����������

���� �

����������

������� �

������������

��������������

����������� ������

�!��"��� ����

����� �����

��� ���� ���� ���

��� ���� ���� �������� � � �� ��� ��

������� ��� � � !

����������� ����� �� �

���� � ���� "�� ��

���� � ���� � � � !

����� ����� �������� �� �

���� � ���� "�� ��

���� �� �������� � � !

���� � ������ ������ �������� ������� ������

�� �

���� � ���� "�� ��

������ ������ � � !

������������ ��������� ����� � ������������

�� �

���� � ���� "�� ��

����� ������� �# ������ ������ � � !

������ ������ ���� ����� �� �

$% "�� ���� & ���

����� ������� �# ������ ������ � � !

������ ������ ���� ����� �� ��

$% "�� ���� & ���

���� ������ � � !

�������!� � ��"����� ���� ���������

� �����������" �������� �� �

�� ������ �� ���� �#�$

$% "�� ���� & ���

���� ������ � � !

�������!� � ��"����� ���� ���������

� �����������" �������� �� ��

�� ������ �� ���� ��#%�

���� ��������� ����������"

$% "�� ���� & ���

&&&�'()*+�,*-(�+)

�'�(��)�"*�

����( "��+�

��� �����,

�-+*���"*.-���/�"

0*12�3�."�4/*"(��"*�-(

�+$���)�.��"(�*1��

Propozycja cytowania:

A. Grzelak, M. Królikowski, A. Sakowicz, Europejskie prawo karne, Warszawa 2012

Redakcja: Iwona Duda

Wydawca: Dagna Kordyasz

Poszczególne czêœci opracowali:

S³awomir Buczma – rozdzia³ IX pkt 13, 14

Joanna D³ugosz – rozdzia³ VIII pkt 3, 6, 10

Adam Górski – rozdzia³ IX pkt 6 (razem z A. Sakowiczem)

Agnieszka Grzelak – rozdzia³ V, VIII pkt 1

Rafa³ Kierzynka – rozdzia³ IX pkt 4, 9

Micha³ Królikowski – rozdzia³ I, VI, IX pkt 1

Hanna Kuczyñska – rozdzia³ IX pkt 5, 7, 10, 12

Arkadiusz Lach – rozdzia³ II, VIII pkt 4, 9, 11, 14, IX pkt 15

Adam £azowski – rozdzia³ X pkt 3, 5

Tomasz Ostropolski – rozdzia³ IV

Piotr Rakowski – rozdzia³ XI

Andrzej Sakowicz – rozdzia³ IX pkt 3, 6 (razem z A. Górskim), 8, 11, 18

S³awomir Steinborn – rozdzia³ III

Ma³gorzata W¹sek-Wiaderek – rozdzia³ VII

Mateusz Zreda – rozdzia³ VIII pkt 5, IX pkt 2, 16, 17, X pkt 1, 2, 4, 6

S³awomir ¯ó³tek – rozdzia³ VIII pkt 2, 7, 8, 12, 13, 15

Publikacja dofinansowana ze œrodków Wydzia³u Prawa i Administracji

Uniwersytetu Warszawskiego

© Wydawnictwo C. H. Beck 2012

Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o.

ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa

Sk³ad i ³amanie: Krzysztof Biesaga

Druk i oprawa: Elpil, Siedlce

ISBN 978-83-255-1068-8

ISBN e-book 978-83-255-2337-4

�./0123

S£AWOMIR BUCZMA

Sêdzia, ekspert w Departamencie Wspó³pra-

cy Miêdzynarodowej i Prawa Europejskiego

w Ministerstwie Sprawiedliwoœci

Dr LL.M. JOANNA D£UGOSZ

Adiunkt w Katedrze Prawa Karnego Uniwer-

sytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Dr hab. ADAM GÓRSKI

Adiunkt w Katedrze Postêpowania Karnego

Uniwersytetu Jagielloñskiego; cz³onek Biura

Studiów i Analiz S¹du Najwy¿szego

Dr AGNIESZKA GRZELAK

Adiunkt w Katedrze Prawa Europejskiego

Szko³y G³ównej Handlowej w Warszawie;

ekspert ds. legislacji w Biurze Analiz Sejmo-

wych Kancelarii Sejmu; cz³onek Komitetu

Doradczego ds. Prawa Europejskiego przy

Ministrze Sprawiedliwoœci

RAFA£ KIERZYNKA

Sêdzia, ekspert w Departamencie Wspó³pra-

cy Miêdzynarodowej i Prawa Europejskiego

w Ministerstwie Sprawiedliwoœci

Dr MICHA£ KRÓLIKOWSKI

Adiunkt w Katedrze Prawa Karnego Porów-

nawczego Uniwersytetu Warszawskiego; w la-

tach 2006–2011 dyrektor Biura Analiz Sej-

mowych, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie

Sprawiedliwoœci; cz³onek Komisji Kodyfika-

cyjnej Prawa Karnego (kadencja 2009–2013)

Dr HANNA KUCZYÑSKA

Adiunkt w Zak³adzie Prawa Karnego Insty-

tutu Nauk Prawnych PAN; asystent sêdziego

w Izbie Karnej S¹du Najwy¿szego

Dr hab. ARKADIUSZ LACH

Adiunkt w Katedrze Postêpowania Karnego

Uniwersytetu Miko³aja Kopernika w Toru-

niu; adwokat

Dr ADAM £AZOWSKI

Starszy wyk³adowca w School of Law,

University of Westminster w Londynie

Dr TOMASZ OSTROPOLSKI

Naczelnik Wydzia³u w Departamencie

Wspó³pracy Miêdzynarodowej i Prawa Eu-

ropejskiego w Ministerstwie Sprawiedliwo-

œci; w latach 2009–2011 pracownik Komisji

Europejskiej (DG WolnoϾ, Sprawiedli-

woœæ, Bezpieczeñstwo)

Dr PIOTR RAKOWSKI

Adiunkt na Wydziale Politologii i Studiów

Miêdzynarodowych Uniwersytetu Miko³aja

Kopernika w Toruniu; wyk³adowca Colle-

gium Civitas w Warszawie; radca ministra,

kierownik referatu ds. przestrzeni wolnoœci,

bezpieczeñstwa i sprawiedliwoœci w Depar-

tamencie Polityki Europejskiej MSZ

Dr ANDRZEJ SAKOWICZ

Adiunkt w Katedrze Prawa Karnego Uni-

wersytetu w Bia³ymstoku; ekspert ds. spraw

legislacji w Biurze Analiz Sejmowych Kan-

celarii Sejmu

Dr S£AWOMIR STEINBORN

Adiunkt w Katedrze Prawa Karnego Proce-

sowego i Kryminologii Uniwersytetu Gdañ-

skiego

Dr MA£GORZATA W¥SEK-WIADEREK

Adiunkt w Katedrze Postêpowania Karne-

go, Prawa Karnego Wykonawczego i Krymi-

nalistyki Katolickiego Uniwersytetu Lubel-

skiego; cz³onek Biura Studiów i Analiz S¹du

Najwy¿szego; cz³onek Komisji Kodyfikacyj-

nej Prawa Karnego przy Ministrze Sprawie-

dliwoœci

MATEUSZ ZREDA

Aplikant adwokacki; ekspert ds. spraw legi-

slacji w Biurze Analiz Sejmowych Kancelarii

Sejmu

Dr S£AWOMIR ¯Ó£TEK

Adiunkt w Katedrze Prawa Porównawczego

Uniwersytetu Warszawskiego; cz³onek Biu-

ra Studiów i Analiz S¹du Najwy¿szego

VII

Spis treści

Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XIXWykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XXI

Część 1. Zagadnienia ogólneRozdział I. Pojęcie „europejskiego prawa karnego” . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1 . Istota „europejskiego prawa karnego” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 2.Normatywneujęcieeuropejskiegoprawakarnego . . . . . . . . . . . . . . . 4

2.1.Komponentypojęcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 2.2. Europejskieprawokarnejakopostaćtransnarodowegoprawa

karnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 2 .3 . Charakter penalny europejskiego prawa karnego . . . . . . . . . . . . . 9 2.4.Europejskieprawokarnejakopodsystemprawa

międzynarodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 3.Cechycharakterystyczneeuropejskiegoprawakarnego . . . . . . . . . . . 14 4.Wtórnośćunijnegofragmentueuropejskiegoprawakarnego . . . . . . . 17 5.Europeizacjaprawakarnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23Rozdział II. Zarys historii współpracy w sprawach karnych na obszarze Europy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 1 . Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 2.HistoriawspółpracywsprawachkarnychwramachRadyEuropy . . . 28 3.HistoriawspółpracywsprawachkarnychwramachUnii

Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 4.Przykładyregionalnejwspółpracyprawnokarnej . . . . . . . . . . . . . . . . 42 5.WspółpracaprawnokarnapaństwBeneluxu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 6.InneplatformywspółpracywEuropie(OBWE,WNP) . . . . . . . . . . . . 44Rozdział III. Ewolucja zasad współpracy karnej na obszarze Europy . 47 1.Pojęciezasadwspółpracykarnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 2.Zasadawzajemnościizasadawzajemnejlojalnościwewspółpracy . . 52 3.Zasadapodwójnejprzestępności(karalności) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 4.Zasadaochronyporządkupublicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 5.Zasadawzajemnegouznawania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 6.Zasadanieudzielaniapomocywsprawachoprzestępstwa„wrażliwe” 78 7.Zasadaspecjalności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82Rozdział IV. Zapobieganie sporom o jurysdykcję w Unii Europejskiej i ich rozstrzyganie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 1.Pojęciejurysdykcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 2.Jurysdykcjacywilnaajurysdykcjakarna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 3.Zasadyjurysdykcyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

Spis treści

VIII

4. Powstawanie konfliktów jurysdykcyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 5. Zapobieganie sporom jurysdykcyjnym w UE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

5.1. Pierwsze próby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 5.2. Inicjatywa grecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 5.3.Wspomagającerozwiązaniasektorowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 5.4. Implikacje mechanizmów wzajemnego uznawania . . . . . . . . . . . 109 5.5. Płaszczyznainstytucjonalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

6.DecyzjaramowaRady2009/948/WSiSW–obowiązkiinformacyjne oraz konsultacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

7. Próba oceny decyzji ramowej Rady 2009/948/WSiSW . . . . . . . . . . . . 119 8. Ochrona praw jednostki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 9. Postulaty de lege ferenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 10. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124Rozdział V. Charakterystyka instrumentów prawnych współpracy w sprawach karnych w Radzie Europy i Unii Europejskiej . . . . . . . . . . 126 1.Uwagiwstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 2. Instrumenty prawne Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129

2.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 2.2. Katalog instrumentów prawnych w ramach dawnego

III filara UE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 2.2.1. Decyzja ramowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 2.2.2. Decyzja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 2.2.3. Konwencja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 2.2.4.Umowamiędzynarodowazdawnegoart.38TUE . . . . . . . 152 2.2.5. Wspólne stanowisko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153

2.3.ObecnykatalogźródełprawapochodnegoUE . . . . . . . . . . . . . . 155 2.3.1.Rozporządzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 2.3.2. Dyrektywa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 2.3.3. Decyzja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 2.3.4. Zalecenia i opinie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 2.3.5.UmowyUEzpaństwamitrzecimiiorganizacjami

międzynarodowymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 2.4. Postanowieniaprzejściowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168

3. Instrumenty Rady Europy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 3.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 3.2. Konwencje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 3.3. Zalecenia Komitetu Ministrów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181

4. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185Rozdział VI. Ochrona praw podstawowych z uwagi na proces europeizacji prawa karnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188 1.Pojęcieeuropejskiegosystemuprawczłowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 2.Strukturanormatywnaprawczłowieka,prawpodstawowych,

zasadogólnychprawaorazskojarzonychobowiązkówpaństw . . . . . 191 3.RelacjamiędzyEuropejskąKonwencjąoOchroniePrawCzłowieka

iPodstawowychWolnościaKartąPrawPodstawowych . . . . . . . . . . 197 3.1.Charakterprawnyaktów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197

Spis treści

IX

3.2.RelacjemiędzyUEasystememochronyprawczłowieka napodstawieEKPCz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199

4.Standardyprawakarnegowyznaczoneprzezeuropejskisystemochronyprawczłowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202

4.1. Podmiotowośćczłowieka(standardgodnościczłowieka) . . . . . . 202 4.2. Prawodożyciaiintegralności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 4.3. Prawodowolnościibezpieczeństwaosobistego . . . . . . . . . . . . . 210 4.4. Poszanowanieżyciaprywatnegoirodzinnego,mieszkania

ikorespondencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 4.5. Prawodowłasności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 4.6. Prawodorzetelnegoprocesu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218 4.7. Zasadalegalizmuwprawiekarnymmaterialnym . . . . . . . . . . . . 224

5.Regułymaksymalizująceochronęprawpodstawowychwprawie karnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232

Rozdział VII. Współpraca sądowa między Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej a sądami krajowymi państw członkowskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235 Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 1.TrybunałSprawiedliwościUniiEuropejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242

1.1.Uwagiwstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 1.2. StrukturaTrybunałuSprawiedliwościUE . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 1.3. JurysdykcjaTrybunałuSprawiedliwościUniiEuropejskiej . . . . . 245

2.Pytanieprejudycjalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246 2.1.Uwagiwprowadzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246 2.2. Podstawanormatywna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 2.3. Zakresprzedmiotowyproceduryprejudycjalnej . . . . . . . . . . . . . 250 2.4. Pojęcie„sądu”nagruncieart.267TfUE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254 2.5. Sądyorzekającewsprawachkarnychzobowiązane

dowystępowaniazpytaniamiprejudycjalnymi . . . . . . . . . . . . . . 257 2.6. Przesłankiwystąpieniazwnioskiemprejudycjalnymiprzesłanki

dopuszczalnościrozpoznaniawnioskuprejudycjalnego . . . . . . . 261 2.7. Podjęciedecyzjiprzezsądkrajowyowystąpieniuzpytaniem

prejudycjalnymiwspółpracaobusądówwczasietrwania proceduryprejudycjalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267

2.8. Skutkinaruszeniaobowiązkuskierowaniapytania prejudycjalnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276

2.9. ZwiązaniesądukarnegoorzeczeniemTrybunału . . . . . . . . . . . . . 278 3.Zasadystosowaniaiwykładniprawaunijnegowsprawachkarnych . 281

3.1.Uwagiwprowadzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 3.2.Bezpośredniaskutecznośćprawaunijnegoijejograniczenia

wobszarzeprawakarnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 3.3.Wykładniaprounijnaijejograniczeniawobszarze

prawakarnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 3.4.Obowiązekprounijnejwykładniprawakrajowegowdawnym

IIIfilarzeUE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288

Spis treści

X

Część 2. Regulacje materialnoprawneRozdział VIII. Współpraca w obszarze prawa karnego materialnego w ramach Rady Europy i Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291 1.Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297 2.Rasizmiksenofobia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301

2.1.Uzasadnienieistnieniaeuropejskichregulacjidotyczących zwalczaniarasizmuiksenofobii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301

2.2.Kształtowaniesięeuropejskichregulacjidotyczących zwalczaniarasizmuiksenofobii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302

2.3.Charakterystykaeuropejskichprawnokarnychregulacji dotyczącychzwalczaniarasizmuiksenofobii . . . . . . . . . . . . . . . 304

2.4. Zastosowanieregulacjiwkrajowymporządkuprawnym . . . . . . 306 3.Terroryzm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308

3.1.Uwagiwstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308 3.2.Kształtowaniesięregulacjikryminalizującychdziałalność

terrorystycznąorazfinansowanieterroryzmuwskali międzynarodowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309

3.2.1.OrganizacjaNarodówZjednoczonych . . . . . . . . . . . . . . . . 310 3.2.2.RadaEuropy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311 3.2.3.UniaEuropejska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312

3.3.Wpływregulacjiprawaeuropejskiegonakształtowaniesię prawapolskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317

4.Handelludźmiiwykorzystywaniedziecijakoelementprowadzenia politykimigracyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319

4.1.Handelludźmi–podstawoweregulacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319 4.2. Penalizacjahandluludźmiwprawiepolskim . . . . . . . . . . . . . . . 322 4.3. Zwalczaniewykorzystywaniadzieci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324 4.4. Penalizacjawykorzystywaniaseksualnegodzieciwprawie

polskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326 5.Nielegalnyhandelnarkotykami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327

5.1.Uwagiwstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327 5.2.Walkaznielegalnymhandlemnarkotykamiwprawie

międzynarodowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328 5.3.Walkaznielegalnymhandlemnarkotykamiwprawie

UniiEuropejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332 5.4. Zastosowanieregulacjiwkrajowymporządkuprawnym . . . . . . 335

6.Praniepieniędzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336 6.1.Uwagiwstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336 6.2.Kształtowaniesięregulacjikryminalizującychpraniepieniędzy

wskalimiędzynarodowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337 6.2.1.Początkoweinicjatywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337 6.2.2.OrganizacjaNarodówZjednoczonych . . . . . . . . . . . . . . . . 338 6.2.3.RadaEuropy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340 6.2.4.UniaEuropejska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341

6.3.Wpływregulacjiprawaeuropejskiegonakształtowaniesię prawapolskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345

Spis treści

XI

7.Korupcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346 7.1.Uzasadnienieistnieniaeuropejskichregulacjiantykorupcyjnych

iichznaczeniedlaeuropejskiegoprawakarnego . . . . . . . . . . . . 346 7.2.Kształtowaniesięeuropejskichregulacjiantykorupcyjnych . . . . 347 7.3.Charakterystykaeuropejskichregulacjiantykorupcyjnych . . . . . 348 7.4. Zastosowanieregulacjiwkrajowymporządkuprawnym . . . . . . 351

8.Zwalczaniefałszowaniaeuro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352 8.1.Uzasadnienieistnieniaiceleeuropejskichregulacjidotyczących

prawnokarnegozwalczaniafałszowaniaeuro . . . . . . . . . . . . . . . 352 8.2.Kształtowaniesięeuropejskichregulacjidotyczących

prawnokarnegozwalczaniafałszowaniaeuro . . . . . . . . . . . . . . . 353 8.3.Charakterystykaeuropejskichregulacjidotyczących

prawnokarnegozwalczaniafałszowaniaeuro . . . . . . . . . . . . . . . 354 8.4. Zastosowanieregulacjiwkrajowymporządkuprawnym . . . . . . 356

9.Przestępczośćkomputerowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356 9.1.Uwagiwstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356 9.2.WalkazcyberprzestępczościąwprawieRadyEuropy . . . . . . . . 357 9.3.WalkazcyberprzestępczościąwprawieUniiEuropejskiej . . . . . 359 9.4. Zastosowanieregulacjiwkrajowymporządkuprawnym . . . . . . 361

10.Przestępczośćzorganizowana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363 10.1.Uwagiwstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363 10.2.Kształtowaniesięregulacjiwzakresiezwalczania

przestępczościzorganizowanejwskalimiędzynarodowej . . . . . 363 10.2.1.OrganizacjaNarodówZjednoczonych . . . . . . . . . . . . . . 364 10.2.2.UniaEuropejska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365

10.3.Wpływregulacjiprawaeuropejskiegonakształtowaniesię prawapolskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369

11.Nielegalnaimigracja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371 11.1.Pojęcienielegalnejimigracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371 11.2.WalkaznielegalnąimigracjąwprawieUniiEuropejskiej . . . . . 372 11.3.Realizacjazobowiązańwprawiepolskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375

12.Prawnokarnaochronaśrodowiska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376 12.1.Uzasadnienieistnieniaeuropejskichregulacjidotyczących

prawnokarnejochronyśrodowiska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376 12.2.Kształtowaniesięeuropejskichregulacjidotyczących

prawnokarnejochronyśrodowiska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377 12.3.Charakterystykaeuropejskichregulacjidotyczących

prawnokarnejochronyśrodowiska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379 12.4.Zastosowanieregulacjiwkrajowymporządkuprawnym . . . . . . 381

13.OchronainteresówfinansowychUniiEuropejskiej . . . . . . . . . . . . . . . 383 13.1.Zakreszagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383 13.2.Kształtowaniesięicharakterystykaochronyinteresów

finansowychUniiEuropejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385 13.3.Zastosowanieregulacjiwkrajowymporządkuprawnym . . . . . . 389

14.Ochronadanychosobowychwramachwspółpracypolicyjnej isądowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390

Spis treści

XII

14.1.Ochronadanychosobowychwramachwspółpracypolicyjnej isądowejwprawieRadyEuropy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390

14.2.Ochronadanychosobowychwramachwspółpracypolicyjnej isądowejwprawieUniiEuropejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392

15.Odpowiedzialnośćpodmiotówzbiorowychwprawieeuropejskim . . 396 15.1.Uzasadnienieistnieniaeuropejskichregulacjidotyczących

odpowiedzialnościpenalnejpodmiotówzbiorowych . . . . . . . . . 396 15.2.Kształtowaniesięeuropejskichregulacjidotyczących

odpowiedzialnościpenalnejpodmiotówzbiorowych . . . . . . . . . 397 15.3.Charakterystykaeuropejskichregulacjidotyczących

odpowiedzialnościpenalnejpodmiotówzbiorowych . . . . . . . . . 399 15.4.Zastosowanieregulacjiwkrajowymporządkuprawnym . . . . . . 401

Część 3. Regulacje procesowe i warunki instytucjonalneRozdział IX. Współpraca w obszarze prawa karnego procesowego w ramach Rady Europy i Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404 1.EkstradycjaiEuropejskiNakazAresztowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411

1.1.Uwagiwstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411 1.2.Uwarunkowaniaekstradycyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411 1.3. Europejskisystemekstradycyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415 1.4.Unijnysystemwspółpracywzakresieprzekazywaniaosób

dlacelówwymiarusprawiedliwościkarnej . . . . . . . . . . . . . . . . . 418 1.4.1.Przewartościowaniezasadwspółpracy . . . . . . . . . . . . . . . . 418 1.4.2. IstotaEuropejskiegoNakazuAresztowania . . . . . . . . . . . . 421 1.4.3.Zastrzeżeniawywodzonezprawpodstawowych . . . . . . . . 427 1.4.4.FunkcjonowanieiperspektywyEuropejskiego

NakazuAresztowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432 2.Zespołydochodzeniowo-śledcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433

2.1.Uwagiwprowadzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433 2.2.RadaEuropy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434 2 .3 . Prawo Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436

2.3.1Konwencjaz2000r.owzajemnejpomocywsprawach karnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438

2.3.2Decyzjaramowa2002/465/WSiSW . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439 2.4. Zastosowanieregulacjiwpolskimporządkuprawnym . . . . . . . . 440

3.Wykonywaniepostanowieńozabezpieczeniumieniaiśrodków dowodowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443

3.1.Uwagiwstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443 3.2. ZabezpieczeniedowodówimieniawkonwencjachNarodów

Zjednoczonych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444 3.3.Regulacjeprawnewzakresiezabezpieczeniadowodówimienia

wypracowanenaforumRadyEuropy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445 3.4.RozwiązaniaprawneUEwzakresiezabezpieczeniadowodów

i mienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448 4.Wzajemneuznawanienakazówkonfiskaty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454

4.1.Uwagawstępna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454

Spis treści

XIII

4.2. ZakresdecyzjiramowejRady2006/783/WSiSW . . . . . . . . . . . . 456 4.3.Konfiskatarozszerzona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 457 4.4. Postępowaniewpaństwiewydania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458 4.5. Postępowaniewpaństwiewykonania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459 4.6. Podwójnakaralność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462 4.7. Implementacjadecyzjiramowejdoprawapolskiego . . . . . . . . . . 463 4.8.Rozdział66cKPK–wystąpienieprzezsądpolskidopaństwa

członkowskiegoUEowykonanieorzeczeniaprzepadku . . . . . . . 463 4.8.1.Ogólnezasadywystąpienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463 4.8.2.Właściwość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464 4.8.3.Zaświadczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464 4.8.4.Postępowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465

4.9.Rozdział66dKPK–wystąpieniepaństwaczłonkowskiego UEdosądupolskiegoowykonanieorzeczeniaprzepadku . . . . . 465

4.9.1.Właściwość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465 4.9.2.Podstawyodmowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465 4.9.3.Postępowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467

5.Wzajemneuznawaniekarocharakterzepieniężnym . . . . . . . . . . . . . 467 5.1.Wykonywanieorzeczeńnakładającychkaryocharakterze

pieniężnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467 5.2.Organywspółpracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469 5.3. Pojęciekaryocharakterzepieniężnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470 5.4. Proceduraprzekazywaniaorzeczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471 5.5. Zasadywykonywaniaorzeczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472 5.6. Zasadywymiarukary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474 5.7. Podstawyodmowyuznaniaiwykonaniaorzeczenia . . . . . . . . . . 475 5.8. Implementacjadoprawapolskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477 5.9. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481

6.Europejskinakazdowodowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482 6.1.Uwagiwstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482 6.2. Istotaiprzedmioteuropejskiegonakazudowodowego . . . . . . . . 486 6.3. Formaiproceduraprzekazaniaeuropejskiegonakazu

dowodowegoorazjegowykonania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 490 6.3.1.Formaeuropejskiegonakazudowodowego . . . . . . . . . . . . 490 6.3.2.Proceduraprzekazanianakazudowodowego . . . . . . . . . . . 492 6.3.3.Procedurawykonaniaeuropejskiegonakazu

dowodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494 6.4. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498

7.Europejskinakazwykonawczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 500 7.1.Uwagiwstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 500

7.1.1.Uznawanieiwykonywaniewyrokówwsprawach karnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 500

7.1.2.Konwencjastrasburska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502 7.1.3. InstrumentyprawneutworzonewramachUnii

Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502

Spis treści

XIV

7.2. Decyzja ramowa o stosowaniu zasady wzajemnego uznawania do wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności lub inny środek polegający na pozbawieniu wolności – w celu wykonania tych wyroków w UE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505

7.2.1. Zakres oddziaływania decyzji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505 7.2.2. Zasady wykonywania przekazanych wyroków . . . . . . . . . 506

7.2.2.1. Obowiązki państwa wykonującego wyrok . . . . . . 506 7.2.2.2. Rozwiązywanie różnic międzysystemowych . . . . 509 7.2.2.3. Możliwość zastosowania warunkowego

zwolnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511 7.2.2.4. Przekazanie skazanego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511

7.2.3. Możliwość niewykonania wyroku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 512 7.2.3.1. Podstawy odmowy wykonania wyroku. . . . . . . . . 512 7.2.3.2. Wyroki zaoczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514 7.2.3.3. Podwójna karalność. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 515

7.2.4. Prawa proceduralne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 516 7.2.4.1. Przestrzeganie praw podstawowych . . . . . . . . . . . 516 7.2.4.2. Zgoda osoby skazanej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 517

7.2.5. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 518 8. Uwzględnienie wyroków skazujących w nowym postępowaniu

karnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520 8.1. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520 8.2. Uwzględnienie wyroków skazujących w nowym postępowaniu

karnym wśród państw Rady Europy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 521 8.3. Uwzględnienie wyroków skazujących w nowym postępowaniu

karnym w Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 523 9. Wzajemne uznawanie wyroków i decyzji w sprawie zawieszenia lub

warunkowego zwolnienia w celu nadzorowania przestrzegania warunków zawieszenia i obowiązków wynikających z kar alternatywnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 526

9.1. Uwaga wstępna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 526 9.2. Cel i zakres decyzji ramowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 527 9.3. Środki podlegające przekazaniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 529 9.4. Postępowanie w państwie wydania orzeczenia . . . . . . . . . . . . . . 533 9.5. Postępowanie w państwie wykonania orzeczenia . . . . . . . . . . . . 534 9.6. Podwójna karalność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 537

10. Wzajemne uznawanie orzeczeń w sprawie środków nadzoru stanowiących alternatywę dla tymczasowego aresztowania . . . . . . . . 538 10.1. Wzajemne uznawanie środków nadzoru w państwach

członkowskich Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 538 10.2. Decyzja ramowa w sprawie stosowania przez państwa

członkowskie Unii Europejskiej zasady wzajemnego uznawania do decyzji w sprawie środków nadzoru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 541

10.3. Zakres oddziaływania decyzji ramowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 541 10.4. Procedura przekazania do wykonania decyzji w sprawie

środków nadzoru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 545

Spis treści

XV

10.5. Skutki przekazania do wykonania decyzji w sprawie środków nadzoru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 546

10.6. Podstawy odmowy wykonania decyzji w sprawie środków nadzoru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 549

10 .7 . Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 551 11. Wzajemne uznawanie orzeczeń kończących postępowanie karne

w kontekście zasady ne bis in idem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553 11.1. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553 11 .2 . Zasada ne bis in idem w porządku prawnym Rady Europy . . . . 555

11.2.1. Konwencja europejska o międzynarodowej mocy wyroków karnych z 28.5.1970 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 556

11.2.2. Europejska konwencja w sprawie karania przestępstw drogowych z 1964 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 559

11.2.3. Inne rozwiązania konwencyjne nawiązujące do zasady ne bis in idem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 560

11.3. Obowiązywanie zasady ne bis in idem na terytorium Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 562

11.3.1. Konwencja o podwójnym karaniu z 25.5.1987 r. . . . . . . 565 11.3.2. Konwencja w sprawie ochrony interesów finansowych

Wspólnot Europejskich z 26.7.1995 r. . . . . . . . . . . . . . . 567 11.3.3. Konwencja w sprawie zwalczania korupcji urzędników

Wspólnot Europejskich i urzędników państw członko- wskich Unii Europejskiej z 26.5.1997 r. . . . . . . . . . . . . . 568

11.3.4. Konwencja Wykonawcza do Układu z Schengen z 19 .6 .1990 r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 569

11 .3 .4 .1 . Zakres przedmiotowy „prawomocnego wyroku” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 571

11.3.4.2. Pojęcie „prawomocności” wyroku . . . . . . . . . . 576 11.3.4.3. Pojęciem tożsamości czynu (idem) . . . . . . . . . 577 11.3.4.4. Zakres temporalny zakaz ne bis in idem . . . . . . 581 11.3.4.5. Wyjątki od zasady ne bis in idem . . . . . . . . . . . 581

12. Przekazanie – przejęcie ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 582 12.1. Podstawy prawne współpracy w dziedzinie przekazywania

i przejmowania ścigania w sprawach karnych . . . . . . . . . . . . . . 582 12.2. Europejska konwencja o przekazywaniu ścigania w sprawach

karnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 584 12.2.1. Procedura przekazania postępowania . . . . . . . . . . . . . . . 584 12.2.2. Subsydiarna kompetencja do ścigania . . . . . . . . . . . . . . . 587 12.2.3. Konsekwencje przekazania ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . 587 12 .2 .4 . Podstawy odmowy wykonania wniosku . . . . . . . . . . . . . 589

12.3. Projekt decyzji ramowej dotyczącej przekazywania postępowań w sprawach karnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 591

12.3.1. Kompetencja państwa członkowskiego do prowadzenia postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 591

12.3.2. Procedura przekazania postępowania . . . . . . . . . . . . . . . 593 12.3.3. Skutki przekazania postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . 597

Spis treści

XVI

12.3.4.Możliwośćodmówieniaprzyjęciapostępowania . . . . . . 598 12.4.Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 599

13.Pomocprawnaistosowaniedobrejpraktykiwewzajemnejpomocy prawnejwsprawachkarnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 600 13.1.Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 600 13.2.Definicjapomocyprawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 601 13.3.Zasadypomocyprawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 602 13.4.Instrumentyprawneokreślająceformypomocyprawnej . . . . . . 604 13.5.EuropejskaKonwencjaopomocyprawnejwsprawachkarnych 605

13.5.1.Doręczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 606 13.5.2.Przesłuchanieświadkówibiegłych . . . . . . . . . . . . . . . . . 606 13.5.3.Informacjezrejestruskazanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 607 13.5.4.Wniosekopomocprawną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 608 13.5.5.Organyzaangażowanewpomocprawną . . . . . . . . . . . . 608

13.6.InstrumentypomocyprawnejwUniiEuropejskiej . . . . . . . . . . . 610 13.6.1.Wspólnedziałaniawsprawiestosowaniadobrej

praktykiwsprawachkarnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 611 13.6.2.PomocprawnawKonwencjiwykonawczejdoUkładu

zSchengen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 612 13.6.3.Konwencjaowzajemnejpomocyprawnejwsprawach

karnychpomiędzypaństwamiczłonkowskimiUnii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 613

13.6.4.ProtokółdoKonwencjiz2000r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617 13.7.PomocprawnawstosunkachzIslandią,Norwegią,Japonią

iUSA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 618 13.8.Zabezpieczeniemieniaidowodów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 619 13.9.Regulacjepolskiedotyczącepomocyprawnej . . . . . . . . . . . . . . 620 13.10.Uwagikońcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 622

14.Wymianainformacjipochodzącychzrejestrukarnegopomiędzy państwamiczłonkowskimioraztreścitychinformacji . . . . . . . . . . . . 623 14.1.Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 623 14.2.Źródła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 623 14.3.DecyzjaRady2005/876/WSiSWwsprawiewymianyinformacji

pochodzącychzrejestrukarnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 626 14.4.DecyzjaramowaRady2009/315/WSiSWz26.2.2009r.

wsprawieorganizacjiwymianyinformacjipochodzącychzreje- strukarnegopomiędzypaństwamiczłonkowskimioraztreści tychinformacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 627

14.4.1.Obowiązkipaństwaskazującegoipaństwa,którego obywatelemjestdanaosoba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 628

14.4.2.Wniosekoudzielenieinformacjiiodpowiedź nawniosek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 628

14.4.3.Terminyudzieleniaodpowiedzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 630 14.4.4.Warunkiwykorzystaniadanychosobowychisposób

ichochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 630 14.4.5.Relacjezinnymiaktamiprawnymi . . . . . . . . . . . . . . . . . 631

Spis treści

XVII

14.5. Europejski system przekazywania informacji z rejestru skazanych (ECRIS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 631

14.6. Instrumenty wymiany informacji z rejestrów karnych a prawo polskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 633

15.Pomocofiaromprzestępstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 635 16.Prawodotłumaczawramachpostępowaniakarnego . . . . . . . . . . . . . 647

16.1.Uwagiwstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 647 16.2.KonwencjaoOchroniePrawCzłowiekaiPodstawowych

Wolności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 647 16.3. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . 648 16.4. Prawo Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 649

17.Prawodostępudoobrońcyorazdopowiadomieniaosobytrzeciej o zatrzymaniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 653 17.1.Uwagiwstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 653 17.2.KonwencjaoOchroniePrawCzłowiekaiPodstawowych

Wolności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 654 17.3. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . 657 17.4. Prawo Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 657

18. Europejski nakaz dochodzeniowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 664 18.1.Uwagiwstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 664 18.2.Założeniaeuropejskiegonakazudochodzeniowego . . . . . . . . . . 665 18.3.Proceduryigwarancjeobowiązującewpaństwiewydającym

ipaństwiewykonującym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 667Rozdział X. Organy wspierające współpracę w sprawach karnych . . . . 672 1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 672 2.EuropejskiKomitetds.ProblemówzPrzestępczością(CDPC) . . . . . 673 3. Eurojust . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 675

3.1.Uwagiwstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 675 3.2. Geneza Eurojustu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 676 3.3. Podstawa prawna Eurojustu w prawie pierwotnym i prawie

pochodnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 677 3.4. SkładEurojustu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 681 3.5. Kompetencje przedstawicieli krajowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 682 3.6. Cele, zadania oraz uprawnienia Eurojustu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 684 3.7. Krajowy system koordynacyjny Eurojustu. . . . . . . . . . . . . . . . . . 688 3.8.OchronadanychosobowychwdziałalnościEurojustu . . . . . . . . 688 3.9.KontrolalegalnościdecyzjipodejmowanychprzezEurojust. . . . 689 3.10.WspółpracaEurojustuzinnymiorganamiiinstytucjamiUnii

Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 690 3.11.WspółpracaEurojustuzpaństwamitrzecimi . . . . . . . . . . . . . . . 692

4.EuropejskaSiećSądowa(EJN) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 693 5. Prokuratura Europejska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 696

5.1. Geneza koncepcji Prokuratury Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . 696 5.1.1.PostanowieniaTraktatuzLizbony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 696 5.1.2.PracenadpowołaniemProkuratoraEuropejskiego . . . . . . 698

6. Europejski rejestr skazanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 699

Spis treści

XVIII

6.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 699 6.2. Rozwój wymiany informacji z rejestrów karnych w Europie . . . 699 6.3. Decyzja ramowa Rady 2009/315/WSiSW . . . . . . . . . . . . . . . . . . 701 6.4. Decyzja Rady 2009/316/WSiSW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 703

Część 4. Współpraca policyjnaRozdział XI. Współpraca policyjna w Unii Europejskiej i w Radzie Europy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 706 1.Uwagiwstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 707 2. Kwestie terminologiczne i formalnoprawne problematyki . . . . . . . . . 707 3.GenezawspółpracypolicyjnejwUniiEuropejskiejiRadzieEuropy . 710 4.WspółpracapolicyjnawUE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 712

4.1. Transgraniczna wymiana informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 713 4.2. Wykorzystywanie systemów informacyjnych w Unii

Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 717 4.3.Działaniaoperacyjnewwymiarzetransgranicznym . . . . . . . . . . 720

4.3.1. Obserwacja transgraniczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 720 4.3.2.Pościgtransgraniczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 723 4.3.3. Dostawy niejawnie nadzorowane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 726 4.3.4. Operacje pod przykryciem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 727 4.3.5.Zespołydochodzeniowo-śledcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 729 4.3.6. Inneprzykładywspółpracyoperacyjnej . . . . . . . . . . . . . . . 730

4.4.Wykorzystywanieoficerówłącznikowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 733 4.5. Ochrona osób publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 736 4.6.Wymiarinstytucjonalno-organizacyjnywspółpracypolicyjnej

w Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 737 5.WspółpracapolicyjnaaRadaEuropy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 741 6. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 743

Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 747

XIX

Przedmowa

Gdy przystępowaliśmy do przygotowania prezentowanej monografii to-warzyszyło nam kilka zamierzeń. Przede wszystkim chcieliśmy, aby na polskim rynku wydawniczym pojawiła się w końcu książka opisująca możliwie komplek-sowo szczegółową, mieszaną dziedzinę prawa karnego i międzynarodowego, jaką jest europejskie prawo karne. Tego rodzaju podręczniki i większe opracowania można spotkać w literaturze obcojęzycznej, natomiast w polskiej – mimo specja-lizacji w tym temacie coraz większego grona akademików i praktyków oraz wielu bardzo kompetentnych opracowań szczegółowych – zaskakująco takiej pozycji brakuje. Wspomnieć można jedynie o dwóch opracowaniach podręcznikowych: dr Arkadiusza Lacha, Europejskie prawo karne. Zarys wykładu, Toruń 2008, oraz dr Agnieszki Grzelak i dr Tomasza Ostropolskiego, Współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych i współpraca policyjna, Warszawa 2011. W 2010 r. Wydawnictwo C.H. Beck opublikowało również dwutomowy komen-tarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka pod red. L. Garlickiego. Mimo to, wyraźna stała się dla nas potrzeba powstania opracowania o charakterze zarysu systemu europejskiego prawa karnego.

Drugim naszym zamierzeniem było zrealizowanie wspomnianego projektu naukowego w szerokim, reprezentatywnym zespole autorskim. Zaprosiliśmy do współpracy wielu pracowników naukowych i praktyków, którzy na swoich uczelniach prowadzą zajęcia z interesującego nas przedmiotu, lub też w prak-tyce urzędniczej mają bezpośredni kontakt z funkcjonowaniem fragmentów eu-ropejskiego systemu karnego. Tym samym pragnęliśmy stworzyć płaszczyznę współpracy między różnymi środowiskami akademickimi i praktykami, skupia-jąc w tym miejscu odmienne perspektywy postrzegania analizowanej dziedziny prawa.

W końcu chcieliśmy przygotować książkę dostatecznie spójną, by nie miała ona charakteru luźnego zbioru niezależnych wypowiedzi. Zdecydowaliśmy się przy tym potraktować dziedzinę europejskiego prawa karnego szeroko, obejmu-jąc nią system konstruowany w oparciu o ramy instytucjonalne i prawne Rady Europy oraz Unii Europejskiej. Mamy nadzieję, że cel ten choćby tylko w czę-ści udało nam się zrealizować.

Wyrażamy wdzięczność wielu osobom, których pomoc pozwoliła nam w przygotowaniach do podjęcia się tego projektu i w konsultacjach jego zamy-słu. W szczególności słowa podziękowania chcemy skierować w stronę prof. Piotra Hofmańskiego, prof. Cezarego Mika i prof. Eleonory Zielińskiej.