UPRAVLJAKO RAUNOVODSTVOProf. dr Dejan MaliniEkonomski fakultet BeogradEKONOMSKI FAKULTET, BEOGRAD PLANIRANJE I KONTROLA

CILJEVI IZLAGANJA

CILJEVI IZLAGANJA

Smisao upravljakog raunovodstva Pojava i razvoj raunovodstva odgovornosti Razlozi za pojavu raunovodstva odgovornostiDeterminisanje trokova i uinaka po delovimaKreiranje primerenih izvetaja (ex ante i ex post)Komparacija planiranih i ostvarenih performansiInterpretacija pripremljenih informacijaKrupna i sloena preduzeaProizvodna diversifikacija i geografska disperzijaEfikasno upravljanje poslovnim portfoliomPotreba identifikovanja podruja odgovornosti na kojima je mogue stvoriti konkurentske prednosti Raunovodstvo odgovornosti: ciljevi Fokus RO: merenje performansi delova preduzea

Odreivanje budetskih celinaRealno dostini standardiPrimena standardnih trokovaRaunovodstvena podruja odgovornostiKontrolabilni vs nekontrolabilni trokoviFinansijske i nefinansijske mereStvarni vs budetirani trokoviIdentifikovanje odgovornostiUpuivanje na korektivne akcijePoveanje plataBonusiUnapreenjaElementi raunovodstva odgovornosti:Raunovodstvo odgovornosti implicira:

Vremenski horizont Primena i sadrina Strategijsko Operativno Razlike izmeu strategijskog i operativnog

Pojmovna razgranienja Povezanost sa raunovodstvenim kategorijama Budetiranje je proces .... Budetiranje Realnost Kapaciteti Testiranje Budeti Pojmovno odreenje Obuhvataju sve vane aspekte poslovanja Karakteristike

Planiranje Koordiniranje Komuniciranje Kontrola Alokacija resursa Eksterno finansiranje Motivisanje

Vanost istorijskih informacija Koncept standardnih trokova Metodoloka podrka

Usmeravajue informacije

Formalni izraz budetske politike

Ciljevi pripremanja izvetaja

Direktivni ili centralistiki pristup

Pristup od dna ka vrhu

Participativni pristup

PLANIRANJE PRODAJE I PRIHODA OD PRODAJE Redosled odvijanja budetskih aktivnosti Ciljevi planiranja prodaje Glavne komponente plana prodajeTokovi informacija u procesu razvijanja plana prodaje Prognoze prodaje Sadrina plana prodaje Odgovornost

T 1 Plan (budet) prodaje i prihoda od prodajePLANIRANJE PRODAJE I PRIHODA OD PRODAJE

E l e m e n t iK v a r t a l iSvega za godinuIIIIIIIV1.Planirana prodaja7.8008.8009.6008.30034.5002.Prodajna cena90909090903.Prihodi od prodaje702.000792.000864.000747.0003.105.000

Plan prodaje i plan proizvodnje: meusobna povezanostTokovi komuniciranjaPolitika zalihaUsklaivanje plana prodaje i plana proizvodnjeUsklaivanja u okviru proizvodnjeKonfliktiOdgovornost za plan proizvodnjePLANIRANJE PROIZVODNJE

Stabilnost proizv.Ulaganja u proizv.Politika kvalitetaPolitika zalihaPolitika kvalit.Politika zalihaUsklaivanjeBudetiranjeUsklaivanjeObjedinjavanje

PLANIRANJE PROIZVODNJET 2 Plan (budet) proizvodnje

E l e m e n t iK v a r t a l iSvega za godinuIIIIIIIV1. Planirana prodaja7.8008.8009.6008.30034.5002. Planirane zalihe na kraju1.0001.2001.1001.3001.3003. Ukupne potrebe8.80010.00010.7009.60035.8004. Zalihe na poetku8001.0001.2001.1008005. Planirana proizvodnja8.0009.0009.5008.50035.000

PLANIRANJE TROKOVA PROIZVODNJE+/-=Osnova za

PLANIRANJE TROKOVA DIREKTNOG MATERIJALAKljuni informacioni inputi:Projektovani obim proizvodnjeProjektovana potronja materijala po jediniciOekivane nabavne ceneVanostOdgovornost

PLANIRANJE TROKOVA DIREKTNOG MATERIJALAT 3 Plan (budet) trokova direktnog materijala

E l e m e n t iK v a r t a l iSvega za godinuIIIIIIIV1. Planirana proizvodnja8.0009.0009.5008.50035.0002. Planirana potronja po jedinici M222223. Planirani utroci16.00018.00019.00017.00070.0004. Nabavna cena10101010105. Trokovi materijala M160.000180.000190.000170.000700.0006. Planirana proizvodnja8.0009.0009.5008.50035.0007. Planirana potronja po jedinici P0,70,70,70,70,78. Planirani utroci5.6006.3006.6505.95024.5009. Nabavna cena202020202010. Trokovi materijala P112.000126.000133.000119.000490.00011.Ukupni trokovi materijala272.000306.000323.000289.0001.190.000

PLANIRANJE TROKOVA DIREKTNOG RADAKljuni informacioni inputi:Projektovani obim proizvodnjeStandardno vreme izrade po jediniciPlanirana cena rada po asu

PLANIRANJE TROKOVA DIREKTNOG RADAT 4 Plan (budet) trokova direktnog rada

E l e m e n t iK v a r t a l iSvega za godinuIIIIIIIV1. Planirana proizvodnja8.0009.0009.5008.50035.0002. Potrebni asovi po jedinici1,61,61,61,61,63. Ukupno potrebno vreme12.80014.40015.20013.60056.0004. Cena po asu5,05,05,05,05,05. Ukupni trokovi rada64.00072.00076.00068.000280.000

PLANIRANJE OPTIH TROKOVA PROIZVODNJE Heterogenost optih trokova proizvodnje

Nain planiranja optih trokova proizvodnje

Odgovornost za pripremanje plana optih trokova proizvodnje

PLANIRANJE OPTIH TROKOVA PROIZVODNJET 5 Plan (budet) optih trokova proizvodnje

E l e m e n t iTrok.po asuK v a r t a l iSvega zagodinuIIIIIIIVI Opti varijabilni trokovi proizvodnje Direktni asovi rada12.80014.40015.20013.60056.000 1. Indirektni materijal1.823.04025.92027.36024.480100.800 2. Indirektni rad1.215.36017.28018.24016.32067.200 3. Energija3.2541.60046.80049.40044.200182.000 5. Ukupno6,2580.00090.00095.00085.000350.000II Opti fiksni trokovi proizvodnje 1. Amortizacija-40.00040.00040.00040.000160.000 2. Odravanje-105.000105.000105.000105.000420.000 3. Ostali fiksni trok.-55.50055.50055.50055.500220.000 6. Ukupno200.000200.000200.000200.000800.000III Ukup. opti tro.pr.280.000290.000295.000285.0001.150.000

PLANIRANJE NABAVKE Sadrina budeta nabavke

Odgovornost za pripremanje budeta nabvke

Politika zaliha

Usklaivanje plana upotrebe materijala sa planom nabavke materijala

PLANIRANJE NABAVKET 6 Plan (budet) nabavke

E l e m e n t iK v a r t a l iSvega za godinuIIIIIIIVI Materijal M1. Planirana proizvodnja8.0009.0009.5008.50035.0002. Planirana potronja po jedinici M222223. Planirani utroci16.00018.00019.00017.00070.0004. Planirane zalihe na kraju3.6003.8003.4003.6003.6005. Svega potrebni materijal19.60021.80022.40020.60073.6006. Zalihe na poetku3.2003.6003.8003.4003.2007. Planirana nabavka16.40018.20018.60017.20070.4008. Nabavna cena10101010109. Vrednost nabavki164.000182.000186.000172.000704.000II Materijal P1. Planirana proizvodnja8.0009.0009.5008.50035.0002. Planirana potronja po jedinici P0,70,70,70,70,73. Planirani utroci5.6006.3006.6505.95024.5004. Planirane zalihe na kraju6306655956306305. Svega potrebni materijal6.2306.9657.2456.58025.1306. Zalihe na poetku5606306655955607. Planirana nabavka5.6706.3356.5805.98524.5708. Nabavna cena20202020209. Vrednost nabavki113.400126.700131.600119.700491.400III Vrednost ukupnih nabavki277.400308.700317.600291.7001.195.400

PLANIRANJE TROKOVA PRODATIH PROIZVODAProblem sueljavanja projektovanih prihoda sa trokovima prodatih proizvoda

Uskalivanje planiranih trokova proizvodnje sa planiranim trokovima prodatih proizvoda

Izbor obrauna trokova

KALKULACIJA STANDARDNE VARIJABILNE PROIZVODNE CENE KOTANJAT 7 Kalkulacija standardne varijabilne proizvodne cene kotanja

E l e m e n t iTrokovi proizvodaUkupnitrokoviKoliinaTrokovi po jedinici1. Trokovi direktnog materijala1.190.00035.000342. Trokovi direktnih plata280.00035.00083. OVT proizvodnje350.00035.000104. Proizvodna cena kotanja1.820.00035.00052

PLANIRANJE TROKOVA MARKETINGAUslovljenost plana prodaje sa planom trokova marketingaRedosled planiranjaTrokovi promotivnih aktivnosti i trokovi distribucijeProjektovanje trokova promotivnih aktivnostiMetod raspoloivih sredstavaMetod procenta od prodajeMetod ugledanja na konkurentska preduzeaMetod cilja i zadataka Projektovanje trokova distribucijeStruktura trokova marketinga

PLANIRANJE TROKOVA OPTEG UPRAVLJANJA I ADMINISTRACIJESadrina trokova opteg upravljanja i administracije

Problemi projektovanja trokova opteg upravljanja i administracije

Mogui naini projektovanja

PLANIRANJE NEPROIZVODNIH TROKOVAT 8 Plan (budet) neproizvodnih trokova

Trokovi po vrstamaK v a r t a l iSvega za godinuIIIIIIIVI Varijabilni trokovi1.Planirana prodaja7.8008.8009.6008.30034.5002.Trok.prodaje po jedinici222223. Ukupni VT prodaje15.60017.60019.20016.60069.000II Fiksni trokovi 1. Trokovi plata12.50012.50012.50012.50050.000 2. Trokovi promotivnih aktiv.25.00025.00025.00025.000100.000 3. Trokovi op[te uprave5.0005.0005.0005.00020.000 4. Ostali opti fiksni trokovi7.5007.5007.5007.50030.000 5.Ukupni fiksni trokovi50.00050.00050.00050.000200.000III Ukupni nepr. trokovi65.60067.60069.20066.600269.000

PLANIRANJE KAPITALNIH ULAGANJAT 9 Plan (budet) kapitalnih ulaganjaSadrina plana kapitalnih ulaganja

Kljune odluke

E l e m e n t iK v a r t a l iSvega za godinuIIIIIIIV1. Kapitalna ulaganja-24.00094.00080.000198.0003. Ukupna izdavanja-24.00094.00080.000198.000

PLANIRANJE TOKOVA GOTOVINECelovit projektovani izvetaj

Odgovornost za pripremu

Vanost projektovanja tokova gotovine

Primarni ciljevi

Nain pripremanja

PLANIRANJE OEKIVANIH PRILIVA GOTOVINE PO OSNOVU PRODAJE PROIZVODAT 10 Plan oekivanog priliva gotovine po osnovu prodaje proizvoda

E l e m e t iK v a r t a l iSvega zagodinuIIIIIIIV1. Prilivi iz prethodne godine472.500472.5002. Prilivi od prodaje u I kvartalu210.600491.400702.0003. Prilivi od prodaje u II kvartalu237.600554.400792.0004. Prilivi od prodaje u III kvartalu259.200604.800864.0005. Prilivi od prodaje u IV kvartalu224.100224.1006. Ukupni prilivi683.100729.000813.600828.9003.054.600

PLANIRANJE OEKIVANIH ODLIVA GOTOVINE PO OSNOVU NABAVKE MATERIJALAT 11 Plan oekivanog odliva gotovine po osnovu nabavke materijala

E l e m e t iK v a r t a l iSvega zagodinuIIIIIIIV1. Odlivi za nabav. iz preth.god.133.140133.1402. Odlivi za nabavke u I kvart.138.700138.700277.4003. Odlivi za nabavke u II kvart.154.350154.350308.7004. Odlivi za nabavke u III kvar.158.800158.800317.6005. Odlivi za nabavke u IV kvar.145.850145.8506. Ukupni odlivi271.840293.050313.150304.6501.182.690

PLANIRANJE TOKOVA GOTOVINE I IZVORA FINANSIRANJAT 12 Plan (budet) tokova gotovine sa planom finansiranja

E l e m e n t iK v a r t a l iSvega za godinuIIIIIIIVI Novani prilivi 1. Gotovina na poetku 10.50010.16010.51010.76010.500 2. Prilivi po osnovu prodaje683.100729.000813.600828.9003.054.600 3. Planirani prilivi693.600739.160824.110839.6603.065.100II Novani odlivi 1. Nabavka direktnog materijala271.840293.050313.150304.6501.182.690 2. Trokovi direktnih plata64.00072.00076.00068.000280.000 3. Opti trokovi proizvodnje240.000250.000255.000245.000990.000 4. Trokovi marketinga i upravlj.65.60067.60069.20066.600269.000 5. Kapitalna ulaganja-24.00094.00080.000198.000 6. Porez12.00012.00012.00012.00048.000 7. Dividende30.00030.00030.00030.000120.000 8. Planirani odlivi683.440748.650849.350806.2503.087.690 9. Minimalno potrebni saldo gotov.10.00010.00010.00010.00010.000 10. Planirane potrebe za gotov. 693.440758.650859.350816.2503.097.690III Viak (nedostatak) gotov160(19.490)(35.240)23.410(32.590)IV Plan finansiranja 1. Finansiranje iz kredita -20.00036.000-56.000 2. Otplata kredita---(20.000)(20.000) 3. Trokovi kamata (10%)---(3.300)(3.300) 4. Efekti finansiranja-20.00036.000(23.300)32.700 5. Gotovina na kraju 10.16010.51010.76010.11010.110

PROJEKTOVANI IZVETAJ O REZULTATU (BILANS USPEHA)Instrument za upravljanje rezultatom

Instrument za testiranje prihvatljivosti projektovanih aktivnosti

Dileme:

Koji obraunski sistem primeniti?

Za koji vremenski period pripremati projektovani bilans uspeha?

PROJEKTOVANI BILANS USPEHAT 13 Projektovani bilans uspeha obraun po standardnim varijabilnim trokovima

E l e m e n t i01. 01.31. 12.I Prihodi od prodaje3.105.000II Trokovi prodatih proizvoda1.794.000III Kontribucioni rezultat proizvodnje (I-II)1.311.000IV Varijabilni trokovi marketinga69.000V Kontribucioni rezultat (III-IV)1.242.000VI Fiksni trokovi1.000.000 1. Fiksni trokovi proizvodnje800.000 2. Fiksni trokovi marketinga i upravljanja200.000VII Poslovni rezultat (V-VI) 242.000VIII Rashodi kamata3.300IX Neto rezultat pre poreza (VII-VIII)238.700X Porez na dobitak48.000XI Neto rezultat posle poreza (IX-X)190.700XII Dividende120.000XIII Nerasporeeni (zadrani) dobitak (XI-XII) 70.700

PROJEKTOVANI BILANS stanjaInstrument za projektovanje finansijske ravnoteeSpecifinost projektovanja bilansa stanjaRelevantni parcijalni planoviVremenski period

Potencijali preduzeaPromene na imoviniPromene na obavezamaPromene na kapitalu

PROJEKTOVANI BILANS STANJAT 14 Projektovani bilans stanja

E l e m e n t iPreth. god.Tekua god.A K T I V AI Stalna imovina1.157.2001.195.200 1. Osnovna sredstva - neto1.157.2001.195.200 a) Osnovna sredstva - bruto1.957.2002.155.200. b) Ispravka vrednosti800.000960.000II Obrtna imovina567.800649.210 1. Zalihe84.800116.200 a) Materijal43.20048.600 b) Gotovi proizvodi41.60067.600 2. Potraivanja 472.500522.900 3. Gotovina10.50010.110III Ukupna aktiva1.725.0001.844.410P A S I V AI Sopstveni kapital1.591.8601.662.560 1. Akcijski kapital1.200.0001.200.000 2.Nerasporeeni dobitak391.860462.560II Obaveze133.140181.850 1. Krediti-36.000 2. Dobavljai133.140145.850III Ukupna pasiva1.725.0001.844.410

PRIHVATANJE I DISTRIBUIRANJE MASTER BUDETUsaglaavanje

Odbor za budet usklaenost sa ciljevima

Odobravanje master budeta

Distribuiranje master budeta

Osnova za kontrolu

Neophodnost fleksibilnog pristupa