D e rij ke verscheidenheidvan migraÍttentalen

Y,. r ,9-6-y, lERTEL DAT je een boekschrijft over de talen vanmigranten', schrijft free-lance journalist Gaston

Dorren, 'en iedereen gaat ervan uit dathet zal gaan ovet detaal-problemenvanmigranten. Over slecht Nederlands, so-ciale achterstand en, voor je het weet,over jonge Marokkaanse en Antilliaan-se criminelen.'

Het bijzondere van Dorrens boekNieuwe tongen (ultgegeven in samen-werking met het multiculturele instituutForum) is dat taalproblemen pas in hetlaatste hoofdstuk ter sprake komen. Inde rest van het boek vertelt Dorren metaanstekelijk enthousiasme en in eenopvallend soepele stijl over geschiede-nis, gebruik, grammatica, uitspraak enwoordenschat van. acht exotischenieuwkomers in Nederland en Vlaan-deren: Turks, Koerdisch, Rif-Berbers,Marokkaans-Arabisch, Chinees, Sra-nan, Papiamentu, en de Kongolese taalLingala.

Die keuze staat garant voor een ver-blu,ffende variëteit aan taaltypen, die opéén na radicaal verschillen van het Ne-derlands. In Nederlandse oren klinkthet Koerdisch nog het meest ver-trouwd: het Koerdische ntt en min enhet Nederlandse nieuw en mijn, bij-voorbeeld, hebben dezelfde voor-ouders. De Koerdische grammatica isniet eenvoudig, maar lang zo'weemdniet als die van het Turks, dat met aanelkaar geplakte achtervoegsels woor-den maakt die in het Nederlands meteen hele zin moeten worden vertaald.

Chinees is lastig door zijn toonhoog-teverschillen en zijn oeroude plaatjes-schrift. Betrekkelijk simpel is alleen degrammatica van het Papiamentu enSranan, twee talen die ontstaan zijnonder Afrikaanse slaven in het Cari-bisch gebied, met een woordenschat dieeen mengelmoes is van elementen uitverschillende talen.

Door die verscheidenheid aan taalty-pen morrelt Nieuu.te tongen voortdu-rend aan de vanzelfsprekendheid vanhet Nederlandse systeem. Dat het Ne-derlands meervouden maakt door

Advertentie

woorden te verlengen (huis, huizen), mee verbonden taaltrots bij aan het be-bijvoorbeeld, blijkt maar een van de houd van de taal.mogelijkheden. In het Arabisch veran- De toekomst van de andere talen isderïfiIm in aflam, in het Rif-Berbers is minder zeker. Lingala zal snel verdwij-een huis taildart, maar huizen tudrin. nen, omdat Kongolezen in België ster-

Het kan nog buitenissiger: er zijn ook ker hechten aan het Frans en dat ooktalen die bij meervouden een verplicht aan hun kinderen leren. Papiamentu'maatwoord' eisen, zoals Mandarijn- heeft zelfs op CuraEao, waar het deChinees. Een Nederlander mag het belangrijkste moedertaal is, een onder-overdiestuksueehebben of overdrie geschikte status in het onderwijs, enkoeien, maar een Mandarijn-spreker maakt daardoor in Nederland weinigmoet een woord als 'stuks' gebruiken. kans. Koerdisch is een twijfelgeval: datVan die 'maatwoorden' ziin er 55. Zo de taal in Turkije met harde hand wordthoort tiáo bij lange dunne voorwerpen onderdrukt (Dorren spreekt van 'lin-als een slang, een straat en een bam- guibide'), zou haar juist nog sterker totboestok, maar ook wetten en neus- eengekoesterdeuitingvaneigenidenti-hoorns worden geteld. met tirio. teit kunnen maken, ook voor Koerden

Wie zich voorstelt dat hij dergelijke in het buitenland.\Mezensvïeemde systemen onder de Ook immigranten die hun oude moe-knie zou moeten krijgen, kan zich beter dertaal generaties lang behouden, zul-voorstellen wat Nederlands zo moeilijk len volgens Dorren even goed Neder-maakt voor buitenlanders. Natuurlijk is lands leren. Dat optimisme zal niet ie-hetverschiltussendeenhetlastig,maar dere onderwijzer en leerplichtambte-wie staat er als moedertaalspreker ooit naar delen. Wie de toekomst wat zorge-stil bij een duivels ingewikkeld woordje lijker inziet, kan meer dan Dorren doetals er? Legmaar eens uit waarom je wel de nadruk leggen op hoge percentageszegt: 'Er klonk'een sehot', en niet: 'Een allochtone -spijbelaars -en voortil'digeschot klonk', schoolverlaters, en op de kloof tussen

Ook Nederlandse klinkers zijn onver- 'mtarte' en 'witte' scholen.wachtestruikelblokken.Maarliefstzes- In de inleiding van Nieuwe tongentien klinkers heeft het Nederlands, een spreekt Dorren de hoop uit dat zijnaantal dat bij de talen in Donens boek boek de rijkdom van migrantentalenalleenwordtgeëvenaarddoorhetKan- aantoont en eventuele irritatie overtonees. Onder die klinkers bevinden slecht Nederlands verzacht. Dat lijktzichnotoiretongbrekersals óeui,maar een vrome multiculturele wens: het isook het verschil tussen korte en lange de waag of iemand die vooroordelenklinkers (man, maan) kan lastig zijn koestert over de taal en taalvaardigheidvoor sprekers van een taal die zo'nver-schil niet kent. Het Rif-Berbers heeftmaar vier klinkers. Omdat je oren daar-naar gaan staan, horen Marokkanenaanvankelijk de verschillen niet eens.In een zin met zes verschillende klin-kers als 'Jij hebt een heel mooi huis'horen ze er maar vier: 'Jaj habt 'n hielmoej haws.'

En toch, zegt Dorren in het laatstehoofdstuk, zullen ze het uiteindelijk al-lemaal leren. De eerste generatie mis-schien niet, en zeker niet vlekkeloos.Maar de tweede generatie mixt vlotjesNederlands en Turks, of Nederlands enBerbers, en voor de derde en vierdebegint de oorspronkelijke taal al te ver-vagen.

De snelheid waarmee dit proces zichvoltrekt, hangt onder meer af van de

van migranten, geihformeerd wil wor-den over de klinkerharmonie in hetTurks of de Papiamentu-spellingstrijdop de Antillen.

Maar voor taallie{hebbers is I'{ieuutetongen een aanwinst, die tussen anderepopulariserende boeken op dit gebiedopvalt doordat de technische kant vantaal, het mechaniek van klanken enconstructies, er niet in verwaarloosdwordt: hoe worden klinkers en mede-klinkers a€tÍreengeregen tot woorden,hoe wordt een enkelvoud meervoud,een bevestiging een waag? Nieuwe ton-gez is een verrassend rijk, leesbaar boekover taal - niet alleen die van migran-ten.

PeteÍ BurgeÍ

status die de migrantentaal in het moe-derland geniet. De grootste overlevings-kansen geeft Dorren Turks en Chinees:beide talen hebben een lange traditie,ook als geschreven taal. Bovendien dra-gen bij Turken nationalisme en daar-

Gaston Dorren: Nieuwe tongen - Detalen van migranten in Nederland enVlaanderen.Sdu/Standard/Forum; 280 pagina's;

f 3e,eo.ISBN 90 57 97019 8.