i

BÜTÜNCÜL PSİKOTERAPİ

10. DÖNEM

NİSAN DERS NOTLARI

Editör

Dr. Tahir ÖZAKKAŞ

Ahmet ÇORAK

ii

Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları: 130

Bütüncül Psikoterapi 10. Dönem Nisan 2012 Ders Notları

ISBN 978-605-5241-88-9

Copyright Psikoterapi Enstitüsü

Tüm hakları saklıdır. Yayıncının izni olmaksızın tümüyle veya kısmen yayımlanamaz, kısmen de olsa çoğaltılamaz ve elektronik ortamlarda

yayımlanamaz.

Birinci baskı: Mart 2014

Editör: Tahir Özakkaş

Yayıma hazırlayan: Sevgi Akkoyun & Menekşe Arık Katkıda Bulunanlar: Emin Komşal

Baskı: Acar Matbaacılık Prom. ve Yayın. San. ve Tic. Ltd. Şti. Litros Yolu Fatih Sanayi Sitesi No:12/243 Zeytinburnu - İstanbul

Tel: 0212 613 40 41

PSİKOTERAPİ ENSTİTÜSÜ EĞİTİM ARAŞTIRMA SAĞLIK

ORGANİZASYON VE DANIŞMANLIK LTD. ŞTİ.

Eğitim ve Kongre Merkezi: Fatih Sultan Mehmet Cad. No:285 Darıca-KOCAELİ

Tel : 0262 653 6699 Fax : 0262 653 5345

Merkez: Bağdat Caddesi No: 540/8 Bostancı-İSTANBUL / TÜRKİYE Tel : 0216 464 3119 Fax : 0216 464 3102

www.psikoterapi.com - www.psikoterapi.org - www.hipnoz.com

iii

SUNUŞ

nsanlık tarihi boyunca, her toplumda psikolojik rahatsızlıkları

tedavi etmeye yönelik girişimler olmuştur. Bu alanda yapılan

girişimler sonucu ortaya çıkan pek çok farklı ekolün savunucu-

ları, kendi ekollerini yüceltme ve diğer ekolleri küçümseyerek öte-

kileştirme yoluna gitmiştir. Ancak buna rağmen farklı yaklaşımlar-

dan bilgiler edinerek kuramını zenginleştirmeye ve bu alanda çalış-

malar yapmaya başlayan öncü terapistler, psikoterapide bütünleş-

meyi sağlayarak alandaki bölünmeleri büyük oranda azaltmıştır.

Bütüncül psikoterapi, hastanın bilişlerinin, davranışlarının, kişili-

ğinin ve duygusal süreçlerinin yeniden düzenlemesine yardımcı

olmak için pek çok farklı ekolden faydalanarak daha gerçekçi,

uyumlu ve esnek bir çalışma alanı sunar. Eğitimini verdiğimiz bü-

tüncül psikoterapi, zamanzaman eklektik ve asimilatif, genellikle

de entegratif ve ortak faktörler üzerine kurulmuş bütüncül bir yak-

laşımı içerir. Bireye, teori odaklı değil danışan odaklı bakmaya çalı-

şan bütüncül psikoterapiler, farklı yaklaşımların bileşenlerini bir

araya getirerek terapisti geniş bir vizyona ulaştırır.

Bu amaçtan yola çıkarak, çeşitli bilimsel etkinlik, araştırma, eğitim

ve yayın çalışmalarıyla, ülkemizde bütüncül psikoterapi uygulama-

larının gelişimine öncülük etmekten gurur duyuyoruz. Elinizdeki

bu ders notları, ruhsal bozuklukların tedavisinde tek bir psikotera-

pi yaklaşımına bağlı kalmaktansa elindeki veriyi kullanarak uygu-

lanabilecek en iyi tekniği ve teoriyi arayan bütüncül yaklaşımlı

terapistler yetiştirme adına verilen Bütüncül Psikoterapi Teorik

İ

iv

Eğitimi 10. Grubunun nisan ayı deşifrelerini sunmaktadır. Bu ders

notları, eğitim deşifresinin derlemesi olma özelliğiyle dünyada eşi

benzeri görülmemiş bir yayın niteliği de taşımaktadır.

Bu ders notlarında beynin anatomisi, anne-çocuk ilişkisinin nöro-

biyolojisi, sempatik ve parasempatik sistem, sinirsel ileti sistemi,

primer merkezler, primer ve sekonder duygular, duygulanımın

düzenlenmesi ve kişiliğin temelleri, sağ beyinden sağ beyine akta-

rımın terapide seansında ortaya çıkması ve sosyoduygusal gelişim

konuları ele alınmaktadır.

Bütüncül psikoterapiler de insanın ruhsal yapısının gelişiminde

olduğu gibi zamanla özerkleşecek, bireyselleşecek ve ayrışarak

psikoterapi ruhunu ayakta tutacaktır.

Psikoterapi uygulayıcıları için önemli olduğunu düşündüğümüz bu

eğitim ders notlarını, sizlerin ilgisine sunmaktan kıvanç duymakta-

yız. Keyifli okumalar dileriz…

Tahir ÖZAKKAŞ Psikoterapi Enstitüsü Başkanı

v

İ Ç İ N D E K İ L E R

NİSAN 2012 1. GÜN

1 BEYNİN ANATOMİSİ .............................................................................. 9

2 ANNE ÇOCUK İLİŞKİSİNİN NÖROBİYOLOJİSİ ........................................ 44

3 SEMPATİK VE PARASEMPATİK SİSTEM ............................................... 81

NİSAN 2012 2. GÜN

4 SİNİRSEL İLETİ SİSTEMİ ...................................................................... 133

5 PRİMER MERKEZLER.......................................................................... 179

6 PRİMER VE SEKONDER DUYGULAR ................................................... 233

7 PRİMER VE SEKONDER DUYGULAR ................................................... 275

NİSAN 2012 3. GÜN

8 DUYGULANIMIN DÜZENLENMESİ VE KİŞİLİĞİN TEMELLERİ ............... 321

9 SAĞ BEYİNDEN SAĞ BEYİNE AKTARIMIN TERAPİDE SEANSINDA ORTAYA ÇIKMASI .................................................................................. 362

10 GÖRSEL DENEYİMLER VE SOSYODUYGUSAL GELİŞİM ..................... 404

11 YANSITMALI ÖZDEŞİM .................................................................... 441

Nisan 2012

1. GÜN

1

BEYNİN ANATOMİSİ

ahir Özakkaş: Sınıf burada mı arkadaşlar. Hala uyuyor musu-

nuz? (Hoca görevli ile konuşuyor) Evet arkadaşlar. Ben amfi-

den baktığımda sınıfta 10–15 kişi vardı. Nasıl oluyor bu?

Kursiyer: Dersi anlamadıkları için kaçtılar.

Tahir Özakkaş: Psikologların Türkiye’de hasta bakma hakları yoktur.

Olmamalıdır da. Anatomi bilmeyen, fizyoloji bilmeyen ve farmokote-

rapi bilmeyen psikolog olmaz. Amerika’da insanlar psikoterapi yapı-

yorlarsa bu dersleri gördükleri için yapıyorlar. Türkiye’de sizleri lise

öğretmeni olarak yetiştiriyorlar. Adınıza psikolog diyorlar, ama bir

farmakolojik hastalıkla, organik hastalıkla, psişik hastalığı ayırt etme

beceriniz eksik. Sabah derste neler öğrendiniz.

Kursiyer K: Size kesinlikle katılıyorum. Psikolog olarak sadece ruhla

değil bedenle de ilgilenmemiz lazım. En çokta beyinle ilgilenmemiz la-

zım. Ancak tek kelimesini anlamadığım Latince kelimeler içerisinde

boğulduğum zaman benim için hiçbir anlam ifade etmedi. Kendi adıma

konuşuyorum.

Kursiyer B: Artı az evvel söylediğiniz ve şimdi başlayacağınız nörobiyo-

lojik yolakların gelişim sürecinde oluşur. Etkileşimde sağ beyinden sağ

beyine yapılır. Sabah sağ beyin yoktu hocam. Sağ beyine ihtiyaç var

hocam.

T

10 10. BPT NİSAN DERS NOTLARI

Kursiyer: Hocam bir duyuru yapabilir miyim?

Tahir Özakkaş: Aralarda yaparsan iyi olur. Evet, arkadaşlar, yapılan

çalışmalarda sağ beyinden sağ beyine iletişimin % 80 olduğu anlaşıl-

mıştır. Kursiyer B’nin “Eğitimimi duyuracaktım” dediğinde eğer bey-

niniz onun ne duyuracağını eğer interaktif bir şekilde beyniniz ses

tonundaki prozodiyi okuyabiliyorsa algılayabiliyor.

Şimdi biz bu gün bütün psikoterapilerin özü olan beynin sözü, ba-

kışı, beden postürünü nasıl kimyaya dönüştürüyor. Kimyadan tekrar

nasıl sese ve bakışa dönüştürüyor bununla ilgili mekanizmaları anlat-

maya çalışacağım. Bazı Amerikan kaynaklı filmlerde post modern

dönemde petrolün bittiği ve bir avuç petrol için bir birlerini öldürdük-

leri, şehirlerin nükleer felaketten mahvolduğu olayları anlatırlar. Bu

filmlerde çölde bir takım şehirler kurulur biliyorsunuz. Teneke şehir-

ler. Bu şehirlerde bir tane dev adam olur, gücü vardır. Fakat bir de

cüce olur. Cüceyi kafasında taşır.

Kursiyer: Mad Max

Tahir Özakkaş: Bakın arkadaşı-

nız gayet iyi bildi. Şimdi ikisi bir

bütün teşkil eder. Dev adam gü-

cüyle cesaretiyle sistemi ekarte

ederken sırtında taşıdığı cüce de

ona akıl verir.

Kursiyer: Master Blaster

Tahir Özakkaş: 1 Aynen.

Şimdi bu sistem bebek doğ-

duğunda aynı şekildedir. Bebeğin

bir bedeni vardır. Fakat bu bede-

ni yönetecek bir ruhu yoktur. O bedenin o ruhu kendisine alabilmesi

1 http://www.cultureblues.com/2011/06/bse-1985/master-blaster/

Beynin Anatomisi 11

bir akıl sahibi olabilmesi için bir zamana ve bir başkasına ihtiyaç var-

dır. İşte bu başkası çocuğun içindeki potansiyel tasarımları ve yetenek-

leri geliştirene kadar veren kişidir ki biz buna bakıcı ya da anne diyo-

ruz. Bir başka tabirle “nesne” diyoruz. Henüz çocuğun zihninde ol-

mayan bir takım yeti ve yetenekleri onun adına kullanan şeye biz ba-

kıcı nesne diyoruz. İşte bakıcı ile anne ile bebek arasında ilişkisel bir

şey olmakta. Bu ilişkisel şeyin ne olduğunu anlamaya çalışacağız. Şu

an aramızda karşılıklı olarak aramızda olmaya devam ediyor. Bir biri-

mizin annesi oluyoruz. Bir birimizin eksikliklerini ortadan kaldırıyo-

ruz. Bir birimizi regüle ediyoruz. İşte bu regülasyon sistemlerinin nö-

robiyolojik yolaklarını kavrar ve anlarsak uygulayacağımız psikoterapi

tekniklerinin gerçekten nereyi etkilediğini, neyi hedeflediğini, nereyi

değiştirdiğini bu değiştirdiğimiz şeyin gerçekten terapötik şey olup

olmadığını anlamamız ve kavramamız mümkündür.

Şimdi hastaya hoş geldiniz diyorsunuz. Güle güle diyorsunuz, bu-

nun terapötik bir etkisi var mı? Nasılsınız efendim diyorsunuz, bir

terapötik bir etkisi var mı? Hele derdini bir anlat dinleyeyim diyorsu-

nuz terapötik bir etkisi var mı? Sizin sırtınıza astığınız onlarca sertifi-

ka ve diplomanın terapötik etkisi var mı? Muayenehanenizin yada

ofisinizin masasının veya sandalyesinin giydiğiniz, ……, ……., marka

elbiselerin etkisi var mı onu görüyorsunuz. Şimdi bunların hepsini

incelediğinizde bir nesne ilişkileri dediğimiz yapı ortaya çıkıyor. O

zaman gelin bir bebeğin doğuşunu ki 8–9 aydır o bebeği büyütmeye

çalışıyoruz. Bu gün tekrar o bebeğe gidelim. Bebeğin iç dünyasına

gidelim, bebeğin merkezine gidelim. Bebeğin hafıza kayıtlarına gide-

lim olur mu? Bu bebek hepimizin içinde var. Fazla slayt göstermemeye

çalışacağım, birkaç tane resim göstermeye çalışacağım. Sıkışırsam

onlara bakacağım. Sonra birkaç tane tablo var onlar üzerinde çalışaca-

ğım.

Mümkün olduğu kadar Türkçe konuşacağım. Burada tabi Türkçe

konuşmak zor bir iş ancak Vamık hoca konuşuyor bizler konuşamıyo-

12 10. BPT NİSAN DERS NOTLARI

ruz. Gerçekten terapiyi Türkçeleştirebilmek veya ruhsal yapıyı Türkçe-

leştirebilmek çok büyük bir hazım gerektiren bir olay onun için Türk-

çe konuşmak çok zor. Bir takım kelimelerin arkasına sığınmak, kav-

ramların arkasında sığınmak kolay. İd, ego, süperego, savunma meka-

nizmaları, splitting falan demek havalı oluyor böyle. projective identi-

fication falan ama onu benim Ahmet ağanın Ayşe hanımın konuşacağı

dilden konuşmak her yiğidin her hanımın harcı değil. Biz burada onu

başarmaya ve sizlere de vermeye çalışıyoruz.

Bebek doğuyor. Annesinin karnındayken son üç ayda biz buna

üçüncü trimester diyoruz. Beynin yapılanması çok süratli bir şekilde

artıyor. İşte bu beynin

yapılanmasının arttığı

yer daha çok sağ be-

yin. Bu doğumdan

sonra da iki yıl boyun-

ca devam ediyor. İki

yıl sonrada sol beynin

aktifleşmesini görüyo-

ruz. Bir beyin sağ be-

yin olarak neden önce

büyür? Daha sonra sol

beyin neden ona eşlik

eder? İlk başta neden sağ beyinde nörobiyolojik olarak nöronlar ve

nöronların sinir hücreleri artar. Sinir hücrelerinin ucundaki dallanma-

lar bir birleriyle bağlantı kuran telefon tellerinin sayısı artar. O telefon

tellerini bağlantısındaki snaps dediğimi yapı miktarı artar.

Ben bunu bölgesel, ulusal ve uluslararası telefon ağlarına benzeti-

yorum. Şimdi Gebze bölgesindeki telefon hattını düşünün. Gebze

bölgesi bir nöron olsun. Gebze’nin Türk Telekom merkezi var oraya

gidelim. Fatih caddesi kamışlı sokak no: 7’de (Bu adres atmadır) orada

santrala girelim. Merkezi santraldan gelen fiber optik kablo Gebze

Beynin Anatomisi 13

bölgesine 10 bin tane 20 bin tane hat dağıtıyor. Bunlar dentritler.

(yandaki resme bakınız2) Dentritlerden bir tanesi geliyor bizim buraya

psikoterapi enstitüsünün 6699 numarasına geliyor. Biz buna özel bir

hup dediğimiz özel bir alet takıyoruz snapslarını meydana getiriyoruz.

Bir telefonun ucuna dâhili hub 50–60 tane dâhili telefon hattı bağla-

dık. Bunlar aracılığı ile hep dâhili hatta bir birimizle görüşüyoruz.

Hem de Gebze’ye bağlanıp diğer telefonlarla görüşüyoruz. Yâda çok

sıkışırsak bazen başbakanı, bazen cumhurbaşkanını kırmızı telefon-

dan arıyoruz. Yani alarm durumlarında diğer hatlarla bağlantı içerisi-

ne de giriyorum. Düşünün ki böyle milyonlarca ve milyarlarca Geb-

ze’nin ve buranın bulunduğu santral ağlarına sahip bir beyinden bah-

sediyoruz.

Bebek doğduğunda başlangıçta sağ beyinde ve sol beyinde bu sant-

rallar kurulmamıştı. Santralların kurulma potansiyeli var. Bir Türkiye

haritası yapın şehirleri ve ilçeleri yerleştirin fakir olmamız nedeniyle,

henüz gelişmemiş olmamız nedeniyle kasabalarda ve ilçelerde henüz

santrallar kurulmamış. Şu arsaların üzerine şu binalar kurulacak diye

binalar yapılmış, henüz içerisine teknolojik alet edevat koyacak para-

mız olmadığı için gerekli yöneticiler olmadığı için onları destekleyecek

anneler ve bakıcılar olmadığı için o santrallar boş duruyor. Eğer yöne-

tici yok ise o santrallar sonuna kadar boş kalacak.

Onunla ilgili memleketi ile ilgili yöneticiler varsa o santralların içe-

risine yavaş yavaş hatlar döşeniyor. İşte bebek doğduğunda anne kar-

nından gelen 5 duyu dediğimiz duyuyla üçüncü trimester da 7,8,9.

Aylarda beyne yöneticiler nöronal uyarıcılar geliyor. O uyarıya bağlı

olarak beyin yavaş yavaş nöronların ve dentritlerin sayısını arttırıyor.

Dentritlerin bir birleriyle sinaps ve bağlantılarını arttırıyor. Bu müthiş

bir hızla devam ediyor. Doğumdan sonra bu hız artarak devam ediyor.

Peki, bu dönemde ne oluyor. Bu dönemde özellikle iç organlarımız

dediğimiz iç sistemimiz ki onu onun ana belirleyicisi bizde iç sistemi-

2 http://www.bilimvesaglik.com/sinir-sistemi/sinir-hucresinin-noronun-yapisi-ve-gorevleri.html

14 10. BPT NİSAN DERS NOTLARI

mizden bizi haberdar eden serseri sinir ismini verdiğimiz. Tıpta bir

sinir var onun adı neydi? Serseri sinir, her yeri dolanan sinir bak bu

kadar doktor var Türkçesini bilmiyorlar görüyor musun?

SERSERİ SİNİR

Kursiyer Ç: Vagus

Tahir Özakkaş: Bravo. Latincesi vagustur, Türkçesi serseri sinir de-

mektir. Serseri sinir ismini almasının nedeni her sinirin belirli bir baş-

langıç ve bitişi vardır. Burada başlar burada biter.(hoca vücudunun

değişik kısımlarında başlangıç ve bitişleri gösteriyor) bu sinir bir yerde

başlıyor, vücudun dolanmadığı organı kalmıyor. Her yere gidiyor ve

ucu her yere bağlı. Öyle bir telefon hattı ki düşünki bütün sokaklarını

ve caddelerini dolanarak gidiyor.

Kursiyer: O kırmızı telefon demek.

Tahir Özakkaş: Kırmızı telefon her yere gidiyor. Şimdi bu vagus siniri

iç organlardan çocuğa bilgiler taşıyor. Kalp hızı, nefes darlığı bağırsak-

ların hareketi, endokrin sistem, kalsiyum, potasyum seviyeleri, açlık

kan şekeri, bunlarla ilgili habire beyne bilgi taşımayla ilgili kendisini

geliştiren ve bu konuda yeni telefon hatları açan ihtiyaç duyuldukça

beynin ve vücudun ki biliyorsunuz vücut ve beyin hem doğumdan

önce hem de doğumdan sonra gelişmeye devam ediyor. Geliştikçe yeni

bağlantı yolları kurarak beyni haberdar ediyor. Beyin dışarıdan ve

içeriden gelen fiziksel uyarılara bağlı olarak kendisini yenilemek için

homeostaz dediğimiz dengeye gelebilmek için bir sistemle donatılmış-

tır. Yani genetik olarak kan basıncımız, kan şekerimiz, nefes alma

ritmimiz, deri sıcaklığımız, iç organlarımızın hareketleri genetik ola-

rak kodlanmış şifrelerdedir. Bu şifreleri dengeye getirmeye çalışır. Bir

bebek açlık duyduğunda kan şekeri düşer. Kan şekeri düştüğünde

beyindeki ilgili nöronal devreler sisteme girer. Bu nöronal devrelerle

beraber açlığı dışarıya duyuracak ve açlığını yatıştıracak sistemleri

devreye sokar. Bu yoğun duygusal bir yaşantıdır.

Beynin Anatomisi 15

Bilim adamları beyin nedir diye araştırmaya başlamışlar. Davranış-

çılar çıktı, bilişselciler çıktı, dinamikçiler çıktı, varoluşçular çıktı, ileti-

şimciler çıktı, bütüncülcüler çıktı. Sonra geldikleri nokta nedir biliyor

musunuz? Beyin hayatta kalabilmek için hayatta kalmasını engelleyen

bir durumla karşı karşıya kaldığında duygusal bir patlama yaşıyor. Ya

sempatik patlama ya parasempatik patlama. Bu patlama öncelikli ola-

rak önemli organların tepkisine neden oluyor. Kalbiniz hızlanıyor,

bağırsaklarınız yavaşlıyor, gözleriniz fal taşı gibi açılıyor, ekmek bul-

mak, bal bulmak, anne memesini bulmak için alarm durumuna geçi-

yor. İşte bu şekilde açlık susuzluk gibi hayatı tehdit eden durumlarda

alarm haline geçen beyinin hafıza kaydı vücut hücrelerinde depolanı-

yor. Çocuk aç oldu anneyi bulamadı. Bu çocukta ne oluyor biliyor

musunuz? Kalp ritmi hızlanıyor. Bağırsak hareketleri artıyor, nefes

zorlaşıyor. Yani çocuğun ihtiyaçları yerine getirilmediğinde tepki veri-

yor. Bu bildiğiniz klasik insanoğlunun vücut tepkisidir. İşte bu tepki

bebeğin doğum anından itibaren vücuduna kodlanmış olan hafıza

kaydıdır. Vücuduna kodlanmış olan hafıza kaydı ömür boyu sürecek

olan benzer linklerin aktifleştiği yerlerdir. Şimdi kendimize dönelim,

interaktif bir şekilde vücudunuzda hissettiğiniz bir duyuma odaklanın

veya da özellikle sıkıntıya girdiğinizde o sıkıntıyı vücudunuzun nere-

sinde hissedersiniz?

Kursiyer: Mide.

Tahir Özakkaş: Başka.

Kursiyer: Göğüs,

Kursiyer: Kalp

Kursiyer: Baş.

Tahir Özakkaş: Kalp, baş,

Kursiyer: Boğaz.

Kursiyer: Şakaklar.

16 10. BPT NİSAN DERS NOTLARI

Tahir Özakkaş: Şakaklar.

Kursiyer: Ayak.

Tahir Özakkaş: Ayaklar, bacaklar

Kursiyer: Nefes.

Tahir Özakkaş: Nefes.

Kursiyer: Göz.

Tahir Özakkaş: Terleme, göz. Bunlar sizin genetik hafızanızla vücu-

dunuzun verdiği tepkilerdir. Bu ne demek? Bebeklik döneminde özel-

likle 0–2 yaş arasında annenizle kurduğunuz ilişkide anneniz sizin

açlığınızı, soğukluğunuzu, ağrınızı, hastalığınızı regüle edecek sistem-

de yardımcı olamadığında, geç kaldığınızda vücudunuzda o bölgede

hassasiyet imdat çığlığı vücudunuzun o bölgesine geliyor, hafıza kaydı

olarak oturuyor. Midenizde bir şey yok, bağırsaklarınızda bir şey yok,

başınızda bir şey yok, derinizde bir şey yok, nefesinizde bir şey yok,

fizyolojik olarak bir şey yok. Ama siz bir problemle karşı karşıya kaldı-

ğınızda vücudunuzun bir yerlerinde bir şey hissediyorsunuz. O his-

setme 0–2 yaş arasındaki annenizle kurmuş olduğunuz ilişkide henüz

sözün olmadığı, iç duygularınızı kelimeye dökecek kendilik tasarımla-

rınızın bulunmadığı bir dönemde beden hafızasına kayıtlanmış olan

ana sistemdir. Burası net mi arkadaşlar?

Kursiyerler evet dediler.

Tahir Özakkaş: Demek ki eğer siz en primitif duyguya inmek istiyor-

sanız öbürünün bedeninde organik olarak ne olduğunu yakalamak

zorundasınız. Eğer terapist olarak siz hastanızla ilişki kurduğunuzda

hastanızın sıkıntılı bir döneminde sizin vücudunuzda herhangi bir

sıkıntı hissederseniz. Mideniz bulanırsa, başınız dönerse, kalbiniz

çarparsa, nefesiniz daralırsa, bitkin ve yorgun bir kas hali hissederse-

niz, çarpıntı hissederseniz, açlık hissederseniz, ishal gibi bir durum

hissederseniz hastanın hafıza kayıtlarında kaldıramadığı anksiyeteyi

Beynin Anatomisi 17

yansıtmalı özdeşim suretiyle regüle edebileceğini düşündüğü terapis-

tine yansıtması annelik görevine sizi davet etmesidir. Eğer siz annelik

görevini alabilecek potansiyeldeyseniz, o duyguyu alıp kendiniz işlem-

ler ve onun üzerine yorumlayıcı analizini yaparsınız.

Geçen ay bir hastamızdan bahsetmiştim hatırlarsanız. Terapiyi bi-

tirme kararı aldığımız bir danışanımızdı. Herhâlde onu size seyrettir-

medim? (Kursiyerlerden hayır cevabı alındı). Onu bu ay seyrettirmeye

çalışacağım. 4 yıl civarında sürdürdüğümüz bir terapi süreci. Bu süre-

cin sonunda artık bir bitiş tarihi, terapinin bitmesi için bir teklifle

geldi. Ben de neden olmasın dedim. Terapiyi bitirme kararı aldık. Has-

tanın bana yoğun bir bağlanma içerisinde olduğunu bir güvenli nesne

olarak bağlandığını ve benimle regüle edemediği tüm duygusal yaşan-

tılarını regüle etmek ile ilgili bir çalışmaya geçtiğini biliyorum. Tam bu

esnada hasta dedi ki; “Benim ayrılma vaktim geldi. Bebeğin ay-

rışma ve bireyleşme zamanı geldi.” 4 yıl sonra. Peki, ayrılabilirsin

dedim. Anne dedi ki ayrılabilirsin. “Rahatım, ayrılabilirim, düşün-

düğüm hiçbir şey yok dedi.” Dedik ki, “6–8 seanslık bir görüşme

maratonu koyalım. Onun sonucunda da nisanın ilk haftası …

Tarihinde ayrılalım dedi.” Tamam dedim. 8 görüşmelik bir maraton

koyduk. Dedi ki “arada sırada ben size gelirim dedi.” Hayır dedim

terapi bittiği zaman benimle görüşemezsin. Biz hayatın belirli bir bö-

lümünde seninle yollarımız kesişti. Ben senin terapini yürüttüm, bu-

nun karşılığında paranı aldım. Sende burada sıkıntılarını benimle

paylaştın. Tedavini aldın ve burada seninle ilişkimiz bitecek. Artık bir

daha seninle görüşmeyeceğiz. Bu tamamen bir ayrılıktır. Sen bu ayrı-

lıkta kendi hayatına ve kendi yoluna devam edeceksin. Zamanın biri-

sinde bir motor ustasına arabanı gösterip te tamir ettirdiğin gibi hafıza

kayıtlarında bir terapistim vardı. Onunla çalıştık ve ben hayatıma

devam ediyorum diyeceksin. “Bir daha gelemem mi?” dedi. Hayır,

gelemezsin dedim. Terapiyi bitiriyoruz, bir daha gelmene gerek yok

anlatabildim mi? Acaba tekrar gelme isteğinin arkasında bu bağlantıyı

koparmamak duygusu olabilir mi dedim. Ben bu cümlenin arkasından

18 10. BPT NİSAN DERS NOTLARI

30 yıllık terapistlik hayatımda seansın ortasında büyük bir kriz geçir-

dim.

Kursiyer: Anjinal atak.

Tahir Özakkaş: Anjinal atak geçirdim. Önce baş dönmesi ile başladı,

gözüm karardı, yoğun bir öğürme refleksi geldi. Bir şok dalgasıyla

koltukta yapıştım kaldım. Terledim yerimden kalkamadım. Çocuk

panik içerisinde ölüyorum diye çok korktu. Tam bir ölüm anıydı anla-

tabildim mi? O çocuk ayrılma denilen şeyi tam bir ölüm olarak dene-

yimliyordu. Kendi ego kapasiteleri henüz kaldırabilecek potansiyele

erişemediğinden en ilkel duygu olan duyguyu en uygun, repertuvarı

en geniş olduğunu, en uygun olduğunu düşündüğü kişiye yükledi. Bu

sağ beyinden sağ beyine alınan bir mesajdır. Onun duygusunun sağ

beyinden sağ beyine bana transfer edilmesiydi. Bu nadiren olan bir

şeydir. Ben kendi hayatımda bu durumla iki sefer karşılaştım. Birincisi

daha önce anlatmıştım. Hatırlarsanız akut batun tablosuyla hastaneye

yatmıştım. Hiçbir şey çıkmamıştı. Orada da hastanın psikoza girmesi

karşındaki çaresizliği hissetmiştim ve kaçmıştım.

Kursiyer B: Hocam şiddetli olarak mı iki defa oldu? Yoksa zaman za-

man olmuştur herhâlde.

Tahir Özakkaş: Bu şekilde. Diğerlerini hissetmeyebilirim, kendinize

odaklanmadığınız için. Ağrılar sızılar, karşı aktarıma bakmadığınızda

ya bu gün başım ağrıyor falan dersiniz. Muhtemelen bunların bir kıs-

mı hastaların size yüklemelerinden kaynaklanan bir şeydir ama bu

şekilde radikal ve derin olarak iki sefer yaşadım. Şimdi burada ne oldu.

Burada nörobiyolojik olarak insanların bir birlerini virüs ve mikrop

bulaştırma gibi duygularını bulaştırırlar arkadaşlar. Bakın bu aklınızda

kalsın. En çok bulaşıcı olan mikrop insanların bir birlerine duygusal

yüklemeleridir. Felaketi de mutluluğu da aynı bir mikrop gibi bulaşır.

Çocukların kendilik tasarımlarının olgunlaşması annedeki iyi mikrop-

ların ve bağışıklık sistemlerinin çocuğa bulaştırılmasıdır. Çocuk kendi

içerisinde kaldıramadığı mikropları annenin kucağına atar. Ya da tera-

Beynin Anatomisi 19

pistin kucağına atar. Orada o mikrobun karşı antikorları vardır. Onu

koruyucu bağışıklık sistemleri vardır. Bunları yapılandırır ve çocuğa

tekrar verir. Bu gerçekten biyolojik olan bir şeydir. Söylediğim şey

sanal bir şey değil. Beş duyu ile çocuk, hasta ve ya danışan içindeki

duyguları terapiste bulaştırır. Terapist bu duygulara karşı antikorlara

sahipse o duyguları yönetir, regüle eder, düzenler ve düzenlenmiş

haliyle hap şeklinde danışanına, hastasına veya çocuğuna verir. İşte

bütün hikâyenin özü budur.

Yapılan çalışmalarda son aşamada anlaşılmıştır ki, tek kişilik terapi

diye bir şey yok. Terapiler interaktif ikilidir. Anne çocuğa bulaştırır,

çocuk anneye bulaştırır. Karşılıklı bulaştırma içerisindedir. İkinci ola-

rak kognisyonların ve davranışların çok yüzeysel etkileri vardır. Ana

etki duygusal alandaki patlamalardır. Duygusal alandaki patlamalara

önceliklidir. Açlık soğukluk, yaşamda kalmak gibi ağrı acı gibi bir ta-

kım ihtiyaçlar en temel ihtiyaçlardır. Bu ihtiyaçlar daha sonra bağlan-

ma dediğimiz ihtiyaçla birleşir. Çünkü bağlandığınız zaman bunları

gerçekleştirebilme potansiyeliniz söz konusudur. Bu duygusal patla-

manın bir tarafında bir tarafında nesne denilen şey var, bir tarafında

kendilik denilen şey var. Hâlbuki kendilik ve nesne aslında duygula-

nım patlamasının duygulanım yaşantısının iki ucundaki küçük anlam-

lardır. Kendiliğinizin anlamı da öbürünün anlamı da duygusal patla-

maya bağlı ortaya çıkan bir şeydir. O zaman ne oluyor? Bütün sistem-

ler geliyor duygusal olarak sizin içten gelen patlamalarınızı kontrol

edebilecek, yönetebilecek nöronal telefon hatlarınız var mı? Snapsla-

rınız var mı? Dentritleriniz var mı? Bunlar milyarlarca bir biriyle ha-

berleşen sistem içerisinde ahenkli bir şekil de çalışan orkestra haline

dönüşmüş mü? Bu hale dönüştüyse içinizde kendi kendinize duygula-

rınızı yönetebiliyorsunuz. Yönettiğiniz zamanda nesne ile kurduğunuz

ilişki sağlıklı dediğimiz kendi potansiyellerinizi hayata taşıyan bir ilişki

haline dönüşüyor. Buraya kadar söylediklerim anlaşıldı mı? Şimdi ben

şunu (Projeksiyon perdesini kastediyor) kapatayım şimdi.

20 10. BPT NİSAN DERS NOTLARI

Hoca tahtaya bir cin ali

şeklinde resim çiziyor. Şimdi

buna ne diyelim.

Kursiyer: Cin Ali.

Tahir Özakkaş3: Abbas.

Abbas yolcu. Abbasın içeri-

sinde bir serseri sinir var.

Beyne giden. Bu serseri sinir

vücuttan malzeme topluyor.

İşte bu serseri sinir beyine

bir regülasyon getiriyor.

Diyor ki, uzay olarak denge-

de dur. Kulaktaki ayar mer-

kezinde ki kanallarla denge-

yi ayarlıyor. Uzaklığı ayarlı-

yor, koku alıyor. Pis kokuyu,

temiz kokuyu algılıyor, içe-

riden bağırsaklardan gelen

hareketleri algılıyor. Açlığı

algılıyor, gerilimleri algılıyor.

Habire iç organlar ve vücu-

dumuzun dış yüzeyini kap-

layan deri sayesinde vücu-

dumuzla ilgili bilgi veriliyor.

Ne yaptık? Öncelikli olarak

bir insanın haberdar olması

gereken yeri bedenidir. Bu

bilgiler beyne geliyor. Şuraya

bir beyin yapalım. (Hoca tahtaya beyin çiziyor) Bu beyne bilgiler geldi

3 http://gtmlweb.com/728/beyin.html

Abbas

Beş

duyu

uyaranı

Beynin ön kısmı

Beynin arka

kısmı

Beynin Anatomisi 21

ve işlendi. İkinci olarak Abbas’ın diğer ifade ile cin Ali’nin dış dünya-

dan da bilgiler alması lazım.

Dış dünya ile neyle bağlantı kuruyordu. Beş duyumuzla bağlantı

kuruyordu, görme, işitme, koklama, dokunma ve duyma. Beş tane

dışarıdan gelen bilgi vardı. İşte bu cin Ali’ye dış dünyanın durumunu

değerlendirmeye yönelik olarak beş tane bilgi kaynağı var. Bunlarda

beş tane bilgi kaynağı elektriksel olarak potansiyel üreten nöronlar

vasıtasıyla beyine bilgi akışı sağlıyor. Şimdi beyin öyle bir noktadaki

vücuttan gelen bilgiler geliyor, dışarıdan da bilgileri geliyor. Bunun

ortasında beyin var. İşte bunun ortasındaki beynin her iki sistemi an-

laması, kavraması ve eşleştirmesi lazım. Yani vücudunuzun her zerre-

sinden anında haberdar olmanız lazım. Mideniz ne yaptı? Açmışınız,

tok musunuz, soğuk musunuz, sıcak mısınız, vücudunuzun her hangi

bir yerinde apse mi var. Kaslarınızda zedelenme mi var, kanama mı

var. Bunlarla ilgili bilgi sahibi olacaksınız. Ve vücut dünyada ilk var

oluş şekliniz. Henüz dışarıdan datalar alınmazken, beyin bu dataları

işleyebilecek kapasitede değilken.

Özellikle anne rahminin son üç ayında ve doğumdan sonra ilk iki

ay içerisinde vücut tamamen biyolojik hafızaya dayalıdır. Bunlar be-

yinde kodlanırlar. Bu kodlanma en temel hiyarşik kodlanmadır. Vücu-

dumuzun hafıza kayıtlarının kodlanması hiyerarşik bir sisteme daya-

nır. Bu şu demektir pramit sistemi En altta bedensel hafıza, bedensel

hafızanın beyindeki kodlanma yeri beynin en alt bölgesinden başlar.

Kişinin hiyerarşik yapılanması ve kalitesi arttıkça bölgeye telefon sant-

ralları kuruldukça (beyindeki yapı) gittikçe yukarıya doğru kayar. En

sonunda prefrontal kortekse4 gelir. Bir alttaki yapıyı bir üstteki yapı

kontrol edebilir hale gelir. Bebek doğduğunda sadece fizyolojik sis-

temleri genetik olarak getirmiş olduğu alt beyin tarafından regüle

beyin sapı tarafından regüle edilir. Kalp atımı, nefes alımı vesaire gi-

bi...

4 http://sizdebilinistedim.blogspot.com/2012/09/zeki-insann-farkllg-nedir.html

22 10. BPT NİSAN DERS NOTLARI

Bedensel hafıza kayıtları yapılırken aynı anda özellikle birinci ay ve

ikinci ayla beraber başlayan anne var burada. Anneyle Abbas arasında

Cin Ali arasında bir ilişki başlar. Annenin bakışları ve yüz ifadesi ve

çocuğun iç dünyasından

gelen duyguları karşılıklı bir

akıma dönüşür.

Kursiyer B: Hocam orada

dokunma duyusu ile beraber

ses tonu etkili değil midir?

Tahir Özakkaş: Kesinlikle.

Kursiyer: Hocam bahsetti-

ğiniz iletişim aynı zamanda sağ beyinden sağ beyine olabilir.

Tahir Özakkaş: Evet. Şimdi midesinde açlık hissetti. Bunu yukarıya

çıkarır beyin alır. Beyin bunu dışarıya mesaj olarak taşır. Sesteki ağla-

madaki tını olarak, yüzeyel sinirdeki yüz kaslarının duruş şekli olarak,

dudağı büzüş şekli olarak, vücudunun hareketinin senkronu ve fre-

kansı olarak. Bunlar özel kodlanmış genetik ben açım duygusunu taşı-

yan biyolojik kayıtlarınızdır. Bu kayıt gelir, annenin gözünden, anne-

nin kulağından, annenin kokusundan, hatta çocuğunu öperken anne-

nin tadından ve vücuduna dokunurken yüzey geriliminden çocuğun

derisinin yüzey geriliminden oradaki materyal birebir biyolojik olarak

kodlar deşifre edilir. Annenin iç dünyasına girer. Anne kendi içindeki

biyolojik ihtiyacını, midesini açlığını, tokluğunu getirir yukarı, çocuk-

tan gelen bilgiyi beyinde değerlendirir. Kendi ihtiyaçları ile çocuğu

ihtiyaçları arasındaki korelasyona ve önceliğe bakar. Bu öncelik siste-

mine göre hem kendi ihtiyaçlarını regüle edip bastırabilme yeteneği

hem de çocuğun ihtiyaçlarını karşılayabilecek onda olmayan potansi-

yelleri çocuğa vermek üzere otomatik bir şekilde dışarıyı değerlendirir

ve çocuğa cevap verir. Bu tam, tam, tam, tam (Hoca vurgu için keli-

meyi fazlaca tekrarlıyor) 30 mili saniyede oluşur. Bütün sistemin dön-

Beynin Anatomisi 23

güsünün tamamlanıp pozisyon alınması da yarım dakikadır. Yani 30

saniyedir.

Kursiyer: Bütün sistemin pozisyon almasını biraz açar mısınız?

Tahir Özakkaş: Açalım. Peki, bir ileri bir geri gideyim.

Şimdi bebekte duygu-

sal ihtiyaç patlaması orta-

ya çıkıyor. Bu açlık olabi-

lir, susuzluk olabilir, ağrı

olabilir veya anneye do-

kunma ihtiyacı olabilir.

Annenin sesini duyurma

ihtiyacı olabilir. Anneye

sarılma ihtiyacı olabilir. Bu ihtiyaç kalktığında çocukla duygusal bir

patlama olur. Bu duygusal patlama normal bireylerde (Hoca tahtaya

şekil çiziyor) şuraya manik kısım deyin şuraya depresif kısım deyin

veya buraya sempatik kısım deyin, buraya parasempatik kısım deyin.

1., 3. Ve 5’nci tepelerin aşarı uyarılması sonucuna coşku diyoruz. Aşa-

ğıdaki mavi tepelerin olduğu kısımlara da sönme diyoruz. Uyaranlar

sönümleniyor. Yani sönmeden kastım zihnin durgunluğu ve durağan-

lığıdır. Normal bir bireyde bu şöyle bir marjın içerisinde gider (Mavi

çizgiler). Bebekte ise bu kontrolsüz giden bu sistemin regüle edilmesi

şekli gösteriyor şu yapıların (Kırmızı tepe noktaları kast ediyor) şura-

lara (kesik mavi noktalara çekilmesi) annenin yapısıyla ilintilidir. Ço-

cuk 30 mili saniye içerisinde göz bebeğinden gönderilen enerji ve yüz-

deki yapı ve ses tonunda birlikte göz, yüz ve vücutta ufak kas oynama-

ları oluyor. Bu kas oynamalarını sağ beyinden sağ beyine iletişim yolu

ile empatik olan anne beyni anında algılıyor. Bu algılamada çocuğun

gelen coşkusal yükselmesini o sürat ve ritimle fazla gideceğini gören

anne çocuğun yüzüme bakıyor gözünü bir saniyeler içerisinde geri

çekiyor. Geri çekmesi çocukta parasempatik sisteme dönüşüyor.

24 10. BPT NİSAN DERS NOTLARI

Parasempatik sisteme dönüştüğünde sistem buralara geldiğinde

yine mili saniyeler içerisinde çok daha fazla düşeceğini hisseden anne

çocuğa milisaniyeler içerisinde tekrar bir göz teması yapıyor. Yapılan

mikro analizlerde anne ile bebek arasında çekilmiş olan DVD filmler-

de senkronu aynı zamanda pozitron emisyon tomografi ile yapılan

beyin çalışmalarında 30 mili saniye içerisinde senkron çocukla anne

arasındaki bakışların olduğunu bu bakışların bir sempatik sistemi

aktive etme, bir parasempatik sistemi aktive etme, bir sempatik siste-

mi aktive etme, bir parasempatik sistemi aktive etme gibi bir birinizle

kurmuş olduğunuz ilişkilerde bir senkronizasyon sağlama dönemini

ortaya çıkarıyor. İşte anne yarım dakika içerisinde çocuğu şu patlar

tarzdaki kontrol edilemeyen duygularını regüle ediyor. Yapıyor bu bir

dakika iki dakika sürüyor çocuk sonra tekrar patlama yaşıyor. Her

seferinde anne sayesinde bu iletişim regülasyonu sürdürüldükçe çocu-

ğun içerisindeki nöronal snapsların ve dentritlerin sayısı artmaya baş-

lıyor. Çocuğun dentritleri arttıkça diğer nöronların uzantılarıyla bağ-

lantı kurdukça yeni bağlantı noktalarındaki kimyasal fabrikalar kurul-

dukça artık şu patlamaların şiddeti ve ampitütü ve frekansı gittikçe

azalmaya başlıyor. Yani öbürünün bunları kontrol etmek için gaza

basma, frene çekme yerine gaz ve fren sistemi kendisine geçiyor.

Hemen hemen hepi-

niz ehliyet aldınız. Çift

gazlı ve çift frenli araba-

larda büyük bir ihtimalle

usta şoförlerle çalıştınız

diye düşünüyorum. Eğer

yanınızdaki sizi çalıştıran

usta şoför sizin caddede

giderken ani bir manevra

yapacağınızı hissederse

freni kaçıracağımızı dü-

şünürse ayağını frenin üzerinde hazır tutar. Siz farkında olmadan sizin

Beynin Anatomisi 25

adınıza frene basar. Siz cesaretsiz olduğunuz zaman da düz yolda

süratli artık arttıramadığınızda hafifçe gaza basar. Sizin süratinizi

temin eder. Bir müddet sonra siz iyisi onun yaptığı fonksiyonları kendi

üzerimize almışsınız. Bütün fonksiyonları siz yaptığınızı zannedersi-

niz. Aslında bütün hikâye orada ki usta şoförün sizi incitmeden ve sizi

kırmadan sizi çeşitli tehlikelere maruz bırakmadan bu araba kullan-

mayı size öğretmesidir. Sistem tamamen bundan ibarettir. Burası an-

laşıldı mı?

Kursiyerler evet dediler.

Tahir Özakkaş: Şimdi bu gözüm bakışları frene basma ve gaza basma

sistemini anlayabilmemiz için taraflar karşılıklı birbirlerini ikişerli

grup olun. Yüzlerimize bakın bir müddet sonra otomatik olarak biri-

nizin gözü kaçacak ve geri gelecek. Bu duygusal coşkudan kaynakla-

nan sempatik sistemin aktivasyonuna fren koyma ihtiyacıdır. Doğal

bir ihtiyaçtır. Hemen şimdi ikişerli grup olun ve yapmaya başlayın.

(Sınıftaki kursiyerler ikişerli grup oldular ve bir birlerinin yüzüne

bakmaya başladılar.) Şimdi birbirinize bakıyorsunuz. Bir müddet son-

ra gözlerimizi kaçırıyorsunuz bu sistem otomatik oluyor. Fark ettiniz.

Bu sağ beyinden sağ beyine oluşan sempatik ve parasempatik sistem

bu aktivasyonudur. Bakarken gülmeniz aktivasyona yine parasempatik

sistem aktivasyonu sistemi kaçırmak savunmasıdır. (sınıfta kursiyerler

bir taraftan konuşurken bir tarafta deneyimleme yapıyorlar.) Evet,

şimdi deneyimlerinizi alayım. Kursiyere mikrofon iletiliyor.

Kursiyer B: Bakışırken inatlaşma oluyor. Gözünü kaçıracak diye inat-

laşma oldu ve en sonunda ben kaçardım. Buradaki inatlaşmanın anne-

nin çocuğa bakarken ki inatlaşması olduğunu düşünmüyorum. Bunun

bizimle alakalı bir tarafı var galiba. Kendi içimizde yenmek ve yenilmek

duygusu oluştu. Gözleri yaşarmasına rağmen inatla baktı. 30 mili sani-

ye değil bayağı bir dakika oldu, yani.

Tahir Özakkaş: Evet, kursiyer B kaçırdım seni duyamadım. Bir daha

tekrarlar mısın?