مجله اقتصادی

65- 88، صفحات 1394 اسفندو بهمن، 12و 11های شماره

مدرن المللی بینتجارت های نظریهمروری بر

سرائی مهدی فیل

ی حسابداریادانشگاه آزاد، گروه حسابداری، بجنورد، ایران و دانشجوی دکترعلمی عضو هیئتfilsaraei@yahoo.com

مریم ملکندهی

رارشد دانشگاه آزاد نیشابو دانشجوی کارشناسیm.malekandehi@gmail.com

ــه ــیا در ده ــرق آس ــورهای ش ــت کش ــداوم موفقی ــا ت ــ 70ب ــرق یالدیم ــوب ش ــورهای جن ــز کش و نی

ــه ــیا در ده ــ 80آس ــوی یالدی،م ــت الگ ــا سیاس ــه ب ــد صــادرات در مقایس ــای واردات رش بســیاری هایــن مقالــه، . جلــب کــرد ، توجــه بســیاری را بــه خــود کشــورهای آمریکــای التــین و آفریقــا ازــهبر ــی نظریـ ــرن خـ ــعه در قـ ــال توسـ ــاد در حـ ــه اقتصـ ــارت در زمینـ ــد و تجـ ــای رشـ ــا 18هـ 20تـ

. را مورد بررسی قرار خواهد داد میالدی

.، اقتصاد در حال رشدالمللی بینالمللی، اقتصاد های تجارت بین رشد اقتصادی، نظریه :کلیدی های واژه

مقدمه. 1ــ 4طـــی موتـــور رشـــد اقتصـــادی در عنـــوان بـــه) اتصـــادر(ش تجـــارت و داد و ســـتد دهـــه اخیـــر، نقـــو ــه کشـ ــق نظریـ ــعه از طریـ ــال توسـ ــط رهای در حـ ــادی کالســـیک توسـ ــای اقتصـ ــمیتهـ و 1آدام اسـ

ــاردو ــد ریکـ ــرن 2دیویـ ــیالدی 18در قـ ــد مـ ــی شـ ــان. بررسـ ــه همـ ــور کـ ــان طـ ــمیت بیـ آدام اســـین ــارت بـ ــرد، تجـ ــازار و کـ ــدازه بـ ــزایش انـ ــادی، افـ ــائز اهمیتـــی در رشـــد اقتصـ الملـــل نقـــش حـ

ز دیویـــد ریکـــاردو نیـــ .ســـازی، بـــر عهـــده دارد منـــدی از تقســـیم نیـــروی کـــار و تخصصـــی بهـــرهــوژی ــود در تکنولـ ــر اختالفـــات موجـ ــد بـ ــای تولیـ ــدها و هـ ــه فراینـ ــتیابی بـ ــابتی و دسـ ــای رقـ ، مزایـ

نفــر بــر ایــن بــاور بودنــد کــه هــر دو لحــا بــا ایــن . هــای تولیــد گســترده تمرکــز داشــت روشــب ــارت موجـ ــیتجـ ــ تخصصـ ــد محصـ ــدن تولیـ ــزایش والت ارزانشـ ــور و افـ ــک کشـ ــر در یـ تـ

ســازی برخــی عوامــل و عبــارت بهترکیفیــت هــر کــاال بــه بهینــه بــه .منــابع حاصــل خواهــد شــد 1 . Adam Smith 2 . David Ricardo

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

12 و 11های شماره سال پانزدهم مجله اقتصادی 66

هـــر کشـــور دارای مزیـــت رقـــابتی در تولیـــد یـــک بـــر ایـــن اســـاس .فنـــاوری تولیـــد بســـتگی دارد .دیگری خواهد بود همحصول، نسبت ب

و ارتبـــاط الملـــل بـــینتجـــارت هـــای نظریـــهطـــور مختصـــر، مـــروری بـــر ایـــن مقالـــه بـــه :ها عبارتند از این نظریه. میان تجارت و رشد اقتصادی خواهد داشت

1اوهلین-هکشر نظریه -

2نظریه مبتنی برصادرات -

3نظریه سیکل و چرخه تولید و نظریه تقاضای لیندر - 4نظریه علیت تجمعی -

5زاد نظریه رشد درون -

6نظریه تجارت نوین -

.د شدنسیر خواهکه هر یک در ادامه تف

اوهلین-هکشر 7)موجودی عوامل(نظریه برخورداری از عوامل .1.1ــر ــه هکشـ ــارت - نظریـ ــی تجـ ــه بررسـ ــین بـ ــیناوهلـ ــل بـ ــه الملـ ــین دهـ ــاره )1920–1980(بـ دارداشـکنـــد صـــادرات کشـــور بـــه برخـــورداری از منـــابعش کـــه همـــان نیـــروی کـــار و و بیـــان مـــی

تـــوان اقـــالم و ی نیـــروی کـــار مـــی بـــا توجـــه بـــه فراوانـــ . ســـرمایه اســـت، بســـتگی دارد ــایین ــا قیمـــــت پـــ ــددی را بـــ ــای متعـــ ــورها کاالهـــ ــایر کشـــ ــر از ســـ ــرد تـــ ــادر کـــ . صـــ

تواننـــد کاالهـــای بیشـــتری را مـــی فـــراوانحال،کشـــورهای دارای نیـــروی کـــاری در عـــین . تر از سایر کشورها صادر نمایند با قیمت مناسب

ــایان ذکـــر اســـت کـــه اخـــتالف میـــان مـــدل ریکاردیـــان و هکشـــر اوهلـــین مربـــوط -شـرده اوهلــین چنــین فــرض کــ -هکشــر مــدل . هــای تولیــدی بــین کشــورها اســت فنــاوری هبــ

ــت ــی در اولویـ ــیچ اختالفـ ــه هـ ــدارد کـ ــود نـ ــورها وجـ ــان کشـ ــدی میـ ــاس، .بنـ ــن اسـ ــر ایـ بـــف ــورهای مختلــ ــز برخوردار کشــ ــی نیــ ــابع مختلفــ ــودی منــ ــداز موجــ ــر نــ ــن امــ ــه ایــ کــ

. گذارد می ثیرتأ بر تعادل قیمتی و تولید در هر دو کشور

1 . Heckscher-Ohlin 2 . Export base Theory 3 . Productcycle Theory and Linder’s Theory of Representative Demand 4 . Cumulative Causation Theory 5 . Endogenous Growth 6 . New Trade Theory 7 . Factor Endowment

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

67 مدرن المللی بینتجارت های نظریهمروری بر

: فرضیه وجود دارد که عبارتند از 6اوهلین، -در تحلیل تئوری هکشر معموالً

نقل و موانع تجارت و های حمل نبود هزینه -

رقابت کامل در بازار عامل و بازار کاال -

.ندتمام تولیدات با یکدیگر یکسان -

.ند دت فاکتورهای مختلفی برخوردارز شکاالها ا با توجه به نوع تولید -

.اما بین دو کشور یکسانند استتوابع تولید بین هر کاال متفاوت -

.عملکرد در هر دو کشور یکسان است - :مهم مطرح شده همچون 1قضیه 4 ،اوهلین -هکشر در مدل عالوه بر این

قضیه برابرسازى قیمت عوامل -

2ساموئلسن -قضیه استالپر -

3قضیه ریپچینسکی -

اوهلین -هکشر قضیه -

ــ ــه قضـ ــرح مـــی 3و 2یه اگرچـ ــدل را شـ ــای مـ ــان متغیرهـ ــورد روابـــط میـ ــا مـ ــد امـ ،4و 1دهنـ .اند تنها برخی نتایج مهم در این مدل را بیان کرده

4قضیه برابرسازى قیمت عوامل .1- 1-1ــاس ــر اسـ ــوند، بـ ــدل شـ ــه رد و بـ ــورها آزادانـ ــان کشـ ــد در میـ ــل تولیـ ــر عوامـ ــیه اگـ ــن قضـ ایـ

ــان خو ــورها یکسـ ــام کشـ ــل در تمـ ــت عوامـ ــه قیمـ ــوددر نتیجـ ــد بـ ــت . اهـ ــر قیمـ ــین اگـ همچنـکننــــده در تجــــارت آزاد یکســــان باشــــد، کاالهــــای خروجــــی بــــین کشــــورهای شــــرکت

تــوان کاالهـــا را یعنـــی مــی ، هــا برابـــر خواهــد بــود پــس قیمــت عوامــل ورودی نیـــز بــین آن . در هر کشور با دیگری جایگزین کرد

ــالی مــــی ــر مثــ ــه ذکــ ــون بــ ــردازیم اکنــ ــورهای دار . پــ ــارت در کشــ ــایی تجــ ای بازگشــــار ــراواننیـــروی کـ ــا نیـــروی ماننـــد فـ ــرتبط بـ ــزایش قیمـــت کاالهـــای مـ مکزیـــک باعـــث افـــده ــار گردی ــال ( ک ــرای مث ــاک ب ــت ) پوش ــده اس ــاک ش ــد پوش ــعه تولی ــه توس ــر ب ــر منج ــن ام ــه ای .ک

بـــا افـــزایش تقاضـــای پوشـــاک در بازارهـــای خـــارجی، تقاضـــای عوامـــل تولیـــد نیـــز در

1 . Theorem 2 . Stolper-Samuelson Theorem 3 . Rybczynski Theorem 4. Factor Price Equalisation Theorem

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

12 و 11های شماره سال پانزدهم مجله اقتصادی 68

ه بــه اینکـــه پوشــاک کـــاالیی مســـتلزم بــا توجـــ .یابنـــد بخــش پوشـــاک و البســه افـــزایش مــی نیــــروی کــــار اســــت، افــــزایش تقاضــــای نیــــروی کــــار در بــــازار عامــــل تعــــداد بــــاالی

ــرمایه ــزایش سـ ــار و افـ ــروی کـ ــذب نیـ ــث جـ ــک باعـ ــمکزیـ ــت هدشـ ــترده .اسـ ــنعت گسـ صـــی ــاک مـ ــد پوشـ ــوالد توانـ ــنایع فـ ــه صـ ــبت بـ ــازی، نسـ ــود سـ ــه خـ ــتری را بـ ــار بیشـ ــروی کـ نیـــد ــذب نمایـ ــروی. جـ ــه قیمـــت نیـ ــار بـ ــده کـ ــورت مزایـ ــوده صـ ــزایش قیمـــت ،ای بـ ــا افـ ــا بـ امـ

ــت ــد یافـ ــزل خواهـ ــرمایه تنـ ــبی سـ ــت نسـ ــبی آن قیمـ ــر دو . نسـ ــد در هـ ــل تولیـ ــه، عوامـ در نتیجـــیه ــازدهی حاشـ ــه تقلیـــل بـ ــر بـ ــوده و منجـ ــائز اهمیـــت بـ ــیار حـ ــرمایه بخـــش فـــوق بسـ و 1 ای سـ

.شود میافزایش نیروی کار در هر دو بخش کننـــدگان آمریکـــا تولیـــد بـــرای مثـــال 2یهحـــال، در کشـــورهای دارای ســـرما در عـــین

را المللــی بــینتــا بتواننــد تقاضــای هســتندای نظیــر فــوالد بــه فکــر تولیــد کاالهــای ســرمایه ــد ــرآورده نماینـ ــرمایه .بـ ــه سـ ــبت بـ ــان نسـ ــه همـ ــود بـ ــد شـ ــتری تولیـ ــوالد بیشـ ــدر فـ هرچقـ

در مجمـــوع، ایـــن . یابـــد و قیمـــت ســـرمایه افـــزایش مـــی اســـتبیشـــتری در تولیـــد نیـــاز ــار مـــیه بیـــان قضـــی ــا کمـــک تجـــارت آزاد هزینـــه کشـــورهای دارای نیـــروی کـ ،دارد کـــه بـ

همچنـــین اگـــر .یابـــد کـــاهش مـــی فـــراوانافـــزایش و هزینـــه کشـــورهای دارای ســـرمایه توجـــه بـــه تجـــارت آزاد قیمـــت عوامـــل ســـازی در کشـــور انجـــام نشـــود، بـــا هـــیچ تخصصـــی .عنوان عاملی مهم قلمداد خواهد شد در هر دو کشور به

، ایــــن قضــــیه در توافقنامــــه تجــــارت آزاد آمریکــــای 3گفتــــه ســــورانوویچ اســــاسر بــــــمالی ــ 4NAFTA شـ ــرار گرفتـ ــتفاده قـ ــادا و مکزیـــک مـــورد اسـ ــا، کانـ . اســـت همیـــان آمریکـــا ــارت آزاد یاعضـ ــه تجـ ــد کـ ــیم دارنـ ــن بـ ــمالی از ایـ ــای شـ ــارت آزاد آمریکـ ــه تجـ توافقنامـ

ــا م ــه بـ ــا در مقایسـ ــتمزدهای آمریکـ ــاهش دسـ ــث کـ ــا مکزیـــک باعـ ــبـ ــاهش ودکزیـــک شـ و کـ .دستمزد در این کشور ممکن است باعث افزایش دستمزدها در مکزیک شود

ــختی ــه سـ ــی بـ ــای واقعـ ــل در دنیـ ــت عوامـ ــازى قیمـ ــاهدهبرابرسـ ــی مشـ ــود مـ ــرای ؛شـ بـکــه اســتتــر مثــال هزینــه یــک ســاعت کــار در مکزیــک نســبت بــه آمریکــا بســیار پــایین

:دلیل آن عبارت است از اختالف در کیفیت عوامل -

1 . Decline in the Marginal Productivity of Capital

2. Capital-Abundant 3 . Suranovic 4 . The North American Free Trade Agreement

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

69 مدرن المللی بینتجارت های نظریهمروری بر

در تکنولوژی تولید در بین کشورهااختالف -

ــت - ــتالف در قیمــ ــوالت اخــ ــه محصــ ــورهایی کــ ــان کشــ ــی در میــ ــای خروجــ هــ .کنند مییکسانی تولید

ــود دارد ــتمزد وجــ ــار و دســ ــروی کــ ــازدهی نیــ ــان بــ ــت میــ ــاطی مثبــ ــع، ارتبــ .در واقــ جـــای برابرســازى قیمــت عوامـــل وری نیـــروی کــار بــه بنــابراین اگــر بتــوان بـــر اســاس بهــره

ــتم ــع دسـ ــایج واقـ ــه نتـ ــود، بـ ــیم نمـ ــه زدها را تنظـ ــت گرایانـ ــیای دسـ ــابیم مـ ــارت آزاد. یـ تجـــی ــان مـ ــا نشـ ــل بـ ــودی عوامـ ــتالف در موجـ ــاس اخـ ــر اسـ ــور بـ ــر کشـ ــین هـ ــارت بـ ــد تجـ دهـ

. متفاوت است کشورهادیگر

ساموئلسن -تئوری استالپر .2- 1-1ایـــن تئـــوری بیـــان دارد کـــه افـــزایش قیمـــت یـــک کـــاال منجـــر بـــه افـــزایش قیمـــت عوامـــل

.شده در آن صنعت و نیز کاهش قیمت سایر عوامل دیگر خواهد شد ادهاستفــا ــال مکزیـــک و آمریکـ ــه مثـ ــاره بـ ــال دوبـ ــازحـ ــی بـ ــردیم مـ ــه . گـ ــوافقیم کـ ــی مـ همگـ

و مکزیــــک نیــــز کشــــوری بــــا نیــــروی کــــار فــــراوانســــرمایه دارایآمریکــــا کشــــوری ر هـــر دوزمینـــه تجـــارت بلندمـــدت بـــین ایـــن دو کشـــور، قیمـــت کاالهـــا د در. هســـتند فـــراوان

نیـــروی کـــار در تعـــداد زیـــاد در واقـــع، قیمـــت نســـبی کاالهـــایی کـــه نیـــاز بـــه .یکســـان اســـت .یابند ای افزایش می و قیمت نسبی کاالهای سرمایه کاهش یابدآمریکا دارند باید

ــزایش ــث افـ ــور باعـ ــن دو کشـ ــان ایـ ــارت میـ ــه تجـ ــوق، پروسـ ــوری فـ ــه تئـ ــه بـ ــا توجـ بـــ عنـــوان فـــوالد بـــه در واقـــع. شـــود ارگران مـــیبـــازده مالکـــان ســـرمایه و کـــاهش دســـتمزد کـ

ــرمایه ــاالی سـ ــار کـ ــروی کـ ــد نیـ ــاک، نیازمنـ ــا و پوشـ ــراوانای در آمریکـ ــک فـ ــتنددر مکزیـ .هســـایین ــیار پـ ــه مکزیـــک بسـ ــبت بـ ــا نسـ ــوالد در آمریکـ ــبی فـ ــر قیمـــت نسـ ــرعکس اســـتتـ . و بـ اگر این دو کشور تجارت خود را از سر گیرند، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟

گیـــری تجـــارت و داد و ســـتد از ســـر دلیـــل قیمـــت نســـبی فـــوالد بـــه : آمریکـــا •زیـــرا فـــوالد کـــاالیی ،دهـــد کـــه ایـــن امـــر نـــرخ اجـــاره را افـــزایش مـــی یابـــد افـــزایش مـــی

.اما دستمزدها کاهش خواهند یافت استای سرمایه

ــکزمک • ــه : یــ ــوالد بــ ــبی فــ ــارت قیمــــت نســ ــرگیری تجــ ــاهش ،علــــت از ســ و کــــی ــزایش مـ ــاک افـ ــبی پوشـ ــت نسـ ــد قیمـ ــتمزدهای . یابـ ــزایش دسـ ــه افـ ــر بـ ــر منجـ ــن امـ ایـ

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

12 و 11های شماره سال پانزدهم مجله اقتصادی 70

امـــا نیـــاز دارد فـــراوانزیـــرا تولیـــد البســـه و پوشـــاک بـــه نیـــروی کـــار ؛شـــود کـــارگران مـــی .خواهد یافت کاهشنرخ اجاره حال در عین

تئوری ریپچینسکی .3- 1-1 داردها اشاره ها و خروجی ساموئلسن، این تئوری نیز به روابط میان موجودی -تئوری استالپرهمچون

بر این اساس، تغییر در موجودی . کند را در تجارت آزاد فرض می 1وجود اقتصاد باز کوچکو و افزایش موجودی یک عامل منجر به افزایش خروجی صنعت اردذبگتواند بر خروجی کاال اثر می

.و کاهش خروجی صنایع دیگر خواهد شد

اوهلین -هکشر تئوری .4- 1-1ــرمایه ــور سـ ــه کشـ ــان دارد کـ ــوری بیـ ــن تئـ ــیا ایـ ــرمایه ی مـ ــای سـ ــد کاالهـ ــود را توانـ ای خـ

ــادر ــدص ــی کن ــار م ــروی ک ــه نی ــی ب ــور متک ــار را و کش ــروی ک ــا نی ــرتبط ب ــای م ــد کااله توان .صادر کند

-هکشــــر آمریکــــا و مکزیــــک را در نظــــر بگیریــــد کــــه مطــــابق بــــا تئــــوری مجــــدداً

ــت ــین، از اولویــ ــد اوهلــ ــانی برخوردارنــ ــد یکســ ــابع تولیــ ــی و تــ ــای جمعــ ــتالف . هــ اخــ .شود می PPFدی منابع بین این دو کشور باعث بروز اختالفاتی در در موجو

1 . Small Open Economy

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

71 مدرن المللی بینتجارت های نظریهمروری بر

)2015تری دانگ الم، : خذأم(

میزان فراوانی عوامل از طریق قیمت عوامل .1 نمودار

هـــای یکســـان تولیـــد در هـــر دو کشـــور، بـــا توجـــه بـــه تئـــوری فـــوق و اســـتفاده از تکنولـــوژی . و نســـبت قیمـــت کاالهـــا بایـــد بـــه دقـــت بررســـی شـــود رابطـــه بـــین نســـبت قیمـــت عوامـــل

و )لبــــاس( Xیکســــان بــــرای کــــاالی مســــتلزم نیــــروی کــــار ، منحنــــی تولیــــد)1(نمــــودارــرمایه ای ــاالی سـ ــوالد( Yکـ ــی ) فـ ــان مـ ــد را نشـ ــا. دهـ ــبی آمریکـ ــی نسـ ــا فراوانـ ــوری بـ کشـ

اگرچــــه ،دارای نــــرخ قیمــــت عــــاملی اســــت Pخــــط اســــاس بــــرو باشــــد مــــیســــرمایه ــ ــده اســــت P1ط مکزیــــک توســــط خــ ــان داده شــ ــاالی. نشــ ــر واحــــد از کــ توســــط Yهــ

ــرمایه ــدهای سـ ــار OGواحـ ــروی کـ ــدهای نیـ ــی OCو واحـ ــد مـ ــوند ، تولیـ ــن .شـ ــا ایـ ــال بـ حـــی ــرمایه را مـ ــار و سـ ــروی کـ ــرد نیـ ــدیگر کـ ــایگزین یکـ ــوان جـ ــن .تـ ــروی از ایـ ــد نیـ رو، واحـ

OGهــــای نمــــود و واحــــد GHای تــــوان جــــایگزین واحــــدهای ســــرمایه را مــــی OCکــــاررو، هزینـــه تولیـــد از ایـــن. ندهســـت ارزشـــمند CEای ای همـــان واحـــدهای ســـرمایه هســـرمای

ــاالی ــد کـ ــا Yیـــک واحـ ــت بـ ــر اسـ ــا برابـ ــه .OHدر آمریکـ ــب بـ ــن ترتیـ ــد ایـ ــه تولیـ ، هزینـــاالی ــد کـ ــا Xیـــک واحـ ــر بـ ــی OE، برابـ ــد مـ ــرمایه OHو باشـ ــدهای سـ ــب واحـ ــر حسـ ای بـ

.شود میگیری اندازه

P,1

سرمایه

کارنیروی

B

A

Y P

P1

C D E

G

F

O

X

H

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

12 و 11های شماره سال پانزدهم مجله اقتصادی 72

ــا P1نســــبت قیمــــت عامــــل ــرای نژانتی از منحنــــی تولیــــددر مکزیــــک، تــ ــان بــ یکســ یعنــــی ســــرمایه در مکزیــــک نســــبت بــــه آمریکــــا، نســــبتاً اســــت، A در نقطــــه Yکــــاالی

ــر اســـت پرهزینـــه ــر از . تـ ــه P1تغییـ ,بـ

1p ــز بـــه ــانژانتی از منحنـــی تولیـــد نیـ ــوان تـ ــان عنـ یکسـ از ایـــن رو . شـــود مـــیمحســـوب ) P1 درســـت زیـــر نقطـــه ( B در نقطـــه Xبـــرای کـــاالی

ــاالی ــه Yدر کشـــور مکزیـــک، تولیـــد کـ ــران Xنســـبت بـ ــود کمـــی گـ ــر خواهـــد بـ ــام . تـ تمـاســـتقالل ( هـــای اوتـــارکی نـــوع اختالفـــی در قیمـــت دهنـــد کـــه هـــر مـــوارد فـــوق نشـــان مـــی

ــادی ــی 1)اقتصـ ــا مـ ــک و آمریکـ ــین مکزیـ ــه بـ ــورهایی کـ ــارت کشـ ــوی تجـ ــر الگـ ــد بـ توانـدر مکزیـــک بـــر Yاالی ســـرمایه ای قیمـــت بـــاالی کـــ. ند، اثـــر گـــذاردهســـتدنبـــال ســـود بـــه

هـــای آمریکــــایی در زمینـــه صـــادرات فــــوالد بـــه ایـــن کشــــور اثـــر گذاشــــته و شـــرکت ــی ــت مـ ــد مزیـ ــور توانـ ــرای آن کشـ ــایی را بـ ــد هـ ــراهم کنـ ــین. فـ ــال، در عـ ــاالی حـ ــت بـ قیمـ

هـــای مکزیکـــی بـــه آمریکـــا توانـــد بـــر صـــادرات البســـه شـــرکت در آمریکـــا مـــی Xکـــاالی ــأثیر ــابراین، ا. گـــذارد تـ ــد، بیشـــتریگرکشـــوری دارای ســـرمایه بنـ نســـبت بـــه کشـــور دیگـــر باشـ

در مجمـــوع،. تـــر خواهـــد بـــود قیمـــت ســـرمایه در آن کشـــور نســـبت بـــه دیگـــری پـــایین ــرمایه ــا سـ ــوری بـ ــراوانکشـ ــرمایه مـــی فـ ــاالی سـ ــاری توانـــد کـ ــروی کـ ــا نیـ ــوری بـ ای و کشـ

.تواند کاالی مرتبط با نیروی کار را صادر نماید می فراوان

.2015تری دانگ الم، : أخذم

رفاه ملی حاصل از تجارت آزاد تأثیر .2نمودار

1 . Autarky Prices

A'

C'

PPFM

I'FT

A

E'IUS IM

E C

IFT

PPFUS

نیروی کار

سرمایه

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

73 مدرن المللی بینتجارت های نظریهمروری بر

رفاه ملی حاصل از تجارت آزاد تأثیر: اوهلین -هکشر تئوری .1-4-1- 1ــودار ــی ،)2( نمـ ــان مـ ــا نشـ ــک و آمریکـ ــارکی را در مکزیـ ــت اوتـ ــارت آزاد و قیمـ ــادل تجـ ــد تعـ .دهـ

ــد ــرف و تولیـ ــارکیمصـ ــه د اوتـ ــا در نقطـ ــی A ر آمریکـ ــی بـ ــده و منحنـ ــخص شـ ــاوتی مشـ تفـــل ــرای IUS کــ ــانژانتی بــ ــد و مصــــرف . اســــت PPFUS، تــ ــارت آزاد، تولیــ ــاز تجــ ــا آغــ بــ

در تجــــارت آزاد، آمریکــــا از ســــطح . رســــد مــــی Cو E ترتیــــب بــــه نقــــاط آمریکــــا بــــهــی ــا منحنـ ــب بـ ــی متناسـ ــت کلـ ــوردار IFTمطلوبیـ ــتبرخـ ــه اسـ ــدار بـ ــن مقـ ــه ایـ ــمت کـ سـ

بنــــابراین رفــــاه ملــــی در ایــــن کشــــور در تجــــارت ؛حرکــــت نمــــوده IUS راســــت منحنــــی .یابد میآزاد افزایش PPFMتانژانتی برای مشخص شده و A در مکزیک در نقطه اوتارکیحال، مصرف و تولید در عین

.رسد می Cو E ترتیب به نقاط با آغاز تجارت آزاد، تولید و مصرف مکزیک به. است IMتانژانتی برای IMبه سطح مطلوبیت کل رسیده که این مقدار به سمت راست منحنی IFTک با توجه به منحنی مکزی

در نتیجه هر دو . یابد میبنابراین، رفاه ملی در این کشور در تجارت آزاد افزایش ؛است تغییر یافته .یابند کشور با آغاز تجارت آزاد به افزایش سود و رفاه کلی دست می

سرگیری تجارت بین با از. اوهلین ارتباط دارد -هکشر تجارت با تئوری در مجموع، آزادسازی و پر بازده خواهد بود کند میکشورها، متناسب با موجودی که هر کشور در اختیار دارد، اقتصادش رشد

.)1993 ،گلداستین(که این امر پس از جنگ جهانی دوم در آمریکا مشاهده شد کننده از سوی سوددهی کشورهای شرکت موجبجارت آزاد شده که ت عنوانبه تازگی، چنین

البته مطالعات .خواهد شد AFTA1 ،EU2 ،GATT3هایی نظیر یافته یا سازمان کشورهای توسعهاینکه آزادسازی وجود با .اند قرار داده بررسیتجارت آزاد را بر این کشورها مورد تأثیر بسیاری

علت رشد نیروی کار یا سرمایه ، رشد صادرات بهودشتواند باعث سوددهی اقتصادی تجارت میرو رشد اقتصاد از رشد اقتصاد یک کشور یا منطقه از این. یک کشور یا منطقه حاصل خواهد شد

.کند پیروی میدر زمینه 4 مطالعات انجام شده توسط لئون تیف براساسو میالدی 50حال، در اواخر دهه با این

وی نشان داد صادرات آمریکا نسبت .اوهلین دیده شد -تئوری هکشر اقتصاد آمریکا، مشکالتی دربنابراین این کشور در مقایسه با رد،به واردات این کشور نیاز به نسبت باالی نیروی کار به سرمایه دا

1 . ASEAN Free Trade Area 2 . European Union 3 . General Agreement on Tariffs and Trade 4 . Leontief

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

12 و 11های شماره سال پانزدهم مجله اقتصادی 74

، تجارت میالدی 60در اوایل دهه . سایر کشورهای دیگر دنیا از سرمایه چندانی برخوردار نیستعالوه بر این، تجارت در دهه . شدت رونق یافت عوامل بین کشورهای پیشرفته بهجهانی و موجودی

به شکل تجارت درون یا برون صنعتی بوده که این امر توسط تئوری معموالً میالدی 80 .اوهلین مطرح گردید -هکشر

دستیابی به سود پایدار از تجارت. 1-4-2- 1

ــی ــل از تجـــارت از تخصصـ ــود پایـــدار حاصـ ــســـازی سـ ــابق بـــا مزیـــت المللـــی ینبـ و مطـــه ــابتی ب ــی رق ــت م ــد دس ــه .آی ــار ب ــروی ک ــیم نی ــه تقس ــورت در نتیج ــینص ــی ب ــر، الملل ــاس ب اس .با افزایش رفاه جهانی همراه است، افزایش تولید جهانی )2006( نظر تیروال

ــی ــی تخصصـ ــابتی مـ ــت رقـ ــاس مزیـ ــر اسـ ــازی بـ ــف سـ ــابع مختلـ ــد را از منـ ــد تولیـ توانـتوانــد رفــاه مشــتری دســت آمــده از تولیــدات مختلــف مــی بــههــای فرصــت. افــزایش دهــد

بیــــان کــــرد کــــه ورود اقتصــــاد بــــه تجــــارت جهــــانی ) 1971( کــــوردن. را بهبــــود بخشــــدوری پایـــدار ایـــن، بهـــره عـــالوه بـــر. وری پایـــداری را عایـــد کشـــورها نمایـــد توانـــد بهـــره مـــی

ــرمایه موجــــب ــادی و ســ ــذاری تحریــــک رشــــد اقتصــ ــد گــ ــای .خواهــــد شــ ــر کاالهــ اگــیافتـــه بـــر قیمـــت کـــاهش وری و ســـود طـــور گســـترده وارد شـــوند، بهـــره ای بـــه مایهســـر

ــی ــر م ــوق اث ــای ف ــذارد کااله ــه .گ ــارت آزاد ب ــاز تج ــر، آغ ــارت بهت ــی عب ــد م ــرخ رش ــد ن توان .وری پایدار را افزایش دهد اقتصادی و نیز بهره

ــوال ــزود ) 2006( ترلــ ــارت، ارزش افــ ــود حاصــــل از تجــ ــرد ســ ــان کــ ــین بهــــای هبیــ بــــ ــا کمــــک تقســــیم . اســــت دســــت آمــــده و بهــــای کــــاالی از دســــت داده هکــــاالی بــ بــ

توانـــد کـــاالی بیشـــتری را نیـــروی کـــار، فـــرض بـــر ایـــن اســـت کـــه کشـــور مـــی المللـــی بـــینــه ــا از دســـت دهـــد وردآدســـت بـ ــاً . تـ ــابتی دقیقـ ــد، اگـــر مزیـــت رقـ ــور برابـــر باشـ در دو کشـ

.تنخواهد گذاش تأثیردر نتیجه هیچ سود ثابتی از تجارت بر اقتصاد

سود پویای حاصل از تجارت. 1-4-3- 1ــث ــارت آزاد باعـ ــه تجـ ــته بـ ــاد بسـ ــال از اقتصـ ــیک، انتقـ ــارت کالسـ ــوری تجـ ــا تئـ ــابق بـ مطـ

زیـــرا کشـــورهایی کـــه در حـــال ،دســـتیابی بـــه ســـود اقتصـــادی پایـــداری خواهـــد شـــد ــارت ــتتجـ ــیهسـ ــ ند از تخصصـ ــیص مـ ــدن و تخصـ ــی ؤشـ ــره را مـ ــترین بهـ ــابع بیشـ ــد ثر منـ . برنـ

ــوع، در ــأثیرمجمـ ــرمایه تـ ــوالت، سـ ــر محصـ ــارت بـ ــذاری تجـ ــینگـ ــی بـ ــاخصالمللـ ــای ، شـ هـ

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

75 مدرن المللی بینتجارت های نظریهمروری بر

ــره ــه بهـ ــر بـ ــارت منجـ ــش و مهـ ــال دانـ ــادی و انتقـ ــد اقتصـ ــد شـ ــاالیی خواهـ ــوال تِ. وری بـ رلـ :چنین بیان کرد

ســـــود حاصـــــل از تجـــــارت باعـــــث توســـــعه بـــــازار محصـــــوالت و ســـــود بـــــردن ــرار دا . کننـــدگان خواهـــد شـــد تولیـــد ــازده قـ ــزایش بـ ــر محصـــول در معـــرض افـ ــد،اگـ ــته باشـ شـ

ــود ــد بـ ــابع خواهـ ــیص منـ ــت و تخصـ ــود ثابـ ــیش از سـ ــارت بـ ــل از تجـ ــی حاصـ ــود کلـ . سـدر یــــک کشــــور .ارتبــــاطی بســــته میــــان افــــزایش بــــازده و تجمــــع ســــرمایه وجــــود دارد

ــرمایه ــدود سـ ــابع محـ ــارت منـ ــدون تجـ ــود دارد کوچـــک بـ ــازار وجـ ــذاری در بـ ــر .گـ ــا اگـ امـــد، در ــارت کنــ ــد تجــ ــر بتوانــ ــعه فقیــ ــال توســ ــور در حــ ــا کمــــک یــــک کشــ ــه بــ نتیجــ

.روز نمـــوده و بـــه ســـود دســـت خواهـــد یافـــت هـــای ســـنتی خـــود را بـــه شـــدن، روش تخصصـــیحـــال هرچقـــدر بـــا ایـــن. هرچقـــدر بـــازار بزرگتـــر باشـــد، تجمـــع ســـرمایه بیشـــتر خواهـــد شـــد

و باشــد تــر داشــته کشــوری کوچــک باشــد، ممکــن اســت نیــاز بــه تولیــد محصــوالت مهــم . خواهد گذاشت تأثیراین امر بر اقتصاد و مزیت رقابت آن

تئوری مبتنی بر صادرات. 1-4-4- 1

دانـــیم کـــه فعالیــت هـــای اقتصـــادی یـــک کشــور در امـــر تولیـــد بـــه خــوبی مـــی همــه مـــا بـــه ــیم ــی تقسـ ــای محلـ ــادرات و بازارهـ ــای صـ ــیبازارهـ ــود مـ ــارت را . شـ ــیتجـ ــوان مـ ــدتـ ماننـ

مزایـــای فراوانـــی را بـــرای توانـــد مـــیموتـــور و محـــرک رشـــدی در نظـــر گرفـــت کـــه کنـــد مـــیتـــرین شـــکل، تئـــوری مبنـــای صـــادرات بیـــان در ســـاده. اقتصـــاد محلـــی بـــه ارمغـــان آورد

زاد ای چــــه در خروجــــی و چــــه اســــتخدام، تــــابعی از تقاضــــای بــــرون کــــه رشــــد منطقــــهــه ــادرات منطقــ ــتصــ ــز اســ ــادرات نیــ ــای صــ ــه ورودی و تقاضــ ــش عرضــ ــه از کشــ کــ

روش مســـتقیم کاالهـــای دســـتیابی بـــه رشـــد و پیشـــرفت تنهـــا از طریـــق فـــ .کنـــد مـــیاســـتفاده ــر ــادراتی میسـ ــیصـ ــد، نمـ ــه و باشـ ــادرات منطقـ ــد صـ ــا رشـ ــه بـ ــز کـ ــد نیـ ــد درآمـ ــه رشـ بلکـ

و ودمنجــر بــه رشــد شــ توانــد مــیافــزایش تقاضــا بــرای محصــوالت محلــی در ارتبــاط اســت ــم داد ــت هـ ــت در دسـ ــی دسـ ــل همگـ ــن عوامـ ــاد هایـ ــا اقتصـ ــد تـ ــد انـ ــرفت نمایـ ــی پیشـ . محلـ

:ین صورت توسعه دادا هوری فوق را بتری از تئ ه، مدل ساد)1955( نورتــل • ــه حاصـ ــد منطقـ ــرخ رشـ ــق نـ ــادرات از طریـ ــت صـ ــیموفقیـ ــود مـ ــن .شـ رو از ایـ

. ای باید به دقت مورد بررسی قرار گیرند هعوامل منطق

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

12 و 11های شماره سال پانزدهم مجله اقتصادی 76

و از وداهمیــــت صــــادرات و ســــرانه درآمــــدی یــــک منطقــــه بایــــد شناســــایی شــــ •ســزایی هبــ تــأثیرن عامــل ایــ. هــای مختلفــی را توســعه بخشــید تــوان فعالیــت مــیایــن طریــق

سیاســـی منطقـــه و -هـــای اجتمـــاعی نگـــرش بـــر صـــنایع تابعـــه و فرعـــی، نیـــروی کـــار، . حساسیت به نوسانات درآمدی و استخدام خواهد گذاشت

ــور • ــه نوظهـ ــک منطقـ ــالش در یـ ــد تـ ــت بایـ ــعه فعالیـ ــرای توسـ ــی بـ ــای فراوانـ ــا، هـ هـــ هســــرمای یدن بــــه ســــود گــــذاری در مطالعــــات فنــــی، دســــتیابی بــــه یارانــــه دولتــــی، رســ

. گذاری بیشتر انجام شود هکنندگان به سرمای اجتماعی و ترغیب تولید

ــه • ــاطق بـ ــی منـ ــل برخـ ــت دلیـ ــ مزیـ ــای منطقـ ــد، ههـ ــه دارنـ ــیای کـ ــای مـ ــد مبنـ تواننـــعه د ــده توسـ ــد شـ ــوالت تولیـ ــه محصـ ــود را در زمینـ ــادراتی خـ ــدصـ ــر هنـ ــن امـ ــه ایـ ــه البتـ کـ

ــ توانـــد مـــین در نتیجـــه، صـــنایع .داد شـــودگـــام ضـــروری در رشـــد پایـــدار تمـــام منـــاطق قلمـــادرات دســـت ــل از صـ ــی حاصـ ــه موفقیـــت بزرگـ ــه بـ ــه و ثالثـ ــیثانویـ ــد مـ ــنایع . یابنـ ــه صـ البتـ

.یافته خواهند بود توسعه صادرات خود در مناطق توسعه در پسباقیمانده نیز

ــداری • ــد پایـ ــن اســـت از رشـ ــاطق ممکـ ــه منـ ــر گرفـــت کـ ــه را در نظـ ــن نکتـ ــد ایـ بایـــند ــوردار نباشـ ــزایش تقا .برخـ ــل افـ ــر عوامـ ــت بـ ــن اسـ ــه ممکـ ــک منطقـ ــادرات یـ ــای صـ ضـ

ــرمایه ــر سـ ــری نظیـ ــت دیگـ ــام فعالیـ ــز تمـ ــادرات و نیـ ــر صـ ــذاری در امـ ــادی گـ ــای اقتصـ هـ .مضاعفی داشته باشد تأثیردیگر

هـــای جـــویی درونـــی نیـــز در میـــان تمـــام فعالیـــت هبـــا رشـــد درآمـــدی منطقـــه، صـــرف •ــد تقســـیم ــود مـــیجدیـ ــن قبیـــل فعالیـــت .شـ ــا تقاضـــ در وهلـــه نخســـت ایـ محلـــی را ای هـــوده ــرآورده نمـ ــد ،بـ ــد شـ ــادراتی خواهنـ ــنایع صـ ــه صـ ــدیل بـ ــا در نهایـــت تبـ ــه، .امـ ــای در نتیجـ مبنـ

در نهایـــت، انتظـــار .صـــادراتی منـــاطق، خـــود بـــه چنـــد بخـــش مجـــزا تفکیـــک خواهـــد شـــد ســـازی بیشـــتری در ســـرانه درآمـــدی و تنـــوع محصـــوالت و نیـــز پویـــایی رود کـــه برابـــر مـــی

.دست آید مدت به بلندصنعت در

ــای ــوری مبنــ ــه تئــ ــورت و تیبــــوت در زمینــ ــان نــ ــاتی میــ ــر اســــت منازعــ ــایان ذکــ شــــود دارد ــادرات وجـ ــوری .صـ ــن تئـ ــتفاده از ایـ ــاس، اسـ ــن اسـ ــر ایـ ــیبـ ــد مـ ــاد توانـ ــر اقتصـ بـ

ــذارد ــر گـ ــه اثـ ــورت . منطقـ ــه نـ ــوق را ت )1955( اگرچـ ــث فـ ــوت أ، مبحـ ــا تیبـ ــرد امـ ــد کـ ییـ :معتقد است) 1956(

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

77 مدرن المللی بینتجارت های نظریهمروری بر

ــرف - ــادرات صـ ــوم صـ ــی اًمفهـ ــی از ویژگـ ــ یکـ ــ هـ ــد منطقـ ــک درآمـ ــه تفکیـ ای های نظریـصـــادرات، نقـــش مهمـــی در ماننـــدمـــدت را بـــازگو نمـــوده و برخـــی متغیرهـــا در کوتـــاه . کنند میاقتصاد ایفا

ــی - ــوده و مـ ــک نمـ ــه کمـ ــادی منطقـ ــد اقتصـ ــریح رشـ ــادرات در تشـ ــوم صـ ــوان مفهـ تـ .مشکالت پیش روی رشد کلی اقتصاد را تعیین نمود

بــر توانــد مــیای، صــادرات هشــده در رشــد منطقــ بــا توجــه بــه وجــود عوامــل مشــخص - .ای اثر گذارد ههای مختلف و نیز تعیین هزینه در صادرات منطق فعالیتبــا توجــه بــه اینکــه یــک منطقــه بایــد بــه خــوبی از عوامــل خــود در زمینــه دســتیابی -

ــر ــه بهـ ــت هبـ ــن اسـ ــز ممکـ ــادرات نیـ ــد،کاهش صـ ــتفاده نمایـ ــادرات اسـ ــی و صـ وری خروجـ .گیرد ایش درآمد منطقه قرارافز تأثیرتحت

طـــور مســـتمر در زمینـــه تحلیـــل رشـــد بـــا توجـــه بـــه ایـــن انتقـــادات، نظریـــه صـــادرات بـــهــ الملـــل بـــینو تجـــارت ــ هو نیـــز توســـعه منطقـ اگرچـــه . اســـت های مـــورد اســـتفاده قـــرار گرفتـ

امــــا بســــیاری از ،انــــد ههــــای متعــــددی بــــه تعیــــین مبنــــای صــــادرات پرداختــــ روشــوین از روش ــرفته رویکردهـــای نـ ــانی پیشـ ــوالی زمـ ــره هـــای تـ ــه . برنـــد مـــیبهـ ــه کـ ایـــن گفتـ

ــوالً ــت، معمـ ــد اسـ ــور رشـ ــادرات موتـ ــی و صـ ــرات ملـ ــین اثـ ــه تعیـ ــوط بـ ــات مربـ در مطالعـ . ای رشد صادرات خارجی بر اقتصاد، کاربرد فراوانی دارد همنطق

زاد نظریه رشد درون. 1-2ــد درون ــه رشـــ ــه )EGT(زاد نظریـــ ــیالدی 80، در دهـــ ــ مـــ ــخ بـــ ــادات و در پاســـ ه انتقـــ

ــعه یافـــت هـــای رشـــد نئوکالســـیک شـــده بـــه مـــدل وارد بـــر ایـــن اســـاس، نـــرخ رشـــد .توسـهـــا یـــا میـــزان پیشـــرفت گـــذاری هزاد و از طریـــق حجـــم ســـرمای صـــورت بـــرون مـــدت بـــه بلنـــد

ــوژی ــین در تکنولـ ــیتعیـ ــود مـ ــدل . شـ ــل در مـ ــن عوامـ ــه ایـ ــورد البتـ ــیک مـ ــای نئوکالسـ هـبیـــان کـــرد ) 2000( لیچنکـــو. ندهســـت هبینانـــ واقـــع گیرنـــد و همگـــی غیـــر اســـتفاده قـــرار نمـــی

تـــابعی از افـــزایش ســـرمایه انســـانی، عنـــوان بـــههـــا اگرچـــه مســـئله رشـــد در ایـــن مـــدل": کـــهامـــا ایـــن نـــوع رشـــد منجـــر بـــه رشـــد ،ســـرمایه فیزیکـــی یـــا جمعیـــت در نظـــر گرفتـــه شـــده

ــا درآمـــد ثابـــت نخواهـــد شـــد ــان پـــیش ".پایـــدار یـ دهـــد مـــیبینـــی مـــدل نئوکالســـیک نشـــ ــرخ رشـ ــرد نـ ــد کـ ــر خواهـ ــان تغییـ ــت زمـ ــا گذشـ ــاطق بـ ــا منـ ــورها یـ ــن. د کشـ ــا ایـ ــال، بـ حـ

ــد ــین معتقدنـ ــادی را ن محققـ ــد اقتصـ ــاالیی از رشـ ــهم بـ ــه سـ ــیکـ ــک مـ ــا کمـ ــا بـ ــوان تنهـ تـ

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

12 و 11های شماره سال پانزدهم مجله اقتصادی 78

هــــای نئوکالســـــیک لهمچنــــین برخــــی مــــد . تعیــــین نمــــود تغییــــرات تکنولــــوژیکی ــودوکس ــ1اورتــ ــرات منطقــ ــنعتی ه، تغییــ ــای صــ ــته ای در دنیــ ــد و آهســ ــیار کنــ ــده را بســ شــ

.کنند میفرض زاد در تــــالش بــــرای ، نظریــــه رشــــد درون)1998( نظــــر مــــارتین و ســــانلی اســــاس بــــر

ــیک ــه نئوکالسـ ــکالت نظریـ ــی مشـ ــع برخـ ــترفـ ــه و اسـ ــیات ارائـ ــه فرضـ ــه بـ ــا توجـ ــده بـ شـ گـــذاری در تکنولـــوژی و ســـرمایه انســـانی و فیزیکـــی هســـرمای در مـــورد افـــزایش بـــازده،

ــعه ــعی در توسـ ــد سـ ــایی لمـ ــه در آن داردهـ ــه کـ ــدت بـ ــد بلندمـ ــا، رشـ ــورت درو هـ زاد نصـهــــای لمــــد: زاد وجــــود دارد ناز نظریــــه رشــــد درو دو نــــوع متفــــاوت. دســــت آینــــد بــــه 3.زاد نهای خالقیت درو لو مد 2زاد نگذاری درو هسرمای

هـــایی کـــه لمـــد :شـــود مـــیمـــدل نخســـت خـــود بـــه دو مجموعـــه مجـــزا تکیـــک ــرمای ــذاری را هســ ــهگــ ــوان بــ ــارجی عنــ ــدهای خــ ــده پیامــ ــل ایجادکننــ ــیعامــ ــد و مــ داننــ

. هــایی کــه بــر ســرمایه انســانی و تغییــرات تکنولــوژی بــرای کســب دانــش تمرکــز دارنــد لمــدــومپیتری ــدل شـ ــت را مـ ــدل خالقیـ ــوع دوم، مـ ــی 4نـ ــد مـ ــ ،نامنـ ــرا بـ ــدهای هزیـ ــیح رونـ توضـ

.اشاره دارد یکنواخت اقتصادی و خالقیت تولیدکنندگان رشدــاط ــرکت ارتبـ ــ شـ ــان ) EGT(ترگسـ ــیبیـ ــر مـ ــود بهـ ــه بهبـ ــد کـ ــت و هکنـ ــا خالقیـ وری بـ

تـــوان مـــیعـــالوه بـــر ایـــن، .پـــذیر اســـت نگـــذاری بیشـــتر در ســـرمایه انســـانی امکـــا هســـرمایــا ارزش افـــزوده بـــاال پیامـــدهای مثبـــت خـــارجی و نیـــز اثـــر ســـر ریـــز بـــر رشـــد اقتصـــادی بـ

ــود ــنایع در .پـــیش بینـــی نمـ ــابتی در صـ ــعه و حفـــظ مزیـــت رقـ ــابراین، توسـ ــد در بنـ ــال رشـ حـهــــای اصــــلی نظریــــه در مجمــــوع، ویژگــــی .اقتصــــاد جهــــانی صــــورت خواهــــد گرفــــت

:شده عبارتند از ذکرــاور - ــرفت فنـ ــزان پیشـ ــیرا ن یمیـ ــت مـ ــر گرفـ ــد در نظـ ــدل رشـ ــاملی در مـ ــوان عـ تـ

رشـــد کشـــور را افـــزایش دهـــد کـــه بـــا توانـــد مـــیهـــای مناســـب دولـــت ، زمـــانی و سیاســـت .یت همراه باشدسطح رقابت باالیی در بازار و خالق

گــــذاری انســــانی، هافــــزایش بــــالقوه برگشــــت حاصــــل از ســــطوح بــــاالی ســــرمای - .شود میدر این مدل دیده

1 . Orthodox 2 . Endogenousbroad Capital Models 3 . Endogenous Innovation Models 4 . Schumpeterian

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

79 مدرن المللی بینتجارت های نظریهمروری بر

ــان - ــه بیـ ــیایـــن نظریـ ــرمای مـ ــه سـ ــد کـ ــذاری خـــاص هکنـ ــع مهمـــی R&D درگـ ، منبـ .شود میبرای دستیابی به پیشرفت تکنولوژیکی محسوب

. گذارد می اثر R&D ها بر افزایش حفاظت از حقوق فردی و دارایی -

) آمــــوزش و تربیــــت نیــــروی کــــار( گــــذاری در زمینــــه ســــرمایه انســــانی هســــرمای - .شود میجزء الینفک رشد قلمداد

دهـــد کـــه مـــیزاد نشـــان نهـــای نـــوین، نظریـــه رشـــد درو بـــا توجـــه بـــه اهمیـــت فنـــاوریشــــدن کاالهــــای متنــــوع تخصصــــی دلیــــل الگوهــــای مختلــــف رشــــد ممکــــن اســــت بــــه

ــند ــده باشـ ــد آمـ ــادراتی پدیـ ــادرات .صـ ــد صـ ــت از رشـ ــن اسـ ــاطق ممکـ ــام منـ ــه تمـ اگرچـــد ــود برنـ ــ ،سـ ــای تخصصـ ــه کاالهـ ــاطقی کـ ــا منـ ــد یامـ ــری تولیـ ــیتـ ــن اســـت مـ ــد ممکـ کننـ

ی در ســطحبســیارمطالعــات . نســبت بــه ســایر منــاطق دیگــر، بــه رشــد ســریعتری دســت یابنــد ارتبـــاط یـــک از ایـــن مطالعـــات بـــه ، امـــا هـــیچای بـــر روی نظریـــه فـــوق انجـــام شـــده همنطقـــ .اند های توجه نداشت هتجارت خارجی و رشد منطقمیان

نظریه چرخه تولید و نظریه تقاضای معرف لیندر. 1-3 .انـــداز بـــازار آمریکـــا، توســـعه یافـــت در ارتبـــاط بـــا چرخـــه تولیـــد از چشـــم) 1966( نظریـــه ورنـــون

هـــای شـــاخص تـــأثیر بـــر نظریـــه مزیـــت رقـــابتی و خالقیـــت،انـــدکی در ایـــن نظریـــه تمرکـــز ــادی و ــارت اقتصـ ــوی تجـ ــات در الگـ ــش ابهامـ ــد نقـ ــت هشـ ــه . اسـ ــت کـ ــدعی اسـ ــون مـ ورنـ

ــتفاده از آن ــول علمــــی و اســ ــان دانــــش و کســــب اصــ ــله بزرگــــی میــ ــد فاصــ ــا درتولیــ هــ . محصوالت جدید وجود دارد

:دهد می چرخه تولید ورنون، سه مرحله کلی توسعه محصول را تحت پوشش قرار ی صادرات محصوالت خاص به بازارهای خارج: معرفی -

ــازی - ــا : استانداردســ ــورهای مختلــــف بــ ــادرات کشــ ــازار صــ ــان بــ ــاهنگی میــ همــ کشورهای نوآور

ه صادرکنندگان خاص محصوالتتوجه ب: بلوغ - هــای نــوین کنــد کــه توســعه آهســته فنــاوری مــیبخــش اصــلی ایــن تئــوری بیــان ــب ــد موجـــ ــوژی تولیـــ ــه تکنولـــ ــتیابی بـــ ــورها در دســـ ــان کشـــ ــاتی میـــ ــروز اختالفـــ بـــ

.است هگردید

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

12 و 11های شماره سال پانزدهم مجله اقتصادی 80

بیـــان کـــرد کـــه ویژگـــی بازارهـــای داخلـــی طـــی مرحلـــه نخســـت چرخـــه )2000( لیچنکـــوــود ــائز اهمیــــت بــ ــول حــ ــازار . اســــت همحصــ ــد وارد بــ ــه، محصــــوالت جدیــ در ایــــن مرحلــ

هـــای بـــاالی ههزینـــ: هـــای تولیـــد در ایـــن مرحلـــه عبـــارت اســـت از ویژگـــی .شـــوند مـــیآمریکـــا ــر ــاری بــ ــدرت انحصــ ــا و قــ ــایین تقاضــ ــی پــ ــش قیمتــ ــر واحد،کشــ ــاخت هــ ــی و ســ طراحــ

و نیـــاز بـــه )هـــا هداد( هـــا پـــذیری در ورودی بـــا توجـــه بـــه اینکـــه نیـــاز بـــه انعطـــاف .محصـــوالتــد ــان تولیـ ــریع میـ ــاط سـ ــراری ارتبـ ــرف برقـ ــده و مصـ ــده کننـ ــه کننـ ــبت بـ ــتری نسـ از اهمیـــت بیشـ

ــ ــت ههزینـ ــه نخسـ ــوالت در مرحلـ ــد محصـ ــای تولیـ ــوردار هـ ــتبرخـ ــد اسـ ــدگان بایـ و تولیدکننـآمریکــا، صــادرات خــود و نیــز تقاضــا، مطــابق بــا ســطح درآمــدی بــر اســاس ســطح درآمــدی

.خود را به کشورهای مختلف آغاز نمایندــ ــت و هزینــ ــه کیفیــ ــدگان هاگرچــ ــان واردکننــ ــت میــ ــر رقابــ ــد بــ ــاالی تولیــ ــای بــ هــ

کــــه محصــــوالت جدیــــد در کشــــورهای در حــــال توســــعه گــــذارد، مــــیخــــارجی اثــــر .یابد میتدریج افزایش نده بهکن شوند، تقاضای مصرف میوارد همواره تولید و

، )2000( هــــای داولینــــگ و چنــــگ همرحلــــه دوم توســــعه محصــــول نیــــز بــــر اســــاس یافتــــجــــایگزینی واردات خــــارجی بــــا محصــــوالت داخلــــی بــــه امیــــد بهبــــود نقــــایص و مشــــکالت

در چنـــین شـــرایطی تعیـــین . شـــود مـــیبـــوده کـــه ایـــن امـــر منجـــر بـــه افـــزایش تقاضـــای داخلـــی ودیت هـــای وارداتـــی بـــرای حمایـــت از صـــنایع داخلـــی در برابـــر رقبـــای هـــا و ســـایر محـــد هتعرفـــ

). یالدیم 70در دهه ASEAN-4 اساس بر( خارجی بسیار مهم استدســـتیابی بـــه چنـــین موقعیـــت ســـودمند و محافظـــت از بازارهـــای داخلـــی همـــراه بـــا آشــــنایی بــــا تکنولــــوژی استانداردشــــده تولیــــد باعــــث توســــعه محصــــول در ســــطح

تــــدریج جــــایگزین واردات بنــــابراین، محصــــوالت داخلــــی بــــه. هــــد شــــدای خوا هگســــتردــه و قیمـــت ــود یافتـ ــز بهبـ ــوع محصـــوالت نیـ ــده و کیفیـــت ایـــن نـ ــارجی شـ و محصـــوالت خـ

ــد ــد شــ ــابتی خواهــ ــتاندارد . آن، رقــ ــه اســ ــا مرحلــ ــه بــ ــن مرحلــ ــازی ایــ ــه( ســ در ) 2مرحلــر گـــذاران خـــارجی در کشـــورهای د هســـرمای. یافتـــه در ارتبـــاط اســـت کشـــورهای توســـعه

ــرمای ــه ســ ــروع بــ ــعه، شــ ــال توســ ــرد هحــ ــد کــ ــم خواهنــ ــم کــ ــذاری در حجــ ــن . گــ ایــکــــوچکی اینکــــه در بازارهــــای نســــبتاً دلیــــل گــــذاری در بازارهــــای داخلــــی، بــــه هســــرمای

ــت ــایین اسـ ــز پـ ــدی آن نیـ ــرانه درآمـ ــوده و سـ ــه ،بـ ــا بـ ــاری یـ ــارچوب تجـ ــود چـ ــاطر وجـ خـــعه ــل توسـ ــاطی و حمـ ــزات ارتبـ ــه، تجهیـ ــو و نیافتـ ــدم وجـ ــافی و عـ ــل ناکـ ــار نقـ ــروی کـ د نیـ

.شود میکافی، انجام

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

81 مدرن المللی بینتجارت های نظریهمروری بر

ــد ت ــوم، رشـ ــه سـ ــاهش در مرحلـ ــی کـ ــای داخلـ ــیقاضـ ــد مـ ــز یابـ ــوالت نیـ ــادرات محصـ و صـــاز ــیآغ ــود م ــادر . ش ـتر ص ــطح بیشـ ــن س ــد در ای ــیتولی ــود م ــهواردات . ش ــر ب ــدریج کمت ــیت ــوند م .ش

ــ ــادرات قـــوی و مـ ــرمای مـــیثر باعـــث ؤصـ ــور بتوانـــد کاالهـــای سـ ــود کشـ ــاز هشـ ــورد نیـ ای مـــرا ــود را بــــ ــد خــــ ــوالت وارد نمایــــ ــعه محصــــ ــرمایه. ی توســــ ــتقیم ســــ ــذاری مســــ گــــ

ــارجی ــعه )FDI(خـ ــورهای توسـ ــه در کشـ ــه بـ ــت داده یافتـ ــود را از دسـ ــابتی خـ ــت رقـ ــدریج مزیـ ،تـایـــن . از ایـــن رو جایگـــاه خـــود را در کشـــورهای در حـــال توســـعه تثبیـــت کـــرده اســـت

ــوغ ــه بلــ ــا مرحلــ ــعه بــ ــال توســ ــورهای در حــ ــه در کشــ ــه ( مرحلــ ــورهای ) 3مرحلــ در کشــــوآور ــوآوری(نـ ــت دارد) دارای نـ ــارچوب .مطابقـ ــاد، چـ ــعه اقتصـ ــا توسـ ــن، بـ ــر ایـ ــالوه بـ عـ

. یابنــــد مــــیقــــانونی و تجــــاری و نیــــز امکانــــات حمــــل و نقــــل و ارتبــــاطی نیــــز بهبــــود .د شدترخواه در نهایت، نیروی کار مجرب

یافتـــــه نـــــوآور و خـــــالق، تقاضـــــای محصـــــول افـــــزایش و در کشـــــورهای توســـــعهپــــذیری کــــاهش اگرچــــه نیــــاز بــــه انعطــــاف ،یابــــد مــــیبهبــــود پروســــه استانداردســــازی

ــت ــد یافـ ــه . خواهـ ــول بـ ــای محصـ ــه، تقاضـ ــ در نتیجـ ــی هگونـ ــورت مـ ــر صـ ــرد ای دیگـ در . گیـقطعــات یــدکی هــای مهمــی نظیــر نیــروی کــار مــاهر، ایــن مرحلــه، نیــاز بــه وجــود ورودی

البتـــه ایـــن . نـــد ه تولیـــد محصـــوالت نهـــایی مـــورد نیاز و مـــواد خـــام صـــنعتی در پروســـ ــده ن ــعه دیــ ــال توســ ــورهای در حــ ــداد در کشــ ــیرویــ ــاالً مــ ــود و احتمــ ــورهای شــ در کشــ

ــعه ــد داد توسـ ــه رخ خواهـ ــا ایـــ . یافتـ ــتاندارد نبـ ــانی اسـ ــل پایـ ــال، در مراحـ ــد حـ ــازی رشـ سـایـــن امـــا ،ودتـــر شـــ یافتـــه کنـــد تقاضـــا ممکـــن اســـت در آمریکـــا و ســـایر کشـــورهای توســـعه

ــعه ــال توسـ ــورهای در حـ ــد در کشـ ــزایش رشـ ــیافـ ــد مـ ــد د. یابـ ــن اســـت تولیـ ــه، ممکـ ر نتیجـدلیـــل . ســـوی کشـــورهای در حـــال توســـعه تغییـــر جهـــت دهـــد بـــه علـــت مزیـــت قیمتـــی، بـــه

محصـــــوالت استانداردشـــــده بـــــه نیـــــروی خـــــاص کـــــار، قیمـــــت پـــــایین آن در نیـــــازکشــــورهای در حــــال توســــعه بــــوده و ممکــــن اســــت آمریکــــا و ســــایر کشــــورهای

ــعه ــه وا توسـ ــدیل بـ ــه تبـ ــوالت یافتـ ــض محصـ ــدگان محـ ــه استانداردردکننـ ــی مرحلـ ــده طـ شـ .دهد میای باسالو نیز رخ همرحل 5د و این امر در مرحله سوم نظریه نسوم ورنون گرد

ــ ــنعت در مرحلــ ــعه صــ ــا توســ ــارم هبــ ــوغ( چهــ ــه بلــ ــا )مرحلــ ــوالت بــ ــد محصــ ، تولیــــت ــزایش قیمـــ ــورها،کند افـــ ــین کشـــ ــت بـــ ــا و رقابـــ ــد هـــ ــد شـــ ــه،. تر خواهـــ در نتیجـــ

ــادرکنندگا ــتگی نصـ ــه آهسـ ــود را بـ ــد خـ ــزایش تولیـ ــیافـ ــد مـ ــز دهنـ ــی نیـ ــای داخلـ و تقاضـ

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

12 و 11های شماره سال پانزدهم مجله اقتصادی 82

ــر کشـــورهایی کـــه در مراحـــل بـــههـــای خـــود را گـــذاری هســـرمای FDI. شـــود مـــیکمتـ .کند میدیگر توسعه قرار دارند، معطوف

ــه ــت، در مرحلـ ــامی، 5در نهایـ ــ هنگـ ــایر هزینـ ــتمزدها و سـ ــه دسـ ــد هکـ ــر تولیـ ــای دیگـ هـح رقـــابتی خـــود را از دســـت تـــدریج ســـط هـــای داخلـــی بـــه در ســـطح بـــاالیی قـــرار دارنـــد شـــرکت

.زنند میجایی هدر بازار دست به جاب ها برای بقا شرکت و صنایع و دادهــعه ــورهای توسـ ــه کشـ ــدیل بـ ــعه تبـ ــال توسـ ــورهای در حـ ــن مرحله،کشـ ــا در ایـ ــه امـ یافتـ

ــد ــد شـ ــن، . خواهنـ ــر ایـ ــالوه بـ ــاسعـ ــورهای در براسـ ــرمایه در کشـ ــود سـ ــه ورنون،کمبـ گفتـــانع از ســـرمای ــعه مـ ــتاندارد، نخواهـــد شـــد گـــذ هحـــال توسـ ــه تولیـــد محصـــوالت اسـ .اری در زمینـ

:آید میشمار ن به دو دلیل، مشکل چندان مهمی به هکمبود سرمای . استدر صنایعی با نیروی کار خاص و در امر پروسه تولید استفاده شده هسرمای - رکــــود اقتصــــادی در کشــــورهای در حــــال توســــعه، بــــه دلیــــل وجــــود ســـرمایه بــــه -ــ جهـــت ــ. گیـــرد مـــیهـــای پـــایین، مـــورد اســـتفاده گســـترده قـــرار ههزینـ رو در انتهـــای ناز ایـ

ــعه ــورهای توســ ــه تولید،کشــ ــوغ چرخــ ــه بلــ ــه مرحلــ ــدیل بــ ــالق تبــ ــوآور و خــ ــه نــ یافتــ .واردکنندگان محض محصوالت استانداردشده خواهند شد

کیـــد ایـــن رغـــم تأ مشـــکل اصـــلی در مـــورد نظریـــه چرخـــه تولیـــد ایـــن اســـت کـــه علـــی .اتژی شـــرکت و تغییـــر ماهیـــت تقاضـــا، مـــدل فـــوق، مـــدلی جبرگرایانـــه اســـت نظریـــه بـــر اســـتر

شـــود انتقـــال از یـــک مرحلـــه بـــه مرحلـــه بعـــد و مـــیزمـــانی کـــه محصـــول جدیـــدی تولیـــد بـــا توجـــه بـــه ایـــن .تـــر خواهـــد شـــد تجـــارت و تولیـــد نیـــز دشـــوار تغییـــر الگوهـــای متـــوالی

ــدودیت ــ محـ ــد منطقـ ــزان رشـ ــل میـ ــد در تحلیـ ــه تولیـ ــوری چرخـ ــا، تئـ ــورد ههـ ــا مـ ای آمریکـمعتقـــد اســـت در دنیـــای ) 1961(عـــالوه بـــر ایـــن، لینـــدر. گیـــرد مـــیاســـتفاده گســـترده قـــرار ــات د ــدون اطالعــــ ــت بــــ ــوالت، اولویــــ ــورد محصــــ ــای ر مــــ ــا و بازارهــــ ــا و رقبــــ هــــ

ــاهی از ــی و آگــ ــاز داخلــ ــرآوردن نیــ ــرای بــ ــوالتی را بــ ــد محصــ ــان بایــ خارجی،کارآفرینــــد ــد نماین ــردم، تولی ــاز م ــوع نی ــد موف . ن ــا رش ــتب ــرکت قی ــز ش ــادر آمی ــی ق ــای محل ــا، بازاره ه

امــــا تنهــــا پــــس از طــــی مــــدت مشخصــــی از تولیــــد . بــــه توســــعه بیشــــتر نخواهنــــد بــــودهـــــای ســـــودآور در تولیـــــد محصـــــوالت در بازارهـــــای داخلی،کارآفرینـــــان از فرصـــــت

ــد ــد شـ ــاه خواهنـ ــارجی آگـ ــورهای خـ ــرای کشـ ــوالت بـ ــن . محصـ ــا ایـ ــادرات تـ ــازار صـ بـــ و زمـــان، چنـــدان مطـــرح نبـــوده تجـــارت شـــرکت در امتـــداد انـــداز عبـــارت بهتـــر، چشـــم هبـ

ــعه خواهـــد یافـــتمرزهـــای ملـــی در مقابـــل، اگـــر تقاضـــای داخلـــی کاالهـــای خـــاص . توسـ

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

83 مدرن المللی بینتجارت های نظریهمروری بر

ــت ــی دسـ ــد داخلـ ــه تولیـ ــور بـ ــه کشـ ــد، در نتیجـ ــود باشـ ــای موجـ ــرین تقاضـ ــر از کمتـ کمتـــا ــه بق ــادر ب ــت و ق ــد یاف ــدن بازار ینخواه ــدود ش ــه مح ــل اولی ــی مراح ــا ط ــر رقب ــود در براب ــای خ ه

ــود ــد بـ ــار .محلـــی نخواهـ ــابراین انتظـ ــیبنـ ــوان راه مـ ــای حـــل رود نتـ ــه هـ ــر پـــیش روی نظریـ - هکشـــت ــین را در فعالیـ ــرار داد اوهلـ ــتفاده قـ ــورد اسـ ــوری، مـ ــودمند هرکشـ ــدی و سـ ــای تولیـ ــه .هـ نظریـ

.است هرا در امر صادرات، بیان کرد 1لیندر، مفاهیمی از تقاضای معرف :شود میین صورت بیان ا ه بنیادی لیندر بهنظر هانگ فرضی اساس بردر مجموع،

.تقاضای داخلی قرار خواهد داشت تأثیرصورت داخلی، تحت ید یک کاال بهتول -

بایــــد بــــه تقاضــــای یــــک محصــــول صــــادراتی، عنــــوان بــــهبــــرای تولیــــد کــــاالیی - .داخلی توجه شود

ــرف - ـای مع ــوی تقاضـ ــه الگ ــه اینک ــه ب ـا توج ــیبـ ــد م ــه از توان ـاالیی ک ــم کـ ــ حج ــابتی مزی ت رقتـــوان بـــر اســـاس الگـــوی مـــیبرخـــوردار اســـت را تعیـــین کنـــد، الگـــوی تولیـــد و تجـــارت را

بـــر ایـــن اســـاس، دنیـــای معرفـــی شـــده توســـط . بینـــی نمـــود تقاضـــای داخلـــی کشـــورها پـــیشــا کمـــک نظریـــه تناســـب مـــیلینـــدر، از مجموعـــه دنیاهـــای فرعـــی تشـــکیل شـــده و تـــوان بـ

.اوهلین، آن را ایجاد نمود -هکشر لعام

نظریه علیت تجمعی .1-3بــــر ایــــن اســــاس، رشــــد . توســــعه یافتــــه اســــت) 1970( نظریــــه فــــوق توســــط کالــــدور

ــه ــأثیرتحــــت ای منطقــ ــرار دارد تــ ــه قــ ــادرات آن منطقــ ــرای صــ ــا بــ ــد تقاضــ ــانون . رشــ قــنخســت کالــدور ایــن اســت کــه رابطــه علیــت قــوی بــین رشــد خروجــی و بــازدهی تولیــد

ــد ــود دارد GDPو رشـ ــانون دوم. وجـ ــو وی قـ ــد در مـ ــان ) 1966(رد رشـ ــز نشـ ــینیـ ــد مـ دهـقـــانون مـــذکور . کـــه بخـــش تولیـــد در معـــرض افـــزایش بـــازده نســـبت بـــه مقیـــاس قـــرار دارد

ــیه حمایـــت ــیاز ایـــن فرضـ ــادی مـ ــد اقتصـ ــور و محـــرک رشـ ــد، موتـ ــه بخـــش تولیـ ــد کـ کنـ .های علیت تجمعی ارائه نماید لمبنایی را برای رشد مد تواند میبوده و

وری و نــــرخ ه، ارتبــــاطی مثبــــت میــــان رشــــد بهــــر)1949( قــــانون وردورن اســــاس بــــرــود دارد ــتخدام وجـ ــد اسـ ــذب . رشـ ــتخدام و جـ ــد اسـ ــایگزینی رشـ ــه جـ ــه بـ ــدور در ادامـ کالـ

ــرد ــاره کـ ــا اشـ ــی هـ ــد خروجـ ــا رشـ ــرو بـ ــ . نیـ ــین رابطـ ــه چنـ ــانون وردورن هبـ ــدور -ای، قـ کالـجـــویی هوجـــود صـــرف دلیـــل بـــه( وری در تولیـــد هبـــر اســـاس ایـــن قـــانون، رشـــد بهـــر .گوینـــد

1 . Representative Demand

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

12 و 11های شماره سال پانزدهم مجله اقتصادی 84

ــاس پو ــا و ثابـــت مقیـ ــی )یـ ــد خروجـ ــدی از رشـ ــوب پیامـ ــا محسـ ــیهـ ــود مـ ــرف. شـ ــویی هصـ جـ :توان به دو بخش تقسیم نمود میبه مقیاس را

)جویی ثابت هصرف( جویی حاصل از تولید در سطح گسترده هصرف -

هــــای اقتصــــادی جــــویی حاصــــل از ایــــن دیــــدگاه کــــه تمرکــــز بــــر فعالیــــت هصــــرف - .)جویی پویا هصرف( دهد پیامدهای خارجی را افزایش تواند می

، هــــا مــــورد دوم از مزیــــت تجمعــــی برخــــوردار بــــوده و بــــه رشــــد صــــنایع، مهــــارت ــی ــاده و نیـــز تخصصـ ــات سـ ــی بـــه ارتباطـ ــه و دسترسـ ــازی فعالیـــت تجربـ ــای انســـانی سـ هـ

.اشاره داردکنــد کــه ارتبــاط ســببی مثبــت میــان نــرخ رشــد بخــش مــیقــانون ســوم کالــدور بیــان

ــر ــد و بهـ ــش هتولیـ ــای وری بخـ ــود دارد هـ ــر وجـ ــی . دیگـ ــد حاشـ ــر تولیـ ــار هاگـ ــروی کـ ای نیـــر ــر از بهـ ــن بخـــش هکمتـ ــر وری در ایـ ــه بهـ ــد، در نتیجـ ــا باشـ ــار ههـ ــروی کـ ــذب نیـ وری و جـ

ــه تیـــروال اســـاس بـــر. افـــزایش خواهنـــد یافـــت ،کالـــدور بـــه محـــرک رشـــد در )2002( گفتـــادرات ــد صـ ــز رشـ ــد و نیـ ــه رشـ ــل اولیـ ــاورزی در مراحـ ــا در کشـ ــدی و تقاضـ ــش تولیـ بخـ

ــل پایـــــانی اشـــــاره دارد در م ــانی، رشـــــد ســـــریع صـــــادرات و . راحـــ در مراحـــــل پایـــهـــا کـــه باعـــث رشـــد صـــادرات و هـــا و ورودی هـــا همگـــی میـــزان رشـــد خروجـــی خروجـــی

.دهند میشود، را افزایش میبر رقابت تأثیرــدور ــانون کالــ ــین، قــ ــات پیشــ ــه -در ادبیــ ــ وردورن بــ ــت خــ ــده اســ ــریح شــ . وبی تشــ

ــانون ــن قـ ــزا در ایـ ــه افـ ــده کـ ــرمایفـــرض شـ ــه هیش سـ ــذاری بـ ــل گـ ــه دلیـ ــاالی منطقـ ــد بـ رشـــت ــه اسـ ــورت گرفتـ ــزایش . صـ ــز افـ ــر نیـ ــاطق دیگـ ــایر منـ ــد سـ ــق رشـ ــد از طریـ ــن رشـ ایـ

ــت ــد یافــ ــر. خواهــ ــاس بــ ــانیلز اســ ــه کــ ــرمای )1996( گفتــ ــن ســ ــی از ایــ ــذاری ه، بخشــ گــ گـــــذاری هو مزایـــــای افـــــزایش ســـــرمای)تحقیـــــق و توســـــعه( R&Dاختصـــــاص دارد بـــــه

در ایــن حالــت، مزایــای . دیگــر نیــز اثــر خواهــد گذاشــت در ایــن بخــش بــر ســایر منــاطق در نتیجــه منطقــه مــورد نظــر بــه و گــذاری تقویــت شــده هپیشــرفت فنــی بــا افــزایش ســرمای

اصــــول نظریــــه ســــببی ( بنــــابراین اســــتدالل. وری مشخصــــی دســــت خواهــــد یافــــت هبهــــروری درمنــــاطق مختلــــف را مطــــابق ه، اخــــتالف بهــــر)1957( ل، میــــردا)تجمیعــــی و مــــدور

:کند میکالدور بیان . با مدل نئوکالسیک تشریح کردــدگا ــان دیـ ــوژی و بیـ ــودن تکنولـ ــل بـ ــرض کامـ ــا فـ ــی هبـ ــیک، مـ ــای نئوکالسـ ــوان از هـ تـ

نظریـــه مبتنـــی بـــر تغییـــر تکنولـــوژی ممکـــن اســـت. گرایانـــه پشـــتیبانی نمـــود واقـــع فرضـــیات غیـــر

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

85 مدرن المللی بینتجارت های نظریهمروری بر

تـــأثیرامـــا ،هـــایی همــراه اســـت اگرچــه نظریـــه تجمیعـــی بــا محـــدودیت . گرایانـــه باشـــد واقــع .ای دارد هشگرفی بر مفاهیم مرتبط با رشد منطق

وردورن بــــا در نظرگــــرفتن مســــئله رابطــــه علــــی میــــان صــــادرات و -نظریــــه کالــــدورــ ــد خروجـــــی منطقـــ ــادراتی هرشـــ ــور دارای بخـــــش صـــ ــه در کشـــ ــرد کـــ ــان کـــ ای بیـــ

ــعه ــی توسـ ــه، تخصصـ ــادراتی یافتـ ــوالت صـ ــد محصـ ــازی در تولیـ ــیسـ ــد مـ ــر توانـ وری و هبهـــا ــزان مهـ ــد میـ ــزایش دهـ ــادرات را افـ ــا در بخـــش صـ ــیص . رت هـ ــه تخصـ ــر بـ ــر منجـ ــن امـ ایـ

.وری، رشــد اقتصــادی افــزایش خواهــد یافــت هدرســت منــابع گردیــده کــه بــا افــزایش ایــن بهــر ــادرات ــانیزمی بـــرای رشـــد توانـــد مـــیمـــدل کالـــدور نشـــان داد کـــه تقاضـــای رشـــد صـ مکـ

.اقتصاد منطقه و ایجاد روابط فیدبک متوالی گردد

یه تجارت نویننظر. 1-5ــر ــاس بــ ــات ازال اســ ــون-مطالعــ ــوین )1999( هریســ ــارت نــ ــه تجــ ــه )NTT(، نظریــ از نظریــ

هـــای هو رشـــد اقتصـــادی طـــی دهـــالملـــل بـــینیافتـــه و بـــه تجـــارت توســـعه NGTنـــوینرشـــد ــی 1990 ــردازد مــ ــز NBT. پــ ــارجی آن و نیــ ــدهای خــ ــوژیکی و پیامــ ــرفت تکنولــ ــر پیشــ بــ

ــه ــد بـ ــش جدیـ ــتفاده از دانـ ــر آ اسـ ــوان متغیـ ــه دارد عنـ ــکار توجـ ــه . شـ ــاس، نظریـ ــن اسـ ــر ایـ بـهـــای آموزشـــی سســـات تحقیقـــاتی، کیفیـــت سیســـتمکنـــد کـــه کیفیـــت مؤ مـــیمـــذکور بیـــان

ــه ــوآوری بـ ــت و نـ ــه و خالقیـ ــد بـ ــورها، بایـ ــی کشـ ــم در برخـ ــاوت در علـ ــاطر تفـ ــوبی خـ خـ . مورد استفاده قرار گیرد

نکتــــه اصــــلی ایــــن نظریــــه، اخــــتالف دانــــش میــــان شــــرکت هــــا بــــوده و دانــــش را ــه ــوان بـ ــر عنـ ــد در نظـ ــم تولیـ ــل مهـ ــیعامـ ــرد مـ ــ. گیـ ــلی ناز ایـ ــت اصـ ــا NGTرو، ماهیـ بـ

ــراه اســـت محـــدودیت ــایی همـ ــیار بـــر ایـــن اســـاس شـــرکت . هـ ــا بایـــد در امـــر دانـــش، بسـ هـــرمای ــذاری هسـ ــدگـ ــر نماینـ ــد بهـ ــا بتواننـ ــازند هتـ ــت سـ ــظ و تقویـ ــود را حفـ ــاط . وری خـ ارتبـــان ــاوری و تفک NTTو NGTمیــ ــتفاده از فنــ ــزان اســ ــه میــ ــا بــ ــارت بــ یــــک دانــــش در تجــ

هـــای نظریـــههـــا همگـــی جدیـــد بـــوده و از ایـــن نظریـــه.گـــردد مـــیکشـــورهای مختلـــف بـــر ــابع ــتفاده از منـ ــان اسـ ــتالف میـ ــابتی و اخـ ــت رقـ ــر مزیـ ــه بـ ــین کـ ــیک پیشـ ــارت نئوکالسـ تجـ

صـــنعتی و بـــرای تشـــریح تجـــارت درون NTT. انـــد هدســـت آمـــد انـــد، بـــه هملـــی توجـــه داشـــتــورهای م ــان کشـ ــانی میـ ــارت جهـ ــه اســـت تجـ ــعه یافتـ ــابه توسـ ــزایش . شـ ــاس، افـ ــن اسـ ــر ایـ بـ

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

12 و 11های شماره سال پانزدهم مجله اقتصادی 86

ســـازی و تجـــارت میـــان کشـــورهایی بـــا بـــازده بـــه مقیـــاس و رقابـــت ناکامـــل بـــر تخصصـــی . گذارد میهای یکسان، اثر شاخص

ــا بـــه تغییـــر شـــکل اهمیـــت افـــزایش بـــازده نســـبت بـــه مقیـــاس و رقابـــت نـــاقص نـــه تنهـــوده ــک نمـ ــین کمـ ــارت پیشـ ــه تجـ ــل ،نظریـ ــر حاصـ ــر تفکـ ــه بـ ــارت و بلکـ ــت تجـ از سیاسـ

ــه روش ــا ارائـ ــوب یهـ ــارت مطلـ ــرای تجـ ــت ی بـ ــد گذاشـ ــر خواهـ ــز اثـ ــر نیـ ــه . تـ ــه بـ ــا توجـ بـــه ــترده در زمینــ ــات گســ ــئ ،NTTمطالعــ ــال مســ ــط مارشــ ــازده توســ ــزایش بــ ) 1920( له افــ

هـــا عـــاملی خـــارجی بـــرای شـــرکت بررســـی شـــده و مشـــخص گردیـــد کـــه افـــزایش بـــازده، .شود میمحسوب

ــراگمن ــدل کـ ــان داد ) 1991(مـ ــرف نشـ ــور صـ ــه تجـــارت در حضـ ــویی اقتصـــادی هکـ جـــترده ــنایع گسـ ــر صـ ــز بـ ــث تمرکـ ــارجی باعـ ــد 1خـ ــد شـ ــرات . خواهـ ــه اثـ ــه بـ ــا توجـ وی بـ

ــت ــی و خودتقویـ ــارت تجمیعـ ــه تجـ ــین بـ ــاطق، همچنـ ــر منـ ــارت بـ ــدت تجـ ــه بلندمـ ــز 2یافتـ نیـبـــر انـــدازه منطقـــه، صـــادرات و تولیـــد توانـــد مـــیجـــویی اقتصـــادی هصـــرف. ای داشـــت هاشـــار

ــذارد ــر گـ ــن. اثـ ــ ایـ ــت هزینـ ــاخص و مزیـ ــت هشـ ــی تحـ ــأثیرای همگـ ــبتاً تـ ــتمزدهای نسـ دسـهـــای دیگـــر، لســـایر مـــد درکنـــارمشـــکل اصـــلی ایـــن مـــدل . گیرنـــد مـــیبـــاال قـــرار

. توجه به چگونگی ایجاد هسته صنعتی و تغییر وضعیت آن است عدم

گیری هنتیج .2ــرفتن موفقیــــت ــا در نظرگــ ــه بــ ــیا در دهــ ــورهای شــــرق آســ و 70هــــای چشــــمگیر در کشــ

هــــای کاســــتیدر مقایســــه بــــا ELGمــــیالدی، پــــارادایم 80وب شــــرق در دهــــه جنــــــط ــترده خـــ ــی گســـ ــایی و مشـــ ــورهای آفریقـــ ــر کشـــ ــایگزین واردات در اکثـــ ــای جـــ هـــ

ایـــن مقالـــه بـــه برخـــی . اســـت هآمریکـــای التـــین، توجـــه بیشـــتری را بـــه خـــود جلـــب نمـــود ــه ــای نظریـ ــ هـ ــه تاریخچـ ــارت در زمینـ ــد و تجـ ــرن هرشـ ــد از قـ ــال رشـ ــاد در حـ ــا 18 اقتصـ تـ

.میالدی، اشاره داشت 20

1. Scale-Intensive Industries 2. Self Reinforcing

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

87 مدرن المللی بینتجارت های نظریهمروری بر

منابعBarro, R. J. (1993), Macroeconomics, 4th edn, John Wiley & Sons, New York. Brown, S. J.; Coulson, N. E. & R. F. Engle (1992), "On the Determinants of Regional Base and Regional Base Multipliers", Regional Science and Urban Economics, Vol. 22, PP. 619-635. Carniels, M. C. J. (1996), "Regional Differences in Technology: Theory and Empirics", Maastricht Economic Research Institute on Innovation and Technology, PP. 1-36. Conroy, M. E., & A.K. Glasmeier (1993), "Unprecedented Disparities, Unparalleled Adjustment Needs: Winners and Losers on the NAFTA Fast Track", Journal of Inter-AmericanStudies and World Affairs, Vol. 34, PP. 1-37. Corden, W. M. (1971), The Effects of Trade On the Rate of Growth, in J. Bhagwati (ed.), Trade, Balance of Paymentsand Growth, Amsterdam, North Holland. Dicken, P. (1998), Global shift: Transforming the World Economy, 3rd edn, Guilford Press, New York. Dowling, M. & C. T. Cheang (2000), "Shifting Comparative Advantage in Asia: New Test of the Flying Geese Model", Journal of Asian Economics, Vol. 11, PP. 443-463. Ezeala-Harrison, F. (1999), Theory and Policy of International Competitiveness, Praeger, Westport, Connecticut. Feder, G. (1983), "On Exports and Economic Growth", Journal of Development Economics, Vol. 12, No. 1-2, PP. 59-73. Glasmeier, A. K., & R. M. Leichenko (1996), "From Free Market Rhetoric to Free Market Reality: The Future of the U.S. South In an Era of Globalisation", International Journal of Urban and Regional Research, Vol. 20, PP. 601-615.

Goldstein, J. (1993), Ideas, Interests, and American Trade Policy, Cornell University Press, Ithaca, New-York. Hong, W. (1990), "Export-Oriented Growth of Korea: a Possible Path to Advanced Economy", International Economic Journal, Vol. 4, No. 2, PP. 97-118. Kaldor, N. (1967), Strategic Factors in Economic Development, New York State School of Industrial and Labour Relations, Cornell University, Ithaca NY. Kaldor, N. (1970), "The Case for Regional Policies", Scottish Journal of Political Economy, Vol. 17, PP.337-348. Kavoussi, R. (1984), "Export Expansion and Economic Growth: Further Empirical Evidence", Journal of Development Economics, Vol. 14, PP. 337-48. Leichenko, R. M. (2000), "Exports, Employment and Production: a Causal Assessment of U.S States and Regions", Economic Geography, Vol. 76, No. 4, PP. 303-325. Tri-Dung Lam. (2015), "a Review of Modern International Trade Theories", American Journal of Economics, Finance and Management, Vol. 1, No. 6, PP. 604-614.

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20

12 و 11های شماره سال پانزدهم مجله اقتصادی 88

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 16:

06 +

0330

on

Tue

sday

Feb

ruar

y 4t

h 20

20