Baøi 1 MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ CÔ BAÛN

VEÀ NHAØ NÖÔÙC

GV. Nguyeãn Thò Tuyeát Mai

TAØ I LIEÄU TH AM KH AÛ O

Giaùo trình Lyù luaän chung veà Nhaø nöôùc vaø Phaùp luaät - Khoa NN&PL Hoïc vieän CTQG Hoà Chí Minh-Nxb LLCT, Haø noäi, 2004;

Giaùo trình Lyù luaän chung veà Nhaø nöôùc vaø Phaùp luaät – Khoa Luaät, ÑH Quoác gia Haø Noäi, NXB ÑHQG Haø noäi, 2005;

Giaùo trình Lyù luaän nhaø nöôùc vaø phaùp luaät - Tröôøng ÑH Luaät Haø Noäi-Nxb CAND, Haø noäi, 2005.

N o ä i d u n g

- Nguoàn goác ra ñôøi nhaø nöôùc- Baûn chaát cuûa nhaø nöôùc- Ñaëc tröng cuûa nhaø nöôùc- Chöùc naêng cuûa nhaø nöôùc- Caùc kieåu nhaø nöôùc- Hình thöùc nhaø nöôùc - Boä maùy nhaø nöôùc

- I N g u o à n g o á c r a ñ ô ø i n h a ø n ö ô ù c

1 . -C a ù c q u a n ñ ie å m p h i m a ù c x ít ly ù g ia û i v e à n g u o à n

g o á c r a ñ ô ø i n h a ø n ö ô ù c

Thuyeát “ Thaàn hoïc ” : NN do Thöôïng ñeá saùng taïo ra

H ệ q u ả Tồn t ại t r o n g m ọi x a õ h ội

S ự p h ục t u ø n g q u y e à n lö ïc N N la ø ñ ö ô n g n h ie â n

Thuyeát kheá öôùc: Nhaø nöôùc ra ñôøi laø keát quaû cuûa moät kheá öôùc ñöôïc kyù keát giöõa nhöõng con ngöôøi soáng trong traïng thaùi töï nhieân khoâng coù nhaø nöôùc. YÙ chí

NHAØ NÖÔÙC

Söï thoaû thuaän

Söï thoaû thuaänYÙ chí

CN Maùc-Leânin: Nhaø nöôùc laø moät hieän töôïng xaõ hoäi mang tính lòch söû.

Nguyeân nhaân daãn ñeán söï ra ñôøi cuûa nhaø nöôùc naûy sinh töø trong loøng xaõ hoäi coäng saûn nguyeân thuyû.

1.1 Xaõ hoäi coäng saûn nguyeân thuyû vaø toå chöùc Thò toäc – Boä laïc

- Cô sôû kinh teá : Cheá ñoä sôû höõu chung veà tö lieäu saûn xuaát vaø saûn phaåm lao ñoäng.

- Ñôøi soáng xaõ hoäi: Xaõ hoäi coäng saûn nguyeân thuyû ñöôïc toå chöùc döôùi hình thöùc Thò toäc.

Th ị t ộc

: C a á u t r u ù c XH H u y e á t t h o á n g

: Q u y e à n lö ïc Q u y e à n lö ïc X a õ

h o ä i H o ä i ñ o à n g

t h ịt ộc

Tu ø t r ö ô û n g

Th u û ló n h Q u a â n s ö ï

….Th ị t ộc

B O Ä LAÏC

B AØ O TO ÄC B AØ O TO ÄC

1.2 Toå chöùc thò toäc – boä laïc tan raõ vaø söï ra ńôøi cuûa nhaø nöôùc

Quaù trình phaùt trieån cuûa xaõ hoäi coäng saûn nguyeân thuyû ñaõ laøm cho löïc löôïng saûn xuaát ngaøy caøng phaùt trieån, naêng suaát lao ñoäng ngaøy caøng cao.

Xaõ hoäi traûi qua ba laàn phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi lôùn trong lòch söû:

3 la à n p h a â n c o â n g la o ñ o ä n g

x a õ h o ä i

La à n t h ö ùn h a á t

C h a ê n n u o â i t a ù c h t r o à n g

t r o ït

La à n t h ö ùh a i Th u û c o â n g

n g h ie ä p

La à n t h ö ùb a

Th ö ô n g n g h ie ä p r a

ñ ô ø i

Tö( )h ö õ u M N

>< (C N N L ít)

Tö h ö õ u h o a ø n t o a ø n >< ( )C N N L c h u û y e á u

><G ia ø u N g h e ø o >< C N N L g a y g a é t

Nhu caàu Nhaø nöôùc ra ñôøiNhaø nöôùc ra ñôøi

Nhaø nöôùc ra ñôøi, theo Ph.AÊngghen, coù 3 hình thöùc nhaø nöôùc ñieån hình:

3 h ìn h t h ö ù c n h a ø n ö ô ù c ñ ie å n h ìn h

Nhaø Nhaø nöôùc nöôùc AtenAten

N h a ø n ö ô ù c

R o â m a

N h a ø n ö ô ù c

G ie ù cm a n h

2 . , , B a û n c h a á t ñ a ë c t r ö n g , , c h ö ù c n a ê n g c a ù c k ie å u

h ìn h t h ö ù c v a ø b o ä m a ù y n h a ø n ö ô ù c 2.1 Baûn chaát cuûa nhaø nöôùc

- Tính giai caáp: - Tính xaõ hoäi:

Ñònh nghóa nhaø nöôùc

NN lµ mét tæ chøc

®Æc biÖtcña

quyÒn lùc

chÝnh trÞ

Cã bé my c­ìng chÕ nh»mtæ chøc vµ qu¶n lý x· héi

B¶o vÖ lîi Ých cña giai cÊp thèng trÞ trong XH cã giai cÊp ®èi kh ng

Duy tr× trËt tù x· héi vµ phôc vô nhu cÇu thiÕt yÕu cña ®êi sèng céng ®ång

2.2. Đặc trưng cơ bản của NN

Nhaø nöôùc

Thieát laäp quyeàn löïccoâng coäng ñaëc bieät

Phaân chia & qlyù daân cö theo

caùc ñôn vò Hchính, laõnh thoå

Coù chuû quyeàn quoác gia

Ban haønh phaùp luaät & Qlyù XH baèng PLuaät

Quy ñònh vaø thu caùc loaïi thueá döôùi hình thöùc baét buoäc

2.3 Chöùc naęng cuûa nhaø nöôùc: Laø nhöõng maët hoaït ñoäng cô baûn cuûa nhaø nöôùc nhaèm thöïc hieän caùc nhieäm vuï ñaët ra tröôùc nhaø nöôùc. Coù 2 chöùc naêng cô baûn:

- Chöùc naêng ñoái noäi: laø nhöõng maët hoaït ñoäng chuû yeáu cuûa nhaø nöôùc trong noäi boä ñaát nöôùc nhö baûo veä cheá ñoä chính trò, cheá ñoä kinh teá,vaên hoaù – xaõ hoäi, traán aùp caùc phaàn töû choáng ñoái cheá ñoä, giöõ gìn traät töï xaõ hoäi…

- Chöùc naêng ñoái ngoaïi: theå hieän vai troø cuûa nhaø nöôùc trong quan heä vôùi caùc nöôùc, caùc daân toäc treân theá giôùi nhö choáng xaâm löôïc töø beân ngoaøi, thieát laäp moái quan heä ngoaïi giao hôïp taùc quoác teá …

2.4 Caùc kieåu nhaø nöôùc- Khaùi nieäm:

Kieåu nhaø nöôùc laø toång theå nhöõng daáu hieäu cô baûn, ñaëc thuø cuûa nhaø nöôùc, theå hieän baûn chaát giai caáp vaø nhöõng ñieàu kieän toàn taïi, phaùt trieån cuûa nhaø nöôùc trong moät hình thaùi kinh teá - xaõ hoäi nhaát ñònh.- Caùc kieåu: Töông öùng vôùi 4 hình thaùi kinh teá xaõ hoäi coù giai caáp laø 4 kieåu nhaø nöôùc:

+ Nhaø nöôùc chuû noâ + Nhaø nöôùc tö saûn

+ Nhaø nöôùc phong kieán + Nhaø nöôùc XHCN

- Quy luaät thay theá: Söï thay theá kieåu phaùp luaät naøy baèng kieåu phaùp luaät khaùc tieán boä hôn laø quy luaät taát yeáu, gaén lieàn vôùi quy luaät phaùt trieån vaø thay theá cuûa caùc hình thaùi kinh teá xaõ hoäi. Caùch maïng laø con ñöôøng daãn tôùi söï thay theá ñoù.

N h a ø n ö ô ù c

XH C N

N h a ø n ö ô ù c C N

N h a ø n ö ô ù c TS

N h a ø n ö ô ù c

P K

2.5 Hình thöùc nhaø nöôùc: Laø caùch thöùc toå chöùc vaø phöông

phaùp thöïc hieän quyeàn löïc chính trò cuûa giai caáp thoáng trò.=>Hình thöùc nhaø nöôùc bao goàm 3 yeáu toá:- Hình thöùc chính theå: laø caùch thöùc toå chöùc quyeàn löïc chính trò ôû cô quan nhaø nöôùc toái cao.

- Hình thöùc caáu truùc nhaø nöôùc: laø söï toå chöùc nhaø nöôùc thaønh caùc ñôn vò haønh chính – aõnh thoå vaø xaùc laäp moái quan heä giöõa caùc boä phaän vôùi nhau.- Cheá ñoä chính trò: laø caùch thöùc, bieän phaùp thöïc hieän quyeàn löïc chính trò cuûa moät giai caáp.

H ÌN H TH Ö Ù C N H AØN Ö Ô Ù C

H ÌN H TH Ö Ù C C H ÍN H

TH EÅ

H ÌN H TH Ö Ù C

C AÁUTR U Ù C

C H EÁ Ñ O Ä C H ÍN H

TR Ò Q U AÂN

C H U Û

LIEÂNB AN G

Ñ Ô N N H AÁT

P H AÛ N D AÂN

C H U Û

D AÂNC H U Û

C O ÄN GH O AØ

TU YEÄTÑ O ÁI

H AÏNC H EÁ

Q U ÍTO ÄC

D AÂNC H U Û

Hồng y giáo chủ Benedict XVI

Benedict vẫy chào và mỉm cười với các đám đông tụ tập dọc con đường từ Vatican với căn hộ cũ của ông. “Giáo hoàng muôn năm”, một số người hô lớn. Đáp lại, ông giơ cả hai tay lên chào.

2.6- Boä maùy nhaø nöôùc

a - Khaùi nieäm

Bé myNhµ n­íc

HÖ thèng CQNNTõ TW ®Õn ®Þa ph­¬ng

§­îc tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo nh÷ng nguyªn t¾c

chung, thèng nhÊt

Thµnh c¬ chÕ

®ång bé nh»m

thùc hiÖnchøc n ngnhiÖm vô

- b Bé m¸y Nhµ n­íc Céng hoµ XHCN ViÖt Nam

Cã hai tiªu chÝ c¬ b¶n x c ®Þnh cc c¬ quan trong BMNN:

1, Theo tiªu chÝ trËt tù hình thµnh, vÞ trÝ, tÝnh chÊt, chøc naêng cña cc c¬ quan;

2, Theo tiªu chÝ cÊu tróc hµnh chÝnh l·nh thæ vµ ph¹m vi thÈm quyÒn

Đ­îc m« t¶ trong b¶ng sau:

VKSND cc cÊp

TAND cc cÊp

UBND cc cÊp; caùc Së, Phßng, Ban

- HÑND cc cÊp

ÑÞa ph­¬ng

KSND tèi cao

TAND tèi cao

- ChÝnh phñ- Bé, CQ ngang Bé, CQ thuéc CP

- Quèc héi- UB th­êng vôQuèc héi

Trung ­¬ng

CQ KiÓm s t

CQ xÐt xö

CQ hµnh chÝnh NN

CQ quyền lực

12

Họp Quốc hội