Marzena Kordaczuk-WąsSpołeczne uwarunkowania policyjnych działań profi laktycznych

© Marzena Kordaczuk-Wąs 2017© Wydawnictwa Drugie 2017

Warszawa 2017ISBN 978-83-8022-022-5

Redaktor prowadzący: Łukasz Zawada

Redakcja: Dział Redakcji Wydawnictw Drugich

Korekta: Cała Jaskrawość (www.calajaskrawosc.pl)

Projekt okładki: Tomasz Kędzierski — to/studio (www.to–studio.pl)

Projekt składu: Alicja Kobza

Skład i łamanie: Piotr Górski

Wydawca:

Wydawnictwa Drugieal. „Solidarności” 115/2

00-140 Warszawawww.wydawnictwadrugie.pl

Druk:Fabryka Druku

ul. Zgrupowania AK Kampinos 601-943 Warszawa

www.fabrykadruku.pl

Autorka i Wydawnictwo dziękują za recenzje wydawnicze:prof. dr. hab. Bogdanowi W. Machowi oraz dr. hab. Jadwidze Mazur

Wyrazy wdzięczności

dla rodziców, Macieja i Petera,

bez których wsparcia ta książka

nie mogłaby powstać

SPIS TREŚCI:

WSTĘP 9

1. DZIAŁANIA SPOŁECZNE W TEORIACH SOCJOLOGICZNYCH 151.1. Defi nicje działania ludzkiego 171.2. Czynności i działania społeczne 19

1.2.1. Teoria działań społecznych Talcotta Parsonsa 221.2.2. Działania społeczne z perspektywy biurokracji Maxa Webera 241.2.3. Teoria osób społecznych Floriana Znanieckiego 261.2.4. Teoria osób wywierających wpływ Roberta K. Mertona 27

1.3. Socjologiczne ujęcie predyktorów działań społecznych 29

2. STAN BEZPIECZEŃSTWA JAKO REZULTAT DZIAŁAŃ SPOŁECZNYCH 372.1. Bezpieczeństwo jako potrzeba i wartość 392.2. System bezpieczeństwa państwa i jego typologie 44

2.2.1. Miejsce bezpieczeństwa wewnętrznego w typologiach bezpieczeństwa 482.2.2. Współczesne zagrożenia bezpieczeństwa w Polsce 51

2.3. Stan bezpieczeństwa państwa i poziom poczucia bezpieczeństwa mieszkańców 572.3.1. Potrzeby obywateli w zakresie zapobiegania zagrożeniom społecznym 622.3.2. Społeczna kontrola przestępczości 642.3.3. Proces instytucjonalizacji w realizacji polityki kryminalnej państwa 65

2.4. Działania profi laktyczne w kształtowaniu bezpieczeństwa wewnętrznego 702.4.1. Krajowy system zapobiegania przestępczości 742.4.2. Krajowa strategia zapobiegania przestępczości 79

2.5. Koncepcje i cele działań profi laktycznych 832.5.1. Strategie, formy oraz narzędzia profi laktyczne 912.5.2. Standardy budowy programów profi laktycznych 93

3. FUNKCJE PROFILAKTYCZNE POLICJI W SYSTEMIE BEZPIECZEŃSTWA PARAMILITARNEGO PAŃSTWA 97

3.1. Zapobieganie zagrożeniom społecznym jako zadanie ustawowe 993.1.1. Policyjne koncepcje zapobiegania przestępczości 1013.1.2. Działania profi laktyczne w strategicznych planach i dokumentach policji 1053.1.3. Rodzaje policyjnych działań profi laktycznych 112

3.2. Policja jako grupa dyspozycyjna społeczeństwa 1173.2.1. Struktura organizacyjna i hierarchiczność w policji 1193.2.2. Pragmatyka doboru na stanowiska związane z realizacją działań profi laktycznych 1233.2.3. Wymagania kompetencyjne wobec policjantów realizujących działania profi laktyczne 128

4. WYPRACOWANA METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH 1394.1. Uzasadnienie wyboru problematyki 1414.2. Cele, konceptualizacja i operacjonalizacja badań 1454.3. Problemy i hipotezy badawcze 1484.4. Przyjęte metody i wypracowane techniki oraz narzędzia badawcze 151

4.5. Zmienne, ich klasyfi kacje i typologie 1544.6. Próby badawcze i teren badań 1574.7. Charakterystyka przebiegu badań własnych 167

5. PROCES ORGANIZACJI POLICYJNYCH DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH W ŚWIETLE BADAŃ WŁASNYCH 171

5.1. Charakterystyka respondentów w subpopulacjach badawczych 1735.1.1. Socjografi czny profi l subpopulacji społeczeństwa 1735.1.2. Socjografi czny profi l subpopulacji policjantów 177

5.2. Charakterystyka społecznych uwarunkowań działań profi laktycznych policji 1825.2.1. Uwarunkowania natury ustrojowo-politycznej 1845.2.2. Uwarunkowania materialne 2135.2.3. Uwarunkowania organizacyjne 2425.2.4. Uwarunkowania związane z czynnikiem ludzkim 2555.2.5. Uwarunkowania zewnętrzne 298

6. WYZNACZNIKI SKUTECZNEGO DZIAŁANIA PROFILAKTYCZNEGO 3056.1. Typ idealny działania profi laktycznego policji 311

6.1.1. Zakres uwzględniania przez policję modelowych uwarunkowań społecznych 3146.2. Znaczenie działań profi laktycznych policji dla bezpieczeństwa wewnętrznego kraju 320

6.2.1. Bariery występujące w obszarze uwarunkowań ustrojowo-politycznych 3316.2.2. Wskazówki dla obszaru uwarunkowań polityczno-ustrojowych 336

6.3. Rodzaje działań profi laktycznych podejmowanych w jednostkach organizacyjnych policji i ich społeczna ocena 339

6.3.1. Aspekty nieuwzględniane w obszarze uwarunkowań materialnych 3516.3.2. Wskazówki dla obszaru uwarunkowań materialnych 355

6.4. Proces profesjonalizacji policyjnych działań profi laktycznych 3586.4.1. Bariery natury organizacyjnej 3676.4.2. Wskazówki dla obszaru uwarunkowań organizacyjnych 3706.4.3. Nieuwzględnianie uwarunkowań związanych z czynnikiem ludzkim 3716.4.4. Wskazówki dla obszaru uwarunkowań związanych z czynnikiem ludzkim 373

6.5. Kontekst międzynarodowy w zapobieganiu przez policję przestępczości oraz innym zagrożeniom społecznym 374

6.5.1. Błędy w obszarze uwarunkowań zewnętrznych 3776.5.2. Wskazówki dla obszaru uwarunkowań zewnętrznych 378

ZAKOŃCZENIE 379

Bibliografi a 387Wykaz tabel, rysunków i wykresów 412