13

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวข�อง

ในการวจยการพฒนาหลกสตรฝ�กอบรมเพอเสรมสร�างภาวะผ�นาคร ด�านการจดการเรยนร�ในโรงเรยนสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสกลนคร เขต 3 ผ�วจยนาเสนอเอกสารและงานวจยทเกยวข�องตามลาดบ ดงน 1. การพฒนาหลกสตรฝ�กอบรม 1.1 ความหมายของหลกสตร 1.2 ความสาคญของหลกสตร 1.3 องค3ประกอบของหลกสตร 1.4 ความหมายของการพฒนาหลกสตร 1.5 หลกการพฒนาหลกสตร 1.6 กระบวนการพฒนาหลกสตร 1.7 รปแบบการพฒนาหลกสตร 1.8 การประเมนหลกสตร 1.8.1 ความหมายของการประเมนหลกสตร 1.8.2 จดม:งหมายการประเมนหลกสตร 1.8.3 ประโยชน3ของการประเมนหลกสตร 1.8.4 ประเภทของการประเมนหลกสตร 1.8.5 รปแบบการประเมนหลกสตร 1.8.6 การปรบปรงหลกสตร 1.9 ความหมายของการฝ�กอบรม 1.10 ความสาคญของการฝ�กอบรม 1.11 จดม:งหมายของการฝ�กอบรม 1.12 ขนตอนในการฝ�กอบรม 1.13 เทคนคการฝ�กอบรม 1.14 ความเข�าใจพนฐานเกยวกบเทคนคการฝ�กอบรม 1.15 หลกการเลอกเทคนคและกจกรรมในการฝ�กอบรม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

14

1.16 ลกษณะของหลกสตรฝ�กอบรมทด 1.17 เอกสารงานวจยทเกยวกบหลกสตรฝ�กอบรม 2. ภาวะผ�นาครด�านการจดการเรยนร� 2.1 ภาวะผ�นาคร 2.1.1 ความหมายของผ�นา 2.1.2 ความหมายของภาวะผ�นา 2.1.3 ความหมายของภาวะผ�นาคร 2.1.4 องค3ประกอบของภาวะผ�นาคร 2.1.5 บทบาทของภาวะผ�นา 2.1.6 พฤตกรรมภาวะผ�นา 2.1.7 คณลกษณะภาวะผ�นา 2.2 การจดการเรยนร� 2.2.1 ความหมายการจดการเรยนร� 2.2.2 ความสาคญของการจดการเรยนร� 2.2.3 ลกษณะของการจดการเรยนร� 2.2.4 องค3ประกอบของการจดการเรยนร� 2.2.5 หลกพนฐานในการจดการเรยนร� 2.2.6 ลกษณะการจดการเรยนร�ทด 2.3 ภาวะครผ�นาด�านการจดการเรยนร� 2.3.1 ความหมายของภาวะผ�นาครด�านการจดการเรยนร� 2.3.2 องค3ประกอบของภาวะผ�นาครด�านการจดการเรยนร� 2.4 เอกสารและงานวจยทเกยวข�องภาวะผ�นาด�านการจดการเรยนร�

1. การพฒนาหลกสตรฝ!กอบรม

1.1 ความหมายของหลกสตร

คาว:า “หลกสตร” แปลมาจากคาในภาษาองกฤษว:า “Curriculum” ซงม รากศพท3มาจากภาษาลาตนว:า “Currere” หมายถง “Running Course” หรอ เส�นทางทใช�วงแข:งมนกการศกษาได�ให�นยามไว�มากมายหลายลกษณะขนอย:กบปรชญา ความเชอพนฐานความเข�าใจ และประสบการณ3ของแต:ละคน ดงต:อไปน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

15

Sayler, Alexander and Lewis (1981, p. 8) ได�ให�ความหมายว:าหลกสตรหมายถง แผนการสอนทจดโอกาสในการเรยนร�ให�แก:บคคลทได�รบการศกษา Armstrong and Jocelyn (2003, p. 20) ได�ให�ความหมายเป`นการเฉพาะว:าหลกสตร หมายถง กระบวนการตดสนใจและสร�างหลกสตรซงมเปbาหมายสาหรบ การเตรยมการและการประเมนแผนการตดสนใจทจะพฒนาผ�เรยนโดยเฉพาะด�านความร� และทกษะ ความหมายดงกล:าวเกยวข�องกบ 3 ปcจจยหลกของหลกสตรคอ การถ:ายโยงความร� กระบวนการจดหาสงอานวยความสะดวกในการเรยนร� และการสร�างการเรยนร�เพอให�ผ�เรยนเข�าถงข�อมลความร�สารสนเทศใหม:ๆ ปราโมทย3 จนทร3เรอง (2548, หน�า 5) ได�ให�ความหมายของหลกสตร คอแผนซงได�ออกแบบจดทาขนเพอแสดงถงจดหมาย การจดเนอหา กจกรรม และมวลประสบการณ3ในแต:ละโปรแกรมการศกษาเพอให�ผ�เรยนมพฒนาการในด�านต:างๆ ตามจดหมายทกาหนดไว� วฒนา สวรรณไตรย3 (2546, หน�า 6) ได�ให�ความหมายของหลกสตรได�เป`น 2 ลกษณะ ดงน 1) ความหมายของหลกสตรในวงแคบ หมายถง วชาหรอเนอหาวชาต:างๆ ทกาหนดให�ผ�เรยนตามระดบชน เป`นลกษณะของสาระวชาทจดให�ผ�เรยนตามลาดบชนเป`นลกษณะของสาระวชาทจดให�ผ�เรยนแต:ละกล:มแต:ละระดบคานงถงพฒนาการ ด�านสตปcญญาโดยจดอย:ในรปของเอกสารทเป`นโครงการการศกษาและความร�ทต�องการถ:ายทอดไปส:ผ�เรยน 2) ความหมายของหลกสตรในแนวกว�าง ซงหมายความครอบคลมถงประสบการณ3ทผ�เรยนได�รบทงในและนอกห�องเรยน เป`นประสบการณ3ทสถานศกษาจดประสบการณ3ให�กบผ�เรยน โดยคานงถงพฒนาการทกด�านและการสนองความต�องการของผ�เรยน นคม ชมพหลง (2548, หน�า 93) ได�ให�ความหมายของหลกสตร หมายถง ประสบการณ3ทงมวลและกจกรรมการเรยนร�ททางโรงเรยนหรอสถานศกษาจดให�ผ�เรยนให�ได�รบประสบการณ3ตามความต�องการของผ�เรยนและสอดคล�องกบความต�องการของแต:ละท�องถนและประเทศชาตอย:างเหมาะสมกบวย โดยผ:านกระบวนการประเมนอย:างเป`นระบบ อรวรรน ไชยปcญหา (2556, หน�า 76) สรปไว�ว:า ในความหมายทแคบหลกสตรคอ รายวชา ส:วนความหมายทกว�างหลกสตรคอมวลประสบการณ3ทงหลายทจดให�กบผ�เรยนทงในและนอกสถานศกษาทงทางตรงและทางอ�อม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

16

ผ�วจยได�สรปความหมายของหลกสตร หมายถง มวลประสบการณ3ทจดขนเพอให�ผ�เรยนบรรลตามจดม:งหมายทตงไว�ทงทเป`นจดหมายทวไปและจดหมายเฉพาะทวางไว�ตามกรอบทฤษฏซงหมายถงทเป`นข�อกาหนดการสอนและกระบวนการทงปวงเพอให�ผ�เรยนเรยนร�ตามข�อกาหนดนนเพอให�บรรลเปbาหมายหรอวตถประสงค3 1.2 ความสาคญของหลกสตร

หลกสตรเป`นองค3ประกอบทสาคญของการจดการศกษา เพราะหลกสตรเป`นแผนโครงการทกาหนดจดม:งหมาย เนอหา กจกรรม การจดการเรยนร� การวดผลและประเมนผลไว�ล:วงหน�าอย:างมแบบแผน เพอเป`นแนวทางสาหรบคร ผ�บรหารในการจดประสบการณ3ต:างๆ เพอให�ผ�เรยนได�เกดการเรยนร� และพฒนาในทกๆ ด�าน ได�ม นกการศกษากล:าวถงความสาคญของหลกสตร ดงน ธารง บวศร (2542, หน�า 149) ได�กล:าวถงความสาคญของหลกสตร ใน 2 ประเดน คอ 1) ความสาคญต:อการศกษาส:วนรวมและความสาคญต:อการเรยน การสอน ในส:วนของความสาคญต:อการศกษาส:วนรวม 2) หลกสตรเป`นเครองมอทถ:ายทอดเจตนารมณ3หรอเปbาประสงค3การศกษาของชาตส:การปฏบต เป`นสงทนาเอา ความม:งหมายและนโยบายการศกษาไปแปลงเป`นการกระทาพนฐานในโรงเรยนหรอสถานศกษากล:าวได�ว:าเป`นหวใจของการศกษา ในส:วนของความสาคญต:อการเรยน การสอนหลกสตรเป`นสงทชให�เหนแนวทางในการจดมวลประสบการณ3ให�แก:ผ�เรยน สนย3 ภ:พนธ3 (2546, หน�า 17) ได�กล:าวถงความสาคญของหลกสตรว:าเป`นเสมอนเบ�าหลอมพลเมองให�มคณภาพ เป`นมาตรฐานของการจดการศกษาเป`นโครงการและแนวทางในการให�การศกษา ในระดบโรงเรยนหลกสตรจะให�แนวปฏบตแก:คร เป`นเครองกาหนดแนวทางในการจดประสบการณ3ว:า ผ�เรยนและสงคมควรจะได�รบสงใดบ�างทเป`นประโยชน3แก:เดกโดยตรง และสามารถทานายลกษณะของสงคมในอนาคตว:าจะเป`นเช:นไร ปhยะดา พลทาจกร (2549, หน�า 3-4) ได�สรปว:า หลกสตรมความสาคญต:อการจดการศกษาในทกระดบ เพราะหลกสตรเปรยบเสมอนกบหางเสอทจะคอยกาหนดทศทางการจดการเรยนร�ให�เป`นไปตามความม:งหมายของการศกษา หรอหลกสตรเป`นเครองนาทางในการจดความร� และประสบการณ3ให�แก:ผ�เรยน ซงครจะต�องปฏบตตามเพอให�ผ�เรยนได�รบการศกษาม:งจดหมายเดยวกน หลกสตรจงเป`นหวใจสาคญในการศกษา

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

17

ถ�าประเทศใดมหลกสตรทเหมาะสมและมประสทธภาพ ย:อมทาให�ประเทศนนสามารถพฒนาคณภาพและศกยภาพของคนในประเทศได�อย:างเตมท ฆนท ธาตทอง (2550, หน�า 4-5) กล:าวว:า หลกสตรมความสาคญต:อ การพฒนาคนในสงคมให�มคณลกษณะทสงคมคาดหวง เพราะเป`นเครองมอทจะทาให� การจดการศกษาบรรลผลตามจดหมายทกาหนดไว� โดยหลกสตรมส:วนสาคญ ในการส:งเสรมความเจรญงอกงามของบคคลสามารถปลกฝcงพฤตกรรม คณธรรม จรยธรรมวางรากฐานความคดทเป`นการสนบสนนและสอดคล�องกบสภาพสงคม เศรษฐกจ การเมองการปกครอง เพอให�ผ�เรยนเป`นสมาชกทดของสงคม เป`นโครงการแผนงาน ข�อกาหนดทชแนะให�ผ�บรหารการศกษาคร อาจารย3 และผ�มส:วนเกยวข�องนาไปดาเนนงานส:การปฏบตอย:างเป`นระบบ ผ�วจยได�สรปความสาคญของหลกสตร คอ หลกสตรมความสาคญต:อ การวางแผนการศกษา การบรหารการศกษาและการควบคมมาตรฐานการศกษา เป`นเครองมอทถ:ายทอดเปbาประสงค3การศกษาส:การปฏบต เป`นสงทชให�เหนแนวทางในการจดประสบการณ3แก:ผ�เรยน เพอให�บรรลตามเปbาหมายและมาตรฐานการศกษา 1.3 องค'ประกอบของหลกสตร องค3ประกอบของหลกสตรเป`นสงทช:วยกาหนดแนวคด ระบบและ ความสอดคล�องของเอกสารหลกสตร ตลอดจนใช�เป`นแนวทางในการวางแผนออกแบบหลกสตร มนกวชาการกล:าวถงองค3ประกอบของหลกสตร ดงน Taba (1962, pp. 10-12) กล:าวว:าองค3ประกอบสาคญของหลกสตรม 4 ส:วน ได�แก: วตถประสงค3 (Objective) เนอหาวชา (Content) ประสบการณ3การเรยน (Learning Experiences) และการประเมนผล (Evaluation) Nicholls (1978, pp. 17-19) กล:าวถงองค3ประกอบของหลกสตรไว� 4 แง:มมทสมพนธ3กน ได�แก: วตถประสงค3 เนอหา วธการ การพฒนา ซงทง 4 แง:มมนเกยวพนกนอย:างใกล�ชดและการเปลยนแปลงเหล:านหากเกดขนกบแง:มมหนงกจะส:งผลกระทบต:อแง:มมอนๆ ด�วย Kerr (1989, pp. 16-17) ได�แบ:งองค3ประกอบของหลกสตรไว� 4 ส:วน ได�แก: วตถประสงค3 เนอหาความร� ประสบการณ3การเรยนร� และการประเมนผล

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

18

พสณ ฟองศร (2549, หน�า 134-135) ได�กล:าวว:าองค3ประกอบของหลกสตร ได�แก: จดม:งหมายของหลกสตร เนอหา การนาหลกสตรไปใช� และการประเมนผลหลกสตร ในแต:ละองค3ประกอบมรายละเอยด ดงต:อไปน 1) จดม:งหมายของหลกสตร (Curriculum Aim) หมายถง ความตงใจ หรอความคาดหวงทต�องการให�เกดขนในตวผ�ทจะผ:านหลกสตร จดม:งหมายของหลกสตร มความสาคญเพราะเป`นตวกาหนดทศทางและขอบเขตในการให�การศกษาช:วย ในการเลอกเนอหาและกจกรรมตลอดจนใช�มาตรการอย:างหนงในการประเมนผล จดม:งหมายของการศกษามอย:หลายระดบ ได�แก: จดม:งหมายระดบหลกสตร ซงเป`นจดม:งหมายทบอกให�ผ�เกยวข�องร�เปbาหมายของหลกสตรนนๆ จดม:งหมายของกล:มวชา วชาแต:ละกล:มจะสร�างคณลกษณะทแตกต:างกนให�กบผ�เรยน ดงนน แต:ละกล:มวชาจงมการกาหนดจดม:งหมายไว�ต:างกน จดม:งหมายรายวชาเป`นจดม:งหมายทละเอยดจาเพาะเจาะจงกว:าจดม:งหมายกล:มวชา ผ�สอนรายวชาจะกาหนดจดม:งหมายในการสอนเนอหาแต:ละบทแต:ละตอนขนในรปของจดม:งหมายเชงพฤตกรรม 2) เนอหา (Content) เป`นการเลอกเนอหา ประสบการณ3การเรยนร�ต:างๆ ทคาดว:าจะช:วยให�ผ�เรยนพฒนาไปส:จดม:งหมายทกาหนดไว� การเรยงลาดบเนอหา ตลอดทงการกาหนดเวลาเรยนทเหมาะสม 3) การนาหลกสตรไปใช� (Curriculum Implementation) เป`นการนาหลกสตรไปส:การปฏบต ซงประกอบด�วยกจกรรมต:างๆ เช:น การจดทาวสดหลกสตร ได�แก: ค:มอคร เอกสารหลกสตร แผนการสอน แนวการสอน และแบบเรยน เป`นต�น ต�องม การเตรยมความพร�อมด�านบคลากรและสงแวดล�อม เช:น การจดโตvะเก�าอ ห�องเรยน วสดอปกรณ3ในการเรยน จานวนครและสงอานวยความสะดวกต:างๆ การดาเนนการสอนเป`นกจกรรมทสาคญทสดในขนนาหลกสตรไปใช�เพราะหลกสตรจะได�ผลหรอไม: ขนอย:กบพฤตกรรมการสอนของคร ครผ�สอนจะต�องมความร�ในการถ:ายทอดความร� การวดผลและประเมนผล จตวทยาการสอน ตลอดทงปรชญาการศกษาแต:ละระดบ จงทาให�การเรยนร�ของผ�เรยนบรรลเปbาหมายของหลกสตร 4) การประเมนผลหลกสตร (Evaluation) เป`นการหาคาตอบว:า หลกสตรสมฤทธผลตามทกาหนดไว�ในจดม:งหมายหรอไม: มากน�อยเพยงใด และอะไรเป`นสาเหต การประเมนผลหลกสตรเป`นงานใหญ:และมขอบเขตกว�าง ผ�ประเมนจาเป`นต�องวางโครงการประเมนผลไว�ล:วงหน�า

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

19

เสรมศกด วศาลาภรณ3 (2539, หน�า 13-11) ได�กล:าวไว�ว:า หลกสตรม 2 ขว คอ มมแคบพจารณาเฉพาะสาระและการประเมนวชาใดวชาหนงในหลกสตร มมกว�าง คอ การพจารณาในภาพรวมทงหมด ในฐานะการเป`นวชาการในสาขาหนง ประกอบด�วย 1) จดม:งหมาย 2) เนอหาวชา 3) ประสบการณ3การเรยน 4) การประเมนผล สนนช ชยสทธ (2548, หน�า 101-102) ได�กล:าวถงองค3ประกอบของหลกสตร ดงน หลกการ จดม:งหมาย โครงสร�างเนอหาของหลกสตร แนวทางการจด การเรยนการสอน และการวดผลประเมนผล สเมธ งามกนก (2549, หน�า 98-100) ได�สรปองค3ประกอบของหลกสตรประกอบด�วย หลกการและเหตผล จดม:งหมาย เนอหาวชา กจกรรมการเรยนการสอน การวดและประเมนผล และเอกสารการฝ�กอบรมสาหรบผ�สอนและผ�เรยน สมชาย สงข3ส (2550, หน�า 145-146) ได�สรปว:าองค3ประกอบของหลกสตรฝ�กอบรม ม 6 องค3ประกอบ ได�แก: หลกการและเหตผล จดม:งมาย โครงสร�างเนอหาสาระ กจกรรมฝ�กอบรม สอประกอบการฝ�กอบรม และการวดและประเมนผล วชาญ พนธ3ประเสรฐ (2551, หน�า 143-148) ได�พฒนาหลกสตรทประกอบด�วยสภาพปcญหาและความจาเป`น หลกการของหลกสตร จดม:งหมายของหลกสตร การกาหนดและจดทาเนอหา กจกรรมของหลกสตรและการประเมนผล อคพงศ3 สขมาตย3 (2553, หน�า 149-151) ได�พฒนาหลกสตรทมองค3ประกอบทสาคญ ได�แก: หลกการและเหตผล แนวคดพนฐานในการพฒนาหลกสตร โครงสร�างหลกสตร กจกรรมการเรยนร� สอการเรยนร� แหล:งเรยนร� การวดและประเมนผล ผ�วจยได�สรปองค3ประกอบของหลกสตรทสอดคล�องและเหมาะสมกบเจตนารมณ3ของหลกสตรเป`นส:วนสาคญทจะทาให�ความหมายของหลกสตรสมบรณ3เป`นแนวทางในการจดการเรยนการสอน ซงประกอบด�วย 1) หลกการและเหตผล 2) จดม:งหมายของหลกสตร 3) เนอหาของหลกสตร 4) กจกรรมของหลกสตร 5) การวดผลและประเมนผล

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

20

ตาราง 1 แสดงการสงเคราะห3องค3ประกอบของหลกสตร

องค3ประกอบของหลกสตร

Kerr

(1989

)

Nich

olls (

1978

)

Taba

(196

2)

อคพง

ศ3 สม

าตย3

(255

3)

วชาญ

พนธ

3ประเ

สรฐ

(255

1)

สมชา

ย สง

ข3ส (2

550)

สเมธ

งาม

กนก

(254

9)

พสณ

ฟอง

ศร (2

549)

สนนช

ชยส

ทธ (2

548)

เสรม

ศกด

วศาล

าภรณ

3 (253

9)

ความ

ถ

ร�อยล

ะ

1. วตถประสงค3/จดม:งหมาย / / / / / / / / / / 10 100

2. โครงสร�าง/เนอหาของหลกสตร / / / / / / / / / 9 90

3. ประสบการณ3การเรยนร� / / 2 20

4.การวดผลและประเมนผล / / / / / / / / / 9 90

5.การนาหลกสตรไปใช� / / 2 20

6. หลกการและเหตผล / / / / / / / 6 60

7. กจกรรมการเรยนการสอน/อบรม/วธสอน

/ / / / / / 6 60

8.สอ/เอกสารประกอบการอบรม / / 2 20

9. การสอสารเรยนร� / / / 3 30

10. แนวคดพนฐานการพฒนาหลกสตร

/ / / 3 30

11.แหล:งเรยนร� / 1 10

จากการสงเคราะห3องค3ประกอบของหลกสตรของนกวชาการศกษาในตาราง 1 ผ�วจยได�เลอกองค3ประกอบของหลกสตรทมความถเฉลยร�อยละ 50 ขนไปกาหนดกาหนดเป`นองค3ประกอบการพฒนาหลกสตรฝ�กอบรมเพอเสรมสร�างภาวะผ�นาคร ด�านการจดการเรยนร� ในโรงเรยนสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสกลนคร เขต 3 ได� 5 องค3ประกอบ 1) วตถประสงค3/จดม:งหมาย 2) โครงสร�าง/เนอหาของหลกสตร 3) การวดผลและประเมนผล 4) หลกการและเหตผล 5) กจกรรมการเรยน การสอน/อบรม/วธสอน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

21

1.4 ความหมายของการพฒนาหลกสตร

การพฒนาหลกสตร ได�มนกการศกษาได�ให�ความหมายไว� ดงน Saylor, Alexander & others (1981, p. 7) กล:าวไว�ว:าการพฒนาหลกสตรว:ามความหมาย 2 ลกษณะ คอ ลกษณะแรก หมายถง การทาหลกสตรทมอย:แล�วให�ดขนหรอการทาให�สมบรณ3ขน อกลกษณะหนงหมายถง ทาให�เกดมขนหรอสร�างหลกสตรขนใหม:โดยไม:มหลกสตรเดมเป`นพนฐานอย:เลยและรวมไปถงการผลตเอกสารต:างๆ สาหรบ ผ�เรยนด�วย Oliva (1988, p. 26) กล:าวไว�ว:า การพฒนาหลกสตร (Curriculum Development) หมายถง การเปลยนแปลงและการทาหลกสตรให�ดขน ซงหมายรวมตงแต:การวางแผนหลกสตร (Planning) การใช�หลกสตร (Implementation) การประเมนหลกสตร (Evaluation) หรอบางครงมผ�ใช�คาว:าการปรบปรงหลกสตร (Curriculum Implement) เมทน จาปาแก�ว (2550, หน�า 10) กล:าวไว�ว:า การพฒนาหลกสตร หมายถง การจดทาหลกสตรเดมทมอย:แล�ว หรอเป`นการจดทาหลกสตรใหม:โดยนาหลกสตรเดมมาปรบ โดยการจดการเรยนการสอนทสมพนธ3สอดคล�องกบชวตประจาวนของผ�เรยนมากขน ดงนนการพฒนาหลกสตรประกอบด�วย 3 ขนตอน คอ การวางแผนจดทาหรอ ยกร:างหลกสตร การใช�หลกสตร และการประเมนผลหลกสตร วชาญ พนธ3ประเสรฐ (2551, หน�า 15) กล:าวไว�ว:า การพฒนาหลกสตร หมายถง กระบวนการวางแผนและพฒนาประสบการณ3ในการเรยนร� ทจะก:อให�เกด การเปลยนแปลงในตวผ�เรยน ซงสามารถพฒนาหลกสตรทมอย:แล�วให�ดขน หรอสร�างหลกสตรขนมาใหม: สมนก ทองเพชร (2552, หน�า 8) กล:าวไว�ว:า การพฒนาหลกสตร หมายถงการปรบปรงหรอเปลยนแปลงหลกสตรให�ดขน เพอให�เหมาะสมสอดคล�องกบความต�องการของผ�เรยน ทงด�านเศรษฐกจและสงคม ให�ผ�เรยนมการเปลยนแปลงพฤตกรรมไปในทางทดตามวตถประสงค3ทวางไว� อรอนงค3 บญแผน (2552, หน�า 10) กล:าวไว�ว:า การพฒนาหลกสตรหมายถง การสร�างหลกสตรใหม:หรอการปรบปรงหลกสตรเดมทมอย:แล�วให�ดกว:าเดม ซงการทจะพฒนาหรอปรบปรงให�ดนนจะต�องมการใช�จรงแล�วผ:านกระบวนการประเมนหลกสตร แล�วเหนสมควรแล�วว:าจะต�องมการปรบปรง บางครงหลกสตรทใช�อย:อาจจะดอย:แล�วแต:ต�องพฒนาเพอไม:ให�หลกสตรล�าหลง

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

22

เนตรชนก ฤกษ3หร:าย (2552, หน�า 45-46) กล:าวไว�ว:า การพฒนาหลกสตรหมายถง การปรบปรงหรอเปลยนแปลงหลกสตรเดมให�ดขน หรอเป`นการสร�างหลกสตรใหม:เพอให�มประสทธภาพ สามารถนาไปใช�ในการจดการเรยนการสอนได�มความสอดคล�องกบความต�องการของสงคม ชมชน ท�องถน มความเหมาะสมกบวถชวตของผ�เรยน พฒนาให�ผ�เรยนมความเจรญทงด�านความร� ความคด สตปcญญา รบผดชอบตนเองและสงคมได� ผ�วจยได�สรปความหมายการพฒนาหลกสตร หมายถง กระบวนการ ในการดาเนนการทาหลกสตรให�ดขน ซงอาจจดทาขนใหม:ทงหมด หรอปรบปรงหลกสตรทมอย:แล�วให�สมบรณ3ขนกได� 1.5 หลกการพฒนาหลกสตร

การพฒนาหลกสตรเป`นกระบวนการทมขนตอนต:างๆ อย:างเป`นระบบระเบยบและเพอให�งานการพฒนาหลกสตรดาเนนไปส:จดหมายของการพฒนาอย:างแท�จรง สนย3 ภ:พนธ3 (2546, หน�า 160) ได�ให�หลกการในการจดการหลกสตรไว� ดงน 1) การพฒนาหลกสตรจาเป`นต�องมผ�นาทเชยวชาญและมความสามารถในการพฒนาหลกสตรเป`นอย:างด 2) การพฒนาหลกสตรจาเป`นต�องได�รบความร:วมมอและ การประสานงานเป`นอย:างด จากบคคลทเกยวข�องทกฝ|ายทกระดบ 3) การพฒนาหลกสตรจาเป`นต�องมการดาเนนงานเป`นระเบยบแบบแผนต:อเนองกนไปเรมตงแต:การวางจดม:งหมายในการพฒนาหลกสตรนน จนไปถง การประเมนผลการพฒนาหลกสตรในการดาเนนงานจะต�องคานงถงจดเรมต�น ในการเปลยนแปลงว:าการพฒนาหลกสตรในการดาเนนงานจะต�องคานงถงจดเรมต�น ในการเปลยนแปลงว:าการพฒนาหลกสตรจะเรมต�นทใด จะเป`นการพฒนาส:วนย:อยหรอการพฒนาทงระบบและจะดาเนนการอย:างไรในขนตอนต:อไป สงเหล:าน จะต�องม การร:วมมอกนพจารณาอย:างรอบคอบและดาเนนการอย:างมระบบระเบยบแบบแผน ทละขนตอน 4) การพฒนาหลกสตรต�องรวมถงผลงานต:างๆ ทางด�านหลกสตรทได�สร�างขนมาใหม:อย:างมประสทธภาพ ไม:ว:าจะเป`นเอกสารหลกสตร เนอหาวชาการทา การทดสอบหลกสตร การนาหลกสตรไปใช�หรอการจดการเรยนการสอน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

23

5) การพฒนาหลกสตรทมประสทธภาพ จะต�องมการฝ�กอบรมครประจาการให�มความร�ความเข�าใจในหลกสตรใหม: ความคดใหม: แนวทางการจดการเรยนการสอนตามหลกสตรใหม: 6) การพฒนาหลกสตรจะต�องคานงถงประโยชน3ในด�านของจตใจและทศนคตของผ�เรยนด�วย 1.6 กระบวนการพฒนาหลกสตร

ในการพฒนาหลกสตรได�มนกพฒนาหลกสตรได�เสนอแนวคดในการพฒนาหลกสตร ดงน Taba (1962, pp. 12-13) ได�เสนอแนวคดกระบวนการพฒนาหลกสตรไว� 7 ขนตอน ดงน ขนตอนท 1 การศกษาวเคราะห3สภาพปcญหา ความต�องการ และ ความจาเป`นต:างๆ ของสงคม ขนตอนท 2 การกาหนดจดประสงค3ของการศกษา ขนตอนท 3 การคดเลอกเนอหาวชาทจะนามาใช�ในการเรยนการสอน ขนตอนท 4 การจดระบบ ระเบยบ และลาดบของเนอหาทคดเลอกมา ขนตอนท 5 การคดเลอกประสบการณ3การเรยนร� ขนตอนท 6 การจดระเบยบ ลาดบ และขนตอนของประสบการณ3 การเรยนร� ขนตอนท 7 การประเมนเพอตดสนว:ากจกรรมและประสบการณ3ต:างๆ ทจดไว�บรรลตามจดม:งหมายหรอไม:

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

24

ภาพประกอบ 2 รปแบบการพฒนาหลกสตรของ Taba

Saylor Alexander & others (1981, pp. 30-39) ได�เสนอแนวคดกระบวนการพฒนาหลกสตร ทเรมจากเมอได�เปbาหมายและจดประสงค3ของการพฒนาหลกสตรแล�วกจะตดสนใจเลอกรปแบบของหลกสตรทมความเหมาะสมกบเปbาหมายและจดประสงค3ของผ�เรยนและสงคม นอกจากนยงต�องคานงถงข�อกาหนดต:างๆ ทางการเมองและสงคมด�วย เมอได�หลกสตรแล�วจะต�องมการนาหลกสตรไปใช�ซงจาเป`นจะต�องกล:าวถงรปแบบของการเรยนการสอนเพอให�ครได�เลอกใช�วธการสอนและสอการสอนทเหมาะสม ส:วนขนตอนสดท�ายเป`นการประเมนผล ได�แก: การประเมนความก�าวหน�าของนกเรยน ซงเกดจากการสอนของครและการประเมนหลกสตรซงดาเนนการโดยกล:มผ�รบผดชอบ ในการพฒนาหลกสตร ข�อมลจากการประเมนผลจะเป`นพนฐานในการตดสนใจปรบปรงหลกสตรในโอกาสต:อไป รปแบบการพฒนาหลกสตรของ Saylor Alexander & others ดงภาพประกอบ 3

การศกษาวเคราะห3ความต�องการของผ�เรยนและของสงคม

การกาหนดจดม:งหมาย

การจดรวบรวมเนอหาสาระ

การจดประสบการณ3การเรยน

การประเมนผลเพอตรวจสอบดกจกรรมและประสบการณ3การเรยน

ทจดไว�บรรลตามจดม:งหมายหรอไม: รวมทงวธการประเมนผล

การเลอกเนอหาสาระ

การเลอกประสบการณ3การเรยน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

25

ภาพประกอบ 3 กระบวนการจดทาหลกสตรของ Saylor Alexander & others

สนย3 ภ:พนธ3 (2545, หน�า 147) ได�เสนอแนวคดขนตอนการพฒนาหลกสตรโดยเพมขนตอนของการปรบปรงหลกสตร ดงน ขนตอนท 1 การกาหนดจดหมายเพอเป`นการกาหนดเปbาหมายของ การพฒนาหลกสตรทสอดคล�องกบความต�องการของผ�เกยวข�อง ขนตอนท 2 การจดการเนอหาของหลกสตร เป`นการจดเนอหาทตอบสนองจดม:งหมายของหลกสตร

เป,าหมายและจดประสงค'

การจดทาหลกสตร

การตดสนใจในการจดทาหลกสตรโดยกล:มผ�รบผดชอบข�อมลต:างๆ ของหน:วยงานทาง

สงคม และการเมอง อาจมผลต:อข�อจากดต:างๆ ของหลกสตรในขนสดท�ายได�

การใช�หลกสตร

การตดสนใจในการดาเนนการสอนซงดาเนนการโดยคร หลกสตรจะประกอบด�วยข�อเสนอแนะเกยวกบทรพยากร สอ และหน:วยงาน จงเปนการกระต�นให�มความยดหย:น

และเปนอสระแก:ครและนกเรยน

การประเมนผลหลกสตร

การตดสนใจในการประเมนความก�าวหน�าของนกเรยน ซงดาเนนการโดยคร ส:วนการตดสนใจเกยวกบการประเมนหลกสตรนน ข�อมลทได�จากการประเมนผลจะเปน

พนฐานสาหรบการจดทาหลกสตรในครงต:อไป

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

26

ขนตอนท 3 การนาหลกสตรไปใช�เพอหาข�อบกพร:องแล�วนามาแก�ไขหลกสตรทมองค3ประกอบครบถ�วน แล�วจงนาหลกสตรไปใช� ขนตอนท 4 การประเมนหลกสตร เพอเป`นการตรวจสอบคณภาพของหลกสตร ขนตอนท 5 การปรบปรงหรอเปลยนแปลงหลกสตร เป`นการนาผลทได�จากการประเมนหลกสตรมาปรบปรงและแก�ไขหลกสตรให�มความสมบรณ3ยงขน รตนะ บวสนธ3 (2535, หน�า 71) ได�เสนอแนวคดขนตอนการพฒนาหลกสตรเป`นขนตอนการพฒนาหลกสตรจาลอง ดงน ขนตอนท 1 การศกษาข�อมลพนฐาน เพอเป`นการสารวจเพอหาข�อมลทสอดคล�องกบสภาพปcญหา ความต�องการของผ�เรยน และสภาพทวไปเกยวกบการพฒนาหลกสตร ขนตอนท 2 การพฒนาหลกสตรจาลอง เป`นการพฒนาหลกสตรจาลองทสอดคล�องกบข�อมลพนฐาน ซงมขนตอนการดาเนนการ 3 ขนตอน ได�แก: การสร�างโครงร:างหลกสตร การประเมนโครงร:างหลกสตร และการพฒนาโครงร:างหลกสตร ขนตอนท 3 การทดลองใช�หลกสตรเป`นการหาประสทธภาพของหลกสตรกบผ�เรยนทเป`นกล:มเปbาหมายเพอตรวจสอบความสอดคล�องกบจดม:งหมายของหลกสตรทกาหนดไว� ขนตอนท 4 การประเมนผลและปรบปรงหลกสตร เป`นการนาข�อมลทได�จากการทดลองหลกสตรมาปรบปรงแก�ไขเพอให�หลกสตรมความสมบรณ3ยงขน วชย วงษ3ใหญ: (2535, หน�า 5-25) ได�เสนอแนวคดกระบวนการพฒนาหลกสตรแบบครบวงจรเพอการพฒนาหลกสตรในทศทางเดยวกนม 4 ขนตอน ดงน ขนตอนท 1 การศกษาข�อมลพนฐานหรอสงกาหนดหลกสตรด�านต:างๆ ทจะนามาใช�ในการพฒนาหลกสตร ได�แก: สงกาหนดหลกสตรด�านวชาการ และสงกาหนดหลกสตรด�านสงคม วฒนธรรมเศรษฐกจและการเมอง เพอให�หลกสตรทพฒนาขนม ความสอดคล�องกบผ�เรยนและสงคมเป`นไปตามเปbาหมายการจดการศกษา ขนตอนท 2 รปแบบการพฒนาหลกสตร เป`นการนาเอาข�อมลพนฐานจากสงทกาหนดของหลกสตรว:าควรมลกษณะใด โครงสร�างและลกษณะของหลกสตรเป`นอย:างไร ซงสะท�อนให�เหนภาพรวมและมาตรฐานของการศกษาของแต:ละหลกสตร

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

27

ขนตอนท 3 การตรวจสอบหลกสตร เป`นการตรวจสอบคณภาพของหลกสตรและศกษาความเป`นไปได�ของร:างหลกสตรทร:างขน เพอปรบปรงแก�ไขก:อนนาไปใช�จรง การตรวจสอบคณภาพของหลกสตรทาได�หลายวธ เช:น การตรวจสอบ โดยผ�เชยวชาญ หรอการทดลองใช�หลกสตร ขนตอนท 4 การปรบปรงแก�ไขหลกสตรก:อนนาไปใช� เพอเป`นการนาข�อมลทได�จากขนตอนทผ:านมา มาสงเคราะห3เพอแก�ไขหลกสตรอย:างเป`นระบบและมประสทธภาพ ทงนเป`นการทบทวนให�เกดความรอบคอบว:าข�อมลส:วนใดทจะใช�เพอ การปรบปรงหลกสตรบ�างและไม:มผลกระทบต:อโครงสร�างอนๆของหลกสตรมากเพยงใด สรยา เหมะศลป} (2535, หน�า 57-59) ได�แสนอแนวคดขนตอนการพฒนาหลกสตรเป`นขนตอนการพฒนาหลกสตรจาลอง ดงน ขนตอนท 1 การศกษาข�อมลพนฐาน เพอเป`นการสารวจเพอหาข�อมลทสอดคล�องกบสภาพปcญหา ความต�องการของผ�เรยน และสภาพทวไปเกยวกบการพฒนาหลกสตร ขนตอนท 2 การพฒนาหลกสตรจาลอง เป`นการพฒนาหลกสตรจาลองทสอดคล�องกบข�อมลพนฐาน ซงมขนตอนการดาเนนการ 3 ขนตอน ได�แก: การสร�างโครงร:างหลกสตร การประเมนโครงร:างหลกสตร และการพฒนาโครงร:างหลกสตร ขนตอนท 3 การทดลองใช�หลกสตรเป`นการหาประสทธภาพของหลกสตรกบผ�เรยนทเป`นกล:มเปbาหมายเพอตรวจสอบความสอดคล�องกบจดม:งหมายของหลกสตรทกาหนดไว� ขนตอนท 4 การประเมนผลและปรบปรงหลกสตร เป`นการนาข�อมลทได�จากการทดลองหลกสตรมาปรบปรงแก�ไขเพอให�หลกสตรมความสมบรณ3ยงขน สงด อทรานนท3 (2532, หน�า 38-43) ได�เสนอแนวคดการพฒนาหลกสตรว:าแต:ละขนตอนมความต:อเนองเป`นวฏจกร ดงน ขนตอนท 1 การวเคราะห3ข�อมลพนฐานเพอการพฒนาหลกสตร ข�อมลพนฐานของหลกสตร คอ ข�อมลทางด�านประวตและปรชญาการศกษา ข�อมลเกยวกบผ�เรยนและทฤษฎการเรยนร� ข�อมลทางสงคมและวฒนธรรม และข�อมลเกยวกบธรรมชาตของเนอหาวชา ก:อนทจะมการร:างหลกสตรขนมาใหม: ควรจะทาการศกษาวเคราะห3ข�อมลต:างๆ ทเป`นพนฐานของหลกสตรเสยก:อน เพอให�ทราบสภาพปcญหาและความต�องการของผ�เรยนก:อน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

28

ขนตอนท 2 การกาหนดการม:งหมายของหลกสตร เพอม:งแก�ปcญหาและสนองความต�องการทได�จากการวเคราะห3ข�อมลดงกล:าวแล�ว ขนตอนท 3 การคดเลอกและจดเนอหาสาระและประสบการณ3 การเรยนร� เนอหาสาระและประสบการณ3เป`นสงทมความสาคญเป`นอนมาก เพราะ เนอหาสาระทจะนามาสอนเป`นเสมอนสอกลางทผ�เรยนไปส:จดม:งหมายทกาหนด ขนตอนท 4 การกาหนดมาตรฐานการวดผลและประเมนผล ให�ทราบว:าควรจะประเมนอะไรบ�างจะสอดคล�องกบเจตนารมณ3หรอความม:งหมายของหลกสตร ขนตอนท 5 การนาหลกสตรไปใช� เป`นการนาหนกสตรไปส:ภาคปฏบตหรอไปส:การเรยนการสอนในโรงเรยน การนาหลกสตรไปใช�อย:างมประสทธภาพ จะต�องอาศยกจกรรมและกระบวนการต:างๆ หลายประเภท เช:น การจดทาเอกสารและค:มอ การใช�หลกสตร การเตรยมบคลากรบรหารและบรการหลกสตร การดาเนนการสอนตามหลกสตร การนเทศและตดตามผลการใช�หลกสตร ขนตอนท 6 การประเมนผลการใช�หลกสตร มความม:งหมายทจะประเมนผลสมฤทธของหลกสตร เพอให�ทราบว:าผลผลตทได�จากหลกสตรนนเป`นไปตามเจตนารมณ3หรอจดม:งหวงของสงคมและผ�เรยนเพยงใด ขนตอนท 7 การปรบปรงแก�ไขหลกสตร เป`นกระบวนการเปลยนแปลงหลกสตรทใช�อย:ให�มความเหมาะสมหรอสอดคล�องกบสภาพสงคมมากขน กระบวน การแก�ไขปรบปรงหลกสตรเป`นส:วนหนงของการพฒนาหลกสตร ซงจะเรมปรบปรงแก�ไข ในขนตอนใดของกระบวนการพฒนาหลกสตรกได� แต:เมอเรมตรงขนตอนไหนกต�องดาเนนการในขนตอนต:อไปจนจบทกกระบวนการในวฏจกรของกระบวนการพฒนาหลกสตร

1.7 รปแบบของการพฒนาหลกสตร

รปแบบของการพฒนาหลกสตรซงนกพฒนาหลกสตรการศกษาได�เสนอแนวคดไว� ดงน Tyler (1962, p. 3) ได�เสนอแนวคดพนฐานการพฒนาหลกสตรและการสอนคอ หลกการและเหตผลในการพฒนาหลกสตร (Tyler Rationale) โดยใช�คาถามพนฐาน 4 ประการ คอ 1. จดม:งหมายทางการศกษามอะไรบ�างทโรงเรยนต�องการให�ผ�เรยนได�ร�

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

29

2. ประสบการณ3ทางการศกษา อะไรบ�างทโรงเรยนต�องจดให�บรรลจดม:งหมาย 3. จดประสบการณ3ทางการศกษาอย:างไรจงทาให�การสอนมประสทธภาพ 4. ประเมนคณภาพของการจดประสบการณ3การเรยนอย:างไร จงจะทราบว:าผ�เรยนบรรลจดม:งหมายทางการศกษา Taba (1962, p. 157) ได�เสนอแนวคดในการพฒนาหลกสตร โดยใช� วธรากหญ�า (Grass-root Approach) มความเชอว:า หลกสตรควรได�รบการออกแบบจากครผ�สอนมากกว:าพฒนามาจากองค3กรทอย:ในระดบสงขน ประกอบด�วยขนตอน ดงน 1. การวเคราะห3ความต�องการ (Disgnosis of Need) เพอใช�สารวจปcญหาความต�องการและความจาเป`นของผ�เรยนและสงคม 2. กาหนดจดม:งหมาย (Formulation of Objectives) ด�วยข�อมลทได�จากการวเคราะห3ความต�องการ 3. คดเลอกเนอหาสาระ (Selection of Content) เมอกาหนดจดม:งหมายแล�วต�องคดเลอกเนอหาสาระซงสอดคล�องกบจดม:งหมายและต�องคานงถงพฒนาการของผ�เรยนด�วย 4. การจดรวบรวมเนอหาสาระ (Organization of Content) เนอหาสาระทรวบรวมต�องคานงถงความยากง:ายและความต:อเนอง รวมทงจดให�เหมาะสมกบพฒนาการและความสนใจของผ�เรยน 5. การคดเลอกประสบการณ3การเรยนร� (Selection of Learning Experiences) การคดเลอกประสบการณ3ให�สอดคล�องกบจดม:งหมายและเนอหารายวชา 6. การจดรวบรวมประสบการณ3การเรยนร� (Organization of Learning Experiences) การจดประสบการณ3การเรยนร�ต�องคานงถงความต:อเนองของเนอหาสาระ 7. กาหนดวธวดและประเมนผล (Determination of What to Evalulation and the Ways and Means of Doing It) มการประเมนเพอตรวจสอบว:าประสบการณ3 การเรยนทจดให�บรรลจดม:งหมายทกาหนดไว�หรอไม:และกาหนดวธประเมนรวมทงเครองมอทใช�ในการประเมนด�วย

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

30

จนทร3จาร เกตมาโร (2550, หน�า 32-34) ได�กล:าวไว�ว:า แนวคด ในการจดรปแบบหลกสตรทใช�กนอย: แต:ละรปแบบมชอเฉพาะและแสดงความเป`นเอกลกษณ3ของหลกสตรนนๆ เช:น หลกสตรแบบรายวชา หลกสตรแบบบรณาการ ทเป`นเช:นนนเพราะจากแนวคดในการจดทาหลกสตรและปรชญาการศกษาทยดถอในการทาหลกสตรแตกต:างกน ซงมแนวคด ดงน 1. แนวคดทยดวชาหรอสาขาเป`นหลก (Designs Focused of Disciplines and Subjects) ผ�ทยดถอแนวทางนเหนว:า สงทต�องการให�ผ�เรยนได�เรยนกคอ ความร�ทอย:ในวชาต:างๆ ดงนน รปแบบของหลกสตรจะสะท�อนให�เหนเนอหาวชาทถกจดไว�อย:างเป`นระเบยบในกรอบของแต:ละวชา โดยเรยงจากหลกเกณฑ3ทกาหนดไว� เช:น เรยงลาดบตามความยากง:าย หรอตามขนตอนของการพฒนาการ และความเจรญเตบโต วธการตามแนวคดนทาให�เกดหลกสตรแบบทเรยกว:า หลกสตรรายวชา (The Subject Curriculum) ซงต:อมาได�มการปรบปรงแก�ไขให�เกดหลกสตรอกหลายรปแบบ แต:ยงคงใช�อย:คอ สหสมพนธ3 (The Correlated Curriculum) 2. แนวคดทยดกจกรรมและปcญหาของสงคมเป`นหลก (Designs Focused on Social Activities and Problems) แนวคดนเน�นหน�าทของบคคลในสงคม ปcญหาของสงคม และเสรมสร�างสงคม อนมผลทาให�เกดหลกสตรทเรยกว:า หลกสตรแกนกลาง (The Core Curriculum) ซงเป`นหลกสตรททกคนต�องเรยน เพราะถอว:าเป`นปcญหาสงคมปcญหาร:วมกนของทกคน 3. แนวคดทยดความต�องการและความสนใจของผ�เรยนเป`นหลก (Designs Focused on Individual Need and Interests) ตามแนวคดน ความสนใจของผ�เรยนในปcจจบนมความสาคญกว:าสงใด เป`นการยดตวผ�เรยนเป`นจดศนย3กลาง ดงนน สงต:างๆ ทจะบรรลในหลกสตรจะต�องเกยวข�องกบตวผ�เรยน และปcญหาทผ�เรยนสนใจและ ต�องการแก�ไขหลกสตรตามแนวคดนมชอว:า หลกสตรประสบการณ3 (The Experience Curriculum) หรอหลกสตรทยดผ�เรยนเป`นศนย3กลาง 4. แนวคดทยดความสามารถเฉพาะผ�เรยนเป`นหลก (Designs Focuses on Specific Competencies) ตามแนวคดนจะมการกาหนดเกณฑ3ความสามารถของผ�เรยนพงกระทาขน ซงส:วนใหญ:จะเป`นพวกทกษะในด�านต:างๆ จดเรยงลาดบกนไปโดยแบ:งตามกล:มวชาหรอหมวดวชา ตามความสะดวกหลกสตรตามแนวคดนเรยกว:า หลกสตรเกณฑ3ความสามารถ (The Competency-Based Curriculum)

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

31

5. แนวความคดทยดทกษะในกระบวนการเรยนร�เป`นหลก (Designs Focuses Skills) แนวคดนม:งวธการมากกว:าเนอหา โดยถอว:าความร�เป`นเพยงวถทางนาไปส:วตถประสงค3การเรยนการสอน ไม:ใช:จดม:งหมายปลายทาง หลกสตรทเกดขนจากแนวคดแบบนเรยกว:าหลกสตรทม:งเน�นกระบวนการ (The process Approach Curriculum) 6. แนวคดทยดหลกผสมผสานทงในด�านกระบวนการและความร� (Designs Focused on Integration of Knowledge and Process) แนวคดนตงอย:บนพนฐานจตวทยาเกสตลต3 ซงต�องการเหนภาพรวมของเนอหาวชา และกระบวนการ ในการเรยนการสอนทาให�มองไม:เหนว:ามการแยกรายวชาออกจากกน หลกสตรตามแนวคดนเรยกว:า หลกสตรบรณาการ (The Intergraded Curriculum) ตวอย:างของหลกสตรแบบน ได�แก: หลกสตรเพอชวตและสงคม (The social Process and lift Function Curriculum) วชย วงษ3ใหญ: (2543, หน�า 19) ได�เสนอกระบวนการพฒนาหลกสตรแบบครบวงจรไว� 3 ระบบ โดยเรมต�นจากระบบการร:างหลกสตร ระบบการนาหลกสตรไปใช� และระบบการประเมนหลกสตรซงแต:ละระบบมรายละเอยด ดงน 1. ระบบการร:างหลกสตร ประกอบด�วย การกาหนดหลกสตร โดยดความสอดคล�องกบเนอหาวชา สภาพสงคม เศรษฐกจ และการเมองหลงจากนนกาหนดรปแบบหลกสตร ได�แก: การกาหนดหลกการ โครงสร�าง องค3ประกอบหลกสตร วตถประสงค3 เนอหา ประสบการณ3การเรยนและการประเมนผลหลงจากนนดาเนนการตรวจสอบคณภาพหลกสตรโดยผ:านผ�เชยวชาญหรอการสมมนาและมการนาหลกสตรไปทดลองใช� พร�อมทงรวบรวมผลการวจยและปรบปรงหลกสตรก:อนนาไปใช�จรง 2. ระบบการใช�หลกสตร ประกอบด�วยการขออนมตหลกสตรจากหน:วยงานหรอกระทรวงดาเนนการวางแผนการใช�หลกสตร โดยเรมจากการประชาสมพนธ3หลกสตร การเตรยมความพร�อมของบคลากร จดงบประมาณและวสดหลกสตรบรหารสนบสนนจดเตรยมอาคารสถานท ระบบบรหารและจดการฝ�กอบรมเชงปฏบตการ และตดตามผลการใช�หลกสตร หลงจากนนเข�าส:ระบบการบรหารหลกสตร โดยการดาเนนการตามแผน กจกรรมการเรยนการสอนแผนการสอน ค:มอการสอน ค:มอการเรยน การเตรยมความพร�อมของผ�สอน ความพร�อมของผ�เรยนและการประเมนผลการเรยน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

32

3. ระบบการประเมนผล ซงแบ:งออกเป`น 2 ส:วน คอ การประเมนผล การเรยนหรอผลสมฤทธของนกเรยน และการประเมนผลการใช�หลกสตรทงการประเมนย:อย และการประเมนทงระบบหลกสตร ระบบการบรหาร ผลการนาหลกสตรไปใช� หลงจากนนเกบรวบรวมข�อมล วเคราะห3ข�อมล และรายงานข�อมลตามลาดบซงจะต�องทาอย:างเป`นระบบและต:อเนอง ผ�วจยได�สรปรปแบบของการพฒนาหลกสตร ซงประกอบด�วย 4 ระยะ ดงน 1) การศกษาและวเคราะห3ข�อมลพนฐานในการพฒนาหลกสตรฝ�กอบรม 2) การสร�างหลกสตรฝ�กอบรม 3) การทดลองใช�หลกสตรฝ�กอบรม และ 4) การปรบปรงหลกสตรฝ�กอบรมเพอให�เกดความเหมาะสมกบผ�เรยน ก:อให�เกดผลการเรยนทพงปรารถนา 1.8 การประเมนหลกสตร 1.8.1 ความหมายของการประเมนหลกสตร

มนกการศกษาหลายท:านให�ความหมายของการประเมนหลกสตรไว� ดงน Good (1973, p. 209) ได�ให�ความหมายว:าการประเมนหลกสตร คอ การประเมนผลของกจกรรมการเรยน ภายในขอบข:ายของการสอนทเน�นเฉพาะจดประสงค3ของการตดสนใจในความถกต�องของจดม:งหมาย ความสมพนธ3และความต:อเนองของเนอหา และผลสมฤทธของวตถประสงค3เฉพาะซงนาไปส:การตดสนใจในการวางแผน การจดโครงการ ความต:อเนองและการหมนเวยนของกจกรรมโครงการต:างๆ ทจะจดให�มขน รจร3 ภ:สาระ และจนทราน สงวนนาม (2545, หน�า 103) กล:าวถงความหมายของการประเมนหลกสตร ดงต:อไปน 1. การวดผลการปฏบตของผ�เรยนตามจดประสงค3ทกาหนดไว�ใน เชงปรมาณ 2. การอธบายและตดสนใจเกยวกบหลกสตร 3. การเปรยบเทยบพฤตกรรมการปฏบตของผ�เรยนกบมาตรฐาน 4. การอธบายการตดสนใจเกยวกบหลกสตรและการเลอก การวเคราะห3ข�อมลเกยวกบการตดสนใจเรองหลกสตร 5. การใช�ความร�เกยวกบวชาชพในการตดสนใจเกยวกบการนาหลกสตรไปใช�

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

33

ประยร บญใช� (2547, หน�า 1) กล:าวว:า การประเมนหลกสตร หมายถง การรวบรวมและวเคราะห3ข�อมล แล�วนาข�อมลมาใช�ในการตดสนหาข�อบกพร:องหรอปcญหาและหาทางปรบปรงแก�ไขส:วนประกอบทกส:วนของหลกสตรให�มคณภาพดยงขน หรอตดสนคณภาพของหลกสตรนนๆ สรปได�ว:า การประเมนหลกสตร หมายถง การตดสนคณค:า การวเคราะห3 หาข�อบกพร:องในส:วนประกอบต:างๆ ของหลกสตรเพอการปรบปรงแก�ไขให�ได�หลกสตรทมคณภาพยงขน 1.8.2 จดม4งหมายการประเมนหลกสตร

ทศนา แขมมณ (2547, หน�า 63) กล:าวว:า การประเมนหลกสตรนบว:าเป`นสงสาคญในการพฒนาหลกสตร ทงนเพราะการประเมนหลกสตรจะช:วยให�คาตอบเกยวกบการพฒนาหลกสตรทพฒนาขนว:าดหรอไม: มจดดและจดด�อยอย:างไร โดยทวไปแล�วการประเมนหลกสตรใดๆ กตามมจดม:งหมายหลกคอ 1. เพอหาคณค:าของหลกสตรนน โดยดว:าหลกสตรทจดขนสามารถสนองจดประสงค3ทหลกสตรนนต�องการหรอไม: 2. เพอตดสนใจว:า การวางเค�าโครงและรปแบบของหลกสตร ตลอดจนการบรหารงานและการสอนตามหลกสตรเป`นไปในแนวทางทถกต�องหรอไม: 3. เพอวดดว:า ผลผลตคอผ�เรยนนนเป`นอย:างไร 4. เพอต�องการทราบคณภาพของผ�เรยน ซงเป`นผลผลตของ หลกสตรว:า มการเปลยนแปลงพฤตกรรมไปตามความม:งหมายของหลกสตร หลงจากผ:านกระบวนการทางการศกษามาแล�วหรอไม:อย:างไร การประเมนผลในลกษณะนจะดาเนนการในลกษณะทการนาหลกสตรไปใช�หลงจากทใช�หลกสตรไปแล�วระยะหนงกได� ศกดศร ปาณะกล (2549, หน�า 33) กล:าวว:า การประเมนหลกสตรโดยทวไปจะมจดม:งหมายสาคญทคล�ายคลงกน ดงน 1. เพอหาทางปรบปรงแก�ไขสงบกพร:องทพบในองค3ประกอบต:างๆของหลกสตรการประเมนในลกษณะนมกจะดาเนนการในช:วงทการพฒนาหลกสตรยงคงดาเนนการอย:เพอทจะพจารณาว:าองค3ประกอบต:างๆ ของหลกสตร เช:น จดม:งหมาย เนอหาโครงสร�าง การวดผลมความสอดคล�องและเหมาะสมหรอไม: สามารถนามาปฏบตในช:วงการนาหลกสตรไปทดลองใช�หรอในขณะทการใช�หลกสตรและกระบวนการจด

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

34

การเรยนร�กาลงดาเนนการอย:ได�มากน�อยเพยงใด และมปcญหาอปสรรคอะไร จะได�เป`นประโยชน3แก:ผ�ทมส:วนเกยวข�องในการปรบปรงเปลยนแปลงองค3ประกอบต:างๆ ของหลกสตรให�มคณภาพดขนได�ทนท:วงท 2. เพอหาทางปรบปรงแก�ไขระบบการบรหารหลกสตร การนเทศกากบดแลและการจดกระบวนการเรยนร�ให�มประสทธภาพยงขน การประเมนในลกษณะนจะดาเนนการในขณะทมการนาหลกสตรไปใช� จะได�ช:วยปรบปรงหลกสตรให�บรรลตามเปbาหมายทวางไว� 3. เพอช:วยในการตดสนใจของผ�บรหารว:า ควรใช�หลกสตรต:อไปอกหรอควรยกเลกการใช�หลกสตรเพยงบางส:วนหรอยกเลกทงหมด การประเมนในลกษณะนจะดาเนนการหลงจากทใช�หลกสตรไปแล�วระยะหนง แล�วจงประเมนเพอสรปผลตดสนว:าหลกสตรมคณภาพดหรอไม:บรรลตามเปbาหมายทหลกสตรกาหนดไว�มากน�อยเพยงใด สนองความต�องการของสงคมเพยงใดและเหมาะสมกบการนาไปใช�ต:อหรอไม: 4. เพอต�องการทราบคณภาพของผ�เรยนซงเป`นผลผลตของหลกสตรว:ามการเปลยนแปลงพฤตกรรมไปตามความม:งหวงของหลกสตรหลงจากผ:านกระบวนการทางการศกษามาแล�วหรอไม:อย:างไร การประเมนในลกษณะนจะดาเนนการในขณะทม การนาหลกสตรไปใช�หรอหลงจากทใช�หลกสตรไปแล�วระยะหนงกได� จฑาทพย3 จนทร3เรอน (2552, หน�า 18) สรปว:า การประเมนหลกสตร มจดม:งหมาย ดงน 1. เพอพจารณาคณค:าของหลกสตรทงระบบตงแต:วตถประสงค3 ปcจจยเบองต�น กระบวนการ ตลอดจนผลทได�จากการประเมน 2. ทาให�ทราบว:าหลกสตรมความเหมาะสมเพยงใด และตอบสนองความต�องการของผ�เรยน ชมชน และสงคมหรอไม: 3. เพอพจารณาว:าหลกสตรเหมาะสมแล�ว หรอควรปรบปรงเปลยนแปลง เฉพาะจด หรอปรบปรงใหม:ทงหมด ผ�วจย พอสรปได�ว:า การประเมนหลกสตรมจดม:งหมายเพอหาคณค:าและคณภาพของหลกสตร คณภาพของผ�เรยนรวมทงผลกระทบจากการนาหลกสตรไปใช�ว:ามความเหมาะสมสามารถตอบสนองความต�องการของผ�เรยนและสงคมเพยงใดและเพอปรบปรงหลกสตรให�มประสทธภาพมากยงขน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

35

1.8.3 ประโยชน'ของการประเมนหลกสตร

การประเมนหลกสตร เป`นสงสาคญและจาเป`นอย:างยงทจะทาให�เราทราบถงคณภาพและประสทธภาพของหลกสตร ประโยชน3ของการประเมนหลกสตรม ดงน สนย3 ภ:พนธ3 (2546, หน�า 251-252) ได�กล:าวถงประโยชน3ของ การประเมนหลกสตรไว� ดงน 1. ทาให�ทราบว:าหลกสตรทสร�างหรอพฒนาขนนน มจดดหรอจดด�อยตรงไหนซงจะเป`นประโยชน3ในการวางแผนปรบปรงแก�ไขพฒนาหลกสตรให�มคณภาพและสมบรณ3มากยงขน 2. สร�างความน:าเชอถอ ความมนใจ และค:านยมทมต:อโรงเรยนให�เกดในหม:ประชาชน 3. ช:วยในการบรหารทางด�านวชาการ ผ�บรหารจะได�ร�ว:าควรจะตดสนใจและสนบสนนช:วยเหลอหรอบรการทางใดบ�าง 4. ส:งเสรมให�ประชาชนมความเข�าใจในความสาคญของการศกษา 5. ส:งเสรมให�ผ�ปกครองมความสมพนธ3ใกล�ชดกบโรงเรยนมากยงขน ทงนเพอให�การเรยนการสอนนกเรยนได�ผลด ด�วยความร:วมมอกนทงทางโรงเรยนและ ทางบ�าน 6. ช:วยให�ผ�ปกครองทราบความเป`นไปอย:างสมาเสมอ เพอหาทางปรบปรงแก�ไขร:วมกนระหว:างผ�ปกครองกบทางโรงเรยน 7. ช:วยให�การประเมนผลเป`นระบบระเบยบ เพราะมเครองมอและหลกเกณฑ3ทาให�มเหตผลในทางวทยาศาสตร3มากขน 8. ช:วยชให�เหนคณค:าของหลกสตร 9. ช:วยให�สามารถวางแผนการเรยนในอนาคตได� ข�อมลของ การประเมนผลหลกสตรทาให�ทราบเปbาหมายแนวทางและขอบเขตในการดาเนนการศกษาของโรงเรยนสรปได�ว:าการประเมนหลกสตรมประโยชน3คอ ทาให�ทราบว:าหลกสตรมคณค:า มจดดหรอมข�อบกพร:องในส:วนประกอบใดของหลกสตรเพอวางแผนปรบปรงพฒนาหลกสตรให�มคณภาพและสมบรณ3มากขน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

36

1.8.4 ประเภทของการประเมนหลกสตร

การประเมนหลกสตรเป`นการประเมนทมการดาเนนการเป`นระยะ ดงน สนต3 ธรรมบารง (2550, หน�า 55) ได�กล:าวว:า การประเมนผลหลกสตรโดยทวไปจะแบ:งออกเป`น 3 ระยะ คอ ระยะท 1 การประเมนผลหลกสตรก:อนโครงการ คอ การประเมนผลหลกสตรก:อนทจะนาไปใช� เป`นการประเมนผลหลกสตรเมอสร�างเสรจแล�ว เพอพจารณาว:าดหรอไม:เพยงใด มข�อทควรแก�ไขปรบปรงอะไรบ�าง อาจจะให�ผ�เชยวชาญวเคราะห3หรอ วจยดกได� ระยะท 2 การประเมนผลหลกสตรในขณะทดาเนนการว:าหลกสตรททาขนนน นาไปทดลองใช�แล�วได�ผลเพยงใด ระยะท 3 การประเมนผลเมอจบโครงการ หรอประเมนผลเมอประกาศใช�หลกสตรแล�วเพอทจะได�ปรบปรงให�ดขนต:อไป สมหวง พธยานวฒน3 (2553, หน�า 168) กล:าวว:า การประเมนหลกสตรแบ:งออกเป`น 3 ประเภท ตามระยะจดม:งหมายของการประเมน ดงน 1. การประเมนก:อนนาหลกสตรไปใช� หรอการประเมนในระหว:าง การร:างหลกสตร (Extant Evaluation) เป`นการประเมนเพอศกษาความเป`นไปได�ของการใช�หลกสตร ตรวจสอบคณภาพของหลกสตร เพอหาข�อมลทไม:สมบรณ3อนนาไปส:การปรบแก�ก:อนนาหลกสตรไปใช� 2. การประเมนในระหว:างการใช�หลกสตร (On-Going or Formative Evaluation) ในช:วงระยะการใช�หลกสตร เพอให�แน:ใจว:าหลกสตรจะมการดาเนนไปอย:างถกต�อง จงต�องมการประเมนเป`นระยะเพอดความก�าวหน�าของการใช�หลกสตร ควบคมแก�ปcญหาทอาจเกดขนในขณะใช�หลกสตร 3. การประเมนหลงการเสรจสนการใช�หลกสตร (Summative Evaluation) เป`นการประเมนเพอสรปผลการใช�หลกสตรว:า บรรลตามวตถประสงค3ทกาหนดไว�หรอไม: พร�อมทงให�ข�อเสนอแนะสาหรบการพฒนาหลกสตรต:อไป กล:าวโดยสรปว:า การประเมนหลกสตรสามารถแบ:งออกเป`น 3 ประเภท ได�แก: การประเมนก:อนนาหลกสตรไปใช� การประเมนระหว:างดาเนนการใช�หลกสตร และการประเมนหลงการใช�หลกสตร

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

37

1.8.5 รปแบบการประเมนหลกสตร

การประเมนหลกสตรมหลายรปแบบ ซงนกวชาการด�านหลกสตรและ การประเมนผลได�นาเสนอรปแบบการประเมนหลกสตร ดงน ใจทพย3 เชอรตนพงษ3 (2539, หน�า 209-242) ได�กล:าวว:า 1. รปแบบการประเมนหลกสตรของ Tyler เป`นรปแบบทเน�น การประเมนผลสมฤทธทได�จากหลกสตร มลาดบขนตอนในการเรยนการสอนและ การประเมนหลกสตร ดงน ขนตอนท 1 กาหนดจดม:งหมายอย:างกว�างๆ โดยวเคราะห3ผ�เรยน สงคม เนอหา กาหนดขอบเขตของจดม:งหมาย โดยใช�จตวทยาการเรยนร�และปรชญาการศกษา ขนตอนท 2 กาหนดจดประสงค3เฉพาะหรอจดประสงค3 เชงพฤตกรรมอย:างชดเจนซงจะเป`นพฤตกรรมทจะวดภายหลงการจดประสบการณ3 ขนตอนท 3 กาหนดเนอหาสาระหรอประสบการณ3การเรยนร�ให�บรรลเปbาหมายทตงไว� ขนตอนท 4 เลอกวธการเรยนการสอนทเหมาะสมทจะทาให�เนอหาหรอประสบการณ3ทวางไว�ประสบผลสาเรจ ขนตอนท 5 ประเมนผลการตดสนโดยการตดสนด�วยการวดผลทางการศกษาหรอการทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน ขนตอนท 6 ถ�าไม:บรรลเปbาหมายทวางไว� กจะตดสนใจทจะยกเลกหลกสตรหรอปรบปรงหลกสตรนน แต:ถ�าบรรลตามจดม:งหมาย กใช�เป`นข�อมลย�อนกลบเพอปรบปรงหรอใช�เป`นข�อมลในการพฒนาคณภาพของหลกสตร รปแบบการประเมนหลกสตรของ Tyler มข�อจากดคอรปแบบประเมนหลกสตรแบบนจะใช�กบหลกสตรทได�วางแผนไว�ล:วงหน�าเรยบร�อยแล�วเท:านน หากเป`นเหตการณ3ทเกดขนโดยบงเอญหรอทนททนใดโดยไม:คาดหวงมาก:อนรปแบบการประเมนนจะไม:ครอบคลมโดยเหตนจงได�มผ�คดรปแบบการประเมนหลกสตรขนมาใหม:อก ในระยะต:อมา 2. รปแบบการประเมนหลกสตรของ Stufflebeam รปแบบ การประเมนหลกสตรนมชอว:า CIPP MODEL ซงมชอเตมว:า Context-Input-Process-Product Model เป`นการประเมนข�อมล 4 ประเภท ได�แก:

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

38

1) การประเมนบรบท (Context Evaluation) เป`นการประเมนผลบรบทหรอสภาวะแวดล�อม เพอให�ได�ข�อมลในการกาหนดจดม:งหมาย หรอจดประสงค3ของหลกสตรโดยการวเคราะห3สภาวะแวดล�อม ปcญหาและความต�องการต:างๆ เพอชให�เหนว:าควรกาหนดจดม:งหมายอย:างไรจงสนองต:อความต�องการและแก�ไขปcญหาทมอย: ถ�าม การใช�หลกสตรไประยะหนงแล�วต�องการประเมน การประเมนนคอการประเมนหลกสตรในด�านจดม:งหมาย โครงสร�างหลกสตรและเนอหาว:าสอดคล�องกบสภาพแวดล�อมหรอไม: 2) การประเมนปcจจยตวปbอน (Input Evaluation) เป`นการประเมนปcจจยต:างๆ ในส:วนทเกยวข�องกบหลกสตร เช:น ผ�เรยน อปกรณ3และสอการสอนอาคารสถานท งบประมาณ และอนๆ เพอตรวจสอบว:าตวปbอนเหล:านส:งผลต:อการใช�หลกสตรหรอไม: 3) การประเมนกระบวนการ (Process Evaluation) เป`น การประเมนหลกสตรในขนปฏบตการ เพอตรวจสอบกจกรรมหรอกระบวนการต:างๆ ของการใช�หลกสตรว:ามข�อบกพร:องหรอไม: เช:น เรองการสอน การบรหาร เป`นต�น 4) การประเมนผลผลต (Product Evaluation) เป`นการประเมนผลทเกดขนจากการใช�หลกสตรนน ประเมนผลสมฤทธของหลกสตรโดยตรวจสอบว:าผ�เรยนมคณสมบตตรงตามจดม:งหมายของหลกสตรเพยงใด พจารณาจากผลสมฤทธทางการเรยนของผ�เรยน ภาระการมงานทาหรอการศกษาต:อ เป`นต�น 3. รปแบบการประเมนหลกสตรของ Stake เป`นรปแบบการประเมนหลกสตรทยดเกณฑ3เป`นหลก โดยอาศยผ�เชยวชาญหรอผ�ทรงคณวฒในการตดสนคณค:าStake มความเชอว:าผลสาเรจของหลกสตรไม:ได�ขนอย:กบผ�เรยนจะสามารถ บรรลจดประสงค3ทตงไว�หรอไม:เท:านนแต:อาจมาจากองค3ประกอบด�านเวลาทจดไว�ให�เหมาะสมด�วย รปแบบการประเมนจาแนกออกเป`น 2 ชนด คอ ข�อมลเชงบรรยาย (Descriptive) และข�อมลเชงตดสน (Judge Mental) 1) ข�อมลเชงบรรยาย ได�แก: ข�อมลทอธบายลกษณะความม:งหวงของโครงการ (Intents Sources) และข�อมลเกยวกบสงทสงเกตได�จากการปฏบตตามโครงการนนๆ (Observation Sources) 2) ข�อมลเชงตดสน ได�แก: ข�อมลเกยวกบการพจารณาคณค:าของโครงการซงใช�เกณฑ3ในการพจารณา 2 ลกษณะ คอ เกณฑ3มาตรฐาน (Standard Sources) และเกณฑ3การตดสน (Judgments Sources) สาหรบเกณฑ3มาตรฐานนน ได�แก: การนาเอา

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

39

มาตรฐานซงเป`นทยอมรบกนมาเป`นเกณฑ3สาหรบเรองใดเรองหนง เช:น คะแนนเฉลย ในการสอบ ส:วนเกณฑ3การตดสนนน ได�แก: การถอเอาผลของวธการต:างๆ ซงทาเพอเปbาหมายเดยวกนมาเปรยบเทยบกน หรอเปรยบเทยบผลของโครงการลกษณะเดยวกนทจดอย:ในชมชนต:างๆ เป`นต�น Stake & R.E. (1967, pp. 523–540) ได�วางแผนการประเมนไว� ดงน 1. สงทส:งมาก:อน (Antecedents) หมายถง สงต:างๆ ทเออให�เกดผลจากหลกสตรและเป`นสงทมอย:ก:อนการใช�หลกสตร เช:น บคลกและนสยของครและนกเรยน เนอหา วสดอปกรณ3 อาคารสถานท การจดโรงเรยนในลกษณะชมชน 2. ด�านกระบวนการเรยนการสอน (Transactions) หมายถง ปฏสมพนธ3ต:างๆ ทเกดขนระหว:างผ�เรยนกบผ�สอน ผ�เรยนกบผ�เรยน ครกบผ�ปกครอง เป`นต�น เป`นขนตอนของการใช�หลกสตร ประกอบด�วย การจดแบ:งเวลา การลาดบเหตการณ3 การให�กาลงใจ บรรยากาศ สงแวดล�อม 3. ด�านผลผลต (Outcomes) หมายถง สงทเกดขนจากการใช�หลกสตร ประกอบด�วยผลสมฤทธทางการเรยน ทศนคตของนกเรยน ทกษะของนกเรยน ผลทเกดขนกบคร ผลทเกดขนกบสถาบน จากรปแบบการประเมนผลการใช�หลกสตรดงกล:าว ผ�วจยได�ประยกต3ใช�แนวคดการประเมนหลกสตรของ Tyler และ Stake เป`นแนวทางในการประเมนโดยอาศยผ�เชยวชาญในการตดสนคณค:าหลกสตร ซงดาเนนการประเมนผล 3 ระยะ คอ ก:อนการทดลองระหว:างทดลอง และหลงการทดลอง โดยมรายละเอยด ดงน 1) การประเมนผลก:อนการทดลองใช�หลกสตรฝ�กอบรม โดยประเมนโครงร:างหลกสตรฝ�กอบรมด�านความเหมาะสม ความสอดคล�องและการนาไปใช� ซงประเมนโดยผ�เชยวชาญ 2) การประเมนผลระหว:างการทดลองใช�หลกสตรฝ�กอบรม ประเมนโดยใช�แบบทดสอบก:อนการฝ�กอบรม ประเมนทกษะการปฏบตงานระหว:างฝ�กอบรม ประเมนพฤตกรรมขณะทดลองโดยใช�แบบสงเกตการร:วมกจกรรม ทดสอบหลงฝ�กอบรม และประเมนเจตคตของผ�นาคร 3) การประเมนผลหลงการทดลองใช�หลกสตรฝ�กอบรม ประกอบด�วยการประเมนผลว:าผ�เรยนมพฒนาการ หรอเปลยนแปลงพฤตกรรมไปตามจดหมายของหลกสตรหรอไม: ปcญหาทเกดจากการใช�หลกสตรมอะไรบ�าง ข�อมลทได�จาก

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

40

การประเมนจะนามาใช�ในการตดสนใจปรบปรงหลกสตรให�มความเหมาะสมทจะนาไปใช�ต:อไป 1.8.6 การปรบปรงหลกสตร

การปรบปรงเปลยนแปลงหลกสตร เป`นกระบวนการททาให�หลกสตรดขน สมบรณ3ขนทนสมย ได�มผ�ให�ความหมายไว� ดงน สนย3 ภ:พนธ3 (2546, หน�า 292-293) ได�กล:าวไว�ว:า การปรบปรงหลกสตรว:า หมายถง การทาให�หลกสตรดขนโดยมการเปลยนแปลงส:วนประกอบของ ส:วนหลกสตร แต:กไม:ได�ทาให�โครงสร�างของหลกสตรทมแต:เดมเปลยนแปลงไปแต:อย:างใด สงด อทรานนท3 (2556, หน�า 78-82) ได�กล:าวว:า การปรบปรงหลกสตรจะมความแตกต:างกนในเรองลกษณะของความเปลยนแปลง การปรบปรงหลกสตรเป`นการทาให�หลกสตรดขนโดยไม:ส:งผลกระทบต:อโครงสร�างของหลกสตร ส:วนการแก�ไขหลกสตรเป`นการทาให�หลกสตรดขนโดยมการเปลยนแปลงส:วนประกอบบางส:วนของหลกสตร แต:กไม:ได�ทาให�โครงสร�างของหลกสตรทมแต:เดมเปลยนแปลงไปมวธการปรบปรงแก�ไขหรอเปลยนแปลงหลกสตร ดงน 1. การปรบปรงแก�ไขหรอเปลยนแปลงจากเบองบนส:เบองล:าง เป`นวธการปรบปรงแก�ไขหรอเปลยนแปลงหลกสตรโดยผ�บรหารเป`นผ�ดาเนนการ เมอผ�บรหารตดสนใจแล�วกจะประกาศให�ผ�ปฏบตได�ดาเนนการตาม การปรบปรงแก�ไขแบบนได�ทากนอย:เสมอโดยเฉพาะอย:างยงการเปลยนแปลงหลกสตรประถมศกษาในประเทศไทย เพราะมความสะดวกรวดเรวในการดาเนนการ แต:กมข�อจากดอย:ทผ�ใช�หลกสตรไม:มส:วนร:วมในการดาเนนงานจงมกจะทาให�ผ�ใช�หลกสตรไม:เข�าใจหรอไม:ตงใจในการปฏบตตามแนวนโยบายทได�รบมา 2. การปรบปรงแก�ไขหรอเปลยนแปลงจากล:างขนไปส:บน โดยเรมจากผ�ปฏบตหรอผ�ใช�หลกสตร ผ�บรหารหรอผ�ทรงคณวฒจะเป`นเพยงผ�ให�คาแนะนาหรอให�คาปรกษาเท:านนมกจะดาเนนการในลกษณะของการประชมเชงปฏบตการเพอหาแนวทางในการปรบปรงหลกสตรหรอการเรยนการสอน มข�อด คอ ผ�ใช�หลกสตรได�มส:วนร:วม ในการปรบปรงแก�ไขหรอเปลยนแปลงด�วย ดงนนจงทาให�การดาเนนงานตามหลกสตรใหม:เป`นไปอย:างได�ผล สาหรบข�อจากด คอ เกดความล:าช�าในการปฏบตงานหรอความไม:เข�าใจปรชญาของหลกสตรดงเดมซงอาจจะนาไปส:การผดพลาดในการกาหนดเปbาหมายของการศกษาในระยะยาวได�

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

41

3. การปรบปรงแก�ไขหรอเปลยนแปลงหลกสตรโดยวธการทางานร:วมกนระหว:างผ�บรหาร ศกษานเทศก3 และคร โดยอาศยหลกสตรและเอกสารต:างๆ ทมอย:แล�วเป`นหลกหากพบข�อบกพร:องใดทสมควรปรบปรงแก�ไขคณะทางานกจะร:วมมอกนดาเนนการปรบปรงแก�ไขหรอเปลยนแปลงต:อไป การดาเนนการด�วยวธนเป`นทนยมแพร:หลายในปcจจบน 4. การปรบปรงแก�ไขหรอเปลยนแปลงหลกสตรโดยอาศยกระบวนการฝ�กอบรมเป`นวธการทได�ผลอกวธหนง ในสมยปcจจบนการดาเนนการฝ�กอบรมหรอการให�การศกษาแก:ครประจาการอาจจะดาเนนการได�ในลกษณะใดลกษณะหนงหรอหลายลกษณะได� เช:น การให�การศกษาเป`นกล:มย:อย การประชมเชงปฏบตการ การประชมสมมนา การฝ�กอบรม เป`นต�น ซงสามารถดาเนนการให�มความเหมาะสมกบสภาพของท�องถนแต:ละแห:ง 5. การปรบปรงแก�ไขหรอเปลยนแปลงหลกสตรโดยวธการวจย โดยผ�ทมความเกยวข�องกบหลกสตรจะเป`นผ�ทาการศกษาวจยเพอให�ทราบข�อดข�อจากดตลอดจนข�อบกพร:องต:างๆ ของหลกสตร แล�วกดาเนนการปรบปรงแก�ไขต:อไป การปรบปรงแก�ไขหลกสตรโดยวธนเป`นทยอมรบกนมากเนองจากเป`นการดาเนนการ โดยอาศยข�อมลทเชอถอได�มาเป`นเครองสนบสนน ทาให�เกดความมนใจในผลสมฤทธของหลกสตรฉบบทมการปรบปรงแก�ไขหรอเปลยนแปลงนน และเป`นทนยมกนมาก สรปได�ว:า การปรบปรงเปลยนแปลงหลกสตร เป`นกระบวนการททาให�หลกสตรดขน สมบรณ3ขนทนสมยและสอดคล�องกบสภาพแวดล�อม เป`นกระบวนการทเกดขนอย:างต:อเนอง และต�องดาเนนการอย:างเป`นระบบโดยความร:วมมอจากผ�ทมส:วนเกยวข�องทกฝ|ายเพอให�ได�หลกสตรทมคณภาพและสอดคล�องกบบรบทนนๆ 1.9 ความหมายของการฝ!กอบรม

การพฒนาหน:วยงาน องค3กรหรอสถานประกอบการใดๆ เพอให�เกดประสทธภาพในการปฏบตงานเป`นเรองสาคญมากทสด มความจาเป`นต�องมการพฒนาบคคลกรให�มความเชยวชาญในการปฏบตงานอย:างมประสทธภาพและประสทธผล การอบรมเป`นกจกรรมทสร�างความร�ความเข�าใจเกดทกษะกระบวนการได�เป`นอย:างด ซงมนกการศกษาได�ให�ความหมายไว� ดงน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

42

Good (1973, p. 613) ได�กล:าวไว�ม 3 ประเดน คอ 1. เป`นการเรยนการสอนชนดเจาะจง มเปbาหมายกาหนดเฉพาะ อย:างชดเจน 2. เป`นการเรยนการสอนทผ�เรยนมความต�องการให�ครแนะนา มการประเมนผลความสามารถของผ�เรยนทเข�ารบการฝ�กอบรมด�วย 3. เป`นกระบวนการซงกล:มคนได�เรยนเพอพฒนาให�สมาชกในกล:มก�าวหน�าเพอพฒนางานร:วมกนเป`นกระบวนการทช:วยให�บคคลมทกษะและความร� โดยจดให�กล:มบคคลได�เรยนเมอร�สกว:าขาดทกษะและความร�อนอาจจะนามา

ซงความเสยหาย Flippo (1970, p. 243) กล:าวไว�ว:าการฝ�กอบรม หมายถง กระบวนการสร�างหรอเพมพนความร�ทกษะความถนดความสามารถและความชานาญงานให�แก:ผ�ปฏบตงานในขอบเขตของงานเฉพาะอย:าง เป`นกระบวนการทจะเพมพนความร�ทกษะและความสามารถของบคคลทงมวลในสงคมใดสงคมหนงเพอเปลยนพฤตกรรมของบคคลไปในทศทางทต�องการ สมคด บางโม (2556, หน�า 13) ได�กล:าวว:า การฝ�กอบรม หมายถง กระบวนการการเพมประสทธภาพในการทางานเฉพาะด�านของบคคลโดยม:งเพมพนความร� (Knowledge) ทกษะ (Skill) และทศนคต (Attitude) อนเป`นการยกระดบการทางานให�สงขน ทาให�บคคลมความเจรญก�าวหน�าในหน�าทการงานและองค3กรบรรลเปbาหมายตามทกาหนดไว� จะเหนได�ว:าการฝ�กอบรมเป`นการพฒนาบคลากรนนเอง จนทร3จาร เกตมาโร (2550, หน�า 61) ได�กล:าวไว�ว:า การฝ�กอบรม หมายถงกระบวนการททาให�ผ�เข�ารบการฝ�กอบรมเกดความร� ความเข�าใจ ความชานาญในเรองใดเรองหนง อนจะทาให�เกดการเปลยนแปลงด�านพฤตกรรมตามวตถประสงค3ของ การฝ�กอบรม การสร�างหลกสตรการฝ�กอบรม จงหมายถง การกาหนดว:าผ�เข�ารบ การฝ�กอบรมเกดความร� ความเข�าใจ ทกษะและทศนคต ในเรองใดบ�าง โดยเทคนคและวธการอย:างไร และต�องใช�เวลามากน�อยเพยงใด จงทาให�ผ�เข�ารบการฝ�กอบรมเกด การเรยนร�และเปลยนแปลงพฤตกรรมตามวตถประสงค3

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

43

ชชย สมทธไกร (2550, หน�า 5) กล:าวว:า การฝ�กอบรม คอ กระบวนการเรยนร�อย:างมระบบเพอสร�างหรอเพมพนความร� ทกษะ ความสามารถ และเจตคตของบคลากรอนจะช:วยปรบปรงให�การปฏบตงานมประสทธภาพสงขนซงจะนาไปส:การพฒนาและเพมผลผลต ทาให�เกดผลสาเรจตามเปbาหมายทกาหนดไว� วรวรรธน3 ศรยาภย (2554, หน�า 11) กล:าวว:า การฝ�กอบรม หมายถงกระบวนการหนงๆ ทองค3กรจดขนมาเพอเพมพนความร� ทกษะ ความสามารถ ในการทางาน ประสบการณ3แก:บคลากร เป`นการเพมสมรรถภาพในการทางาน เปลยนแปลงทศนคต และพฤตกรรมให�มลกษณะอนพงประสงค3ขององค3กร สภาพร พศาลบตร และยงยทธ เกษสาคร (2549, หน�า 11) ได�กล:าวไว�ว:า การฝ�กอบรม (Training) มผ�ให�ความหมายไว�หลายแนวทาง ดงน 1. กระบวนการทจดขนอย:างเป`นระบบ เพอทจะหาทางให�มการเปลยนแปลงพฤตกรรมหรอเจตคตของพนกงาน เพอทจะสามารถปฏบตงานได�ดขน ซงจะนาไปส:การเพมผลผลตและความสาเรจตามเปbาหมายขององค3กร 2. กระบวนการทจดขนเพอให�บคลากรได�เกดการเรยนร�และ มความชานาญเพอวตถประอย:างใด อย:างหนงโดยม:งให�คนเกดการเรยนร�เรองหนงเฉพาะ และเพอปรบเปลยนพฤตกรรมของคนในทางทต�องการ 3. การให�คาแนะนา ฝ�กให�มระเบยบวนย เพอให�ผ�เข�าอบรมม ความชานาญมากขน รวมถงการได�เรยนร�งานเฉพาะตาแหน:ง เพอให�เขามความร�ความสามารถก�าวต:อไปในอนาคต 4. กระบวนการทช:วยเพมพนความถนดทางธรรมชาต ทกษะ หรอ ความชานาญ ความสามารถของบคคล เพอให�ปฏบตงานได�ดยงขน ผ�วจยได�สรปความหมายของการฝ�กอบรม หมายถง กระบวนการ ในการพฒนาบคคลเพอให�เกดการเปลยนแปลง ด�านความร� (Knowledge) ความสามารถ (Ability) ทกษะ (Skill) และเจตคต (Attitude) ทด เกดผลสาเรจตามเปbาหมายทกาหนดไว�และมการดาเนนงานอย:างเป`นระบบ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

44

1.10 ความสาคญของการฝ!กอบรม

บคลากรเป`นทรพยากรทมค:าต:อองค3กร ดงนน องค3กรจงมความคาดหวงและลงทนกบบคลากรเป`นอย:างมาก นกบรหารต:างให�การยอมรบว:าความสาเรจ ในการประกอบกจการหรองานใดๆ นอกจากจะอาศยเครองมอและระบบททางานทดแล�ว ปcญหาทเกดจากการทางานของคนหรอปcจจยของบคคลมความสาคญยงกว:า คณสมบตของผ�ปฏบตงานย:อมต�องอย:เหนอคณภาพของเครองมอทมประสทธภาพมากทสด และทนสมยทสดเสมอ จะเหนได�จากแนวโน�มขององค3กร จะให�ความสาคญกบการพฒนาบคลากรมากเพมขน โดยมการวางแผนต:อเนองอย:างเป`นระบบ เพอพฒนาขดความสามารถของบคลากร ดงทนกการศกษาได�ให�ความเหนไว�คอ สมคด บางโม (2556, หน�า 15) ได�กล:าวไว�ว:า องค3กรต:างๆ จาเป`นต�องม การฝ�กอบรมเพราะสาเหตต:างๆ ดงน 1. เพอความอย:รอดขององค3กรเอง เพราะการแข:งขนกนเองขององค3กร การฝ�กอบรมทาให�องค3กรมความเข�มแขงมากขน 2. เพอให�องค3กรมการเจรญเตบโต การขยายการผลต การขาย และ การขยายงานด�านต:างๆ จาเป`นต�องมบคลากรทมความร�ความสามารถเพอรองรบ การขยายงานทเกดขน 3. เมอมการรบบคลากรใหม: จาเป`นต�องให�เขาร�จกองค3กรเป`นอย:างดในทกๆ ด�าน แม�จะมประสบการณ3แต:สภาพงานของแต:ละองค3กรย:อมแตกต:างกนด�วยบรบทขององค3กร 4. ความเจรญก�าวหน�าทางเทคโนโลยในปcจจบน จาเป`นต�องฝ�กอบรมให�บคลากรมความร�และทนต:อยคสมยตลอดเวลา 5. เมอบคลากรทางานในองค3กรเป`นเวลานานมกเกดการเฉอยชา เบอหน:าย ไม:มความกระตอรอร�น การฝ�กอบรมจงเป`นการกระต�นและเพมประสทธภาพให�กบบคลากร 6. เพอการเตรยมบคลากรในการรบตาแหน:ง ภาระงาน ความรบผดชอบทสงขน การโยกย�ายงานหรอทดแทนคนทลาออกไป

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

45

สามารถสรปได�ว:า การฝ�กอบรมทด จะสามารถเพมประสทธภาพของ การทางาน จงเท:ากบเป`นการเพมผลผลตให�กบองค3กร ช:วยทาให�เกดเจตคตทดต:อองค3กร ช:วยลดค:าใช�จ:ายในการฝ�กอบรม เพราะการฝ�กอบรมทาให�มการขาดงานน�อยลง และลดอตราการลาออก ทาให�บคลากรมความกระตอรอร�นทจะปฏบตงาน การฝ�กอบรมจะทาให�องค3กรได�รบประโยชน3อย:างเตมทจากความสามารถของบคลากรทมคณภาพ 1.11 จดม4งหมายของการฝ!กอบรม

จดม:งหมายของการฝ�กอบรมเพอพฒนาบคลากรเพอการพฒนาองค3กร ได�มนกการศกษาได�กล:าวไว� ดงน ชชย สมทธไกร (2542, หน�า 173) ได�กล:าวว:า จดม:งหมายของการฝ�กอบรม คอ 1. เพอปรบปรงแก�ไข ความร� และทกษะในการคด 2. เพอเพมทกษะความชานาญตามสาขาวชาชพ 3. เพอจงใจให�บคลากรปฏบตงานตามหน�าทให�ดยงขน ทวป อภสทธ (2536, หน�า 24-26) ได�กล:าวไว�ว:า จดม:งหมายของ การฝ�กอบรม คอ 1. เพอเพมความร�และแนวคดใหม:ๆ 2. เพอเพมทกษะความชานาญและประสบการณ3ในการทางาน 3. เพอปรบเปลยนพฤตกรรมให�เหมาะสม 4. เพอเปลยนเจตคตให�สอดคล�องกบความต�องการขององค3กร 5. เพอจงใจบคลากรให�ปฏบตงานตามหน�าทให�ดขน กล:าวโดยสรป จดม:งหมายของการฝ�กอบรม เพอเปลยนแปลงพฤตกรรม การทางานของบคลากรและเป`นการเพมความร� ความสามรถ เพอพฒนาองค3กรให�เจรญก�าวหน�ายงขน 1.12 ขนตอนในการฝ!กอบรม

สมคด บางโม (2551, หน�า 19-21) และชชย สมทธไกร (2551, หน�า 29-34) เหนว:าขนตอนการฝ�กอบรมทมความกระชบและสามารถนาไปใช�ได�ง:าย มดงต:อไปน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

46

ขนตอนท 1 การวเคราะห3ความต�องการ หรอการหาความจาเป`น

ในการฝ�กอบรม การวเคราะห3ความต�องการ หรอการหาความจาเป`นในการฝ�กอบรมเป`นขนตอนแรกของการจดการฝ�กอบรมก:อนทจะมการสร�างหลกสตรฝ�กอบรม เพราะ การวเคราะห3ดงกล:าวจะช:วยให�ทราบข�อมลทจาเป`นสาหรบการออกแบบและพฒนาโครงการฝ�กอบรม เพอให�การฝ�กอบรมสอดคล�องกบความต�องการและปcญหาขององค3การ และเกดประโยชน3สงสด เมอทราบความต�องการในการฝ�กอบรมแล�วจงเตรยมการ ในขนตอนต:อไป

ขนตอนท 2 การกาหนดวตถประสงค3ของการฝ�กอบรมวตถประสงค3ของการฝ�กอบรมได�จากการวเคราะห3ความต�องการ หรอความจาเป`นในขนตอนแรก

เป`นเสมอนเขมทศสาหรบการออกแบบและพฒนาหลกสตรต:อไป และยงเป`นสงกาหนดแนวทางการประเมนผลอกด�วย วตถประสงค3ของการฝ�กอบรมทดควรเป`นวตถประสงค3 เชงพฤตกรรม (Behavioral Objective) ซงหมายถง พฤตกรรมทแสดงออกมา และสามารถวดผลได� ขนตอนท 3 การสร�างหลกสตรการฝ�กอบรมหลกสตรในการฝ�กอบรมย:อมแตกต:างกนไปตามวตถประสงค3ของการฝ�กอบรม ในการสร�างหลกสตรฝ�กอบรมนน ควรตงคณะกรรมการซงประกอบด�วยผ�เชยวชาญเฉพาะสาขา หวหน�าพนกงาน และ

ผ�ทเกยวข�องโดยตรง ร:วมกนร:างหลกสตร ก:อนทจะพฒนาให�เป`นหลกสตรทสมบรณ3ต:อไป ขนตอนท 4 การออกแบบโครงการฝ�กอบรม การออกแบบโครงการฝ�กอบรมนบว:ามความละเอยดอ:อน ต�องอาศยการพจารณาไตร:ตรองอย:างรอบคอบ ผ�ดาเนนการฝ�กอบรมหรอวทยากรจะต�องร�ว:าจะดาเนนการฝ�กอบรมแบบใดจงจะช:วยให�ผ�เข�ารบการฝ�กอบรมเกดการเรยนร� และพฒนาตามวตถประสงค3ทวางไว�การออกแบบโครงการฝ�กอบรมจงจาเป`นต�องคานงถงปcจจยต:างๆ มากมาย ไม:ว:าจะเป`น เนอหา หวข�อวชา เทคนค วธการฝ�กอบรม การเลอกสอ การสร�างเกณฑ3การวดผลและประเมนผล วยของผ�เข�าอบรม และเวลาสาหรบการฝ�กอบรม เป`นต�น ขนตอนท 5 การดาเนนการฝ�กอบรม การดาเนนการฝ�กอบรมจะต�องบรหารโครงการเป`น 3 ระยะ ดงน 5.1 ระยะเตรยมการ คอการเตรยมการก:อนฝ�กอบรม เช:น การจดทาหลกสตรฝ�กอบรม การประสานงานกบวทยากร การเตรยมสอ เตรยมสถานทให�พร�อม เป`นต�น

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

47

5.2 ระยะฝ�กอบรม คอตงแต:วนแรกของการฝ�กอบรมจนถงวนสนสดการฝ�กอบรม ในระหว:างนอาจมปcญหาและอปสรรคต:างๆ เกดขนได� ดงนนจงควรม การตระเตรยมการแก�ไขปcญหาเฉพาะหน�าไว�ด�วย 5.3 ระยะหลงการฝ�กอบรม จะต�องมการประเมนผล การส:งหนงสอขอบคณ และการจดทารายงานโครงการฝ�กอบรม เป`นต�น ขนตอนท 6 การประเมนผลการฝ�กอบรม การประเมนผลการฝ�กอบรมเป`นการวดและประเมนว:า การฝ�กอบรมเป`นไปตามทกาหนดไว� และบรรลวตถประสงค3หรอไม:เพยงใด มปcญหาอปสรรคอะไรบ�าง อาจประเมนเมอสนสดการฝ�กอบรมทนท หรอประเมนตดตามผลเมอผ�เข�ารบการฝ�กอบรมกลบไปปฏบตงานแล�ว กระบวนการของการประเมนผลม 2 ชนด คอ การสร�างเกณฑ3สาหรบการประเมน และการวดผลโดยใช�วธการทดลอง หรอวธการทไม:ใช:การทดลองกได� ผลของการประเมนเป`นเสมอนข�อมลย�อนกลบ (Feedback) การฝ�กอบรมทจดว:าประสบความสาเรจนน จะต�องให�ประโยชน3และคณค:าตรงตามวตถประสงค3ทกาหนดไว� หากผลทได�รบไม:ตรงหรอตากว:าความคาดหวงทกาหนดไว� ผ�ดาเนนการฝ�กอบรมจะต�องนาข�อมลต:างๆ ทได�จากการประเมนผลมาใช�ประกอบการวเคราะห3และวางแผนเพอปรบปรง การฝ�กอบรมในครงต:อไปให�มความเหมาะสมมากยงขน สรปว:า ขนตอนในการฝ�กอบรมโดยทวๆ ไป ม 6 ขนตอน ได�แก: 1) การวเคราะห3ความต�องการหรอการหาความจาเป`นในการฝ�กอบรม 2) การกาหนดวตถประสงค3ของ

การฝ�กอบรม 3) การสร�างหลกสตรการฝ�กอบรม 4) การออกแบบโครงการฝ�กอบรม 5) การดาเนนการฝ�กอบรม และ 6) การประเมนผลการฝ�กอบรม 1.13 เทคนคการฝ!กอบรม

การฝ�กอบรมได�มนกการศกษาได�เสนอเทคนคทใช�ในการฝ�กอบรม ดงน สมคด บางโม (2556, หน�า 85-94) ได�กล:าวไว�ว:า การถ:ายทอดความร� ทกษะ และการเปลยนแปลงทศนคตให�แก:ผ�เข�ารบการฝ�กอบรมเป`นเองนน สาคญ จะต�องใช�เทคนควธต:างๆ ประกอบกนหลายประการ เนองจากผ�เข�ารบการฝ�กอบรมส:วนใหญ: ไม:ค:อยสนใจในกระบวนการรบร�เพราะเป`นผ�ใหญ:แล�ว ดงนนการศกษาเทคนคฝ�กอบรมจงเป`นเรองจาเป`นอย:างยง เทคนคการฝ�กอบรม กคอการถ:ายทอดความร� ทกษะ และทศนคตให� ผ�เข�ารบการอบรมได�เรยนร�มากทสดในระยะเวลาทจากด ซงเทคนคทใช�ม ดงน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

48

1) การสาธต (Demonstration) เป`นการแสดงให�ผ�เข�ารบการอบรม ได�เหนการปฏบตจรง ซงการกระทาหรอปฏบตจรงจะมลกษณะคล�ายการสอนงาน การสาธตนยมใช�กบหวข�อวชาการทเป`นงานปฏบต เช:นการฝ�กอบรมเกยวกบการใช�เครองมอหรออปกรณ3ต:างๆ วธการคอ วทยากรทาให�ดแล�วผ�เข�ารบการฝ�กอบรมทดลองทาตาม ข�อด คอ เกดการเข�าใจเรวและมความน:าเชอถอสง เป`นการเพมทกษะให�ผ�เข�าร:วมฝ�กอบรมได�เป`นอย:างด ไม:เบอหน:าย สามารถปฏบตได�หลายครง ข�อจากดคอ ต�องใช�เวลาเตรยมการมาก จงเหมาะสาหรบการฝ�กอบรมกล:มเลกๆ วทยากรต�องมความชานาญจรงๆ และต�องไม:ผดพลาด 2) เกมการบรหาร (Management Games) เป`นการแข:งขนระหว:างกล:มบคคลตงแต: 2 กล:มขนไป โดยการแข:งขนเพอให�บรรลตามวตถประสงค3อย:างใดอย:างหนง เป`นการปฏบตเหมอนเหตการณ3จรง อาจเป`นเรองเกยวกบการสอสาร การตดสนใจ การวางแผน การเป`นผ�นา การใช�มนษยสมพนธ3 ขนาดของกล:มในการแข:งขนขนอย:กบเกมทนามาใช� วธการคอ ทกคนในกล:มร:วมกนแข:งขนตามเกม ข�อด เป`นการย:อสถานการณ3จรงให�ฝ�กในช:วงสนๆ ผ�เข�ารบการฝ�กอบรมมส:วนร:วมในการช:วยคดช:วยกนทา ทาให�มบรรยากาศเป`นกนเอง ได�รบความร�โดยไม:ร�ตว ข�อจากด คอ การเลอกเกมทไม:เหมาะสมจะไม:ก:อให�เกดประโยชน3 การแบ:งกล:มมากเกนไปจะเป`นอปสรรคในการแข:งขนและเกมบางชนดต�องใช�อปกรณ3และเวลามาก 3) การศกษาดงานนอกสถานท (Field Trip) เป`นการนาผ�เข�าฝ�กอบรมไปศกษายงสถานทอนนอกจากสถานทฝ�กอบรม เพอให�พบเหนของจรงซงผ�จดได�เตรยมไว�เป`นอย:างด วธการ คอ นาผ�เข�ารบการฝ�กอบรมไปศกษาดงานนอกสถานท ข�อดคอ เพมความร�ความเข�าใจได�เหนการปฏบตจรงสร�างความสนใจและกระตอรอร�น สร�างความสมพนธ3ระหว:างผ�เข�ารบการฝ�กอบรม ข�อจากด ต�องใช�ระยะเวลาและค:าใช�จ:ายมาก ต�องได�รบความร:วมมอจากทกฝ|ายโดยเฉพาะเจ�าของสถานททจะไปศกษา 4) การใช�กจกรรมนนทนาการ (Recreational Activity) เป`นการให� ผ�เข�ารบการฝ�กอบรมร:วมทากจกรรมอย:างใดอย:างหนงหรอหลายอย:าง เช:น การร�องเพลง การปรบมอเป`นจงหวะพร�อมกน การร�องเพลงประกอบท:าทาง การเล:นเกมสนๆ เป`นต�น โดยเน�นการทากจกรรมเป`นกล:ม ทงนเพอม:งเน�นปรบเปลยนทศนคตและสร�างความสมพนธ3 ตลอดจนสร�างความสนกสนานในระหว:างการฝ�กอบรม วธการ คอ ผ�เข�ารบการฝ�กอบรมร:วมกนทากจกรรมอย:างใดอย:างหนงในทางนนทนาการ ข�อด คอ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

49

ผ�เข�ารบการฝ�กอบรมมส:วนร:วมกนทกคน ข�อจากดใช�ได�กบบางหวข�อวชาการเท:านน ส:วนมากใช�เพอการสลบกบการบรรยาย บางคนมความร�สกว:าเป`นการเล:น วทยากรต�องมทกษะในการนากล:ม บณฑต ศรอ:อน (2555, หน�า 22) ได�กล:าวไว�ว:า เทคนคการฝ�กอบรมเป`นปcจจยทสนบสนนความสาเรจในการฝ�กอบรม ถ�าการฝ�กอบรม คอ ระบบๆ หนง ในการพฒนาบคคลซงเทคนคอบรม กคอ กระบวนการพฒนาบคลากร การเลอกใช�เทคนคการฝ�กอบรมขนอย:กบจดม:งหมายของการฝ�กอบรม ลกษณะและจานวนผ�เข�าฝ�กอบรม สถานทระยะเวลาในการฝ�กอบรม ความเชยวชาญของวทยากร เนอหามความน:าสนใจส:งเสรมกนกบประสบการณ3เดมกบประสบการณ3ใหม: ส:งเสรมการเรยนร�ได�หลายทาง ทกล:าวว:าการฝ�กอบรมทาให�ผ�เข�ารบการฝ�กอบรมมความฉลาดทางอารมณ3นน ต�องลบพฤตกรรมทไม:ดออกเสยก:อน แล�วจงค:อยเรยนร�พฤตกรรมทพงประสงค3โดยต�องใช�เวลาในการฝ�กฝนด�วยประสบการณ3จรง และมการจงใจทดต:อการปรบปรงเปลยนแปลงนน สภาพร เทศวรช (2548, หน�า 16-18) ได�กล:าวไว�ว:า เทคนควธการฝ�กอบรมทจะมความเหมาะสมกบบคคลและสภาพการทแตกต:างกน จงต�องเลอกพจารณาเลอกใช�ให�เหมาะสมกบจดม:งหมายของการฝ�กอบรม ดงน 1. การบรรยาย (Lecture) ใช�การถ:ายทอดความร� ข�อมลข�อเทจจรงและแนวปฏบตต:างๆ พจารณาจากความร�ในเนอหา และความสามารถของวทยากร ข�อด คอ สามารถถ:ายทอดสาระต:างๆ ให�แก:ผ�เข�ารบการฝ�กอบรมได�เป`นจานวนมากในเวลาอนรวดเรว ประหยดเวลาและทรพยากร เป`นเทคนคพนฐานของเทคนคอน หากม การซกถามด�วยจะเหมาะสมกบการฝ�กอบรมทให�เกดทกษะ ความสมพนธ3ระหว:างบคคล การแก�ปcญหา การยอมรบการมส:วนร:วม ข�อจากด คอ เป`นการสอสารทางเดยวผ�ฟcงอาจเกดความเบอหน:ายและไม:อาจใช�ได�กบทกเรอง โดยเฉพาะเรองทต�องไปสรปนาไปปฏบตการ วทยากรต�องมความร�ในเนอหาของการอบรมเป`นอย:างดและมความสามารถในการบรรยายทดด�วย 2. การอภปรายกล:ม (Group Discussion) เป`นเทคนคทต�องการให� ผ�เข�ารบการฝ�กอบรมแสดงความคดเหนอย:างอสระ วธการคอ แบ:งผ�เข�ารบการฝ�กอบรมเป`นกล:มย:อย กล:มละ 4-6 คน และให�สมาชกในกล:มเลอกประธาน ประธานเลอกเลขานการ แจ�งประเดนทได�รบมอบหมายให�กล:มทราบ สมาชกในกล:มร:วมแสดง ความคดเหนหรอประสบการณ3ซงกนและกน และหาข�อสรปหรอข�อเสนอแนะ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

50

เลขานการจดบนทก ตวแทนกล:มเสนอผลการอภปรายกล:มต:อทประชมใหญ: ข�อด คอ ได�แสดงความคดเหนของตนได�เตมท รวบยอดความคดเหนและประสบการณ3จากบคคลหลายฝ|าย ข�อสรปทได�เป`นประโยชน3ต:อการแก�ไขปcญหาอย:างแท�จรงและเกดความสมพนธ3กบบคคลอน ข�อจากดคอ ไม:เหมาะกบคนกล:มใหญ: ประธานกล:มย:อยต�องสามรถควบคมการอภปรายให�ดาเนนไปส:เปbาหมายได� 3. การระดมสมอง (Brain Storming) เป`นการประชมเพอเปhดโอกาสและกระต�นให�สมาชกทกคนแสดงความคดเหนอย:างอสระเสร โดยไม:มข�อจากด ไม:วพากษ3วจารณ3หรอตดสนคณค:าใดๆ เพอให�ไความคดทหลากหลายและมปรมาณมากทสด จนกว:าสมาชกจะเสนอความคดหมดแล�วจงวเคราะห3สรปเสนอกล:มใหญ: หรอเป`นกล:มย:อยกได� ขนตอน คอ วทยากรนาหวข�อเสนอลกษณะคาถาม ให�สมาชกเสนอตามลาดบทนง จดบนทกทกความคดเหนให�สมบรณ3 ข�อทไม:เหมาะสมอาจตดทงไป ข�อด คอ ส:งเสรมให� ทกคนได�แสดงความคดเหนอย:างเท:าเทยมกน ฝ�กให�ร�จกรบฟcงความคดเหนจากคนอน และส:งเสรมให�ได�แนวทางการแก�ปcญหา จากหลายแนวคดอาจคดออกนอกกรอบเดมของตน ทาให�ได�รปแบบการแก�ปcญหาหลายแนวทาง ข�อจากดคอ ขนาดของกล:ม ถ�ามขนาดใหญ:เกนไปจะขาดความเข�มข�น ทาให�ความสนใจของสมาชกลดลง และหากสมาชกขาดความร�พนฐาน เรองหรอปcญหาทเสนอมาอาจทาให�ความคดทได�ไม:ตรงจด 4. กรณศกษา (Case Study) การกาหนดหรอบรรยายสถานการณ3ในรปของงานเขยน เทปบนทกเสยง หรอวดทศน3ให�ใช�หลกวชาการและประสบการณ3 จากการปฏบตงาน มาวเคราะห3แล�วอภปรายภายใต�การแนะนาของวทยากร ขนตอน คอ วทยากรเสนอภาพของเนอหาว:ามความสมพนธ3เกยวข�องกบสถานการณ3 การทางานจรงอย:างไร ควรมรายละเอยดมากพอให�เหนความสาคญของปcญหา เพอนาไปส:การตดสนใจแก�ปcญหาซงใกล�เคยงกบความจรง ได�แลกเปลยนความคดเหนและเรยนร�ซงกนและกนทาให�ได�แนวทางในการแก�ปcญหาหลายแนวทาง ช:วยเพมพนประสบการณ3การทางานให�มากขน เหมาะสาหรบการฝ�กอบรมด�านการบรหารงาน และด�านทเกยวข�องกบความสาคญของมนษย3 บคคลทเหมาะสมกบการฝ�กอบรมแบบนคอ ผ�บรหาร ผ�จดการและผ�ทเข�าส:ระบบมออาชพ ข�อจากดคอ วทยากรต�องมความสามารถในการสร�างกรณศกษาและต�องมความร�ความเข�าใจเรองนนเป`นอย:างด จะช:วยให�สมาชกในกล:มบรรลวตถประสงค3ได�

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

51

5. การแสดงบทบาทสมมต (Role Playing) นากรณตวอย:างมาเสนอในรปแบบการแสดงบทบาทเพอให�เหนภาพชดเจนขน ได�สมผสประสบการณ3และความร�สกทแท�จรงเกยวกบเรองนน ขนตอน คอ ผ�รบการฝ�กอบรมแสดงบทบาทตามสถานการณ3ทวทยากรกาหนดไว�ล:วงหน�า หรอสร�างบทบาทขนเอง อภปรายและวเคราะห3ว:าสงใดเกดขนเพราะอะไร โดยสนบสนนให�ได�ฝ�กทกษะต:างๆ และมความเชอมนในการจดการกบสถานการณ3จรง ให�ข�อมลย�อนกลบแก:ผ�แสดงบทบาทนน เช:น วเคราะห3ลกษณะผ�นาทมผลต:อองค3การ ควรแสดงบทบาทสมมตหลายรปแบบเปรยบเทยบกน ข�อดคอกล:มสมาชกเกดความสนใจในเรองทอบรมมากขนได�ทดลองปฏบตจรง ทาให�การเรยนร�มประสทธภาพมากขน เหมาะสาหรบการฝ�กอบรมในระดบบรหารเรองทเหมาะสมคอความสมพนธ3ระหว:างผ�บงคบบญชาและผ�ใต�บงคบบญชาหรอผ�บงคบบญชาด�วยกนเอง ข�อจากดคอ ใช�เวลาในการหาอาสาสมครเพอแสดงบทบาท อาจเป`นอปสรรคเพราะบางคนยงไม:กล�าแสดงออก 6. การฝ�กปฏบต (Exercise) เป`นแนวคดหรอทฤษฎทได�เรยนร�มาทดลองปฏบตในท�ายของการอบรม ภายใต�การดแลของวทยากร ซงจะเตรยมกจกรรมทฝ�กปฏบตไว�ล:วงหน�าหลงจากทอบรมทางทฤษฎแล�ว อาจมการสาธตให�ดก:อนและให�ผ�รบการฝ�กได�ทดลองทาตามข�อดคอผ�รบการอบรมได�ปฏบตจรงก:อนทจะนาทกษะจรงไปใช�และและทกคนได�เรยนร�ด�วยตนเองและเป`นเทคนคทจงใจให�ทกคนอยากเรยนร� 7. การให�ข�อสารสนเทศ (Information Services) เป`นการรวบรวมข�อมลจากหนงสอ เอกสาร ตารา บทความต:างๆ ซงช:วยให�บคคลเกดความคด ความร� และช:วยให�เกดการเรยนร�ข�อสารสนเทศประเภทบคคลและสงคม จะทาให�เกดความเข�าใจตนเองและปรบปรงความสมพนธ3กบผ�อน ขนตอนคอ จดนทรรศการ ทาใบปลวและแผ:นพบ แจกหนงสอเชญวทยากร มาร:วมบรรยายประกอบ ข�อดคอ ได�รบข�อสนเทศทมคณค:าเกยวกบสภาพแวดล�อมอย:างถกต�อง ทงด�านชวตครอบครวหรอการทางาน เกดความสามารถในการตดสนใจให�ดขนเพราะรากฐานมาจากข�อมลทถกต�องครบถ�วนสมบรณ3 8. การพจารณาไตร:ตรอง (Reflection) เป`นการเรยนร�ถงความร�สกของตนแล�วใช�เหตผลในการพจารณาหาข�อสรป ข�อด คอ ทาให�ควบคมตนเองได� มโอกาสทบทวนสงทได�กระทาไปแล�วเพอหาข�อสรปให�ดยงขน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

52

1.14 ความเข�าใจพนฐานเกยวกบเทคนคการฝ!กอบรม ควรม ดงน

1. ผ�รบผดชอบจดการฝ�กอบรมพงระลกไว�เสมอว:าเทคนคการฝ�กอบรมเป`นเพยงเครองมอทจะทาให�ผ�เข�าอบรมเกดความร�ความเข�าใจทศนคต และทกษะเกยวกบเนอหาวชาทอบรมเท:านน 2. เทคนคการฝ�กอบรมเกอบทกเทคนคมข�อดหรอจดเด:นอย:ในตวของมนเอง หากผ�ดาเนนการฝ�กอบรมหรอวทยากรสามารถเลอกใช�ให�เหมาะสมกบวชา และ กล:มผ�เข�าการฝ�กอบรมย:อมจะเกดประโยชน3ทงสน หากมปcญหาหรอข�อขดข�องทเกดขนในการใช�เทคนคใด ไม:ใช:เพราะเทคนคไม:ด แต:อาจเกดจากการใช�เทคนคไม:เป`น หรอเลอกใช�เทคนคไม:ถกต�องเหมาะสม 3. ในการฝ�กอบรมแต:ละโครงการ หรอแต:ละวชานน วทยากรอาจเลอกใช�เทคนคฝ�กอบรมหลายๆ เทคนคประกอบกน ไม:ว:าจะเป`นแบบวทยากรหรอกล:มผ�เข�าอบรมเป`นศนย3กลางกตาม หากคดว:าจะทาให�การเรยนร�ดขน 1.15 หลกการเลอกเทคนคและกจกรรมในการฝ!กอบรม

การเลอกเทคนคและกจกรรมทเหมาะสมในการฝ�กอบรม ช:วยให�การฝ�กอบรมบรรลวตถประสงค3 และเกดประโยชน3ต:อผ�เข�ารบการฝ�กอบรม วทยากรสามารถเลอกใช�ตามความเหมาะสม ดงน สมคด บางโม (2556, หน�า 99-100) ได�กล:าวถงการเลอกเทคนค ในการจดกจกรรมการฝ�กอบรม คอ 1. ความเหมาะสม ต�องเหมาะสมกบเพศและวยของผ�เข�ารบการฝ�กอบรม และเหมาะสมกบสถานท หากสถานทในการฝ�กอบรมมจากด จนไม:อาจจะจดให�เป`นอย:างอนได� นอกจากแบบห�องเรยน ควรใช�เทคนคฝ�กอบรมแบบวทยากรเป`นศนย3กลาง แต:ถ�าหากสามารถจดแบ:งเป`นกล:มได� หรอจดให�ทกคนมองเหนหน�ากนได� ย:อมจะเป`นการสะดวกทจะใช�เทคนคฝ�กอบรมแบบกล:มเป`นศนย3กลาง 2. จดประสงค3 ควรเป`นกจกรรมหรอเทคนคทส:งเสรมการเรยนร� ทกษะ และทศนคต ตรงตามวตถประสงค3ของการฝ�กอบรม 3. เวลา หากระยะเวลาในการฝ�กอบรมมน�อย ควรจะใช�เทคนคฝ�กอบรมแบบวทยากรเป`นศนย3กลาง หากมระยะเวลามากควรจะใช�เทคนคแบบกล:มเป`นศนย3กลาง 4. ความน:าสนใจ เป`นกจกรรมหรอเทคนคทน:าสนใจ สนกสนาน และมสภาพการแข:งขน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

53

อรวรรน ไชยปcญหา (2556, หน�า 103) กล:าวไว�ว:าเทคนคการฝ�กอบรม โดยใช�ผ�เข�ารบการฝ�กอบรมเป`นศนย3กลางการเรยนร� ได�แก: การระดมสมอง การประชมกล:มย:อย กรณศกษา การประชมใหญ: เกมการบรหาร การแสดงบทบาทสมมต การสมมนา ทศนศกษา การประชมเชงปฏบตการการฝ�กประสาทสมผส การใช�กจกรรมนนทนาการ การฝ�กอบรมในงาน และการฝ�กหดงาน ผ�วจยสรปได�ว:า เทคนคการฝ�กอบรมแบ:งเป`น 2 ประเภท คอ การฝ�กอบรม โดยใช�วทยากรเป`นศนย3กลางการเรยนร�และการฝ�กอบรมโดยใช�ผ�เข�ารบการฝ�กอบรม เป`นศนย3กลางการเรยนร� เทคนคการฝ�กอบรมแต:ละประเภทต:างกมจดเด:นจดด�อย ผ�จดการฝ�กอบรมหรอวทยากรควรเลอกใช�ให�เหมาะสมกบจดม:งหมายของการฝ�กอบรม และต�องคานงถงวน เวลา สถานท วสดอปกรณ3 จานวนและวยของผ�เข�ารบการฝ�กอบรมอกด�วย 1.16 ลกษณะของหลกสตรฝ!กอบรมทด สมชาย สงข3ส (2550, หน�า 115-116) กล:าวถงลกษณะของการฝ�กอบรมทดไว�ดงน 1. เป`นกระบวนการเรยนการสอนแบบ 2 ทาง (Two Process) คอ ผ�เรยนและผ�สอนต�องเรยนร�ซงกนและกนจงจะทาให�การเรยนร�มผลในทางปฏบต 2. การอบรมทได�ผลต�องกระทากบกล:มเปbาหมายทต�องการเรยนร�เรองใดเรองหนงอย:างแท�จรง ดงนนจงต�องหาข�อมลของผ�เข�ารบการอบรมเสยก:อน 3. จานวนผ�เข�ารบการอบรมต�องมจานวนพอเหมาะกบสถานท วสดอปกรณ3ทมอย: จานวนทน�อยเกนไปจะทาให�ไม:ค�มค:ากบการลงทน ส:วนจานวนทมากเกนไปการอบรมมกไม:ได�ผลในการปฏบต 4. หลกสตรอบรมต�องมความกระชบเฉพาะเรอง มเนอหาทจาเป`นต:อการเรยนร�สามารถนาไปปฏบตจรงได� 5. วทยากรทให�ความร�ในการอบรมต�องมความร�ความชานาญและ มประสบการณ3อย:างแท�จรง มความสามารถในการสอสารและถ:ายทอดความร�และเข�าใจในจตวทยาการเรยนร�ของกล:มเปbาหมายได�เป`นอย:างด มเทคนคและวธการททาให� ผ�เข�ารบการอบรมเข�าใจชดเจนกระตอรอร�นและให�ความสนใจ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

54

6. มบรรยากาศและการจงใจทจะส:งเสรมให�เกดการเรยนร� ความร:วมมอในกจกรรมการอบรม การจงใจให�ผ�เข�ารบการอบรมมความตนตว กระตอรอร�น อยากเรยนร� 7. สถานทและเทคโนโลยทางการศกษาตลอดจนสภาพแวดล�อมทเหมาะสม เช:น แสงสว:าง อณหภม การจดทนง สอ อปกรณ3 เสยงรบกวน ถ�าสามารถจดให�เอออานวยต:อการเรยนร�จะส:งเสรมให�การอบรมบรรลผลตามจดประสงค3 8. ปcจจยอนๆ ต�องมความพร�อม เช:น ทรพยากร งบประมาณ การประสานงาน เวลา เป`นต�น 9. มการตดตามประเมนผลการอบรมเสมอเพอเรยนร�และสามารถปรบปรงข�อบกพร:องของหลกสตรอบรมได� 10. ผ�บรหารองค3กรจะต�องมความร�และทกษะในการพฒนาและจดการโครงการอบรมเพอให�บรรยากาศภายในองค3กรมลกษณะส:งเสรมและสนบสนน ยอมรบและเหนความสาคญของการอบรม ผ�วจยสรปได�ว:า หลกสตรการฝ�กอบรมทดควรเป`นหลกสตรทสามารถพฒนาให�ผ�เข�ารบการอบรมมความร� ความเข�าใจ ความสามารถ มทกษะ และมทศนคตทดสามารถนาไปประยกต3ใช�ได�จรง 1.17 เอกสารงานวจยทเกยวข�องกบหลกสตรฝ!กอบรม

ผ�วจยได�ศกษาค�นคว�างานวจย ทเกยวข�องกบการพฒนาหลกสตรฝ�กอบรมภาวะผ�นาครด�านการจดการเรยนร� ดงน ฉรต ไทยอทศ (2547, หน�า 117-118) ได�พฒนาหลกสตรฝ�กอบรม การประเมนหลกสตรสถานศกษาสาหรบผ�บรหารสถานศกษาขนพนฐาน โดยหลกการ“Balanced Scorecard” ดาเนนการตามรปแบบการวจยและพฒนา ประกอบด�วย 5 ขนตอน คอ 1) การศกษาข�อมลสาหรบวางแผนสร�างหลกสตรฝ�กอบรม 2) การสร�างหลกสตรฝ�กอบรม 3) การทดลองใช�หลกสตรฝ�กอบรม 4) การประเมนผลหลกสตรฝ�กอบรม และ 5) การปรบปรงแก�ไขหลกสตรฝ�กอบรม สเมธ งามกนก (2549, หน�า 94-96) ได�พฒนาหลกสตรฝ�กอบรมเพมอานาจในการทางานเพอพฒนาสมรรถนะของเจ�าหน�าทวเคราะห3นโยบายและแผนกระทรวงศกษาธการ ดาเนนการตามรปแบบการวจยและพฒนา ประกอบด�วย 4 ขนตอน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

55

คอ 1) การศกษาและวเคราะห3ข�อมลพนฐาน 2) การสร�างหลกสตรฝ�กอบรม 3) การทดลองใช�หลกสตรเพอหาประสทธภาพ และ 4) การปรบปรงแก�ไขหลกสตรฝ�กอบรม สมชาย สงข3ส (2550, หน�า 145-146) ได�พฒนาหลกสตรฝ�กอบรม การพฒนามาตรฐานการศกษาด�านผ�เรยนในสถานศกษาขนพนฐาน สรปว:าองค3ประกอบของหลกสตรฝ�กอบรมม 6 องค3ประกอบ ได�แก: หลกการและเหตผล จดม:งหมาย โครงสร�างเนอหาสาระ กจกรรมการฝ�กอบรม สอประกอบการฝ�กอบรม และการวดผลและประเมนผล พเชฎษ3 จบจตต3 (2550, หน�า 173) ได�พฒนาหลกสตรฝ�กอบรมการพฒนาความเข�มแขงของสานกงานเขตพนทการศกษาผ:านเครอข:ายอนเทอร3เนต ดาเนนการตามรปแบบการวจยและพฒนา ประกอบด�วย 5 ขนตอน คอ 1) การศกษาข�อมลพนฐาน 2) การสร�างหลกสตรฝ�กอบรม 3) การทดลองใช�หลกสตรฝ�กอบรม 4) การประเมนผลหลกสตรฝ�กอบรม และ 5) การปรบปรงแก�ไขหลกสตรฝ�กอบรม วชาญ พนธ3ประเสรฐ (2551, หน�า 143-148) ได�วจยเรอง การพฒนาหลกสตรฝ�กอบรมครวทยาศาสตร3เพอออกแบบบทปฏบตการทสอดแทรกภมปcญญาท�องถนซงหลกสตรทพฒนาประกอบด�วยสภาพปcญหาและความจาเป`นหลกการของหลกสตร จดม:งหมายของหลกสตร การกาหนดและจดทาเนอหากจกรรมของหลกสตร และการประเมนผลโดยมเอกสารประกอบหลกสตร 2 ชดหลก คอ 1) เอกสารชดฝ�กอบรมคร เนอหาประกอบด�วยหน:วยการเรยนร� 6 หน:วยการเรยนร� และ 2) ค:มอวทยากรผ�ให� การอบรม กรณย3 ปcญโญ (2551, หน�า 199-205) ได�วจยเรอง การพฒนาหลกสตรและชดฝ�กอบรมภาวะผ�นาทางการกฬาสาหรบนกศกษาในระดบอดมศกษา ดาเนนการตามรปแบบการวจยและพฒนา ประกอบด�วย 4 ขนตอน คอ 1) การศกษาภาวะผ�นาทาง การกฬาทพงประสงค3และเป`นจรง 2) การสร�างหลกสตรและชดฝ�กอบรมภาวะผ�นาทางการกฬา 3) การทดลองใช�หลกสตรและชดฝ�กอบรม และ 4) การประเมนหลกสตรและชดฝ�กอบรม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

56

วรวฒ จรสจรตธรรม (2553, หน�า 164-170) ได�วจยเรอง การพฒนาหลกสตรเสรมเพอพฒนาทกษะภาวะผ�นาเยาวชนในโรงเรยนอาชวศกษาคาทอลก โดยพฒนาตามรปแบบการวจยและพฒนา 4 ขนตอน คอ 1) การศกษาข�อมลพนฐาน 2) การพฒนาหลกสตรเสรม 3) การตรวจสอบประสทธภาพของหลกสตรเสรม และ 4) การปรบปรงหลกสตรเสรม ศรณยา แสงหรญ (2553, หน�า 180-183) ได�วจยเรอง การพฒนาหลกสตรฝ�กอบรมครโรงเรยนอาชวศกษาเอกชนเพอให�มคณลกษณะส:การเป`นองค3การแห:ง การเรยนร� ดาเนนการตามรปแบบการวจยและพฒนา ประกอบด�วย 4 ขนตอน คอ 1) การศกษาข�อมลพนฐาน 2) การสร�างหลกสตรฝ�กอบรม 3) การทดลองใช�หลกสตรเพอหาประสทธภาพ และ 4) การปรบปรงแก�ไขหลกสตรฝ�กอบรม อคพงศ3 สขมาตย3 (2553, หน�า 149-151) ได�พฒนาหลกสตรเสรมสร�างคณลกษณะทพงประสงค3ของนกเรยนชนประถมศกษาป�ท 4 ตามแนวคดจตตปcญญาศกษา โดยมขนตอนการพฒนาตามรปแบบการวจยและพฒนา 4 ขนตอน ดงน 1) การศกษาข�อมลพนฐาน 2) การพฒนาหลกสตร 3) การทดลองใช�หลกสตร และ 4) การปรบปรงและแก�ไขหลกสตร กมปนาท อาชา และคณะ (2555, หน�า 78-79) ได�วจยเรอง การพฒนาหลกสตรฝ�กอบรมเครอข:ายเพอการดาเนนงานประกนคณภาพการศกษาภายในมหาวทยาลยมหาสารคาม ดาเนนการในลกษณะของการวจยและพฒนา มขนตอนและวธการวจย 3 ขนตอน ดงน 1) ยกร:างหลกสตร และนาเสนอโครงร:างหลกสตร 2) ทดลองใช�หลกสตรเพอหาประสทธภาพและประสทธผลของหลกสตร และ 3) การประเมนการใช�หลกสตร อรวรรน ไชยปcญหา (2556, หน�า 11) ได�สร�างรปแบบการพฒนาภาวะผ�นาทมของผ�บรหารโรงเรยนขนาดเลกในลกษณะหลกสตรการฝ�กอบรม โดยกาหนดขนตอนการสร�างหลกสตร 4 ขนตอน ได�แก: 1) การศกษาและวเคราะห3ข�อมลพนฐานสาหรบสร�างหลกสตร 2) การสร�างหลกสตร 3) ตรวจสอบประสทธภาพของหลกสตร และ 4) ปรบปรงหลกสตร

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

57

2. ภาวะครผ�นาด�านการจดการเรยนร�

2.1 ภาวะผ�นา 2.1.1 ความหมายของผ�นา

มนกการศกษาให�คานยามกบความหมายของคาว:า “ผ�นา”ดงน Fiedler, E.P. (1967 อ�างถงใน วเชยร วทยาอดม, 2550, หน�า 1) ได�ให�ความหมายไว�ว:า ผ�นา คอ บคคลทรเรมหรอส:งเสรมให�มการเปลยนแปลงการกระทาของกล:มอย:างมประสทธภาพ และเป`นผ�ทสนบสนนส:งเสรมให�มการสมพนธ3ของสมาชกภายในกล:มดาเนนไปด�วยด Simon, Smithburg and Thompson (1971 อ�างถงใน วเชยร วทยาอดม, 2550, หน�า 1) ได�ให�ความหมายไว�ว:า ผ�นา คอ ผ�ทสามารถรวมคนให�เป`นนาหนงใจเดยวกน เพอสามารถบรรลวตถประสงค3ทตงไว�ให�ได� Dejnozka, E.P. (1983 อ�างถงใน วเชยร วทยาอดม, 2550, หน�า 1-2) ได�ให�ความหมายไว�ว:า ผ�นา คอ บคคลทถกเลอกหรอได�รบการแต:งตงให�เป`นผ�นากล:มและมอทธพลต:อกจกรรมต:างๆ ของกล:ม เพอทาหน�าทเป`นหวหน�าของกล:มและทาให�กล:มบรรลเปbาหมาย ชยเสฎฐ3 พรหมศร (2549, หน�า 8) ได�ให�ความหมายไว�ว:า ผ�นา คอ บคคลทมบารม และสามารถตดสนใจได�เป`นอย:างดรวมทงสามารถกระต�นบคคลอนให�บรรลเปbาหมายทวางไว�ได� ศกดไทย สรกจบวร (2549, หน�า 30) ได�ให�ความหมายไว�ว:า ผ�นา คอ บคคลทมอทธพลต:อกล:ม ปฏบตหน�าทของความเป`นผ�นา บคคลผ�ผลกดน (mobilizer) ผ�ดลบนดาล (inspier) ผ�สร�างพลงร:วม (synergizer) ผ�สร�างแรงจงใจกระต�น (motivator) ผ�ก:อให�เกดพลง (energizer) การปฏบตการดาเนนการของมวลสมาชกให�เข�าส:เปbาหมายตามทต�องการ วเชยร วทยาอดม (2550, หน�า 3) ได�ให�ความหมายไว�ว:า ผ�นา คอ บคคลทได�รบการยอมรบหรอยกย:องให�เป`นผ�นา และต�องเป`นผ�ทมความสามารถอนเกดจากตวของเขาเอง จนเป`นทยอมรบหรอยกย:องของกล:มให�เป`นผ�นาและนากล:มไปส:ความสาเรจตามเปbาหมาย

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

58

เนตร3พณณา ยาวราช (2550, หน�า 1) ได�ให�ความหมายไว�ว:า ผ�นา คอบคคลทได�รบการยอมรบและยกย:องจากบคคลอน หมายถง บคคลทได�รบการแต:งตงขนมา หรอได�รบการยกย:องให�เป`นหวหน�าในการดาเนนงานต:างๆ ในองค3การต:างๆ ต�องอาศยบคคลทเป`นผ�นาและผ�มความเป`นผ�นาจงจะทาให�องค3กรดาเนนไปอย:าง บรรลผลสาเรจตามวตถประสงค3 และนาพาหน:วยงานไปส:ความเจรญก�าวหน�า สมมา รธนธย3 (2553, หน�า 17) ได�ให�ความหมายไว�ว:า ผ�นา คอ บคคลทมภาวะผ�นาทสามารถชกจง ชนา สงการ มอทธพลให�บคคลอนปฏบตงานให�สาเรจตามวตถประสงค3ทวางไว�อย:างมประสทธผลและประสทธภาพ ขณะเดยวกนกต�องสามารถให�สมาชก ในองค3กรเกดความพงพอใจ ในงานททาด�วย ผ�นาจงเป`นผ�ทมความสามารถหรอความเชยวชาญเป`นทยอมรบของผ�อนและได�รบการยกย:องให�เป`นผ�นาเป`นบคคลสาคญทมส:วนทาให�องค3การหรอหน:วยงานประสบความสาเรจหรอล�มเหลวสามารถแข:งขนกบองค3กรอนได�หรอไม:ในภาวะสงคมโลกปcจจบนทมการแข:งขนสง ผ�นาทดจงต�องมความร� มความสามารถ ประสบการณ3 ความเชยวชาญ มวสยทศน3ทกว�างไกล มการตดต:อสอสารในองค3การทด องค3กรจงจะสามารถแข:งขนกบผ�อนได�และประสบความสาเรจตามเปbาหมายทวางไว� จากความหมายดงกล:าวผ�วจย สรปได�ว:า ผ�นา หมายถง บคคลทสมาชกเลอกให�เป`นหวหน�ากล:มมอานาจในการตดสนใจให�บคคลในกล:มดาเนนงานตามทมอบหมายให�บรรลเปbาหมาย 2.1.2 ความหมายของภาวะผ�นา

ภาวะผ�นาเป`นศลปะทจาเป`นและสาคญยงต:อนกบรหารหรอผ�นาทจะนาองค3การไปส:ความสาเรจได� มนกการศกษาหลายท:านได�ให�ความหมายของภาวะผ�นา ดงน เนตร3พณณา ยาวราช (2550, หน�า 1) ภาวะผ�นา หมายถง ภาวะท บคคลทมความสามารถในการบงคบบญชาบคคลอนโดยได�รบการยอมรบและยกย:อง จากบคคลอนเป`นผ�ทาให�บคคลอนไว�วางใจและให�ความร:วมมอ ความเป`นผ�นาเป`นผ�ทมหน�าทในการอานวยการหรอสงการ การบงคบบญชา ประสานงานโดยใช�อานาจหน�าท (Authority) เพอให�การงานบรรลผลสาเรจตามวตถประสงค3 และเปbาหมายทต�องการ ความเป`นผ�นาหมายถงผ�ทมความสามารถในการใช�ศลปะในการจงใจผ�ใต�บงคบบญชาให�ปฏบตงานทได�รบมอบหมายให�สาเรจด�วยความเตมใจ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

59

ทองใบ สดชาร (2551, หน�า 1) ได�ให�ความหมายภาวะผ�นาไว� 4 ประการ ดงน คอ 1) ตาแหน:งหรอหน�าทของผ�นา 2) ความสามารถในการนา 3) การนา 4) ผ�นาของกล:ม Hemphill, J.K and Coons, A.E. (1957 อ�างถงใน ทองใบ สดชาร, 2551, หน�า 2) ได�ให�ความหมายไว�ว:า ภาวะผ�นา หมายถง พฤตกรรมของปcจเจกบคคลทเขาได�ชนาเพอให�ดาเนนการกจกรรมกล:มเป`นไปตามเปbาหมายทกาหนดไว� Theodoulou, Stella Z. & Cahn, Matthew A (1995 อ�างถงใน ทองใบ สดชาร, 2551, หน�า 2) ได�ให�ความหมายไว�ว:า ภาวะผ�นา หมายถง การใช�อทธพลเหนอบคคลอนในสถานการณ3หนงๆ โดยผ:านกระบวนการตดต:อสอสารในวนทจะทาให� การดาเนนงานบรรลเปbาหมาย Stogdill, Ralph M (1974 อ�างถงใน ทองใบ สดชาร, 2551, หน�า 2) ได�ให�ความหมายของ ภาวะผ�นา หมายถง ความคดรเรมสร�างสรรค3 และการธารงรกษาให�เป`นไปตามโครงสร�างของความคาดหวง และปฏสมพนธ3ระหว:างบคคล ผ�วจย สรปได�ว:า ภาวะผ�นา หมายถงพฤตกรรมทบคคลสามารถโน�มน�าวให�กล:มคนปฏบตตาม ความต�องการหรอแนวคด เพอให�บรรลวตถประสงค3ทได�กาหนดร:วมกน 2.1.3 ความหมายภาวะผ�นาคร

การบรรลเปbาหมายขององค3กรย:อมจะล:าช�าหรอไม:ประสบผลสาเรจบรรลตามเปbาหมายทตงไว� ภาวะผ�นาหรอความเป`นผ�นาทมประสทธภาพจงมความสาคญต:อความสาเรจขององค3กรในการดาเนนงานให�บรรลวตถประสงค3ทกาหนดไว� เนองมาจากความล�มเหลวขององค3กรต:างๆ ทเป`นมามกสบเนองมาจากการขาดบคลากรทมภาวะผ�นานนเอง และไม:ใช:เฉพาะผ�บรหารโรงเรยนเท:านนทจะต�องมภาวะผ�นา จะต�องพฒนาครในโรงเรยนให�มภาวะผ�นาอกด�วยซงมนกการศกษาได�ให�ความหมายไว�ดงน Kelley, Jerry D (2011) ได�ให�ความหมาย ภาวะผ�นาคร คอ การแสดง บางสงบางอย:างตามคณลกษณะต:อไปน 1. เตรยมรบผลกระทบทจะเกดขนในห�องเรยน 2. ช:วยเหลอและสนบสนนครคนอนๆ 3. มเสน:ห3ในการทางานร:วมกบคนอน 4. ซาบซงหรอให�ความสาคญกบพนธะกจของโรงเรยน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

60

York-Barr and Duke (2004, p. 260) ได�ให�ความหมายของภาวะผ�นาครไว�ดงน 1. ภาวะผ�นาของครในแง:ผ�นาการเปลยนแปลง คอ ครทมความเชยวชาญด�านการเรยนการสอน ใช�บทบาทของผ�นาเพอสร�างสงคมแห:งการเรยนร�ท:ามกลางคร และครผ�นาเพอให�เกดการปรบปรงและพฒนาการเรยนการสอนในชนเรยนโดยม:งเน�นทความสาเรจในการเรยนร�ของผ�เรยน 2. ภาวะผ�นาของครในแง:ของการใช�พฤตกรรมผ�นา คอ การทครผ�นาใช�พฤตกรรมครผ�นาทงแบบเป`นทางการ และไม:เป`นทางการ 4 ลกษณะ ได�แก: 2.1) ภาวะผ�นาแบบมส:วนร:วม 2.2) ภาวะผ�นาแบบม:งคณภาพขององค3การ 2.3) ภาวะผ�นาตามภารกจทปฏบต 2.4) ภาวะผ�นาแบบใช�บทบาทค:ขนาน Harris and Lambert (2003) ได�ให�ความหมาย ภาวะผ�นาคร หมายถง ลกษณะในรปแบบของภาวะผ�นาแบบร:วมมอ ซงครพฒนาทกษะเชยวชาญ จากการปฏบตงานต:างๆ ร:วมกน Katzenmeyer and Moller (2001) ได�ให�ความหมาย ภาวะผ�นาคร หมายถง ครผ�ทเป`นผ�นาโดยนาทงภายในห�องเรยนและภายนอกห�องเรยน เชอมโยงกบชมชนและช:วยเหลอกล:มของคร ผ�เรยน และผ�นาและมอทธพลต:อผ�อนไปส:การพฒนาการดาเนนงานทางการศกษา สรรตน3 พฒนเธยร (2552, หน�า 53) ได�ให�ความหมาย ภาวะผ�นาคร หมายถง การแสดงออกของครในการร:วมกนทางานอย:างร:วมมอรวมพลงนาไปส: การเรยนร�ร:วมกน การแลกเปลยนเรยนร�ซงกนและกน ตลอดจนการมความสมพนธ3 และความเกยวข�องต:างๆ ระหว:างครแต:ละบคคลภายในสถานศกษา รวมไปถงความสามารถของครในการนาทงการนาในห�องเรยน การนานอกห�องเรยน และการนาครคนอนๆ โดยปราศจากการใช�อทธพลในการกระต�น ชกจงเพอนครให�เกดการเปลยนแปลง มความรบผดชอบต:อความตดสนใจ และกจกรรมต:างๆ ของสถานศกษา เข�าร:วม ในการเรยนร�ร:วมกน และให�ความร:วมมอรวมพลงในการปฏบตงานเพอพฒนาสถานศกษาไปส:เปbาหมายร:วมภาวะผ�นาครทมประสทธภาพสงสดจะต�องให�ความสาคญกบความเชอใจ การสนบสนนและช:วยเหลอซงกนและกนเป`นอนดบแรก

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

61

ผ�วจยได�สรปความหมาย ภาวะผ�นาคร (Teacher Leadership) หมายถงคณลกษณะพฤตกรรมการเป`นผ�นาและกระบวนการของครทแสดงถงความเกยวข�องสมพนธ3ส:วนบคคล และการแลกเปลยนเรยนร�ซงกนและกนทงภายในและภายนอกห�องเรยนโดยปราศจากการใช�อทธพลของผ�บรหารสถานศกษา ก:อให�เกดพลงแห:ง การเรยนร�เพอพฒนาการจดเรยนร�ให�มคณภาพ 2.1.4 องค'ประกอบของผ�นาคร

Suranna, K.J., & Moss, D.M. (2002) ได�ศกษาและสารวจกรอบความคดเพอพสจน3ถงความมอย:ของภาวะผ�นาของคร ผลงานของเขาแสดงให�เหนว:าครทมความสามารถในการตดสนใจได�พฒนาวธการใช�ภาวะผ�นาในชนเรยน ประกอบไปด�วยหวใจหลกสาคญ 3 คอ 1. การมภาวะผ�นาแบบไม:เป`นทางการทแฝงอย: 2. ความสามารถในการระบลกษณะของปcญหาและข�อขดแย�ง 3. การได�รบการเสรมพลงอานาจเพอแก�ปcญหา Fullan (1994) กล:าวถงองค3ประกอบของภาวะผ�นาครลกษณะทสาคญ คอ มความม:งมนและการพฒนาตน ไปส:ครมออาชพอย:างต:อเนอง และการสนบสนนช:วยเหลอครคนอนให�สามารถพฒนาไปส:ครมออาชพด�วย Pellicer, L. O. and Anderson, L. W. (1995) กล:าวถง ลกษณะสาคญของภาวะผ�นาคร 2 ประเดน คอ 1) มความคดรเรมสร�างสรรค3เกยวกบการเรยนการสอนและนาไปส:การปฏบตจรงในโรงเรยน โดยก:อให�เกดผลต:อการปรบปรงการเรยนร�ของผ�เรยน 2) เป`นผ�นาทางการเรยนการสอน โดยเขาแสดงทศนะว:าความเป`นผ�นา ด�านการเรยนการสอนมได�ถกกาหนดจากฝ|ายบรหาร แต:เกดจากตวของครเองภายใต� การสนบสนนของโรงเรยน Acker-Hocevar, M., and Touchton, D. (1999) ได�ทาการวจยเกยวกบภาวะผ�นาของคร โดยใช�มตด�านการสร�างสมพนธภาพและมตด�านความช:วยเหลอ สนบสนนและความร:วมมอ พบว:า ครทมภาวะผ�นาจะมคณลกษณะทสาคญ คอ เป`นผ�สร�างเครอข:ายทสามารถปฏบตงานเป`นทมกบเพอนครในโรงเรยนของตนเองและสามารถปฏบตงานในชมชนได� Strodl, P. (1992) ได�เสนอองค3ประกอบทเป`นหลกสาคญของการมภาวะผ�นาของคร ดงน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

62

1. การเป`นแบบอย:างทดทางการสอนและการเรยนร� 2. การเข�าใจอย:างถ:องแท�ด�านทฤษฏและการวจยเกยวกบการสอนและการเรยนร� 3. การเข�าใจทฤษฏจตวทยาพฒนาการ 4. การบ:มเพาะจตวญญาณการเป`นคร 5. การแสดงความสามารถในการแนะแนวแบบคลนก 6. การสามารถชแนะผ�ร:วมงานและเพอนครโดยวธคดแบบไตร:ตรองและค�นหาด�วยตนเอง ผ�วจยได�สรป องค3ประกอบของภาวะผ�นาคร จาเป`นต�องประกอบด�วย ความร�ความสามรถ มความเข�าใจในหลกจตวทยา มความม:งมนและการพฒนาตน ไปส:ครมออาชพอย:างต:อเนอง และการสนบสนนช:วยเหลอครคนอนให�สามารถพฒนาไปส:ครมออาชพด�วย 2.1.5 บทบาทของภาวะผ�นา

บทบาทภาวะผ�นาเป`นอกแนวทางหนงทจะช:วยให�มความเข�าใจในการใช�ภาวะผ�นาของผ�บรหารในองค3การต:างๆ ได�เป`นอย:างด เพราะผ�บรหารในแต:ละระดบองค3การต:างมบทบาทหน�าททจะต�องปฏบตแตกต:างกน เนองจากมบรบท โครงสร�างลกษณะงานขององค3การทแตกต:างกน หากแต:มลกษณะทเหมอนและคล�ายคลงกนในหน�าททางการบรหาร คอ การวางแผน การจดองค3การ การจดบคลากร การนาและ การควบคม ซงนกวชากรได�ให�ความหมายของบทบาทภาวะผ�นาไว�หลายท:าน ดงน คาว:า “บทบาท”(Role) ได�มผ�ให�คาจากดความไว�หลากหลาย ซงกมความหมายไม:แตกต:างกนมากนก นกจตวทยาสงคมได�กล:าวถงทมาของบทบาทว:ามาจากคาเตมว:า “บทบาททางสงคม” (Social Role) ซงหมายถง การปฏสมพนธ3ระหว:างพฤตกรรมคาดหวงของบคคลสองฝ|าย ฝ|ายหนงคอ ผ�ดารงตาแหน:งอย: อกฝ|ายหนง คอบคคลทมส:วนเกยวข�องกบตาแหน:งนน ราชบณฑตสถาน (2552, หน�า 26) ได�ให�คาจากดความของบทบาทว:าหมายถง การกระทาตามหน�าททกาหนดไว� นอกจากนยงมนกวชาการได� กล:าวถงความหมายของบทบาทว:า หมายถง ลกษณะของพฤตกรรมทบคคลแสดงออกในกล:มและรปแบบของพฤตกรรมทคาดหวงตามตาแหน:งหน�าทหรอการแสดงออกของบคคลตามความม:งหวงของสงคม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

63

Getzels, Jacob W & Guba, Eugene G. (1957, p. 60) ได�ให�ความหมายบทบาท หมายถง พฤตกรรมหรอการกระทาต:างๆ ในสงคมมนษย3เป`นผลมาจาก 2 ตวการคอ 1) สถาบนมต (Nomothetic Dimension) ซงประกอบด�วย สถาบน (Institution) หรอองค3การ บทบาทตามหน�าท (Role) ซงบคคลทดารงตาแหน:งใดตาแหน:งหนงในสถาบนทควรจะทาและความม:งหวงจากบคคลภายนอกของสถาบนหรอองค3การ 2) บคลามต(Indiogarphi Demension) ซงประกอบด�วยตนเองหรอความเป`นตวเอง 3) บคลกภาพ(Personallity) ประกอบด�วย ทศนคต การรบร� ความร�สกนกคด อารมณ3จตใจของตนเองและความต�องการส:วนตว (Need) Hoy, Wayne. K and Cecil G. Miskel (1991, p. 33) ได�กล:าวถงความหมายของบทบาท หมายถง ลกษณะบางประการทอธบายธรรมชาตของบทบาท ดงน 1. บทบาทแสดงถงตาแหน:ง สถานะ (Status) ภายในองค3การในสถานศกษาประกอบด�วย ตาแหน:งต:างๆ เช:น อาจารย3ใหญ: คร อาจารย3 นกเรยน เป`นต�น 2. บทบาทถกกาหนดโดยความคาดหวงและหน�าทของตาแหน:ง นนๆ ความคาดหวงเป`นตวกาหนดพฤตกรรมทเหมาะสมของแต:ละตาแหน:ง เมอบคคลได�แสดงพฤตกรรมตามหน�าทของตาแหน:งนนๆ เขากได�แสดงบทบาทของเขา บาทบาทเป`นเสมอนพมพ3เขยวในการปฏบตงานของเขา 3. บทบาทเป`นตวแปร คอ สามารถแปรเปลยนได� ทงนเพราะว:า ความคาดหวงบางอย:างจาเป`นต�องกระทาตาม แต:ความคาดหวงอกบางอย:างอาจจะมความยดหย:นในการปฏบตกได� 4. บทบาททงหลายในองค3การมความคาบเกยวกนและส:งเสรม ซงกนและกน เช:น เป`นการยากทจะอธบายเฉพาะบทบาทของนกเรยนโดยครไม:ต�องอธบายถงความสมพนธ3ระหว:างครกบนกเรยน Yukl, Gary A. (1968, p. 152) ได�กล:าวถงบทบาทของผ�นาว:า บทบาทของผ�นาแต:ละคนตกต:างกนตามบคลกลกษณะและสถานการณ3 ผ�นามกถกคาดหวงในด�านบทบาท (Role Expected) คอ บทบาททสงคมคาดหวงไว�เกยวกบตาแหน:ง หน�าท กฎ ระเบยบ วฒนธรรม ความเชอทางสงคม บางครงต�องการผ�บงคบบญชา และผ�ใต�บงคบบญชา รวมทงธรรมชาตลกษณะของงาน แต:บางครงผ�นาไม:สามารถ ปรบตวยอมรบบทบาทเหล:านตามความคาดหวงของสงคม ซงการรบร�บทบาทของผ�นา (Perceived role) จะขนอย:กบความต�องการ คณลกษณะ ค:านยม และทกษะของผ�นา

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

64

หากบทบาทตามความรบร�ของผ�นาไม:สอดคล�องกบบทบาททสงคมคาดหวงผ�นาอาจเกดความขดแย�งในบทบาทกได� ซงอาจก:อให�เกดความเสยหายในการบรหารจดการองค3การได� ซงผ�นาจะต�องปรบปรงและพฒนาให�บทบาททสงคมคาดหวงและบทบาทตามการรบร�ของตนเองไปในทศทางเดยวกนสอดคล�องกน จงจะก:อให�เกดการทางานตามบทบาทของ ผ�ทางานได�ดและประสบความสาเรจ จากการศกษาแนวคดของนกวชาการทงในประเทศและต:างประเทศ เกยวกบ “บทบาท” สรปได�ว:า บทบาทเป`นสงทบคคลผ�ดารงตาแหน:งใดตาแหน:งหนงจะปฏบตให�สอดคล�องกบตาแหน:งทได�รบบทบาทนน จะต�องเป`นทรบร�และเข�าใจระหว:าง ผ�ดารงตาแหน:งกบบคคลอนโดยสถานภาพของบคคลจะเป`นตวกาหนดบทบาททต�องปฏบต ในขณะเดยวกนบทบาทกจะมส:วนกาหนดสถานภาพเช:นเดยวกน จงสามารถสรปเป`นประเดนได�ดงน 1. บทบาททได�มาพร�อมกบตาแหน:ง เป`นบทบาททเกดขนมาพร�อมกบตาแหน:งเมอบคคลดารงตาแหน:งใดกต�องแสดงบทบาทตามกฎหมาย ภาระหน�าทตามกฎหมายภาระหน�าทความรบผดชอบและสทธหน�าททกาหนดไว�เป`นบรรทดฐาน 2. บทบาททเป`นความคาดหวงของบคคลทเกยวข�อง เป`นบทบาททบคคลทเกยวข�องคาดหวงว:าบคคลทเข�าไปดารงตาแหน:งนน จะต�องมแบบแผนพฤตกรรมอย:างหนง ซงอาจสอดคล�องกบแบบแผนทกาหนดไว�หรอไม:กได� ทงนขนอย:กบค:านยม ทศนคต ประสบการณ3และการศกษาอบรมของผ�ทเกยวข�อง ทองห:อ เดชไทย (2544 หน�า 47-48) ได�เสนอแนวคดเกยวกบบทบาทผ�นาทมประสทธผล 4 ประการ คอ 1. บทบาทผ�กาหนดทศทาง (Direction Setler) ต�องสามารถประเมนสภาพแวดล�อมภายนอกและกาหนดเส�นทางเดนไปส:จดหมายปลายทางในอนาคตให�ผ�อนเข�าใจและสะท�อนถงความก�าวหน�าขององค3การ 2. บทบาทผ�นาการเปลยนแปลง (Change Agent) เป`นตวกลาง การเปลยนแปลง โดยม:งเน�นทสภาพแวดล�อมภายใน เช:น บคลากร ทรพยากร และ สงอานวยความสะดวกต:างๆ ขณะเดยวกนต�องสามารถคาดการณ3การพฒนาของ โลกภายนอก ประเมนผลกระทบต:อองค3การ สร�างความร�สกต:อความเร:งด:วน และ การจดลาดบความสาคญเพอการเปลยนแปลง

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

65

3. บทบาทโฆษก (Spoken Person) ต�องมทกษะในการพดและ ให�ความสนใจด�วยการเป`นผ�ฟcงทด สามารถต:อรองกบองค3การอนและสร�างเครอข:ายกบภายนอกเพอประโยชน3ด�านแนวคด ทรพยากร การสนบสนน หรอข�อมลข:าวสารสาหรบองค3การในปcจจบนเป`นสาคญ 4. บทบาทผ�ฝ�กสอน (Coach) ต�องสามารถสร�างทมงานให�อานาจผ�ร:วมงานและเป`นทปรกษา พร�อมทงแจ�งให�ผ�อนทราบถงจดยนในส:วนทเกยวข�องกบวสยทศน3 สร�างความไว�วางใจให�เกยรตและช:วยให�บคคลเรยนร�เตบโตก�าวหน�าเพอ บรรลวสยทศน3ทกาหนดไว� รงสรรค3 ประเสรฐศร (2544, หน�า 16-17) ได�เสนอบทบาทของภาวะผ�นา (Leadership roles) ทดขององค3การควรมลกษณะ ดงน 1. บทบาทตวแทนในทกสถานการณ3 (Figurehead) ผ�นาทมตาแหน:งสงจะต�องเป`นตวแทนทากจกรรมต:างๆ คอ เป`นตวแทนทดขององค3การ เป`นตวแทนทจะรวบรวมข�อมลทอย:ภายนอกองค3การและให�การต�อนรบแขกผ�มาเยอน 2. บทบาทนกพดทด (Spoken person) ผ�นาจะต�องมความสามารถ ในการพดและนาเสนอกจกรรม ตลอดจนมการวางแผน มความสามารถในด�านต:างๆ มวสยทศน3ทดกบบคคลฝ|ายต:างๆ คอฝ|ายบรหารระดบสง ลกค�า บคคลภายนอก เช:น เพอนร:วมอาชพและชมชน 3. บทบาทนกเจรจาต:อรอง สามารถเจรจาต:อรองกบผ�บรหารด�านการขอเงนทน สงอานวยความสะดวก อปกรณ3 การสนบสนนต:างๆ และการเจรจาต:อรองกบหน:วยงานต:างๆ ในองค3การตลอดจนเจรจากบลกค�า ปcจจยการผลตและผ�ขายสนค�าหรอบรการอนๆ 4. บทบาทผ�สอนงาน (Coach) ผ�นาทมประสทธภาพต�องมเวลาความสามารถทจะสอนทมงาน เพอให�ทมงานประสบความสาเรจ โดยเกดความมนใจแก:สมาชกว:า สมาชกทมงานมขนตอนการทางานและมการปฏบตงานทดขน 5. บทบาทการสร�างทมงาน (Team builder) เช:น การสร�าง ความเชอมนแก:ทมงาน รเรมกจกรรมทสร�างขวญและกาลงใจแก:กล:ม จดประชมพบปะสงสรรค3ในโอกาสต:างๆ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

66

6. บทบาทการทางานเป`นทม (Team player) มพฤตกรรมทผ�นาจะต�องปฏบต 3 ประการ ได�แก: การวางตนเป`นสมาชกทมและผ�นาทมทเหมาะสม มความร:วมมอกบหน:วยงานอนในองค3การ แสดงความจรงใจต:อผ�บงคบบญชาและ ผ�ใต�บงคบบญชาโดยการสนบสนนแผนการทางานเป`นทมและกระต�นให�มส:วนร:วม ในการตดสนใจอย:างเตมท 7. บทบาทในการแก�ปcญหาด�านเทคนค (Technical problem solver) ผ�นาควรให�บรการในฐานะผ�เชยวชาญ หรอผ�แนะนาด�านเทคนค และเป`นผ�ทสร�างผลประโยชน3เกยวกบการทางานประจา เช:น การสนบสนนการสร�างยอดขาย หรอปรบปรงซ:อมแซมเครองจกรต:างๆ 8. บทบาทการเป`นผ�ประกอบการ (Entrepreneur) เป`นผ�ให�คาแนะนาความคดเชงวเคราะห3และมความร�ความสามารถในการเป`นผ�ประกอบการ การพฒนาการเปลยนแปลงธรกจถงแม�จะมใช:กจการของตนเอง Covey, Stephen R. (1990, p. 152-153) กล:าวถงผ�นาในยคทเกด การเปลยนแปลงอย:างรวดเรวว:า จะต�องมบทบาทพนฐานสาหรบการทาหน�าทหรอกจกรรมต:างๆ 3 ประการ คอ 1. บทบาทในการสารวจ (Pathfinding) เป`นผ�มพลงในการค�นหา สร�างวสยทศน3 พนธกจ วางเปbาหมายขององค3การในอนาคต โดยสร�างแบบคณค:าและวสยทศน3ให�เข�ากน โดยคานงถงความต�องการจาเป`นของลกค�าและผ�มส:วนได�ส:วนเสยผ:าน การวางแผนกลยทธ3 2. บทบาทในการกาหนด (Aligning) โดยเป`นผ�สามารถปรบโครงสร�างองค3การ ระบบและกระบวนการปฏบตให�ตอบสนองกบพนธกจ วสยทศน3ขององค3การตลอดจนความต�องการจาเป`นของผ�รบบรการและผ�มส:วนได�เสย 3. บทบาทในการมอบอานาจ (Empowering) ผ�นาจะต�องมอบอานาจให�ผ�ปฏบตงานทมความเฉลยวฉลาด ความสามารถในการคดค�นประดษฐ3 มสตปcญญาและความคดสร�างสรรค3ได�มอสระตดสนใจในการปฏบตงานอย:างเตมทเพอให�บรรลวสยทศน3และภารกจขององค3การ จากบทบาทภาวะผ�นาดงกล:าวผ�วจย สรปได�ว:า บทบาทภาวะผ�นามความสาคญต:อการกาหนดสถานภาพในการปฏบตงานของบคคลและเป`นสงทบ:งชให�เหนถงตาแหน:งหน�าทของงานทปฏบต ดงนนบคคลทได�รบมอบหมายตาแหน:งหน�าทใดกควรท

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

67

จะปฏบตหน�าทตามตาแหน:งหน�าทในงานนนให�เหมาะสม สอดคล�องกบบทบาทของตน เพอให�การดาเนนงานขององค3การบรรลวตถประสงค3อย:างมประสทธภาพ

2.1.6 พฤตกรรมภาวะผ�นา ได�มนกวชาการได�ให�ความหมายพฤตกรรมภาวะผ�นาหลายท:าน ดงน Hoy, Wayne. K and Cecil G. Miskel (1991, p. 236) ได�ให�ความหมายของพฤตกรรมภาวะผ�นา หมายถง ความประพฤตหรอสงทผ�นาแสดงออกถงศกยภาพของภาวะผ�นาทมอย:ในตวของผ�นา ก:อนให�เกดเป`นผลงานเชงประจกษ3แก:ผ�ร:วมงานอนเป`นพฤตกรรมการแสดงออกของผ�นาว:าจะทาอย:างไรจงจะสามารถทาให�การดาเนน การประสบผลสาเรจ สมมา รธนธย3 (2553, หน�า 7) ได�ให�ความหมายของพฤตกรรมภาวะผ�นาหมายถง การแสดงออกหรอการกระทาเฉพาะอย:างของผ�นาทปฏบตต:อผ�ร:วมงาน การบงคบบญชา การประสานงาน การให�คาแนะนาช:วยเหลอ ดแลสวสดภาพความเป`นอย:และความร�สกของบคคลในองค3การ ในขณะทมการปฏบตงานร:วมกน กว วงศ3พฒ (2550, หน�า 111) พฤตกรรมภาวะผ�นา หมายถง การกระทาของผ�นาทพยายามทาทกอย:างต:อผ�ตาม เพอให�เกดความเชอถอ ความร:วมมอ เพอผลสาเรจของงานให�เป`นไปตามเปbาหมายขององค3การ พฤตกรรมของผ�นาจงเป`นเครองบ:งชหรอเครองวดความสามคคของกล:มได�เป`นอย:างด ย:อมสามารถมองถงความเป`นนาหนงใจเดยวกน มองถงความจงรกภกดของกล:มทมต:อผ�นาและต:อองค3การรวมไปถงความสาเรจขององค3การด�วย จากการศกษาพฤตกรรมภาวะผ�นาดงกล:าวผ�วจย สรปได�ว:า พฤตกรรมภาวะผ�นา หมายถง พฤตกรรมผ�นาทแสดงออกถงความสามารถส:วนบคคล ทใช�ดาเนนกจกรรมต:างๆ ในองค3การซงมอทธพลต:อผ�ร:วมงานและดาเนนกจกรรมและปฏบตกจกรรมให�องค3การประสบผลสาเรจ 2.1.7 คณลกษณะภาวะผ�นา

ได�มนกวชาการได�ให�ความหมายลกษณะภาวะผ�นา ดงน ชาญชย อาจณสมาจาร (2550, หน�า 84-86) ได�สรปคณลกษณะผ�นาสาหรบผ�นาทประสบความสาเรจกบผ�นาททาให�เกดการเปลยนแปลงว:า ผ�นาท ประสบความสาเรจจะต�องมความเฉลยวฉลาด ปรบตวเก:ง เปhดตว เปhดเผย มความเพยรพยายามร:างกายแขงแรง มความกระตอรอร�น เป`นคนทางานหนก มความเชอมนในตนเอง

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

68

มไหวพรบ ความอดทน ความเหนอกเหนใจผ�อน พลงงานสง ไฟแรง มความรเรมคดสร�างสรรค3แสวงหาโอกาส ความร� ภมปcญญาและมบรณาการส:วนบคคล นอกจากนยงกล:าวว:าผ�นาททาให�เกดการเปลยนแปลงจะต�องมลกษณะใช�อานาจโดยมอบอานาจให�ผ�อน เป`นผ�เรยนร�ตลอดไป กาหนดแนวทางคณธรรม จรยธรรมภายในหน:วยงานเชอมนและให�เกยรตแก:เพอนร:วมงาน ร�จกตนเองเป`นอย:างด กล�าเสยงและยอมรบความสญเสย มความสามารถในการสอสารระหว:างบคคล แปลงวสยทศน3ให�เป`นความจรง ม:งเน�นพฒนาการไปส:อนาคต พฒนาคนอนให�เป`นผ�นา ดงดดคนให�ทาในสงทถกต�อง ประเวศ วะส (2543, หน�า 47-48) ได�กล:าวว:าในสงคมปcจจบนม การเปลยนแปลงและศกษาการมสภาวะผ�นา ซงพบว:ายงมสภาวะผ�นาเกดขนได�บ�าง เช:น ผ�นาตามธรรมชาต จะมลกษณะ ดงน 1. ฉลาด ผ�นาตามธรรมชาตจะเป`นคนฉลาดเสมอ แต:ผ�นา (ผ�ดารงตาแหน:ง) ทได�มาจากการเลอกตงหรอโดยการเลอกตงไม:แน:ใจว:าจะเป`นคนฉลาด 2. เป`นคนเหนแก:ส:วนรวม ทาให�ส:วนรวมมกาลง คนเหนแก:ตวทาให�ส:วนรวมอ:อนกาลง ในกระบวนการทางานร:วมกน ความเหนแก:ตวหรอความเหนแก:ส:วนรวมจะปรากฏให�ผ�คนรบร� แต:ในการแต:งตงและเลอกตง คณสมบตเหล:านอาจยงไม:เป`นทปรากฏ 3. เป`นคนตดต:อสอสารกบคนร�เรอง คนฉลาดและเหนแก:ส:วนรวม แต:คนทไม:ตดต:อสอสารหรอตดต:อสอสารไม:ร�เรองกเป`นผ�นาไม:ได� 4. เป`นทยอมรบของสมาชกโดยอตโนมต ผ�นาตามธรรมชาตจะเป`นทยอมรบของสมาชกโดยอตโนมต ทาให�การทางานในองค3การราบรน มความสขและมประสทธภาพ สงวน นตยารมภ3พงค3 และสทธลกษณ3 สมตะสร (2540,หน�า 85-90) ได�เสนอคณลกษณะภาวะผ�นาทคาดหวงและเป`นทต�องการม 4 ลกษณะ คอ 1. ผ�นายดหลกการ เป`นลกษณะพนฐานทจะนาพาผ�อนให�สามารถก�าวตามด�วยความเตมใจและเชอมน หลกการทสาคญคอความซอสตย3 ความมศกดศรและความยตธรรม ซงผ�นาสามารถแสดงให�เหนและเป`นแบบอย:างทดขององค3การ เพอให�ผ�คนในองค3การมพฤตกรรมและการปฏบตทดตามแบบอย:าง อนจะก:อให�เกดความน:าเชอถอในสงคมได�โดยรวม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

69

2. ผ�นาเป`นผ�ทมความร�และวสยทศน3 การมผ�นาทมความร�และมวสยทศน3เด:นชดจะเป`นสงสาคญในการนาพาองค3การให�ก�าวเดนไปในทศทางทถกต�อง นอกจากนจะต�องขวนขวายให�เกดการเรยนร�ใหม:ๆ ตลอดจนต�องมความอดทนในการทาให�เกดการเรยนร�ร:วมกนของทมงานจนถงระดบทสร�างวสยทศน3ร:วมกนได� 3. ผ�นาเป`นนกปฏบต ผ�นาทดควรเป`นนกปฏบตทสามารถก:อให�เกดการเปลยนแปลงอย:างเป`นจรงได�โดยได�รบการต:อต�านจากสมาชกในองค3การน�อยทสด การสร�างสงใหม:ๆ ทดกว:าให�เพมมากขนเรอยๆ และทาให�สงทแย:กว:าค:อยๆ จางหายไปในทสดเป`นการพฒนาโดยให�มววฒนาการของการเปลยนแปลงทไม:ก:อให�เกดความตนตกใจแก:คนในองค3การทนท 4. ผ�นาผ�สร�างวฒนธรรมใหม:ในการบรหาร การสร�างวฒนธรรมใหม:ๆ ในกระบวนการทางานมความใฝ|ฝcนในการเรยนร�สงใหม:ๆ ทงด�วยตนเองและจากผ�ร:วมทมงาน รวมทงการทางานร:วมกบองค3การอนๆ ทเกยวข�องตลอดจนส:งเสรมผ�มความตงใจทางานและร:วมสร�างวฒนธรรมการทางานแบบใหม: พร�อมทงปกปbองและให�การตอบแทนทดงามแก:คนเหล:านน จากคณลกษณะภาวะผ�นาดงกล:าวผ�วจย สรปได�ว:า คณลกษณะภาวะผ�นา หมายถง ความสามารถในการเป`นผ�นาและดาเนนกจกรรมให�กล:มบรรลผลสาเรจตามเปbาหมาย ขององค3การได�ตามความต�องการแต:คณลกษณะของผ�นาองค3การจะมคณลกษณะทแตกต:างกนไปตามตาแหน:งความรบผดชอบทได�รบมอบหมายให�ปฏบต 2.2 การจดการเรยนร� 2.2.1 ความหมายการจดการเรยนร� การจดการเรยนร� ไม:ใช:เป`นเพยงการถ:ายทอดเนอหาวชา โดยใช�วธการบอกให�จดจาและนาไปท:องจาเพอการสอบเท:านน แต:การจดการเรยนร�เป`นศาสตร3อย:างหนง ซงมความหมายทลกซงกว:านน กล:าวคอ วธการใดกตามทผ�สอนนามาใช�เพอให�ผ�เรยนเกดการเรยนร�เรยกได�ว:าเป`นการจดการเรยนร� นกการศกษาหลายท:าน ได�ให�ความหมายของการจดการเรยนร� ในทศนะต:างๆ ดงน Moore, K.D. (1992, p. 4) ได�ให�ความหมายของการจดการเรยนร�ไว�ว:าการจดการเรยนร�คอพฤตกรรมของบคคลหนงทพยายามช:วยให�บคคลอนได�เกดการพฒนาตนในทกด�านอย:างเตมศกยภาพ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

70

Good (1973, p. 588) ได�อธบายความหมายของการจดการเรยนร�ว:า การจดการเรยนร� คอ การกระทาอนเป`นการอบรมสงสอนผ�เรยนในสถาบนการศกษา Hough, J. B., & Duncan, J. K. (1970, p. 144) ได�อธบายความหมายของการจดการเรยนร�ว:า หมายถง กจกรรมของบคคลซงมหลกและเหตผล เป`นกจกรรมทบคคลได�ใช�ความร�ของตนเองอย:างสร�างสรรค3 เพอสนบสนนให�ผ�อนเกดการเรยนร�และความผาสก ดงนน การจดการเรยนร�จงเป`นกจกรรมในแง:มมต:างๆ 4 ด�าน คอ 1. ด�านหลกสตร (Curriculum) หมายถง การศกษาจดม:งหมายของการศกษาความเข�าใจในจดประสงค3รายวชาและการตงจดประสงค3การจดการเรยนร�ทชดเจน ตลอดจนการเลอกเนอหาได�เหมาะสมสอดคล�องกบท�องถน 2. ด�านการจดการเรยนร� (Instruction) หมายถงการเลอกวธสอนและเทคนคการจดการเรยนร�ทเหมาะสม เพอช:วยให�ผ�เรยนบรรลจดประสงค3การเรยนร�ทวางไว� 3. ด�านการวดผล (Measuring) หมายถง การเลอกวธการวดผลทเหมาะสมและสามารถวเคราะห3ผลได� 4. ด�านการประเมนผลการจดการเรยนร� (Evaluating) หมายถง ความสามารถในการประเมนผลของการจดการเรยนร�ทงหมดได� วชย ประสทธวฒเวชช3 (2542, หน�า 255) กล:าวว:าการจดการเรยนร�เป`นกระบวนการทมระบบระเบยบครอบคลมการดาเนนงานตงแต:การวางแผนการจดการ สมน อมรววฒน3 (2533, หน�า 460) อธบายความหมายของการจด การเรยนร�ได�ว:าการจดการเรยนร�คอสถานการณ3อย:างหนงทมสงต:อไปนเกดขน ได�แก: 1. มความสมพนธ3และมปฏสมพนธ3เกดขนระหว:าง ผ�สอนกบผ�เรยนผ�เรยนกบผ�เรยน ผ�เรยนกบสงแวดล�อม และผ�สอนกบผ�เรยนกบสงแวดล�อม 2. ความสมพนธ3และปฏสมพนธ3นนก:อให�เกดการเรยนร�และประสบการณ3ใหม: 3. ผ�เรยนสามารถนาประสบการณ3ใหม:นนไปใช�ได� จากการจดการเรยนร� ผ�วจย สรปได�ว:า การจดการเรยนร� หมายถง พฤตกรรมของผ�สอนหรอกระบวนการทมการปฏสมพนธ3ในการให�ความร�ระหว:างผ�สอนกบผ�เรยนทมขนเพอพฒนาผ�เรยนเตมศกยภาพ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

71

2.2.2 ความสาคญของการจดการเรยนร�

การจดการเรยนร�เปรยบเสมอนเครองมอทส:งเสรมให�ผ�เรยนรกการเรยน ตงใจเรยนและเกดการเรยนร�ขน การเรยนของผ�เรยนจะไปส:จดหมายปลายทาง คอความสาเรจในชวตหรอไม:เพยงใดนน ย:อมขนอย:กบการจดการเรยนร�ทดของผ�สอนด�วยเช:นกนหากผ�สอนร�จกเลอกใช�วธการจดการเรยนร�ทดและเหมาะสมแล�ว ย:อมจะมผลดต:อการเรยนของผ�เรยน ดงน คอ 1. มความร�และความเข�าใจในเนอหาวชาหรอกจกรรมทเรยนร� 2. เกดทกษะหรอมความชานาญใน เนอหาวชา หรอกจกรรมทเรยนร� 3. เกดทศนคตทดต:อสงทเรยน 4. สามารถนาความร�ไปศกษาหาความร�เพมเตมต:อไปอกได� 5. สามารถนาความร�ไปประยกต3ใช�ในชวตประจาวนได� จากความสาคญการจดการเรยนร� ผ�วจย สรปได�ว:า ความสาคญของ การจดการเรยนร�ต�องส:งเสรมผ�เรยนให�มความเจรญงอกงาม ในทกๆ ด�านทงทางด�านร:างกายอารมณ3 สงคม และสตปcญญา 2.2.3 ลกษณะของการจดการเรยนร� การจดการเรยนร�มลกษณะทเด:นชดอย: 3 ลกษณะ คอ 1. การจดการเรยนร�เป`นกระบวนการปฏสมพนธ3ระหว:างผ�สอนกบผ�เรยนซงหมายความว:าการจดการเรยนร�จะเกดขนได�นนทงผ�สอนและผ�เรยนต�องมปฏสมพนธ3ต:อกนและเป`นปฏสมพนธ3ทเกดขนอย:างต:อเนอง เป`นไปตามลาดบขนตอนเพอทาให�ผ�เรยนเกดการเรยนร� 2. การจดการเรยนร�มจดประสงค3ให�ผ�เรยนเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมตามจดประสงค3ทกาหนดไว� โดยการเปลยนแปลงพฤตกรรมนเป`นพฤตกรรมทง 3 ด�าน ได�แก: 1) ด�านความร�ความคด หรอด�านพทธพสย 2) ด�านทกษะกระบวนการ หรอด�านทกษะพสย 3) ด�านเจตคต หรอด�านจตพสย

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

72

3. การจดการเรยนร�จะบรรลจดประสงค3ได�ดต�องอาศยทงศาสตร3และศลป}ของผ�สอนซงหมายความว:าการจดการเรยนร�จะบรรลจดประสงค3ได�หรอไม:นนต�องอาศยความร�ความสามารถของผ�สอนทงด�านวชาการ (ศาสตร3) ทกษะและเทคนค การจดการเรยนร� (ศลป}) เป`นสาคญ จากลกษณะการจดการเรยนร�ผ�วจย สรปได�ว:าการจดการเรยนร�จะเกดขนได�จะต�องมกระบวนการปฏสมพนธ3ระหว:างผ�สอนกบผ�เรยน มจดประสงค3ในการจด การเรยนร�และการจดการเรยนร�จะประสบผลสาเรจได�ด ผ�สอนต�องมทงความร�และเทคนคการจดการเรยนร� 2.2.4 องค'ประกอบของการจดการเรยนร� ผ�สอนจาเป`นจะต�องศกษาหาข�อมลหลายประการเพอนามาช:วยเสรมสร�างการจดการเรยนร�ของตนและการเรยนร�ของผ�เรยนการจดการเรยนร�ไม:ว:าระดบใดกตามขนอย:กบองค3ประกอบ 3 ประการ คอ 1. ผ�เรยน 2. บรรยากาศทางจตวทยาทเอออานวยต:อการเรยนร� 3. การปฏสมพนธ3ระหว:างผ�เรยนกบบรรยากาศทางจตวทยาในชนเรยน ถ�าองค3ประกอบของการจดการเรยนร�ทง 3 ประการ นดาเนนไปด�วยดจะทาให�ผ�เรยนประสบความสาเรจในการเรยนร�ได�อย:างมาก องค3ประกอบดงกล:าวมรายละเอยดดงน 1. ผ�เรยน ธรรมชาตของผ�เรยนเป`นสงทผ�สอนจะต�องคานงถงเป`น อนดบแรก เกยวกบความสามารถทางสมอง ความถนด ความสนใจ พฒนาการทางร:างกาย อารมณ3 และจตใจ ความต�องการพนฐานเป`นสงทผ�สอนจะต�องคานงถง และจะละเลยไม:ได� 2. บรรยากาศทางจตวทยาทเอออานวยต:อการเรยนร� ผ�สอนเป`นส:วนทสาคญและเป`นส:วนหนงทจะกาหนดบรรยากาศในชนเรยนให�เป`นไปในรปแบบทต�องการ ความเป`นประชาธปไตย ความเคร:งเครยด ความชนบานของผ�เรยน สงเหล:านจะเกดขนได�โดยผ�สอนเป`นผ�กาหนด แต:ถงกระนนกตามบรรยากาศในชนเรยนยงมองค3ประกอบอนๆ อกนอกเหนอไปจากตวผ�สอน คอผ�เรยนเข�าชนเรยนโดยไม:ได�รบประทานอาหารเช�าหรออาหารกลางวน ผ�เรยนเรมเรยนชวโมงแรกด�วยความร�สกหวหรอบางครงผ�เรยนได�รบสงกระทบกระเทอนใจตดตามมาเนองจากความไม:ปรองดองในครอบครว เป`นต�น

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

73

ส:วนทางด�านตวผ�สอนนนอาจจะมความกดดนจากฝ|ายบรหารหรอจากครอบครว เศรษฐกจอาหารเช�าก:อนมาสถานศกษาของผ�สอนมเพยงนาแก�วเดยวเท:านน สงทจะนามาก:อนเหล:านเกดขนก:อนทผ�สอนและผ�เรยนจะมาพบกน ซงเป`นสงทจะบ:งได�ว:าบรรยากาศทางจตวทยาในชนเรยนทเอออานวยต:อการเรยนร�จะปรากฏออกมาในรปแบบใด 3. ปฏสมพนธ3ระหว:างผ�เรยนกบบรรยากาศทางจตวทยาในชนเรยน ปฏสมพนธ3ระหว:างผ�สอนและผ�เรยนจะเป`นเครองชบ:งถงเงอนไขหรอสถานการณ3ว:าผ�เรยนจะประสบความสาเรจ หรอความล�มเหลวต:อการเรยนร� ผ�สอนควรคานงถงผ�เรยนในฐานะเป`นบคคลหนง ผ�เรยนมสทธทจะได�รบความต�องการพนฐาน และผ�สอนจะต�องหากลวธทจะตอบสนองต:อความต�องการพนฐานของผ�เรยนให�มากทสดเท:าทจะมากได� และผ�สอนควรจะฝ�กให�มความร�สกไวต:อความร�สกนกคดของผ�เรยน เพอความสาเรจแห:งการเรยนร�และการเจรญเตบโตเป`นบคคลทสมบรณ3ต:อไป จากองค3ประกอบของการจดการเรยนร� ผ�วจย สรปได�ว:า องค3ประกอบของการจดการเรยนร�มคร ผ�เรยน และบรรยากาศในการเรยนร� 2.2.5 หลกพนฐานในการจดการเรยนร� ทองคณ หงส3พนธ3 (2542, หน�า 9) ได�ให�หลกการจดการเรยนร� โดยกล:าวไว�เป`นบญญต 20 ประการ ของการจดการเรยนร� ดงน 1. ศกษาหลกสตรให�กระจ:าง 2. วางแผนการจดการเรยนร�อย:างด 3. มกจกรรม/ทาอปกรณ3 4. สอนจากง:ายไปหายาก 5. วธสอนหลากหลายชนด 6. สอนให�คดมากกว:าจา 7. สอนให�ทามากกว:าท:อง 8. แคล:วคล:องเรองสอสาร 9. ต�องชานาญการจงใจ 10. อย:าลมใช�จตวทยา 11. ต�องพฒนาอารมณ3ขน 12. ต�องผกพนห:วงหาศษย3 13. เฝbาตามตดพฤตกรรม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

74

14. อย:าทาตวเป`นทรราช 15. สร�างบรรยากาศไม:น:ากลว 16. ประพฤตตนตามทสอน 17. อย:าตดรอนกาลงใจ 18. ใช�เทคนคการประเมน 19. ผ�เรยนเพลนมความสข 20. ผ�สอนสนกกบการเรยน จากหลกการจดการเรยนร�ดงกล:าวข�างต�นจะเหนได�ว:าเป`นแนวทางในการจดการเรยนร� ทจะส:งเสรมให�ผ�เรยนเกดความเจรญงอกงามในทกๆ ด�านซงสามารถสรปเป`นหลกการจดการเรยนร�พนฐาน เพอให�ประสบผลสาเรจตามความม:งหมายทวางไว� ดงน 1. สอนจากสงทใกล�ตวออกไป หาสงทอย:ไกลตว ตามปกตผ�เรยนมกจะสนใจและค�นเคยกบสงทอย:ใกล�ตว บทเรยนทผ�สอนจะนามาสอนนนควรเลอกสงทอย:รอบตว หรอใกล�ตวก:อน แล�วค:อยสอนสงทอย:ห:างจากตวออกไปเรอยๆ 2. สอนจากสงทง:ายไปหาสงทยาก การจดการเรยนร�ถ�าจะให�เกดการเรยนร�ทด ผ�สอนจะต�องพจารณาเลอกหวข�อเรองจากง:ายไปหายากอย:แล�ว เพราะสงง:ายๆ นน ผ�เรยนจะเข�าใจได�ดและเป`นพนฐานในการเรยนสงทยากต:อไป 3. สอนจากตวอย:างไปหากฎเกณฑ3 ในการจดการเรยนร�บทเรยนใดๆ กตาม ผ�สอนควรให�ตวอย:างหลายๆ ตวอย:าง หรออาจจะให�ผ�เรยนช:วยหาตวอย:างให�แล�วช:วยกนสรปตงกฎเกณฑ3ขนมา 4. สอนจากสงทร�ไปหาสงทไม:ร� ทงน เป`นเพราะว:าประสบการณ3ใหม:นน ย:อมต�องอาศยบทเรยนเก:าหรอประสบการณ3เดมเป`นพนฐาน จงจะเรยนบทเรยนใหม:ได�เข�าใจด 5. สอนจากรปธรรมไปหานามธรรม ในการจดการเรยนร�บทเรยนใดๆ กตาม ผ�สอนควรพยายามใช�สอการเรยนประกอบการจดการเรยนร� จะช:วยให�ผ�เรยนเข�าใจบทเรยนได�ง:ายขนเพอเป`นวธการทาให�บทเรยน เป`นรปธรรม ซงจะง:ายแก:การเข�าใจของผ�เรยน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

75

6. สอนจากการทดลองไปหาการสรปตงกฎเกณฑ3 บทเรยนใดทสามารถให�ผ�เรยนทดลองปฏบตจรงได� ผ�สอนกควรให�ผ�เรยนทดลองปฏบตหรอลงมอกระทาด�วยตนเอง เมอทดลองเสรจแล�ว ผ�สอนจงซกถามและให�ผ�เรยนคดสรปเป`นกฎเกณฑ3ขนมา 7. สอนโดยคานงถงความแตกต:างระหว:างบคคล ธรรมชาตของผ�เรยนในวยต:างๆ นนจะมความแตกต:างกนทงในด�านความสนใจ ความถนดพเศษและความสามารถ ผ�สอนจะต�องเข�าใจในหลกพฒนาการของผ�เรยนในวยต:างๆ ด�วย เพอทจะได�จดเตรยมบทเรยนและกจกรรมไว�หลายๆ อย:าง ให�ผ�เรยนได�เลอกทากจกรรมตามความถนดและความสนใจ ซงจะเกดผลดต:อการเรยนของผ�เรยนด�วย 8. สอนโดยคานงถงหลกจตวทยา หลกจตวทยาทผ�สอนต�องนามาใช�ในการจดการเรยนร�มากทสดคอ จตวทยาพฒนาการ และจตวทยาการศกษา เป`นต�น 9. สอนโดยยดจดหมายของการจดการศกษา จดหมายของการจดการศกษาจะเป`นเปbาหมายหลกตามแนวนโยบายในการจดดาเนนการศกษาของชาตในระดบต:างๆ 10. สอนโดยยดความม:งหมายของหลกสตรและบทเรยนเป`นหลก ในการจดการเรยนร�นน ผ�สอนจะต�องจดกจกรรมการเรยนร�โดยยดความม:งหมายหรอ ผลการเรยนร�ทคาดหวงของหลกสตรทกาหนดไว�เป`นหลก อกทงผ�สอนยงต�องกาหนดผลการเรยนร�ทคาดหวงเฉพาะของแต:ละสาระหรอหน:วยการเรยนร�ขนด�วย และในขณะสอนผ�สอนต�องพยายามจดสถานการณ3 สภาพการณ3และกจกรรมต:างๆ เพอให�การจด การเรยนร�บรรลตามความม:งหมายเฉพาะสาระหรอหน:วยการเรยนร�นน เพอให�ผ�เรยนเกดความร� ความเข�าใจและมทกษะในการเรยนทด จากหลกพนฐานในการจดการเรยนร�ผ�วจย สรปได�ว:า หลกพนฐาน ในการจดการเรยนร�ครต�องศกษาจดม:งหมายของหลกสตร มการวเคราะห3ผ�เรยนเป`นรายบคคลและจดการเรยนร�โดยคานงถงความแตกต:างระหว:างบคคล มการใช�หลกจตวทยาในการเรยนการสอน และมการวดผลประเมนผลตามสภาพจรง

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

76

2.2.6 ลกษณะการจดการเรยนร�ทด ผ�สอนทดทกคนย:อมมความรบผดชอบในหน�าทในด�านการจดการเรยนร�และการอบรมผ�เรยนให�เป`นสมาชกทดของชมชนและชาต ดงนน การจดการเรยนร�ทดต�องมหลกในการยด ดงน 1. ส:งเสรมให�ผ�เรยนได�ใช�ความคดอย:เสมอ โดยการซกถามหรอให�แสดงความคดเหนเกยวกบปcญหาง:ายๆ สาหรบผ�เรยนในระดบต:างๆ เพอจะได�เป`นการฝ�กให�ผ�เรยนคดหาเหตผลคดเปรยบเทยบ และคดพจารณาถงความสมพนธ3ระหว:างสงต:างๆ 2. ส:งเสรมให�ผ�เรยนมประสบการณ3ตรงให�มากทสดด�วยการเรยน โดยการกระทาด�วยตนเอง (Learning by doing) 3. ส:งเสรมให�ผ�เรยนทางานเป`นกล:ม (Group working) โดยมการปรกษาหารอกนในกล:มแบ:งงานกนทาด�วยความร:วมมอกนและประเมนผลรวมกน 4. ส:งเสรมให�ผ�เรยนร�จกแก�ปcญหาด�วยตนเองตามวธการทางวทยาศาสตร3 5. มการเปลยนแปลงวธการจดการเรยนร�อย:เสมอ เพอให�การจด การเรยนร�นนเกดความยดหย:น น:าสนใจ และไม:น:าเบอโดยการนาเอาเทคนคการ จดการเรยนร� 6. มการเตรยมการจดการเรยนร�ไว�ล:วงหน�า เพอทผ�สอนจะได�ทราบว:าจะสอนอย:างไรบ�างตามลาดบขนและยงช:วยให�ผ�สอนพร�อมทจะสอนด�วยความมนใจ 7. เปhดโอกาสให�ผ�เรยนได�แสดงความคดเหนเพมเตม และคดหาเหตผลความเป`นมาของสงทเรยน และมการรบฟcงความคดเหนซงกนและกน 8. มการประเมนผลอย:ตลอดเวลา เน�นการประเมนตามสภาพจรง ประเมนตามความร�ความสามารถของผ�เรยนอย:างแท�จรง เพอให�แน:ใจว:าการจดการเรยนร�ได�ผลตรงตามจดประสงค3ทวางไว�หรอไม:เพยงใด 9. มสอการจดการเรยนร� เพอช:วยให�ผ�เรยนสนใจและเข�าใจบทเรยน เช:น ของจรง รปภาพ ห:นจาลอง แผนภม คอมพวเตอร3ช:วยสอน วดทศน3 ฐานข�อมลการเรยนร� เวบไซต3 และโสตทศนปกรณ3อนๆ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

77

10. มการจงใจในระหว:างการจดการเรยนร� เช:น การให�รางวล การชมเชย การลงโทษ การตเตยน การให�คะแนนการสอบ การแข:งขน การปรบมอให�เกยรต ฯลฯมาใช�เป`นสงกระต�นและชแนวทางเพอให�ผ�เรยนเกดความสนใจ ตงใจ ขยนหมนเพยรในการเรยนการทากจกรรมมากขน 11. มกจกรรมให�ผ�เรยนทาหลายอย:างเพอเร�าความสนใจของผ�เรยนและช:วยให�ผ�เรยนสนกสนานในการเรยน 12. ส:งเสรมให�ผ�เรยนมความเจรญงอกงามในทกด�านทงร:างกาย อารมณ3 สงคมและสตปcญญา 13. ส:งเสรมความสมพนธ3หรอการบรณาการระหว:างวชาทเรยนกบ วชาอนๆ ในหลกสตร เช:น สอนภาษาไทยกสอนให�สมพนธ3กบสงคมศกษา ศลปศกษา ดนตร และนาฏศลป} เป`นต�น 14. มการสร�างบรรยากาศในการจดการเรยนร�ให�เหมาะแก:การเรยนร�ตามบทเรยนทสอนทงในแง:ของสงแวดล�อมและอารมณ3ของผ�เรยน 15. สอนแบบเน�นผ�เรยนเป`นสาคญ (Child center) ในการจดกจกรรมต:างๆ ให�ผ�เรยนจะเป`นผ�ลงมอปฏบตกจกรรมต:างๆ เอง ผ�สอนจะเป`นเพยงผ�คอยให� ความช:วยเหลอแนะนาในการทากจกรรม 16. สอนโดยส:งเสรมให�ผ�เรยนใช�ประสาทสมผสทง 5 ให�มากทสด 17. สอนตามกฎแห:งการเรยนร�โดยจดบทเรยนให�เหมาะสมกบวย ความสามารถและประสบการณ3เดมของผ�เรยน 18. สอนโดยการส:งเสรมการดาเนนชวตตามแบบประชาธปไตย โดยสามารถแสดงความคดเหนต:างๆ และฝ�กให�ผ�เรยนร�จกรบฟcงความคดเหนของผ�อน เคารพความคดเหนของผ�อน อกทงเปhดโอกาสให�ผ�เรยนได�มการวางแผนร:วมกบผ�สอน จากลกษณะการจดการเรยนร�ทดผ�วจย สรปได�ว:า การจดการเรยนร�ทดต�องส:งเสรมผ�เรยนให�ครบทกด�านและให�ผ�เรยนได�ลงมอปฏบตจรงจะทาให�ได�รบประสบการณ3ตรงและครเป`นผ�คอยให�การชแนะ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

78

2.3 ภาวะครผ�นาด�านการจดการเรยนร� 2.3.1 ความหมายของภาวะผ�นาครด�านการจดการเรยนร� ได�มนกการศกษาได�กล:าวเกยวกบภาวะผ�นาครด�านการจดการเรยนร�และได�ให�ความหมายภาวะครผ�นาด�านการจดการเรยนร�ไว�หลายท:าน ดงน สมคด สร�อยนา (2547, หน�า 23) ภาวะผ�นาครด�านการจดการเรยนร�มคณลกษณะทบ:งช ต:อไปน 1. การเป`นผ�มความร�ความเข�าใจในทฤษฎและปรชญาในหลกสตร 2. การตระหนกว:าไม :มวธการสอนใดทดทสด 3. การตระหนกถงความสาคญของหลกสตร 4. การพฒนาความเป`นมนษย3 5. การเป`นตวแบบเชงวชาการ 6. การพฒนาผ�เรยนให�เป`นผ�นาการเปลยนแปลง 7. การจดการให�เป`นไปตามแผนการสอน 8. การยดผ�เรยนเป`นสาคญ Duke & Danial L. (1990, p. 6) กล:าวไว�ว:าภาวะผ�นาครทางการเรยนการสอน คอ ความตงใจท จะจดสรรเวลาในการปรบปรงการเรยนการสอนมความสามารถทจะใช�เวลาให�มากกว:าปกตให�คบ ชนเรยนเป`นพเศษและยงม:งเน�นไปทสวสดการของโรงเรยนทงหมดเละการสร�างวสยทศน3ให� ชดเจนตามธรรมชาตของการเรยนการสอนทด Hoy, Wayne. K and Cecil G. Miskel (1991) อ�างถงใน ถวล มาตรเลยม, 2544, หน�า 71) ได�เสนอแนวคดของภาวะผ�นาครด�านการจดการเรยนร�ประกอบด�วย การกาหนดจดหมายการสอน การออกแบบหน:วยการเรยน การพฒนาและนาหลกสตรไปปฏบต การประเมนผลและเลอกวสด หลกสตรการประเมนการใช�ประโยชน3ของทรพยากรการเรยนการสอน การผลตสอการสอน การนเทศแบบคลนก และการวางแผนเพอ ความอ�าวหน�าบคลากร สร3ราน วสภทร (2551, หน�า 29) ได�นยามความหมายของ ภาวะผ�นาครด�านการจดการเรยนร� หมายถง การแสดงบทบาทหน�าทอย:างสร�างสรรค3ของครผ�สอนทสามารถโน�มน�าว จงใจ หรอชนาให�บคลากรในสถานศกษา และผ�เกยวข�องเข�าใจและตระหนกในจดม:งหมายของการจดการศกษา รวมพลง และประสานสมพนธ3กนเพอให�งาน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

79

วชาการซงเกยวข�องโดยตรงกบคณภาพของการจดการเรยนการสอนและคณภาพของผ�เรยน อนเป`นภารกจหลกของสถานศกษาบรรลตามเปbาหมายทกาหนดไว� Glickman (2000, p. 131) กล:าวไว�ว:า ภาวะผ�นาครด�านการจดการเรยนร� คอ การบรณาการของงานเพอให�การช:วยเหลอโดยตรงทเกยวข�องกบการพฒนานกเรยน การพฒนาบคลากร และการพฒนาหลกสตร Girvin (2001, p. 1) ได�กล:าวถงครในฐานะผ�นาด�านการจดการเรยนร�ว:าครถอเป`นแกนกลางของความพยายามในฐานะผ�มวสยทศน3กว�างไกล ผ�จดระเบยบองค3การ ผ�นาและผ�ประเมน เพอเป`นการรบประกนความก�าวหน�าทางวชาการของโรงเรยน โดยมวตถประสงค3เพอทจะทาให�นกเรยนประสบผลสาเรจในการเรยนร�สงขน McEwan (2003, p. 6) ได�นยามความหมายของ ภาวะผ�นาครด�าน การจดการเรยนร� คอ ภาวะผ�นาทเกยวข�องโดยตรงต:อกระบวนการเรยนการสอน ประกอบด�วยครผ�สอน นกเรยนและหลกสตร มปฏสมพนธ3ต:อกน สรปได�ว:าภาวะผ�นาครด�านการจดการเรยนร� หมายถง ครทมความสามารถในการใช�กลยทธ3ทงการเป`นผ�นาและการบรหาร สามารถนากล:มให�กระทากจกรรม ด�านการจดการเรยนร� ให�บรรลเปbาหมายและ ประสานงานทเกยวข�องด�านการจด การเรยนการสอนตลอดทงการสร�างบรรยากาศในห�องเรยนให� เออต:อการเรยนร�ของผ�เรยนเพอให�การจดกจกรรมการเรยนการสอนเป`นไปอย:างมประสทธภาพ และบรรลตามจดหมายของหลกสตร 2.3.2 องค'ประกอบของภาวะผ�นาครด�านการจดการเรยนร� องค3ประกอบของภาวะผ�นาครด�านการจดการเรยนร�ได�มผ�ให�องค3ประกอบทสาคญไว� คอ David C. McClelland (1965) ได�กล:าวไว�ว:า ภาวะผ�นาด�านการจด การเรยนร�ประกอบด�วย วสยทศน3 หลกสตร กลยทธ3 ทกษะ การส:งเสรมบรรยากาศ ในการเรยน พนธกจ ความสามารถ และโปรแกรมการจดการเรยนการสอน Marks & Louis (1997) ได�กล:าวไว�ว:า ภาวะผ�นาด�านการจดการเรยนร�ประกอบด�วย วสยทศน3 การประเมน หลกสตร กลยทธ3 ทกษะ การกาหนดเปbาหมาย ความสามารถ การวจย วฒนธรรม และการให�คาปรกษา

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

80

Bass & Avolio (1994) ได�กล:าวไว�ว:า ภาวะผ�นาด�านการจดการเรยนร� ประกอบด�วย การประเมน หลกสตร กลยทธ3 ทกษะ แรงจงใจ ความม:งมน การกาหนดเปbาหมาย ส:งเสรมการจดบรรยากาศในการเรยน โปรแกรมการจดการเรยนการสอน ความเชอมน และบคลกภาพ Joseph & Claudet (2000) ได�กล:าวไว�ว:า ภาวะผ�นาด�านการจดการเรยนร�ประกอบด�วย ทกษะ การสร�างสรรค3 และการสอสาร David Gurr and Drysdale Lawrie (2007) ได�กล:าวไว�ว:า ภาวะผ�นาด�านการจดการเรยนร�ประกอบด�วย การประเมน หลกสตร และความม:งมน Mc Graner and Saenz (2009) ได�กล:าวไว�ว:า ภาวะผ�นาด�านการจด การเรยนร�ม การประเมน หลกสตร กลยทธ3 การตดสนใจ มแรงจงใจ ความม:งมนและ การกาหนดเปbาหมาย Wilmore, E.L. (2002) ได�กล:าวไว�ว:า ภาวะผ�นาด�านการสร�างสรรค3 การสอสาร การตดสนใจ แรงจงใจ ความม:งมน การกาหนดเปbาหมาย พนธกจ และบคลกภาพ ผ�วจย ได�วเคราะห3เนอหาเกยวกบภาวะผ�นาด�านการจดการเรยนร�เพอใช�เป`นองค3ประกอบในการจดทาหลกสตรเพอเสรมสร�างภาวะผ�นาด�านการจดการเรยนร� ในโรงเรยนสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสกลนคร เขต 3 สรปได�ว:า องค3ประกอบครผ�นาด�านการจดการเรยนร�ม 3 องค3ประกอบ ดงน 1. ภาวะผ�นา ซงมคณลกษณะทจาเป`นต�องม คอ วสยทศน3 กลยทธ3 พนธกจ ความร�ความสามารถและบคลกภาพ 2. การสอสาร เป`นผ�นาทมทกษะโน�มน�าว มการพดด�วยหลกเหตผล มความน:าเชอถอและเป`นทปรกษาทด 3. การพฒนาทม ทสามารถบรหารจดการทมสร�างทมทสามารถทางานร:วมกนอย:างมประสทธภาพ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

81

2.4 เอกสารและงานวจยทเกยวภาวะผ�นาด�านการจดการเรยนร� ได�มผ�วจยทเกยวข�องภาวะผ�นาด�านวชาการทสอดคล�องภาวะผ�นาด�าน การจดการเรยนร� ดงน Joseph & Claudet (2000, p. 43) ได�วจยเรอง การบรณาการความร�ภาวะผ�นาและการฝ�กอบรมด�วยมลมลตมเดยในโรงเรยน : การเชอมโยงมาตรฐานแห:งชาตการประเมนผลและพฒนาการความเป`นมออาชพ ผ�บรหารทมภาวะผ�นาทางวชาการทมประสทธผลมลกษณะพเศษ 2 อย:าง คอ การพดคยกบครเพอส:งเสรมการมปฏกรยาย�อนกลบ และการส:งเสรมความก�าวหน�า ทางวชาชพ Cavazos (1999, p. 98) ได�วจยเรองภาวะผ�นาทางวชาการของผ�บรหารสถานศกษา มธยมศกษา ทประสบความสาเรจในโรงเรยน Hispanic Majority High Schools ผลการศกษา พบว:า ภาวะผ�นาทางวชาการททาให�โรงเรยนประสบความสาเรจ คอ ผ�บรหารจะต�องเป`นผ�นาทเข�มแขง ในการสนบสนนการพฒนา เปbาหมาย การปฏบตงานทางวชาการของนกวชาการ การกาหนด วฒนธรรมของโรงเรยนและการจด การเรยนการสอน การสอสารอย:างมประสทธภาพกบผ�เกยวข�อง รวมทงการมอบอานาจให�ครร:วมกนเป`นผ�นาของโรงเรยน คาอาน ไชยะสอน (2550, บทคดย:อ) วจยเรอง ภาวะผ�นาทางวชาการของผ�บรหารโรงเรยน มธยมศกษา สงกดแผนกการศกษานครหลวงเวยงจนทน3 สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว พบว:า 1) ภาวะผ�นาทางวชาการของผ�บรหารโรงเรยนมธยมศกษาในเขตนครหลวงเวยงจนทน3 ตามความคดเหนของกล:มตวอย:าง โดยรวมอย:ในระดบดมาก 2) ผลการเปรยบเทยบความคดเหน ภาวะผ�นาทางวชาการจาแนกตามเพศ โดยรวมแตกต:างกนอย:างไม:มนยสาคญทางสถต และ 3) จาแนกตามวฒการศกษา โดยรวมแตกต:างกนอย:างไม:มนยสาคญทางสถต วรชาต วลาศร (2550, บทคดย:อ) ได�วจยเรอง ภาวะผ�นาทางวชาการของผ�บรหาร สถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาชยภม เขต 2 พบว:า 1) ข�าราชการครและบคลากร ทางการศกษามความคดเหนเกยวกบภาวะผ�นาทางวชาการของผ�บรหารสถานศกษา สงกดสานกงาน เขตพนทการศกษาชยภม เขต 2 โดยภาพรวมอย:ในระดบดมากทกด�าน 2) ผลการเปรยบเทยบภาวะผ�นา ทางวชาการของผ�บรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาชยภม เขต 2 จาแนกตาม ตาแหน:งหน�าท โดยรวมแตกต:างกนอย:างมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 3) จาแนกตามขนาด

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

82

สถานศกษา โดยรวมแตกต:างกนอย:างไม:มนยสาคญทางสถต และ 4) จาแนกตามประสบการณ3 การทางานในตาแหน:ง โดยรวมแตกต:างกนอย:างไม:มนยสาคญทางสถต สารตน3 พวงเงน และอาคม มหามาตย3 (2551, บทคดย:อ) ได�วจยเรอง ภาวะผ�นาทางวชาการ ของผ�บรหารสถานศกษาสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาพษณโลก เขต 2 พบว:า 1) ภาวะผ�นา ทางวชาการของผ�บรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาพษณโลก เขต 2 ตามทศนะ ผ�บรหารสถานศกษาและครผ�สอนโดยภาพรวมอย:ในระดบดมาก 2) ผลการเปรยบเทยบภาวะผ�นา ทางวชาการของผ�บรหารสถานศกษาสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาพษณโลก เขต 2 จาแนกตาม สถานภาพ โดยรวมแตกต:างกนอย:างมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 3) จาแนกตามประสบการณ3 ในการทางาน โดยรวมแตกต:างกนอย:างมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 และ 4) จาแนกตาม ขนาดของสถานศกษา โดยรวมแตกต:างกนอย:างไม:มนยสาคญทางสถต ปรฉตร เลกดวง (2554, หน�า 114) ได�วจยเรอง ภาวะผ�นาทางวชาการของผ�บรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาสพรรณบร เขต 2 พบว:า 1) ภาวะผ�นาทางวชาการของผ�บรหาร สถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาสพรรณบร เขต 2 โดยรวมและรายด�าน อย:ในระดบมาก 2) ผลการเปรยบเทยบภาวะผ�นาทางวชาการของผ�บรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนท การศกษาสพรรณบร เขต 2 จาแนกตามขนาดของโรงเรยนโดยรวมแตกต:างกนอย:างมนยสาคญ ทางสถตทระดบ .05 และ 3) จาแนกตามสถานภาพ โดยรวมแตกต:างกนอย:างไม:มนยสาคญทางสถต ชโลทร ปhงเมอง (2555, บทคดย:อ) ได�วจยเรอง ภาวะผ�นาทางวชาการของผ�บรหาร สถานศกษา โรงเรยนขนาดเลก ในอาเภอวงเหนอ สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาลาปาง เขต 3 พบว:า 1) ภาวะผ�นาทางวชาการของผ�บรหารสถานศกษาโรงเรยนขนาดเลกในอาเภอวงเหนอ สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาลาปาง เขต 3 โดยรวมอย:ในระดบมาก 2) การเปรยบเทยบภาวะผ�นาทางวชาการของผ�บรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนท การศกษาสพรรณบร เขต 2 จาแนกตามสถานภาพ โดยรวมแตกต:างกนอย:างไม:มนยสาคญทางสถต และ 3) จาแนกตามประสบการณ3ในการปฏบตงาน โดยรวมแตกต:างกนอย:างมนยสาคญทางสถต ทระดบ .05

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

83

จรภา แดงขาว (2556, บทคดยอ) ได�วจยเรอง ภาวะผ�นาทางวชาการของผ�บรหาร สถานศกษาขนพนฐานตามทศนะของคร เครอข:ายเขาขนาบนา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา ประถมศกษากระบ พบว:า 1) ภาวะผ�นาทางวชาการของผ�บรหารสถานศกษาขนพนฐานตามทศนะ ของครเครอข:ายเขาขนาบนา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษากระบ โดยภาพรวม และรายด�าน อย:ในระดบมาก 2) ผลการเปรยบเทยบระดบภาวะผ�นาทางวชาการของผ�บรหาร สถานศกษาขนพนฐานตามทศนะของครเครอข:ายเขาขนาบนา จาแนกตามวฒการศกษาโดยรวมแตกต:างกนอย:างไม:มนยสาคญทางสถต 3) จาแนกตามประสบการณ3 ในการปฏบตงานโดยรวมแตกต:างกนอย:างไม:มนยสาคญทางสถต และ 4) จาแนกตามขนาดของสถานศกษา โดยรวมแตกต:างกน อย:างมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 จรมล สทธศกค (2557, บทคดย:อ) ได�วจยเรอง ภาวะผ�นาทางวชาการของผ�บรหารโรงเรยน ในอาเภอแว�ง สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานราธวาส เขต 2 พบว:า 1) ภาวะผ�นา ทางวชาการของผ�บรหารโรงเรยนในอาเภอแว�ง ตามการรบร�ของคร โดยรวมอย:ในระดบมาก 2) ผลการเปรยบเทยบความคดเกยวกบภาวะผ�นาทางวชาการของผ�บรหารโรงเรยน จาแนกตาม ขนาดโรงเรยน โดยรวมแตกต:างกนอย:างมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 พทรตน3 บรรจงงาม (2557, บทคดย:อ) ได�วจยเรอง ภาวะผ�นาทางวชาการของผ�บรหาร สถานศกษาในอาเภอหนองบวระเหว สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาชยภม เขต 3 พบว:า 1) ภาวะผ�นาทางวชาการของผ�บรหารสถานศกษาในอาเภอหนองบวระเหว สงกดสานกงาน เขตพนทการศกษาประถมศกษาชยภม เขต 3 โดยภาพรวมอย:ในระดบมาก 2) ผลการเปรยบเทยบ ภาวะผ�นาทางวชาการของผ�บรหารสถานศกษา จาแนกตามสถานภาพ โดยรวมแตกต:างกน อย:างไม:มนยสาคญทางสถต และ 3) จาแนกตามขนาดสถานศกษา โดยรวมแตกต:างกนอย:างไม:ม นยสาคญทางสถต สขฤทย จนทร3ทรงกรด (2558, บทคดย:อ) ได�วจยเรอง ภาวะผ�นาทางวชาการของผ�บรหาร สถานศกษาในจงหวดจนทบร สงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 17 พบว:า 1) ภาวะผ�นาทางวชาการของผ�บรหารสถานศกษาในจงหวดจนทบร สงกดสานกงานเขตพนท การศกษามธยมศกษา เขต 17 โดยรวมและรายด�านอย:ในระดบมาก 2) ผลการเปรยบเทยบภาวะผ�นา ทางวชาการของผ�บรหารสถานศกษาใน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

84

จงหวดจนทบร สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา มธยมศกษา เขต 17 จาแนกตามประสบการณ3ในการทางาน โดยรวมและรายด�านแตกต:างกน อย:างไม:มนยสาคญทางสถต 3) จาแนกตามขนาดโรงเรยน โดยรวมแตกต:างกนอย:างไม:มนยสาคญ ทางสถต จากเอกสารและงานวจยทเกยวข�องกบทกล:าวมา สรปได�ว:า ภาวะผ�นาด�านการจดการเรยนร� สรปได�ว:า ผ�นาด�านการจดการเรยนร� เป`นคณลกษณะหรอพฤตกรรมทแสดงออกของผ�นา ในการนาความร� ทกษะ ตลอดจนเทคนคต:างๆ มาใช�ให�เกดประโยชน3ต:อการดาเนนงานด�านการจดการเรยนร� สามารถใช�กลยทธ3 ทงการเป`นผ�นาการบรหารและนากล:มให�กระทากจกรรมทางด�านการจดการเรยนร� ให�บรรลผลตามเปbาหมาย ทได�ตงไว� และจะส:งผลต:อประสทธภาพของการจดการเรยนการสอนและผลการเรยน ของนกเรยนในทสด

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร