06รปคำายมภาษาเขมรในสมทรโฆษคำาฉนท*

จตพร โคตรกนก** Chatupohn Khotkanok

* บทความนเปนสวนหนงของงานวทยานพนธเรอง “การศกษาเรองรปและความหมายของคำายมภาษาเขมรในสมทรโฆษคำาฉนท” ** นกศกษาระดบปรญญาเอก สาขาวชาภาษาเขมร ภาควชาภาษาตะวนออก คณะโบราณคด บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

Forms of Khmer Loanwords in Samudraghosgamchăn(d)

150 150

บ ท ค ด ย อ

บทความนมจดมงหมายทจะศกษารปคำายมภาษาเขมรในสมทรโฆษคำาฉนท ซงเปนวรรณคดทแตงในสมยอยธยาและในสมยรตนโกสนทร วรรณคดเรองนมการใชศพทคำายมภาษาเขมรอยเปนจำานวนมาก เมอพจารณาจากรปคำาศพทแลวจะเหนวาคำาเหลานมทงคำาทมรปโครงสรางและรปคำาตรงและตางจากคำาตนทางภาษาเขมรโบราณ คำาตนทางภาษาเขมรสมยกลาง และคำาทมรปโครงสรางและรปคำาสมพนธกบภาษาเขมรปจจบน นอกจากนนยงพบวา คำาตนทางภาษาเขมร คำาเดยวอาจแปรเปนคำายมหลายรป คำาบางคำามการปรบรปใหเขากบอกขรวธไทย บางคำากมการตงใจดดแปลงใหตางไปจากรปคำาตนทาง บางคำามการแกไขเกนเหต บางคำากมการเปลยนแปลงเพยงลกษณะเดยว บางคำากมความแตกตางจาก คำาตนทางมากกวาหนงลกษณะ บางคำาเปลยนแปลงไปจนสญเสยทมาของคำา ซงรปคำายมภาษาเขมรทมลกษณะหลากหลายนอาจทำาใหเกดปญหาการ ตความวรรณคดไทยโบราณตามมา งานวจยนจะเสนอรปคำายมภาษาเขมรในสมทรโฆษคำาฉนท พรอมกบแสดงรปคำาตนทางภาษาเขมร เพอใหเหนวาคำามการเปลยนแปลงอยางไร ขณะเดยวกนกจะเปนประโยชนในการอานวรรณคดเรองสมทรโฆษคำาฉนทใหเขาใจลกซงยงขน

คำาสำาคญ: คำายมภาษาเขมร, สมทรโฆษคำาฉนท

151 151

A b s t r a c t

This article aims to study forms of Khmer loanwords in the Samudraghosga mchăn(d), which was composed during the Ayutthaya and Rattanakosin periods. This literary work uses many words borrowed from Khmer. Having considered the forms of words, I find that these loan words may have the same forms as the original Old Khmer or Middle Khmer words, or the forms related to Modern Khmer. In addition, it is found that certain words have various forms. Some forms may be similar to those of the original words while others may differ from them. Some words have been modified to Thai orthography. Some words were intentionally modified to be different from the original words. Some words were hypercorrectly modified. Some words may have only a single change or may have multiple changes. Some words have changed so much that the original form is not apparent. Complication in the forms of words may cause problems to the interpretation of the Thai classical literature. This study is therefore trying to explore the changes of forms of Khmer loanwords and their original forms in Khmer to show the way the words have changed, as well as to be able to better understand the Samudraghosga mchăn(d).

Keywords: Khmer Loanwords, Samudraghosgamchăn(d)

152 152

บทนำาเปนทยอมรบโดยทวไปวา วรรณคดไทยโบราณมการใชคำายมภาษา

เขมรอยเปนจำานวนมาก นกวชาการตางเหนพองกนวา ความรภาษาเขมรเปนเรองจำาเปนเรองหนงทจะชวยใหอานวรรณคดไทยโบราณไดเขาใจอยางลกซง (วลยา ชางขวญยน 2541: 28-41; ชลดา เรองรกษลขต 2542: 171-199; อบล เทศทอง 2542: 201-212) นอกจากน การศกษาเรองรปคำาศพทและความหมายของคำายมภาษาเขมรในสมทรโฆษคำาฉนท ยงแสดงใหเหนวาความรภาษาเขมรปจจบนเพยงอยางเดยวอาจไมเพยงพอทจะทำาใหอานวรรณคดไทยโบราณไดเขาใจ เนองจากวรรณคดไทยมอายตรงกบชวงภาษาเขมรสมยกลาง และวรรณคดหลายเรองกพบวามคำายมจากภาษาเขมรโบราณหลายคำา ในภาษาเขมรเอง คำาอาจมการเปลยนแปลงรป คำาภาษาเขมรโบราณเขยนอกแบบหนง แตในสมยปจจบนเขยนอกแบบหนง เชน คำาภาษาเขมรโบราณทมความหมายวา “ร” มรป (Pou 1992: 227) ในภาษาเขมรปจจบนตรงกบรป ដង // ในสมทรโฆษคำาฉนทและในภาษาไทยปจจบนมรป เดยง // อยางภาษาเขมรโบราณ การรภาษาเขมรเพออานวรรณคดจงไมใชรเพยงภาษาเขมรปจจบนเทานน แตควรตองรจกภาษาเขมรโบราณและภาษาเขมรสมยกลางดวย

นอกจากควรทราบวารปพยญชนะในภาษาเขมรโบราณ หรอภาษา

รปคำายมภาษาเขมรในสมทรโฆษคำาฉนท

153 153

จ ต พ ร โ ค ต ร ก น ก

เขมรสมยกลาง จะเปลยนรปเปนพยญชนะรปใดไดบางในภาษาเขมรปจจบนแลว ยงควรทราบวารปพยญชนะนนๆ อาจจะเปลยนเปนพยญชนะรปใดไดบางในภาษาไทยดวย คำาภาษาเขมรโบราณทมความหมายวา “ดอกไมรอย, พวงดอกไม” มรป , (Pou 1992: 458) ในภาษาเขมรสมยกลางมรป ,, (อไรศร วรศะรน 2542: 34) ในภาษาเขมรปจจบนมรป ភញ // และในสมทรโฆษคำาฉนทพบรป พเยย /h@/j/ ตวอยางนเปนหนงในหลายตวอยางทแสดงวา รปพยญชนะ ในตำาแหนงพยญชนะตนควบในภาษาเขมรโบราณ มกจะกลายเปน ในภาษาเขมรปจจบน และเปน ในภาษาไทย

โดยทวไปแลว การรบคำาเขมร หรอคำาจากภาษาอนเขามาใชในภาษาไทย มการรบเขามา 2 แบบ คอ การรบเขามาดวยเสยง และรบมาดวยรป และบางครงคำาตนทางเดยวกนอาจเขามาทงเสยงและรป เชนคำาวา กำาเนด // พบทงรป กำาเนด // และ กำาเหนด // คำาวา กำาเนด // เปนการรบโดยรป และ กำาเหนด เปนการรบโดยเสยง คำาภาษาเขมรวา ខញ /h/j/ พบทง รป ขยม ขญม /h/j/ รบโดยเสยง และ รป ขยม ขญม /h/j/ รบโดยรป (จตร ภมศกด 2548: 81)

154 154

ถงแมจะมความรภาษาเขมรแตหากไมมความรเรองคำายมทมการเปลยนแปลงโครงสรางหรอมการเปลยนแปลงรปรวมดวย กอาจไมสามารถเชอมโยงไปหาคำาตนทางในภาษาเขมรได

ในบทความน ผเขยนจะนำาเสนอการศกษาเกยวกบรปคำายมภาษาเขมรในสมทรโฆษคำาฉนท โดยแยกเปน 2 ประเดนใหญ คอ ความสมพนธของโครงสรางคำา กบความสมพนธของรปอกษรของคำายมภาษาเขมรในสมทรโฆษคำาฉนทกบคำาตนทางภาษาเขมร การศกษานอาจเปนแนวทางในการศกษาคำายมภาษาเขมรในวรรณคดเรองอนๆ ตอไป

ขอตกลงเบองตน1. ในบทความนมการอธบายถงการเปลยนแปลงของคำายมภาษา

เขมรในลกษณะทหลากหลาย เพอใหเหนความแตกตางชดเจน ผเขยนจงใชคำาศพทเฉพาะดงน

คำาตนทางภาษาเขมร หมายถง คำาศพทภาษาเขมรทภาษาไทยยมมาใชปรบรป หมายถงการปรบลกษณะบางอยางของคำาตนทางภาษาเขมรเพอใหเขากบอกขรวธในภาษาไทย เนองจากในภาษาไทยไมมลกษณะทางอกขรวธเชนนน เชนการปรบรปคำาตนทางภาษาเขมร สระ◌ា+ ◌ เปนเครองหมายไมหนอากาศ ตวอยางเชน ចបាប เปน ฉบบ /h// เปนตน รวมทงการปรบรปเพอใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงทางเสยง เชนการปรบรปอาจเปนการเปลยนแปลงลกษณะพยญชนะสะกดภาษาเขมร ល เปน น เปนตน

ดดแปลงรป หมายถงการดดแปลงลกษณะบางประการของคำาตนทางภาษาเขมรเพอใหเขากบฉนทลกษณ และการสมผสบงคบและการสมผสไมบงคบในภาษาไทย

การแกไขเกนเหต (hypercorrection) หมายถงคำาทมการปรบรปไปจากรปคำายมทควรจะเปน เปนการแกไขรปโดยความเขาใจผด หรอการปรบถกใหเปนผด เชน การเตมเครองหมายการนตทงทในภาษาตนทางไมม

155 155

รปการนต2. ในการเสนอคำาศพทเขมรโบราณและคำาภาษาเขมรสมยกลาง ผ

วจยจะนำาเสนอดวยรปถายถอดเปนอกษรโรมนเทานน สวนคำาภาษาเขมรปจจบน จะนำาเสนอทงรปอกษรเขมรและรปถายถอดเปนอกษรโรมน เชนเดยวกนในการนำาเสนอศพทคำายมภาษาเขมร ผวจยจะนำาเสนอทงรปคำาทเขยนดวยอกษรภาษาไทยและรปถายถอดเปนอกษรโรมน เพอใหผอานเหนความเชอมโยงของรปคำาในภาษาเขมรกบรปคำายมภาษาเขมรในภาษาไทย

สำาหรบการถายถอดอกษรภาษาเขมรเปนอกษรโรมน ผวจยจะใชระบบของ Saveros Lewitz (Antelme 1996) สวนการถายถอดอกษรภาษาไทยเปนอกษรโรมน ผวจยใชระบบของ Uraisi Varasarin (1984) รปถายถอดอกษรโรมนทงภาษาเขมรและภาษาไทยจะพมพตวเอน เพอหลกเลยงความสบสนกบรปถายถอดเสยง ซงอยในเครองหมาย / /

ในการถายถอดเสยงคำาภาษาเขมรสมยปจจบน ผวจยจะใชระบบการถายถอดเสยงของ Franklin E. Huffman (1969) สวนการถายถอดเสยงคำาภาษาไทย ผวจยจะใชระบบของกาญจนา นาคสกล (2520) รปคำายมภาษาเขมรในภาษาไทย รวมทงคำาตนทางภาษาเขมรจะแสดงดวยตวหนาเพอเนนใหเหนความแตกตางของคำาทศกษากบขอเขยนในบทความ

3. อกษรยอทใชในบทความน

ขบ. หมายถง ภาษาเขมรโบราณ C แทนรปพยญชนะ

ขก. หมายถง ภาษาเขมรสมย

กลาง

V แทนรปสระ (ไมวาจะเปนรป

สระเสยงสนหรอยาว หรอ

สระประสม มรปหรอไมมรป)ขป. หมายถง ภาษาเขมรปจจบน

อยธ. หมายถง สมทรโฆษคำาฉนท

สวนทแตงในสมยอยธยา

r แสดงรปพยญชนะเสยงรว

( ) แทนการปรากฏหรอไมปรากฏ

ของรปพยญชนะหรอสระ

156 156

รตน. หมายถง สมทรโฆษคำา

ฉนทสวนทแตงในสมย

รตนโกสนทร

N พยญชนะนาสก

4. ความหมายของคำา จะอยในเครองหมาย “ ” ซงเปนการอางองจากพจนานกรมภาษาตางๆ ดงทแสดงไวในบรรณานกรม สวนความหมายของ คำายมภาษาเขมรทอยในเครองหมาย [ ] เปนความหมายทผวจยนำาเสนอเพมเตมจากการตรวจสอบกบบรบทของคำา โดยการเทยบเคยงกบความหมายของคำาตนทางภาษาเขมร

รปคำายมภาษาเขมรในสมทรโฆษคำาฉนทจากการศกษาขอมลคำายมภาษาเขมรในสมทรโฆษคำาฉนทจำานวนทง

สนประมาณ 900 คำา สามารถแยกลกษณะความสมพนธของคำายมเขมรกบคำาตนทางภาษาเขมรได 2 ระดบ คอ ความสมพนธในระดบโครงสรางและความสมพนธของรปอกษร ทงนความสมพนธสองระดบนมความเชอมโยงกน คอ ตวอยางคำาทแสดงในระดบโครงสรางอาจมรปแบบความสมพนธระดบอกษรตางๆ กนไป ดงตอไปน

1. ความสมพนธของโครงสรางคำาตนทางภาษาเขมรกบโครงสรางรปคำายมในสมทรโฆษคำาฉนท

โครงสรางทางเสยงของคำาพยางคเดยวในภาษาเขมรปจจบนตามท Franklin E. Huffman ไดเสนอไว (อางองถงใน อรวรรณ บญยฤทธ 2557: 18) มโครงสรางเปนแบบ C(C)VC และคำาสองพยางคมโครงสรางเปน CVN-C(C)VC และ C(r )V-C(C)VC สามารถนำามาประยกตใชกบโครงสรางคำาตามรปอกษรได

1.1 ความสมพนธของคำาตนทางพยางคเดยวกบรปคำายมภาษาเขมร

1.1.1 คำายมพยางคเดยวทมโครงสรางเปน C(C)VC ซงเปนโครงสรางทไมมการเปลยนแปลงโครงสราง เชน

157 157

เกยจ // [เกรง, รงเกยจ] (รตน.) < ขป. ក�ៀច // “ดอ พยศ เก(งาน)”

แจง // “ชอตนไมขนาดเลกชนด Maerua siamensis (Kurz) Pax ในวงศ Capparaceae” (อยธ.) < ขก. “ชอตนไมชนดหนง” (Pou 1992: 167), ขป. ែចង // “ชอตนไมชนดหนงใชทำายา”

หากคำานนเปนคำาทขนตนดวยพยญชนะตนควบทมลกษณะควบกนสนทเหมอนในภาษาไทย มกไมมการเปลยนแปลงโครงสรางคำา เชน กรม r /r/ “ระทม, เจบอยภายในเรอยไป; กลด (หนอง); ลำาบาก” (อยธ.) < ขบ. r“เจบ, ชำา, ราวราน” (Pou 1992: 115), ขป. ក� r /rA/ “ชำา, บอบชำา, ตรอมใจ, เศราหมอง, ทกขทรมาน, กงวล”

1.1.2 คำายมพยางคเดยวทมโครงสรางตางไปจากคำาตนทาง เมอภาษาไทยยมคำาภาษาเขมรทเปนคำาพยางคเดยวเขามาใช อาจมการปรบโครงสรางของคำาใหเปนคำาสองพยางคตางไปจากคำาตนทาง เหตผลหนงกคอพยญชนะตนของรปคำานนๆ เปนพยญชนะตนควบทไมมในภาษาไทย คนไทยไมสามารถออกเสยงพยญชนะควบบางชดเหมอนภาษาเขมรได จงแยกรปพยญชนะตนควบในรปแบบตางๆ เพอใหออกเสยงคำายมไดสะดวก ดงน

1.1.2.1 การแยกพยญชนะตนควบโดยการแทรกรปสระอะ เชนชะโด /h// “ชอปลานำาจดชนดหนง” (อยธ.) < ขป.

ក ដោ // “ปลานำาจดชนดหนง”คะนอง /h// “คกลำาพอง” (อยธ.) < ขก. ឃនង

// “เขมแขง, มนคง, กราว, อวดด”, ขป. ឃនង

// “ลวงละเมด, ลวงเกน”

1.1.2.2 การแยกพยญชนะตนควบโดยการแทรกรปพยญชนะ ร rระหวางพยญชนะตนควบ ทำาใหพยญชนะตนตวทหนงออกเสยงควบกบ ร rทแทรกเขามา และพยญชนะตนตวทสองของคำาตนทางกลายเปนพยญชนะตนของพยางคทสองหรอพยางคทตามมาของคำายม การแปรรปเชนนทำาให

158 158

คำายมภาษาเขมรมโครงสรางคลายกบคำาสองพยางคภาษาเขมร C(r)V-C(C)VC ทงน พบวาการแยกพยางควธนเปนวธการดดแปลงรปทพบเฉพาะในสวนทแตงในสมยอยธยา เชน

ชรนก r /h/r// [หนา ทบ แนน] (อยธ.) < ขบ. “หนา ทบ แนน” (Pou 1992: 193)

ชรโมล r /h/r// [เพศชาย] (อยธ.) < ขบ. “เพศผ” (Pou 1992: 193), ขป. ក មោ ល /l/ “เพศผ เพศชาย ใหญ”

ชรมด r /h/r@/@/ “ชะมด” (อยธ.) < ขป. ឈមោញស s /h/ “สตวสเทาชนดหนง”

1.1.2.3 การแยกพยางคโดยการแทรกรปพยญชนะ ร r กบสระอะ ระหวางพยญชนะตนควบ การแทรกรปพยญชนะ ร r กบสระอะ น ทำาใหคำาตนทางพยางคเดยวภาษาเขมรมรปเปนคำายมสองพยางค

กระทบ r /r/h/ “โดน, ถกตอง, ปะทะ” (อยธ.) < ขบ. “ปด, ปดใหสนท” (Pou, 1992: 110), ขป. ខទប // “ปดกน, หวานลอม, ขดขวาง, ซอม”

กระเรยน rr /r/r/ “ชอนกขนาดใหญชนด Grus Antigone (Linn.) ในวงศ Gruidae” (อยธ.) < ขบ. r / r “นกกนปลาตวใหญ” (Pou 1992: 118), ขป. កក�ៀល r /rl/ “นกกนปลาตวใหญ”

1.1.2.4 การแทรกรปสระอน นอกจากการแทรกรปสระอะ เพอแยกพยญชนะตนควบใหเปนคำาสองพยางคแลว พบวาคำายมบางรปในสมทรโฆษคำาฉนทมการแทรกรปสระอ ระหวางพยญชนะตนควบของคำาตนทางพยางคเดยวดวย โดยพบลกษณะเชนนเฉพาะกบชอสตวปก ซงมพยญชนะตนตวแรกเปนพยญชนะ ก

กงาน /// “หาน” (อยธ., รตน.) < ขป. កងា ន

159 159

// “หาน”กโงก /// “นกยง” (อยธ.) < ขป. កកងា �

// “นกยง”ตวอยางคำาทยกมาพบในบทท 417 ซงเปนบททมการชมนกชนด

ตางๆ กวนาจะตองการใหมการสมผสอกษรและสมผสสระเปนค จงใชคำาศพททมเสยงพยญชนะเดยวกนมาวางเรยงกน

มกโงกกงานแลกงอน นกจบจาบซอน ซเซยบในบวใบบง

คำาวา กงอน /// “นกชอนหอย” ทพบในสมทรโฆษคำาฉนท มรปตรงกบคำาภาษาเขมรโบราณวา r “นกชอนหอย Melanocepha la ปากยาวสดำา ตนดำา” (Pou 1992: 102) กวนาจะดดแปลงคำาเรยกชอสตวปก 2 คำาของภาษาเขมรเทยบแบบกบคำาวา กงอน /// โดยการแทรกรปสระอ การดดแปลงคำาเชนนทำาใหไดคำาทมเสยงพยญชนะตนและเสยงสระของพยางคหนาเหมอนกนสามคอยเรยงกน เปนการสรางความไพเราะใหคำาประพนธแบบหนง

1.1.2.5 การเตมพยางคในคำายมพยางคเดยวภาษาเขมร ภาษาเขมรมวธการสรางคำาดวยการเตมหนวยคำาผกพน ซงเรยกวา

วธการแผลงคำา ทงหนวยคำาเตมหนาและหนวยคำาเตมกลางเปนสวนททำาใหคำาแผลงมหนาทและความหมายตางจากคำารากศพทแตยงมความเชอมโยงทางความหมายอย จากขอมลคำายมเขมรในสมทรโฆษคำาฉนท พบคำาหลายคำาทดเหมอนจะเปนคำาทสรางขนจากรากศพทภาษาเขมรดวยวธการแผลงคำา แตไมปรากฏคำาเหลานในภาษาตนทาง คำาเหลานมทงทเกดจากการเตมพยางคหนาคำารากศพทและการแทรกพยางคในคำารากศพท และพยางคทเตมเขามามทงรปทเหมอนหนวยคำาเตมในภาษาเขมรและรปทตางจากภาษาเขมร

ผวจยใชคำาวา “พยางค” แทน “หนวยคำาเตม” เนองจากเหนวา

160 160

ในบางกรณแมวาสวนทเตมเขามาดเหมอนวาคลายเปนหนวยคำาเตม แตกมลกษณะทแตกตางไปจากหนวยคำาเตมในภาษาเขมร คอ คำาทสรางขนใหมนจะมหนาทและความหมายไมแตกตางจากคำารากศพทอยางชดเจน รปพยางคทเตมในคำาตนทางพยางคเดยวในสมทรโฆษคำาฉนทมดงน

การเตมพยางคหนาคำารากศพทการเตม - หนาคำารากศพท ในภาษาเขมร เมอเตมหนวยคำาเตม

หนา - หนาคำารากศพทแลวทำาใหคำาแผลงทไดมความหมายเนนหนกมากขนกวารากศพท หรอเปนคำาไมสภาพ ในสมทรโฆษคำาฉนท พบคำายมทมการเตม - หนาคำารากศพท เชน กระอ r- /r//// “ระอ; รอนรน” < ระอ r- /r@//// < ขป. រឱស r- /rh/ “ความขนของหมองใจ ความรอนอบอาวหรอรอนใจ” รปคำาแผลงนไมพบในภาษาเขมร จงนาจะเปนคำาแผลงทสรางขนในภาษาไทย คำา กระอ r- /r//// จะมความหมายเนนหนกมากขน

การเตม - หนาคำารากศพท ในภาษาเขมร หนวยคำาเตมหนา -, r-, N- มหนาทเปลยนคำากรยาเปนคำากรยาการต ในสมทรโฆษคำาฉนท พบตวอยางคำาทมการเตมพยางคหนา เชน ชรดด r /h@/r@// [มมาก] < ดด // [มมาก] (อยธ.) < ขป. ដាស s /h/ “กาง, แผ, ขง, ฟอก, แนนขนด, ดาษดา, เกลอนกลาด, ปกคลมไปดวย” ตวอยางนพบในบรบทตอไปน

คดพบพรรณอนงามคออญชนปรศว ควคอมชรดดอษ- ฏกาม

(สมทรโฆษคำาฉนท บ. 1440)

นอกจากนยงพบการเตมพยางค ชร- r หนาคำาทไมใชคำายมภาษาเขมรอกดวย เชน ชรออ r- /h@/r@/// < ออ /// “อาการทมเสยงดงอยในห, ไมไดยน”

การเตม - หนาคำารากศพท ในภาษาเขมร หนวยคำาเตมหนา

161 161

-มหนาททำาใหคำากรยากลายเปนกรยาการต (causative) ในสมทรโฆษคำาฉนท คำาทพบวามการเตม - เชน ผโอน - /h/// [ทำาใหโอน, ทำาใหโนม (ศรษะ)] < ขป. កោន // “กม, โอน, โนม, นอม” ตวอยางนพบในบรบทตอไปน

พระบาทกรงไทธรณ รามาธบด ประเสรฐเดโชไชย เดชะอาจผโอนทาวไท ทวทงภพไตร ตระดกดวยเดโชพล

(สมทรโฆษคำาฉนท บ. 7-8)

ในบทนกวตองการสอวา “พระมหากษตรยพระองคนทรงมพระราชอำานาจมาก สามารถทำาใหทาวไททงสามโลกกมศรษะลงใหดวยความหวาดเกรง”

การเตม r-หนาคำารากศพท ในภาษาเขมร หนวยคำาเตมหนา r- มความหมายแสดงการกระทำาซงกนและกน (reciprocal) ในสมทรโฆษคำาฉนทพบคำาทสรางขนดวยการเตม r- หนาคำารากศพท เชน ประหวด r /r/w/ [ตวด(ครบ)กนไปมา] (อยธ.) < ขป. វាត /w/ “วด, ตวด, หวด, เหวยง”

นอกจากนพบวา การเตมพยางคหนานเกดกบคำารากศพทภาษาไทยดวย เชน ประเคยง r /r/h/ “อยเคยงกน” < เคยง /h/

การเตม - หนาคำารากศพท ในภาษาเขมรหนวยคำาเตมน อาจเปนเขยนดวย ត หรอ ទ กได และเมอเตมหนาคำารากศพทแลว มกมการแทรกรป រ r ดวย เชน កទែវង r /rw/ “ทำาใหยาว” < ែវង /w/ “ยาว” ในสมทรโฆษคำาฉนทพบคำาทสรางขนดวยวธการเตม - หนาคำารากศพท เชน

ตระเดร rr /r// [ยกเทากาวไป, เคลอนไป]

162 162

(อยธ.) < ขป. កដើរ r // “ยกเทากาวไป, เคลอนไป” ตระดาล r /r// [เกด, เกดขน] (อยธ.) < ขป. ដាល

/l/ “ลาม, เกดขน” ตระเหร rr /r/h/, ทรเหร rr /h@/r@/h/

[บน, บนขนในระยะสง, เหาะ] (อยธ.) < ขป. ក�ើរ r /h/ ไมพบทงสามคำานในภาษาเขมรการเตม r- หนาคำารากศพท ในภาษาเขมรหนวยคำาเตมนมรป r- ,

rN-, N หนวยคำาเตมนใชสรางคำาทมความหมายถกกระทำา (passive) หรอทำาใหตนเอง (reflexive) ในสมทรโฆษคำาฉนท พบคำาทมการเตม r- เชน ระเหจ r /r@/h/ [เหาะ, ไปโดยอากาศ (โดยเวทมนตร), ไปอยางรวดเรว] (อยธ.) < ขป. �ច /h/ มกใชกบ �� /hA/ “พลดตกหกคะเมนเหมอนถกผลก, วงกระโดดเกๆ กงๆ” เปน “หกคะเมนตลงกาไปมา หกหวหกทาง” แตคำาวา ระเหจ r /r@/h/ ไมมความหมายของการถกกระทำา หรอทำาใหตนเอง

นอกจากนพบวา การเตมพยางคหนา r- นเกดกบคำารากศพทภาษาไทยดวย เชน ระยน r /r@/j/ [ยน] (อยธ.) < ยน /j/, ระยง r /r@/j/ [ยง, อย] (อยธ.) < ยง /j/

จากขอมลพบวา มการใชรป N- ในการสรางคำาแผลงดวย เชน ลำาลด /ll@/ [ผล, งอก] (อยธ.) < លាស s /lh/ “ผล, งอก” นอกจากนพบวา มการเตมพยางค ในคำารากศพททเปนคำานามดวย เชน ลำาเภา /lhw/ “โฉมงาม” < ขก. “งาม, ลกคนสดทอง” (Pou 1992: 457), ขป. កៅ /w/ “สดทอง, ลกคนสดทอง” ทงน ขอมลคำายมทมการเตมพยางคหนาสวนใหญเปนคำากรยา

คำาพยางคเดยวภาษาเขมรทมการเตม sr- หนาคำารากศพท ในภาษาเขมรหนวยคำาเตมหนาทเปนเสยงเสยดแทรกมกมรป sr- s- s- s- จากขอมลในสมทรโฆษคำาฉนทพบเฉพาะรป สร- sr- เชน สรพรอม srr //r@/hr@/ “พรอม” (อยธ.) < ขป. ករម

163 163

r /r/ “พรอม” แตความหมายยงคงเหมอนกบคำารากศพท คำาทสรางขนใหมนไมพบในภาษาเขมร

คำาพยางคเดยวภาษาเขมรทมการเตม N- หนาคำารากศพท ในภาษาเขมรหนวยคำาเตมหนา N- มหนาททำาใหคำากรยาเปนกรยา การต เชนเดยวกบ - หนวยคำาเตมนเมอเขามาในภาษาไทยจะมรปสะกดเปน บง-, บญ-, บน-, บำา- ในสมทรโฆษคำาฉนทพบวามการสรางคำาโดยการเตม paN- ขางหนาคำารากศพทภาษาเขมร เชนคำาวา บงคล /h/ “เฝา” (อยธ.) < ขก. “เฝา รบใช”, ขป. គាល /l/ “เฝาอยางเขาเฝาเจานาย นงเฝาเจานาย” โดยคำาแผลง บงคล /h/ กบคำารากศพท มความหมายเหมอนกน ในบทท 1239 คำาแผลงกบคำารากศพทปรากฏใชในลกษณะซอนความหมายกน ดงน

ทกทาวทงหลายถวาย ตงวายรตนเนองนอง สามนตมลมอง มาบงคมบงคลคล

(สมทรโฆษคำาฉนท บ.1239)

ในบางกรณพบวา คำาบางคำาทมการเตมพยางค N- มการดดแปลงรป N-ใหเปน บรร- rr- ดวย เชน บรรเทยบ rr /h/ [อยใกล, อยขางๆ] (อยธ., รตน.) สรางขนจากคำาวา เทยบ /h/ < ขป. កទៀប // “ใกล จวน” ในสมทรโฆษคำาฉนท พบวารปคำายมสองพยางคภาษาเขมรหลายคำาทขนตนดวยพยางค N- มการเปลยนแปลงรปเปน บรร- เชน คำาวา បងហា ញ /Ah/ “บอก, ช, สอน, ชแจง” (อยธ.) < ขป. บรรหาร rrr /h/ “แสดง” คำาทสรางขนใหมโดยการเตมพยางค N- จะถกดดแปลงรป เปน บรร- rr- ดวยวธการเทยบแบบ รป บรร- ในทนนาจะเปนการดดแปลงใหคำามลกษณะคลายคำาบาลสนสกฤตมากขน

นอกจากนพบวา การเตมพยางคหนา N- เกดกบคำารากศพทภาษา

164 164

ไทยดวย เชน บรรแสง rrs // “แสง” < แสง s // “แสง” คำานเปนการสรางคำาเทยบแบบกบการเตมหนวยคำาเตมหนาในภาษาเขมร แตไมทำาใหคำามความหมายเปลยนไป กวสรางขนเพอใหมรปทมเสยงพยางคแรกซำากบคำาทอยคกน และมพยญชนะตนเปนเสยงเดยวกบพยางคทสองของคำานน ตวอยางเชนในบทตอไปน

ประกจประกลกาญ- จนกรงกระลอกเงา บรรแสงบรรสาบเสา และตระสกแชรงชม

(สมทรโฆษคำาฉนท บ. 106)

การแทรกพยางคหนวยคำาเตมกลาง -VN- ในภาษาเขมรใชสรางคำากรยาการต โดย

แทรกระหวางพยญชนะตนควบ อาจมรปเปน -, -, -, -, N- เมอเขามาในภาษาไทยมรป -ำา -, - ง -, - ญ -, - น - การแทรกพยางคเชนนทำาใหคำากลายเปนคำาสองพยางค ในสมทรโฆษคำาฉนท พบคำายมทมการแทรกพยางค -VN- เชน

สำาเรยว sr /rw/ [เสยว, สน] (อยธ.) < ขป. កសៀវ sr /rw/ “เสยว, สน”

กนแอก - /// [อกา] พบในชอชางทรลกษณพวกหนง (อยธ.) < ขป. ែ�អែ� - // “อกา”

รป สำาเรยว sr /rw/ และ กนแอก - /// ไมพบในภาษาเขมร และในสมทรโฆษคำาฉนทรปคำาทมการแทรกพยางคมความหมายไมตางจากคำารากศพท

นอกจากนยงพบวามการเตมพยางค N- ในคำาทมอย ในภาษาไทย เชน สำาอวย s- //j/ [สวย] < สวย s /j/, ทำานวย /hj/ “หม, เหลา” < ทวย /hj/ “หม, เหลา” ทงนคำารากศพทและคำาแผลงยงมความหมายไมตางกน

165 165

การเพมรปพยญชนะตนในคำายมพยางคเดยวภาษาเขมร ในภาษาเขมรนอกจากการเตมหนวยคำาเตมหนาและการเตมหนวย

คำาเตมกลางแลว ยงมการซำารปพยญชนะตนอกดวย ในสมทรโฆษคำาฉนทพบวามสรางคำาเลยนแบบการสรางคำาแผลงภาษาเขมรโดยวธการซำาเสยงพยางคหนา วธการนเปนการทำาใหคำายมภาษาเขมรพยางคเดยวกลายเปนคำาสองพยางค เชน

ชชด /h/h / “ใกล, ชด” (อยธ.) < ขบ. “ใกล, แนนหนา” (Pou 1992: 187), ขป. ជត // “ใกล, ชด, เกอบ, จวน”

คคละ /h/hl@// [ปะปน] (อยธ.) < ขบ. , “บาง, สวน” (Pou 1992: 121), ขป. ខលះ /lh/ “บาง บาง”

จากขอมลคำายมในสมทรโฆษคำาฉนทพบวา กวนยมใชการซำารปพยางคหนาในการสรางคำาศพทมาก เนองจากทำาใหเกดเสยงไพเราะจากการสมผสอกษร และเออใหมจำานวนคำาครบตามกำาหนดฉนทลกษณ

การซำารปพยางคหนานยงเกดกบคำาภาษาไทยหรอคำาภาษาอนดวย เชน คก /h@/ “คะนอง, ลำาพอง, ราเรง, ฮก” > คคก /h/h@/ “คะนอง, ลำาพอง, ราเรง, ฮก” การสรางคำา คคก /h/h@/ จากคำารากศพท คก /h@/ ทำาใหคำามรปพองกบคำาวา คคก /h/h@/ ซงเปนคำายมมาจากคำาตนทางภาษาเขมรวา គគ� // “เสยงลมพดหรอเสยงนำาไหล” สองคำานพบในสมทรโฆษคำาฉนทดวย

จากขอมลคำายมภาษาเขมรในสมทรโฆษคำาฉนท ทำาใหเหนวาคำายมพยางคเดยวภาษาเขมรมโครงสรางทงทสมพนธและไมสมพนธกบคำาตนทาง โดยการเปลยนแปลงโครงสรางกลายเปนคำาสองพยางคมสาเหตสวนใหญจากการทคำาขนตนดวยพยญชนะตนควบทคนไทยออกเสยงไดยาก จงมการแทรกรปสระระหวางพยญชนะตนควบ และอาจมการเพมรปพยญชนะ ร r อกดวย การเตมพยางคหนาและการแทรกพยางคมลกษณะการทำาเทยบแบบการทำาคำาแผลงของภาษาเขมร สวนหนงมาจากการทกวตองการ

166 166

ดดแปลงคำาเพอทำาใหเกดความไพเราะจากเสยงสมผสดวย เชน ในกรณของคำาวา ตระดาล r /r// [เกด, เกดขน] จะเหนวาคำาทสรางขนใหม มความหมายไมตางจากคำารากศพท ដាល /l/ “ลาม, เกดขน” แตกวเตมพยางคหนาเขาไป เพอใหสมผสคเสยงกบคำาวา ตระดก r /r// “หวาด, ผวา, สะดง, ตกใจ” ซงเปนคำายมภาษาเขมร มาจากคำาวา �ញ� // “ตระหนก, ตกใจ, ใจหายวาบ” ดงตวอยางในบทท 380

ไมไหลแหลกหกปกษ สตวในไพรพ ตระดาลตระดกพญเอญ (สมทรโฆษคำาฉนท บ.380)

จากตวอยางนแสดงใหเหนวา กวมความรเกยวกบวธการทำาคำาแผลงของภาษาเขมรเปนอยางด และไดใชวธการนนมาใชเฉพาะในการแตงคำาประพนธ เพอทำาใหบทประพนธเกดความไพเราะจากเสยงสมผสและทำาใหไดคำาครบตามจำานวนทฉนทลกษณบงคบดวย

1.2 ความสมพนธของคำาตนทางสองพยางคกบรปคำายมภาษาเขมรเมอพจารณาจากโครงสราง จะเหนวาพยางคหนาคำาสองพยางคใน

ภาษาเขมรอาจมโครงสรางเปน CV, CrV, CVN, CrVN กได สวนพยางคหลงมโครงสรางเหมอนคำาพยางคเดยว

จากขอมลพบวาคำายมภาษาเขมรทเปนคำาสองพยางคปรากฏในสมทรโฆษคำาฉนทสองลกษณะคอ คำาสองพยางคทมโครงสรางคงเดม กบคำายมสองพยางคทมการเปลยนแปลงโครงสราง

1.2.1 คำายมสองพยางคทมโครงสรางคงเดม หมายถง คำาทยงคงมรปเปนคำาสองพยางคเหมอนเดม

ตวอยางคำายมสองพยางคภาษาเขมรทมโครงสรางคงเดม พบทงทมโครงสรางแบบ C(r)V-C(C)V(C) และ CVN-C(C)V(C) เชน

กรลา r /r/l/ [หอง, บรเวณ] (อยธ.) < ขป. r “หอง,

167 167

บรเวณ” (Pou 1992: 115), ขป. ក�ឡា r /rAl/ “ลาน, ตาราง ตาอยางหมากรก, หรอรางแห; พระแทน, บลลงก”

ครแลง r /hr/l/ “เอยง, ลอยไป” (อยธ.) < ขบ. r “โคลงเคลง” (Pou 1992: 142), ขป. កគែលង r /rl/ “โคลง, เขยา”

กงหน /h/ “สงทประกอบดวยใบพดหมนไดดวยกำาลงลม” (รตน.) < ขก. rr “กงหน, ใบพด” (อไรศร วรศะรน, 2542: 119), �ងហា រ r /Ahr/ “กงหน”

1.2.2 คำายมสองพยางคทมโครงสรางตางไปจากคำาตนทาง จากขอมลพบวาคำายมสองพยางคทมโครงสรางตางไปจากคำาตนทางมลกษณะตางๆ ดงน

1.2.2.1 การตดพยางคหนาทงไปทงพยางค คำายมภาษาเขมรทมโครงสรางเปนคำาสองพยางคแบบทพยางคหนาไมเนนเสยง มความเปนไปไดทจะถกตดพยางคหนาทงไปทงพยางค ลกษณะเชนนกเกดขนในภาษาเขมรดวย (Varasarin 1984: 68) คำายมภาษาเขมรในสมทรโฆษคำาฉนททแสดงการตดพยางคหนาทงไปทงพยางค เชน

เหม /h/ “ลมหายใจ” (อยธ.) < ขป. ដកងហាើម /Ah/ “ลมหายใจ”

อาง /// “สวย” (อยธ.) < ขป. សអាង s- /A/ “เครองทำาใหสวย”

1.2.2.2 คำาสองพยางคทมการตดรปสระของพยางคแรก จากขอมลพบวาคำาตนทางภาษาเขมรทเปนคำาสองพยางคบางคำาอาจมการตดรปสระของพยางคแรก การตดรปสระในลกษณะนมผลทำาใหรปพยญชนะตนของพยางคทหนงมการเขยนควบกบรปพยญชนะตนของพยางคทสองเกดเปนคำาพยางคเดยว และเปนทนาสงเกตวาคำาเหลานมกเปนพยญชนะตนควบทมการควบแบบไทย เชน กร- r, กล- ทำาใหมการออกเสยงควบแบบไทย เชน

168 168

กรง r /r/ “เมอง, กษตรย” (อยธ.) < ขบ. r “ใหญโต, มอำานาจ, ผนำา, พระเจาแผนดน, ปกครอง, ควบคม” (Pou 1992: 104), ขป. ក�រង r /r/ “น. เมองหลวง, เมองซงเปนทตงรฐบาลกลาง, แตกอนหมายถงประเทศกได”

กลา //l/ [หอง, บรเวณ] (อยธ.) < ขป. r “หอง, บรเวณ” (Pou 1992: 115) ขป. ក�ឡា r /rAl/ “ลาน, ตาราง ตาอยางหมากรก, หรอรางแห; พระแทน, บลลงก”

1.2.2.3 การสบทพยางคของคำายมภาษาเขมรในสมทรโฆษคำาฉนทพบในคำาซอน ซงเปนลกษณะทพบไดบอยในวรรณคดไทยสมยอยธยา และการสบทพยางคไมมผลทำาใหคำาเปลยนแปลงความหมาย (มนทรา วงศชะอม 2529: 39-40) จากขอมลคำายมสมทรโฆษคำาฉนทพบวา คำาตนทางภาษาเขมรทเปนคำาซอนมการสบทพยางคกนได เชน ดาษเดยร r /// และ เดยรดาษ r /r@// < ขป. ដករ r // ใชคกบคำาวา ដាស s /h/ “เดยรดาษ แนนขนด ดาษดน” มการสลบทกนตลอดทงเรอง

นอกจากคำาซอนแลว ยงพบตวอยางคำายมภาษาเขมรทมการสบทพยางคกนดวย คอ คำาวา จรรแจก rr // [พดคยเสยงดง] (สมทรโฆษ. ภ.1, บ.455) < ขป. ជជែ� // “เถยง ถกเถยง” มการสบทพยางคเปน แจจรร rr // ความหมายเดยวกน (สมทรโฆษ. ภ.2, บ.2158)

พระเสดจหยดรถจรดพล จรรแจกสรบสน แลตงเปนทพรอยเกวยน

(สมทรโฆษ. ภ.1, บ.75)

ในสวนทแตงในสมยรตนโกสนทรพบวา คำานมการสลบทพยางค ดงน

169 169

พลบทจรหาญหาว เดรชระเดยดอคาว บรกพรรค

พลบทจรแจจรร กมกทณฑธน ทระนาวสาย

พลบทจรจำาทาย ทวยธวธกราย ทงกฤชไกร

(สมทรโฆษ. ภ.2, 2157-2159)

การสบทของพยางคในคำายมภาษาเขมร เชน แจจรร rr // แสดงใหเหนวากวมความตงใจทจะดดแปลงคำา เพอใหสมผสกบคำาวา พรรค ทอยในวรรคกอนหนา การสบทพยางคเชนนไมทำาใหคำาเกดการเปลยนแปลงโครงสราง และความหมายกยงคงเดม

ผลจากการเปลยนแปลงโครงสราง ทำาใหคำาสองพยางคกลายเปนคำาพยางคเดยวและมโครงสรางตรงกบโครงสรางคำาพยางคเดยวของภาษาเขมรและไทย

2. ความสมพนธของรปอกษรของคำาตนทางภาษาเขมรกบคำายมภาษาเขมรในสมทรโฆษคำาฉนท

ขอมลคำายมภาษาเขมรในสมทรโฆษคำาฉนท นอกจากจะแสดงใหเหนความเชอมโยงดานโครงสรางแลว ยงแสดงใหเหนความเชอมโยงของรปอกษรของคำาตนทางภาษาเขมรกบคำายมภาษาเขมรดวย จากขอมลพบวาความสมพนธของรปอกษรของคำาตนทางภาษาเขมรกบคำายมภาษาเขมรในสมทรโฆษคำาฉนทม 2 แบบคอ คำาทมการคงรปอกษรตามคำาตนทางภาษาเขมร กบคำาทมการปรบรป ดงตอไปน

2.1 คำายมภาษาเขมรทมการคงรป เปนคำาทมรปพยญชนะตน สระ และพยญชนะสะกดตรงตามคำาตนทางภาษาเขมร ทำาใหไมมปญหาในการสบกลบไปหาคำาตนทางภาษาเขมร เชน ได /j/ “มอ” < ขบ. “แขน, มอ” (Pou 1992: 220), ដៃ /y/ “มอ” อยางไรกตามเนองดวยอกขรวธทแตกตางกนระหวางภาษาไทยกบภาษาเขมรอาจทำาให

170 170

ตองมการปรบรปบางอยาง เชนการเพมรปสระออ ตามแบบภาษาไทย ซงเปนลกษณะอกขรวธทระบไวในหนงสอหลกภาษาไทย (พระยาอปกตศลปสาร 2539: 4) เชน กรอง r /r/ “รอย, ถก, ทอ” (อยธ.) < ขบ. r / r “ถก, ทอ” (Pou 1992: 114), ขป. ក�ង r /rAA/ “รอย อยางรอยดอกไม”

2.2 คำายมภาษาเขมรทมการปรบรป จากขอมลพบวาคำายมภาษาเขมรมกมการปรบรปอกษรใหสมพนธกบระบบเสยงภาษาไทย มทงการปรบรปพยญชนะตน การปรบรปพยญชนะสะกด และการปรบรปสระ

2.2.1 คำายมภาษาเขมรทมการปรบรปพยญชนะ มทงการปรบรปพยญชนะตนเดยวและพยญชนะตนควบ การปรบรปพยญชนะตนเดยวในบางคำาอาจมผลมาจากการรบคำายมมาโดยเสยง คอ รป ជ ภาษาเขมร มเสยงเปน // ตางจากรป ช ในภาษาไทยทเปนเสยง /h/ จงมการปรบรปพยญชนะตนของคำายมจาก ช // เปน จ // ใหสมพนธกบเสยงทเปนจรงของคำาตนทางภาษาเขมร ทมเสยงเปน // เชนเดยวกบรป ទ ภาษาเขมรมเสยงเปน // ตางจากรป ท ในภาษาไทยทเปนเสยง /h/ จงมการปรบรปใหเปน ต ตามการออกเสยงของคำาตนทาง

จวบ // “พบ, ประสบ, รวม, ถง” (อยธ.) จวบ // “พบ, ประสบ, รวม, ถง” (รตน.) < ขป. ជប // “พบ, ประสบ, รวม, ถง”

เตา /w/ “ไป” (อยธ.) < ขบ. / “ไป” (Pou 1992: 258), ขก. / / / /w/ “ไป” (อไรศร วรศะรน 2542: 78), ขป. កៅ /w/ “ไป”

หากรกษารปคงเดม ជប // และ កៅ /w/ ควรเขยนในภาษาไทยวา ชวบ // หรอ เทา /hw/

สวนการปรบรปพยญชนะตนควบมกจะเกดกบพยญชนะตนควบทไมมในภาษาไทย ทำาใหภาษาไทยตองปรบรปเพอใหออกเสยงตามระบบ

171 171

เสยงภาษาไทย เชน ซรน r //r/ [เมยม, เปนมนวาว, สกใส] (อยธ.) < ขก. sr “เมยม, เปนมนวาว, สกใส” (Varasarin 1984: 217), ขป. សល sr /rl/ “เมยม” ใชขยาย ក មោ /w/ “ดำา”

ในภาษาเขมรเมอพยญชนะตนตวทหนงของพยญชนะตนควบเปนรปพยญชนะกก ไมพนลม จะออกเสยงเปนเสยงพนลม เมอภาษาไทยยมคำามามกจะปรบรปใหเปนรปพยญชนะกกพนลมทสมพนธกน ดงตวอยางตอไปน

ขดาน /h// “กระดาน” (อยธ.) < ขป. កដោ រ r // “ไมทเลอยออกเปนแผน”

ขดวร r ในคำาวา ขดวรสรก r sr /h/ /r@/ “ชอชางทรลกษณจำาพวกหนง เปนชางทมทองขณะคลองไดจากปาแลวมาตกลกในเมอง” (อยธ.) < ขป. �ល /l/ “รมรอน”

ฉบบ /h// [กฎหมาย, แบบฉบบ, ตวอยาง, ระเบยบ, ประเพณ] (อยธ.) < ขก. // “กฎหมาย, แบบฉบบ, ตวอยาง, ระเบยบ, ประเพณ, ชอเรยกวรรณกรรมคำาสอนเขมร” (Varasarin 1984: 159), ขป. ចបាប // “กฎหมาย, แบบฉบบ, ตวอยาง, ระเบยบ, ประเพณ, ชอเรยกวรรณกรรมคำาสอนเขมร”

2.2.2 คำายมภาษาเขมรทมการปรบรปพยญชนะสะกด มกเปนการปรบรปพยญชนะสะกดทไมมในระบบเสยงภาษาไทย จงตองมการปรบใหเขากบการออกเสยงพยญชนะสะกดในระบบเสยงภาษาไทย เชนการปรบรปพยญชนะสะกด ញ, ល , ស s ดงน

ขวน /hw/ “ขวนขวาย, ใฝ” (อยธ.) < ขก. “ตนเตน, วน” (Pou 1992: 129), ขป. ខវល /wAl/ “ยง, กงวล, วน”

สรน sr //r/ “เลอก, คด” (อยธ.) < ขบ. r “คดเลอก, เลอก” (Pou 1992: 536), ขป. រាល sr/rl/ “เฟน, สรร”

โตรด r /r/ [เปลยว, คะนอง, เพศผ] (อยธ.) < ขป. កករោស rs /rh/ “ขนเปลยว, เกเร, ไมเชอฟง, เพศผ, แกรง, บกบน”

ประดง r /r// [ไลกวด, กวด] (อยธ.) < ขป.

172 172

កបកដញ r /rA/ “ไลกวด, กวด”

2.2.3 คำายมภาษาเขมรทมการปรบรปสระ จากขอมลพบวา บางคำาคำายมภาษาเขมรมการปรบรปสระดวย ดงตวอยางตอไปน ชำาเงอ /h/ “คดเปนทกข, วตก, เจบปวด” (รตน.) < ขป. ជង // “โรค, อาการไข, การเจบไข”

ขณะทคำาบางคำากมการปรบรปสระตวอนทงทมรปสระในภาษาไทยเหมอนกบในภาษาเขมร เชน ประดง r /r// [ไลกวด, กวด] (อยธ.) < ขป. កបកដញ r /rA/ “ไลกวด, กวด”

2.2.4 คำายมภาษาเขมรทมการแกไขเกนเหต ในทน หมายความวา มการแกไขรปโดยทไมจำาเปน หรอการแกใหผดจากรปทควรเปนในภาษาเขมร เชนการเตมรป ห สะกด และการเตมเครองหมายการนต เชน

ดำารห r /r// “ดำาร, ความคด” (รตน.) < ขก. r “ดำาร, ความคด” (Varasarin 1984: 156) < ขป. ដរលះ r /Arh/ “ดำาร, ความคด”

ลำาอตม /l// “ออนนอม, โนม, นอม” (อยธ.) < ขป. លអញត /l/ “นบนอบ นอบนอม”

ตวอยางขอมล ดำารห r /r// สะทอนใหเหนวา คนไทยนาจะรบรวา ในภาษาเขมรมเสยงพยญชนะพนลม /h/ เปนพยญชนะสะกด แมวาในภาษาไทยจะมการละรป ◌លះ ขางทายคำา แตมการเพมรป ห () เขามาเพอแสดงใหเหนวาในภาษาตนทางคำานมเสยงพยญชนะสะกด /h/ นอกจากนการเพมรป ห () ทำาใหคำามลกษณะคลายกบคำายมสนสกฤต เชน พเคราะห เปนตน

สวนคำาวา ลำาอตม /l// นาจะเปนวธการสะกดคำาทลากเขาความไปหารปการสะกดคำาแบบภาษาสนสกฤต คอ อตม หรอ อดม กได

สมทรโฆษคำาฉนทเปนวรรณคดทมการใชคำายมภาษาเขมรมากโดย

173 173

เฉพาะในสวนทแตงในสมยอยธยา ขอมลแสดงใหเหนวารปคำายมภาษาเขมรทพบมลกษณะหลากหลาย มทงใชคำาทมรปเหมอนกบภาษาตนทางและดดแปลงไปจากภาษาตนทาง สอดคลองกบสงทชลดา เรองรกษลขต (2557: 1-24) กลาว คอ คำายมภาษาเขมรในสมทรโฆษคำาฉนทมการสะกดคำาหลายระบบ จากขอมลพบวาการดดแปลงมทงดดแปลงโครงสรางรปคำาและรปอกษร สงนเปนปจจยหนงททำาใหการอานวรรณคดเรองนเขาใจไดยาก เพราะมการดดแปลงคำาไปจนกระทงไมสามารถคนหาคำาตนทางทเปนทมาของคำานนได

จากขอมลจะเหนวา รปคำายมทเปลยนแปลงไป นอกจากจะเกดจากความแตกตางในเรองระบบเสยงของภาษาเขมรแลว ยงพบวากวยงมสวนสำาคญในการดดแปลงรปคำายมภาษาเขมร ทงนเนองมาจากขอกำาหนดฉนทลกษณและการสมผสบงคบหรอการสมผสไมบงคบ การดดแปลงรปคำายมของกวเปนไปใน 2 ลกษณะ คอ การดดแปลงโครงสรางคำาในภาษาตนทางโดยการตดหรอการเตม เชน การเตมรป ร r หรอทำาใหคำาพยางคเดยวกลายเปนคำาสองพยางค หรอในทางกลบกน กบการสรางคำาแผลงจากรากศพทภาษาเขมรหรอภาษาอน โดยไมเครงครดเรองหนาทและความหมายของสวนทเตมเขามา คำาทสรางขนใหมมความหมายไมแตกตางจากรากศพท เปนแตเพยงสรางคำาขนมาเพอใหเปนไปตามขอกำาหนดของฉนทลกษณและการสรางความไพเราะทางเสยงทเกดจากการสมผสบงคบหรอไมบงคบเทานน

นอกจากนนแลว คำายมจำานวนหนงมการเปลยนแปลงรปคำาจากการปรบรปใหเปนไปตามอกขรวธของภาษาไทยปจจบน และการแกไขเกนเหตซงอาจเกดขนระหวางการคดลอก

ภาพถายไมโครฟลมตนฉบบตวเขยน (สมดไทย) เรองสมทรโฆษคำาฉนท ขณะนเกบรกษาไวทหอสมดแหงชาต(ทมา: "เรองสมทรโฆษ เลม 1," ม.ป.ป.)

174 174

175 175

บรรณานกรม

กรมศลปากร, 2522. สมทรโฆษคำาฉนท. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: โรงพมพการศาสนา.

กาญจนา นาคสกล, 2520. ระบบเสยงภาษาไทย. กรงเทพฯ: สำานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

จตร ภมศกด, 2548. ศพทสนนษฐานและอกษรวนจฉย. กรงเทพฯ: ฟาเดยวกน.

ชลดา เรองรกษลขต, 2542. “ภาษาเขมรกบการศกษาวรรณคดไทย.” ใน อรวรรณ บญยฤทธ และคณะ (บรรณาธการ), ภาษา-จารกเนองในวาระครบ 5 รอบ และเกษยณอายราชการของผชวยศาสตราจารย ดร.อไรศร วรศะรน (หนา 171-199). กรงเทพฯ: จงเจรญการพมพ.

_______, 2557.“ปญหา “กมพชพากย” บางคำาในเรองสมทรโฆษคำาฉนท.” วารสารศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน 10 (1): 1-24.

บรรจบ พนธเมธา, 2517. พจนานกรมเขมร-ไทย ฉบบทนพระยาอนมานราชธน เลม 1. กรงเทพฯ: จงเจรญการพมพ.

_______, 2521. พจนานกรมเขมร-ไทย ฉบบทนพระยาอนมานราชธน เลม 2. กรงเทพฯ: รงเรองสาสนการพมพ.

_______, 2523. พจนานกรมเขมร-ไทย ฉบบทนพระยาอนมานราชธน เลม 3. กรงเทพฯ: รงเรองสาสนการพมพ.

_______, 2525. พจนานกรมเขมร-ไทย ฉบบทนพระยาอนมานราชธน เลม 4. กรงเทพฯ: รงเรองสาสนการพมพ.

_______, 2528. พจนานกรมเขมร-ไทย ฉบบทนพระยาอนมานราชธน เลม 5. กรงเทพฯ: รงเรองสาสนการพมพ.

พระยาอปกตศลปสาร, 2539. หลกภาษาไทย. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพาณชย.

มนทรา วงศชะอม, 2529. การเปลยนแปรทางเสยงของหนวยคำาในภาษาไทย: การศกษาเฉพาะกรณวรรณกรรมรอยกรองสมยอยธยา. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาจารกภาษาไทย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

"เรองสมทรโฆษ เลม 1," ม.ป.ป. เอกสารตนฉบบ: สมดไทย อกษรไทย ภาษาไทย. เลขทะเทยน: เลขท 10. สถานทเกบ: หอสมดแหงชาต.

วลยา ชางขวญยน, 2541. “ศพทเขมรในวรรณคดไทย: ศพทยากหรอคำางาย.” ใน บาหยน  อมสำาราญ (บรรณาธการ), ทอถกอกษรา (หนา 28-41). นครปฐม: ภาควชาภาษาไทย คณะอกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร.

อรวรรณ บญยฤทธ, 2557. เอกสารประกอบการสอนรายวชา 335 540 ระบบเสยงและไวยากรณภาษาเขมร (ฉบบปรบปรง). ภาควชาภาษาตะวนออก คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

176 176

อบล เทศทอง, 2542. “คำายมภาษาเขมรจากลลตตะเลงพาย.” ใน อรวรรณ บญยฤทธ และคณะ (บรรณาธการ), ภาษา-จารกเนองในวาระครบ 5 รอบ และเกษยณอายราชการของผชวยศาสตราจารย ดร.อไรศร วรศะรน (หนา 201-212). กรงเทพฯ: จงเจรญการพมพ.

อไรศร วรศะรน, 2542. พจนานกรมศพทจารกนครวดสมยหลงพระนคร. กรงเทพฯ: จงเจรญการพมพ.

Antelme M., 1996. La réappropriation en khmer de mots empruntés par la langue siamoise au vieux khmer. Bangkok: Amarin Printing.

Guesdon, J. 1930. Dictionnaire cambodgien-français. Paris: LibériePlon.

Headley R..K., et al., 1977. Cambodian-English dictionary. Wachington D.C.: Catholic University of American Press.

Huffman F.E., 1969. Cambodian System of Writing and Beginning Reader. New York: Cornell University.

Lewitz S. & Rollet B. 1973. “Lexique des noms d’arbres et d’arbustes du Cambodge.” BEFEO: 117-162.

Pou S., 1992. Dictionnaire vieux khmer-français-anglais. Paris: Cedorek.

Varasarin U., 1984. Les éléments Khmers dans la formation de la langue siamoise. Paris: SELAF.

រញទរាសនបណតយ,1967. វចនានករមខមែរកោលះរញមពកលើ�ទញ5. ភនករញ:រញទរាសនបណតយ.