การแยกทางกล mechanical separation
DESCRIPTION
การแยกทางกล Mechanical Separation. ดร.วรวลัญช์ รุ่งเรืองศรี. การแยกทาง กล ( Mechanical Separation ). บทนี้เป็นการบรรยายการทำงานของอุปกรณ์เครื่องมือในการแยกองค์ประกอบของอาหารโดยทางกลหรือทางกายภาพ 3 ชนิด คือ - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
การแยกทางกลMECHANICAL SEPARATIONดร.วรวลญช รงเรองศร
การแยกทางกล (Mechanical Separation)บทนเปนการบรรยายการทำางานของอปกรณเครองมอในการแยกองคประกอบของอาหารโดยทางกลหรอทางกายภาพ 3 ชนด คอ
1. การเหวยงหนศนยกลาง เปนการแยกของเหลวทไมละลายในกนและกน หรอแยกของแขงออกจากของเหลวโดยการใชแรงเหวยงหนศนยกลาง
2. การกรอง เปนการแยกของแขงออกจากของเหลว โดยการใหของผสมไหลผานวตถทมรพรน
3. การบบอด เปนการแยกของเหลวออกจากของแขงโดยใชความดน
1. การเหวยงหนศนยกลาง (CENTRIFUGATION)
1. การเหวยงหนศนยกลาง (Centrifugation)
• แรงเหวยงหนศนยกลางเกดขนเมอวตถดบถกหมนเหวยง
• ขนาดของแรงขนอยกบ รศม และความเรวของการหมน รวมทงมวล (ความหนาแนน) ของวตถทถกเหวยงไปรอบ ๆ
• ในการแยกของเหลวทไมละลายเปนเนอเดยวกนในเครองเหวยง เชน อมลชน
• ของเหลวทมความหนาแนนสงกวาจะเคลอนทไปยงผนงของภาชนะและของเหลวทเบากวา (Aqueous Phase) จะอยอดเขามาดานใน
ในการแยกอมลชน (สมมตเปนประเภทนำามนในไขมน) โดยใช bowl centrifuge ในคำานวณรศมของทอสำาหรบสงวตถดบ (Feed) ทำาไดโดยใชสมการ
rn2 = (ρAr1
2 - ρBr22) / (ρA - ρB)
rn เรยกวา นวตรอนโซน (neutral zone) = แนวระหวางของเหลวแนวระหวางของเหลวทมความหนาแนนมากและนอย
r1 เปนรศมของชนทมความหนาแนนมาก
r2 เปนรศมของชนทมความหนาแนนนอยกวา
ρA , (Rho) เปนคาความหนาแนนของชนทม
ความหนาแนนมาก (kg/m2)ρB เปนคาความหนาแนนของชนทมความหนา
แนนนอย (kg/m2)
1
• ถาตองการแยกของเหลวทหนาแนนนอยกวาออกจากของเหลวทหนาแนนมากกวา เชน แยกครมออกจากนม ทำาไดโดยการลดรศมของชนดานนอก (คา r1) นนคอการลดรศมของชนนวตรอนโซน
• ในทางกลบกน ถาตองการแยกของเหลวทมความหนาแนนมากออกจากสวนทหนาแนนนอยกวา เชน แยกนำาออก จากนำามน รศมของชนนอกและชนนวตรอนโซน จะตองมคาสงขน
ตวอยางโจทยท 1: ในการแยกอมลชนประเภทนำามนในไขมนโดยใช bowl centrifuge ใหคำานวณรศมของนวตรอนโซน เพอใหสามารถตดตงทอสำาหรบสงวตถดบไดถกตอง
ตงสมมตฐาน ความหนาแนนของเฟสตอเนองเทากบ 1,000 kg./m3, ρA ควานหนาแมนของนำามน เทากบ 870 kg/m3, ρB โดยมรศมของทางออกจากเซนตรฟวจเทากบ 4 cm, r2 และ 5 cm, r1
rn2 = (ρAr1
2 - ρBr22) / (ρA - ρB)
=rn =
= 0.092 m หรอ 9.2 cm
1
ในการทำาใหของเหลวใสดวยแรงเหวยงหนศนยกลางสามารถคำานวนอตราการเคลอนทของเหลวใสได โดยใชความ หนาแนนของอนภาคและของเหลว, ความหนดของของเหลว และความเรวรอบในการหมนเหวยง ดงแสดง ในสมการท 2Q =
Q = อตราไหล (m3/s) ของเหลวใสในเครองเซนตรฟวจω (2πN/60) = ความเรวเชงมม V = ความจของเซนตรฟวจ (m3) D = เสนผาศนยกลางของอนภาค (m)ρs = ความหนาแนนของอนภาค (kg/m3) ρ = ความหนาแนนของของเหลว (kg/m3) μ = ความหนดของของเหลว (Ns/m2) r2 = รศมของโรเตอรเครองเหวยง (m) r1 = รศมของของเหลว (m) N = ความเรวรอบ (รอบตอวนาท)
2
• สำาหรบอนภาคทมเสนผาศนยกลางขนาดหนง
• เวลาเฉลยของอนภาคทอยในสารแขวนลอยจะเทากบเวลาสำาหรบอนภาคทจะเคลอนทผานของเหลวไปยงผนงของเครองเซนตรฟวจ
t = (3)เมอ t เปนเวลาทอนภาคอยในเครอง (s) ดงนนจงสามารถปรบอตราการไหล (Q) เพอใหไดอนภาคทมขนาดในชวงทตองการ และV คอความจของเซนตรฟวจ (m3)
ตวอยางโจทยท 2เบยรซงมความหนาแนน 1.042 kg/m3 (ρ) ความหนด 1.40 × 10-3 Ns/m2 (μ, Mu) ประกอบดวยของแขงซงมความหนาแนน 1,160 kg/m3 (ρ𝐬) อย 1.5% ถกทำาใหใสดวย bowl centrifuge ซงมความจ 0.09 m3 (V) ดวยความเรวรอบ 10,000 รอบ/นาท (N1) อตราการไหล 240 I/hr (Q1) bowl centrifuge มเสนผาศนยกลาง 5.5 cm (rw=0.0275m) โดยมเสนผาศนยกลางของทางออก 4 cm (r = 0.02 m) ใหคำานวณผลของอตราการไหล (Q2) เมอเพมความเรวรอบเปน 17,000 รอบ/นาท (N2) และขนาดอนภาคเลกทสด (D) ทสามารถแยกไดทความเรวรอบสงขน (หา Q2 และ D ?????)
หา Q2 ?Q = (2)
• อตราการไหลเดม Q1 =
• อตราการไหลใหม Q2 =เนองจากสภาวะทกอยางเหมอนเดมนอกจากควานเรวรอบซงเปลยนไป สามารถหา Q2 ไดโดย• =
=
ดงนน Q2 = 2.89 เทาของ Q1
= (หาร 3600 เปลยน hr เปน s)Q2 = 0.192 I/s
= (0.192 I/s) × 0.001 m3/I (คณ 0.001 เปลยน I/s เปน m3/s)
= 1.92 × l0-4 m3 /s
ในการหาอนภาคทมขนาดเลกทสด (D) คำานวณไดจากสมการท 2
D2 =
==
D == 2.12 × 107 m
• = 0.212 μm
1.2 เครองมอสำาหรบการแยกดวยการเหวยงหนศนยกลาง (Centrifugation) เครองเซนตรฟวจแบงไดเปน 3 แบบ สำาหรบใชใน
1. การแยกของเหลวทไมเปนเนอเดยวกน
2. การทำาของเหลวใหใสโดยการกำาจดของแขงทมปรมาณเลกนอยออกไป (การทำาใหใสโดยการใชแรงเหวยงหนศนยกลาง)
3. การกำาจดของแขงหรอนำาออกไป
1.2.1 เครองเซนตฟวจเพอแยกของเหลวออกจากของเหลว (Liquid-liquid centrifuges)
• เครองแบบทงายทสดในกลมนคอ เครองเหวยงทรงกระบอก
• เครองประกอบดวยโรเตอรซงเปนภาชนะทรงกระบอกในแนวตง และหมนอยในโครงนงดวยความเรวรอบตางกน
• โดยของเหลวสองชนดจะถกแยกออก เปน 2 ชนดวยแรงเหวยงหนศนยกลาง โดยของเหลวทหนาแนนกวาจะอยตดกบผนงของภาชนะ ของเหลวทงสองจะไหลแยกออกมาตามทางออกตางกน
• นยมใชในการแยกนำามน• http://www.youtube.com/watch?
v=J6xc3nQ_5xY
1.2.1 เครองเซนตฟวจเพอแยกของเหลวออกจากของเหลว (Liquid-liquid centrifuges)
• เครองเหวยงแบบดสก (disc bowl centrifuge)
• ใชสำาหรบกรณทชนของเหลวบางกวา โดยจะใหการแยกทดกวาเครองเหวยงทรงกระบอก
• นยมใชในการแยกครมออกจากนม และเพอทำาใหนำามน สารสกดจากกาแฟหรอนำาผลไมใส
Disc Stack Centrifuge: http://www.youtube.com/watch?v=bzXUiLajVlgDisc Stack Centrifuge Milk process: http://www.youtube.com/watch?v=8F5XIT8btb8
• จานนจะมชองใหของเหลวไหลออก • ของเหลวจะไหลเขามาทางฐานของ
จานทวางซอนกนอย• ของเหลวทมความหนาแมนสงกวา
จะเคลอนทไปยงผนงของภาชนะตามชองของแผนจาน
• สวนทหนาแนนนอยกวาจะถกเหวยงใหอยชนในเขามาดานศนยกลางและอยบนผวดานบน ทำาใหเกดการแยกทดขน
1.2.2 เครองเซนตรฟวจทใชทำาใหของเหลวใส (Centrifugal clarifiers) • เปนเครองเซนตฟวจแบบ
งายทสดในการแยกของแขงออกจากของเหลว
• ของแขงจะสะสมกนเปนเคกอยทผนงของภาชนะและเมอมความหนาตามทกำาหนดไวกจะถกกำาจดออกทางฐานภาชนะอยางอตโนมต
Nozzle centrifuges or valve discharge centrifuges• ในการทำาของเหลวทมของแขงความเขมขนสงใหใส นนจะใชเครอง เซนตรฟวจแบบหวฉดหรอแบบวาลวดสชารจ
• เครองเหลานคลายคลงกนเครองเหวยงแบบดสก แตภาชนะจะมรปรางแบบกรวย 2 ใบ ควำาเขาหากน
• เครองเซนตรฟวจเพอทำาใหของเหลวใสนใชไดกบนำามน นำาผลไม และแปง หรอใชในการเกบเซลลยสต
Valve discharge centrifuges: http://www.youtube.com/watch?v=_KtsBe34GHk
1.2.3 เครองเซนตรฟวจสำาหรบกำาจดตะกอนหรอนำา• เครองเซนตรฟวจสำาหรบกำาจดตะกอนใช
สำาหรบอาหารเหลวทมของแขงปนอยในปรมาณสง
เครองนมหลายแบบ เชน • Conveyor bowl centrifuge• Screen conveyor centrifuge• Basket centrifuge• Reciprocal conveyor centrifuge
• conveyor bowl centrifuge http://www.youtube.com/watch?v=OtjpdOVMoUg
• screw conveyor centrifuge http://www.youtube.com/watch?v=FhS5vN4r5LA
• เครองเซนตรฟวจแบบไฮโดรลก: ใชในการแยกของแขงทเปราะแตกได เชน แยกผลก ออกจากของเหลว
• สำาหรบเครองเซนตรฟวจแบบตะกรา (basket centrifuge)
• จะมตะกราโลหะซงมรพรนและมตวกลางสำาหรบการกรองไวบนตาขายน
• ตวอยางการประยกตใชเครองน ไดแก การนำาโปรตนจากสตวและพชกลบมาใชใหม การแยกของเหลวจากกาแฟ โกโก และชา และการกำาจดตะกอนในนำามนbasket centrifuge: http://www.youtube.com/watch?v=YC6GsJMEUwU
2. การกรอง (FILTRATION)
2. การกรอง (Filtration)• การกรองเปนกรรมวธการทำาของเหลวใหใส
โดยการกำาจดอนภาคเลกๆ ของของแขง เชน ไวน เบยร หรอเพอแยกของเหลวออกจากของแขงโดยการกรองเนออาหาร เชน นำาผลไม
2.1 ทฤษฎ• เมอสารแขวนลอยเคลอนทผานแผนกรอง
อนภาคแรกจะถกจบอยในตวกลางการกรอง• เปนผลใหของเหลวสามารถเคลอนทผานแผน
กรองไดลดลง ดงนนความตานทานการไหลจงเพมขน
• จงตองมการเพมความแตกตางของความดนเพอรกษาอตราการไหลของสารทกรองได แสดงอตราเรวของการกรอง ไดดงตอไปน
อตราเรวของการกรอง =
2.2 เครองมอ2.2.1 เครองกรองโดยใชความดน (Pressure filter)เครองกรองแบบแผนเพลท (plate and frame niter press) : • ใชแผนกรองผาหรอกระดาษ • ของเหลวจะถกป มเขาไปในเครองอดนและ
กรองผานแผนผากรอง • วธนใชเงนลงทนคอนขางตำาและประยกต
ใชไดกบอาหารหลายชนด การดแลรกษางาย
• แตวธนใชเวลานานและแรงงานสง• plate filter:
http://www.youtube.com/watch?v=n6fTdvqCWk8
Shell and leaf filter : http://www.youtube.com/watch?v=K9cjECvMPZ8
เครองกรองแบบ shell และ leaf • เปนเครองทชวยแกปญหาการใช
แรงงานสงนและปญหาความยงยากทเกดขนในการใชเครองกรองดวยความดนแบบแผนเพลท
• เครองประกอบดวยชนนอก (leaves) ซงมรตาขายและเคลอบดวยวสดกรองและตรงอยบนโครงซงมชองทางออกสำาหรบของเหลวท กรองได
2.2.2 เครองกรองแบบสญญากาศ (Vacuum filters)• เครองกรองแบบสญญากาศเปนเครองท
ทำางานทความดนตำา• มตนทนสงในการทำาสญญากาศ • สามารถใชเครองนแบบตอเนองได• ในขณะทเครองกรองแบบแผนเพลททำางาน
แบบตอเนองไมไดเพราะตองลดความดนลงเพอแยกเคกออก
• ม 2 แบบ คอเครองกรองแบบลกกลงหมน (rotary drum filter) และเครองกรองแบบ จานหมน (rotary disc filler)
เครองกรองแบบลกกลงหมน (rotary drum filter)
• ประกอบดวยถกกลงทรงกระบอกทหมนอยางชาๆ
• โดยผวหนาของลกกลงแบงเปนชองแคบๆ
• แตละชองจะมแผนกรองอยดานในและตอเขากบป มสญญากาศตรงกลาง
• เมอลกกลงหมนไปในภาชนะของเหลว ของเหลวจะไหลผานแผนกรอง
• rotary drum filter 1: http://www.youtube.com/watch?v=gzCLXe2xQAs
• rotary drum filter 2: http://www.youtube.com/watch?v=89toDQs4-BM
และเครองกรองแบบ จานหมน (rotary disc filler)
• เครองกรองแบบจานหมนประกอบดวยชดจานในแนวตงซงหมนอยางชา ๆ ในอางของเหลว
• จานแตละแผนจะแบงออกเปนสวน ๆ และแตละสวนจะมรทาง ออกทไปรวมทแกนตรงกลาง มใบมดตดตงทแผนจานเพอกำาจดเคกออกไปอยางตอเนอง
• rotary disc filter: http://www.youtube.com/watch?v=stcZBKcE5LA
3.การบบอด (EXPRESSION)
3.1 ทฤษฎ• การบบอดสวนใหญจะใชในการสกดนำามน
และนำาผลไม • โดยบอยครงทจะใชรวมกบการลดขนาด
เพอเพมผลผลตของผลตภณฑทำาใหสามารถสกดองคประกอบของสารจากวตถดบ
• เชน นำาตาลและนำามนพช • สารทตองการสกดเหลานจะอยในระหวาง
โครงสรางเซลลของพช จงจำาเปนตองทำาลายเซลลเหลานกอนเพอปลดปลอยสารดงกลาวออกมา
นำามนพช• ในเมลดนำามนพชแตละชนด • มวธสกดนำามนมอย 2 แบบ คอ การสกดโดย
ใชสารละลายอนทรยและโดยการบบอด • การบบอดอาจทำาไดใน 2 ขนตอน คอ การลด
ขนาดเพอใหเกดพลพตามดวยการแยกดวยการบบอด หรอทำาในขนตอนเดยวซงจะรวมทงการทำาใหเซลลแตกและดนนำามนออกมา
การแปรรปผลไม • เชน การสกดนำาองนสำาหรบการทำาไวน การ
สกดนำาแอปเป ลหรอนำาสม • เครองอดควรจะแยกนำาผลไมใหไดมากทสด • โดยใหมปรมาณของแขง หรอสารประกอบฟ
นอลกจากเปลอกผลไมนอยทสด• เพอปองกนความขมหรอการเกดสนำาตาล • สงเหลานทำาไดโดยการลดความดนและใช
การอดบบใหนอยลง
ปจจยทมผลตอปรมาณผลผลตของของเหลวจากการอด
1. ความสกและสภาวะการเจรญเตบโตของวตถดบ2. ปรมาณการแตกของเซลล3. ความตานทานของของแขงตอการทำาลายเชงกล4. อตราเรวของการเพมความดน5. เวลาในการบบอด6. ความดนสงสดทใหแกเครองอด7. ความหนาของของแขงทถกบบอด8. อณหภมของของแขงและของเหลว9. ความหนดของของเหลวทถกบบอด
3.2 เครองมอ3.2.1 การบบอดแบบกะ
เครองมอทใชมากสำาหรบการแปรรปผลไมดวยการบบอด คอ เครองกรองโดยใชความดนแบบแผน
แทงกเพรส (tank press) ไฮดรอลกแรมเพรส (hydraulic ram
press หรอ cage press)
แทงกเพรส (tank press) • ประกอบดวยโลหะทรงกระบอกตงในแนว
นอน ภายในแบงเปนสวน ๆ ดวยแผนกรอง • จะมการสงพลพผลไมจากดานขางมายง
ดานหนงของแผนกรองและอดอากาศทางดานตรงขามกบแผนกรอง
• ผลไมจะถกกรองผานแผนกรองมาตามชอง และเมอบบอดเสรจแลว แทงกจะหมนเพอใหของแขงทสะสมอยหลดและถกทงไป
• การคอย ๆ เพมความดนจะชวยใหไดนำาผลไมคณภาพด
• Tank press: http://www.youtube.com/watch?v=I4Mv3G2NM74
เครองไฮดรอลกแรมเพลส (hydraulic ram press หรอ cage press)
• ประกอบดวยเพลท ซงเปนภาชนะโลหะทรงกระบอกในแนวตงซงมรเลก ๆ หรออาจเปนกรงซ ๆ หรอใชแผนเพลทเปนซ ๆ
• เพลทนจะถกดนลงไปบนพลพทซอนกนอยโดยระบบไฮดรอลกหรอสกรและคอย ๆ เพมความดนขน ของเหลวจะไหลผานรหรอซกรงและมารวมกนทฐานของเครองอด
• ขอดของเครองคอ สามารถควบคมความดนตอปรมาณพลพไดอยางละเอยดและสามารถสงงานอตโนมตได ทำาใหชวยลดการใชงานได
3.2.2 เครองอดแบบตอเนองเครองอดแบบตอเนองทใชในอตสาหกรรมมหลายแบบ เชน• เครองอดแบบสายพาน ใชในการแปรรป
ผลไม • เครองอดแบบเกลยว ใชสำาหรบแปรรป
ผลไม และการสกดนำามน• เครองอดแบบใชลกกลง ใชในการแปรรป
นำาตาล
เครองอดแบบสายพาน (Belt press) • เครองประกอบดวยสายพาน ซงจะเคลอนทไปบนภาชนะทรง
กระบอกททำาดวยโลหะสแตนเลส 2 ลก โดยทลกหนงจะมชองเลกๆมากมาย
• ผลไมทเลกละเอยดจะผานเขาไปในสายพานนและถกอดในระหวางสายพานและโลหะทรงกระบอกทมชองเลก ๆ น นำาผลไมจะเคลอนทผานชองเลก ๆ น
• สวนเคกของแขงจะเคลอนทไปบนสายพานและถกกำาจดออกไปโดยใบมด
• ขอด คอ จะใหนำาผลไมคณภาพดและใหผลผลตทสง • ขอเสย คอ ตองใชเงนลงทนสง ดแลรกษาและทำาความสะอาด
ยาก• Belt press: http://www.youtube.com/watch?v=HV6y5bDCJX8
เครองอดแบบเกลยว (Screw press)
• ประกอบดวยภาชนะโลหะทรงกระบอกแขงแรงในแนวนอน ภายในจะมเกลยวสแตนเลสบรรจอย
• ความสงของรองเกลยวจะลดลงเรอย ๆ ตามปลายทรงกระบอกเพอเพมความดนตอพลพทถกลำาเลยงไปตามบาเรล
• ตรงกลางบาเรลจะมชองเปดเพอใหของเหลวไหลออกไปได
• เคกของแขงจะถกกำาจดออกไปตรงทางออกปลายเครอง
• เครองนจะใหของแขงจากนำาผลไมทมความเขมขนสงกวาเครองอดแบบใชสายพาน
เครองอดแบบลกกลง (Roller press) • จะมการสงพลพไปในระหวางลก
กลงหนก มการใหความดนแกพลพ• ของเหลวจะไหลไปบนลกกลงไปยง
ภาชนะสำาหรบเกบรวบรวม • ของแขงจะถกกำาจดไปโดยใบมด • มการดดแปลงรปแบบของเครอง
โดยใชลกกลงทมชองเลกจำานวนมากโดยใชผากรองและทำางานทความดนเปนสญญากาศ
• Roller press: http://www.youtube.com/watch?v=UCqebvfMPTs