فهرست)فرم( شکل بر مبتنی شاعرانگی

ها -فرمالیست1زدایی -آشنایی

تمهید مثابه به -هنر-طرح

بودن( طبیعی و عادی با )مقابله -انگیزشغالب( )عنصر رایج -شکل

تمهید جای به -کارکردشده پرداخت ی -قصهمحتوا و -فرم

بودن( ارجاع )خود خود خاص نظام در ادبی اثر -بررسیمولف نیت از اثر -جداییآوا )ضرباهنگ( و ریتم -اهستبیوگرافی و ملت تاریخ، )متن( از شعر -جداییشعر زبان و کاربردی زبان -جدایی

شعر در زبانی تمهیدات و -معناگر روایت های داستان در ساختار نوع -دو

فرمالیسم -نقدفرمالیسم های ویژگی -دیگر

-یاکوبسن2معرفیارتباطی نظریهعاطفی -نقش

1

ترغیبی -نقشارجاعی -نقشهمدلی -نقشفرازبانی -نقششعری -نقش

مجاز و -استعارهیاکوبسن -نقد

پروست در مجاز و -استعاره پشQQمالو میمQQون ی نمایشنامه تحلیل در مجاز و -استعاره

اونیل یوجین-بختین3

چندآوایی و آوایی -تکشدن -کارناوالی

معنا و -ساختارگرایی4

2

ادبی هQQای جریQQان از یکی گQQرایی( روسی )شQQکل فرمالیسم جنبش رود خیلی و آمد وجود به بیستم قرن اوایل در آنکه علیرغم که است

ادبی هQQای جریQQان بر انکارناپQQذیری تQQاثیر شQQد. اما بQQرده بین از همگرفت. پا آن از بعد دوری های سال که گذاشت

و شQQعد تحلیل و نقد و بررسی در امQQروزه که اصQQولی از بسQQیاری جنبش در بQQار نخسQQتین برای شوند، می فرض مسلم اصول ادبیات،

به پاسخ پس در ها شQQدند. فرمالیست تئQQوریزه و مطQQرح فرمالیسم ادبی متن یا شQQعر که شQQود می باعث چیز چه که برآمدند سوال این تعریف سQوی به سوال این به پاسخ در باشد؟ متفاوت دیگر متون از

و ادبیQQات صQQوری های جنبه بر تأکیدش که روآوردند ناب شعر نوعی کQQار به که زبانی نوع خصوص به و است آن خاص های شکل و شعر که است شQQگردهایی و ها تکنیک از اسQQتفاده دلیل به این برد. و میبرند. می کار به بسQQتن کQQاذر به که داریم شگردها این معرفی در سعی بخش این در

است. زبان در شاعرانگی موجد آنها[Ostranenie]کردن( )بیگانه زدایی آشنایی

اصQQلی از که فرمالیسم در مفQQاهیم تQQرین جذاب و ترین مهم از یکی ادبی بیQQان در مختلفی هQQای شQQکل به که است هQQایی ویQQژگی تQQرین

اسQQQت. کQQQردن بیگانه یا زدایی آشQQQنایی اسQQQت، شQQQده اسQQQتفادهVictor) شکلوفسکی Shkovsky)تینQQار نخسQQوم این بQQرح را مفهQQمط

به مفهQQوم این از مواردی »تینیالوف« در و یاکوبسن او از کرد. پس اش رسQQاله در شکلوفسQQکی کردند. ویکتQQور یاد سازی بیگانه عنوانArt)فن( مثابه به شQQگرد« )هQQنر همچQQون »هQQنر Technique) 1917 کند. می اشاره مفهوم این به بار اولین برای

3

از دریافتهایمQQان تازگی توانیم نمی هرگز »شکلوفسکی« ما گفته به که شQQود می مQQوجب متعQQارف وجود های کنیم. الزام حفظ را اشیاء

ای معصومانه انداز چشم »خودکار« شوند. آن زیادی حدود تا ها آن حQالت کنQQد، می حفظ را رویا یک تQازگی و شQکوه طQQبیعت آن در که

آن که است هQQنر خQQاص وظیفه نیسQQت. این انسQQانی شعور متعارف شQQده تبQQدیل ما روزمQQره آگQQاهی عQQادی هQQای موضوع به که را اشیاء(49 ( ص1377) ویدوسون )مسلون، بازگرداند ما به است

قاعQQده مسیر این در و دهد یم سازمان دوباره را ما حسی ادراک هر می دگرگQQون را واقعیت مانQQدگار ظQQاهر به سQQاختارهای و آشQQنا های

چشم به را آشQQنا جنبه هر و دهد می تغیQQیر را هایمان عادت کند. هنر ایم گرفته خو آن به که چیزهQQایی تمQQام و ما کند. میQQان می بیگانه ما

می ما به دارند وجQود خQود برای چنانکه را اشیاء و اندازد می فاصلهکند. می دور ما از است حسی ادراک زاده که را خودکاری و نمایاند

)هوسQQQرل( بر پدیدارشناسی تQQQاثیر زدایی آشQQQنایی از برداشت این رویکQQرد بQQودن نابسQQنده بحث یQQادآور آشQQکارا و است شکلوفسQQکی

چیزهاست خQQود به راهیQQابی ضرورت و جهان به ما طبیعی یا آغازین همچQQون »هQQنر کتQQاب در ( شکلوفسQQکی47 ( ص1375) )احمQQدی

کند. می آشکار را نکته شگرد« این سQQاخته شی اما شQQیء، سQQاختن تجربه بQQرای است ای وسQQیله »هنرندارد« هنر در اهمیتی شده

تا هست بازیQQQابیم، را زنQQQدگی حس کند کمک ما به تا هست »هQQQنر کنQQد. غQQایت سنگی را سنگ تا کنیم، احساس را چیزها که واداردمان

گونه آن نه شQQود، می دیQQده که گونه آن است شی حی اعطQQای هQQنر کردن چیزهاست. مبهم کردن ناآشنا هنر شود. تکنیک یم شناخته که

4

دهQQد. عمل افزایش را ادراک زمان طول و دشواری هاست. تا فرم هر در شQQQود طQQQوالنی باید و است غQQQایت نفسه فی هQQQنر در ادراکشده. ساخته شی نه دارد اهمیت که است ساختن از ما تجربه

شQQود.... سی می خودکQQار کنQQد، یم عادت ادراک »وقتی گوید می او چیسQQت، که دانیم می هیئتش بینیم. از می کیسه در پیچیده گویی را

بینیم.« می را آن ی سایه فقط اما سرمشق(Talstoy)»تولسQQQتوی« روش از »شکلوفسQQQکی« تعریف

طQQبیعی و معمQQولی ی زمینه از خQQارج چیزها »دیQQدن یعQQنی گیرد می ی روزانه یادداشQQQQQQتهای از ای قطعه بررسی در وجودشQQQQQQان« او

اثQاث، هQا، لبQاس اشQیاء، رسد: عادت می نتیجه این »تولستوی« به پیبچیQQده زنQQدگی کل بلعQQد. اگر می را جنگ از ... پس و آدم همسر

زنQQدگی این صQQورت این در یابد، ادامه ناآگاهانه ها انسان از بسیاریاست. نبوده هرگز انگار ها

»تولستوی« تکنیک آثار از هایی نمونه ذکر با »شکلوفسکی« سپس که دهد می نشQQانمان و کند می تشQQریح تفصQQیل به را زدایی آشنایی

یک حQQQتی یا دهقQQQان، یک نظرگQQQاه از اسQQQتفاده با چگونه تولسQQQتوی آن بQQاره در که نحوی بنمایاند. به بیگانه را آشنا امر تواند می حیوان،

و نظرگQQاه طریق از البته زدایی آشQQنایی داسQQتان، بیQQنیم... در می آن به نیل در هم طQQرح تQQدارک ی نحQQوه اما پQQذیرد، می انجQQام سQQبک را ها آن قصQQه، رخQQدادهای ی بQQاره در تنظیم با اسQQت. طQQرح، سهیم

اسQQت، زمQQان معرضو خQQود هQQنر چQQون کنQQد. و می زدایی آشQQنایی به و دهند می عQQادت به تن هم زدایی آشQQنایی بQQرای خQQاص تمهیدات

را رخدادهای و اشیاء همان سرانجام که شوند می بدل قراردادهایی مبهم و تQQار بQQود ها آن کQQردن آشQQکار تمهیQQدات این ابداع از هدف که

5

پQQذیر امکQQان دائمی »واقعگرایانQQه«ی تکنیک یک وجQQود پس کنند مینیست.

یا داسQQتانی قراردادهQQای اسQQتبداد به هنرمند که واکنشی نهQQایت، در چنQQان است. او، هجوآمیز واکنشی دهد می نشان داستانی بازنمایی

آن متعQQارف، هQQای تکنیک در مبالغه با گویQQد، »شکلوفسکی« می که(123 و122 ( صص1383) کند. )اسکولر »عریان« می را ها

است: رفته کار به معنا دو »شکلوفسکی« به آثار در زدایی آشنایی هر در ناآگاهانه یا آگاهانه که نگQQارش در روشی معنQQای به -نخست1

بیQQان مسQQلط شQکل گQاه حQتی و است یQافتنی ای برجسQQته ادبی اثر مورد در ادبی ی نظریه در قدیمی بحثی در ریشه مفهوم، است. این

مجQQازی دارد. کQQاربرد شQQعر و ادبی متQQون در مجQQاز عناصر کQQاربرد بی آشQQنا معناهQQای و کند می ای تQQازه معنQQای متوجه را ذهن واژگQQانشدند. می ناپدید و اهمیت

»شکلوفسQQQکی« معنQQQایی آثQQQار زدایی« در »آشQQQنایی دوم معنQQQای مولف که گیرد می دربر را فنونی و شگردها تمامی و است گسترده مخاطبQQQان چشم به را متن جهQQQان تا جوید می سQQQود آنها از آگاهانه ی شQQیوه واژگQQان، آشQQنای مفQQاهیم جQQای به بنمایاند. نویسنده بیگانه درک البته ترفند، گیرد. این می کار به را ناشناخته های نشانه یا بیان

چنQQان را موضQQوع و کند می دشQQوار بسQQیار را اثر معنایی های داللتاست. نداشته وجود پیشتر این از گویی مه دهد می جلوه و فQQوری کQردن روشن نه حQالت این در شناسQانه زیبQایی بیان هدف

که است نیرومندی و ویژه تازه، حس آفرینش بلکه معانی، مستقیم و واژه ورود با واقع شQQQود. در می تQQQازه معQQQانی ی آفریننQQQده خQQQود

6

می آغQQاز زدایی آشQQنایی تازه حسی ادراک قلمرو به شعری موضوعشود.

را دریا امواج صدای نشینان ساحل که است »شکلوفسکی« نوشته آنکه بQدون کQQنیم می نکQQاه یکQQدیگر به روز هر ما و شQQوند نمی دلگیر

اسQQت. کQQرده عQQادت جهان به ما حسی ادراک ببینیم. زیرا را یکدیگر دنیQQای آفQQرینش اسQQت، عQQادت نQQیریو بQQردن میان از شاعر ی وظیفه

نادیده. پیشتر چیزهای دیدن و تازه به زدایی« را »آشQQنایی سازی« و »بیگانه در »شکلوفسکی« تالش

بسQQیاری خصلت را آن داند. بلکه نمی مدرن هنر خاص من وجه هیچ اسQQتادان از یکی شناسQQد. او می گذشQQته هQQنری متون از بسیاری از

لحظQQات بهترین که آورد می »تولستوی« مثالی یعنی رئالیستی هنر صQQلح و جنگ شQQوند. در می جQQدا آشQQنا چQQیز هر از که آنهایند آثQQارش یا و شQود می همانند بQازی های ورق از ای مجموعه به اپرا ی صحنه) اسQQت. )احمQQدی اسب »خولسQQتومر« یک کوتQQاه داسQQتان راوی

(48-47 ( صص1375 شQQQندی« اثر »برتریسQQQترام خQQQود نگQQQاری تک »شکلوفسQQQکی« در

در که دارد می معطQQوف هایی شیوه به را خواننده توجه »استون«، زدایی آشQQنایی شQQدن طQQوالنی و شQQدن کند نتیجه در آشQQنا اعمال آن

وادار را ما مQQا، اعمQQال کQQردن طوالنی و تاخیر شگرد شوند. این می خودکQQاری ادراک که بنگQQریم ای گونه به را حرکQQات و مناظر کند می ببیQQنیم. شQQده غریبه را آنها تQQرتیب بQQدین و باشQQیم نداشQQته آنها از

(51 و50 ( صص1377) دیوسون )سلدن، است »شکلوفسQQکی« آن نظر طبق ادبیQQات در زدایی آشنایی هدف

اثر در که هQQایی ادراک کنQQد، تQQازه را واقعی زنQQدگی هQQای ادراک که

7

می را اشQQیاء که ای شQQود. خودکQQاری می خودکار و آور مالل عادت بQQرای ی نQQامنتظره هQQای شیوه و ناآشنا رویکردهای هنر فرساید. اما

گQQویی که ببیQQنیم را اشQQیاء ای گونه به بتوانیم تا کند می فراهم دیدنبینیم. می را آن که است بار نخستین

تر مهم ستاید. و می را غیرخودکارکننده »شکلوفسکی« شگردهای دریافت از که است ای بازدارنده پرشمار شگردهای او برای همه از

می جلوگQQیری آسان کلی طQQور به و تکرارها هQQا، دورزدن کننQQد. مثالشده. پیچیده زبان

اند برگرفته در را آن که هQQایی تداعی ی مجموعه از را شی باشد مابکشیم... بیرون

گفتار زبان از را شعر که این کرده پیدا دست شعر از تعریفی به »ما(Shklovski (1990) P.13)داند« می شده بازداشته و شده تحریف اسQQت. یعQQنی شQQگرد آشکارسQQازی زدایی، آشQQنایی از دیگر سQQطح

واژه ی منزله به واژه سQQوی به را توجه که زبQQان در واژگان بیگانگی ی شQQیوه به دیگر که کشQQاند. رسQQانه می زبQQان ی منزله به زبQQان و

سQQطح باالترین در و است شده خودکار غیر نیز کند نمی کار معمول شوند، می گرفته کار به شگردهای که هنگام همان در حتی و آگاهی

یابیم... می آگاهی ها آن از نسQQبت شکل اعتالی بلکه نیست آگاهانه دیدن اعتالی تنها نه امر این تحقق گQQردد می بQQاز فQQرد خود به شگرد که است. هنگامی محتوا به

است. واژگان واقعی معنای به اثر محتوای همان شکل، یافتن و زنQQدگی« واقعی »خودکQQارکردن با هم زدایی آشQQنایی تQQرتیب بدین

کند. فرمالیستها می رویارویی ادبیات »خودکارکردن« واژگان با هم هیا تحریف و آشQQنا سQQرانجام ناآشQQنا انQQدازهای چشم که یابند درمی

8

از که ای شQQود... نتیجه می انتظQQار مطQQابق سرانجام زبان، نامنتظر بی ی زنجQQQQQیره ادبی تکامل که است آن آید می دست به بینش این

هاست. انقالب از پایانی همواره باید دهد ادامه را کار یک دادن انجام بتواند آنکه برای ادبیات

(242 ( ص1382) کند. )هارلند دگرگون را آن انجام های راهزدایی آشنایی های تکنیک

و ها عQQQQادت از که نحQQQQوی )به چیزها کQQQQردن غریبه و -ناآشQQQQنا1شود(. دور خودکار کارکردهای

ها. قالب کردن دشوار و ها فرم کردن -مبهم2دادن. افزاش را ادراک زمان طول دشواری افزایش -با3

Art as technique)فن( تمهید مثابه به هنر

که شد )تکQQنیکی( مQQوجب تمهیQQدی هQQای جنبه به ها فرمالیست تأکید انحQQراف با که آورند شQQمار به زبان ویژه کاربرد نوعی را ادبیات آنها گQQردد. یم متمQQایز آن ریختن هم در عملی« )روزمQQره( و »زبQQان از

آنکه حQQال و گQQیرد می قQQرار ارتبQQاط برقراری خدمت در عملی زبان و ندارد عملی کارکرد گونه هیچ ادبی زبان کند می وادار را ما صQQرفا

بر اولیه هQQای ببیQQنیم. فرمالیست متفQQاوت ای گونه به]را امQQور[ که بQQودن« یکسQQان »شQQاعرانه با بQQودن« را »ادبی که بودند تمایل این

ذاتی ادبی زبQQان هیچ که داد نشQQان تQQوان می آسانی کنند. به قلمداد کیفیت کند می متمQQایز علمی زبQQان از را ادبیQQات ندارد... آنچه وجود

نQQاب ادبی کQQاربرد را شQQهر ها اسQQت. فرمالیست آن ی شده ساختهدانستند... می زبان

(48 و47 ( صص1377) ویدوسون و )سلدن

9

(Boris Tomashevski) توماشفسکی بوریس زندگی شوند، می زاده ادبیات شما( در )تمهیدات شگردها گوید می شQQود... بQQرای می کمQQتر تأثیرشQQان شQQوند، می پQQیروز کننQQد، می

عملکQQرد و معنا با تQازه شگردهای فنون، شدن مکانیکی از جلوگیری(Tamashevsky (1965) p.95)است. الزم جدید

(Plot) طرح تQQQرتیب شQQQعر( »طQQQرح« را )فن بوطیقا ششم بخش در ارسQQQطو یک که است حQQوادثی هQQنری حQQالت کنQQد. طQQرح می تعریف حQQوادث یونQQانی تQQرادژی آورنQQد./ یک می پدید را داسQQتان نQQوعی با معمQQوال

از قبل که داسQQتان از حQQوادثی تکQQرار گذشQQته« یعQQنی به »بازگشت شQQود. می آغQQاز انQQد، افتQQاده اتفQQاق طQQرح برای شده انتخاب حوادث

ای شQQQیوه به طQQQرح مختلف مراحل در داسQQQتان پیشQQQین حQQQوادث و هنرمندانه می عرضه گذشQQته به معطQQوف روایت صQQورت به غالبا

گردد. تQQراژدی در تQQری پیچیQQده بسQQیار اشQQکال شQQاعرانه تئاتر در طرح این

متعلق طQQرح روایت، و نیست کQQار در داسQQتان مQQوارد اغلب در دارد،است. زدایی آشنایی مختلف های تکنیک از ای شاعرانه

طرح و داستان میان تمایز روسی، فعالیتهای و رواست ی نظریه در طQQرح فقط که کنند می تأکید دارد. آنها یا ویQQژه جالیگاه ادبی صQQرفا

دهنQQده سQQازمان دست در که است خQQایم ی مQQاده داسQQتان و است(52 ( ص1377) ویدوسون و کشد. )سلدن می انتظار را نویسنده

10

بر شQQده، اسQQتفاده معQQروفی هQQای داسQQتان از ها تQQراژدی اغلب در بQQQرای حQQQوادث روند آن در که حکایQQQاتی یا و ها اسQQQطوره اسQQQاس تQQراژدی توسط ها داسQQتان از بQQرخی است. حتی بوده آشنا مخاطب تفQQاوت این اسQQت. اما شQQده گوناگونی های روایت متعددی نویسان

کند. از می مبدل ویژه روشی به را آن که است آثار زبان و طرح در مهم افتQQادن اتفQQاق چگونه افتQQاد، اتفQQاق چه جQQای به روتQQراژدی این

است. تQQرتیب تنها نه بQQود ارسطو از تر انقالبی که طرح از فرمالیستها فهم

بQQرای شQQده کارگرفته به تمهیQQدات کلیه بلکه اسQQت، داستان حوادث از متعQQQدد هQQQای شQQQود. گزینه می شQQQامل را روایت تQQQأخیر و قطع

و کتQQاب از هQQایی قسQQمت جابجQQایی چQQاپی، هQQای شQQوخی موضQQوع،است. تمهیدات این جمله از کشدار، های توصیف

انتظQQار که است صQQورتی آن به حQQوادث رسQQمی تQرتیب نقض طرح، به را توجه طQQرح، آشنای ترتیب از رویگردانی با رود. فرمالیسم می ترتیب این کند. به می معطوف ادبی موضوع یک مثایه به طرح خود

به ارسQQطویی طQQرح یک نیسQQت، ارسطویی وجه هیچ به فرمکالیسم به را بشQQری زنQQدگی اشنای و اساسی حقایق باید شده، تدوین دقت

و ناپQQQQQذیری اجتنQQQQQاب از ای درجه متضQQQQQمن دارد. باید ارزانی ما را طرح نظریه ها فرمالیست اما باشد.و باورکردنی مفهQQوم با غالبQQا

ما که شQQQود می آن از مQQQانع طQQQرح انQQQد؛ داده پیوند زدایی آشQQQنایی نQاب شQکل در شQاعرانه بسQQنجیم. تئQQاتر وار نمونه و اشنا را حوادث

خود (53 و52 صص ندارد. )همان، داستان و است طرح حدودا(motivation) بودن طبیعی یا عادی با مقابلع یا انگیزش

11

اندیشه عQQرف، بQQرخالف حQQدودی تا ها فرمالیست رسد می نظر به »واقعیت« را به شQQعر یک ارجاعQQات و مضQQامین هQQا، بهانه صQQرفا

صQQوری تمهیQQدات از استفاده توجیه برای سراینده نیاز مورد خارجی و خQQارجی مفروضQQات به وابسQQتگی این آورنQQد. آنها می شQQمار به

نامند. می انگیزش را غیرادبی که است چQQیزی آن انگQQیزش نQQوع آشQQناترین »واقع را آن معمQQوال

با انQQQدازه چه تا اثر یک که این به توجه بQQQدون نQQQامیم، گQQQرایی« می آمQQده پدید صQQوری تمهیQQدات از اسQQتفاده داریم انتظQQار اسQQت. غالبQQا

که داریم انتظار ادبیات از ما دارد عرضه ما به را واقع امر از توهمی که هQQایی توصQQیف و ها شخصQQیت از شQQاید و باشد زنQQدگی شQQبیه

است واقعی دنیQQای شQQبیه آنچه بQQرای را ها متعارف شعور انتظارات عاشق مQرد »یک قبیل از شQویم. جمالتی بکنQد. خشQمگین بQرآورده

نمی صQحبت طQور آQن طبقه آن »مQردم کنQد« و نمی رفتQار آنطQور انگیزش فقدان با برخورد هنگام به ما اظهارنظرهای جمله کنند« از

توماشفسQQکی که طQQور همQQان دیگر سQQوی اسQQت. از واقعگرارانه از جدیدی مجموعه گیریم می یاد آنکه محض به کند می خاطرنشان

می خو غQQیرممکن و غQQریب چیزهQQای انQQواع بپQQذیریم. به قراردادها[ گQQیریم غQQیرممکن به ماجراجویانه قصQQدهای قQQرائت چQQنین در]مثال دست به آنکه از قبل درست همQQواره قهرمQQان نجQQات شQQیوه بQQودن

هQQای نظریه اعظم بخش کQQنیم. در نمی توجه شQQدند کشته تبهکاران می را کلی کQQرد. درونمایه پیدا اهمیت انگیزش درونمایه بعدی ادبیکرد: بندی جمع چنین توان در آن قQQراردادن موضوع، یک تفسیر یا ساختن خویش فهم خور »در

این و آورد، می فQQراهم فرهنگ که است نظمی های شیوه چارچوب

12

کار سQQخنی شQQیوه به موضQQوع آن ی باره در کردن صحبت با معموالگیرد.« می انجام کند می قلمداد طبیعی فرهنگ آن که

تQQرین حسQQاب بی کردن فهم قابل برای هایی راه یافتن در ها انسان انQQد. کردن ابداع جال در وقفه بی ها نوشته یا ها گفته ترین آشفته یا از خQQQQارج یا بماند بQQQQاقی بیگانه متن، یک که دهیم نمی اجQQQQازه ما

را آن که داریم اصQQرار بلکه بگQQیرد، قQQرار مQQان سQQنجش چQQارچوب ای صQQفحه با که بQQزدائیم. هنگQQامی آن وارگی متن از و مQQنیم طبیعی

شویم، می مواجه ارتباط و نظم فاتقد ظاهر به تصاویری بر مشتمل یا سQQامان بی ذهن یک به تصQQاویر این انتشQQاب با دهیم می تQQوجیح

و کQQنیم طQQبیعی را آن آشQQفته دنیQQای یک از بازتابی شاعر به آن تلقی اسQQت. توضQQیح غیرقابل و غریب ای پدیده نظمی بی این که نپذیریم

فرآیند مقابل در که متن از هQQایی جنبه به توجه بذل با ها فرمالیست اندیشه دار طالیه کنQQد، می مقQQاومت کQQردن طQQبیعی ناپQQذیر وقفه

نظمی بی بودنQQد. شکلوفسQQکی پساسQQاختارگرایانه و ساختارگرایانه ذهQQنی آشQQفتگی بیQQان را اسQQترن سQQندی« اثر »تریQQترام نامQQانوس که رمQQان پایدار بودن ادبی به خود توجه بلکه دانست نمی تریسترام

کرد. )سلدن می معطوف ورزد، می مقاومت شدن طبیعی قبال در(55 تا53 صص13779)

غالب عنصر و ها ارزش به گرایانه نسQQQQبی رویکQQQQرد نQQQQوعی ها فرمالیست در

درون در رویکQQQرد این شQQQود. و می گرفته کQQQار به ادبی معیارهQQQای از ای ویQQژه روایت غالب، شود. عنصر می تعبیه غالب عنصر مفهوم

ویQQژه دوره یک در ویQQژه نQQوع یک آثQQار ی همه بر که است بودن ادبی هQQای دوره در مختلف هQQای نQوع هQQای غQالب عنصر اسQQت. اما حاکم

13

بQQودن، ادبی هQQای روایت از یک هیچ دارند. اعتبار فرق هم با مختلفنیست. ابدی و شQQدید ناگهQQانی، صQQورتی به هم و گرایانه نسQQبی هم رویکQQرد این

عمل راسQQتا یک در و تQQدریجی رشد با اسQQت. یعQQنی کننQQده دگرگQQون ناگهQQانی و سQQریع های سازی سرنگون و ها واکنش با کند. بلکه نمیکند. یم عمل

به توان نمی را ادبی زبان گوید: تکامل می(Yuri Tuntanov) تینیانوف جابه را آن باید و دریQQافت سنت ی شده ریزی برنامه تحول ی منزلهدانست. ها سنت عظیم جایی

ی شQQده نهادینه غQQالب عنصر علیه واکنش در توانند می نویسQQندگانبیاورند. رد پیشین ی شده نهایدنه غالب عنصر یک سوی به امروزی

رویکرد: این ی پایه بر ادبی تکامل در که هQQایی دگرگQQونی نیازمند و است خودمختار اساسا نیسQQت. منطق ها آن هQQای تفصQQیل ی همه با دهند می روی جامعه ادعQQQQQQQای محتQQQQQQQوا. به منطق نه است فQQQQQQQرم منطق ها انقالب

به بلکه تQQازه، محتQQوای بیQQان قصد به نه تازه، »شکلوفسکی« شکل از عمQQدش که شQQود می پدیQQدار ای کهنه شQQکل کQQردن عQQوض قصد

است« شده درازتر اثر هنری سودمندی توضیح بیرونی نیروهای به اشاره با را ادبی تکامل نباید که همانطور

به دهیم توضQQیح فQQردی هQQای نبQQوغ به اشQQاره با هم را آن نباید دهیم،Eilchen) بام آیخن نظر baum)رای ادبیات تاریخ اصلی ی مسألهQQما ب

جای است. شکلوفسکی فردی شخصیت بیرون در تکامل ی مساله را نویسQQنده گذارد. آگاهی نمی فردی قهرمان ی اراده برای چندانی

انQQواع هQQای بحران با نویسنده های کند. بحران می تعیین ادبی شکل

14

کند. )هرلند می حرکت خود هنر مدار در است. نویسنده متون ادبی(245-243 ( ص1382)

هQQای فQQرم چQQارچوب در زیQQادی حQQدود تا نویسQQنده که است درست ارتبQQاط آن محتQQوای به اثر فQQرم و کند یم حQQرکت اثQQرش برگزیQQده

و کند می مشخص را اثر فرم که نیست محتوا تنها یعنی دارد متقابل اما دارند ملزوم و الزم ارتباط اثر انتخابی محتوای با اثر شکل قطعا

هQQای گفتمQQان دگرگونی تابع را ها فرم گیری شکل توان نمی مطلقا ندانسQQت، نویسQQنده خQQاص فQQردیت یا دوران یک رایج بQQاره در مثال

absurdبرشت. وتمهید جای به(Function) کارکرد

Raman)سQQQلدن« »رامQQQان Selden)تر وQQQون« »پیQQQویدوس(Piter

Widdowson)ئلهQQالب عنصر ی مسQQرات به توجه با را غQQیاکوبسن نظ را فرمالیستها در محتوا به نتیجه بی نفی این حدوید تا و کنند می باز

که شد آشQQکار تQQدریج به که آنجا نویسQQد: از می کنQQد. و می تعQQدیل صQQورتی به را آنها بتQQوان که نیسQQتند ثQQابتی قطعQQات ادبی، تمهیQQدات

زمان گذشت با آنهاد معنای و کرد. ارزش جابجا ادبی بازی در ارادی که بQQود مطلب این درک دنبQQال یQQافت. به می تحویل زمینه تغیQQیر و

گرفت. را تمهید جای اساسی مفهوم یک عنوان به(function) کارکرد اصل رهگQQذر این داشت. از پی در ای گسرده بسیار اثرات تغییر این

تر عمیق و تر درونی فرمالیسQQQتها نظر در زدایی آشQQQنایی محQQQوری زدایی آشQQنایی ی بQQاره در تنها که آن جQQای به دیگQQر، عبارت شود. به

زدایی آشQQنایی کننQQد. از صQQحبت ادبیQQات ی سQQویله به واقعیت کردن است ممکن اثر یک درونی کردنQQد. عناصر صحبت ادبیات خود کردن

باشند. داشته مثبت شناسی زیبایی نقش یا شدوند خودکار

15

شQQناختی زیبQQایی هQQای نقش مختلف آثار در تواند می واحد تمهید یک یا و باشد داشته متفاوتی شود. خودکار کال

عمومی شاعرانه اصطالح یک است مکن این در شQQود خودکار کامال درک نقشQQQمند عنصر یک ی مثابه به را تمهید دیگر خواننQQQده حQQQالت

بی و بQدیهی خودکQار، معمQولی، هQQای دریQافت مانند کنQQد. بلکه نمی(.55 ( ص1377) ویدوسون و شود. )سلدن می رنگ

تمهیدات که داشت نظر در را نکته این باید همیشه شاعرانه تئاتر در یا نشوند خودکار استفاده کثرت اثر در بافتی در کهن اصطالحی مثالباشد( داشته دهنده ارتقاء کارکردی بدیع و نو یا ارتقQQاء نقشی حماسی شعر یک های واژه یا کهن اصطالحالت مثال

نو شQQعر در عرفانی کهن متون از استفاده باشند. مثل داشته دهنده مQQدرن تئاترهQQای بQQافت در سQQنتی تئاترهQQای های شکل از استفاده یا

تئQQاتر در شQQرق تئQQاتر تکنیکهQQای از اسQQتفاده در برشت که کاری مثل مQQوقعیت یک از اسQQتفاده گروتوفسQQکی. مثل یا داد انجQQام خود ویژه

نقاشی یا شQQمایل یاicon از اسQQتفاده مثل – مQQدرن اثر یک در سQQنتیتارکوفسکی. های فیلم در کالسیک های

از یکی را غQQالب عنصر1935 سQQال به ای نوشQQته »یاکوبسQQن« در عنQQوان به را آن آورد. و می شQمار به فرمالیسم اواخر مهم مفQQاهیم

تعین دارد فرمQQان زیر را عناصر سایر که هنری اثر یک کانونی عنصر جنبه به درسQQتی به وی کند می تعریف دهQQد، می تغیQQیر و بخشد می

غالب عنصر کند می تاکید هنری ساخت از دیدگاه این غیرمکانیستی کلی سQQامان یا یگQQانگی و است اثر تبلور کانون ی آورنده پدید عامل

مفهQQوم متضQمن زدایی، آشQQنایی مفهQQوم کند. خود می تسهیل را آنبود. تاریخی تحول و دگرگونی

16

که برآیند جQQاودانی حقQQایق آن جسQتجوی به آنکه جای به فرمالیستها تمایل آورد، می گQQQرد واحQQQدی قQQQانون تحت را ادبی آثQQQار همهئ در

تحQQول کننQQد. هر نظر دائمی انقالب مثابه به ادبیQQات تاریخ به داشتند و آشQQQنایی ی مQQQرده دست زدن پس منظQQQور به کوشش ای، تQQQازه

تحQQول و تغیQQیر ها فرمالیست نظر اسQQت... از عQQادت سر از واکنش عنصر جابجQQایی نتیجه نیسQQت. بلکه تصQQادفی شQQعری هQQای صQQورت

نظQQام یک گونQQاگون عناصر میQQان متقابل مناسQQبات اسQQت. در غالباست. جریان در مداوم جابجایی نوعی شعری

هQQای نظQQام که کند می اضQQافه نQQیز را جQQالب فکر »یاکوبسQQن« این قQQرار غQQالبی عنصر سیطره زیر است ممکن خاص، دوره هر شعری گQQیرد. عنصر می شرچشQQمه غQQیرادبی های نظام از که باشند داشته بود، شده مشتق دیداری هنرهای از رنسانس ی دوره شعر در غالب عنصر و بQQود کQQرده گQQیری جهت موسQQیقی سQQمت به رمانتیک شQQعر

که هرچه غQQالب عنصر اسQQت. اما کالمی هQQنر رئالیسQQم، در غQQالب می سQQازماندهی را بخصQQوص متن هر در موجود عناصر باشد. سایر

کند. عناصر از دسQQQته آن که است صQQQورت این به کQQQار انجQQQام نحQQQوه

در غQQالب عنصر عنQQوان به پیشQQین هیا دوره آثQQار در که زیباشناسQQانه می تغیQQیر شQQوند. آنچه یم زمینه« فرسQQتاده »پس زمینه« به »پیش

آن نظQQایر و بیQQان طQQرز طQQرح، وزن، نحQQو، قبیل از نظQQام عناصر کند اسQQت. عناصر از هQQایی گQQروه یا خQQاص عناصر نقش بلکه نیسQQت،(56 و55 صص )همان،

چگونه که بودند راز این شQQناخت ی شQQیفته همواره های فرمالیست نظر به مQQدتها حالیکه در و گیرد می سر از را خاص« جوانی »ژانری

17

تQQازه ای گونه به ناگهQQان است، مرده و رسیده پایان به که رسید می نیازمند همواره ادبیات که است آورد. »یاکوبسن« نوشته برمی سر گQQاه که داد اسQQت... »توماشفسQQکی« نشQQان دوبQQاره جQQوانی این

کQQارکردی و دهد می دست از را خQQود متعارف کارکرد ادبی عنصرییابد. می جدیدی تاریخی شرایط در تازه،

سیسم کالسی دوران در »گروتسQQQک« که مثQQQال همچQQQون اساسQQQا بیQQان به بQQدل سیسم رنQQاتی دوران در بQQود، کمیک بیان ی سرچشمه

متن راسQQتین زنQQدگی کارکردهQQا، مدام دگرگونی این شد: در تراژیکشود.« می آشکار ادبی

دنبال روسیه ادبیات در را کارکردها کداوم دگرگونی این فرمالیستها گQQاه حQQتی و اهمیت بی و فQQرعی شQQکلی چگونه که دریافتند و کردند

شQود. می ادبی بیQQان مسQلط و مرکQزی بهشQکل بQدل ناگQاه مQرده،(53-51 ص1375) )احمدی

مثل شرق نمایشی اثر تکنیک یا تراژدی همسرایان ابز استفاده مثلتئاتری. اثر یک ... در و تعزیه

تQQازه«، »شQQکل گوید »شکلوفسQQکی« می که همQQانطور آنها نظر ازآفریند. می تازه محتوای

(Syzhet) شده پرداخت قصد و(Fabula) قصد ماده بQQودن ادبی واگیر ی سرچشمه را ضرباهنگ گرایان شکل از یسیاری

ی بQQاره در پQQژوهش به بعQQدها که هنگQQامی ولی دانسQQتند، یم نظم نیازمند دیگQQری هQQای سرچشQQمه به آوردنQQد، روی منشQQور داسQQتان

Sywzhet وFabula میQQان تمQQایز آنان، رویکرد کلید مورد، این در شدند،

مQQاده میان تمایز یعنی شده( است، پرداخت قصد و قصد خام )ماده صQQورت به که روایQQتی و سQQو، یک از رویQQداد و علت روایQQتی خQQام ی

18

و است شQQده پرداخته هQQنری از شQQود می عرضه خواننQQده به عمال عمل خQQودFabula»توماشفلسQQکی« بنQQدی صQQورت دیگQQر. در سQQویعمل« است. از شدن آکاه »چگونگیSyuczhet که حالی در استاست. ممکن هنری پرداخت شیوه بدین شاید

زایQQدی گQQزینش -یا2 زمQQانی ترتیب با رویدادها بیان ی برگزیده -در1 گQQزینش یا و ابهQQام و رمز و تعلیق هQQای جلQQوه آفریQQدن -یا3 ویژه دید

دربایست به مقید اتفQQاقی جزئیات یعنی آزاد »درونمایه ی هنرمندانهباشد. روایت های

و صQQناعت به آنچه گرایان شکل نظرات ی پایه بر موارد این همه در شQQدن تبدیل شود وارد بازی به که دهد می فرصت بودن ادبی و هنرFabula استSyuzhel به آنها شQQکل گل اسQQت. یعQQنی انگQQیزش صرفا

به نQQدارد خQQود در شناختی زیبایی ارزش هیچگونه که است ای نیافته بQQرای مصQQالح از بیش چQQیزی داسQQتان »شکلوفسQQکی« خط ی گفته

و238 ( ص1382) نیسQQت. )هارلند داسQQتان طQQرح به دادن شQQکل239)محتوا و فرم

مقابل در اتهام نوعی عنوان به اخیر های سال در هرچند فرمالیست می که هسQQتند فرمالیستها واقع در اما رفت یم کار به غیرمتعهد هنر

شQQکل بQQاره )سنتی( در کهنه برداشتهای از رفتن فراتر مدعی توانندنویسد: می چنین باره این بام« در »آیخن باشند محتوا و

هم محتQQوا« و و »شQQکل سنتی همبستگی از را خود هم فرمالیستها، در محتوا مایع که ظرفی یا بیرونی پوشش معنای به شکل مفهوم از خQQود به دیگQQری معنQQای فQQرم کردنQQد... مفهQQوم رها شQQده ریخته آن

(Eilchenbaum (1987) p.12)گرفت.

19

می اسQQت« سQQخن محتQQوا منزله به که »شQQکلی مفهوم از بام آیخنگوید.

خDDاص نظام در هنری )شعر( و ادبی اثر زمان -بررسی10ادبی موقعیت نظام در نه خود

را ادبی اثر کQQرد ادبی« پیشQQنهاد تکامل بQاره »در رساله در تینیانوف »مQQوقعیت یعQQنی دیگر نظQQامی درون که بشناسQQیم خQQاص نظQQامی

کQQQه: »امکQQQان است این مهم اسQQQت. پرسش گرفته ادبی« قQQQرار با نتیجه در و ادبی مQQوقعیت نظQQام دیگر عناصر با ادبی اثر هماهنگی

اثQQری واژگQQان ی مجموعه مثQQال عنQQوان چیسQQت؟« به نظام این کل دیگر سQQوی از و دارد رابطه اثر همین دیگر عناصر با سو یک از ادبی

پیشQQنهاد اسQQت. تینیQQانوف نرتبط نیز دیگر ادبی آثار واژگانی جهان با از )شعری( را ادبی اثری نظام درونی عناصر بررسی روش که کرد

کQQQنیم. ادبی« جQQQدا مQQQوقعیت »نظQQQام درونی عناصر بررسی روش می را خاصی رشو دیگQQرش عناصر با اثر یک زبQQان نسQQبت بررسی

اثر آن زبان و واژگان ی مجموعه مناسبت بررسی روش با که طلبد این که گوید می است. تQQودورف متفاوت دیگر آثار واژگانی جهان با

روسی فرمالیسQQQتهای از که است هQQQایی درس تQQQریم مهم از یکی در تنها )که را ادبی اثر یک از عناصQQQQQQری تQQQQQQوان نمی ایم اموخته

اثر عناصر یابنQQد( با می را خQQود ی گونه داللت نیریو اثر آن چارچوب ویژه معنایی داللت اثر یک در عنصر هر که کرد... چرا مقایسه دیگر(45 ( ص1375) داراست. )اجیدی را خودمولف نیت از اثر -جدایی10

متن از فراتر که است هQQQایی مQQQوقعیت تجسم مولف نیت و اندیشه فاصQQله اثرش با مولف ی اندیشه و زندگی شرایط دارد. میان وجود

20

شQQQQناخت. را اثر تQQQQوان نمی رایط آنش بررسی یQQQQاری به و هست مناسQQبی اثر و مولف نیت میQQان تQQوان ئنمی که کQQرد تاکید تینیQQانوف ندارد. همQQانطور کارآیی مولف روانی منش یافت. پژوهش مستقیم

رخQQQQQدادهای و محیط تحلیل راه از را مولف آثQQQQQار تQQQQQوان نمی که جQQای آن در که ای طبقه فQQرهنگی و اقتصQQادی موقعQQتی با زندگیش،

به که معنا این جداسQQQت. به مولف زنQQQدگی ار شQQQناخت... اثر دارد به معنا بQQدین ... اثر تابQQد، نمی بQQاز را آن سQQریع و مسQQتقیم ای گونه

) کنQQQQQد. یاکوبسن می پنهQQQQان را آن که دارد پیوند مولف زنQQQQدگیJakobson)ار یک از بیشQQود گفته تأکید به بQQتها، نظر به که یQQفرمالیس

که اینجاست نکته هست. اما اجتماعی های تعین دارای شک بی هنرشناخت. را هنری اثر توان نمی ها تعین این راه از

بQQاور این بر هرگز من و شکلوفسQQکی موکاروفسQQکی، »تینیQQانوف، کQQرده تاکید همواره ما خالف بر است، بسنده خود در هنر که نبودیم

پیوند عناصر یدرگ با و است اجتماعی واقعیت از بخشی هنر که ایندارد.«

تا کوشد می بلکه نیسQت، ادبی مطلق آشQQکایر معنQای به فرمالیسم تQQاریخی، جستارهای با نه دهد. بررسی قرار درست جایگاه در را آن

شQگردهای تکQQوین و شQود. پیQQدایش می آغQاز هQQنری اثر خود با بلکه متن در ها آن مجموعه اسQQت، مهم انچه نQQدارد اهمیQQتی بیQQان روشاست. تمQQامی در نیسQQت. اما کم فرمالیسQQتها آثار در تاریخی مباحث نمونه

ادبی. آثQQار آمدن پدید تاریخ نه دارد ادبی« اهمیت اشکال »تاریخ آنهانوشت: پوشکین باره در1936 در ای مقاله »یاکوبسن« در

21

گونه اسQQت. اما سیسم کالسی پوشکین شعر شناسی زیبایی »بیان شQQQکل سیسم رمQQQانتی نفQQQوذ زیر آشQQQکارا که سیسم کالسی از ای

آخQQرین آثQQار در که معنا آن به سیسم رمQQانتی که همQQانطور گرفته شQود می یافت ها رمانتیست داستایوفسQکی( و بQودلر آثQار در )مثال

رآلیسم دوران روزگQQار، که است گرفته تQQاثیر حقیقت این از نQQاگزیر(147 ( ص1375) بود.« )احمدی

و سمبولیسم و رمانتیسم از عناصری شاعرانه تئاتر در که همانطور خاصی ژانر به اثQQری است ممکن یعQQنی دارد خQQود در را سورآلیسم

آن در دیگر ژانرهQQای از شQاعرانه های ویژگی ولی باشد داشته تعلقباشد.

سQQدهی در ای( که نامه )زنQQدگی بیوگرافیک و تQQاریخی های پژوهش خرسQQندی مQQوجب توانست نمی بQQود واقعیت الزامQQات جزء نوزدهم

شود. ها فرمالیست ی پیشQینه جQQای به »شQQاعر است نشQQوته مورد این در توماشفسکی

ی منزله به را آرمQQانی ی زندگینامه ی افسQQانه خQQود، زنQQدگ واقعی گونه شQQاید که معناست بQQدان گQQیرد. این می درنظر آفQQرینش بنیQQان ولی باشQQند، شQQاعر زنQQدیگ شناخت مستلزم شعر از مشخصی های کتQابی سQاخت یک بلکه نیست، او عملی و واقعی زندگی زندگی، آن

است.« شده ریزی طرح(Tomashevsky (1978) p.52)

اسQQت. شQQعری ای حادثه مانند خQQود آن زنQQدگی از که شاعرانی مثل رمبQQو، مثل شQQاید دارند شQQاعرانه رفتاری نیز زندگی با که شاعرانی

شود. می شان شاعرانه زندگی قربانی شعرشان آنها اغلب اما

22

رد را هQQنری اثر تQQاریخی اجتمQQاعی، تأویل گونه هر نQQیز شکلوفسکی ارزشی یQQددگاه از ها موضQQوع ی همه هQQنر در بQQود معتقد و کQQرد می

و است بQQوده جQQدا زنQQدگی از همQQواره نویسد: »هQQنر می برابرند. او کوبیQQده شهر ی دروازه بر که ندارد پرچمی رنگ به ارتباطی آن رنک

Wellek (1982) p.127اند«

مقابل در واکنشی شکلوفسکی ی جلسه ایج در که رسد می نظر به هنیر و ادبی ناسیونالیسم بحQQثی ملی تئQQاتر و هQQنر بحث است. اصوال

است. ضدهنری و گرایانه واپس سQQبب دارد. بدین فرامرزی و شمول جهان ماهیتی خود ذات در هنر

لQQذت نQQیز دیگر هQQای ملت ادبی و هQQنری آثQQار از همیشه ما که است یا ها جغرافیQQایی مرزهQQای به آنکه از فارغ بریم، می شناسانه زیبائی

باشد. داشته ارتباط ما پرچم رنگ به شکلوفسکی قول به هQQای مناسبت راه از تا کوشند یم که را کسانی روش ها فرمالیست و داند می نادرست دهند شQQرح را متن درونی مناسQQبات اجتمQQاعی،

کمQQترین هQQنر آن در که دانند می شناسQQانه روان بیشتر را روش اینداراست. را اهمیت

به تواند نمی هرگز روشی چنیهن که نویسد می باره این در بام آخن آمQQده دست به خQQاص اثQQری خQQاص، شQQرایطی چQQرا که پرسش این

زیرا. دهید پاسخ است؟ نظمی به متعلق که حقایقی از منظمی دستگاه هر همچون »ادبیات

حقQQایقی چنQQان به تواند نمی رو یان از گیرد، نمی ریشه هستند دیگر به که هایی حقیقت و ادبی نظام حقایق میان یابد. مناسبست تقلیل معلQQولی و علت مناسQQبت ساده خیلی دارند، وجود همزمان ای گونه

23

درونی، هQQای کنش دوسQQویه. داریا است مناسQQبتی نیسQQت. صQQرفایکدیگر.« ی کننده مشروط و وابسته

L. Matejica and Pomorska eds, Poetics, P.61

تحلیل خودشQان یQاری به توانند می »تنها ادبی متن سQازنده عماصر نقش که اند پیچیQQده هQQایی حقیقت / تQQاریخی ادبی شQQوند. حقQQایق

«Lbia p.62دیگر. چیز نه و دارد تعلق ادبیات به آنها در اساسی راه متن جهQQQQQان به جهQQQQQان واقعیت تحلیل راه از که نیست درست

را خQQQQQارجیئ واقعیت متن، واقعیت راه از باید یQQQQQابیم. بQQQQQرخالف یا پروست مارسل رمQQQQQQQQQان که است دلیل این بشناسQQQQQQQQQیم. به

روان شQQناخت کQQار به دانشQQگاهی درس هر از بیش داستایوفسQQکی انQQواع از بهQQتر را ما روزگQQار کافکا کوتاه های داستان و آید می آدمی

کنند. می میان سیاسی و اجتماعی علوم مباحثشعر( زبان )دشواری کاربردی زبان و شعر جدایی

را بQQودن ادبی شده ذرک عوامل این ی همه جای به های فرمالیست کلی گQQرایش از پQQیروی به دادنQQد. آنQQان جا زبQQان ی ویQQژه کQQاربرد در

جQQQQدایی فرانوسQQQQی، هQQQQای مدرنیست و ها سمبولیست ی اندیشه یا کاربردی شدند. زبان قائل کاربردی زبان و شعر زبان میان مطلق

بQQرانگیختن یا حQQال، حسب با یا جهQQان، ی بQQاره در پیQQامی رساندن با شQQعر زبQQان دارد. اما کار و سر اجتماعی تماس تثبیت با یا و دیگران

توجه کشاندن شعر، زبان ندارد. کار کار و سر معناها بدین ارتباط با شده شناسی زیبایی شعر اسن. زبان زبان مقام در خود سوی به هااست. )) نهفته آن خود در آن ارزش از که است شده زدایی کاربر و

(237 و236 ( ص1382

24

است دشQQوار و مشQQکل زبQQانی شQQعر »شکلوفسQQکی« زبQQان نظر از می نزدیک شQQعر زبQQان به موارد بعضی در عر زبانش که زمانی حتی

شQQعر زبQQان او نظر از شQQود نمی نقض بQQودن دشQQوار صQQورت شQQود شQQگفت و عجیب باید ارسQQطو قول به اما است خوشایند آنکه ضمن

زنQQدگی کل گویQQد: اگر می تولسQQتوی از وام با رسQQد. او می نظر به چQQنین وقت آن رود، پیش ناخودآگQQاه مQQردم از بسQQیایر پیچیQQده هQQای

است. نبوده گاه هیچ گویی که است چنان هایی زندگی »سQQبک که دارد مQQوافقت(Spencer) اسپنسر هربQQرت نظر این با او

خوشایند تQQرین کم با را تفکر مQQیزان بیشترین که است سبکی دقیقاکند« عرضه کلمات

دارد وجQQود هنر بازیابد، را زندیگ حس کمی شاید تا دارد وجود »هنر هQQنر هQQدف سQQازد، سQQنگی را سQQنگ کنQQد، احساس را چیزها کسی تا

که طQQور آن نه شQQوند، می درک که طQQور آن چیزهاست حس انتقال صور سازد، ناآشنا را اشیاء که است این هنر شوند. فن می شناخته

فرآیند که چQQرا بیفزاید ادراک مQQدت و دشQQواری بر گرداند، دشوار را نیسQQت.« مهم شی اسQQت، شQQیء یک هQQنرانگی هQQنر کQQردن تجربه

(60 ( ص1380) )اشکلوفسکینویسد: »یاکوبسن« می

واژه عنQQوان به واژه که کند می پیQQدا حضQQور هنگQQامی شQQاعرانگی شQQده نامگQQذاری شیء صرف ی نماینده عنوان به شود. نه احساس

و هQQا، آن آنها تQQرکیب و واژگQQان که هنگQQامی عاطفه. یعQQنی فوران یا به طرفانه بی کQQردن اشQQاره جQQای به ها آن بQQرونی و درونی شQQکل

بیابد. خود آن از ارزشی و وزن واقعیت،(Jakobson (1987) p. 378)

25

آوا )ضرباهنگ( و ریتم اهمیت از و مسQQتقل طQQرح از را آن گرایQQان شQQکل که بQQود عاملی ضرباهنگ

شQQویه به ضرباهنگ آنان نظر کردند. به می متمایز وزن موجود پیش خQQQQود این از تر پQQQQذیرفت. مهم می تQQQQاثیر معنا از گریزناپQQQQذیر ای

دگرگQQون را واژگQQان و شQQکل گQQذارد، می تQQاثیر معنا بر هم ضرباهنگ مدعی آفریند. تینیانوف می ای تازه ها اندرکنش و تاکیدها و کند می

شود. شQQاعر یم تقویت و تعدیل آرا با واژگان معنای شعر، است: در را ها آمQQیزی رنگ و ثQQانوی معناهQQای آرایی، کیفیت کQQردن دگرگون با

بدرخشد. درون از که انگیزد برمی از آن استقالل خاطر به نه اما دادند می اهمیت آوا به ها فرمالیست

به شQQروع معنا با ارتبQQاط در آوا که خاطر این به برعکس، بلکه معنا،(238 ( ص1382) کند. )هارلند می گرفتن قدرتشعر در زبانی تمهیدات و معنا

یکه« بQQدل »موجودی به را شعر هر شاعرانه زبان شگفتی و غرابت آینQQد. می شQQاعر کار به بسیار زبانی شگردهای راه این در و کند می

زبQQان آینQQد. شQQگردهای یم شQQاعر کQQار به بسQQیار زبQQانی شQQگردهای آن کند. و می جستجو شعر در را واژگانی یا واژه سرانجام شاعرانه

چQQیزی سQQازند. تا می جQQدا اش روزه هر کQQاربرد و معنQQایی بQQار از را عQQQادت زدودن این و شQQQود تجلی دارای و کند وارد تQQQازه بیگانQQQه،هاست...

داللت زبQQان جز واقعیQQتی هیچ به و هاست واژه آهنگین تQQوالی شQQعر که گفت تQQوان می کالم معنایی ی سویه کردند قربانی با تنها و ندارددارد. وجود شعر

26

است احسQQاس این موجد نوشت: »شQQعر مورد این در شکلوفسکی آینQQQد« گQQQام می چشم به تنها بلکه شQQQوند نمی شQQQناخته چیزها که

) اسQQت« )بصQQری معنQQایی جQQزء هر کQQردن منفQQرد عر درش نخست(60 ( ص1375

اسQQت. مهم خواند می غایب هوسرن است: آنچه نوشته یاکوبسن و نیست.]معنایی داللت و[ موضوع دارای ای شاعرانه ای واژه هیچ

چیزی به داللت در نه و نیستند واقعیت ناب رونوشت شعری عناصریابند... می معنا خود درونی های ترکیب در بلکه خویش، از خارج

بDDودن ابزاری و غیرارتباطی اره درب شعر در ساختگراییشعر در زبان

تعQQیین پی در شعرشناسی ادبی خصQQوص به آثQQار تأویل با مقابل در بر حQاکم که است عQQامی قQQوانین دانش آن هQQدف بلکه نیسQت، معنا

روان چQQون علQQومی با تقابل در دیگQQر، سیو است. از اثر هر پیدایش به ادبیQQات خQQود در شعرشناسی غQQیره، و شناسی جامعه شناسQQی،

است رویکQQردی شعرشناسQQی، گردد. بنابراین، می قوانین این دنیال اثر درونی.... خود هم و است انتزاعی هم حال عین در که ادبیات به

ویQQژگی بررسی به نیسQQت: شعرشناسی شعرشناسی موضوع ادبیپردازد... می ادبی گفتمان یعنی ویژه، گفتنان آن های کQQQار و سر سQQQاختار آن( با از گونه آن یا این نه )و شعرشناسی کل

)آثQQار تجQQربی هQQای پدیده جمع بررسی شعرشناسی هدف زیرا دارد،پردازد. )ادبیات( می انتزاعی ساختار مطالعه به بلکه ادبی( نیست،

از محدوید ی )سQQQاختگرایی( پیکQQQره واژه این اگر درگ، سQQQوی از یا و ارتبQQاطی، نظQQامی به زبان ترتیب، این به دربربگیرد، را نظریات

)کQQد( فروکاشQQته رمزگان دستگاه یک از حاصل اجتماعی های پدیده

27

آمQQد، مقاله این در که گونه آن شعرشناسQQی، اما شQQود، می با اصQQال ی پدیQQده وجQQود که گفت تQQوان می حQQتی نQQدارد، کQQاری سQQاختگرایی

گQQQQیرد می عهQQQQده به را آن که گفتمQQQQانی نتیجQQQQه، در و ادبیQQQQات، گونه آن راه زبQان ابزارپنQQدایر با مخالفت نوعی خود )شعرشناسی(،

نهQQد. می بنا اسQQت، شQQده بنQQدی صQQورت سQQاختگرایی آغQQاز در که(158-156 ( ص1380) )تودوروف

گر روایت های داستان در ساختار نوع در آغازین« از یا ساده های »داستان در را ساختار نوع در شکلوفسکی

پیQQاپی، حQQوادث جریQQان در واحد قهرمQQانی ییک در کQQرد، جQQدا یکدیگر هQQای سرگذشت دیگQQری در و گذرانQQد، می سر از بسQQیار ماجراهQQای

یک و هQQزار )همچون پیوندند می یکدیگر به گوناگون دالیل به بسیار، در دسQQتکم یا هQQا، شخصQQیت در تکQQاملی نخست ی گونه شQQب(. در شخصQQیت درم ی گونه داستان در اما دید، توان می اصلی شخصیت

اسQQQQQت. در کنش به چQQQQQیز هر از بیش تاکید و یابند نمی تکامل ها طQQرح اصQQلی شخصQQیت هQQای انگQQیزه نخسQQت، ی گونه هQQای داستان گQQیری شکل و روانی منش بررسی رو این از و سازد می را داستان

درم گونه هQای داسQQتان در اما یابد، می اهمیت »آموزشی« قهرمان ها شخصیت می پیش را طQQرح خود کنش با که هستند ابزاری صرفا

به خود تکامل در نخست ی گونه که گرفت نتیجه برند. شکلوفسکی ص1375 کوتQQاه. )احمQQدی داسQQتان به دوم ی گونه و رسQQید رمQQان

55) گونه هیجدهم، ی سده نویسد: از یم نثر ی نظریه مقاله در بام آیخن

)همپQQای خوانQدنی هQQای داسQQتان یعQQنی سQرایی داستان از جدیدی ی کتQQاب( شQQکل چاپ فن نسبی سادگی و سواد با جمعیت نسبی رشد

28

یQQافت. در کQQاهش آشQQکار ای گونه به شنیدنی روایت نقش و گرفت »روایتگQQری« نقش روزافزون شکلی به رمان نوزدهم ی سده طول

از »ترکیبی به علوم و روانشناسی از تاثیرپذیری با و داد دست از را و ها حQQرکت دکQQور، و مکQQان شQQرح پQQردازی، صQQحنه مکالمه، و گفتارشد.« تبدیل ها تلفظ و ها لهجه بیان، های شیوه

یم خQQود به تئQQاتری های آرایه داستان که گفت توان می مورد این در لحن ها، حرکت توضیحات، بلکه نیست رو.ایت بیان هدف فقط گیرد گوناگونی های آرایه از دراماتیک تئاتر نسبت به نیز شاعرانه تئاتر ها،

متن دن تQQرش عمیق شدن تر درونی جهت در سشود می برخوردار متحQQرک تصQQاویر از اسQQتفاده سینمایی هر آرایه از استفاده مثل مثال

و گفتQار یک عنQQوان به متن به شخصQیت. رجQوع درونی فیلم. گفتQار تا شQQدن سQQاده حQQتی یا رمان یک از جائی یا ادبی متن عنوان به بلکه با ارتبQQاط در نه بودن شعر عنوان به شعر از روایت. استفاده یک حد

زیباشناسانه. کارکرد عنوان به بلکه داستاناست: معتقد سلتدن که دلیل این به شاید

حQQرفی چنQQداهن نقد عمل ی زمینه در سQQاختارگرا شناسی ادبیQQات هQQای نوشQQته در ساختارگرایان که مثالهایی اغلب و ندارد گفتن برای و ها اسQQطوره پQQری و جن هQQای افسQQانه به مربوط کند می ذکر خود

کلی اصQQول تعریف ها پQQژوهش قبیل این هQQدف پلیسی های داستان خQQاص متQQونی از تفسQQیرهایی دادن دست به نه و است ادبی ساختار(148 ( ص1377) ویدوسون )سلدن،

فرمالیسم به نقد به را هQQنر تمQQامی و دارد وجQQود هQQنر در که رازهQQای و رمز از دوری ای جلQQوه هQQنر به حدوید تا گQQرفتن، نظر در شQQگرد و تکنیک یک مثابه

29

کنQQد. می جQQدا اثر شهودی و کشف ماهیت از را آن و دهد می زمینی می قQQرار شQQکل به نسبت اهمیت دوم درجه در معنا نتیجه در )شایدگیرد.(

واقعیQQتی یا و نامتنQQاهی امر نوعی بیان را شعر نمادگرااین درحالیکه هQQایی( )تکنیک صQQنعاتی جسQQتجوی در فرمالیسم دانستند می نادیده

گیرنQQد. می کQQار به خQQاص تQQاثیراتی آوردن پدید بQQرای نویسندگان که خالف به فرمالیسم که کQQرد. همQQانطور اتخQQاذ زمینی رهیافت نوعی

به باشQQند مند عالقه دریQافت خود به که آن از بیش رمانتیک، شعرای عالقه آورند می پدید را زداینQQده آشQQنایی تQQاثیر که تمهیQQداتی ماهیت

بودند. مند نمی حل را شQQعر اصلی مسائل ساختاری، برسی اسکولز عقیده به

ی شQQاعرانه سQQاختارهای در را ها پیQQام تنها شQQاعری هQQنر کنQQد. اگر دسQQتور به دقت که شد. چرا می آسان کار داد. آنگاه می جای خاص به ادبی کQQار راسQQتین شQQناخت به راهی نحQQوی سQQاختار و ویQQژه زبان

ویQQژه به ادبی، کQQار که آنجا از افزایتد یم آمQQد. اسQQکولز می حسQQاب ی دوگانه ی سویه از آگاهی به استعداد است، پاسخ ای گونه اساسا

ی دوگانه ی سQQویه به آگQQاهی و اش، یگرنQQده و پیQQام ی فرسQQتنده شQQعری از تفسQQیر هر از پس اثQQر، ی زمینه و رفته کQQار به رمزگQQان

ای ویQQژه کالمی سQQاختار در آن حضQQور معQQرفی از فراتر باید خQQاص ما که گQQیرد می یQQاری هQQرش هرمونیک دیQQدگاه از اسQQکلز اینجا برود

که ای ویQQژه شناسی رشو به را ما هرگز شعر، نظریه و ادبی نظریه رسQQاند. هQرش نخواهد باشQQد، داشQQته کارایی اشعار تمایم تفسیر در این یاکوبسن اما است، شعر و ادبی اثر نهایی معنای شناخت پی در

اسQQQQت. که گفته تأکید به و گذاشQQQQته کنQQQQار یکسر را شناسی معنا

30

گوید یم چه شQQعر که نیست پرسش این به پاسQQخی یQQافتن هQQدفششود. می ساخته چیز چه از را شعر که بداند خواهد می بلکه ی گسQQQتره وارد تQQQوان می آخر ی نکته به پاسخ یQQQافتن از پس تنها

برای را یاکوبسن شعری تحلیل اسمولز، و شد. هرش معناشناسانه که اینجاست نکته اما داننQQد، می نابسQQنده نهQQایی معنQQای به رسQQیدن یاکوبسن نیست. نهایی معنای پی در اساسا

نهQQایی »معنQQای ادبی مونیک هر در مQQدرن هQQای نظریه که همQQانطور شناسQQانه زبQQان تحلیل با یاکوبسن انQQد. بQQاری گذاشQQته کنار متن« را معناشناسی از که بیابد را شQQعر ی ویQQژه زبQQان تا کوشد می شQQعری

در است بQزرگی گام یاکوبسن کار جداست روزه هر و متعارف زبان(87 و86 ( صص1375) شهر. )احمدی معنایی افق به رسیدن

که اظهارات، این فرمالیسم که اند استوارشQده فQرض این به بعضQا ی دغدغه جQQای به فرم ی دغدغه قراردادن برای است تالشی عمدتا

است آن آن تر اسQQت. درست غلط نظر چند از من نظر به محتQQوا، تا )شعرشناسی( دارد بوطیقا ی دغدغه بیشتر فرمالیسم بگوئیم که

ی باره در مفید های تعمیم دادن دست به بیشتر اش دغدغه تفسیر، با – منفQQرد آثQQار از اسQQتادانه های قرائت ی دغدغه تا »اربیت« است

هQQدف این سQQمت به وقت هر ها فرمالیست از بسQQیایر که تQQذکر این) )اسQQکولز اند داده ارائه درخشQQانی هQQای قQQرائت اند کQQرده حQQرکت(11 ( ص1383 تQQوان می را شعر و ادبیات به ها فرمالیست نگاه هایی ویژگی سایر

کرد! خالصه ترتیب این بهعقاید ی سلطه از واژگان رهایی -اهمیت

31

گوید می ها فوتوریست از متQQأثر که شکلوفسQQکی، واژه -رسQQتاخیز جدید نحو و باشQQQند رها ارزش تعین هرگونه از که بیابد را واژگQQQانی

کند. جستجو باشد، همخوان واژگان این با که را زبانی متن« به از بQQیرون »از ادبی هQQای پQQژوهش اصQQلی موضQQوع -انتقال

متن. خود در اثر تQQاریخی و روانشناسQQانه و شناسQQانه جامعه های بررسی یعنی اسQQت. تمQQایز متن اربیت آنها اصQQلی مسئله و گرفته قرار دوم درجهچیست؟ دیگر هم با ادبی متن

دارند روش دو راستا این درمتن ادبی و اصلی گوهر بر الف-تاکید

سازنده اجزای تا کوشیدند می و گرفتند می نظر در را اثر خود یعنی و کنند استنتاج آن ی شالوده و شکل از را متن معنایی های داللت ییابند. دست است یافته بازتاب اثر در آنچه شناخت هدف به

ادبی پژوهش ب-استقالل یعنی از که شQQدند می قائل اعتبار ادبی و نظری نتایج آن برای صرفا

هQQای زمینه بررسی از نه و باشQQند آمQQده دست به اثر خQQود بررسیآن. مولف روانی منش و شخصیت شناخت از یا اثر پیدایش تاریخی

امQQروزی مQQوقعیت در ادبی بیان های شیوه شناختن برای -کوشش8شان.هست( اکنون که را )آنچه آن پیدایش ی شیوه نه و بیان جدید شکل فعلیت آنان برای مهم نکته

دگرگQQونی که کردند ثQQابت دیگر سQQوی از )البته و کنش نتیجه صQQرفا در دگرگQQونی ی فQQرآورده نیسQQت. بلکه متن درونی عناصر واکنش

32

یعنی اجتماعی جابجایی بیشتر که هست هم ژانرهای« ادبی »قانوناست. همراه اجتماعی زندگی در هایی دگرگونی با

دگردیسی پویQQایی فراشه را ادبی تQQاریخ و کردند معنا را اربیت آنQQانکردند. معرفی ادبیات درونی های

رمQQQان کننQQQده مرعQQQوب حیQQQثیت به توجه با واقعگQQQرایی در واکنشبود. شدید بیار که نوزدهم ی سده روسی واقعگرایی بزرگ نویسان بQQود. توجه شQQایان بسQQیار هم نمادگرایی روسی نوع برابر در واکنش

به آن( گQQرایش فرانسQQوی پرشQQمار های گونه )مانند سمبولیسم این فوتوریسQQتها و است. فرمالیستها آمیز ابهام و آلود مه عرفان نوعی

دانستند. می اندیش روشن و سرسخت را خود برعکس، علمی صQQورت به را ادبی نقد بتوانند بودند امیQQدوار ها -فرمالیست3

باشند. داشته خود آن از ای یگانه پژوهش موضوع که درآوردندنویسد: می مورد این بام« در »آفن

علم یک باید و نیست فرهنگ تQQاریخ از سQQاتده جQQزئی تنها »ادبیQQات،)باشQQد« خQQود آن از شخصی مسQQائل دارای و مسQQتقل )متد( ویQQژه

Eikhenbaum. (1974) p.50) ویQQژه به ادبی، آثQQار نسبی آئینی خود مجذوب همکارانش و یاکوبسن

چه آن به توجه با غQQیرادبی زبان از آثار این ی کننده تمایز وجه دقیقا داشت را یی درونی روابط ی دغدغه5 خود کوبسن بودند. یا است،

هایی مولفه که دانست. مناسباتی یم ادبیات اصلی وجه را ها آن که می بر در را آواشناسQQانه انطبQQاق و شناسQQانه زبQQان الگوسازی چون

توسQQعه روند در برجسQQته هQQای چهQQره از یکی عنQQوان به گQQرفت. او آتی های پیشرفت با روسی فرمالیسم رابط ی حلقه ساختارگرایی،

است. ساختارگرایی کلی جریان در

33

سQQاختارگرایانه فنQQون که دهد نشان تا کوشد می نقادی در یاکوبسن سQQاختار را مفروضی متن هر که باشند الگوهایی گر نشان تواند میبخشد. می

(852 ( ص1382) پین از نقل به )اینس،(1896-1982) یاکوبسن

که است آثQQاری ادبی نظریه ی زمینه در یاکوبسن دستاورد مهمترین فQQنی و دشQQوار بسQQیار اسQQت. آثQQاری نوشQQته شQQعر زبQQان ی بQQاره در

شوند. می محسوبتوجه:کنیم: می آغاز ارتباط نظریه از را بحث

زبQQانی رخQQداد هر در را سازنده عنصر شنتن یاکوبسن ارتباط نظریه شQQده تشQQکیل پیQQام یک از زبQQانی ارتبQQاط کنQQد. هرگونه می برجسQQته

گیرنQQده به فرسQQتنده تر کلی بیQQان به یا گوینQQده سQQوی از که استشود. می منتقل

نویسد: می او »شعرشناسی عQQQQاملی چه که است مواجه ÷رسش این با عمQQQQدتا

سازد؟ می مبدل هنری اثر به را کالمی ÷یامی

به درست ÷ردازد، می کالمی سQQQاخت مسQQQائل به ... شعرشناسی دارد. از کار و سر تصویری ساخت با نقاشی تحلیل که ترتیبی همان

اسQQت، کالمی سQQاخت مطالعه عمQQومی دانش شناسی زبان که آنجا تلقی شناسی زبQQان نQQا÷ذیر جQQدایی بخش توان می را شعرشناسی

کرد. زبQQQان همچQQQون شعرشناسی و ادبی مطالعQQQات یاکوبسن نظریه از

و همزمQQانی اسQQت. مسQQائل مسQQئله مجموعه در شQQامل شناسی

34

روشی به ها آن مجQQدد تفسQیر و کالسیک ادبی آثار برگزیدن درزبانیرود. می شمار به ادبیات همزمانی مطالعات در عمده مسئله تازه

را زبQQان شQQعری نقش به پQQرداختن از پیش زبQQان که است معتقد اوکرد. بررسی متفاوتش های نقش قالب در باید

یعQQنی کQQنیم می بررسی گفتQQاری« را تحقیق »هر ی سازنده عواملدارد. کلی طرح کالمی ارتباط کنش هر

1)زمینه( ÷یام موضوع

فرستنده_________________ گیرنده)تماس ارتباطی مجرای

)کد( رمزگان آنکه بQQرای ÷یQQام فرسQQتد. این می گیرنده برای را ÷یامی فرستنده

کند »مصQQداقی« اشQQاره به یا موضQQوعی به باید باشQQد، مQQوثر بتواند بیان کالم قالب در بتواند و شود درک قابل گیرنده برای باید موضوع

بQQرای باید که است نیQQاز مQQورد نQQیز رمزگQQانی میQQان این شQQود. در یا کامل طQQور ÷یام( به رمزگردان و رمزگذار )یا گیرنده و فرستنده

مجQQرای به سQQرانجام باشQQد. و شQQده شQQناخته حQQدی تا کم دست میQQان روانی ÷یونQQدی و فQQیزیکی مجQQرایی اسQQت، نیQQاز ارتبQQاطی میQQان دهQQد، می امکQQان آنان دو هر به که ÷یام ی گیرنده و فرستنده

تعQQیین عمQQل، شش این از یک کننQQد. هر برقرار کالمی ارتباطی خود ی جنبه شش میQQان ما است. اگرچه زبان از متفاوتی نقش ی کننده

که یQQافت را کالمی بتوان مشکل شویم، می قائل تمایز زبان بنیادین

است موضوع معادل از تر مناسبcontext برای زمینه معادل کنم -فکر 1 مطلب بهتر فهم جهت و است کرده احمدی« انتخاب »بابک که است هایی معادل پرانتز درون اصطالحات

است. شده اشاره نیز آنها به یاکوبسن تخصصی

35

کالمی باشQQد... سQQاخت طQQرح قابل تنشQQها این از یکی قQQالب در تنها پیام است. اگرچه وابسته دیگر نقشهای بر نقش یک تفوق بر اساسا

»صQQQریح« یا ارجQQQاعی، اصQQQطالح به نقش از ها ÷یQQQام از بسQQQیایر به باید هشQQQیار شQQQناس زبQQQان ولی »شQQQناختی« برخوردارنQQQدريال

توجه ها ÷یQQام دسQQته این در نQQیز زبQQان هر هQQای نقش سایر عملکردباشد. داشته

و کQQرد تشQQریح دقت به را ارتبQQاط عناصر از یک هر کارکرد یاکوبسنخواند. نامی به را یک هرعاطفی -نقش1 »عQQاطفی« نامیQQد. نقش را فرسQQتنده کQQارکرد او زبQQان نقش این در

احسQQاس نمایQQانگر نویسQQنده سQQمت به گQQیری جهت ما زبان عاطفی می صQQحبت اش اره درب که است موضQQوعی از گوینQQده مسQQتقیم های کند. الیه وای! یابنQQد. مانند می تجلی عبQQارات در عاطفی صرفا

آرایی، سطوح در بیش و کم را خود ویژگی عاطفی نقش ÷خ ÷خ یا عQQادت همچQون نمایانQد. گQQاه می گفتارها تمQام دسQQتوری و واژگانی می چی فهمی )می کQQنی، می گQQوش )مثل شQQود می تکQQرار گفتاری

گم!(کوشش( )یا ترغیبی -نقش2 که )مخQQQاطب( است گیرنQQQده سQQQمت به گQQQیری جهت نقش این در

یابQQد. می امQQری یا نQQدایی عبQQارت را خQQود دسQQتویر نمQQود بQQارزترین امری جمالت جمالت کQQذب و صQQدق دارد تفاوت خبری جمالت با کال وجQQود امری جمالت برای امکان این سنجید. ولی توان می را خبریندارد.

36

Eugeneb) اونیل یQQوجین بنیQQاد ی نامه نمایش در نانو وقتی O’Neill)با پرسش این به تQQوان زنQQد: »بنQQوش!« نمی می فریQQاد آمرانه لحQQنیغلط. یا است درست امری جمله این که داد پاسخ

کسی نوشQQید« یا »کسی مانند جمالتی برابر در را پرسش همین امااست(. یاکوبسن از کرد. )مثال مطرح توان می نوشید، خواهد

ارجاعی: -نقش3 اسQQت. ÷یQQام موضQQوع سوی به زبان ÷یام گیری جهت نقش این در

مسQQلط ارجQQاعی نقش آنها در که که هQQایی کفته کذب و صدق تعیین هQQای ÷یQQام تمرکز که جنQQدی جلسه در است ÷ذیر امکQQان اسQQت،است. ÷یام خود از خارجی عاملی

نقش سه همین بر که را زبان سنتی طرح یاکوبسن که اینجاست دردهد. می گسترش شود یم محدود ارجاعی و ترغیبی –عاطفی

همدلی -نقش4 ارتبQQاطی مجQQرای وی بهس ÷یQQام گQQیری جهت زبان از نقش این در

ارتبQQاطی بخواهد مخاطب یا گوینده هرگاه یاکوبسن عقیده ست. به مجQQرای عملکQQرد از یا و کنند قطع دهQQد، ادامه کنQQد، شروع را کالمی نقش از(Maliniwski) مالینوفسQQکی ی گفته به یابند، اطمینان ارتباط برخوردارنQQد، همدلی نمونه هسQQتند. به ارتبQQاط برقQQراری بریا صQQرفاکنید: توجه(Dorothy Partner) دهر ی ارائه پارکر دوروتی در که جالبی

پسر: خب!دختر: خب!

اینجائیم. پسر: مامگرنه؟ اینجائیم ما دختر: خباینطوره پسر: انگار

37

دختر: خب.حاال. پسر: خب

در رفته کQQار به ابهQQرود تئاترهQQای در بسQQیار ارتباط و گفتگو نوع )این از شکسQQپیر سQQخن به یا قابل خQQوان آوازه یونسکو، گودو، بکت، آثار

گوینQQده سQQپار!« هQQدف گQQوش سQQخنم هملت: »به پQQدر روح زبQQان از بخشی کQQاه است. که ارتباطی مجرای عملکرد از یافتن اطمینان

آن از اسQQتفاده و است معارشت آداب برقQQراری ادامه بQQرای صQQرفا پرنQQدگان مختص ارتبQQاط ادامه و آغQQاز بQQرای اسQQت. نوشQQتن ارتبQQاط

گیرند می فQQرا کQQودکالن که نقشی نخسQQتین سخنگوست. همینطQQور بQرای تئQQاتری هQای نمونه از موارد اکثر در یاکوبسن که است )جالب

کند.( می استفاده مثال ذکرفرازبانی -نقش5

کار به که رمزی بودن مشترک از بخواهند گیرنده یا فرستنده هرگاه گQQیری جهت آن در که برند یم کQQار به پیامی شوند، مطمئن برند می

قسQQمت این در زبQQان یQQادگیری مراحل بود. تمQQایم خواهد رمز سری خQQود ی باره در صحبت برای زبان شرایطی چنین گیرد. در می جای

می کQQار به زبQQان تQQایم فQQول از نظQQیر: منظQQورم ای جمله رود. مثالاست. فرازبانی کاربرد ی دهنده نشان است، وقت تمام همان

شعری -نقش6 اسQQت، پیQQام خQQود سQQوی به پیQQام گQQیری جهت زبQQان شعری نقش در

توجه که معQQنی گQQیرد. بQQدین می قرار توجه کانون در پیام خود وقتی پیام شکل جلب شود، محتوی جلب آنکه از بیشتر شنونده یا خواننده

گردد. می

38

به گQQیری جهت شQQاعری، ی ویQQژه و اصQQلی نکته یاکوبسن ی عقیQQده بیQQان سوی به که گزاره، مگر نیست هیچ است. شاعری میان سویگیرد. می سمت

که شQQود تصور اگر است محض اندیسشی ساده یاکوبسن عقیده به را زبان شعری نقش ی حوزه توان می یا داد نسQQبت شعر بت صرفا

تنها شQQعری، سQQاخت. نقش محQQدود زبQQان شQQعری نقش به را شQQعر بلکه نیست، کالمی هنر نقش ی کننQQده تعQQیین و مسQQلط نقش صرفا

نقش از دیگر کالمی کارکردهQQای ی همه در که حQQالی در اسQQت، آن نشانه ساختن برجسته با نقش، است. این برخوردار فرعی و ثانوی

افزایQQد. به می مصQQادیق و ها نشQQانه میQQان بنیQQادین دوگQQانگی بر هQQا، نمی زبQQان شQQعری، نقش ی مطالعه در شناسی زبQQان علت، همین نقش زبQQانی ی کنQQد. مطالعه محQQدود شQQعر حQQوزه به را خQQود تواند

مطالعه دیگQQر، سQQوی از و رود فراتر شQQعر ی محدوده از باید شعری شود. محدود زبان شعری نقش به تواند نمی نیز شعر دقیق و زبانی

نقش کنQQار در که است نکته این بیQQانگر شQQعر متنQQوع انQQواع ویQQژگی شQعر انواع آوردن پدید در نیز دیگر کالمی های نقش مسلط، شعری

بیش و کم شQQخص سQQوم سQQمت به که حماسی شQQعر موثرنQQد. مثال نقش از گیرد می جهت غنQQایی شQQعر و است برخوردار ارجاعی قویا

نقش با تنگاتنگ پیونQQدی مQQرز شQQخص اول سQQمت به گQQیری جهت با باشد یافته تمرکز شخص دوم بر که دارد. شعری قرار زبان عاطفی

شود. می آمارنه یا تمنایی برعکس یا طرحی با کالمی ارتباط بنیادی عوامل باره در که قبل طرح بنابراین

شود. می کامل زبان نقشهای ازشعری نقشارجاعی نقشعاطفی نقش

39

زمینه( یا )موضوعفرستنده( یا )گویندهترغیبی نقشگیرنده( یا )مخاطبهمدلی نقشارتباطی( )مجرایفرازبانی نقش

کد( یا )رمز

)پیام(

(106 تا80 ( صص1380) )یاکوبسنdalcobason (2000) pp. (31-55) انگلیسی متن به نگاه با

مجاز و استعاره –شQQعری کQQارکرد بQQاره در یاکوبسن که مبQQاحثی تQQرین مهم از یکی

بیQQانی الگQQوی دو به توجه است داده قQQرار مطالعه مQQورد زبQQان ادبیاست. مرسل مجاز و استعاره

مجQQاز و اسQQتعاره کالسیک مفاهیم باره در مختصری توضیح باید ابتدا فرآینQQدهای از خاصی دسQQتورmetaphor اسQQتعاره از بQQدهم. مقصQQود

یا فرابرده دیگر شی به شی یک از هایی جنبه آنها در که است زبانی که رود می سخن ای گونه به دوم شی که نحوی شود. به می منتقل اصQQلی همQQراه و دارد گونQQاگون انواع است. استعاره اول شی گویی زبانی یعنی(metonymy) مجازی است. زبان مجازی زبان شکل ترین

همان مقصودش که گوید. زمانی می که نیست همان مقصودش که معنQQای در را کلمQQات و گوید می باشد( که همان خواهد می )یا باشد معمQQول رویه از برگرفته معیQQاری بQQرد، می کQQار »معیQQار« به زبQQان

شود. می نامیده حقیقی زبان آن متعارف گویندگان

40

ندارد کرانه هیچ زبان ندارد، بندری هیچ انسان)المارتین( گذریم می ما و است جایر

)هاوکس است رودخانه زبان و نیستند کشتنی آدمها حقیقی زبان در(10-11 ( ص1380)

literal واژه ادبی اصQQطالحات فرهنگ در آبرامز languageای به راQQج Figure حقیقی« و »زبQQان Five languageانQQازی« یا »زبQQوعی مجQQن

تQQاثیرات و معنQQای به دسQQتیابی منظQQور به حقیقی زبQQان از دورشQQدن مرسل مجQQاز و تشQQبیه اسQQتعاره که را ادبی صناعات اغلب که خاصabrams)گQQQیرد. می دربر است pp dead باشد ضQQQمن در او(60-61

metaphorرد می نام مرده« نیز های »استعاره درQQثرت اثر در که بQQک می دست از را بQQودن غQQیرمنتظره ویQQژگی دیگر معمQQول اسQQتعمال

نیستند. خالق دیگر و دهند هQQایی ویQQژگی و کارکردها و مجاز و استعاره از یاکوبسن تعاریف امااست. متفاوت کند می بیان ادبی زبان الگوی گونه دو این برای که دو به است ممکن کالمی گQQیری« رفتQQار »شQQکل که است معتقد او

ممکن موضQQوع یک پQQذیرد می صQQورت )معنQQایی( متفQQاوت طریق موضQQوع دنبQQال به مجQQاورت، واسQQطه به یا شباهت حسب به است، اول مQQورد بQQرای نQQام تQQرین استعاری« مناسب بیاید. »روش دیگری

رفتار است. در دوم مورد برای نام ترین مجازی« مطلوب »فروش ی مشQQاهده اما رونQQد، می کار به دائما فرآیندها این دوی هر کالمی،

الگQQوی تQQاثیر تحت که است آن ی دهنQQده نشQQان مسQQئله تر دقیق می داده تQرجیح فرآیند دو از یکی کالم، سQبک و شخصQیت فرهنگی،

شود.

41

واسQQطه به یا خQQود از بعد واژه به واژه هر کالمی، رفتارهQQای تمQQامی محQQQور در همجQQQواری؛ دلیل به یا و شQQQود می مربQQQوط مشQQQابهت مجQQازی و اسQQتعاری الگQQوی به تQQرتیب به نشQQینی هم و جانشQQینی

داده انجQQام پQQریش زبان افراد روی به که مطالعاتی در مربوطند. او اسQQت. کQQرده بررسی را زبQQان در الگو این کQQارکرد چگQQونگی است، کQرد. یک تقسQیم تQوان می عمQده گQروه دو به را پQریش زبان افراد درست واحQQدهای سQQازی جانشQQین و گزینش به قادر افراد این گروه کننQQد. گQQروه بیQQان را اسQQتعاری موارد توانند نمی یعنی نیستند زبانی اساس بر کالمی ی رشته یک در واحدها تلفیق و ترکیب به قادر دوم

نیستند. همجواری مراتب سلسله شQده انجQام کودکQان روی که روانشناسی آزمQایش یک در )همچنین

این اسQQت. در آشQQکار تQQرکیب و گQQزینش فراشد در حضQQور است کلمه اولین خواهند یم او از و گویند می کQQودک به را اسمی آزمایش

زبQQان به رسQQد، می ذهنش به که را یا کلمه به پاسخ در بیQQاورد. مثال قابل مسQQQائل یک هر که آلونک قصQQQر، و خانه هQQQای جQQQواب کلمه

هسQQتند آن با اسQQتعاری شQQباهت دارای و هستند کلبه کلمه جایگزینی در جنگل یا است کوچک خانه یا سQQQQQQوخت بگویند پاسخ در اگر ولی

است. کلبه با مجازی ارتباط ای العQQQQاده فQQQQوق اهمیت از ادبیQQQQات در ویQQQQژه به فرآیند دو این

عامل مجاز یا استعاره فرآیند دو از یکی ادبی اثر هر برخوردارند. در مطالعه بQرای تQوان می را متنQوعی مQواد و ها اسQQت. نمونه مسلط

یافت. ها رابطه این اسQQتعاری سQQاختارهای روسی،(lqric) غنایی سرودهای در مثال بریا

تسلط مجازی روش حماسی، های سروده در که حالی در اند، غالب

42

مسبولیسم و رمانیسم ادبی هQQای مکتب در که شده گفته بارها دارد در که نشQQQده درک درسQQQتی به دارد. اما تقQQQدم اسQQQتعاری فرایند

تعQQیین و مبنا نشQQینی هم و مجQQاورت و است مجاز با تسلط رئالیسم روابط مسQQیر کQQردن دنبQQال با رئالیست ی اسQQت. نویسQQنده کننQQده

آن بر حQQاکم فضQQای سQQمت به داسQQتان ماجرای و طرح از مجاورت، می زمان در مکان به و گذرد می پردازی ضخصیت رود. از می پیش

از یکی هر تسQQلط یاسQQت. امکQQان کنای جزئیات ی شیفته پردازد. او در نوسQQQQان همین نیست کالمی هQQQQنر به منحصر تنها قطب دو این

می وقوع نیز غیرزبانی ای نشانه نظام کوبیسم نقاشی در یابQQد. مثال خQQاص سQQاحتی و زاویه از را پQQاره هر که است مجQQاز بر مبتنی سبک چQQیز هر که سوررئالیسم در برسQQد. اما تازه کلی به تا کند می رسم

سQQینما است. هنر مهم استعاره است، گرفته قرار دیگر چیز جای به از صQQحنه، تنظیم و نما دیQQد، زاویه تغیQQیر در خQQود فQQراوان امکانات با

و کنQQایی هQQای نمQQایی درشت سQQابقه بی تنQQوع به و برید تئQQاتر سQQنت شگردهای یافت. اما دست خود کلیت در مجازی های پردازی صحنه اسQQاس بر تئQQاتر مقابل در هسQQتند اسQQتعاری تQQدوین و تصQQاویر محو

است. گرفته شکل استعاره که نQثر به اسQQتوار داند می مهم را اجQQزاء معنQایی وابسQتگی اساسQQا

عناصQQر، جانشQQینی و گQQزینش اهمیت دلیل به شQQعر و است مجQQازاست. استعاری

ایا که است این کننQQده تعQQیین پرسش رویاهQQا، سQQاخت مطالعه در فرویQQد، اصQQطالح )در مجاورت بر مبتنی ها آن زمانی توالی و نمادها

)در تشQQابه ی پایه بر یا کنQQایی( است تQQراکم و مجQQازی جQQایگزینیدارد. نمادپردازی«( قرار و »همانند فروید اصطالح

43

مصQراع وزنی تQوازن اسQت، متکی جQایگزینی و تشابه اصل بر شعر به متکی عکس بر نQQثر اما متجQQانس هایی واژه آوایی ارزی هم یا ها،

است. مجازی نثر و استعاری شعر و این از هست مجاورت انگلیسی متن به نگQQQQQQQQQاهی با124-115 ( صص1380) یاکوبسن

daleson (2000B) pp50-60

صQQورت این به تQQوان می را یاکوبسQQنی مجQQاز و اسQQتعاره های قطبکرد. خالصه

مجازاستعارهنشینی همجانشینیمجاورتمشابهت

تلفیق و ترکیبسازی جانشین و گزینشترکیبانتخاب

حماسی اشعار)لیدیک( غنایی اشعاررئالیسمسمبولیسم و رمانتیسم

کوبیسمسوررئالیسمنثرشعرسینماتئاتر

یاکوبسن نقد مجQQاز و اسQQتعاره بین تمایز مورد در یاکوبسن ی نظریه به الچ دیوید

مجQQاز نیز یو اعتقاد به گذارد می صحه مجاورت و شباهت اساس بر و علت کل و جQQQزء بین مجQQQاورت یا تQQQداوم، پایه بر است ارتبQQQاطی

کردن فرشده عمل مجاز در او نظر به بنا آن صفت و شیئی معلول، و صQQفت نه موضQQوف حQQذف لیکن گQQیرد، می انجQQام حذف طریق از

44

رئالیسQQتی اثر در الچ نظر از جانشینی همان یا آن جزء نه شی حذف از اعمQQال و است مجQQاور زمان و فضا بعد در دیگر عمل به عمل هر

هم اسQQت( به مجQQازی ای رابطه )که معلQQولی و علت رابطه طریق با مجQQاز که باورند این بر یاکوبسن هم و الج شQQدند. هم می مربQQوط

بQQازی ی حQQوزه که حQQالی در کنQQد، می بQQازی زمQQان در تQQرکیب محورزبان. در انتخاب محور است عبارت استعاره

قQQالب در اما متضQQادند قطبق دو مجQQاز و استعاره هرچند الچ نظر به ترتیب اند. بدین تبیین قابل دیگری بر کیفیت یک تسلط نظریه نوعی

بQQرعکس و باشد داشQQته نQQیز »اثQQرات« شQQعری تواند می رمQQان یک(446 و445 صص1378 )مقدادی

نظریه از ( نقد1977) مQQدرن نگQQارش هیا حQQالت کتQQاب در الج دیوید زمینه مسQQاله هنرها تمQQامی در که داد نشان او برد بیش را یاکوبسن

خQQاص زمینه یک در آنچه دارد کلیدی هست مجازها حالت درک برای شQQکل مرسل مجاز پایه بر دیگری زمینه در تواند می است استعاری

یاکوبسن فQQرض به بنا که غنQQایی اشعار از بسیایر باشد... حتی یافته تواند می خواننQQده تاویل به بنا لحظQQات سQQپاری در هستند، استعاری

(85 ( ص1375) بگیرند. )احمدی شکل مرسل مجاز ی پایه بر تQQوان می را(Puetics)»شعرشناسQQی« یاکوبسن دیQQدگاه به توجه با

نه و زبQQان شQQعری نقش مطالعه را آن و کQQرد معQQرفی شQQعر، صQQرفا به را حودکQQار زبQQان که دانست فرایندهایی شناختی زبان ی مطالعه

عQQام مفهQQوم در سQQازند. شعرشناسی می مبدل شده برجسته زبان شQQعر ی مطالعه به تنها زبQQان، شQQعری نقش بررسی هنگQQام به خود،

است زبQQان هQQای نقش دیگر به شQQعری نقش تسQQلط اوج نقطه کهکند. می گذر نیز شعر حیطه از بیرون به بلکه شود نمی محدود

45

تQQاثیر و شQQناخت می اجتمQQاعی واقعیت از ای پQQاره هQQزار یاکوبسن شQQکند، می را قQQالبی هQQای قاعQQده بود. شعر حساس شعر اجتماعی

و هسQQتی جهQان به نگQQرش در را ما عQQادت کنQQد، می ویQQران را زبQQان که جک مQQردم از دسته »آن است نوشته کند. او می عوض خویشتن

را خQQود احسQQاس متفاوت ای شیوه اند... به خوانده را نژوال اشعار آن با و نمایند می ابراز دیگر ای گونه به را خود کنند. عشق می بیان

گوینQQد« پس می سخن الزه شکلی به سیاست از یا کنند می زندگی اسQQت« روش زدایی »آشنایی همان شعر ی کننده دگرگون وجه آن

اهمیت انکQQار معنQQای به رو هیچ به شQQعر، زبQQان بررسی در یاکوبسن شQQناخت بQQرای که داد شQQنان نیسQQت. او شQQاعرانه اثر های درونمایه

(1375) بQQرعکس. )احمQQدی نه و کرد آغاز شعر زبان از باید ها مایه(75 ص

پروست در مجاز و استعاره هم جانشQQینی محورهQQای همزمQQان کگQQاربرد در الج دیوید نظریه پیرو

آثQQQار در مرسل »مجQQQاز ی مقاله در ژرارژنت ادبی اثر در نشQQQینی »در پروست مارسل رمQQQQان اصQQQQلی منش تا پروسQQQQت« کوشQQQQید

نقل پروست قQQول از دریابQQد. او رفتQQه« را دست از زمان جستجوی افزود بعد ندارد« اما وجود راستین ی خاطره استعاره، کرد: »بدون

وجQود رمQان و داسQQتان هQQا، خاطره میان مناسبات نیز، مجاز »بدون نهQQایی سQQاختار چQQون پروست رمQQان ژرف داشQQت. سQQاختار نخواهد

ی خQQاطره نمایQQد. کنش می جQQویس« اسQQتعاری »اولیس« »جیمز سQQاختن مرتبط آید، می حساب به روایت اصلی انگیزه که غیرارادی

تشQQابه اسQQاس بر یکQQدیگر به ها تجربه بی راوی بریا آنهاسQQت. مثال »سن کلیسQQایی سقف یادآور پاریس، در گذرگاهی سنگفرش نظمی

46

و ها شQQباهت بر است اسQQتوار روان اسQQت. سQQاختار ونیز مارک« در ژنت اسQQت. اما اسQQتعاری رو این ها. از نشینی هم نه و ها جانشینی

اسQQت، اسQQتعاری خاطرات درونی کار و ساز هرچند که است معتقد (1375) است. )احمدی مجاز با همخوان ظهورشان شکل و توضیح

(84 ص بر ها تQQداعی و ها خQQاذطره اسQQاس بر ها کنش نیز شاعرانه تئاتر در

جانشینی محور بر که دراماتیک تئاتر است. برخالف جانشینی محور می هم دنبQال به داسQQتانی خط یک در اسQQت. روایت مجازی و است

قطعه جانشQQین ای قطعه هر و تQQداعی هر شQQاعرانه تئQQاتر در اما آید شQاعرانه تئQQاتر هQQای ویQژگی بخش در بQاره این شQود. )در می دیگر

داد( خواهیم توضیح بیشترپشمالو میمون در یاکوبسن مجاز – استعاره

Hairy) پشQQمالو میمQQون نمایشQQنامه دارد سQQعی سQQلدن رامQQان ape) Eugene) اونیل یوجین O’Neil)اس بر راQQتعاره نظریه اسQQاز و اسQQمج

نویسد: می مند تحلیل یاکوبسن بQQرای اونیل یQQوجین مه صQQحنه تQQدارک دسQQتورالعملهای در او نظر از

بQQرای خQQود قصد به وضوح به است، ( نوشته1922) پشمالو میمونکند. می اشاره دنیا »شاعرانه« )استعاری( از تعبیری ی ارایه

هQQای رسان گراست. سوخت استعاره تمایل از حاکی میمون عنوان که فضQQایی و اند میمون شبیه خود صحنه اولین در بخار کشتی کوره

اسQQت. زبQQان قفسی یا زنQQدان مانند به کنند، می زندگی و کار آن در دارد. جریQQان جQQایگزینی و گQQزینش عمQQودی خط بQQرروی نمایشQQنامه

می اهمیت کم تQQرکیب اصل بنQQابراین و نQQدارد اهمیQQتی زمینه یعQQنی

47

که هماننQQدی دنیQQای به نسQQبت کQQار محل مختلف نمایQQد. بخشQQهایدارد. دوم درجه اهمیتی شود؛ می تنظیم آنها استعاری جایگزین

فضQQایی به و کند می محصQQور فQQوالد اسQQت، انQQدرون عرشQQه، زیر شQQبیه را آنها آدمها خمیQQدگی دهQQد. حQQالت می شQQکل »قفس« مانند

کنQQد. شخصQQیت می پشQQمالو هQQای میمQQون و نئانQQدرتال هQQای انسQQان دنیQQای به نسQQبت خQQود شدید نفرت درYank یانک نمایشنامه محوری

دنیا این به نسQQبت او واکنش اسQQت، وحشی میمQQونی شبیه امروزین ماشQQینی نظQQام در امQQروزین فرهنگ که است جفQQایی ذکر طریق از

گذشQQته روزگQQار ایرلندیPaddy برای بخشد می تجسم آن به جهنمی تر انسQانی و تر طQQبیعی کQردن کQار که زمQانی آورد، می خاطر به را

بود. روزا اول حQQاال، نه بودن، ها کشتی مال آدما که بود روز، اون »... تو

دریا و کشQQتی، از ای تکه آم یه و بQQود دریا از ای تکه کشتی یه که بود لحن با[ کQQQرد می یکی شQQQونو همه و کQQQرد می وصل هم به رو همه

دود – یانک بQQQودی، باهQQQاش که یه کشQQQتی همQQQون این]تحقیرآمQQQیز سQQیاه رو ها عرشه کنه، یم سیاه رو دریا درآد، دودکش از که سیاهی

می و کQQوبن می و زنن می که خونخQQواری هQQای آتیشخونه – کند می یه یا بنQQدازی خورشQQید به لعنQQتی نگQQاه یه بتونی که اون بی – لرزونن

می خفه هامونو ریه که ذغالی خاک بالون – بکشی تمیز هوای نفش داره سQQوخت سQQوراخ اون جهنم توی که هامون دل و ها پشت – کند زغQQال با زنQQدگیامونو – بدیم غذا خونخوار کوره اون به تا – شکنه می نظم یه حQQتی که اون بی – کنم می فکر بخQQوره، اون که ریQQزیم می

این تQQوی وحش، بQQاغ تیو آلQQود خQQون های میمون مثل بیینیم، آسمونوکردیم! گیر فوالدی قفس

48

حQQذف و متشQQکله عناصر تQQرکیب راه از منظQQره، گQQرا، واقع نQQثر در تمQQQQام تQQQQوان نمی )هرگز دیگر عناصر نفع به عناصر آن از بQQQQرخی مQQذکور، قطعه شود. در می تداعی کرد(، ذکر را زمینه بافت عناصر

کنQQد. می مجسم دریا از پQQدی که غربQQتی و دلتنگی از پر منظQQره در کلیت یک منفQQرد اجQQزای مثابه هQQا( به کشQQتی و دریا )آدمهQQا، عناصر کQQرد می وصل هم به رو دهنQQد: »دریاهه می دست از را خود خواص

است. مجاز رد اما نیست، استعاره کرد.« این می یکی شونو همه و metaphoricاستعاری« »جایگزینی سوی به مداوم طور به قطعه این

Substitutionبه زغال همراه به اندازان سوخت رود. زندگی می پیش ها خوابگQQQاه تیرهQQQای = زغQQQال(، _زنQQQدگی رود یم ها کQQQوره درون

انQQد. وحش بQQاغ در های میمون آدمها، اند، قفس پوالدی ساختارهای طQQرزی به کQQوره( دوبQQاره زغQQال، خQQاک )دود، زمینه عناصر تمQQام

اولیه اجQQزای دیگر عناصQQر، شQQود. این می گرفته کQQار به شQQاعرانه دیگر هQQQQای زمینه اجQQQQزای بلکه گرایانQQQQه« نیست »واقع ای زمینه

است. شده وحش( بدل باغ )جایگزین( )جهنم، برقQQرار اول صQQحنه در که مقQQدماتی اسQQتعاری واژگQQان با نمایشنامه

) دهQد. میلQدرد می ادامه خQود روایQتی خطی بسط به اسQت، شQدهMildread)ده رنگQQپید ی پریQQه، سQQول جامعQQالی محصQQروت توخQQث وحشت بیند، یم کار حین در را وحشی یانک که هنگامی دار، سرمایه

در بینQQد. یانک پشQQمالو« می »میمQQون چQQون را او و شQQود می زده به اسQQت... او مظهر چه آن تمام از و اوست از انتقام گرفتن آرزوی

افتQQQد: می زنQQQدان به نتیجه در و شQQQود می ور حمله ثروتمنQQQدی آدمهه؟« وحشیه، بغ این »فوالد،

49

مجQQاورت در او مرگ و واقعی وحشی باغ از یانک دیدار با نمایشنامه را خQQود که حQQالی در رسد. او می پایان به واقعی پشمالو میمون یک مQQیرد« تمQQامی می بینQQد، می همانند آغQQازین پشQQمالوی »میمQQون با

ای پQQاره که رود. این می پیش ی اسQQتعار سQQیر خط در نمایشQQنامهاست. ناپذیر اجتناب دارد وجود آن در مجاز جزئیات

تائیQدگر تحلیلی، اسQت. چQنین اسQتعاره تابه همواره جزئیات این اما اثر این داریم، نمQQQایش این بQQQاره در که است معقQQQولی احسQQQاس

– 129 ( صص1375) )سلدن گرا واقع نه و است شاعرانه نمایشی

135) کنQQد. نظریه نمی ارجQQاع اشQQیاء به زبان گرا، ساخت منتقدان نظر به

حQQالت گQQون آینهrepresentation بازنمQQایی متعQQارف مفهQQوم بنیان آنان انQQدازد. بQQرمی منشQQور داسQQتانی ادبیات مورد در را واقعیت یا ذهنی ها نشانه چون کند منعکس تواند نمی زبان یا اشQQیاء با مرتبط صQQرفا

Piece سخن نیستند. پاره ذهنی حاالت of discourseتلزم هموارهQQمس است. تقابل و تشابه وابسته نظامهای عمل

قطبهQQای با متقابل ارتبQQاط در زبQQان سQQاختارهای تQQرین اساسQQیط و اسQQتعاری بQQدیعی اسQQت. صQQنایع تQQرکیب و گزینش افقی و عمودی

دهد. می تشکیل ادبی نظام در را بنیانی دوگانه تقابل مجاز بازنمQQایی در ادبیات توانایی انکار با – گرا ساخت منتقد گیری موضع

– خارجی واقعیت اجتماعی های ریشه از ادبیات بریدن خطر ظاهرا قضیه دارد. اما بر در را اش تاریخی و جامعه نیست گونه این لزومQQا

هرtextualityمتQQنی« »زمینه گQQرایی سQQاخت بر مبتQQنی ادبی شناسی را قضQQیه گQQرایی، ساخت دیگر، عبارت شناسد. به می باز را سخنی

مسQQQتقیم بازتQQQاب طریق از نه ادبیQQQات که بیند می شQQQکل این به

50

بازنمQایی بلکه خQود، زبQانی ی رویه بر اسQQت، خQارج در که واقعیQQتی دارد. سQQتد و داد اجتمQQاع با مختلف طQQرق به موجQQود، معنQQایی نظQQام زبان بین که را کاذبی تمایز تا دهد می یاری را ما یاکوبسن ی نظریه

میQQان از ایم، بQQوده قایل شQQفاف منشQQور زبQQان و مبهم شQQاعرانه سQQاخته مجQQالزی نحکQQوی به زبQQان صور تمام که کنیم درک برداشته،

(138-139 شود. )همان، می(umberto Eco)زبان در زیباشناختی پیامهای ایجاد مقاله در

کوشیده ایتالیایی، معروف نویس رمان و شناس نشانه اسبوترالکو، مرحله در اسQQتمرارآن و ابتQQدایی زبQQانی الگوی از استفاده با تا است

شQQکل در زیباشQQناختی هQQای پیام زایش چگونگی بشر زندگی آغازین توضQQیح در او کند می بررسی را یاکوبسن نظQQرات به توجه با بیQQان

نویسد: می یاکوبسن نظراتیاکوبسن

خود به ارجاع را خود به عطف خصیصه و ابهام یاکوبسن، ی گفته به(Self_Foocusing Character)ام درQQانه ها پیQQاربر ی نشQQناختی کQQزیباش

پیQQام به رمزگQQان معلQQوم امکانات با قیاس در که است هستند. ابهام بر وضع نQQیز زبQQان استعاری کاربرد مورد بخشد. در می خالق حالتی اسQQتعاری اسQQت. کاربردهQQای منQQوال همین کاربردهQQای با لزومQQا

form) محتوا شکل سطح در استعاره نیستند. وجود یکی زیباشناختی

of content)در اینجا در نیست؛ کافی زیباشناختی های پیام ایجاد برای هQQایی جQQایگزین مجQQاورت، بر مبتQQنی مناسQQبات صQQوری تقارن درون

جهQQQان و معناشQQQناختی نظQQQام از و پذیرند می صQQQورت اسQQQتعاری دست به تQQازه مفهQQومی شوند می هماهنگ آنها توسط که معناهایی

پیام آن شکل در که است آن مستلزم زیباشناختی ایجاد آید. اما می

51

که، باشند دار معنی چنان باید تغییرات گردد. این حادث تغییراتی نیز در پیام خود به است، آگاه محتوا شکل در تغییر از پیام گیرنده کرچهگردد. می باز نیز عینی واحدی حکم سQازد می ممکن پیQQام بیQQانی شQکل در را تغیQQیرات تشخیص امر این تغیQQیری هر با را محتQوایی تغیQQیر که دارد وجود همبستگی نوعی زیرا

پیام که است مفهوم همین پیوندد. به می هم به آن بیانی ی نحوه در سQاخت ی بQاره در پیQQام شQود: این یم خQود به معطوف زیباشناختی

تفکیک اصل و کنQQد، می القاء گیرنده به اطالعاتی نیز خویش کالبدیاست. مبتنی امر همین بر نیز هنری آثار در محتوا و شکل ناپذیری

اصل این البته را سQQطح دو این توان نمی که نیست معنا بدان لزوما می صورت یک هر در که را مشخصی اعمال و ساخت متمایز هم از

یکی در که تغیQQیری هر که است آن بر دال بلکه شQQناخت، بQQاز پذیرند نQQQیز دیگر سQQQطح در آن تبعی اثQQQرات دهد رخ مزبQQQور سQQQطح دو از

است. محسوس(5 و6 ( صص1371) )اکو

هرچند که کQQرد(bakhtin) بخQQتین میخائیل از یQQادی باید میQQان این در با نQQQزدیکی فکQQQری مناسQQQبت اما شQQQد، نمی محسQQQوب فرمالیستداشت. ها فرمالیست

بختین اسQQت، سQQاختگرایان به ها فرمالیست از گQQذار اصQQلی ی چهQQره که

شQQگرف درکی با را شQQگرف بینی باریک و ظرافت که است منتقدی مسQQائل بQQاره در کتQQابی1939 سQQال در اسQQت. او کQQرده همQQراه

است. کرده منتشر داستایوفسکی بوطیقای

52

ژانر مقابل در را چندصQQدایی ژانر داستایوفسQQکی آثQQار بررسی در او دانش غیQQاب آن ویQQژگی دهQQد. که می قQQرار ادبیQQات در صQQدایی تک

می بر در را ها شخصیت تمایم دانش که است بخشی وحدت روایی دانش از بQQاالتر، سQQطح در که ندارد. دانشی وجود راوی گیرد. دانش

باشد. همگان سخن دار عهده باشد، شده متمایز دیگران(111 ( ص1379) )تودورف

که نQQوعی از مجQQرد، شناسی زبQQان به بختین مکتب شQQالوده به بعQQدا مثابه به را سQQخن یا زبQQان آنها نبQQود، مند عالقه شد تبدیل ساختگرای

اجتمQQاعی هQQای نشQQانه نگریستند. واژگQQان می اجتماعی ای پدیده ی اجتمQQاعی طبقQQات میQQان در توانند می که هسQQتند پویQQایی و فعQQال

مفQQاهیم و معQQانی متفQQاوت تQQاریخی و اجتمQQاعی شQQرایط و مختلف سوسQQور( )چQQون شناسانی زبان به کنند. وی اختیار متفاوتی ضمنی

می قلمQQداد ایسQQتا و خنQQثی مQQرده، بررسی موضQQوع یک را زبQQان کهکرد. حمله کردند

محدود را کلمات معنی کند می سعی همواره حاکم طبقه او نظر از ای« تبQQدیل تکه – »تک هQQای نشQQانه به را اجتماعی های نشانه و کند

طبقات منافع که هنگامی اجتماعی، ناآرامی های دوره در نماید. اما مشQQترک فصل یکدیگر با و شدند می درگیر زبان زمینه بر گوناگون،

شود. یم آشکار زبانی هر نشانه ای« بودن تکیه کنند. »چند می پیدا رمان در سخن کتاب در بنیادین )مفهومی زبانی، ناهمگونی اصطالح

مربطو سQQخن انQQواع در معنا تولید بر حاکم اساسی شرط بختین( به گفته معنQQای بQQافت، آن موجب به که است روشی بیانگر و شود می نQQاهمگون دلیل این به ها گفته این کنQQد، می تعQQیین )اظهارات( را ها

فردی بیان و اجتماعی صداهای از ای مجموعه که شدند می شناخته

53

و وحQQدت است ممکن تنها صQQدای گQQذارد. یک می نمQQایش به را آنها ناخودآگQQاه( ای انQQدازه تا )و همQQواره گفته کنQQد. اما القQQاء را تمامیت

اجتمQQاعی متقابل کنش از که کند می تولید را معQQانی از یا مجموعه چگونه متQQون که مطلب این به گQQیرد. او می شنود( نشQQأت و )گفت ورزیQQد. نمی تاکید کنند می منعکس را طبقQQاتی و اجتمQQاعی منQQافع

صداهای و گسلد می هم از قدرت چگونه زبان که این به بیشتر بلکهداد. نشان توجه کند می آزاد را دیگر

ادبی، های سنت بعضی در زبان فعال و پویا ماهیت دادن نشان با او کQQرد. حفظ را ادبی سQQاخت به مربوط فرمالیستی نظر وجهه نوعی

به مختلف ارزش هQQQای نظQQQام آثارشQQQان در که نویسQQQندگانی از او عنQQوان تحت او کند. اثر می تجلیل است، شده بازگو شکل آزادترین

( مقایسه1929داستایوفسQQQQکی« ) شناسی ادبیQQQQات »مسQQQQائل اسQQت. داستایوفسQQکی و تولسQQتوی هQQای رمQQان میQQان یا جسQQورانه

شنویم می تولستوی آثار در که گوناگونی صداهای مقاصد تابع اکیدا آن و دارد وجQQQود حقیقت یک اسQQQت. فقط مولف ی کننQQQده کنQQQترل »تک رمQQان نوع این با مقایسه است. در نویسنده دیدگاه از حقیقت

می بسط »چندصQQدایی« را جدید قQQالب یک گفتQQار« داستایوفسQQکی دیQQQدگاههای به بخشQQQیدن وحQQQدت یا همQQQاهنگی بریا آن در که دهد

کوششی گونه هیچ کنند می بیQQان مختلف شخصQQیتهای که گوناگونیاست. نیامده عمل به

شدن کارناوالی-»کارناوال«2

در بخQQتین که است اصQQطالحیcarnavalisationشQQدن« »کارنQQاوالی می کQQار به ادبی هQQای گونه بر کارنQQاوال بخشنده شکل تاثیر توصیف

54

خصQQلتی است همQQراه کارنQQاوال با که هQQایی جشن او نظر بQQرد. از شQQدند می واژگQQون مQQراتب دارد. سلسQQله مQQردمی و جمعی دسQQته

شQQدند( قطب می تبQQدیل گQQدایان به پادشQQاهان و خردمندان )ابلهان، و بهشت خیQQال، و )واقعیت آمیزند درمی یکQQQدیگر با مخQQQالف هQQای

چQQQیز شQQQود. هر می اعالم چیزها خوشQQQایند« همه جهنم( »نسQQQبت می مسQQخره و سست واژگQQون، جQQدی، یا سQQخت و سQQفت و هستند

پدیQQده شQQود. این هQQای دوره در خواهانه آزادی و مQQردمی اساسQQا رنسانس دوره در ویژه به اما دارد، سازنده تاثیری ادبیات بر مختلف

و ادبی ی نظریه در لQQیر شQQاه تحلیل مطالعه شود. )بQQرای می غالبعملی( نقد

گQQرد را شQQده کارنQQاوالی ادبیQQات گونQQاگون های سنت داستایفسکی، رمQQQان یک بQQQذر »بوبQQQوک« او، انگQQQیز خیQQQال آورد. قصQQQدی می

ای گونه به آزادند صQQQداها آن در که دارد خQQQود در »چندصQQQدایی« را شخصیت میان مولف که آن بدون کنند، صحبت دهند تکان و برازنده

شود. حائل خواننده و ها را آنها بعQQدی پQQردازان نظریه که کQQرد طQQرح را درونمایه چند بخQQتین وحQQQدتی را متQQQون ها فرمالیست هم و ها رمانتیک دادنQQQد. هم بسط

خواننQQده آن در که کردند می قلمداد یکپارچه هایی ساخت و ارگانیک یکQQدیگر کنQQار زیباشناختی وحدتی در را ربط مقاصدی کلیع سرانجام

چQQون بی گرایی ارگانیک این کارنالوال، بر بختین داد. تأکید می قرار آثQQار که سQQازد می مطQQرح را اندیشه این و گسلد می هم از را چرا و

بریا ما تالش به آسانی به و باشند چندسطحی توانند می عمده ادبی در را مولف سQQلطه دیQQدگاه: موضQQوع ندهنQQد. این تن بخشی وحدت نادیQQده را موضQQوع این نباید کند. البته می تضعیف خود اثار با رابطه

55

هQQنری اسQQتعداد از پابرجQQایی مفهQQوم به همچنQQان بخQQتین که گQQرفت نقش بQاره در ای ریشه دارد. تردید اعتقQاد نویسQنده ی کننده کنترل شQQود، می مطQQرح ساختگرایان سایر و بارت روالن کار در که مولف

بر گQQذاری ارجحیت در بخQQتین خQQورد. اما نمی چشم به بختین کار در را لذت و آزادی منتقد، دو هر شباهت بارت به خود چندصدایی رمان

دهد. می ترجیح دادن آداب و اقتدار به چندصQQدایی متQQاون که دارد وجود گرایش این جدید منتقدان میان در می شQQمار به معیQQار نQQوعی بیشQQتر، گQQرا« را »کQQثرت متQQون سایر و

از تر ادبی را آثQQار قبیل این دیگر، عبارت به غیرعادی، چیزی تا آورند خوانندگان برای شاید دیدگاه دانند. این می نوشتار صدایی تک انواع

باشQQد. جQQذاب اند یافته پQQرورش مکتب و جQQویس آثQQار با که امروزی جهت مبتکر ادبی، متQQون ناپایQQداری و بQQودن بQQاز از دفQQاع با بخQQتین

( صص1377) ویدوسQQون اسQQت. )سQQلدن، بوده تحول از سودمندی57-62)

نامحQQدود هQQای ظQQرفیت گQQاه و است چنQQدآوایی اثQQری شاعرانه تئاتر )البته معنایی و شQQاعرانه تئQQاتر در معنQQاگریزی و چنQQدمعنایی به بعدا تئQQاتر در ها پQQرداخت(. شخصQQیت خQQواهیم معنا بخش در آن تفQQاوت

شQQاعرانه هQQای رگه با تئQQاتری یا شQQاعرانه هQQای شخصQQیت اصQQوال چندصQQدایی و شخصQQیت پرداخت در پیچیدگی این هستند چندصدایی

اثQQار با برخQQورد در اسQQت. حQQتی شQQاعرانه تئQQاتر ویQQژگی آن کQQردن از بسیاری و ها تراژدی مثل دارند شاعرانه های ظرفیت که کالسیک

دسQQته چخوف، آثار مثل دارند شاعرانه های رگه که ئی نویسنده اثار دهQQد. می آثQQار آن به شاعرانه وجهی چندآوایی این اگر... ما و بزرگ

و نQیز دارد را ظرفیQتی چنین که متنی یک از مختلف صداهای شنیدن

56

کنQQد. بعد می ایجاب را شاعرانه نگاه نوعی داشتن ضرورت محتوی مسQQئله این در تئQQاتری آثQQار در شQQاعرانگی هر که بررسی فصل در

زبان( نفع به شخصیت پرداخت. )محو خواهیم بیشتر است وابسQQته لQQذت و آزادی عامل دو به بسQQیار تئQQاتر در شاعرانگی

آن. مخQQQاطب در وهم اثر در هم کننQQQده، اجQQQرا و نویسQQQنده در هم شQQاعرانه اثر یک ویQQژگی از نQQیز متن ناپایQQداری و بQQودن بQQاز همچنین

است. است این دارد وجQود شQاعرانه تئQQاتر در )پارادوکسQی( که دوگQQانگی

مدرنیسQQتی فرمالیسQQتی ساختارگرایانه قانون یک از آنکه ضمن کمه آن در یا مQQدرن پست سQQاختارگریزی یک حال عین در کند می پیروی

این و نیست سیسQQQتم یک عنQQQوان به همQQQواره که این دارد وجQQQود مکتب هر کند. یعنی می درگیر را مکاتب تمامی که است دیالکتیکی

دارد. خود در را خود تز آنتیمعنا و ساختارگرایی

کند می ممکن را معنا که شQQرایطی به را خQQود توجه و ساختارگرایی از کوشد می گQQQرایی کنQQQد. سQQQاختار می متمرکز معنQQQا، خQQQود نه و

بین متفQQاوت روابط و هسQQتند معنا واقعی حQQامالن که سQQاختارهاییدهد. دست به تصویری ساختارها، این عناصر در سQQاختارگرایی جسQQتن به »ویQQژگی گوید می درستی به الج دیوید

ی واسQQQطه به که کند ارائه تبلیغی الگوهQQQای کوشد می که است آنکرد.« تبیین و بندی طبقه را ادبی های داده انبوه توان می ها آن

(105 ( ص1382) )برتنز که است کند. سQQاختار می ممکن را معنا که است چیزی آن ساختار ما رسد می نظر به که کنQQد. هرچند می فQQراهم را معنا ظهور امکان

57

آفQQرینش در که سQQاختارهایی از هسQQتیم. و معنا ی آفریننده خودمان درجه درجه در کعنا نیسQتیم... اگرچه آگQاه کنند می بQازی نقش معنا روابط این زارع در تQQر، ژرف سQQطحی است. در تمایز محصول اول تQQر، گسQQترده مفهQQوم به سQQازد. یا می را زبQQان که هاست ناشنه بینآید. می وجود به را ساختاری هر که است عناصر بین رابطه این

واقعیت جسQQتجوی روش آن مفهQQوم وسQQیعترین به سQQاختارگرایی وتیگنشQQتاین، قQQول به آنهQQا، میQQان رابطه در منفرد چیزی در نه استچیزها.« نه )حقایق( است ها دانسته کل »جمع جهان

معنا معنQQای کتQQاب گQQرایی ذره از معناشناختی مطالعات در ریچاردزبخشد. می شکل زبان در دیدگاهی رشد به و گذرد برمی

بQQراولی، قQQول انQQد. به قوانین از هایی نمونه همه چیزها آنکه خالصه این قQQوانین، همین درون از و اسQQت، مربQQوط کلیQQات با فقط تداعی

از نه و – جهQQان در هم و ما اذهان در هم رفتارها، مکرر های شباهت بQQافت – گذشQQته فردی تاثرات شده احیاء های بدل های نسخه دروناست. جهان همان که گیرد می شکل ما معانی

–کالنت سQQنت دسQQتاورد شناسQQیی معQQرف عرصه در الگQQنر سQQوزان

یا نمادسازی که داند می نقشی بازشناسی خالصه طور به دو کاسیه گیرد می عهده به وقایع کردن( چیزها )فرموله تبیین در نمادین بیان

ما. گرداگرد و طبیعی نظم ایجاد نیز و23 و22 ( صص1371) اسکولز ذهQQنی فرآیندهای کلیه به جهانی گوید: »قوانین می استریل کلولوی می دیQQده انسQQان نمQQادین کارکرد همه از بیش که است حاکم اسنان

تعریفی همان )ناخودآگاه( با نابهشیار ضمیمه حتی او عقیده به شود مسQQائل آن دیگر امQQروزه دهند می دست به آن از روانکQQاوی در که

58

سبب که فرد به منحصر ای تاریخچه انبار نیست. آن فردی غرابتهای را ناپذیر. نابهشQQیاری جانشین باشیم موجودی ما از یک هر شود می شک بی که نمQQQادین کQQQارکرد – داد تقلیل کQQQارکرد یک به تQQQوان می

میQQان در یکسQQان قQQوانین با مطQQابق و انسQQان خQQاص است کارکردی و گQQیرد می انجQQام ها انسQQان همه قQQQوانین این جمع حاصل با عمال

دارد.« همخوانینویسد: می اسولز

ادبی مطالعQات در متمQایز جایگQاهی مQدعی تواند می ساختارگرایی مرجع عنوان به را ادبی نظامی نمونه تا است آن پی در که چرا شود

دهد دست به کند می بررسی که آثQQQQQاری تک تک بQQQQQرای بQQQQQیرونی تالش و ادبیQQات، مطالعه زبQQان مطالعه از حQQرکت با سQQاختارگرایی

Principles) ساختارسQازی اصQQول تعریف برای of structuration)نه که ادبیQQات عرصه کل در آثQQار میQQان واسQQطه به که آثQQار تک تک بر فقط برای را ممکن مبنای ترین علمی تا هست و بوده آن به است، حاکم

آورد. فراهم ادبی مطالعات دیگر نباید است ذهQQQنی و شخصی آنچه که نیست این مقصQQQود البته کQQار نQQوع این آنکه بQQرای باشQQد... اما داشته ادبی مطالعات در جایی بر کQار تا کQرد ایجQاد فکQQری چQارچوبی باید شود؛ بارور پیش از بیش

بگیرد. شکل آن مبنایفرمالیسم نقد تمهید ادبیQQات، در سQQاختارگرایی در ها دشQQواری بزرگQQترین از یکی

این همه از »ژنت« رسQQاتر ویQQژه اسQQت. به نظQQام به گQQرایش دقیق آن ادبی آثQQار مند نظQQام مطالعه برای مبادا که کرده گوشزد را خطر

کنیم. شده« تلقی تمام »و شیایی را ها

59

خطQQای توان می دارد قرار ساختارگرایی روی پیش که دیگری خطر که سرزنشی با نامیQQد. زیQQرا اثر فرمالیستی فرمالیسم نثQQار معمQQوال

) معنQQای به توجه عدم فرمالیستی یابد. خطای می ارتباط کنند، میmeaning)محتوای یا (content)ت. باید ادبی آثارQQتراف اسQQرد اعQQکه ک

از مهمی بخش ادبی هQQای نظQQام و ادبی آثQQار نQQاب صQQوری توصQQیف ناچQQاریم که نیست این در خطا اسQQت. اما سQQاختارگرایی کQQار روش امتنQQاع در خطا کنیم؛ جدا بقیه از مطالعه مورد مواد از خاصی وجوه

نیستند موجود وجوه تنها ها این در که است واقعیت این پذیرفتن در نظامی در وجوه این که است مسئله این بر اصرار در یا بسته کامال

اتهQQام این و بپذیند تQQاثیری ادبیQQات ورای جهQQان از آنکه بی کنند عمل ورای در را فQQرهنگی نظQQامی وجود که آید می واردی نقدی به اغلب

گیرد. می نادیده ادبی نظامی با فQQرم زنQQدان در نتها نه شود، درک درستی به اگر ساختارگرایی اما

سQQQطح چنQQQدین در کQQQاو و کند با بلکه کنQQQد، نمی پیوند قطع جهQQQان متفاوت، سQQطح در شQQود. سQQاختارگرایی، می روبQQرو آن با مستقیما

را متن هQQای ویژگی از یک هر معنایی وجه که زمان هر منفرد، متون اسQQت. ممکن شQQود می رو روبه جهQQان با دوبQQاره کنQQد، می بررسی

را وجه این االمکQQان حQQتی که شدند آن به فردی صورت به منتقدانی گQQاه کننQQد. حQQتی مجQQزا را ها ویQQژگی سQQایر بتوانند تا بگیرند نادیQQده

تQQوان یم که اند کQQرده وانمQQود سQQاختارگرا و فرمالیست منتقQQدان نادیQQده است ممکن راسQQتی به آنچه از بیش را ادبیQQات معناشناسی

معناشQQناختی هQQای ارزش و معناها که شQQود می این نتیجه گکQQرفت زبQQQQان چQQQQون اما خزند مر تحلیل درون به خQQQQبر بی یا دزدانه اغلب

سر بر هنQQوز اسQQت، ساختارگرایی ادبی ی نظریه در ما که شناسی،

60

چه دارد، فQQراوان تردید شQQناختی زبان توصیف در معناشناسی نقش پرداختن در تردید توان می نیز ادبی ساختارگرایی در که تعجب جای

نقطه این سQQاختاری نقد هQQا، این ی همه دیQQد. با وضQQوح به را آن به است. زیQQرا خط آن گرفتن نادیده و داشته را صنعت همین در دقیقQQا کارکرد باب در شناسی زبان دانش بر تواند می ادبی نقد که جاست

(29-27 صص )همامن بیافزاید زبان شQQدند. رد بQQودن« بودند »ادبی نQQامزد که هQQایی موضQQوع از بسQQیایر موضQQوع یا شQQاعر احسQQاس متمQQایز حQQالت با تQQوان نمی را ادبیQQاتکرد. تعریف هستند که گونه بدان تصویر و استعاره کاربر با متمایز

61

تخیل بر مبتنی شاعرانگیسیسم رمانتی در تخیل تهمیترمانتیک -تخیل

شاعر قدرت تنها تخیل بلیک، -ویلیاماست شعر چیز هوالیس. همه

شهود و طبیعت جادوی-شلیجهان از آشنایی غبار زدن کنار شهرمنثور شعر شاعرانه زبان شگرف تحولاجتماعی اخالقی مفاهیم از شعر استقالل پو آلن -ادگارشاعرانه هاله افتادن فرو -بودلرشود. می زندگی که شعری -رهبو

سمبولیسم. و -ماالرممعنا و اعتقادات شخصی، عاطفه از شعر رهایی و الیوت اس -تی

از خیQQال – شQQاعری تجربه و الیQQوت ریچQQاردز نظر از تخیل -مفQQاهیمالیوت نظر

شعر )تصویرگرایی( در -ایماژیسم

62

ها فرمالیست نظم از شاعرانگی عوامل و کیفیات بررسی از پس دیQQدگاه مقابل در بر که بQQوده این بر سQQعی پQQژوهش از بخش این در

کیفیت نQQQوعی توضQQQیح به قلب بخش سQQQاختار و شQQQکل بر مبتQQQنی از پس رو، این بQQQزنیم. از دست رویا و تخیل بر مبتQQQنی شQQQاعرانگی

بررسی به و تخیQQل، پQQیرامون ها رمانتیک دیQQدگاه به اجمQQالی نظQQری که نوآور شاعران دیدگاه ایماژیسم و سمبولیسم به منسQQوب عمدتا

هستند. شعر در انگلیسطی تصویرگرا( نقد و )نمادگرا.... بپردازیم. یا و کشف شعر، هنر، باره در ها سورئالیست نظر به

تئQQاتر در بحث نظر مQQورد که هQQایی ویQQژگی آن بررسی این در البته این همچون و اند شده تحلیل و انتخاب کند، یم پیدا اهمیت شاعرانه بسط و تQQQأثیر اسQQQاس بر قبل فصل همچQQQون عوامل و ها ویQQQژگی و بنQQدی طبقه شQQاعرانه تئQQاتر محتQQوای و سQQاختار در ها آن گسترش

اند. شده ارائه در نوانگلیسی نقد و ایماژیسQQتی سمبولیسQQتی، رمانتیک، شاعرانگی

انعطاف غیرقابل اغلب و کالسیک و سنتی قوانین مقابل در کدام هر نقش شQQQعر زبQQQان تعQQQالی در گیرنQQQد، می شQQQکل ادبیQQQات و شQQQعر

رویای بر مبتنی شاعرانگی بر تاکید بیشترین دارند. اما انکارناپذیری تئQQاتر در است سورئالیسم بنیQQاد که رویا اسQQت. زیQQرا سورئالیسQQتی

به نظر از تئQQاتر این که هرچند گQQیرد.و می را واقعیت جQQای شاعرانه عمیقا خQQود ارجQQاع خQQود و معرفQQتی غQQیر شQQکل در زبQQان کQQارگیری

شQQاعرانه تئQQاتر در زبان بحث که آنجا از ضمن است. در فرمالیستی در که شQQاعرانی هQQای دیQQدگاه به فصل این دارد. در اهمیت بسQQیار

کردند ایجQQاد عظیم تحQQولی منثQQور شQQعر زبان خصوص به شعر زبان ماالرمQQه، رمبQQو، بQQودلر، پو، شلی، مثل است. شاعرانی شده اشاره

63

جQQای دیگر شQQاعران این نظQQرات از بسQQیاری ... در و الیQQوت پاونQQد، وجQQود شQQعر به فرمالیسQQتی نگQQاه در رویا و رمز و راز تخیQQل، خQQالی

نیستیم. روبرزو داشت،رمانتیک تخیل

همه بQQرای بودنQQد. تخیل قائل تخیل برای بسیاری اهمیت ها رمانتیک حQQالی بQQود. در شQQعر ی باره در یا سنجیده بسیار ی نظریه منشأ آنهانداشت. شعر نظریه در زیادی اهمیت تخیل آن از قبل که

و دوره آن اعتقQQاد از بخشی داشتند، تخیل به ها رمانتیک که اعتقادی توانایی از که بودند واقف شعرا هنگام آQن بود. در فرد ذات به زمانه

توانستند نمی و برخوردارند خیالی عوابم آفرینش بریا آوری شگفت اسQQتفاده بی یا کنند تلقی کQاذب را توانQایی این که بقبوالنند خQود بر

به توانQQایی این کQQردن مهQQار هQQا، رمانتیک رغم به بگذرانQQد. بQQرعکس ضQQرورتی که بQQود چQQیزی از وجودشQQان کل سQQاختن محQQروم مفهQQوم بودنشان شاعر که داشتند اعتقاد ها داشت. آن حیاتی دلیل به صرفا شعر کسانی از بهتر بسیار توانند می آن کارگیری به با و است تخیل

کننQQد. آنها می متعQQارف مالحظات یا احتیاط فدای را تخیل که بگویند نداشته راه سر بر مانعی ذهنشان خالق جوشش وقتی که دیدند می

است. تر پرمایه شعرهایشان باشد،56 ( ص1373) باوره

نویسQQد: می آلمQQانی رمانتیک شQQاعرnovalis (1801-1772) نQQوالیس کنند می متهم گQQویی گQQزاف و گQQویی اغQQراق به را شQQاعران »مQQردم

از کننQQد... آنQQان نمی اغQQراق باید که چنان شاعران من، نظر در ولی بی است ایشQQان به متعلق که های جهان دارند اختیار در که نیروهایخبرند.«

64

8 ( ص1377) لوکاچ می هستی جهان کل مرکز شعر شعر که جهت این از شاعرانه تئاتر تفQQQاوت آنها با شQQQعری محتQQQوای در اما جهت هم ها رمانتیک با داند

دارد.William Blake( 1757-1827) بلیک ویلیام

با و است قابل الوهی ماهیتی تخیل باره در انگلیسی رمانتیک شاعرنویسد: می پیامبرگونه لحنی که است الهی آغQQوش اسQQت، ابQQدیت دنیQQای تخیQQل، عQQالم این »اما

گQQردیم. این بQQازمی آن به مان شده نباتی جسم مرگ از پس همگی چیزهQQایی ی همه پایQQدار است. واقعیت ابدی و نامتناهی تخیل، عالم

در کQنیم، می مشQاهده طQبیعت نبQQاتی آینQده در را ها آن نقش ما که همQQان که منجی، الQQوهی پیکر اسQQت. در موجQQود ابQQدی جهQQان این

ابQQدی شکل در چیز همه است، بشری تخیل و ابدیت راستین شجرهشود.« می ادراک خود

Blake (1939) P639 57 ( ص1373) باوره از نقل به

تخیل بQQاره در را پنداست استوارترین بلیک ها رمانتیک تمام میان در که است قQQدرت یک گوید: »تنها می اطمینان با خود که حدی تا دارد

تخیل او گمQQان شQQهود« به و تخیQQل، سQQازد، می شQQاعر انسQQان از شQQهود و تجلی عQQالم در بلیم راستین آفریند. منزلگاه می را واقعیت

خالق تخیل به کامل آزادی دادن از پس که خیQQالی جهQQان آن در بQQود، وی گمQQان به شQQود.و می رویت حسی هQQای داده دگردیسی و خQQود ها دیQQده از مشهود اشیای پس در درارد برمی حقیقتی از پرده تخیل واقعیت از هQQایی سQQرغ شناسQQیم می که اسQQت. دنیQQایی مانده پنهان

65

او یابنQQد. توجه بسط و شQQدند دنبQQال باید که دهد می دست به نهQQان بود. نامشهود دنیای به معطوف عمدتادیدی شمن دردانه را جهانی

وحشی، گل در را اسمانی وسنجیدن دست کف به را کرانگی بهساعتی درگذشت درا جاودانگی و

Ibid p.118

67 و66 ص1373 باوره از نقل به دارد کQQار و سر عQQام حقQQایق با هQQنر که عقیQQده این بQQاره در بلیک

و کلیت شQکوه بQرای احQترامی هیچ دهQد. او می خQرج به سختگیرینویسد: می و نیست عالم« قائل طبیعت راستین های »جلوه اسQQت. کQQردن خQQاص ارزش، مالک یگانه اسQQت، ابلهQQان کQQار »تعمیم

است.« ابلهان خور در عام دانش عQQام آگQQاهی دارد؟ وجQQود چQQیزی چQQنین آیا چیسQQت؟ عQQام طQQبیعتاست. خاص کلمه اکید مفهوم به دانش نوع هر چیست؟

Ibid p-777,778

64 ص1373 باوره از نقل بهنویسد: می رمانتیسم باره در لوکارچ زمQQانی آن. نQQوالیس شعر اخالقیات، و است رمانتیسم اخالق »شعر اسQQت...« لوکQQاچ شQQعر همQQان خQQود، وجQQود کنه در اخالق که گفت

7 ص1373 بیQQنی بQQود. جهQQان هسQQتی جهQQان کل مرکز شQQعر ها رمانتیک بریا

چQQیز اسQQت: کهمه شQQعری وجود وحدت شکل ترین اصیل رمانتیسم کس هیچ بریا و گاه چیز« است. هیچ همه و »یکی است. شعر شعر

66

فراگQQیر چQنین و مقQQدس چQنین معنا از سرشQQار »شاعر« چنین واژه نQQیز بعQQدی ادوار در تردید آلمQQان. بی هQQای رمانتیک بQQرای که نبQQوده

هQQدایای و ها قربQQانی بودند حاضر شQQاعران و مردمQQان از بسQQیاری منحصر را رمانتیسم آنچه ولی کننQQد، نثQQار شعر محراب به را خویش

بود... زندگی قلمرو تمامی به آن گسترش ساخت، فرد به سQQود غQQابت به گQQذارد، پایشان پیش سرنوشت که چیزی هر هر آنان

به را سرنوشت داند؛ ارتقاء ضروری امری ی مرتبه به را آن و بردند به یا بخشند شکل بدان بتوانند آنکه ساختند. بی بدل شاعرانه امری

ناپدید ایشان چشم برابر در زندگی ملموس شوند. واقعیت چیره آن واقعیت شQQعر، بخشQQید. واقعیت دیگر واقعیQQتی به را خود جای و شد

درونی. ناب نفس و وحQQQدت درون از که آفریدند ارگانیک و متجQQQانس جهQQQانی آQQQQنان

شQQمردند. بQQدین یکی واقعی جهQQان با را آن سپس بود یافته انسجام میQQان معلق جهQQانی یQQافت، گQQون فرشQQته خصQQلتی آنان جهان ترتیب

درخشید. می اثیری پرتوی با که زمین و آسمان شQQهر شQQد. تبQQدیل می خالصه شاعری و شعر در چیز همه آنان برای

بشر ذهن کنش گفت: »شQQQعر می نQQQوالیس که همQQQانظور کنش به ژرف آنQQان بQود، ها رمانتیک مQورد در زیسQتن هنر همان است«. این

برای احکامی به را شاعری و شعر هنر قواذنینی ترین درونی و ترینکردند. بدل زندگی11-7 صص1373 لوکاچ و جدید پرتQQوی که است آن از ناشی ها رمانتیک شQQعر منQQدی تQQوان

می مسQQحور چنان را ما و افکنند می طبیعت آشنای چهره بر جادوی بQQرآئیم. طQQبیعت ناپQQذیر مقQQاومت جQQذابیت علل جسQQتجوی به تا کنند

67

یافتنQQد. در می طQQبیعت در را خQQود اولیه الهام رمانتیک شاعران همه طQQبیعت بQQدون شQQد. ولی نمی خالصه طQQبیعت در چQQیز همه آنان نزد

تعQQالی لحظQQات آن به طبیعت پرتو در کردند. زیرا می عجز احساس و کشف به مشاهداتشQQQان از توانسQQQتند می که رسQQQیدند می بخشبرند. پی کائنات رموز به خود گمان به و برسند شهود61 ( ص1373) باوره

زیQQرا کند می رو زندگی و طبیعت به اش شاعهرانگی دذر رمانتیسم پنهQQان هQQای جلوه طبیعت خصوص به و زندگی هنوز رمانتیسم زمان

و ماشQQQینی با شQQاعرانگی در که داشQQQت. چQQیزی را اش شQQاعرانه تخیل شQود می متفQاوت آن زبQان و شاعرانگی زندگی شدن صنعتی جوید. می رروزمره زندگی از دور جایی در را عملکردش های حوزه

از هQQQراس یکنواخQQQتی. در از هQQQراس در روزمQQQرگی از هQQQراس درخودآگاه.

68

: نويسد مي باره

. دارد حيQQQواني بس و اخالقي غQQQير بس خصQQQلتي آنچه هر دانم مي

تخيل که دانم مي همچQQنين اما کنQQد، مي خQQود شيفته سخت را تخيل

و معنQQايي بي شQQب، فريفته دارد. چقQQدر شQQباهت خQQواب به چقQQدر

تنهايست.

shelly . percy .bysshe . ( 1792-1822) زدايي زبان و شعر شلي

را تخيل مسQQتقيم به . که است هQQنري قQQالب آن شعر شلي نظر از

فQQرم و رنگ چQQون چيزهQQايي واسQQطه به هنرها کنQQد. سQQاير مي بيQQان

و شQQعر ابQQزار که حQQالي اسQQت. در انسان از خارج که کنند مي عمل

است. زبان

به را شQQعر که لت مگل از متQQأثر شQQدت به فQQرد ديدگاه اين در شلي

يعQQني است بينQQايي مQQاده تQQرين سQQبک واسطه به داند مي هنر قرين

هستند. هگل پيرو رمانها کليه البته که زبان

: نويسد مي زبان و شعر مورد در شلي

69

ذات از ناشي اين که است تر درروني که کند مي کQQار زبQQان با شQQعر

زنQQدگي هQQاي روش و اعمQQال از تر مسQQتقيم انعکQQاس که است زبان

مخلQQوق خQQود نيروية که گونQQاگون ترکيباتي تواند مي و ماست درون

قQQرار صQQورتي به را زبQQان تخيل قQQوه چنان گيرد. زيرا قرار است آن

دارد. رابطه آن با که است زبان تنها نهاد بنياد دادي

Hoffman and Hynes, (1096) P.164

دارد. برتQري خQود در را زبQان بودن دادي قرار نظريه شلي نظر اين

انسQQاني هستي مشخصه صفت و انساني هاي فعاليت ساير به زبان

دارد. وجود مدرن صورت به زبان نگرش در است چندي

داشQQکلوفکي روش هQQاي فعاليت آن اصلي معرف در زدايي آشنايي

دارد. شعر در روماننيک منشائي نيز شود مي شناخته

تQQرکيب هQQزاران مخQQزن به ذهن کQQردن تبQQديل با شQQعر شQQلي نظر به

زيبQQايي از را حجQQاب رفت نمي تصورشQQان حQQال به تا که اي انديشه

چنQQان آشQQنا اشQQياي که کند مي کQQاري و گQQيرد مي بر جهQQان ي نهفته

نيستند. آشنا گويي که شوند

70

خQQواب و عريان زيبايي و زند مي کنار جهان از را آشنايي پرده شعر

جهQQان در موجQQود صQQور روح همQQان گQQذارد. که مي نمايش به را آلود

است.

محيط تQاثير تحت همچنQQان که شQود مي مQوجب که را نفريQني شعر

جهQQان که که بQQرد مي جهاني به را ما کند مي باطل باشيم اطرافيان

پنهQQان بQQاعث که را آشQQنايي غبQQار هاست آشQQوب گQQرداب برابر در را

دلمQان از را شQود. چشو مي وجودمQان انگيز حيرت هاي جنبه شدن

شده نابود و کند تکرار خاطر به ما ذهن که را جهان و زدايد... و مي

. آفريند مي نو از است

Ibid. p.187-188

معمQQول جهQQان نظم با که دارد را خQQود خQQاص نظمي شQQعري جهQQان

اين ساختار شدن پيچيده با کالم هر که است همين که است متناوب

ادراک زمQQان طQQول و شQQود مي مبهم ها فQQرم و شده گون دگر نظم

هQQاي فعQQاليت که است مضQQاميني از بQQاز هر که کند مي پيدا افزايش

اند. داده رابط را آن و کرده تأييد آن بسيار

71

سQQاختار و رمانتيک گويQQد: ديQQدگاههاي مي اسکونر که روست اين از

در گQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQرا

اگر حقيقت در و دارند مهمي پيونQQQQQدهاي هم با زبQQQQQان ی بQQQQQاره

. نداشتيم هم يي گرا ساختار و نبوده کار در رمانتسيسمي

220 ص اسکونر

دارد اشQQاره آن به شQQلي که شQQعر توسط جهQQان شدن آفريده نوع از

بخشQQهاي به کنيد )رجQQوع کند مي پيQQدا ربط هايQQدگر انديشه به بعدها

گويد: مي ديگر( هايگر

کلمات قالب به عالم« که در »وجود عنوان به وجود شدن مشکوف

است. آمده در

61 ص1384 یانگ

( 1849-809) پو آلن ارگارد

Edgar Allan Poe

به که است کQQرده مطQQرح شQQرطي چنQQان با را هQQنر اسQQتقالل مفهوم

که بيند مي اين در را حق شQQQود. و مي نزديک بسQQQيار کامل آمQQQوزه

72

را شQQعر که کند نمي سQQرايد. بQQاور شQQعر« مي خQQود »بQQراي صQQرفا

وجQQود »ميQQان که گويد مي باشQQد« وي حقيقت شQQعر نهQQايي »هدف

وجود عميقي و اي ريشه هاي تفاوت ذهني القائات شعري و حقيقي

ممکن حقيقت« غQQير شعر لجوج روغنهاي و آنها دادن دارد« »آشتي

است...

پر از بیش که معنا این نيسQQت. به هيجQQان شQQعر که گويد مي موکQQدا

آنکه گردد« یا »پالوده باید آید در شعری مصالح جز بتواند اندوه مثال

این به نQیز حQدی تا شQود. و(distaneed) دار فاصQله امQروز تعبQQیر به

بخشد. می آرامش را آن روح برکشیدن در با شعر که معناست

شQQهوائی. و نه عQQاطفی- و نه ست روحQQانی ندارد. شQQعر کاری بارل

نیسQQت، خارج جهان تقلید شعر که البته چیزهQQایی »بازسQQازی نهایتQQا

یابنQQد«. بQQدین درمی طQQبیعت از روح، پQQرده پس از حواس، که است

باشد شاعر 2آرکاری در که کسی نیست متکی جامعه به شعر ترتیب

یا سیاسی یا اجتمQQاعی اوضQQاع هیچ اسQQت. و شQQاعر نیز کامچاتکا در

21 -Ar cadyشاعرانه نام Arcadiaآرمانی طبیعت و زیبایی محل را آن شاعران که یونان در کوهستانی ای منطقه اند. دانسته

73

مگر تواند نمی جسمانی یا اخالقی سQQرکوب را هQQایی انگQQیزه موقتQQا

ها پQQدران هQQای سQQینه وحرارت شور همان با ما های سینه در که کند

درخشد. می

213 و212 ( ص1375) ولک

کQQامت داراي بخش سنت با شعر حدود قلمرو مرزبندي اين اينجا، تا

تضQQعيف تعQQديل بسQQيار هنر استقالل مفهوم پو، نزد کلن دارد تطابق

نتيجه کنQQد... اما مي تقQQبيح را پنQQدآموز شQعرهای اسQQت. گرچه شده

مي شQQاعرانه موضQQوعي مسQQتور »جريQQان مقQQام در پندآموز اخالقي

نيست مصQQنوع فضQQيلت توصQQيف شQQعر در که توانيد مي پQQذيرد. و

اسQQت. در ممنQQوع فضQQيلت ی »دربQQاره کQQردن موعظه و اسQQتقالل

آمQQوزي پند با را خQQود خصومت ديگر بار نمايش درباره هايش نوشته

نتيجه مهمل نQQام آنچه گویQQد« انتقQQال می دارد. »او مي ابQQراز صريح

شده. محول واعظه و نويس مقاله به ... بايد اند داده آن به اخالقي

خاطر طيب با نيست« اما داستاني امر هيچ قدرت در حقيقت الغاي

life)بQودن« زندگي »شبيه بعيد يا licencess)وافقتQد. او مي مQQکن

74

وسQQيله بخواهد آنکه بي باشد شQQما حقيقت بايد نويسد: نمQQايش مي

ورود جQQواز اخالق و حقيقت به پو تQQرتيب باشد. بQQدين حقيقت انتقال

و تر پايين اي مرتبه در دهد. ولي مي ادبيات به مورد در فقط ظاهرا

او نظر در رمان و نمايش يعني ادبي نوع دو از نQQازلتر لحاظ از دقيقا

اند. تقليدي هنر که اند شعر

مشQQخص کند مي اشQQاره آن به نظQQرات در که تضQQادهايي رغم علي

کQQانت هQQاي انديشه بQQراي هQQنر پردازان نظريه اولين جز پو که است

نQيز و گريزانه واقع و شQکنانه سنت شدت به آثار واقع آثار است. در

است. مطلب اين بر تأثيري

اعQQتراض به سر هQQنر به جويانه فايQQده معيارهQQاي تحصQQيل ضد به پو

اخالقي حس ميQQان کQQانت پQQيروان مختQQار شيوه به را برداشتند. ذوق

دهد. مي قرار

به مQاورايي زيبQايي مفهوم در رومانتيک گرايشات نوع اين رغم علي

هر ميکند تأکيد شود. او مي ديده پو هاي انديشه در هنر هدف عنوان

است. رازانگيز و ماورايي انگيز، غم غريب، مبهم، زيبايي

75

از صQرف بQردن اسQQت. لQذت سQتاره به رسQQيدن از پر شب »شQرق

رسيدن براي وار ديوانه دارد. تالش قرار ما برابر در که است زيبايي

وراي زيبQايي آمQيز خلسه بصQيرت از است. ملهم مأورايي زيبايي به

به زبQQان هQQاي انديشه گونه چنQQدين ترکيبات با تا کنيم مي ش تال گور

ابQQديت شايسQQته آن عناصر تنها بسا چه که بيQQابيم دست آن از خطي

سQQحر اين موسQQيقي يا شQQعر هرگQQاه که است جهت اين به اسQQت. و

مي کنQQد. گريه مي غQQرق اشک در را ما شQQاعرانه حQQاالت ترين انگيز

اينجا کمQQال، و تمQQام اکنون توانيد. هم نمي که اندوه سر کنيم..... از

لحظات موسيقي يا شعر که را انگيز وجه شاديهاي آن زمين روي بر

آوريم.« دست به اند داشته ماورايي به را آن از کوتاهي

به است بQQدگمان تشQQبيه و اسQQتعاره به متفQQاوت پو نQQزد شعر مفهوم

از اي لمحه فقط شQQعر او نظر از نQQدارد اعتقاد هم قیاس و تطابقات

مي ما به را خQQاکي غQQير علQQوي، شQQالی، دنيا. دنيQQاي اين وراي چيزي

نمايد.

76

و است برتر ذهQQتي قQQواي همه از خيQQال پو نظر از که است درست

مفهوم شد. اما مي رهمخون سترگ رازهاي آستانه به ما شعر مانند

آيد مي خQدا خيQال به نويسQQد« آنچه مي نيسQت. و خالل او نزد خيال

هم قبال ولی هسQQت، آيد مي آدمي خيQQال به آنچه نبQQود قبال و هسQQت،

نيست.« که کند خيال چنين تواند مي بشری است. ذهن بوده

نشQQده ترکيب کنون تا چيزهاييکه ترين پذير ترکيب فقط ناب »خيال

زيبQQايي و ضخامت از که گزيند مي بر زشتي يا زيبايي قلمرو از و اند

است.« خوردار بر

از منظQQورش و دارد نقش آفرينش جريان در تخيل که است مصر پو

بزرگQQتر تصQQور اين از خطQQايي گويد مي و است ترکيQQبي همQQان عقل

راسQQتین ابQQداع که نيست الهQQام یا غریQQزی سQQائثه از منبعث صQQرفا

است.

ويQQژگي در که است هQQايي تقابل از سرشQQار پو نظQQرات حQQال هر به

از رومانتيک الهQQQام در ماورايط و زيبQQQايي به اعتيQQQاد اند مQQQؤر عصر

از . غQQير است خالق غQQير تQQرکيب در خيQQال بQQودن عقالني طQQرفي

77

نکQQردن حQQالرد عين در هQQنري انديشه به گQQرايش هQQنر بودن سودمند

هنرمند ذهن به که است تQQQQأثيراتي مجموعه هQQQQنر حقيقت و اخالق

بر که تQQاثيري مهمQQتر . و است جQQادويي کوتQQاه هاي . استان نرسيده

نقل را پو از اي گفته خQQواهيم مي پايان . در گذاشت ها سمبوليست

ها بد و ها تهيه کQQردن آشQQکار در ها فعاليت تفکر به حد چه تا که کنم

حدودي تا البته هم باز . که است نزديک تئاتر به شدت به ها تئوري ه

. دارد اثر رمانتيکي باورانه شهود حدو.دي تا ها انديشه با تقابل در

که شQQود تصQQور چQQنين اند مايل شQQاعران ويQQژه به نويسندگان بيشتر

از و پردازند مي تQQأليف به آيند وجQQود شQQهدي شيدايي توعي از متأثر

پشت به نگQQاهي خوانندگان دهند اجازه که لرزند مي خود به کار اين

در اينکه به هQQاي انديشه تغيQQير به مبQQوط هQQاي ناپختگي . به بياندازند

بي هQQاي لمحه . بي يابند مي دست واقعي اهQQداف به حظه واپسQQين

نيامQQده دست به دنيا تمام معيار تمام نمايي پختگي با که پندار شمار

اوهام به کQQام . يQQرا شQQدند انداخته دور يأس سر از که اي پخته کامال

به اند محقQQاط ها کQQردن حQQذف به و ها کQQردن انتخQQاب به اند نبQQوده

78

ميلرها و ها چQQرخ به کالم يک در دردنQQاک هاي کردن پاک و ها افزون

دريچه و تاشو هQQای نردبQQان . به صحنه تغيير براي قرقره و طناب به

نه و نQQود در که سQQياه نوارهQQاي و سQQرخ رنگ ، خQQروش پر پنهان هاي

. است ادبي باز شعبده ملزومات از مورد صد يک از مورد

کرشمه پر ، زنان پر پر ناگهان ، گشودم را پنجره يکباره

، گذشQQته دوران مقQQدس شQQيوه با ، يQQافتم ايسQQتاده غQQرابي آنجا در

با . بل نايسQQتاد بQQاز حQQرکت از نQQيز اي . لحظه نکرد کرنشي کمترين

و آمد فQQرود آمد فQQرود من گاه خواب در فراز بر ، دان آداب اي شوه

آمد ؛ من خوابگQQQاه در افQQQراز بر درست ، پQQQاالس نيم مجسQQQمه بر

بس. و همين و ، نشست

همينه با ، ساخت بدل سوروري به مرا اندوه آبنوسي مرغ اين آنگاه

را کQQاکلت چند : » هر گفتم . بQQدو بQQود گرفته خQQود به که وقQQاري و

روزگQQار ترسQQوي و شQQوم غQQراب آن تو ، گمQQان بي ولي ، اند بريQQده

. کرديد سفر سرزمين باين تاريک ديار از که نيستي پيشين

؟ چيست شب جهنمي تيره کرانه بر را شريفت نام بازگو بمن

79

چنQQان که ناهنجQQار مQQرغ زين آمد عجيب سQQخنم : هرگز گفت غQQراب

. زيQQرا بيهQQوده و جا بي پاسQQخش چند . هر راند مي سQQخن آشQQکارا

پرنQQده ديQQدار مQQوهبت ، زمان اين تا اي آفريننده هيچ ک دانست ببايد

. نيافته خود خوابگاه فراز بر اي

که اي مجسQQمه فQQراز بر خQQويش خوابگQQاه فراز بر جانوري آي پرنده

و نشست آرام مجسQQQمه آن بر تنها غQQQراب . اما باشد هرگز نQQQامش

آن در را خQQود روح تمام . گويي راند زمان به را کلمه يک همان فقط

. گنجانده کالم

. نزد هم بر بالي و پر ، نگفت هيچ ديگر

اند پريQQQده اين از پيش هم ديگر يQQQاران گفتم بQQQدو آهسQQQته آنکه تا

اين از پيش ارزوهQQايم همچنQQان ؛ رود مي کQQرده رها مرا او بامدادان

. اند پريده

: هرگز گفت پرنده آنگاه

گفتم ، لرزيدم شدت به او ي سنجيده پاسخ و خاموشي شکستن از

نا صQQQQاحبي از . که ايست اندوخته و بهQQQQره گويد مي آنچه شک بي

80

را روزگQQار هQQاي رنج که ، بخت وازگQQون . صاحبي گرفته ياد خوشنود

تنها هQايش مرثيه و ها غQزل برگردان که آنجا تا ، کرده دنبال همواره

. است بوده هرگز انگيز غم کلمه همين

– پو آلن ادگار بودله

. آدمي کQQرد بيQQان خويش زبان به را پو هاي ويژگي از بسياري بودله

بQQراي از که ملعQQون شQQاعري و ميزيست که اي جامعه با تعQQارض با

پو ژرف شعر . او کرد مي استفاده هنري کار به خويشتن برانگيختن

ستايد مي راز و زر به را او گرايش و است بلورين گويي بسان که را

چند هر او آثQQار مايه بن هQQاي دريغه و پو شعري نظريات به نسبت به

. دارد عميق کششي است احساساتي بسيار گمان بر که

که است پرداخته مفهQQوم اين سQQبط به پو تعبQQير از اسQQتفاده با بودله

بيشQQتر کند رها آمQQوزي پند دست از بيشQQتر را خQQويش هQQنر هرچند

. بکشد پر غرض از فارغ ناب زيبايي سوي به توانست خواهد

81

هQQQQاي انديشه زبQQQQان بايد شQQQQعر که است تاخته نظر اين به بارها و

. باشد هQQنر با بيگانه اينچنين دنيايي ، سياست علم دنياي از برگرفته

جQQوان نويسندگان به . اندرزش نداشت اعتماد نيز الهام به نيز بودله

که را کسQQاني نطر و کند مي کمک الهQQام به روزانه کQQار که بQQود اين

. کرد مي مسخره را است کافي محض الهام بودند مدعي

را تحمل چيQQدگي به اعتقاد به اعتقاد و ناب هنر آموز پو همانند بودله

علQQوي ، فراطبيعي زيبايي يعني زيبايي هاي کنش با آفرينش روند در

. کند مي تلقين کننQQده مشQQوش و انگQQيز . غم مQQأنوس نا کم دست

جدال ي باره در او گفته مضمون حتي زيبايي درباره را پو نظر بودله

و نقل گQQور وراي . کند مي اشQQاره زيبQQايي در غQQرابت عنصر به غالبQQا

است چQQيزي بلکه نيست تنQQاوب عQQدم صQQرفا بودله و پو نظر زيبQQايي

بروز محال گمان و حد بر که مبهم اندکي چيزي غمناک و انگيز شرر

. دهد مي

نمادها و شQQباهت جQQان با را شQQاعر گQQاه گه بودله که کQQرد اذعان بايد

گشQQQودن به را آدمي مبهم وضQQQعي که . طQQQبيعي بيند مي روبQQQرو

82

بر اسQQتيال که را شQQاعر معمQQوال خوانQQد. بودله مي فQQرا معماهQQايش

اي آفريننQQده مقQQام در . در بيند مي آن به دادن شکل تغيير و طبيعت

.... تخيل از برخوردار

را آن و کQQرد مي حمله طQQبيعت از بQQرداري نسQQخه به همQQواره بودله

غريQQزه بر فقط مQQداري طبیعت با ضديت اين شمرد مي هنر دشمن

اعQQتراض بلکه نيست مبتQQني نQQاپرورده و روح امري از بيداري و ذوق

بودله نظر در . طQQبيعت هست نيز طبيعت ابلهانه هاي و شر معمQQوال

باشد. جنايت راهنمايي تواند مي فقط و است ساقط

طQQبيعت بر طQQبيعت جQQاي به انشQQان دادن قQQرار جQQاي به بايد هنرمند

. شود

مي فQQوران بيشتري شدت با انديشه است کننده محدود شکل چون

يا نورگير ميان ا آسمان تکه يک مشاهده با که ايد حکرده . توجه کند

عميق احسQQاس نما طQQاق يک زير از طا سنگ تخته دو يآ کش دود از

از وسQQيع اي منظQQره ديQQدن تا دهد مي دست ما به بيکQQرانگي از تري

کوه يک فراز

83

که است معتقد بودله که است مQQودي مولQQود با اصQQالت همه تقريبQQا

گQQرفتن نظر در با اعتقQQاد اين با زند مي هايمQQان دريQQافت بر زمQQان

از جQQاودان زيبQQايي آن به بودله است انگQQيز شQQگفت او کلي نگQQرش

از همQQواره . و سQQازد مي متمQQايز خQQواص از را مطلق زيبايي عناصر

مي دفQQاع بQQزرگ شهرهاي زندگي ظاهر جاذبه و مدرن زندگي تصور

آن . و نQQدارد اعتقQQاد پژوهي کهن و سيسم کالسي جنبه به . زيرا کند

مي که است معتقد و دهد مي قQQQرار پرسQQQتي طQQQبيعت مقابل در را

به تQQوان مي طQQرح تQQرين شQQگفت و تQQرين اصQQيل واالتQQرين در تQQوان

که شQود مي محقق ديگQري طQQبيعت آن در زيرا بود اعتنا بي طبيعت

. است هنرمند طبع و ذهن مشابه

نفQQرت توهينط را آن و کند مي رد را رئاليسم غضQQبناک لحQQني با او

حQQاکي عوام نزد که متغير » کلمه داند مي تحليلگران هدف به انگيز

غQQير دقيق توصQQيف معنQQاي به بلکه نيست آفQQرينش جديد روش از

. هاست ضروري

84

مي تQQرجيح که ها رئالیت یکی دارد مجود مند هنر گونه دو او نظر در

خQQواهم : مي گويند مي گروه اين بنامند مشرب اصحاب را آنها دهند

نمي من اينکه فQQرض به بگويم البته يا هستند که صورتي به را چيزها

گQQروه . ما آدمي منهQQاي جهQQان کنم بازنمQQايي داشتند مي وجود بودم

با را چيزها خQQواهم : مي گويند مي پQQرداز خيQQال : هنرمنQQدان ديگر

. بتابانم ديگر ذهنهاي به را آنها تاب با و کنم روشن ذهنم

مشهود جهان کل بولر نظر از هQQايي نشQQانه و ها تصQQوير منبع صQQرفا

. بخشد مي نسQQبي ارزشي و مکQQان آن بر خيQQال قQQوه که نمايد مي

آن به و کند مي هضم را آن خيQQال نQQيروي که است خQQوراک نQQوعي

. دهد مي شکل تغيير

: بودلر نزد شهود و تخيل

بر فراطبيعي و انگيز سحر نوي تا است رئح بازار تخيل بودله نظر از

تر صQQلب و تر مثبت چQQيز آن قQQدر . هر بيافکند چيزها طبيعي سياهي

. بود خواهد تر دشوار و تر ظريف تحقيق کار یاشد

85

نQQيروي که ميکند تQQاثير معما از آکنQQده جهQQان مغهمئ به رجعت با او

فلسفي هاي روش از نظر صرف که خداييست شبه اي قريحه تخيل

مي در را تشQQابهات و تظQQاهرات و چيزها پنهQQاني و عميق مناسQQبات

آغQQQاز در که صQQQورت طQQQرح و رنگ اخالقي معنا آدمي به . تخيل يآبد

. کند مي تجزيه را آفرينش همه . تخيل آفريد مجاز و شباهت جهان

: خيابان ي ال و گل

شQQعر در تQQوانيم مي را مQQدرن ازلي نمونه يا نخسQQتين صQQحنه دومين

، شQQده سQQروده1865 در که « بيQQابيم زرين هالۀ¡ کردن » گم مثنور

بQQودلر مQQرگ از پس سQQرانجام تا نکQQرد چQQاپ را آن اي مجله هيچ اما

. يافت انتشار

و ، شQQود مي مربوط بلوار به مستمندان چشمان نظير نيز شعر اين

؛ کند مي تحميل فرد بر محيط که است برخوردي ، نمايانگر واقع در

شQQQعر اين در . اما يابد مي پايQQQان معصQQQوميت دادن دست از با که

اجتمQQاعي طبقQQات از گQQروه دو ميQQان يآ ، شQQخص دو ميQQان برخQQورد

فQQردي ميQQان است برخوردي بيشتر بلکه پذيرد نمي صورت متفاوت

86

حQQال عين در انQQتزاعي غايت به که اجتماعي نيروي منزوي مشخصQQا

عQQاطفي لحن و تصQQاوير ، هQQوا و حQQال ، شQQعر اين . دي اند خطرناک

قصد شQQاعر رسد مي نظر به . و اند پQQاي گريز و کننQQده گيج جمگي

يحتمل و ، دارد نگه مQQQتزلزل و مQQQردد را خQQQويش خاننQQQدگان دارد

. است توازن و تعادل فاقد خودشنيز

و شQQاعر يک ميQQان گQQويي و گفت صQQورت به زرين هاله کQQردن گم

که يابد مي بسط معمولي شخصي و نQQام بد مکQQاني يعني در تصادفا

که معمQQولي . فQQرد شQQود مي رو در رو هم با خجالت نهايت در رسوا

. است داشQQته ذهن در شQاعران و هنرمنQQدان از واال تصوريد همواره

: خورد مي جا شدت به مکاني چنين آنها از يکي مشاهده از

که تو ؟ نQQQQام بد مکQQQQان اين و تو ؟ اينجا و تو ، عزيز ! دوست عجب

حقا ، بهشQQتي هQQاي ميوه طعامت و است اثيري هاي عصاره شرابت

. کند مي توزيع به شروع شاعر . سپس شگفتم در تو از

ها کالسQQکه و اسبها از حد چه تا من که ميداني خود تو شفيق رفيق

مي عبور بلوار عرض از عجله با داشتم که پيش چندي دارم وحشت

87

و کQQردم مي ورجه ورجه الي و گل ميQQان در هال همان در در ، کردم

نعل چهار سو هر از ناگاه مرگ آن در که متحرک آشوب اين خالل از

حرکQQQQتي طي ايم . هاله جسQQQQتم مي گريQQQQزي راه ، رسد مي سر

. فروافتQQQاد مکQQQادام الي و گل درون به و لغزيد سQQQرم از ناگهQQQاني

دست از کQQردم فکر بQQردارمش زمين از که نداشQQتم را آن شQQهامت

شQQدن شکسQQته تا دارد پي در کمQQتري نQQاراحتي ام صQQنفي نشQQان

شQQوري بخت هيچ ، گذشQQته اين از ، گفتم خQQود با و ، اسQQتخوانهايم

توانست خواهم پس اين . از باشد نداشته پي در تساليي که ، نيست

و بQQزنم ناشايست اعمQQال به دست ، کنم ولگردي ناشناس هيئتي در

. بسپارم هرزگي به تنن عادي فاني انساني هر مثل

مQQQQرا تو . فقط ام راضي فعليم وضع ! از وجه هيچ به ، من خQQQQداي

اينکه فکر از تQQازه نQQدارم را وقار و تشخص حوصله . بعالوه شناختي

پQQرويي با و بQQردارد را آن الکلي شQQاعران اين از يکي است ممکن

سQQعادتمند لQQذت ، لQQذتي . چه کنم مي کيف کلي ، گذارد سر بر تمام

که انسQQاني کQQردن سQQعادتمند مهمQQتر هم آن از ، انسQQان يک کQQردن

88

بکن را . فکQQرش شد خواهد ام خنده موجب عجبZ حQQتي ياX مثال

. شد خواهد اي مضحکه

نQQيز ما احسQQاس و است غريQQبي شQQعر اين احسQQاس مشQQابه قاعQQدتا

اينجا ميQQدانيم نQQيز ما ؛ بQQود خواهد آداب مبQQادي معمQQولي فQQرد همان

. نيستيم آگاه آن ماهيت از ولي است کار در خبري

، است شQده پرتQاب گQرداب يک درون به که ، مQدرن خيابQان انسان

با بايد قهرا و است خويش شخصي امکانات و منابع به تکيه از ناچار

. سودجويد بقا براي آنها همه از حراس و حول

حQQرکت با را خQQود بايد او متحQQرک آشوب يک عرض از گذر منظور به

نمانQQدن عقب بQQراي که بياموزد بايد و سازد هماهنگ و منتبق را خود

در بايد . او باشد از جلQQQQوتر قQQQQدم يک بايد کم دست بايد همQQQQواره

Soubresauts , mowement brusquesهاي و جهشها در يعنيQچرخش

بلکه بQQدنش و پاها با فقط نه هم آن ، شود استاد بريده و تند ناگهاني

. قلبش و ذهن با همچنيني

89

را جديد حرکQQات اين شهري مدرن زندگي چگونه ميدهد نشان بودلر

که دهد مي نشQQان حQQال عين در او ولي کند مي تحميل کس همه بر

شQQيوه معمQQاروار و متناقض نحوي به کار اين با مدرن زندگي چگونه

است بلد که . کسي کند تحميل افQQراد بر نQQيز آزادي از جديQQدي هاي

در تواند مي ، کند حQQرکت شQQهري ترافيک خالل از و ميQQان در چگونه

از عبQQور به قQQادر خQQود ترافيک که شهري پايان بي راهروي يک طول

. برود خواهد مي که جا هر . به است آن

به را شQQهري هQQاي مشقله گونه اين فرهنگ اصحاب و اخالق معلمان

ارزش هرگونه از بQQQري و حقQQQير ، مبتQQQذل ، پست امQQQوري عنQQQوان

شQQعر شQQاعر که زمQQان . ولي کرد خواهد محکوم معنوي يآ اجتماعي

به ، دهد مي ادامه حQQرکت به و کQQرد مي رها را خQQويش هاله بQQودلر

هاله يابد مي در شQQگفتي نهQQايت در و شQQود مي نائل عظيم کشQQفي

، ذاتي نه است عرضي امQQري ، هQQنر بQQراي ، شعري خلوص و تقدس

آنسQQوي در ، بهQQتر حQQتي يا ، خوبي همين به تواند مي شعر که اين در

نظQQير شQQعري غQQير و پست مکQQان آن در . يعQQني شQQود شQQکوفا بلوار

90

معماهQQQQاي از يکي شد زاده آن در قطعه ا»ي که بQQQQدنامي همQQQQان

چه هر شQQاعرانش که است آن ، قطعه اين در بودلر ديد از ، مدرنيته

اصQQيلتري و تر عميق نحو به . و شود مي عادي مردمان شبيه بيشتر

آشQQوب درون به را خود مدرن شاعر . اگر يابد مي شاعرانه خصلتي

که زنQQدگي همQQان – کند پرتQQاب مQQدرن جهان روزمره زندگي متحرک

به دارد اميد که است آن اساسي نمادهQQاي روزمQQره از جديد ترافيک

پQQاکي و خلQQوص ترافيک خطQQرات از رهQQايي و خيابQQان از مانQQدن دور

. کند حفظ را خويش

خواهد زاده ترافيک مرکز در که است هQQنري اثر نوع آن طالب بودلر

بQQQQودن آنجا دائمي خQQQQوف و خط از و آشQQQQوب پر انQQQQرژي . از شد

و سرمسQQتي هQQاي غQQرور از همچQQنين . و گQQرفت خواهد سرچشQQمه

آورده دوام کنQQون تا که مبQQارزي انسQQان مخQQاطره پر و لغزنده غرور

. است

زرين هاله ردن گم ترتيب بدين کسب بر دال است اي اعالميه نهايتQQا

از و ، هQQنر از جديQQدي شQQکل به شاعر قواي مجدد وقف و ، نو چيزي

91

چرخشهاي و ها جهش همان ، ان تند حرکات و ها وورجه ورجه قضا

است حياتي شهر خيابانهاي در روزمره ماندن زنده براي که ناگهاني

همين بعQQدي قQQرن در اوست خالقيت قQQدرت منQQابع حQQال عين در–.

هQQاي حQQرکت و ادعا حکم مدرنيسQQتي هQQنر و انديشه بQQراي حرکQQات

. داشت خواهد را سرمشق

است کنQQايي و آمQQيز طنز نکات ظهور منبع مدرن نخستين سحنه اين

زبQQان . در يابد مي بسط بQQودلر زبQQان روشQQنهاي سايه ميانجي به که

عين در بلکه است گل بQQراي مجQQازي غQQير واژه فقط نه فرانسQQوي

و دئQQانت ، کثQQافت ، لجن و الي بر دال است مجQQازي اي واژه حQQال

زبQQان . در آور نفQQرت و ناپسQQند چه هر از ، انحطQQاط ، فسQQاد ، پستي

و واال شQQکل معQQرف واژه همين کQQاربرد ، خطQQايي و شعري کالسيک

محترمانه

و تQQيز حQQالت بر کلQQودل پل ، دهد مي گQQواهي او دهنQQده تکQQان ظQQاهر

گاه گه بودلر که اي برنده تأکيد ، کرد مي ايجاد خويش کالم در عمدا

کالمت بر گQQذاري تأئيد به بQQودلر افQQراط به گوتيه تئوفيل ؛ گذارد مي

92

به را او ناگهQQاني و تند حرکQQات . نادار کند مي اشاره شعر قرائت بر

. کند مي توصيف رفتن راه هنگام

و آسQQيب که شخصQQيت از خواصي انQQواع وجQQود از روانپزشQQکي علم

نفس کمک که . بQQQودلر است . بQQQاخبر دارند رغبت رواني جراحQQQات

به توجه بدون ، را ها شوک اقسام و انواع خويش جسماني و معنوي

خQQويش کQQار و حرفه به را آنها با مقابله ولي ، مQQيزد پس آنها منشQQاء

و روشن تجسم ، جو مبQQارزه و رزمي نگرشي . اتخQQاذ بود کرده بدل

دوست ظQQاهري هئQQأت . بودلر است شوک برابر در دفاع همين بارز

که ، را گي کنستانتين خويش خQQواب در پQQاريس که هنگQQامي به غالبا

آنجا : چگونه کند مي توصQQQيف چQQQنين ، است بQQQودلر ميزبQQQان است

با درست را کاغذ ورق خQQويش مQQيز روي شQQده خم ، است ايسQQتاده

هنگQQام به را خQQويش پQQيرامون اشياء که کند مي بررسي دقتي همان

پس را چQQيزي خQQويش قلمQQوي و ، قلم ، مداد ضربات با چگونه ، روز

را قلمش و پاشد مي آب سQQقف به خQQود ليQQوان از . چگونه زند مي

کQQارش دقت و سQQرعت با چگونه ، کند مي امتحان خود پيراهن روي

93

او چنگ از تصQQاويرش مبQQادا ترسد مي گQQويي تو ، کند مي دنبQQال را

حQQتي ، است خQQورد و زد مشQQغول هميشه ، طدينسQQان ؛ بگريQQزد

را آنها است کQQرده مقابله خQQويش ضربات با و ، تنهاست که هنگامي

خورشQQQيد به موسQQQوم قطعه نخسQQQتين بند در . بQQQودلز زند مي پس

. اين کشد مي تصQQوير به را شQQگفتي نQQبرد چQQنين در خويش درگيري

بند کار حال در را شاعر که است بدي گلهاي از بخشي يگانه احتماال

. دهد مي نشان

بيش که کند مي متهم اين به را او بودله به اش شيفتگي وجود با ريو

از اي تQQازه اشکال خواست مي او . آنچه دارد هنري آگاهي اندازه از

به اي نامه در او بدهد ميQQدان بيشQQتر شQQاعر نبوغ .به که بود شاعري

. کند مي اشاره است ديگري کس من معروف بسيار اي جمله

و بايسQQتد کنQQار خQQود که است اين هQQدفش گويد مي آن توضQQيع در و

شQQکوفا : شاهد شنيد را آن و کند تماشا را اش انديشه گيري اشکال

که يعني ، دهم مي گوش آن به ، کنم مي نگاهش ، هستم فکر شدن

به بايد بلکه بسQQازد شQQعر عمد به و آگاهانه که نيست اين شQQاعر کار

94

نمQQايي شQQکل در اصل . اين بگيرد شکل خودش که بدهد اجازه شعر

اي» منشQQQQاء نQQQQيز واقع در و انجامد مي سوراليسم به عمل در اثر

. گرفت پا بيستم قرن آغاز که دانند مي جنبش

يافته انجQQQQQام کامل نظريه کند مي ارائه بين غيب نامه در رمبو آنچه

. است مقررات نو هر از خرسندي گنگ حس بلکه اند

اثQري هيچ ها شQعر اين اکQثر که دارد روم نثر زبان به داشراقها رمبو

رمبو اينخا جQQاي به است نمانQQده بQQاقي متحد آهنگ با ضد و تQQأخير از

کند مي ايجQQاد نامنتظر و درخشان تصاوير از انبوهي يآري به را شهر

. گيرد مي قرار ديگري روي يکي که

چه ديد مي خيQQال در فقط چيزها طQQاين مفهوم خود که است گفتني

بQQود خالف به . او بود نيافتاده دريا به چشمش هرگز کگه زمان آن تا

تصQQوير تا نداشت زنQQدگي تجربيQQات از غQQني اي گنجينه از بودگه از

دنياي مانند هم او تخيل دنياي . اما بگيرد شکل آنها بر هايش پردازي

مفهمو است . اين بQQود تر واقعي واقعيت خQQود از بQQودلي خQQاطرات

مي واقعيتط جهQQان وراي ديگQQري جهQQان چيزهاي که بين غيابا شاعر

95

اثر بيQQني غيب قQQدرت که کQQرد مي حس بQQودلر که حالي در . اما بيند

بQQرعکس . رمبو است شQQده داده ارزاني شQQاعر به که است قQQدرتي

به بايد کQQار اين بQQراي شQQودو مي بين غيب خQQود شاعر که بود معتقد

کند تجربه خواهش هم شديد و گسترده خواسته را خود ريختگي هم

به خQQود جنQQون ، رنج و عشق هاي شکل تحصيل با شاعر او نظر . به

چيزهQQايي سQQازد مي قQQادر را او که رسد مي شQQديد حساسيت نوعي

زبQQان بي چيزهQQاي و گلها زبان بودله ي گفته به بينند نمي ديگران که

. بفهمد را

: رمبو

نحوهQQاي با خQQود بر عQQادي رفتارهاي همه قطعي تحقير با رمبو آرتور

بQQراي انQQداختن، شQQگفت امر را خQQود بسQQته چشم و خودشQQان و دنيا

راهي شعر بود. کرده باز تازه کامال

اشراقها. کتاب رمبو( از شعر از )نمونه

: ها زندگي

96

هQQاي ايQQوان ( ، مقدس هاي )زمين اقدس اراضي عظيم خيابانها ، آه

؛ ر روزگا آن از ؟ داد ام امثQQال شQQرح که برهمني شد چه پرستشگاه

از دارم يQQاد به را ! ساعاتي بينم مي هنوز را پيرزنان حتي ديار آن از

از و ام، شQQانه روي دشت دست ، ها رودخانه طQQرف آفتQQاب و نقQQره

کبQQوتران از بهQQاران. طQQيراني هQQاي جلگه در ايستاده هامان، نوازش

هQQايي اينجQQا. صQQحنه من. تعبيQQدي هQQاي فکر دور غرنبند مي ارغواني

ناشنيده بياتي. غناهاي هرار نمايشي شاهکارهاي بازي براي داشتيم

نظQQرم در ايد يافته شما که هايي گنج تاريخ دادم. من مي نشانتان را

. چنانکه خQQردم شد گQQرفتن ناديQQده آگQQاهم هم کQQار عQQاقبت دارم. از

؟ شماست کمین در که بهتي پيش ، چيست . نيستيم ازل هيوالي

شعر در سمبولیسم های تکنیک باز حرکت از را مخیله شعری های وزن که گفتند می ها سمبولیست

بندد. می را خیال های بال و دارد می واقع حقیقت با که شد می شQQQروع آنجا از شQQQعر عرصه آنها نظر از

می پیدا ادامه نهایت بی تا عرصه این و شود رابطه )رئالیسته( قطع دیگر معQQنی از تر درست شQاعر تعبیر یک معنی گفت توان کند. نمی

و احساسQQات عظمت در که است این سQQمبولیک شQQعر است. هدف

97

کQQار این بQQرای نبرد. و میان از صریح و واضح تشریحات با را تخیالت بیQQاورد. یعQQنی وجQQود به است الزم شQQعر بQQرای که را محیطی باید

کار این سازد. و تیره و محو را روشن بسیار و صریح و زنده خطوط شQQده عQQادت معانی -دورانداختن2 کالسیک قواعد دادن -تغییر1 با را وجQQود به سابقه و زبان دستور اثر بر که هایی تداعی زدن برهم -با3

آورد. دست به توان می آمده آزاد خQQود سQQابق محQQدود قQQالب از که )شQQعری آزاد شعر آنها نظر از

و آهنگ به نسQQبت را خQQود واقعی ارزش کلمه تا شد شQQده( بQQاعث حکمQات موسQیقی بودلر که آنچه کند کسب شعر در دارد که صداییبود. خوانده

547-545( 1381) سیدحسینی

ماالرمه ( Malarme, Stephane) 1842-1898استفان

که طQQور همQQان زیQQرا، نیست سمبولیسم تجلی تنهQQایی به ماالرمه و دارد، قQQرار دور هQQای گذشQQته در جنبش ایم سQQرآغازهای گفQQتیم، دولیل ویلیه نQQQیز و بQQQود، تر نزدیک کاالرمه دوره به که ورلن بQQQودلر،

تلقی سمبولیسم پیشکسQQQوتان توانند می راسQQQتی به سه هر ادان، تجلی بگQQوییم بهQQتر یا سمبولیسن اصQQول ماالرمه همه این شQQوند. با

اساسی قQQوانین خQQود سQQخنتان و آثQQار با اسQQت. او جنبش این آموزه از: ایQQده عبارتند قQQوانین کQQرد. این توصQQیف و تعQQیین را سمبولیسم

همه از قبل و موسQQیقی جهQQان«، بQQودن »ذهQQنی اصل یعQQنی الیسم به بلکه شQQیئی توصQQیف مفهQQوم به نه امپرسیونیسم کالم، موسQQیقی

این اگر حQQتی – کند می القا شQQیئی که برداشQQتی توصQQیف مفهQQوماندیشه. جنبش از پیروی برای کوشش نیز و – باشد گذرا برداشت

98

ماالرمه نQQام ذکر که افQQزود باید نکات، این کردن خاطرنشان از پس منطقی و صQQحیح تواند می سمبولیست نویسQQندگان اسQQامی بین درعین در اما

131 ( ص1383) هادی بDDDودن فهم غیرقابل و غDDDیرعقالنی و شDDDاعرانه فضDDDای

ماالرمه اتندیشه در شاعرانگی کجا به بین نخستین بداند آنکه بی آغازید می شعر نوشتن به ماالرمه

ابیات و کلمات تبلور همچون شعر انجامد؛ می با سازگاری در تقریبا را خالق روش این نQQاب« اصل »شQQعر آمد. دکترین می پیدد یکدیگر

انجQQام بQQرای که شد مQQدعی و کQQرد منتقل دریQQافت عمل نظریه به شاعرانه تجربه گرفتن ولو شQQعر ی همه که نQQدارد ضQQرورت مطلقQQا پQQاره تکه چند گQQاهی و بیت دو یکی اغلب بQQدانیم؛ را کوتQQاه بسQQیار را شQQعر به مربQQوط هQQوای و حQQال انسQQان در تا اتست کافی شفاهی

ضQQرورت شQQعر یک از بQردن لQQذت بQرای دیگQQر، عبارت آورد. به پدیدبفهمیم. را آن معقول معنی که نیست، کافی حال هر به یا ندارد، شاعر جدایی که داند می اشرافی گیری کناره را آن کرهاوزر هرچند

ی اندیشه عمدی دشواری و بیان ارادی ابهام ی وسیله به واقعیت ازبخشد می بیشتری شدت آن به شاعرانه

نیسQQت، شQQعر با ذهنی برخورد ویژگی عقالنی درک که کشف این از سQQجنش بQQزرگ شعر هر بنیادی جنبه که گیرد می را نتیجه این ماالیه

است. آن بودن فهم از دور و ناپذیری346 و345 ص4 و3 ( ج1372) هاوزر

(I.A Richards( )T.S Eliot)

99

منحصر و ویQQژه نظQQرات نقطه حQQاوی ریچQQارادز و الیQQوت نظQQرات یعنی شعر، بودن غیرشخصی جمله است. از شعر ی باره در بروزی کنQQاتر شQQعر، بQQودن معنا نیسQQت. چند عاطفه بیQQان تنها شQQعر اینکه

آن. جQQدا درک و تحلیل بQQرای شQQعر خQQود از خQQارج اطالعات گذاشتن و تحلیل بQQرای شQQعر خود از خارج اطالعات شعر. کنارگذاشتن بودن بسQQیار خQQود زمQQان در ... که و اندیشه از شQQهر بQQودن جQQدا آن درک

خQQود در شQQعر به را مQQدار متن رویکردهیا هر نطفه و بQQود نوآورانه در شعر زبان کاربرد مورد در جالبی نظرات بخصوص داشت. الیوت

تئQQاتر در زبQQان بخش در که دارد شQQهر در کالم و موسیقی و نمایبشکرد. خواهیم بحث آن باره در شاعرانه

بQQرای ریچQQاردز که مفQQاهیمی به الیQQوت نظQQرات نقل از پس اینجا درپردازیم. می کند می تعریف تخیل واژه

T.S Eliot( 1965-1888) الیوت

(impersonalpoetry) شخصی جنبه از عQQاری شQQعری مفهQQوم به الیQQوترسد. می

اسQQت. عاطفه از گریز بلکه نیسQQت، عاطفه عنQQان کQQردن رها شQQعر (1383) اسQQت. ولک شخصQQیت از گریز بلکه نیست شخصQQیت بیQQان

3-2 ص زیبا ارزش بQQاره در تردیQQدش و شاعر برای نقد فایده بر الیوت تاکید

واگذاشQQتن مQQرز و حد بی و گنگ مفهQQوم بر دال تفسQQیر، و شناسیاست. خواننده ی عهده به هنری اثر معنای باشQQد، داشته مختلف معنای خوانندگان برای است ممکن شعر »یک

تفQQاوت شQQاعر نظر مورد معنای با که است ممکن معانی این همه وباشد«. داشته

100

300 ص هماناعتقاد از شعر رهایی

پس دارد، وجQQود شQQعر اگر دارد وجود ادبیات اگر است معتقد الیوت در شQQQدن سQQQهیم بQQQدون کامل شQQQعری یا ادبی درک داشQQQتن باید

باشد. داشته امکان شاعر اعتقادات که کنیم تصور است اشتباه در شQQده بیQQان های اندیشه ارزش صرفا

بQQودن صQQادق اینکه یا بخشد، می ارزش شعر به که گاست شعر یک که است زندگی به]شاعر[ دید خودمQQان دید با آن مQQوافقت معمQQوال تصQQور است اشQQتباه دارد« همچQQنین اهمیت که – داریم مقصQQود را

شQQاعر اعتقQQادات و ها اندیشه »که کQQنیم این و نQQدارد اهمیQQتی اصQQال محتQQاج بQQدان شQQاعر که اند اضQQافی عنصر نQQوعی به شQQبیه اعتقدات

عنصر این و دهد شQQQQQQکل و سر را اش حقیقی دسQQQQQQتمایه تا است ها تQQراژدی در شQQد.« )البته خواهد پاک شعر از زمان طی در اضافی

است( شده پاک عنصر این نQQوعی خوب شاعر سخن در ککه رسد می گیری نتیجه این به الیوت کنQQد، می تصQQدیق الیوت که طوری به شعر، یک اما دارد، وجود ابهاماست. شاعر برای شعر آنچه با است متفاوت چیزی خواننده برای

آید می پیش شQQعر سQQرودن در که چیزهQQایی بسQQیاری باره در شاعر شQQعر یک به »آنچه و دیگر کس هر که است اطالع کم طQQور همQQان

مولف« برای که دارد معنا دیگران برای قدر همان دهد می معنا153 و152 ( صص1373) اشمیت

باشQQند صQQریح سرسQQختانه که اعتقQQادات و ها اندیشه از نباید شQQعر می آن از مQQانع و شQQود می معنایی ابهام از مانع زیرا باشد برخوردار

بزند. شعر به را زندگی از خودش دید رنگ خواننده که شود

101

)شعری( شهود شاعری تجربه و الیوتنویسد: می دانته باره در ای مقاله در اذلیوت از هم و عمر از ای لحظه از هم دوگانه ای تجربه شQQQQQعر، یک تجربه

آدمی افQQQراد دیگر نیرومنQQQدتر تجQQQارب به که است زنQQQدگی سراسر نظQQیر بی نخست وهله در که احسQQاس و دارد. تجربه بسیار شباهت

که ای است. لحظه همراه وحشت با حتی و حیرت و هول با و است جQQامع و کامل نحو به دیگر بQQار نQQیز هرگز رود. و نمی یQQاد از گاه هیچ

هرگQQاه تجلی( و در شQQهود از حQQالتی به شQQد. )شQQبیه نخواهد تکQQرار و مQQتروک دهQQد، ادامه خQQود حیQQات به تر کامل تجربه قQQالب در نتواند

اما آرامQQتر احساسی صQQورت به شQQود. هرچند می اهمیت از عQQاریماند. می باقی آدمی وجود نهان در تر ژرف

دارد. ماندگارتر و پایدارتر حیاتی آنها از یکی نیز اشعار اغلب میان از133 ( ص1375) الیوت

اشاره خود شعری تجربه این به نوعی به دیگر ای مقاله در روسپینکند: می به باید داشQQتم می بیشQQتری فکری استقالل که بودم کودکی من اگر

که لQذتی تنها اما زدم می بQاز سر شکسپیر آثار مطالعه از کلی طور ناشی خQQاطر شادمانی داد دست من به شکسپیر آثار خواندن از بعد شQQده او آثQQار خوانQQدن خQQاطر به من از که بQQود ستایشی و تمجید از

فیQQتز خیام عمر کتاب از ای نسخه تصادفی، یی گونه به بود... لحظه سرشQQار و تQQازه دنیایی ناگهانی، رجعت همانند که برداشتم را جرالد

آورد. ارمغان به برایم روشن، و آیند خوش و دردناک احساس از134 ص همانالیوت نظر از خیال

102

پQQرس ژون سن از تحلیل ضQQمن دارد شQQعر بQQرای معیQQار دو الیQQوتSt.John Teres (1975-1887)اعرانه امر او، منثور شعر وQQمنطق را ش«

موضع در کنQد. و می وصف تصQاویر، مجموعه خیQال« همچQون قوه می صQQورت تصQQاویر از اسQQتفاده با شQQعر »کQQار که گوید می دیگQQری بعQQدی تصQQویر با یک هر که تصQQویرهایی ی فزاینQQده ی رشته گیرد. با

ظQQاهر. )در در تصQQاویر غQQیرمنتظره و سQQریع تQQرکیب با و آمQQیزد می خیQQال قQQوه منطق اینجا در نظم و انسQQجام وجQQود معQQنی به ظQQاهرا

است.( تصور ترتیب318 ( ص1383) ولک

(I.A.Richards) تحلیل را آنها که است قائل تخیل واژه بQرای جداگانه مفهوم شش ریچاردز

قرارند: این از اختصار به و شود یم اراده تخیل از که چیزی ترین رایج روشن، تصاویر -ایجاد1

کند. می توجه جلب همه از کمتر )یعQQنی است تشQQبیه و اسQQتعاره زبQQان منظور مجازی زبان -کاربرد2

زبQQان مقابل گویQQد( در می که نیست همQQان مقصQQودش مه زبQQانیدارد( تفاوت یاکوبسن مجاز و استعاره مفاهیم با )که حقیقی

ویQQژه به گیرند، می کار به تشبیه و استعاره که افرادی شود یم گفته هسQQتند. تخیل دارای باشد غیرمتعQQارف نQQوع یک از که صQQورتی در

هسQQتند. سQQخن در متنQQوع بسQQیار کارکردهQQایی تشQQبیه و اسQQتعاره تا که متفQQاوتی اشQQیای آن کمک به که است عQQالی نمQQودایر استعاره

و نگQQرش بر تQاثیر خQQاطر به شQQعر در اند نداشQQته پیوندی هم با کنون برقرار آنها میان ذهن که الفتی از و آنها تلفیق نحوه از که ای انگیزه

در که یابنQQد. کسQQانی می پیوند یکQQدیگر با شQQود می حاصل کند می

103

کسQQانی نگرنQQد، می ظQQاهری مقاصد به فقط تاثیرات تبیین و توضیح خواهند معمQایی را آنها کننQQد. ناچQQار می اشQQعار از نثری برداشت که

این تا آشQQکار و صQQریح صQQورت به مقصQQود بیان چرا اینکه یافت. اما برد می میان از را تاثیر حد مسلما است. بغرنج ای مسئله مسلما حQQالت از همدالنه بازسازی آن در که است آن از محدودتر -مفهوم3

شQQود. می اراده آنهQQا، عQQاطفی حQQاالت ویQQژه به دیگر افQQراد ذهQQنی او نمایشQQنامه اشQQخاص کند می فکر که منتقدی به نویس نمایشنامه

نQQداری.« تخیل کQQافی قQQدر به »او گوید می دارند غیرطبیعی رفتاری تخیل نوع این است. ارتباط برای ضرورتی مسلما

عQQادی طQQور به که عناصQQری پیوسQQتن هم به یعQQنی ابQQداع -قQQدرت4 و تلفیق در دیوانه اسQQت. آدم تخیل از دیگQQری مفهوم ندارند، پیوندی می پیشی ما از یکی هر به غQQریب و عصQQبیت مفQQاهیم کQQردن ترکیبگیرد.

است اشQQیایی میان مناسب پیوند از نوه آن تخیل، از دیگر -مفهوم5 عبQQارت مفهQQوم یکدیگرنQQد. این با ارتبQQاط فاقد عQQادی طQQور ه کهب یا غQQایت بQQرای و مشخص صورتهای به کبر به بخشیدن نظم از است

نه و شخصی مقصQQودی به محQQدود بلکه خودآگاهانه و عمQQدی لزومQQا این از موارید هنرها تکنیکی پدیدارها. موفقیتهای از مفروضی زمینه

است. تخیل نوع کار و سر آن با بیشتر که تخیل از مفهومی به رسیم می -سرانجام6

است.(Coleidge) کولریج سخنان از اصل بندی داریم. فرمول تخیل به انحصQQاری ای گونه به ما که جQQادویی و ترکیQQبی قدرت اینکه

کیفیQQات میQQان سQQازش تعQQادل« یا در را »خQQود دهیم می اختصQQاص سرزندگی و تازگی مفهوم دهد... یعنی می نشان ناسازگار یا متضاد

104

عQQاطفی حQQالت از بیشQQتر چQQیزی مانوس، و دیرینه چیزهای با همراه تسلط و بیدار همیشه وجدان عادی، نظم از بیش نظمی با معمولی، و تند یا عمیق احسQQاس و هیجQQان و باشد همQQراه نفس بر مسQQتمر

انبQQوه حجمی تبدیل قدرت موسقیایی... با لذت پرحرارت. احساس فکر یک کمک به افکار رشته یک کردن تعدیل و جرح تاثیر، وحدت به کQQولریج بQQرای تخیلو هQQای مQQوهبت هاست غQQالب. اینت احسQQاس یا

تعQQالی حQQوزه به تخیل بQQاره در را خQQود بعید تتبعQQات که بQQود طQQبیعی دیگر کس هر از دقیقQQQتر او )ترانساندانتالیسQQQم( بکشQQQاند، گQQQراییاست. نهاده شاعرانه ی تجربه بنیادین های ویژگی بر انگشت

می تQQرتیب ای مجموعه ناخودآگاه ای گونه به شاعر ریچاردز نظر از او که هQQایی انگیزه سازد؛ می خویش مقهور را عادت نیروی که دهد

اند شQQده بیدار آنها کمک به که وسایلی همان رهگذر از کند می بیدارآزادند. انگیزاند، برمی عادی شرایط که نبردهایی قید از

215 – 211 ( ص1375) ریچاردز ایثارلیست است نظم به اشQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQاراتی است الزم اینجا در

تصQQویری. شQQاعرانگی نQQوعی زیQQرا نبQQود شQQعر )تصQQویرگرایان( در در آن توضQQQQیح در سQQQQعی که هست آنها در پیراسQQQQته و فرمالیست

که خصQوص داشQQتند. به نQاب شQعر سQمت به حQرکت جریان اصQوالبودند. قائل نیز شاعرانه نثر برای یا ویژه اعتبار ها ایماژیست

Ezra) پاوند ازرا pound)اد ازQQذاران بنیQQویر« را ها ایماژیست گQQتص« کند یم عرضه زمان از ای لحظه در را عاطفی و ذهن ای عقده آنچه

نویسد: می و کند می تعریف سربکشQQد. ذهن درون تواند می باشQQدو گونه دو از تواند می تصQQویر

کننQQد؛ بازی ذهن با شاید بیرونی »ذهنی« است. علل صورت این در

105

شQQدند، می تلفیق شQQدند، می کشQQیده ذهن درون به صQQورت این در به که نمایند می چهQQQره تصQQQویری صQQQورت به و شQQQوند، می منتقل

»عیQQنی« تواند می تصQQویر دوم، گونه نیسQQت. در شQQبیه خودشQQان را آن واقع در بQیرونی عملی یا صQQحنه به خQQوردن گره باشد. عاطفه

مگر بQQرد می فرو خود در را چیز همه گرداب آن و کشد، می ذهن به ظQQاهر بیرونی اصلی چون کیفیات این و نمایشی، یا غالب یا کیفیات

شدند. میایماژیسم

یا اسQQت. گردابQQیی اندیشه یک از بیشتر چیزی تصویر گونه دو هر در داده نQQیروی بQQدان که شQQده عجین هQQای اندیشه از است ای خوشه که نیست چیزی آن در درنیامد جور مختصات این با است. اگر شدهخوانم. می تصویر مکن80 ( ص1371) جونز

آن که است ای عقیQQده چQQنین انی نویسQQد: »عرضه می سQQپس او از آزادی احسQQاس آن بخشQQد، می ما به را ناگهQQاین رهQQایی احساس که راه ناگهQQانی رویش احسQQاس آن با را مکQQان و زمQQان ی محQQدوده

بینیم. می هنری شاهکاری انبQQوه آثQQایر اینکه تا دهیم راائه تصQQویر یک زنQQدگی در که است بهQQترکنیم. تولید

طQQQQور به را ایماژنتیسم نشQQQQده منتشر قواعد از(F.S.Fdlint) فلینتدهد. می شرح خودکار

عینی خواه باشد، ذهنی خواه شیء، با مستقیم -برخورد12 باشد. نداشته نقشی عرضه در برد کار به ای کلمه نباید -مطلقا

106

تQQوالی با نه شQQود، سروده موسقیایی عبارتهای توالی با باید -شعر3عروضی.

نظر در را فلینت قاعده سه چیز هر از پیش باید که نویسد می پاوند حکمی را چQQیزی نباید هرگز زیQQرا جزمی حکمی چون نه البته داشت

سQQپس او طQQوالنی تQQأملی شQQده همچQQون کQQرد. بلکه تلقی جQQزمی به آنچه که کند می ارائه شQQاعرانه زبQQان کQQارگیری به در دسQQتورانی

هستند: چنین اختصار به است مربوط ما بحث به بیشتر نظرنبرید. کار به کند نمی آشکار چیزی که صفتی یا زاید کلمه -هرگزکنید. تلفیق ملموس امری با را انتزاعی -امری

شQQعری در شQQده بیQQان خQQوب نQQثری در این از پیش که را -چQQیزینکنید. تکرار متوسط

به خQQود ی نوشQQته کQQردن تکه تکه با کوشیدذ می وقتی مکنید -تصور نQثر دشQQوار انQQدازه بی هQQنر مشQQکالت بار زیر از شعری، های مصرعکنید. خالی شانه خوب

واژگQQان که باشد این بQQودن« فقط تQQاثیر »تحت معQQنی که -نگذاریدبکشید. دستمال کنید یم تحسین که را شاعری در یکی خاص نزیینی

ببرید. کار به را خوبش یا نکنید استفاده تزیینی هیچ از -یا که هQQایی ضرباهنگ زیباترین از را ذهنش خوالهد یم که آن -بگذالرید

البته کند، پر کند کشف تواند می )منظور بیگانه زبان یکی از ترجیحا از مثQQال اسQQت( بQQرای کلمQQات کQQاربرد و وزن و تQQرکیب در بیگانه

مشQQروط شکسQQپیر، غنایی اشعار دانته، شعر ساکسونی، مناجاتهای گوته غنQQایی اشQQعار کند. بگذارید جدا ضرباهنگ از را واژگان اینکه به کوتQQاه، و بلند هجاهQQای به آن، آوایی ارزشQQهای به خونسQQردی با را

کند. تجزیه مصوت و صامت به و ناموکد و موکد

107

در کند می جلب را خواننQQQده تخیل چشم که تنها شQQQعر از بخش آن گشو به آنچه اما نخواهQQد، دست از چQQیزی خQQارجی زبQQان به ترجمه زبQQان به را آن که کQQرد خواهد جلب را کسQQانی تنها شQQود می مربوط89-87 ص بخواهد. همان اصلی

را شQQQQعر که عقایQQQQدی مقابل در را خQQQQود تکلیف پاوند جهت این از هم یاکوبسن مورد در البته که کند می روشن دانند می ناپذیر ترجمه

داند نمی ناپذیر ترجمه را سفر شکل را ترجمه شد اشاره آن به قبال روشی را ترجمه حQQتی دانQQد. پاوند می شQQعر زبQQان ارائه از جدیQQدی

معQQنی نوسQQان متوجه آنکه شQQرط به داند می شعری متقدمین برایباشیم. اصلی متن در

اصQQولی تصQQویرگرا شاعر چند اشعار به پیشگفتاری در ها الیاژیست بQQرمی چQQنین را است بQQزرک ادبیQQات بQQزرگ شQQعرهای هم بنیQQاد که

شمارند: نه دقیQQق، واژه کQQارگرفتن به همQQواره اما رایج، زبQQان از -اسQQتفاده1

های واژه نه و دقیق تقریبا تزیینی. صرفا وزنهائی تقلید نه و – جدید حاالت بیان جدید- برای های وزن -ایجاد2

که بسا چه ما نظر تابانQQQد. به می بQQQار را کهنه حQQQاالت تنها که کهنه قQQراردادی. هQQای شکل در تا شود بیان بهتر آزاد شهر در شاعر وایت

است. تازه ای اندیشه ی منزله به تازه ضرباهنگی شعر، در موضQQوعات بQQاره در به نگQQارش مووضع انتخQQاب در مطلق -آزادی3

همچنان نیست، خوبی اتومبیل( هنر و )هواپیماها جدید مدرم زندگی گذشته ی باره در خوب نگارش که نیست. بدی هنر لزوما

108

به باید شQQهر مه داریم اعتقQQاد نیستیم. اما نقاش ما -تصویرسازی،4 و پرشQQQQکوه که هرچند مبهم کلیQQQQات به نه بپردازند دقیق جزئیQQQQات

(90 ص باشد. )همان مظنون تصQQویرگرایی، تصQQویرگرایان، نظر از تصQQاویر عرضه معQQنی به صQQفا

دارد. یعQنی اشQاره آن موضQوع نه عرضQه، ی شQیوه به نیست. بلکه دقیق کمنQQد. واژه منتقل خواهد می شاعر که چیزی روش ی عرضه

که نیست ای کلمه معنی به به بلکه کنQQد، توضQQیف را شی خود دقیقا که است ای کلمه معنی شی که باشد تاثیری همان کننده بیان دقیقا

چندان است. تصویرگرایان گذاشته شاعر ذهن به سرایش لحظه در شعرهایشQQQان بیشQQQتر ندارنQQQد. اگرچه تشQQQبیهات با کQQQاری و سر

است. استعماری کنند می اشاره نیز مطلب این به مدرن و جدید موضوع سراغ صرفا

بسیار نظریه به پایان )در نیست بدیع و نو کاری خلق معنای به رفتن می کQQQنیم(. آنها می اشQQQاره شQQQعر و نQQQثر بین تفQQQاوت در آنها مهم

نویسند: که اتهامQQQاتی از »یکی این کنند می وارد تصQQQویرگرایان به معمQQQوال است پاره پاره نثر بلکه نیست، شعر نویسند می آنان آنچه که است

نادرست برداشت این شQQعر قQQوانین به نسبت عمومی جهت از غالبا آیا اسQQت؟ کQQدام شQQعر و چپ نثر راستی به شود. اما می ناشی آزاد

هQQای مصQQراع در هرآنچه آیا اسQQت؟ مربQوط سطرها ترتیب به صرفا صQQورت به آنچه و است شQQعر شQQود می نوشQQته قافیه با و مسQQاوی

خط هیچ که است این اسQQQت؟... حقیقت نQQثر شQQQود نوشQQQته قطعه ) ( فQQور نQQدارد. پل وجQQود شQQعر و نثر بین مشخصی و قاطع فاصل سQQاز یک دو هر نQQثر و گوید: »شQQعر می فرانسوی ی برجسته شاعر

109

و نوشQQتن طQQرز سر بر مشQQکل مختلQQف.« پس کوکهQQای با هسQQتند با شQQاعر که است انسQQان روح تجلی نیبست. شQQعر ها فرم و قواعد

تاباند. می باز را آن دارد توان در هرآنچه در که ایماژلیست شQQQQQQQQQQعرای از شQQQQQQQQQQعری قطعه با را مطلب

نیسQQت. پایQQان ژاپQQنی هایکوهای به شباهت بی ایجاز و تصویرپردازیدهیم. می

شب، نیم آرام کنگره برفرازآویزان ماهدکل بلند ریسمان ارتفاع از

نمود می دسترس از دور چنین آنچهشده فراموش ای بازیچه است، بادبادکی

موحQQد. ضQQیاء و عالئی احمد ترجمه – کنگQQره مQQزار بر تی. ای هیQQوم اصفهان– 1 شماره اول سال– 1371 رود زنده نامه فصل

سورئالیسمرمانتیسم و سورئالیسم

مکاشفه دشمن وضوحاشیاء و تصاویر شاعرانگی

مگریتدالی

نقاشی و زبان مناسبتروزمرگی از گسستن و اشراق و شهود دنیای به ورود

انقالب و سورئالیسمکشف و -تحلیل1ابداع و کشف -تقابل2

110

-کشفابداع و -کشفتخیل و -کشفرویا و -کشف

رویا و -کشف3تصویری( و زبانی های بازی جدید، های )ترکیب انگیزی -شگفت

شعر( کهن )سرچشمه -جادوواقعیات میان شکاف در شاعرانه ای جرقه بودن -کالژگونه

پرانتز( در )آگاهی تحلیلی های نظارت -حذفخودکار( )نگارش اتوماسیون -نقد

شهودی( )درک -تصادفروا( ی باره در پرتون چهارگانه )نظرات -رویا

درونی گفتQQار قسQQمت گQQرفتن( در شQQعر بQدون بQودن )شQQاعر -شعربیاید. هرسرل

هنر و شعر بودن -حادثه کیفیت یا شQQعر در مQQأنوس و آشQQنا عQQالم نیروهQQای طیف زدن -برهه

تخیل مکاشفه ی شکنندهبیاید( ارتباط عدم بخش )در ارتباط عدم -زبانشود( اضافه منابع به تخیل?Ref) جنون و -شعر

سورئالیسم بیش و کم سورئالیست ادبیQQات هنرمنQQدان آثQQار با هQQنر اهخل اغلب

در و شناسند می را مکتب این و اصول حتی گاهی دارند. و آشناییاند. کرده مطالعه اثر باره

111

هنQQوز سورئالیسم با آشنایی ها سال وجود با که کرد اعتراف باید اما پنهانی انگیز شگفت های جلوه و العاده فوق جذابیت هنر جریان این

ای تQQازه ایجQQاد آنها آثار و عقاید در عمیق مطالعه بار هر باید که دارد ناب هنر جریان به سورئالیسم که اشرافی شود. از می کشف آن از

گQQرفت نظر در هQQنری مکتب یک تنها توان نمی را دارد. سورئالیسم تا باسQQتان زمQQان از که است ای شاعرانه جوهر کشف سورئالیبسم

هرآنچه در شQQاعرانگی اسQQت. کشف داشQQته وجود ناب هنر در کنون به ولی اند نخوانQQده را آنها هرکز سورئالیسم گQQذاران بنیQQان حتی که

این از اسQQت. شQQاید یافته بازتQQاب عقایدشQQان در مشQQهودی طQQور نصب در جریQQQQQQان این به نوسQQQQQQتالژیک کنش ای گونه که روست

دارد. وجود نو هنر شیفتگان ولی داشQQQQتند نQQQQزدیکی ی رابطه هم با رمانتسQQQQیم و سوررنالیسم

راهگشQQQQای را تخیل بQQQQود. رمانتکیها واقعی روشن هم آنها اختالف را آن دیدند. سوررنالیستها می صیت زیبایی، خدا، بزرگ، انتزاعهای

منطق از رهاننده که همچنان انتزاعها، گونه این از انسان ی رهاننده صQQوری قQQالبی سوررئالیستها برای دانستند. سعر می پاگیر و دست »فعQQالیت یک چون واقع در بیانش، طرز از مستقل بود کیفیتی نبود،

بگویQQد.... شQQعر اینکه بQدذون باشد شاعر انسان شد می ذهنی« بود ولی »خود« اسQQت، طریق از سورئال به ورود راه که داشتند اعتقاد فکر رمانتیکها که انQQQدازه آن به هنرمند حساسQQQیت که نبودند معتقد

را »خQQQQود«ی آنها رمانتیکها خودمQQQQداری دارد. به اهمیت کردند می خودآگاهانه فQQردیت آنکه بدون کند می جذب را تجربه در که نشاندند

کQQاهش به فروید و مارکس و دادوین بکشد. آرای رح به قهرمانانه و آن برابر در سورئالیسQQتها که بود. چQQیزی کرده تاکید خود با استقالل

112

به نیQQاز نومیدانه ابQQراز نبQQود، دار انسQQان عQQالمی تصور کردند مطرح هم رمانتیکها که حالی بود. در غیرمادی دنیاتی اهمیت دوباره کشف مQQرئی طبیعت در را خود ذهنیات نظریه هم و معنوی نیروهای قرائن

سورئالیستها جستند، می از خQQالی آنقQQدر که واقعیتی بر چشم عمدابستند. می بود شهودی ادراک

رمانتیسم: و سوررئالیسم سوررئالیستی، رشو به غیرعادی خواص دادن نسبت از عبارت بعضا

کلمQQات و مفاهیم و اشیاء گذاشتن هم کنار عادی، شایای بی ظQQاهرا اسQQت. متن با موضQQوع ی رابطه ریختن هم به و یکQQدیگر، با ارتبQQاط

شQQQQQQالوده اینکه نه مگر رسد نمی نظر به تاآشQQQQQQنا البته عمل این واسQQطه رمانتیک تصQQویر اما اسQQت؟ همین هم شعر در تصویرسازی

شهودی. حقیقت این انتقال به نیاز و شده الهام ادراک بین است ای ناپQQQذیر. ولی بیQQQان بQQQرای است وسQQQیله یک اسQQQت، سQQQازش یک

خQQالق نیسQQت؛ ناپQQذیر وضف بیQQان ها سوررئالیست تصQQویربرداریاست. ناپذیر وصف

او دهQQد. تصQQویر می الهام گیرد، نمی الهام سورئالیست ی نویسنده آفریند می را ذهQQنیت کنQQد؛ نمی بازنمایی را حساسیتی و ذهنیت هیچ

که آزادی، سQQوی به است پرشی انگQQیزد. تخته برمی را حساسیت و کلمQQات و مفQQاهیم وسQQیله. تقابل هم و است هQQدف هم واحد آن در

اسQQت. تخیل رهانیQQدن و قیاسی وجه شکسQQتن خQQدمت در متبQQاین(1375 )78 و76 ص بیگزبیمکاشفه( و )شهود وضوح

که کند می رو روبه بQQQزرگی مشQQQکالت با را ادبی منتقد سورئالیسم هQQQای نوشQQQته از بسQQQیایر اسQQQرارآمیزی و نفوذپQQQذیر از ناشی تنها

113

صQQQوری قQQQوانین به آن دایم اعتمQQQایی بی از ناشی یا سورئالیسQQQتی سوررئالیستی شعر کردن متهم حقیقت نیست. در هنرها و و ادبیات

Andre)کنQQد. می حکQQایت سورئالیسم کلی شQQناختن از بودن مهم به

Breton)دشمن »بزرگترین او نظر به وضوح گوید یم برتون که چنان ادبی شQQگردهای که بQQود آن دنبال به مکاشفه« است... سورئالیسم

ذخQQایر خواست می بلکه آورد، پدید ای تازه هنرهای یا کند پاالیش راداد. نجات اسارت از را روح و کند استخراج را هشیار نیمه ضمیمه80-76 بیگزبی

کQQرده ابQQداع پیشQQینیان از را هQQایی شQQکل بودند مصمم سورئالیستها رمQQان بQQاره در(Aragon) بگیرنQQد. آراگQQون کQQار به خQQود هQQدف بQQرایدهد. می توضیح پاریسی دهقان مبنایی عنوان به رمان مقبول شکل از بودم... که این دنبال به »من سQQنتی قواعد همه که کنم اسQQتفاده تQQازه رمQQان نQQوع یک خلق بQQرای داسQQتانی( )یا روایQQتی نه که زمQQانی بگQQذارد، پا زیر را نویسی قصه

منتقQQدان که رمQQانی پQQردازی شخصQQیت نه و باشد داشQQته با اجبQQارا که هQQایی سQQالح آن از کQQدام هیچ بپردازنQQد: بQQدون آن به خالی دست

بیاندازند.« کار به را شان ابلهانه شقاوت کند می کهکشان همیشه قراردادهیا از که ای منتقدانه واکنشQQQهای بگوید خواهد می آراگQQQون

»ترسQQیم هQQدفش که اثQQری مQورد در خQQورد، می آب رئالیستی رمان اسQQتهزای به بQرد. کتQQاب نمی جQایی به راه ذهن« است از تصQQویری

شQQاعرانه بیشنهای اینکه برای تنها ولی پردازد، می نویسی قصه کار کنQQد، کشف است شQQده آزاد رسQQوم مسQQئولیتهای قید از که را ذهنی

سQQلوک که بسQQیار زیبQQایی با است نQQثری مQQوارد اغلب در ماحصQQل،

114

از بالمQQانعی وجد با را انگQQیز شQQگفت امر طلب در سوررئالیسQQتیآمیزد. درمی زندگی فراوان امکانات و زبان قابلیت

شQQده خQQرد لغQQتی از هجQQایی چQQون فضQQا، از ای ذره هر نهQQایت »در نگQQاه رسQQوبی، مثل را، خQQود اسنانی ایمان از اتمی هر دارد، معنایی

شQQود. می بQQاز که است شQQنلی سQQکوت بادی. و وزش دارد. هر می انگشQQQتان نQQQوک با ملکQQQوت بنگQQQر، را سQQQتارگان بQQQزرگ خوشه این

مغQQاک نعQQره شیشه ه راب زند می کنQQار آهسQQته را موهوم ظریفش و رسQQاتند می نگQQران هQQای دل به را سQQحرآمیزش دهQQد. پیغQQام می

در نمایانQQد. ملکQQوت می نQQوری شQQعاعهای به را خQQود شQQده خQQامش آمیخته تمQQامی به منظQQره گوید: هوای می خود با نوازشی گرماگرم

لرزد.« می تمامی به باد وزش کمترین به معنا هوای معنا، با ظQQاهری واقعگQQرایی(Margritte) مQQارگریت سوررئالیستی نقاشی در

یک عنQQوان به تنها را تصQQویر و شQQود می داده نشQQان موهQQوم اشQQیاءفهمید. توان می خیال

در »آلیس ی نویسQQنده ( مثل1952) شخصی ارزشQQهای تQQابلوی در ها مقیاس عمدی تحریف با را عجیبش های عجایب« جلوه سرمزین

و تراشی ریش فرچه یک شQQQانه، یک گیالس، آورد. یک می دست به آسQQمان را دیوارهایش که را اتاقی کبریت، چوب یک و جاسوزنی یک

خQQودش علیه گQQرا عقل ذهن که کنند. ترکیبی پرمی دهد می تشکیلبرد. می کار به

واژه با ها فرمQQالیت .که کند می رفتQQار طQQور همان اشیاء با هاگریت و خQQود در شی جدید نگاه و شکل با بلکه روزمره کاربرد در نه اشیاءخود. برای

115