İşcantayayinlari.com/webkontrol/urunyonetimi/dosyalar/5sinifogreten... · ve zavallı, arzu...

Erciyes İşyerleri Sitesi198. Cadde No: 4

Yenimahalle/ANKARA

Tel: 0312 330 19 91Fax: 0312 434 12 52

RedaksiyonMehmet SÜSLÜ

Dizgi - Tasarım Çanta Yayıncılık

Tasarım Atölyesi

YazarMesut SOLMAZ (Hayat)

Grafik - Kapak Çanta Yayıncılık

Tasarım Atölyesi

Baskı YeriAnkara Özgür Matbaası

sunuSevgili Öğrenciler,

Türkçe Öğreten Defter yeni müfredat kapsamında kaza-

nım odaklı konulara yer verilerek hazırlanmıştır. Bu yapısıyla

da aynı zamanda “Konu Anlatımlı” bir kitap görevi üstlen-

mektedir.

“Öğreten Defter” kitabımızda konuları kısa, açık ve an-

laşılır bir şekilde vermeye çalıştık. Gereksiz bilgilerden ve sı-

kıcı sayfa tasarımlarından kaçınarak kazanımları sıkılmadan

kavratmaya çalıştık.

Her ünite sonunda bulunan çok sayıda öğretici etkinliğe

ve test sorularına yer verilen Öğreten Defter’de uygulanan

özel bir sarmal yöntemle konuları kendi içinde tekrar eder

duruma getirdik. Öğreten Defter’in kenar bantlarında bulunan

“Hap Bilgi” bölümleri ile konunun özünü kavrayacak ve yine

aynı yerde verilen “Unutmayın” bölümü ile mevcut sayfada

rastladığınız kavramların anlamlarını kolayca öğrenebilecek-

siniz. Öğretici etkinlikler konuyu öğrenirken sizlere rehberiniz

olacaktır. Konu anlatımı dâhilinde yer alan özel “Sıra Sizde”

ve “Etkinlik” bölümleri ile hedef odaklı çalışabilecek, ünite

sonlarında yer alan “Yazılıya Hazırlık” bölümlerindeki metinler

ve sorularla öğrenmiş olduğunuz bilginin akılda kalıcı olma-

sını sağlayacaksınız.

Şunu unutmayın: Sadece ders çalışılarak başarılı olun-

maz. Bunun yanında doğru kaynak kitaplar da seçilmelidir.

Öğreten Defter kitabımızla sınavlarda bir adım önde olacak-

sınız.

Başarılı bir eğitim-öğretim yılı geçirmeniz dileklerimle

hoşça kalın.

Mesut HAYAT

ISBN: 978-605-2018-66-8

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak,Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilal!Kahraman ırkıma bir gül; ne bu şiddet, bu celal?Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helal…Hakkıdır, Hakk’a tapan milletimin istiklal.

M. Akif ERSOY

İSTİKLAL MARŞI

deftere ait bilgiler

16

Türkçe • 5. S n fSÖZCÜKTE ANLAM1. ÜN TE

ZIT (KAR IT) ANLAMLI KEL MELER......................................................................................................................

.............................................................................................................................

Eski Zayıf Ucuz Uzun AçıkYeni Şişman Pahalı Kısa Kapalı

Sözcüklerin olumsuzları ile karşıt anlamlılarını karıştırmayalım.

Sözcükler Olumsuzları Zıt Anlamları

Gelmek Gelmemek Gitmek

Kirli Kirsiz Temiz

Almak Almamak Vermek

Aşağıda verilmiş olan sözcüklerin zıt anlamlılarını karşılarındaki boşluklara yazalım.

Sözcük Zıt Anlam Sözcük Zıt Anlamkısa ........................ üzgün ........................ son ....................... çalışkan ........................ açık ........................ çürük ........................ aç ........................ ağır ........................

gece ........................ kalın ........................ hayır ........................ artı ........................ zengin ........................ soru ........................

ret ........................ cesur ........................ sıcak ........................ ödül ........................ alçak ........................ alt ........................

tüketici ........................ usta ........................ katı ........................ gelir ........................

erken ........................ bayat ........................ kuru ........................ satıcı ........................ boş ........................ iyi ........................

Çift Tek

ÖRNEK

UNUTMAYIN!

(5)SIRA S ZDE

Bu ikonun başında bulunduğu alanlar öğretmenin sınıfta öğrencilere yazdırarak

dolduracağı alanlardır.Doldurulacak bölümler mavi noktalarla

işaretlenmiştir.Konuya dair

örnekleri içerir

ÖRNEK

Önemli bilgileri içerir

UNUTMAYIN! SIRA SİZDEÖğrencilerin örnekleri

pekiştirmesini sağlanayan uygulama alanlarını

gösterir

73

5. S n f • Türkçe PARÇADA ANLAM 3. ÜN TE

d. Sayısal Verilerden Yararlanma:

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Antalya, Isparta, Burdur, Denizli, Kaş Platformu’nun 2 Şubat Dünya Sulak Alanlar Günü nedeniyle 7 ilde yaptığı araştırmaya göre, son 50 yılda 36 göl tamamen kururken, 14 göl ise hızla kuruma tehlikesiyle karşı karşıya.

e. Tanık Gösterme:

...................................................................................................................................................................................................................................................

Üslup dediğimiz şey, her kişinin düşüncelerinin kalıbıdır. Söylediği, yazdığı şeyler o kalıba girdikçe sahibini belirleye-cek başka bir görünüş ve biçim kazanır. Fransız yazarların-dan Buffon’ın “Üslup insanın kendisidir.” sözü gerçeğin en güzel anlatımıdır.

Aşağıda verilen paragraflarda düşünceyi geliştirme yollarından hangilerinin kullanıldı-ğını altlarındaki boşluklara yazalım.

İnsan beyni çok önemli bir rol üstlenir. Hayat sahnesinde başrolde mi oynayacağın yoksa figüran mı kalacağın orada şekillenir. Beyin bazı şeyleri fark etmeye başladığında kendiliğinden harekete geçer. Örneğin, kafatası içinde durduğu insanın başrolde oynama-sını istemektedir. Bunun için gerekli olan şey bilgidir. En iyi ve en doğru bilgi kitaptadır.

...................................................

İyimserlik her şeyin olumlu yönünü, kötümserlik ise her şeyin kötü yönünü görmek de-mektir. Hayatta başarılı olmuş insanlar hayata her zaman iyi tarafından bakan insanlardır. Kötümserlik kişiye hiçbir zaman bir şey kazandırmaz.

...................................................

ÖRNEK

Tan k göstermeye al nt yapma ya da al nt lama da denir.

HAP B LG

ÖRNEK

ETK NL K 7

Bu ikonun başında bulunduğu alanlar öğrencinin dolduracağı alanlardır. Bu alanlar hem sınıfta doldurulabilir hem de ödev olarak verilebilir.Doldurulacak bölümler pembe noktalarla işaretlenmiştir.

Bu alanların cevap ve çözümler defterin arkasındaki “Çözümler” bölümünde numara takibine göre

verilmektedir

Öğrenci için hatırlatıcı küçük bilgileri içerir

HAP BİLGİ

Konuyu kavratan örnekleri içerir

ETKİNLİK

1. ÜN TE Sözcükte Anlam

YAZILIYA HAZIRLIK

Az okuyoruz, çok az okuyoruz; okumuyoruz hatta. Bizde okuma denince bir meslek elde edene, bir diploma alana kadar okumak anlaşılıyor. “Çok okuyor, kendini harap ediyor zavallı...” diyorlar. Ve zavallı, arzu edilen bir kâğıt parçasına kavuştuğu zaman okumaktan, başkalarının gözünde zavallı olmaktan kurtarıyor kendini.

Aydın saydıklarımızın okumaya, kitaba düşkün olmayışlarının sebepleri aileden başlayıp okulda bitmektedir. Ailesinde kitap okuyana, okulunda kitaplığa, öğret-meninde okuma yolunda örneğe rastlamayan elbette okumayacak, elbette kitapları sevmeyecek, onları katlanılması gereken bir yük olarak kabul edecektir.

Muzaffer Hacıhasanoğlu

SORULAR(İlk dört soruyu parçaya göre ve kendi cümlelerinizle cevaplandırınız.)

5. S n f • Türkçe SÖZCÜKTE ANLAM 1. ÜN TE

GERÇEK VE MECAZ ANLAM

SözcükTE ANLAM

1ÜNİTE GİRİŞLERİÜnitelerin ilk sayfalarında

bulunur ,Ünite adını ve numarasını gösterir..

Yazılıya hazırlık

Bu kitap için hazırlanmış, ünitenin kapsamının değerlendirilebildiği

metinlerden ve sorulardan oluşur.


KONU TEST

1. “Derin” sözcü ü a a daki cümlelerin han-gisinde mecaz anlamda kullan lm t r?

A) Çorbas n derin bir tabakta içti.

B) Gölün kenarlar derin de ildi.

C) Gözlerini kapat p derin bir uykuya dald .

D) Gemi derin denizin dibine batt .

4. A a dakilerden hangisi konu mas nda deyim kullanmam t r?

A)

Kaan

Dedem bazen bana dert

yanard .

B)

Duru

Herkes beni pür dikkat

dinliyordu.

C)

in iç yüzünü çok iyi bili-

yordum


Ödev sayfas - notlar

Cevap Anahtarlar

Sözcükte Anlam

1

ETK NL KLERSIRA S ZDE

(1) M

konu testiHer ünitenin

sonunda bulunur.Sınav benzeri

sorulardan oluşur.

ÖDEV SAYFASIÖdevleri, sınavları ve diğer

notları yazabileceğiniz sayfalardır.

Cevap AnahtarlarıÜnite içerisindeki “Sıra Sizde”, “Etkinlikler”ve

“Konu Testleri”nin cevapları bulunur.

8

içindekiler

Deftere Ait Bilgiler ...................................................... 4

01 Sözcükte Anlam .......................................................... 9

02 Cümlede Anlam .......................................................... 33

03 Parçada Anlam ............................................................ 55

04 Kökler ve Ekler ............................................................. 89

05 Ses Bilgisi ...................................................................... 105

06 Yazım Kuralları ............................................................. 123

07 Noktalama İşaretleri ................................................... 149

08 Edebî Türler ve Söz Sanatları ................................. 175

09 Şiir, Yazı, Atasözü ....................................................... 207

Cevap Anahtarları ...................................................... 227

9

5. Sınıf • Türkçe SÖZCÜKTE ANLAM 1. ÜNİTE

GERÇEK VE MECAZ ANLAM

Bir sözcüğün gerçek anlamının dışında kazan-

dığı yeni anlama .............................. denir.mecaz anlam

Bir sözcüğün söylendiği zaman aklımıza

gelen ilk anlamına .............................. denir.gerçek anlam

“Boş” dendiğinde aklımıza ilk gelen,...................................................

..................................................................dır.

“Boş odada kendisini terk edilmiş hissediyordu.” cümlesindeki “boş” sözcüğü içinde, üstünde hiç kimse veya hiçbir şey bulunmayan, dolu karşıtı anlamında kullanıldığından ................................ında kulla-nılmıştır.

“Böyle boş işlere harcayacak vaktim yok.” cümlesinde “boş” sözü içinde, üstünde hiç kimse veya hiçbir şey bulunmayan, dolu karşıtı anlamında kullanılmamıştır. Gerçek anlamının dışında kullanıldığı için

.................................. ıyla kullanılmıştır.

içinde, üstünde hiç kimse veya

hiçbir şey bulunmayan, dolu karşıtı

gerçek anlam

mecaz anlam

SözcükTE ANLAM

1

10

Türkçe • 5. SınıfSÖZCÜKTE ANLAM1. ÜNİTE

Aynı büyüklükte iki yuvarlık çizdi. (............................)

Kafasında planlarını bir bir çizdi. (............................)

Ellerine birkaç yağmur damlası düştü. (............................)

Yüzüne zehir gibi bir acının gölgesi düştü.(............................)

Sözcükleri hem gerçek hem de mecaz anlamlarıyla birer cümlede kullanalım.

Gerçek anlam: ........................................................................

Mecaz anlam: .........................................................................

Dedemin Nevşehir’de bağı, bahçesi vardı.

Akrabalık bağlarına önem verilmelidir.bağ

Gerçek anlam: ........................................................................

Mecaz anlam: .........................................................................

Senin yaptığın tatlıların tadı bir başka.

Çok tatlı bir yeğenleri varmış.tatlı

Çoban yüz koyuna bakıyordu.

Çocuğun yüzü kıpkırmızı olmuştu.

ÖRNEK

Gerçek anlam

Mecaz anlam

Gerçek anlam

Mecaz anlam

(1)SIRA SİZDE

Sözcüklerin birden fazla gerçek

anlamı olabilir.

HAP BİLGİ

ÖRNEK

................. sayı

........................ Surat, sima

11


Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin gerçek mi yoksa mecaz an-lamda mı kullanıldıklarını karşılarına yazalım.

Cümleler Gerçek /Mecaz

1. Bugünlerde dışarıda soğuk bir hava var. ........................

2. Yandı canım senin derdinden. ........................

3. Hiç beklemeden havuza daldı. ........................

4. Dışarıda henüz ince bir kar vardı. ........................

5. Sert yüzü az sonra yumuşamaya başladı. ........................

6. Buz tutan camlar çatladı. ........................

7. İçeridekiler sıkıntıdan patlama noktasındaydılar. ........................

8. Gazetenin bütün sayfalarını taradık. ........................

9. O kadar yükü bir kaldırışta sırtladı. ........................

10. Yine birilerinin canı yanacak. ........................

11. Gürültüden balkondaki kuşlar uçtu. ........................

12. Hiçbir zaman geçmişle bağımızı koparmamalıyız. ........................

13. Sobaya attığı kâğıtlar hemen tutuştu. ........................

14. Az sonra içine bir kurt düştü. ........................

15. Açılışta bizi sıcak karşıladılar. ........................

16. Mahalledeki tek katlı ev bir anda çöktü. ........................

17. Elma ağaçları kurumaya yüz tutmuştu. ........................

18. Bu işin kokusu yakında çıkar. ........................

19. Gözlerini Demet’in yüzüne dikti. ........................

20. Yediği yemek çok acıydı. ........................

21. Kara bahtının kurbanı olmuştu. ........................

22. Bu acı sözlerine kimse aldırış etmedi. ........................

ETKİNLİK 1

Gerçek Anlam

Mecaz Anlam

Gerçek Anlam

Mecaz Anlam

Mecaz Anlam

Gerçek Anlam

Mecaz Anlam

Mecaz Anlam

Gerçek Anlam

Mecaz Anlam

Gerçek Anlam

Mecaz Anlam

Gerçek Anlam

Mecaz Anlam

Mecaz Anlam

Gerçek Anlam

Mecaz Anlam

Mecaz Anlam

Gerçek Anlam

Gerçek Anlam

Mecaz Anlam

Mecaz Anlam

12


ÇOK ANLAMLILIK......................................................................................................................

.............................................................................................................................

.............................................................................................................................

Aşağıdaki cümlelerde “yaşamak” sözcüğünün farklı cümle-lerdeki anlamlarını inceleyelim.

a. Yıllar önceki şaşkınlığını yeniden yaşıyordu.

(Bir durumu yaşar gibi olmak)

b. Türkiye’de yaşamak istiyorum.

(Oturmak)

c. Bu hayvan derin ve akıntılı sularda yaşar.

(Varlığını sürdürmek)

d. İstanbul’da yaşamak kolay mı?

(Geçinmek)

e. Hatıralarıyla daima kalbimizde yaşayacak.

(Sürüp gitmek, anımsanmak)

“Açık” sözcüğünün değişik cümlelerdeki kullanımları ile anlam-larını eşleştirelim.

1. Yangın merdivenlerinin kapıları açık bırakılmış.

a. Bozuk

2. Evin açık manzarasıydı bizi büyüleyen.

b. Açılmış kapalı olmayan

3. İki komşunun arası eskiden beri açıktı.

c. Boş, sahipsiz

4. Açık bir havada durmadan yol aldılar.

d. Çalışır, işler durumda olan

5. Bugün açık kadrolar duyurulacak.

e. Bulutsuz, berrak, ay-dınlık

6. Sokağın başındaki açık bakkala uğradı.

f. Koyu olmayan

7. Açık mavi gömleği ona çok yakışıyor.

g. Ferah, iç açıcı dinlen-dirici

Cevaplar: ..................................................................1-b 2-g 3-a 4-e 5-c 6-d 7-f

Türkçemizde birçok sözcük değişik anlamlarda kullanılmaktadır. Sözcükler kullanıldıkları cümleye göre farklı anlamlar kazanmaktadırlar.

Bu duruma çok anlamlılık diyoruz.

ÖRNEK

(2)SIRA SİZDE

13


SOMUT ANLAM......................................................................................................................

.............................................................................................................................

Ağaç, hava, su, kalem, çalı, kanepe, defter, silgi, mavi, Aynur, toprak...

SOYUT ANLAM......................................................................................................................

.............................................................................................................................

sevgi, şüphe, iyilik, doğruluk, nefret, huzur, mutluluk...

“Ümit olmadan insan yaşayamaz.”

“Ümit ile babası yürüyüşe çıktı.”

Aşağıdaki sözcükleri somut anlam ifade edecek şekilde cümle içinde kullanalım.

ses ................................................................................................

koku ................................................................................................

sıcak ................................................................................................

Aşağıdaki sözcükleri soyut anlam ifade edecek şekilde cümle içinde kullanalım.

sevgi ................................................................................................

özlem ................................................................................................

acı ................................................................................................

Duyu organlarımız aracılığıyla algılayabildiğimiz kavramlara somut anlam denir.

ÖRNEK

Sözcükler cümle içindeki

kullanımlarına göre somut ya da soyut

anlam ifade ederler.

HAP BİLGİ

Duyu organlarımız aracılığıyla algılayamadığımız fakat zihnimizve hislerimizle algılayabildiğimiz kavramlara soyut anlam denir.

ÖRNEK

ÖRNEK

.............................. soyut anlam

.............................. somut anlam

(3)SIRA SİZDE

Biraz önce tuhaf sesler duydum.

Dışarıdan kötü kokular geliyor.

İçtiğim çorba çok sıcaktı.

Dünya sevgi ile güzelleşir.

Geçmişe hep özlem duymuşumdur.

Dedem çok acı günler yaşadı.

14


Aşağıda altı çizili olarak verilen sözcüklerin soyut mu yoksa so-mut anlam mı ifade ettiklerini altlarına yazalım.

1. Artık yaşlı adamdan umut kesilmişti.

2. Durumu öğrenince şaşkınlığını gizleyemedi.

3. Mutluluk en karanlık zamanlarda bile bulunabilir.

4. Gözlerinde kızgınlık yerine sevgi gördü.

5. Annesinin gelmesini sabırsızlıkla bekliyordu.

6. Birden tüm cesaretini yitirdi.

7. Kasım ayının sıkıcı bir günüydü.

8. Dün gece çok güzel bir düş gördü.

9. Dost kara günde belli olur.

10. Her şeye rağmen yine de ümitsizliğe düşmedi.

ETKİNLİK 2

................. somut ................. soyut

................. soyut

................. soyut ................. soyut

................. somut ................. soyut ................. soyut

................. somut ................. soyut

................. soyut

................. soyut

................. somut ................. soyut

........... somut ............ soyut

................. soyut

İşcantayayinlari.com/webkontrol/urunyonetimi/dosyalar/5sinifogreten... · ve zavallı, arzu...

Documents