1

مایعی غلیظ و افروختنی به رنگ قهوه ای سیر یا سبز تیره یا سیاه است که در نفت خام یافت می شود. نفت شامل آمیزه پیچیده ای از کره زمین الیه های باالیی بخش هایی از پوسته

هستند؛ ولی ممکن آلکان از زنجیره هیدروکربن ها هیدروکربن هایی گوناگون است. بیش تر اینتفاوت های زیادی داشته باشند. خلوص است از دید ظاهر، ترکیب یا

واژه شناسی

زبان آن را از اعراب و کلدانیان »نپتا« گرفته شده است.اوستایی واژهریشه واژه»نفت« از گرفته و »نفتا« خوانده اند. در برخی منابع قدیمی به صورت »نفط« نیز آمده است. مادی

« گفتهNapte میالدی »۱۲۱۳«گفته می شود و پیش از آن تا سال Naphteنیز» فرانسهدر» یونانی « برگرفته شده بود. ریشه این کلمه واژهNaphta» التین می شد که از واژه

Naphthaپترولیوم نامیده زبان انگلیسی « به معنی روغن شرقی می باشد.کلمه نفت در می شود که از دو کلمه »پترا« )معادل یونانی واژه سنگ( و کلمه»اولئوم« )روغن( تشکیل

شده است. تشکیل شده و دارای مقادیر کربن و هیدروژن نفت مایعی است که عمدتا از دو عنصر آلی

می باشد و به صورت طبیعی در زیر گوگرد و اکسیژن ،نیتروژن کم تری از عناصر سنگین مانندزمین و به صورت استثنایی در روی زمین یافت می شود.

تاریخچه ، در حدود چهارهزار وبابلی ها و آشوری ها ،سومری ها اقوام متمدن دوران باستان، به ویژه

 بین النهرین پانصدسال پیش در سرزمین امروزی( با برخی از مواد نفتی که از دریاچه قیر به دست می آمد، آشنایی داشتند. آنان عراق)

از خود قیر به عنوان ماده غیرقابل نفوذ برای عایق کاری استفاده می کردند. را برای غیرقابل نفوذکردن بدنه کشتی ها و همچنین برای قیری نیز مواد یونانی ها و رومی ها

روشنایی و گرم کردن به کار می بردند. با توسعه و پیشرفت تکنولوژی حفاری در اواسط قرن نوزدهم و تکنولوژی تقطیر و پاالیش نفت در اواخر قرن نوزدهم و استفاده از آن در موارد

غیر سوختی، جهش حیرت آوری بوجود آمد. بطوری که امروزه صنایع پتروشیمی نفشاساسی و بنیادی در رفع نیاز عمومی جامعه به عهده دارد.

منشأ موجود در اقیانوس های اولیه آلی بیش تر دانشمندان منشأ تشکیل نفت را گیاهان و موجودات

می دانند. باقی مانده جانوران و گیاهانی که میلیون ها سال قبلدر محیط دریا )آب( زندگی می کرده اند، طی میلیونها سال توسط لپه های گل و رسوبات مدفون شده اند و تحت فشار و

دمای باال، نبود اکسیژن و مدت زمان طوالنی تبدیل به نفت گردیده و در صورت وجود این شرایط همراه با سنگ مخزن مناسب، نفت به مقدار زیاد در حوضچه نفتی جمع می گردد.

نفت خام حالت روغنی دارد و به شکل های جامد )قیرهای نفتی( و مایع دیده می شود. برخی نیز گفته می شود. اگر نفت در محلی جمع گردد به آن هیدروکربن اوقات به تمام اشکال نفت

محل »حوضچه نفتی« می گویند. از مجموع چندین حوضچهنفتی، یک »میدان نفتی« حاصلمی شود. به سنگ متخلخل دربرگیرندهنفت، »سنگ مخزن« می گویند.

اکتشاف یک منطقه انتخاب شده را با مطالعه نمونه های سنگی و لرزه نگاری مشخص می کنند.

اندازه گیری ها انجام می شود و اگر مکان از نظر میزان ذخیره نفت موجود و مالحظات اقتصادی، موفقیت آمیز باشد، حفاری آغاز می شود. باالی چاه ساختاری به نام »دکل حفاری« برای جادادن وسایل و لوله های مورد استفاده در چاه ساخته می شود. زمانی که حفاری تمام می شود، چاه حفرشده یک جریان ثابتی از نفت را به سطح زمین خواهد آورد. به سنگ هایی که

2

غالبا از سنگ های رستی )شیل( تشکیل شده و روی مخزن نفت قرار می گیرند، »سنگپوششی« گفته می شود.

انواع نفت خام تقسیم بندی می شود. گوگرد میزانو  وزن مخصوص نفت خام معموال بر اساس دو معیار

و نفت هایی که وزن نفت سبک چگالی پایینتری دارندو  گرانروی مخصوص،نفت هایی که وزن نامیده می شوند. نفت هایی که گوگرد نفت سنگین مخصوص، گرانروی و چگالی باالتری دارند

نامیده می شوند. نفت ترش و نفت های دارای گوگرد بیشتر نفت شیرین آنها کمتر است نیز استخراج، جابجایی و پاالیش نفت های سبک و شیرین ساده تر و کم هزینه تر است و میزان

برگرفته از نفت سفید، سوخت های جت و نفت سفید ،نفتا ،بنزین بیشتری از محصوالتی چون و گازوئیل های مرغوب را می توان از آن ها به دست آورد، به همین دلیل این نوع نفت ها بیشتر مورد عالقه پاالیشگاه ها بوده و قیمت باالتری دارند. شاخص های بین المللی تعیین قیمت نفت

از نوع نفت سبک و شیرین هستند. اما میزان برنت و وست تگزاس اینترمیدیت یعنی نفت های ترش و سنگین در ذخایر نفتی دنیا بسیار بیشتر است. نفت را با بشکه می سنجند.

لیتر نفت می باشد.۱۵۹هر بشکه حاوی اکتشاف و حفاری چاه های نفت

از گذشته تا به امروز روشهای متفاوتی برای اکتشاف نفت بکار برده شده است. در آمریکا نقب می زدند. نفت یابی دیگر، کالهی کهنه بر سر سرخ پوستان برای کشف نفت به گورهای

می گذاشت و در چمنزاری می دوید تا اینکه کاله می افتاد و وی آن محل را حفاری می کرد. بعد از آن حفاران برای کشف نفت در بستر رودخانه ها به کندوکاو پرداختند. سپس جستجو

یکی از راه های معتبر کشف نفت در طول تاریخ شد. در اوایل قرن بیستم تاقدیسها برای ، بکارگیری۱۹۲۰اکتشاف نفت بر مبنای نقشه برداری سطحی تاقدیسها بود.در میانه دهه

اکتشاف نفت را وارد مرحله تازه ای نمود. روشهای لرزه ای و گرانشی ژئوفیزیکی روشهای ایاالت متحده بسیار کارآمد بوده است. خلیج مکزیکو در یافتن نفتهای گنبدهای نمکی سواحل

الکتریکی، صوتی و پرتوزایی مورد استفاده وسیعی قرار چاه نگاری در سالهای بعد روشهای گرفتند. سپس استفاده از عکسهای هوایی بخصوص در مناطق فاقد پوشش گیاهی بسیار

و ژئوفیزیکی سنجش از دور کارآمد نشان دادند. امروزه با وجود کامپیوتر روشهای چندبعدیو ژئوشیمیایی سطحی ابزار جدید مهمی می باشند.

اوپک بین المللی کارتل (،یکOPEC) اوپک با نام اختصاری سازمان کشورهای صادر کننده نفت

نفتی است که متشکل از امارات متحده ،عربستان سعودی ،قطر ،نیجریه ،لیبی ،کویت ،عراق ،ایران ،الجزایررهایکشو

در۱۳۳۹ست. مقر بین المللی اوپک از بدو تاسیس در سال ا ونزوئال و آنگوال ،اکوادور ،عربیانتقال یافت. اتریش در کشور وین به شهر ۱۳۴۴ ژنو بود و در سال

کشورهای صادر کننده نفت با هدف محافظت از منافع خود اقدام به۱۹۶۰سپتامبر ۱۲ تاسیس سازمان واحدی موافقت کردند که به اختصار »اوپک« نامیده شد. این توافق در پایان مذاکرات نمایندگان این کشورها در بغداد حاصل شد. هدف اصلی این سازمان، آنچنان که در

اساسنامه بیان شده، به این شرح است: »هماهنگی و یکپارچه سازی کشورهای عضو و تعیین بهترین راه برای تامین منافع جمعی یا فردی آنها،نفت سیاست های

3

بین المللی به منظور از بین بازار نفت درطراحی شیوه هایی برای تضمین ثبات قیمت نفت بردن نوسانات مضر و غیر ضروری؛ عنایت و توجه ویژه به کشورهای تولید کننده نفت و

توجه خاص به ضرورت فراهم کردن درآمد ثابت برای کشورهای تولید کننده نفت؛ تامین نفت کشورهای مصرف کننده به صورت کارآمد، مقرون به صرفه و همیشگی؛ و بازده مناسب و منصفانه برای آنهایی که در صنعت نفت سرمایه گذاری می کنند«.در دهه های اخیر افزایش

کشورهای صادر کننده نفت که خارج از این سازمان قرار گرفته اند رو به افزایش بوده و اوپک مجبور است که برای حفظ بهای نفت خام با آنها که در صدرشان روسیه قرار

گرفته است کنار آید. با وجود این، دولتهای عضو اوپک که سران برخی از آنها وابستگی های خارجی دارند با سایر اعضای این سازمان هماهنگی کامل ندارند. این سازمان در راستای

دفاع در مقابل سیاست استثماری شرکت های بزرگ نفتی مشهور به »هفت خواهران« که بدلیل در اختیار داشتن تکنولوژی تولید نفت و تسلط بر شبکه حمل و نقل نفت خام، از

افزایش قیمت نفت جلوگیری می کردند و ارزش آن را بصورت مصنوعی در بازار پایین نگه طی جلسه ای در بغداد با حضور نمایندگان۱۳۳۹می داشتند، به پیشنهاد ونزوئال در سال

کشورهای ایران، عربستان، ونزوئال، کویت و عراق تاسیس شد. اوپک در دهه نخست عمر خویش سعی در تداوم بقا و در دهه دوم سعی در تاثیرگذاری بر بازار نفت و اعاده حقوق کشورهای تولید کننده داشت. اکنون اوپک با افزایش وحدت نظر اعضایش، توانسته است

تاثیرات مثبتی در جهت جلوگیری از سقوط ناگهانی و نیز افزایش انفجاری قیمت نفت داشتهباشد.

مهندسی نفت در اقتصاد و ریاضیات ،فناوری ،دانش  کاربردPetroleum engineering : مهندسی نفت

و سایر ترکیبات هیدروکربوری از گاز ،نفت و توسعه مخزن فرایند اکتشاف، استخراج، برآورد ، صنایع پایین دستی و مصرف کننده است. شایانپاالیشگاه مخازن زیرزمینی و انتقال آنها به

توجه است که پاالیش نفت در حیطۀ� صنایع پایین دستی صنایع نفت و گاز بوده و در قرار می گیرد.در سال های اخیر به دنبال تغییراتی که در رویکرد مهندسی شیمی محدودۀ�

سرمایه ها به سوی منابع جدید انرژی صورت گرفته است، بسیاری از دانشگاه ها تغییر نام داده اند؛ مهندسی منابع انرژی این رشته را به دانشگاه کالیفرنیا و استنفوردونهمچ

و سایر انرژی های نوین کماکان بسیار نزدیک انرژی زمین گرمایی چرا که مباحث طرح شده در به این رشته می باشد. در مهندسی نفت دروسی همچون ریاضیات، فیزیک، مکانیک سیاالت،

استاتیک، ترمودینامیک، انتقال حرارت، انتقال جرم، زمین شناسی و ... تدریس می شود.مهندسی نفت به چندین گرایش تقسیم می شود. در زیر به معرفی این گرایش ها می پردازیم:

این گرایش ارتباط نزدیکی با زمین شناسی دارد. در اولین مرحله:مهندسی اکتشاف کشف حوزه های نفتی انجام می گیرد. مهندسان اکتشاف با بکار بردن شیوه های مختلف

)مانند لرزه نگاری( به وجود یا عدم وجود نفت پی می برند.به گونه ای عمل می کنند که محصول نفت و گاز به واسطه تعیین موقعیتمهندسی مخازن :

مناسب چاه، سطح میزان استخراج و افزایش دادن روش های بازیافت نفت، بهینه سازیشود.

از لحاظ فنی، حفاری اکتشافی، استخراج و تزریق چاه ها را مدیریتمهندسی حفاری : می کند.

که شامل مهندسی زیرسطحی است که اختالل بین مخزن و چاه:مهندسی بهره برداری را مدیریت می کند. وظایف مهندس بهره برداری، پرفوراسیون، مهارکردن شن، کنترل

جریان حفاری نزولی، کنترل تجهیزات حفاری نزولی، ارزیابی کردن روش های ساختگی

4

انتقال از راه هوا و همچنین انتخاب سطح تجهیزاتی که جداکننده مایع تولید شده اند)نفت، گاز طبیعی و آب(، هستند.

سبک است. این رویه نفت خام پیچیده به مواد آلی رویه ای برای تبدیل وابسپارش گرمایی اتفاق می افتد. در سوخت فسیلی است که در ساخت زمین شناختی تقلیدی از جریان طبیعی

متالشی شده و به کربن ، واکسیژن ،هیدروژن بسپار فشار و گرمای زیاد زنجیره های بلند کربن درمی آیند.۱۸با بیشینه  هیدروکربن شکل زنجیره های کوتاه ترکیبات

با استفاده از زائدات بوقلمون آمریکا میسوری کارخانه ای آزمایشی در ایالت  ۲۰۰۵ فوریه زا دالر برای هر بشکه۸۰ بشکه نفت خام سبک تولید می کند. هزینه تمام شده ۴۰۰روزانه

گزارش شده است. این هزینه برای موادی که دارای کربن بیشتری باشند، مانند بطری های به گزارش ايسنا، توليد تجاري نفت، نخست براي آن بود كه شبپالستیکی، کمتر خواهد بود.

را كنار زند و به خانه ها روشني بخشد، اما رفته رفته با كشف ديگر خواص نفت، اين هيدوركربور به كاالي استراتژيكي تبديل شد كه بدون عرضه مستمر و مداوم آن، ثبات و

 امنيت جهان به خطر مي افتد. نفت خام از عناصر كربن و هيدروژن تشكيل شده كه يكي از انواع »هيدرو كربورها« است و به اعتبار تركيبات هيدروكربوري و ميزان گوگرد آن به نفت خام هاي سبك و سنگين و ترش و

 شيرين طبقه بندي مي شود. نفت خام انواع مختلفي دارد كه بيش از هفتاد نوع آن به مقدار تجاري، توليد و در بازار

معامله مي شود. شايد هيچ دو نفت خامي را نتوان يافت كه خصوصيات آن درست مثل هم باشد، اما مي توان ويژگي هايي به دست داد كه از طريق آن و با مقايسه آنها با ويژگي هاي

نفت خام هاي شاخص نظير برنت، »دبليو.تي.آي« و دوبي، بهاي معقولي براي آنها در بازار به دست آيد. از جمله اين ويژگي ها سبكي و سنگيني و ترشي و شيريني است.

گفته مي شود، يكي از موسسه هاي بزرگ آمريكاست كهAPIانجمن نفت آمريكا كه به اختصار شركت فعال در توليد، پااليش و توزيع نفت400در صنعت نفت و گاز فعاليت دارد و بيش از

 و فرآورده هاي نفتي را نمايندگي مي كند. اين موسسه به نمايندگي از فعاالن اين صنعت در خصوص مسائل حقوقي، مالي، اقتصادي،

 مقرراتي و تحقيقاتي با دولت و نهادهاي قانون گذاري، وارد مذاكره مي شود. تاثيرات زيست محيطي و تاييد استاندارد هاي صنعت نفت و توسعه دانش اين صنعت، از جمله موضوعات مورد عالقه اين انجمن به شمار مي آيد. اين موسسه به تعريف استاندارد هايي براي

فرآورده هاي نفتي نيز مبادرت مي ورزد. به عنوان نمونه، شاخص »گرانش« انجمن نفت گفته مي شود، مقياسي است كه از سوي اين انجمنAPI Gravityآمريكا كه در انگليسي

براي تعيين چگالي نفت خام تعريف شده است كه شاخصي براي تعيين سبكي و سنگيني انواع نفت خام و فرآورده هاي نفتي به كار مي رود.

براي نشان دادن ميزان سبكي و سنگيني نفت خام، به طور معمول از شاخص اي.پي.آي )API بر »وزن مخصوص«14.5( استفاده مي شود. اين شاخص از حاصل تقسيم عدد

  به دست مي آيد.131.5 درجه فارنهايت، منهاي عدد 60نفت خام در درجه حرارت

را20 را متوسط و پايين تر از 30 تا 20 را سبك و 30نفت خام هاي با »آي.پي.آي« باالتر از مانند نفت خام44نفت خام سنگين مي گويند. نفت خام هايي با »اي.پي. آي« بيشتر از

 »اكوفيسك« نيز وجود دارد كه آنها را بسيار سبك مي گويند. نفت خام افزون بر »هيدروكربور ها« ، ناخالصي هايي نظير نيتروژن، گوگرد، نمك و فلزات نيز

در خود دارد. مقدار گوگرد )سولفور( موجود در نفت، يكي از مهم ترين عوامل تاثير گذار بر قيمت آن است. هيدورژن سولفيد به سبب داشتن خاصيت اسيدي، خورندگي دستگاه هاي

تقطير را افزايش مي دهد و به سبب سمي بودن، به محيط زيست خسارات جبران ناپذيري وارد مي كند. از اين رو، حذف آن از نفت خام ضرورتي انكار نشدني و در عين حال پرهزينه

5

 است. درصد و »نفت0.5»نفت شيرين« به نفت خامي مي گويند كه ميزان گوگرد آن كمتر از

درصد باشد. ميزان گوگرد0.5ترش« به نفت خامي مي گويند كه ميزان گوگرد آن بيش از و سه درصد وزن نفت خام است. بيشتر نفت 0.1موجود در نفت خام به طور معمول بين

 خام هاي شيرين، سبك و بيشتر نفت خام هاي ترش، سنگين هستند. نفت خام برنت

نفت خام برنت، يكي از شناخته شده ترين شاخص هاي نفت خام است كه به عنوان مبناي قيمت گذاري بسياري از انواع نفت خام در بازار هاي جهاني به كار برده مي شود. نفت خام

برنت مخلوطي از نفت استخراج شده از شبكه برنت و »نينان« در درياي شمال است كه از طريق شبكه خط لوله به پايانه نفتي »سالوم وو«؛ بزرگ ترين بندر صادراتي درياي شمال، در

و38 مخلوط برنت بيش از APIبريتانيا انتقال مي يابد و در آنجا بارگيري مي شود. درجه درصد است، بنابراين در طبقه نفت خام هاي سبك و شيرين قرار0.41ميزان گوگرد آن

 مي گيرد. نفت خام مارس ( از جمله انواع نفت خام هاي سنگين و ترش به شمار مي آيد كه درMarsنفت خام مارس )

بارگيري و صادر مي شود. درجه »اي.پي.آي«Clovellyآمريكا و خليج مكزيك توليد و در بندر تا150 درصد است. مقدار توليد نفت خام مخلوط مارس از 1.9 و مقدار گوگرد آن 29آن

هزار بشكه در روز در نوسان است. شركت شل يكي از توليد كنندگان بزرگ اين نفت230 خام به شمار مي آيد.

 نفت خام ميناس ( نيز شناختهSumatra Light( كه با نام نفت خام سبك سوماترا )Minasنفت خام ميناس )

مي شود، يكي از نفت خام هاي شاخص بازار آسياست كه در مناطق خشكي جزيره ساماتراي 35.8اندونزي توليد و از بندر »دوماي« صادر مي شود. اين نفت خام با درجه »اي.پي.آي«

درصد گوگرد از جمله انواع نفت سبك و شيرين به شمار مي آيد. محموله هاي صادراتي اين هزار بشكه در نوسان است. توليد روزانه نفت خام ميناس بيش از700 تا 500نفت خام از

  هزار بشكه برآورد مي شود.400

 نفت خام موربان درصد گوگرد از جمله0.8 و وجود 39.3( با درجه »اي.پي.آي« Murbanنفت خام موربان )

انواع نفت خام هاي سبك و نسبتا شيرين به شمار مي آيد. اين نفت خام در امارات عربي متحد ميليون بشكه در روز1.5 بارگيري مي شود. مقدار توليد نفت خام موربان تا Jebelتوليد

 گزارش مي شود.

 نفت خام تاپيس درصد، در حوزه دريايي0.03 و ميزان گوگرد 46 نزديك به APIنفت خام تاپيس با درجه

Trengganuمالزي توليد مي شود. گفتني است كه اين نوع نفت خام برخالف نفت خام برنت در بازار نفت مورد معامله قرار نمي گيرد، اما به يكي از انواع نفت شاخص براي

قيمت گذاري در منطقه آسيا به شمار مي آيد. استراليا به سبب روابط تجاري گسترده اي كه با منطقه آسيا دارد، قيمت نفت خام تاپيس را براي قيمت گذاري نفت خام هاي وارداتي و حتي

 فرآورده هاي نفتي خود به كار مي برد.پاالیشگاه نفت

گ´از ب´ه م´واد مفی´دتری مانند نفت خ´ام ی´ک واح´د ص´نعتی اس´ت ک´ه در آن پاالیش´گاه نفت و دیگر فرآورده ه´ای نف´تی تب´دیل قیر و آسفالت،نفت کوره ،گازوئیل ،بنزین ،نفت سفید ،مایع

می گردد. پاالیشگاه های نفت به طور معمول واحدهای صنعتی بزرگ و پیچیده ای می باشند ک´ه

6

´د داده ش´ده اند.نفت در آنها واحدهای مختلف توسط مسیرهای لوله کشی متعددی به هم پیون´ده ´یرون آم به صورت خام یا فراورش نشده خیلی مفید نیست و به صورتی که از دل زمین ب کاربرد چندانی ندارد. با اینکه نفت شیرین )با لزجت کم و نیز با گوگرد کم( به ص´ورت تص´فیه نشده در وسایل محرکه با قوه بخار به کار برده می شد، گازها و سایر محلول های سبک تر آن معموال داخل مخزن سوخت جمع شده و باعث بروز انفجار می گردید. غیر از مورد گفته ش´ده برای استفاده از نفت برای تولید محصوالت دیگ´ر مانن´د پالس´تیک، فوم ه´ا و ... نفت خ´ام ب´ه ط´ور حتم بای´د پ´االیش گ´ردد. فرآورده ه´ای س´وختی نف´تی در گس´تره وس´یعی از کاربرده´ا،´واد سوخت کشتی، سوخت جت، بنزین و بسیاری دیگر موارد استفاده می شود. هر کدام از م فوق الذکر دارای نقطه جوش´ی متف´اوت می باش´ند از این رو می ت´وان آنه´ا را توس´ط فرآین´د تقطیر از همدیگر جدا نمود. از آنجائیکه تقاضای زیادی برای اجزای مایع سبک تر وجود دارد از این رو در یک پاالیش´گاه م´درن نف´تی هی´دروکربن های س´نگین و اج´زای گ´ازی س´بک در طی

فرآیندهای پیچیده و انرژی بری به مواد با ارزش تری تبدیل می شوند.´ارافین، ´د پ ´ف مانن ´ای مختل ´ا وزن و طول ه ´دروکربن هایی ب ´ودن هی ´اطر دارا ب ´ه خ نفت ب آروماتیک ها، نفتا، آلکن ها، دین ه´ا و آلکالین ه´ا می توان´د در م´وارد متع´ددی مفی´د واق´ع گ´ردد. هیدروکربن ها مولکول هایی با طول های متفاوت هستند ک´ه تنه´ا از هی´دروژن و ک´ربن تش´کیل شده اند، ساختارهای مختلف به آنها خواص متفاوتی می دهد. فن پاالیش نفت در واق´ع عب´ارت است از جداکردن و باالبردن درجه خلوص اجزا تشکیل دهنده نفت از هم.همینک´ه اج´زا از هم جدا گردیده و خالص شدند می توان ماده روغنکاری یا سوخت را به طور مستقیم روان´ه ب´ازار مصرف کرد. می توان با ترکیب مولکول های کوچک تر مانن´د ایزوبوت´ان و پ´روپیلن و ی´ا ب´وتیلن طی پروسه هایی همانند آلکالنین کردن یا دیمرازس´یون می ت´وان س´وختی ب´ا اکت´ان م´وردنظر تهیه نمود. همچنین درجه اکتان بنزین را می توان طی فرآیند بهسازی توس´ط کات´الیزور بهب´ود´ردد بخشید که طی آن هیدروژن از هیدروکربن جداشده و هیدروکربن آروماتیکی تشکیل می گ که درجه اکتان بسیار بیشتری دارد. تولیدات میانی برج جداکننده را می ت´وان طی پروس´ه های کراکینگ گرمایی، هیدروکراکینگ و یا کراکین´گ کات´الیزوری س´یالی ب´ه محص´والت س´بک ت´ری تبدیل نمود. مرحله نهایی در تولید بنزین ترکیب مواد هی´دروکربن مختل´ف ب´ا درجه ه´ای اکت´ان متفاوت با همدیگر است تا به مشخصات محصول موردنظر دست یابیم.معموال پاالیش´گاه های بزرگ توانایی پاالیش از صدهزار تا چن´دین ص´دهزار بش´که نفت در روز را دارا می باش´ند. ب´ه دلیل ظرفیت باالی مورد نیاز، بسیاری از پاالیشگاه ها به ص´ورت دائم ب´رای م´دت ط´والنی از

چندین ماه تا چندین سال بطور مداوم کار می کنند. پاالیشگاه های نفت بسته به نوع خوراکی که بر مبنای آن طراحی شده اند دارای پیچیدگی های متفاوتی هستند ک´ه ب´ر اس´اس آن م´یزان و ن´وع محص´والت متف´اوتی تولی´د می کنن´د. م´یزان

´ه ازای۱۹ تا ۱۸سرمایه گذاری برای احداث یک پاالیشگاه با پیچیدگی متوسط بین هزار دالر ب ه´زار دالر در ه´ر۲۵ ت´ا ۲۴هر بشکه ظرفیت پاالیش است و با افزایش درجه پیچیدگی گاه تا

بشکه سرمایه گذاری نیاز دارد.محصوالت

7

تولیدات پاالیشگاه به ترتیب سبک به سنگین عبارتند از:

ال پی جی( گاز مایع(بنزینبرشی که بین بنزین و نفت سفید قرار می گ´یرد و خصوص´یات آن ترکی´بی از این دو نفتا(

است(مرتبط به آن سوخت های جت و نفت سفیدنفت گاز( و به طور کلی سوخت های دیزل گازوئیل(معروف به مازوت یا نفت سیاه نفت کورهروغن های نفتیواکس پارافینقیر و آسفالتکک نفتیگوگرد

فرایندهای رایج

در شکل پروس´س های معم´ول در ی´ک پاالیش´گاه نفت نش´ان داده شده اس´ت. پاالیش´گاه های نفت شامل واحدهای پروسس مختلفی است که در ذیل به توضیح مختص´ر ه´ر ی´ک از م´وارد

می پردازیم:

8

واحد نمک زدایی(Desalter Unit ):طی عملیات شستشو قبل از آنکه نفت خام به واحد جداسازی اتمسفریک منتقل گردد نمک از نفت جدا می گردد.

واحد جداسازی اتمسفریک (Atmospheric Distillation Unit ) 5:نفت خام به برش های مختلف تقطیر می شود.

واحد جداسازی خال (Vacuum Distillation Unit ´):باقیمانده مواد از واحد جداس´ازی اتمسفریک بیشتر از هم جدا می گردند.

واحد بهبود هیدروتریتور نفتا (Naphta Hydrotreator Unit ):با استفاده از هیدروژن از نفتای حاصل از برج تقطیر گوگردزدایی می شود.

واح´د اص´الح کاتالیس´تی (Catalytic Reformer Unit ´ این واح´د دارای کاتالیس´ت:( می باشد که برای تبدیل رنج تبخیر نفتا به محصوالت بهینه با اکتان ب´اال اس´تفاده می گ´ردد. یکی از تولیدات جانبی واحد اص´الح کاتالیس´تی هی´دروژن می باش´د ک´ه در هی´دروتریتور و

هیدروکراکر استفاده می گردد.واحد هیدروتریتور چگالشی (Distillate Hydrotreator ):سوخت دیزل چگالیده را پس

از برج جداکننده گوگردزدایی می کند.واحد شکافت کاتالیستی سیالی (Fluid Catalytic Cracking Unit ):برش های سنگین

تر برج تقطیر را به برش های سبک تر و با ارزش تر ارتقا می دهد.واحد شکافت هیدروکراکر (Hydrocracker Unit ´):با اس´تفاده از هی´دروژن برش ه´ای

سنگین تر را به برش های سبک تر با ارزش بیشتر تبدیل می کند.واحد اصالح مرکس (Merox Treater ):در برخی موارد ویژه همانند اصالح سوخت جت

یا یک پروسه مرکس برای اکسیداسیون مرکاپتان ها به مواد آلی استفاده می گردد.فرآیند کک سازی (Caking Process ´):طی این پروس´ه آس´فالت ب´ه ب´نزین و س´وخت

دیزل تبدیل می شود و کک به عنوان باقیمانده می ماند.واحد آلکالیشن (Alkylation Unit ´):برای پروسه ترکیب و اختالط اجزایی با عدد اکت´ان

باال تولید می کند.واحد دیمریزاسیون (Dimerization Unit):الفین ها را به اجزای مخلوط بنزین با اکتان

باالتر تبدیل میکند.واح´د ایزومریزاس´یون (Isomeration Unit ´ ´ه مولکول ه´ای:( مولکول ه´ای خطی را ب

حلقوی که دارای اکتان باالتری می باشند تبدیل می کن´د و محص´ول جهت اختالط ب´ه درونواحد الکالیشن و یا بنزین هدایت می گردد.

واح´د تغی´یر بخ´ار (Steam Reforming Unit ´):هی´دروژن م´ورد نی´از ب´رای واح´دهای هیدروکراکر و هیدروتریتور را تامین می کند.

این واح´دها ب´ه ص´ورت م´دور:واحدهای گاز مایع شده پروپان و سوخت های گازی مشابه می باشند تا توانایی تامین سوخت های مزبور را به صورت مایع داشته باشند.

.مخازن ذخیره نفت خام و فرآورده های پاالیش شدهواحدهای یوتیلی´تی همانن´د برج ه´ای خن´ک کن، واح´د آب، واح´د بخ´ار، واح´د جم´ع آوری و

تصفیه فاضالب.

9

مخازن هیدروکربوریذخائر زیر زمینی نفت و گاز

´ل و گاز و نفت شامل فسیلی سوختهای در عمق سه تا چهار کیلومتری اعم´اق زمین و در خل بص´ورت ذخ´یره می باش´ند. گازه´ای ط´بیعی اتمس´فر ف´رج الیه ه´ای آن و ب´ا فش´ار چن´د صد

زیرزمینی یا به تنهایی و ی´ا ب´ه هم´راه نفت تش´کیل کانس´ار )مع´دن( می دهن´د. ک´ه در ه´ر دو صورت از نظر اقتصادی بسیار گرانبها می باشد. درصورت همراه بودن با نفت گازها در داخ´ل نفت حل می شوند، و عمدتا نیز به همین ص´ورت ی´افت می گ´ردد و در این رابط´ه مولفه ه´ای فیزیکی مواد حرارت و فشار مخزن تأثیرات مستقیم دارند و نهایتا درصورت رسیدن به درج´ه اشباع تجزیه شده و به لحاظ وزن مخصوص کمتر در قس´مت های فوق´انی کانس´ار و ب´ر روی

GASنفت یا آب به شکل گنبدهای گازی ) DOMEق´رار می گیرن´د.گ´اهی درمخ´ازن گازه´ای ) محلول در آب نیز مشاهده شده است.

در حرارت و فشار موجود درکانسارها متراکم نمی گردد بنابراین همیشه بصورت گاز متان گاز باقی مانده ولی در مخازنی که تحت فشار باال هستند بشکل محلول در نفت در می آید . سایر اجزای گاز طبیعی در مخازن نسبت به شرایط موجود در کانسار در فاز مایع یا فاز بخار یافت می شوند. گازهای محلول در نفت بمثابه انرژی و پتانس´یل تولی´دمخزن ب´وده و ح´تی المق´دور سعی می گردد به روش´هایی از خ´روج آنه´ا جلوگ´یری گ´ردد ولی در ه´ر ح´ال بس´یاری از گ´از محلول در نفت در زمان استخراج همراه با نفت خارج می گردد .در سالهای پیش از انقالب در صد باالیی از آن از طریق مشعل سوزانده می شدو بهدر می رفت ولی در سالهای بعد تا بحال´الی از بتدریج و با اجرای طرهایی منجمله طرح آماک از آنها به عنوان تولیدات فرعی استحص میادین نفت کشور به منظور تزریق به مخازن نفتی تولی´د م´واد خ´ام ش´یمیایی و س´وختی ب´ا

ارزش استفاده می کنند.استخراج گاز

گاز طبیعی خام را از دو نوع چاه استخراج می نمایند : ایران در - تابن´اک- خ´انگیران – نار و کنگ´ان گازمیادین نفتی و گازی مسقل گازی - از قبیل میادین – ۱

، هما، وراوی و میدان گازی پازنان و غیره .شانول حوزهای - بی بی حکیمه – گچس´اران - م´ارون – آغاج´اری – اه´واز  میادین نفتی - از قبیل می´ادین– ۲ و غیره . هنگامی که میزان نفت درون چاه کاهش می یابد از گ´از دی اکس´ید ک´ربن رامشیر -

به عنوان گاز افزایش دهنده حجم استفاده می شود.ترکیبات گاز طبیعی

گاز طبیعی موجود در مخازن هیدروکربوری زیرزمی´نی ب´ه دو ح´الت می توان´د از زمین خ´ارجشده و در دسترس انسان قرار گیرد:

- اگر بیشترین ماده موجود در مخزن زیرزمی´نی، گ´از ط´بیعی باش´د، ب´ه آن ”چ´اه مس´تقل۱ گازی“ میگویند. گ´از ط´بیعی خ´ام ک´ه از چاهه´ای مس´تقل گ´ازی اس´تخراج می گ´ردد و هن´وز فرایندهای سرچاهی و پاالیشی را طی نکرده اس´ت، از م´واد مختلفی تش´کیل گردی´ده اس´ت.

´ه ط´ور عم´ده ش´امل ´دروکربور این م´واد ب ´ان هی ´ازCH4) مت ´ه هم´راه گ ´ان ( ب ( وCH3) ات و هی´دروکربورهای س´نگین بوتان ،پروپان هیدروکربورهای دیگر به صورت سنگین و مایع مانند

´ازی“ ) ´ات گ ´ه ”میعان ´تی ک ´ده نف ´ا چکی ´ر ی ´اویCondensateت ´وند و ح ´ده می ش ( نامی´نزین” ´بیعی“ ) ب´ Naturalط´ Gasolineی های´ ´داری از ناخالص´ ´نین مق´ ´تند و همچ´ ( هس´

ک´´ربن ) منواکس´´ید (،CO2ک´´ربن ) دی اکس´´ید (،H2Oغیرهی´´دروکربوری ش´´امل بخ´´ار آب )CO،) نیتروژن (N( سولفید هیدروژن ،)H2S( هلیوم ،)HEو گازهای دیگر می باشند که درصد )

هر کدام از این مواد در گاز طبیعی، بستگی به نوع مخزن، مح´ل آن، عم´ق مخ´زن و عوام´ل

10

دیگر دارد. این چاهها به صورت معمول قادر به تولید در اندازه ه´ای تج´اری ب´وده و محص´ول ( نیز شناخته میشود. گازهای طبیعی خامNon-Associated Gasآنها به نام گاز غیر همراه )

استخراج شده از چاههای مستقل گازی یا هیچ نفتی همراه خود ندارند و یا مقدار نفت هم´راه آنها بسیار ناچیز میباشد؛ اما این گازها به دلیل اینکه از اعماق زمین به باال آمده اند، در ط´ول´ل ´نرو، قب مسیر باالآمدن، با خود مقداری شن و ماسه و آب شور را به همراه آورده اند. از ای از ارسال این گازها ب´ه پاالیش´گاه ه´ا، جام´دات هم´راه ب´ا آنه´ا در محله´ایی ک´ه ب´ه مجموع´ه

( ازSeparator) جداکنن´دهامتاسیسات سرچاهی شناخته می شوند، توسط دستگاه هایی به ن´ادی از گاز جدا میگردند. پس از این کار، گاز طبیعی که جامدات همراه خود را تا حد بسیار زی

( انتق´ال می یاب´د. در پاالیش´گاه به مراکز جم´ع آوری ) خطوط لوله دست داده است، توسط گاز، دمای آن کاهش می یاب´د و فشار طول مسیر لوله های انتقال، به دلیل کم شدن تدریجی

بر اثر این کاهش دما، آبهایی که همراه با گاز از اعماق زمین استخراج شده و همراه با آن به صورت بخار آب در حال حرکت می باشند )که آنها را هیدرات های گاز طبیعی می نامن´د(، کم

تبدیل خواهند شد و اگر دما ب´از هم ک´اهش یاب´د، این آبه´ا ب´ه ص´ورت نیم´ه جام´د مایع کم به )کریستالهای یخ( درآمده و حرکت گاز را با مشکل مواجه می کنن´د و در ح´الت ب´دتر، جامد یا

امکان دارد که در نقاطی از مسیر، این جامدات به دیواره لوله بچسبند. در صورت بروز چنین پدیده ای، خیلی زود سایر مایعات ی´ا جام´داتی ک´ه ب´ه همین علت تش´کیل ش´ده و ب´ه هم´راه´اهی، حجم گازها در حال حرکت می باشند، به این نقطه خواهند پیوست و در زمان بسیار کوت این توده به قدری بزرگ خواهد گردید که تقریبا به طور کامل، مانع از حرکت گاز در لوله می گردد. با توجه به سرعت و فشار باالی گازهای در حال عبور، گاز در پشت این نقط´ه م´تراکم شده و به راحتی می توان پیش ینی نمود که این اتفاق حتی ممکن است خط لوله انتقال گاز

کند. از اینرو، در نقاط خاصی از مس´یر خ´ط لول´ه بین انفجار یا حتی ترکیدگی ،نشتی را دچار( وجود دارند که دمای گاز را باال می برند.Heater) گرمکن چاهها تا مقصد، دستگاههای

- چاههای نفت نیز به طور معمول حاوی مقادیری گاز می باشند. گاز طبیعی خام موجود در۲چاههای نفت، به دو صورت می تواند استخراج گردد:

Solutionدر نفت خام باشد، گاز محلول ) محلول الف - چنانچه گاز به صورت Gasده´ ( نامیمی شود.

(Associated Gasب - اگر گاز در تماس مستقیم ولی جدا از نفت باشد، به آن گاز همراه )می گویند.

مشخصات و مزیتهای گاز طبیعی بدون، ( حاصل از عملیات فرآورش نهایی دارای مشخصات بدون رنگCH4–گاز طبیعی)متان

´ن ´ر سوخت´ بو و سبکتر از هوا می باشد. ارزش حرارتی یک گاز، مقدار حرارتی است که در اث یک مترمکعب آن گاز ای´جاد می شود که بدین ترتیب ارزش حرارتی هر متر مکعب متان تقریبا´وت مکعب ´ک ف معادل ارزش حرارتی یک لیتر نفت سفید می باشد و به عبارت دیگر چنانچه ی

کیلو کالری انرژی حرارتی آزاد می نماید که از این لحاظ در۲۵۲از آن سوزانده شود معادل با ´ا فرم´ول عم´ومی ´ا دیگ´ر س´وختها بس´یار قاب´ل توج´ه می باش´د . هی´دروکربنها ب مقایس´ه ب

2CnH2nاجزاء اصلی گاز طبیعی بوده و منابع عم´ده ان´رژی می باش´ند . اف´زایش اتمه´ای + کربن مولکول هیدروکربن را سنگینتر و ارزش حرارتی آن افزون´تر می س´ازد. ارزش ح´رارتی

کیلو کالری بازای هر م´ترمکعب آنه´ا می باش´د .۱۰۲۰۰ تا ۸۴۰۰هیدروکربنهای متان و اتان از کیلو کالری بازای هر مترمکعب آن می باشد۲۲۲۰۰ارزش حرارتی هیدروکربن پروپان برابر با کیلو کالری بازای هر مترمکعب آن می باشد۲۸۵۰۰. ارزش حرارتی هیدروکربن بوتان برابر با

درص´د گ´از پروپ´ان، بوت´ان،۳ درصد گ´از ات´ان و ۱۲ درصد گاز متان و ۸۵. گاز طبیعی شامل ´وص ازت و غی´ره می باشد گاز طبیعی حاصل از میادین گازی سرخس حاوی متان بادرج´ه خل

( به س´ایر س´وخت ها آن اس´ت ک´هCH4– درصد می باشد. ارجحیت دیگر گاز طبیعی)متان ۹۸ گاز طبیعی تمیز ترین سوخت فسیلی است زیرا نه تنها با س´وختن آن گ´از س´می و خطرن´اک´ا آب منواکسید کربن تولید نمی گردد بلکه جالب است بدانیم که ماحصل سوخت این گ´از غالب

بهمراه حداقل میزان دی اکسیدکربن در مقایسه با تمام سوختهای فسیلی می باشد .

11

در یک تحقیق از میزان آالیندگی گاز طبیعی و دیگر سوخت های فسیلی یافته ها ب´ه ش´رح ذی´ل درص´د،۷/۷۲ درص´د، ب´نزین ۶۷ درصد، پروپ´ان ۶/۵۳ درگاز طبیعی CO2بودند . میزان انتشار

درصد به ازای یک واحد گرما۱/۸۲ درصد و زغال سنگ ۳/۷۹ درصد، نفت کوره ۷۶/۲نفت گاز است لذا با توج´ه ب´ه م´وارد ف´وق می ت´وان از آن ب´ه عن´وان س´وخت برت´ر، ایمن و س´الم در

و اداری که دارای فضاهای بسته و محدود می باشند استفاده نمود. تجاریمحیطهای خانگی، /۴۹ درجه س´انتی گ´راد اس´ت. دم´ای ج´وش مت´ان ۶۴۹خود به خود گاز طبیعی  احتراق دمایLN درجه سانتی گراد زیر صفر است .فرایند تبدیل گاز طبیعی به گ´از م´ایع ۱۶۱ Gدر همین

درجه حرارت صورت می گیرد. یکی از عوامل مهم و مؤثر در کامل سوزی گ´از ط´بیعی و آبی سوزی شعله تامین هوای کافی است. میزان هوای الزم جهت هر مترمکعب گاز طبیعی هنگام

مترمکعب می باشد. آبی تر بودن شعله بمع´نی دری´افت به´تر و بیش´تر ه´وا۱۰سوختن حدودأ می باشد.

فرآورش گازطبیعی مجموعه عملیات پیچیده ای است شامل فرایندهایی بقرار و ترتیب ذیل که در جریان آن بتوان

۹۷ ت´ا ۸۰گاز طبیعی را که شامل عم´دتا مت´ان به عن´وان اص´لیترین م´اده و ب´ا درص´د خل´وص می باش´د را به عن´وان محص´ول نه´ائی پ´االیش نم´ود، ص´من آنک´ه در این فراین´دها عالوه ب´ر

NATURALاستحص´ال گ´وگرد ترکیب´ات ارزش´مند مایع´ات گ´ازطبیعی ) GAS LIQUIds –NGL شامل گاز مایع)LPG( وCONDENSATEکه تمامآ در ردیف اقالم ص´ادراتی نیزبش´مار )

می آیند جداسازی می گردند.تفکیک گاز و نفتگاز همراه با نفت

گازی که همراه نفت است الزاما باید از آن جدا شود ت´ا نفت خ´الص و پای´دار بدس´ت آی´د. در صورتی که نفت و گاز استخراجی از چاه مستقیما به مخازن ذخیره نفت ه´دایت گردن´د.بعلت سبک و فرار بودن گاز مقداری از آن از منافذ فوقانی مخ´زن ذخ´یره خ´ارج ش´ده و در ض´من´د. از این رو نفت را پس از مقداری از اجزای سبک و گرانبهای نفت را هم با خود خارج می کن´دایت ´از ه خروج از چاه و پیش از آنکه به مخزن روانه گردد به درون دستگاه تفکیک نفت و گ می کنیم. عملیات تفکیک گاز هم´راه از نفت خ´ام اص´وال ب´ا اب´زار موج´ود در س´ر چ´اه و طی فرایندهای سرچاهی، انجام می ش´ود .این عم´ل توس´ط دس´تگاهی بن´ام جداکنن´ده س´نتی ک´ه´د ص´ورت هیدرو کربورهای سنگین و مایع را از هیدروکربورهای سبکتر و گازی تفکیک می نمای می گیرد. سپس این دو هیدروکربن برای فرآورش بیشتر به مسیرهای مجزایی هدایت شده ت´ا عملیات تص´فیه ای الزم ب´رروی آنه´ا ص´ورت گ´یرد. این دس´تگاه ب´ه ش´کل ی´ک اس´توانه ق´ائم´ط دربسته بوده که در آن با استفاده از نیروی گرانش ذرات گاز از هم باز و به اصطالح منبس می گردد، و در این ضمن از سرعت آن ن´یز کاس´ته می ش´ود. وق´تی فش´ار و س´رعت گ´از ب´ه مقدار زیادی کاهش یافت بخش انب´وهی از گ´از، از نفت ج´دا می گ´ردد. آنگ´اه گ´از حاص´ل را توسط لوله بمخزن دیگری هدایت می کنند گازی که از دستگاه جدا کننده خارج می گردد، غالبا از نوع گاز تر بوده و ح´اوی مق´دار زی´ادی ب´نزین س´بک)ط´بیعی( ن´یز می باش´د. ب´نزین س´بک )طبیعی( به لحاظ آنکه دارا ی ارزش ف´راوانی می باش´د الزام´ا بای´د در مراح´ل بع´دی از گ´از

طبیعی جدا گردد .گاز محلول در نفت خام

´أثیر در مواردی که گاز در نفت خام محلول است مقداری از آن به جهت ماهیت گ´از و تحت ت کاهش فشار موجود در سر چاه از نفت ج´دا می گ´ردد و س´پس این دو گ´روه از هی´دروکربنها

برای فرآورش بیشتر هر یک به مجاری مخصوص بخود فرستاده می شوند.

12

تفکیک مایعات گازی –۱ این فرایند اولین مرحله از مجموعه عملیات پاالیش گاز ط´بیعی خ´ام می باش´د . در ب´ه عم´ل

´دا مایع´ات ) ( توس´طNGLآوری مایعات گازطبیعی فرایندی سه مرحله ای وجود دارد. زیرا ابت از گازطبیعی اس´تخراج و س´پس م´اده ج´اذب طی فراین´د دوم ق´ابلیت اس´تفادهNGLجاذب

مجدد )مکرر( را در فرایند ابت´دایی کس´ب می نمای´د و نهایت´ا در فراین´د س´وم عناص´ر تش´کیل دهنده و گرانبهای این مایعات نیز باید از خودشان جدا سازی شده و ب´ه اج´زای پ´ایه ای تب´دیل گردند . که این فرایند در یک نیروگاه فرآورش نسبتا متمرکز بن´ام کارخان´ه گ´از م´ایع ب´ر روی

نفت مایع´´ات حاص´´ل انج´´ام می ش´´ود. بخش اعظم مایع´´ات گ´´ازی درمح´´دوده ب´´نزین و نیز دیزل و جت می باشد . ضمن آنکه می توان فرآورده های دیگری مانند حالل و سوخت سفید

( عبارت اند از :NGLاز آن تولید نمود. مواد متشکله در مایعات گازطبیعی )اتان ۱- ۱

و تبدیل آن به م´اده ایی پتروشیمی ماده ای است ارزشمند و خوراک مناسب جهت مجتمع های با ارزش بیشتر به نام اتیلن و پلی اتیلن . گازطبیعی میدان پارس جنوبی ح´دودآ ح´اوی ش´ش درص´د ات´ان می باش´د ک´ه ب´ا جداس´ازی آن و س´اخت اتیلن و پلی اتیلن مزیت ه´ای اقتص´ادی فراوانی برای کشورمان ایجاد می شود. کاربردفناوری تفکیک اتان از مایع´ات گ´ازی در ای´ران

پارس جنوبی بکارگرفته می شود۵و۴بسیار جدید است و هم اکنون در فازهای (LPGگاز مایع ) ۲- ۱

گاز مایع عمدتآ شامل پروپان و بوتان بوده که آن را می توان با پ´االیش نفت خ´ام ن´یز بدس´ت ( نفت خام و یا فراین´د اف´زایش اکت´ان ب´نزینکراکینگآورد. ضمنآ در فرایند شکست ملکولی )

)ریفرم کاتالیستی( نیز این ماده ارزشمند به صورت محصول جانبی حاص´ل می ش´ود . درص´د´ازلLPGپروپان و بوتان موجود در گاز مایع ) ´تر( و در من ( که مصارف سوختی در خودرو )کم

)بیشتر( دارد متغیر بوده بطوری که در فصل گرم پروپان کمتر و در فصل سرد پروپان بیش´تر خواهد بود در فصل س´رد اف´زایش در ص´د پروپ´ان ب´ه علت س´بکتر ب´ودن ب´اعث تبخ´یر به´تر

درصد متغیر است .۵۰ الی ۱۰سوخت می گردد . معموال درصد پروپان در گاز مایع بین (condensateکاندنسیت یا چگالیده )  ۳- ۱

ش´امل ترکیب´ات س´نگینتر از بوت´ان، مولکوله´ایی دارای اتمه´ای ک´ربن بیش´تر و ح´الت م´ایع درشرایط را شامل می گردند. این ترکیبات را می توان به منظور صادرات پس از تثبیت فش´ار بخار و تنظیم نقطهشبنم طبق مشخص´ات اعالم ش´ده متقاض´ی )خری´دار( ب´ه مخ´ازن انتق´ال یافته و بمحض تکمی´ل ظ´رفیت مخ´زن ص´ادر ش´وند. ولی این گ´روه از هی´درکربورها بلح´اظ ارزشمندی بیشتری که نسبت به دیگر محصوالت جدا شده دارند مق´رون ب´ه صرفه اس´ت ک´ه´ون در ´ا کن ´ه ت ´ردد ک ´دیل گ ´ه س´وختهایی تب ´د دیگ´ری در پاالیش´گاه کاندنس´یت ب طی فراین پاالیشگاههای نفت از پاالیش نفت خ´ام حاص´ل می گردی´د ولی اینب´ار هم´راه ب´ا مزیته´ایی ک´ه

)مایع´ات گ´ازی( کاندنس´یت  میلی´ون دالری۵۰۰خواه´د آم´د . ب´ا توج´ه ب´ه اینک´ه پاالیش´گاه ت´امین می نمای´د و حجم ای´ران ازبخشی ازخوراک مورد نی´از خ´ود را  امارات متحده عربی در

فراوان مایعات گازی که با بهره برداری از فازه´ای پ´ارس جن´وبی و دیگ´ر پاالیش´گاههای گ´از´د پاالیشگاه هایکشور حاصل می گردد، احداث کاندنسیت با امکاناتی شامل یک برج تقط´یرو چن

فرآین´د تص´فیه و ریفرمین´گ کاتالیس´تی بن´ا ب´ه مزیته´ای موج´ود در ذی´ل بس´یار ح´ائز اهمیتمی باشد .

- بدون تولید اندکی از۲ - تولید بنزین بیش از دو برابر بنزین تولیدی در پاالیشگاههای نفت. ۱ نفت ک´´´´وره و طبع´´´´ا رف´´´´ع مش´´´´کالت ناش´´´´ی از تولی´´´´د این ف´´´´راورده ض´´´´من آنک´´´´ه

– ۳مایعات گازی نیز به محصوالت میان تقطیر و س´بک تب´دیل می گ´ردد . تقطیر باقیمانده های در ازای تخصیص نیمی از تجهیزات موجود در پاالیشگاه های نفت خام به پاالیشگاه کاندنس´یت

- هزینه تولید هر واحد محصول دراین نوع۴می توان محصوالت با ارزش بیشتری تولید نمود . - میزان س´رمایه گ´ذاری در مقایس´ه۵پاالیشگاه، بسیار پایین تراز پاالیشگاه نفت خام است.

- درص´ورتی ک´ه مجموع´ه مایع´ات۶بااحداث پاالیشگاه نفت خام حدودا ب´ه نص´ف می رس´د.

13

نی´ازی ب´ه۱۳۹۰گازی تولیدی کشور به تولید بنزین و فراورده های دیگر اضافه ش´ود، ت´ا س´ال واردات بنزین نخواهد بود

و پاالیش´گاه ها جهت پتروش´یمی درحال حاضر کلیه مایع´ات گ´ازی تولی´دی در دو بخش ص´نایع خوراک مورد استفاده قرارگرفته و بخش سوم آن نیز صادر می گردد . مایعات گازی حاصل از´ان پاالیش گازهای ترش نیز ترش بوده و حاوی درصد فراوانی از هی´دروژن س´ولفید و مرکاپت می باشد . بنابراین بعد از تقطیر و تهیه فراورده ها نیاز ب´ه فراین´دهای پاالیش´ی جهت زدودن و

موجود دارند هم اکنون پاالیش´گاه ق´دیمی مایع´ات گ´ازی مرکاپتان و گوگرد یاکاستن از میزان ه´زار بش´که مایع´ات گ´ازی را ف´رآورش۲۰ هزار بشکه نفت خام و ۲۶۰روزانه  بندرعباس در

می کند . احداث پاالیشگاه جدید مایعات گازی در بندرعباس ب´ه ش´رکت س´رمایه گ´ذاری نفت سپرده شده و مطالعات آن در حال انجام است. پاالیشگاه جدید مایعات گازی در بندرعباس و

´ادی و اخ´ذ دانش ف´نی آن۳۶۰با ظرفیت هزار بشکه احداث می گردد . و تا کنون طراحی بنی طبق برنامه توسط شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت به پایان رسیده اس´ت . ق´دیمیترین

ش´هید هاش´می پ´روژه از این دس´ت پ´روژه واح´دهای تقط´یر مایع´ات گ´ازی پاالیش´گاه گ´از س´اله دارد . درآن زم´ان پیش´نهاد داده ش´د ک´ه مایع´ات۲۰است ک´ه پیش´ینه ( خانگیران)نژاد

تولیدی از میادین شمال شرقی) خانگیران (در واحدهای تقطیر به فرآورده های نف´تی همچ´ون مرغوب تبدیل شود. پ´روژه واح´دهای تقط´یر گازوئیل ، نفت سفید ونفتا حالل های ویژه نفتی،

مایعات گازی خانگیران مورد تایید برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران نیز قرارگرفت طی یک مناقصه مسئولیت ساخت واح´دهای تقط´یر را۱۳۸۰ در سال I.M.S. شرکت ایتالیایی

( مشغول ساخت دستگاه های مربوط´ه ش´د۱۳۸۰بدست گرفت . این شرکت در همان سال ) که بنا به پیش بینی مجری وقت طرح های پ´االیش گ´از ش´رکت ملی گ´از ای´ران ح´داکثرتا ی´ک´دازی این تأسیس´ات سال بعدبه اتمام می رسد . که خوشبختانه جدیدآ خبرها حک´ایت از راه ان

دارد . بعد از جداسازی مایعات گ55ازی از گ55از ط55بیعی سولفور حذف دی اکسیدکربن و

دومین قسمت از فرآورش گاز نیز صورت می گیرد که شامل جداسازی دی اکسید کربنخام:´اوتی از این دو و سولفید هیدروژن است. گازطبیعی بسته به موقعیت چاه مربوط مقادیر متف ماده را ش´امل می گ´ردد. فراین´د تفکی´ک س´ولفید هی´دروژن و دی اکس´ید ک´ربن از گ´ازترش، شیرین کردن گاز نامیده می شود. سولفید هیدروژن و دی اکسید ک´ربن را می ت´وان س´وزاند و از گوگرد نیز صرفنظر نمود ولی این عمل باعث آل´ودگی ش´دید محی´ط زیس´ت می گ´ردد . ب´ا

( ق´رار دارد، ح´اH2Sتوجه به اینکه سولفور موجود در گاز عمدتآدر ترکیب سولفید هیدروژن ) میلیگرم در هر متر مکعب گ´´ازطبیعی۷/۵ل چنانچه میزان سولفید هیدروژن موجود از مقدار

بیشتر باشد به آن گاز ترش اطالق می گردد. وچنانچه از این مقدار کمتر باشد نی´از ب´ه تص´فیه´رگ آور و نمی باشد. سولفور موجود درگازطبیعی به علت دارا بودن بوی زننده و تنفس های م´ه می س´ازد. عامل فرسایندگی خطوط لوله انتقال، گاز را غیر مطلوب و انتقال آن را پر هزین تکنیکهای مورد استفاده در فرایند ش´یرین س´ازی گ´از ت´رش موس´وم ب´ه »فراین´د آمین« ک´ه

´اذب (NGLمتداولترین نوع در عملیات شیرین سازی می باشد تشابه فراوانی با فرایندقبل) ج و فرایند بعدی خود یعنی نم زدایی توسط گالیکول دارن´د . م´واد م´ورد اس´تفاده دراین فراین´د

مون´´و انواع محلول های آمین می باشد. دراین نوع فرایندها اغلب از دو محلول آمین به اسامی ( و دی ات´انول آمین اس´تفاده می گ´ردد. گ´از ت´رش از می´ان ب´رجی ک´ه ب´اMEA) ات´انول آمین

محل´ول آمین پ´ر شده اس´ت جری´ان داده می ش´ود .تش´ابه خ´واص ملک´ولی محل´ول آمین ب´ا سولفور موجود در سولفید هیدروژن باعث می گردد تا بخش عمده ای از مواد سولفوره ج´ذب محلول گردد و س´پس این محل´ول ب´ا ش´رکت در فراین´د ث´انوی ض´من جداس´ازی از س´ولفید هیدروژن جذب شده مجددا قابل بهره برداری در فراین´د ابت´دایی می گ´ردد . روش دیگ´ری در´رای جداس´ازی دی ´ا اس´تفاده از جاذب ه´ای جام´د ب ´ا ش´یرین س´ازی گ´از ت´رش ب رابط´ه ب اکسیدکربن و سولفید هی´دروژن ن´یز وج´ود دارد. دی اکس´یدکربن حاص´ل از فراین´د از طری´ق مشعل وارد محیط شده و طبعآ آلودگی هایی از خود بجا می گذارد که اجتناب ناپذیر می باشد .´ا ش´رکت در ولی سولفید هیدروژن حاصل از فرایندقبل پس از انتقال به واحد گوگرد سازی ب فرایندی کاتالیستی و با واکنشهای گرمایی بنام فرایند کالوس سولفور موجودرا بص´ورت م´ایع آزاد می نماید. مایع حاصل بعد ازانتق´ال ب´ه واح´ددیگری و بع´د از عملی´ات دان´ه بن´دی و انب´ار

14

درصد سولفور موجود در گاز طبیعی را باز یافت می نماید. این م´اده۹۷می شود این فرایند تا که سولفور پایه نامیده می شود بشکل پ´ودر زرد رن´گ ب´وده و آن را می ت´وان داخ´ل محوط´ه پاالیشگاه یا خارج از آن مشاهده نمو د. البته نظر به نیازبازار جهانی، س´ولفور موج´ود بع´د از استخراج و تصفیه و آم´اده س´ازی کام´ل ج´زو اقالم ص´ادراتی محس´وب و جداگان´ه ب´ه ب´ازار عرضه می گردد . مرکاپتان ها گروه دیگری از ترکیبات گوگرد دار می باش´ند ک´ه بای´داز ت´رکیب گاز قابل مصرف توسط فرایندی از نوع غربال مولکولی جداسازی گردد .ازآنجاییک´ه سیس´تم لوله کش´ی های مش´ترکین فاق´د هش´دار دهن´ده های نش´ت گ´از می باش´د ض´رورتآ و ب´ه همین منظور مقدار اندکی از آن که منجر به ضایعات در خط´وط لول´ه نگ´ردد را درت´رکیب گ´از بج´ا می گذارند تا به کمک این مواد بودار )بوی تخم مرغ گندیده ( مصرف کننده از وجود نش´تی در

لوله های گاز آگاه گردد. نیز بطور جداگانه مقداری مرکاپتان به جریان گاز تزریقCGSدر همین رابطه در ایستگاههای

سرخس و گاز هم´راه می´دان آغاج´اری از– نار و کنگان –می گردد . گاز میادین پارس جنوبی نوع ترش بوده و لذا حاوی مقدار معتنابهی گوگرد می باشد. گاز میادین تابناک - ش´انون، هم´ا، وراوی و گاز همراه میادین مارون و اهواز از نوع شیرین بوده و طبعا به علت فقدان گوگرد و

حذف فرایندهای مربوطه نسبت به گار میادین دیگر با ارزشتر می باشد.نم زدایی یا رطوبت زدایی

- رطوبت زدایی با محلول گالیکول عالوه بر تفکیک نفت ب´ا گ´از مق´داری آب آزاد هم´راه ب´ا۱ گازطبیعی وجود دارد که بیشتر آن توسط روش های جداسازی ساده در سر چاه یا در نزدیکی آن از گاز جدا می شود. در حالیکه بخ´ار آب موج´ود در محل´ول گ´از می بایس´ت طی فراین´دی بسیار پیچیده تحت عنوان عملیات نم زدایی و یا رطوبت زدایی از گ´ازطبیعی تفکی´ک گردن´د . در این فرایند بخ´ار آب م´تراکم و موج´ود در س´طح توس´ط م´اده نم زدا ج´ذب و جم´ع آوری

( ب´ا عن´وان نم زدایی گالیک´ول ک´ه م´ادهabsorptionمی گردد. نوع متداول نم زدایی ج´ذب ) اصلی این فرایند می باشد شناخته می شود. در این فرایند، از مایع نم زدای خشک کننده حاوی گالیکول برای جذب بخار آب از جریان گ´از اس´تفاده می ش´ود. دراین ن´وع فراین´د اغلب از دو

( اس´تفادهTEG( ی´ا ت´ری اتی´ل گالیک´ول )DEGمحلول گالیکول به اسامی دی اتی´ل گالیک´ول ) شباهت بس´یاری ب´ا آب دارد ل´ذا چنانچ´ه در تم´اس ب´ا گالیکول می گردد. خواص ملکولی ماده

جریانی از گ´ازطبیعی ق´رار گ´یرد، رط´وبت آب موج´ود در جری´ان گ´از را ج´ذب و جم´ع آوری می نماید. ملکولهای سنگین شده گالیکول در انتهای تماس دهنده جهت خروج از نم زدا جمع و خارج میشو ند سپس گازطبیعی خشک نیزاز جانب دیگ´ر ب´ه ب´یرون از نم زدا انتق´ال می یای´د. محلول گالیکول را از میان دیگ بخار به منظور تبخ´یر نم´ودن آب محل´ول در آن و آزاد ک´ردن گالیکول جهت استفاده مج´دد آن در فراین´دهای بع´دی نم زدایی عب´ور می دهن´د. این عم´ل ب´ا

) فارنه´ایت درجه۲۱۲بهره گیری از پدیده فیزیکی یعنی وجود اختالف در نقط´ه ج´وش آب ت´ا درجه فارنهایت صورت می گیرد.۴۰۰ درجه سانتیگراد ( و گالیکول تا ۱۰۰

- رطوبت زدایی با ماده خشک کننده جام´د رط´وبت زدایی ب´ا م´اده خش´ک کنن´ده جام´د ک´ه۲ معموال مؤثرتر از نم زداهای گالیکول هستند نیز ب´ا اس´تفاده از روش ج´ذب س´طحی ص´ورت می گیرد . جهت این کار به حداقل دو برج یابیشتر نیاز می باشد که ب´ه کم´ک ی´ک م´اده خش´ک

´د سیلیکاژل یا ماده آلومینا کننده جامد شامل پرشده است. نم زدایی با ماده خشک کننده جام اولین شیوه نم زدایی گازطبیعی با استفاده از روش جذب سطحی است گ´ازطبیعی از داخ´ل این برج ها، از باال به پایین عبور داده می شوند. گازطبیعی دراین فرایند ضمن عبور از اط´راف ذرات ماده خشک کننده رطوبت های موجود در جریان گازطبیعی به سطح ذرات م´اده خش´ک کننده جذب می گردد و باتکمیل این فرایند تقریب´ا تم´ام آب توس´ط م´اده خش´ک کنن´ده جام´د جذب شده و نهایت´ا گ´از خش´ک از انته´ای ب´رج خ´ارج ش´ود. این ن´وع از سیس´تم نم زدایی از آنجاییکه در رابطه باحجم فراوان گاز تحت فشارهای باال مناسب هستند معموال در انتهای ی´´ک

در روش گالیک´ول خط لوله در یک ایستگاه کمپرسور قرار دارن´د. در این سیس´تم ن´یز همانند اول ماده خشک کننده جام´د بع´د از اش´باع ش´دن از آب جهت احی´اء و اس´تفاده های مک´رر از سیستم های گرمکن با درجه حرارت باال جهت تبخیر بخار آب موج´ود در گالیک´ول بک´ار گرفت´ه´رف می شوند . گازطبیعی اینک با طی تمام مراحل تصفیه به طور کامل فرآورش و برای مص

psiآماده گردید لذا در پایان با تق´ویت فش´ار آن ت´ا ح´دود و پس از محاس´به حجم آن۱۰۰۰

15

´ل م´دیریت منطق´ه توسط سیستم اندازه گیری به خط لوله خروجی پاالیشگاه هدایت و تحویعملیات انتقال گاز مربوطه می گردد.

آشنايي با فراورده هاي نفت خام در پااليشگاه از نفت خام فرآورده هاي گوناگوني به دست مي آيد كه براي آگاهي از چگونگي

و مقدار اين فرآورده ها مي بايد نخست نفت خام را در آزمايشگاه مورد ارزيابي قرار داد. آنچه در اين ارزيابي به دست مي آيد ، براي طراحي و تنظيم كار پااليشگاه و افزارهاي

پااليش به كار خواهد آمد. برشهايي كه از تقطير نفت خام در برج تقطير پااليشگاه به دست آمده اند ، ممكن است به گونه اوليه كه فرآورده هايي نيمه نهايي خوانده مي شوند قابل

مصرف نباشند ، بنابراين هر برش بنا به چگونگي اش و باال بردن كيفيت آن به ديگر واحدها برده مي شود ، تا فرآورده…چون تبديل كاتاليستي ، كاهش گرانروي ، شستشو با حالل و

هاي نهائي تهيه گردد. به طور كلي نفت خام پس از ورود به پااليشگاه كمي گرم مي شود و سپس به برج تقطير رانده شده در آنجا در شرايط فشار جو و خالء به گونه برشهاي مهم نفتي در مي آيد. اين

( خوانده مي شوند. گاهstraigh run gractionبرشها نقطه پيشجوشهاي گوناگون دارد و ) ممكن است كه برخي از اين برشها به نام يك فرآورده نهايي روانه بازار گردد ولي معموال

مي بايد به روي اين برشهاي نخستينعمليات تصفيه ديگري نيز انجام شود و احياناهيدروكربورهايي با هم آميخته گردد تا فرآورده نهايي به دست آيد.فرآورده هاي مهمي كه از نفت خام به دست مي آيند عبارتند از :

- گاز مايع1 خوانده مي شوند ، وL . P .Gگاز هاي نفتي كه به مايع قابل تبديل اند به نام كوتاه شده

معموال از پروپان و بوتان تشكيل مي يابند. ولي بطور كلي مواد زير مي توانند در تركيب آنها به نسبت هاي مناسب سهم داشته باشند : پروپان ، پروپيلن ، نرمال بوتان ، ايزوبوتان و

بوتيلن.مقدار درصد پروپان و بوتان در آميزه گاز مايع بسيار مهم است. اين مقدار نسبت به متغير است.50 تا 10فصلهاي گوناگون تغيير مي كند. درصد پروپان ميان

5 بنزين2 بنزين را مي توان به عنوان سوخت موتور هاي احتراق داخلي كه به سيستم اشتعال با جرقه

الكتريكي مجهزاند ، تعريف كرد. از آنجا كه موتور هاي بنزيني گوناگون اند ، پيداست كه بايد بنزين هاي متنوعي نيز با

مشخصاتي ويژه ساخته شود.معموال بنزين ها به بنزين هاي هواپيما و بنزين هاي اتومبيل دسته بندي مي شوند.

الف( بنزين هاي هواپيماگونه هاي بنزين هواپيما اينها هستند :

73 با عدد اكتان 1شماره 80-87 با عدد اكتان ميان 2شماره 91-98 با عدد اكتان ميان 3شماره 100-130 با عدد اكتان ميان 4شماره 108-135 با عدد اكتان ميان 5شماره 115-145 با عدد اكتان ميان 6شماره

ب( بنزين هاي اتومبيل بنزين اتومبيل به انواع و با ويژگي هائي گوناگون ساخته مي شود.

يكي از مهمترين ويژگي هاي بنزين اتومبيل خوش سوزي )كم بودن صدا و ضربه( آن است. اين ويژگي با فاكتوري به نام شماره اكتان مشخص مي شود ، و آن در حقيقت تفاوت ميان

16

بر اين…بنزين هاي موتور اتومبيل را نشان مي دهد. نامگذاري بنزين هاي معمولي ، سوپر و پايه است.

گونه هاي مختلف بنزين تفاوت هاي ديگري چون تفاوت در تركيب شيميائي ، در مواد نيز با هم دارند. شماره اكتان بنزين موتور را مي توان با افزودني…افزودني ، در فراريت و

هايي چون تترال اتيل سرب يا تترا متيل سرب باال برد. 5 سوخت هاي جت3

بهترين سوخت موتور هاي جت فرآورده هاي نفت سفيد هستند ، زيرا اين فرآورده ها فراريت كمي دارند. بنابراين در سيستم سوخت رساني خفگي پيش نخواهد آمد و نيز تهيه و تصفيه

آنها با ويژگي هاي دلخواه بسيار آسان است.5kerosene نفت چراغ 4

نفت چراغ يكي از نخستين فرآورده هاي پااليشگاه است كه در آغاز به وسيله يك فرانسوي از قطران زغال سنگ ، تقطير و به عنوان نفت چراغ مصرف شد ، و سپس برشي با اين

ويژگي ها از نفت خام تهيه شد كه امروز به مصرف هاي گوناگوني چون نفت چراغ ، سوختگرمازاد ، سوخت مراكز حرارتي و يكي از مواد سازنده سوخت جد مي رسد.

Didsel Oils 5 سوخت هاي ديزلي5 ساختمان موتور هاي ديزلي و شيوه سوختن سوخت هاي ديزلي در آنها طوري است كه در

موارد زير اين موتور ها را بر ديگر موتور ها برتري مي بخشد : - آساني تهيه سوخت و بهاي ارزان آن1- كار بهتر در موتور2- نيروي بيشتر در موتور3- عمر و مقاومت بيشتر موتور4- نياز كمتر موتور به تعمير و ارزاني بهاي تعمير ان5

در اين ميان آنچه از همه مهمتر است ارزاني و به صرفه نزديك بودن سوخت ديزل است. بهطور كلي يك سوخت در اين گروه بايد اين ويژگي ها را داشته باشد :

- موتور ديزل بتواند با آن به طور دلخواه كار كند.1- كار سوخت ها در موتور هاي گوناگون يكسان باشد.2- بهاي سوخت بسيار كم باشد.3 5 سوخت هاي كوره6

نفت كوره بنا بر مصرف هاي گوناگوني كه دارد ، با ويژگي هايي متفاوت ساخته مي شود. گرچه نفت كوره يك فرآورده بازيافتي و شاخه اي است و از آنجا كه يكي از مهمترين سوخت هاي نيروزا است ، پااليشگاه ها مي كوشند تا نوع بهتري از آن بسازند. هم از اين رو است كه

امروزه يكي از پر اهميت ترين واحدهاي هر پااليشگاه ، واحد هاي غلظت شكن است كهبرش هاي سنگين را در اثر حرارت به اجزاء سبك ونفت كوره نيمه سنگين تبديل مي كند.

5 روغن هاي روان كننده7 چون در ساختمان خودروها از بدنه تا موتور آنها ، قطعه هاي گردنده بسياري با كارهاي

گوناگون بكار رفته اند ، بنابراين ساختن روغن هاي روان كننده با توجه به كار آن قطعه ها ،ضروري خواهد بود.

در تعيين ويژگي هاي اين روغنها نظر متخصصان روغن سازي و مهندسان طراح خودروهامورد توجه قرار مي گيرد. بطور كلي روغن هاي روان كننده را به سه دسته تقسيم كرده اند :

، كه تاكنون هفت نوع از اين روغنهاCrankcase Oils• روغن هاي ويژه محفظه ميل لنگ ساخته شده است.

كه پنجTransmission and Axle Oils• روغن هاي ويژه بخشهاي اتصالي محور حركت

17

نوع گوناگون دارد. و چفتهايTorque Convertor• روغنهايي كه به عنوان سيال در تبديل كننده هاي چنبره اي

هيدروليكي بكار مي روند و در چهار نوع گوناگون ساخته شده اند. و بر پايه گرانروي انجام شده است. زيرا(( S . A .Eاين دسته بندي به وسيله اس ، ا ، اي ،

گرانروي روغن براي مصرف آن در خودروها ويژگي مهمي محسوب مي شود. 5 موم هاي نفتي8

يكي از مهمترين موادي كه از نفت خام به دست مي آيد و نقش بازرگاني نيز دارد ، موادمومي است.

در گذشته براي جدا كردن موم از آميزه مواد نفتي نخست آن را در بنزين گرم حل كرده ، پس از سرد شدن با فشار از صافي هاي ويژه مي گذراندند ، ولي امروزه دريافته اند كه برش

نفتي موم دار را مي توان بدون رقيق كردن با بنزين در درجه حرارت هاي پايين با فشار صاف كرده و موم تهيه كرد.موم از نظر شيميائي همان ماكرو ملكول پارافين است كه از

تشكيل شده و به روش هاي گوناگون ازCO3 تا CO2هيدروكربورهاي زنجيري نرمال از نفت خام جدا مي شود.

درجه فارنهايت جامدند( ، ولي به هر77موم هاي نفتي بيشتر به صورت جامدند )در حرارت سانتي استوك تغيير45 تا 35 درجه فارنهايت ميان 210حال شكل پذيرند و گرانروي آنها در

مي كند. بلورهاي موم به شكل هاي گوناگون از قبيل خط كشيده يا مسطح متبلور مي شوند. اگر كار تصفيه روي آن خوب انجام شود ، بلورهاي موم خشك ، محكم و شفاف اند. اندازه بلورهاي

موم هاي نفتي به برش نفتي و شيوه استخراج موم آن بستگي دارد.5 مواد پتروشيمي9

فرآورده هائي كه از نفت مايه مي گيرند ، مواد پتروشيمي خوانده مي شوند. پتروشيمي به عنوان يك صنعت گسترده از عهده ساختن فرآورده هاي گوناگون مورد نياز

از اين فرآورده ها…برآمده است. نسوج ، پالستيك ها ، الياف و مواد بهداشتي و داروئي و هستند. خوراك واحدهاي صنعتي پتروشيمي مي تواند از گازهاي سبك تا مواد مومي شكل

نفتي و باقي مانده هاي سنگين عمليات نفتي باشد. مواد سبك مورد استفاده در صنايع پتروشيمي متان ، اتان ، پروپان ، نرمال بوتان و ايزوبوتان است كه گازي شكل اند و ممكن است از عمليات سر چاه هاي نفتي به دست آمده باشند و

يا در واحدهاي گوناگون پااليشگاه تهيه شده باشند.

- قیر10

هیدروکربنی است که معموال از تقطیر و پاالیش نفت خام معینی ته ظرف پاالیش بدست می ( درجه سانتی گراد میباشد.110-140 و نقطه ذوب آن) 1.3 الی 1آید. وزن مخصوص آن

رنگآن سیاهتاقهوه ایتیره استکهدرسولفیدکربنوتتراکلریدکربنکامالحلمی شود. قیردردمایمحیط،جامداست. اماباافزایشدمابهحالتخمیریدرمی آیدوپسازآنمایعمی شود.

کاربردمهمقیربهعلتوجوددوخاصیتمهماینمادهاست؛ غیرقابلنفوذبودندربرابرآبوچسپندهبودن.قیرمعموالدردوحوزهراه سازیوعایق کاریبهکارمی رود.

درصدازقیرتولیدی،درحوزهراهسازیمورداستفادهقرارمی گیردومصارفعایق کاری،تنها۹۰حدودا ۱۰

درصدازمصرفقیررابهخوداختصاصمی دهد.ازقیرمعموالبرایعایقبندیبام هاوکفحمام هااستفادهمی ش ود.

معموالبهمنظورتثبیتقیر،آنراهمراهباگونیمورداستفادهقرارمی دهندکهبهآنقیرگونیگفتهمی شود. الیافگونینقشمسلحکنندهقیررادارندوقیررادرمحلخودتثبیتمی کنند.

18

همچنینمحصوالتیمانندمقوایقیرییانمدقیریکهبانام هایتجارینظیرایزوگامو... ارائهمی شوندنیزکاریردیمشابهقیرگونیدارند.

بهمنظورجلوگیریازنفوذرطوبتزمینبهکفساختمان،ازبلوکاژیاماکادماستفادهمی شود.

مشخصاتقیر

درجهنفوذ: آزمایشدرجهنفوذبرایتعیینسختیقیرمورداستفادهقرارمی گیرد..1 ۲۵ ثانیهبهداخلقیردردمای ۵ گرمیدرمدت ۱۰۰دراینآزمایشازیکسوزناستانداردتحتاثربار

درجهنفوذمی کند. مقدارنفوذبرحسبدهممیلی متردرجهنفوذنامیدهمی شود.هرچهدرجهنفوذکمترباشدقیرسختتراست.

گرانروی: هرچهکندروانیقیربیشترباشدخواصجامدبیشتریازخودنشانمی دهد..2 واضحاستدردماهایباالترکندروانیکمتراست.

اینمشخصهقیربادستگاهسیبولتفیورلویابهروشکینماتیکیاندازه گیریمی شود. درجهاشتعال:.3

درجهاشتعالدماییاستکهاگرقیربهآندمابرسد،گازهایمتصاعدازآنبانزدیکشدنشعله،مشتعلم ی شوندودرسطحآنشعلهبهوجودمی آید.

حداکثردماییکهمی توانقیررادرکارگاهگرمکردبهدرجهاشتعالمحدودمی باشد. افتوزنی: افتوزنیقیردردمایباال،دراثرتبخیرقسمتیازروغن هاوترکیباتنفتیآنمی باشد..4

۱۶۳اینمشخصهنیزازخواصمهمقیراست. افتوزنیقیردراوندردمای ساعت )شرایطتقریبیپختآسفالت( اندازه گیریمی شود.۵درجهسانتیگرادودرمدت

۵ سانتی مترمربعراباسرعت ۱شکلپذیرییاانگمی: اگرنمونه ایازقیرباسطحمقطع .5سانتی متر/دقیقهبکشیم،مقدارافزایشطولنمونهراقبالزپارهشدنخاصیتانکمیقیرگویند.

درجهخلوص: می دانیمحاللقیرتتراکلرورکربنوسولفورکربناست..6بنابرایناگرنمونه ایازقیررادرهریکازاینموادحلکنیم،ناخالصی هایآنباقیمی ماندوازآنجادرجهخل وصقیررامی توانیمتعیینکنیم. درجهخلوصعبارتاستاز: )وزننمونهقیر( ÷ ])وزنناخالصی( -

)وزنقیر(] درجهنرمی: درجهنرمیدماییاستکهبارسیدنقیربهآندما،قیرازحالتجامدبهحالترواندرمی آید..7

هرچهدرجهنرمیقیربیشترباشد،حساسیتکمترینسبتبهتغییراتدمادارد. می باشد.۷۰ تا ۶۰درجهنرمیقیرهایمعمولیحدود

ضرورتپااليشنفت نفت خام ماده سوزنده اي است كه به همان گونه طبيعي نيز در دستگاه هاي حرارتي قابل استفاده است. هر چند كه كمتر ممكن است بدين گونه مورد استفاده قرار گيرد.نفت خام

ابتداء به فرآورده هايي كه نقطه جوش ملكولهاي آنها به هم نزديك اند و در سوختن و سوختار ويژگي هايي همانند دارند تبديل مي شود. سپس هر فرآورده بنا به ويژگي هاي

فيزيكي و شيميايي خود به مصرف هاي مناسب مي رسد. پااليش نفت دو سبب اساسي دارد ، نخست اينكه استخراج موادي چون نفتا براي استفاده در صنايع پتروشيمي ´ روغن موتور براي ماشين هاي گوناگون و يا حتي بنزين بسيار با صرفه تر

از مصرف نفت خام به عنوان ماده گرمازا است. دوم اينكه مصرف نفت خام به سبب اختالف بسيار نقطه جوش و اشتعال اجزاء سازنده آن آسان و بي خطر نيست. از همين رو

است كه بايد نفت خام را پالود و مواد سبك آن جدا كرد تا بشود از آن به عنوان سوختيايمن استفاده كرد. انواع نفت خام

هيدروكربورهاي نفت خام به سه دسته رده بندي مي شوند : پارافينها ، نفتينها و آروماتيكها ،

19

نسبت درصد هر يك از اين تركيبات در يك نفت خام در توانائي آن به توليد فرآورده هاي گوناگون سخت مؤثر است.

بنابراين نفت خام ها را بنا به همين ويژگيشان پارافيني ، نفتيني و آروماتيكي مي خوانند. نفت هاي پارافيني براي توليد روغن موتور بسيار مناسب اند. نفت چراغ توليد شده از آنها نيز

نقطه دودي بسيار باال دارد. نفت هاي خوشبو براي توليد دلخواه ترين بنزين مناسب اند ، ولي نفت چراغ چندان خوبي به دست نمي دهند. نفت خامها را از روي پس مانده تقطير آنها نيز

دسته بندي كرده اند كه عبارتند از : ´ نفت خام آسفالتي1

اين نفت ها داراي مقدار كمي موم هستند و پس مانده تقطير آنها از مواد آسفالتي تشكيل شده است اين نفتها گوگرد ، اكسيژن و ازت بسيار داشته ، برشهاي سبك و ميان سنگين آنها داراي هيدروكربورهاي نفتيني فراواني است. اين نفتها براي توليد قير و بنزين بسيار مناسب

اند. ´ نفت خام پارافيني2

پس مانده تقطير اين نفتها مقدار كمي مواد آسفالتي داشته ، مقدار گوگرد ، اكسيژن و ازتآنها نيز كم است. از اين نفتها مي توان بهترين روغن موتور و نفت چراغ را به دست آورد.

 ´ نفت خام آميخته3 اين نفتها ويژگي هايي ميان ويژگي هاي نفت خام هاي آسفالتي و نفت خام هاي پارافيني

دارند و پس مانده تقطير آنها داراي مقدار بسياري موم و مواد آسفالتي است. از اين نفتها مي توان همه ، فرآورده ها را به دست آورد. ولي كميت فرآورده ، به دست آمده از آنها از

كميت فرآورده به دست آمده از نفت خام آسفالتي و نفت خام پارافيني كمتر و هزينه پااليشآن بيشتر از آنهاست.

 دسته بندي نفت خام بنا به وزن مخصوص نفتهاي خام گذشته از ناهمساني هاي ملكولي ، از نظر وزن مخصوص نيز گوناگون اند. نفت هايي كه وزن مخصوصشان كم است ، مقدار بيشتري مواد سبك چون بنزين ، گاز و گاز مايع دارند. برعكس نفت خامهاي سنگين مواد سبك كمتري داشته و درصد توليد نفت كوره از آنها

بيشتر از نفتهاي سبك است. از همين راه است كه با تخمين بازده فرآورده هاي گوناگون ، بهاي نفت خام تعيين مي شود.

استفاده مي شود.APIدر بازرگاني نفت براي تعيين وزن مخصوص از درجه انواع پااليشگاه ها

ميزان مصرف مواد نفتي هر منطقه نشانگر درجه صنعتي منطقه ، زمينه وجود منابع ديگر انرژي، و خلق و خوي مردم آن منطقه است. همه و يا تمام فرآورده هائي كه از تقطير و

تصفيه مستقيم مشتقات طبيعي نفت خام به دست مي آيند ، معموال با مصرف آنها در حوزه اقتصادي پااليشگاه ها متناسب نيستند بنابراين مي بايد اين توليدهاي اضافي را به فرآورده

هاي ديگر مورد نياز بازار تبديل كرد. فرآيندهايي كه بايد بدين منظور انجام شود ، بيشتر از نوع شكستن يا شكستن به وسيله

هيدروژن هستند. در اين فرآيندها نفت كوره سنگين به بنزين و يا به نفت چراغ تبديل ميشود.

در فرآيندهاي پيوند ملكولي )الكيالسيون( و ايزومريزاسيون ملكولهاي خيلي سبك به مواد سنگين تر مانند بنزين هواپيما و اتومبيل تبديل مي شوند. فرآيندهاي تبديل تنها براي بهتر

كردن كيفيت بنزين مورد استفاده قرار مي گيرند. فرآورده هايي كه در اين فرآيندها به دست مي آيند ، معموال به اندازه كافي خالص نيستند و

تركيبات گوگردي يا ازته در خود دارند. براي جدا كردن اين تركيبات از فرآورده ها بايد از فرآيندهايي ديگر نيز بهره گرفت. گوگردزدائي به وسيله هيدروژن و تصفيه شيميائي ،

20

شستشوي مواد نفتي با سود سوزآور در مجاورت كاتاليزور از اين دسته فرايندها هستند.پااليشگاه را بنا به شمار فرآيندها و واحدهاي تصفيه آن ، ساده ، مجتمع و پيچيده مي خوانند.

 پااليشگاه ساده اين پااليشگاه از دستگاه هاي تقطير و فرآيندهاي تبديل كاتاليستي و تصفيه بنزين و نفت

سفيد تشكيل مي شود. نوع نفت خامي كه در اين پااليشگاه تصفيه مي شود ، نشان دهنده نوع فرآيندهاي الزم است مثال در مورد نفت خام اهواز به سبب كم بودن مقدار هيدروژن

سولفوره و مركاپتان در فرآورده هاي نفتا و نفت سفيد شستشوي آنها با سود سوزآور الزم نيست ، ولي در مورد نفت خام گچساران به سبب وجود هيدروژن سولفوره و مركاپتانها در فرآورده هاي سبك ، شستشو با سود سوزآور در مجاورت كاتاليزورويا تصفيه نفت سفيد با

هيدروژن بسيار ضروري است. در پااليشگاه ساده معموال فرآورده هاي مستقيم چون گاز مايع، بنزين ، نفت سفيد ، نفت گاز ، و نفت كوره توليد مي شود.

 پااليشگاه مجتمع در اين پااليشگاه با افزودن دستگاه هاي تقطير در خالء ، شكستن با كاتاليزور و يا شكستن به

وسيله هيدروژن ظرفيت توليد فرآورده هاي سبك و ميان تقطير را افزايش مي دهند.در هنگام ضرورت مي توان گازهايي را كه در دستگاه شكستن با كاتاليزور توليد شده با روش

پيوند ملكولي به بنزين مرغوب تبديل كرده و پس مانده تقطير در خالء را نيز مي توان بهعنوان سوخت و يا براي تهيه انواع قير به كار برد.

پااليشگاه پيچيده اين پااليشگاه عالوه بر واحدهاي ياد شده با داشتن دستگاه هاي روغن سازي كه شامل

فرآيندهاي آسفالت گيري ، جدا كردن آروماتيك ها ، موم گيري و تصفيه با هيدروژن است و انواع روغن موتور و روغنهاي صنعتي را توليد مي كند. دراين پااليشگاه مي توان با مجهز كردن دستگاه تقطير مقداري از نفتا را براي خوراك دستگاه هاي پتروشيمي جدا كرد و يا

حاللهاي گوناگوني توليد كرد.پااليشگاه هاي داخلي و صادراتي

در رده بندي ديگري كه شايد از دسته بندي باال مشخص تر باشد ، رده بندي بنا به بازار مصرف است. پااليشگاه هايي كه تمامي توليد آنها در حوزه محدودي مصرف مي شود ،

پااليشگاه هاي داخلي و پااليشگاه هايي كه فرآورده هاي آنها صادر مي شود ، پااليشگاه هايصادراتي ناميده مي شوند. پااليشگاه هاي داخلي

پيدايي صنايع پتروشيمي و فرآورده هاي تازه ديگري كه منشأ نفتي دارند ، مصرف نفت را در كشور هاي گوناگون به جائي رسانده است كه ساختن پااليشگاه هايي براي توليد فرآورده هاي مورد نياز كامال با صرفه و اقتصادي است ، زيرا وارد كردن نفت خام با نفتكش هاي بزرگي كه به تازگي ساخته شده و تصفيه نفت در داخل هر كشور ، بسيار ارزانتر از وارد

كردن مواد تصفيه شده تمام خواهد شد. از سوئي ديگر خواست دولتها به گسترش صنايع داخلي ، پيدائي كار بيشتر ، و سرانجام

مسائل نظامي و استراتژيكي عواملي هستند كه در ساختن پااليشگاه هاي داخلي مؤثرند.پااليشگاه هاي صادراتي

اين پااليشگاه ها معموال در نزديكي منطقه هاي نفت خيز و در كنار دريا و راه هاي آبي ساخته.مي شوند و بيشتر توليدات آنها صادر مي شود

فرآیندهاياستخراجدرعمالستخراججداسازيهیدروکربنهايموجوددربرشهاينفتیبراساستفاوتدرمیزانحاللیتدریک

21

حاللمناس´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´بانجاممیگیرد (.بهعنوانمثالمخلوطیازالکلوبنزینرادرنظربگیرید .ایندومادهبهوسیلهتقطیر

.بهمخلوطآباضافهمیکنیم.دستگاهیکهبهمنظورجدا .اگربخواهیمالکلراجداکنیم قابلجداسازينیستند سازي

توسطحاللبهکارمیرودبرجاستخراجنامیدهمیشود( .اهداففرآینداستخراجباحاللبرايتصفیهنفتسفیدوروغنموتور:

جداسازيموادآسفالتیجداسازيموادآروماتیکیجداسازيموادپارافینهاخصوصیاتحاللهااختالفدانسیتهزیادبینبرشنفتیوحاللپایدايشیمیاییوعدمایجادخوردگیدمايانجمادپایین ، ارزانی و فراوانیعدمایجادمسمومیتوعدمقابالشتعال

برشهاينفتیکهازعملتقطیربهدستمیآیدبایستیعملیاتجدیديبررويآنهاانجامدهدتاباعثافزایشراندمانومرغوبیتمحصولگردد..

مهمترینروشهايتبدیلدرصنایعپاالیشیکراکینگحرارتیکراکینگکاتالیستیپلیمریزاسیونالکیالسیونایزومریزاسیونهیدروکراکینگ

تنوعکاتالیزورهابهطورکلیکاتالیزورهايمورداستفادهدرنفتبهدودستهزیرتقسیممیشود:

به کار میرود.C-Hفلزاتمانندنیکل،پالتینیااکسیدهايفلزي : اغلبجهتشکستنویاتشکیالتصالهاي-1 اسیدهايقويازقبیالسیدس´´´´´´´´´´´ولفوریک،اسیدفس´´´´´´´´´´´فریک،اس´´´´´´´´´´´یدفلوئوریدریک :-2

استفاده میشود.C-Cبرايتشکیلیاشکستهشدن اتصاالت

واکنشهاياساسیواحدآروماتیکشدنیاهیدروژنگیريازنفتنهاوتبدیآلنهابهآروماتیکتبدیلهمزمانپارافینهاينرمالبهنفتنهاوتبدیآلنهابهآروماتیک

بااستفادهازهیدروژنتولیديطیواکنشهايقبلیزنجیرهايکوتاههیدروکربورياز:هیدروکراکینگشکستهشدنزنجیرهايبلندتولیدمیشوند.

بااستفادهازهیدروژنتولیديبایکدیگرترکیبشدهو ایزومرهايجدیديتولیدمیکند .:گوگردزدایی

روشهايسنتزيمنظورازآلکیالسیونتجمعیکمولکوالشباعشدهبایکمولکوالشباعشدهمیباشد .اینآلکیالسیون :

واکنشدرحضورکاتالیزورتسیدفلوئوریدریکانجاممیشود . بهعنوانمثالواکنشبینبنزینومتانرامیتواننامبردکهمنجربهتشکیلتولوئنمیگردد .

دراینروشازطریقایزومرکردنترکیباتسادهخطیبهترکیباتشاخهدارکیفیتمحصولایزومریزاسیون:راباالمیبرندهرقدرتعدادشاخههابیشترباشدعدداکتانیادرجهخوشسوزيبنزینباالمیرود .بهعنوان

مثالتبدیلفرمالبوتانبهایزوبوتانویاتبدیلفرمالپنتانبهایزوپنتاندرحضورکاتالیزورهامنظورازپلیمریزاسیونترکیبدویاچندمولکولهیدروکربناولفینیبایکدیگروتولیدیکپلیمریزاسیون:

هیدروکربناشباعشدهسنگینترمیباشد .کاتالیزورهايبهکاررفتهدراینروشعبارتنداز :اسیدسولفوریک،

اسیدفسفریکوسولفاتمس .عملیاتکراکینگحرارتیبیشتربهمنظورتولیدمحصوالتیکهبهعنوانسوختمصرفمیشوندبهکارمیرود

22

مانندنفتسفیدونفتکوره ، درحالیکهعملیاتکاتالیستیبهمنظورتولیدبنزینوسوختهايموتوريکاربرددارند .

مرکاپتانهايموجوددرموادسبکنفتیبهعلتدارابودنخاصیتاسیديبهسادگیباسودسوزآورترکیبشدهوتولیدمادهشیمیاییبهنامسدیممرکاپتانمینماید.سدیممرکاپتاندرنفتمحلولنبودهوفقطدرسودسوزآوری

اآبحلمیشود.ازاینخاصیتغیرقابالنحاللبودنسدیممرکاپتاندرنفتاستفادهکردهودستگاههايشستشوينفت

باسودسوزآورمرکاپتانهايموجوددرموادنفتیرااستخراجمینماییم .خواصمرکاپتانها :

مرکاپتانهايسبکدارايخاصیتاسیديهستند .بسیاربدبوهستند.

وجودشاندرنفتباعثخورندهشدنموادنفتیمیشوند.باعثپایینآمدنعدداکتانمحصوالتنفتیمیشوند.

: یکبنزینمرغوببایددارايخصوصیاتزیرباشدنداشتنآبوموادصمغیوترکیباتگوگرديخورندهفشاربخارخیلیباالباشدداشتندرجهخشکسوزيباالداشتنشرایطمناسبازنقطهنظردرجهحرارتاحتراقوشتابموتور. درموردبنزینها،رنگ،چگالی،نقطهجوشابتداییونهاییازاهمیتکمتريبرخوردارند

مشخصههايمهمنفتا و حالل ها:بیرنگبودنفراریتسریعنداشتنخاصیتاسیديخورندهنبودننداشتنموادصمغینداشتنبويزنندهباالبودندرصدموادآروماتیکبرايحلکردنرزینهاوالكهاپایینبودندرصدمواداشباعنشدهوآروماتیکبرايایجادپایداريبیشتر

کاربردهايحاللها:استخراجدامنههايروغنیگیاهیاستفادهدرصنایعرنگسازيومرکبسازياستفادهدرصنایعالستیکسازي

خواص نفت خامگرانی

به جای گرانی وی´ژه )چگ´الی نس´بی( بی´ان A.P.I چگالی نفتهای خام را بیشتر بر حسب درجه با ک´اهش گ´رانی وی´ژهAPIمی کنند. ارتباط بین این دو ، به گونه ای است که افزایش گرانی

ق´رار 50API ت´ا ب´االتر از 10API مطابقت می کن´د. گ´رانی نفت خ´ام می توان´د بین پ´ایینتر از APIق´رار دارد. گ´رانی  45API تا 20 بگ´یرد، ولی گ´رانی اک´ثر نفته´ای خ´ام در گس´تره بین

  درجه فارینهایت اشاره دارد.60همواره به نمونه مایع در

مقدار گوگرد دو خاصیتی هس´تند ک´ه بیش´ترین اث´ر را ب´ه ارزش گ´ذاری نفت خ´امAPIمقدار گوگرد و گرانی

درص´د5 در ص´د ت´ا 0,1دارند. مقدار گوگرد بر حسب درصد وزنی گوگرد بیان می شود و بین درصد گوگرد دارند، در مقایسه با نفته´ای کم گ´وگردتر ،0,5تغییر می کند. نفتهایی که بیش از

 معموال محتاج فراورشهای گسترده تری هستند.نقطه ریزش

23

´ر حسب ´ام ب ´زش نفت خ ´بی ˚c یا ˚F نقط´ه ری ´رف تقری ´ودن مع ´ارافینی ب ´اتیکی یا پ آروم´ک  بودن نسبی آن است. هرچه نقطه ریزش پایینتر باشد، مقدار پارافین کمتر و مقدار آروماتی

 بیشتر است.حاللیت

´ود در ´دار آب موج´ ´د. مق´ ´ا خیلی کم می باش´ ´دروکربورها در آب عموم´ ´ابلیت انحالل هی´ ق´ هیدروکربورها با افزایش درج´ه ح´رارت زی´اد می ش´ود. حاللیت هی´دروکربورها در کلروف´رم ، سولفورکربن و تتراکلریدکربن ح´ائز اهمیت اس´ت ک´ه ب´ا اف´زایش درج´ه ح´رارت ، زی´اد و ب´ا

´وده و بع´د از ق´ابلیت انحالل اف´زایش وزن مولک´ولی کاس´ته می گ´ردد. آروماتیکه´ا بیش´تر بق´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´رار دارد. متانی ه´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´ا - نفتن ه´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´ا - اولفین ها آنها

ضمنا قابلیت انحالل ترکیبات اکسیژنه - ازت´ه - س´ولفوره ، کم´تر از هی´دروکربورها می باش´د. ب´´´´´´´´´´االخره نفت ، حالل هی´´´´´´´´´´دروکربورهای گازی ش´´´´´´´´´´کل و تقریب´´´´´´´´´´ا تم´´´´´´´´´´ام

 می باشد. ید - گوگرد و رزین ها - گریس ها - جامد هیدرورکربورهاینقطه جوش

نقطه جوش هیدروکربورهای خالص ب´ا وزن مولک´ولی و همچ´نین ب´رای س´ری های مختل´ف ب´ا´داد مس´اوی اتم ´ربن تع ´ا و ک ´ا - نفتن ه ´ه اولفین ه ´دروکربورهای اشباع ش´ده ب ´ترتیب از هی ب

آروماتیکها افزایش می یابد. بدین ترتیب نقطه جوش هیدروکربورهای اشباع ش´ده و اولفین ه´ااز هم´´´´´ه کم´´´´´تر و س´´´´´یکلوآلکان ها و آروماتیکه´´´´´ا از س´´´´´ایرین بیش´´´´´تر می باش´´´´´د. برای برش های نفتی ک´ه مخل´وطی از هی´دروکربورهای مختل´ف می باش´ند، ی´ک نقط´ه ج´وش´رای ابتدائی و یک نقطه جوش انتهایی در نظر گرفته می شود و حد فاصل بین این دو نقط´ه ب یک برش به نوع مواد سازنده اغلب زیاد و متغیر می باشد که به این ح´د فاص´ل بین دو نقط´ه

 "گفته می شود.گستره تقطیر"گرمای نهان تبخیر

در یک سری همولوگ از هیدروکربن ها بترتیب از مواد سبک به سنگین گرمای نهان تبخیر کاهش می یابد و همچنین مقدار آن از یک سری به سری دیگر ، مثال بترتیب از آروماتیکها به نفتن ها و هیدروکربورهای اشباع شده نقصان می یابد. بنابراین گرمای نهان تبخیر با دانسیته

 فراکسیون مربوط بستگی دارد.قدرت حرارتی

ی´ک گ´رم م´اده حاص´ل می ش´ود. س´وختن قدرت حرارتی عبارت از مقدار کالری است که از قدرت حرارتی هیدروکربورها به ساختمان مولکولی آنها و قدرت حرارتی ی´ک ب´رش نف´تی ب´ه نوع و مواد سازنده آن سبتگی دارد. قدرت حرارتی متان بیشتر از سایر هیدروکربورها و برابر

کیلوکالری به ازای یک کیلوگرم می باشد و مواد سنگین حاص´له از نفت خ´ام دارای13310با   کیلو کالری می باشد.10000قدرت حرارتی در حدود

اثر اسید نیتریک به ترکیب´ات نی´تره ی´ا پلی نی´تره تب´دیل می ش´ود. نیتراس´یون اسید نیتریک هیدروکربورها در اثر

برخی از مواد نفتی منجر به تهیه ترکیبات منفجره یا مواد رنگین می گردد.روان کاری

´ه ش´ارژ ، روغنهای چرب کننده: نوعی روغن که جهت روان کاری بکار می رود. بس´تگی بسرعت ، درجه حرارت دستگاه دارد. انواع روغنها عبارتند از:

و نس´اجی روغن دوک برای چ´رب ک´ردن دوک ، موتوره´ای الک´تریکی کوچ´ک و ماش´ین ه´ای.1سانتریفوژهای کوچک

روغن ماشین های یخ سازی جهت روغنکاری کمپرسورهای آمونیاکی کارخانجات یخ سازی.2 روغن ماشین های سبک جهت روان کاری موتوره´ای الک´تریکی ، دینام ه´ا و س´انتریفوژهای ب´ا.3

قدرت متوسط´د دیزل ه´ای.4 ´زلی اس´ت مانن روغن ماش´ین های س´نگین مخص´وص روغنک´اری موتوره´ای دی

سورشارژه و غیرهروغن برای سیلندرهای ماشین بخار.5روغن برای توربین ها.6

24

روغن برای موتورهای انفجاری )اتومبیل و غیره(.7روغن دنده.8روغن موتورهایی که دائما با آب در تماس است..9

یک روان کننده نیمه جامد است و متشکل از یک روغن نفتی و ی´ک پ´ر کنن´ده )از گریس ها:´رای ( پلیمری فلزی( یا سفت کننده )از مواد صابونهای سری می باشد. کاربرد گریس بیش´تر ب

اتومبیل ها و برخی صنایع مناسب می باشد.

درصد از باقیمان´ده حاص´ل از عم´ل تقط´یر در75در حال حاضر آسفالت و قیراندودی : خالء برای پوشش جاده ها مورد استفاده قرار می گیرد.

ب´دن گردی´ده و ب´رای پوس´ت ب´اعث ن´رم ش´دن وازلین از قبیلموارد استعمال داروئی : بهبود سرمازدگی نیز موثر است.

´ائی اس´تفادهپ55ارافین : ´ارافین ذوب ش´ده و خ´الص ش´ده جهت س´اخت داروه´ای زیب از پمی گردد.

مقدار قابل مالحظه ای از این ماده ، از نفت تهیه می گردد. عالوه بر مص´´ارفیگلیسیرین : که گلیسیرین در صنعت )برای تهیه باروت دین´امیت ، م´رکب و غ´یره( دارد، از آن ب´رای ف´رم

استفاده می شود. گلیسیرین یده نگه داشتن پوست بدن و یا تهیه داروهائی از قبیل

مخلوط ک´ل نفته´ای خ´ام ، تغی´یر چن´دانی نمی کن´د، ولی تفاوته´ای کوچ´ک در عنصری ترکیب´د ´د الزم جهت تولی ´یزیکی و فرآین ´واص ف ´ر خ ´ده ای ب ´رات عم ´د اث ´ا می توان ´رکیب نفت ه ت

اس´ت و هی´دروکربنها ، اساس´ا مخل´وطی از نفت خام فراورده های قابل فروش ، اعمال کند. پیچی´ده ای هس´تند ک´ه خاص´یت مولکولهایتحتی عناصر غیر هیدروکربنی آن نیز معموال بص´ور

هیدروکربنی ش´´´´´´ان غلب´´´´´´ه دارد، ولی نفت خ´´´´´´ام در عین ح´´´´´´ال ح´´´´´´اوی مق´´´´´´ادیراس´´´´´´ت. ک´´´´´´رومو نیکل ، وان´´´´´´ادیم ، نی´´´´´´تروژن ، گ´´´´´´وگرد ، اکس´´´´´´یژن ان´´´´´´دکی

مواد سازنده نفت از نظر نوع هیدروکربور و همچنین از نظر ترکیبات ه´ترواتم دار بس´تگی ب´ه مح´´ل و ش´´رایط تش´´کیل آن دارد. بن´´ابراین مق´´دار درص´´د م´´واد س´´ازنده نفت خ´´ام در

 )منب´´´´´´ع نفت نس´´´´´´بت ب´´´´´´ه ژیزم´´´´´´ان دیگ´´´´´´ر تغی´´´´´´یر می کن´´´´´´د. ژیزم´´´´´´ان (یک

هیدروکربنها چون تعداد هیدروکربنهای موجود در نفت نامحدود و جداکردن آنها بط´ور کام´ل خیلی مش´کل´ا می باشد، لذا آنها را در سه گروه کلی طبقه بندی می نمایند که عبارتند از: پارافین ها ، نفتن ه و آروماتیکها. عالوه بر این گروه چهارمی نیز وجود دارد، یعنی همان اولفین هایی ک´ه در نتیج´هفراین´´´´´´´´د هی´´´´´´´´دروژن زدایی از پارافین ه´´´´´´´´ا و نفتن ه´´´´´´´´ا تش´´´´´´´´کیل می ش´´´´´´´´وند.

ب´ه وس´یله ک´ربن مشخصه هی´دروکربنهای پ´ارافینی ، اتص´ال اتمه´ایپارافین ها )آلکان( : نیز با اتمهای هی´دروژن ، س´یر ش´ده اند. فرم´ول عم´ومی پیوندها پیوندهای ساده است. سایر

( اس´ت ک´ه س´ری هم´ردهCH4، مت´ان ) پ´ارافین اس´ت. س´اده ترین CnH2n+2 پارافین ه´ا ،- پنت´ان و نئوپنت´ان و غ´یره.n- بوت´ان ، i- بوت´ان ، nمتع´اقب آن عبارتن´د از: ات´ان ، پروپ´ان ،

باش´د، ممکن اس´ت چن´د هی´دروکربن3در صورتی که تعداد اتمهای کربن در مولک´ول بیش از حاوی تعداد مساوی اتمهای کربن و هیدروژن با ساختارهای متفاوت وجود داش´ته باش´د. علت این ام´ر آن اس´ت ک´ه ک´ربن زنجیره´ای ت´ک ش´اخه ای عالوه ب´ر زنج´یر اس´ت، تش´کیل داده

بوجود می آورد که خواصشان بطور محس´وس ب´ا یک´دیگر تف´اوت دارن´د. بط´ور ایزومرهایی و -4 و 2 و 2 و در م´ورد ایزواکت´ان )17- اکت´ان مس´اوی nمثال ، عدد اکتان موت´ور ، در م´ورد

است.100تری متیل پنتان( مساوی

اولفین ها بطور طبیعی در نفت های خام وج´ود ندارن´د، بلک´ه در خاللاولفین ها )آلکن ها( : است. معموال وجود اولفین ه´ا در CnH2n فراورش نفت تشکیل می شوند. فرمول عمومی آنها

25

فراورده نهایی ، نامطلوب است، زیرا فعالیت پیون´دهای دوگان´ه ب´اعث می ش´ود ک´ه ترکیب´ات´نزین ، وج´ود ب´رخی اولفین دار آسانتر اکسیده و بسپارش شوند. در برش های گستره جوش ب اولفین ها مطلوب است، زیرا اولفین ها دارای اعداد اکت´ان پژوهش´ی ب´االتری ، در مقایس´ه ب´اترکیب´´´´´´´ات پ´´´´´´´ارافینی ب´´´´´´´ا تع´´´´´´´داد اتمه´´´´´´´ای ک´´´´´´´ربن یکس´´´´´´´ان ، می باش´´´´´´´ند. ساده ترین اولفین ، اتیلن می باشد که برای همرده آن عبارتند از: پروپن ، ب´وتن ، پنتن و غ´یره در خالل فراورش نفت ، بعضی دی الفینها )هی´دروکربنهایی ک´ه دو پیون´د دوگان´ه دارن´د( مانن´د

بوتادی ان ، نیز تشکیل می شوند.

هیدروکربنهای سیکلو پارافینی ای که تمام پیوندهای آزاد اتمه´ای نفتن ها )سیکلو آلکانها( :´یاری از نفت خام کربن شان با هیدروژن ، سیر شده اند نفتن ها نامیده می شوند. در ، انواع بس

نفتن ها وجود دارد، ولی بجز در مورد ترکیبهای دارای جرم مولکولی اندک ، نظ´یر س´یکلوپنتان و سیکلو هگزان ، معموال بصورت ترکیبهای جداگانه تفکیک نمی شوند. طبقه بندی آنها ب´ا توج´ه´ه گس´تره نق´اط ج´وش ص´ورت می گ´یرد و خ´واص آنه´ا بکم´ک عوام´ل همبس´تگی نظ´یر ب

´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´ل ´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´ا Kw عام ´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´یین می ش´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´ود. CI ی تع دی متیل سیکلو– 2 و1برخی از نفتن های موجود در نفت خام عبارتند از: متیل سیلکوپنتان ،

- دی متیل سیکلو هگزان ، دکاهیدرونفتالین و غیره.2 و1پنتان ، متیل سیکلوهگزان ،

گروه هیدروکربنهای آروماتیکی ، از نظر شیمیایی و فیزیکی ، تفاوت بسیاری باآروماتیکها : س´یر نش´ده ولی ب´نزنی پارافین ها و نفتن ها دارند. هیدروکربنهای آروماتیکی ، شامل یک حلقه

بسیار پایدار می باشند و اغلب مانند یک ترکیب سیر شده عمل می کنند. ب´رخی هی´دروکربنهای آروم´اتیکی موج´ود در نفت خ´ام عبارتن´د از: ب´نزن ، تول´وئن ارت´و- زایلن ، مت´ا- زایلن ، پ´ارا-´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´ومن و غ´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´یره. ´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´الین ، ک زایلن ، نفت هیدروکربنهای حلقوی ، چه نفتنی و چه آروماتیکی ، می توانن´د بج´ای بعض´ی از هی´دروکربنهای متصل به حلقه ، زنجیره های جانبی پارافینی بپذیرند و تشکیل ساختار مختلط بدهند. این انواع مختل´ط ، بس´یاری از مشخص´ات ش´یمیایی و ف´یزیکی ترکیبه´ای مول´د خ´ود )ه´ر دو( را دارا

هسستند.ترکیبات اکسیژنه

درصد تجاوز نمی نماید و اغلب در س´اختمان مولکوله´ای3مقدار درصد اکسیژن در نفت ها از سنگین به حالت ترکیب ی´افت می ش´ود. ترکیب´ات اکس´یژنه موج´ود در نفت ش´امل اس´یدها و فنل ها می باش´د. فنل ه´ا بمق´دار کم در روغن ه´ای کالیفرنی´ا و روم´انی وج´ود دارد. اس´یدهایموج´´´´ود در نفت بیش´´´´تر بص´´´´ورت مش´´´´تقات س´´´´یکلو آلکانه´´´´ا ی´´´´ا نفت´´´´نی اس´´´´ت. ض´منا اس´یدهای غ´یر حلق´وی ن´یز بص´ورت ات´ر س´ل وج´ود دارد ک´ه در حین عم´ل تص´فیه در

 فراکسیون مربوط به پارافین ها جمع آوری می گردد.ترکیبات سولفوره

اغلب نفت ها شامل گوگرد آزاد بصورت محلول هستند که در اثر تبخیر کریستالیزه می گردد. گوگرد ممکن است بصورت هیدروژن سولفوره - تیوفرمرکاپتان - تیواتر دی سولفور و

سولفور کربن و سولفور کربنیل وجود داشته باشد. مقدار گوگرد در نفت بستگی به منطقه ای دارد که در آنجا نفت تشکیل گردیده است. بعنوان مثال مقدار آن در مواد خام نفتی کویت

درصد می باشد.در اینجا یادآوری می شویم36/1 درصد و در نفت منطقه آقاجاری ایران 5/2 نفت شرق و بوی نامطبوع آن بعلت وجود این ترکیبات می باشد. خورندگی که خاصیت

ترکیبات ازته دارا باشند. این ترکیبات از آلی  درصد ازت بصورت ترکیبهای5/1روغنهای معدنی می توانند تا

نظر عامل ازت به دو دسته تقسیم می گردند: یعنی متصل به سه اتماست و می توان ترکیباتی از قبیل پیرول ،N-H= ازت در حلقه بصورت

اندول و کاربازول را نام برد.

یع´نی متص´ل ب´ه دو اتمش´رکت نم´وده ، ش´امل اجس´امی از قبی´لNازت در حلق´ه بص´ورت پیریدین ، کینولئین و ایزوکینولئین می گ´ردد. خاص´یت قلی´ایی این ترکیب´ات بیش´تر از ترکیب´ات

26

دسته اول می باشند. اغلب روغن های معدنی شامل نمکهای آمونیوم اسیدهای نفتنی است کهبسادگی تجزیه می گردد.

مشتقات فلزی´ذارد زغال نفت را بسوزانند، مانند تقطیر هرگاه مواد باقیمانده از ´اقی می گ از خود خاکستر ب

´ات ´رخی از ترکیب ´ه ش´امل ب ´زی ک ´ه عناص´ری از فل ´وط ب ´ات بیش´تر مرب اس´ت. این ترکیب در وان´ادیم می گ´ردد. ض´منا سدیم و نیکل - منیزیم - کلسیم - آلومینیوم - آهن - سیلیس قبیل

خاکستر برخی از نفت ها بدس´ت آم´ده اس´ت و وان´ادیم را معم´وال از نفت اس´تخراج نم´وده ، یع´نیPPM 400مورد استفاده قرار می دهند. مق´داراین فل´ز در ح´دود  صنایع فوالدسازی در

گرم به ازای یک تن می باشد.400

 تقطیر

است ک´ه اس´اس آن پاالیشگاه در نفتی ، در واقع جداسازی فیزیکی برشهای تقطیر منظور از هیدروکربنهای مختلف است. هر چه هیدروکربن سنگینتر باش´د، نقط´ه نقطه جوش اختالف در

جوش آن زیاد است و هر چه هیدروکربن سبکتر باش´د، زودت´ر خ´ارج می ش´ود. در این مقال´ه بررسی می کنیم.برج تقطیر انواع روشهای تقطیر را در

تقطیر تبخیر ناگهانی و ی´ا ک´وره گ´رم مب´دلهای ح´رارتی در این ن´وع تقط´یر ، مخل´وطی از م´واد نف´تی ک´ه قبال در

شده اند، بطور مداوم به ظرف تقطیر وارد می شوند و تحت شرایط ثابت ، مقداری از آنها ب´ه و م´ایع باقیمان´ده در پ´ایین ب´رج میع´ان می شوند. بخارات حاصله بعد از تبخیر صورت ناگهانی

بعد از سرد ش´دن ب´ه ص´ورت محص´والت تقط´یر جم´ع آوری می ش´وند. در این ن´وع تقط´یر ، خل´´´´´´´´´´´´´´´´وص محص´´´´´´´´´´´´´´´´والت چن´´´´´´´´´´´´´´´´دان زی´´´´´´´´´´´´´´´´اد نیس´´´´´´´´´´´´´´´´ت.

تقطیر با مایع برگشتی )تقطیر همراه با تصفیه( در این روش تقطیر ، قس´متی از بخ´ارات حاص´له در ب´االی ب´رج ، بع´د از میع´ان ب´ه ص´ورت محصول خارج شده و قس´مت زی´ادی ب´ه داخ´ل ب´رج برگردان´ده می ش´ود. این م´ایع ب´ه م´ایع برگشتی موسوم است. مایع برگشتی با بخارات در حال صعود در تماس قرار داده می شود تا

نقط´ه انتق´ال م´اده و انتق´ال ح´رارت ، ص´ورت گ´یرد. از آنج´ا ک´ه مایع´ات در داخ´ل ب´رج در خود هستند، لذا در هر تماس مقداری از بخار ، تب´دیل ب´ه م´ایع و قس´متی از م´ایع ن´یز جوش

´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´ود. ´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´ار می ش ´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´ه بخ ´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´دیل ب تب نتیجه نهایی مجوعه این تماسها ، بخاری اشباع از هیدروکربنهای ب´ا نقط´ه ج´وش کم و م´ایعی اشباع از مواد نفتی با نقطه جوش زی´اد می باش´د.در تقط´یر ب´ا م´ایع برگش´تی ب´ا اس´تفاده از تماس بخار و مایع ، می توان محصوالت مورد نیاز را با هر درجه خلوص تولی´د ک´رد، مش´روط بر اینکه به مقدار کافی مایع برگشتی و سینی در برج موجود باشد. بوسیله م´ایع برگش´تی ی´ا تعداد سینیهای داخل برج می توانیم درجه خلوص را تغییر دهیم. الزم به توضیح است که ازدیاد مقدار مایع برگشتی باعث افزایش میزان سوخت خواهد شد. چون تم´ام م´ایع برگش´تی بای´د´´´´´´´´´´´´´دیل ش´´´´´´´´´´´´´´ود. ´´´´´´´´´´´´´ه ص´´´´´´´´´´´´´´ورت بخ´´´´´´´´´´´´´´ار تب ´´´´´´´´´´´´´اره ب دوب امروزه به علت گرانی سوخت ، سعی می شود برای بدست آوردن خلوص بیشتر محصوالت ، به جای ازدیاد مایع برگشتی از سینیهای بیشتری در برجهای تقطیر استفاده ش´ود. زی´اد ش´دن م´ایع برگش´تی م´وجب زی´اد ش´دن ان´رژی می ش´ود. ب´رای همین ، تع´داد س´ینیها را اف´زایش

درص´د انتخ´اب ک´رده و بع´د مرتب´ا این درص´د را کم100می دهند. در ابت´دا م´ایع برگش´تی را ´ود. ´تگاه تنظیم ش ´رتیب دس ´ه این ت ´ا ب ´د ت ´ارج می کنن ´ول خ ´ورت محص ´ه ص ´د و ب  می کنن

انواع مایع برگشتی

27

این نوع مایع برگش´تی ب´ا درج´ه ح´رارتی کم´تر از دم´ای ب´االی ب´رجمایع برگشتی سرد : و گرم´ای گرمای نه´ان تقطیر برگردانده می شود. مقدار گرمای گرفته شده ، برابر با مجموعمخصوص مورد نیاز برای رساندن دمای مایع به دمای باالی برج است.

مایع برگشتی گرم با درجه حرارتی براب´ر ب´ا دم´ای بخ´ارات خ´روجیمایع برگشتی گرم : برج مورد استفاده قرار می گیرد.

´امایع برگشتی داخلی : مجموع تمام مایعهای برگشتی داخل برج را که از سینی های باال ت گویند. مایع برگشتی داخلی و گرم فق´ط ق´ادر ب´ه مایع برگشتی داخلی ،پایین در حرکت است

جذب گرمای نهان می باشد. چون اصوال طبق تعریف اختالف دمایی بین بخ´ارات و مایع´ات درحال تماس وجود ندارد.

این ن´وع م´ایع برگش´تی ، تبخ´یر نمی ش´ود. بلک´ه فق´ط گرم´ایم55ایع برگش55ت دورانی : مخصوص مع´ادل ب´ا اختالف دم´ای حاص´ل از دوران خ´ود را از ب´رج خ´ارج می کن´د. این م´ایع برگشتی با دمای زیاد از برج خارج شده و بعد از سرد شدن ب´ا درج´ه ح´رارتی کم´تر ب´ه ب´رج برمی گردد. معم´وال این ن´وع م´ایع برگش´تی در قس´متهای می´انی ی´ا درونی ب´رج بک´ار گرفت´ه می شود و مایع برگشتی جانبی هم خوانده می شود. اثر عمده این روش ، تقلیل حجم بخارات

موجود در برج است.نسبت مایع برگشتی

نسبت حجم مایع برگشتی به داخلی و محصول باالیی برج را نس´بت م´ایع برگش´تی گوین´د. از آنجا که محاسبه مایع برگشتی داخلی نیاز به محاسبات دقی´ق دارد، ل´ذا در پاالیش´گاهها ، عمال نسبت مایع برگشتی باالی برج ب´ه محص´ول ب´االیی را ب´ه عن´وان نس´بت م´ایع برگش´تی بک´ار´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´د.  می برن

تقطیر نوبتی این ن´وع تقطیره´ا در ق´دیم بس´یار مت´داول ب´وده، ولی ام´روزه بعلت نی´از ن´یروی انس´انی و ضرورت ظرفیت زیاد ، این روش کم´تر م´ورد توج´ه ق´رار می گ´یرد. ام´روزه تقط´یر نوب´تی ،

´رده می ش´ود و در رنگ و ص´نایع دارویی ص´رفا در و م´واد آرایش´ی و م´وارد مش´ابه بک´ار ب در موارد محدودی مورد استفاده ق´رار می گ´یرد. بن´ابراین در م´وارد زی´ر ، پاالیش نفت صنایع

´´´´´´´´تی از نظ´´´´´´´´´ر اقتص´´´´´´´´´ادی قاب´´´´´´´´´ل توج´´´´´´´´´ه می باش´´´´´´´´´د. تقط´´´´´´´´´یر نوب

تقطیر در مقیاس کم.1ضرورت تغییرات زیاد در شرایط خوراک و محصوالت مورد نیاز.2استفاده نامنظم از دستگاه.3تفکیک چند محصولی.4عملیات تولید متوالی با فرآیندهای مختلف.5

تقطیر مداوم ام´روزه بعلت اقتص´ادی ب´ودن م´داوم در تم´ام عملی´ات پ´االیش نفت از این روش اس´تفاده می شود. در تقطیر م´داوم ب´رای ی´ک ن´وع خ´وراک مش´خص و برش´های تع´یین ش´ده ش´رایط عملیاتی ثابت بکار گرفته می شود. بعلت ثابت ب´ودن ش´رایط عملی´اتی در مقایس´ه ب´ا تقط´یر نوبتی ب´ه م´راقبت و ن´یروی انس´انی کم´تری احتی´اج اس´ت. ب´ا اس´تفاده از تقط´یر م´داوم درپاالیش´´´´´´´´´´´´´´´´گاهها م´´´´´´´´´´´´´´´´واد زی´´´´´´´´´´´´´´´´ر تولی´´´´´´´´´´´´´´´´د می ش´´´´´´´´´´´´´´´´ود:

بعن´وان گ´از م´ایع و خ´وراک بوت´ان و پروپ´ان بعنوان سوخت پاالیش´گاه ، گ´از متان و اتان گاز ، بنزین موتور و نفتهای سنگین بعنوان خوراک واحدهای تبدیل کاتالیس´تی پتروشیمی واحدهای

س´وخت جت س´بک و ، نفت س´فید ب´ا درج´ه آروماتیس´یته ب´االتر ، حالله´ا ، ب´نزین ب´رای تهیه نفت ، خ´´وراک واح´´دهای هی´´دروکراکینگ و واح´´دهای روغن س´´ازی ، نفت گ´´از ، س´´نگین

.انواع آسفالتها و کوره

28

تفکیک نفت سفید از نفت خام حم´ل پاالیش´گاه نفت خام را پس از آنکه از دل خاک بیرون آوردند با لول´ه کش´ی و غ´یره ب´ه

می کنند تا در آنجا پاالیش و به ترکیبات مفید و قابل استفاده تبدیل شود زی´را نفت خ´ام را ب´ه همان صورت اولیه نمی توان اس´تفاده ک´رد. نفت خ´ام مخل´وطی از هی´دروکربورهای مختل´ف´ده بوده که در آن مواد سبک مانند بنزین و مواد سنگین مانند قیر وجود دارد که در هم حل ش اند. برای استفاده باید این مواد از هم تفکیک گردند و به این جهت الزم است که عمل تفکیک´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´یرد. ´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´ام گ ´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´ام انج  روی نفت خ

در دو مرحله صورت می گیرد: اول تفکی´ک ج´زء ب´ه ج´زء هم´ه نفت خ´ام در تفکیک نفت خام فشار اتمسفر، و سپس ارسال باقیمانده دیرجوش این مرحله به دس´تگاه تفکی´ک دیگ´ری ک´ه´وره در ´ ´رارات در ک ´ ´ام پس از ح ´ ´ابراین ، نفت خ ´ ´د. بن ´ ´ل می کن ´ ´دید عم ´ تحت خال ش

که عمدتا ش´´امل) گازهای سوختیاتمسفری به فراورده های زیر تفکیک می شود: تقطیر برج متان و اتان است( ، گازهای سبکتر )ش´امل پروپ´ان ، بوت´ان وهمچ´نین مت´ان و ات´ان اس´ت( ،

ی´ا گازوئی´ل و باقیمان´ده خ´ام ب´رج تقط´یر نفت گاز ،نفتای سبک ، نفتای سنگین ، نفت سفید ´ان نفت گ´از خال و اتمسفری. در برج تقطیر در خال نیز باقیمانده برج تقطیر اتمسفری به جری باقیمانده برج تقطیر در خال تفکیک می شود. نفت گاز سبک ، نفت گ´از اتمس´فری و نفت گ´از

، س´وخت هواپیم´ا و س´وخت دی´زل ب´ه واح´د هی´دروکراکینگ ی´ا ب´نزین خال را غالبا برای تولید کراکینگ کات´الیزوری می فرس´تند. باقیمان´ده ب´رج خال را ن´یز می ت´وان در واح´دهای گران´روی

سازی . یا آسفالت زدایی برای تولید نفت کوره سنگین و یا خوراک واحد کراکینگ کک شکن ،´رای روغن و یا مواد خام روانسازی پاالیش کرد باقیمانده نفت خامهای آسفالتی را می توان ب

 تولید آسفالت جاده سازی و یا پشت بام ، مورد عملیات پاالیش دیگری قرار دارد.نفت سفید )کروزن(

نفت سفید یا نفت چراغ که در ای´ران ب´ه ط´ور معم´ول نفت می نامن´د، م´ایعی بیرن´گ و کمی سنگین تر از بنزین است که بوی مخص´وص آن پس از تبخیرش´دن از بین می رود. نفت س´فید

سال ، مهمترین فراورده نف´تی ب´ود. نخس´ت بعن´وان روغن50از آغاز پیدایش صنعت نفت تا چراغ بکار می رفت و هنوز هم در مواردی برای تولید روش´نایی بک´ار می رود. چگ´الی نفت در

است که افزایش چگ´الی آن مع´رف وج´ود درص´د بیش´تری از هی´دروکربورهای780/0حدود نفتنی ومعطره است و کیفیت آن بستگی به نوع اجزاء تشکیل دهنده آن و حدود نقطه ج´وش

 آن دارد.مشخصات مهم نفت سفید

نقطه اشتعال حاص´ل از آن در مج´اورت بخ´ار نقطه اشتعال یک مایع نفتی حداقل درجه حرارتی است که ،

شعله برای چند لحظه مشتعل گردد. به عبارت دیگر نقطه اشتعال درجه حرارتی است ک´ه در آن درجه حرارت به اندازه کافی بخار تولید می شود که با عوامل موجود در مقابل شعله قابل اشتعال گردد. نقطه اشتعال مواد نف´تی مع´رف مق´داری م´واد س´بک موج´ود در آن اس´ت، و بنابراین به کمک آن می توان با درنظر گرفتن حد انفجار ، احتمال انفج´ار در مخ´ازن نف´تی را

درجه فارنهاریت پایین ت´ر باش´د. پ´ایین100پیش بینی کرد. نقطه اشتعال نفت سفید نباید از بودن نقطه اشتعال به علت وجود هی´دروکربورهای ردی´ف ب´نزین می باش´د ک´ه بای´د در هنگ´ام

 پاالیش همواره کنترل گردد.(SMOKE POINTنقطه دود )

حداکثر طول ش´عله چ´راغ فتیل´ه ای اس´تاندارد آزمایش´گاهی قب´ل از دود ک´ردن ، ب´ر حس´ب´ود. نقط´´ه ´ده می ش ´فید بس´´تگی ب´´ه دود میلی م´´تر، نقط´´ه دود هی´´دروکربور نامی نفت س

هیدروکربورهای متشکله آن دارد و نقطه دود آن نباید از میلی متر کمتر باش´د. ب´رای ب´االبردن نقطه دود هیدروکربورهای معطره آن را به روش استخراج جدا می کنند.

(CHARVAIUEمقدارذغال شدن ) سرعت24باقی مانده که از سوختن نفت چراغ در  کربن این آزمایش برای تعیین مقدار

تولید می گردد، می باشد و از روی آن می توان مرغوبیت نفت سفید را بررسی کرد. روشهای مختلفی جهت تعیین مقدار کربن حاصل از سوختن نفت سفید وجود دارد که براساس

  می باشد.ASTM یا IPروشهای

29

ارزش ، چگالی مهمترین خواص دیگر نفت سفید از نظر تجارتی عبارتند از: .غیره و و یسکوزیته ، بو ، گوگرد مقدار ، حرارتی

تصفیه شیمیایی نفت سفید نفت برش´´´´´های مختل´´´´´ف حاص´´´´´ل از تقط´´´´´یر نفت خ´´´´´ام از جمل´´´´´ه: نفت س´´´´´فید ،

دارای ناخالص´یهایی مانن´د: هی´دروکربورهای غ´یر اش´باع ترکیب´ات گازوئیل و روغن ه´ا ، ک´وره اکسیژنه )اسیدهای نفتنی و ترکیبات آسفالتی( ، ترکیب´ات گ´وگردی )س´ولفونه و س´ولفوره( و ازته و همچنین ناخالص فلزی می باشد. این ناخالصیها عالوه بر اینک´ه از مرغ´وبیت محص´والت

م´ورد اس´تفاده می گردن´د. در بس´یاری از م´وارد ، الزمدس´تگاهها  خ´وردگی باعثمی کاهند، است که این ناخالصیها از محصوالت حذف گردند تا به مواد ب´ا ویژگی ه´ای اس´تاندارد و قاب´ل مصرف تبدیل گردند. هدف و روشهای خالص سازی به طبیعت محصول نفتی و ک´اربرد بع´دی´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´تگی دارد.  آن بس عمل تصفیه به روشهای مختلف ص´ورت می پ´ذیرد ک´ه در زی´ر ب´ه تع´دادی از آنه´ا اش´اره می

 شود:تصفیه با سود

این روش بیشتر به منظور شستشوی ترکیب´ات اس´یدی موج´ود در ب´رش ه´ای نف´تی ب´ه ک´ار گرفته می شود که مهمترین این ترکیبات مرکاپتانها ، هیدروژن سولفوره ، گاز کربنیک تیوفن´ل

 و اسیدهای نفتنی می باشند. اسیدهای چرب ها ، آلکیل فنل ها ، اسید سیانیدریک ،

تصفیه با اسید سولفوریک ، م´واد اس´یدها ، ترکیبات اکس´یژنه ، اولفین ها با هیدروکربورهای آروماتیک ، اسید سولفوریک

رنگی و سولفوره ترکیب می ش´ود. اس´ید دکانت´ه ش´ده، ب´ه علت داش´تن رزین ه´ا )حاص´ل از پلیمریزاسیون در مجاورت اسیدسولفوریک( سیاه رن´گ می باش´د. ب´رای اینک´ه نفت رن´گ زرد

درص´د باش´د1/0نداشته باشد، باید مقدار اسید نیتروی موجود در اسید س´ولفوریک کم´تر از و س´پس ب´ا آب س´ود اغلب جهت حذف ذرات اسیدی اضافی ، عمل شستشو ب´ا ی´ک محل´ول

 انجام می گیرد.روش دکتر

و ک´روزن را می ت´وان ب´ه کم´ک این روش نفتا انواع بنزین و ترکیبات سنگین ت´ر مانن´د ب´رش مص´رف می اس´تخراجمورد ترتمان قرار داد. به علت اینکه قسمتی از مواد شیمیایی ، در حین

شود، یک روش نیمه رژنراتیو می باشد یعنی نصف مواد دوباره احیا می گردد. در این روش از ( جهت ترتمان استفاده می شود.Na2PbO2محلول قلیایی پلمبیت سدیم )

روش هیپوکلریت از هیپ´وکلریت ، اغلب ب´ه عن´وان عام´ل اکس´یدکننده، ب´رای ک´اهش ب´و و ن´یز ک´اهش مق´دار´ک روش تکمیلی مرکاپتانها در برشهای مختلف نفتی ، استفاده می شود. این روش می تواند، ی

 برای ترتمان برشها با سود باشد."((Edeleanuتصفیه نفت سفید بوسیله انیدرید سولفورهروش ادلینو"

( به راحتی هیدرکربورهای اشباع نشده از کربنSO2با توجه به اینکه انیدرید سولفوره ی مایع ) را در خود حل می کن´د، ل´ذا از آن ب´رای ج´دا ک´ردن ناخالص´ی ه´ای نفت ترکیبات آروماتیک و

سفید و تصفیه آن اس´تفاده می ش´ود. در این روش تص´فیه نفت س´فید ک´ه ب´ه روش ادلین´و )Edeleanuمعروف است، ابتدا ماده نفتی را از روی یک الی´ه کل´رور س´دیم و کلرورکلس´یم )

عبور می دهند تا کامال خشک شود. بعد ب´ه وس´یله دس´تگاههای تب´ادل1 به 2خشک به نسبت -( درج´ه س´انتگراد س´رد میکنن´د، س´پس انیدری´د10ح´رارتی در ی´ک ظ´رف آه´نی ت´ا دم´ای )

-( درجه سانتیگراد را بدون هم زدن ب´ه ص´ورت قط´رات خیلی ری´ز در10با ) مایع سولفوروی داخ´ل طش´تک ب´ر روی م´اده نف´تی می پاش´ند. مق´دار انیدری´د س´ولفوردی م´ایع الزم در این´از عملیات بیش از یک چهارم مقدار مایع نفتی است. مایع داخل طشتک پس از مدتی به دو ف تبدیل می شود که قشر باالیی آن ماده نفتی یا کروزن اشباع از انیدری´د س´ولفورو اس´ت. ف´از پایینی انیدسولفوردی مایعی است که هیدروکربورهای غیر اشباع س´نگین و س´ایر ناخالص´ی ها را در خود حل کرده است. به وسیله عمل دکانتاسیون ، دوفاز را از هم جدا می کنن´د و آنه´ا را´ه ´ولفورو ب´ ´ا، انیدریدس´ ´ر گرم´ ´ا در اث´ ´د ت´ ´ور می دهن´ ´رارتی عب´ ´ادل ح´ ´تگاههای تب´ از دس´

30

خارج گردد. گازهای حاصل را بوس´یله کمپرس´ورها می مکن´د و در اث´ر ب´رودت ب´ه گاز صورت مایع تبدیل می کند که مجددا از آن در عملیات بعدی استفاده می شود. در این عملی´ات، ح´دود

´ا3/0 ´  درصد انیدرید سولفورو در الیه فوقانی باقی می ماند، که به وسیله شستش´و ب بینازآب می رود. از مواد باقی مانده در الیه زیرین، بعد از جداکردن انیدرید، می توان اس´اس ترب´التین

´د س´ولفورو از بین5/0و روغنهای سنگین تهیه کرد. در این عملیات ، در حدود درص´د انیدرری می رود.

موارد کاربرد نفت سفید : از کروزن جهت روشنایی و همچنین برای عالمت دادن به کمک آتش استفاده میروشنایی

درج´ه اس´ت ل´ذا از نظ´ر آتش س´وزی خط´ری35شود چون نقطه اشتعال ک´روزن ب´االتر از ندارد.

: کروزن سوخت اغلب تراکتورها و ماشین های مورد استفاده در کش´اورزیبعنوان سوختو همچنین بعنوان منبع نیرو در برخی توربینهای هواپیماها و موتورهای جت هواپیماها می باشد.

صنایع پتروشیمی´یمی ´نایع پتروش Petrochemical ص industryی از´ ´یمیایی  ، بخش ´نایع ش ´ه ص ´ت ک اس

تولی´د می کن´د.ام´روزه گ´از ط´بیعی یا نفت فراورده ه´ای ش´یمیایی را از م´واد خ´ام حاص´ل از فراورده های نفتی عالوه بر مصرف در زمینه سوخت وس´ایل نقلی´ه، روغن موت´ور و غ´یره، در تهیه بسیاری از قطعات مورد نیاز س´اخت وس´ایط نقلی´ه، نقش ارزن´ده ای دارد. فراورده ه´ای نفتی در تهیه س´وخت موش´کهای ه´دایت کنن´ده، س´فینه های فض´ایی و ماهواره ه´ا و ح´تی در س´اخت بس´یاری از قطع´ات داخلی آنه´ا ک´اربرد اساس´ی دارد. م´اده اولی´ه بیش´تر داروه´ا و

از ترکیبات نفتی مشتق می شود. آنتی بیوتیکها حتی صنایع پتروشیمیبخشی از صنایع ش´یمیایی اس´ت ک´ه فراورده ه´ای ش´یمیایی را از م´واد خ´ام حاصل از نفت یا گاز طبیعی تولید می کند. تا پیش از وارد ش´دن نفت ب´ه مفه´وم ام´روزی در زندگی انسان، مواد شیمیایی مورد نیاز، بر اثر تغییر و تبدیل ص´نایع گی´اهی و حی´وانی بدس´ت می آمد. اما در اوایل قرن بیس´تم نفت خ´ام و گ´از ط´بیعی ب´ه عن´وان م´اده اولی´ه ب´رای تهی´ه

بسیاری از ترکیبات مورد نیاز انسان، اهمیت حیاتی و روز افزونی پیدا کرده است. ، در حدود چه´ار ه´زار وبابلی ها و آشوری ها و سومری ها ، به ویژهاقوام متمدن دوران باستان

ک´ه در نف´تی کنونی( با ب´رخی از م´واد عراق )محل میان رودان پانصد سال پیش در سرزمین ب´ه عن´وان م´اده غ´یر قاب´ل نف´وذ، قیر بدست می آمد، آشنایی داشتند. آنان از خود قیر دریاچه

´د. ´ردن یونانی ها و رومی ها اس´تفاده می کردن ´وذ ک ´ل نف ´یر قاب ´رای غ ´یری را ب ´واد ق ´یز م نبه کار می بردند. همچنین برای روشنایی و گرم کردن نیز از آن بهره می جستند. کشتیها بدنه

´وزدهم و ´ ´ ´رن ن ´ ´ ´ط ق ´ ´ ´اری در اواس ´ ´ ´وژی حف ´ ´ ´رفت تکنول ´ ´ ´عه و پیش ´ ´ ´ا توس ´ ´ ب در اواخر قرن نوزدهم و استفاده از آن در موارد غیر سوختی، نفت پاالیش و تقطیر تکنولوژی

جهش حیرت آوری بوجود آمد. به طوری که امروزه صنایع پتروش´یمی نفش اساس´ی و بنی´ادیدر رفع نیاز عمومی جامعه به عهده دارد.

صنایع گوناگون پتروشیمی نقشی الیاف و انرژی ،سوخت نفت و مشتقات آن نه تنها در برآوردن نیازهای انسان در زمینه

بنیادی دارد، بلکه پیدایش و تکامل صنایع گوناگون مهمی را موجب شد ک´ه ب´ه پ´اره ای از آنه´ا ، کاربرد موتوره´ای درون س´وز جنب´ه عم´ومی ب´هنفت خام پاالیش اشاره می شود.همزمان با

´تی عالوه خود گرفت و میلیونها ماشین بنزین سوز به بازار عرضه شد.امروزه فراورده های نف و ...، در تهیه بسیاری از قطعات مورد روغن موتور ،وسایل نقلیه بر مصرف در زمینه سوخت

نیاز ساخت وسایط نقلیه، نقش ارزنده ای دارد و تالش بر این است تا بدنه اتومبیل را از م´واد ترکیبات نفتی می توان بدست آورد، بسازند.فراورده های پلیمریزاسیون پالستیکی که آنها را از

نفتی در تهی´ه س´وخت موش´کهای ه´دایت کنن´ده س´فینه های فض´ایی و ماهواره ه´ا و ح´تی در´ه بیش´تر ´اده اولی ´اربرد اساس´ی دارد.م ´ا ک ´ات داخلی آنه و داروها س´اخت بس´یاری از قطع

31

´تی ´واد آنتی بیوتیکها ح ´ام م ´ا تم ´ژه تقریب ´ه وی ´ود. ب ´تق می ش ´تی مش ´ات نف ´اک از ترکیب پ ...، از مشتقات نفتی و محصوالت پتروشیمی می باشد.و باکتری کشها ،کننده

میعان´ات که از مخازن گازی استحصال می شود عمدتا حاوی حجم قابل مالحظه ای گاز طبیعی است. مخصوصا زمانی که حجم برداشت گاز از مخ´زن زی´اد باش´د. میعان´ات گ´ازی ب´ه گازی

جریان هیدروکربنی مایع گفته می شود که در ذخایر گاز طبیعی وجود دارد و به صورت رسوب (C5و هیدروکربنهای سنگینتر )+ پنتان و ته نشین در گاز استخراجی یافت می شود و عمدتا از

تشکیل شده و دارای گوگرد پایین می باش´د و معم´وال ع´اری از ان´واع فل´زات اس´ت و تقریب´اتشکیل می دهد. نفتا نیمی از آن را

نیازمند ش´رایط وی´ژه ب´رای م´ایع مان´دن نیس´تند و ب´ه پروپان و بوتان میعانات گازی بر خالف و... هس´تند. در قی´اس س´وخت جت ،ب´نزین ،نفت س´فید شیوه های مختلف قادر به تب´دیل ب´ه

نفت خام، در پاالیشگاه میعانات گازی، فراین´دهای تب´دیلی و پاالیش´ی کم´تر اس´ت پاالیشگاهبابنابراین هزینه سرمایه گذاری آن نصف هزینه سرمایه گذاری پاالیشگاه نفت خام است.

بی تی ی´و ک´ه تقریب´ا مع´ادل ب´ا۴/۳۲۷۰۶ارزش حرارتی ناویژه هر لیتر از میعانات گازی حدود /. متر مکعب گ´از ط´بیعی خ´ط لول´ه اول سراس´ری اس´ت. بن´ابراین، این۸۲۶ارزش حرارت

محصول به دلیل داشتن ارزش حرارتی باال از اهمیت قاب´ل ت´وجهی ب´رای ص´ادرات برخ´وردار می باشد. به گونه ای که صادرات آن می تواند هزینه سرمایه گذاری اولیه ی´ک پاالیش´گاه گ´ازی را در ظرف مدت زمان کوتاهی برگردان´د ب´ه ش´رط آنک´ه مشخص´ه ف´نی مطل´وب را داش´ته باشد. بر اساس ب´رآورد موسس´ه تحقیق´ات ان´رژی "فکتس"، مس´تقر در ه´انولولوی آمریک´ا،

، نزدی´ک ب´ه ی´ک۲۰۰۱ ه´زار بش´که در روز در س´ال ۹۵ظرفیت تولید میعانات گازی ای´ران از خواهد رسید. بیشترین میزان تولید میعان´ات گ´ازی ای´ران۲۰۱۳میلیون بشکه در روز در سال

از میدان گازی پارس جنوبی می باشد. این میدان گازی، بزرگ ترین منب´ع گ´ازی اس´ت ک´ه ب´ر کیلوم´تری س´احل۱۰۵روی خ´ط م´رزی مش´ترک ای´ران و قط´ر در خلیج ف´ارس و در فاص´له

تریلی´ون م´تر۱۴جنوبی ایران ق´رار دارد. مطالع´ات انج´ام ش´ده نش´ان می ده´د ک´ه بیش از میلیارد بشکه میعانات گازی را در خ´ود ج´ای داده و روزان´ه۱۸مکعب گاز طبیعی و افزون بر

´ا ب´ه۲۰۰ هزار بشکه میعانات گازی توسط فازهای یک تا پنج از این میدان تولید می ش´ود و بن ۲۰۰گزارش خبر گزاری مهر به نقل از مدیر عامل شرکت نفت و گاز پارس جن´وبی ت´ا کن´ون

میلی´ارد دالر ص´ادر شده اس´ت.۱۰میلیون بش´که میعان´ات گ´ازی از پ´ارس جن´وبی ب´ه ارزش باتوجه به حجم عظیم میعانات گازی تولیدی در کشور، بررسی کاربردی برای رس´یدن ب´ه ی´ک مشخصه فنی مطلوب برای این محصول جهت اس´تفاده بهین´ه بس´یار ض´روری اس´ت. در این مقاله سعی شده به صورت خالصه فرایندهای تثبیت میعانات گازی جهت رس´یدن ب´ه ش´رایط

فنی مطلوب بررسی و معرفی گردد.هدف از تثبیت میعانات گازی

میعانات گازی پس از جداسازی از گاز ط´بیعی ح´اوی عناص´ر ف´راری از هی´دروکربنهای س´بک´د همچون متان، اتان و... می باشد که چنانچه در شرایط محیطی مناسب قرار گیرند، می توانن از فاز مایع جدا شده و باعث دو فازی شدن سیستم و پیوستن به فاز گازی شوند که این ام´ر اثرات نامطلوبی در کیفیت محصول، نگهداری وانتقال ب´ه هم´راه خواه´د داش´ت. بن´ابراین ب´ه منظور رسیدن به شرایط مطلوب جهت نگهداری، انتقال و فروش بایستی ب´ه ص´ورت پای´دار

´طالحا ´ازی اص ´ات پایدارس ´ه این عملی ´ه مجموع ´د. ب ´ایع در آی ´ازی م ´ک ف CondensateتStabilizationی´ا تث´بیت میعان´ات گ´ازی گفت´ه می ش´ود، این عملی´ات ب´ه س´ه دلی´ل انج´ام ،

می شود:

32

ح´ذف هی´درروکربنهای س´بک وقاب´ل تبخ´یر )عناص´ر ف´رار( و ی´ا ب´ه عب´ارتی دیگ´ر.1 از جری´ان هی´دروکربنیLPGبازیافت متان، اتان، پروپان و تاحدود زیادی بوت´ان ی´ا

مایع )میعانات گازی( می باشد.Reidکاهش فشار بخار سیال و رساندن آن ب´ه ی´ک ).2 Vapor Pressure ´)RVP

معین به عنوان یک مشخصه فنی، به گ´ونه ای ک´ه بت´وان از دو ف´ازی ش´دن س´یالجلوگیری به عمل آید.

RVP روش خاص´ی ب´رای مش´خص ک´ردن ن´وع برش´های هی´دروکربنی اس´ت، در روش Reid oCسیال هیدروکربنی در یک محفظه با فشار متغیر ق´رار می گ´یرد و ت´ا دم´ای ح´رارت۸/۳۷

س´یال راRVPداده می شود، پس از مدتی فشار باالی این سیال ثابت می گرددکه این فش´ار، ´ا ف´ازRVPمشخص می کند. به عبارت دیگر را می توان به عنوان فشار بخار سیال در تعادل ب

، که کمتر از فشار محیط می باشد تعریف کرد به گونه ایoC ۸/۳۷( oF 100مایع در دمای ) در فص´ولRVPکه در شرایط انتقال و نگهداری در ناحیه تک ف´ازی م´ایع ق´رار گ´یرد. م´یزان

´اوت ´دروکربنی متف گرم و سرد سال به علت تغییر در مقدار ترکیبات تشکیل دهنده جریان هیpsiaخواه´د ب´ود این م´یزان ب´رای فص´ل زمس´تان ح´دود و ب´رای فص´ل تابس´تان ح´دود۱۲

psia می باشد. ۱۰

ppmwکاهش میزان آب همراه با میعانات ب´ه کم´تر از .3 و ح´ذف مرکاپت´ان و۵۰۰ عناصراسیدی از سیال )البته قابل ذکر است که میعانات گازی ب´ه ص´ورت ط´بیعی

´ادیرخیلی کمی از ,H2S 2ح´اوی مق COازی´ ´دروکربنی گ ´ان هی ´ه جری نس´بت بمی باشند)

روشهای تثبیت میعانات گازی عمده ترین روشهایی که برای تثبیت میعانات گازی اس´تفاده می ش´وند عبارت ان´داز جداس´ازی

Flashبراساس ایجاد ش´رایط تع´ادل ف´ازی بین بخ´ار وم´ایع ) Vaporizationو جداس´ازی ) (.Stabilization by Fractionبرپایه اختالف نقطه جوش هیدروکربنها)

Flash Vaporization: در این روش، تثبیت میعانات گازی براثر عمل تفکیک عناص´ر ف´رار از هی´دروکربنهای س´نگینتر

Flashبراساس تعادل فازی بین بخار و مایع در یک سری Tank تارسیدن به ی´ک RVPمعین ´انSlugcatcherصورت می پذیرد. پس از جداسازی جریان مایع از جریان گ´ازی درون ، جری

مایع ب´رای عم´ل تفکی´ک میعان´ات گ´ازی از آب و محلولک´ه ب´ه منظ´ور جلوگ´یری از یخ زدگی جریان گاز به خطوط لوله تزریق می شودو گازه´ای باقیمان´ده وارد ی´ک جداکنن´ده س´ه ف´ازی می شود. جریان هیدروکربنی مایع )میعانات گازی( جداشده، که در اثر افت فش´ار ناگه´انی ب´ا

Flashعبوراز یک شیر فشار شکن به صورت دو ف´ازی در آم´ده، وارد اولین Tankمی ش´ود سپس عمل تفکیک دو فاز بر اساس تعادل فازی بین بخار و مایع در دما و فشار نهایی جریان،

صورت می پذیرد. بدین گونه می توان عناصر فرار را از جریان اصلی مایعFlash Tankدرون تان´ک بع´دیFlashحذف نمود. جریان مایع خروجی برای جداکردن عناصر سبک بیش´تر، وارد

معین تکرارRVPکه در فشار پایین تری عمل می کند می شود و این عملیات تا رسیدن به یک ´االی Flashمی گ´ردد. جریانه´ای گ´ازی ج´دا ش´ده از ب Tankه´ا ک´ه ش´امل عناص´ر س´بک

هیدروکربنی می باشد پس از تامین فشار در کمپرسورها به سیستم فراورش´ی گ´از فرس´تاده می شود و جریان آب و محلول گالیکول جدا ش´ده از جداکنن´ده س´ه ف´ازی ب´ه منظ´ور احی´ای

33

MEGگالیکول به واحد Recoveryارسال می ش´ود همچ´نین ب´ه عن´وان ی´ک مشخص´ه ف´نی باشد. ppmw ۵۰۰میزان آب همراه با میعانات گازی تثبیت شده نبایستی بیشتر از

Stabilization by Fraction´اس اختالف در در این روش جدایش عناصر سبک و قابل تبخیر از هیدروکربنهای سنگین براس نقط´ه ج´وش هی´دروکربنها ص´ورت می پ´ذیرد. این سیس´تم از ی´ک جداکنن´ده س´ه ف´ازی ک´ه

Stabilizer Feed Drumنیز نامیده می شود، یک برج تثبیت کننده Stabilizing (Towerکه در پ´ایین ب´رج، ی´کReboilerمی تواند به صورت سینی دار و یا پر شده از پکینگ باشد(، ی´ک

( در باالی برج ویکسری مبدلهای حرارتی و پمپها تشکیل شده است.Condenserخنک کننده )´ات گ´ازی،Slugcatcherجریان مایع جداشده از جریان اصلی گاز در قسمت که شامل میعان

آب و گالیکول می باشد به یک جداکننده سه فازی ارسال می گردد وجریان هیدروکربنی پس ازStabilizerتفکیک به عنوان خوراک اصلی به قسمت ب´االی ب´رج تث´بیت Columnفرس´تاده

´از ´رژی بین دو ف می شود. این برج به گونه ای است که فضا و زمان الزم برای تبادل جرم و ان مایع و بخار را ف´راهم می کن´د. چنانچ´ه ب´رج از ن´وع س´ینی دار باش´د، س´ینیهای ب´االی س´ینی خوراک، نقش تقطیری و سینیهای زیر سینی خوراک نقش جداسازی و ی´ا دف´ع هی´دروکربنهای

در این سیس´تم ب´ه گ´ونه ایReboilerناپایدار و سبک را از جری´ان هی´دروکربنی دارد. دم´ای ´ان تنظیم شده که سبکترین هیدروکربن در قسمت تحتانی برج )به عنوان جریان محصول( پنت و سنگین ترین هیدروکربن درجریان گازی باالی برج، بوتان باشد. جریان خروجی پایین برج بعد از تبادل انرژی با جریان خوراک ورودی و رس´یدن ب´ه دم´ا و فش´ار معین ب´ه عن´وان محص´ول نهایی تثبیت شده، شناخته می شود. قسمتی از جریان بخار باالی برج که پس از تبادل حرارتی در قسمت خنک کننده به صورت مایع در آمده برای تنظیم دم´ای جری´ان ب´االی ب´رج و کن´ترل

به برج برگشت داده می شود و بخ´ارات ب´اقی مان´ده بع´د ازRefluxخلوص جریان به عنوان ´دتا ´ه عم´ ´بک ک´ ´دروکربنی س´ ´ان هی´ ´وان جری´ ´ه عن´ ´ده ب´ ´ک کنن´ ´رارتی در خن´ ´ادل ح´ تب´

می باشد به سیستم فراورشی گاز فرس´تاده می ش´ود. قاب´ل بوتانو پروپان ،اتان ،متان شامل ذکر است که جریان هیدروکربنی قبل از ورود به برج ابتدا نم´ک زدایی ش´ده و ب´ا اس´تفاده از انرژی جریانهای گرم در مبدل های حرارتی افزایش دما پیدا می کن´د. ناگفت´ه نمان´د ک´ه جری´ان

C که اکثرا شامل Debutanizerخروجی از پایین برج +می باشد، می تواند به عنوان جریان۵´ه روش۴خوراک دوم وارد برج تثبیت گردد. شکل یک سیستم ساده از تثبیت میعانات گازی ب

Fraction نشان می دهد. با مقایس´ه بین این دو روش می ت´وان گفت: روشFractionنس´بت معین، دقیق تر و از لحاظ اقتصادی به صرفه می باشدRVPبه روش قبل برای رسیدن به یک

متداول بوده.Flash Vaporizationولی در گذشته به دلیل سادگی کار عمدتا روش انواع پالستیک ها ، خواص و کاربرد آنها

موادی هستند جامد و پایدار با منشاء نفت و گاز که امروز جانشین بسیار مناسبی برای چوب می باشد که (C2 H4و فلز و شیشه و سرامیک ها می باشند. منشاء اصلی پالستیک اتیلن )

خود از اتان و پروپان تشکیل می شود.طبقه بندی پالستیک ها در مهمترین تقسیم بندی به دو گروه اصلی تقسیم می شوند:

یعنی پالستیک هایی که در اثرترموپالست ها )پالستیک های گرما نرم ( : الف( حرارت نرم شده و در اثر از دست دادن حرارت سخت می شود؛ مثل: نایلون.

منظور پالستیک هایی که برای اولین بارترموست ها )پالستیک های گرما سخت( : ب( در اثر حرارت شکل پودری آنها به قطعه ای یک پارچه تبدیل می شود. اما این قطعه دیگر

هرگز توسط گرما ذوب نخواهد شد؛ مانند: مالمین، باکالیت. )به علت وجود پیوند های عرضیو شبکۀ� سه بعدی(

ترموپالست ها مواد پالستیکی هستند که توسط حرارت به مایع تبدیل می شوند، پس از شکل گیری و حذف

34

گرما شکل نهایی خود را می یابند و هر چند بار که بخواهیم می توانیم آن را بارها ذوب کردهخانواده ای می باشند.10و تغییر فرم داد. ترموپالست ها دارای مجموعۀ�

که از هر خانواده مهمترین عضوها را به اختصار توضیح داده ایم:پلی الفین ها

( : پالستیکی است ارزان و سبک که مصارف بسیار زیادی دارد.PEالف( پالستیک پلی اتیلن ) یک نوع از آن که با وزن مولکولی زیاد تولید می شود دارای سختی باالیی بوده و در برابر

سایش مقاوم است و در ساخت قطعات اتصال زانو و پزشکی کاربرد دارد. همچنین تولید فیلم، صنعت بسته بندی، پوشش کاغذ، لوازم آشپزخانه، آزمایشگاه، اسباب بازی، انواع ظروف بادی و تزریقی و ظروف مقاوم در برابر مواد شیمیایی خورنده نظیر

( کاربرد دارد.NH3( و آمونیاک )HFاسید فلوئویدریک ) % دوده2برای افزایش مقاومت پلی اتیلن در مقابل هوازدگی و اشعۀ� ماوراء بنفش معموال

به آن اضافه می کنند. ( : سبک ترین پالستیک تولید شده می باشد که خواص آن شبیهPPب( پالستیک پلی پروپیلن )

پلی اتیلن بوده اما سخت و دمای نرم شدن آن بیشتر است.پلیمرهای وینیلی

کهP.V.C( : در دو نوع عمده تولید می شود؛ نوع غیر نرم P.V.Cالف( پلی ونیل کلراید ) سخت و شکننده بوده و مقاومت آن در برابر ضربه کم است؛ مانند: انواع لوله ها و اتصاالت

P.V.Cپالستیکی مورد استفاده در ساختمان و یا ورق های خشک نوع نرم آن که بر اثر افزودن مواد نرم کننده، نرم و ارتجاعی شده است و در تولید انواع شیلنگ، پرده حمام، بارانی و فیلم های بسته بندی مناسب است. )ماده نرم کننده = دی

اکتیل فتاالت( ( : همان چسب مصرفی معروف که در ساخت لوازم خانگیP.V.Aب( پلی ونیل استات )

استفاده می شود. ( : چسبی است که در چسباندن شیشه های ایمنی خودرو هاP.V.Bج( پلی وینیل بوتیرال )

استفاده می شود.پلی وینیل کلراید

به صورت کوپلیمر در آوریم،P.V.C درصد 50- 30پالستیکی سخت است که اگر آنرا با محصول پالستیکی کامال نرم و انعطاف پذیر بدست می آید که آن را \"ساران\" نامیده اند، و

در برابر بخار آب و گازها کامال نفوذ ناپذیر است.پلیمرهای فلئوردار

با افزودن یک یا چند اتم فلوئور به مولکول \"وینیل\" پالستیک هایی نسوز، مقاوم در برابر حالل ها و مقاوم در برابر عوامل جوی و ماوراء بنفش ایجاد می شود. )برخالف پلیمرهای

تکراردار( ( : پالستیکی دارای ویژگی های عالی، مقاومت کششی باال وP.V.Fالف( پلی وینیل فلوراید )

مقاوم در برابر دما و سایش. ( : به نام تفلون مشهور است و ماده ای کدر رنگ است کهP.T.F.Eب( پلی تترا فلورواتیلن )

درجه سانتی گراد حرارت را بخوبی تحمل نموده. ظریب اصطحکاک آن بسیار260تا دمای پایین بوده و در برابر عوامل شیمیایی خورنده، کامال مفاوم است؛ کاربرد : پوشش ظروف

آشپزخانه و واشرهای لوله کشی. : کوپلیمری سخت و چقر که از آن برای لوله کشی پساب و فاضالب، دستۀ� ابزار وA.B.Sج(

پایه مبلمان استفاده می شود.پلی استایرن

پالستیکی روشن، سخت و شکننده است که از آن اسفنج )استایروفوم( تهیه کرده که دارای وزن حجمی کمی بوده و عایق مناسبی به حساب می آید و به علت محبوس شدن گازها در آن ضریب هدایت حرارتی پایین داشته و در صنایع عایق ساختمانی یا صنایع برودتی )یخچال

ها و سرد خانه ها( کاربرد دارد.پالستیک های آکریلیکی

نام تجاری آنها \"پالکسی گالس\" یا \"لوسیت\" می باشد. شفاف بوده و بهتر از شیشه نور را از خود عبور می دهد و از آن در ساخت تابلوی عالئم، چراغ عقب اتومبیل استفاده می

35

شود. مقاومت آن در برابر اشعۀ� ماوراء بنفش خوب اما در برابر خراش و سایش ضعیفاست.

نایلون )پلی آمید( به گروهی از پلیمرها اطالق می گردد که در مونومر آنها نیتروژن وجود دارد. نایلون ها

ساختمانی شبیه پلیمرهای پروتئینی داشته همچنیندارای استحکام باال. مقاومت به سایش خوب بوده و به علت ظریب استحکاک پایین در قطعات درگیر ماشین )دنده ها( ساچمه ها

و ... کاربرد دارند. نایلون ها همچنین در تولید الیاف مصنوعی استفاده می شوند. )انواع% وزن خود رطوبت جذب نمایند.8البسه و جوراب( و می تواند تا

پلی فرمالدئید )استال( با نام تجاری \"درلین\" تولید و عرضه شده و از آن چرخدنده و برنه ماشین های صنعتی را

می سازند.پلی کربنات

ماده ای شفاف، چقر، مقاوم به حرارت دارای ثبات ابعاد؛ کار آن در تولید کاله های ایمنیسخت، پیچ و مهره و پرۀ� پمپ استفاده می شود.

پلی سولفان ها دارای سختی و چقری بوده ودر برابر حرارت مقاومند و ضد شعله بوده به نحوی که بخوبی

خود شعله را خاموش می کنند.ترموست ها

ترموست ها پالستیک هایی هستند که پس از پخت و شکل گیری، دیگر نمی توان با استفاده از حرارت شکل آنها را تغیر داد. ترموست ها دارای سختی باال، سفتی، مقاومت در برابر

حرارت و حالل های شیمیایی و مقاومت الکتریکی باالیی هستند. ترموست ها بر خالف ترموپالست ها از لحاظ شیمیایی پایدار نبوده و فعالند و با گذشت زمان در آنها اتصاالت عرضی ایجاد می شود. معموال به ترموست ها مواد افزودنی از جمله : خاک اره، خاک رس، خاک چینی و الیاف پنبه اضافه می کنند. ترموست ها معموال شکننده هستند

اما الستیک با آنکه یک ترموست می باشد به علت وجود اتصاالت عرضی در مولکول های زنجیره ای آن که به آن \"ولگانیزه\" می گویند و عامل ایجاد اتصال آن گوگرد است؛ شکننده

نبوده و آوای حرکت داشته و کامال ارتجاعی است.رزین های فرمالدئیدی

از سخت ترین مواد پالستیکی بوده که همگی شکننده می باشند. ( : از اولین و ارزانترین رزین های مصنوعی به شمار می رود. نامP.Fالف( فنل فرمالدئید )

تجاری آن \"باکالیت\" است که در تولید کلید، پریز، پایه المپ، پیچ رادیو، لنت ترمز، زیرسیگاری و نیز به عنوان چسب جهت تخته چند الیه کاربرد دارد.

دارد.P.F( : کاربردی شبیه U.Fب( اوره فرمالدئید ) ( : پالستیکی سخت و مقاوم که از آن در تهیه ظروف غذا خوریM.Fج( مالمین فرمالدئید )

آشپزخانه استفاده می شود.پلی استرها

از واکنش بین الکل و اسید تولید شده به صورت اشباع شده و اشباع نشده )آلکید= الکل + اسید( وجود دارند \"داکرون\" و \"ترلین\" دو نوع از الیاف مهم پلی استرها هستند که در

صنایع نساجی کاربرد دارند.پلی استرها گاه در قطعات تقویت شده با پشم شیشه که به نام \"فایبر گالس\" مشهورند )

GRP،کاربرد داشته و محصوالتی از جمله پالل های ساختمانی، بدنه تجهیزات حمل و نقل ) قایق و کشتی سازی، وان حمام، لوله، مخازن، کابین تراکتور و ... کاربرد دارند.

اپوکسی ها چسبندگی رزین های اپوکسی در بیشتر سطوح بسیار خوب بوده، و در برابر خوردگی مقاوم می باشد در صنعت برق از اپوکسی ها برای محافظت قطعات و عایق های الکتریی استفاده

می کنند.خواص )مزایای( پالستیک ها

وزن آلومینیم( لذا در حمل و نقل کاربرد دارند.2/1- سبک می باشند ) 1

36

- عایق حرارتی و الکتریکی خیلی خوبی هستند.2- در برابر حالل های شیمییایی مقاومند.3- برخی از آنها شفاف هستند )آکریلیک ها( لذا جانشین مناسبی برای شیشه است.4 - بهداشتی می باشند )قارچ ها و کپک ها نمی توانند به آن اثر کنند( استفاده وسیع در5

تجهیزات پزشکی.- قابلیت تکثیر فراوان دارد و می توان خود رنگ باشند.6- مقاومت برابر شرایط جوی.7- ارزانی و قابلیت شکل پذیری فوق العاده.8

اصالح خواص در پالستیک ها از قابلیت های دیگر پالستیک ها این است که می توان خواص آنها را بهبود بخشید. )به تناسب

کارایی که دارند( افزودنی های مهم پالستیک عبارتند از: - نرم کننده ها که سه وظیفۀ� مهم دارند، کمک به ذوب سریعتر مواد، سهولت در حرکت1

مواد در دستگاه تولید و جلوگیری از چسبیدن پالستیک به دیوارۀ� دستگاه یا قالب. - فیلترها )پرکننده ها( : اوال موجب کاهش قیمت پالستیک می شوند، ثانیا خصوصیت2

فیزیکی و مکانیکی را افزایش می دهند؛ مانند: کربنات کلسیم یا کربنات پتاسیم.- پیگمنت ها : مهمترین وظیفۀ� آنها خودرنگ نمودن پالستیک هاست.3 - مواد ضد اکسید )آنتی اکسیدانت( : که پلیمرها را در برابر اکسید شدن حاصل از حرارت،4

نور، هوا و غیره محافظت می کند.- کاهش دهنده اشتعال.5- مواد ضد الکتریسته ساکن.6

از ترکیب روغنهای پایه و ادتیوها )افزودنیها( بدست می آید. روغن های پایه روغن روغن موتور استفاده شده در تولید روغن موتور ها انواع مختلفی دارند و میتوان آنها را به پنج گروه دس´ته

مثال روغن پای´ه اس´تفاده ش´ده در تولی´دMineralبندی کرد. روغن های پای´ه مع´دنی )می´نرال روغن موت´ور موتوس´ل فالی از ن´وع مع´دنی میباش´د(، روغن ه´ای پای´ه س´نتتیک )روغن ه´ای

5W-40, روغن پای´´ه روغن موت´´ور موتوس´´ل syntheticمص´´نوعی SNاز ن´´وع س´´ینتتیک ک´ه ترکی´بی از روغنه´ای پای´ه مع´دنی وsemi-syntheticمیباشد(، روغن های نیمه س´نتتیک )

10W-40روغنهای سنتتیک هستند مثال روغن پایه موتوسل SM،)از نوع نیمه س´ننتیک اس´ت بهین´ه  که به روغن های پای´ه نس´ل جدی´د معروفن´د و ب´ه ن´وعی ازGIII)3روغن های پایه گروه

روغن های پایه معدنی بدست میآیند و در تولید روغن موت´ور ه´ای جدی´د از آنه´ا اس´تفادهسازی میشود( و آخرین گروه نیز روغن های پای´ه تص´فیه ای هس´تند ک´ه در ای´ران جهت تولی´د روغن موتورهای مونوگرید و روغن های با سطح کیفیت پایین استفاده میش´ود در حالیک´ه روغن ه´ای

ایاالت متح´ده پایه تصفیه دوم همانند آهنهای قراضه بوده و در کشورهای فوق صنعتی از قبیل خوراک اصلی شرکتهای تولید کننده روغن موت´ور میباش´ند، در کش´ور م´ا ب´دلیل پ´ایین آمریکا

بودن دانش ف´رآوری روغن ه´ای پای´ه تص´فیه، جهت تولی´د روغن ه´ای موت´ور ب´ا کیفیت ب´اال از بدست میاید، اس´تفاده نفت خام روغن های پایه تصفیه اول یا همان پاالیشگاهی که از فرآوری

در کشور ما ضعیف3میشود. ضمنا دانش تولید روغن های پایه سنتتیک و روغن های پایه گروه بوده یا هنوز بومی نشده است لذا این نوع روغن های پایه معم´وال از کش´ورهای خ´ارجی وارد

میشود. روغن های پایه به تنهایی توان´ایی مح´افظت از قطع´ات موت´ور و انج´ام عملی´ات در موت´ور را

1500ندارند و اگر فرض ک´نیم ک´ه روغن موت´ور فق´ط روغن پای´ه باش´د، ک´ارایی آن بیش از مختلفی اخ´تراع م´واد اف´زودنی کیلومتر نبوده و بایس´تی آن را زود ب´ه زود تع´ویض نم´ود ل´ذا

گردید که به روغنهای پایه اضافه ش´ده و س´بب بهب´ود ک´ارایی روغن موت´ور میش´ود . میت´وان در تولی´د ش´امپو ب´وده و و افزودنیه´ا ش´امل زرده تخم م´رغ گفت که روغن ه´ای پای´ه همانند

´ور ویتامینها ، نرم کننده ها ، ضدشوره ها، مواد پروتئینی و کف کننده ها میباشد.لذا روغن موت به معنی ترکیبی از روغنهای پایه و بسته اف´زودنی ویژه´ای میباش´د ک´ه س´بب بهب´ود عملک´رد

موتور میشود.

37

مواد افزودنی روغن موتور انواع مختلفی داشته و متناسب با افزایش تع´داد م´واد اف´زودنی ، میزان کیفیت ک´ارایی روغن موتوره´ا اف´زایش می یاب´د. پ´اک کنن´دهها، معل´ق کنن´دهها، م´واد ضدزنگ، مواد ضد سایش، مواد ضدفرسایش موتور، مواد ض´د ک´ف، م´واد خن´ک کنن´ده و.. از´ور جمله مهمترین مواد افزودنی هستند که به روغن های موتور افزوده میشود، یک روغن موت خوب بایستی از تمام افزودنیهای بهینه استفاده نماید تا نیاز به مکمله´ای روغن ک´اهش یاب´د و

توصیه میشود تاحدامکان از مصرف مکملهای روغن موتور استفاده نشود. روغن موتورها از نظر میزان مواد افزودنی و نوع آن براساس سطح کیفی و استاندارد جهانی

APIموسسه نفت آمریکاس´ت دس´ته بن´دی میش´وند. دراین دس´ته بن´دی عالمت اختصاری  که ب´ه مع´نیS=Stationروغن موتورها ابتدا به نوع روغن های سواری ک´ه ب´ا عالمت اختص´اری

سواری ی´ا ب´نزین س´وز، و روغن موتوره´ای دی´زل ی´ا گازوئی´ل س´وز ک´ه ب´ا عالمت اختص´اریC=Commercialتقسیم بندی میشود، پس از آنکه مشخص شد این روغن موتور متناسب با

چه نوع سوختی است، از حروف التینی استفاده میشود که بیان میکند س´طح کیفی این روغنAPIختم میشود.ب´ه این ت´رتیبN شروع و تاکنون به Aموتور چقدر است. این حروف از SA,

API SB, …, API SL, API SM, API SN که سطح کیفی API SNبیشتر و باالتر از روغن موتورهای دیگر است. در زمینه روغن موتور های دیزل هم مس´ئله ب´ه این ص´ورت میباش´د و

APIروغ موتور CI-4 سطح کیفیت بیش´تری از س´طح کیفی CH4 و س´طح کیفیAPI CF-4 دارد.

واح´دهای روغن م´اده اولیه در خأل ب´رش روغ´نی اس´ت ک´ه بعن´وان تقطیر یکی از محصوالت سازی وارد پاالیشگاه می گردد. این برش روغنی تحت یک س´ری عملی´ات پ´االیش و ب´ه روغن

پایه تبدیل می گردد.

مراحل پاالیش برش روغنی در پاالیشگاه بعنوان ماده اولیه واح´د روغن س´ازی برش روغنی در پاالیشگاه های تولیدکننده روغن موتور،

به واحد استخراج با فورفورال فرستاده می شود که در آنجا م´واد آروماتی´ک و ن´یز م´وادی ک´ه حاوی ترکیبات حلقوی غ´یر اش´باع )بنزی´نی( اس´ت، از آن زدوده می ش´ود. رفینت حاص´ل ک´ه حاوی روغن می باشد، به واحد موم گیری با تولوئن و متی´ل اتی´ل کت´ون فرس´تاده می ش´ود ت´ا

آن جداسازی گردد. روغن موم گیری شده به واحد تصفیه نهایی(مومو واکس ) پارافین انواعتوسط هیدروژن ارسال می گردد تا روغن پایه نهایی حاصل شود.

ویژگی های فیزیکی روغنگرانروی

مقاومتی که یک روغن نسبت ب´ه ج´اری ش´دن بعلت اص´طکاک داخلی مولکوله´ای آن از خ´ود´یر گرانروی نشان می دهد، )ویسکوزیته( نامیده می شود. گرانروی روغن با تغییر دمای آن، تغی

می کن´د و ه´ر چ´ه روغن گرم´تر ش´ود گران´روی آن کم´تر می گ´ردد. از این رو هم´واره بای´د´روی روغن اندازه گیری گرانروی همراه با دمایی که گرانروی در آن دما شده، قید گردد. گران

ان´دازه گ´یری می ش´ود. در موتوره´ای ق´دیمی، درج´ه س´انتی گ´راد ۱۰۰ و۴۰معموال در دمای بدلیل ساختار خاص قطعات موتور و فاصله زیاد بین قطعات نسبت به موتوره´ای فعلی، ن´وع گرانروی روغن موتورها نیز بیشتر بوده ،مشاهده میگردد که در خودروه´ای ق´دیمی، اس´تفاده

در فصل گرم توصیه شده است.50از روغن موتور با ویسکوزیته مثال شاخص گرانروی

تغییر گرانروی با تغییرات دما را با شاخص گرانروی می سنجند. هر چه رقم شاخص گران´´روی´ر عکس. عمال ان ´د و ب روغنی بزرگتر باشد، در اثر تغییر دما گرانروی روغن کمتر تغییر می کن دسته از روغن موتور ه´ا ک´ه ش´اخص ویس´کوزیته ب´االتری دارن´د، ش´ل ت´ر ب´وده و در مقاب´ل

به´تری از خ´ود نش´ان میدهن´د بعن´وان مث´ال ش´اخص انعط´اف پ´ذیری تغییرات دمای محی´ط، میباشد.120 برابر API SMو SAE 10-40Wویسکوزیته روغن موتور موتوسل با درجه

38

نقطه ریزشنقطه ریزش، پایین ترین دمایی است که روغن در آن هنوز سیال است و جاری می شود.

نقطه اشتعال باالترین دمایی است که در آن، روغن به اندازه ک´افی ب´ه بخ´ار تب´دیل می ش´ود و ب´ا ه´وا ی´ک مخلوط قابل اشتعال می سازد، به طوری که با نزدیک کردن شعله آتش، در یک لحظه مشتعل و سپس خاموش گردد. این آزمون برای اندازه گیری م´یزان آتش گ´یری و ف´رار ب´ودن روغن

درج´ه س´اتتی220 بیش از 20W-50صورت می گیرد.بعنوان مث´ال نقط´ه اش´تعال محص´ول گراد است.

روغن موتور

چون روغن پایه که از پاالیش نفت خام بدست می آید، هنوز ویژگیه´ای الزم ب´رای اس´تفاده در موتور خودروهای مدرن و ماشین آالت ص´نعتی را ب´ه ط´ور کام´ل دارا نیس´ت، بس´ته ب´ه ن´وع وظیفه ای که از آن انتظار می رود، مواد افزودنی مختلف ب´ه آن اف´زوده می ش´ود ت´ا در روغن

مقاومت الزم برای شرایط سنگین کار، حرارت و فشار زیاد موتور به طور بهینه ایجاد شود. بنابراین در ابتدا با افزودن پلیمر ویسکوزیته روغن را به م´یزان الزم رس´انده و س´پس از ه´ر

یک از مواد ذیل به میزان الزم به منظور تأمین ویژگیهای مناسب افزوده می گردد.ازجمله مواد افزودنی عبارتند از:

۱پاک کننده ها و معلق کننده ها -۲بهبوددهنده شاخص گرانروی -۳مواد ضد اکسیداسیون -۴مواد ضد سائیدگی -۵مواد ضد کف -۶زنگ زدگی - مواد ضد خوردگی و ضد۷نقطه ریزش - مواد پایین آورنده