháng

12-1966) Huy n u quy t nh m t "T ng công kích mang tên ng i

Anh hùng Nguy n V n Bé" ào con sông ven ê b t Giao Long n Giao

Thi n do ng chí Tr n T n Thân: Bí th Huy n u - T ng ch huy, /c

Nguy n V n So n: Ch t ch U ban hành chính huy n - Phó t ng ch huy.

i khí th quy t tâm và quy t th ng, ch trong 4 ngày, toàn huy n ã huy

ng 53.000 ngày công, ào p 93.000m3 kh i t, c n b n hoàn thành

ào p sông và ph trúc chân ê bi n, gi i quy t c n b n s th m th u

c m n và ch ng l l t, có tác d ng l n trong vi c thau chua, r a m n,

ph c v nhu c u s n xu t và i s ng. Xã Giao H ng còn t quai ê bãi

sông H ng m r ng 200 m u ru ng tr ng cói. Công tác thu l i ã có s

n bó ch t ch v i công tác phòng ch ng bão l t. Huy n ã ch o làm

t công tác chu n b nh b , s t, mai, móng và phát ng r ng rãi phong

trào chu n b "hòn t h ê". N m 1965 huy n có 89 i thu l i và 21

i chuyên trách t i tiêu. Do làm t t công tác thu l i ã góp ph n thau

chua, r a m n, m r ng di n tích t i, tiêu, ph c v t t cho s n xu t và i

ng nhân dân.

Sau khi quai ê m r ng thêm xã B ch Long g n 1.000 ha, n m

1965 nhân dân 30 xã thu c 4 huy n Giao Thu , Xuân Tr ng, H i H u,

Tr c Ninh ã t nguy n n khai hoang vùng kinh t m i B ch Long. N m

1966 huy n Giao Thu thành l p thêm xã m i B ch Long, ánh d u b c

LSDB huyen 1930-2005 XB =265=

th ng l i v tinh th n khai hoang, l n bi n, phá xi ng 3 sào, m r ng di n

tích canh tác.

Sau n c, khâu phân bón là y u t quy t nh cho n ng su t cây

tr ng. Phong trào làm phân bón ã tr thành vi c làm th ng xuyên trong

qu n chúng. Vi c khai thác, ch bi n, s d ng phân bón ngày càng t ng;

phong trào làm phân c y m nh kh p n i. L c l ng thanh niên

xung kích ã i các n i mua gi ng bèo v nhân r ng, ph kín h u kh p các

cánh ng. M t s ng i ã dùng thuy n i hàng ch c km l y rong, rêu

làm phân. V chiêm n m 1965, toàn huy n th c 12.000 m u bèo

dâu, g p 15 l n 1964 và b ng g n 70% di n tích gieo tr ng. N m 1966,

Huy n u ã ch o làm thí m giao " n thanh mô" m t s i thu c

các vùng Giao An, H ng K , Tr ng H i, Th c Hoá... rút kinh nghi m

r ng, k t qu thu c r t kh quan, sau ó Huy n ã t ch c h i ngh

u b g m các Bí th , Ch t ch, Ch nhi m các HTX rút kinh nghi m

nhân ra di n. N m 1966-1967, toàn huy n gieo 25 t n h t n thanh.

Phong trào tr ng n thanh, mu ng, chàm, l y lá xoan... phát tri n m nh,

Giao Thu là huy n d n u v phong trào tr ng n thanh mô c a t nh.

Sau khi phát ng phong trào thi ua v i h p tác xã Tr c Khang (Tr c

Ninh), phong trào thi ua làm phân xanh, phân chu ng, phân bùn Giao

Thu di n ra r t sôi n i, v i kh u hi u "r ng n thanh, bi n bèo dâu, núi

phân chu ng" nên h u h t các chu ng tr i u c y phân, ng

ru ng gieo n thanh mô, ven các b sông, m ng máng, ng i... gieo

n thanh, mu ng, chàm, l y bùn ao, bùn sông, ph i khô bón cho lúa.

Các h p tác xã còn xây d ng c thêm các chu ng l n t p th , các gia

ình xây d ng các h xí, nhà ch bi n phân (80% s i), n i hông ng

c gi i, thành l p 201 t ch bi n phân, vì th a di n tích c bón lót

m 1965 lên 80%. Toàn huy n ã dùng 5,5 tri u gánh phân chu ng m c,

LSDB huyen 1930-2005 XB =266=

n 500 t n phân m, tr n 2.000 t n t b t, bón thúc cho 90% di n tích.

mùa di n tích c bón thúc t 80%, t ng h n 1964 là 20%. Phong

trào vo viên m dúi g c lúa phát tri n m nh. Di n tích bón phân ngày

càng c m r ng, nhi u h p tác xã bón t 1 n 2 l t, có h p tác xã

nh Giao An, H ng K , c Th nh ã bón 8 t n phân/ha.

Khâu làm t c coi là m t trong nh ng khâu quan tr ng góp

ph n thâm canh t ng n ng su t, Huy n u ã ch o các h p tác xã ch

ng phân vùng d m, i, th c hi n t t vi c g i sóng c y, ngâm, b a ng

t cho c hai v chiêm mùa. nh ng n i khó kh n v s c kéo, các n v

ã phát ng l c l ng thanh niên, dân quân cu c tay h tr . N m

1965, toàn huy n ã x p c 6.500 m u i, c y 2 l t c 3.000 m u và

a 10 l t tr lên c 90% di n tích v chiêm, v mùa c y 2 l t c

29%, b a 10 l t c 62% di n tích. Các n m sau, di n tích c y 2 l t và

a 10 l t tr lên m i n m m t t ng, riêng v mùa 1966 t ng 47% so v i

m 1965.

i kh u hi u: "không c y b a k không c y, không bón lót không

y, không h phân r m và không ch ng dây th ng hàng không c y",

huy n ã t ch c cho các Ch nhi m tham quan h p tác xã An Phú và m

i ngh v k thu t c y d y, c y úng k thu t, do ó v chiêm n m 1965

có 91% di n tích c y 22x25cm, trong ó 25% c y ch ng dây, 50% c h

phân r m , v mùa 66% di n tích c y t 22x25cm. Các n m sau, di n tích

y d y h p lý t ng cao, v mùa n m 1966 di n tích c y 13x25cm n

20x25cm chi m 59%. Vi c c y d y h p lý v a góp ph n ti t ki m di n

tích, làm t ng n ng su t, v a t o u ki n cho khâu ch m bón c d

dàng h n. V n x lý th i v c ng có nhi u ti n b h n tr c. V chiêm

xuân c n b n c y xong tr c ti t l p xuân, v mùa c n b n c y xong tr c

ti t l p thu.

LSDB huyen 1930-2005 XB =267=

Gi ng là m t khâu quan tr ng, c các h p tác xã h t s c quan

tâm và có nhi u chuy n bi n m nh m . Huy n u ã có ngh quy t chuyên

v gi ng cây tr ng, c bi t là gi ng lúa, ch ng a 85% gi ng nông

nghi p 5, nông nghi p 8 có n ng su t, ch ng c sâu b nh cao vào thay

th các gi ng c n ng su t th p. N m 1965, có 70% di n tích m v chiêm

gieo theo lu ng nh , gi ng c ngâm kh trùng 3 sôi 2 l nh và 90% di n

tích m c phun thu c tr sâu, 60% c phun thu c l n 2. Các h p tác

xã ã dùng 16 t n m ch m bón cho m ; v mùa 95% di n tích c

gieo theo lu ng nh , 80% c ngâm 3 sôi 2 l nh, 80% c phun thu c

tr sâu. n n m 1966, toàn huy n ã i 85% gi ng m i, xây d ng thêm

122 t x lý gi ng và trang b thêm cho các i gi ng hàng tr m nhi t k .

Bình quân di n tích gieo m giành cho 1 m u c y t 7,5-8 mi ng lên 1-1,2

sào. K thu t gieo có nhi u ti n b , n m 1965 c huy n có 5 i chuyên

trách gi ng, n m 1966 t ng lên 17 i. Toàn huy n có 594 m u ch n l c

gi ng, chi m 3,1% t ng di n tích canh tác. Khâu ch n gi ng ã góp ph n

quan tr ng vào vi c làm t ng n ng su t lúa c a huy n.

Trong các khâu k thu t trên, ch m bón c ng góp ph n quan tr ng

làm t ng n ng su t, s n l ng cây tr ng. N m 1965, sâu b nh phát tri n

nh, nh h ng n cây lúa, nh t là b nh vàng l i. Huy n u ã t ch c

i ngh chuyên bàn v bi n pháp di t tr sâu b nh, ch tr ng trong

t c hoàn c nh khó kh n nào c ng ph i chi n th ng sâu b nh. Kh u hi u

"di t tr sâu b nh nh di t gi c M " c phát ng r ng rãi nên c hai v

chiêm, mùa nhân dân ã dùng g n 1.000 t n vôi, 35 t n thu c, k t h p v i

hóng và tro b p c u g n 1.000 m u ru ng, h n ch tác h i c a sâu b nh,

gi v ng c n ng su t bình th ng. B ng kinh nghi m ó, các n m sau

huy n ã ch ng phòng ch ng c sâu b nh cho lúa. Các h p tác xã

LSDB huyen 1930-2005 XB =268=

còn ch ng phòng tr t khâu gi ng, làm m , v sinh ng ru ng, y

nh các bi n pháp thâm canh, b o m th i v i ôi v i phun thu c nh

, ng th i y m nh ph bi n các ki n th c phòng tr sâu b nh t i

qu n chúng xã viên, nên ã ng n ch n h n ch tác h i c a sâu b nh.

Trong th i k ch m bón, các h p tác xã ã th ng xuyên huy ng

80-90% lao ng chính ra ng, u t thêm ngày công cho khâu ch m

bón. M t s n i ã u t thêm 15-20 công cho m t m u làm c s c

bùn l n th nh t, l n 2 c 90% và l n 3 là 67%. Vi c dùng cào c c i

ti n Nh t B n t 500 chi c v chiêm lên 1.700 chi c v mùa. H p tác xã

An Phú (Giao An) g n 100% di n tích c dùng cào c c i ti n. T n m

1965 toàn b di n tích c cào c 2 l n, m t s HTX ti n hành cào c l n

3.

Vi c áp d ng các công c c i ti n vào s n xu t c ng c y lên

t b c. Huy n ã trang b c khí nh cho 24 c s . X ng c khí huy n

ng c m r ng thêm v công nhân và trang thi t b , nhi u t rèn, m c

c hình thành i vào ho t ng. Các công c c s n xu t, ch y u là

y, b a, li m, xén, cu c, cào c 64A... nh m ph c v t t h n cho s n

xu t.

Do thiên tai liên ti p, n n chua, m n, sâu b nh, nh t là vàng l i e

a nghi m tr ng ( nh h ng 1.5000 m u v chiêm và 7.000 m u v mùa

m 1965), l i b chi n tranh phá ho i nên ã nh h ng nhi u n tình

hình s n xu t nông nghi p c a huy n. Nh ng Ban Ch p hành ng b

huy n ã h quy t tâm giành th ng l i cao nh t ngay t u n m 1965.

Huy n ã t ch c h i ngh t i xã m Giao An xác nh tinh th n t

ng và phát ng v chiêm xuân Nguy n V n Tr i quy t th ng, v mùa

LSDB huyen 1930-2005 XB =269=

"quy t tâm ánh th ng gi c M xâm l c giành n ng su t 1.000 kg" t

ch c i th m quan các n v n hình nh H ng Thái, V nh T ng,

ông Ph ng H ng... và t ch c các hình th c h c t p nâng cao nh n th c

cho cán b , ng viên, ng th i phát ng các cao trào thi ua, gây khí

th cách m ng m i. Do nh ng c g ng ó nên n ng su t và s n l ng các

m luôn t và v t k ho ch.

Trong các n m t 1965-1967, n ng su t lúa luôn t ng t 40 t /ha

m 1965 lên 44 t /ha n m 1966 và n m 1967, Giao Thu v t c a i 5

n, n ng su t bình quân c n m toàn huy n t 5,2 t n/ha. Toàn huy n có

62 h p tác xã t n ng su t trên 1.000 kg/m u (6 t n/ha), bình quân l ng

th c trên u ng i c n m t 410 kg n m 1965 n 454 kg n m 1966;

i s ng nhân dân c c i thi n.

Di n tích tr ng cây m u hàng n m v n c duy trì và t ng ch m,

chi m 4-6% di n tích gieo tr ng m i n m. Rau xanh t 2-3% di n tích gieo

tr ng m i n m. Di n tích tr ng khoai n c th ng xuyên có 500 m u,

khoai lang mùa trên 1.000 m u và kho ng 500 m u dong s n. N ng su t

khoai lang trung bình t 2,6-2,7 t n/ha. N ng su t khoai n c t 8-10

n/ha.

Cây công nghi p nói chung v n duy trì c di n tích, song h ng

phát tri n v n còn ch m. Cây cói t 800 m u n m 1964 lên 1.020 m u n m

1965, t p trung vào vùng khai hoang ven sông, ven bi n, có 200 m u m i

khai hoang bãi sông H ng c a xã Giao H ng. N ng su t trung bình t

1,7 n 2,4 t n/m u, riêng Giao Long t 3,7 t n/m u. N m 1965 thu mua

c 1.350 t n (t ng h n 1964 là 450 t n). Tuy nhiên, do khâu ch o còn

coi nh , thu l i và ch m sóc kém nên di n tích, n ng su t và s n l ng

LSDB huyen 1930-2005 XB =270=

cói bãi h u nh không t ng mà còn có xu h ng ch ng l i. Di n tích dâu

m t 59% k ho ch, di n tích cây gai, t 51% k ho ch.

Là huy n ven bi n, Giao Thu có kh n ng m r ng di n tích tr ng

cây ph c v cho thâm canh, xây d ng c b n và che phòng ch, ch ng gió

bão. Song phong trào tr ng cây c a huy n phát tri n còn y u, di n tích

n m còn ít. Hi u qu tr ng cây ch a cao, cây tr ng không c

ch m sóc nên t l cây s ng th p, các cây c tr ng ch y u là: tre, xoan,

phi lao... N m 1965 c huy n tr ng c 62.500 cây l y g và kho ng 3

tri u cây sú v t ven bi n. Nhìn chung, phong trào tr ng cây rau, màu, cây

công nghi p ch a phát tri n m nh, m t s n i ch a th t kiên quy t giành

di n tích cho tr ng màu, nh t là kho n t 5% cho ch n nuôi. Di n tích

tr ng m t s cây công nghi p ch a t k ho ch di n tích. N ng su t các

cây rau màu, cây công nghi p th p và không u gi a các n v .

i h ng ch o phát tri n cân i gi a ch n nuôi và tr ng tr t,

phong trào ch n nuôi gia súc, gia c m c a huy n ã c quan tâm h n và

ngày càng phát tri n. àn l n t 18.500 con n m 1964 lên 25.700 con n m

1967. Riêng àn l n t p th c a 39 h p tác xã v i 2.200 con n m 1965, lên

n 3.000 con n m 1966. Kho ng 50% s h p tác xã có nuôi l n t p th .

àn l n nái t 1.200 con n m 1965 lên 2.800 con n m 1966. Công tác tiêm

phòng d ch c quan tâm t t, 78% s l n ã c tiêm phòng n m 1965.

Nh phát tri n àn l n nên n m nào huy n c ng ã cung c p t và v t

ngh a v cho Nhà n c và nhu c u s d ng c a nhân dân. Nh ng n v có

phong trào ch n nuôi l n t t là Th c Hoá, c Th nh, Giao Tân... gi m

t c ng th ng v s c kéo, Huy n ã ch o mua hàng tr m con trâu t

trung du v b sung, do ó àn trâu c a huy n t ng t 3.417 con n m 1965

lên 4.376 con n m 1966 (t ng 28%) a s c kéo t 6 m u n m 1965 xu ng

còn 5,7 m u n m 1966. S trâu cái sinh s n có trên 1.000 con. S nghé

LSDB huyen 1930-2005 XB =271=

c sinh ra m i n m 300-400 con. Do nuôi trâu cày gi i quy t s c kéo

t h n, s l ng àn bò có xu h ng gi m, có kho ng 400-500 con.

Huy n ã thành l p c 7 tr i nuôi nghé t p th và là huy n u tiên c a

nh t túc c s c kéo, ngoài ra còn chi vi n giúp c cho m t s

huy n b n. Phong trào nuôi cá n c ng t, n c l c ng c chú ý h n.

Các xã Giao An, Giao Tân, Giao Lâm, Giao H ng... phong trào v n gi

ng, phát tri n c nuôi cá ng và nuôi cá v ng. H p tác xã Duy T c

(Giao Tân) gi v ng là lá c u v phong trào nuôi cá và c nhân r ng

ra m t s n i khác. àn gia c m nh gà, v t, ngan, ng ng... v n d c duy

trì nh ng s l ng phát tri n không nhi u, thu mua c th p. Nhìn chung

phong trào ch n nuôi th i gian này có phát tri n song còn m t s m t ch a

t, àn l n ch a t k ho ch, ch n nuôi gia c m ch a c chú tr ng

úng m c. Ngh nuôi cá có c g ng nh ng các n hình ch a c nhân

ng. Ch n nuôi trâu bò ã c quan tâm, m b o m t ph n s c kéo

song so v i yêu c u v n còn th p.

c dù trong hoàn c nh chi n tranh ác li t, th i ti t kh c nghi t

nh ng v i khí th cách m ng chung c a c n c và nh h ng c a phong

trào c i ti n qu n lý h p tác xã nông nghi p tác ng, ng b ã t ch c

các t giáo d c r ng rãi cho cán b , ng viên và nhân dân vùng bi n

nh n th c c v trí c a ngh cá, mu i trong vi c óng góp vào s nghi p

cách m ng chung c a c n c, t ó yên tâm v i ngh , c i ti n ph ng

pháp qu n lý, ph ng pháp làm n t n ng su t s n l ng cao.

m 1965, ngh cá g p nhi u khó kh n, cá áp l ng ít h n m i n m,

ngh làm moi ch b ng 1/10 n m 1964. S lao ng chính l i gi m i, 300

ng i i b i và các công nông tr ng, s ào t o lao ng m i ch a k p

th i, nh ng do tinh th n quy t tâm ph n u hoàn thành k ho ch, v i

phong trào thi ua "m i ng i làm vi c b ng hai, t t c cho s nghi p

LSDB huyen 1930-2005 XB =272=

ch ng M c u n c" và ph ng châm "m t thuy n nhi u ngh ", các lao

ng c chuyên môn hoá, tích c c tu s a thuy n bè, bám bi n, i xa, i

nhi u ngày nh H i Ti n t 144 ngày n m 1964 lên 174 ngày 1965, k

thu t ánh b t ti n b h n, nên n ng su t, s n l ng v n m b o. N m

1965 m t chã ôi thu ho ch 6 t n. T ng s n l ng thu ho ch t 1.699 t n,

ng 85% k ho ch. T n m 1966, máy bay ch th ng xuyên b n phá

thuy n bè, phong to m t bi n, gây nhi u tr ng i cho ngh cá. Tr c tình

hình ó ng b ã không ng ng ng viên tinh th n d ng c m c a cán

, ng viên và nhân dân ánh cá, th c hi n ph ng châm gi v ng ngh

kh i, phát tri n ngh l ng, c bi t là khôi ph c ngh te sào cho phù h p

i u ki n tình hình th i chi n. M t khác huy n y m nh u t giúp

v n, v t t cho các h p tác xã làm cá, nh ó s n l ng cá v n t

105% k ho ch. Chi b h p tác xã H i Phong (Giao Phong) ã lãnh o

th c hi n v t 60% k ho ch n m 1966. n hình là các ng chí Hu n,

Ru n... (Giao Phong), ng chí B o, Ti n (Giao Lâm) ã ngày êm bám

bi n, lãnh o qu n chúng hoàn thành t t nhi m v . Do tình hình chi n

tranh ác li t nên n m 1967, k ho ch ánh b t cá c a huy n ph i u

ch nh xu ng còn 850 t n. Trong 6 tháng u n m ã t 600 t n b ng 70%

ho ch. Bên c nh nh ng c g ng t c trong ngh ánh b t cá, v n

còn m t s t n t i nh công tác giáo d c t t ng làm ch a t t, nên còn

nhi u bi u hi n tiêu c c, ch a th c s bám bi n, công tác qu n lý lao ng,

tài v và s n ph m ch a t t, còn cá ánh b t c bán ra th tr ng t

do. M i qu n lý c 51% s cá ánh b t c c a các h p tác xã và

20,4% s cá ánh b t c c a t nhân. S c ng c ngành ngh ch m,

cung c p nguyên v t li u thi u, nhi u ng i còn có t t ng l i vào Nhà

c.

LSDB huyen 1930-2005 XB =273=

Trong u ki n có nhi u khó kh n v th i ti t và chi n tranh ánh

phá c a qu c M , nh ng các h p tác xã làm mu i ã t p trung ch o

và áp d ng các bi n pháp k thu t t t nên n ng su t, s n l ng mu i các

m v n t ng cao. N m 1965, m a nhi u, song các h p tác xã ã c g ng

qu n lý và chuyên môn hoá lao ng, tích c c khai hoang, a vào s n

xu t thêm 110 m u, t n d ng các ngày n ng, thí m a vào s n xu t t p

th , t ng c ng c s v t ch t, p thêm các lò vôi, óng thêm 12 thuy n

n chuy n, xây d ng h th ng n c ng t C n T u, làm thêm 35 ch t c i

ti n ph c v cho s n xu t. Huy n ã m l p b i d ng cho cán b , ng

viên, xã viên và các h tham gia h c t p. Qua ó, ý th c làm ch t p th

a xã viên c nâng lên, trình qu n lý c a cán b c t ng c ng,

công tác thu l i c y m nh thêm m t b c. Các kinh nghi m dân

gian nh ph i cát d y, thu cát mu n, l c ch t k , pha ít n c ót gi m

t t p ch t c v n d ng. Huy n ã quy t nh m r ng di n tích, a

47 ha vào s n xu t mu i. N m 1967, huy n i vào t p trung ch o khâu

ng c c s ng và h p tác xã s n xu t, quan tâm c i ti n ph ng pháp,

hình th c s n xu t t p trung sang s n xu t theo nhóm nh và khoán

ru ng theo di n tích, thanh toán công hàng tháng cho xã viên. V i cách

th c làm n ngày càng c c i ti n và i m i, cùng v i tinh th n c g ng

cao c a bà con diêm dân nên n ng su t, s n l ng mu i các n m u t ng

cao. M t lao ng làm t 1,7 sào n m 1965 lên 3 sào n m 1967. Có i

nh i n c a ng chí Nguy n Th Lào ã a n ng su t lên 100

n/ha/n m 1968. S n l ng mu i t t 13.000 t n n m 1965 lên 17.000

m 1966 và 23.000 t n n m 1967. Nh ng n v làm v t ch tiêu nh

p tác xã Hoà Bình, h p tác xã H i Ti n... t 102-117% k ho ch.

Trong hoàn c nh c n c có chi n tranh, Huy n u ã t ch c h c

p Ngh quy t 10 c a Trung ng v chuy n h ng kinh t tài chính,

LSDB huyen 1930-2005 XB =274=

th ng nghi p cho cán b huy n, xã, ng th i ti n hành ch nh hu n cho

cán b ngành th ng nghi p nh m nâng cao nh n th c v công tác th ng

nghi p tài chính, t o s chuy n bi n m nh m , ph c v k p th i s n xu t,

chi n u và i s ng nhân dân. Ngành th ng nghi p, m u d ch qu c

doanh, c bi t là các h p tác xã mua bán, c a hàng t li u s n xu t, v t

li u xây d ng ã có chuy n bi n m nh m v ph ng th c kinh doanh,

ph c v c l c cho s n xu t, chi n u và i s ng nhân dân. Các h p tác

xã mua bán ã a c a hàng v c s xã, a hàng v các thôn xóm ph c

qu n chúng. T l bán ra và mua vào c a m u d ch qu c doanh và các

p tác xã mua bán hàng n m luôn t và v t k ho ch. N m 1965 m u

ch qu c doanh bán ra t 102% k ho ch, h p tác xã mua bán t 115%

ho ch (b ng 160% n m 1964), thu mua hàng hoá ngoài k ho ch t

104% (g p 2 l n n m 1964). N m 1966, h p tác xã mua bán t 114% so

i n m 1965. N m 1965, t 1.425 t n cói (b ng 147% so v i 1964). N m

1966, thu mua thóc t k ho ch (riêng chiêm t trên 4.000 t n) thu mua

th t t 660,3 t n (112%), thu mua cói t 1.100 t n, mua gà n m 1965 t

25 t n (128%). Ngoài ra còn thu mua c m t s các m t hàng c s n

khác nh chim và cua bi n... t 104% k ho ch. Các Tr m t li u s n

xu t, tr m h i s n, c a hàng v t li u xây d ng tuy còn m t s t n t i v

qu n lý, v n chuy n, khai thác... nh ng u ã có nhi u c g ng trong vi c

kh c ph c khó kh n, khai thác, thu mua ngu n hàng ph c v cho s n xu t,

chi n u và i s ng nhân dân. i phó v i chi n tranh phá ho i c a

qu c M , huy n ã ch tr ng phân tán nh th tr ng, các ch l n,

n ch th tr ng t do, nên m c thu thu ti n m t gi m sút so v i n m

1964. Song do quy t tâm làm t t công tác qu n lý th tr ng, thu thu sát

sinh và các kho n thu khác nên thu tài chính các n m v n t và v t k

ho ch. N m 1965, thu t 116% k ho ch, n m 1966 t g n 100% k

LSDB huyen 1930-2005 XB =275=

ho ch. C ng do có s lãnh o ch t ch nên ã gi m chi 10,1% n m 1965

và 17% n m 1966.

Do xác nh c i t ng ph c v , ngành ngân hàng ã có nh ng

chuy n bi n t t v nh n th c t t ng, ã th c hi n t t k ho ch cho vay

dài h n, ng n h n, ph c v có hi u qu yêu c u phát tri n s n xu t. Qu

cho vay dài h n n m 1965 t 75%, cho vay ng n h n t trên 5 tri u ng.

Thu n dài h n t 91% (t ng h n 1964 là 8%), thu n ng n h n t 103%

(t ng h n 1964 là 8%). Phong trào phát ng "ti t ki m ch ng M c u

c" có nhi u k t qu , t bình quân 1,2 ng 1 ng i / n m n cu i n m

t 3,5 /ng i. M t s xã có bình quân khá nh Giao Lâm

11 /ng i/n m; Giao H ng, Giao Long 9 /ng i/n m. H p tác xã H ng

(Giao H ng) và Nam Long (Giao Long) t bình quân 20 /ng i/n m.

Các n m sau vi c huy ng ti t ki m t nhi u c g ng h n. N m 1966-

1967 bình quân ti t ki m t 11,75 lên 17 ng/ng i. H u h t các h p

tác xã vay v n tín d ng c a xã, ã t túc c v n cho vay ng n h n.

Nh n th c c vai trò, v trí c a ngành công nghi p, ti u th công

nghi p, nên m c dù trong u ki n chi n tranh ánh phá ác li t, huy n v n

ch tr ng t ng c ng ch o thành l p Phòng Công nghi p - ti u th

công nghi p, m r ng quy mô x ng c khí Liên Hoa, t ng thêm thi t b ,

công nhân, m t hàng s n xu t, ph c v nông nghi p nh cào c c i ti n,

gu ng n c, xe c i ti n, li m xén, máy ch cói, bàn thái th c n, máy vò,

máy xay xát... trang b c khí nh t ng hi u su t s n xu t, gi m nh s c

lao ng. Riêng n m 1966 trang b thêm thi t b cho 18 c s , a t ng s

24 c s c khí c a toàn huy n c trang b thi t b m i. Do s c g ng

ó n m 1966 t 106% k ho ch. N m 1967 t giá tr kho ng 1,5 tri u

ng (theo th i giá lúc ó). T tr ng ph c v nông nghi p t 36% n m

1966 lên 39% n m 1967. Song nhìn chung trình qu n lý ngành công

LSDB huyen 1930-2005 XB =276=

nghi p - ti u th công nghi p còn th p, ch t l ng s n ph m ch a m

o, giá thành cao, vi c ch o các t rèn, m c quá ch m, ch a khai thác

c h t kh n ng c a công nghi p - ti u th công nghi p, ch a áp ng

c yêu c u s n xu t và i s ng nhân dân.

Tr c yêu c u s n xu t và chi n u ngày càng kh n tr ng, nên

giao thông v n t i ã tr thành m t nhi m v tr ng tâm. Huy n ã ch o

ti n hành tu b , nâng c p m t s tuy n ng tr c quan tr ng nh tr c

ng huy n, ng ch B - Kiên Hành, ng ph huy n - Giao An và

hàng lo t các tuy n ng liên xã, liên thôn. Vi c k t h p gi a giao thông,

thu l i, tr ng cây ven ng che, tránh máy bay có nhi u ti n b , góp

ph n hình thành h th ng giao thông nông thôn ph c v t t cho yêu c u

n xu t và chi n u. Tháng 6 n m 1966, huy n quy t nh thành l p H p

tác xã thuy n bu m trên 200 t n thành i ch l c v n t i, m nh n nhi m

v n chuy n v t t ch y u cho huy n. L c l ng này cùng các ph ng

ti n v n t i thô s khác nh thuy n g , thuy n nan, xe th , xe cút kít, góp

ph n ph c v cho nhi m v v n t i trong các xã và h p tác xã c a huy n.

Trong u ki n t th i bình sang th i chi n, ngành b u n ã có

nhi u c g ng ph c v nhi m v chi n u, s n xu t và i s ng. T n m

1966, ngành ã m b o t t thông tin liên t nh. M ng l i b u n xã, h p

tác xã ngày càng c c ng c . Song h th ng ng dây ch a m b o,

còn nh h ng n ch t l ng thông tin. Thông tin nhi u khi không k p

th i, vi c a, chuy n công v n, th tín nhi u khi còn ch m và không

chính xác. M ng l i b u n xã và h p tác xã m t s n i còn y u.

Th c hi n ng l i, ph ng châm chuy n h ng giáo d c c a

ng trong u ki n th i chi n, công tác giáo d c ã có nhi u c g ng

trong vi c d y và h c g n v i s n xu t và chi n u. C c p I và c p II u

LSDB huyen 1930-2005 XB =277=

c x p lo i khá c a t nh. N m 1965, huy n ã quy t nh thành l p

tr ng c p III Giao Thu v i 270 h c sinh. S tr ng c p II t 9 tr ng

m 1965 t ng lên 13 tr ng n m 1966. Các l p v lòng phát tri n nhanh.

m 1967 riêng tr ng c p II Giao Ti n thi h t c p t 100%, c x p

th nh t t nh. Trong u ki n chi n tranh, tr ng l p ph i s tán, phong

trào qu n chúng tham gia xây d ng c s v t ch t tr ng s có nhi u k t

qu m i. Nhân dân ã không ti c ti n c a, công s c óng góp làm thêm

nhi u h m h trú n phòng tránh bom n cho các em. Các h c sinh t i

p u t giác mang m r m, túi thu c bên mình phòng tránh bom n.

Ngày t n m 1965, Huy n u ã lãnh o a b túc v n hoá thành m t

trong nh ng nhi m v tr ng tâm t p trung ch o. u n m, huy n ã

ch c h i ngh to àm v i cán b lãnh o huy n, xã và phát ng

phong trào, nên công tác b túc v n hoá ã có nhi u chuy n bi n m i.

Huy n ã huy ng c 7.500 h c viên (t ng h n 1964 là 33%). Cùng v i

các l p t p trung, huy n còn t ch c nhi u l p bán t p trung huy ng

các i t ng khác nhau tham gia. B c vào giai n hoàn thành k

ho ch 5 n m v b túc v n hoá, cu i n m 1965, phong trào c a huy n càng

sôi n i, m i ng i h ng hái, say s a h c t p, huy n Giao Thu ã hoàn

thành ch tiêu k ho ch b túc v n hoá vào ngày 02/9/1965 (tr c 4 tháng)

và là m t trong nh ng huy n tiên ti n trong phong trào b túc v n hoá c a

nh. Nh ng n v có phong trào khá nh : Giao L c, Giao Lâm, Giao

Bình, Giao Nhân; m t s cá nhân tiêu bi u nh ng chí Nguy n Phú Xuân

(Giao Phong) vinh d c Nhà n c t ng th ng Huân ch ng Lao ng

ng III, cô giáo Lê (Giao Hoan) b li t m t chân v n n l p d y h c,

nhi u c già tu i cao v n tích c c v n ng con cháu n tr ng... Nh ng

m 1966-1967, phong trào ti p t c c duy trì, g n v i ph c v s n xu t

và chi n u. Tuy nhiên, do u ki n chi n tranh nên nhìn chung h th ng

LSDB huyen 1930-2005 XB =278=

tr ng l p ph i s tán, bàn gh , d ng c h h ng và thi u nhi u. T l

ng i i h c b túc v n hoá v n ch a u và ch a t c s và ch t l ng.

Vi c g n n i dung h c v i s n xu t và chi n u ch a cao. Phong trào h c

p vùng ng bào giáo phát tri n ch a m nh.

áp ng v i yêu c u hoàn c nh có chi n tranh, n m 1965 B nh

xá huy n ã chuy n thành B nh vi n huy n và s tán xu ng thôn Duyên

Th (Giao Nhân) l n v i dân. i ng cán b B nh viên có 1 bác s , 11

y bác s , 12 y tá, 3 n h sinh. M c dù có nhi u khó kh n v c s v t

ch t, ph ng ti n c u ch a, nh ng c s quan tâm c a Huy n, s giúp

c a nhân dân, nhi u gia ình công giáo ã nh ng nhà cho b nh vi n,

do ó ã có ch làm vi c cho c các khoa v i g n 100 gi ng b nh. i

ng cán b y, bác s , c a b nh vi n ã tích c c, t n tình c u ch a c

nhi u ca b nh hi m nghèo cho nhân dân. M ng l i y t ti p t c c xây

ng sâu r ng t i các xã, h p tác xã và i s n xu t, ch ng xây d ng

các ph ng án d phòng, chu n b t t các ph ng ti n, d ng c c u ch a,

k p th i ng phó v i các t b n phá c a ch. Trong 2 n m 1965-1966,

ngành y t ã g i i ào t o thêm c 14 y s , 76 d c tá, 23 h sinh.

Trong phong trào xây d ng h xí 2 ng n h p v sinh ti p t c phát tri n t

4.400 h xí ki u m i n m 1964 lên 8.500 chi c n m 1967 và t 1.200

gi ng n c n m 1964 lên 2.300 gi ng n m 1967; s nhà t m c ng t ng t

112 chi c lên 584 chi c. Phong trào b o v s c kho bà m tr em và sinh

có h ng d n b c u có k t qu . Toàn huy n có 119 nhà tr m u

giáo, ngành y c ng ã t ch c khám ch a b nh ph khoa cho g n 500 ch

em ph n có k t qu .

th i bình chuy n sang th i chi n, òi h i công tác thông tin v n

hoá c ng ph i thay i áp ng v i yêu c u kh n tr ng c a s nghi p

ch ng M c u n c, ph c v k p th i cho chi n u, s n xu t và i s ng,

LSDB huyen 1930-2005 XB =279=

nh m giáo d c ng l i, chính sách c a ng, truy n bá khoa h c k

thu t, u tranh c i t o n p s ng c , bài tr mê tín d doan, xây d ng n p

ng m i, con ng i m i. Ngành thông tin v n hoá ã t p trung ph bi n

ng rãi tình hình, nhi m v và các ch tr ng, chính sách, ng l i c a

ng, Chính ph cho nhân dân; gây c ý th c c m thù gi c M th t sâu

c, tuyên truy n m nh m ch ngh a anh hùng cách m ng, k p th i cao

nh ng n hình t t, nh ng con ng i m i xu t hi n trong s n xu t và

chi n u, ng th i phê phán u tranh v i nh ng khuynh h ng tiêu c c,

nh ng thói h t t x u còn r i r t l i. Hình th c có s k t h p gi a tuyên

truy n c ng và s d ng, c và làm theo báo ng. Phong trào ca hát

"ti ng hát át ti ng bom" trong gi i tr và phong trào v n ngh qu n chúng

phát tri n m nh các xã nh : Giao Hà, Giao Thi n, Giao Long... Nhi u xã

ã thành l p các i v n ngh nghi p d i bi u di n c nhân dân yêu

thích. c bi t i v n ngh nghi p d c a Giao Long ã c ch n i d

i di n v n ngh nông thôn các huy n mi n B c và c x p th nhì v

ti t m c t biên t di n. Phong trào phát hành, c báo có nhi u ti n b ,

Huy n ã thành l p th vi n v i hàng ngàn u sách, bình quân 0,7 u

sách/ng i. i chi u bóng 139 luôn hoàn thành v t k ho ch v doanh

thu và s bu i, s l t ng i xem. Hi u sách nhân dân huy n c công

nh n là t i lao ng XHCN.

Phong trào th d c, th thao, nh t là th thao qu c phòng và võ dân

c c huy n quan tâm nên có s chuy n bi n khá m nh, c vùng

ng và vùng giáo. Tiêu bi u là nh ng xã Giao Châu, Giao Tân, Giao

Lâm, Giao Phong... Huy n u c ng ã t ch c h i ngh chuyên v công

tác th d c th thao qu c phòng nâng cao nh n th c, quy t tâm a

phong trào ph c v thi t th c cho s n xu t và chi n u.

LSDB huyen 1930-2005 XB =280=

c dù trong u ki n chi n tranh, ch ngày êm uy hi p và b n

phá ác li t. Sau 4 n m v a s n xu t, v a chi n u, ng b và nhân dân

Giao Thu ã oàn k t bên nhau, v t qua nhi u khó kh n, th thách và

giành c nh ng th ng l i quan tr ng trên các l nh v c s n xu t, chi n

u, y t , giáo d c, qu c phòng - an ninh, v n hoá - xã h i, công tác xây

ng ng, chính quy n và oàn th v n luôn c quan tâm c ng c ,

phát tri n h n tr c. Qua các phong trào thi ua sôi n i, ã xu t hi n nhi u

chi n công và nh ng t m g ng t p th và cá nhân n hình xu t s c trên

các l nh v c s n xu t, chi n u và các m t công tác khác duy trì gi v ng

và phát tri n, t c nh ng thành qu m i n m sau cao h n n m tr c,

ó là trên l nh v c s n xu t nông nghi p l n u tiên Giao Thu t

ng ng 5 t n/ha trên ph m vi toàn huy n (1967), c ng l n u tiên ch ng

chi n tranh phá ho i mi n B c l n th nh t c a qu c M , dân quân t

Giao Thu ã b n r i 2 th n s m con ma b ng súng b binh (1965) và

bao thành qu khác; i s ng nhân dân t ng b c c nâng lên. Nh ng

t qu có ý ngh a h t s c quan tr ng, ánh d u s c g ng l n lao v t

c, giúp ng b và quân dân Giao Thu tr v ng và phát tri n trong u

ki n chi n tranh ác li t, góp ph n cùng quân dân c n c ánh th ng cu c

chi n tranh phá ho i l n th nh t c a qu c M ra mi n B c. ây còn là

nh ng hành trang m i quân dân Giao Thu góp ph n cùng quân dân

huy n Xuân Tr ng chung l ng góp s c xây d ng huy n Xuân Thu h p

nh t phát tri n và giàu m nh.

IV - H p nh t hai huy n Giao Thu - Xuân Tr ng, ti p t c y

nh s n xu t, chi vi n cho ti n tuy n l n, góp ph n b o v mi n b c, gi i

phóng mi n nam, th ng nh t t qu c (1967-1975)

1. Nhanh chóng n nh t ch c, v a s n xu t v a chi n u

ch ng chi n tranh phá ho i c a qu c M .

LSDB huyen 1930-2005 XB =281=

Trong lúc quân dân mi n B c nói chung và hai huy n Giao Thu -

Xuân Tr ng nói riêng, ra s c th c hi n th ng l i k ho ch 5 n m l n th

nh t (1961-1965), chi n tr ng mi n Nam v i chi n l c "chi n tranh

c bi t" b ánh b i; qu c M nh y vào can thi p tr c ti p, th c hi n

chi n l c "chi n tranh c c b mi n Nam và m r ng chi n tranh phá

ho i mi n B c b ng không quân, h i quân nh ng chúng v n không ng n

n c s chi vi n ngày m t gia t ng c a h u ph ng mi n B c cho ti n

tuy n l n mi n Nam, mà chúng còn chu c l y s th t b i th m h i không

ph ng c u vãn c hai mi n t n c. Nh t là sau t t ng t n công và

i d y t t M u Thân - 1968, bu c Giôn-x n: T ng th ng Hoa K ngày

31/3/1968 ph i tuyên b "h n ch ném bom mi n B c". H n 3 n m ánh

phá mi n B c (8/1965-11/1968), cu i cùng ngày 01/11/1968 chính Giôn-

n ph i tuyên b ch m d t ném bom mi n B c l n th nh t.

Giao Thu - Xuân Tr ng t ai phì nhiêu, v n có truy n th ng

thâm canh, là vùng tr ng m lúa c a t nh, c hai huy n l n u ã t

ng ng 5 t n/ha; m i huy n còn có nh ng th m nh riêng, y ti m n ng

h tr cho nhau cùng phát tri n. t p trung s lãnh o, ch o trong

tình hình m i, ngày 22/12/1967, H i ng Chính ph ra Quy t nh s

174/CP h p nh t hai huy n Giao Thu - Xuân Tr ng thành huy n Xuân

Thu , chính th c k t ngày 01/01/1968, Ban Ch p hành Huy n u lâm

th i c ch nh g m 32 ng chí:

- ng chí Nguy n V n t: T nh u viên, Bí th Huy n u .

- ng chí ình Môn: Phó bí th th ng tr c.

- ng chí Nguy n V n So n: Phó bí th , Ch t ch UBND huy n (1)

Ban Ch p hành Huy n u h p phiên th nh t ã t p trung th o lu n

và th ng nh t nh n nh: Hai huy n Giao Thu - Xuân Tr ng h p nh t s

LSDB huyen 1930-2005 XB =282=

sung cho nhau v nhi u m t trong: nông nghi p, công nghi p - ti u th

công nghi p, kinh t ven bi n... t o ra n n kinh t t ng i hoàn ch nh.

(1)- Tháng 4-1968, T nh u u ng ng chí Nguy n V n So n v làm Phó Ban tàiu t nh, ng chí Tr nh Ng c C n: Phó chi c c tr ng Chi c c Mu i Nam Hà v

Phó bí th Huy n u , Ch t ch UBND huy n thay ng chí So n.

ng th i ch ra nh ng thu n l i và khó kh n ban u c a a

ph ng khi m i h p nh t. H i ngh xác nh nhi m v tr c m t c a ng

là: t ng c ng oàn k t toàn ng b , quân dân trong huy n, nh m

nhanh chóng n nh b máy lãnh o c a các ban ngành, phát huy thu n

i, kh c ph c khó kh n ra s c s n xu t, chi n u góp ph n cùng quân dân

n c ánh th ng gi c M xâm l c, b o v mi n B c, gi i phóng mi n

Nam th ng nh t t n c, c th là:

- Tr c m t y m nh nhi m v qu c phòng, c ng c và t ng

ng l c l ng th ng tr c chi n u trên các tr n a phòng không, s n

sàng chi n u ánh tr m i cu c b n phá b ng không quân và h i quân

a qu c M n u chúng li u l nh tr l i ánh phá mi n B c, gi v ng

an ninh vùng bi n c a huy n.

- y m nh phong trào thi ua yêu n c "m i ng i làm vi c b ng

hai" làm ra nhi u c a c i v t ch t trong s n xu t nông nghi p, ti u th công

nghi p - cá mu i... ra s c chi vi n s c ng i, s c c a cho ti n tuy n l n

ánh th ng gi c M xâm l c.

- T ng c ng công tác chính tr t t ng, áp ng yêu c u c a

huy n h p nh t trong tình hình m i v a s n xu t v a chi n u.

Gi a lúc ng b và quân dân Xuân Thu tranh th u ki n hoà

bình, kh n tr ng kh c ph c h u qu chi n tranh phá ho i khôi ph c và

LSDB huyen 1930-2005 XB =283=

phát tri n kinh t , thì m t tin au bu n xúc ng, ngày 02-9-1969, Ch t ch

Chí Minh kính yêu qua i t i Th ô Hà N i. M i ng i không ai c m

i n c m t. Các ban tang l t huy n t i xã c thành l p, các c quan

oàn th kéo c r , k c nhi u gia ình nhân dân l p bàn th thành

kính t ng ni m Bác.

ng ng l i kêu g i c a Ban Ch p hành Trung ng ng, bi n

au th ng thành hành ng cách m ng, ti n hành t sinh ho t chính tr

"h c t p và làm theo di chúc c a Ch t ch H Chí Minh" quân dân huy n

Xuân Thu d y lên phong trào thi ua v m i m t n áp công n tr i

bi n c a Ng i.

tháng 10/1970 n tháng 10/1972, Xuân Thu ti n hành 3 k

i h i huy n ng b (1), các ng chí lãnh o ch ch t ã c tái c

m:

- ng chí Nguy n V n t: T nh u viên, Bí th Huy n u .

- ng chí ình Môn: Phó bí th th ng tr c Huy n u .

- ng chí Tr nh Ng c C n: Phó bí th , Ch t ch UBND huy n.

Ba k i h i ng b huy n ã ki m m, ánh giá sâu s c tình

hình m i m t, th c hi n nhi m v chính tr theo các ch tr ng c a Trung

ng, T nh u . N i dung ch y u các i h i ra: "phát huy cao l i

th c a m t huy n dân s ông, lao ng d i dào, có ti m n ng v nhi u

t

nông-ng , diêm nghi p, ngh ti u th công nghi p truy n th ng, d ch v ..."

là nh ng th m nh và ti n phát tri n nông nghi p toàn di n, tr c

t t p trung ph n u có nhi u h p tác xã nông nghi p t 5-6 t n/ha tr

lên; y m nh khai thác kinh t bi n, phát tri n công nghi p, ti u th công

nghi p, t o thêm nhi u ngu n hàng nông s n cho xu t kh u và nâng cao

LSDB huyen 1930-2005 XB =284=

i s ng nhân dân, t ng thêm tích lu cho h p tác xã, t ng c ng l c

ng qu c phòng a ph ng, áp ng các yêu c u s n sàng chi n u và

chi vi n cho ti n tuy n, gi v ng an ninh chính tr và tr t t an toàn xã h i.

Ph n u xây d ng chi b , ng b c s và toàn ng b huy n thành

n v "4 t t".

(1)- i h i Huy n ng b : L n th I, tháng 10/1970; l n th II, tháng 10/1971; l nth III, tháng 10/1972.

Th c hi n Ngh quy t các k i h i t 1968 n 1972, ng b và

nhân dân trong huy n ph n u ã t nhi u k t qu trên các l nh v c.

- M c dù trong hoàn c nh chi n tranh phá ho i c a qu c M

ngày m t ác li t, qua qu n lý h p tác xã, c i ti n k thu t trong h p tác xã

nông nghi p t I và II, phong trào h p tác xã v n c gi v ng và phát

tri n i lên a t l n m 1972 t 89% lên 95,6%, vùng thiên chúa giáo t

77% lên 96%.

- Th c hi n Ngh quy t 19 và Ch th s 181-CT/TW c a Ban Ch p

hành Trung ng ng, Huy n u t p trung ch o a u l vào các

p tác xã nông nghi p, ti n hành ki n toàn Ban qu n tr và Ch huy các

i s n xu t. N m 1971-1972 ã có 88% h p tác xã ti n hành nh m c l i

n l ng t ng th a ru ng và l p c quy trình s n xu t, l ch canh tác và

th c hi n 3 khoán cho t i i s n xu t. Khâu qu n lý lao ng, sau th m

quan h p tác xã Khánh ông (Ninh Bình) và i 9 h p tác xã Giao An v ,

cách t ch c lao ng có chuy n bi n, kh c ph c tình tr ng i mu n v

m, m b o ngày làm vi c 8 gi , lao ng có k thu t, n ng su t cao.

t khác ã hình thành c các i chuyên m b o t ng khâu. Công tác

LSDB huyen 1930-2005 XB =285=

qu n lý tài chính c ng i vào n n p ch t ch , chi tiêu úng m c ích, h n

ch c tình tr ng chi tiêu vô nguyên t c, lãng phí, n u ng liên hoan

gi m b t.

- i ôi v i cách m ng quan h s n xu t, th c hi n 6 phong trào

nh u phát ng, ng b c bi t ch o y m nh cách m ng khoa

c k thu t.

Thu l i v n là bi n pháp hàng u, là huy n ven bi n, hàng n m

bão gió, úng l t th ng xuyên x y ra, l i b ch ánh phá ác li t các tuy n

ê, c u c ng ph i huy ng hàng v n ngày công ào p tu b v i kh i

ng t á l n (riêng kh i l ng ào p trong chi n d ch thu l i 3 n m

1970-1972 t trên 9 tri u mét kh i), cùng lúc n o vét m r ng h th ng

ti p n c t B c xu ng Nam huy n qua sông Láng ch ng h n, m n cho

ng ru ng vào mùa ông ken.

m 1971-1972 huy n ti p t c phát ng phong trào "núi phân bùn,

bi n bèo dâu, r ng n thanh" c nhân dân h ng ng, phong trào phát

tri n r t m nh m , toàn huy n ã làm c 11.702 t n phân bùn, 14.359

u bèo dâu b ng 75% di n tích, 14.000 m u n thanh, bình quân phân

bón n m 1972 t 9,3 t n/ha.

Các bi n pháp k thu t khác: ch o kiên quy t a gi ng lúa m i

th p cây, ng n ngày, ch u sâu b nh, n ng su t cao nh nông nghi p 5, nông

nghi p 8 vào ng ru ng thay các gi ng c n ng su t th p nh tép dong,

hom... ch o ch t ch t khâu m "ngâm 3 sôi, 2 l nh", gieo lu ng, r c

th a cho c ng cây, anh d nh. Khâu c y h phân r m , ch ng dây th ng

hàng, c y nông tay; m t c y n i phong trào khá 20-22 khóm/m2, n i

phong trào y u 20-25 khóm/m2. Khâu ch m bón cào c , s c bùn c ti n

hành 2 t, có n i 3 t, vi c bón thúc, bón ón òng, phòng tr sâu b nh

LSDB huyen 1930-2005 XB =286=

p th i... nh ó n ng su t lúa 2 n m 1971-1972 có 30 h p tác xã t 30

/v /ha và m t s h p tác xã t 5 t n/v /ha nh Giao An, Th c Hoá,

ng K , Tr ng H i, Xuân Ph ng, Xuân Ti n, Xuân Vinh. S h p tác

xã t lo i khá t 25 n 27%, lo i trung bình 60-62%, lo i kém còn 10-

12%.

- Th c hi n Ngh quy t 19 c a Ban Ch p hành Trung ng ng

ch tr ng a ch n nuôi thành ngành s n xu t chính (nông nghi p i 2

chân: tr ng tr t và ch n nuôi). àn l n t 50 ngàn con n m 1962 lên 70

ngàn con n m 1972. ã có 89/106 h p tác xã có tr i ch n nuôi t p th , cao

nh t là 800 con (Giao An), có 4 h p tác xã 300 con, bình quân m i tr i t

100 n 120 u l n. Tr ng l ng bình quân 38-40kg/con nh ng khó kh n

nh t là khâu th c n và con gi ng vì àn l n nái phát tri n ch m.

- àn trâu bò có kho ng 8.500 con (trong ó 400 bò), m i n m àn

trâu sinh s n thêm 400 con nghé, bình quân s c kéo t 4,47 ha n 4,53 ha

u trâu bò.

- àn gia c m hàng n m u t ng nhanh t 50 ngàn con n m 1968

lên 14.260 ngàn con n m 1971-1972, phát tri n ch y u các xã ven bi n

(Giao An, Giao Thi n, Giao H ng, Giao L c...) ngoài ra nhân dân còn

nuôi ngan, ng ng, th ... ch y u gia ình v i quy mô nh , s l ng ít.

ng b xác nh bi n và ven bi n là vùng kinh t phong phú là

ng quan tr ng phát tri n kinh t a ph ng, y m nh ngh cá,

mu i và các lo i h i s n khác. Chú tr ng ch n nuôi trâu bò, nuôi ong l y

t, tr ng cây l y g , cây d a, cây cói... trên c s ó phát tri n công

nghi p ch bi n h i s n, cói, d t chã l i, nung vôi...

- Ngh bi n: Huy n u ch o ti n hành c i ti n qu n lý h p tác xã

ngh cá, sát nh p 6 h p tác xã nh thành 2 h p tác xã l n c a Giao Lâm,

LSDB huyen 1930-2005 XB =287=

Giao Phong. Tách 4 h p tác xã h n h p nông, ng , diêm nghi p thành các

p tác xã chuyên ngành và s p x p l i lao ng theo ngh nghi p Minh

ng, Liên Phong, Kiên Long, Kiên Hành v i 1.100 lao ng trong ó có

37 ng viên, v i ph ng châm v a s n xu t v a chi n u, ch n thì

ánh, ch i l i ti p t c s n xu t. Nh ó s n l ng ánh b t cá n m 1971

t 1.305 t n cá b ng 87% k ho ch n m. N m 1972 ch leo thang ánh

phá mi n B c l n th hai, ngoài kh i tàu chi n ch uy hi p, máy bay ch

n lùng ánh phá ác li t tàu thuy n ánh cá, nên s n l ng ánh b t ch

t 977 t n cá b ng 58% k ho ch n m.

- Ngh s n xu t mu i: ng b ã lãnh o ng viên diêm dân,

kh c ph c khó kh n v th i ti t, ch ho , t ng b c u t c s v t ch t

thu t, tu s a l i 686 ô n , xây m i 700 th ng ch t, v n chuy n 1.680 t n

vôi, c i t o 36 ha ru ng mu i. T n m 1971-1972 huy n liên t c phát ng

phong trào thi ua v i h p tác xã Hoà Bình (Giao Lâm) là n v n hình

lá c u s n xu t mu i c a t nh, nên h u h t các h p tác xã mu i u hoàn

thành v t ch tiêu k ho ch ra. T ng s n l ng mu i toàn ngành t 23

ngàn t n, song giá mu i quá r , s n xu t ra khó tiêu th , có n m ng t i

7.000 t n, nh h ng n s n xu t và i s ng diêm dân.

- Ngành công nghi p - ti u th công nghi p: ngo i các ngành ngh

truy n th ng s n có, thành l p m i m t s h p tác xã c khí và t p trung

ch o phát tri n ngành ngh trong các h p tác xã nông nghi p, ph c

s n xu t và i s ng nhân dân a ph ng nh rèn, m c, c khí, may

c, óng thuy n, làm th m, d t chi u, s n xu t g ch ngói... tiêu bi u là

p tác xã c khí huy n, c khí Xuân Ti n, d t Hành Thi n, th m cói

Xuân Trung, Hoành Nha và H p Ti n. ng th i phát tri n m t s c s

công nghi p ch bi n: v i hàng ngàn ha r ng sú v t ven bi n, n m 1969

Huy n u quy t nh thành l p Xí nghi p nuôi Ong t t i xã Xuân H ng

LSDB huyen 1930-2005 XB =288=

14 àn ong, s n l ng t 59,9 kg m t. N m 1971 có 61 àn, n 1972

ã có 208 àn, s n l ng t ng g p 5 l n n m 1971. Nh ng n m ti p ó

ng t i Xuân H ng hình thành c m công nghi p, cùng v i Xí nghi p Ong,

Xí nghi p Xì d u n c ch m hàng tri u lít/n m và Nhà máy bia ong Xuân

Thu hàng tri u lít/n m c ng c xây d ng ph c v nhu c u i s ng

nhân dân trong huy n và các n i lân c n trong vùng.

gi m m t dân s n i t ít ng i ông, n n i dân c

th a th t có nhi u t ai khai thác, t n m 1969 n 1972 a ph ng ã

chuy n hàng ngàn lao ng i khai hoang mi n núi phía B c (4 t nh Hà

c, Hà Tuyên, Hoà Bình, Hoàng Liên S n; 8 huy n, 17 xã). V i quy t

tâm v t khó kh n ban u ã có 20% s h p tác xã i vùng kinh t có

c s ng h n quê c , 40% h p tác xã t ng i n nh, còn 40% s n

xu t và n i n ch n g p nhi u khó kh n, làm không n (m c l ng

th c ch bình quân 5 kg/ng i/tháng nh h p tác xã Phú Nhu n, Ti n

Th ng, B o Th ng Lào Cai) ã có 89 h g m 467 nhân kh u, 183 lao

ng b v quê c . N m 1969 a thêm 69 h trong huy n ra B ch Long.

Trong lúc v a s n xu t v a chi n u ch ng chi n tranh phá ho i

a qu c M , ng b và nhân dân a ph ng v n d c s c chi vi n

c ng i, s c c a cho ti n tuy n l n mi n Nam. Riêng 2 n m 1969-1970

n 1.000 cán b , oàn viên thanh niên trong huy n, nhi u ng chí trong

Ban Ch p hành Huy n oàn và Bí th các Xã oàn c ng l n l t h ng hái

tòng quân, thanh niên xung phong ho tuy n (1). Cùng th i gian này, Huy n

ã t ch c m t n v dân quân vào chi n u chi n tr ng Qu ng Tr và

p công xu t s c b n r i 1 máy bay ch, trong chi n d ch v n chuy n

ng th c ph c v ti n tuy n a ph ng ã óng góp 1.200 t n g o (2).

LSDB huyen 1930-2005 XB =289=

Th c hi n s ch o c a t nh, huy n ã thành l p oàn v n t i thu

do ng chí Phùng H u Hùng làm i tr ng, ã v n chuy n hàng ngàn

n l ng th c, th c ph m, v khí vào tuy n l a Qu ng Bình giao cho

oàn 558 chi vi n chi n tr ng mi n Nam.

2. Ti p t c s n xu t và s n sàng chi n u, góp ph n ánh

th ng cu c chi n tranh phá ho i l n th hai c a qu c M (4/1972-

12/1972).

(1)- Cán b Huy n oàn và Bí th xã oàn thanh niên tòng quân:- Phan V n Ch ng: Phó bí th Huy n oàn tr c ti p ch huy i TNXP.- ng Th ng Ki n: U viên BCH Huy n oàn.- V V n Tu t: U viên BCH Huy n oàn.- /c V n Hiên: U viên BCH Huy n oàn.- /c Bùi H o C u: Bí th Xã oàn Giao An.- /c T : Bí th xã oàn Giao Ti n.(3 /c Ki n, Tu t, Hiên ã anh d ng hy sinh t i chi n tr ng mi n Nam 1971-1972)

(2)- L ch s ng b t nh - Tr 619

Trong lúc ng b và nhân dân tranh th u ki n hoà bình ra s c

ph c h i s n xu t, hàn g n v t th ng chi n tranh, thì qu c M l i tr ng

tr n gây cu c chi n tranh phá mi n B c l n th hai v i quy mô ác li t h n.

Th c hi n Ngh quy t 220 c a B Chính tr Trung ng ng và s ch

o c a T nh u , ng b và nhân dân trong huy n l i nhanh chóng

chuy n h ng m i ho t ng t th i bình sang th i chi n, ng viên toàn

dân tham gia chi n u và ph c v chi n u, tri t s tán các c quan,

kho tàng, tr ng h c và ng i già, tr em vùng tr ng m b n phá c a

ch, c ng c tr n a phòng không và pháo m t t ven bi n, tu s a h m

hào phòng tránh nh m h n ch th p nh t thi t h i v ng i và c a do ch

gây ra.

LSDB huyen 1930-2005 XB =290=

th t b i n ng n c hai mi n t n c, bu c qu c M ph i

t u quá trình "xu ng thang", n ph ng ng ng ném bom mi n B c

n th nh t, ch p nh n àm phán v i ta t i h i ngh Pa-ri. Nh ng chúng

n nuôi m u "Vi t Nam hoá chi n tranh, thay m u da trên xác ch t"

qu c M ã s d ng s c m nh t i a v quân s , áp d ng khoa h c công

ngh m i nh t v v khí, ph ng ti n chi n tranh, k t h p v i nh ng th

n ngo i giao x o quy t, hòng giành th m nh trên chi n tr ng và trên

bàn àm phán, c u vãn quân ngu Sài Gòn kh i s p , qu c M ã

"M hoá" tr l i cu c chi n tranh.

Tháng 4/1972, qu c M gây l i cu c chi n tranh phá ho i mi n

c l n th hai. T i Nam nh m c tiêu ánh phá là thành ph , khu công

nghi p, giao thông thu b , ê u, c u c ng. M u là tr n ánh phá

Nông tr ng R ng ông (Ngh a H ng) ti p ó là thành ph Nam nh, t

ngày 24/4/1972 n 09/5/1972 máy bay liên ti p ánh phá c u c ng, ê

u các xã Tr c Hùng, Tr c i (Tr c Ninh), Nam Phong, Nam Tân

(Nam Tr c) ném bom b n phá c ng C n Nh t, Ngô ng, c u Th c Hoá,

u B n Gánh (Giao Thu )... m t s nhà dân b h i, 2 ng i ch t và m t s

th ng. Cùng lúc ch th hàng tr m qu thu lôi phong to b bi n, c a

Ba L t, sông H ng, sông Ninh C hòng ng n c n v n chuy n ng thu

a ta.

nh cao là t ngày 18/12 n 29/12/1972 M ti n hành cu c t p

kích chi n l c ng không b ng máy bay B52 vào Hà N i - H i Phòng...

c l ng phòng không, không quân, tên l a, dân quân t v c a ta h p

ng tác chi n chi n u anh d ng ngoan c ng trong su t 12 ngày êm,

n r i 81 máy bay M (trong ó có 34 máy bay B52 và 5 chi c F111)

hàng tr m gi c lái b di t và b t s ng. B n anh hùng ca " n Biên Ph

trên không" làm n c lòng quân dân c n c và b u b n kh p 5 châu 4 bi n,

LSDB huyen 1930-2005 XB =291=

bu c qu c M ph i th a nh n th t b i, ký k t Hi p nh Pa-ri ngày

27/01/1973, ch m d t chi n tranh phá ho i mi n B c, rút quân kh i mi n

Nam. "M cút" quân dân ta ti p t c cu c chi n tranh ánh cho "Ngu nhào"

Trong 8 tháng ch ng tr quy t li t cu c chi n tranh phá ho i l n th

hai c a qu c M xâm ph m vào vùng tr i Nam nh dù ngày hay êm

u b các l c l ng v trang trong t nh ánh tr quy t li t, góp ph n b n

i 28 máy bay, b n cháy 2 tàu chi n ch, a t ng s máy bay b b n r i

trên a bàn Nam nh c hai l n chi n tranh phá ho i c a qu c M lên

120 chi c, b n cháy 3 tàu chi n, di t t i ch 11 tên và b t s ng 8 tên gi c

lái (1).

Sau 5 n m k t khi huy n m i Xuân Thu c thành l p (1968-

1972) ng b và nhân dân ã oàn k t, kh c ph c m i khó kh n, giành

nhi u th ng l i trong s n xu t và chi n u, y m nh các m t kinh t , v n

hoá, xã h i phát tri n, ra s c chi vi n cho cách m ng mi n Nam, góp ph n

cùng quân dân c n c ánh b i 2 cu c chi n tranh phá ho i c a qu c

, u tranh gi i phóng mi n Nam th ng nh t t n c.

(1)- L ch s ng b Nam nh - Tr 618

3. Ra s c khôi ph c, phát tri n kinh t , d n s c cùng c n c

góp ph n gi i phóng mi n Nam (1973-1975).

Hi p nh Pa-ri c ký k t, t chi n tranh chuy n sang hoà bình,

tranh th u ki n thu n l i, ng b lãnh o nhân dân trong huy n ra

c ph c h i phát tri n kinh t , hàn g n vi t th ng chi n tranh, h t lòng

chi vi n s c ng i, s c c a cho mi n Nam.

LSDB huyen 1930-2005 XB =292=

Trong 2 n m 1973-1974, ng b huy n ti n hành 2 k i h i l n

th IV và th V. ng chí Nguy n V n t và ình Môn c tái c

gi ch c Bí th và Phó bí th Huy n u . ng chí Tr nh Ng c C n nguyên

Phó bí th Huy n u Giao Thu , c T nh u u ng v tr c ti p làm

Phó bí th Huy n u , Ch t ch UBND huy n thay ng chí Nguy n V n

So n nh n công tác khác.

i h i ng b huy n l n th IV và V xác nh nhi m v 3 n m

khôi ph c phát tri n kinh t nh m t o b c chuy n bi n quan tr ng a

n nông nghi p trong huy n t s n xu t nh lên s n xu t l n XHCN nh m

"phát huy th m nh c a huy n h p nh t, t o s chuy n bi n m nh m v

phân công lao ng và xây d ng c s v t ch t, k thu t, a s n xu t

nông nghi p i theo h ng chuyên canh và thâm canh cây tr ng và v t

nuôi (ch y u cây lúa và con l n)... T ng c ng qu n lý h p tác xã, c ng

quan h s n xu t nông thôn, ra s c phát tri n công nghi p - ti u th

công nghi p; y m nh khai thác kinh t bi n, m b o l u thông phân

ph i, t ng c ng xu t kh u và nâng cao i s ng nhân dân.

c tiêu c th ph n u c a n m 1973-1975 là 6 n 6,8 t n

thóc/ha, t ng s n l ng 80 n 86 ngàn t n thóc; 2,3 n 2,5 con l n / ha

gieo tr ng b ng 80 n 100 ngàn u l n; t 282 n 315 ngàn con gà v t;

2 n 2,5 ngàn t n cá bi n; 25 n 30 ngàn t n mu i; 3,15 ngàn t n cói,

bình quân xu t kh u t 6 n 10 ng / u ng i. th c hi n th ng l i

ph ng h ng và m c tiêu trên ây v i m t s bi n pháp:

- Tr c h t t ng c ng c ng c , xây d ng t ch c ng th t trong

ch, v ng m nh s c m ng tr ng trách lãnh o trong tình hình

i, nâng cao tính t ch c và k lu t, tính ti n phong g ng m u c a

6.211 ng viên (th i m tháng 4/1975). c bi t quan tâm công tác giáo

LSDB huyen 1930-2005 XB =293=

c, chính tr , t t ng. Thông qua 9 bài h c lý lu n và kinh nghi m c

n c a ng viên nh m nâng cao nh n th c v quan m, l p tr ng t

ng; c i ti n l l i làm vi c, c i ti n n i dung sinh ho t ng (th ng nh t

toàn ng b l y ngày 03 hàng tháng làm ngày sinh ho t ng). Th ng

xuyên y m nh phê bình và t phê bình ng n ch n nh ng bi u hi n

tiêu c c, thoái hoá, bi n ch t trong cán b , ng viên.

n cu i n m 1975, h u h t các ng b xã, c quan ã hoàn thành

cu c v n ng "nâng cao ch t l ng và làm trong s ch i ng ng viên"

theo tinh th n Ngh quy t 192 và 195 c a Ban Ch p hành Trung ng

ng. Qua ki m tra xem xét ã x lý k lu t 1009 ng viên b ng 18,8%

ng s ng viên, t phê bình, c nh cáo và a ra kh i ng. Trong công

tác ki m tra x lý chính xác có tác d ng rèn luy n cán b , ng viên.

- Trên l nh v c khôi ph c và phát tri n kinh t - v n hoá - xã h i.

Th c hi n Ch th 208-CT/TW c a Trung ng ng "ti n hành cu c v n

ng t ch c l i s n xu t, c i ti n qu n lý, c i ti n k thu t trong h p tác

xã nông nghi p, c ng c hoàn thi n quan h s n xu t m i. Huy n u ch

o h p nh t các h p tác xã nh thành h p tác xã quy mô l n toàn thôn,

toàn xã; h p nh t 70 i s n xu t nh thành 43 i s n xu t l n. Vi c th c

hi n 3 khoán, v n qu n lý kinh t , lao ng, v t t , ti n v n ch t ch

n. B máy qu n lý h p tác xã, 110 cán b c ào t o trung c p, s c p

qu n lý và k thu t b sung vào các ban qu n tr , nên ho t ng có ch t

ng và hi u qu h n.

Các bi n pháp k thu t trong s n xu t nông nghi p v n c duy trì

th ng xuyên, m i n m c c i ti n m nh m h n, hoàn ch nh h n, ch t

ng h n nh l nh v c thu l i, thu nông; các xã ã chuyên môn hoá,

thành l p c 84 i th y l i 202; vi c ào p, tu b ê kè n o vét, xây

LSDB huyen 1930-2005 XB =294=

p, khoanh vùng ng lúa, ng m u, ng mu i t t h n, m b o t i

tiêu ch ng, khoa h c. Phong trào làm phân chu ng, phân xanh, bèo dâu,

n thanh mô v n phát tri n (n m 1973-1975 so v i 1972 bèo dâu t ng

40% - n thanh mô t ng 22,8% di n tích). Vi c ch o a gi ng lúa

i (nông nghi p 5, 8, 22) vào ng ru ng chi m 85,4% di n tích. Vi c

r ng lúa chiêm xuân và v ông, nên v n th i v không còn c ng

th ng nh tr c ây, nh ó n ng su t lúa 2 n m 1973, 1975 t 62,2

/ha, t ng s n l ng t 78.772 t n b ng 110% k ho ch n m.

- Ngành khai thác cá bi n: trong u ki n Hoà Bình có nhi u thu n

i phát tri n và khai thác, các h p tác xã ngh cá ã tích c c s a ch a

và c trang b thêm tàu thuy n, ng c , nên s n l ng khai thác c n m

1974-1975 t bình quân 1.537 t n cá, bán cho Nhà n c 602 t n cá b ng

101% k ho ch, n hình là h p tác xã H i Phong, Kiên Long, Ti n Lang

t t 120-128% k ho ch; các ngh te sào s n xu t riêng l c ng khai thác

c 123 t n, cá n c l t 34 t n; di n tích nuôi cá n c ng t t 1.176

ha t 520 t n. H p tác xã Duy T c (Giao Tân) phong trào v n gi v ng lá

u v nuôi cá n c ng t.

- S n xu t mu i: th i ti t n m 1973-1974 t ng i thu n l i m a

ít, n ng nhi u. Các c p u ng ã t p trung lãnh o, phát ng phong

trào thi ua vì mi n Nam ru t th t, d n s c ra ng tu s a ô n , th ng ch t,

khai hoang m r ng thêm 5 ha ru ng mu i B ch Long. V i kh u hi u

"bám n ng, bám ru ng, có n ng, có mu i" c diêm dân h ng ng nhi t

li t. Nh ó s n l ng mu i t 27.000 t n b ng 103% k ho ch n m, là

m có s n l ng cao nh t. Riêng n m 1975 do th i ti t không thu n, s n

ng ch t 22.909 t n mu i.

LSDB huyen 1930-2005 XB =295=

Bên c nh nh ng k t qu t c v kinh t - xã h i trong nh ng

m qua, ng b và nhân dân Xuân Thu còn d n s c chi vi n s c ng i,

c c a cho ti n tuy n l n mi n Nam. Cu i n m 1974 c ng là t cu i

cùng, 834 ng i con c a Xuân Thu h ng hái lên ng chi vi n vào Nam

chi n u. T ng k t trong cu c kháng chi n ch ng M c u n c, huy n

Giao Thu ã có 22.941 ng i con u tú vào Nam chi n u, trong ó 879

li t s , 48 chi n s b ch b t tra t n dã man t i Nhà tù Phú Qu c, c

Nhà n c t ng "K ni m ch ng Chi n s cách m ng b ch b t tù y";

65 Bà m Vi t Nam Anh hùng; 2 t p th nhân dân và l c l ng v trang xã

Giao Lâm, Giao H i và 2 cá nhân Nguy n V n Tình (Giao Y n), Nguy n

ình Thi (Giao H ng) c phong t ng danh hi u Anh hùng L c l ng

trang th i k ch ng M c u n c.

u n m 1975, b ng tr n ánh m u chi n d ch gi i phóng Ban

Mê Thu t i th ng, t ó ngày ngày tin chi n th ng h t n i này n n i

khác làm n c lòng quân dân c n c. Quân Ngu b d n vào th b ng

trên kh p chi n tr ng. Ngày 30/4/1975 chi n d ch H Chí Minh toàn

th ng, mi n Nam hoàn toàn gi i phóng. B u tr i nh n tung b i nh ng

ti ng pháo, ti ng reo hò, m i ng i ôm nhau ngh n ngào, không c m c

c m t vì sung s ng. Quân dân Xuân Thu ã góp ph n cùng quân dân

n c hoàn thành s nghi p gi i phóng dân t c v i 20 n m chi n u

gian kh , anh d ng ánh cho M cút, Ngu nhào và 9 n m kháng chi n

tr ng ch ng th c dân Pháp xâm l c, giành hoàn toàn c l p cho T

qu c, t n c th ng nh t cùng ti n lên ch ngh a xã h i.

LSDB huyen 1930-2005 XB =296=

Ch ng Vxây d ng và phát tri n kinh t - xã h i, gi v ng

an ninh - qu c phòng, t ng b c xác nh các bi n phápth c hi n s nghi p i m i c a ng (1976-1985)

---

I - Kh c ph c h u qu chi n tranh, t p trung phát tri n kinh t theo h ng

n xu t l n xã h i ch ngh a, góp ph n ánh th ng cu c chi n tranh biên gi i phía

Tây Nam và biên gi i phía B c (1976-1980).

Sau chi n th ng v i mùa xuân n m 1975, t n c hoàn toàn

th ng nh t, nhân dân c n c ph n kh i, hào h ng b c vào m t th i k

i: Th i k xây d ng t n c trong u ki n hoà bình i lên ch ngh a

xã h i. u ki n tình hình m i m ra nhi u h a h n, song th c t c ng t

ra m t s khó kh n ph i gi i quy t.

Nh ng n m 1976 n 1980, tình hình trong n c, trong t nh ti p t c

di n ra nhi u s ki n l n có nh h ng tác ng n i s ng c a nhân dân

trong huy n nh : các Ngh quy t c a Trung ng, c a T nh; i h i ng

toàn qu c l n th IV; vi c sáp nh p t nh Hà Nam Ninh; chi n tranh biên

gi i... C ng trong th i gian 1976-1980, ng b huy n Xuân Thu ã 2 l n

ti n hành i h i vào tháng 10/1976 và 6/1979 ánh giá tình hình ho t

ng c a nhi m k ã qua, ra ph ng h ng ho t ng trong nhi m k

i.

Nhi m v m i c a toàn ng, toàn dân sau chi n th ng v i n m

1975 th ng nh t t n c, c xác nh trong Ngh quy t 24 c a BCH

Trung ng ng (khoá III) là: “ a c n c ti n nhanh, ti n m nh, ti n

ng ch c lên ch ngh a xã h i. Mi n B c ph i ti p t c i m i s nghi p

xây d ng CNXH và hoàn thi n quan h s n xu t xã h i ch ngh a”.

LSDB huyen 1930-2005 XB =297=

Ti p ó, i h i ng toàn qu c l n th IV (12/1976) c ng xác nh

nhi m v tr ng tâm c a th i k cách m ng m i là xây d ng và phát tri n

kinh t - xã h i, trong ó yêu c u quan tr ng và c p bách là: “ y m nh

công nghi p hoá xã h i ch ngh a, xây d ng c s v t ch t, k thu t c a ch

ngh a xã h i, a n n kinh t n c ta t s n xu t nh lên s n xu t l n xã h i

ch ngh a”.

phù h p v i quy ho ch phân vùng kinh t , t o u ki n y

nh s n xu t l n xã h i ch ngh a, ngày 12/9/1975 B Chính tr ra Ngh

quy t 245-NQ/TW v vi c h p nh t hai t nh Nam Hà và Ninh Bình thành

nh Hà Nam Ninh. Ngay sau ó 2 t nh ã ti n hành các th t c h p nh t.

Trong H i ngh BCH ng b t nh Hà Nam Ninh l n th nh t, ã c n c

tình hình t n c và trong t nh xác nh: “ y m nh xây d ng c s v t

ch t - k thu t. Hoàn thi n quan h s n xu t theo h ng t ch c l i s n xu t

và c i ti n qu n lý t c s , t ch c và phân b l i lao ng, ti n hành c

gi i hoá nông nghi p, a s n xu t phát tri n m nh m theo h ng i lên

hi n i hoá”.

Tháng 10/1976, ng b huy n Xuân Thu ã t ch c i h i i

bi u l n th VI. i h i ã ánh giá tình hình th c hi n nhi m v nhi m k

qua, ra ph ng h ng nhi m v cho nhi m k t i và b u 30 ng chí vào

Ban Ch p hành, 9 ng chí vào Ban Th ng v . ng chí ình Môn

c b u là Bí th , ng chí Tr nh Ng c C n c b u là Phó bí th , Ch

ch UBND huy n.

Ngh quy t i h i ng b huy n Xuân Thu ã c n c các ch

tr ng ph ng h ng c a Trung ng, c a T nh, ra ph ng h ng: Phát

huy th m nh vùng kinh t bi n, vùng tr ng m lúa, t ng c ng oàn k t,

LSDB huyen 1930-2005 XB =298=

ra s c ph n u xây d ng c s v t ch t k thu t phát tri n nông nghi p

toàn di n theo h ng chuyên canh, thâm canh. Tr ng tâm là s n xu t l ng

th c, th c ph m, ng th i tích c c m r ng di n tích v ông. Chu n b

u ki n th c hi n c gi i hoá nông nghi p, hoàn thi n quan h s n xu t

XHCN. T o b c chuy n bi n m nh m v phân công lao ng theo h ng

ch c l i s n xu t và c i ti n m t b c công tác qu n lý trong nông nghi p

nh m t ng n ng su t lao ng. Tích c c l n bi n, a dân i xây d ng vùng

kinh t m i. y m nh s n xu t hàng hoá óng góp cho Nhà n c và c i

thi n i s ng v t ch t v n hoá cho nhân dân, m b o l u thông phân ph i,

gi gìn an ninh tr t t k t h p ch t ch kinh t v i qu c phòng, t ng c ng

công tác v n ng qu n chúng, y m nh xây d ng ng, Chính quy n,

oàn th .

Ch tiêu ra cho n m 1977 là: Ph n u t 7-7,5 t n thóc/ha; 2,5

con l n; 1,5 lao ng/ha gieo tr ng; 108 ngàn t n thóc; 8 v n con l n;

32.000 t n mu i; 2.000 t n cá bi n; 3.000 t n cói; 3.500 ha v ông. Bán

cho Nhà n c 20.000 t n thóc, 1.500 t n th t l n, 150 t n v t, 3.000 t n cói;

3,5 tri u qu tr ng, xu t kh u 5 tri u ng, bình quân 19 /ng i/n m; m c

n bình quân t 20kg/ng i/tháng. Giá tr công nghi p t 20 tri u ng...

Sau khi sáp nh p t nh Hà Nam Ninh, Ban Ch p hành ng b t nh

c ki n toàn và ra Ngh quy t s 01, phát ng nhân dân h ng hái tham

gia h ng ng chi n d ch Hà Nam Ninh (3 t), sau ó là chi n d ch Tr n

ng o, y m nh vi c xây d ng và phát tri n kinh t - xã h i t nh nhà.

Trong khi nhân dân Xuân Thu , nhân dân Hà Nam Ninh và nhân dân c

c ang h ng hái d c s c, d c lòng xây d ng và phát tri n kinh t t

c thì chi n tranh biên gi i phía Tây Nam (1978) và phía B c (1979) n

ra, gây nh h ng tác ng l n n tình hình kinh t - xã h i c a c n c.

LSDB huyen 1930-2005 XB =299=

Trong u ki n có nhi u thu n l i, song c ng không ít khó kh n, ph n u

xây d ng quê h ng, thu c nhi u k t qu m i trên các l nh v c.

Trong các n m t 1976-1980, tình hình th i ti t luôn di n bi n ph c

p(1), l i nh h ng c a tình hình chi n tranh biên gi i... song do xác nh

phát tri n kinh t nông nghi p là nhi m v tr ng tâm hàng u, nên ng b

và nhân dân Xuân Thu ã oàn k t, n l c ph n u, v t qua m i khó

kh n tr ng i giành nhi u thành t u m i trong l nh v c nông nghi p.

Di n tích gieo tr ng t t 31,6 ngàn n g n 33 ngàn ha m i n m,

luôn t và v t k ho ch t 2-6%. Riêng di n tích tr ng lúa t t 26,4

ngàn n trên 27 ngàn ha.

m b o n ng su t, s n l ng, ng b ã lãnh o y m nh

các bi n pháp khoa h c k thu t nh thu l i, phân bón, th i v , gi ng

i...

Th c hi n Ngh quy t 61/CP, h u h t các h p tác xã nông nghi p ã

ch c các i 202, i th y nông thành i chuyên t p trung s c c ng

ê u và hoàn ch nh công tác thu nông. Các n m t 1976-1978, m i

m huy n ã u t t 2,2-3,5 tri u ng, hàng tri u ngày công, ào p t

700.000 n 1.500.000 mét kh i t á. Riêng n m 1978, huy n ã u t

3.350.000 , huy ng 850.000 ngày công ào p 688.000m3 t, xây úc

4.048m3 á, 1.730m3 bê tông, hoàn ch nh h th ng thu nông theo quy

ho ch, nâng d n h th ng t i tiêu. c B Thu l i và T nh u , UBND

nh giúp , huy n ã t ch c l c l ng qu n chúng hoàn thành th ng l i

toàn b vi c khai thông và m sông Xuân Thu t c ng H Miêu n C n

Nh t dài 13km, v i kinh phí 2.575.000 , 680.000 ngày công, ào p

600.000m3 t, t o u ki n a n c ng t xu ng thau chua, r a m n vùng

tr ng m lúa mi n Nam huy n. Huy n còn phát ng qu n chúng làm

LSDB huyen 1930-2005 XB =300=

31km sông c p II, b ng 98.000m3 t; 935 b kho nh, b ng 92.000m3; và

22.5003 b vùng, t ng kh i l ng là 213.000m3. ng th i huy n v ng

ng viên t t ng cho nhân dân t p trung s c làm d t m t ng công

trình, có k ho ch óng m c ng vùng chua, m n, nâng cao hi u su t t i

c, m r ng di n tích t i tiêu khoa h c. Nh ng n m 1979-1980, huy n

ti p t c ch o ào p các công trình thu l i, n o vét kênh m ng và các

sông C n Gi a, C n Nhì, ê Giao Phong, ê bi n, ê sông H ng, c ng H

Miêu 2 và sông Xuân Thu , huy ng 5.000 i viên 202; 11 ngàn oàn

viên thanh niên u t h n 584.000 công ào p gàn 414.000m3 hoàn

thành ê Giao Phong. Vi c ki m tra ch o công tác thu l i, thu nông

ng ch t ch h n. Kh i l ng n o vét các kênh m ng, b vùng, b th a là

108.700m3; kh i l ng ào p các sông Trà Th ng, sông Mã 5, sông C n

Gi a là 117.000m3 i 151.000 công; s v n u t 220.000 . T ng kh i

ng thu nông làm c là 278.700m3 t v i 500m3 á, 227 công, s v n

u t là 1.219.400 . Huy n c ng ã hoàn thành ào p các ê B ch Long,

kè s 9, các ê sông H ng, sông Ninh, v i kh i l ng 57.500m3 t;

1.800m3 á, 210.000 viên g ch; 171m3 bê tông v i 147.500 công và v n u

là 546.000 . Công tác thu l i và thu nông c y m nh nên nhi u

cánh ng ã tránh c ng p úng khi m a l n, ã góp ph n tích c c cho

n xu t nông nghi p phát tri n.

t ng nhanh n ng su t s n l ng lúa, khâu bón phân c i t o t

gi m t v trí r t quan tr ng. L ng phân chu ng bón ru ng c duy trì

kho ng 9 t n/ha/n m; di n tích bèo dâu gi m sút trong 2 n m 1976-1977,

nh ng t ng nhanh nh ng n m 1979-1980. T n m 1978, h u h t các h p

tác xã u có i làm phân bón, bèo dâu, có ch tr công m rõ ràng.

Nh ng h p tác xã có phong trào nuôi bèo dâu khá t 100-150% nh h p tác

xã Giao An, Giao Thi n, Giao Long, Giao Nhân, Giao Thanh, H ng Thu n.

LSDB huyen 1930-2005 XB =301=

t làm i t t 48,6%-65% trong các n m t 1976-1979. V n th i v

luôn c ch o ch t ch , b o m lúa chiêm xuân c b n c y xong tr c

25/2, lúa mùa c b n c y xong tr c 25/7 hàng n m. Lúa c y c ch ng

dây th ng hàng, m t d y h n. Khâu làm t ngày càng c quan tâm

làm t t h n, ngoài vi c làm i, t còn c cày 2 l t, b a trên 10 l t.

m 1979 di n tích c y 2 l t là 6.226 ha. Gi ng m i c a vào ngày

càng t ng và t 70% di n tích n m 1980. Cùng v i vi c gia t ng bón phân

chu ng, thì l ng phân hoá h c c ng c s d ng ngày càng nhi u. N m

1976, c huy n s d ng trên 6.000 t n phân m; g n 2.000 t n phân lân và

trên 3.000 t n vôi bón ru ng. Khâu ch m bón nh làm c s c bùn, phòng

tr sâu b nh, ch ng úng, h n luôn c quan tâm t t. Chiêm xuân 1979,

100% di n tích c làm c 2 l n, 70% (9.234ha) c làm c 3 l n. Bên

nh vi c ch o ch t ch các khâu k thu t nh th y l i, bón phân, ch m

sóc, phân vùng làm d m, i, th i v gieo c y... Huy n còn t ng c ng công

tác ki m tra ôn c, h ng d n bà con nông dân th c hi n t t các khâu k

thu t. Nh ng khi th i v kh n tr ng, huy n ã u ng hàng tr m cán b

xu ng giúp các h p tác xã làm mùa; u nhân l c, s c kéo t n i khác n

giúp các h p tác xã y u, nh Giao Long giúp Giao Hà, Giao An giúp H ng

Thu n; có khi huy ng hàng ngàn cán b thoát ly, h c sinh, sinh viên

xu ng lao ng tr c ti p các a ph ng.

Nhìn chung trong th i gian t 1976-1980, ng b và nhân dân

Xuân Thu ã có nhi u c g ng trong kh c ph c khó kh n y m nh s n

xu t nông nghi p. ng b ã quan tâm ch o ch t ch h n v các l nh

c nông nghi p. Nhân dân ã có nhi u c g ng trong vi c áp d ng khoa

c k thu t vào s n xu t, y m nh ch m bón, làm thu l i, t ng gia, t ng

...

LSDB huyen 1930-2005 XB =302=

(1)- V chiêm 1976 rét m kéo dài, tr i âm u, thi u ánh sáng, v mùa n ng h n kéo dài.u v chiêm 1977, rét m gây ch t m , sau c y l i b n ng h n gây nh h ng

cây lúa, v mùa b h n, m n và bão l . V mùa 1978, m a bão gây nh h ng l n.Chiêm xuân 1979, n ng h n kéo dài. Riêng 1980, u v chiêm tr i n ng, gi a vrét và hanh khô, cu i v n ng h n gay g y. V mùa b nhi u c n bão l n liên ti p(s 4, s 6) gây úng l t nghiêm tr ng. Cu i v l i b sâu c n ré phá ho i trên di n

ng

Nên n ng su t bình quân các n m t 28,54 t /ha/v . S n l ng bình quân

t 76.600 t n/n m. T n m 1976 ã có 27 h p tác xã t n ng su t t 6-8

n/ha; toàn huy n t x p x 7 t n/ha; 9 h p tác xã t n ng su t t 8 t n tr

lên. N m 1978, Xuân Thu d n u t nh v n ng su t lúa. Cùng v i vi c y

nh phát tri n cây l ng th c, huy n ã chú tr ng lãnh o y m nh

tr ng cây rau màu và cây v ông, góp ph n t ng s n l ng l ng th c và

r ng ch n nuôi. Phong trào tr ng rau màu và cây v ông c phát

ng r ng rãi, di n tích, s n l ng t ng nhanh qua các n m. Nh t là t

nh ng n m 1979-1980, Huy n u ã phát ng phong trào nhà nhà tr ng

màu, ng i ng i tr ng màu, mùa nào màu y, tr ng màu quanh n m nên

phong trào s n xu t rau màu và vây v ông c phát ng m nh m . Các

quan, công nông tr ng ã t n d ng m i di n tích t ai s n xu t.

Các h p tác xã u ã tích c c ch ng xây d ng ch tiêu k ho ch, chu n

v t t , phân bón y m nh s n xu t rau màu, a cây v ông thành

chính. Vì th di n tích tr ng màu t t 1.000-3.000ha m i n m. Di n

tích tr ng rau các lo i t t 1.300-2.000 ha m i n m. N ng su t rau n m

1980 t 125,6 t /ha, s n l ng 16.128. Di n tích tr ng cây v ông t t

1.250-2.200 ha m i n m; s n l ng t 24.076 t n n m 1980, n hình nh

Giao Phong t 65 t n. Các cây màu ch y u là ngô, khoai lang, khoai n c,

LSDB huyen 1930-2005 XB =303=

khoai tây... Các cây rau, th c ph m ch y u nh d a, u , cà chua, rau

mu ng... Huy n còn ch o các h p tác xã y m nh tr ng c y cây rau màu

ông vào các chân ru ng lúa, nên di n tích tr ng rau màu, cây v ông

chân 2 lúa ngày càng t ng, m ra m t tri n v ng m i t t p v thâm canh

ng n ng su t, t ng kh u ph n l ng th c cho ng i và ch n nuôi, hình

thành nh ng vùng chuyên canh m i nh vùng rau kho ng 50 ha Giao

Phong, Giao Ti n. M t s cây màu ch y u t ng nhanh v di n tích, n ng

su t và s n l ng qua các n m. Di n tích tr ng ngô t t 100 n 250 ha

i n m. N ng su t t 19,87 t /ha; s n l ng 227 t n n m 1980. Di n tích

tr ng khoai lang t t 700 n 1.600 ha m i n m. N ng su t t 81 t n m

1976. S n l ng t trên 12 ngàn t n n m 1980. Di n tích tr ng khoai n c

t t 130 n 390 ha m i n m; 324 ha và 22 tri u cây ven các sông ngòi

m 1980. N ng su t 171 t /ha, s n l ng 5,5 ngàn t n n m 1980. Riêng

di n tích tr ng khoai tây t ng nhanh qua các n m t 818 ha n m 1980;

ng su t t 75,8 t /ha n m 1980; s n l ng t 6.200 t n n m 1980.

Ngoài ra m i n m nhân dân trong huy n ã tr ng trên 204 ha u các lo i

(1976); 205 ha dong chóc (1980); g n 11 ha s n. S n l ng dong chóc t 5

ngàn t n, s n t hàng tr m t n m i n m.

Th c hi n ch tr ng m r ng phát tri n cây công nghi p c a

Huy n u nên di n tích tr ng cây công nghi p luôn t ng qua t ng n m.

ng di n tích t 1.200 n 1.400 ha m i n m. G m m t s cây ch y u

nh : cây cói: di n tích trung bình t 880 ha/n m; n ng su t trung bình

42,79 t /ha, s n l ng trung bình 3.766 t n/n m; cây ay: di n tích trung

bình 110ha/n m, n ng su t trung bình 21,9 t /ha, s n l ng trung bình 237

n/n m; cây dâu: di n tích trung bình 88 ha/n m, s n l ng trung bình 33

n/n m. Ngoài ra còn tr ng m t s cây khác nh h ng 36 ha (1978), l c

59 ha (1978), cây tinh d u 52 ha (1980).

LSDB huyen 1930-2005 XB =304=

Cùng v i vi c m r ng cây màu, cây công nghi p thì các lo i cây

y g , n qu , ch n sóng... c ng c phát ng r ng rãi và chuy n bi n

khá. Các h p tác xã ã thành l p các i tr ng cây, xây d ng các v n

m... vi c tr ng thông, sú v t, cây ch n sóng ven bi n c y m nh. S

ng cây t t 1.300.000-2.000.000 cây m i n m. Bình quân t t 5-8

cây/ng i/n m. T n m 1979, Huy n u ch o k t h p ch t ch gi a

kinh t v i qu c phòng nên phong trào tr ng cây ven các sông, bi n c ng

c phát tri n r ng rãi. Các xã ã tr ng c 3 v n khóm tre ven bi n,

5.000 khóm tre ven các sông H ng, sông Ninh, sông Sò... và 122.000 cây

phi lao phòng h . Phong trào xây d ng v n qu Bác H c phát ng

nh m t n m 1979, nay càng phát tri n. Các v n ã m c trên 6

n cây n qu các lo i. Nh ng n v có phong trào tr ng cây khá là Giao

Ti n, Giao Thanh, Giao An và Giao Lâm.

Th i gian u, ch n nuôi t p th còn nhi u y u kém, u t chi phí

n nh ng i b ph n là thua l , s l n còi c c nhi u, d n n thu nh p

th p và không t ch tiêu k ho ch. M c dù có nhi u khó kh n v gi ng,

n và khâu th c n, nh ng th c hi n các ngh quy t c a Trung ng, c a

nh, Huy n v y m nh phát tri n ch n nuôi v i m c ích cung c p th c

ph m, ph c v i s ng nhân dân và s c kéo, phân bón cho s n xu t, nên

các c p u ng, chính quy n ã quan tâm u t v gi ng, v n, c s v t

ch t, c nh ng cán b ng viên và lao ng có kh n ng sang ph trách

khâu ch n nuôi. Do ó ch n nuôi gia súc, gia c m luôn c duy trì, phát

tri n, góp ph n phá th c canh, phát tri n nông nghi p toàn di n. T ng

àn l n t trên 70.000 con m i n m. Phong trào nuôi l n t p th các n m

u có chuy n bi n m nh, 100% s h p tác xã u ã nuôi l n t p th , s

ng t t 11.000-15.000 con. M t s n v có àn l n t p th cao nh

Giao Thanh g n 1.000 con, Giao An 550 con. Tr ng l ng l n xu t

LSDB huyen 1930-2005 XB =305=

chu ng c a Giao Thanh t t 80-100kg/con. àn l n nái luôn c quan

tâm c bi t, có nh m c ch rõ ràng, nh m b sung àn l n d b , gi

ng các vùng m gi ng nh Giao Th nh, nên phát tri n khá, t t

9.000-10.000 con. L n lai kinh t t 12.664 con n m 1977. àn l n gia

ình t 52.689 con n m 1978. àn l n s a t 14.967 con n m 1979. Khó

kh n l n nh t c a khâu ch n nuôi giai n này là th c n và gi ng, v n.

Song d i s ch o c a Huy n u và s c g ng c a nhân dân nên àn

n v n c duy trì t t. S l n trong gia ình, l n t p th và t ng àn l n

ng, nh ng t c ch m. S tr i ch n nuôi có trên 700 con và s h nuôi

2-3 con còn ít, còn t i 155 h tr ng chu ng. Song c ng có m t s n

ch n nuôi t p th l n hàng ngàn con nh Giao Thanh. Các n v ó ã

bi t tính toán làm n có lãi, giá tr ngày công t 3,5 . àn trâu, bò c a c

huy n t t 6.500 n g n 8.000 con m i n m. àn trâu bò c y bò duy trì

m c 6.383 con n m 1978. N m 1978, huy n ã ch o 2 xã Giao An và

Giao Xuân lai t o gi ng trân Mu-ra l y th t, s a, t k t qu t t. N m

1979, àn trâu Mu-ra ã sinh c 3 nghé cái. Nhìn chung àn trâu bò,

nh t là trâu bò c y kéo v n c quan tâm ch o, song s l ng có chi u

ng gi m qua các n m.

c dù ngu n th c n h t s c khó kh n, n m 1978 ph i d a vào s

u t c a Nhà n c, nh ng do có s quan tâm ch o, giành nhi u lao

ng các vùng ven sông, ven bi n ra ch n nuôi, nên àn gia c m, nh t là

àn v t v n c duy trì khá qua các n m. T ng àn gia c m t 259.142

con n m 1977. àn v t t 113.250 con n m 1978. àn v t t 18.560

con n m 1976. S n l ng tr ng v t t 2.718.580 qu n m 1976. M t s

n v có phong trào nuôi v t khá nh Giao An, Giao H ng. các n v

này c ng ã b c u xây d ng lò p tr ng nhân t o, n m 1978 cung c p

98.000 v t con cho các h p tác xã trong c huy n. T n d ng các m ao,

LSDB huyen 1930-2005 XB =306=

, sông c t... các h p tác xã ã y m nh phong trào nuôi cá. Di n tích

nuôi cá t 1.840 ha n m 1978; s n l ng t 949 t n n m 1978. 31 h p

tác xã m cá ven sông t 12 tri u con n m 1978. Hai tr m cá gi ng c a

huy n c ng s n xu t c 9 tri u con n m 1978. Phong trào nuôi cá tr m

phát tri n m nh t 4 tri u con n m 1977. Phong trào xây d ng ao cá

Bác H th i gian này c phát ng r ng rãi, n m 1979 có 33 xã và 7 c

quan có ao cá Bác H . Huy n ã xây d ng c tr i cá gi ng Xuân

Ng c, c b n cung c p cá gi ng cho toàn huy n. Phong trào tr ng dâu

nuôi t m th i gian 1975-1980 tuy v n c quan tâm duy trì, song có chi u

ng gi m, t 9 h p tác xã n m 1976 xu ng còn 5 h p tác xã n m 1977.

Sau t d ch n m 1975, àn ong ã và ang c ph c h i, s l ng t

110 àn n m 1977; s n l ng m t t 359 n m 1977.

Th c hi n Ch th 208-CT/TW và Ngh quy t 61/CP c a H i ng

Chính ph v g n y m nh s n xu t v i t ch c l i s n xu t, c i ti n qu n

lý, c i ti n k thu t, huy n ã ch o tri n khai k t h p v i vi c th c hi n

Thông tri 22/TW v nâng cao ch t l ng ng viên. D i s ch o ch t

ch c a Huy n u , các h p tác xã c c ng c ki n toàn l i theo h ng

nâng cao ch t l ng, quy mô, chuyên môn hoá... N m 1976, huy n ã h p

nh t 51 h p tác xã nh thành 21 h p tác xã l n, nên t ng s h p tác xã

trong huy n còn 39 h p tác xã. Sau khi c c ng c , ki n toàn, các h p

tác xã i vào vi c c ng c các i chuyên nh i thu l i, i làm gi ng,

i làm t, i ch bi n phân... Ru ng t c a các h p tác xã c o l i,

nh m xây d ng quy ho ch, k ho ch s n xu t phù h p. Hàng ngàn cán b

ch ch t h p tác xã c b i d ng nghi p v . N m 1977, huy n ti p t c

i d ng 200 cán b k toán v nghi p v ho ch toán 43 tài kho n, n m

1980 b i d ng cho 1.532 cán b h p tác xã. Công tác c ng c ki n toàn

các h p tác xã, các i chuyên c ti n hành th ng xuyên hàng n m.

LSDB huyen 1930-2005 XB =307=

m 1977, huy n ã ti n hành ki n toàn Ban qu n tr , Ban ki m soát 24

p tác xã. N m 1980, ã ti n hành b u l i 24 Ban qu n tr , t ch c l i 2

p tác xã quy mô l n (trong ó có H ng Thu n). B máy qu n lý t

huy n xu ng h p tác xã và i s n xu t ti p t c c ch m lo, ki n toàn.

Có 10 h p tác xã, 235 i s n xu t c c ng c l i theo h ng cán b tr ,

có trình khoa h c k thu t, ã qua ào t o nghi p v , ph m ch t o

c t t. D i s lãnh o c a các c p u ng, h u h t các h p tác xã ã i

vào ch n ch nh qu n lý kinh t , y m nh phong trào thâm canh, làm phân

bón, thu l i, áp d ng gi ng m i, m r ng ch n nuôi, xây d ng quy ho ch,

ho ch s n xu t, nâng cao ch t l ng t ch c qu n lý h p tác xã. Thông

qua các t phát ng, các h p tác xã ã n m ch c c th c tr ng tình

hình s n xu t, thanh toán n n n dây d a, thu h i ru ng t l n chi m

(H ng Thu n thu 66 m u, trên 20 t n thóc, Bình Hoà thu 60.000 ). Tình

tr ng “rong công phóng m”, l n chi m ru ng t, n n n dây d a...

c h n ch . Công tác n chia phân ph i luôn c c i ti n k p th i,

th ng nh t t trên xu ng; v a b o m theo nh h ng, v a b o m c i

ti n ch , chính sách, phát huy tinh th n làm ch c a qu n chúng. Ch t

ng các h p tác xã qua phân lo i ngày càng t ng lên, n m 1977 có 12

p tác xã khá (31%); 21 h p tác xã trung bình (55%); 6 h p tác xã y u

(14%). Nhi u h p tác xã sau nh ng l n c ng c ã có khí th v n lên khá

nh Giao Thi n, Giao H ng, H ng Thu n, Giao Hà, Giao Nhân. Nhìn

chung t 1976-1980, phong trào xây d ng h p tác xã v n ng t ch c l i

n xu t, c i ti n qu n lý h p tác xã ã thu c nhi u k t qu . Các h p tác

xã ã c c ng c ki n toàn l i, s l ng gi m, nh ng quy mô l n lên,

ch t l ng cán b , ch t l ng qu n lý, hi u qu s n xu t t ng. L c l ng

lao ng c b trí theo h ng chuyên môn hoá, ph c v thâm canh, y

nh ch n nuôi và phát tri n ngành ngh , các h p tác xã u có s t ch c

LSDB huyen 1930-2005 XB =308=

i s n xu t, kh c ph c tình tr ng s n xu t phân tán, manh mún, xây d ng

c ph ng h ng k ho ch s n xu t, hi u qu , t o u ki n t ng b c

áp d ng c gi i hoá. Tuy nhiên cu c v n ng ch c ti n hành th ng

xuyên, gi a các h p tác xã còn có s chênh l ch l n, không ng u. Vi c

qu n lý n chia theo nh h ng còn khó kh n. Vi c u hành các i

chuyên còn lúng túng, ý th c làm ch t p th c a xã viên ch a cao.

Song song v i vi c lãnh o s n xu t nông nghi p, ng b c ng

luôn quan tâm lãnh o phát tri n ngành công nghi p, ti u th công

nghi p, nh t là nh ng m t hàng m i và hàng xu t kh u. Giá tr ngành công

nghi p - th công nghi p ngày càng t ng, các m t hàng ch y u luôn t và

t ch tiêu k ho ch. T ng giá tr ngành công nghi p - th công nghi p

t t 9.000.000-16.300.000 ng m i n m. M t s m t hàng ch y u nh :

cày t 1.369 cái n m 1976; 2.887 cái n m 1977 (160% k ho ch). B a t

1.087 cái n m 1976 (107,6%); 1.689 cái n m 1978. G ch t 20,7 tri u

viên n m 1976; 38,7 tri u viên n m 1977; 35 tri u viên n m 1978. Ngói

t 1,99 tri u viên n m 1976; 5,2 tri u viên n m 1978. Vôi t 4,8 ngàn t n

m 1976; 6,4 ngàn t n n m 1977.

t s m t hàng xu t kh u nh th m cói t 168 ngàn m2 n m

1976; 175 ngàn m2 n m 1978. Chi u t 102 ngàn m2 n m 1976; 244 ngàn

m2 n m 1978. Chi u k 8.345m2 n m 1976; chi u màu 200 ngàn m2 n m

1977 và 802 ngàn chi u n i a n m 1978. T 1977 huy n ã quan tâm ch

o phát tri n hàng xu t kh u; t n d ng nguyên v t li u a ph ng, gi i

quy t m t ph n lao ng trong các h p tác xã nông nghi p, t ch c tr ng

c hà, h ng nhu vùng Giao Phong, Giao Y n, C n Lu. S n l ng t

1.200kg 6 tháng n m 1979, tr giá g n 1,6 tri u ng.

LSDB huyen 1930-2005 XB =309=

Các c a hàng v t li u ã ph c v t t vi c cung c p tre, n a, g , xi

ng cho nhu c u xây d ng nhà c a, b nh vi n, tr ng h c...

Ngành óng tàu thuy n c ng c quan tâm y m nh, n m 1978

huy n óng m i c 400 t n thuy n xi m ng l i thép, 136 t n thuy n

; 220 gu ng n c; s a ch a 430 t u thuy n. 6 tháng n m 1979, óng

164 t n thuy n xi m ng l i thép, 28 thuy n g , 60 gu ng n c, s a ch a

161 thuy n c . Ngành th c ph m n m 1979 ã s n xu t 27 t n u ph ,

272 t n mi n dong, s n xu t h n 212 ngàn lít n c m m.

Nhìn chung còn nhi u khó kh n v nguyên v t li u, quy mô nh , l i

nh h ng c a chi n tranh (biên gi i) song h u h t các ngành ti u th công

nghi p c a huy n trong giai n này u t và v t ch tiêu k ho ch,

m sau luôn cao h n n m tr c.

Sau chi n tranh, u ki n khai thác ánh b t cá bi n có nhi u

thu n l i h n. Song u ki n c s v t ch t và trình ánh b t cá còn

th p kém, l c h u, cùng v i nh ng khó kh n v th i ti t ã tác ng h n

ch n ngành khai thác thu s n. Tr c nh ng khó kh n ó, huy n ã

ng c ng quan tâm lãnh o, u t v c s v t ch t y m nh ngh

ánh b t cá bi n. N m 1977, ng chí Bí th huy n u ã ích thân g p

t các cán b xã viên ngh cá xác nh t t ng quy t tâm a ngh

cá i lên. D i s lãnh o c a Huy n u , các h p tác xã ã tích c c c ng

t ch c, u t s m s a thuy n l i, i m i công c , ch y u b ng

c nilon, bám bi n dài ngày ánh b t. Tr c chi n tranh biên gi i,

n l ng khai thác cá bi n t kho ng 1.300 n 1.500 t n m i n m; bán

cho Nhà n c t 400 n 500 t n m i n m. Nh ng n v n hình có

thành tích ánh b t t t là h p tác xã Ti n Lang (Giao H i), H i Ti n (Giao

Lâm), H i Phong (Giao Phong)... N m 1979, chi n tranh biên gi i n ra,

LSDB huyen 1930-2005 XB =310=

song Huy n u ã t ch c h i ngh ngh cá, ra quân, phát ng thi ua

bám bi n s n xu t và s n sàng chi n u, th c hi n kh u hi u “thuy n là

nhà, bi n là quê h ng, tay l i tay súng, quy t th ng quân bành tr ng

xâm l c”. Các c p, các ngành ã có s quan tâm h n, t o u ki n cho

ngh ánh b t cá bi n phát tri n, s l ng thuy n máy t ng g p ôi n m

1978. u n m 1979, u ki n t nhiên khá thu n l i, bi n l ng, cá n i

xu t hi n t p trung ngay t u v nên s n l ng ánh b t 6 tháng u n m

ã t 1.078 t n, bán cho Nhà n c 420 t n. S n l ng ngh l i vây t ng

30% n m 1978 lên 63% n m 1979. S n l ng tôm ánh b t c hàng

ch c t n (8 t n tôm th ng và làm 2 t n tôm xu t kh u). N m 1980 toàn

huy n khai thác c 1.278 t n cá; 75,3 t n tôm, 320 t n moi, bán cho Nhà

c 500 t n cá, 14,7 t n tôm xu t kh u, 78 t n moi. Ngoài ra còn bán tho

thu n 420 t n cá khác. M t s h p tác xã có s n l ng ánh b t cao nh

p tác xã H i Phong 350 t n, bán cho Nhà n c 210 t n; h p tác xã Ti n

Lang 200 t n, bán cho Nhà n c 120 t n; h p tác xã H i Ti n: 150 t n;

p tác xã Kiên Long: 100 t n, bán cho Nhà n c 55 t n... Tuy nhiên, do

trình khoa h c k thu t còn th p kém, th i ti t khó kh n, l i b nh

ng tác ng c a chi n tranh biên gi i nên n ng su t s n l ng ánh b t

cá còn th p, ch a t k ho ch. M t khác n ng l c lãnh o c a i ng

cán b c s còn h n ch , công tác qu n lý s n xu t còn ch a t t, ch p

hành nguyên t c ch ch a nghiêm, v t t nguyên li u còn thi u th n, ã

nh h ng l n n ngh ánh b t cá bi n.

ng nh ngh ánh b t cá, ngh làm mu i luôn b nh h ng c a

u ki n th i ti t khí h u. Sau chi n tranh, Huy n ã chú tr ng u t phát

tri n ngh làm mu i, t ng c ng trang thi t b , làm thu l i, t ch c l i s n

xu t trong các h p tác xã. ý th c làm ch t p th c a xã viên c chú ý

giáo d c, nâng lên m t b c. Công tác qu n lý lao ng, qu n lý kinh t có

LSDB huyen 1930-2005 XB =311=

nhi u chuy n bi n khá. T ch c, quy mô các h p tác xã n nh (5 h p tác

xã), khâu k thu t c chú ý, có ti n b rõ r t h n. T n m 1978, công

tác qu n lý u hành i vào c th , Ban qu n tr có l ch sinh ho t hàng

tháng, l ch nghe ph n ánh hàng tu n; ã phân công trách nhi m t ng

ng i, t ng công vi c c th . Công tác khai hoang c ng c c bi t chú

ý. N m 1976, huy n ã a 16 ha khu 6 B ch Long vào s n xu t, nh ng

m 1978-1979 ã ti n hành khai hoang m r ng, quai ê ang Giao Phong

c 320-340. N m 1980, c i t o 30 ha, a 5 ha vào s n xu t. Do nh ng

g ng tích c c c a ng b và nhân dân nên n ng su t mu i nh ng n m

1976-1977 t khá cao, t: 29.187 t n n m 1976, 34.000 t n n m 1977 và

19.500 t n n m 1978. N m 1979 do nh h ng c a chi n tranh biên gi i,

c l ng lao ng ph i b sung cho các t nh biên gi i và i b i, l i

thi u th n nguyên v t li u, nh vôi làm ô n nên m t s di n tích ph i b

hoang (12 ha B ch Long không s n xu t c), s n l ng 6 tháng u

m 1979 ch t 5.500 t n mu i (38%KH). N m 1980 tình hình tr l i

bình th ng, huy n ti p t c ch o kh c ph c khó kh n, nh t là h u qu

a c n bão s 4 và s 6, khôi ph c, phát tri n ngh mu i, s n l ng n m

1980 t 19.396 t n. M t s h p tác xã s n xu t khá nh Giao Lâm, Giao

Phong, B ch Long.

Trong xây d ng c b n, ngoài vi c t p trung xây úc, ào p các

công trình thu l i l n, n o vét các kênh m ng ph c v s n xu t; vi c

ki n thi t, xây d ng kho tàng c a Nhà n c, chu ng tr i ch n nuôi, sân

ph i, nhà kho c a h p tác xã, các công trình phúc l i nh b nh vi n,

tr ng h c... c ng luôn c y m nh. Vi c quy ho ch nông thôn m i,

khu làm vi c c a Huy n u , UBND, các c m kinh t , k thu t t ng b c

c xúc ti n; phong trào “ba thông, ba b ng” c y m nh các h p

tác xã.

LSDB huyen 1930-2005 XB =312=

Công tác b u n ã có nhi u c g ng trong vi c b o m thông

su t giao thông liên l c, th tín, phát hành sách báo, ph c v t t các nhi m

trung tâm và t xu t, nh ch ng bão l , thông tin kinh t và s n sàng

chi n u. N m 1978, ngành ã c T ng c c và B u n t nh bi u

ng.

i m c ích ph c v nông - công nghi p, ph c v xây d ng c

n, ph c v chi n u và i s ng, nên ngành giao thông v n t i h ng

vào xây d ng, tu s a các tr c ng chính trong huy n, các tuy n ng

liên thôn, liên xã, ng ra ng ru ng. Phát huy tinh th n t l c, các c p

ng, chính quy n ã lãnh o nhân dân h ng hái i l y á, x , c i t o

41,5 km ng n m 1976: 251 km ng n m 1977, góp ph n ph c v i

ng nhân dân, t o nên nh ng bi n i m i nông thôn. N m 1978, huy n

u t 78.700 công, ào p 98.000m3 t, v n chuy n 7.610 t n t á, tu

a 27km ng tr c xã và s d ng 23.100 công c i t o m t ng, xây 20

u l n nh , v i s v n 50 ngàn ng. N m 1979, huy n ã hoàn thành 10

công trình trên h th ng ti p n c sông Xuân Thu , ti p t c b o d ng, tu

a các tuy n ng trong huy n, ng liên thôn, liên xã. N m 1978,

huy n Xuân Thu c Chính ph t ng Huân ch ng Lao ng v thành

tích v n t i và giao thông nông thôn. Trên c s phát tri n giao thông,

ngành v n t i c ng c quan tâm phát tri n m nh m , ph c v cho s n

xu t và i s ng. Huy n ã ch o s a ch a các tàu thuy n, óng m i các

ph ng ti n ph c v cho công tác chuyên ch hàng hoá, i l i. N m

1977, huy n ã ch o c ng c 2 h p tác xã thuy n bu m Tr ng Giang

và Ti n Phong, thành l p i thuy n v t bi n, ch than, d u ph c v cho

n xu t. N m 1978 kh i l ng v n t i toàn huy n t 9.422.442 t n/km

(117%). ng th i s a ch a 56 thuy n (s c ch b ng 1.160 t n) óng m i

LSDB huyen 1930-2005 XB =313=

5 thuy n (540 t n). Công tác giao thông v n t i luôn c g ng áp ng

yêu c u c a s n xu t và i s ng, góp ph n t ng tr ng kinh t - xã h i.

Công tác tài chính nh ng n m 1976-1980 ã c g ng m b o t t

vi c cân i thu chi, ph c v t t các nhi m v trung tâm, i vào xây d ng

ngân sách xã và u t u tiên cho xây d ng c b n, các công trình phúc

i nh nhà tr , tr ng h c, tr m xá, nhà m u giáo... Thu tài chính t

1,633 tri u ng n m 1976 và 8,46 tri u ng n m 1980 (105,7%KH).

ng chi t 4,2 tri u ng n m 1980 (105%KH). Thu ngân sách xã t

2,31 tri u n m 1976. Công tác thu n có nhi u ti n b , n m 1977 thu n

dài h n t 1.093 tri u (100%), thu n ng n h n t 2,8 tri u ng

(103%KH). Thu n dài h n và ng n h n n m 1980 t trên 11 tri u ng.

Ngành Ngân hàng c ng h ng i vào m b o vi c thu chi, u t v n

ph c v cho s n xu t. N m 1977, thu ti n m t t 18.797 ngàn ng

(90%KH). T ng v n u t là 7,3 tri u ng (119%KH). Riêng u t cho

nông nghi p là 2,628 ngàn ng (92%KH). T n m 1978, ngành Ngân

hàng ã v n d ng n i dung 3 cu c cách m ng trong ch o u t v n. S

n u t t trên 5 tri u ng, trong n m, ngành ã hoàn thành xu t s c

nhi m v i ti n.

Công tác g i ti t ki m, cho Nhà n c vay ti n, vay thóc c tri n

khai phát ng m nh m và thu c k t qu t t. Trung bình m i n m huy

ng g n 6 tri u ng ti t ki m. Bình quân u ng i g i ti t ki m t

22,4 ng/ng i.

Bám sát ph ng h ng ch o chung c a huy n, ngành th ng

nghi p ã có nhi u c g ng i vào ch c n ng ph c v i s ng nhân dân,

ng d n, giám sát khâu phân ph i l u thông úng ch , tiêu chu n,

ph c v t t cho s n xu t và chi n u, ôn c các ngành hoàn hành t t ch

LSDB huyen 1930-2005 XB =314=

tiêu c giao. Thu mua l ng th c bình quân t 14.279 t n/n m. Riêng

p tác xã Giao An n m 1977 ã óng góp hàng ngàn t n l ng th c, hoàn

thành ngh a v c n m và bán m t ph n giá cao cho Nhà n c. Thu mua

th c ph m (th t l n) t bình quân 1.139 t n/n m. Thu mua gà t 15,4 t n

m 1976; 18,019 t n n m 1977; thu mua tr ng v t t 604.500 qu n m

1976; 1.000.000 qu n m 1977. Thu mua cói t trung bình m i n m h n 2

ngàn t n. Ngay t n m 1976, huy n ã ch o t p trung vào s n xu t hàng

chi u cói xu t kh u, m các h i ngh phát ng c s v hàng xu t kh u và

chuy n hàng ngàn lao ng sang làm hàng xu t nh p kh u. Các n v nh

Giao Y n, Giao Phong, Giao Lâm, B ch Long... ã t n d ng t ai tr ng

các cây tinh d u, b c hà, h ng nhu, húng qu , t ch c ch ng c t tinh d u

thành công. S n l ng chi u xu t kh u t trung bình 179.000m2 m i n m;

th m cói 182.000m2; th m len 6.500 m2; kén t m 33,6 t n. Bình quân giá

tr xu t kh u t 14,4 ng/ng i/n m. Riêng n m 1976, giá tr xu t kh u

t 2.414.274 ng (199%), bình quân 9,1 ng/ng i. Công ty th ng

nghi p bán l thu mua hàng n m t t ng giá tr 21.206 ngàn ng, bán ra

33.521 ngàn ng. Công tác tài chính, th ng nghi p ã góp ph n tích c c

vào vi c cân i thu chi, u t , khai thác ngu n hàng, l u thông hàng hoá,

ph c v cho s n xu t và i s ng. Tuy nhiên, trong công tác ch o, th c

hi n c ng còn có nhi u t n t i c n kh c ph c nh tình tr ng tiêu c c trong

qu n lý, thái ph c v thi u m m m ng, ch t l ng công vi c ch a cao...

Sau chi n tranh ch ng M , nhi m v chi n l c ã thay i, song

tr c s e do c a các lo i k thù m i, công tác quân s a ph ng c a

huy n v n c th ng xuyên quan tâm chú tr ng. Công tác c ng c , t ng

ng v t ch c, hu n luy n v nghi p v , giáo d c tinh th n c nh giác,

n sàng chi n u cho dân quân du kích và b i a ph ng luôn c

các c p u ng quan tâm ch o. Ngoài vi c c ng c phát tri n v t

LSDB huyen 1930-2005 XB =315=

ch c, nâng cao ch t l ng, s n sàng chi n u, huy n còn ng viên l c

ng v trang tích c c tham gia lao ng s n xu t, làm th y l i, bèo dâu,

xây d ng kinh t ... y m nh tri n khai quán tri t các ch th , ngh quy t

a ng v tình hình nhi m v cách m ng trong giai n m i, xác nh

i quan h g n bó ch t ch gi a kinh t và qu c phòng. Khi t n c có

chi n tranh, nhi m v chi n l c c a c n c v n là t p trung s c l c xây

ng CNXH, chi n u và s n sàng chi n u b o v T qu c, ng th i

a ph ng ph i chi vi c s c ng i, s c c a cho ti n tuy n. Trong các n m

1976 n 1978 công tác quân s a ph ng luôn c quan tâm làm

t. Tuy n quân các n m u hoàn thành xu t s c ch tiêu, t 101,9% n m

1976 (1.690 thanh niên); 100,4% n m 1977 (2.310 thanh niên); trên 100%

m 1978. C 41 xã u hoàn thành t t ch tiêu ngh a v quân s . n m

1976 có 22 xã c Quân khu c p b ng khen, 5 xã c t nh khen. Hai

m li n huy n c công nh n là lá c u c a t nh v công tác quân s

a ph ng. Khi chi n tranh biên gi i phía B c n ra n m 1979, công tác

quân s a ph ng càng c các c p u quan tâm ch o ch t ch h n.

Các ho t ng tuyên truy n, giáo d c ng viên cho thanh niên và các t ng

p nhân dân tinh th n c nh giác, s n sàng chi n u, vi c c ng c l c

ng dân quân t v , ào h m hào công s chi n u, xây d ng h th ng

phòng th ven bi n, t ch c hu n luy n k chi n thu t, trang b thêm v

khí, xây d ng các ph ng án tác chi n... c tri n khai tích c c, m b o

khi có ch là s n sàng chi n u tiêu di t ngay t tr n u. N m 1980,

Huy n u ã ra ngh quy t v công tác quân s a ph ng, k t h p xây

ng kinh t v i c ng c qu c phòng cho 9 xã ven bi n. M ng l i phòng

th ven bi n ti p t c c c ng c v ng ch c. ng th i v i vi c ch o

t cu c v n ng “Phát huy b n ch t t t p nâng cao s c m nh chi n u

a các l c l ng v trang nhân dân”, huy n ã m l p b i d ng cho 472

LSDB huyen 1930-2005 XB =316=

ng chí cán b ch ch t, th ng xuyên giáo d c cho cán b và nhân dân

nh giác v i âm m u th n m i c a ch, g n phát tri n kinh t v i

ng c qu c phòng, y m nh h i thao, hu n luy n, xây d ng các ph ng

án chi n u t i ch . Ch tiêu giao quân các n m 1978-1980 u hoàn

thành t t. N m 1978 t ch c giao quân 4 t, n m 1980 t ch c 2 t giao

quân. Ngoài ra huy n còn u nhi u lao ng i lao ng xây d ng vùng

kinh t m i, i chi n u các t nh phía B c, s l ng, ch t l ng,

úng th i gian và m b o t t chính sách h u ph ng quân i. Do ó

huy n luôn gi v ng là n v d n u v công tác quân s a ph ng.

Th c hi n Ch th 214 c a Trung ng, Ngh quy t 56 c a H i ng

Chính ph và Ngh quy t 228 c a Ban Bí th ... công tác tr t t tr an ã

c các ng u h t s c quan tâm ch o. N m 1977, Huy n u ã ra

Ngh quy t v công tac an ninh trong tình hình m i. Trong nh ng n m

1976-1978, công tác an ninh t p trung vào x lý các v gây r i, tr m c p,

tham ô tài s n, c b c, buôn bán trái phép, thanh niên h , càn qu y... các

ngành công an, toà án, vi n ki m sát, thanh tra ã có s ph i k t h p ch t

ch u tra, x lý. Phong trào gi gìn tr t t tr an c phát ng r ng

rãi trong qu n chúng nhân dân và thu c nhi u k t qu t t. Qua các

phong trào, nhi u t ch c an ninh nhân dân c xây d ng, c ng c . Vi c

tr n áp b n ph n cách m ng, b n t i ph m hình s , làm n phi pháp, tr m

p, c b c, càn qu y c x lý k p th i, các v vi c gi m d n. Các a

bàn tr ng m, xung y u ven bi n, các i t ng c chú tr ng kh o sát,

phân lo i x lý chính xác. Nh ng n m 1979-1980, th c hi n Ch th 17

a Ban Bí th Trung ng v công tác ch ng n i gián và Ch th 53 v

qu n lý ng i Vi t g c Hoa, huy n ã t p trung ch o th c hi n có k t

qu vi c t n công m nh m b n t i ph m hình s , t i ph m kinh t , ch

ng phát hi n nh ng âm m u th n c a ch, gi v ng an ninh chính

LSDB huyen 1930-2005 XB =317=

tr trong a bàn. Th c hi n Ngh quy t Trung ng 6 (khoá IV), các Ngh

quy t c a B Chính tr ; cu c u tranh ch ng tiêu c c c phát ng

nh m , áp ng yêu c u nguy n v ng c a ông m ng viên và qu n

chúng. Ban 79 c a huy n ã c thành l p m nhi u t ki m tra, phát

hi n 64 v tham ô, tr m c p, thu h i cho Nhà n c và t p th hàng tri u

ng, góp ph n thi t th c b o v ng và t ng c ng pháp ch XHCN.

Các xã u thành l p t an ninh do công an, xã i ch o, ho t ng t t

ã m nhi u t t n công b n t i ph m hình s các a bàn tr ng m,

t t p trung c i t o hàng tr m tên, góp ph n gi gìn an ninh tr t t , làm

trong s ch a bàn.

Cùng v i vi c lãnh o, ch o phát tri n kinh t xã h i, công tác

xây d ng ng, chính quy n, oàn th c ng luôn c các c p u quan

tâm chú tr ng. Th c hi n Ngh quy t 24/TW (khoá III), Thông tri 22, Ngh

quy t i h i ng toàn qu c l n th IV, các Ngh quy t 02, 06 c a BCH

Trung ng (khoá IV), Ngh quy t 25, 26 c a B Chính tr ; các Ngh quy t

01, Ngh quy t i h i I, i h i II c a ng b Hà Nam Ninh... công tác

xây d ng ng c a huy n luôn c quan tâm chú tr ng và có nhi u

chuy n bi n m i.

l ng ng viên c a huy n có kho ng 7.000 ng chí. S l ng

ng viên t cao nh t vào n m 1977 (do ti p nh n s l ng l n b i

ph c v t chi n tr ng tr v ). Công tác phát tri n ng viên nh ng n m

1976-1977 ti n hành ch m, m i n m ch vài ch c ng chí, nh ng n m t

1978-1980 s l ng k t n p ngày càng t ng. Ngoài 301 ng chí i t ng

ng còn l i t n m 1976, m i n m huy n m l p b i d ng i t ng

cho hàng tr m qu n chúng. Công tác qu n lý ng viên theo tinh th n

Thông tri 297 c a Ban Bí th ã c huy n quan tâm ch o ch t ch ,

các h s lý l ch ng viên c b sung và vi t l i hoàn ch nh. Vi c gi i

LSDB huyen 1930-2005 XB =318=

quy t gi y t cho các ng chí i, n c gi i quy t k p th i, tránh gây

phi n hà và m b o úng nguyên t c th t c. T 1980, qua công tác phát

th , công tác qu n lý th ng viên c ti n hành ch t ch h n. Qua 3 t

phát th ng viên, ã ti n hành 35 trên 41 ng b xã và 52/69 ng b

quan, có 4.690 ng viên c nh n th , t 61,3%. Công tác phát th

ã c các c p u ng quan tâm ch o c th theo úng tinh th n

ng d n c a trên, m b o nghiêm túc, úng nguyên t c, th t c và có

tác d ng qu n lý ch t ch ng viên.

Trong công tác b i d ng và giáo d c chính tr t t ng, bám theo

các ngh quy t c a Trung ng, c a T nh, Huy n u ã ch o và tri n

khai t i cán b , ng viên và qu n chúng nhân dân nh Ngh quy t 42

Trung ng, Ngh quy t i h i ng toàn qu c l n th IV, các ngh quy t

a t nh... Cùng v i vi c tri n khai các ch th , ngh quy t, m i n m các

tr ng ng huy n ã m 3 n 4 l p b i d ng lý lu n s c p cho các i

ng. N m 1976, m 4 l p cho 329 ng chí; n m 1977 m 3 l p cho 288

ng chí; n m 1978 m 3 l p cho 221 ng chí. N m 1976, Tr ng ng

huy n còn m 2 l p b i d ng ng viên t i ch c cho 146 ng chí và b i

ng ng n h n cho 3.731 ng chí 41 xã, 24 chi b c quan. N m 1978

huy n m 2 l p s c p t i ch c cho 112 ng chí cán b t cán s tr lên

các ban ngành c a huy n và 1 l p phòng giáo d c cho g n 100 ng chí.

4 xã ã t ch c c các l p s c p cho 218 ng viên. Bên c nh vi c b i

ng v lý lu n, các c p u còn chú ý ào t o c v v n hoá, nghi p v

cho cán b , ng viên. M i n m huy n c 3 n 4 ng chí i h c Tr ng

Nguy n ái Qu c Trung ng và 20 n 30 ng chí i h c Tr ng ng

nh. N m 1978, huy n còn m 2 l p s c p ch n nuôi, tr ng tr t cho 120

cán b , g i 147 cán b theo h c các tr ng trung h c, i h c t i ch c. 31

xã ã m các l p t p trung luân phiên cho g n 400 cán b ch ch t. H u

LSDB huyen 1930-2005 XB =319=

t các xã và c quan u ã duy trì c các l p b túc v n hoá... Công

tác tuyên truy n giáo d c, ào t o c quan tâm, y m nh nên nh n th c

a cán b , ng viên c nâng lên, k c v lý lu n và trình khoa h c

thu t, do ó ã phát huy kh n ng, kh c ph c khó kh n, góp ph n t ng

ng oàn k t, u tranh, nâng cao ch t l ng hi u su t công vi c, y

nh phát tri n kinh t - xã h i.

Công tác quy ho ch cán b , ki n toàn i ng lãnh o ã c các

p u h t s c quan tâm chú tr ng. Ngoài vi c c ng c 3 ch c danh c a xã,

7 ch c danh c a h p tác xã, các xã ã i vào xây d ng, hoàn ch nh quy

ho ch theo h ng chuyên môn hoá. Huy n ã ti n hành xây d ng c

quy ho ch cán b t 1976 n 1980 và ti n hành i h i ng b huy n

n th VI (1976) và i h i l n th VII (1979). i h i VII ti n hành t

26/6-29/6/1979 ã b u ra 35 ng chí vào BCH; 11 ng chí Ban Th ng

. ng chí ình Môn c b u làm Bí th , ng chí Hoàng Miêng

c b u làm Phó bí th , Ch t ch UBND huy n. Các n v c s c ng

th ng xuyên c ki n toàn c ng c l i. N m 1976, huy n ki n toàn 27

ng u xã; 43 ng u , chi u c quan; n m 1977 ki n toàn ti p 11 ng

xã và 15 chi b c quan. Riêng n m 1978, th c hi n Ch th 17 c a Ban

Bí th và Ch th s 10 c a Ban Th ng v T nh u , Huy n ã a 48 cán

các phòng ban c a huy n xu ng giúp các xã, b trí 28 cán b t nh và 34

cán b quân i xu ng n m c s ; u ng 51 ng chí vào giúp các t nh

phía Nam, 67 ng chí i giúp các t nh phía B c và 39 ng chí i xây

ng vùng kinh t m i. Nhìn chung sau khi c ki n toàn, ch t l ng các

ng u , chi u c nâng cao rõ r t; tinh th n trách nhi m, t t ng cách

ng ti n công, dám ngh , dám làm, oàn k t g n bó v i nhân dân t ng

lên.

LSDB huyen 1930-2005 XB =320=

Th c hi n các Ngh quy t 192, 195, Thông tri 22 và Ngh quy t 228

a B Chính tr , công tác ki m tra, x lý cán b ng viên c a huy n luôn

c ti n hành nghiêm túc, ch t ch . S l ng ng viên vi ph m t khi n

trách, c nh cáo t i cách ch c, l u ng, khai tr ph i x lý m i n m t i

hàng tr m tr ng h p. Trong công tác ki m tra, x lý ã có nh ng k t lu n

chính xác, có tác d ng t t trong vi c giáo d c rèn luy n cán b ng viên,

ng n ng a sai sót tái di n t ng thêm s c chi n u và tín nhi m cho ng;

tinh th n oàn k t n i b và quan h gi a ng viên v i qu n chúng c

n bó h n.

Do có s tích c c quan tâm y m nh công tác xây d ng ng theo

tinh th n các ch th , ngh quy t c a trên và y m nh t phê bình và phê

bình, nên ch t l ng ng viên và t ch c ng ngày càng c nâng lên.

ng viên tích c c (và t cách) khu v c nông thôn t 59,1% n m

1976 (b ng 3.363 ng chí); 69,2% n m 1977 (b ng 4.470 ng chí);

73,9% n m 1978 và 83,3% trong 6 tháng n m 1979 (b ng 5.252 ng chí).

Riêng n m 1980 có 61,3% (b ng 4.690 ng chí) c phát th . S ng

viên tích c c kh i c quan t 76% n m 1976 (824 ng chí); 82,2% n m

1977; 75,7% n m 1978 và 6 tháng u n m 1979 t 93,1% (1.041 ng

chí). S ng viên y u kém v n còn trên 4%. Th m chí n m 1979 s ph i

xem xét v t cách t i 16,7% (1.053 /c) kh i nông thôn và 6,9% (78 /c)

kh i c quan

phân lo i t ch c ng b , chi b có 21/41 ng b xã (51,2%),

58 chi b c quan (82,2%) n m 1976; 20 ng b nông thôn (49%), 40

(57,1%) n m 1977; 35/41 ng b xã, 52/69 ng b , chi b c quan n m

1980 c t ch c phát th cho ng viên. S ng b y u kém nông

thôn t 7,4% (1976) n 15% (1977). ng b , b y u kém kh i c quan

2,8% (1976) xu ng 1,4% (1977). M c dù công tác xây d ng ng ã có

LSDB huyen 1930-2005 XB =321=

nhi u c g ng, song s ng viên trung bình nông thôn v n chi m s

ng l n, t i 35% n m 1976 (2.140 /c) và 26% n m 1977 (1.695 /c);

kh i c quan là 21,8% (247 /c) n m 1976 và 16% n m 1977. S ng b

trung bình nông thôn còn 41,4% (17 ng b ) n m 1976 và 36% (15

ng b ) n m 1977. ng b , chi b trung bình kh i c quan còn 14,7%

(10 chi b ) n m 1976 và 41,5% (29 chi b ) n m 1977. N m 1980 còn 6

ng b xã và 17 chi b c quan ch a t ch c phát th c cho ng viên.

Công tác xây d ng ng c quan tâm chú tr ng ã giúp cho ch t

ng các c p u ng và ng viên c nâng lên, s c lãnh o phát

tri n kinh t - xã h i, chính quy n và các t ch c oàn th t t h n.

Nh m phát huy hi u l c qu n lý xã h i, qu n lý kinh t và hành

chính, th c hi n t t pháp ch xã h i ch ngh a, chính quy n các c p luôn

c quan tâm c ng c , ki n toàn. N m 1976 huy n ã ch o t t vi c b u

Qu c h i th ng nh t chung c n c. N m 1977, huy n ti p t c t p trung

ch o t t vi c b u c các c p, s c tri i b u t 99,98%, m b o

úng nguyên t c, th l . U ban nhân dân c p huy n và xã c ng luôn c

quan tâm c ng c , l a ch n nh ng ng i tiêu bi u có n ng l c phát huy

t vai trò c a chính quy n trong vi c ki m tra ôn c th c hi n t t các

ch tiêu, k ho ch c a Nhà n c, ch m lo i s ng, phát huy quy n làm

ch t p th c a nhân dân.

Th c hi n các Ngh quy t c a Trung ng và T nh u , nh Ngh

quy t i h i ng toàn qu c l n th IV, Ch th s 5 c a Ban Bí th

Trung ng, Ngh quy t 13 c a Ban Th ng v T nh u v lãnh o công

tác dân v n và m t tr n trong tình hình m i, huy n ã t p trung i vào ki n

toàn các oàn th qu n chúng. M t tr n T qu c các c p trong huy n ã

ng vào ng viên qu n chúng thi ua lao ng s n xu t, tr ng cây, xây

LSDB huyen 1930-2005 XB =322=

ng ao cá Bác H , xây d ng n p s ng m i, ch ng c b c, r u chè, mê

tín d oan, làm t t công tác dân v n, c i t o các h i oàn, xây d ng quy

c cho Toà giám m c r c l ... H th ng t ch c c s c a M t tr n c

tích c c ki n toàn, c ng c , các ch t ch m t tr n xã u do c p u ph

trách. N m 1980 huy n ã m các l p b i d ng cho 387 ng viên g c

giáo và xây d ng 500 t m t tr n theo n v i s n xu t. Ho t ng c a

t tr n ã có tác d ng thi t th c trong vi c t p h p oàn k t r ng rãi các

ng l p nhân dân m i ng i ph n u hoàn thành t t các nhi m v

tr ng tâm c a ng, phát tri n kinh t - xã h i và xây d ng n p s ng v n

hoá m i.

Ho t ng oàn thanh niên, ngoài vi c giáo d c tri n khai tinh th n

các ngh quy t c a ng ã h ng vào ng viên thanh niên h ng hái tham

gia các phong trào Hà Nam Ninh, các chi n d ch s n xu t, nh làm th y

i, bèo dâu, phân bón, nh n ru ng x u ch m bón và xây d ng thành các

cánh ng 10 t n; tích c c h c t p v n hoá, khoa h c k thu t, rèn luy n

th d c th thao, s n sàng chi n u b o v T qu c. T ch c oàn c

quan tâm c ng c t c s n huy n, a sinh ho t, ho t ng i vào n

p. oàn thanh niên ã th c s làm nòng c t trên các m t tr n s n xu t và

n sàng chi n u. i ng cán b oàn luôn c quan tâm b i d ng v

ng l c, nghi p v . Công tác thi u niên nhi ng ã c quan tâm và có

nhi u chuy n bi n t t. Công tác phát tri n oàn m i n m k t n p c t

4.000 n 5.000 oàn viên m i. Trong ó, s l ng oàn viên n chi m

50%-70% (4.000 ng chí n m 1976 và 3.875 n 4.000 ng chí n m

1978-1979); oàn viên g c giáo chi m t 11% n 18%. N m 1980, toàn

huy n ã có 18/41 Ban Ch p hành oàn xã c c ng c ki n toàn l i.

i Ph n ã phát huy t t vai trò trong vi c th c hi n các nhi m

chính tr c a ng, xây d ng và b o v t n c, nh tích c c lao ng

LSDB huyen 1930-2005 XB =323=

n xu t, c y d y, c y úng k thu t, làm bèo dâu, th y l i, nuôi con kho ,

y con ngoan; ch n nuôi trong gia ình; ng viên ch ng con lên ng

xây d ng quân i, xây d ng gia ình v n hoá m i. T ch c h i luôn c

chú ý c ng c ki n toàn v ng m nh. Các công trình phúc l i nh nhà tr

u giáo c th ng xuyên c ng c . Phong trào sinh có k ho ch ã

n ng c nhi u ch em t giác th c hi n. Các ho t ng trên ã t o

u ki n cho ch em tích c c tham gia công tác, h c t p, góp ph n y

nh phát tri n kinh t - xã h i.

i ng nông dân t p th các c p trong huy n ã i vào ng viên

giai c p nông dân y m nh lao ng s n xu t, m b o quy n làm ch t p

th c a xã viên, góp ph n thúc y s n xu t, c ng c h p tác xã. N m 1980

ã có 36 xã thành l p c H i Liên hi p nông dân t p th .

Công tác giáo d c - ào t o sau chi n tranh ngày càng c quan

tâm phát tri n v quy mô và ch t l ng. S l ng h c sinh c p I có kho ng

trên 36 ngàn em m i n m, h c sinh c p II t 14.727 em n m 1976 lên

19.874 em n m 1978; h c sinh c p III có kho ng 2.600 em m i n m. S

cháu m u giáo t 7.000 cháu n m 1976 lên 13.721 cháu n m 1978. S h c

sinh v lòng có 8.330 em n m 1976 và 8.204 em n m 1978. S h c viên b

túc v n hoá kho ng trên 3.000 ng i m i n m. Riêng n m 1979 có 6.190

c viên b túc v n hoá. N m 1979, t ng s h c sinh toàn huy n có 72.392

em, t ng h n các n m tr c 25%. C s v t ch t cho các tr ng l p ngày

càng c quan tâm h n. Toàn huy n có h n 750 phòng h c. C p I, II n m

1979 xây thêm 194 phòng h c m i. N m 1976, c huy n m i có 3 tr ng

cao t ng, trong ó có B ch Long và ang xây d ng 3 tr ng khác, trong ó

có Giao Y n, Bình Hoà; n m 1978 ã có 7 tr ng cao t ng và 9 xã ang thi

công. 5 tr ng ã có máy phát n t 2KW tr lên. Trang thi t b thí

nghi m cho các tr ng có giá tr t i 20.000 ; t sách dùng chung tr giá

LSDB huyen 1930-2005 XB =324=

180.000 . S nhà g ch ngói chi m 65% n m 1978. Phong trào ng ký

tr ng tiên ti n, t lao ng xã h i ch ngh a c phát ng sôi n i. N m

1978, có 39 tr ng ng ký tiên ti n và 300 t ng ký lao ng xã h i ch

ngh a. T l thi lên l p và t t nghi p các n m t t 80-98% m i n m. C p

II t 92% n m 1976; 95% n m 1979. C p III t 83% n m 1976, 1979.

c sinh v lòng lên l n t 90% n m 1979. Ngành b túc v n hoá t t

lên l p c p I: 82%, c p II: 57% n m 1976 và bình quân 67% n m 1977.

m 1976 ã có 801 cán b theo h c b túc v n hoá. N m 1978, ngành b

túc v n hoá ph c p b túc v n hoá c p II cho cán b lãnh o và thanh

niên. T n m 1979, s l ng h c viên b túc v n hoá t ng v t, t h n

6.000 h c viên. H u h t cán b lãnh o ch ch t u c h c thêm v b

túc v n hoá. Ngành giáo d c luôn c quan tâm và nâng cao v ch t

ng giáo d c toàn di n, có s k t h p gi a ki n th c v n hoá v i th m

, o c lao ng s n xu t. N m 1980, ngành giáo d c tri n khai th c

hi n ch tr ng c i cách giáo d c c a ng và Nhà n c, ch t l ng 3

ngành h c v n c gi v ng và phát tri n, m t s ngành h c t ng h n các

m tr c.

Công tác y t th i gian t n m 1976 n 1980 có nhi u c g ng

i, t p trung vào vi c phòng ch a b nh, xây d ng các công trình v sinh

và th c hi n các bi n pháp sinh có k ho ch. Phong trào phòng ch a

nh c phát ng r ng rãi và có nhi u chuy n bi n. Các tr m y t xã và

2 b nh vi n ph c v có nhi u ti n b , ã làm t t vi c khám ch a b nh,

u tr , c p phát thu c cho nhân dân, h n ch các phi u hà, tiêu c c.

Phong trào tr ng cây d c li u thu c nam phát tri n m nh t 76 m u n m

1980. Các d ch b nh bùng phát c k p th i phát hi n x lý nên ã d p t t

ngay, h n ch t i a c tác h i. B nh au m t h t ã c x lý d t

m t n m 1976. Các cháu m u giáo 113 nhà tr (v i 4.962 cháu) c

LSDB huyen 1930-2005 XB =325=

nh k ki m tra khám ch a b nh th ng xuyên. N m 1978 ngành y t ã

tiêm ch ng u cho 172.000 ng i; ngành ã phát ng m nh m phong

trào nhân dân t phòng b nh là chính. Phong trào xây d ng nhà t m, gi ng

c c tích c c xây d ng m i, n m 1976 là 28 gi ng, n m 1980 là 203

gi ng. S nhà t m c xây d ng m i, n m 1976 là 23 nhà; n m 1980 là

105 nhà. S h xí h p v sinh m i c xây d ng n m 1976 là 125 chi c;

m 1978 là 1.105 chi c; n m 1980 xây d ng thêm 800 h xí m i, s a

ch a 16.471 h xí c và làm 49 h t ho i, h p v sinh. Công tác v n ng

sinh có k ho ch c tri n khai phát ng m nh m trong huy n. N m

1976 s ch em ã c v n ng t vòng tránh thai là 4.561 ch (1,8%

dân s ). N m 1977 v n ng ti p c 7.662 ch , cao h n t ng s ã v n

ng c c a các n m tr c. a t ng s ch em t vòng lên 12.881 ch

(5,01% dân s ). 12 xã ã v t 5% dân s , trong ó có Giao L c t 8,3%

dân s . N m 1978 v n ng thêm 2.721 ch ; n m 1980 v n ng c

2.850 ch ; a t ng s ch em ph n t vòng tránh thai lên 20.474, b ng

7,5% dân s . Phong trào y t c quan tâm phát tri n ã y m nh vi c

khám ch a b nh, ch m sóc s c kho cho nhân dân, góp ph n tích c c vào

vi c phát tri n kinh t - xã h i c a huy n.

Th c hi n tinh th n Ch th 214 c a Trung ng, Ngh nh 56 c a

i ng Chính ph , Huy n u ã quan tâm ch o y m nh các ho t

ng v n hoá thông tin, ài truy n thanh, b u n, phát hành sách báo...

Các ho t ng v n hoá thông tin, th thao... h ng vào th c hi n cu c v n

ng xây d ng n n v n hoá m i, con ng i m i, nông thôn m i, v a y

nh tuyên truy n c v các n hình tiên ti n, v a i vào c ng c t

ch c và là m i nh n xung kích trên m t tr n tuyên truy n v ng l i

chính sách c a ng, ng viên qu n chúng h ng hái tham gia lao ng

n xu t, hoàn thành các ch tiêu k ho ch Nhà n c, u tranh ch ng các

LSDB huyen 1930-2005 XB =326=

tiêu c c xã h i. Phong trào v n hoá v n ngh qu n chúng c y m nh;

ng l i thông tin tuyên truy n, truy n thanh nông thôn c c ng c m

ng. T 1978 r p hát th tr n huy n và m t s nhà b o tàng c xây

ng a vào s d ng. M t s xã ã xây d ng c các th vi n, ph c v

cho nhu c u h c t p c a nhân dân. các hình th c mê tín d oan, h t c

trong c i xin, ma chay c h n ch d n. Phong trào rèn luy n th d c

th thao c phát ng m nh m trong thanh niên, h c sinh và l c l ng

trang nhân dân. Các phong trào v n hoá v n ngh c y m nh ã

góp ph n xây d ng n p s ng m i, ph c v tích c c cho nhi m v s n xu t

và chi n u.

Sau cu c kháng chi n ch ng M th ng l i, th c hi n ng l i và

các ch th , ngh quy t c a Trung ng, c a T nh, Huy n u ã lãnh o

nhân dân oàn k t ph n u a kinh t xã h i c a huy n t ng b c i lên.

Do t n d ng t t nh ng u ki n thu n l i sau chi n tranh, nên nhân dân

Xuân Thu cùng nhân dân c n c ã có u ki n ti n hành y m nh 3

cu c cách m ng (cách m ng v quan h s n xu t, cách m ng khoa h c k

thu t, cách m ng t t ng v n hoá), c bi t là t ch c l i s n xu t, c i ti n

qu n lý, a nông nghi p t ng b c phát tri n i theo h ng s n xu t l n

xã h i ch ngh a. V i kh u hi u “T t c cho s n xu t, t t c cho chi n d ch

Hà Nam Ninh toàn th ng”; nhân dân Xuân Thu ã oàn k t kh c ph c

i khó kh n, tích c c thi ua th c hi n th ng l i các chi n d ch Tr n

ng o do T nh u phát ng. B ng s c g ng tích c c c a ng b và

nhân dân nên nh ng n m t 1976 n 1978 các l nh v c kinh t - xã h i có

nhi u chuy n bi n và thu c nh ng k t qu m i. i s ng v n hoá xã

i c a nhân dân t ng b c c nâng cao. Trong nh ng n m 1978-1979,

do t p trung cho chi n tranh biên gi i Tây Nam và biên gi i phía B c, nên

ã tác ng nh h ng n s phát tri n kinh t - xã h i c a huy n, m t s

LSDB huyen 1930-2005 XB =327=

nh v c b gi m sút và h i ph c ch m vào n m 1980... Tuy nhiên, các l nh

c nh xây d ng ng, chính quy n, oàn th ... thì v n luôn ngày càng

c c ng c và phát tri n i lên. Nhìn chung sau chi n tranh, các l nh v c

kinh t xã h i c a huy n có u ki n phát tri n, song t c ch m, m t

l nh v c không hoàn thành ch tiêu. Nguyên nhân do u ki n xu t phát

m c a kinh t xã h i th p kém, thi u kinh nghi m trong ch o th c

hi n, ch a có ph ng h ng b c i rõ ràng... Th c t trên ang ch i

toàn ng, toàn dân ph i tích c c tìm tòi i m i có ph ng h ng,

c i thích h p nh m y m nh phát tri n kinh t - xã h i, nâng cao i

ng nhân dân.

II - ng b lãnh o nhân dân tìm tòi i m i, t ng b c kh c

ph c khó kh n v kinh t - xã h i, th c hi n k ho ch 5 n m l n th III

(1981-1985)

Nh ng n m cu i th p k 70, u th p k 80, t n c v a thoát

kh i cu c chi n tranh ác li t nh t c a th k , c ng v i vi c duy trì c ch

quan liêu, bao c p và hình th c s n xu t không phù h p quá lâu, do ó n n

kinh t g p nhi u khó kh n, l m phát t ng nhanh. N m 1980 so v i n m

1976 l m phát t i 3 con s (189,5%). Trong khi ó các th l c thù ch v n

th c hi n các âm m u th n thâm c nh m phá ho i thành qu cách

ng mà chúng ta ã giành c. M t m t chúng bao vây kinh t , m t

khác chúng ti n hành các th n ch ng phá chính quy n, gây khó kh n

cho công cu c xây d ng XHCN c a ng và nhân dân ta, gây hoang mang

trong qu n chúng nhân dân.

LSDB huyen 1930-2005 XB =328=

t ng b c tháo g khó kh n, nh m a kinh t xã h i phát tri n

i lên, ngay nh ng n m u c a th p k 70, ng b và nhân dân lao ng

các a ph ng ã có nh ng sáng ki n m i v cách qu n lý, ch o.

n hình là vi c khoán s n ph m S n (H i Phòng). Trên c s kinh

nghi m c a các a ph ng, Trung ng c ng luôn tìm cách t ng k t

i m i ph ng th c lãnh o nh m a kinh t - xã h i phát tri n. Kh i

u cho quá trình i m i là H i ngh BCH Trung ng ng l n th 6

(khoá IV), tháng 8/1979, ch tr ng khuy n khích m i n ng l c s n xu t,

làm cho s n xu t bung ra, t o ra nhi u c a c i v t ch t cho xã h i.

ng t kinh nghi m khoán s n ph m c a H i Phòng, các a

ph ng ã ti n hành thí m cách làm ó và nhân r ng vi c khoán s n

ph m, tuy là b c u, song k t thu c r t kh quan. Trong các xí

nghi p qu c doanh c ng ã d n d n xu t hi n nh ng sáng ki n v vi c

qu n lý m i.

Trên c s úc k t kinh nghi m v khoán s n ph m m t s a

ph ng, ngày 13/01/1981, Ban Bí th Trung ng ng ã ra Ch th 100-

CT/TW v khoán s n ph m n nhóm và ng i lao ng, th ng nh t

cách th c và nhân r ng ra các h p tác xã trong toàn qu c. ây là b c i

i quan tr ng c ch qu n lý kinh t trong các h p tác xã nông nghi p.

Trên l nh v c công nghi p, ngày 21/01/1981 Chính ph ban hành

Quy t nh 25/CP, sau ban hành ti p Quy t nh 26/CP v i m i b c

u c ch qu n lý trong kinh t qu c doanh. V i vi c xây d ng k ho ch

kinh t 3 ph n, phát huy tính n ng ng, ch ng, phù h p v i l i ích

chính áng c a n v s n xu t kinh doanh và ng i lao ng.

n i h i i bi u toàn qu c l n th V c a ng (3/1982), ng

ta ti p t c ch tr ng i m i c ch qu n lý, u hành quy mô, b c i

LSDB huyen 1930-2005 XB =329=

a quá trình xây d ng công nghi p hoá, coi tr ng nông nghi p là m t tr n

hàng u và xác nh n c ta ang th i k quá i lên ch ngh a xã h i

i m c tiêu t o ra nh ng ti n cho công nghi p hoá XHCN.

Hoà v i khí th sôi n i tìm tòi, i m i c a c n c, c ch i m i

a ng và Nhà n c ta ã h ng t i khai thác tri t m i ti m n ng s n

xu t trong xã h i, nh t là ngu n lao ng; k t h p hài hoà l i ích gi a Nhà

c, t p th và ng i lao ng. y là ng l c thúc y n n kinh t

phát tri n, phá v s c mà trong nh ng n m tháng chi n tranh ch ng M

chúng ta ch a có u ki n phá b c.

a trên nh ng nhi m v c a cách m ng Vi t Nam trong giai n

1981-1985, i h i ng b Hà Nam Ninh l n th III ã c th hoá m t

c v ph ng h ng nhi m v do i h i toàn qu c l n th V c a ng

ra áp d ng vào th c ti n u ki n tình hình c a t nh.

Th c hi n ph ng h ng c a Trung ng, c a T nh và i h i i

bi u huy n Xuân Thu l n th VII (1979), H i ngh ki m m tình hình

và nhi m v t i t sinh ho t chính tr i h i ng b l n th VIII (1982-

1984) ã ra m t s ph ng h ng m c tiêu c th sau: “Phát huy truy n

th ng oàn k t, chi n u, t l c, t c ng, n m v ng chuyên chính vô

n, xây d ng và phát huy quy n làm ch t p th c a nhân dân lao ng,

ti n hành ng th i 3 cu c cách m ng, g n ch t kinh t v i qu c phòng,

p trung s c y m nh s n xu t nông nghi p theo h ng thâm canh t p

trung, chuyên canh, t ng v . a v ông tr thành v chính, a ch n

nuôi tr thành ngành chính, tr ng tâm là s n xu t l ng th c, th c ph m,

hàng tiêu dùng và xu t kh u. Gi i quy t v ng ch c v n l ng th c, th c

ph m. y m nh cu c v n ng t ch c l i s n xu t, c i ti n qu n lý nh m

ng n ng su t lao ng. Tích c c m r ng di n tích canh tác theo h ng

LSDB huyen 1930-2005 XB =330=

quai ê l n bi n nh m khai thác 8.000 ha C n Lu, C n Ng n. m b o n

nh i s ng nhân dân, t ng c ng công tác quân s và an ninh, s n sàng

chi n u và chi n th ng quân xâm l c. y m nh xây d ng c s v t

ch t k thu t, ra s c ki n toàn t ch c, c i ti n ch làm vi c, nâng cao

ng l c và s c chi n u c a ng b , hi u l c qu n lý c a chính quy n

và các oàn th qu n chúng. Ph n u xây d ng Xuân Thu thành huy n

kinh t nông - công nghi p, v ng v chính tr , giàu v kinh t , m nh v

qu c phòng, v n hoá, khoa h c k thu t ti n b ”.

c tiêu ph n u c th : N ng su t lúa t 7-7,5 t n/ha; 8-8,5 v n

con l n n m; 5-6 tri u ng xu t kh u, 10-12 v n t n l ng th c (riêng

u kho ng 1 v n t n tr lên); bình quân 500kg l ng th c / u ng i.

Giá tr s n l ng ti u th công nghi p t 18-20 tri u ng. S n l ng

mu i 32.000-38.000 t n/n m. S n l ng cá bi n 2.000-3.000 t n/n m. S n

ng cói 5.000-6.000 t n/n m. T l sinh gi m xu ng còn 2%/n m. Có

ti n b m i trong phân công lao ng xã h i, riêng nông nghi p t l theo

ng k t h p gi a tr ng tr t, ch n nuôi, ngh mu i, ngh cá là: 4-1-2-3;

cung c p 20.000 lao ng cho Nhà n c.

Do u ki n th c t tình hình c a huy n, nên i h i i bi u ng

huy n l n th VIII ã u ch nh m t s m c tiêu nh sau: N ng su t

lúa t t 6,2-7,5 t n/ha. T ng s n l ng t t 98.800-104.000 t n, màu t

11.000.-15.000 t n. àn l n t 77.000-80.000 con. Cói t 3.700-5.000 t n,

ay 420 t n, kén t m 30-50 t n. Bình quân l ng th c 400-420kg/ng i.

Giá tr s n l ng ti u th công nghi p 22-25 tri u ng (riêng n m 1985 là

150 tri u ng), mu i 31.000-35.000 t n, cá bi n 1.500-2.000 t n. Giá tr

xu t kh u 27,3-30 tri u ng (riêng n m 1985 là 57 tri u ng), bình quân

216 ng/ng i/n m. T l t ng dân s còn 1,5% n m (n m 1983 là 2%

m); a 6.000 dân i xây d ng kinh t m i/n m. óng góp l ng th c

LSDB huyen 1930-2005 XB =331=

theo ngh a v hàng n m n nh t 13.000-20.000 t n, th c ph m 1.340

n, mu i 26.000 t n, cá bi n 4.000 t n, cói 2.500 t n, kén t m 30 t n.

t c các m c tiêu trên, ng b ã quán tri t sâu s c tinh

th n t l c, t c ng, l ng h t nh ng khó kh n tr c m t, xây d ng k

ho ch, oàn k t nh t trí, quy t tâm ph n u th c hi n nh ng m c tiêu

ra.

Trên l nh v c nông nghi p nh ng n m 1981-1985 th i ti t di n bi n

t s c ph c t p. c bi t là nh ng n m 1982, 1984, 1985 th i ti t không

theo quy lu t c a các n m tr c ó, nên nh ng kinh nghi m s n xu t c

không áp d ng c vào th c t . N c m a l n t th ng ngu n gây l l t

trên di n r ng. Trong t nh, các huy n ý Yên, V B o b v ê, hoa màu c a

nhi u xã h u nh m t tr ng. Các c n bão liên ti p vào, c n sau to và

nh h n c n tr c, khi n i s ng nhân dân g p r t nhi u khó kh n. Ch

th 100 c a ng ã c tri n khai, nh ng vì còn m i nên ch a sâu r ng.

Các hi n t ng tiêu c c có chi u h ng phát tri n. Song d i ánh sáng c a

các ngh quy t, ch tr ng c a ng và c a Nhà n c, các ngh quy t c a

nh, Ban th ng v Huy n u ã xác nh c nông nghi p là m t tr n

hàng u và có m t v tr r t quan tr ng trong n n kinh t huy n nhà, do ó

ã ch o các c p, các ngành u t ti n v n, v t t cho s n xu t nông

nghi p, c bi t chú tr ng khâu gi ng. ng th i i m i t ng b c v ng

ch c theo tinh th n Ch th 100-CT/TW c a Ban Bí th Trung ng ng

quy t tâm a n ng su t, s n l ng lên cao.

Ngay t v ông xuân n m 1981, v n d ng ng l i phát tri n c a

ng, ng b ã t p trung lãnh o th c hi n các nhi m v c p bách là

n xu t l ng th c, th c ph m. V u ti n hành tri n khai 38/41 h p

tác xã (b ng 92%). Trong 38 h p tác xã có 630 i s n xu t và 68.274 lao

LSDB huyen 1930-2005 XB =332=

ng, trong ó có 6.340 ng i tr c kia không lao ng nông nghi p, nay

ng h ng hái tham gia nh n khoán. T ng s h nh n khoán trong v u

là 45.887 h . T ng di n tích nh n khoán v u là 12.257 ha/13.215 ha

(92,8%). Vi c khoán s n ph m theo tinh th n Ch th 100-CT/TW là m t

ch tr ng úng n, phù h p v i quy lu t khách quan, c nhân dân ón

nh n m t cách hào h ng. Nó nh m t lu ng gió m i thúc y m nh m

tinh th n lao ng h ng hái c a m i ng i và c a toàn xã h i; t o ra m t

phong trào, khí th s n xu t m i trong nông nghi p, ng th i phát huy

c tính t giác c a ng i nông dân. Khi ch a th c hi n vi c khoán s n,

ng i nông dân ch làm vi c kho ng 5-6 gi m i ngày, vì không t giác

nên n ng su t hi u qu không cao. Nay th c hi n vi c khoán s n, ng i

nông dân ã làm vi c t 8-10 gi m i ngày, th m chí có khi còn làm vi c

không k th i gian hoàn thành công vi c, b o m k p th i v . Không

nh ng th m i ng i còn t giác t p trung s c l c, v t t ti n v n u

thâm canh v t khoán v i tinh th n ph n u và ý th c trách nhi m cao.

nh ng s i m i trên, d n n tinh th n lao ng và ý th c lao ng

ng cao, không khí lao ng kh n tr ng sôi n i h n, toàn huy n ã c y

xong di n tích trong th i v t t nh t (20/2/1981). Ngoài ra nhân dân còn

n dung nh ng di n tích thùng ào, thùng u, làn sông, làn ao, chân ê,

bãi b i gieo tr ng c 112 ha.

t qu n ng su t v chiêm xuân n m 1981 t 33,71 t /ha; s n

ng t 44.500 t n, v t s n l ng khoán 6.000 t n. Trong s 38 h p tác

xã nh n khoán thì có 36 h p tác xã v t khoán và 2 h p tác xã là Giao

Thanh và H ng K t khoán. 95% s h nh n khoán ã t và v t khoán

(43.579 h ), 70% s h v t khoán; có h v t t 3 n 1 t n thóc. M t s

p tác xã nh Giao Xuân t ng h n v chiêm xuân n m 1980 là 516 t n,

Giao H ng t ng 254 t n, Giao Hà t ng 300 t n, Giao Nhân t ng 216 t n,

LSDB huyen 1930-2005 XB =333=

Giao H i t ng 259 t n, v t khoán 252 t n... Qua th c hi n khoán ã t o ra

chuy n bi n m nh m và ng b gi a các h p tác xã. Nhân dân trong

huy n ph n kh i oàn k t, ti p t c h ng hái lao ng a n ng su t s n

ng lên cao h n n a.

Trên c s k t qu th ng l i c a v khoán u tiên, t các v sau

huy n ã ch o tri n khai khoán s n ph m 100% các h p tác xã trong

toàn huy n. T ng di n tích gieo tr ng các n m t t 31-32,5 ngàn ha.

Riêng di n tích tr ng lúa t 26 ngàn ha m i n m. Di n tích v chiêm t

12.257 ha n 1981 n 13.2000 ha n m 1983. N ng su t c n m t t

62-71,5 t /ha. Riêng v chiêm n m 1982 t 40,08 t . T ng s n l ng bình

quân 5 n m t trên 90.000 t n l ng th c/n m, trong ó n m 1982:

103.864 t n. Trong nh ng n m này, có 2 n m là 1982 và 1985 toàn huy n

ã t n ng su t 7 t n/ha/n m. N m 1985 có 27 h p tác xã t n ng su t 7

n/ha/n m. Riêng h p tác xã Giao An luôn t n ng su t t 5-8

n/ha/n m

Cùng v i vi c phát tri n cây lúa, các cây hoa màu, cây công nghi p

ng luôn c quan tâm duy trì và phát tri n t t. Cây rau màu m i n m

tr ng kho ng 3.000-5.000 ha. S n l ng rau màu m i n m t t 9.000-

9.200 t n. Trong ó các lo i rau tr ng c 1.300-1.400 ha/n m. Khoai tây

tr ng c t 200-660 ha/n m; n ng su t 70 t /ha, s n l ng 4.666 t n.

Khoai lang tr ng t 1.000 n trên 2.000 ha m i n m. Riêng n m 1981 có

771 ha khoai lang ông, cho n ng su t 75 t /ha, s n l ng 5.332 t n; 727,9

ha khoai lang ông xuân trên t m , n ng su t 70 t /ha, s n l ng 5.100

n; 857 ha khoai lang xuân n ng su t 90 t /ha, s n l ng 7.703 t n. Di n

tích tr ng ngô t ho ng 200 ha m i n m. N ng su t n m 1981 t 18,7

/ha, s n l ng t 351 t n. C ng n m 1981 huy n ã tr ng c 17 ha

ngô V.M.O, n ng su t t 30-35 ta/ha.

LSDB huyen 1930-2005 XB =334=

Cùng v i cây màu, m i n m toàn huy n ã tr ng c t 1.200-

1.300 ha cây công nghi p. Trong ó cây cói tr ng trung bình g n 1.000

ha/n m. Cây ay tr ng t 100-120 ha m i n m. Cây dâu tr ng t 80-125

ha/n m. Ngoài ra còn tr ng v ng 38 ha n m 1982; cây d c li u 6 ha n m

1981; cây tinh d u 29 ha n m 1981. Riêng n m 1984 toàn huy n ã tr ng

c 50 ha t, thu c 35 t n t khô xu t kh u, i c m t l ng m

n ph c v cho s n xu t. N m 1985 s n xu t rau màu c gi v ng, cây

công nghi p c y m nh h n m i n m, các cây nh l c, u, cói... u

phát tri n t t. Nhìn chung phong trào tr ng cây rau màu và cây công

nghi p tuy ã c quan tâm ch o phát tri n, song t c phát tri n

ch m, m t s cây duy trì c di n tích, th m chí có lo i cây có xu h ng

gi m sút so v i tr c. T l cây màu và cây công nghi p so v i cây lúa còn

quá th p, do ó ch a có tác d ng chuy n i c c u cây tr ng.

Các lo i cây n qu , cây l y g , cây phòng h c ng luôn c chú ý

phát tri n. Trong 5 n m tr ng c kho ng 10 tri u cây các lo i. Trong ó

tre tr ng c 20.000-60.000 g c/n m; mây tr ng c 70.000-200.000

c n m. Bình quân u ng i t 6,4 g c n m 1981. n n m 1984-1985

toàn tuy n ê ven sông, ven bi n, các bãi b i ã ph kín các lo i cây, v a

có tác d ng trong khai thác nguyên v t li u, v a t o c tuy n phòng th

và ch ng thiên tai. u này có tác d ng, ý ngh a l n v m t kinh t và

qu c phòng. Vi c tr ng cây n qu , cây l y g , cây phòng h v c b n ã

t k ho ch ra. Trong th i gian 1981-1985 các l nh v c xây d ng c

n, giao thông v n t i, b u n truy n thanh... còn ang c Nhà n c

bao c p nên phát tri n ch a ng b . Ch t sau khi có Ch th 100-CT/TW

nông nghi p, các ngành này m i c các c p u ng chú ý quan tâm

phát tri n h n.

LSDB huyen 1930-2005 XB =335=

m 1981-1982, các c u c ng, ng xá ti p t c c tu b , s a

ch a, ngành giao thông v n t i v n chuy n c 115.000 t n hàng hoá, c i

o c 110km ng, m t s c u liên thôn, liên xã ã c quan tâm tu

l i. Nh ng n m t 1983-1985, ph ng h ng ngh quy t i h i ng

huy n ra là u tiên cho xây d ng c b n, nh t là n, ng, tr ng,

tr m. Tuy có khó kh n v ti n v n và v t li u xây d ng, nh ng Ban Ch p

hành Huy n u v n quy t tâm trích ra m t ph n ngân sách a ph ng

u t cho xây d ng c b n. Do ó trong th i gian này nhi u tuy n ng

chính trong huy n ã c tu s a, c i t o v c b n, ph c v cho giao

thông i l i. Kh i l ng ào p m i n m hàng ch c ngàn mét kh i t á.

huy n ã t p trung u t s a ch a 4 tr ng trung h c, trong ó có tr ng

Giao Y n, Giao Thu ; s ti n h tr cho 4 tr ng lên t i 1,6 tri u ng.

Th c hi n Ngh quy t c a ng b huy n, các ng b xã, h p tác xã c ng

ã quan tâm b ra hàng ch c tri u ng s a sang, ki n thi t, tu b

tr ng l p cho các em. Song song v i vi c tu b tr ng l p, Huy n u còn

giao cho Th ng tr c UBND huy n t p trung ch o xây d ng các tr m

bi n th n có c s h t ng ph c v cho m c tiêu n khí hoá nông

thôn. V i quy t tâm cao, UBND huy n ã u t 2,6 tri u ng xây

ng tr m bi n th n t i khu trung tâm huy n. Ngày 31/8/1985, huy n

ã c t b ng khánh thành tr m bi n th , a l i n qu c gia v ph c v

nhân dân trong huy n.

Ngành B u n ã có nhi u c g ng trong vi c m b o thông tin

liên l c, báo chí, ph c v k p th i cho các nhi m v c a ng và Nhà

c. i ng cán b B u chính luôn c ki n toàn, phù h p v i tình

hình m i. Thái và ch t l ng ph c v ngày càng t n tình h n. Các

nh m l n, sai sót v a ch , th t ngày càng gi m. Thông tin liên l c m

o thông su t.

LSDB huyen 1930-2005 XB =336=

Cùng v i vi c xây d ng n, ng, tr ng, tr m, phong trào thu

i trong các n m 1981-1985 c ng có nhi u c g ng. Hàng n m ng b

u t p trung lãnh o nhân dân s a ch a tu b c u c ng, p các tuy n ê

phòng. Các u m i và các m xung y u ê kè c c bi t quan

tâm. Phong trào thu l i c i t o ng ru ng c phát ng r ng rãi và

c nhân dân h ng ng, tri n khai tích c c, m nh m , nh t là vào n m

1985, toàn huy n ã ào p c 814.000 m3 t, t 150% k ho ch và

c ánh giá là m t trong nh ng huy n có phong trào thu l i khá nh t

nh.

Ngành truy n thanh ã luôn bám sát nhi m v c a ng b , ph c

thông tin k p th i cho lãnh o và s n xu t. Cán b nhân viên c a ngành

ã c g ng i sâu sát c s , ph n ánh k p th i các g ng ng i t t, vi c t t,

th c hi n truy n thanh hoá toàn huy n. Các tr m truy n thanh huy n, xã

c c ng c , nâng c p; h th ng ng dây c tu b th ng xuyên; các

lo i loa l n nh c b sung l p t nhi u n i, ph c v t t cho công tác

tuyên truy n, ch o s n xu t. Tính n cu i n m 1985, c huy n ã có 51

tr m ài v i 220 loa to, 6.720 loa nh , t 135% k ho ch.

ph c v nhu c u s n xu t và i s ng, ngành xây d ng c b n

ng ã t ng b c c quan tâm u t h n tr c. Trên c s th ng l i

nông nghi p do Ch th 100-CT/TW mang l i, n m 1985 huy n ã trích

10 tri u ng t kinh phí a ph ng u t cho l nh v c xây d ng c

n. Nhi u công trình c u c ng, ng xá, khu vui ch i, nhà làm vi c...

c xây d ng m i. Ngành ã có nhi u c g ng em l i ch t l ng,

hi u qu cao, ph c v k p th i cho s n xu t, chi n u và i s ng c a

nhân dân.

LSDB huyen 1930-2005 XB =337=

Trong nh ng n m t 1981-1983, do tình hình khó kh n chung c a

t n c nên công tác phân ph i l u thông c ng g p r t nhi u khó kh n.

Hàng hoá s n xu t t i a ph ng và hàng hoá do trên cung c p u thi u

th n, cung không c u, d n n vi c mua vào bán ra và chi tiêu ngân

sách m t cân i. Huy n u ã ch o ngành tài chính ngân hàng, th ng

nghi p, l ng th c c g ng t ng c ng các bi n pháp b o m yêu c u s n

xu t, i s ng tiêu dùng và qu c phòng trong tình hình m i. Ngành l ng

th c ã có nhi u bi n pháp tích c c v n ng nhân dân ngoài s l ng

th c óng góp, còn cho Nhà n c vay kh t ch u gi i quy t nh ng khó

kh n v kinh t . Ngành ã ch o t p trung các ph ng ti n v n t i ti p

nh n hàng ngàn t n g o H i Phòng v , vay thóc c a công ty gi ng, công

ty v t t ... gi i quy t l ng th c cho cán b , công nhân viên và các

kh u n theo. N m 1983, do th i ti t tác ng x u d n n lúa chiêm xuân

chín mu n, nh h ng n vi c nh p kho, nên n ngày 30/6 toàn huy n

i nh p c 62,4 t n. Thu mua l ng th c 6 tháng u n m t kho ng

30% k ho ch (486 t n, trong ó 400 t n ngh a v ) b ng 90%, cùng k

m 1982. M c dù còn nhi u khó kh n, song cán b và nhân dân trong

huy n v n c g ng kh c ph c khó kh n, duy trì nhi u hình th c, bi n pháp

thu mua nh m hoàn thành ngh a v cho Nhà n c. M t s n v có phong

trào thu mua khá nh Giao Long, Giao An...

ng nh tình tr ng chung trong c n c, trong nh ng n m 1984-

1985, huy n y m nh vi c th c hi n c ch qu n lý m i có s h ch toán

kinh doanh xã h i ch ngh a. ây là m t vi c làm m i m nên vi c t ch c

th c hi n c ng g p nhi u khó kh n lúng túng. Tr c tình hình ó, Huy n

ã t p trung cao trong vi c lãnh o, ch o, i sâu, i sát tìm ra

nh ng b c i, gi i pháp thích h p. K t q a b c u ã phát huy c

quy n làm ch c a ng i lao ng, nh t là ã th c hi n c tinh th n c

LSDB huyen 1930-2005 XB =338=

n c a Ngh quy t Trung ng 8 (khoá V). N m 1985, cùng v i t nh,

huy n ã ti n hành xoá b ch tem phi u và cung c p b ng hi n v t,

ng th i ti n hành bù giá vào l ng và a l ng vào giá thành s n

ph m. Trong quá trình th c hi n, h u h t các ngành, các n v s n xu t

u th c hi n có k t qu , t o c lòng tin trong dân, nên khí th s n xu t

ngày m t nâng cao. ây là nh ng tín hi u b c u t o u ki n cho i

i toàn di n sau này thành công. C ng trong th i gian này, th c hi n l nh

thu i ti n c a Trung ng, t ngày 14 n ngày 18/9/1985, huy n ã ch

o vi c thu i ti n m t cách kh n tr ng, an toàn, hi u qu . Ti p ó

huy n ch o vi c ti n hành x p l i thang b c cho nh ng ng i h ng

ng k p th i và úng ch , t o c s tin t ng, ph n kh i trong cán

, công nhân viên ch c.

c vào th c hi n c ch m i, th i gian u các ngành ngân hàng,

tài chính, th ng nghi p, h p tác xã mua bán u có nh ng khó kh n, ph c

p, song nhìn chung u quy t tâm và c g ng tim ra h ng i m i phù

p. Nhi u c quan, n v ã tìm m i cách phát huy nh ng u th , sang

ki n c a mình em l i l i ích và hi u qu kinh t cao nh t. Công ty

th ng nghi p huy n và các h p tác xã mua bán u ã tích c c khai thác

thu mua các ngu n hàng, trao i hàng hoá v i các huy n b n, t nh a

hàng v ph c v nhân dân. Riêng n m 1985, Công ty th ng nghi p ã

mua vào c 37 tri u 500 ngàn ng, bán ra c 38 tri u 500 ngàn ng,

t 105% k ho ch. H p tác xã mua bán ra k ho ch là 4.000.000 ng,

th c hi n c 5.400.000 ng, t 130% k ho ch. M c dù ti n v n còn

có nhi u khó kh n, nh ng v i quy t tâm cao, huy n v n ch o c g ng

m b o vi c chi cho s n xu t, chi l ng và chi các kho n phúc l i khác.

Bên c nh nh ng c g ng ó, trong th c t , l nh v c phân ph i l u thông

n còn t n t i nhi u b t c p, nh ti n thu mua l ng th c, th c ph m

LSDB huyen 1930-2005 XB =339=

còn ch m, vi c thanh toán n n n v i m t s n v ch a d t m, còn b

nhi u th i c thu n l i cho phép khai thác kinh doanh; vi c kh i ngu n,

khai thác ngu n hàng, bán hàng quay vòng ti n v n ch a nhanh, m nh.

Hàng hoá mua v còn ng nhi u kho trong th i gian dài ngày, gây

nh h ng n vi c quay vòng ng v n. Vi c cân i thu chi ch a áp

ng c yêu c u cu c s ng òi h i, nhi u khi còn gây phi n hà, t n n

a quy n ôi khi còn t n t i, gây b c xúc trong nhân dân.

Song nhìn chung, l nh v c phân ph i l u thông trong nh ng n m

qua ã có nhi u c g ng. Nh ng áp ng theo yêu c u theo tinh th n

Ngh quy t 6, Ngh quy t 8 c a Trung ng thì v n ch a th t k p th i,

nh y bén, t c chuy n h ng còn ch m, c n ph i c g ng nhi u h n n a.

Xác nh rõ c vi c s n xu t các m t hàng xu t kh u có m t vai

trò h t s c quan tr ng và c n thi t lúc này nên trong nh ng n m 1981-

1985. ng b ã t p trung lãnh o y m nh l nh v c s n xu t và t ng

các m t hàng xu t kh u, chú tr ng t ng c v s l ng và ch t l ng các

t hàng. V i quy t tâm ch o c a huy n, c Công ty xu t nh p kh u

nh giúp và s c g ng c a cán b , nhân viên trong ngành, riêng n m

1985 toàn huy n ã thu mua c 220 t n ay t , 45 t n l c, 46 t n tôm,

13,5 t n t khô, 75 t n kén t m. Riêng công ty xu t kh u n h t quý III

m 1985 ã hoàn thành k ho ch n m, t giá tr 39,5 tri u ng, b ng

121% k ho ch c n m và b ng 150% so v i n m 1984. Toàn ngành xu t

nh p kh u ã tích lu cho ngân sách a ph ng 10 tri u ng, quy ra b ng

110 ngàn ô. ây là m t th ng l i mà so v i các n m tr c ó ch a bao

gi t c.

nh ng thành t u t c c a kinh t - xã h i, phân ph i l u

thông, ng b ã t p trung lãnh o vi c óng góp ngh a v v i Nhà

LSDB huyen 1930-2005 XB =340=

c, hàng n m hoàn thành các ch tiêu trên giao. N m 1985, giao n p v

ng th c t 19.000 ngàn t n, b ng 96,5% ch tiêu c a i h i ng b

huy n ra, th c ph m thu mua c 1.550 t n b ng 100% k ho ch ra.

Vi c phân b dân c và a lao ng i xây d ng vùng kinh t m i

hàng n m luôn c huy n quan tâm ch o và th c hi n úng k ho ch

nh giao. Riêng n m 1985, huy n ã ti n a 1.596 kh u, t 106,47% k

ho ch i xây d ng kinh t m i các a ph ng, trong ó có 860 lao ng,

t 103% k ho ch n m.

Trong nh ng n m 1981-1985, tình hình bão l t x y ra liên t c, m t

huy n trên a bàn t nh nh V B n, ý Yên b nh h ng thi t h i l n.

i tinh th n lá lành ùm lá rách, chia x khó kh n ho n n n cho nhau,

huy n ã huy ng nhân dân óng góp c 67 t n thóc, 3.000 chi c chi u

ng h các huy n b n. Trong l nh v c v n hoá - xã h i, các ho t ng

ã i vào bám sát các nhi m v chính tr c a ng, làm t t công tác thông

tin tuyên truy n, ng viên nhân dân xây d ng n p s ng v n minh, gia

ình h nh phúc, xây d ng i s ng v n hoá m i, t ó làm c s bài tr

mê tín d oan và các h t c, t n n khác.

m b o hoàn thành t t nhi m v c a ng và Nhà n c ra,

trong nh ng n m qua, ng b huy n ã ch o t t vi c phòng và ch a

nh cho nhân dân; ã ng n ch n k p th i các v d ch l n nh v d ch l

n Giao Hà, ã ch a kh i 215 ca; v d ch s t xu t huy t não Xuân

ài, ã ch a kh i 1.581 ca; ch a m t cho 120 ca.... Riêng cây thu c nam

n c khuy n khích tr ng và ng d ng, phát tri n. Vi c ch a b nh b ng

cây thu c nam chi m t l 20-30% t ng s ca m c b nh. Phong trào sinh

có k ho ch c th c hi n b ng nhi u bi n pháp tích c c. T l sinh

LSDB huyen 1930-2005 XB =341=

m 1984 là 2,75%, n m 1985 h xu ng còn 2,2%, gi m 0,55% so v i n m

1984.

Cùng v i các phong trào khác nh v n hoá v n ngh , phong trào th

c th thao c ng c huy n quan tâm lãnh o, ch o t t h n nên d n

o c khí th sôi n i, thu hút c các t ng l p nhân dân tham gia, nh t

là thanh thi u niên, góp ph n nâng cao s c kho s n xu t, h c t p, công

tác và chi n u.

Công tác giáo d c h c sinh trong các tr ng h c luôn c duy trì

và gi v ng c v s l ng và ch t l ng. Phong trào luôn c duy trì

trên c 3 m t: ph thông, b túc v n hoá và m u giáo. M c dù ây là giai

n xã h i có nhi u bi n ng, tác ng tiêu c c n h c t p, m t s gia

ình và c h c sinh ch mu n h c h t c p II r i nhà nh n ru ng khoán

n. Song, v i s c g ng c a th y trò các tr ng, n n p tác phong trong

các nhà tr ng v n luôn c duy trì, b o m gi a c d c và trí d c, h c

i ôi v i hành. c bi t, các n hình tiên ti n luôn c gi v ng và

nhân r ng. N m 1985, h c sinh ph thông có 54.692 em, t 95% k ho ch

ra; b túc v n hoá có 3.356 ng i, t 97% k ho ch. Huy n ã xây

ng c 612 nhà tr , t 106% k ho ch; s cháu vào nhà tr là 13.700

cháu, t 106%. Trong nh ng n m t 1981-1985, ngành giáo d c huy n,

ngành giáo d c xã B ch Long, Tr ng c p II Giao Ti n c nh n Huân

ch ng Lao ng h ng III. Riêng tr ng c p II Giao Ti n v a c nh n

Huân ch ng, v a là lá c u giáo d c toàn qu c và c Ch t ch n c

ng l ng hoa.

Nhìn chung, nh ng thành t u t c trên l nh v c v n hoá - xã

i là r t kh quan, song bên c nh ó v n còn m t s t n t i nh ch t

ng d y và h c ch a t t; các c p u và m t s a ph ng ch a quan tâm

LSDB huyen 1930-2005 XB =342=

úng m c t i vi c xây d ng c s v t ch t cho nhà tr , m u giáo; trách

nhi m c a m t s th y cô còn ch a c phát huy h t, còn ch a th t yêu

ngh ... Phong trào th d c, th thao ch a th ng xuyên, liên t c; vi c

khám ch a b nh còn gây phi n hà cho nhân dân. Thông tin v n hoá ch a

p th i ph c v cho nhi m v chính tr c a các c p u ng.

Là m t huy n có v trí chi n l c quan tr ng nên công tác qu c

phòng an ninh luôn c Huy n u quan tâm chú tr ng. Ban Ch huy quân

huy n ã tích c c ch ng kh c ph c m i khó kh n tham m u c

c cho các c p u ng các bi n pháp v xây d ng và c ng c l c l ng

quân s a ph ng ngày m t phát tri n ng u, v ng ch c, có chi u sâu.

Ngành ã ch p hành t t m i ngh quy t c a các c p u ng và c p trên, ã

tranh th c s giúp c a các c p, các ngành t huy n n c s , nêu

cao c tinh th n trách nhi m, tính oàn k t ch ng, cùng v i l c l ng

trang c s ph n u hoàn thành nhi m v c giao qua các giai n;

làm t t công tác phòng th b bi n c 3 tuy n: trên b , trong l ng, ngoài

kh i; qu n lý ch t ch các lo i i t ng chính tr . c bi t, n m 1983

ngành ã quan tâm n 394 u m i, i t ng quan h v i n c ngoài

(nh M , Pháp, ý, B , Trung Qu c và Nh t B n, Thái Lan...). Chú ý n 8

i t ng m i nh n liên l c chuy n ti n hàng i n c ngoài; ã b t 2 i

ng có ý nh tr n và 4 i t ng kích ng ng i tr n i n c ngoài.

Công an huy n ã k t h p gi a giáo d c và r n e, ng th i ã khám phá

ra 8 v tham ô, vi ph m v qu n ý kinh t xã h i ch ngh a, v phân ph i

t t hàng hoá và ngày công ngh a v . Trong 4 v vi ph m l n, ã tìm ra

và thu v cho huy n 159.000 ng; b t gi 3 v buôn l u tr giá 201.000 .

tr t t an toàn xã h i, ngành ã x lý 37 v , giá tr thi t h i tài s n lên

n 443.601 ng. Trong ó x lý 7 v cá nhân, thu 50.295 ng; 10 v

p th , thu 181.000 ng; 40 v v tài s n công dân, thu 1.050 ng.

LSDB huyen 1930-2005 XB =343=

Ngoài ra còn x lý m t s v t n n xã h i, t sát, gi t ng i, c p gi t...

Công tác u tranh chính tr ã t p trung i vào rà soát 5 a bàn, xem

xét, theo dõi các i t ng nghi v n, g m 3.456 tên. B t t p trung c i t o

25 tên, l p h s x lý và truy t tr c pháp lu t 32 tên.

Trong công tác u tranh v i b n l i d ng i l t tôn giáo c ng

di n ra m t cách âm th m, ph c t p. L i d ng tôn giáo, tín ng ng, m t s

ng i ã c tình không ch p hành úng các quy nh c a chính quy n Nhà

c. Công an huy n ã g i m t s ch c s c tôn giáo lên yêu c u h ph i

th c hi n úng các quy c c a giáo h i; ã thu 4 gi y c a Toà giám m c

p cho th a tá viên h c tr ng v vi c Toà giám m c cho tr c xu t 4 n

tu không úng quy c. Công tác u tranh ch ng tiêu c c c ng luôn c

tri n khai m nh m và u kh p trong cán b ng viên và qu n chúng.

Các hành ng, vi c làm phi pháp, vi ph m ph m ch t o c, gây nh

ng t i xã h i u c u tranh, ng n ch n, do v y các hi n t ng

tiêu c c d n d n c h n ch . Các hi n t ng làm n phi pháp, tham ô,

móc ngo c ã t ng b c c y lùi.

Cu i n m 1983, huy n ã t ch c s k t 2 n m th c hi n Ngh

quy t 03 c a B Chính tr v ch ng chi n tranh phá ho i nhi u m t c a

ch, xây d ng l c l ng v trang trong s ch v ng m nh, có k ho ch

phòng th tuy n biên phòng, ch ng u tranh v i b n ph n ng l i

ng i l t o Thiên chúa trong âm m u làm sói mòn c s chính tr c a

ng ta, ng th i tích c c i vào giáo d c ng n ch n các lo i t i ph m.

n n m 1985, s v vi ph m v kinh t ã gi m 22,6%; t i ph m hình s

gi m 36% so v i n m 1984. Riêng n m 1985 ã khám phá 73% k ho ch

các v vi c x y ra, ã thu h i cho Nhà n c c nhi u tài s n có giá tr

n, góp ph n tích c c vào vi c m b o an ninh chính tr và an toàn xã h i

a ph ng.

LSDB huyen 1930-2005 XB =344=

Cùng v i vi c y m nh các ho t ng trên l nh v an ninh, ho t

ng quân s c a huy n c ng c quan tâm ch o ch t ch . C quan

quân s huy n luôn th ng xuyên t ch c hu n luy n m b o s n sàng

chi n u. Trong n m 1985, qua ki m tra b n súng trung, i liên, i ng

cán b xã i toàn huy n t 92% khá gi i. Các ph ng án chi n u các

xã, các a bàn xung y u c luy n t p, di n t p t k t q a t t. Huy n ã

ch ng xây d ng ph ng án phòng ch ng bão l t khi có tình hu ng x y

ra s n sàng i phó k p th i. Các thanh niên n tu i i ngh a v quân

u c l p danh sách và ng viên t giác i khám tuy n ngh a v

quân s . K t qu các k giao quân u m b o và v t ch tiêu k

ho ch trên giao hàng n m. Riêng n m 1985 có 38/41 xã hoàn thành và

t ch tiêu v giao quân, trong ó có 8 xã v t t 20-30%; có 5 xã ngay

t giao quân u n m ã hoàn thành ch tiêu c n m. Huy n ã a

nh ng thanh niên ào ng tr l i n v ; c i t o và giáo d c c hàng

tr m thanh niên h p ti p t c xin c nh p ng vào các n m ti p theo.

nh v c T pháp ã th c s i vào ph c v cho s ch o, lãnho c a c p u . Vi n ki m sát ã sâu sát i vào phát hi n và xác nh c

nhi u v vi c quan tr ng vi ph m v kinh t - xã h i. Ngành Toà án c ngã th c s i vào th c hi n ch c n ng giúp c p u và chính quy n x lý,t lu n, làm sáng t nhi u v vi c l n, thu h i cho Nhà n c nhi u ti nc và tài s n quý.

Nhìn chung công tác an ninh - qu c phòng trong các n m t 1981-1985 có b c ti n b rõ nét, ã th c s là công c s c bén b o v ng,

o v chính quy n và nhân dân, th c hi n t t m i ch tr ng, chính sácha ng và pháp lu t c a Nhà n c.

m 1982-1984 do nhi u nguyên nhân, nh ng ch y u là do tng c c b trong công tác cán b , u t xây d ng c b n... ã d n n

LSDB huyen 1930-2005 XB =345=

t oàn k t nghiêm tr ng, kéo dài: b t u t lãnh o huy n, sau ó lanxu ng nh h ng t i c s . M t s ng i ã t ch c h p bàn riêng, th mchí còn t ch c các oàn lên tác ng v i Trung ng òi chia tách huy n.Trong khi ó cách gi i quy t lúc u còn thi u t p trung và thi u kháchquan cho nên s vi c kéo dài. Sau ó l p l i k c ng, t nh t p trung xlý b ng cách k t h p gi a công tác t t ng, công tác t ch c và ki m tra;xác nh rõ nguyên nhân, xác nh trách nhi m c a cán b , ng viên tronghuy n, nh t là i ng cán b lãnh o c p huy n. Trên c s t ng c ng

u tranh t phê bình và phê bình. ã x lý k lu t, cho ngh ho c uchuy n công tác c a m t s ng chí lãnh o ch ch t huy n và m t s

ng chí U viên BCH ng b . T nh u phân công ng chí Tô XuânToàn, U viên Ban Th ng v T nh u v tr c ti p làm Bí th Huy n u ;

b t ng chí ng Bình là Phó Bí th th ng tr c Huy n u ; /c TôXuân Giám, U viên Ban Th ngv Huy n u , Quy n Ch t ch UBNDhuy n. T ó tình hình m i m t công tác c a huy n d n d n i vào n

nh.

c dù ph i b n gi i quy t r t nhi u công vi c, nh t là v n oàn

t n i b , song trong t ng th i gian c th khác nhau, công tác xây d ng

ng nhìn chung v n c huy n chú ý trên c 3 m t chính tr , t t ng và

ch c. Thông qua công tác th c t trong các t sinh ho t chính tr , h c

p ch th , ngh quy t c a ng và các l p hu n luy n ã t ng b c nâng

cao c n ng l c, ph m ch t c a cán b ng viên. T ó tr thành ng

c thúc y ti n th c hi n và hoàn thành t t nhi m v chính tr c a n

và cá nhân mình.

Xác nh rõ vai trò, v trí c a công tác chính tr t t ng, công tác

xây d ng ng, ng b luôn tri n khai k p th i vi c t ch c quán tri t và

th c hi n các ngh quy t c a ng; l y k t qu hành ng làm th c o

nh n th c và ph m ch t cách m ng c a cán b ng viên. ng th i ng

LSDB huyen 1930-2005 XB =346=

t p trung s c y m nh cu c v n ng xây d ng ng b trong s ch

ng m nh, luôn luôn chú ý giáo d c chính tr cho cán b , ng viên;

thông qua tr ng ng huy n m các l p s c p, l p chính tr cho cán b

ng viên, do v y h u h t cán b xã và c quan trong huy n ã c h c

xong các ch ng trình c b n. Các ng b c ng ã r t chú ý quan tâm

n vi c xây d ng l ch s ng b ng viên cán b ng viên phát huy

t truy n th ng cách m ng c a ng b mình, qua ó bi n nh n th c thành

hành ng tích c c, óng góp công s c, trí tu vào s phát tri n kinh t -

xã h i c a huy n nhà.

Th c hi n Ch th 83-CT/TW v công tác phát th ng viên, ngay

n m 1981-1982, toàn ng b ã có 8.132 ng viên t cách nh n

th , t 97,8%. S ng viên không t cách nh n th là 247 ng chí,

tr c ó ã khai tr 98 ng viên. N m 1982 ã k t n p c 566 ng

viên, trong ó 77% là oàn viên thanh niên C ng s n H Chí Minh, a

ng s ng viên (tính n tháng 8/1982) lên 8.240 ng chí. Thông qua

công tác phát th , ý th c trách nhi m c a ng viên c nâng lên rõ r t,

các c p u ng c ki n toàn, i vào ho t ng t t h n.

Sau th ng l i c a i h i ng b huy n l n th VIII, lòng tin c a

cán b nhân dân trong huy n ã c nâng lên m t b c m i. B c vào

nh ng ngày u c a n m 1985, c ng b ã d y lên phong trào thi ua

i nh m quy t tâm th c hi n th ng l i các m c tiêu, ph ng h ng mà

i h i ng b huy n ã ra. Ban Ch p hành Huy n u ã t p trung ch

o các c p u ng c s i vào xây d ng quy ch và ch công tác, t o

nên s oàn k t nh t trí trong c ng b “nói theo m t h ng, làm theo

t nh p”, phát huy h t s c m nh t ng h p c a huy n, bi n Ngh quy t

i h i thành ch ng trình hành ng cách m ng c th các c p u ng,

LSDB huyen 1930-2005 XB =347=

chính quy n t huy n n c s , t o nên s chuy n bi n, ti n b m i trong

toàn huy n.

Công tác xây d ng ng b c s c ng luôn c Huy n u quan

tâm, coi tr ng. Huy n u ã g n công tác t t ng, công tác t ch c, công

tác ki m tra v i vi c th c hi n nhi m v chính tr c a ng; k t h p v i

quán tri t, tri n khai Ch th , ngh quy t c a c p trên; th ng xuyên ti n

hành s , t ng k t rút kinh nghi m th c ti n nâng cao nh n th c cho i

ng cán b ng viên. Song song v i vi c trau d i ph m ch t chính tr cho

các t ch c c s ng và ng viên, Huy n u c ng còn chú tr ng m các

p h c v lý lu n chính tr Mác-Lênin. N m 1985 ã m c 4 l p, trong

ó có 2 l p ch ng trình s c p, 2 l p ch ng trình c s . ng th i m

các l p h c t p s c p chính tr t i ch c 7 ng b cho 600 ng viên d

c; 17 l p b i d ng ng n ngày; 14 l p b i d ng ch c n ng nhi m v

a bí th chi b và i tr ng s n xu t; có 3.000 cán b , ng viên ã d

c các l p này. c bi t có 320 ng chí là ng viên theo o Thiên

chúa giáo c ng ã v theo h c các l p trên. Huy n c ng ã m c 2 l p

i d ng cho 300 qu n chúng là i t ng phát tri n ng. Trong ó a

là oàn viên thanh niên u tú các c s ; t ch c cho 10.000 oàn viên

thanh niên h c t p tìm hi u v Ch ngh a Mác - Lênin 41 c s xã oàn.

ng th i c ng trong n m 1985, huy n ã tri n khai h c t p Ngh quy t 8

a BCH Trung ng và c a T nh u t i h u h t cán b ng viên; t ch c

cho cán b và nhân dân h c t p B Lu t hành chính m i... Qua h c t p và

rèn luy n, trình c a cán b , ng viên ã c nâng lên rõ r t. Tuy

nhiên, qua th c ti n cho th y công tác xây d ng ng v n còn m t s m

còn ph i k p th i u n n n thêm. C th nh m t b ph n cán b ng viên

còn sa sút ý chí chi n u, ph m ch t o c cách m ng b suy gi m.

Th m chí có m t s ít cán b ng viên m t s c chi n u. K lu t c a

LSDB huyen 1930-2005 XB =348=

ng có n i b xem nh , nh t là k lu t phát ngôn. Nguyên t c t p trung

dân ch ch a c coi tr ng úng m c. Còn có m t s ít ng viên và c

ng, c p u viên ý th c t ch c k lu t ch a cao. Vi c ch p hành các

ch th , ngh quy t c a ng còn tu ti n. Nhi u ng viên và c s ng

không hoàn thành nhi m v nh ng không c x lý nghiêm minh. ây

ng chính là nh ng nguyên nhân gây ra tình tr ng m t oàn k t n ng n

a ng b huy n trong nh ng n m 1982-1984.

t qu phân lo i ng viên và c s ng n m 1985 nh sau:

Trong t ng s 95 ng b ; chi b tr c thu c Huy n u , có.

- ng b t tiêu chu n v ng m nh 38/95, b ng 40%.

- ng b , chi b khá 45/95, b ng 47,36%

- ng b , chi b y u 12/95, b ng 12,63%

Riêng trong 41 ng b xã có:

- ng b v ng m nh 22/41, b ng 53,65%

- ng b khá 16/41, b ng 39,025%

- ng b y u 3/41, b ng 7,31%

Trong 54 ng b , chi b c quan có:

- V ng m nh: 16/54 n v , b ng 29,62%

- Khá: 29/54 n v , b ng 33,7%

- Y u: 9/54 n v , b ng 16,66%

t qu trên cho th y, s n v khá và v ng m nh luôn chi m t

80-90% t ng s c s ng trong toàn huy n; s n v y u kém chi m

kho ng t 15-17%. u ó ph n ánh m t cách trung th c ch t l ng ng

viên và c s ng c a huy n trong th i gian qua.

LSDB huyen 1930-2005 XB =349=

Song song v i công tác xây d ng ng, công tác xây d ng chính

quy n và các oàn th qu n chúng c ng luôn c các c p u t huy n t i

các chi b c s c bi t quan tâm. Vi c l a ch n cán b ngày càng theo

ng m b o cân i gi a ph m ch t và n ng l c. Trong ó chú ý ào

o c cán b tr và cán b n . Nh ng ng i không uy tín, n ng l c

c t ào th i trong th c t công vi c. Quy ch làm vi c c xây d ng

o m úng quy nh c a trên k t h p v i c m th c t c a n v .

Do ó hi u l c qu n lý c a b máy chính quy n Nhà n c ã t ng b c

c t ng c ng nâng cao. Các ng viên ã phát huy tính g ng m u tiên

phong trong th c ti n s n xu t và chi n u nên ã góp ph n tích c c trong

vi c a các phong trào qu n chúng phát tri n i lên. Th c hi n Ngh

quy t 32 c a B Chính tr , thông qua cu c b u c H i ng nhân dân n m

1981 và U ban nhân dân các c p; d i s lãnh o c a các c p u ng,

nhân dân trong huy n ã b u c 70 i bi u H ND c p huy n; có 1.605

i bi u H ND c p xã, trong ó có 522 i bi u là n .

Ch t l ng các i bi u H i ng nhân dân các c p c ng ã t ng

c c nâng lên. N m 1981, các xã trong huy n còn t ch c các l p

i d ng v ch c n ng nhi m v c a H ND và U viên UBND c p xã,

góp ph n t ng b c nâng cao hi u l c qu n lý Nhà n c, qu n lý kinh t ,

xã h i a ph ng, t ó ra các ch tiêu, k ho ch, bi n pháp t ch c

th c hi n các ch th , ngh quy t c a ng và Nhà n c m t cách có hi u

qu . Nhi u ban ngành c a huy n, c a xã trong th i gian này c ng ã c

ki n toàn l i. Thông qua vi c nghiên c u Hi n pháp và Pháp lu t, nghi p

và th c t ho t ng, ch t l ng các ban ngành ã c nâng lên rõ r t.

n 95% c tri trong huy n ã c ng viên tham gia h c t p, do ó

i ng i ã th y c t m quan tr ng c a vi c t ng c ng pháp ch xã

LSDB huyen 1930-2005 XB =350=

i ch ngh a trong qu n lý Nhà n c và qu n lý xã h i, t ó t giác ch p

hành, th c hi n t t h n.

Th c hi n s lãnh o c a Huy n u , các c quan n i chính c ng ã

luôn c g ng hoàn thành các nhi m v chính tr c a mình, tuyên truy n sâu

ng v pháp lu t xã h i ch ngh a, u tranh ch ng m i bi u hi n tiêu c c,

o v t t n n an ninh chính tr , góp ph n thúc y s n xu t phát tri n

Các oàn th nh : oàn TNCS H Chí Minh, H i Ph n , H i

Nông dân t p th c ng luôn c quan tâm ki n toàn ng b và luôn g n

bó t o thành m t kh i th ng nh t, t ó ã ng viên c qu n chúng trên

các m t tr n s n xu t chi n u, xây d ng và b o v T qu c, hoàn thành

xu t s c nhi m v c a mình.

Nhìn chung giai n 1981-1985 là th i k tình hình chính tr kinh

th gi i và trong n c có nhi u di n bi n ph c t p. Thiên tai, h n hán,

bão l t x y ra liên miên; tình hình kinh t có nhi u b c ngo t l n, c bi t

là nh ng c g ng tìm tòi, th nghi m c a nhân dân và các a ph ng ã

giúp ng ta t ng k t a ra Ch th 100 v khoán s n ph m trong nông

nghi p và các Ch th 25/CP c a Chính ph trong công nghi p, d n n

nh ng t phá m i trong nông nghi p, công nghi p và trong qu n lý.

Trong u ki n tình hình ó ng b và nhân dân trong toàn huy n ã n

c ph n u, sát cánh bên nhau, phát huy u m, v t qua m i khó kh n

thách th c, cùng nhau th c hi n và t ng b c c ng c ng, chính quy n,

oàn th , hoàn thành t t nhi m v c a a ph ng và ã t c nh ng

thành t u áng k , t o u ki n thu n l i cho s phát tri n kinh t - xã h i

trong nh ng n m qua ti p theo sau này.

LSDB huyen 1930-2005 XB =351=

LSDB huyen 1930-2005 XB =352=

ch ng ViTh c hi n ng l i i m i do ngkh i x ng và lãnh o (1986-2005)

---

Sau 10 n m (1975-1985) d i ánh sáng c a Ngh quy t i h i

ng toàn qu c l n th IV và V, xây d ng và phát tri n kinh t - xã h i.

Qua th c hi n Ch th 100 c a Trung ng ng và Quy t nh 25/CP,

26/CP c a Chính ph , t n c ã có chuy n bi n m t ph n trên l nh v c

nông nghi p và l nh v c l u thông phân ph i. Song nh ng chuy n bi n ó

ch a thay i c n b n c tình hình KT-XH, ch a t o c th n nh,

ng ch c, nhìn chung n n kinh t t n c v n trong tình tr ng h n lo n

trì tr , i s ng nhân dân, cán b , l c l ng v trang còn g p nhi u khó

kh n. Nh ng bi u hi n tiêu c c phát sinh di n bi n ph c t p; t quan liêu

bao c p, c a quy n, tham ô, h i l m t s cán b , ng viên, nhân viên

thoái hoá bi n ch t, m c ngo c v i nh ng ph n t x u l ng n th tr ng

làm cho tình hình kinh t - xã h i ã khó kh n càng thêm khó kh n r i r m.

Trong lúc ó, các n c xã h i ch ngh a c ng ang lâm vào tình

tr ng kh ng ho ng v ng l i và mô hình xây d ng ch ngh a xã h i.

Liên Xô ti n hành c i t , Trung Qu c c i cách theo mô hình Trung Qu c.

Vi t Nam qua 10 n m th c ti n ki m nghi m nh ng thành công c ng nh

ch a thành công b c u ã cho ng ta rút ra nh ng k t lu n l a

ch n con ng thích h p "ngày nay ã có nh ng u ki n hi u bi t

y v con ng ti n lên ch ngh a xã h i n c ta"(1).

(1)- Báo cáo Chính tr c a BCH TW ng khoá V trình tr c i h i VI - Nhà x.b n Th t Hà N i 1987-Tr40

LSDB huyen 1930-2005 XB =353=

Tháng 12/1986, i h i i bi u toàn qu c l n th VI c a ng ã

nghiêm túc nhìn th ng vào s th t, ki m m th t sâu s c th c tr ng tình

hình kinh t - xã h i nh ng n m qua, kh ng nh nh ng thành t u ã t

c và nh ng sai l m khuy t m trong quá trình xây d ng ch ngh a xã

i. T ó i h i ã kh i x ng " i m i" toàn di n mô hình xây d ng

CNXH n c ta. Trên c s i m i t duy, tr c h t là t duy kinh t ,

nh m a t n c thoát kh i kh ng ho ng, y u kém, ti n lên m nh m .

Nh ng v n kinh t tr ng tâm, Ngh quy t i h i VI nh n m nh:

"Trong nh ng n m t i chúng ta th c s l y nông nghi p làm m t tr n hàng

u, ra s c y m nh s n xu t hàng tiêu dùng và hàng xu t kh u. Công

nghi p n ng trong lúc này, tr c h t là ph c v s n xu t nông nghi p, công

nghi p nh v i quy mô và trình k thu t thích h p"(1). Ph ng h ng ó

c th c hi n 3 ch ng trình: l ng th c, th c ph m; s n xu t hàng

tiêu dùng, hàng xu t kh u và ch ng trình dân s , lao ng. Ba ch ng

trình này liên quan ch t ch v i nhau, là c s ti n cho nhau. L ng

th c, th c ph m, hàng tiêu dùng là nh ng u ki n v t ch t quan tr ng

nh t n nh tình hình kinh t - xã h i và i s ng nhân dân. Ngh quy t

i h i VI c a ng ã m ra h ng m i các a ph ng trong c n c

kh c ph c khó kh n, t ng b c n nh tình, y m nh s n xu t phát tri n

theo h ng i m i.

Th c hi n c ng l nh trên, ng b huy n ti n hành 2 k i h i

n th IX và X(2), v n d ng vào u ki n c th c a a ph ng, ra

(1)- V n ki n i h i ng toàn qu c l n th VI. NXB S th t Hà N i.(2)- i h i IX ng b huy n Xuân Thu (9/1986), /c Tr nh V n Nhi: Bí th Huy n u thay /c Tô Xuân Toàn v công tác t nh. /c Tô Xuân Giám: Phó bíth th ng tr c, /c Ph m Qu c H ng: Phó Bí th , Ch t ch UBND huy n.

LSDB huyen 1930-2005 XB =354=

- H X ng b huy n Xuân Thu (12/1988), T nh u u ng /c Ph m H p: TUV, v Bí th Huy n u thay /c Tr nh V n Nhi ngh h u; /c V Xuân Tình: Phó bí th th ng tr c, /c Ph m Qu c H ng: Phó bí th , Ch t ch UBND huy n.

ph ng h ng i m i phát tri n kinh t - xã h i nh ng n m 1986-1990,

ph n u t 4 m c tiêu là:

1- T ng c ng công tác chính tr , t t ng nh m i m i t duy,

chuy n bi n v nh n th c và hành ng, kh c ph c t t ng b o th , trì

tr , ra s c phát tri n s n xu t toàn di n, có tích lu t n n kinh t c a

huy n, hoàn thành ngh a v v i Nhà n c và n nh i s ng nhân dân.

i ch tiêu ph n u n n m 1990 là: trong l nh v c nông nghi p t

ng su t t 72-75 t /ha/n m; t ng s n l ng t 108 ngàn t n; àn l n 70

ngàn con, s n l ng th t t 4.200 t n; giá tr s n l ng hàng xu t kh u t

150 tri u ng; giá tr công nghi p - ti u th công nghi p là 185 tri u ng.

óng góp l ng th c cho Nhà n c 20.000 t n (trong ó thu 8.500 t n,

bán ngoài ngh a v 11.500 t n); th c ph m 1.600 t n. Gi m t l phát tri n

dân s xu ng còn 1,7%.

2- C ng c và hoàn thi n m t b c quan h s n xu t xã h i ch

ngh a, t ng c ng công tác qu n lý kinh t , qu n lý xã h i phù h p v i c

ch m i, nh m phát huy tinh th n làm ch t p th c a nhân dân.

3- T ng c ng c s v t ch t trên a bàn huy n nh m ph c v s n

xu t và i s ng, u t xây d ng có tr ng m, t p trung vào thu l i,

n, ng, tr ng, vi n và m t s ch ng trình phúc l i quan tr ng khác.

4- T ng c ng công tác qu c phòng - an ninh, kh c ph c tiêu c c

nh m xây d ng m t tr t t m i trên các l nh v c.

s nghi p i m i thành công trên a bàn huy n, ng b xác

nh công tác xây d ng ng trên c 3 m t: t t ng, t ch c và ki m tra.

Tr c h t công tác chính tr , t t ng nh m i m i t duy lúc này là

LSDB huyen 1930-2005 XB =355=

nhi m v c p thi t nh t. Nhìn chung di n bi n t t ng trong ng b , i

ph n cán b , ng viên ng tình v i ng l i i m i c a ng,

nh ng còn m t s cán b , ng viên b o th t ra b n kho n lo l ng v s

n vong c a ch xã h i ch ngh a n c ta, cho r ng ch ngh a xã h i

ph i là t p th hoá, công h u hoá, s h u tài s n là c a chung toàn xã h i,

do Nhà n c i di n qu n lý, theo c ch k ho ch hoá. Nay i m i l i

xác nh: s n xu t, kinh doanh theo c ch th tr ng, s h u nhi u thành

ph n... Nh v y có trái v i nguyên lý và mô hình xây d ng ch ngh a xã

i. Nh t là c i t c a Liên Xô làm s p và tan rã ch ngh a xã h i

Liên Xô và ông Âu. Cùng lúc b n c h i trong n c nêu chiêu bài " a

nguyên a ng" càng làm cho h r i trí. T nh n th c m h , d n n

kh ng ho ng ni m tin, sa sút v ý th c và ph m ch t cách m ng, phát ngôn

a bãi m t s ng i, gây nh h ng x u trong nhân dân. Nh m i m i

duy, u n n n nh ng sai l m, l ch l c, Huy n u ch o thông qua t

c t p quán tri t Ngh quy t i h i VI c a ng, b i d ng nâng cao

nh n th c v lý lu n và c s khoa h c v ng l i i m i, m r ng dân

ch trao i, ph n bi n t ng chuyên . Cùng v i l ng thông tin hàng

ngày do các ph ng ti n thông tin i chúng cung c p và t th c ti n thành

công b c u c a công cu c i m i, nh ng nh n th c sai trái, b n kho n

lo l ng d n d n c kh c ph c. T o c s nh t trí cao v ng l i i

i c a ng, ch ng m i lu n u xuyên t c, a nguyên a ng.

nghi p i m i do ng ta kh i x ng và lãnh o qua 5 n m

th c nghi m (1986-1990) b c u ã thu c nhi u thành t u quan

tr ng. t n c d n d n thoát kh i cu c kh ng ho ng, kinh t - xã h i phát

tri n n nh, chính tr , tr t t , an toàn xã h i c gi v ng, nhân dân

ngày càng tin t ng vào ng l i i m i.

LSDB huyen 1930-2005 XB =356=

k t qu ó, i h i i bi u toàn qu c l n th VII (1991) thúc

y công cu c i m i m nh m , sâu r ng, toàn di n h n. i h i ã thông

qua C ng l nh xây d ng t n c trong th i k quá lên ch ngh a xã

i và ra chi n l c phát tri n kinh t - xã h i 10 n m 1990-2000 và

m nhìn 2020, n c ta tr thành m t n c công nghi p phát tri n. Làm

cho "dân giàu, n c m nh, xã h i công b ng, v n minh" ( n i h i VII

thêm 2 ch dân ch ). i h i kh ng nh quan m c a ng ta là kiên trì

con ng i lên ch ngh a xã h i. ng l y ch ngh a Mác - Lênin, t

ng H Chí Minh làm n n t ng và kim ch nam cho m i hành ng, l y

p trung dân ch làm nguyên t c c b n. ng ch tr ng phát tri n kinh

nhi u thành ph n (kinh t qu c doanh, t p th h p tác xã, liên doanh c

ph n hoá, t b n t nhân, 100% v n u t n c ngoài), trong ó kinh t

qu c doanh và kinh t t p th gi vai trò ch o theo nh h ng xã h i

ch ngh a và xác nh con ng i là trung tâm c a s phát tri n kinh t - xã

i.

Th c hi n Thông tri s 01-TT/TW c a Ban Bí th Trung ng

ng và s ch o c a T nh u , i h i i bi u huy n Xuân Thu l n th

XI t ngày 09 n 10/01/1991 có 277 i bi u tham d . ng chí Ph m

Qu c H ng c b u Bí th Huy n u , /c V Xuân Tình: Phó bí th

th ng tr c Huy n u , /c Nguy n Vi t Quý: Phó bí th , Ch t ch UBND

huy n. T t ng ch o c a i h i c xác nh là: "Trí tu , i m i,

dân ch , k c ng, oàn k t". i h i ã nghiêm túc ki m m th c tr ng

kinh t - xã h i c a huy n, nêu rõ nh ng thành t u và khuy t m t n t i.

Kh ng nh trong nhi m k qua dù có nhi u khó kh n, song v i tinh th n

oàn k t i m i, ng b và nhân dân trong huy n ã kiên trì ph n u

t qua m i khó kh n thu nhi u k t qu kh quan, tích lu thêm kinh

LSDB huyen 1930-2005 XB =357=

nghi m m i. Trên c s ó i h i ã ra ph ng h ng và m c tiêu

ph n u phát tri n kinh t - xã h i thành 7 m c tiêu c th ó là: v n

ng th c, th c ph m; khai thác ti m n ng kinh t bi n, thu chi ngân sách

tài chính; dân s - xã h i; quy ho ch nông thôn m i; an ninh - qu c phòng,

xây d ng t ch c ng, chính quy n, oàn th v ng m nh.

Là huy n vùng tr ng m lúa c a t nh, sau nh ng n m th c hi n

Ch th 100 c a Ban Bí th Trung ng ng, c ch qu n lý h p tác xã

c u ã c i m i, nh ng ch a c n b n, ch a xác nh c h p

tác xã nông nghi p là m t n v s n xu t kinh doanh. Vi c giao nh n

khoán di n ra theo mùa v hàng n m khi n ng i xã viên nh n khoán ch a

th t yên tâm v i c ch khoán ó và ch a ch ng trong s n xu t, d n n

tình tr ng s n xu t ngày càng kém hi u qu so v i lúc ban u m i nh n

khoán. M i chi phí cho ho t ng c a h p tác xã, c a xã và óng góp cho

Nhà n c u d n vào ng i lao ng. Vi c qu n lý ti n v n, v t t

ch a ch t ch , gây lãng phí, vi c cung c p d ch v c a Nhà n c cho

ng i nông dân không y k p th i, tình tr ng bao c p tràn lan, c a

quy n, nhi u c u c p r t phi n hà v n di n ra. T ch c b máy qu n lý h p

tác xã v n còn c ng k nh, kém hi u l c, c ch chính sách i v i ng i

nông dân ch a phù h p, khi n ng i nông dân ch a th c s an tâm u t

vào s n xu t. Tình tr ng trên ã h n ch tinh th n lao ng s n xu t c a xã

viên khi n h không g n bó, có n i không hoàn thành ch tiêu ngh a v v i

Nhà n c.

Tình hình trên ang c n tr ti n trình i m i trong nông nghi p,

nông thôn. Ngày 05/4/1988, B Chính tr ra Ngh quy t s 10-NQ/TW v

i m i qu n lý kinh t trong nông nghi p, Ngh quy t là s ti p t c i

i và c th hoá các Ngh quy t 2, 3, 4 c a Trung ng, xác nh rõ các

LSDB huyen 1930-2005 XB =358=

quan m c b n c a cách m ng xã h i ch ngh a nông thôn là a bàn

tr ng y u c a cách m ng dân t c dân ch và cách m ng xã h i ch ngh a.

Xác nh trong nh ng n m tr c m t, nông nghi p v n là m t tr n hàng

u. Ngh quy t ra nh ng n i dung i m i toàn b c ch qu n lý nông

nghi p nh m xoá b c ch t p trung quan liêu bao c p, xây d ng c ch

ch toán t ch , t ch u trách nhi m c a các n v kinh t qu c doanh và

p tác xã nông nghi p.

Ngh quy t 10 c a B Chính tr là s b sung hoàn thi n Ch th

100. Ngh quy t ã ra m t s c ch khoán m i trong h p tác xã nông

nghi p, xác nh h p tác xã là n v kinh t t ch , t qu n, h gia ình

xã viên là n v nh n khoán v i h p tác xã. u này có ý ngh a th c ti n

n vì nó t o ra m t c ch khoán m i phù h p, góp ph n tích c c a kinh

nông nghi p phát tri n.

Th c hi n Ngh quy t 10 c a Trung ng, Ngh quy t 18-NQ/TU

a T nh u , UBND huy n ã có Quy nh s 199-Q /UB th c hi n c

ch khoán m i: t ai c giao n nh c v di n tích và th i gian t 10

m tr lên, t ó ng i nh n khoán có th yên tâm u t thâm canh, c i

o phì nhiêu c a t trên di n tích nh n khoán t n ng su t cao, th c

hi n t t các h p ng v i h p tác xã. Ph ng th c khoán là khoán th ng,

khoán g n cho nhóm lao ng và h xã viên. Các i chuyên chuy n sang

ho t ng d ch v có h ch toán trên c s ký k t h p ng v i h xã viên.

Các c s v t ch t, thi t b máy móc, trâu bò, chu ng tr i, nhà kho, sân

ph i, n u không s d ng cho t p th n a thì thanh lý cho xã viên c i t o,

d ng. H gia ình xã viên c h p tác xã t o u ki n v v n u

mua s m v t t ph c v cho s n xu t. Ng i nh n khoán c toàn

quy n s d ng s n ph m c a mình làm ra sau khi ã hoàn thành các ngh a

v i t p th và Nhà n c. C ch trên ã t o u ki n cho ng i nh n

LSDB huyen 1930-2005 XB =359=

khoán u t công s c, trí tu , thi t b , lao ng nh m t ng n ng su t v t

khoán cây tr ng, v t nuôi.

Qua th c hi n khoán 10, c ng t ra m t s v n b c xúc c n gi i

quy t nh vai trò c a Ban qu n lý h p tác xã nông nghi p, v n giao n p

n ph m, d ch v nông nghi p, c bi t là v n qu n lý t ai... gi i

quy t nh ng v ng m c ó, Chính ph ã ra Ngh quy t s 924/CP v

hoàn thi n h s a chính, ki m tra l i qu t ai, ti n t i c p Gi y ch ng

nh n quy n s d ng t cho nhân dân. n cu i n m 1993, c b n nông

dân trong huy n ã c giao quy n s d ng t lâu dài, ng i nông dân

yên tâm s n xu t.

Cùng v i vi c giao t n nh lâu dài, huy n còn ch o chuy n

ch c c u kinh t , i m i c c u mùa v . Cách m ng khâu gi ng a

các lo i gi ng m i có n ng su t và ch t l ng g o cao nh gi ng F1, T p

Giao a vào s n xu t i trà d n d n thay gi ng c n ng su t th p. Do ó

n m 1991-1995 m c dù th i ti t có n m không thu n, nh ng s n xu t

ng th c c a huy n ã t o ra b c nh y v t v n ng su t. Bình quân

ng su t lúa trong 5 n m c a toàn huy n t 10,63 t n/ha. c bi t n ng

su t lúa n m 1995 t cao nh t t tr c t i nay là 12,36 t n/ha. S n l ng

ng th c bình quân trên 159.000 t n g p 1,7 l n bình quân 5 n m tr c.

c t ng tr ng bình quân là 13,3%/n m. Bình quân l ng th c u

ng i là 504 kg thóc. Các n hình tiên ti n v n ng su t v n c gi

ng, các vùng có nhi u khó kh n c ng ã có b c ti n a t c t ng

khá nhanh v n ng su t nh Giao Nhân, Giao Châu, Giao Hà, Giao Xuân...

Nh ng k t qu trên ây ã góp ph n cùng c n c th c hi n th ng

i ch ng trình l ng th c, th c ph m. T m t n c thi u l ng th c,

LSDB huyen 1930-2005 XB =360=

hàng n m ph i nh p hàng tri u t n g o, nay ã n, có d tr m b o an

ninh l ng th c, mà hàng n m còn xu t kh u hàng tri u t n g o.

Nh m chuy n d ch c c y cây tr ng, mùa v , Huy n u ch o

phát tri n m nh s n xu t v ông. Ngoài vi c c y lúa trên chân ru ng 2 v

, a các lo i ngô, t ng, khoai tây, d a chu t, cà chua... vào tr ng

trên t hai lúa, cùng v i cây m u, cây công nghi p hàng n m c ng có

c phát tri n. Mô hình V.A.C (v n, ao, chu ng) c tuyên truy n và

ph bi n r ng rãi. Phong trào c i t o v n t p, các lo i cây n qu , cây c

n có giá tr kinh t b c u a vào s n xu t m t s a ph ng và

các gia ình trong huy n.

Trên c s k t qu c a s n xu t l ng th c cây màu, ã t o à cho

ch n nuôi có u ki n phát tri n t t h n. Ch n nuôi ngày càng phát tri n

theo h ng a d ng và phong phú h n. Nhi u h gia ình ã u t

chu ng tr i ch n nuôi l n nái, l n l c ngo i, phong trào nuôi bò sinh s n,

t siêu tr ng, gà công nghi p, tam hoàng, tôm, cá, ba ba... và các lo i c

n khác theo h ng s n xu t hàng hoá xu t kh u.

Ph ng h ng i h i Huy n ng b nh n m nh vi c khai thác

ti m n ng kinh t bi n, là m t trong nh ng ngành kinh t m i nh n, Huy n

ã ch o các xã ven bi n tri n khai d án 327 và d án b o t n thiên

nhiên vùng C n Lu, C n Ng n. Huy n ã u t 240 tri u ng (theo th i

giá lúc ó), hàng ch c v n ngày công, 1.200 t n thóc p ê òng V p

khoanh vùng nuôi tôm xu t kh u. Th c hi n vi c giao t bãi b i ven bi n

trong quy ho ch cho u th u, a vào khai thác 2.300 ha (so v i n m

1990 t ng 700 ha). M t s hình th c t h p s n xu t hình thành Giao

Thi n, Giao An; phong trào nuôi tr ng thu h i s n nh tôm, cua, cá b p

LSDB huyen 1930-2005 XB =361=

và cá nhuy n th c phát tri n m nh m . B c u huy n ã thành công

trong vi c nuôi tôm sú theo hình th c bán thâm canh Giao Phong và

ch Long. Cùng v i vi c y m nh khai thác cá bi n, ng dân c

khuy n khích vay v n mua s m thêm ph ng ti n, ánh b t xa b ; do ó,

ph ng ti n c gi i cho phép ánh b t ngoài kh i t ng thêm 12%. S

ng khai thác thu h i s n t 2.372 t n, t ng 69% so v i bình quân 5

m tr c. Riêng l ng khai thác h i s n bình quân t 1.720 t n (t ng

21,98% so v i k ho ch).

Sau i h i ng b huy n, ngh s n xu t mu i v n g p nhi u khó

kh n tr ng i ph n do s n xu t ph thu c th i ti t luôn b t n, do c ch

chính sách, giá c th p và th tr ng tiêu th . Huy n v n t p trung ch o

t m i khó kh n y m nh s n xu t trên di n tích 490 ha. Huy ng

hàng v n ngày công p ê Ang, m r ng c ng Ang (Giao Phong) l y

c m n vào ng mu i. S p x p l i di n tích c a Nông tr ng B ch

Long giành thêm di n tích cho s n xu t mu i, khuy n khích khai hoang,

r ng di n tích Ang Giao Phong. Do làm t t công tác phát ng qu n

chúng diêm dân, t ng c ng u t c s v t ch t k thu t, i m i trang

thi t b . Ti n hành c i ti n c ch khoán n nhóm và ng i lao ng, c i

ti n công tác qu n lý, u hành nâng cao ch t l ng, a d ng hoá s n

ph m, thành l p n v ch bi n mu i i t c th tr ng ch p nh n, tiêu

th t t h n nên s n l ng hàng n m u t ng lên, bình quân t 26.800 t n

/ n m, i s ng diêm dân d n d n b t khó kh n, t ng b c c c i thi n.

Cùng v i s phát tri n kinh t nông nghi p, các thành ph n kinh t

c khuy n khích phát tri n phù h p v i c ch m i, song ngành công

nghi p - ti u th công nghi p, d ch v c a huy n v n trong tình tr ng khó

kh n, ch a tìm c u ra cho s n xu t, khi th tr ng Liên - Xô và ông

LSDB huyen 1930-2005 XB =362=

Âu không còn, nguyên nhiên li u c cung c p t các n c xã h i ch

ngh a b gián n, v n u t thi u th n, ng i lao ng thi u vi c làm,

hàng ngo i tr n l u thu tràn lan trên th tr ng, chèn ép hàng n i, gây khó

kh n cho s n xu t và kinh doanh.

Th c hi n Quy t nh 215/CP và Ngh nh 388/CP c a H i ng

tr ng, Ban Th ng v Huy n u ra Ngh quy t và UBND huy n xây

ng án: t ch c s p x p l i s n xu t và i m i c ch qu n lý trong

công nghi p - ti u th công nghi p, ti n hành ki m kê, ánh giá toàn b tài

n, ti n v n, v t t , hàng hoá hi n có, trên c s ó xây d ng ph ng án

phát tri n s n xu t c a t ng n v theo tinh th n v a c ng c v a khuy n

khích t o u ki n thúc y các thành ph n kinh t phát tri n. N m 1993

các doanh nghi p Nhà n c c rút g n u m i và thành l p l i theo

Ngh nh 388/CP có 10/11 n v kinh t qu c doanh thu c huy n qu n lý

chuy n i thành các doanh nghi p Nhà n c. chuy n i c c u, t ng

tr ng công nghi p, t n d ng nguyên li u t i ch , m r ng liên doanh,

liên k t, huy n ã u t xây d ng Nhà máy Tôm ông l nh xu t kh u

(Xuân Vinh) hi n i công ngh Nh t B n. Nhà máy G ch Tuynel Xuân

Châu công su t 2 tri u viên/n m, Xí nghi p Bia ong Xuân H ng... Do ó

n m 1990 tr i ph n l n các xí nghi p qu c doanh do huy n qu n lý ã

tìm ra c h ng i m i, phù h p v i th c t s n xu t t i a ph ng, gi

ng và t o th i lên, b o m vi c làm n nh và thu nh p cho ng i lao

ng, s n xu t có lãi n p ngân sách, tiêu bi u là Công ty Liên doanh thu

n.

Khi th c hi n c ng c , ch n ch nh l i s n xu t, h u h t các h p tác

xã ti u th công nghi p u ph i gi i th ho c chuy n i hình th c s n

xu t kinh doanh. Trong th i gian này c ng ã xu t hi n m t s công ty

trách nhi m h u h n, các c s t nhân s n xu t công nghi p - ti u th

LSDB huyen 1930-2005 XB =363=

công nghi p, d ch v , v i nhi u hình th c ho t ng phong phú. Qua ó

kh i d y nhi u c s s n xu t, làng ngh truy n th ng và c s m i ra i,

ã thu hút m t ph n áng k vi c làm cho ng i lao ng. a t ng giá tr

công nghi p - ti u th công nghi p, d ch v toàn ngành bình quân 5 n m

1991-995 t 20,7 t ng, t ng 8,7% so v i bình quân 5 n m tr c, Riêng

kh i qu c doanh, do t ng n ng l c s n xu t, các ngành, y m nh ch bi n

thu h i s n, nên có b c t ng tr ng khá, bình quân 5 n m t 10 t ng

(th i giá lúc ó).

Th c hi n Ngh quy t Trung ng 5 và 7 (khoá VII), ng b và

nhân dân trong huy n ã t p trung cao cho công tác xây d ng c b n:

thu l i, n, ng, tr ng, tr m, g n quy ho ch nông thôn v i chi n

c phát tri n kinh t - xã h i c a huy n n n m 2015. V i ph ng châm

"Nhà n c và nhân dân cùng làm", các a ph ng ã ng viên óng góp

cùng s h tr c a Nhà n c, t ng s v n u t cho xây d ng c b n t ng

p 7 l n so v i 5 n m tr c (1986-1990), trong ó v n Nhà n c c p

chi m 36% còn l i do nhân dân óng góp. Ch o t p trung thi công các

công trình có v n u t l n, tr c h t u tiên h th ng l i n i tr c

t b c, c ph kh p toàn huy n v i 98% s h có n l i tiêu

dùng.

Ti p n ch ng trình giao thông nông thôn, Xuân Thu c t nh

ch n làm thí m phát tri n ng giao thông nông thôn, h ng nh a hoá,

bê tông hoá. Trên h ng ó, Huy n có ngh quy t chuyên c th hoá

trên a bàn huy n. ây là m t ch tr ng phù h p v i ý nguy n nhân dân,

c nhân dân ng tình h ng ng, th t là "ý ng lòng dân, là m t",

chi n d ch làm ng giao thông nông thôn c phát ng sôi n i r m r

kh p trên các xã xóm làng. Ch trong 2 n m 1994-1995, toàn huy n ã làm

c trên 500 km ng v i giá tr u t trên 50 t ng, bi n các con

LSDB huyen 1930-2005 XB =364=

ng làng, dong, xóm ngõ l y l i tr c ây thành nh ng ng nh a, bê

tông, xe c i l i thu n ti n; n hình là các xã Giao Long, Giao H i,

ng Thu n, Giao Thanh, Giao An, Giao Thi n, Giao L c, Giao Ti n...

c Chính ph bi u d ng là huy n có phong trào làm ng giao thông

nông thôn m nh nh t c n c. úng là giao thông i n âu em l i v n

minh n y, làm cho b m t nông thôn i m i rõ r t, các th tr n, th t

hình thành, nhà c a ven ng m c lên san sát, s m u t ông vui. L u

thông hàng hoá, d ch v ti n l i, t o à cho phát tri n s n xu t nông nghi p

và thu h i s n. Cùng lúc huy n ã ti n hành xây d ng và nâng c p m t s

tr ng h c, c s y t , áp ng yêu c u d y và h c, ch m sóc s c kho

nhân dân. Song trong quá trình xây d ng c ng b c l nh ng y u kém, vi c

qu n lý và giám sát thi u ch t ch , minh b ch, d n n m t s công trình

kém ch t l ng, tình tr ng th t thoát v t t , ti n v n, d n n tham ô lãng

phí, nh t là l nh v c t ai gây nhi u b c xúc trong nhân dân.

Sau khi xoá b c ch bao c p, ch phân ph i theo tem phi u.

Ho t ng th ng nghi p, d ch v th i gian này phát tri n r ng kh p, ng

u theo c ch th tr ng, có s u ti t c a Nhà n c. Nhi u trung tâm

th ng m i, d ch v c a các vùng mi n trong huy n c hình thành th

tr n, th t Ngô ng, i ng, Giao Thi n, Giao Châu... bãi t m Qu t

Lâm; các ch : B , B n, Thanh Nhang, Kiên Hành, Hoành Nha... c m

ng và nâng c p. Ngoài vi c khai thác ngu n hàng bên ngoài qua các i

lý, còn chú tr ng khai thác các ngu n hàng s n có c a a ph ng, m

ng các c s ch bi n, xay xát, c khí, cung ng v t t , v n t i hành

khách, hàng hoá, b u n, vi n thông... nh ó, hàng hoá phong phú, d ch

a d ng, áp ng k p th i nhu c u s n xu t và i s ng c a nhân dân.

Th c hi n Ngh quy t Ban Ch p hành Trung ng l n th 6 (khoá

VII) v i m i s nghi p giáo d c, ngành giáo d c huy n có b c phát

LSDB huyen 1930-2005 XB =365=

tri n m i c v quy mô và ch t l ng ào t o. H th ng các tr ng trung

ti u h c c s và giáo d c m m non, tr ng chuyên, l p ch n c s p

p l i theo h ng a d ng hoá các lo i hình giáo d c. Phong trào xây

ng Tr ng chu n Qu c gia "tr ng ra tr ng, l p ra l p" các c p ã chú

ý u t xây d ng. Phong trào toàn dân ch m lo phát tri n s nghi p giáo

c ngày càng sâu r ng có hi u qu . Các hình th c khuy n h c, khuy n tài

phát tri n t ng thôn xóm, dòng h có tác d ng ng viên khích l tinh th n

c t p c a con em. T n m 1993 ti n hành tách riêng kh i ti u h c và

trung h c c s . Ch t l ng d y và h c có ti n b , n m h c 1994-1995 thi

t nghi p luôn t trên m c trung bình c a t nh; có 44 h c sinh t gi i cá

nhân c p t nh, 3 c p qu c gia. N m 1991 huy n c công nh n ph c p

giáo d c ti u h c trong ph m vi toàn huy n. Ngành giáo d c c a huy n

luôn gi v ng danh hi u tiên ti n c a t nh.

i s c g ng v t b c c a ng b và nhân dân huy n nhà, trong

5 n m 1991-1995 do s n xu t và d ch v phát tri n kinh t có b c phát

tri n khá, góp ph n làm cho b m t nông thôn ngày càng i m i i lên,

i s ng nhân dân c c i thi n v n, m c, , h c hành, i l i c nâng

cao. Nhi u gia ình ã xây d ng c nhà c a kiên c khang trang, mua

m ti n nghi sinh ho t, xe máy, máy thu hình.. 15% s h có m c s ng

khá gi , s h nghèo theo tiêu chí Vi t Nam còn 7%, còn l i có m c s ng

trung bình. ó là nh ng k t qu to l n t c trong 10 n m u i m i,

o u ki n ng b và nhân dân ta ti p t c th c hi n th ng l i ph ng

ng, nhi m v n m 1996-2000 i h i i bi u toàn qu c l n th VIII

ra, a s nghi p i m i ti n lên m nh m công nghi p hoá, hi n i

hoá t n c.

Th c hi n s ch o c a T nh u , gi a quý I n m 1996, i h i i

bi u huy n Xuân Thu l n th XII ã di n ra.

LSDB huyen 1930-2005 XB =366=

- ng chí V Xuân Tình c c Bí th Huy n u thay ng chí

Ph m Qu c H ng nh n công tác khác

- ng chí Nguy n V n Côi: Phó bí th th ng tr c Huy n u

- ng chí Nguy n Vi t Quý: Phó bí th , Ch t ch UBND huy n

ây là i h i cu i cùng sau 29 n m h p nh t huy n.

tái l p huy n giao thu , lãnh o phát tri nkinh t - xã h i, m b o qu c phòng - an ninh

(1997-2005)

1. n nh t ch c, th c hi n nhi m v n m 1997, t p trung gi i

quy t tình hình ANNT.

Tr c yêu c u và nhi m v m i c a cách m ng, k h p th 12

Qu c h i khoá IX ra Ngh quy t v u ch nh a gi i hành chính m t s

nh và huy n. Sau khi tái l p t nh Nam nh, ngày 26/02/1997, Chính ph

có Ngh nh s 19/CP v chia tách huy n Xuân Thu thành 2 huy n Giao

Thu và Xuân Tr ng.

Huy n Giao Thu tái l p và i vào ho t ng chính th c t ngày

01/4/1997(1).

m b o s lãnh o, u hành c a c p u ng, T nh u Nam

nh ã có quy t nh ch nh Ban Ch p hành ng b huy n lâm th i.

- ng chí Nguy n Vi t Quý: T nh u viên, Bí th Huy n u .

- ng chí Ph m Tr ng L u: Phó bí th th ng tr c Huy n u

- ng chí Nguy n V n Côi: Phó bí th , Ch t ch UBND huy n

LSDB huyen 1930-2005 XB =367=

Th c hi n Ch th s 10-CT/TU ngày 28/8/1997 c a T nh u Nam

nh, i h i i bi u ng b huy n l n th XXI c t ch c tr ng th

ngày 4 n ngày 06/11/1997, xác nh ph ng h ng, nhi m v lãnh

o

a ng b t n m 1998 n n m 2000 và ki n toàn b máy lãnh o c a

ng b .

Nhìn chung, do có các khó kh n ch quan và khách quan, nên các

ch tiêu kinh t - xã h i (1998-2000) do i h i ng b huy n l n th

XXI ra u t th p. Ch có ch tiêu l ng th c là t và v t 2,4% k

ho ch (ch n nuôi 63,5%; thu s n 86,6%; công nghi p - ti u th công

nghi p, xây d ng c b n 62,7%)... Báo cáo c a Ban Ch p hành ng b

huy n trình tr c i h i khoá XXII ánh giá: "T c t ng tr ng kinh t

(1)- Khi chia tách huy n có 22 xã, th tr n: H ng Thu n, Giao Thanh, Giao H ng,Giao Thi n, Giao L c, Giao An, Giao Xuân, Giao Ti n, Giao Tân, Hoành S n,Giao Nhân, Giao Châu, Giao Y n, Giao Phong, B ch Long, Giao Long, Giao H i,Bình Hoà, Giao Hà, Giao Th nh, Giao Lâm và th tr n Ngô ng.

- Di n tích t nhiên: 22.797 ha, trong ó 10.527 ha t nông nghi p. - Dân s 193.754 ng i, trong ó 26% ng bào theo o Thiên chúa.

- M t dân s : 869 ng i/km2, l c l ng trong tu i lao ng: 84.400 ng i.

và chuy n d ch c c u kinh t gi a các ngành kinh t di n ra r t ch m. V

b n kinh t huy n v n là n n kinh t thu n nông, ngành ngh kém phát

tri n, kinh t bi n k t qu t th p, ch a t ng x ng v i ti m n ng s n có.

Ngành mu i c ng g p khó kh n, giá c không n nh, tiêu th s n ph m

ch m. S n xu t công nghi p, ti u th công nghi p kém phát tri n; xây

ng c b n u t ngày càng gi m, ch t p trung vào các công trình có

n Nhà n c c p; ngân sách huy n và c s có khó kh n, do tình hình an

ninh nông thôn... Các u ki n phát tri n n n s n xu t hàng hoá trong

LSDB huyen 1930-2005 XB =368=

nông - ng - diêm nghi p, công nghi p - ti u th công nghi p còn y u và

thi u, nh t là v n th tr ng, công ngh ch bi n và ch t l ng s n

ph m, ã h n ch t c phát tri n c a các ngành kinh t ".

t khó kh n bao trùm là sau khi tái l p, huy n ang t p trung s p

p ki n toàn, c ng c b máy t ch c cán b ; phát tri n kinh t - xã h i,

thì t tháng 5 n m 1998, tình hình khi u t c a công dân phát sinh và di n

bi n ph c t p. B t u t s khi u t c a m t s công dân xóm 17, 18 xã

Giao An v kinh t i s n xu t và th c hi n chính sách di dân i vùng

kinh t m i. Sau ó nhanh chóng lan ra nhi u xã trong huy n. N m 1998

có 9 xã, n m 1999 có thêm 7 xã, n n m 2000 có 19/22 xã, th tr n trong

huy n có n th khi u t c a công dân v i tính ch t m c khác nhau (1).

i dung khi u t g m nhi u v n , nh ng ch y u là t cáo

nh ng sai ph m trong qu n lý kinh t , qu n lý t ai, xây d ng c b n,

thu t ng thu và các kho n óng góp c a nhân dân.... c a cán b xã, HTX,

cán b xóm i s n xu t.

(1)- Có 14 n i khi u t ông ng i ph c t p: H ng Thu n, Giao L c, Giao An, GiaoThi n, Giao Hà, Bình Hoà, Giao Ti n, Giao Xuân, Giao H ng, Giao Nhân, GiaoTh nh, Giao Thanh, Giao Long và th tr n Ngô ng.

Thành ph n tham gia khi u t có c ng viên, cán b h u trí, c u

chi n binh, th ng binh. Nh ng ng i này th ng gi vai trò c m u ch

o(1). Vi c khi u t c t ch c ch t ch , có ng i ch huy, có s liên k t

gi a các nhóm khi u t các xã v i nhau, th ng xuyên t h p bàn b c

và quyên góp ti n ph c v in n tài li u, n t và ti n tàu xe, n u ng

khi i khi u t . H th ng xuyên kích ng lôi kéo ông ng i lên Huy n,

LSDB huyen 1930-2005 XB =369=

nh, Trung ng khi u t , có l n h ã huy ng t i h n 500 ng i lên

Huy n, 200-300 ng i lên T nh, lên Trung ng khi u ki n.

Tr c tình hình khi u t Giao Thu có xu h ng lan r ng và ph c

p. Ban Th ng v Huy n u ã ch o tri n khai th c hi n Ch th 21

a B Chính tr , Ch th s 11 c a T nh u Nam nh v t ng c ng công

tác m b o an ninh nông thôn. Tháng 4 n m 1998, Ban Th ng v Huy n

ti n hành t ng k t 10 n m công tác m b o an ninh nông thôn và t

ch c sang Thái Bình nghiên c u h c t p kinh nghi m gi i quy t. Tháng

4/1999, T nh u quy t nh thành l p T công tác c a t nh do 1 ng chí

viên Th ng v T nh u làm T tr ng và m t s lãnh o, chuyên

viên các ban ngành, oàn th c a t nh xu ng ch o.

tháng 5/1998-9/1999, huy n ã quy t nh thành l p 14 oàn

thanh tra gi i quy t n th khi u t c a công dân(2). Sau k t lu n thanh

tra ã ti n hành thu h i c m t s ti n và tài s n b th t thoát, ti n hành

lý cán b sai ph m. ã kh i t u tra, truy t , xét x v án tham

(1)- Qua th ng k có 41 ng viên, 11 cán b h u trí, 45 c u chi n binh, 6 th ng binhtham gia khi u t ông ng i.

(2)- 14 oàn thanh tra g m: H ng Thu n, Giao L c, Giao Hà (m i n i 2 oàn); HTXTân Châu (Giao Châu), Bình Hoà, Giao An, Giao Thanh, Giao Nhân, Giao Xuân,Giao Thi n, Giao Th nh (m i n i 1 oàn).

nh ng Giao Xuân, g m 5 b can nguyên là cán b xã, trong ó có nguyên

Ch t ch UBND xã.

Nh ng tình hình v n ti p t c di n bi n ph c t p, ng i khi u t

không nh t trí v i các k t lu n thanh tra, h cho là thanh tra ch a khách

quan, x lý cán b ch a nghiêm. Nh ng ng i c m u, ch huy khi u t

LSDB huyen 1930-2005 XB =370=

ã liên t c kích ng, lôi kéo qu n chúng i khi u t ông ng i và ã gây

ra nhi u v vi c r t ph c t p, nh h ng nghiêm tr ng n an ninh tr t t

và vi c th c hi n các nhi m v chính tr a ph ng.

ng Thu n là xã có tình hình ph c t p nh t và tr thành " m

nóng" v an ninh nông thôn c a huy n Giao Thu .

Ngày 29/7/2000, Ban Ch p hành ng b huy n ã ra Ngh quy t

10-NQ/HU "V m t s ch tr ng gi i pháp n nh tình hình an ninh

nông thôn trong huy n". Tháng 10-2000, Chính ph ã thành l p T công

tác c a Chính ph do 1 ng chí V phó c a T ng Thanh tra Nhà n c làm

tr ng cùng v i m t s lãnh o, chuyên viên c a T ng Thanh tra Nhà

c, m t s c quan Trung ng v ch o và giúp gi i quy t. Cu i

m 2000, huy n và t nh thành l p ti p 15 oàn thanh tra thanh tra

nh ng n i dung mà ng i khi u t còn ngh và ch a nh t trí v i k t

lu n thanh tra t u, trong ó T nh 7 oàn thanh tra các n v : HTX

ng K , H ng Thu n, Giao Hà, Giao L c, Giao Thi n, Giao Nhân, Giao

Th nh và 1 oàn thanh tra v trách nhi m qu n lý kinh t - xã h i c a c p

huy n; Huy n 8 oàn thanh tra các n v : Giao H ng, Giao Thanh,

Giao Long, Giao Xuân, Giao An, Bình Hoà, Giao Ti n và th tr n Ngô

ng. Có n i ph i ti n hành thanh tra l n th 2, th 3.

Phó Th t ng Chính ph Nguy n Công T n v tr c ti p ch o và

i tho i v i nh ng ng i i di n có n th khi u t , t ngày 14-

17/01/2001. Phó Th t ng ã k t lu n t ng v n mà nh ng ng i khi u

còn b c xúc t p trung gi i quy t.

Ngày 31/5/2001, T nh u Nam nh có Ch th s 02-CT/TU "v

vi c t p trung gi i quy t n nh tình hình an ninh nông thôn huy n Giao

Thu " v i quan m ch o là: T p trung cao s lãnh o, ch o c a các

LSDB huyen 1930-2005 XB =371=

p u ng, chính quy n. D i s lãnh o tr c ti p và h tr c a T nh,

a Trung ng, ti n hành ng b các gi i pháp v t t ng, kinh t , t

ch c và pháp lu t. Tr c h t t p trung ch o t t công tác thanh tra m

o khách quan, trung th c, gi i quy t h u thanh tra g n v i c ng c , nâng

cao vai trò lãnh o, ch o c a các c p u ng, chính quy n, oàn th

nhân dân. T ng c ng công tác v n ng qu n chúng, x lý nghiêm minh

các hành vi vi ph m pháp lu t, t ng b c l p l i k c ng, n nh tình

hình.

Th c hi n ch tr ng ch o c a Phó Th t ng Chính ph và c a

Ban Th ng v T nh u và Ban Th ng v Huy n u các oàn thanh tra

a T nh và c a Huy n ã t p trung thanh tra và k t lu n m t cách khách

quan, các sai ph m, ch y u l nh v c qu n lý thu chi ngân sách xã, v n

qu HTX nông nghi p, xây d ng c b n, thu t ng thu nông nghi p, ngày

công lao ng ngh a v công ích, qu n lý t ai, thu ph t hành chính

trong l nh v c th c hi n Lu t Ngh a v Quân s , th c hi n chính sách k

ho ch hoá gia ình.

ng h p toàn huy n s ti n th t thoát ph i thu h i là

1.933.780.276 ; s thóc ph i thu h i là 102.470 kg; c p bán t trái th m

quy n là 54 ha.

Các k t lu n thanh tra l n này c b n c ng i khi u t và nhân

dân nh t trí.

LSDB huyen 1930-2005 XB =372=

Sau các k t lu n thanh tra, huy n t p trung vào thu h i ti n và tài

n b th t thoát, x lý t ai c p, bán trái th m quy n(1). ng th i ki m

m x lý cán b sai ph m(2).

ã chuy n sang u tra truy t xét x 5 v án tham nh ng g m 14

i t ng nguyên là cán b xã (3).

ã u tra, truy t , xét x 2 v án v i 13 i t ng l i d ng khi u

có hành vi vi ph m pháp lu t nghiêm tr ng (4).

Cùng v i vi c t p trung ch o thu h i ti n và tài s n b th t thoát,

lý cán b , ng viên sai ph m sau các k t lu n thanh tra. Huy n u ã

p trung ch o c ng c t ch c b máy, cán b t huy n n c s ; ch

o y m nh các nhi m v phát tri n kinh t - xã h i, c ng c phong trào.

Ch o b u c H ND các c p nhi m k 1999-2004, i h i ng b các

p nhi m k 2000-2005. m t s n i nh ng ng i c m u khi u t ã

gây ra nhi u khó kh n ph c t p cho cu c b u c và i h i ng c s (5).

c p huy n, cu i tháng 12/1999, Ban Th ng v T nh u quy t

nh k lu t v i hình th c khi n trách i v i Ban Th ng v Huy n u

khoá XXI, UBND huy n c ng b k lu t khi n trách. M t s ng chí lãnh

o ch ch t huy n b k lu t v i các hình th c, m c khác nhau v

trách nhi m x y ra tình hình khi u t ph c t p. Tháng 6 n m 2000, ng

chí Phan Minh Tài: U viên Ban Th ng v c ch nh làm Bí th

Huy n u thay ng chí Nguy n Vi t Quý c u ng lên t nh nh n

nhi m v

(1)- Tính n tháng 12/2005, ã thu h i, ti n 1.428.051.852 , thóc 92.754kg.(2)- Cán b sai ph m ã x lý k lu t.(3)- 5 v án tham nh ng: Giao Xuân (1), H ng Thu n (2), Giao Thanh (1), Giao Hà (1)(4)- H ng Thu n 1 v g m 10 i t ng; Giao L c 1 v g m 3 i t ng.

LSDB huyen 1930-2005 XB =373=

(5)- i h i i bi u ng b xã H ng Thu n do nh ng ng i khi u t vào gây r i,nên i h i không b u c BCH ng b khoá m i; m t s n i h v n ng ctri không i b phi u

khác. Tr c ó ng chí Lê Xuân Thu c b u làm Ch t ch UBND

huy n thay ng chí Nguy n V n Côi b b nh qua i.

Do tình hình c th c a a ph ng nên i h i i bi u c a ng

Giao Thu l n th XXII c Ban Th ng v T nh u ch o i h i 2

vòng. i h i vòng I ti n hành t ngày 14 n ngày 15/01/2001. i h i ã

ki m m ánh giá k t qu th c hi n nhi m v do i h i XXI ra, xây

ng ph ng h ng, nhi m v nhi m k 2001-2005, b u oàn i bi u i

i h i ng b t nh. i h i ch a ki n toàn Ban Ch p hành khoá

XXII mà giao cho Ban Ch p hành khoá XXI ti p t c u hành cho n khi

u Ban Ch p hành m i.

i h i ã nghiêm túc ki m m ch ra nh ng sai l m, khuy t m

trong lãnh o, ch o c a các c p u ng trong vi c th c hi n nhi m v

chính tr . Trong lãnh o c a huy n có nh ng vi c, nh ng quan m ch

o, tính th ng nh t ch a cao; m t s n i n i b m t oàn k t. Khi tái

p huy n ã xu t hi n t t ng ch quan, nóng v i, ch a ánh giá úng và

trúng ti m n ng và kh n ng th c hi n, ã ra ph ng h ng và ch tiêu

ph n u quá cao; không d oán và l ng h t nh ng khó kh n ti m n,

nh ng di n bi n ph c t p n y sinh ng phó (1).

Tình hình sau i h i ng b huy n càng di n bi n ph c t p h n.

Tháng 2 n m 2002, Ban Th ng v T nh u ch o cho ng b huy n

Giao Thu t ch c i h i vòng 2 b u Ban Ch p hành ng b huy n

khoá XXII. B máy lãnh o, nh t là lãnh o ch ch t huy n khoá XXII

do yêu c u nhi m v c ng có nhi u thay i.

LSDB huyen 1930-2005 XB =374=

(1)- Báo cáo chính tr c a BCH ng b huy n trình tr c i h i ng b huy n l nth XXII.

- Bí th Huy n u :

+ ng chí Phan Minh Tài làm Bí th Huy n u t tháng 6/2000

n tháng 02/2002, sau ó c u ng lên t nh nh n nhi m v khác.

+ /c Tr n Xuân Giai: T nh u viên, Giám c S Nông nghi p &

PTNT v làm Bí th Huy n u t tháng 02/2002 n tháng 5/2003 sau ó

lên t nh làm Phó Ch t ch UBND t nh.

+ /c Nguy n V n Tu n: T nh u viên, Giám c S Tài chính v

làm Bí th Huy n u t tháng 6/2003-6/2004, sau ó lên t nh làm Phó ch

ch UBND t nh.

+ /c Nguy n Xuân Nghinh làm Bí th Huy n u t tháng 6/2004

n h t nhi m k và c tái c làm Bí th Huy n u nhi m k ti p theo.

- Phó Bí th Th ng tr c Huy n u :

+ /c Ph m Tr ng L u t tháng 4/1997 n tháng 2/2002 c

ngh h u.

+ /c Nguy n Xuân Nghinh t tháng 02/2002 n tháng 6/2004.

+ /c Ph m Duy K t tháng 6/2004 n h t nhi m k và c tái

Phó Bí th th ng tr c Huy n u nhi m k ti p theo.

- Phó bí th , Ch t ch UBND huy n.

+ /c Lê Xuân Thu , t tháng 6/1999 n tháng 02/2002, sau ó

c u ng lên t nh nh n nhi m v khác.

LSDB huyen 1930-2005 XB =375=

+ /c Tr n L ng B ng - Phó ch t ch U ban MTTQ t nh (Q.Ch

ch) t tháng 02/2002 n tháng 6/2004, sau ó c u ng lên t nh

nh n nhi m v khác.

+ /c Tr n V n L u, t tháng 6/2004 n h t khoá và c tái c

Phó bí th , Ch t ch UBND huy n nhi m k ti p theo.

Do t p trung làm t t công tác thanh tra, k t lu n khách quan nh ng

i dung khi u t c a công dân; x lý nghiêm minh cán b sai ph m, thu

i ti n và tài s n b th t thoát, x lý nghiêm minh nh ng ng i l i d ng

khi u t có hành vi quá khích vi ph m pháp lu t, t o ra s ng tình ng

c a nhân dân. ng th i t p trung xây d ng c ng c t ch c b máy,

cán b t huy n n c s , nên n tháng 6/2002, tuy tình hình t ng n i

ng lúc còn g n lên nh ng v n ph c t p nh ng nhìn chung tình hình an

ninh nông thôn trong huy n t ng b c i vào n nh. Các m t ho t ng

và các phong trào trong huy n t ng b c tr l i bình th ng và phát tri n.

2. ng b lãnh o kh c ph c m i khó kh n, n nh tình hình

i m t, y m nh kinh t - xã h i phát tri n.

Cùng v i vi c ti p t c t p trung ch o gi i quy t nh ng t n ng

sau thanh tra, Ban Ch p hành ng b huy n ã chuy n m nh sang lãnh

o, ch o ph c h i và y m nh phát tri n kinh t - xã h i, t ng b c n

nh tình hình nông thôn, c i thi n i s ng nhân dân. Các ch tiêu kinh t

- xã h i ch y u t n m 2003 n 2005 u t và v t k ho ch ra,

m sau cao h n n m tr c (tr ch tiêu dân s ).

+ S n xu t nông nghi p: N m 2003, Huy n u ch o th c hi n

ch tr ng công tác d n n i th a trong s n xu t nông nghi p. K t qu

ch trong m t th i gian ng n tri n khai, công tác d n n i th a trong

nông nghi p ã t c k t qu t t. T bình quân 3-4 th a/h xu ng còn

LSDB huyen 1930-2005 XB =376=

1-2 th a/h . N m 2005, di n tích gieo tr ng t 21.171 ha, t ng 1,6% k

ho ch n m, nh ng di n tích cây l ng th c gi m 1,09%, di n tích lúa gi m

1,57% so v i n m 2004, do m t s di n tích n ng su t th p chuy n d ch

sang nuôi tr ng thu s n. Do nh h ng nghiêm tr ng c a thiên tai, nh t là

n bão s 7 nên n ng su t, s n l ng lúa gi m. N ng su t lúa c t

103,07 t /ha, b ng 76,36% so v i 2004, t ng s n l ng c n m t 82.014

n, b ng 77,85% k ho ch n m và b ng 75,33% so v i n m 2004. Ti n

hành do c l p b n a chính, c p gi y ch ng nh n quy n s d ng t

cho các xã, th tr n và các c quan theo Ch th 29 c a UBND t nh. Ti n

hành giao 774 ha t cho các h nuôi tôm, ngao v ng t i các xã Giao

Thi n, Giao L c, Giao Xuân, Giao H i. Công tác qu n lý h p tác xã nông

nghi p, diêm nghi p có s i m i, th c hi n t t ch c n ng t ch c h ng

n, làm d ch v kinh t h phát tri n, ch t l ng các d ch v v t t , k

thu t, t i tiêu có ti n b và t ng b c nâng cao.

ch n nuôi phát tri n khá: àn l n t 72.078 con, t ng 0,53% k

ho ch, àn bò 2.476 con, t ng 36,04% so v i n m 2004, àn trâu 1.011

con, b ng 96,93% so v i n m 2004.

+ Ngành thu h i s n: Huy n ã xây d ng xong quy ho ch phát

tri n ngành thu s n giai n 2004-2010, ã khai thông p V p, t o u

ki n phát tri n nuôi tr ng thu h i s n vùng C n Ng n. ng th i b sung

ng m c nuôi tôm công nghi p, bán thâm canh B ch Long, Giao Phong.

Tính n n m 2005 di n tích nuôi tr ng thu h i s n ã t 5.000 ha. T ng

n l ng nuôi tr ng, ánh b t t 14.100 t n, v i giá tr 150 t ng, b ng

101,5% k ho ch n m (khai thác: 5.850 t n, giá tr 40 t ng; nuôi tr ng:

8.200 t n, giá tr 93,6 t ng; d ch v : giá tr 15,5 t ng). Ngoài ra

ngành ã v n lên m t b c chuy n giao công ngh sinh s n tôm sú, tôm

he, cua, ngao Nh t B n cho 9 tr i s n xu t gi ng thu s n, ã s n xu t

LSDB huyen 1930-2005 XB =377=

c 120 tri u gi ng tôm sú, tôm he; 1,2 tri u cua gi ng; s n xu t nhân t o

và khai thác t nhiên c 250 t n ngao gi ng. Kinh t bi n phát tri n,

nh t là l nh v c nuôi tr ng ã gi i quy t c nhi u công n vi c làm cho

ng i lao ng xoá ói gi m nghèo. Nhi u ch m ã tr thành tri u phú,

phú ( n hình: nuôi ngao Giao Xuân có h ông Nguy n V n C u t

400-600 t n/n m, ông Ph m V n Th c t 500-700 t n/n m; nuôi tôm:

ông Cao V n Ba - Giao Phong t trên 10 t n/n m, h ông Tr n V n Am -

Giao Long nuôi tôm sú 4-5 t n/n m, nuôi thu s n n c ng t: h ông Tr n

n S - Giao Long doanh thu t 70-80 tri u ng/n m).

+ Ngành s n xu t công nghi p - ti u th công nghi p: n m 2005

nhìn chung có b c t ng tr ng khá, nh t là ngành s n xu t v t li u xây

ng, c khí, óng tàu, thêu ren và mây tre xu t kh u.

+ Ngành s n xu t v t li u xây d ng: Công ty C ph n S n xu t V t

li u xây d ng Giao Thu có 1 Nhà máy Tuynel, n m 2005 xây d ng thêm

1 Nhà máy n a i vào ho t ng cho s n l ng hàng n m t 45-50 tri u

viên g ch/n m, t ng 24,5% k ho ch, s n xu t ngói 50.000 viên/n m b ng

100% k ho ch. M t s doanh nghi p óng tàu v n t i ã óng c tàu t i

tr ng t 1.000-3.500 t n, doanh thu hàng n m c t 80 t ng, n

hình nh Công ty TNHH óng tàu Trung B , Xí nghi p óng tàu H ng

Hà; Công ty Trách nhi m h u h n c khí Quy t Ti n (Giao Ti n) và m t

c s v tinh hàng n m ã s n xu t trên 1.000 máy tr n bê tông và máy

p lúa, doanh thu c t 7-8 t ng.

Các làng ngh truy n th ng, ngoài 5 làng ngh s n xu t mu i ráo

t 45.000 t n, s n xu t mu i I t 10.500 t n t ng 16,07% k ho ch. Làng

ngh n c m m Sa Châu có kho ng 10 h có v n s n xu t trên d i 300

tri u ng/h , còn l i s n xu t nh l , ch a có th ng hi u, nên phát tri n

ch m.

LSDB huyen 1930-2005 XB =378=

Ngành ngh nông thôn m i phát tri n ch y u quy mô nh . N m

2005 có 9.800 lao ng tham gia, t giá tr 110,5 t ng, trong ó:

- Ngh móc s i, thêu ren: là m t trong nh ng ngh phù h p v i lao

ng ph thông nông thôn, có 2.898 ng i, giá tr s n xu t t 9.596

tri u ng.

- Ngh mây tre, giang, b chu i xu t kh u, có 374 lao ng tham

gia, giá tr t 2.331 tri u ng.

- S n xu t n m: n hình nh h ông Doãn V n Th ng - H p tác

xã Minh Châu (Giao Châu) có quy mô s n xu t hàng n m s d ng 60-70

n r m r làm nguyên li u s n xu t c 15-20 t n n m các lo i, doanh

thu t 200 tri u ng, gi i quy t vi c làm n nh cho 10-12 lao ng

nông nhàn, thu nh p bình quân 30.000 /ngày công. H ông Cao V n Th ,

ông V c H i - H p tác xã Quy t Th ng (Giao Ti n) s d ng trên 100

n r m r , s n xu t n m m , s n l ng thu c 20-25 t n n m, doanh thu

t 250 tri u ng, gi i quy t 7-10 lao ng th ng xuyên v i m c l ng

n 1 tri u ng/tháng.

+ Công tác phòng ch ng bão l t: N m 2005, hoàn thành công trình

thi công c ng Cai , a vào s d ng tr c mùa m a bão. Ch o h ê

lý kh c ph c h u qu do bão s 2, s 6. c bi t c n bão s 7 v i s c

gió m nh trên c p 12, tr c ti p b vào Nam nh, trong ó có huy n

Giao Thu . Công tác phòng c ng bão l t ã c ch o tri n khai kh n

tr ng, quy t li t, nh ng do s c gió quá m nh ã làm toàn b tuy n ê

bi n c a huy n b tàn phá nghiêm tr ng, nhi u m ê b s t l , b tràn và

nh ê Ti n Lang, c ng s 9, C V y - Ang Giao Phong, ông - Tây

ng Thanh Niên, Tây C n Tàu - Qu t Lâm, ê sông Sò (Giao Ti n).

Nh ng do ta gi c ê tuy n hai, nên n c m n không tràn vào c

LSDB huyen 1930-2005 XB =379=

làng m c, ru ng ng và không x y ra thi t h i v ng i, nh ng h u

qu do thiên tai gây ra r t n ng n . T bão s 2 n s 7, Ban ch huy

phòng ch ng l t bão huy n ã huy ng g n 100.000 ngày công và nhi u

t t , ph ng ti n kh c ph c h u qu các c n bão, m b o an toàn tính

ng nhân dân, h n ch n m c th p nh t thi t h i v tài s n c a Nhà

c và c a nhân dân.

+ Ngành th ng m i, d ch v : Ho t ng trên a bàn huy n ngày

t phát tri n, th tr ng hàng hoá phong phú. T ng thu th ng m i trong

2 n m 2004, 2005 t ng bình quân 6,53% n m, giá tr s n xu t nguyên li u

và hàng xu t kh u t 61 t ng. T ng m c bán l c t 195 t ng,

ng 18,18% so v i n m 2004. T ng doanh thu du l ch, bãi t m Qu t Lâm

hàng n m t kho ng 77.000 khách du l ch, c t 9,6 t ng, b ng

100% k ho ch. D ch v vi n thông ã nâng c p 3 tr m vi n thông t i

trung tâm huy n, i ng, Giao Y n và tri n khai l p t hoà m ng 3

ng ài ALCATEL-100E10, m i t ng ài có dung l ng 5.000 s ; phát

tri n thêm 3.250 máy n tho i c nh b ng 100,5% k ho ch (16% s h

có máy n tho i c nh), doanh thu t d ch v b u n t 2.020 tri u

ng, t ng 1% so v i k ho ch. D ch v v n t i, n m 1997 huy n có 1 H p

tác xã v n t i ng b có 18 u xe (11 xe khách và 7 xe v n t i hàng

hoá) u xe hàng n m u t ng, n 2004 ã có 39 u xe; 1 H p tác xã

n t i thu , sau chuy n i thành Công ty C ph n V n t i sông bi n v i

5 tàu, t ng tr ng t i 3.000 t n, ã m b o t t nhu c u i l i c a hành

khách và v n t i hàng hoá c a a ph ng.

+ Ngành giáo d c - ào t o: N m 2000-2005 các ngành h c, b c

c hoàn thành v t m c ch tiêu k ho ch huy ng h c sinh n tr ng,

th c hi n ph c p, giáo d c ti u h c và trung h c c s úng tu i; tri n

khai t t vi c i m i giáo d c ph thông i v i l p 4 và l p 9. ã có 3

LSDB huyen 1930-2005 XB =380=

tr ng m m non, 26/28 tr ng ti u h c, 2 tr ng trung h c c s và 1

tr ng trung h c ph thông t chu n Qu c gia. Ngành giáo d c - ào t o

và 3 tr ng trung h c ph thông công l p c công nhân là n v tiên

ti n xu t s c.

Phong trào khuy n h c khuy n tài trong huy n phát tri n r ng kh p

22/22 xã có H i Khuy n h c, ho t ng có hi u qu . Toàn huy n có 500

chi h i v i 20.690 h i viên (trong ó dòng h 285, thôn xóm 120; Nhà

chùa, x o 15; tr ng h c 80; c quan 7 chi h i). Qu khuy n h c do

nhân dân óng góp 922.815.000 . Có 15.490 gia ình ng ký t "Gia

ình hi u h c". Nh ng n v n hình tiêu bi u: H i Khuy n h c xã Giao

Th nh, Giao Long, Giao Ti n, Giao Hà, Bình Hoà. H i Khuy n h c dòng

: h Phan (th tr n Ngô ng), h inh Ng c (Giao An), h Nguy n

(Bình Hoà), Giáo x Th c Hoá (Giao Th nh), Chùa Diêm n (th tr n

Ngô ng), Công ty Qu n lý khai thác công trình thu l i Xuân Thu .

+ Công tác v n hoá - xã h i: Phong trào "Toàn dân oàn k t xây

ng i s ng v n hoá" c y m nh, n n m 2005 toàn huy n có

26.695 gia ình c công nh n "gia ình v n hoá", 78 làng c công

nh n là làng v n hoá c p huy n, 9 thôn làng, 9 c quan, 20 tr ng h c, 5

tr m y t t danh hi u n v v n hoá c p t nh. Khu dân c tiêu bi u là:

xóm 10 Hùng Ti n, xóm 6 Quy t Th ng, xóm 10 Quy t Ti n (Giao Ti n);

xóm 8, 12 (Giao Hà); xóm 18, 19 (Giao Long); xóm 17 (Giao L c); xóm 6

(Giao An)... Phong trào xây d ng "x h o tiên ti n, gia ình công giáo

ng m u" ã có 22/83 x h o t danh hi u tiên ti n và g n 2.000 h

dân gia ình công giáo g ng m u. n hình: x Hoành Nh (Giao Hà),

giáo Duyên Th (Giao Nhân), h giáo L c Nghi p (Giao Thi n)... nhi u

m li n không có ng i nghi n hút, sinh con th 3 nh h Tân Khai

(Giao H i), h Tân Châu (Giao Xuân), h Hoành T (Hoành S n).

LSDB huyen 1930-2005 XB =381=

Công tác xây d ng xã t chu n Qu c gia v y t , n n m 2005

toàn huyên có 16 xã t chu n Qu c gia v y t . Công tác ch m sóc s c

kho nhân dân c m b o, không có d ch b nh l n x y ra. Công tác

truy n thông k ho ch hoá gia ình, dân s trung bình n m 2005 so v i

2004, t ng 0,72%; t l t ng dân s t nhiên 1,01%, t ng 0,01%; t l

ng i sinh con th 3 tr lên 23,33%, t ng 4,14%; t su t t ng 0,5%0 so v i

2004. T l tr em d i 5 tu i suy dinh d ng là 19,4%.

+ Công tác quân s , qu c phòng a ph ng: n m 2005 hoàn thành

2 giai n hu n luy n l c l ng dân quân t v , t ch c di n t p chi n

u tr an t i xã Giao Hà, th c hi n t t chính sách h u ph ng quân i.

Nhân k ni m 60 n m thành l p Quân i nhân dân Vi t Nam và 15 n m

ngày H i qu c phòng toàn dân, huy n t ch c cu c thi "S ng mãi ph m

ch t anh b i c H " có 35.000 bài d thi. c bi t nhân k ni m 60

m Cách m ng Tháng Tám và Qu c khánh 02/9, m t vinh d , t hào l n

lao i v i ng b và quân, dân huy n Giao Thu và nhân dân các xã:

Giao Ti n, Giao Tân, Giao Long, Giao Y n, Giao Phong, Hoành S n c

Nhà n c phong t ng danh hi u Anh hùng l c l ng v trang nhân dân

th i k ch ng th c dân Pháp và 2 xã Giao H i, Giao Lâm th i k ch ng

xâm l c.

+ Công tác an ninh, tr t t : L c l ng công an t huy n n c s ,

ph i h p v i l c l ng quân s biên phòng, phát ng m nh m phong

trào thi ua "vì an ninh T qu c" v n ng qu n chúng nhân dân h ng

ng t cao m t n công tr n áp các lo i t i ph m. T ch c cu c thi v n

ngh qu n chúng v i ch "Toàn dân tham gia phòng ch ng ma tuý" và

cu c thi tìm hi u "Công an nhân dân vì bình yên cu c s ng". ã b t và v n

ng 13 i t ng có l nh truy nã ra u thú, b t kh i t 23 v v i 23 i

ng tàng tr , mua bán ma tuý và 60 i t ng s d ng trái phép ch t ma

LSDB huyen 1930-2005 XB =382=

tuý; 5 v 6 i t ng s n xu t kinh doanh hàng gi , hàng c m, v n hoá

ph m i tru ; 2 v ch a mãi dâm; 35 v ánh b c v i 181 i t ng.

ng s v án th lý là 58, t l u tra phá án t 80,7%, v t 5,7% ch

tiêu k ho ch ra.

+ Công tác xây d ng ng c coi tr ng, n m 2005 ã thành l p

i 1 ng b , 9 chi b tr c thu c Huy n u , hoàn thành vi c i th ng

viên cho 6.843 ng chí theo úng quy nh c a ng. Trong 5 n m

(2001-2005) huy n ã trao t ng huy hi u 40, 50 n m tu i ng cho 416

ng chí; bi u d ng 38 t ch c c s ng, 67 ng viên xu t s c trong 3

m li n; k t n p 787 ng viên m i.

+ Công tác xây d ng chính quy n: Tri n khai th c hi n Ngh nh

172 c a Chính ph và Quy t nh c a U ban nhân dân t nh Nam nh v

vi c t ch c l i các c quan chuyên môn thu c U ban nhân dân huy n: tái

p Phòng T pháp, Phòng Y t , thành l p Phòng Tài nguyên - Môi tr ng;

i tên Phòng T ch c - xã h i thành Phòng N i v - Lao ng - Th ng

binh và xã h i, s p x p biên ch , b nhi m cán b lãnh o các phòng ban,

theo quy nh. Ti n hành u ch nh, s p x p cán b , công ch c xã, th tr n

theo Quy t nh 1972/2005/Q c a U ban nhân dân t nh.

+ Cu c b u c H i ng nhân dân 3 c p c ch o ch t ch , m

o dân ch , úng lu t và an toàn.

Tích c c tri n khai th c hi n c ch "m t c a" t i các xã, th tr n,

m b o 100% k ho ch ra.

+ Công tác M t tr n T qu c, các oàn th nhân dân ã có nh ng

ti n b , ph ng th c ho t ng ngày càng i m i và có hi u qu . Thông

qua các cu c v n ng nh : "Toàn dân oàn k t xây d ng i s ng v n

hoá khu dân c "; cu c v n ng vì ng i nghèo và phong trào xây d ng

LSDB huyen 1930-2005 XB =383=

khu dân c 5 không do Trung ng M t tr n T qu c Vi t Nam và U ban

MTTQ t nh Nam nh phát ng t k t qu 100% khu dân c t ch c

ngày h i i oàn k t toàn dân bình ch n:

- 33.813 h t tiêu chu n gia ình v n hoá.

- 160/332 khu dân c t tiêu chu n khu dân c tiên ti n

- 102 khu dân c t tiêu chu n 5 không.

- 107 khu dân c không có ng i sinh con th 3.

- 138 khu dân c không có ng i nghi n ma tuý.

- 158 khu dân c không có t n n xã h i

- 232 khu dân c không có ng i vi ph m an toàn xã h i.

- 305 khu dân c có t t qu n.

- 332 khu dân c có t hoà gi i.

Phong trào " n n áp ngh a" c phát ng và duy trì u n.

m 2005, Qu " n n áp ngh a" có 730 tri u ng, ã xây 26 nhà và

a ch a 41 nhà cho th ng binh n ng, các i t ng chính sách khác t

ngu n b o hi m xã h i.

Cu c v n ng "vì ng i nghèo" ã làm m i 173 nhà i oàn k t,

a ch a 296 nhà, t ng giá tr 1.949.000.000 ng. n nay trong huy n

không còn h nào nhà tranh tre, n a lá d t nát. N m 2005, U ban

MTTQ huy n Giao Thu c U ban Trung ng MTTQ Vi t Nam t ng

ng ghi công n v ã hoàn thành xoá xong nhà tranh tre d t nát cho

ng i nghèo. Ngoài ra Ngân hàng huy n còn cho ng i nghèo vay v n

1,23 t ng gi i quy t vi c làm, b ng 102% k ho ch n m. S lao ng ã

qua ào t o ngh là 21.460 ng i, t l lao ng qua ào t o là 21%, gi i

LSDB huyen 1930-2005 XB =384=

quy t vi c làm m i cho 6.235 ng i b ng 100,42% k ho ch. Qua ti n

hành u tra s h nghèo theo tiêu chí m i (2005) là 12,32%.

Tháng 4-1997, huy n Giao Thu tái l p, g m 22 công oàn c s

i 820 oàn viên. Ngày 18-3-2000, Công oàn ngành Giáo d c - ào t o

Giao Thu chính th c chuy n giao cho Liên oàn Lao ng huy n qu n lý,

nâng t ng s oàn viên lên 2.875 ng i. Th c hi n ch tr ng thành l p

ch c công oàn c s 22 xã, th tr n v i 442 oàn viên và thành l p 8

ch c công oàn ngoài qu c doanh v i 275 oàn viên. n nay Liên

oàn Lao ng huy n qu n lý t ng s oàn viên là 3.857.

Ho t ng c a Liên oàn Lao ng trong phong trào thi ua "lao

ng gi i", phong trào "an toàn v sinh lao ng, phòng ch ng cháy n ",

phong trào "xanh, s ch, p" trong các c quan, doanh nghi p, phong trào

"2 t t" trong nhà tr ng, phong trào "liên k t ph c v s n xu t nông

nghi p"... c ông o oàn viên h ng ng. K t qu t các phong trào

trên Liên oàn Lao ng huy n hàng n m c x p lo i A c a t nh, c

ng nhi u B ng khen và C c a t nh.

+ Ho t ng H i Liên hi p Ph n , thông qua hai k i h i l n th

XVI (1997-2001), i h i l n th XVII (2002-2007) t ch c h i, b máy

cán b các c p h i c nâng cao c v s và ch t l ng. Các ho t ng

a h i h ng v c s thi t th c, phù h p, áp ng nguy n v ng chính

áng c các t ng l p ph n nhi t li t h ng ng các phong trào do

Trung ng H i phát ng: phong trào "Ph n giúp nhau làm kinh t gia

ình" và phong trào "Ph n tích c c h c t p, lao ng sáng t o, nuôi d y

con t t, c n ki m xây d ng t n c" ã thu hút 22.642 cán b , h i viên

ng ký th c hi n. K t qu trong 4 n m th c hi n có 7 t p th H i Ph n

xã, th tr n và 158 chi h i ph n và t n công t tiêu chu n t p th xu t

LSDB huyen 1930-2005 XB =385=

c. Các c p H i Ph n ã bình xét c p Gi y ch ng nh n cho 18.808 cán

h i viên t chu n xu t s c (trong ó có 9.147 cán b h i).

Cu c v n ng Vì ng i nghèo tri n khai t Quý IV n m 2004 n

nay các c p h i ã v n ng cán b , h i viên ng h làm m i và s a ch a

6 nhà tình th ng t ng 6 ph n nghèo, th m t ng quà 58 ph n có hoàn

nh c bi t khó kh n, m c b nh hi m nghèo, t ng giá tr 106.000.000 .

Ngoài ra các c p h i còn khai thác các d án, ký h p ng u thác cho ph

vay v n phát tri n kinh t , xóa ói gi m nghèo c a a ph ng, v i

ng s v n là 28 t 659 tri u ng cho 6.236 l t ph n nghèo, c n

nghèo vay v n. T ch c 86 l p d y ngh , t o vi c làm cho 3.420 lao ng

nông thôn, t ng thu nh p c i thi n i s ng gia ình.

Ngoài các phong trào trên, các c p h i còn thành l p 289 Câu l c b

i 7 lo i hình khác nhau, thu hút 58.237 thành viên tham gia sinh ho t các

lo i hình câu l c b : Câu l c b Ph n không sinh con th 3; Câu l c b

xây d ng gia ình h nh phúc; Câu l c b Ph n v i pháp lu t; câu l c b

ph n vì s phát tri n và bình yên tuy n bi n; Câu l c b phòng ch ng

buôn bán ph n và tr em giáo d c ng l i, chính sách c a ng,

pháp lu t c a Nhà n c Ngh quy t, u l H i cho ph n .

Hàng n m, các c p h i t ch c h i thi "Cán b h i c s gi i" và

"Báo cáo viên gi i", "Bi u d ng ph n làm kinh t gi i" nhân r ng các

n hình tiên ti n t hi u qu , nh m ng viên khích l phong trào ph

ngày càng phát tri n.

i nh ng ho t ng trên, trong nh ng n m qua (1997-2005)

phong trào ph n trong huy n ã có nhi u t p th , cá nhân xu t s c, tiêu

bi u c Trung ng h i Liên hi p Ph n Vi t Nam 6 n m li n t ng

ng khen H i Liên hi p Ph n huy n; 3 n m li n c U ban nhân dân

LSDB huyen 1930-2005 XB =386=

nh t ng B ng khen. H i Liên hi p Ph n th tr n Qu t Lâm, H i Liên

hi p Ph n Giao Ti n, Giao H i 12 n m li n c Trung ng H i Liên

hi p Ph n Vi t Nam t ng C xu t s c và B ng khen và nhi u cán b h i

huy n n c s c t ng danh hi u Chi n s thi ua, B ng khen c a

Trung ng h i, c a Chính ph và UBND t nh.

Nhìn chung trong 9 n m (1997-2005) k t khi huy n Giao Thu

c tái l p, trong ó có 4,5 n m (1998-2002) do tình hình nông thôn

không n nh, ã gây khó kh n v nhi u m t, kìm hãm t c phát tri n

kinh t - xã h i. Sau i h i ng b huy n l n th XXII (vòng 2), nh t là

tháng 6 n m 2002, tình hình an ninh nông thôn m i d n d n n nh,

kinh t t ng b c phát tri n, 10 ch tiêu l n mà i h i XXII ra u t

và v t k ho ch. Trong nông nghi p có b c chuy n d ch tích c c v c

u gi ng, cây tr ng, v t nuôi theo h ng s n xu t hàng hoá. trên l nh v c

n xu t công nghi p - ti u th công, xây d ng c b n, th ng m i, d ch

, tài chính - ngân sách có b c t ng tr ng khá, l nh v c v n hoá xã h i

có nhi u chuy n bi n ti n b . T c t ng tr ng GDP t 7,42% (t ng

1,42% so v i ch tiêu i h i); công nghi p - xây d ng t ng 1,12%; giá tr

n xu t nguyên li u và hàng xu t kh u t ng 5,1%; d ch v t ng 1,49%;

n l ng nuôi tr ng thu s n t ng 6,42%; thu ngân sách t ng 5%; s n

ng th t l n h i t ng 10%; s n l ng mu i t 100% ch tiêu. An ninh

nông thôn ngày càng n nh, b m t nông thôn có nh ng kh i s c m i,

i s ng v t ch t và tinh th n c a nhân dân t ng b c c c i thi n và

nâng lên (trên 80% s h dân có nhà kiên c ; 71% h có tivi màu; 52% h

có xe g n máy; 25% h s d ng n tho i c nh) là u ki n thu n l i

b n ng b ti p t c lãnh o a s nghi p công nghi p hoá - hi n

i hoá nông nghi p nông thôn huy n nhà ti n lên nh ng n m ti p theo.

LSDB huyen 1930-2005 XB =387=

t lu n---

Giao Thu ã tr i qua hàng ngàn n m t th i inh - Lê n nay, do

bi n i c a t nhiên và l ch s , a danh Giao Thu c ng bi n ng

theo th i gian. Ch t sau Ba L t phá h i (1787) thì vùng t này m i n

nh và ngày càng m r ng, ti n xa ra bi n ông. Quá trình m t, ông

cha ta, t th h này n th h khác, ã bao m hôi công s c và c máu

ng, v t l n v i thiên nhiên (m a r ng bão bi n) quai ê l n bi n, c i

o ng ru ng, m i có nh ng cánh ng phì nhiêu, bát ngát ngày nay.

n v i quá trình quai ê l n bi n, m r ng b cõi, trong quá trình

ch s y cam go ác li t, ã hun úc nên nh ng truy n th ng quý báu c a

ng i dân Giao Thu , oàn k t, th y chung, nhân h u trong cu c s ng

ng ng; c n cù, d ng c m trong lao ng s n xu t; kiên c ng, b t

khu t trong u tranh ch ng c ng quy n, áp b c, b t công, ch ng gi c

ngo i xâm. Truy n th ng ó là m ch ngu n n i li n quá kh v i hi n t i;

nuôi d ng tinh th n yêu n c, b i p trí tu , khí phách anh hùng, ó là

nhân cách và ph m giá cao p c a ng i dân Giao Thu . c bi t là khi

có ng C ng s n Vi t Nam ra i, lãnh o nhân dân ta u tranh giành

c l p dân t c; b o v T qu c và xây d ng ch ngh a xã h i. Truy n

th ng ó càng c nhân lên g p b i.

Trong quá trình l ch s ó, t th c ti n các phong trào cách m ng

i nh ng u khuy t m c a ng b và phong trào qu n chúng, l i

cho ng b nhi u kinh nghi m và bài h c quý giá.

1. Th u su t quan m, ng l i cách m ng c a ng, v n

ng sáng t o vào u ki n c th c a a ph ng, trong t ng giai

n, c a t ng c p u , tr c h t là vai trò c a nh ng ng i ng u.

LSDB huyen 1930-2005 XB =388=

Quán tri t và t ch c th c hi n úng các quan m, ng l i c a

ng là nhân t quy t nh m i th ng l i c a cách m ng. Còn th ng l i

n âu, hoàn toàn do n ng l c lãnh o, ch o và t ch c th c hi n m t

cách sáng t o c a t ng c p u , tr c h t là nh ng ng i ng u, dám

ch u trách nhi m, bi t n m th i c , th c thi nhi m v thì m i ng l i,

ch tr ng c a ng s thành công ho c ng c l i.

+ Cu i i chi n th gi i l n th 2, tháng 3/1945 khi phát xít Nh t

o chính Pháp, c chi m ông D ng. Trung ng ng ra Ch th

"Nh t - Pháp ánh nhau, hành ng c a chúng ta "ch p hành ng l i ó,

ta ã c n c tình hình a ph ng, y m nh m i m t ho t ng ón th i

. Khi quân i Liên Xô ti n vào gi i phóng n c c qu c xã, ng th i

ti n xu ng Hoa Nam bu c phát xít Nh t u hàng ng minh vô u ki n.

Tình th cách m ng chuy n bi n mau l . Trong khi ch a có L nh T ng

kh i ngh a c a trên, các ng viên c ng s n Giao Thu cùng v i các ng

viên Xuân Tr ng g p rút h p chu n b . C ng là lúc nh n c L nh T ng

kh i ngh a trên a v , ch v i h n ch c ng viên ã lãnh o và huy

ng c hàng ngàn qu n chúng cách m ng v trang giành tr n v n chính

quy n trong Cách m ng Tháng 8 n m 1945.

Trong th i k ch chi m óng Giao Thu (9/1949-12/1951) (th i

2 n m 4 tháng) nhi u cán b , ng viên b ch b t, m t s c u an, b c

nh c, m i a ph ng ch còn 5-7 ng viên kiên trung b t khu t, ng

ã lãnh o cán b , ng viên bám t, bám dân ph c h i c s , u

tranh v i ch t th p n cao, t h p pháp n b t h p pháp, t u tranh

kinh t , chính tr ti n lên u tranh v trang. Khi chi n d ch Hoà Bình thu

ông (1951-1952) ph i h p v i chi n tr ng chính, tranh th th i c khi

ngu quân ngu quy n hoang mang dao ng và có s chi vi n c a c p

trên, ta ã phát ng qu n chúng vùng lên phá t tr gian m r ng khu du

LSDB huyen 1930-2005 XB =389=

kích. C ng nh v y, tháng 5-1954, ph i h p v i chi n d ch iên Biên Ph ,

quân dân Giao Thu ã ph i h p v i b i bao vây n b t Ngô ng,

u Xi M ng, Hoành Nha, Nam n tiêu di t v trí Th c Hoá, quét s ch

n t ngu , quê h ng hoàn toàn gi i phóng.

- S v n d ng ch tr ng m t cách máy móc, thi u sáng t o s gây

u qu nghiêm tr ng nh vi c v n d ng ng l i “kháng chi n ki n

qu c” lãnh o lúc õ ã say s a bàn th o nhi u vi c ki n thi t h ng

thôn, t s nhà mà xem nh vi c chu n b s n sàng chi n u. Tháng

9/1949 khi quân thù m r ng chi n tranh c n k t i a ph ng, l ra ph i

cao t t ng quy t tâm bám t, bám dân ch ng ng phó v i

ch, nên lúng túng b ng, ã cho các c quan, ban ngành c a huy n k

c quan u não s tán sang Thái Bình, khi quân thù ánh chi m, chúng

àn áp, kh ng b phá ho i phong trào m t cách kh c li t, chúng l p b

máy kìm k p nhân dân vô cùng tàn kh c, su t 2 n m 4 tháng (9/1949-

12/1951) gây bi t bao t n th t cho phong trào.

- Trong phong trào h p tác hoá (1960-1962) s v n d ng ch d o

ch y theo phong trào thi ua phát tri n h p tác xã, ã b qua các b c t

th p n cao, t t i công ti n lên h p tác xã; b qua các nguyên t c: dân

ch , t nguy n, cùng có l i. ã thúc ép qu n chúng b qua t i công vào

p tác xã t i 90% s h . Khi g p khó kh n, thu nh p th p kém, xã viên

xin ra, òi l i ru ng t, công c ã nh p vào h p tác xã, phong trào h p

tác hoá tan rã t ng m ng, nhi u n m sau m i ph c h i c.

- Trong s nghi p i m i (ch y u là t nh ng n m 1990 n

1997) vi c v n d ng ng l i i m i t c ch qu n lý quan liêu bao c p

sang c ch th tr ng theo nh h ng xã h i ch ngh a, c ng do nóng

i, ch quan, nên vi c ra m c tiêu không phù h p, huy ng quá m c

LSDB huyen 1930-2005 XB =390=

óng góp c a nhân dân. Vi c v n hành và qu n lý Nhà n c trên m t s

nh v c thi u ch t ch , nh t là v qu n lý ngân sách, qu n lý t ai, trong

xây d ng c b n ( n, ng, tr ng, tr m) làm th t thoát, lãng phí ti n

a Nhà n c và nhân dân, gây b c xúc, b t bình trong nhân dân, d n n

khi u ki n kéo dài, nông thôn m t n nh, nh h ng n phong trào m i

t và lòng tin trong nhân dân.

2. Xây d ng ng là nhi m v then ch t, là h t nhân lãnh o

i phong trào cách m ng, òi h i ng b ph i m nh v chính tr , t

ng, t ch c, m i hoàn thành c s m ng l ch s trao phó.

Nh ng th ng l i to l n có ý ngh a chi n l c c a cách m ng, b t

ngu n t nhi u nhân t , trong ó nhân t quy t nh là s lãnh o úng

n, sáng t o c a ng C ng s n Vi t Nam, do Ch t ch H Chí Minh

sáng l p, lãnh o và rèn luy n. Trong quá trình lãnh o, ch o phong

trào cách m ng t i a ph ng, xem xét ánh giá ch t l ng, hi u qu

a quá trình công tác xây d ng ng trên 3 m t: chính tr , t t ng, t

ch c t t hay ch a t t là th hi n vai trò h t nhân lãnh o c a t ng chi

. Chi b ph i luôn ch m lo n s oàn k t trong ng, trên c s th ng

nh t v chính tr , t t ng, v ý chí và hành ng cách m ng, th ng

xuyên l y t phê bình và phê bình, giúp nhau cùng ti n b ; xem xét vai trò

ti n phong g ng m u, tuân th k lu t ng c a t ng ng viên, cán b

ch ch t g ng m u, gi gìn o c, ph m ch t n v ó.

Tôn ch m c ích c a ng ra là: " c l p dân t c, ti n lên ch

ngh a xã h i và ch ngh a c ng s n" mà m c tiêu tr c m t là làm cho

"dân giàu, n c m nh, xã h i công b ng, dân ch , v n minh". Ngoài ra

ng không còn m c ích nào khác. T ó m i t ch c ng, m i ng

viên ph i t xác nh cho mình quan m, l p tr ng nh t quán, dù hoàn

LSDB huyen 1930-2005 XB =391=

nh nào, tình th nào c ng v ng vàng, không lay chuy n. Các th h ng

viên tr c ây t khi có ng, ch v i s l ng ít i, nh ng ã lãnh o,

ng viên c hàng tr m, hàng ngàn qu n chúng vùng lên u tranh

ch ng áp b c bóc l t tr c uy v c a k thù. N m 1930, ch có 5 ng viên

a chi b Qu t Lâm ã lãnh o nông dân vùng lên u tranh v i a ch

Phùng òi gi m tô, gi m t c, chi m t ru ng t, bi u tình ch ng s u

cao, thu n ng, lãnh o diêm dân ch ng Tây oan bóc l t, áp b c. C ng

i vài ba ng viên Hà Cát, Hoành Nha ã lãnh o qu n chúng nhân

dân ch ng c ng hào phù thu l m b , òi quân c p công n, ch ng n

u ru ng t. Ch h n ch c ng viên, ng b ã lãnh o hàng ngàn

qu n chúng vùng lên kh i ngh a giành chính quy n tr n v n trong Cách

ng Tháng 8 n m 1945 th ng l i. Trong th i k 2 n m 4 tháng, ch

chi m óng Giao Thu , ph n l n ng viên r i r ng, m i a ph ng ch

còn n m ba ng viên kiên trung, b t khu t bám t bám dân, ph c h i c

, lãnh o qu n chúng u tranh t th p n cao, ti n lên p tan b máy

kìm k p c a ch, gi i phóng quê h ng.

Ngày nay, toàn ng b có trên 7 ngàn ng viên, có ng b a

ph ng t i vài ba tr m ng viên, ph n l n v n v ng vàng l n l n v i

phong trào, hoàn thành t t nhi m v . Song trong ng b v n còn nh ng

ng viên y u kém, sa sút ý chí cách m ng, vi ph m o c, ph m ch t,

i s ng buông th , qu n chúng thi u tin.

th c ti n cho th y, quá trình phát tri n và xây d ng ng ph i

coi tr ng c s và ch t l ng, song ch t l ng là quy t nh. Dù ít nh ng

oàn k t nh t trí, trên d i m t lòng, ng viên g ng m u, c qu n

chúng ng tình ng h , nhi m v nào c ng hoàn thành, thì ít c ng thành

nh, ho c ng c l i. Qua ó, t ra công tác phát tri n ng viên ph i coi

tr ng ch t l ng, i t ng k t n p ng ph i là nh ng qu n chúng u tú

LSDB huyen 1930-2005 XB =392=

c rèn luy n th thách trong nhi m v công tác hàng ngày và phong trào

cách m ng a ph ng. Ch ng m i bi u hi n ch y theo thành tích, ch

tiêu mà h th p tiêu chu n ng viên, bài h c "thi ua phát tri n ng"

(1948-1949) v n còn nguyên giá tr , vì ch y theo thành tích ã a c

ng i thân, b n bè, th m chí c ph n t x u, c h i vào ng, khi g p khó

kh n r i r ng hàng m ng, th m chí có tên còn ch ng l i ng quy t li t.

3. ng b luôn ch m lo xây d ng chính quy n v ng m nh và

xây d ng kh i i oàn k t dân t c, oàn k t l ng - giáo, t o thành

c m nh n i l c trong t ng giai n cách m ng, i t th ng l i này

n th ng l i khác.

Xu t phát t quan m c a ng ta "l y dân làm g c" (D dân vi

n), m i công vi c u t dân mà ra, do ó s nghi p cách m ng là s

nghi p c a qu n chúng nhân dân. Trong nhân dân bao g m các giai c p,

các t ng l p khác nhau. t p h p thành m t kh i th ng nh t, nh m thêm

n, b t thù. ng ta k th a truy n th ng oàn k t, yêu n c c a dân t c,

gi ng cao ng n c " c l p dân t c và ch ngh a xã h i". M i th i k

cách m ng, ng ra ng l i và ph ng pháp cách m ng, có hình th c

p h p qu n chúng thích h p, t o s c hút cao nh t các gi i ng bào h ng

hái tham gia các oàn th cách m ng, thanh, nông, công, ph ... trong M t

tr n Dân ch , M t tr n Ph n , M t tr n Vi t Minh, M t tr n Liên Vi t,

t tr n T qu c Vi t Nam.

Trong quá trình xâm l c n c ta, th c dân Pháp và các th l c thù

ch sau này th c hi n chính sách "chia tr ", "dùng ng i Vi t - tr

ng i Vi t" nh m chia r kh i i oàn k t dân t c. Chúng c u k t v i b n

ph n ng l i d ng tôn giáo dùng th n giáo lý ch ng phá cách m ng.

Trong th i k 2 n m 4 tháng ch chi m óng Giao Thu , chúng gây ra

LSDB huyen 1930-2005 XB =393=

nh l ng - giáo chém gi t l n nhau, c nh n i da, n u th t Phú Ninh;

thúc ép giáo dân sang c p phá bên l ng, c ng b c tòng giáo, bi n chùa

chi n thành giáo ng, gây h n thù l ng giáo và bao t i ác khác... Ngày

nay t các hàng giáo ph m n ng bào giáo dân nh n rõ âm m u c a k

thù, cùng ng bào trong huy n h ng m i ho t ng trong công cu c i

i t n c làm cho dân giàu, n c m nh, xã h i công b ng, dân ch ,

n minh theo ph ng châm "kính chúa, yêu n c - t t i, p o", " o

pháp - dân t c - ch ngh a xã h i".

th c ti n trong quá trình xây d ng và phát huy s c m nh kh i

i oàn k t toàn dân trong s nghi p gi i phóng dân t c, c ng nh trong

nghi p xây d ng b o v T qu c. òi h i chúng ta ph i h t s c c nh

giác v i âm m u "di n bi n hoà bình" c a k thù, ngày nay chúng v n ráo

ri t l i d ng v n nh y c m: dân t c, tôn giáo, dân ch , nhân quy n

ch ng phá cách m ng Vi t Nam.

4. Phát huy s c m nh n i l c là chính, ng th i k t h p các

ngu n l c bên ngoài, t o thành s c m nh t ng h p v t m i khó kh n

a phong trào cách m ng ti n lên.

Trong cách m ng dân t c dân ch , b n th c dân Pháp ra s c àn áp

kh ng b , phong trào cách m ng có lúc b thoái trào. S liên l c v i ng

Nam nh b gián n; song nh c s giúp c a ng b Thái

Bình. Phong trào cách m ng Hà Cát, nh H i v n c duy trì và phát

tri n. Các hình th c bi n t ng t p h p qu n chúng phát tri n r t m nh,

u tranh v i b n hào lý, ch ng phù thu l m b , òi quân c p công n

th ng l i. Trong 2 n m 4 tháng ch chi m óng Giao Thu , cán b , ng

viên kiên trung b t khu t bám t, bám dân, hàng tr m cán b c a các ban,

ngành c a t nh, cán b tr ng t ng ph n công, b i... v giúp ph c

LSDB huyen 1930-2005 XB =394=

i c s , ti n lên phá t tr gian, m r ng khu du kích, ti n lên gi i phóng

hoàn toàn quê h ng.

Trong hoàn c nh xây d ng t n c th i k th c hi n c ch t p

trung quan liêu bao c p, trong ch o có lúc ta b qua ng l c này "b

quan to c ng, c m ch ng n sông" làm cho s n xu t ình tr , thi u t cái

kim s i ch , i s ng nhân dân g p nhi u khó kh n.

Ngày nay trong s nghi p i m i t n c, theo c ch th tr ng

nh h ng xã h i ch ngh a. Khi n c ta gia nh p WTO, m c a th

tr ng giao l u qu c t . Trong công cu c công nghi p hoá - hi n i hoá

nông nghi p, nông thôn, òi h i s huy ng s c m nh m i m t a

ph ng, k t h p v i thu hút các ngu n l c bên ngoài, là m t bài h c v n

còn nguyên giá tr . Mu n huy ng c s c m nh to l n ó, thì ph i th c

hành dân ch r ng rãi, t trong n i b n ngoài xã h i, dân ch th c s

ch không ph i hình th c.

Ni m vinh d t hào c a m t huy n có truy n th ng và b dày l ch

hào hùng ã c ghi nh n. ng b và quân dân Giao Thu , cùng

nhi u n v a ph ng ã c Nhà n c phong t ng danh hi u Anh

hùng l c l ng v trang nhân dân th i k ch ng th c dân Pháp và ch ng

qu c M xâm l c, ng b , nhân dân Giao Thu i i ghi nh công

n tr i bi n i v i ng C ng s n Vi t Nam quang vinh và Ch t ch H

Chí Minh v i. Mãi mãi ghi nh công n các th h cha ông ã t o l p

lên m nh t giàu truy n th ng này. Mãi mãi tôn vinh công lao các anh

hùng, li t s , các Bà m Vi t Nam Anh hùng, bi t bao ng bào, ng chí

ã ngã xu ng trên m nh t thân yêu, ã tô th m thêm trang s v vang

a quê nhà.

LSDB huyen 1930-2005 XB =395=

Ngày nay, ng b và nhân dân Giao Thu nguy n oàn k t thành

t kh i th ng nh t, n i ti p truy n th ng v vang ó, y m nh s nghi p

i m i, công cu c công nghi p hoá - hi n i hoá nông nghi p, nông

thôn, làm cho quê h ng ngày càng giàu m nh, v n minh./.

LSDB huyen 1930-2005 XB =396=

Ph l cdanh sách bí th Huy n u qua các th i k

---

TT và tên Th i gian gi ch c Quê quán

01 Ph m Yêng Tháng 8/1945-1946 Lý Nhân-Hà Nam02 Ph m Hào m 1947-8/1948 B n-Nam nh03 Nguy n Thanh Bình Tháng 9-10/194804 Nguy n Thanh Vân Tháng 11/1948-1949 Thái Bình05 Nguy n Duy Thái Quý I n m 1950 L c-Nam nh06 Nguy n T t Th ng Quý II n m 1950 Th -Thái Bình07 Ph m M nh T ng Quý III n m 1950 ý Yên-Nam nh08 Ph m Khâm m 1950-02/1952 i H u-Nam nh09 Tr n T n Thân Tháng 3/1952-1954 i An-H i H u-N10 Phan Vi t Thi m 1955-1956 Yên Ngh a-ý Yên11 inh V n Hà Quý I n m 1957 L c-Nam nh12 Mai Xuân Tú m 1957 Giao Ti n-G.thu -N13 inh V n Ti n m 1958-1960 Xuân Th ng-X.Tr ng14 Nguy n V n Ngân m 1961-1962 ý Yên-Nam nh15 Phan Vi t Thi m 1963-1965 Yên Ngh a-ý Yên16 Tr n T n Thân m 1966-1967 i An-H i H u-N17 Nguy n V n i m 1968-1974 Nam Tr c-Nam nh18 ình Môn m 1975-1984 Xuân B c-X.Tr ng19 Tô Xuân Toàn m 1984-1986 Yên Thành-Hoa L -NB20 Tr nh V n Nhi m 1986-1988 Yên Quang-ý Yên21 Ph m H p m 1988-1990 Ngh a H ng-Nam nh22 Ph m Qu c H ng m 1990-1996 Xuân Ninh-Xuân Tr ng23 V Xuân Tình m 1996-1997 Xuân Tân-Xuân Tr ng24 Nguy n Vi t Quý m 1997-2000 ng Thu n-Giao Thu25 Phan Minh Tài m 2000-2002 Bình Hoà-Giao Thu26 Tr n Xuân Giai m 2002-2003 L c-Nam nh27 Nguy n V n Tu n Tháng 6/2003-5/2004 i An-H i H u28 Nguy n Xuân Nghinh Tháng 6/2004 n nay Giao Hà-Giao Thu

LSDB huyen 1930-2005 XB =397=

danh sáchPhó bí th th ng tr c Huy n u qua các th i k

---


01 Nguy n Duy Nam m 1947-1948 Thành ph Nam nh

02 Nguy n T n Ph ng (Hãnh) N m 1949 Xuân Tr ng

03 Tr n Th (t c Phong) m 1950-1952 ý Yên

04 Mai Xuân Tú m 1953-1956 Giao Ti n

05 Nguy n V Ngân m 1957-1960 ý Yên

06 Tr nh Ng c C n m 1962-1965 Giao Tân

07 ng Bình m 4/1983-8/1984 Giao Xuân

08 Tô Xuân Giám Tháng 9/1985-7/1988 Hoành S n

09 V Xuân Tình m 1989-1996 Xuân Tr ng

10 Nguy n V n Côi m 1996 Hoành S n

11 Ph m Tr ng L u m 1997-2002 Hoành S n

12 Nguy n Xuân Nghinh m 2002-2004 Giao Hà

13 Ph m Duy K m 2004 n nay Hoành S n

LSDB huyen 1930-2005 XB =398=

danh sáchPhó bí th Huy n u , Ch t ch UBND huy n qua các th i k

---


01 Nguy n Xuân L m m 1945 Th Nghi p-Xuân Tr ng

02 Ph m C ng m 1946 ng Thu n-Giao Thu

03 Ph m Khoái m 1947-1949 Liên Minh-V B n

04 Ph m M nh T ng m 1950 ý Yên

05 Ph m Khâm m 1951-3/1952 i H u

06 Lê Thanh Tùng m 1952-1954 Liên Minh-V B n

07 Hoàng Tr ng Kh i m 1957-1959 Xuân Tân-Xuân Tr ng

08 Ph m C ng m 1960-1963 ng Thu n-Giao Thu

09 Nguy n V n So n m 1964-1967 Yên H ng-ý Yên

10 Tr nh Ng c C n m 1968-1978 Giao Tân-Giao Thu

11 Hoàng Miêng m 1979-1982 Giao Tân-Giao Thu

12 Tô Xuân Giám m 1983-1984 Hoành S n-Giao Thu

13 Tr nh Xuân Nhi m 1984-1986 Yên Quang-ý Yên

14 Ph m Qu c H ng m 1986-1990 Xuân Ninh-Xuân Tr ng

15 Nguy n Vi t Quý m 1990-1997 ng Thu n-Giao Thu

16 Nguy n V n Côi m 1997-1999 Hoành S n-Giao Thu

17 Lê Xuân Thu m 1999-2002 TT Ngô ng-Giao Thu

18 Tr n L ng B ng m 2002-2004 Giao Thi n-Giao Thu

19 Tr n V n L u m 2004 n nay Giao Phong-Giao Thu

LSDB huyen 1930-2005 XB =399=

danh sáchBà m vi t nam anh hùng

---

TT và tên N.sinh Ch ng, con là li t s Quê quán

01 Ph m Th àm 1915 1 con duy nh t Xóm 4 - Hoành S n

02 Nguy n Th H i 1912 1 con duy nh t Xóm 1 - Hoành S n

03 Nguy n Th Tím 1915 1 con duy nh t Xóm 12 - Hoành S n

04 Lê Th Tú 1921 3 con li t s Th nh Ti n-B ch Long

05 Tr n Th V p 1918 1 con duy nh t Trung ng-B ch Long

06 Tr nh Th Nh 1918 3 con li t s Xóm 12 - Giao Hà

07 Nguy n Th Nhu n 1913 1 con duy nh t Xóm 10 - H ng Thu n

08 Ph m Th R t 1915 3 con li t s Xóm 15 - H ng Thu n

09 Ph m Th Ch m 1917 1 con duy nh t Xóm 10 - H ng Thu n

10 Ph m Th Thái 1918 1 con duy nh t Xóm 8 - H ng Thu n

11 Tr n Th Th u 1917 1 con duy nh t Thanh Long - Giao Thanh

12 Nguy n Th H n 1916 1 con duy nh t Xóm 17 - Giao L c

13 Ngô Th Hoa 1914 1 con duy nh t Xóm 21 - Giao L c

14 Tr n Th Khi u 1911 1 con duy nh t Xóm 3 - Giao Nhân

15 Tr n Th Ngát 1909 1 con duy nh t Xóm 2 Giao An

16 Tr n Th Nga 1909 1 con duy nh t Xóm 3 Giao Tân

17 V Th Hiên 1915 1 con duy nh t Xóm 11 Giao Tân

18 Th T ng 1902 1 con duy nh t Xóm 8 Giao Tân

19 Bùi Th M n 1915 1 con duy nh t Xóm 6 Giao Tân

20 Tr nh Th Nh t 1915 1 con duy nh t Xóm 6 Giao Tân

21 oàn Th Nhuê 1920 1 con duy nh t Xóm 3 Giao Tân

22 Th H t 1916 1 con duy nh t Xóm 9 Giao Tân

LSDB huyen 1930-2005 XB =400=


23 V Th T 1931 1 con duy nh t Bình Qu - Giao Châu

24 V Th n 1900 1 con duy nh t Thành Th ng - Giao Châu

25 Bùi Th T t 1914 1 con duy nh t Minh Th ng - Giao Châu

26 Nguy n Th Nh 1917 1 con duy nh t Tiên Thu - Giao Châu

27 Ngô Th Lan 1916 1 con duy nh t Xóm 7 - Giao H ng

28 Nguy n Th Mi n 1917 1 con duy nh t Xóm 1 - Bình Hoà

29 oàn Th Công 1900 1 con duy nh t Xóm 11 - Bình Hoà

30 V Th Thìn 1918 1 con duy nh t Khu 4 - TT Ngô ng

31 Nguy n Th L a 1919 ch ng và 2 con Giao Thi n

32 Nguy n Th Nhu n 1911 1 con duy nh t Xóm 12 - Giao Thi n

33 Nguy n Th Chi n 1908 1 con duy nh t Lâm Phú - Giao Phong

34 Nguy n Th C ng 1900 ch ng + 1 con duy nh t Lâm Hoa - Giao Phong

35 ng Th Sún 1913 1 con duy nh t Lâm Linh - TT Qu t Lâm

36 Tr n Th Chu t 1912 1 con duy nh t Lâm Linh - TT Qu t Lâm

37 Nguy n Th Sún 1913 1 con duy nh t Lâm Khang-TT Qu t Lâm

38 Ph m Th C ng 1910 4 con li t s n Tàu - TT Qu t Lâm

39 Ph m Th M t 1921 1 con duy nh t Xóm 1 - Giao Y n

40 Cao Th Khuy 1912 1 con duy nh t Xóm 12 - Giao Y n

41 Ph m Th Tuý 1928 1 con duy nh t Xóm 9 - Giao Y n

42 Doãn Th Chu n 1906 1 con duy nh t Xóm 15 - Giao Y n

43 Th D u 1931 1 con duy nh t Xóm 15 - Giao Y n

44 Tr n Th Xi n 1911 1 con duy nh t Xóm 6 - Giao Y n

45 oàn Th Huê 1920 1 con duy nh t Xóm 15 - Giao Y n

LSDB huyen 1930-2005 XB =401=


46 Nguy n Th Nuôi 1919 1 con duy nh t Xóm 8 - Giao Y n

47 L u Th Thoa 1919 1 con duy nh t Xóm 4 - Giao Y n

48 V Th Mát 1913 1 con duy nh t Xóm 2 Q.Th ng-G.Ti n

49 Lê Th Thê 1926 1 con duy nh t Xóm 5 Q.Ti n - G.Ti n

50 Bùi Th T 1912 1 con duy nh t Xóm 8 Q.Th ng - G.Ti n

51 Ph m Th Miên 1899 1 con duy nh t Xóm 7 Q.Th ng- G.Ti n

52 Caop Th Thuân 1890 1 con duy nh t Xóm 7 Q.Ti n- G.Ti n

53 Cao Th Ré 1890 1 con duy nh t Xóm 1 Q.Ti n - G.Ti n

54 V Th N c 1890 1 con duy nh t Xóm 6 Q.Ti n - G.Ti n

55 V Th V n 1914 1 con duy nh t Xóm 3 Q.Th ng - G.Ti n

56 Mai Th Ngó 1902 1 con duy nh t Xóm 6 Q.Th ng-G.Ti n

57 Nguy n Th Mán 1920 1 con duy nh t Xóm 3 Q.Th ng - G.Ti n

58 Lê Th Nuôi 1914 1 con duy nh t Xóm 2 Q.Th ng - G.Ti n

59 V Th Ch 1962 1 con duy nh t Xóm 1 H.Ti n - G.Ti n

60 Nguy n Th N 1902 1 con duy nh t Xóm 6 Q.Ti n - G.Ti n

61 Cao Th H ng 1908 1 con duy nh t Xóm 1 H.Ti n - G.Ti n

62 Ph m Th Nuôi 1914 1 con duy nh t Xóm 2 Q.Ti n -Giao Ti n

63 Ph m Th H u 1914 1 con duy nh t Xóm 7 - Giao Long

64 Ngô Th N 1894 1 con duy nh t Xóm 15 - Giao Long

65 Tr n Th Còm 1913 1 con duy nh t Xóm 6 - Giao Long

66 Bùi Th M n 1909 3 con li t s Xóm 6 - Giao Th nh

LSDB huyen 1930-2005 XB =402=

danh sáchcác t p th , cá nhân c tuyên d nganh hùng L c l ng v trang nhân dân

---

1. T p th .A. Trong kháng chi n ch ng Pháp.1- Nhân dân và LLVT huy n Giao Thu : Tuyên d ng ngày 23/5/20052- Nhân dân và LLVT xã Hoành S n: Tuyên d ng ngày 03/11/20043- Nhân dân và LLVT xã Giao Phong: Tuyên d ng ngày 03/11/20044- Nhân dân và LLVT xã Giao Ti n: Tuyên d ng ngày 03/11/20055- Nhân dân và LLVT xã Giao Y n: Tuyên d ng ngày 23/5/20055- Nhân dân và LLVT xã Giao Tân: Tuyên d ng ngày 23/5/2005B. Trong kháng chi n ch ng M .1- Nhân dân và LLVT xã Giao Lâm (nay là TT Qu t Lâm): Tuyên d ng ngày 28/4/20002- Nhân dân và LLVT xã Giao H i: Tuyên d ng ngày 26/4/20043- Nhân dân và LLVT xã Giao Long: Tuyên d ng ngày 03/11/20042. Cá nhân.

TT và tên,m sinh

p, ch c v ,ngày tuyên d ng

n v l pchi n công Quê quán

01Nguy n V n Tình

1945Thi u uý, Phân i tr ng

Ngày 20/12/1969i 1, oàn

126 c CôngXã Giao Y nGiao Thu

02Nguy n ình Thi

1941Thi u uý, Ti u oàn tr ng

Ngày 06/11/1978D1 L oàn 126BTL H i Quân

Xã Giao H ngGiao Thu

03Phan V n V nh

1955

i tá, PG Công an t nhNam nh

m 2004

Công an t nhNam nh

TT Ngô ngGiao Thu

LSDB huyen 1930-2005 XB =403=

danh sáchcác cá nhân c tuyên d ng

anh hùng lao ng---

TT và tên n v Quê quán

01 Tr n V n Thu n Xã Giao An Xã Giao AnGiao Thu

02 Tr n V n C n Nông nghi p & PTNTnh Nam nh

Xã Giao XuânGiao Thu

03 Nguy n L ng Am B Nông nghi p & PTNT Xã Giao Y nGiao Thu

LSDB huyen 1930-2005 XB =404=

ng h p s l ngli t s và th ng binh qua các th i k

---

TT Xã, TTLi t s Th ng binh

C.Pháp C.M B o v TQ C.Pháp C.M B o v TQ

01 Giao Y n 35 123 24 3 76 1

02 TT Qu t Lâm 27 94 12 10 52 3

03 Giao Tân 37 132 6 2 57 2

04 Giao Long 24 122 12 5 70 5

05 Giao Th nh 27 103 16 3 45 4

06 Giao H i 49 103 7 6 41 3

07 H ng Thu n 49 168 5 5 57 7

08 Giao Xuân 40 85 5 6 38 5

09 Giao Thanh 26 15 8 3 103 2

10 Giao Phong 22 90 9 6 39 6

11 B ch Long 3 99 18 8 48 10

12 Bình Hoà 16 90 7 44 4

13 Giao An 19 80 11 14 46 6

14 Hoành S n 12 80 8 5 43 5

15 Giao H ng 12 80 8 5 43 5

16 Giao L c 19 66 15 3 40 23

17 Giao Hà 9 60 11 44 1

18 Giao Châu 11 69 2 61 41

19 Giao Nhân 23 47 9 3 30 2

20 Giao Ti n 75 165 17 15 40 2

21 Giao Thi n 17 40 10 5 46 2

22 TT Ngô ng 9 13 4 2 55 7

LSDB huyen 1930-2005 XB =405=

c l c

i dung Trangi gi i thi u 2

Ch ng I: Giao Thu - m nh t, con ng i và truy n th ng 4

Ch ng II: T ch c ng ra i, lãnh o nhân dân u tranh giành chính quy n (1930-1945)

31

Ch ng III: Thành l p ng b huy n Giao Thu , xây d ng chính quy n, các t ch c qu n chúng cách m ng v ng m nh, lãnh o nhân dân ti n hành công cu c kháng chi n ki n qu c ch ng th c dân Pháp xâm l c (8/1945 - 7/1954)

76

Ch ng IV: ng b huy n Giao Thu lãnh o nhân dân xây d ng ch ngh a xã h i và u tranh ch ng qu c M xâm l c (1954-1975)

171

Ch ng V: Xây d ng và phát tri n kinh t - xã h i, gi v ng an ninh - qu c phòng, t ng b c xác nh các bi n pháp th c hi n s nghi p i m i c a ng (1976-1985)

281

Ch ng VI: Th c hi n ng l i i m i do ng kh i x ng và lãnh o (1986-2005)

334

t lu n 368

Ph l c 376

LSDB huyen 1930-2005 XB =406=

nh bìa 4: n th li t s huy n Giao Thu

In 1.000 cu n, kh 14,3cmx20,3cm t i Công ty TNHH in c Lâm - TP Nam nhGi y phép xu t b n s 40/GP-STTTT ngày 21/12/2009In xong và n p l u chi u ngày ...... tháng ..... n m 20.....

Î ch s ng b Ü vÀ nhÂn dÂn huy Ê n giao th ê yy óng ch ³c, ông cha ta l ¥i quai ÿê l ©n...

Documents