ΘΕΩΡΘΑ ΥΡΗΘΜΟΣΗΣΑ

1

Ζήηηζη Προϊόνηων και Καηαναλωηική σμπεριθορά

• Στα προθγοφμενα μακιματα εξετάςτθκε ο νόμοσ τθσ ηιτθςθσ και βγικε το

ςυμπζραςμα ότι κατά κανόνα υπάρχει αντίςτροφθ ςχζςθ μεταξφ τθσ τιμισ ενόσ

προϊόντοσ και τθσ ποςότθτασ που ηθτείται από τουσ αγοραςτζσ. Στθν ενότθτα αυτι

εξετάηεται γιατί ςυμβαίνει αυτό, εςτιάηοντασ ςτον τρόπο ςυμπεριφοράσ των

καταναλωτϊν. Συγκεκριμζνα κα δοφμε πϊσ αυτοί αποφαςίηουν τι κα αγοράςουν,

πόςθ ποςότθτα ςτθν ςυγκεκριμζνθ τιμι και πωσ κα κατανείμουν το ειςόδθμα τουσ

ανάμεςα ςε διάφορα προϊόντα.

• Η ςυμπεριφορά του καταναλωτι ςτισ ςφγχρονεσ οικονομίεσ τθσ αγοράσ, τθσ

πλθκϊρασ των αγακϊν και των αναγκϊν, και ο νόμοσ τθσ ηιτθςθσ μποροφν να

εξθγθκοφν με δφο διαφορετικοφσ τρόπουσ οι οποίοι βαςίηονται ςτθν ζννοια τθσ

καταναλωτικισ χρθςιμότθτασ ι ικανοποίθςθσ (consumer utility or consumer

satisfaction) και ςτο γεγονόσ ότι κακϊσ αυξάνεται θ ποςότθτα ενόσ προιόντοσ που

καταναλϊνει ζνα άτομο, θ πρόςκετθ χρθςιμότθτα από τισ επιπλζον μονάδεσ του

τείνει να μειϊνεται.

Ζήηηζη Προϊόνηων και Καηαναλωηική σμπεριθορά

• Ο πρϊτοσ τρόποσ ςτθρίηεται ςτθν υπόκεςθ ότι θ χρθςιμότθτα για τον καταναλωτι τθσ κάκε μονάδασ ενόσ αγακοφ ι υπθρεςίασ μπορεί να μετρθκεί ςε απόλυτα μεγζκθ (cardinal utility theory). Αυτό όμωσ δεν ανταποκρίνεται ςτθν πραγματικότθτα. Σφμφωνα με τον δεφτερο τρόπο, θ εξιγθςθ τθσ ςυμπεριφοράσ του καταναλωτι μπορεί να γίνει χωρίσ να υπάρχει ανάγκθ να μετριζται θ χρθςιμότθτα των διαφόρων αγακϊν, αρκεί να είναι δυνατόν αυτι να ςυγκρίνεται και να ιεραρχείται (ordinal utility theory).

• Όπωσ γνωρίηουμε, το οικονομικό πρόβλθμα εςτιάηεται ςτθν αποτελεςματικι κατανομι των ανεπαρκϊν οικονομικϊν πόρων ςτισ εναλλακτικζσ χριςεισ τουσ. Δεδομζνου δε ότι, οι επιλογζσ των καταναλωτϊν επθρεάηουν αποφαςιςτικά τθν κατανομι των πόρων τθσ κοινωνίασ μεταξφ των εναλλακτικϊν χριςεων και προςδιορίηουν τθν όλθ οικονομικι δραςτθριότθτα, θ μελζτθ τθσ ςυμπεριφοράσ του καταναλωτι, δθλαδι, του τρόπου που αυτόσ κάνει τισ επιλογζσ του αναφορικά με τθν κατανομι των περιοριςμζνων μζςων που διακζτει (ειςόδθμα, χρόνοσ) μεταξφ των διαφόρων αγακϊν και υπθρεςιϊν, ζχει ςυγκεντρϊςει το ενδιαφζρον των οικονομολόγων από τα πρϊτα ςτάδια ανάπτυξθσ τθσ οικονομικισ επιςτιμθσ.

Ζήηηζη Προϊόνηων και Καηαναλωηική σμπεριθορά

• Ο καταναλωτισ ζχει κάποιεσ οικονομικζσ ανάγκεσ τισ οποίεσ ικανοποιεί μζςω τθσ κατανάλωςθσ των οικονομικϊν αγακϊν. Η κατανάλωςθ ενόσ αγακοφ ςυνεπάγεται μία απόλαυςθ ι ικανοποίθςθ ι χρθςιμότθτα (και οι τρεισ αυτοί όροι κεωροφνται ιςοδφναμοι) για τον καταναλωτι. Δεδομζνων των πιο πάνω, κφριοσ ςτόχοσ του καταναλωτι είναι θ μεγιςτοποίθςθ τθσ χρθςιμότθτασ του.

• Στθ διαδικαςία μεγιςτοποίθςθσ τθσ χρθςιμότθτασ του ο καταναλωτισ αντιμετωπίηει ζνα ςθμαντικό περιοριςμό, ότι, ζχει ζνα οριςμζνο χρθματικό ειςόδθμα, δθλαδι, ζνα ςυγκεκριμζνο αρικμό χρθματικϊν μονάδων που μπορεί να διακζςει για τθν αγορά των αγακϊν που ικανοποιοφν τισ ανάγκεσ του. Δεδομζνου, λοιπόν, του περιοριςμοφ του ειςοδιματοσ του ο καταναλωτισ κα επιλζξει να καταναλϊςει αυτά τα αγακά και ςε αυτζσ τισ ποςότθτεσ ζτςι ϊςτε να μεγιςτοποιιςει τθ χρθςιμότθτα του. Μία τζτοια ςυμπεριφορά ονομάηεται ορκολογικι ςυμπεριφορά και ο καταναλωτισ ορκολογικόσ καταναλωτισ.

• Όταν ζνασ ορκολογικόσ καταναλωτισ ζχει κατανείμει το ειςόδθμα του αγοράηοντασ αγακά ζτςι ϊςτε να μεγιςτοποιείται θ χρθςιμότθτα του τότε λζμε ότι ο καταναλωτισ βρίςκεται ςε ιςορροπία. Δθλαδι, αν τίποτε άλλο δε μεταβλθκεί (όπωσ π.χ. οι προτιμιςεισ του, οι τιμζσ των αγακϊν ι το ειςόδθμα του) τότε ο καταναλωτισ δε κα ζχει κανζνα λόγο να μεταβάλλει τθ ςυμπεριφορά του.

Η έννοια ηης ορθολογικής ζσμπεριθοράς ηοσ καηαναλωηή

• Η κεωρία χρθςιμότθτασ και ςυμπεριφοράσ του καταναλωτι ςτθρίηεται ςτθ

κεμελιϊδθ αρχι ότι ο καταναλωτισ ςυμπεριφζρεται ορκολογικά με τθν ζννοια

ότι επιδιϊκει τθν κατανομι του περιοριςμζνου ειςοδιματοσ του μεταξφ των

διαφόρων αγακϊν κατά τρόπο που να μεγιςτοποιείται πάντοτε θ ςυνολικι του

χρθςιμότθτα.

• Αυτό κα επιτευχκεί αν ο καταναλωτισ διακζτει το ειςόδθμα του για τθν

απόκτθςθ ςυνδυαςμϊν αγακϊν οι οποίοι ζχουν τθ μεγαλφτερθ δυνατι

ςυμβολι ςτθν τελικι του επιδίωξθ. Προχπόκεςθ γι’ αυτό είναι ότι ο

καταναλωτισ μπορεί να ιεραρχιςει τουσ διάφορουσ ςυνδυαςμοφσ αγακϊν και

να κάνει τισ καλφτερεσ δυνατζσ επιλογζσ. Η ςχετικι ιεράρχθςθ που γίνεται

ςφμφωνα με τθν υποκειμενικι κρίςθ του καταναλωτι κακιςτά δυνατι τθν

καταςκευι τθσ κλίμακασ των προτιμιςεων του.

Τποθέζεις ηης Ορθολογικής σμπεριθοράς ηοσ Καηαναλωηή

Κάζε θαηαλαιωηήο:

• έρεη αθξηβή θαη πιήξε γλώζε όιωλ ηωλ πιεξνθνξηώλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο

θαηαλαιωηηθέο ηνπ απνθάζεηο. Γειαδή, γλωξίδεη ηα δηαζέζηκα αγαζά θαη ηηο

δπλαηόηεηεο ηνπο λα ηθαλνπνηνύλ ηηο αλάγθεο ηνπ, γλωξίδεη ηηο αγνξαίεο ηηκέο

θαη ην ρξεκαηηθό ηνπ εηζόδεκα.

• κπνξεί λα ζπγθξίλεη ηνπο δηάθνξνπο ζπλδπαζκνύο ηωλ αγαζώλ έηζη ώζηε:

i. κεηαμύ δύν ζπλδπαζκώλ ν Α πξνηηκάηαη από ηνλ Β ή ν Β από ηνλ Α ή

ηέινο, ν θαηαλαιωηήο είλαη αδηάθνξνο κεηαμύ ηνπο,

ii. αλ ν Α πξνηηκάηαη (ή είλαη αδηάθνξνο) από ηνλ Β θαη ν Β πξνηηκάηαη (ή

είλαη αδηάθνξνο) από ηνλ Γ, ηόηε, ν Α πξνηηκάηαη (ή είλαη αδηάθνξνο) από

ηνλ Γ.

Η ζσνάρηηζη ηης ζσνολικής τρηζιμόηηηας

• Όπωσ ζχει αναφερκεί, το κριτιριο με βάςθ το οποίο παίρνει τισ αποφάςεισ του ο

καταναλωτισ είναι θ μεγιςτοποίθςθ τθσ ςυνολικισ του χρθςιμότθτασ.

• Η ςυνολικι χρθςιμότθτα του εξαρτάται από τισ ποςότθτεσ των διαφόρων αγακϊν

που καταναλϊνει.

• Η ςχζςθ μεταξφ τθσ ςυνολικισ χρθςιμότθτασ του καταναλωτι και των ποςοτιτων

που καταναλϊνει περιγράφεται από τθ ςυνάρτθςθ ςυνολικισ χρθςιμότθτασ θ

οποία είναι μία ςυνάρτθςθ των ποςοτιτων των διαφόρων αγακϊν που

καταναλϊνει και όχι το απλό άκροιςμα των επιμζρουσ χρθςιμοτιτων των αγακϊν

αυτϊν.

• Η ςυνάρτθςθ ςυνολικισ χρθςιμότθτασ εκφράηεται αλγεβρικά ωσ εξισ:

όπου: U: θ ςυνολικι χρθςιμότθτα του καταναλωτι

οι ποςότθτεσ των διαφόρων αγακϊν που καταναλϊνει

Παράδειγμα:

Ζςτω ζνασ υποκετικόσ καταναλωτισ ο οποίοσ καταναλώνει μόνο δφο αγακά Χ1 και

Χ2. Εάν θ ςυνάρτθςθ τθσ ςυνολικισ του χρθςιμότθτασ του είναι τθσ μορφισ:

όπου: U: θ ςυνολικι χρθςιμότθτα του καταναλωτι

οι ποςότθτεσ των αγακών χ1 και χ2. Τότε, μποροφμε να καταςκευάςουμε

τον ακόλουκο πίνακα:

Από τον πίνακα 1 είναι φανερό ότι ζνασ ορκολογικόσ καταναλωτισ προτιμάει τον ςυνδυαςμό Α από τον Γ και τον Β από τον Γ ενϊ είναι αδιάφοροσ μεταξφ των Α και Β. Μελετϊντασ όμωσ τθ κεωρία χρθςιμότθτασ αυτό που πρζπει να κατανοιςουμε είναι το γεγονόσ ότι παρατθρϊντασ τον πίνακα 1 δεν μποροφμε να ςυμπεράνουμε ότι θ χρθςιμότθτα που αντλεί ο καταναλωτισ από τον ςυνδυαςμό Α είναι τζςςερισ φορζσ μεγαλφτερθ από αυτι του Γ. Με άλλα λόγια, θ ςυνάρτθςθ χρθςιμότθτασ εκφράηει απλά τθν κατάταξθ των ςυνδυαςμϊν των αγακϊν κατά τισ προτιμιςεισ του καταναλωτι, δίνοντασ μεγαλφτερθ τιμι ςε οριςμζνουσ ςυνδυαςμοφσ ζναντι άλλων χωρίσ, όμωσ, να ζχουν ςθμαςία οι αρικμοί αυτοί κακαυτοί και, επομζνωσ, και οι μεταξφ τουσ διαφορζσ (κεωρία τθσ τακτικισ χρθςιμότθτασ).

Οριακή Υρηζιμόηηηα

Κάκε επιπλζον μονάδα του προϊόντοσ επιφζρει ςυνεχϊσ μικρότερθ αφξθςθ ςτθν

ςυνολικι χρθςιμότθτα. Η χρθςιμότθτα που επιτυγχάνεται από τθν κατανάλωςθ μίασ

επιπλζον μονάδασ ενόσ αγακοφ ονομάηεται οριακι χρθςιμότθτα και μπορεί να

εκτιμθκεί με τον ακόλουκο τρόπο:

Δεδομζνων των πιο πάνω είναι φανερό ότι, εάν ζχουμε μία ςυνάρτθςθ ςυνολικισ

χρθςιμότθτασ τθσ μορφισ:

τότε, για να βροφμε τθν οριακι χρθςιμότθτα του αγακοφ χ1 αρκεί να πάρουμε τθν

πρώτθ μερικι παράγωγο ωσ προσ χ1 θ οποία ςυμβολίηεται ωσ:

αναλόγωσ, για τθν οριακι χρθςιμότθτα του αγακοφ Χ2 αρκεί να πάρουμε τθν πρώτθ

μερικι παράγωγο ωσ προσ Χ2 θ οποία ςυμβολίηεται ωσ:

Ο νόμος ηης θθίνοσζας οριακής τρηζιμόηηηας

Σφμφωνα με το νόμο τθσ φκίνουςασ οριακισ χρθςιμότθτασ: κάκε επιπλζον μονάδα

που καταναλϊνεται από ζνα αγακό επιφζρει ςυνεχϊσ και μικρότερθ οριακι

χρθςιμότθτα.

Σφμφωνα με τθ κεωρία τθσ τακτικισ χρθςιμότθτασ, θ χρθςιμότθτα είναι ζννοια

υποκειμενικι και δεν μπορεί να μετρθκεί.

• Άςχετα, αν μπορεί να μετρθκεί θ χρθςιμότθτα ι όχι, γίνεται δεκτό ότι, όςο ζνα

άτομο αυξάνει τθν κατανάλωςθ ενόσ αγακοφ ι μιασ υπθρεςίασ τόςο γίνεται

ςυνικωσ μεγαλφτερθ θ ςυνολικι χρθςιμότθτα που αποκομίηει.

• Αλλά, κάκε επιπλζον μονάδα που καταναλϊνεται επιφζρει ςυνεχϊσ και μικρότερθ

αφξθςθ ςτθ ςυνολικι χρθςιμότθτα.

• Το φαινόμενο αυτό ονομάηεται νόμοσ τθσ φκίνουςασ οριακισ χρθςιμότθτασ.

Προζεγγίζεις ηης θεωρίας ηης τρηζιμόηηηας

Υπάρχουν δφο προςεγγίςεισ τθσ ανάλυςθσ τθσ ςυμπεριφοράσ των ορκολογικϊν καταναλωτϊν. • Η πρϊτθ ονομάηεται Θεωρία τθσ Απόλυτθσ Χρθςιμότθτασ (Cardinal Utility Theory), υιοκετεί τθν (εξωπραγματικι) υπόκεςθ ότι θ χρθςιμότθτα μπορεί να μετρθκεί και ςτθρίηεται ςτθν ανάλυςθ τθσ οριακισ χρθςιμότθτασ. • Η δεφτερθ ονομάηεται Θεωρία τθσ Τακτικισ Χρθςιμότθτασ (Ordinal Utility Theory), ςτθρίηεται ςτθν ανάλυςθ των καμπυλϊν αδιαφορίασ και ςφμφωνα με αυτιν, για τθν εξιγθςθ τθσ ςυμπεριφοράσ του καταναλωτι, δεν απαιτείται θ μζτρθςθ τθσ χρθςιμότθτασ αλλά, αρκεί μόνο να είναι δυνατι θ ςφγκριςθ και ιεράρχθςθ τθσ χρθςιμότθτασ των διαφόρων αγακϊν.

• Συνολικι χρθςιμότθτα (TU): θ ςυνολικι ικανοποίθςθ που αντλεί ο καταναλωτισ από τθν

ςυνολικι κατανάλωςθ μιασ χρονικισ περιόδου.

• Οριακι χρθςιμότθτα (MU): θ επιπρόςκετθ ικανοποίθςθ που προζρχεται από τθν

κατανάλωςθ μιασ επιπλζον μονάδασ ενόσ αγακοφ.

• Util: μια φανταςτικι μονάδα μζτρθςθσ τθσ χρθςιμότθτασ.

12

Προζεγγίζεις ηης θεωρίας ηης τρηζιμόηηηας

Παράδειγμα

13

Παρατθριςεισ: • Η καμπφλθ TU είναι κοίλθ και θ καμπφλθ MU ζχει αρνθτικι κλίςθ λόγω του νόμου τθσ φκίνουςασ οριακισ χρθςιμότθτασ. • Η καμπφλθ ΤU αρχίηει από τθν αρχι των αξόνων ενϊ, θ καμπφλθ MU αρχίηει από το ςθμείο που αντιςτοιχεί ςτθν πρϊτθ μονάδα του αγακοφ. • Η καμπφλθ ΤU φτάνει ςε μζγιςτο όταν MU= 0. • Η MU μπορεί να καταςκευαςτεί αν γνωρίηουμε τθν ΤU ωσ εξισ: MU= ΔΤU/ΔQ.

Η μεγιςτοποίηςη τησ χρηςιμότητασ

14

Ασ εξετάςουμε τϊρα το πϊσ ζνασ ορκολογικόσ καταναλωτισ με δεδομζνο ειςόδθμα κα αποφαςίςει τον ςυνδυαςμό αγακϊν που κα αγοράςει. Υποκζτουμε ότι ο καταναλωτισ ζχει ςαφείσ προτιμιςεισ για τα διάφορα αγακά και γνωρίηει τισ οριακζσ χρθςιμότθτεσ τθσ κάκε επιπλζον μονάδασ του κάκε προϊόντοσ. Επίςθσ, τα προϊόντα προςφζρονται ςε προκακοριςμζνεσ τιμζσ και δεν επθρεάηονται από τισ ποςότθτεσ κατανάλωςθσ. Τζλοσ ο καταναλωτισ ςυμπεριφζρεται ορκολογικά. Πϊσ ικανοποιοφνται όλεσ αυτζσ τισ υποκζςεισ; Θα χρθςιμοποιιςουμε τον γνωςτό κανόνα αριςτοποίθςθσ. Στόχοσ είναι θ μεγιςτοποίθςθ τθσ χρθςιμότθτασ με βάςθ το περιοριςμζνο ειςόδθμα. Ο κανόνασ μεγιςτοποίθςθσ τθσ χρθςιμότθτασ μπορεί να εξθγθκεί καλφτερα με ζνα αρικμθτικό παράδειγμα, χρθςιμοποιϊντασ τθν γενικι μορφι τθσ μεγιςτοποίθςθσ τθσ χρθςιμότθτασ.

• Αλ ε ζακπάληα ζαο πξνζθέξεη δηπιάζηα ηθαλνπνίεζε από ην

θξαζί αιιά ε ηηκήο ηεο είλαη πεληαπιάζηα, ηη από ηα δύν ζα

δηαιέμεηε; Θα δηαιέμεηε ην θξαζί, γηαηί έηζη αμηνπνηνύληαη

θαιύηεξα ηα ρξήκαηά ζαο.

• Σπγθξίλνπκε ηνπο ιόγνπο νξηαθήο ρξεζηκόηεηαο πξνο ηελ ηηκή

γηα ην θάζε αγαζό. Γειαδή ν ιόγνο απηόο δίλεη ηελ νξηαθή

ρξεζηκόηεηα θαηά ρξεκαηηθή κνλάδα πνπ δαπαλάηαη γηα απηό

ην πξνϊόλ. Οπόηε ε αιγεβξηθή δηαηύπωζε ηνπ θαλόλα όηη γηα

λα κεγηζηνπνηήζεη ηελ ζπλνιηθή ρξεζηκόηεηα ν θαηαλαιωηήο

πξέπεη λα εμηζώλεη ηηο νξηαθέο ρξεζηκόηεηεο ηωλ ηειεπηαίωλ

ρξεκαηηθώλ κνλάδωλ πνπ δαπαλά γηα όια ηα πξνϊόληα πνπ

αγνξάδεη.

15

16

Αν δεν ιςχφει θ ιςότθτα αυτι, τότε ο καταναλωτισ πρζπει να ανακατανείμει τθν

δαπάνθ ςτα διάφορα αγακά. Αν λοιπόν:

τότε κα καταναλώςουμε περιςςότερο κραςί από ό,τι ςαμπάνια, διότι ζτςι αντλοφμε

μεγαλφτερθ ικανοποίθςθ από κάκε 1 € που ξοδεφουμε. Όςο όμωσ αυξάνουμε τθν

κατανάλωςθ κραςιοφ και μειώνουμε τθν κατανάλωςθ ςαμπάνιασ θ ΜUK μειώνεται

και θ ΜUΣ αυξάνεται μζχρισ ότου:

Τότε ζχουμε βρει τον άριςτο καταναλωτικό ςυνδυαςμό μεταξφ των δφο αγακών. Ο

κανόνασ μπορεί να γενικευκεί για οποιαδιποτε αγακά:

Θεωρία ηης Σακηικής Υρηζιμόηηηας

Όπωσ αναφζρκθκε προθγουμζνωσ, θ εξιγθςθ τθσ αντίςτροφθσ ςχζςθσ που

υπάρχει ανάμεςα ςτθν τιμι ενόσ προϊόντοσ και ςτθν ποςότθτα που ηθτείται με

βάςθ το νόμο τθσ φκίνουςασ οριακισ χρθςιμότθτασ δεν είναι ικανοποιθτικι,

γιατί ςτθρίηεται ςτθν υπόκεςθ ότι θ χρθςιμότθτα μπορεί να μετρθκεί με

ςυγκεκριμζνεσ μονάδεσ και ότι θ οριακι χρθςιμότθτα του χριματοσ είναι

ςτακερι.

Επειδι οι υποκζςεισ αυτζσ δεν ανταποκρίνονται ςτθν πραγματικότθτα οι

ςθμερινοί οικονομολόγοι χρθςιμοποιοφν ζναν εναλλακτικό τρόπο για να

εξθγιςουν το νόμο τθσ ηιτθςθσ, ο οποίοσ ςτθρίηεται ςτθν ανάλυςθ με τισ

αποκαλοφμενεσ καμπφλεσ αδιαφορίασ.

17

Καμπφλθ αδιαφορίασ, αποκαλείται ο γεωμετρικόσ τόποσ των ςθμείων που απεικονίηουν ςυνδυαςμοφσ αγακϊν, καλάκια αγακϊν, μεταξφ των οποίων ο καταναλωτισ είναι αδιάφοροσ αφοφ προςφζρουν ςτον καταναλωτι τθν ίδια χρθςιμότθτα. Κάκε επίπεδο χρθςιμότθτασ αντιςτοιχεί ςε μία καμπφλθ αδιαφορίασ. Η ςυνολικι χρθςιμότθτα U εξαρτάται από τισ ποςότθτεσ x, y των αντίςτοιχων αγακϊν που καταναλϊνονται ςυνδυαςμζνα ςε μια δεδομζνθ χρονικι περίοδο.

18

Καμπύλη Αδιαθορίας

19

Ο καταναλωτισ είναι πάντοτε ςε κζςθ να αξιολογιςει ςυνδυαςμοφσ («καλάκια») αγακϊν. Εάν Δ και Ε είναι δφο ςυνδυαςμοί αγακϊν ο καταναλωτισ μπορεί να τουσ αξιολογιςει λζγοντασ: •«Ο Δ είναι προτιμότεροσ από τον Ε», ι •«Ο Ε είναι προτιμότεροσ από τον Δ», ι •«Και οι δφο μοφ είναι εξίςου επικυμθτοί» Τότε μποροφμε να απεικονίςουμε τισ προτιμιςεισ του με τθ μορφι καμπυλϊν αδιαφορίασ (ΚΑ).

Καμπύλη Αδιαθορίας

Μία ΚΑ αποτελείται από όλουσ εκείνουσ τουσ ςυνδυαςμοφσ αγακϊν οι οποίοι είναι εξίςου επικυμθτοί ςτον καταναλωτι. Το ςφνολο των καμπυλϊν αδιαφορίασ απεικονίηουν τισ προτιμιςεισ του καταναλωτι. Το περίεργο όνομά τουσ το παίρνουν από το γεγονόσ ότι, αν κλθκεί να επιλζξει ζναν ςυνδυαςμό, ο καταναλωτισ κα είναι «αδιάφοροσ» μεταξφ των ςυνδυαςμϊν που βρίςκονται πάνω ςτθν ίδια καμπφλθ αδιαφορίασ. Γιατί; Διότι όλοι οι ςυνδυαςμοί που βρίςκονται πάνω ςτθν ίδια ΚΑ προςδίδουν τθν ίδια ωφζλεια (ι χρθςιμότθτα) ςτον καταναλωτι. Η κλίςθ μίασ ΚΑ: • …είναι διαφορετικι ςε κάκε ςθμείο τθσ ΚΑ. • …ςε κάκε ςθμείο δίδεται από τθν κλίςθ μίασ εφαπτόμενθσ, δθλαδι dy/dx • …ςτο ςχιμα είναι αρνθτικι •…εκφράηει τον οριακό λόγο υποκατάςταςθσ (Marginal Rate of Substitution -MRS) του

αγακοφ Β από αγακό Α (MRSΑΒ) δθλαδι τον βακμό ςτον οποίο ο καταναλωτισ είναι διατεκειμζνοσ να υποκαταςτιςει το αγακό Β με το αγακό Α παραμζνοντασ πάνω ςτθν ίδια ΚΑ, δθλαδι διατθρϊντασ τθν ωφζλειά του ςτακερι.

20

Διαγραμμαηική παροσζίαζη καμπσλών αδιαθορίας

Οι ςυνδυαςμοί {a, b, c) ςτθν καμπφλθ αδιαφορίασ U, αποφζρουν το ίδιο επίπεδο ικανοποίθςθσ. Η καμπφλθ αδιαφορίασ U ̍ προςφζρει λιγότερθ ικανοποίθςθ ςε ςχζςθ με τθν καμπφλθ αδιαφορίασ U ̍ ̍. Όπωσ είναι λογικό οι καμπφλεσ αδιαφορίασ δεν μπορεί να τζμνονται.

Θδιόηηηες ηων καμπσλών αδιαθορίας

Στθ ςυνθκιςμζνθ περίπτωςθ οι καμπφλεσ αδιαφορίασ ζχουν τισ ακόλουκεσ ιδιότθτεσ:

1. από κάκε ςθμείο του χϊρου των αγακϊν διζρχεται μία καμπφλθ αδιαφορίασ, κατά

ςυνζπεια, οι καμπφλεσ αδιαφορίασ δεν τζμνονται,

2. ζχουν αρνθτικι κλίςθ. Ζτςι, όςο ψθλότερα ι δεξιότερα είναι μία καμπφλθ

αδιαφορίασ, τόςο ψθλότερα είναι ςτθν ταξινόμθςθ των προτιμιςεων του

καταναλωτι οι ςυνδυαςμοί τθσ καμπφλθσ αυτισ, δθλαδι οι ςυνδυαςμοί που

βρίςκονται ςε υψθλότερεσ καμπφλεσ αδιαφορίασ προτιμϊνται ζναντι των

ςυνδυαςμϊν που βρίςκονται ςε χαμθλότερεσ καμπφλεσ αδιαφορίασ και

3. οι καμπφλεσ αδιαφορίασ είναι κυρτζσ.

22

Οι δσναηόηηηες καηανάλωζης

Για να προςδιοριςκεί ζνασ κανόνασ ορκολογικισ ςυμπεριφοράσ του υποκετικοφ καταναλωτι κα πρζπει να διερευνθκεί ποιεσ ποςότθτεσ των x1 και x2 κα ζχει τθ δυνατότθτα να αγοράςει με δεδομζνο το χρθματικό ειςόδθμα και δεδομζνεσ τισ τιμζσ των αγακϊν. Αν το ςυνολικό χρθματικό του ειςόδθμα ιςοφται με M και οι τιμζσ των x1 και x2 ιςοφνται με P x1 και P x2, ο καταναλωτισ μπορεί να αγοράςει είτε M/Px1

μονάδεσ του x1, είτε M/Px2 μονάδεσ του x2 ι κάποιο ςυνδυαςμό ποςοτιτων των x1 και x2 που κα εξαρτάται από το πϊσ κα επιμερίςει τθ δαπάνθ ανάμεςα ςτα δφο αγακά. Για παράδειγμα αν διακζςει το μιςό ειςόδθμα για x1 και το άλλο μιςό για x2 κα αγοράςει (M/2)Px1 από το x1 και (M/2)Px2 από το x2. Στο διάγραμμα θ ευκεία M/Px1, M/Px2 ςχθματίηεται από όλα τα ςθμεία ςυνδυαςμϊν ποςοτιτων των Χ1 και Χ2 που μπορεί να αγοράςει ο καταναλωτισ με χρθματικό ειςόδθμα M όταν ιςχφουν οι τιμζσ P x1 και P x2.

23

Η ευκεία αυτι είναι γνωςτι ωσ ευκεία τιμών επειδι θ κλίςθ τθσ, όπωσ κα δοφμε

ςτθ ςυνζχεια, ιςοφται με το λόγο των τιμών των δφο αγακών. Είναι επίςθσ γνωςτι

και ωσ ευκεία του ειςοδθματικοφ περιοριςμοφ ι των δυνατοτιτων κατανάλωςθσ,

γιατί δείχνει τισ μζγιςτεσ ποςότθτεσ που μπορεί να αγοράςει ο καταναλωτισ με το

οριςμζνο χρθματικό ειςόδθμα και τισ οριςμζνεσ τιμζσ.

Η εξίςωςθ τθσ ευκείασ τιμών ι του ειςοδθματικοφ περιοριςμοφ ι των δυνατοτιτων

κατανάλωςθσ ζχει τθν ακόλουκθ μορφι:

και δεδομζνου ότι απεικονίηεται διαγραμματικά ς’ ζνα ςφςτθμα ςυντεταγμζνων

όπου ςτον κάκετο άξονα μετράμε τισ ποςότθτεσ του x2 και ςτον οριηόντιο του x1, αν

λφςουμε ωσ προσ x2 βρίςκουμε ότι:

όπου ο όροσ M/Px2 δείχνει το ςθμείο ςτο οποίο θ ευκεία τιμών τζμνει τον κάκετο

άξονα ενώ, ο λόγοσ τιμών Px1/ Px2 δείχνει τθν κλίςθ τθσ ευκείασ.

Στο παρακάτω διάγραμμα περιλαμβάνονται τόςο οι καταναλωτικζσ

προτιμιςεισ(καμπφλεσ αδιαφορίασ) όςο και οι δυνατότθτεσ κατανάλωςθσ (ευκεία

ειςοδθματικοφ περιοριςμοφ) του υποκετικοφ καταναλωτι.

Διάγραμμα ιζορροπίας καηαναλωηή

• Με το ςυγκεκριμζνο χρθματικό του ειςόδθμα, M, και τισ τιμζσ P x1 και P x2 των x1 και x2 ο καταναλωτισ μπορεί να επιλζξει ζναν από τουσ πολλοφσ εναλλακτικοφσ ςυνδυαςμοφσ ποςοτιτων των δφο αγακϊν, που κανζνασ τουσ όμωσ δεν βρίςκεται πάνω από τθν ευκεία του ειςοδθματικοφ περιοριςμοφ (περιοχι εφικτϊν ςυνδυαςμϊν). Παρατθρϊντασ το διάγραμμα ςυμπεραίνεται ότι, με εξαίρεςθ το ςυνδυαςμό Α, όλοι οι υπόλοιποι εφικτοί ςυνδυαςμοί βρίςκονται ςε καμπφλεσ αδιαφορίασ που από πλευράσ χρθςιμότθτασ είναι κατϊτερεσ από τθν καμπφλθ ΙΙ. Κατά ςυνζπεια ο υποκετικόσ καταναλωτισ μεγιςτοποιεί τθ χρθςιμότθτα του όταν αγοράηει το ςυνδυαςμό Α που περιλαμβάνει τισ ποςότθτεσ 0x1A από το x1 και 0x2A από το x2.

• Το ςθμείο Α κεωρείται ςθμείο καταναλωτικισ ιςορροπίασ αφοφ ςε κανζνα άλλο ςθμείο ο καταναλωτισ δεν μπορεί να επιτφχει μεγαλφτερθ χρθςιμότθτα. Στο ςθμείο Α θ κλίςθ τθσ ευκείασ του ειςοδθματικοφ περιοριςμοφ είναι ίςθ με τθν κλίςθ τθσ καμπφλθσ αδιαφορίασ ΙΙ αφοφ οι δφο γραμμζσ εφάπτονται μεταξφ τουσ.