Biomehanika Zglobovi-pokreti u zglobovima

1

1.Uvod

1.1Zglobovi i pokreti u zglobovima

Zglob ili spoj (junctura) predstavlja skup elemenata pomoću kojih se kosti međusobno spajaju Zglobovi u čovječijem tijelu omogućavaju kostima da se nesmetano pokreću u raznim pravcima, da se vrši bezbroj kompleksnih pokreta u gotovo svim pravcima i to vrlo glatko i uz veoma malo trenja. Ovo se postiže zahvaljujući tome što su krajevi kosti koje su međusobno povezane zglobom prekrivene hrskavicom koje se „taru” jedna o drugu. Osim toga, u zglobu se nalazi bijeličasta, tzv. sinovijalna tečnost, gusta kao živo bjelance. Ona ima ulogu "ulja za podmazivanje" kao kod mašine, jer smanjuje trenje. Sinovijalna tečnost se stvara kretanjem, pa ukoliko je ono onemogućeno, stvara se veoma malo ove tečnosti i zglobovi se otežno kreću.

2

2.0.Podjela zglobova U čovječijem tijelu ima četiri vrste zglobova: 1.kuglasti 2.jajasti 3.šarkasti i 4.rotacioni. Zglob ramena, koji spada u kuglaste zglobove, najpokretljiviji je zglob. Zglob kuka je takođe kuglasti i ujedno i najveći zglob u tijelu, ali nema toliku pokretljivost. Jajasti zglobovi su zglobovi kod kojih jedna kost ima kraj jajast, oblog oblika, a kraj druge kosti je u obliku sedla. Kod ovog zgloba kosti se kreću samo u jednom pravcu.Jajasti zglobovi u tijelu su zglobovi kičme koja može da se savija samo naprijed i nazad. Šarkasti zglobovi omogućavaju kretanje spojenim kostima samo u jednoj ravni u kojoj mogu da se kreću naprijed-nazad. Takvi su zglobovi članaka prstiju. Rotacioni zglobovi omogućavaju okretanje povezanih kostiju oko ose i takav zglob se nalazi na bazi lobanje čovjeka koji omugućava okretanje glave ukrug. Druga podjela zglobova je podjela na: -NEPOKRETNE -POKRETNE

2.1.Nepokretni zglobovi

3

Nepokretni zglobovi su kosti čvrsto srasle ili povezane hrskavičnim ili vezivnim tkivom, kao što su, na primjer, kosti lobanje. Sinartroze –nepokretni zglobovi prema vrsti potpornog tkiva kojim su spojeni dijele se na: 1.Vezivne spojeve – junctura fibrosa Spoj omogućen tankim slojem vezivnog tkiva ili jakim fibroznim vezama Fibrozne veze spajaju kosti koje su međusobno na određenom rastojanju i obrazuju sindesmozu – syndesmosis 2.Hrskavične spojeve – junctura cartilaginea Spoj kostiju omogućen hrskavicom Hijalinom – synchondrosis Fibroznom – symphisis 3.Synostosis – okoštali spoj hijaline hrskavice kod odraslih Tipičan predstavnik nepokretnog zgloba je tzv. šav. Dvije susjedne pljosnate kosti se svojim zupčastim ivicama uvlače jedna u drugu, okoštavaju i isključuju svaki pokret (šavovi na lobanji).

3.0.Pokretni zglobovi

4

Zglob predstavlja skup koštano-hrskavičavih materijala pomoću kojih se kosti međusobno zglobljuju. -Sinartroza je kontinuirani spoj između kostiju.Na mjestu spajanja elemenata skeleta čitav prostor je ispunjen potpornim tkivom, koje može biti vezivno ili hrskavičavo. -Diartroza je spoj sa prekidom kontinuiteta između kostiju, do kojeg je došlo usljed formiranja šupljine u dubini spoja. Diartroze čini grupa zglobova koje nazivamo sinovijalni zglobovi. -U sastav pokretnog zgloba ulaze: -krajevi (okrajci) kostiju od kojih je jedan ispupčen - glava kosti, a drugi udubljen - čašica. Krajevi kostiju su obloženi hrskavicom i odvojeni zglobnom šupljinom. U šupljini se nalazi bezbojna sluzava tečnost - sinovija, koja je obuhvaćena sinovijalnom membranom. U sastav zgloba ulaze još i zglobne veze - ligamenti.

5

Pri pokretima postoji trenje između okrajaka kostiju.Površina hrskavice koja prekriva okrajak kosti je glatka. Da bi se trenje dalje smanjilo, između okrajaka kostiju u sastavu zgloba nalazi se sinovijalna tečnost,koja "podmazuje" zglob. Koeficijent trenja u zglobu ima vrijednost manju od 0,01.

3.1.Rotacija pokretnih zglobova

Pokretni zglobovi mogu da rotiraju oko jedne, dvije ili tri ose (odnosno,praktično oko beskonačno mnogo osa). -Jednoosni zglobovi mogu da rotiraju oko jedne ose. Zglobne površine dvoosnog zgloba imaju elipsoidni ili sedlasti oblik, koji im obezbeđuje veću pokretljivost pri rotaciji oko dvije uzajamno normalne ose. Loptasti oblik glave omogućuje rotaciju oko tri međusobno ortogonalne ose.

3.2.Podjela pokretnih zglobova

6

U odnosu na broj kostiju koje ulaze u sastav zgloba: -Articulatio simplex – prosti zglob (dvije kosti)

-Articulatio composita – složeni zglob (više kostiju)

Prosti Složeni Prema obliku zglobnih površina mogu biti:

-Loptasti -Jajasti -Sedlasti -Valjkasti -Ravni

4.0.Zglobovi trupa

7

U zglobove trupa spadaju:

1. Spojevi kičmenog stuba 2. Spojevi kičmenog stuba sa glavom

3. Spojevi grudnog koša

-Juncture Columnae Vertebralis(spojevi kičmenog stuba)

Između dva susjedna kičmena pršljena postoje:

1. Zglobovi između zglobnih nastavaka

2. Fibroznohrkavični spoj između tijela

3. Vezivni spoj između lukova

4. Fibrozne veze između mišićnih nastavaka

Articulatio intervertebralis - pokretni spoj između zglobnih nastavaka dva susjedna pršljena koji orijentacijom i oblikom svojih zglobnih površina reguliše pravac pokreta kičmenog stuba -Spoj kičmenog stuba sa glavom

Glava je spojena sa 1. i 2. vratnim pršljenom

Gornjim Donjim zglobom Fibroznim vezama

4.1.Zglobovi grudnog koša

8

Spadaju : 1. Zglobovi rebara sa

kičmenim stubom

2. Zglobovi rebara sa grudnom kosti

3. Zglobovi između rebarnih hrskavica

Zglobovi rebara s kičmenim stubom Zadnji kraj rebra spojen sa kičmenim stubom Dva pokretna zgloba: -Zglob rebarne glave – art.capitis costae -Zglob rebarne kvržice – art.costotransversaria -Fibrozne veze Zglobovi rebara sa grudnom kosti

9

-Klinaste zglobne površine rebarnih hrskavica 2. do 7. rebra uvlače se u rebarne usjeke grudne kosti

4.2.Zglobovi glave

-Kosti glave spajaju se međusobno :

1.Hrskavičnim nepokretnim zglobovima –synchondrosae i 2.Vezivnim nepokretnim zglobovima – šavovima – suturae

Jedino između donje vilice i slijepoočnih kostiju postoje dva pokretna spoja ; lijevi i desni vilični zglob – art.temporomandibularis

5.0.Zglobovi gornjeg uda

10

Dijele se u :

1. Spojeve ramenog pojasa 2. Spojeve ruke

Zglob ramena – art.humeri Zglob lakta – art.cubiti Spojevi kostiju podlakta Zglobovi šake - artt.manus

Spojevi ramenog pojasa Spadaju :

1.Art. sternoclavicularis – grudno-ključni zglob spaja unutrašnji kraj ključnjače sa drškom grudne kosti

2.Art. acromioclavicularis –

ključno-natplećni zglob spaja unutrašnji kraj ključnjače

sa drškom grudne kosti

3.Lig.coracoclaviculare – kljunasto – ključna veza; snažan vezivni spoj između ključnjače i kljunastog nastavka lopatice.

5.1. RRaammeennii ppoojjaass((articulatio humeri)

11

Rameni zglob (articulatio humeri) je spoj gornjeg okrajka ramenice i lopatice. Zglobne površine su na gornjem okrajku ramenice, glava (caput humeri), a na spoljašnjem uglu lopatice je čašična jama (cavitas glenoidelis). Čašičnoj jami je kao pridodat vezivno-hrskavični prsten, čašična usna (labrum glenoidale) koja proširuje i produbljuje zglobnu površinu. Fibroznu opnu zglobne čahure pojačavaju kljunsko-ramenjačna veza (lig. coracohumerale) i čašično-ramenjačne veze (ligg. glenohumeralia). Zglob ramena je najpokretljiviji zglob čovječijeg tijela.

Articulatio humeri-Rameni pojas Pokreti u ovom zglobu su: -pregibanje (flexio), -opružanje (extensio), -odvođenje (abductio), -privođenje (adductio), -unutrašnje obrtanje (uvrtanje) i s -poljašnje obrtanje (izvrtanje). Povezivanjem većine navedenih pokreta moguće je i kružno kretanje u zglobu ramena (circumductio).

5.2. Zglob lakta (articulatio cubiti)

12

Zglob lakta (articulatio cubiti) je spoj nadlakta sa podlaktom. To ie složen zglob (nn composita) koji povezuje tri kosti: -donji okrajak ramenice (humerus) -sa gorniim okrajcima žbice (radius) i -lakatne kosti (ulna). U njegov sastav ulaze tri zgloba: -ramenjačno-lakatni zglob (art. humeroulnaris) kod kojeg se spajaju kolotur ramene kosti (trochlea humeri) i koloturni urez (inđsura trochlearis) lakatne kosti, -ramenjačno-žbični zglob (art. humeroradialis) spaja glavicu ramene kosti (capitulum humeri) i jamicu glave žbice (fovea capitis radii), -i gornji žbično-lakatni zglob (art. radioulnaris proximalis) kod kojeg se spajaju obim glave žbice (circumferentia articularis) i žbični urez (incisura radialis) na lakatnoj kosti. Veze zglobne čahure su unutrašnja (lig. collaterale ulnare), spoljašnja pobočna veza (lig. collaterale radiale) i prstenasta veza žbice (lig. anulare radi). U zglobu lakta izvode se pokreti pregibanja (flexio) i opružanja (extensio) i pokreti uvrtanja (pronatio) i izvrtanja (supinatio)

Articulatio radioulnaris distalis

5.3.Zglob ručja (articulatio radiocarpalis)

13

Zglob ručja (articulatio radiocarpalis) je spoj između podlakta i šake. U ovom složenom zglobu spajaju se donji okrajak žbice i gornje strane prve dve kosti prvog reda ručja, čunaste (os scaphoideum) i polumesečaste (os lunatum). Između zglobnih površina je vezivno-hrskavićni kolut (discus articularis). Zglobnu čahuru pojačavaju, prednje zglobne veze, pobočne veze i zadnja veza. U zglobu ručja izvode se pokreti pregibanja (flexio), opružanja (extensio), odvođenja (abductio) i privođenja (adductio). Povezivanjem nabrojanih pokreta moguć je pokret kružnog kretanja (circumductio).

Articulatio radiocarpea Čahuru zgloba pojačavaju:

-Sprijeda

Lig.radiocarpeum palmare Lig.ulnocarpeum

-Pozadi

Lig.radiocarpeum dorzale

14

6.0. Zglobovi donjeg uda (articulationes membri inferioris)

Zglobovi donjeg ekstremiteta ili noge dijele se na: 1.zglobove karličnog pojasa (articulationes cinguli pelvici) i 2.zglobove slobodnog dijela noge (articulationes membri inferioris liberi). Zglobovi karličnog pojasa su zglob izmedu stidnih kostiju (symphysis pubica) i krsno-bedreni zglob (art. sacroiliaca). Zglobovi slobodnog dijela noge su: -zglob kuka (art. coxae), -zglob koljena (art. genus), -golenjačno-lišnjačni zglob (art. tibiofibularis), -gornji skočni zglob (art. talocruralis) i -zglobovi stopala (articulationes pedis).

15

6.1. Zglob kuka (articulatio coxae)

Zglob kuka (articulatio coxae) je spoj između: -karlične kosti (os coxae) i -gornjeg okrajka butne kosti (femur). Zglobne površine su polumjesečasta zglobna površina (facies lunata) na čašici (acetabulum) karlične kosti i glava butne kosti (caput femoris). Polumjesečastu zglobnu površinu proširuje i produbljuje vezivno-hrskavični prsten, čašična usna (labrum acetabulare). Zglobnu čahuru (capsula articularis) čini spoljašnja, vezivna opna (membranu fibrosa) i unutrašnja, sinovijalna opna (membrana synovialis). Unutar zglobne čahure, u zglobnoj šupljini, nalazi se veza glave butne kosti (lig. capitis femoris). Zglobne veze koje pojačavaju zglobnu čahuru su bedreno-butna veza (lig. iliofemorale), preponskobutna veza (lig. pubofemorale) i sedalno-butna veza (lig. ischiofemorale). Zglob kuka je dobro pokretan. U njemu se izvode pokreti pregibanja (flexio), opružanja (extensio), privodenja (adductio), odvođenja (abductio), i pokreti unutrašnjeg i spoljašnjeg obrtanja (rotatio). Udruživanjem većine navedenih pokreta mogući su i ograničeni kružni pokreti (circumductio.)

Zglob kuka (articulatio coxae)

16

6.2.Zglob koljena (articulatio genus)

Zglob koljena (articulatio genus) povezuje natkoljenicu sa potkoljenicom. U ovom zglobu spajaju se: -donji kraj butne kosti (femur), - gornji okrajak golenjače (fibia) i -čašica (patella). Zglobne površine na butnoj kosti su kondili butne kosti (condylus lateralis et medialis) i zglobna površina za čašicu (facies patellaris). Na golenjači zglobna površina je gornja zglobna površina golenjače (facies articularis superior tibiae). Zglobna površina na čašici je njena zadnja strana (facies articularis patellae). Između zglobnih površina butne kosti i golenjače, umetnute su vezivno-hrskavične tvorevine, meniskusi, spoljašnji (meniscus lateralis) i unutrašnji (meniscus medialis). Oni prilagođavaju nesrazmjernost između zglobnih površina ovih kostiju i prate pokrete u zglobu koljena pomjerajući se naprijed pri opružanju koljena i nazad pri pregibanju koljena. Zglobnu čahuru (capsula articularis) pojačavaju, prednja, čašična veza (lig. patellae), bočne, spoljašnja (lig. collaterale fibulare) i unutrašnja (lig. collaterale tibiale), i zadnje veze koje predstavljaju pojačanja tetiva okolnih mišića. U samoj zglobnoj šupljini nalaze se snažne ukrštene veze zgloba kolena, prednja (lig. cruciatum anterius) i zadnja (lig. cniciatum posterius).Zglobom kolena izvode se pokreti pregibanja (flexio), opružanja (extensio) i vrlo ograničeni pokreti spoljašnjeg i unutrašnjeg obrtanja (rotatio) kolena.

17

6.3.Gornji skočni zglob (articulatio talocruralis) Gornji skočni zglob (articulatio talocruralis) je spoj između: -donjih okrajaka kostiju potkoljenice (tibia et Fibula) i -tijela skočne kosti (talus).

Gornji skočni zglob (articulatio talocruralis) Fibroznu opnu zglobne čahure po jačavaju unutrašnja pobočna veza, označena kao deltasta veza (lig. deltoideum) i spoljašnje pobočne veze. Gornjim skočnim zglobom izvode se pokreti pregibanja (flexio), pri kome se gornja strana stopala kreće ka potkolenici, i opružanja (extensio), pri kome se gornja strana stopala kreće u suprotnom smeru, odnosno udaljava se od prednje strane potkolenice.

18

7.0.Zaključak

Glavna biološka odlika zgloba je da svi njegovi pokreti zavise ne samo od oblika zglobnih površina več i od okolnih mišića,

koji rukovode pokretom

Pokreti u zglobovima ekstrerniteta, njihova karakterističnost i individual-nost zavise i od torzije tjela drugih kostiju, koja se razvija postambrionalno. Hod i trčanje postaju karakteristični,

individualni, usljed postèmbrionalne torzijo butne kosti (Benninghoff).

19

Literatura

1. KRIVOKUĆA ZDENKA “ANATOMIJA ČOVJEKA” 2000.god. 2. KEROS PREDRAG “ANATOMIJA ČOVJEKA LOKOMOTORNI SUSTAV” 1986.god. 3. Predavajna iz predmeta anatomija sa prve godine fakulteta DIF 4. Google pretraživač 5. Skripte prof.dr. Eldan Kapura

SADRŽAJ

20

21

1.Uvod ......................................................................................................... 2 1.1Zglobovi i pokreti u zglobovima ............................................................... 2

2.0.Podjela zglobova ................................................................................... 3 2.1.Nepokretni zglobovi ................................................................................. 3

3.0.Pokretni zglobovi .................................................................................. 4 3.1.Rotacija pokretnih zglobova ..................................................................... 6 3.2.Podjela pokretnih zglobova ...................................................................... 6

4.0.Zglobovi trupa ....................................................................................... 7 4.1.Zglobovi grudnog koša ............................................................................. 8 4.2.Zglobovi glave ........................................................................................ 10

5.0.Zglobovi gornjeg uda .......................................................................... 10 5.1. Rameni pojas(articulatio humeri) ........................................................... 11 Rameni pojas(5.2. Zglob lakta (articulatio cubiti) ............................................................... 12 5.3.Zglob ručja (articulatio radiocarpalis) .................................................... 13

6.0. Zglobovi donjeg uda (articulationes membri inferioris) .................... 15 6.1. Zglob kuka (articulatio coxae) ............................................................... 16 6.2.Zglob koljena (articulatio genus) ............................................................ 17 6.3.Gornji skočni zglob (articulatio talocruralis) .......................................... 18

7.0.Zaključak ............................................................................................. 19 Literatura ................................................................................................... 20