10. Методи За Проценка На Ризик
DESCRIPTION
...TRANSCRIPT
10. МЕТОДИ ЗА ПРОЦЕНКА НА РИЗИК
10.1. Општ пристап за проценка на ризик
Предуслов за успешна примена и спроведување на мерките за безбедност и здравје при работа на работното место во рамките на еден деловен субјект е проценката на ризикот на работното место. Проценката на ризикот на работното место е динамичен и континуиран процес, во кој се содржат елементи на повеќе дисциплини, со цел да се воспостави, или да се подобри веќе поставениот систем за безбедност и здравје при работа. Постојат повеќе методи за проценка на ризик, но без разлика која метода ќе се избере и кој пристап за идентификација на штетноста ќе се примени, секогаш ќе се добие максимален ефект, доколку идентификацијата и процената на ризикот се на ниво на деловен субјект во работната околина и на работното место. Една од признатите полуквантитативни методи за проценка на ризик е матрицата 5х5 заснована на методата AUVA (Allgemeine Unfall versicherungs anstalt), или метода на Австриското здружение на производителите на хартија, BG (Die gewerblichen Berufs genossenschaften) е метода на германските инженери, KINNEY метода и други, или комбинација од наведените со цел да се добие максимален ефект при процената на ризикот на рaботно место. Врз основа на табеларниот пристап кој го овозможува користењето на овие методи и други, кои може да се сретнат во литературата, се содржат квантитативни и квалитативни описи и нумерички вредности на сите фактори на ризик, потребни за процена на ризикот.
10.2. Методи за проценка на ризик на работното место
За проценка на ризикот на работното место се користат методите: квалитативни полуквантитативни квантитативни Квалитативните методи за проценка на ризик се базираат на лично
искуство и расудување на учесниците од тимот за проценка на ризикот и/или користење на расположиви квалитативни, ненумерички податоци.
Типичните квалитативни методи за проценка на ризикот се претставени со следните матрици:
Матрица на ризик 3х3 Матрица на ризик 4х5 Матрица на ризик 5х5
109
10.2.1. Матрица на ризик 3х3 – Сингапурска метода (ОНSAS стандард)
Оваа е едноставна метода за примена. Се проценува ризикот за секоја опасност и штетност, а потоа се проценува дали работното место е со зголемен ризик или не.
Со анализа на веројатноста Методата 3х3 предвидува настанување на повреда при работа, професионални заболувања и болест во врска со работата, очекувани тежини на можни повреди, или заболувања и проценка на големината на очекуваните ризици (низок, среден или висок), редукција на ризикот со примена на мерки за проценка на преостанатиот ризик.
Тежина на повреда или заболување
Веројатност на појава на повреда или заболување
мала повремена честа
значајна Среден ризик Висок ризик Висок ризик
средна Низок ризик Среден ризик Висок ризик
незначајна Низок ризик Низок ризик Среден ризик
10.2.2. Полуквантитативни (комбинирани) методи за проценка на ризикотПолуквантитативните (комбинираните) методи за проценка на ризикот во
праксата имаат широка примена, бидејќи често нема можност да се процени веројатноста на настанување на несаканиот настан (посебно за ретки настани) и големината на последиците (различни последици за различни услови).
Проценката и рангирањето на овие големини се заснова на искуството и знаењето на учесниците во тимот за проценка на ризици.
Постојат три пристапи за проценка на ризик кај полуквантитативните методи:
матрична метода за проценка на ризик (комбинација на формирање матрица и табела)
табеларна метода за проценка на ризик (формирање табела (образец) од сите елементи за проценка на ризикот, како и самиот ризик) и
графичка метода за проценка на ризик
10.2.2.1. Матрична метода за проценка на ризик
Овој пристап за проценка на ризик се состои од формирање на матрица врз основа на комбинација на табела и подматрица, за проценка на ризик како производ на веројатност на настанување на несакан настан и неговите последици.
Една од признатите полуквантитативни методи за проценка на ризикот е матрицата 5х5 заснована на признати и познати методи AUVA (Allegemeine Unfall Versicherungs Anstalt – метода на австриското здружение за производство
110
на целулоза и хартија) и BG (Berufs Genossenschaften – метода на германски специјални инженери).
Метода матрица 5х5 (AUVA и BG) – матрица ризик:
Веројатност на појава на несакан настан
Тежина на можни последици
Многу лесна
повреда
Лесна повреда
Средно тешка
повреда
Тешка повред
а
Смртна или колективна
повреда
1 2 3 4 5
Занемарлива 1 1 2 3 4 5
Мала 2 2 4 6 8 10
Средна 3 3 6 9 12 15
Голема 4 4 8 12 16 20
Изразито голема
5 5 10 15 20 25
10.2.2.2. Табеларни методи за проценка на ризик
Овој пристап за проценка на ризик се користи со постојните методи со формирани табели, кои содржат квалитативни опишувања и квантитативни, нумерички вредности на сите фактори на ризик, потребни за проценка на ризикот.
Кај методата KINNEY и PILZ за препознавање на опасности /штетности се користи список на опасности/штетности од Правнилникот за проценка на ризик на работно место и во работната средина.
Еден од основните образци за проценка на ризикот е методата пропорачена од страна на GUARDMASTER, британски снабдувач со системи за безбедност (како што се заштитници и светлосни заштитни завеси).
Методата GUARDMASTER е наменета да подтикне методичен и документиран начин за проценка на ризикот.
Методата FINE се користи како предложена метода за донесување одлуки, дали е трошокот за корегирање на ризикот е оправдан и колку брзо ризиците може да се корегираат.
10.2.2.3. Графичка метода за процена на ризикот
G.F. Kinney и A.D. Wiruht ја развиле графичката метода со цел да се анализираат ризиците и оправданоста за трошоците со примена на корективните мерки. Оваа графичка метода се состои од формирање на два номограми:
a) номограм за анализа на ризик
111
б) номограм за анализа на оправданост на трошоци
Сл. Номограм за анализа на ризик
Сл.10.1.Номограм за анализа на оправданост на трошоците
10.3. Квантитативни методи за проценка на ризикот
Квантитативната проценка на ризикот поаѓа од основната формула:Ризик = Веројатен настан Х Последичен настан
112
при што е потребно двата влијателни фактори (веројатност и последица) да бидат претставени како бројни вредности.
За да се дефинираат веројатноста и последицата како бројни вредности, неопходно е да се спроведе подетална анализа, да се има соодветни статистички податоци за несреќи, повреди итн. Ова претставува сложен процес за масовна примена и затоа во областа за безбедност и здравје при работа приоритет е даден на квалитативната проценка на ризик, а квантитативната се применува во случаи на висок ризик.
10.4. Квалитативна проценка на ризиците по работни места
10.4.1. Приказа на постапката за проценка на ризик
Актот за проценка на ризик донесен врз основа на Законот за безбедност и здравје при работа и Правилникот за начинот и изготвување на изјавата за безбедност, нејзината содржина, како и податоците на кои треба да се заснова проценката на ризик, е заснован на утврдување на можните видови опасности и штетности на сите работни места. При проценка на ризикот доследно се почитуваат пропишаните постапки за проценка (сл.10.2). Најнапред е донесена одлука за покренување на постапка, формиран е тим за изработка на проценката, утврдени се општите податоци за деловниот субјект, опишана е работната средина и средствата за работа, снимена е организацијата на работа, утврдени се работните места и евидентирани се работите во рамките на тие работни места. Исто така, анализирана е состојбата на безбедноста и здравјето и начинот на извршување на работите. Препознавањето и утврдувањето на опасностите и штетностите на работните места е извршено со непосреден увид на работниот процес, односно со набљудување и следење на процесот на работа. За сите работни места утврдени со систематизацијата е спроведена комплетна постапка за проценка на ризикот согласно со Правилникот за проценка на ризик.
113
Сл.10.2. Постапка за проценка на ризик
Врз основа на проценетите ризици утврдени се мерките за спречување, отстранување или намалување на изворите на опасноста, односно штетноста, приоритетите и роковите за нивно спроведување во согласност со техничките стандарди, прописи, препораки и сл. како и одговорни лица за нивно спроведување и следење.
Начинот на информирање на работниците се прави преку нивниот претставник за БЗР и работодавaчот при што:
Претставникот на БЗР учествува во тимот за проценка на ризик и тоа во сите фази за подготовка на проценката,
Претставникот го потпишува завршниот документ како лице кое е информирано за сите постапки при подготовка на документот,
На претставникот му се доставува еден примерок од изјавата за безбедност.
10.5. Методологија за проценка на ризик по процедура OHSAS 18000
Дефиниции на терминот ризик кои во литературата може да се сретнат се многу. Терминот потекнува од италијанскиот збор rissiko што првобитно означувал опасност која им се заканувала на бродовите од карпите. Од аспект
114
на безбедност, според некои дефиниции ризик претставува можност за повреда или можност за реализација на последиците од некој несакан настан при работа (Сл. Весник на РМ бр 92/07) ризик е “веројатност за настанување на повреди, заболувања или оштетување на здравјето на вработениот, како резултат на опасност при работа”
Сл.10.3. Алгоритам за проценка на ризик
За успешно спроведување на процената на ризикот неопходен е тимски пристап, кој подразбира активно учество на повеќе стручњаци од повеќе области. Креирањето на тимот претставува комплексен процес што е условен од бројни интерни и екстерни фактори, пред сé од функциите и задачите што треба да ги извршува. За поголема ефикасност во извршувањето на поставените задачи околу проценката на ризикот, најдобро е кога се ангажираат лица од соодветен профил, компетентни за анализа на технолошкиот процес и работната средина и лица кои добро ги познаваат карактеристиките на работното место, опасностите и штетностите, психичките и физичките напори присутни на работното место. Бројот на ангажирани стручни лица може да варира во зависност од видот на работната средина, видот на опасности и штетности, од одлуката на менаџерскиот тим. Важно е да се почитува правилото дека квалитетот на извршената проценка на ризик на работно место и во работна околина не зависи од бројот на стручни лица ангажирани како проценувачи на ризик, туку само и единствено од нивната стручност, компетентност и посветеност. При спроведување на проценка на ризик на работно место, каде има помалку сложени работни процеси, тимот за проценка на ризик не мора да биде составен од голем број на стручњаци. Но кога станува збор за сложени работни процеси и работни средини кои се од
115
комплексна природа и се карактеризираат со зголемено ниво на ризик, треба да се ангажираат повеќе стручњаци.
Проценката на ризик на работното место и работната средина е важен чекор во заштитата на работниците, а со тоа се исполнува и законската обврска. Процената на ризик помага да се идентификуваат ризиците кои имаат потенцијал да доведат до настанување на повреда. Контрола на ризиците може да се овозможи во многу случаи со едноставни и ефективни мерки, кои нема да предизвикаат големи трошоци, ангажирање на работна сила и одземање од работното време.
10.6. Приказ на БГ методот – BG (DIE BERYFSGENOSSENSCHAFTEN)
БГ методот за проценка на ризик развиен е во Република Германија и истиот е прилагодена на стандардите и законската процедура во Република Македонија. Неговите основни карактеристики се:
Пристапот за утврдување на програмата за изработка на проценка на ризик во припремната фаза овозможува флексибилност во однос на можното ниво на учество на нарачателот во изработка на проценката на ризикот.
Дефинирање на работите со сите значајности релевантни за утврдување на видот и нивото на ризикот, потребните мерки за безбедност и заштита на здравјето, кое овозможува ажурно следење на промените во содржината на секое работно место.
Приказ на затекната состојба на заштита за секоја опасност, штетност или напор утврдени со анализата на ризикот при работа.
Класификација на факторите на неповолните работни услови (штетности, опасности, напори) со релевантните мерки за заштита, очекуван вид тежина на последицата (повреда, професионална болест и болест во врска со работата)
Примена на Nohl – Tiemeckove ризикоматрица Изработка на план на мерки за отстранување на недостатоците со
предложени рокови за нивно спроведување и лица одговорни за примена на мерките.
Фази на изработка на проценката на ризик1. ИНИЦИЈАЛНА ФАЗА: Утврдување на програмот за проценка на ризикот2. ТЕРЕНСКА ФАЗА: Собирање на податоци за постоечката состојба за
применети заштитни мерки3. ФАЗА НА ОБРАБОТКА: Анализа на сите собрани податоци за
опасностите/штетностите/напорите и мерките за заштита и проценка на ризикот во таблицата “Анализа на ризикот на работното место” со примена на: водич за утврдување на опасностите/штетностите/напорите класификација на последиците според видот на ризиците Nohl – Tiemeckove ризикоматрица
116
Изработка на “Преглед на кумулативни ризици по работни места” и “Преглед на ризикот по опасностите/штетностите/напорите” и
Изработка на планови за мерки на намалување на нивото на поединечниот и кумулативниот ризик со примена на рок матрица
4. ЗАВРШНА ФАЗА: Верификација на проценката на ризик од страна на коминтентот со ускладување на предложените рокови со реалните можности на нарачателот и утврдување на приоритетите во неговиот тим.По завршната фаза следи спроведување на мерките за намалување на
ризиците според утврдените рокови со следење на делотворноста на мерките. Анализа на ризиците по работни места според Nohl – Tiemeckove
ризикоматрица која се користи во BG методологијатаЗа секое работно место е даден следниов приказ:
1. Општи и технолошки податоци за работното место кој содржи: општи податоци за работното место, број на вработени, траење и
распоред на работите и работи со посебни услови работи кои работниците ги извршуваат на работното место машини, уреди и алати кои се користат во изведување на процесот на
работа опасни работни материи кои се користат во процесот на работа места на работа на кои се извршуваат работите
2. Анализа на ризикот на работното место која содржи: вид на опасност, штетност, напор и оптеретување изложеност на работникот на поедина опасност прикажана со текст во
категориите исклучително ретко (0-20%) ретко (21 – 40%) повремено (41- 60% ) поголем дел од времето (61 – 80%) постојано (81 – 100%)
3. Веројатност за настанување на штетна последицаВеројатноста (во таблица искажана со римски броеви) од I до V искажана
е во 5 степени при што нивното значење е следново: I многу малку веројатно II малку веројатно III веројатно IV се очекува V многу висока веројатност
Веројатноста за настанување на штетните последици е поголема, ако изложеноста на работниците на штетни влијанија е подолго и ако примената на мерките за безбедност е мала.При толкување на табелата на ризик на работно место мора да се
разликуваат поимите изложеност и веројатност. Работникот може да биде изложен на одреден ризик постојано, а веројатноста да се случи несакан настан може да биде многу мала и обратно.
За проценка на веројатноста за настанување на штетни последици се користат податоци од настанатите повреди при работа и болести, кои се случиле во анализираниот период.
117
Видот на последиците кои може да се појават заради изложеност на работниците на опасности/штетности/напори е повреда на работа и болест, професионална болест и болест во врска со работата.
Тежината на последиците е прикажана за секој вид на последици, болест или повреда со букви од А до Д: при што буквата А значи лесна повреда/болест која е краткотрајна и не остава последици, буквата Д која значи многу тешка смртна повреда/болест која остава трајни последици, со ограничени животни активности на човекот, односно болест со можен смртен исход. Ризикот е искажан со броеви од 1 до 25 и се наоѓа на пресекот помеѓу редот и колоната во матрицата.Ризик (Р) = Тежина на последица (Т) х Веројатноста за актуелизација на последицата (В)
Р =Т х ВРизикот може да биде: мал, зголемен, средно голем, голем, исклучително
голем.
Т =
Теж
ина
на
ште
тна
посл
ед
иц
а
ПовредаМногу лесна
повредаЛесна повреда
Среднотешка
повредаТешка повреда
Многу тешка повреда
Колективна повреда
Смртна повреда
Болест
Безникаквипоследици
-Последицикои битно невлијаат наработнатаспособност-Последици коипредизвикуваатпривременаспреченост одработа
Последицикои можат да ја ограничатработнатаспособност
-Трајнипоследици коипредизвикуваатгубиток наработната способност-Трајни последици кои во одреден дел ја огр. жив. активност-Болести одпрогресивна природа
-Трајни последицикои значително ја ограничуваатживотнатаактивност.Смртна болест
А=1 Б=2 В=3 Г=4 Д=5
В =
ве
роја
тнос
т на
акт
уел
иза
ци
ја
на п
осл
еди
цат
а
I = многумалкуверојатно
1 2 3 4 5
II = малкуверојатно
2 4 6 8 10
III = пододредениусловиверојатно
3 6 9 12 15
IV = да сеочекува
4 8 12 16 20
V = многувисокаверојатност
5 10 15 20 25
118
Во пресекот и редот на колоната се наоѓа бројот кој ја означува вредноста на ризикот. Значењето на вредностите на ризикот во смисла на итност на превземање на мерки на заштита е следново:Табела: Значење на вредност на ризикот
Вредност на ризикот
Итност на преземање на заштитни мерки
1,2,3,4,5Мал ризик, каде не е потребно да се планираат и да се преземаатдополнителни мерки, одржување на системот каков што е.
6,8,9Зголемен ризик, неопходно е да се планираат и да се преземат мерки во рок од една до две години
10,12Средно голем ризик, неопходно е да се планираат и да се преземат мерки во рок од 6 месеци
15,16Голем ризик, неопходно е да се планираат и да се преземат мерки во рок од еден месец
20,25Исклучително голем ризик, да се запре процесот на работа во подрачјето на опасност е веднаш да се превземат мерки ИТНО!
Приоритетите за преземање на заштитни мерки не зависат само од големината на ризикот, туку и од можноста на работодавачот, финансиска, организациска и сл.
Треба да се нагласи дека постои ризик кој не е можно да се отстрани, ниту пак да се намали со примена на основните, или пак посебните мерки за заштита. Таквиот ризик е т.н. преостанат ризик на работното место и може да се смета за ризик на професијата.
Врз основа на утврдените опасности и штетности на работнотo место се пополнува табела за да се добие вредноста на ризикот, односно квантитативно да се изрази со бројка, врз основа на која ќе се добие заклучок дали станува збор за работно место со зголемен ризик, или не.Табела: Квантитативна проценка на ризик
Опа
сно
ст
изл
ожен
ост
Извор/причина занастанување на
штетна последица
вер
ојат
ност
Последица
ризи
кповреда болест
вид
теж
ина
професионална
Во врска со
работата
вид
теж
ина
вид
теж
ина
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 111. Механички опасности
Незаштитени
подвижниделови на
опремата за работа
Исклучи
телноретко
Извор/причинаопремата за работаСостојба со БЗР –задоволува
I посекотина Б 2
Пад натовар
ретко
Извор/причина пад на предмет од нестабила полица, неправилнопоставени средства за работаСостојба на БЗР –задоволува
II
Огреботинипосекотин,контузија
Б 4
Опасност ретко Извор/причина I Шинувања, Б-В 2-3
119
од пад нарамно,
лизгањесопнување
површини за движењево лабораторијатализгави, непроодниили на друг начиннеисправни површиниза движењеСостојба на БЗР –задоволува
нагмечувања,фрактури имодринки
Не соодветен работенпростор
повремено
Извор/причинанедоволно просто за движењеСостојба на БЗР -задоволува
IКонтузии,фрактури
А-Г 1-4
2. опасност од електрична струја
Опасностод деловипод напон
Исклучит
елноретко
Извор/причинаоштетена електричнаизолацијаСостојба на БЗР -Задоволува
I
Електриченудар,изгореници
Б-Д 2-5
3. опасни материи, опасност од хемиски материи
Истурање ипрскање
Исклучи
телноретко
Опасност приракување со хемискинагризувачки материи и нивно истурање,прскање, полевање во текот на процесот
I I
Изгорен ициод мал степен(I или I I )
Б-В 4-6
испарување
Многумалкувероја
тно
Опасност од ниво наконцентрацијата нахемиските супстанцииповисока одмаксималнодозволената наработното место
I
Иритација накожата, очите,дишнитепатишта и наорганите заварење
Б 2
4. опасност од пожар и експлозија
Запалливитечности,електростатички
набој
Исклучи
телноретко
Извор/причина палењена хемискисупстанцииСостојба на БЗР -задоволува
I А-Б 2-4
5. термички опаснсости
Допир сожешки
површини
Исклучи
телноретко
Извор/причинаконтакт со пареа,врела вода и врелиповршиниСостојба на БЗР -задоволува
I
Изгорен ици одмал степен (I или I I )
6. штетности/ напори како резултат на условите на работната средина
120
микроклима
Исклучи
телноретко
Извор/причина работа во непосредна близина до извори на топлина со што се изложени назголемена ТСостојба на БЗР -задоволува
I IТоплинскаисцрпенос
тА-Б 2-4
10.7. Мерки за отстранување на опасностите и штетностите
Стручниот тим за проценка на ризик врз основа на утврдените опасности и штетности на работното место и добиената вредност на ризик, со методата за проценка на ризик предлага мерки, со кои ќе се отстранат опасностите и штетностите.Табела: Мерки за отстранување на опасностите и штетноститеред.бр.
Утврдена листа наопасности/штетности
Превземени мерки за потполно или делумно отстранување на опасностите и штетностите
1. МЕХАНИЧКИ ОПАСНОСТИНезаштитени подвижни
делови на опремата.Делови со опасни
површини.
Опремата е испитана и обезбедена со заштитни направи и уреди за блокада и спроведена е обука за безбедно ракување. Обезбедено е место за остава на алатките кога не се во функција и чистење на опремата.
Пад на товарОрганизирано е уредно складирање на работните материјали на безбедно место
Опасност од пад нарамно, лизгање,
сопнување
Уредно се одржуваат подовите и просторот за движење, просторот за работа е уреден, а добрата се соодветно складирани. Ако нешто се истури вработените веднаш го чистат со хартиени апсорбирачки крпи, или други средства.Обезбедено е соодветно осветлување во сите делови, вклучувајќи ги и помошните просторииНема кабли и останати препреки по патеките за движење.Подни покривки се поставени на влезовите и вработените го набљудуваат влезот, со цел ако се намокри да го избришат
Пад од височина од 3м.
Обезбедени се соодветни скали за менување на сијалици и манипулирање со предмети сместени на високи полици. Вработените се обучени за безбедно користење на скалите.Сите отвори кај патеките за движење се прописно покриени и обезбедени од пад во длабочина
Несоодветен работенпростор
Работниот простор е со соодветни димензии за безбедно движење, магацините се прописно опремени и одржувани, патеките за итни случаи доволно означени и слободни.
2. ОПАСНОСТ ОД ЕЛЕКТРИЧНА СТРУЈА
Опасност од делови поднапон
Индиректен и директендопир со делови под
напон
Се вршат редовни контроли на системот од страна на компетентни лица на три години, а дополнително и визуелна контрола.Електричната инсталација во работниот простор е прописно изведена.Вработените знаат каде се наоѓа разводната кутија и како безбедно да ја исклучат струјата ви итни случаи. Пристапот до разводната кутијата е чист.Приклучоците, штекерите и сл. да се соодветни.Вработените се обучени за основна безбедност при работа со електрична струја.
3.ОПАСНИ МАТЕРИИ- ОПАСНОСТ ОД ХЕМИСКИ МАТЕРИИПареи и Сите процеси во кои има испарување особено се штетни и се
121
течности
работат во дигестор,Соодветни ЛЗС при ракување со хемикалии.Вработените ги мијат рацете по употреба и се запознаени со безбеден начин на ракување со хемикалиите.
4. ОПАСНОСТ ОД ПОЖАР И ЕКСПЛОЗИЈА
Запаливи течностиЕлектро-статички набој
Инсталиран е систем за детекција на пожар, поставени ППА и хидранти.Истите се соодветно означени и лесно достапни. Се врши темелна проверка од квалификувани лица за електрична инсталација, заземјување на опремата и нејзино испитување5. ТЕРМИЧКИ ОПАСНОСТИ
Допир со жешкиповршини
Вработените се обучени за работа со бренер. При процесот на термичките реакции, се користи стерилизаторот и помошни алати.
6. ШТЕТНОСТИ/НАПОРИ КАКО РЕЗУЛТАТ НА УСЛОВИТЕ НА РАБОТНАТА СРЕДИНАМикроклима Обезбедена е климатизација и вентилација
7. ПСИХИЧКИ И ФИЗИЧКИ НАПОР
Рачно ракување со товар
Сите вработени се обучени за безбедно ракување со товар. Обезбедена е помошна опрема за поместување на големи и тешки предмети, мијалникот е поставен на соодветна височина за да се избегне наведнување.
Психофизички напорДеловниот субјект води грижа за рамномерно распоредување на обемот на работни задачи за вработените.
Елаборатот за процена на ризик е динамичен акт, кој треба постојано да се менува и дополнува и да се спроведуваат сите утврдени мерки за безбедност и здравје при работа. Согласно Правилникот за начинот на изготвување на изјавата за безбедност, нејзината содржина, како и податоците врз кои треба да се прави процената на ризик, се утврдени случаите во кои се врши дополнување и измена на елаборатот, односно истиот ќе се менува и дополнува во случај:
На фатални повреди на работа со смртни последици и тешки повреди на работа;
Кога постојните мерки за отстранување, намалување или спречување на ризикот не се доволни, односно не одговараат на проценетата состојба;
Кога проценката е темелена на податоци кои не се веќе ажурни; и Кога постојат можности и начини за унапредување и дополнување на
проценката.Користената документација за изработка на проценката на ризиците и
изјавата за безбедност трајно се чува.Потребно е стручниот тим за проценка на ризик на крајот од целата
постапка на изготвување на изјавата за безбедност да предложи приоритетни мерки за намалување на ризикот како и генерални мерки за конрола на истиот. Целиот документ односно елаборат за изјава за безбедност со проценка на ризик на работно место завршува со изјава за безбедност при работа која ја потпишува одговорното лице на деловниот субјект, нарачател на проценката на ризикот.
Табела: Мерки за отстранување, намалување или спречување на ризикот
122
Бр.на
О/Ш
Група, вид и опис наО/Ш од листата на
О/Ш
Мерки за отстранување, намалување или
спречување на ризикот
Рок заспроведување на мерките
Одговорно лицеза спроведување
на мерките
1
Незаштитени подвижни делови на опремата за работа
Почитување на постапките за безбедна работа
Континуирано Вработените
Редовна контрола на опремата за работавизуелна, испитување од стручни лица
Континуираноопремата 3год
Вработените
Пад на товарУредно редење на работните материјали исредства
Континуирано Вработените
Опасност од пад на рамно,лизгање,
сопнување
Да се обезбедат соодветни обуки за вработените
Веднаш Раководител
Редовно потсетување на вработените да сегрижат за нивното одржување.Навремена поправка на оштетените плочки.Навремено известување на претпоставениот засекое оштетување на подот
Континуирана Вработените
2Опасност од елек.
Струја
Навремено пријавување на секој дефект со визуелна проверка
Континуирано Вработените
Редовно испитување на ел. инсталација
3 години Раководител
3
Опасност од хемискиматерии
Задолжително почитување на упатствата за безбедно ракување.Користење на ЛЗС
Континуирано Вработените
Опасност од зараза со вируси
Редовно миење на рацете
Континуирано Вработените
4Опасност од пожар и
експлозии
Следење на насоките од одговорните за ППЗ и направците за движење
Во случај напожар
Вработените
5Допир со жешки
површини
Почитување на постапките за ракување со загреани материи
Континуирано Вработените
6 МикроклимаПочесто консумирање на течности
Континуирано Вработените
7
Повторувачки движења,
старичка работа, оптов, на видот и
психофизичкинапрегања
Покрај редовна пауза се користи и пауза од 15мин на секои 2 часаВработениот да го извести претпоставениот ако столчето има неисправни тркалца за да се отстрани истото од употреба
Континуирано Вработените
123
10.8. МЕТОДА ЗА ПРОЦЕНКА НА РИЗИК НА РАБОТНО МЕСТО ПО„ KINNEY-МЕТОДА“
10.8.1. ПРИМЕНА НА МЕТОДA KINNY ВО ПРОЦЕНКА НА OH&S РИЗИЦИ
Една од методите со кои може да се изврши проценка и управување со (OCCUPATIONAL HEALTH AND SAFETY) OH&S (ЗАШТИТА ЗА ЗДРАВЈЕ И БЕЗБЕДНОСТ) ризици е и методата Kinny. Според методот Kinny исполнувањето на ризикот се набљудува како настанок на опасност и штетност. Затоа со идентификација на потенцијалните опасности и штетности се утврдуваат и потенцијалните ризици за безбедноста при работа.
OH&S ризици со тек на времето се менуваат низ трите основни категории, кои ги анализира методата Kinny:
веројатноста за појава на опасности и штетности; тежината на последиците кои вработениот ги трпи низ појавите на
опасности и штета; зачестеност на појавување на опасност и штета.
Човекот е немоќен пред елементарните катастрофи: земјотреси, поплави, вулкански ерупции и слично, бидејќи со ништо не може да се спречи појавата на овие ризици. Сепак, човекот може да биде подготвен и навреме да реагира, ако тие всушност се случат.
Врз основа на идентификацијата на опасностите и штетностите на работното место и во работната средина, со статистичка анализа на податоците за опасните настани (несреќи и/или повреда при работа), со опасни материи и други критични точки на процесот, може да се направи проценка на ризикот.
Со постапката за идентификација на опасноста, штетата и проценката на влијанието, се постигнува следното:
се идентификуваат сите опасности и штетности кои може да влијаат на работното место и работната средина;
се анализира влијанието на опасностите и штетностите на работното место и работната средина;
се утврдува систем за проценка на секоја опасност и штетност; се пропишува начин за утврдување на значењето за секоја опасност и
штетност.Параметрите на анализа нумерички се проценуваат, а конечната процена
на ризиците на работното место и работната средина е изразена нумерички.Методата Kinny во функција на проценување на ризиците на работното
место и работната средина е во суштина едноставна и лесна. Суштината на методата се состои во реализација на следниве активности:а) утврдување на сите потенцијални опасности и штетности, кои може да се случат како резултат на процеси или услуги;б) утврдување на можни причини за појава на секоја опасност и штетност;в) анализа на секоја опасност и штетност и утврдување со аналитички методи:
веројатност за појава на потенцијални опасности и штетности; тежина на последици кои вработените ги трпат во случај на опасност и
штетност; зачестеност на појава за опасности и штетност.
г) проценување на нивото на ризик е производ на три фактори на ризик: веројатност (В) за појава на опасности и штетности;
124
тежина на последици (П) од кои вработените страдаат заради опасноста и штетноста;
зачестеност (З) на појавување на опасности и штетностиКритериум – последица (П), (можна штета) е рангиран од 1-10, како минимум се смета за катастрофална, се наведени во следната табела.
Табела.Опис на критериумите за проценка на последиците во случај на опасност и штета
Ранг ОПИС НА КРИТЕРИУМИТЕ ЗА ПРОЦЕНКА НА ПОСЛЕДИЦИТЕ
1 Болест или повреда, која бара исклучиво прва помош или ниеден друг третман2 Значителни повреди, кои бараат третман од страна на лекар
3Сериозни повреди, кои предизвикуваат инвалидност или сериозни повреди со изгубени работни денови и хоспитализација
6 Многу сериозни повреди, поединечна несреќа со смртен исход
10 Катастрофални повреди, повеќекратен смртен исход
Критериум – веројатност (В), е оценет од 0,1 – како тешко веројатен, до 10, се смета за извесен, предвидлив и сосема очекуван
Табела. Опис на критериумите за веројатноста на појава на опасности и штетностиРанг ОПИС НА КРИТЕРИУМИТЕ ЗА ПРОЦЕНКА НА ВЕРОЈАТНОСТА
0.1 Тешко веројатна0.2 Практично неверојатна
0.5 Постои но само веројатна
1 Мала веројатност но можна во одредени случаи
3 Малку можна6 Сосема можна
10 Очекувана
Критериум – зачестеност (З), појава на опасности и штетности се рангира ретко - еднаш во годината, до трајно - континуирано 10.
Табела. Опис на критериумите за зачестеноста на појавување на опасности и штетности
Ранг ОПИС НА КРИТЕРИУМИТЕ ЗА ПРОЦЕНКА НА ЗАЧЕСТЕНОСТ
1 Ретко (годишно)
2 Месечно
3 Неделно
6 Дневно
10 Очекувано да се случи континуирано
НИВОТО НА РИЗИК- (Р) се пресметува по формулата:Р = П х В х З
Табела: Критериум за одредување на нивото на ризик
125
Ред. број
Ниво на рангирање Класификација и опис на нивото на ризк
1 Р < 20 Прифатлив
2 20 < Р < 70Мал; потребно е внимание, се решава со редовна процедура или упатство за работа
3 70 < Р < 200Умерен; потребно е преземање на мерки и утврдување на одговорност на раководителите
4 200 < Р < 400 Висок; потребна е брза реакција
5 Р > 400 Екстремен ризик; да се прекине секаква активност
Во колку ризикот не е усогласен со правната регулатива, ризикот е неприфатлив.
Табела. Матрица за проценка на ризикот по методата Kinny
Идетификуванаопасност или штетност
ПРОЦЕНКА НА РИЗИКОТ Мерки за контрола на проценетиот ризик
Вверојатност
Ппоследици
Ззачестеност
Рниво ризик
Нивото на ризикот (Р) се рангира од прифатливо, безначајно ниво на Р до ексремно, неподносливо, кога се бара прекин на работата и преземање на моментални превентивни активности.
Табела: Критериуми за утврдување на нивото на ризик
126
Вкупна оценка
Ниво на
ризик
Класификација на нивото на
ризикОпис на класификација на нивото на ризик
0,1 – 20 Р IЗанемарливо
мал ризикНе се бара никаква акција.
21 – 70 Р IIМал ризик
Нема потреба за дополнителни активности при управувањето со операција.Може да се разгледува економски профитабилно решение или подобрување без дополнителни инвестиции. Потребно е да се следи ситуацијата, со цел да се поседуваат информации за спроведување на пропишаните активности
71 – 200 Р III Среден ризик
Потребно е да се направат напори за да се намали ризикот, но трошоците за превенција мора да бидат планирани и ограничени до одредено ниво.Потребно е да се дефинира рокот за подобрување.Настаните кои може да се случат со исклучително опасни последици, дополнително треба да се провери веројатноста за настанување на настанот, за да се дефинира потребното ниво за ублажување на ризикот.
201–400 Р IV Висок ризик
Не смее да се почне со одредена активност, додека нивото на ризик не се намали.Може да се бараат значителни средства за да се намали ризикот.Ако ризикот се однесува на сите започнати активности, потребно е да се преземат итни акции за намалување на нивото на ризик.
Повеќе од 400
Р VЕкстремно
висок ризик
Активностите не може да бидат започнати, или да продолжат, додека нивото на ризик не се намали.Ако и со вложувањето на неограничени средства не може да биде намалено нивото на ризик, активноста треба да се забрани.
Врз основа на матрицата за проценка на ризикот е дефиниран карактерот на проценката, прикажан во табелата.Табела. Критериуми за карактеризација на ризикот
Проценка на нивото на ризикКласификација на нивото на
ризикКарактер на ризикот
Р I Занемарливо мал ризик Прифатлив ризикР II Мал ризик Прифатлив ризикР III Среден ризик Зголемен ризикР IV Висок ризик Неприфатлив ризикР V Екстремно висок Неприфатлив ризик
127
Табела. Опис на карактерот на ризикКарактер на ризик Опис на карактерот на ризикПрифатлив ризик Ризик кој е сведен до ниво кое може да биде подносливо, во законските
обврски и нејзините политики OHSAS за здравје и безбедност при работаПрифатлив ризик
Зголемен ризик, условно прифатлив
ризик
Ризикот за кој постои оправдана претпоставка:- да може да предизвика повреди при работа и заболувања во врска со работата,- да може да предизвика прекршување на законските обврски на организацијата и- да може да отстапува од политиката на безбедност и здравје при работа на организацијата
Неприфатлив ризик Ризик кој предизвикува повреди при работа и заболувања во врска со работата, предизвикува прекршување на законските обврски и отстапува од општите принципи на националната стратегија или политиките на организацијата.
Неприфатлив ризик
Табела. Опис на природата на ризикот, контрола и управување со проценетиот ризикНиво на ризик Опис на карактерот на ризик
Р IЗанемарливо мал
ризик
Прифатлив ризик. Ризикот може да се води во согласност и примена на пропишаните процедури и имплементација на организациските мерки. Не се бара мониторинг и мерење на параметри на опасноста и штетноста.
Р IIМал ризик
Прифатлив ризик. Ризикот може да се води со употреба на организациски мерки за заштита и почитување на пропишаните процедури. Потребно е мониторинг и мерење на параметрите на опасност и штетност.
Р IIIСреден ризик
Зголемен ризик - Условно прифатлив ризик. Се бара да се утврди можноста за отстранување, замена, контрола, административна забрана и примена на лична заштитна опрема за безбедно работење. Проценетиот зголемен ризик може да се управува, но само со задолжително претходно дефинирани организациски, технички, превентивно здравствени заштитни мерки, како и почитување напропишаните процедури и упатства за безбедно работење. За време на работата треба да се следат и мерат (мониторинг) параметрите на опасностите и штетностите и преземање на технолошка, превентивно- здравствена заштита и организациски мерки, за намалување на ризикот на пониско ниво, или моментален прекин на работата до преземање на соодветни мерки за безбедност при работа.
Р IVВисок ризик
Неприфатливи ризици. Постои претпоставка дека може да се активира ризик кој ќе предизвика повреди при работа и заболувања.Се бара прекинување на работата и преиспитување на системот за безбедност при работа. Ако е потребно се прави нова проценка на ризикот, разгледување и редефинирање на организациските, техничките и превентивните здравствени мерки за заштита. Кога е потребно се вклучуваат во употреба нови видови на лични заштитни средства и опрема за заштита при работа и се прават (редизајн) нови постапки и инструкции за безбедна работа, со цел да се намали ризикот на прифатливо ниско ниво. Со работа не може да се започне сé додека не се изврши задолжителен преглед, мерење и тестирање на опремата, средствата за работа и параметрите на опасностите и штетностите на работното место и работната средина.
Р VЕкстремно висок
ризик
Неприфатливи ризици. Ризикот не може да се управува. Се бара итно запирање на процесот на работа. Процесот на работа не може да почне, сé додека не се изврши разгледување на новата проценка на ризик и додека не се редефинираат организациските, превентивно-техничките, превентивно-здравствените мерки за заштита, да се вклучат во спроведувањето на нови видови на побезбедна лична заштитна опрема при работа и изработка (редизајн) на нови постапки и упатства за безбедно работење, со цел да се намали ризикот на прифатливо ниво. Со работа не може да се започне додека не се изврши задолжителна инспекција, мерење и тестирање на опремата, алатот и параметрите за опасност и штетност на работното место и работната средина.
128
10.8.2. Примена на "Сингапурски" модел (3х3) при оценувањето на ризици OH & S
За проценка на ризикот во мали и средни организации, може да се усвои еден од поедноставните модели, кој се нарекува. "Сингапурски модел".
Ризикот (Р) наједноставно се изразува како производ на веројатноста (В) на настанување на повреди при работа, оштетување на здравјето и заболување во врска со работата и последица (П) од тежината на повредата, оштетување на здравјето и заболувањето во врска со работата.
Р = В x П
Табела. Нивоа на веројатност и нивниот описВеројатност за настанување на повреда при работа, оштетување на здравјето и заболувања во врска со работата (В)
Опис
Мала веројатност 1Мала е веројатноста да се случат повреда при работа, оштетување на здравјето или заболувања поврзани со работата
Средна веројатност 2Може да настане повреда при работата, оштетување на здравјето, или заболување во врска со работата -
Голема веројатност 3Повредата при работа, оштетување на здравјето, или заболувањата поврзани со работата, се случуваат често, или се повторуваат
Табела. Последиците од тежината на повреди или заболувања поврзани со работата и нивниот описПоследиците од тежината на повреди или заболувања поврзани со работата (П)
Опис
Мала последица 1
Последицата при сериозни повреди при работа, оштетување на здравјето или заболување во врска со работата, бара само мерки за прва помош (ситни посекотини, абразии на кожата, иритации, здравствени нарушувања со привремена непријатност).
Средна последица 2
Последицата при сериозни од повреди, оштетување на здравјето или заболувања поврзани со работата, бара медицинска помош, заболувањето предизвикува привремена неспособност или инвалидност (лацерации, изгореници, фрактури на мали коски, дерматитис, губење на слухот, итн) .
Голема последица 3
Последицата при сериозни повреди, оштетување на здравјето или заболувања поврзани со работата со смрт, сериозни повреди, професионална болест со тешки последици (ампутација, повеќе трауми, фрактури на големи коски, рак, сериозни труења, болест опасна по живот итн) ..
129
Во табелата е прикажана матрицата за одредување нивото на ризик.
Табела. Матричен модел за проценка на ризик по “сингапурската” методаПоследица на тежина на повреда, оштетување на здравјето и болестповрзани со работата (П)
Веројатноста за појава на повреди, оштетување на здравјето и болест во врска со работата (В)
Мала Средна Голема1 2 3
Мала последица 1 Занемарливо мал ризик
Многу мал ризик
Мал ризик
Средна последица 2 Многу мал ризик Среден ризик Голем ризик
Голема последица 3 Мал ризик Голем ризик Многу голем ризик
Прифатлив ризик
Ризик кој бара редукција
Неприфатлив ризик
Врз основа на матрицата за проценка на ризикот се дефинираат следните нивоа за класификација и определување на карактерот на проценка на ризик, е прикажано во следната табела.Табела. Критериуми за класификација и карактеризација на проценка на ризикПроценка на нивото на ризик
Класификација на нивото на ризик
Карактер на ризикот
Р1 Занемарливо мал ризикПрифатлив ризикР2 Многу мал ризик
Р3 Мал ризикР4 Среден ризик Зголемен ризикР6 Голем ризик
Неприфатлив ризикР9 Многу голем ризик
Табела: Опис на карактерот на ризикотКарактер на ризикот
Опис на карактерот на ризикот
Прифатлив ризикРизикот кој е сведен на ниво, кое може да се поднесува во организацијата со оглед на законските обврски и нејзините политики OHSAS за заштита на здравјето и безбедност при работата
Зголемен ризик
Ризикот за кој постои оправдана претпоставка:· да може да предизвика повреди при работа и заболувања во врска со работата,· да може да предизвика прекршување на законските обврски на организацијата и· да има отстапување од политиката за безбедност и здравје при работа на организацијата.
Неприфатлив ризикРизикот кој предизвикува повреди при работа и заболувања во врска со работата, ги прекршува законските обврски и отстапува од политиката на безбедност и здравје при работа на организацијата.
130
Табела:Примената на моделот матрица (5x5) при оценувањето на ризици OH & SРангирање на веројатноста за појава на повреди при работа или болести поврзани со работата (В)
AМногу мала или
занемарливаМоже да се случи во исклучителен случај (веројатно не еднаш во текот на постоењето на компанијата)
B Мала Може да се случи еднаш во период од 10 и повеќе години
C СреднаМоже да се случи еднаш во период од 1-10 години (ретково нормални околности)
D Голема Се очекува да се случи еднаш годишноE Многу голема Се очекува да се случи неколку пати во годината (речиси сигурно)
Проценка на тежината за можните последици од повредите при работа, или болестите поврзани со работата (П)
I
Многу мала повреда при работа /заболувања поврзани со работата
Треба само прва помош, незначително оштетување на органите, функцијата е зачувана, не постои ризик од понатамошни здравствени компликации, зачувана е работната способност.
II
Мала повредапри работа /заболувања во врска со работата
Имаат потреба од интервенција на медицинскиот персонал, лесно оштетување на органите, привремено оштетување на функциите, не се очекува здравствени компликации,се очекува краткотрајна привремена неспособност за работа (исекотини, модринки, дерматитис ....).
III
Средно тешки повреди при работа /заболувања поврзани со работата
Потребно е болничко лекување, значајно оштетување на органите, привремено се променети функциите, може да биде ризик со понатамошни здравствени компликации, се очекува подолга работна неспособност и можна е трајна промена на работната способност (поголеми фрактури, контузии, исчашувања и слично.)
IVТешки повреди /заболувања во врска со работата
Можна е трајна неспособност / инвалидитет, трајни значајниоштетувања или уништувања на телото со можна смрт(ампутации, повеќе повреди, заболувања поврзани со работата што доведуваат до инвалидност)
VКолективни повреди при работа или повреди со смрт
Можни тешки повреди при работата и заболувања во врска со работата на повеќе луѓе во исто време.
ПРОЦЕНКА НА НИВОТО НА РИЗИКПроценување на веројатност на повреда на работа или заболувања во врска со работата (В)
Оценка на тежината на можните последици од повреди или болести во врска со работата (П)
Многу лесна ЛеснаСредно тешка
Тешка Колективна
I II III IV VМногу мало или
занемарливоA занемарлива занемарлива мала мала мала
Мало B занемарлива мала средна средна големаСредно C мала средна средна средна голема
Големо D мала средна голема големаМногу голема
Многу големо E мала голема големаМногу голема
Многу голема
131
10.8.3. Примена на методот FMECA во проценка OH & S ризици
Еднa од методите со кои можe да се изврши проценка и управување со ризици OH & S е методата FMECA ("FMECA"- Failure mode, effects and criticality analisys) анализа на влијанието и последиците од грешки, посебно во фазата на препознавање на ризиците и дефинирање на мерките за отстранување на нивните причини, а со тоа и последиците. Во методот FMECA исполнувањето на ризикот се гледа како појава на грешка. Затоа со идентификација на потенцијалните грешки се утврдуваат и потенцијалните ризици за безбедноста при работа.
OH&S ризици со текот на времето се менуваат низ три основни категории, кои ги анализира методата FMECA и тоа: можни појави на опасности и штетности, можна штета поради опасности и штетности и можноста за откривање на опасности и штетности.
Методата FMECA е алатка, или средство за идентификување OH & S ризици, откривање на нивните причини, проценка на опасност и предлагање мерки за да се намали нивното настанување. Некои ризици не може да се избегнат, а тоа се оние ризици на чија појава не може да се влијае. Човекот е немоќен против природните катастрофи: земјотреси, поплави, вулкански ерупции и слично, бидејќи со ништо не може да се спречи појавата на овие ризици. Меѓутоа, можно е навреме да се припреми и навремено да се реагира, ако тие всушност се случат. Важноста на методата FMECA е можноста за систематски пристап во идентификација и анализа на ризиците и активностите кои треба да се преземат, ако утврдените ризици станат активни.
Корективните и превентивните мерки кои FMECA ги идентификува како предлози за ублажување на последиците од ризикот, се добра основа за имплементација на техниките за планирање и управување со несреќи. Покрај примена на конкретните мерки предложени во пракса, можно е да се создаде поширока слика за решавање на проблемите, преку пишување неколку сценарија кои може, или не мора да се случат. Се избира едно или повеќе сценарија, за кои се проценува дека нивната појава е најмногу можна. Сценариото се анализира и податоците се собираат и чуваат во база на податоци и според ним се постапува во случај на настанување на поединечен ризик, или комбинација на професионален, еколошки, финансиски и други видови на ризици одеднаш.
Врз основа на идентификацијата на опасностите и штетностите на работното место и работната средина и статистичката анализа на податоците за опасните настани (несреќи и/или повреди на работа), опасните материи и критичните точки во процесот на производство и промет, може да се анализира начинот, ефектите и критичноста на отказите со примена на методата - FMECA.
Препознавање и утврдување на опасност или штетност - секоја активност која е во корелација со работното место и работната средина и која менува и/или влијае на безбедноста и здравјето на вработените на работното место и работната средина, а се однесува на: користење на средствата за работа, процеси, производство, маркетинг, дистрибуција и употреба на материјали, средства и опрема за работа и физички и хемиски штетности.
Влијанието на опасноста и штетноста на работното место и работната средина - секоја промена на работното место и работната средина, влошување или подобрување, што е целосно или делумно резултат на препознати и утврдени опасности и штетности.
132
Со постапката за идентификација на опасности и штетности и проценка на влијанието се постигнува:
се идентификуваат сите опасности и штетности кои може да влијаат на работното место и работната средина;
се анализира влијанието на опасностите и штетности на работното место и работната средина;
се воспоставува систем за проценка на опасности и штетности; се пропишува метод за одредување на значењето на секоја опасност и
штетност.Методата FMECA по својот концепт е превентивна и насочена за
спречување на појава на грешки во фазите на проектирање на производи /услуги и процеси, кои се сметаат за клучни фази во обезбедувањето на систем за квалитет на работното место и работната средина.
Практичната примена на FMECA во функција на проценување на ризиците на работното место и работната средина, развојното планирање и управување со системот за заштита на здравјето и безбедноста при работа е многу реална и можна.
Методата е систематски и аналитички процес на преиспитување на плански и проектни решенија за производи/услуги или процеси. Се одвива паралелно со процесот на проектирање, од преиспитување на проектното до преиспитување на дефинитивните решенија и проценка на состојбата на системот на безбедноста и здравјето при работа. Формализирана е во строги правила за поединечни елементи на проценка на ризик на работното место и работната средина, така и конечно проценетиот ризик по здравјето и безбедноста на системот на работа, што е предмет на анализа, а излезите се дадени во документирана форма.
Параметрите за анализа нумерички се проценуваат и конечната процена на ризиците на работното место и работната средина изразени се нумерички. Нумеричкиот пристап овозможува проектните решенија да се споредуваат:
при оценувањето на алтернативните решенија на процесите, производи/услуги;
при евалуација на проектните решенија во различни фази на проектирање
при оценувањето на ефектите на корективните мерки кои се спроведуваат во сите фази на планирање, проектирање и одржување на системот за безбедност и здравје при работа.
Основното поставување на методата FMECA во функција за проценување на ризиците на работното место и работната средина, е во суштина едноставно и лесно за разбирање. Суштината на методата се состои во реализација на следните активности:а) утврдување на сите потенцијални грешки/откази во процесот, производ /услуга, кои се и/или можат да се јавуваат како последица на грешки во проектот, процесот, производ/услуга кои се појавиле како последица на грешките на проектот/производ/услуга на системот;б) утврдување на можната причина за секоја грешка на проектот/производ или услуга;в) анализата на парот можна грешка - можна причина, со аналитички методи да се утврди:
веројатноста на појава на потенцијални грешки во производот/услугата за секоја посебна причина;
133
тежината на последиците на грешки во производот/услугата, или процесот според корисникот, работното место и работна средина, или обврзувачките прописи;
веројатноста дека причината за грешка односно грешката да се открие во фазата на реализација или контрола (мониторинг), со што се спречува изразувањето на грешката спрема корисникот или на работното место и работната средина.
г) проценување на факторите на ризик: фактори на ризик, веројатноста на појава на грешка Р1; фактор на ризик последица на тежина на грешка Р2 фактор на ризик, веројатност на откривање на грешка Р3За проценка на факторите на ризици вообичаено се користат оценки 1-10
(може да се користи од други интервали). Критериумите и правилата на проценка на одредени фактори на ризик, се дадени во табела на методата FMECA.д) пресметување на индексот на приоритет на ризик Р за секој пар на можни грешки-можна причина е по формулата:
Р = Р1 x Р2 x Р3
Табела 1. Основни правила за проценка на факторот за ризикВредностФактор
СКАЛА1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Р1
(веројатност на појава на
грешка)
не се појавува сигурно се појавува
Р2
(последица од грешка)
никакви катастрофални
Р3
(веројатност на
откривање)
сигурно може да се открие тешко може да се открие
Вака пресметаниот индексот на приоритет на ризик, се споредува со претходно утврдените вредности на критичните индекси на приоритети на ризик Рk. Ако РРк, планираното и/или проектното решение се оценува како задоволително, ако РРк, тогаш со соодветни корективни мерки во проектните решенија се постигне целта на РРк. Во отсуство на дефиниран критичен индекс на приоритет на ризици, може да се користат груби критериуми за оценка на проектните решенија во функција на вредноста на факторите Р1, Р2 и Р3 според табелата.
134
Табела: Критериуми за оценка на решениетоФактори на ризик
Оценка на решениетоКорективни
меркиР1 Р2 Р31 1 1 Идеален случај. Целта е потполно постигната Не1 1 10 Доволно сигурно и доверливо решение Не
1 10 1Решението е потенцијално опасно, но грешката не влијае на системот на безбедност и здравје при работа
Не
10 1 1Загадувањето на работното место и работната средина е присутно, но не преминува MDV и MDK
Да
10 1 10Загадувањето на работното место и работната средина е често и преминува MDV и MDK.
Да
10 10 1Честите загадувања на работното место и работната средина се сериозна последица на системот за безбедност и здравје при работа.
Да
1 10 10
Можност за појава на професионални заболувања, повреда при работа и заболување во врска со работата со многу сериозни последици по системот за безбедност и здравје при работа.
Да
10 10 10 Потполно не сигурно решение Да
Табела: Ефекти на корективни мерки
Корективни мерки во областа на:Влијание на факторите на ризик
Р1 Р2 Р3
Планирање Проектирање Контролирање и испитување (Мониторинг) Корективните мерки немаат влјание на вредноста на факторите на ризик Корективните мерки може да влијаат на промената на факторите на ризик
Табела. Kритериуми за проценување на факторите на ризик со веројатност појава на грешка
135
Веројатност за појава на
грешкиКритериуми
Вредност на факторот на
ризикР1
Никаква (вер.0)Не се очекува појава на грешки/откази во референтниот век на производите/услугите или процесите
1
Незнатна(1/10000-20000)
Незначителна појава на грешки/откази во референтниот век на производите/услугите или процесите
2
Многу мала (1/2000-10000)
Може да се очекуваат грешки/откази, но многу ретко. Претходно не се регистрирани грешки односно откази
3
Мала(1/1000-2000)
Може да се очекуваат појави на грешки/откази во референтниот век на производот/услугата или процесот. Во претходните случаи се регистрирани грешки/откази, со загадувањето на работната средина под MDK и MDV.
4
Релативно мала (1/200-1000)
Се очекува појава на грешки/откази во референтниот векпроизводот/ услугата или процесот, Во претходните случаи се регистрирани грешки/откази, со периодично загадување на работната средина
5
Средна(1/200)
Се очекува појава на грешки/откази во референтниот век на производот/услуги или процесот во претходните случаи се регистрирани грешки/откази со епизодно (акутно) загадување на работната средина
6
Релативно голема (1/100)
Многу веројатно е појава на грешка/отказ на производот/ услугата или процесот. Во поранешните случаи познати се проблемите со големи епизодни загадувања на работната средина
7
Голема(1/50)
Многу веројатно е појава на грешки /откази на производот/ услугата или процесот во поголем обем. Во поранешните случаи познати се проблемите со многу големи периодични загадувања на работната средина над дозволениот MDK и MDV.
8
Многу голема (1/10)
Се очекува речиси сигурна појава на грешки/откази напроизводите/услугите или процесите со трајно (хронично)загадување на основните фактори на работната средина
9
Сигурно ќе се појави(1/2)
Се очекува речиси сигурна појава на грешки/откази напроизводите/услугите или процесите со катастрофални последици за основните фактори на системот во работната средина
10
Табела. Критериуми за проценка на факторите на ризикот од тежината на грешки во производот/услугите или процесот
136
Тежина на грешки
Критериуми
Вредност на
факторот на ризик
Р2
Никаква(не се очекува)
Не се очекува појава на грешки/откази во референтниот век на производот/услугите или процесите и затоа не се очекуваат последици на работното место и работната средина
1
НезначајнаАко се појави грешка/отказ во референтниот век вопроизводот/услугите или процесот корисникот веројатно нема ни да ја забележи грешката, која произведува занемарливи последици врз работното место и работната средина.
2
Многу мала
Тежината на грешката ако е многу мала не влијае на виталните функции на системот за безбедност и здравје при работа, корисникот најверојатно ќе ја забележи грешката, а последиците за работното место и работната средина ќе бидат многу мали
3
МалаАко тежината на грешката е многу мала, не влијае на виталните функции на системот за безбедност и здравје при работа, корисникот ќе ја забележи грешката, а последиците по работното место и работната средина ќе бидат мали
4
Релативно мала
Тежината на грешката значително влијае на виталните функции на системот за безбедност и здравје при работа, корисникот ја идентификува грешката, а последиците за основните фактори на системот за безбедност и здравје при работа се значајни, безбедноста и здравјето се загрозени.
5
Средна
Тежината на грешката многу значително влијае на виталните функции на системот за безбедност и здравје при работа, корисникот ја идентификува грешката, а последиците за основните фактори на системот за безбедност и здравје при работа се многу значајни, безбедноста и здравјето при работа се загрозени и се бара намалување на ризикот.
6
Релативно голема
Тежината на грешката сериозно влијае на виталните функции на системот за безбедност и здравје при работа, корисникот ја идентификува грешката, а последиците за основните фактори на системот за безбедност и здравје при работа се сериозни, параметрите на загадувачите ја надминуваат MDK и MDV, безбедноста на системот е загрозена и се бара намалување на ризикот и преземање на технички и организациски мерки за безбедност.
7
Голема
Тежината на грешките има големо влијание врз виталните функции на системот за безбедност и здравје при работа, корисникот ја идентификува грешката, а последиците по основните фактори на системот за безбедност и здравје при работа се големи, параметрите на загадувачите значително ги надминуваат MDK и MDV, безбедноста на системот е загрозена и се бара намалување на ризикот и преземање на технички и организациски мерки за безбедност
8
Многу голема
Тежината на грешките има многу големо влијание врз виталните функции на системот за безбедност и здравје при работа, корисникот ја идентификува грешката, но не може да управува со неа, а последиците за основните фактори на системот за безбедност и здравје при работа се многу големи, параметрите на загадувачите имаат повеќекратно дејство на работното место и работната средина, потребно е итно намалување на ризикот и преземање на технички и организациски мерки за безбедност.
9
Катастрофална Тежината на грешката има катастрофално влијание на виталните функции на системот за безбедност и здравје при
10
137
работа, корисникот ја идентификува грешката, но не управува со неа, последиците по основните фактори на системот за безбедност и здравје при работа се катастрофални, на параметрите на загадувачи имаат повеќекратно дејство на работното место и работната средина, нарушени се националните прописи и меѓународната конвенција за работното место и работната средина, потребно е итно намалување на ризикот и преземање на технички и организациски мерки за безбедност
Табела. Критериуми за проценка на факторите на ризик и веројатност за откривање на грешките во производот / услугата или процесот
Веројатност на откривање грешки
Критериуми
Вредност на
факторот на ризик
Р3
Сигурно може да се откријат
Параметрите на загадување на работното место и работната средина, се од таква природа, што сигурно ќе бидат откриени, а грешките ќе бидат навремено воочени и отстранети
1
Многу голема
Параметрите на загадување на работното место и работната средина, се од таква природа што е многу веројатно дека ќе бидат визуелно откриени и многу е голема можноста грешката да биде навреме воочена и отстранета
2
Голема
Параметрите на загадување на работното место и работната средина, се од таква природа што е голема веројатноста дека визуелно, или со инструментални методи ќе бидат откриени и може да се формира голем број на примероци за статистичка контрола, а голема е можноста грешката навреме да биде воочена и отстранета
3
Релативно голема
Параметрите на загадување на работното место и работната средина, се од таква природа што е релативно голема веројатноста со инструментални методи да бидат откриени во поголем статистички број на примероци, а релативно е голема можноста грешката да биде отстранета во следниот развоен циклус
4
Средна
Параметрите на загадување на работното место и работната средина, се од таква природа и со просечна веројатност може да бидат откриени со инструментална метода во доволен статистички број на примероци, а средна е можноста дека грешката ќе биде отстранета во следниот развоен циклус
5
Релативно мала
Параметрите на загадување на работното место и работната средина, се од таква природа што е релативно мала веројатноста дека со инструментални методи ќе бидат откриени во поголем статистички број на примероци, а релативно мала е можноста дека грешката ќе биде отстранета во следниот развоен циклус
6
Мала
Параметрите на загадување на работното место и работната средина, се од таква природа што е мала веројатноста дека со инструментални методи ќе бидат откриени во поголем статистички број на примероци, а грешката многу тешко ќе може да се отстрани во следниот развоен циклус
7
Многу мала
Параметрите на загадување на работното место и работната средина, се од таква природа што е многу мала веројатноста со инструментални методи да бидат откриени. Многу е мала можноста грешката да се отстрани во следните неколку развојни циклуси
8
Незначителна Параметрите на загадување на работното место и работната средина, се од таква природа и е незначителна веројатноста со
9
138
инструментални методи да бидат откриени. Параметрите на загадување на работното место и работната средина не се опфатени со контрола и не се управува со нив.Незначителни се можностите дека грешката може да се отстрани во неколку развојни циклуси.
Тешко или нема да се открие
Параметрите на загадување на работното место и работната средина, се од таква природата што не може да бидат откриени. Параметрите на загадување на работното место и работната средина не се опфатени со контрола и не се управува со нив. Не постојат можности грешката да се отстрани во следните неколку развојни циклуси
10
Табела. Критериуми за ниво на ризик Ниво на ризик
139
Р = Р1 x Р2 x Р3
Р IЗанемарливо мал ризик
Р ≤ 10
Прифатлив ризик. Ризик може да се води во согласност со и примена на пропишани процедури и имплементација на организациски мерки. Не се бара мониторинг и мерење на параметри на опасности и штетности.
Р IIМал ризик
10< Р ≤ 100
Прифатлив ризик. Ризик може да се води со употреба на организациски мерки за заштита и почитување на пропишаните процедури. Потребно е мониторинг и мерење на параметрите на опасности и штетности.
Р IIIСреден ризик
100 < Р ≤ 200
Зголемен ризик - Условно прифатлив ризик. Се бара да се утврди можноста за отстранување, замена, контрола, административна забрана и примена на лична заштитна опрема за безбедно работење. Со проценетиот зголемен ризик може да се управува, но само со задолжително претходно дефинирани организациски, технички, превентивно здравствени заштитни мерки, како и почитување на пропишаните процедури и упатства за безбедно работење. За време на работата треба да ги следи и мери параметрите на опасностите и штетностите и да се преземат технолошка, превентивно - здравствена заштита и организациски мерки, за да се намали ризикот на пониско ниво, или моментален прекин на работата до момент за преземање на соодветни мерки за безбедност при работа.
R IVВисок ризик
200 < R ≤ 400
Неприфатливи ризици. Постои разумна претпоставка дека може да се активира ризик и да предизвика повреди при работа и заболувања во врска со работата. Се бара прекинување на работата и преиспитување на системот за безбедност при работа. Доколку е потребно се прави нова проценка на ризикот и разгледување и редефинирање на организациски, технички и превентивни здравствени мерки на заштита. Кога е потребно да се вклучат во употреба нови видови на лични заштитни средства и опрема за заштита при работа и да се направат (редизајн) нови постапки и инструкции за безбедна работа, со цел да се намали ризикот на прифатливо ниско ниво. Со работа не може да се започне сé додека не се изврши задолжителен преглед, мерење и тестирање на опремата и средствата за работа и параметрите на опасностите и штетностите на работното место и работната средина.
R VЕкстремно висок ризик
R > 400
Неприфатливи ризици. Со ризикот не може да се управува. Се бара итно запирање на процесот на работа. Процесот на работа не може да почне сé додека не се изврши разгледување на нова проценка на ризик и додека не се редефинираат организациските, превентивно-техничките, превентивно-здравствените мерки за заштита, да се вклучат во спроведувањето на нови видови на побезбедена лична заштитна опрема и изработка (редизајн) на нови постапки и упатства за безбедно работење, со цел да се намали ризикот на прифатливо ниво. Со работата не може да се започне сé додека не се изврши задолжителна инспекција, мерење и тестирање на опремата и алатот, како и параметрите за опасностите и штетностите на работното место и работната средина.
Табела:Пример за примена на методата FMECA во проценка на OH&S ризициАнализа на штетноста и проценка на ризик во
работната средина на работното место Број на анализаДата потпис
140
“________________________” изработилсогласен
Предлог мерки за
отстранување, намалување
или спречување
на ризик
Препозната и утврдена опасност и штетност
Анализа на влијание на препозната и утврдена опасност и штетност на работно место во работна средина
Проценка на ризик
Можна појава на опасност
и штетност
Можна штета од опасност
и штетност
Можности за
откривање опасност и штетност
МПОШ МШОШ МООШИПР
Можна појава на опасност и штетност
Можна штета од опасност и штетност
Можности за откривање опасност и штетност
Влијание на опасноста и штетноста (Ризик)
МПОШ МШЗОШ МШЗОШ ПР
Никаква (вер.0) 1 Никаква 1Сигурно може да
се открие и отстрани
1Занемарлив 1-10
Многу мал 10-100
Мал 100-200
Среден 200-400
Голем 400-500
Многу голем 500-1000
Незнатна(1/10000-20000)
2 Незнатна 2Многу голема
можност2
Многу мала (1/2000-10000)
3 Занемарлива 3 Голема можност 3
Мала(1/1000-2000)
4 Могу мала 4Релативно голема
можност4
Релативно мала (1/200-1000)
5 Мала 5 Средна можност 5
Средна(1/200)
6 Средна 6Релативно мала
можност6
Релативно голема (1/100)
7 Релативно голема 7 Мала можмост 7
Голема(1/50)
8 Голема 8Многу мала
можност8
Многу голема (1/10)
9 Многу голема 9 Незнатна можност 9
Сигурно ќе се појави(1/2)
10 Катастрофа 10Тешко или не ќе се
открие или отстрани
10
141