Òîøêåíò Ìàðò | 2020. 7-³èñì - ...Òîøêåíò 3 Ìàðò | 2020. 7-³èñì...

1 Ìàðò | 2020. 7-³èñìÒîøêåíò

"¤ÇÁÅÊÈÑÒÎÍÄÀ ÈËÌÈÉ-ÀÌÀËÈÉ ÒÀÄ£È£ÎÒËÀÐ" ÌÀÂÇÓÑÈÄÀÃÈ ÐÅÑÏÓÁËÈÊÀ14-Ê¤Ï ÒÀÐÌÎ£ËÈ ÈËÌÈÉ ÌÀÑÎÔÀÂÈÉ ÎÍËÀÉÍ ÊÎÍÔÅÐÅÍÖÈß ÌÀÒÅÐÈÀËËÀÐÈ

2


Ìàðò | 2020. 7-³èñì Òîøêåíò

TÎØÊÅÍÒ-2020

"¤ÇÁÅÊÈÑÒÎÍÄÀ ÈËÌÈÉ-ÀÌÀËÈÉ ÒÀÄ£È£ÎÒËÀÐ"ÌÀÂÇÓÑÈÄÀÃÈ ÐÅÑÏÓÁËÈÊÀ 14-Ê¤Ï ÒÀÐÌÎ£ËÈÈËÌÈÉ ÌÀÑÎÔÀÂÈÉ ÎÍËÀÉÍ ÊÎÍÔÅÐÅÍÖÈß

ÌÀÒÅÐÈÀËËÀÐÈ7-£ÈÑÌ

ÌÀÒÅÐÈÀËÛ ÐÅÑÏÓÁËÈÊÀÍÑÊÎÉ14-ÌÅÆÄÈÑÖÈÏËÈÍÀÐÍÎÉ ÄÈÑÒÀÍÖÈÎÍÍÎÉ ÎÍËÀÉÍ

ÊÎÍÔÅÐÅÍÖÈÈ ÍÀ ÒÅÌÓ "ÍÀÓ×ÍÎ-ÏÐÀÊÒÈ×ÅÑÊÈÅÈÑÑËÅÄÎÂÀÍÈß Â ÓÇÁÅÊÈÑÒÀÍÅ"

×ÀÑÒÜ-7

MATERIALS OF THE REPUBLICAN 14-MULTIDISCIPLINARYONLINE DISTANCE CONFERENCE ON "SCIENTIFIC AND

PRACTICAL RESEARCH IN UZBEKISTAN"PART-7



Ó¤Ê 323(575.1)(063)ÊÁÊ 66.3(5¤)ÿ43É-18

"¤çáåêèñòîíäà èëìèé-àìàëèé òàä³è³îòëàð" [Òîøêåíò; 2020]

"¤çáåêèñòîíäà èëìèé-àìàëèé òàä³è³îòëàð" ìàâçóñèäàãè ðåñïóáëèêà 14-ê´ï òàðìî³ëè èëìèéìàñîôàâèé îíëàéí êîíôåðåíöèÿ ìàòåðèàëëàðè ò´ïëàìè, 31 ìàðò 2020 éèë. - Òîøêåíò: Tadqiqot,2020. - 353 á.

Óøáó Ðåñïóáëèêà-èëìèé îíëàéí êîíôåðåíöèÿ 2017-2021 éèëëàðäà ¤çáåêèñòîíÐåñïóáëèêàñèíè ðèâîæëàíòèðèøíèíã áåøòà óñòóâîð é´íàëèøëàðè á´éè÷à ¥àðàêàòëàð ñòðàòåãèÿñèäàê´çäà òóòèëãàí âàçèôà - èëìèé èçëàíèø þòó³ëàðèíè àìàëè¸òãà æîðèé ýòèø é´ëè áèëàí ôàíñîµàëàðèíè ðèâîæëàíòèðèøãà áà²èøëàíãàí.

Óøáó Ðåñïóáëèêà èëìèé êîíôåðåíöèÿñè òàúëèì ñîµàñèäà ìåµíàò ³èëèá êåëà¸òãàí ïðîôåññîð- ́ ³èòóâ÷è âà òàëàáà-´³óâ÷èëàð òîìîíèäàí òàé¸ðëàíãàí èëìèé òåçèñëàð êèðèòèëãàí á´ëèá, óíäàòàúëèì òèçèìèäà èë²îð çàìîíàâèé þòó³ëàð, íàòèæàëàð, ìóàììîëàð, å÷èìèíè êóòà¸òãàí âàçèôàëàðâà èëì-ôàí òàðà³³è¸òèíèíã èñòè³áîëäàãè ðåæàëàðè òàµëèë ³èëèíãàí êîíôåðåíöèÿñè.

Ìàúñóë ìóµàððèð: Ôàéçèåâ Øîõðóä Ôàðìîíîâè÷, þ.ô.ä., äîöåíò.

1.¥ó³ó³èé òàä³è³îòëàð é´íàëèøè -Þñóâàëèåâà Ðàõèìà, ïðîôåññîð â.á.,þ.ô.í. (Æàõîí è³òèñîäè¸òè âà äèïëîìàòèÿ óíèâåðñèòåòè)2.Ôàëñàôà âà µà¸ò cîµàñèäàãè ³àðàøëàð -Íîðìàòîâà Äèëäîðà Ýñîíàëèåâíà, äîöåíò (Ôàð²îíà äàâëàò óíèâåðñèòåòè)3.Òàðèõ ñàµèôàëàðèäàãè èçëàíèøëàð -×àðèåâ Òóðñóí Õóâàåâè÷, äîöåíò (¤çáåêèñòîí äàâëàò êîíñåðâàòîðèÿñè)4.Ñîöèîëîãèÿ âà ïîëèòîëîãèÿíèíã æàìèÿòèìèçäà òóòãàí ́ ðíè-Óðèíáîåâ Õîøèìæîí Áóíàòîâè÷, äîöåíò (Íàìàíãàí ìóõàíäèñëèê-³óðèëèø èíñòèòóòè)5È³òèñîäè¸òäà èííîâàöèÿëàðíèíã òóòãàí ́ ðíè -Âîõèäîâà Ìåõðè Õàñàíîâà, PhD (Òîøêåíò äàâëàò øàð³øóíîñëèê èíñòèòóòè)6.Ôèëîëîãèÿ ôàíëàðèíè ðèâîæëàíòèðèø é´ëèäàãè òàä³è³îòëàð -Òóðñóííàçàðîâà Ýëüâèðà Òàõèðîâíà (Íàâîèé âèëîÿò õàë³ òàúëèìè õîäèìëàðèíè ³àéòà òàé¸ðëàø âàóëàðíèíã ìàëàêàñèíè îøèðèø µóäóäèé ìàðêàçè)7.Ïåäàãîãèêà âà ïñèõîëîãèÿ ñîµàëàðèäàãè èííîâàöèÿëàð -Àáäóìàæèäîâà Äèëäîðà Ðàõìàòóëëàåâíà, PhD (Òîøêåíò Ìîëèÿ èíñòèòóòè)8.Ìàäàíèÿò âà ñàíúàò ñîµàëàðèíè ðèâîæëàíèøè -Òîøòåìèðîâ Îòàáåê Àáèäîâè÷ (Ôàð²îíà ïîëèòåõíèêà èíñòèòóòè)9.Àðõèòåêòóðà âà äèçàéí é´íàëèøè ðèâîæëàíèøè -Áîáîõîíîâ Îëòèáîé Ðàõìîíîâè÷ (Ñóðõàíäàð¸ âèëîÿòè òåõíèêà ôèëèàëè)10.Òåõíèêà âà òåõíîëîãèÿ ñîµàñèäàãè èííîâàöèÿëàð -Íîðìèðçàåâ Àáäó³àþì Ðàµèìáåðäèåâè÷, äîöåíò (Íàìàíãàí ìóõàíäèñëèê-³óðèëèø èíñòèòóòè)11.Ôèçèêà-ìàòåìàòèêà ôàíëàðè þòó³ëàðè -Ñîõàäàëèåâ Àáäóðàøèä Ìàìàäàëèåâè÷, äîöåíò (Íàìàíãàí ìóõàíäèñëèê-òåõíîëîãèÿ èíñòèòóòè)12.Áèîìåäèöèíà âà àìàëè¸ò ñîµàñèäàãè èëìèé èçëàíèøëàð -Ìàìàòîâà Íîäèðà Ìóõòàðîâíà, ò.ô.ä., äîöåíò (Òîøêåíò äàâëàò ñòîìàòîëîãèÿ èíñòèòóòè)13.Êèì¸ ôàíëàðè þòó³ëàðè -Ðàõìîíîâà Äîíî £àõõîðîâíà (Íàâîèé âèëîÿòè òàáèèé ôàíëàð ìåòîäèñòè)14.Áèîëîãèÿ âà ýêîëîãèÿ ñîµàñèäàãè èííîâàöèÿëàð -É´ëäîøåâ Ëàçèç Òîëèáîâè÷ (Áóõîðî äàâëàò óíèâåðñèòåòè)15.Àãðîïðîöåññèíã ðèâîæëàíèø é´íàëèøëàðè -Ñóâîíîâ Áîéìóðîä ¤ðàëîâè÷, äîöåíò (Òîøêåíò èððèãàöèÿ âà ³èøëî³ õ´æàëèãèíè ìåõàíèçàöèÿëàø ìóõàíäèñëàðè èíñòèòóòè)16.Ãåîëîãèÿ-ìèíåðîëîãèÿ ñîµàñèäàãè èííîâàöèÿëàð -£àµµîðîâ ¤êòàì Àáäóðàõèìîâè÷, PhD, äîöåíò (Òîøêåíò èððèãàöèÿ âà ³èøëî³ õ´æàëèãèíèìåõàíèçàöèÿëàø ìóõàíäèñëàðè èíñòèòóòè)

Ò´ïëàìãà êèðèòèëãàí òåçèñëàðäàãè ìàúëóìîòëàðíèíã õà³³îíèéëèãè âà è³òèáîñëàðíèíã ò´²ðèëèãèãàìóàëëèôëàð ìàñúóëäèð.

© Ìóàëëèôëàð æàìîàñè© Tadqiqot.uz

4



ÌÓÍÄÀÐÈÆÀ \ ÑÎÄÅÐÆÀÍÈÅ \ CONTENT

ÌÀÄÀÍÈßÒ ÂÀ ÑÀÍÚÀÒ ÑÎ¥ÀËÀÐÈÍÈ ÐÈÂÎÆËÀÍÈØÈ

1. Ç.Ìóõñèíîâà,"XIX-XXI ÀÑÐËÀÐÄÀ ÁÓÕÎÐÎ ÊÀÍÄÀÊÎÐËÈÃÈÍÈÍÃ ÎÐÍÀÌÅÍÒÈ ÐÈÂÎÆÈÄÀÀÍÚÀÍÀ ÂÀ ÈÍÍÎÂÀÖÈß"...................................................................................................122. Zohidjon Abdunazarov, Bobur KarimovTEATR - TARBIYA MASKANI....................................................................................................143. Abdirahimova Ziyodaxon Akmaljon qiziAVLONIY VA MUSIQA SAN'ATI............................................................................................164. Abdullayeva Ra'no Amrullayevna.KITOB-MA'NAVIYAT SARCHASHMASI................................................................................185. Boltayeva Zamira,MUSIQA MADANIYATI DARSLARIDA O'QUVCHILARGA BUXORO MAQOMLARI(SHASHMAQOM) HAQIDA TUSHUNCHA BERISHGA OID TAVSIYALAR..................206. Kadirova Marg'ubaO'ZBEK SAN'ATI VA CHET EL SAN'ATINING O'ZIGA XOSLIGI....................................227. Kadirova Marg'ubaAMIR TEMUR DAVRIDA SAN'AT VA MADANIYATNING AHAMIYATI, O'ZIGAXOSLIGI.........................................................................................................................................248. Magdieva Marxabo ErkinovnaXALQ HUNARMANDCHILIGI VA BADIIY LOYIHALASH FANINI O'QITISHDAKREATIV YONDASHUV...........................................................................................................269. Quziyeva Z.E.TASVIRIY SA'NAT VA CHIZMACHILIK DARSLARIDA ZAMONAVIY PEDAGOGICTEXNOLOGIYA VA AXBOROT KOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIALARIDANFOYDALANISHNING ROLI......................................................................................................2810. Quziyeva Z.E.TASVIRIY SAN'AT DARS MASHG'ULOTLARIDA BUYUK MUTAFAKKIRLARMA'NAVIY MÅ'ROSLARIDAN FOYDALANISH OMILLARI..............................................3011. Rustamova Latofat Istam qizi,TARIXIY NOG'ORA CHOLG'USINING PAYDO BO'LISHI.................................................3212. Saidova Feruza,TASVIRIY SAN'AT DARSLARIDA SUHBAT DARSLARINI TASHKIL ETISHDARASSOMLAR IJODIDAN FOYDALANISHNING AHAMIYATI.....................................3313. SHARIPOVA SHAHLO SHAVKATOVNAMADANIYAT VA SAN'AT SOHASI RIVOJLANISH TARIXI.............................................3514. Toshqulova Sevara,NAFOSAT TARBIYASINI O'QUVCHILAR ONGIDA SHAKLLANTIRISH.....................3615. Âîµèäîâà Ãóëðóµ Èíîìæîíîâíà¨ØËÀÐ ÝÑÒÅÒÈÊ ÄÈÄÈ ÂÀ ÌÀÚÍÀÂÈÉ ÄÓÍ¨£ÀÐÀØÈÍÈ ÞÊÑÀËÒÈÐÈØÄÀÌÀ¥ÎÁÀÒËÈ ÐÀÍÃÒÀÑÂÈÐ ÑÀÍÚÀÒÈÍÈÍÃ À¥ÀÌÈßÒÈ......................................3816. Ìàðòèí ÃðåáåíþêÈÆÒÈÌÎÈÉ - ÌÀÄÀÍÈÉ ÌÓÀÑÑÀÑÀËÀÐÍÈ ÒÀÊÎÌÈËËÀØÒÈÐÈØÍÀÇÀÐÈßÑÈ: ÊÓÒÓÁÕÎÍÀËÀÐÍÈ £ÀÉÒÀ ÒÀØÊÈË £ÈËÈØ..................................4117. Ç.ÌóõñèíîâàXIX XXI ÀÑÐËÀÐÄÀ ÁÓÕÎÐÎ ÊÀÍÄÀÊÎÐËÈÃÈÍÈÍÃ ÎÐÍÀÌÅÍÒÈ ÐÈÂÎÆÈÄÀÀÍÚÀÍÀ ÂÀ ÈÍÍÎÂÀÖÈß......................................................................................................4318. Íèëóôàð ÈáðàãèìîâàÌÓÑÈ£À ÍÀÇÀÐÈßÑÈ ÔÀÍÈÍÈÍÃ ÌÓÑÈ£À ¤£ÈÒÓÂ×ÈÑÈÍÈ ÊÀÑÁÈÉÔÀÎËÈßÒÃÀ ÒÀÉ¨ÐËÀØÄÀÃÈ ¤ÐÍÈ.................................................................................4519. Íîð÷àåâ Ðàâøàí Òîøòåìèðîâè÷,ÌÎÍÓÌÅÍÒÀË ÐÀÍÃÒÀÑÂÈÐ ÑÀÍÚÀÒÈ ÒÀÐÈÕÈ..........................................................4620. Îñòîíîâà Ôàðèäà¤£ÓÂ×È ¨ØËÀÐÃÀ ÌÈÍÈÀÒÞÐÀ ÑÀÍÚÀÒÈÍÈ ¤ÐÃÀÒÈØ ÂÀÈÆÎÄÊÎÐËÈÊÊÀ É¤ËËÀØÍÈÍÃ ÏÅÄÀÃÎÃÈÊ ÌÓÀÌÌÎËÀÐÈ..........................4921. Êàðèìîâ ¢àéðàò Øîèìîâè÷, Òàíãèðîâ Îáèä Ýøìàõìàòîâè÷


"¤ÇÁÅÊÈÑÒÎÍÄÀ ÈËÌÈÉ-ÀÌÀËÈÉ ÒÀÄ£È£ÎÒËÀÐ" ÌÀÂÇÓÑÈÄÀÃÈ ÐÅÑÏÓÁËÈÊÀ14-Ê¤Ï ÒÀÐÌÎ£ËÈ ÈËÌÈÉ ÌÀÑÎÔÀÂÈÉ ÎÍËÀÉÍ ÊÎÍÔÅÐÅÍÖÈß ÌÀÒÅÐÈÀËËÀÐÈÌÓÍÄÀÐÈÆÀ \ ÑÎÄÅÐÆÀÍÈÅ \ CONTENT

ÌÀÒÎÃÀ ÃÓË ÑÎËÈØ ÑÀÍÚÀÒÈÃÀ ÄÎÈÐ......................................................................5122. Òîøòåìèðîâà Ìàôòóíà Ðàâøàí ³èçèÌÀÊÒÀÁÃÀ×À ¨ØÄÀÃÈ ÁÎËÀËÀÐÍÈÍÃ À£ËÈÉ ÐÈÂÎÆËÀÍÈØÈÄÀÒÀÑÂÈÐÈÉ ÔÀÎËÈßÒ ÌÀØFÓËÎÒËÀÐÈÍÈÍÃ ¤ÐÍÈ.................................................5323. Øîèðà ÍóñðàòîâàÒÅÀÒÐ ÑÀÍÚÀÒÈ ÒÀÊÎÌÈËËÀØÒÈÐÈØÄÀ ÈÍÒÅÐÍÅÒ ÒÀÐÌÎFÈÍÈÍÃ¤ÇÈÃÀ ÕÎÑ ÕÓÑÓÑÈßÒÈ.........................................................................................................5524. Ðàôè³æîí Àµìåäîâ,ÌÓÕÒÎÐÆÎÍ ÌÓÐÒÀÇÎÅÂ ÈÆÎÄÈÃÀ ×ÈÇÃÈËÀÐ ÓÑÒÎÇ ÈÆÎÄÈÄÀÃÈ ¤ÇÈÃÀ¥ÎÑËÈÊËÀÐ....................................................................................................................................5825. Ãóëñàíåì Òóðñóíîâà, Áîáóð Êàðèìîâ¤ÇÁÅÊ ÌÈËËÈÉ ÐÀ£Ñ ÑÀÍÚÀÒÈ ÄÓÐÄÎÍÀËÀÐÈ..........................................................61

ÀÐÕÈÒÅÊÒÓÐÀ ÂÀ ÄÈÇÀÉÍ É¤ÍÀËÈØÈ ÐÈÂÎÆËÀÍÈØÈ

1. Bannonov Ahmad Ismoilovich,TASVIRIY SAN'ATDA IJTIMOIY EKOLOGIYA, EKOLOGIK ONGNINGAHAMIYATI..................................................................................................................................632. Barnayeva Gulnoza Ilhomovna,BADIIY BEZASH"DA KOMPOZITSIYANING O'ZIGA XOS XUSUSIYATLARI............653. Ostonova Farida,TASVIRIY SAN'ATNING YOSHLAR MA'NAVIYATINI SHAKLLANTIRISHDAGIO'RNI............................................................................................................................................................674. Ostonova Jamila Aliqulovna,AXROMATIK VA XROMATIK RANGLARNING NAZARIY HAMDAAMALIY JIHATLARI....................................................................................................................685. Ro'ziyeva Dilafro'z Normamatovna,TASVIRIY SAN'ATNING BARKAMOL YOSHLAR MA'NAVIYATINISHAKLLANTIRISHDAGI O'RNI....................................................................................................706.Saidova Feruza,BARKAMOL AVLODNI TARBIYALASHDA TASVIRIY SAN'ATNING ROLI...............717.Xoliqov Aktam Ulug'murodovich,MUSTAQILLIK YILLARIDA TASVIRIY SAN'ATNING O'QITILISHI.............................728. Yo'ldosheva Hilola Islomovna,BARKAMOL SHAXSNI TARBIYALASHDA O'RTA ASR TASVIRIYSAN'ATNING ROLI.....................................................................................................................739. Àñàäîâ ÒåìèðæîíÁÓÕÎÐÎ ØÀ¥ÐÈÍÈÍÃ ÒÀÐÈÕÈÉ £ÈÑÌÈÄÀÃÈ ÒÓÐÀÐ ÆÎÉ ÁÈÍÎËÀÐÈÍÈÌÎÄÅÐÍÈÇÀÖÈß £ÈËÈØ.....................................................................................................7410. Umarova Gulzoda ErnazarovnaDEVELOPMENT OF DESIGN AND DESIGN EDUCATION IN UZBEKISTAN............7611. Äàâðîíîâ ÆàñóðÝÍÅÐÃÎÒÅÆÀÌÊÎÐ ÒÓÐÀÐ ÆÎÉ ÁÈÍÎËÀÐÈÍÈ ËÎÉÈ¥ÀËÀØ ÀÑÎÑËÀÐÈ.....7912. Èñðîèëîâà Ìîõèíóð Îéáåê ³èçèÔÀÐFÎÍÀ ÂÎÄÈÉÑÈ ÀÍÚÀÍÀÂÈÉ ÌÈËËÈÉ ËÈÁÎÑËÀÐÈ £ÀÄÈÌÈÉ ÄÈÍÈÉÒÀÑÀÂÂÓÐËÀÐ...............................................................................................................................8113. Ñîëèåâà ÇàðèíàÎÑÎÁÅÍÍÎÑÒÈ "ÇÅËÅÍÎÉ" ÀÐÕÈÒÅÊÒÓÐÛ ÊÀÊ ÎÄÍÎÉ ÈÇ ÂÅÄÓÙÈÕÒÅÍÄÅÍÖÈÉ Â ÀÐÕÈÒÅÊÒÓÐÅ È ÄÈÇÀÉÍÅ XXI ÂÅÊÀ..............................................8414. Øóêóðîâ ÀëèøåðÝÊÎÒÓÐÈÇÌ ÎÁÜÅÊÒËÀÐÈÍÈ ØÀÊËËÀÍÒÈÐÈØÄÀ ¤ÇÁÅÊÈÑÒÎÍÑÀËÎ¥ÈßÒÈ..............................................................................................................................86

6




ÒÅÕÍÈÊÀ ÂÀ ÒÅÕÍÎËÎÃÈß ÑÎ¥ÀÑÈÄÀÃÈÈÍÍÎÂÀÖÈßËÀÐ

1. MANSUROVA ZARINA ANVAR QIZI, ISOMIDDINOV MA`RUF UMID O`GLIMATEMATIKA DARSLARIDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISHAHAMIYATI...................................................................................................................................882. £èäèðîâ Àäµàì Ðóñòàìîâè÷ÒÅÕÍÎËÎÃÈÊ ÌÀØÈÍÀËÀÐ ÂÀ ÆÈ¥ÎÇËÀÐÄÀ ÔÎÉÄÀËÀÍÈËÀÄÈÃÀÍ ÂÀËÒÈÏÈÄÀÃÈ ÄÅÒÀËËÀÐÍÈ ÒÀÚÌÈÐËÀØ ÓÑÓËËÀÐÈÍÈÃ ÒÀ¥ËÈËÈ.....................903. £èäèðîâ Àäµàì Ðóñòàìîâè÷, Íèøîíîâ Ôàðõîäõîí Àõìàäõîíîâè÷ÏËÀÂÍÎÑÒÜ ÕÎÄÀ ÒÐÀÊÒÎÐÀ..............................................................................................924. Óíãáîåâà Ä.Ó. ,Êîäèðîâà Ä.Á.ÒÀÚËÈÌ ÆÀÐÀ¨ÍÈÄÀ ÇÀÌÎÍÀÂÈÉ ÝËÅÊÒÐÎÍ ÒÀÚËÈÌ ÐÅÑÓÐÑËÀÐÈÄÀÍÔÎÉÄÀËÀÍÈØ...........................................................................................................................945. Ðóçìåòîâ Ìàíñóð, Ãàïïàðîâà Ìàõôóçà, £àþìîâà Äèëäîðà¡ÀÐÀÌËÀØ ÆÀÐÀ¨ÍÈÄÀ ÏÀÕÒÀÍÈÍÃ ÒÅÕÍÎËÎÃÈÊ Ê¤ÐÑÀÒÊÈ×ËÀÐÈÍÈÍÀÒÈÆÀËÀÐÈ..............................................................................................................................966. Ðóçìåòîâ Ìàíñóð, Óñìàíîâ Õàéðóëëà, £àþìîâà ÄèëäîðàFÀÐÀÌËÀÐÄÀ ÑÀ£ËÀÍÀ¨ÒÃÀÍ ×ÈÃÈÒËÈ ÏÀÕÒÀÄÀÍ ÎËÈÍÃÀÍ ÏÀÕÒÀÒÎËÀÑÈÍÈÍÃ ÑÈÔÀÒ Ê¤ÐÑÀÒÊÈ×ËÀÐÈÍÈ ¤ÇÃÀÐÈØÈ...........................................987. Ðóçìåòîâ Ìàíñóð, Ìàõìóäîâ Þñóô, £àþìîâà ÄèëäîðàFÀÐÀÌËÀÍÃÀÍ ÏÀÕÒÀ £ÀÒËÀÌËÀÐÈ Á¤ÉÈ×À ÓÌÓÌÈÉ ÍÅÏÑËÀÐÑÎÍÈÍÈÍÃ ¤ÇÃÀÐÈØÈ ÒÀ¥ËÈËÈ...............................................................................1008. Abdullayeva Nodira IsaqovnaTEXNOLOGIYA DARSLARIDA ÊÀØÒÀ ÒÈÊÈØ ÒÅÕÍÎËÎÃÈßÑÈ..........................1029. Akbarova Shohida, Karimova NozimaAXBOROT XAVFSIZLIGINING MEXANIZMI...................................................................10410. Bozorov OrziqulSHAHAR ELEKTR TA'MINOTI TIZIMLARIDA ENERGIYA TEJAMKORLIGINIOPTIMALLASHTIRISH................................................................................................................10611. Muydinova Durdona Sobirjonovna,TEXNOLOGIYA DARSLARIDA INNOVATSION TEXNOLOGIYALARNINGAHAMIYATI...................................................................................................................................10712. Nasilloev Sanjar BakhtiyorovichGRAPHICAL OBJECTS AND METHODS DISPLAYING THEM ON YOURCOMPUTER.................................................................................................................................10913.Nasilloev Sanjar BakhtiyorovichTHE PRACTICAL IMPLEMENTATION OF TWO AND THREE-DIMENSIONAL COMPUTER GRAPHICS..........................................................11114. Niyozov KomiljonISSIQLIK ELEKTR STANSIYALARIDA YOQILG'I TEJASH.............................................11315. Modullayev Jahongir"3D MODELLASHTIRISH VA RAQAMLI ANIMATSIYA" FANINING AMALIYMASHG`ULOTLARIDA GEOMETRIK MODELLASHTIRISHDANFOYDALANISH..........................................................................................................................11516.Qurbonova Matluba Qo'ziboyevna MAKTAB O'QUV JARAYONIDA AXBOROT VA TA'LIM TEXNOLOGIYALARIDANFOYDALANISH AHAMIYATI....................................................................................................11717. Rajabova Dilfuza AbdumajitovnaOLIY TA'LIMDA TEXNOLOGIYA FANINI O'QITISHDA MODULLI-KREDIT TIZIMINIJORIY ETISH TEXNOLOGIYASI............................................................................................11918. Ramazonov Bahodir G'olib o'g'li, Hakimov ShaxzodKO`CHA CHIROQLARINI QUYOSH PANELLARI, FOTORELELAR VA LEDLAMPALARI BILAN JIHOZLASH.......................................................................................12119. Ro'ziyeva Shuhrat,TEXNOLOGIYA FANINING STEAM O'QUV DASTURI BILAN ALOQADORLIGI...123



20.Salimjonov Hazrat, Saidova NodiraMETALLARGA TERMIK-KIMYOVIY ISHLOV BERISH.................................................12521. Salimjonov HazratSFERIK TURBINANI NAZARIY TADQIQOT QILISH VA ISHLASH.............................12622. Samadov Muhammad XafizxonivichTEXNOLOGIYA FANINI O'QITISHDA KOMPETENTSIYAVIY YONDASHUVLAR..12723. Siddiqova Saida Usmonaliyevna,TEXNOLOGIYA DARSLARIDA "USTOZ-SHOGIRD" AN'ANASI.....................................12924.Sodiqov Baxtiyor.Qahhor o'g'liCLASSIFICATION OF INFORMATION-INTELLECTUAL SYSTEMS..............................13125. Soliyeva D.A., Yuldashev A.R.MODERNIZATION: INNOVATIONS AND TECHNOLOGIES...........................................13326. Toshova Nasiba,TEXNOLOGIAYA FANINING KASBIY SIFATLARI VA ULARNING QIYOSIYNISBATI.........................................................................................................................................13527. Mingboyev Uchqun To'lqin o'g'li, Saidova Nodira Urol qiziASINXRON DVIGATELLARNI ISH REJIMINI OPTIMALLASHTIRISHNING BIRNECHA USULLARI......................................................................................................................13728. Usarkulova Mohigul Mirxomidjon qizi, Mamatojiyev Sharip IkromovichNAMLIKKA BOG'LIQ HOLDA DONNING GEOMETRIK TAVSIFI O'ZGARISHINIANIQLASH...................................................................................................................................13829. Xalilova Zamira Xamidovna,O'QUVCHI QIZLARNING IJODIY QOBILIYATLARINI SHAKLLANTIRISHGAYO'NALTIRILGAN TA'LIM........................................................................................................14130. Xayrullayev ShohruhbekQUYOSH PANELLARIDAN XO'JALIKDA OQILONA FOYDALANISH............................14331. Xudayberganov Jasurbek TaxirovichZAMONAVIY TA'LIMNI TASHKIL QILISHDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARDANOQILONA FOYDALANISHNING AFZALLIGI.....................................................................14432. Murodjon YusupovO`QITISH JARAYONINI KOMPYUTÅRLASHTIRISHDA TALABALARNING GRAFIKSALOHIYATINI SHAKLLANTIRISH MASALALARI..........................................................14733. Z.Tashanova, M.QohhorovaXALQ HUNARMANDCHILIGI TURLARI VA MINTAQAVIY HUNARMANDCHILIKUSULLARINI O'RGANISH USULLARI................................................................................14934. Àáäóðàøèäîâ Èñêàíäàðáåê Æóðúàò ´²ëè, Èáðàõèìîâ Êàðèìæîí Èáðàãèìîâè÷ÎÖÅÍÊÀ ÓÑËÎÂÈÉ ÐÀÁÎÒÛ ÃÐÓÇÎÂÛÕ ÀÂÒÎÑÀÌÎÑÂÀËÎÂ..............................15135. Îäèíà Ðàéèìæîíîâà, Ìàäèíàáîíó ÀñêàðîâàÎÑÍÎÂÍÛÅ ÂÎÇÌÎÆÍÎÑÒÈ ÒÅËÅÌÅÄÈÖÈÍÑÊÈÕ ÑÈÑÒÅÌ DIVISY TM21..15236. Õîæèåâ Áàõðîìõîí Ðàõìàòóëëàåâè÷, Íèøîíîâ Ôàðõîäõîí Àõìàòõàíîâè÷ÈÑÑÈ£ËÈÊ ÀËÌÀØÈÍÈØ ÀÏÏÀÐÀÒËÀÐÈÄÀ ÈÑÑÈ£ËÈÊÁÅÐÈØ ÆÀÐÀ¨ÍÈÍÈ ÒÀÊÎÌÈËËÀØÒÈÐÈØ.............................................................15437. Õàéðóëëî ÂÀÑÈÅÂ, Äàâðîíáåê Æ¤ÐÀÁÎÅÂ¤ÇÁÅÊÈÑÒÎÍÄÀ "GLOBALG.A.P" ÕÀË£ÀÐÎ ÑÒÀÍÄÀÐÒÈÍÈ £¤ËËÀØÍÈÍÃÀÔÇÀËËÈÊËÀÐÈ.....................................................................................................................15638. Iminov Akbarjon Odiljon o'g'liMODERN MANAGEMENT IS THE KEYSTONE TO EFFECTIVE REALIZATION OFSAFE CITY PROJECT................................................................................................................15839. Êàäèðîâ Ìèðõóñàí Ìèðïóëàòîâè÷ÔÎÉÄÀËÀÍÈØÍÈ ×ÅÊËÀØÍÈ ÌÀÍÄÀÒËÈ ÁÎØ£ÀÐÈØ ÑÈ¨ÑÀÒÈ¨ÐÄÀÌÈÄÀ ÀÕÁÎÐÎÒ ¥ÈÌÎßËÀÍÃÀÍËÈÃÈÍÈ ÎØÈÐÈØ ÌÎÄÅËÈÍÈÒÀÊÎÌÈËÀØÒÈÐÈØ..............................................................................................................16040.Íàäèð Êàõàðîâ¤ÇÁÅÊÈÑÒÎÍÄÀ ÒÅÌÈÐ É¤Ë ÒÐÀÍÑÏÎÐÒÈÄÀ ÞÊ ÒÀØÈØ ÆÀÐÀ¨ÍËÀÐÈÍÈÇÀÌÎÍÀÂÈÉ ÐÀ£ÀÌËÀØÒÈÐÈØ ÒÈÇÈÌËÀÐÈÍÈ ÆÎÐÈÉ ÝÒÈØÍÈÍÃÄÎËÇÀÐÁËÈÃÈ...........................................................................................................................163

8




41. Çîèðîâà Ëîëà Õàìèäîâíà, Êóëìàìàòîâà ÌàðæîíàWDM ÒÅÕÍÎËÎÃÈßÑÈÄÀ £¤ËËÀÍÈËÀÄÈÃÀÍ ÎÏÒÈÊ ÊÓ×ÀÉÒÈÐÃÈ×ËÀÐÒÓÐËÀÐÈÍÈÍÃ ÒÀ¥ËÈËÈ.......................................................................................................16642. Ì.¢àíèåâàÈÍÔÎÐÌÀÒÈÊÀ ÔÀÍÈÍÈ ¤£ÈÒÈØÄÀ ÇÀÌÎÍÀÂÈÉ ÒÀÚËÈÌ ÆÀÐÀ¨ÍÈÍÈËÎÉÈ¥ÀËÀØ....................................................................................................................................16843. Ðàõìàíîâ Àçèç Àáäóêàñèìîâè÷¤ÇÁÅÊÈÑÒÎÍ ÐÅÑÏÓÁËÈÊÀÑÈÄÀ £Ó¨Ø ÝÍÅÐÃÅÒÈÊÀÑÈÍÈÐÈÂÎÆËÀÍÒÈÐÈØ ÈÌÊÎÍÈßÒËÀÐÈ...............................................................................16944. Õóñàí ÑîàòîâÏÀÑÑÈÂ ÎÏÒÈÊ ÒÀÐÌÎ£ËÀÐÍÈ ÊÅÍÃÀÉÒÈÐÈØÍÈÍÃ ÍÎÐÅËÀÖÈÎÍÓÑÓËËÀÐÈ...................................................................................................................................17245. Ñóëàéìàíîâ Àááàç Íàãìàíîâè÷, Çèÿìóõàìåäîâà Óìèäà ÀëèæîíîâíàÓËÓ×ØÅÍÈÅ ÏÐÎÈÇÂÎÄÈÒÅËÜÍÎÑÒÈ ÊÎÊÑÎÂÀÍÈß ÍÅÔÒßÍÛÕÎÑÒÀÒÊÎÂ...................................................................................................................................17646. Tokhirov EzozbekSAFETY AND COMMUNICATION AT GUARDED RAILWAY LEVEL CROSSING.17947. Óñìîíîâ Õóðøèä Àáäóêàðèìîâè÷ ÒÅÕÍÈÊÀ ÒÅÕÍÎËÎÃÈß ÐÈÂÎÆËÀÍÈØ ÄÀÂÐÈÄÀ ÎÐ£ÀÄÀ £ÎËÀ¨ÒÃÀÍÒÈÇÈÌ ÁÎØ£ÂÐÓÂÈ ¤ÇÃÀÐÈØÈ..................................................................................18048. Áîáóð Õàìèäîâ, Äîíè¸ðáåê ÀáäèâàõîáîâÅÐ ÐÅÑÓÐÑËÀÐÈ ÂÀ ÄÀÂËÀÒ ÊÀÄÀÑÒÐÈ Á¤ËÈÌÈ ÔÀÎËÈßÒÈÍÈÐÈÂÎÆËÀÍÒÈÐÈØÄÀ ÀÕÁÎÐÎÒ ÒÈÇÈÌËÀÐÈÍÈÍÃ ¤ÐÍÈ..................................18349. Sharipova SaodatSHAXSIY HIMOYA VOSITALARI TASNIFI VA ULARDAN ISH JARAYONIDAFOYDALANISH............................................................................................................................185

ÔÈÇÈÊÀ-ÌÀÒÅÌÀÒÈÊÀ ÔÀÍËÀÐÈ ÞÒÓ£ËÀÐÈ

1. Sobirov Shexzod, Xudayberganov XursandbekKOMPLEKS SONLARNING BA'ZI ALGEBRA MASALALARIGA TATBIQI...............1872.Øèðèíîâà Ðó³èÿ Òåìèðîâíà£Ó¨Ø ÍÓÐËÀÐÈÍÈÍÃ ÈÍÑÎÍ ÎÐÃÀÍÈÇÌÈÃÀ ÒÀÚÑÈÐÈ.....................................1913. Abdiyeva Naima Kuvvatovna,MATEMATIKA DARSLARIDA O'QITISHNING MOTIVATSION SOHASINIRIVOJLANTIRISH......................................................................................................................1934. Abdullayeva Halima, Rajabov ShodiyorKOMPLEKS SONLAR USTIDA AMALLAR.........................................................................1955. Abdurahmonova Dildora,ANIQ FANLARNI O'QITISHDA ELÅKTRON DARSLIKLARDANFOYDALANISHNING AHAMIYATI.....................................................................................1986. Abdusalomova Maftuna Abdujalilovna, G'oyipova Nodira ErkinboyevnaUMUMIY O'RTA TA'LIM MAKTABLARIDA ELEKTROMEXANIZMLARGA DOIRQONUNLARNING O'QITILISH USLUBI.............................................................................2007.Abuyeva Nargiza Sodiq qizi,INFORMATIKADAN DARSDAN TASHQARI MASHG'ULOTLARNILOYIHALASHTIRISH...............................................................................................................2028. Amonova Gulshoda Mamaraimovna,MATEMATIKA FANIDAN KOMPETENSIYAVIY YONDASHUVGAASOSLANGAN DAVLAT TA'LIM STANDARTLARI...........................................................2049. Asqarova Hukumatoy,MAKTAB GEOMETRIYA DARSLARIDA ABU NASR FAROBIYNING ILMIYMEROSIDAN FOYDALANISH................................................................................................20610. Dexqanova Gulnora,IQTISODIY TAHLIL VA BASHORATLASHDA MATEMATIK MODELLASHTIRISHNING AHAMIYATI.........................................................................208



11. Dexqonov Shohruhjon Nuriddinovich, Dehqonova Dildora Ma'rufjonovnaDARAJALI YIG'INDILARNI HISOBLASH FORMULALARINI KELTIRIBCHIQARISH.................................................................................................................................21012. Dushamova Ozoda Ro'zmatovnaFRANSUZ TILI FANIDA "ESSE" METODIDAN FOYDALANISH.................................21413. Egamberdiyeva Nargiza Asqaraliyevna,MATEMATIKA DARSLARIGA O'QUVCHILAR QIZIQISHINI OSHIRISH..................21614. Farmonova Dildora,MAKTABDA FIZIKA DARSLARIDA ULTRABINAFSHA NURLAR MAVZUSINIO'RGANISH....................................................................................................................................21815. Halimova Dilbar Komilovna,MATEMATIKA FANINI O'QITISHDA NOAN'ANAVIY TA'LIM YONDASHUVLARIDANFOYDALANISH...........................................................................................................................21916. Hayitmurodov Shohruh Doniyor o'g'liXUSUSIY MULKNI DAVLAT TOMONIDAN MAJBURIY EGALLASHMUAMMOLARI...........................................................................................................................22017. Homidova Iroda,MATEMATIKA DARSLARIDA AXBOROT-KOMMUNIKATSIYATEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISH.........................................................................22518. Ikandarova Marhabo RaimovnaTENGLAMALAR SISTEMASIGA DOIR MISOL YECHISH USULLARI.......................22719. Ikandarova Marhabo RaimovnaTENGLAMALAR SISTEMASIGA DOIR MISOL YECHISH USULLARI......................23020. Isirgapova Ma'muraMURAKKAB GEOMETRIK SHAKLGA EGA JISMLARNING OG'IRLIK MARKAZINITOPISH...........................................................................................................................................23221. Jamolova HilolaÌATEMATIKA FANINI O`QITISH JARAYONIDA KOMPETENSIYAVIY YONDASHUVOMILLARI...................................................................................................................................23422. Jumayeva Maftuna Yunusjon qizi"O'ZGARMAS TOK QONUNLARI" MAVZUSINI O'QITISHNING NAZARIY ASOSLARI..............................................................................................................23623. Ìóµàììàä ÀêðàìîâÔÓÍÊÖÈß ¥ÎÑÈËÀÑÈ ÌÀÂÇÓÑÈÍÈ ¤£ÈÒÈØÄÀ ÊÈ×ÈÊ ÃÓÐÓ¥ËÀÐÄÀÈØËÀØ ÌÅÒÎÄÈÍÈÍÃ ÀÔÇÀËËÈÊËÀÐÈ...................................................................23824.Matchonova Shaxnoza Shavkatovna TA'LIM JARAYONIDA ILG'OR PEDAGOGIK VA AXBOROT KOMMUNIKATSIYATEXNALOGIYALARIDAN FOYDALANISH.......................................................................24025.Matsalayeva Muhabbat Raimberganovna, Matkarimova Guliston AbdullayevnaTEKISLIKDA DEKART KOOORDINATALAR SISTEMASI..............................................24126. Matyaqubova Zina OzadovnaTO'PLAMLAR USTIDA BAJARILADIGAN AMALLAR.....................................................24327. Minamatova SaidaBOSHLANG`ICH SINFLARDA BO`LISH AMALINI O`TISH UCHUN TARQATMAMATERIALLAR VA PLAKATLAR TAYYORLASH SAMARADORLIGI............................24528. Mirjalilova Gulbahor MirahmonovnaFIZIKA DARSLARIDA ELEKTROMAGNITIZM HODISALARINI O'QITISHNINGAHAMIYATI.................................................................................................................................24729. Muhammadiyeva Fazilat G'ulomovna,MATEMATIKA DARSLARINI O'QITISHDA MATHCAD DASTURIDANFOYDALANISH...........................................................................................................................24930. Ne'matova GulnozaTA'LIMNING ZAMONAVIY USULLARIDAN FOYDALANISH ORQALI FIZIKADARSLARI SAMARADORLIGIGA ERISHISH.......................................................................25131. Nurmatova Dilbarxon, Umarova MatlyubaMAKTABDA EHTIMOLLAR NAZARIYASI VA MATEMATIK STATISTIKAELEMENTLARINI O'QITISHNING ASOSIY VAZIFALARI..............................................253

10




32. O.NurmatovO'QUVCHILARNING MATEMATIK SAVODXONLIGINI BAHOLASH.........................25533. Pardayeva M.DGEOMETRIK MASALALARNI YECHISH USULLARI........................................................25734. Qalandarova Sadoqat Ro'ziboyevnaFUNKSIYANI TO'LA TEKSHIRISH USULI..........................................................................25935. Qo'shboqova Dilorom Rahmonqulovna, Xamroqulov Davron RaimqulovichMATEMATIKA DARSLARINI O'QITISHDA ZAMONAVIY AXBOROTTEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISHNING AHAMIYATI....................................26136. Rahmanova Sanobar, Jumamuratova NafosatBO'LINISH BELGILARIGA DOIR MISOLLAR YECHISH USULLARI.......................26337. Rajabov Shuhrat AxmedjonovichMATEMATIK HUKM VA MATEMATIK XULOSA............................................................26538. Rasulova Buvigul Xudoynazarovna,MATEMATIKA DARSLARIDA DIDAKTIK TOPSHIRIQLARNI BAJARISHUSULLARI................................................................................................................................26639. Raximova Nazokat QadamovnaTRIGONOMETRIK FUNKSIYALAR VA ULARNING GRAFIKLARI.............................26840. Ro'ziyeva Muxayyo,MATEMATIK SAVODXONLIK VA UNING DARAJALARI...........................................27141.Saidova Nilufar ShomurodovnaTRIGONOMETRIK TENGLAMALARNI YECHISH USULLARI.......................................27342. Øîµèäà ÍåúìàòîâàÁÓÒÓÍ Á¤ËÌÀÃÀÍ ÑÎÍËÈ ÏÀÍÆÀÐÀÄÀÃÈ ÓÌÓÌËÀØÃÀÍ ÔÐÈÄÐÈÕÑÌÎÄÅËÈ ÑÎÍËÈ ÒÀÑÂÈÐÈÍÈÍÃ £ÓÉÈ ×ÅÃÀÐÀÑÈ Ó×ÓÍ ÁÀ¥ÎËÀØ...........27643. Sharipova Dilbar,RIVOJLANGAN DAVLATLARDA KIMYO FANINING O'QITILISHI........................27844. Sherov Dilmurod, Qo'yliboyev ZuxriddinMATÅMATIKA DARSLARIDA O'QUVCHILARNING IJODIY TAFAKKURINIRIVOJLANTIRISHDA MUAMMOLI VAZIYAT USULIDAN FOYDALANISHYO'LLARI........................................................................................................................................28045. Siddiqova Nasiba, Botirova Feruza,BOSHLANG`ICH SINFLARDA KO`PAYTIRISH VA BO`LISH AMALLARINIINTERFAOL USULLARDA O`RGATISH..............................................................................28246. Temirova Sarvinoz Normuratovna,MATEMATIKA DARSLARIDA O'QUVCHILAR BILIMINI HAYOTIY MISOLLARORQALI MUSTAHKAMLASH...............................................................................................28447. To'xtanazarova Munisa Jamoliddinovna,MATEMATIKA DARSLARIDA ÈÍÒÅÐÔÀÎË ¡ÉÈÍËÀÐ................................................28648. To'liboyev Sardorbek BekimmatovichIRRATSIÎNÀL IFÎDÀLARGA DOIR MISOLLAR YECHISH USULLARI.................28849.To'rayeva Gulhayo Do'stmurodovna, SMART - TA'LIM TEXNOLOGIYASI RIVOJLANISHNING KAFOLATI.....................29150. To'rayeva Maxliyo,MATEMATIKA FANINI O'QITISHNING ILG'OR XALQARO TAJRIBALARI..............29351. To'ychiyeva Maftuna,PISA TADQIQOTIDA MATEMATIK SAVODXONLIK....................................................29552. To'rayev Orif Pazilovich, Shukurov Alimardon SayidqulovichAXBOROT TEXNOLOGIYALARI YORDAMIDA MATEMATIKA FANINI O'QITISH..29853.Turdiyeva GulnozaFIZIKA DARSLARIDA FANNING RIVOJIGA HISSA QO'SHGAN OLIMLARHAYOTINI O'RGANISH...........................................................................................................30054.Turg'unov Sherzod, Tursunov ShahriyorMATEMATIKA FANINI O'QITISHDA YANGI ZAMONAVIY AXBOROTTEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISH.......................................................................30255. Turg'unova Muqaddam Jo'rayevnaELEKTROMAGNETIZM QONUNLARI ASOSIDA TAYYORLANGAN QURILMALARVA ULARNI FIZIKA DARSLARIDAGI O'RNI....................................................................304



56. Umarova MahfuzaBOSHLANG'ICH SINF MATEMATIKA TA'LIMIDA DIDAKTIK O'YINLARNINGAHAMIYATI................................................................................................................................30657.Vahobova Karomat SalimovnaBILIMLARNI CHUQURLASHUVIDA ELEKTROMAGNIT INDUKSIYAHODISASINING AMALIY AHAMIYATI..............................................................................30858. Dilshod XayrullayevISSIQLIK O'TKAZUVCHANLIK TENGLAMASI UCHUN IKKINCHI SINF STEKLOVMASALASI YECHIMINING YAGONALIGI VA MAVJUDLIGI......................................31059. Xolmirzayeva Sayyora G'anijonovnaO'ZGARMAS TOK QONUNLARIGA ASOSLANIB TAYYORLANGANQURILMALARNI FIZIKA DARSLARIDA O'QITILISHI.....................................................31560. Yokubbayeva Gulnoz,NASRIDDIN AT-TUSIYNING GEOMETRIYA SOHASIDAGI ILMIY ASARLARIAHAMIYATI..................................................................................................................................31761.Yo'ldasheva Nozima,MAKTABDA FIZIKA FANIGA HISSA QO'SHGAN OLIMLAR FAOLIYATINIO'RGANISH................................................................................................................................31962. Yunusova Xanifa ErgashevnaELEKTROLITLARDA ELEKTR TOKI QONUNLARI ASOSIDA YARATILGANQURILMALARNING AHAMIYATI......................................................................................32163. Ã´çàë Áîëòàåâà ÊîìèëîâíàÌÀÒÅÌÀÒÈÊÀ ÄÀÐÑËÀÐÈÄÀ ÒÀÐÈÕÈÉ ÌÀÚËÓÌÎÒËÀÐÄÀÍÔÎÉÄÀËÀÍÈØÍÈÍÃ À¥ÀÌÈßÒÈ32364. Ñóâîíîâ Î.Î., Åëåóñåíîâà Í.Ê.ÊÎÌÏÚÞÒÅÐËÈ ÌÎÄÅËËÀØÒÈÐÈØ ÂÀ ÓÍÈÍÃ ÒÓÐËÀÐÈ Ò¤¢ÐÈÑÈÄÀ.....32565. Çàðèíàáîíó ÌóñòàôîåâàÒ¤ÐÒÈÍ×È ÒÀÐÒÈÁËÈ ÎÏÅÐÀÒÎÐËÈ ÌÀÒÐÈÖÀ ÂÀ ÓÍÈÍÃ ÁËÎÊÝËÅÌÅÍÒËÀÐÈ ÎÐÀÑÈÄÀ ÑÏÅÊÒÐÀË ÌÓÍÎÑÀÁÀÒËÀÐ..........................................32766. Êó÷êàðîâà Ñ.Ñ., Øàðîïîâà Ä.Í.ÌÎÄÅË ÒÓØÓÍ×ÀÑÈ ÂÀ ÌÎÄÅËËÀØÒÈÐÈØ ÌÀ£ÑÀÄÈ...................................32967. £ó÷³îðîâà Ó.ÌÀÒÅÌÀÒÈÊÀÃÀ ÄÎÈÐ £ÈÇÈ£ÀÐËÈ ÔÀÊÒËÀÐ...........................................................33168. Ilmira Mayliyeva, Komila Ko'palova,MATEMATIKA DARSLARIDA O'QUVCHILARNI BILIMINI ANIQLASHDANOAN'ANAVIY TESTLARNING AXAMIYATI....................................................................33369. Àðàïîâà ÍàôèñàÌÀÒÅÌÀÒÈÊ ÒÓØÓÍ×ÀËÀÐÍÈ ÐÈÂÎÆËÀÍÒÈÐÈØ ÌÓÀÌÌÎËÀÐÈ............33670.Íóðñàèä ÌåðàæîâÈÍÒÅÃÐÀË ÎÏÅÐÀÒÎÐËÈ ÌÀÒÐÈÖÀÃÀ ÌÎÑ ÔÐÅÄÃÎËÜÌÄÅÒÅÐÌÈÍÀÍÒÈ...................................................................................................................33771. Îíàæîí Îòàåâà, Ñàðèåâà ÝòèáîðÌÀÒÅÌÀÒÈÊÀ ÔÀÍÈÍÈ ¤£ÈÒÈØÄÀ ÀÕÁÎÐÎÒ ÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÈÄÀÍÔÎÉÄÀËÀÍÈØÍÈÍÃ ÑÀÌÀÐÀËÈ É¤ËËÀÐÈ................................................................33972. Sattorov Murodbek RustamovichRADIOELEKTRONIKA FANI TAJRIBA DARSLARIDA CASSY Lab-2 KOMPYUTERPRAGRAMMASIDAN 1N4007 VA D106A DIODLARNING VOLT-AMPERXARAKTERISTIKALARINI O'RGANISH...............................................................................34173. Ñóâîíîâ Î.Î., Ðèñáåêîâà £.£.ÊÎÌÏÚÞÒÅÐËÈ ÌÎÄÅËËÀØÒÈÐÈØ ÂÀ ÓÍÈÍÃ ÌÀÒÅÌÀÒÈÊ ÒÓÇÈËÈØÈ34474. Kenjayeva Hamida Mamarajabovna, Parmonova Maxsuda Mahmudovna,TURLI SANOQ SISTEMALARI..................................................................................................34675. Navro'zova DildoraUCHINCHI DARAJALI TENGLAMANI YECHISH...............................................................34876. Íàðìàíîâ Îòàáåê Àáäèãàïïàðîâè÷, Ïàéçèåâà Ìóíèðà ÒàèðîâíàÁÈÐ ¤Ë×ÀÌËÈ ÈÑÑÈ£ËÈÊ ÒÅÍÃËÀÌÀÑÈÍÈÍÃ ÑÈÌÌÅÒÐÈß ÃÐÓÏÏÀÑÈÂÀ ÁÓ ÃÐÓÏÏÀÍÈÍÃ ËÈ ÀËÃÅÁÐÀÑÈ ÑÎÍËÈ ÌÎÄÅËËÀØÒÈÐÈØ(Maple 13)......................................................................................................................................351

12



ÌÀÄÀÍÈßÒ ÂÀ ÑÀÍÚÀÒ ÑÎ¥ÀËÀÐÈÍÈ ÐÈÂÎÆËÀÍÈØÈ

"XIX-XXI ÀÑÐËÀÐÄÀ ÁÓÕÎÐÎ ÊÀÍÄÀÊÎÐËÈÃÈÍÈÍÃ ÎÐÍÀÌÅÍÒÈÐÈÂÎÆÈÄÀ ÀÍÚÀÍÀ ÂÀ ÈÍÍÎÂÀÖÈß"

Ç.Ìóõñèíîâà, Ê.Áóµçîä íîìèäàãè Ìèëëèé ðàññîìëèê âàäèçàéí èíñòèòóòè òàñâèðèé ñàíúàò òàðèõè âàíàçàðèÿñè êàôåäðàñè 1 áîñ³è÷ ìàãèñòðàíòè(97)[email protected]

Àííîòàöèÿ: Áó ìà³îëàäà ́ çáåê àìàëèé ñàíúàòèíèíã åòàê÷è òóðëàðèäàí áèðè á´ëãàí êàíäàêîðëèêíèíãòàðèõèé ðèâîæëàíèø äèíàìèêàñè âà áóãóíãè êóíäàãè àµâîëè µà³èäà ñ´ç þðèòèëãàí. Ëîêàë ìàêòàáëàðíèíãñèíòåçè íàòèæàñèäàãè èííîâàöèîí ²îÿëàðãà, áàäèèé âà òåõíîëîãèê õóñóñèÿòëàðãà òàí³èäèé-òàµëèëèéáàµî áåðèëãàí. Ìà³îëà ýêñïåäèöèÿ âà³òèäà óñòàëàðíèíã àìàëè¸òèíè ´ðãàíèø, èòåðâüþëàð îð³àëèò´ïëàíãàí ìàòåðàëëàð âà ìóçåé ò´ïëàìëàðèäàãè ìàíáààëàðãà òàÿíãàí ìàúëóìîòëàðãà àñîñëàíãàí á´ëèá,ñîµàäà ́ çèäàí îëäèíãè èçëàíèøëàðäàí ôàð³ ³èëàäè.

Êàëèò ñ´çëàð: Àìàëèé ñàíúàò, êàíäàêîðëèê, Áóõîðî ìàêòàáè, çåá, ñèíòåç, õàøòáàðã, ëîêàë, èñëèìèáèð ãàææàê, hand -made èíäóñòðèÿñè, èñëèìè ìóµæà, èñëèìè ìîêè, ÷àøìè áóëáóë

Áóãóí àìàëèé ñàíúàòíèíã ́ ðãàíèëèøèãà ³àðàòèëà¸òãàí ýúòèáîð áåæèçãà ýìàñ, ÷óíêè Àìàëèéñàíúàò ³àäèìäàí èíñîííèíã ýñòåòèê äèäèíè òàðáèÿëàøãà õèçìàò ³èëãàí. Òåç ñóðàòëàðäà ðèâîæëàíà¸òãàí"hand-made" èíäóñòðèÿñè ñàáàá Áóõîðî êàíäàêîðëèãè ́ çèãà õîñëèãèíè é´³îòèá áîðìî³äà. Áóãóíÿðàòèëà¸òãàí àìàëèé ñàíúàò íàìóíàëàðíè êëàññèôèêàöèÿ ³èëèíãàíäà óëàðíè ³àéñè ñàíúàò òóðèãàêèðèøè ìàâµóì á´ëèá áîðìî³äà, ñàáàáè àìàëèé ñàíúàò íàìóíàëàðèäà êàíäàêîðè íà³øëàð ́ ðíèíèìèíèàòóðà âà á´¸³ëàð ýãàëëàìî³äà. Áó ñàëáèé µîëàò îðíàìåíòàë êîìïîçèöèÿëàðíèíã é´³îëèøè âàóíóò á´ëèøèãà îëèá êåëàäè. Áóíäàé ́ çèãà õîñëèêíèíã øàêëëàíèø äèíàìèêàñè, ÷ó³óð èçëàíèø âà´ç òàðà³³è¸òèãà òàí³èäèé òàµëèëèé ̧ íäàøóâ àñîñèäàãè òàä³è³îòíè òàëàá ýòàäè.

Êàíäàêîðëèê ñàíúàòèíèíèíã ́ ðãàíèëèøè õóñóñèäà ¤çÔÀ µàìäà ¤çÁÀ àêàäåìèãè, ñàíúàòøóíîñëèêôàíëàðè äîêòîðè, ïðîôåññîð À.À.¥àêèìîâíèíã 2013 éèëäà íàøð ýòèëãàí "¤çáåêèñòîí àìàëèéñàíúàòè: àíúàíà âà èííîâàöèÿ" êèòîáèäà óñòàëàðíèíã èæîäèé àìàëè¸òè µàìäà êèðèòèëà¸òãàíÿíãèëèêëàðãà òàí³èäèé-òàµëèëèé áàµî áåðèëìàãàí. 1960 éèëäà ¤çÑÑÐ Äàâëàò áàäèèé àäàáè¸ò íàøðè¸òèòîìîíèäàí ÷îï ýòèëãàí Á.Ñåðãååâíèíã "¤çáåêèñòîíäà ìèñêàðëèê" ìîíîãðàôèÿñè. Àììî áó ìàíáàäàµàì íà³øëàð ñåìàíòèêàñè µà³èäà ñ´ç þðèòèëìàãàí.

"XIX XXI àñðëàðäà Áóõîðî êàíäàêîðëèãèíèíã îðíàìåíòè ðèâîæèäà àíúàíà âà èííîâàöèÿ" íîìëèìà³îëàìäà Áóõîðî êàíäàêîðëèê ìàêòàáèíèíã XIX XXI àñðëàð äàâîìèäàãè ðèâîæëàíèø æàðà¸íëàðèãàòàí³èäèé òàµëèëèé õóëîñàëàð áåðèëãàí.

Áóõîðî êàíäàêîðëèãè XIX-XXI àñðëàð êåñèìèäà 3 ãóðóµãà á´ëèá ́ ðãàíèëàäè À) XIX àñð îõèðèXX àñð áîøèäà èæîä ³èëãàí êàíäàêîðëàð âà óëàðíèíã àñàðëàðè Á) XX àñð ´ðòàëàðèäàí øó àñðñ´íãèãà÷à á´ëãàí èæîäèé àìàëè¸ò Â) XXI àñð âàêèëëàðèíèíã ôàîëèÿòè

Þ³îðèäà êåëòèðèëãàí ãóðóµëàð ôàîëèÿòèíè ´çàðî òà³³îñëàø íàòèæàñèäà, µàð áèð äàâð ó÷óíóìóìèé ê´ðñàòêè÷ áåëãèëàíäè. Áó ê´ðñàòêè÷ëàð - áóþì òóðè æèµàòèäàí (óíèíã øàêëè âà óòèëèòàðôóíêöèÿñèäàí êåëèá ÷è³³àí µîëäà - ÷îéèäèø, îôòîáà, æîì, êàøêóë, äîâóë âà áø³.) µàìäà áåçàêáîðàñèäà (áàäèèé ôóíêöèÿëàðèãà ê´ðà íà³øëàð âà íà³ø òèçèìëàðè - Èñëèìè ãóëèðàúíî, èñëèìèñîääà 2, çåá, õàøòáàðã, èñëèìè áèð ãàææàê, èñëèìè ìóµæà, èñëèìè ìîêè, ÷àøìè áóëáóë, ìàäîõèë,ìîõ, èñëèìè ïàíæàðà, èñëèìè ê´íãóðà, êàòòà êóðìàê, õóðøèä, òîë áàðãè, íèì²èøò ÿê ëàáà, òóðíà).Ñîëèøòèðèø æàðà¸íèäà àíè³ëàíãàí àíúàíà âà èííîâàöèÿëàð áàòàôñèë ̧ ðèòèëãàí µàìäà áàäèèéæèµàòëàðè ê´ðñàòèëãàí ôàêòîëîãèê ìàòåðèàëëëàð ³àéä ýòèëãàí.

Õóëîñà ³èëèá àéòãàíäà óñòàëàðíèíã èíäèâèäóàëëèêêà, ìàµñóëîòèíèíã õàðèäîðãèðëèãèãàèíòèëèøè, áîçîð è³òèñîäè¸òè òàëàáèäèð. Àììî áó é´ëäà òóðëè ýêëåêòèê µîëàòíè þçàãà êåëòèðóâ÷èµàðàêàòëàðäàí ñà³ëàíèø ñîô àíúàíàâèé µóíàðìàíä÷èëèêíè ñà³ëàø âà ò´²ðè áîéèòèø ëîçèì.

Àäàáè¸òëàð ð´éõàòèII.1. Àáäóëëàåâ.Ê "XIX - XX àñð ́ çáåê êàíäàêîðëèãè" - Ò. "Ôàí", - 1974 éèëII.2. "Êóñòàðíûå ïðîìûñëû â áûòó íàðîäîâ Óçáåêèñòàíà XIX - XX ââ" - "Ôàí" íàøðè¸òè, Ò.1986



éèëII.3. Ðåìïåëü.Ë.È "Äàëåêîå è áëèçêîå: ñòðàíèöû æèçíè, áûòà, ñòðîèòåëüíîãî äåëà, ðåìåñëà è

èñêóññòâà Ñòàðîé Áóõàðû" - Ò. Ëèòåðàòóðà è èñêóññòâà, - 1981 éèëII.4. Ïóãà÷åíêîâà Ã.È., Ðåìïåëü Ë.È. Èñòîðèÿ èñêóññòâ Óçáåêèñòàíà. - Ìîñêâà: Íàóêà, 1965.II.5. ¥àêèìîâ À.À. "Ïðèêëàäíîå èñêóññòâî Óçáåêèñòàíà: Òðàäèöèè è èííîâàöèè" ÞÍÅÑÊÎ,

2012II.6. ¥àêèìîâ À.À. ¤çáåêèñòîí ñàíúàòè. - Òîøêåíò: "Øàð³", 2001II.7. ¥àêèìîâ À.À. "Èñêóññòâî Óçáåêèñòàíà: èñòîðèÿ è ñîâðåìåííîñòü" - Òîøêåíò: "SAN'AT", 2010II.8. Ãðóáå Æ.Ý "Landmarks of the world's art/THE WORLD OF ISLAM" - Praha. "Artia", 1973II.9. Kjeld von Folsach and Joachim Meyer. "Journal of David collection" - Copenhagen, 2014II.10. Ñóõàð¸âà Î.À. Áóõàðà êîíöà XIX - íà÷àëà XX âåêîâÌ.: Íàóêà, 1966. - 166 ñ. II.11. Ñóõàðåâà Î.À. Ïîçäíåôåîäàëüíûé ãîðîä ÁóõàðàÌîíîãðàôèÿ. - Òàøêåíò, èçä-âî ÀÍ ÓçÑÑÐ, 1962. - 235 ñ.

14



TEATR - TARBIYA MASKANI...

Zohidjon Abdunazarov,O'zbekiston davlat san'at va madainyat institutiningFarg'ona mintaqaviy filiali o'qituvchisi.Bobur Karimov,O'zbekiston davlat san'at va madainyat institutiningFarg'ona mintaqaviy filiali 2-bosqich talabasi. [email protected]

Annotatsiya: Ushbu maqolada teatr san'atining inson ma'naviy olamini yuksaltirish, uni ezgu ishlar sariundovchi jihatlariga alohida e'tibor qaratilgan. Shuningdek, taniqli teatrshunos olimlar fikrlaridan foydalanilgan.

Kalit so'zlar: teatr, san'at, ma'naviyat, ong, tafakkur, ijodiy kechinma...

Aktyor ijrochiligi, teatr, kinoda badiiy obraz yaratish san'ati hisoblanadi. Mahmudxo'ja Behbudiy teatrbu- ibratxonadir deb bejiz aytishmagan. Men yoshligimdan aktyorlik kasbiga qizizqishim baland bo'lgan,ayniqsa teatrga. Chunki teatrda barcha voqealar ko'z oldingizda, jonli tarzda namoyon bo'ladi. Spektakl janrigaqarab kirgan tomoshabin o'ziga kerakli bo'lgan hulosani chiqarib oladi. Teatrda tomoshabin bilan jonlimunosabat aks etadi. Spektaklda rol ijro etish uchun aktyor sahnaga chiqar ekan, o'zidagi qo'rquv, ma'suliyat,hayajonni yengish uchun tomoshabindan qandaydir bir kuch oladai. Sahna uzunasiga o'ttiz, eniga yigirmaqadam, balandligi pardasi barobar uncha kata bo'lmagan bir makon.Unga kichikroq uy yoki bog'ni joylashtirsabo'ladi.Biroq bu makonning pardalari ochilgach, unga o'tmish ham, kelajak ham sig'ishi mumkin.Bu yerdadunyo yaratish mumkin. Ha, albatta. Bu teatr va teatr sahnasiga berilgan qisqa va lo'nda ta'rif. San'at ahlida"Sahna ostonasini sez" degan hikmatli gap bor. Chunki, sahna mo'jizalar maydoni. Sahnaga qadam qo'ygansan'atkor, sahna uchun ruhan tayyor bo'lishi kerak. Bilsinki, uni minglab insonlar tomosha qilmoqda. Ularorasida ziyoli ham, oddiy qora ishchi ham, hatto aktyor o'ynayotgan insonning ayni o'zginasi bo'lishi hammumkin. Shuning uchun aktyor birgina tomoshabin uchun emas, balki umum tomosha madaniyatiga e'tiborbermogi, sahna qonuniyatlaridan amal qilmog'i kerak. Sahnaning haqiqiy egasi bu aktyor.Shu sababli aktyorasarning ichki va tashqi manolarini qunt bilan egallab olmog'i, o'zi ijro etayotgan obrazda yashamog'i lozim.Shundagina u sahnani voqea bo'layotgan joyga aylantiradi.

Teatr - tarbiya maskani. "Teatr deganda biz aynan sahnani nazarda tutmoqdamiz.Teatr sahnasi hartarafi oynaband qilingan bir uyga o'xshaydirki, unga har kim kirsa, o'zining husn va qabihligini, ayb vanuqsonini ko'rib ibrat olur Shul sababli ba'zi kishilarimiz teatrga, ehtimolki o'yinbozlik yoki masxarabozlikko'zlari ila boqurlar.Holbuki, teatrning ma'nosi "Ibratxona" yoki "Ulug'lar maktabi" dagan so'zdir". Teatrasoschilaridan biri Munavvar qorining fikrlaridan, teatrning jamiyat bilan bog'liqligi, jamiyatni kelajakkaruhlantirish, insonlarga yo'l ko'rsatuvchi ma'naviy tarbiya maskani ekanligini, unda har-bir tomoshabin o'zhusnini ko'rishi, hayotning, yon atrofimizda bo'lgan voqea-hodisalarning aktyor ijrosidagi talqinini ko'riboq va qora, yaxshilik va yovuzlikning farqiga borish kerakligini anglatadi.

1-"Musiqali teatr aktyorligi" talabalari sifatida tahsil olayotgan mening talabalarim, bir yil mobaynidaaktyor uchun kerakli bo'ladigan ko'plab mashqlarni ya'ni:

1) Diqqat, 2) Kuzatuv, 3) Xotira, 4) Munosabat, 5) Ma'suliyat, 6) Tasavvur jarayonlarini bajardilar.Ilk bor hayvonot kuzatuvi, ularni harakteri, yashash tarzini kuzatib ijro etish. Kuzatuv shunchaki

kuzatuv emas hayvonotni eng kichik bo'lgan elementlari xar-hil hususiyatlari, holati. Tasavvur - aktyorningtasavvurini shakllantirish. So'ng "Buyumlarni jonlantirish" vazifalari. Buyumlarni jonlantirishda aktyor o'ziijro etadigan buyumni hususiyatini, shart-sharoitini kuzatishi , uning vazifalarini aniqlashi lozim. O'shabuyumni turini, qanday - qay holatda ekanligini aniqlab olinishi kerak. "Haqiqiy aktyor dastavval rolni uzviyravishda qanday ijod qilish zarurligini o'rganmog'i kerak. U ichki va tashqi texnikani muttasil takomillashtirishi,shuningdek, omilkorlikni talab etmagan, san'atning yo'qligini hamda bu omilkorlikning mukammalligiuchun qat'iy o'lchovning mavjud emasligini bilmog'i lozim", - deb ta'kidlaydi K.S.Stanislavskiy.

Aktyordan yanada diqat va kuzatuvchanlik talab etuvchi mavzu "Buyumlrsiz xatti-harakat". Bundaaktyor ishlatadigan buyumlarini xajmini, og'irligini hamda unga o'zining munosabatini bildirishi lozim.Sahna aktyorining har bir harakati ta'sirchan bo'lmog'i lozim. Hatto u sahnaviy rekvizitlar, butaforlar bilanishlash jarayonida ham buyumga bo'lgan munosabatini jonli tasvirlash kerak. Agarda aktyor sahnaviy rekvizitlardano'z o'rnida unumli foydalansa, ijroning ta'sirchanligi oshadi. Ular yordamida tomoshabinga ko'p narsalarniso'zsiz gapirib berish mumkin. Oddiy sahnaga qo'yilgan kursidan bir necha xil usulda foydalanish mumkin.Asabiylikni - kursida o'tirib, goh turib, uning joyini almashtirib, yoki kursini aylantirish bilan ko'rsatishmumkin bo'lsa, kursida bemalol o'tirib, oyoqlarni birbiriga alishtirib, kursini tebratma holatga keltirsa -



xotirjamlikni bildiradi. Kursiga o'tirish oldidan o'zini ehtiyotlab, kiyimlarni tartibga keltirib o'tirish, o'ziganisbatan ehtiyotkorlikni bildiradi.Kursidan tashqari aktyor, oyna, eshik, derazaga bo'lgan munosabati orqaliturli kayfiyat yoki ichki kechinmalarini ko'rsatishi mumkin. Ko'zga ko'rinib turgan buyum bilan muloqotqilish, tasavvur orqali buyum bilan muloqot qilishga qaraganda osonroq. Chunki, aktyor bu jarayonda ko'radiva ijro etadi. Ko'zga ko'rinmas, tasavvurdagi buyum orqali ijroda esa aktyor ham ijro etadi, ham tasavvurqiladi, ham eslaydi, ham buyumning shaklini sezishga urunadi. Mushaklar va tana a'zolari bilan buyumni hisqilishni o'rgatadi.

Talabalarim hozir etyud mavzusida. Etyud bu - qachon, qayerda va nima uchun degan savollar asosidaaktyorni harakatlantirib voqealar chizmasi bo'ylab - oliy maqsad, g'oya (nima haqida) g'oya bu (asosiyfikr). Etyud hayotdan olingan bir voqea bo'lib dialoglarsiz, predmetsiz, xatti-harakatda ijro etiladi. Etyud -lotincha so'zdan olingan bo'lib "mashq", "mashg'ulot" kabi ma'nolarni bildirib, teatr pedagogikasida aktyorliktexnikasini rivojlantirish va takomillashtirish uchun xizmat qiluvchi janrdir. Hayotiy haqiqat asosida harakatgaasoslangan, kam so'zli, dialogsiz, dramaturgiya komponentlarini mujassam etgan kichik ko'rinish.Etyudlarustida ishlashda (bir kishilik, juft, ommaviy etyudlar) talabalar oldida yangi murakkab vazifalar paydobo'ladi.Bu jarayonda ijodning barcha elementlarigina emas, balki soha bo'yicha olingan ilk bilimlarmustahkamlanib, keying bosqich uchun asos bo'ladi. Etyud o'z ichiga dramaturgiyaning hamma komponentlarinioladi. Dramaturgiya komponentlariga voqea, qarama-qarshiliklar kiradi va ular kompozitsion tuzilishga egabo'lishi kerak, bir so'z bilan aytganda dramatic asar uchun kerakli bo'lgan barcha jihatlar etyudda mujassambo'lishi kerak. Etyud deyarli so'zsiz harakat asosiga quriladi, ammo ba'zi hollarda bitta-ikkta so'zlarni ishlatishmumkin, masalan: allo, salom, xayr, yo'q, xo'p bo'ladi kabi so'zlarni shunday ishlatish kerak, u diologgaaylanmasligi kerak.Etyud ustida ishlash talabalarning ijodiy tasavvurlari va fantaziyalarini kuchaytiradi, mahorattexnikasini rivojlantiradi. Etyud yaratish uch turdan iborat:

1-bosqich. Etyudning ssenariysini yaratish. Bunda pedagog tomonidan vazifa etib berilgan yokitalabatomonidan o'ylangan g'oya va fikr qog'ozga tushurilib, ssenariy holatiga keltiriladi.Etyuddagi har bir xatti-harakat holati alohida bo'laklarga ajratilib yoziladi. Masalan sahnaga kuchuk chiqib keldi.U atrofni kuzatdi.Bubirinchi bo'lak bo'lsa, asosiy voqeaning boshlanishi mushukni ko'rib qolishi, begona odamni ko'rib qolishi vao'sha paytdagi holat va xatti-harakatlar ikkinchi bo'lakda yoritiladi.

2-bosqich. Yozilgan ssenariyni sahnalashtirish uchun obrazli yechimini toppish. Ya'ni ssenariynisahnalashtirishda original topilmalarga e'tibor berish, ishtirokchining obrazi tasnifini to'g'ri tanlash kerak.

3-bosqich. Yozilgan ssenariyni va topilgan sahnalashtirishning obrazli yechimini sahnaga olib chiqishva ishtirokchilar bilan ishlay olish malakasi.

Shukur Burhonov aytganidek: "Men, hayotimda uch narsaga amal qildim1) O'z kasbiga sadoqat va muhabbat,2) Temir intizom,3) Xalqqa yaqinlik, xalqni yaxshi o'rganish, shular bo'lmasa u aktyor bo'lishi qiyin".

Biz ham shu uch narsaga qat'iy amal qilsak, hayotni kuzatsak tabiiylikka erishsak bejiz emas.Xulosa qilib aytganda eng avvalo, bo'lajak aktyor amaliy, ham nazariy bilimga ega bo'lishi kerak.

San'atkor samimiy inson, go'zal madaniyat sohibi bo'lishi kerak.

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yhati.1. Stanislavskiy K. S. San'atdagi hayotim. -Toshkent: Badiiy adabiyot, 1965.2. Mahmudov J. Aktyorlik mahorati. - Toshkent: 2005.3. Abdullayeva M. Sahna mahorati maktabi. - Toshkent: Chashma-print, 2014.4. Qo'chqorov D. O'zbek teatr san'atida aktyorlik mahorati. Oriental Art and Culture #2, 2020

16



AVLONIY VA MUSIQA SAN'ATI

Qo'qon davlat pedagogika instituti San'at fakulteti401- guruh talabasi Abdirahimova Ziyodaxon Akmaljon [email protected]

Annotatsiya: O'rta Osiyo ijtimoiy-siyosiy, madaniy hayotida muhim o'rin tutgan jadidchilik harakati,adabiyoti va san'atining yirik namoyondalaridan biri bo'lmish Abdulla Avloniy milliy teatr va musiqa san'atiravnaqi, xalqimizni ma'naviy qashshoqlikdan qutqarish, umumxalq madaniyatini yuksaltirih yo'lida faol isholib borgan siymolardandir.

Kalit so'zlar: She'rlari, maqolalari, pesalari shoir, dramaturg, aktyor, tarjimon, musiqa yig'uvchi,jurnalist, Evropa ilg'or fan-texnikasi.

Abdulla Avloniy (1878-1934) o'tgan asrning boshlarida uyg'onish davri arboblari singari shoir, dramaturg,aktyor, tarjimon, musiqa yig'uvchi, jurnalist, Evropa ilg'or fan-texnikasi, madaniyati tarafdori sifatida bo'yko'rsatdi. Uning yozma dramaturgiya va teatr san'atiga qo'shgan hissasi ho'qida talaygina ilmiy-ommabopmaqola va asarlar e'lon qilingan bo'lsa-da, ammo ijodkorning musika san'atiga munosabati to'g'risida juda kamyozilgan. Holbuki, u barcha jadid ziyolilari kabi bu sohaga ham munosib ulush qo'shgan. Uning ikki jildlik"Tanlangan asarlar"iga kiritilgan she'rlari, maqolalari, pesalari shunday demoqqa asos beradi. Adib asarlariuning badiiy-estetik qarashlari nihoyatda yuksak bo'lganini, xususan, yoshlikdan musiqa san'atiga ixlos qo'yganiniva bu ixlos ilk bor teatrchilik harakatiga aralasha boshlagan kezlarida avj olganini, ayniqsa, "Turon" truppasidafaoliyat ko'rsatgan davrida kuchayganini ko'rsatadi.

Ma'lumki, XX asrning boshida Turkistonning katta shaharlariga turli millat teatr truppalari, xususan,tatar, arman, ozarbayjon, rus san'atkorlari ijodiy safarga kelishgan (bu o'sha davr matbuotida keng yoritilgan).Ularning ta'sirida Abdulla Avloniy o'zbek teatr san'atining poydevori bo'lgan Evropa tipidagi "Turon" truppasining(1914 yil) rahnamolaridan biriga aylandi. U teatr san'atining xalq ongiga ta'siri haqida "Teatr xususidamunozara" maqolasida "Tiyotr har bir millatning yamon urf va odatlarini yo'q qilmak uchun, o'ziniahvolini tuzatmak uchun boqadurg'on oyinasidir" - deydi. Avloniy ilg'or turk va ozarbayjon, tatar dramaturgiyasibilan tanishib, eng yaxshi asarlarni, jumladan Jalil Mamadqulizodaning "O'liklar", "Uy tarbiyasining birshakli", "Jaholat" dramalarini o'zbekchaga tarjima qildi, rejissyor va aktyor sifatida truppa faoliyatida fidokoronaqatnashdi. 1914-1916 yillarda Toshkent va Farg'onada, chiqib turgan gazeta va jurnallarni varaqlab ko'rsangiz,truppa faoliyati, Avloniyning rejissyorlik va aktyorlik mahorati haqida yozilgan maroqli maqolalarni ko'plabuchratasiz.

"Turon" truppasining ilk qadamlarida so'zsiz Avloniyning o'rni katta. Truppa repertuarining shakllanishida,musiqiy bezagida uning qo'li borligi yaqqol seziladi. Teatrning birinchi "qadamlaridan boshlab musiqa san'atigakatta o'rin berilgan. Truppaning matbuotda bosilgan e'lonlari bu fikrni tasdiqlaydi. Hatto e'lonlardan biridatanaffus paytlarida Sultonxon tanburchi(ushbu davrning eng nufuzli tamburchisi.) turli mashqlarni ijroetishi ma'lum qilingani kishini hayratga soladi.

Avloniy ana shu jarayonga qizg'in aralashgani sababli musiqaning inson, jamiyat va teatr san'atidagio'rni va rolini chuqur anglab etdi. Bu xususiyat uning Sidqiy Ruhullo (Mashhur Ozarbayjon xonadasi.Turkiston sanatkorlari bilan yaqin aloqada bo'lgan.) bilan hamkorlikda U.Hojibekovning "Layli va Majnun"operasini sahnalashtirishda ham aktyor, ham xormeyster sifatida ishtirok etishi chog'ida yanada taraqqiy etdi.Shuningdek, talaygina hofizu sozandalar bilan uchrashuvlar, suhbatlar chog'ida milliy musiqa janrlari,yo'llarini o'rgandi, ma'naviy xazinasini milliy kuy nomlari va ohanglari bilan boyitdi, Bu bilan kifoyalanmaysan'at haqida tanqidiy mushohada yuritishga odatlandi. Musiqa san'atining inson tarbiyasida muhim o'rintutishini, ayniqsa yoshlarni tarbiyalashda imkoniyati keng ekanligini barcha jadid ziyolilari kabi teran ilg'adi.Uning 1922 yilda "Inqilob" jurnalining birinchi sonida bosilgan "Sanoyi' nafisa" maqolasi fikrimizni harjihatdan dalillaydi. Avloniy ommabop tarzda fikr yuritib, odamlar qadim zamonlarda "dunyo yuzida insonbolalarining sanoyi' nafisaga qo'ygan birinchi odimlar"ini, "dillaridagi ta'sir va hissiyotni to'xtata olmaganlarva erishilgandan qanoatlanmasdan tinch yotmaganlar, jim turmaganlar", "tabiatning yasagan va o'sdirgan,vujudga chiqargan jonlik va jonsiz narsalarini sinchiklab tekshirib qaray boshlaganlar"ini tushuntiradi.

Avloniy taqlidchilikdan asta-sekin haqiqiy ijod davriga o'tishni to'g'ri ta'kidlab, "avvalgi san'atlarigaqaraganda so'nggi san'atlar (avvalgidan) muhimroq va yaxshiroq bo'lib, mutaassir bo'lmoq har kimga nasibbo'lmas edi", -deydi. Binobarin, u haqiqiy san'atkorlik har kimning qo'lidan kelmasligini, buning uchuninsonga chin ma'nodagi iste'dod lozimligini aytadi.



Taqliddan og'zaki ijodga, so'ng haqiqiy san'atkorlikka o'tish zamonini, ya'ni adabiyot davri haqidafikr yuritar ekan, har ikki holatda musiqaning vazifasini asosan to'g'pi belgilaydi. U "shodlik kunlarin(i)shodlik qo'shiq bilan tasvir qilsalar, g'amlik kunlarin(i) qayg'ulik ashulalari bilan izhor qilar edilar", -deydi. Ya'ni, musiqaning faqat maishiy tomonini emas, balki falsafiy jihatini ham unutmaydi.

Avloniy inson ovozi - eng birinchi musiqa asbobi ekanligini va kadimgi kishilar "go'zallaridan,mahbubalaridan, borlaridan ajralganliklarin(i) boshqa o'rtoqlariga ham ma'lum qilar edilar", deb qadimzamonlarda ishq-muhabbat, his-tuyg'ular bilan bog'liqligini aytib, lirik musiqaning paydo bo'lish sabablariniochadi. Shuningdek u jo'ngina bo'lsa-da, ilk musiqa cholg'u asboblarining yaratilishi haqida ham taxminlarqiladi: "Daraxtlarning shoxlariga ilinib qolgon hayvonlarning ichaklarin havoning ta'siri bilan ko'rib,shamolning ta'siri bilan "ting'ir-ting'ir" qilgan tovushi ko'ngillariga o'turdi, xush keldi. O'zlarining ashula vaqo'shiqlariga jo'r-jo'ravozlik qilmoq uchun hayvon ichaklaridan "tor" yasab, musiqiy asboblarin yuzagachiqardilar", deb musiqa san'ati o'z taraqqiyotida yangi bir bosqichiga o'tganini ta'kidlaydi. "Bu san'atlariavvallariga qaraganda eng nafis, eng muhim, eng ruhlik bir san'at bo'lib chiqdi. Lekin onlar bu san'atlarnitekshiruv va qayg'iruv orqasida chiqordilarda, bizlarga yodgor o'laroq qoldirib, o'zlari ko'zdan nihon o'ldilar"deb, musiqani oddiy taqliddan ijod va chin badiiyot hosilasi darajasiga ko'tarilishini "nafis san'at" deb, uningyaratuvchilari-bastakorlar nom-nishonsiz o'tib ketganlarini uqtirmoqda. U davrni aniq ko'rsatishdan tiyilib,o'rta asrlar nafis san'atiga ishora qilar ekan, milliy musiqa bisotimizdagi o'adimiy "Sayra bulbul, sayra chinornishoxi sinsun, yor ayrilaman dedi, ayrilib ko'ngli tinsun" deb boshlanuvchi xalq qo'shig'ini tilga oladi.Avloniy musiqa san'atining paydo bo'lishiga oid qisqagina maqolasida ko'pgina qiziqarli kuzatuvlarni keltiradi vaasosan to'g'ri xulosalar chiqaradi. Musiqa ilk bor tabiatga oddiy taqliddan boshlanganligini, musiqa san'atiningasosiy janrlarini, ya'ni mavsumiy, maishiy va lirik qo'shiqlarning kelib chiqishini eslatib qo'yadi. Musiqagayurakdan berilgani bois yozgan "Musiqiy" sarlavhali she'rida musiqaning ta'sir kuch-qudratini batafsil ifodalaydi.

O'z manfaatlarini ko'zlamasdan vatanini dunyoning eng taraqqiy etgan davlatlar qatorida ko'rish orzusibilan yashagan shoir madaniyat va san'at orqali har bir odamning yuragiga yo'l topa olish zarurliginitushungan va targ'ib etgan. Avloniy "Madaniyat to'lqinlari" maqolasida shunday yozadi: "Hozir yarim asrdurkimadaniyat bizni orqamizdan quviyur. Biz qirdan-qirga qochurmiz, qarshimizda maishat mashaqqatlari chiqubhujum qilur, o'ngimizdan bilimsizlik va jaholat kelub jonlarimizni siqur, so'ngimizdan musriflik, faqirlik,bid'atlar chiqub yo'limizni to'sur". Bu holdan qutilish yo'lida "faqat birgina chorasi bordurki madaniyatniqabul qilmak va haqiqiy madaniyatga kirishmak lozim". Binobarin shoir ana shu madaniyatni barpo qilishdateatr va musiqaning o'rni va roli katta ekanini chuqur anglagan va uni xalq ongiga etkazishga intilgan. Uningsan'at, xususan musiqa san'ati xaqidagi fikrlari, qarashlari ana shundan dalolatdir.

Avloniy badiiy-estetik qarashlarini, musiqaga munosabatini bir maqola hajmida qamrab olish nihoyatdaqiyin. Ammo ushbu muxtasar yondashuvning o'ziyoq adibning milliy ananaviy musiqa bilimdonlaridanhamda xazinabonlaridan biri bo'lgan deyishimizga to'liq asos beradi.

Foydalanilgan adabiyotlar1. Avloniy A. Tanlangan asarlar. 2-jildlik. 2 jild. T.: Ma'naviyat,1998 .221-bet.2. www.ziyonet.uz

18



KITOB-MA'NAVIYAT SARCHASHMASI

Buxoro Viloyati Vobkent tumani17-maktab kutubxonachisiAbdullayeva Ra'no Amrullayevna.Tel:+998919206813

ANNOTATSIYA: Ushbu maqolada kitobning inson hayotidagi o'rni, ong va tafakkurimizni rivojlantirishdagiahamiyati haqida bayon etilgan.

KALIT SO'ZLAR: madaniyat, ma'naviyat, moddiy meros, mutolaa, tafakkur, ruhiyat, ma'naviy meros.

Sakkizinchi mo'jiza sifatida e'tirof etiladigan kitob inson qalbining chinakam hamrohidir. Biz yashayotganzamin qadim zamonlardan beri madaniyat va ziyo maskani bo'lib, xalqimiz esa dunyoni larzaga keltirganulug' zotlarni tarbiyalab, voyaga yetkazgan xalqdir. Bugungi kunda faxrlanib, moddiy meros borasida ham,ma'naviy meros borasida ham dunyoning sanoqli mamlakatlarigina bizning davlatimiz bilan bellasha olishimumkin deb baralla ayta olamiz. Asrlar osha qanday yutuq va marralarga erishgan bo'lsak, albatta, buningzamirida xalqimizni kitobga bo'lgan mehr va mutolaaga bo'lgan ishtiyoqi mujasssam bo'lgan.

Inson ichki olamini hech narsa kitobchalik benazir boyita olmaydi. Ruhiyatimizni hech narsa kitobchalik,o'qish-o'rganish, mehnatchalik muvozanatga to'g'ri yo'lga sola olmaydi. Hattoki, intelektual rivojlanishda hamkitob eng asosiy o'rin tutadi. Chunki, kitob kishining o'zini- o'zi tarbiyalashida kitob ham bilim manbai,ham o'zini yaxshi tomonga o'zgartirish, taqqoslash, taqlid qilish, munozara yuritish, bahslashishda hamma'lum darajada ko'zgu vazifasini o'taydi.

"Kitob-ilm manbai", - deydi dono xalqimiz. Ayniqsa, yosh avlodni ma'naviy sog'lom va barkamol etibtarbiyalashda, tafakkur xazinasini boyitishda kitob mutolaasining o'rni beqiyosdir. Shuning uchun ham,azal-azaldan ilm manbai, ma'naviyat xazinasi sanalgan kitobga munosabat inson ma'naviyatini ko'rsatadiganmuhim omillardan biri hisoblangan. Agar, xalqimizning uzoq o'mishiga nazar tashlasak, buyuk SohibqironAmir Temur bobomiz ham yuksak ma'naviyatli inson sifatida kitobni juda qadrlaganliklariga guvoh bo'lishimizmumkin. Tarixda o'tgan ko'p hukmdorlar zabt etilgan yurtning ma'naviy boyligi bo'lgan kitoblarni yoqibyuborib, moddiy boyliklarini to'plab, o'z yurtiga olib ketgan bo'lsalar,Sohibqiron Amir Temur bobomiz,aksincha, qaysi yurtda bo'lmasin, xalqning ma'naviy boyligi bo'lgan kitob va qo'lyozmalarni to'plab, o'zyurtlariga jo'natganlar. Ulug' bobokalonimiz mamlakatda kitob va qo'lyozmalarga boy kutubxonalar qanchako'p bo'lsa , ilm-fan va madaniyat shuncha tez rivojlanadi, deb hisoblaganlar.

Buyuk shoir va mutafakkir Hazrat Alisher Navoiy: " Kitob- beminnat ustoz. U har daqiqa biznidonishmandlarning bilim xazinasi bilan oshno etadi", degan edilar. Kitob farzandlarimiz ta'limi va ma'naviytarbiyasida eng muhim omil bo'lib xizmat qilmoqda. Kitoblar insoniyatning eng boy bilim xazinasi sandig'idir,desak xato qilmaymiz. Kitob doim bizni fikrlashga, vatanni sevishga, jamiyat taraqqiyotiga xizmat qilish vama'naviy merosimizni asrashga hamda ezgulikka chorlab kelgan. Shuning uchun kitoblar millatning madaniymerosi sifatida boqiydir. Hozirda shiddat bilan taraqqiylashib borayotgan tamaddun asrida yashayapmiz.Rangorang, inson ongu tafakkuriga tez ta'sir eta oladigan g'oyalar, fikrlar shu qadar ko'pki, ularni "hazmqilishimiz" oson bo'lmaydi. Saragini sarak, puchagini puch deydigan eng muruvvatli USTOZ bu - YAXSHIKITOBLARDIR! Hozirda yoshlarimiz asosiy axbarotlarni televideniya va internet orqali olmoqda. Shu boisyoshlarni kitob o'qishga bo'lgan qiziqishlarini kuchaytirish, ularning ma'naviy saviyasini oshirishda kitobmuhim ahamiyat kasb etadi. Ammo , ugungi kunda yoshlarimiz orasida kitob o'qish, kitobni o'rganish anchasustlashib qoldi. Albatta, bu achinarli holdir.

O'zbekiston o'zining ko'p asrlik madaniyati durdonalarini, jahonga mashhhur allomalarining ilmiy-adabiy merosini, jumladan, qoldirgan noyob kitoblarini kelajak avlod uchun avaylab - asrab, yosh avlodo'rtasida ommalashtirib, keng targ'ib qilib kelmoqda. Darhaqiqat,kitob -bilim manbai. Kitob mutolaasi esainsonni hayoti davomida mukofot bilan taqdirlovchisharafli mehnatdir. Bu borada farzandlarimizni kitobmutolaasiga mehr uyg'otishda oila muhim ahamiyat kasb etadi. Farzandlarimizga kitobga mehr uyg'oyishgaharakat qilaylik. Kitob bizga ulkan ta'sir ko'rsatib, juda katta chuqur hayotiy tajriba berishini ham asloyodimizdan chiqarmaylik. Olimlarimizdan biri kitob haqida shunday degan edi: " U kishini ziyoli qiladi,unda go'zallik tuyg'usigina emas, hayotni, uning butun murakkabliklarini tushuntirish kabi qimmatli tuyg'unirivojlantiradi, boshqa davrlar va boshqa xalqlarni tushinishda yo'lboshchilik qiladi, sizga kishilarning qalbiniochib beradi. Bir so'z bilan aytganda sizni donishmand qiladi."

Shunday ekan xulosa o'rnida shuni aytmoqchimanki, kitob o'qishdan aslo to'xtamang. Kitob - ma'naviyatisarchashmasi. Hozir kitobdan olgan barcha yaxshi fazilatlarni bir umr qalbimizda saqlab qolaylik. Zero,kitob



insonni doimo yaxshilikka yetaklaydi.

Foydalanilgan adabiyotlar:1. I.A.Karimov. "Yuksak ma'naviyat- yengilmas kuch" T: Ma'naviyat 2008.2. "Kutubxonashunoslik" Toshkent, "Ilm ziyo" 2014

20



MUSIQA MADANIYATI DARSLARIDA O'QUVCHILARGA BUXOROMAQOMLARI (SHASHMAQOM) HAQIDA TUSHUNCHA BERISHGA OID

TAVSIYALAR

Boltayeva Zamira,Navoiy viloyat Navbahor tuman 18- umumta'lim maktabningmusiqa madaniyati fani o'qituvchisi

Annotatsiya: Maqolada musiqa madaniyati darslarida o'quvchilarga buxoro maqomlari (shashmaqom)haqida tushuncha berishga oid tavsiyalar berilgan.

Kalit so'z: musiqa madaniyati, shashmaqom, Buxoro maqomlari

Shashmaqom, ya'ni olti maqom majmuasi XVII asrning birinchi yarmini Buxoroda (saroysharoitlarida) maqomdan ustozlar ijodiy faoliyatiga o'zil-kesil shakllangan. Ushbu muxtasham turkumini"Buzruk", "Rost", "Navo", "Dugoh", "Segoh" va "Iroq" nomli maqomlari tashkil etadi. Ularning negizidaasosan parda to'zilishi (lad, tuzuk), vazn hamda shakl qonuniyatlari birligi yotadi.

Mazkur maqomlar har birida avvalo muayyan ruhiy holat, u bilan bog'lik g'oya, mavzu va mazmunmumtoz darajada ifoda etilgan. Ilmiy-nazariy jihatdan esa maqomning mezonlari pardalar uyushmasi, uningzaminida bitilgan kuy-ohanglar vobastaligi, vazn-usul tartibi bilan belgilanadi.

Biz musiqa o'qituvchilari maktablarimizda maqomlar haqida ma'lumot berishimiz uchun mustaqil izlanibilmiy asoslardan foydalanib maqomlarni mushkulot va nasr qismlarini tahlil etib tushunchalar berishimizgato'g'ri keladi. Eng avvalo maqom haqida tushuncha berishda uning lug'aviy ma'nolarini tahlil etib berish shartva zarurdir.

Maqom nomlarining asosiy lug'aviy ma'nolari qo'yidagicha:"Buzruk" - katta, ulug';"Rost" - to'g'ri, haqqoniy;"Navo" - ohang, kuy;"Dugoh" - ikki parda yoki ikkinchi parda;"Segoh" - uch parda yoki ikkinchi parda;"Iroq" - mamlakat nomi.

Ushbu muazzam turkumga o'z mumtoz musiqa merosining alloma-tadqiqotchilaridan san'atshunoslikfanlari doktori, ustoz Ishoq Rajabov tomonidan: "Shashmaqom olti turli pardalarga moslanib va olti xil ladgaasoslangan kuy va ashulalar yig'indisidan iborat" deya qisqa va lo'nda ta'rif berilgan.

Buxoro maqomlari ichidan Tasnif, Saqil, Saraxbor, Muxammas kabi kuylar, shuningdek, Xorazmmaqomlari ichidagi Peshrav, Muxammas va Saqil kuylari doimiy hisoblanadi.

Buzruk - Eng katta, eng buyuk degan ma'noni bildiradi. Bu maqomni ijrochilari qizil xalatlarkiyishib ijro etishganlar va bu maqom tinglovchilarni harbiy g'alabaga intilishga chorlagan. Shuning uchunSohibqiron Amir Temur ham biron mamlakatga jangga chorlanganda askarlarini o'tqizdirib, oldin shumaqomni tinglatgan va undan keyin yo'lga ravona bo'lganlar. Bu maqomni tush paytida tinglasa maqsadgamuvofiq bo'ladi.

Rost - bir-biriga ros yoki mos degani. (Shu yo'lga, ya'ni xudo yo'liga kirganim rost). Bu maqomni ertalabtinglasa juda xush yoqadi.(moviy xalat rangida)

Navo - mungli kuy, ya'ni, navo chekish (muhabbat yo'lida, xudo yo'lida oh, no''la, navochekish. Navoiy taxallusi ham shu so'zdan olingan). Bu maqomni kechasi soat birdan keyin (shomda) to'qxalatlar kiyishib ijro etishgan.

Dugoh - ikkita tayanch tovush (yoki ikki joy, ya'ni bu dunyo u dunyo) ma'nosini bildiradi. Bumaqomni Xufton (dam olish) vaqtida tinglansa maqsadga muvofiq bo'ladi.

Segoh - uchta tayanch tovush (yoki uch joy, ya'ni, bolalik yoshlik, qarilik) ma'nosini bildiradi.Bu maqomni tushdan keyin ijro etilsa va tinglansa maqsadga muvofiq bo'ladi.

Iroq - mamlakat nomini bildiradi. Bu maqomni hamma ijrochilar oq xalatlar kiyishib, ertalab quyoshchiqayotganda ayvonda oq parda ichida ijro etishgan.

Demak, nonushta vaqtida tinglansa ham bo'ladi. Maqomni ijro etish qoidalari Namanganlik Mulla Xuday-Berdi risolalarida yozilgan. Qoidaga amal qilmagan sozandalarning cholg'u asboblari va xalatlari olib qo'yilgan.Shuningdek, "Shashmaqom" haqida XVI asr shoiri va sozandasi Najmiddin Kaukabi asarlarida yozilgano'shanda maqom to'liq shakllangan ekan.



Maktablarimizda olib boriladigan musiqa madaniyati fani o'qituvchilaridan kuchli bilim, aql, zakovat vaijodkorlik talab etiladi. O'qituvchi har bir dars uchun alohida tayyorgarlik ko'rishi shart va zarurdir. Darsuchun albatta maqomlar jamlanmasini o'qib o'rgangan bo'lishi va ushbu dars uchun kompyutrdan foydalanaolishi, ijro qilish madaniyatini singdirish qobiliyati, maqomlarni tahlil etib berish imkoniyatlaridanfoydalanaolishi zarurdir.

Xulosa o'rnida shularni aytrish mumkinki dars mashg'uloti jarayonida texnik vositalar va pedagogiktexnologiya usullaridan foydalangan holda maqomchilik san'atiga hissa qo'shgan bastakorlar, ijrochilar, ansanbillarhaqida ham ma'lumotlar berib borish kerak. Toshkentda Yunus Rajabiy nomidagi maqom ansambli faoliyatko'rsatib kelayotagnligi haqida va mumtoz ashula ijrochilarini ustoz xonandalardan Ochilxon Otaxonov,Hasan Rajabiy, O'lmas Saidjonov, Munojot Yo'lchiyevalarni hurmat bilan tilga olib o'tish ham o'quvchilardaushbu san'at turini murakkab va mazmunli san'at ekanligini tushunib olishlariga yordam beradi. Milliy musiqame'rosimiz bo'lmish maqomchilik san'ati durdonlarini tushuntirish orqali o'qituvchi yoshlarni vatanga,milliy urf - odatlarimizga va milliy musiqamizga mehrli qilib tarbiyalashga alohida e'tibor qaratishi kerak debhisoblaymiz va vatanimiz kelajagi bo'lmish yoshlarni milliy me'rosimiz namunalarini avlaylab asrab kelajakavlodga etkazib berishga hizmat qilishlari uchun ham zamin yaratishimiz kerak.

Adabiyotlar1. Ràjàbîv I. Màqîmlàr màsàlàsigà dîir T. O'z. àdàbiiy nàshr 1963.2. Ràjàbîv I. Màqîm àsîslàri. (O'rtà và îliy o'quv yurtlàri uchun måtîdik qo'llànmà). - T.1992.3. Ràjàbîv Yu. Musiqà mårîsimizgà bir nàzàr - T. G'.G'ulîm nîmidàgi àdàbiyot và sànpàt nàshriyoti.

1980.4. Fitràt À. O'zbåk klàssik musiqàsi và uning tàriõi. - T. "Fàn", 1993.5. Yunusîv R. Màqîmlàr õususidà, T. "Bilim" 1982.6. Õîràzm màqîmlàri. To'plîvchi và nîtàgà îluvchi Màtniyoz YusupîvT. O'z àdàbiy nàshr. 1958.7. Shàshmàqîm I-VI jildlàr. Yozib îluvchi Yunus Ràjàbiy. T. G'.G'ulîm nîmidàgi bàdiiy àdàbiyot

nàshriyoti 1966, 1967, 1970, 1972, 1973, 1975 y.y.8. S.Saidiy, "Shashmaqom va makon.", respublika ilmiy nazariy va amaliy konferensiyasi materiallari.

2012 yil.

22



O'ZBEK SAN'ATI VA CHET EL SAN'ATINING O'ZIGA XOSLIGI

Kadirova Marg'ubaO'zbekiston Davlat San'at va madaniyat institutiTillar va adabiyot kafedrasi o'qituvchisi+998(90)[email protected]

Annotatsiya.Ushbu maqolada O'zbek san'ati va chet el san'atshunosligi o'ziga xosligi, san'atning vujudgakelishi ifodalangan.San'at darg'alarining ishlari muhokama etilib o'tilgan.

Kalit so'zlar: san'at, manzara, natyurmort, portret, xorij san'ati, tinchlik, go'zallik, xalq ulug'vorligi

"San'at - mo'jizadir. Yurak va miyaning shunday xilvat joylari borki,unga faqat san'at vositasidagina kirish mumkin "

Ibn Sino

San'at juda qadim zamonlarda, måhnat jarayonining taraqqiyoti natijasida paydo bo'ldi. Måhnat jarayonidainson tafakkuri kamol topdi, go'zallik xissi ortdi, voqålikdagi go'zallik qulaylik va foydalilik tushunchalarikångaydi. Jamiyat vujudga kålishi bilan esa ijtimoiy taraqqiyotda katta o'zgarishlar sodir bo'ldi aqliy mehnatjismoniy måhnatdan ajralib chiqa boshladi, Bu esa fan va san'at rivojida muhim ahamiyat kasb etdi. Profåssionalsan'at va san'atkorlar shu davrda paydo bo'ldi. San'at esa o'zining o'ziga xos xususiyatini, sinfiyligini namoyonetib, hukmron sinfning idåologiyasini targ'ib etuvchi kuchli g'oyaviy qurolga aylandi. Låkin shunga qaramay,omma orasidan yåtishib chiqqan istå'dodli ijodkorlar måhnatkash xalq ommasining orzu-istaklarini, ularninggo'zallik va xudbinlik oliyjanoblik va insonparvarlik haqidagi tushunchalarini ifoda etuvchi asarlar yaratdilar.Xalqning turmushi, xulq va odatlari, yutuq va mag'lubiyatlari ularning asarlarida o'z ifodasini topdi. Dunyodagihar bir xalq o'z san'atiga va ular o'zlarining san'at daholariga egadir.Shuningdek o'zbek va chet el san'atinitahlil etadigan ular jahonda o'z nomiga egadir.

O'zbekiston san'ati juda qisqa vaqtda rivojlanib, katta yutuqlarga erishdi. O'zbekiston san'ati zafarli yo'lnibosib o'tdi. Respublikamiz rassomlari ko'pgina ko'rgazmalarda faol ishtirok etib, san'atimiz ta'sirchanliginingortib borayotganini namoyish etdilar. Bizning san'at namoyondalarimiz ko'pgina janrlarda ijod qilib kelmoqdalar,manzara, natyurmort, portret va boshqa. Natyurmortda bozorlarimizning to'lib toshgan noz-ne'matlarini,manzara janrida esa, o'lkamizning go'zalligini va bepoyonligini, oddiy tabiat ko'rinishidagi go'zallikni to'laqonliifodalashga harakat qilmoqlar. Shu bilan birga qadimdan qolgan butun dunyoga taniqli ajib me'morchilikningnodir yodgorliklarini o'z asarlarida ko'rsatdilar. Portret janrida esa Vatanimizning ilg'or kishilarini, mehnatkashxalqni, shoir, rassom, musiqachilarni tasvirladilar. Bizning O'zbekiston Vatanimiz ajoyib iste'dodli rassom vahaykaltaroshlarni yetkazib berdi. Bular ichida Iskandar Ikromov, Chingiz Ahmarov, Malik Nabiev, MannonSaidov, Damir Ro'ziboev, Ilhom Jabborov, Javlon Umarbekov, Bahodir Jalolov, Alisher Mirzaev, AkmalIkromjonov, Ne'mat O'akimov, Osimxon Vosixonov, Temur Sa'dullaev, o'ofur Abdurahmonovlar alohidamavqega ega. O'zbekiston xalq rassomi Alisher Mirzaev rangtasvir ustasi xalqimiz an'analariga, boy vasermazmun o'tmish tasviriy san'at merosiga hurmat bilan qaraydi. Rassom o'z xalqiga xos psixologikkechinmalarni chuqur tahlil qila oladi. Rassom ona-tabiat bag'rida o'zbekona an'analarni, to'ylarni, beg'uboro'zbek bolalarini, lobar qizlarni, mushtipar onalar kabi obrazlarni aks ettira olishga muvaffaq bo'ldi. Jumladan,"Toshkent - tinchlik va do'stlik shahri" triptixi, "Bola xonada", "Intizorlik", "Yosh oila haqida qo'shiq" kabio'nlab asarlar moybo'yoqda yaratilgan. Umuman rassom tabiat va jamiyatda bo'layotgan o'zgarishlarni e'tiborsizqoldirmaydi. Rassom rangtasvirlarga shunday jon bag'ishlaydiki, undagi go'zallik sirlari odamlarni ezgulikkayetaklaydi. Rassom asarlari bugungi kunda xalqimiz hurmatini qozonish bilan birga, ko'pgina xorijiy davlatlardaham ma'lum va mashhurdir.

Xorij san'atshunosligini tahlil etar ekanmiz, XX asr boshlarida insoniyat tarixida yangi davr boshlandi.San'at chin ma'noda ommani orzu-istaklarini, his-tuyg'u, fikr-o'ylarini ifodalovchi mo'jizaviy nurga aylandi.Xalqning o'zi esa uning ijokori bo'lib, maydonga chiqdi. San'atning bosh qahramoni xalq edi. Uning oliyjanobmehnati, yer yuzida tinchlik, demokratiya uchun olib borayotgan kurashi, hayotga bo'lgan chuqur muhabbatisan'atkorlarning asosiy mavzusidir. Bu davrda san'atning mavzusi kengaydi, uning yangi tur va janrlarimaydonga keldi. Bu tarixiy sobiq inqilob janridir. Bu janrning mazmuni bevosita sho'rolar inqilobi, fuqarolarurushi yillari bilan bog'liqdir. Rassom va haykaltaroshlar bu janrga murojaat qilar ekanlar, dastlar xalqningulug'vorligi va qudratini ochib berishga harakat qildilar. Bu davr ajoyib ustalarni yetkazib berdi. Bular ichidarassomlardan Isak Izrailevich Brodskiy edi. U bir nechta yirik monumental asarlar yaratdi. Bulardan tashqari



shu davrning yirik rassomlaridan G.G.Ryajskiy, B.V.Ioganson, K.S.Malevich, A.V.Lentulov, A.A.Deyneka,A.A.Plastov, M.Serov, A.Samoxvalov kabi rassomlar yashab ijod qilganlar. Inqilob mavzusidan tashqarimanzara janri ham katta yutuqlarga erishdi. Manzara janrida ishlagan rassomlardan biri bu A.A.Rilov edi. Uningasarlari go'zal va ulug'vor. U asarlarini davr kishilari ruhi bil

Òîøêåíò Ìàðò | 2020. 7-³èñì - ...Òîøêåíò 3 Ìàðò | 2020. 7-³èñì...

Documents