101202 task force management overstromingen

113 januari 2011 Rotaryclub Apeldoorn Sprengen

Thorbecke heeft het moeilijk bij overstromingen


2

Programmamanager TMOLgen b.d. Ruurd Reitsma

“Als een Generaal in het water….”


Overstromingen Philipijnen

Overstromingen Pakistan, Frankrijk en België


Overstromingen in Australië - Toowoomba


Overstromingen in Australië - Rockhampton



… zijn de straten omgevormd in rivieren en daar

waar het waterpeil begint te zakken, is er modder en

vuiligheid. De infrastructuur werd ook getroffen en de

watervoorziening werd afgesloten, omdat er

gevreesd wordt dat het water vervuild werd. De

elektriciteitsvoorziening blijft een probleem en het

belangrijkste ziekenhuis in de stad heeft haar

normale werking nog niet hervat door de grote

waterschade.


Voorwoord

- Een ramp wordt niet veroorzaakt door extreem weer, maar door mensen, die zich niet hebben voorbereid (Erwin Kroll)

- Je voelen als een Generaal in het water; een ‘generaal’ heeft recht op een vijand, mijn vijand is een (dreigende) overstroming. Een militaire operatie ligt dan voor de hand

- Aan de slag: Verover het land!


Grootschalige overstromingen

Dus moeten we:

o weten wat er kan gebeuren

o weten wat er gedaan moet worden en wanneer

o weten wie wat moet doen (en hoe er wordt samengewerkt)

o het transparant houden en vooral oefenen



• De Taskforce Management Overstromingen (TMO) is eind 2006 door het kabinet ingesteld.

• De reden was de veronderstelde onvoldoende organisatorische voorbereiding op (dreigende) overstromingen

• De opdracht van de TMO is voor eind 2008 de organisatorische voorbereiding op peil te krijgen



Wat was nu ook weer de opdracht?

Nederland voor eind 2008 organisatorisch beter voorbereid op (dreigende) overstromingen, dus:

o Doen opstellen van realistische scenario’so Bevorderen van de planvormingo Bevorderen van oefeningen + landelijke oefeningo Opstellen risicocommunicatiestrategieo Invullen rol van waterbeheerders in veiligheidsregio’so Doen samenstellen landelijk team van deskundigeno Doen opstellen van crisiscommunicatiestrategieo Doen opstellen van een nazorgstrategie



Twee kernnoties:

• De gevolgen van overstromingen zijn zo ernstig dat er geen andere keuze is dan dat iedereen nodig is om de gevolgen er van te beperken

• Het gaat primair om het maximaal beperken van menselijk leed en vervolgens van maatschappelijke ontwrichting!

Vragen: • Zijn we ons daarvan bewust?

• En zo ja wat doen we dan…


Wat doen we dan….?



Dat betekent:

- Vereiste kennis beschikbaar

- Bestuurlijke & Professionele structuur (effectgebied) ingericht

- Regionaal plan gemaakt

- Afstemming: landelijk en (inter)regionaal zekergesteld

- Leiding & Coördinatie in eigen regio op orde

- Informatiemanagement effectief


oOpdracht

oWeer en terrein

oVijandelijke mogelijkheden

oEigen mogelijkheden

oAnalyse

oEigen mogelijke wijze van optreden

oVoorgesteld besluit

oBesluit15

Generaals hebben recht op een vijand! (Standaard aanpak om de vijand te verslaan)


oOpdracht (Organisatorisch beter voorbereid op (dreigende) overstromingen)

oWeer en terrein (Welke natuurgeweld is te verwachten en wanneer? Een onbeïnvloedbare factor! Terrein: geografie, demografie, sociaal, economie, milieu, cultuur, etc.)

oVijandelijke mogelijkheden (Water! – Waar?, Hoe ver?, hoe diep?, in welke tijd? Maatschappelijke risico’s? Slachtoffers? Schade?)

16




Maar wat kan er dan gebeuren?

- Daar zijn realistische scenario's voor nodig

- Hiervoor is het model van de Ergst denkbare overstromingsscenario’s (EDO’s) ontwikkeld; het ergst denkbare dat Nederland kan overkomen met een vertaalslag naar alle regio’s

- De kans er op is erg klein, maar de gevolgen zijn dramatisch!


Hierna eerst een aantal plaatjes van wat er zou gebeuren met Nederland als we geen dijken zouden hebben.

De zeespiegel zou dan niet eens hoeven te rijzen om forse overstromingen te

veroorzaken.


Overstromingsgebied bij NAP -6.0 m

- 5 m

0 m

+ 5m

M t.o.v. NAP

Drukop de

toetsen

Den Haag

Noordzee

Markermeer

A12

A4

A2Haarlem

A6

AmsterdamUtrecht

A13

A9A7

Waddenzee

Noordwijk

Delft



- 5 m

0 m

+ 5m

M t.o.v. NAP

Drukop de

toetsen

Den Haag

Noordzee

Markermeer

A12

A4

A2Haarlem

A6

AmsterdamUtrecht

A13

A9A7

Waddenzee

Noordwijk

Delft


Overstromingsgebied bij NAP

- 5 m

0 m

+ 5m

M t.o.v. NAP

Drukop de

toetsen

Den Haag

Noordzee

Markermeer

A12

A4

A2Haarlem

A6

AmsterdamUtrecht

A13

A9A7

Waddenzee

Noordwijk

Delft


Overstromingsgebied bij NAP +0.5 m

- 5 m

0 m

+ 5m

M t.o.v. NAP

Drukop de

toetsen

Den Haag

Noordzee

Markermeer

A12

A4

A2Haarlem

A6

AmsterdamUtrecht

A13

A9A7

Waddenzee

Noordwijk

Delft


Overstromingsgebied bij NAP +1.0 m

- 5 m

0 m

+ 5m

M t.o.v. NAP

Drukop de

toetsen

Den Haag

Noordzee

Markermeer

A12

A4

A2Haarlem

A6

AmsterdamUtrecht

A13

A9A7

Waddenzee

Noordwijk

Delft


Ergst Denkbare Overstromingsscenario’s (EDO’s)

-Legenda-Zone I Storm (>= windkracht 12) in Zuid Westelijke delta en Zuid Hollandse Kust -Zone II Storm langs de Hollandse Kust (>= windkracht 12)-Zone III Storm (> windkracht 10/11) in het IJsselmeergebied, de Vecht- en IJsseldelta -Zone IV Storm (> windkracht 12)in het Waddengebied -Zone V Afvoer en storm (>windkracht 6 tot 7) op de rivieren -Zone VI Storm (> windkracht 10/11) en relatief hoge afvoer (>10 000 m3/s te Lobith) in het overgangsgebied

Risicokaart Gelderland


Risicokaart




- Uitgangspunt: Het (te verwachten) effect is bepalend voor de (bestuurlijke) reactie

- Bij overstromingen volgen we dus het water

Risicokaart Apeldoorn


Voorspelbaarheid



oEigen mogelijkheden (bevorderen zelfredzaamheid, wel/niet evacueren, zorg voor niet-zelfredzamen, voorkomen keteneffecten m.n. vitale infrastructuur, beperken milieueffecten, zekerstellen cultuurgoed, etc.)

oAnalyse (vergelijk vijandelijke mogelijke wijzen van optreden – of te wel wat doet of kan het water met de eigen mogelijke wijzen van optreden wat moeten we en wat kunnen we doen (Capabilities Based Planning) opdracht voor de uitvoering)

38



Plan

- Doel- Factoren van invloed

- Meteo, geografie, dreiging & effecten, mate van ontwrichting (van ‘groot’ naar ‘klein’)

- Beoordeling van de toestand- Noodzakelijke middelen vs beschikbare middelen

- Handelingsperspectieven- Welke acties bij welke dreigingsvariant, tijd &

ruimte factoren- Besluitvorming

- Kerndilemma: Ja/Nee evacueren


Hulpmiddel de 3-daagse sessies

o Alle (water)regio’s en bijbehorende waterbeheerders

o Professionele kernspelers bij elkaaro Opbouwen waterbeeldo Bewustwording van consequenties en maatregeleno Bewustwording van de interacties tussen algemene

kolom en waterbeheerderso Bewustwording van de consequenties van een per

definitie nationale ramp:- inter- en bovenregionale coördinatie- Omgaan met schaarste

o Uitkomsten presenteren aan de bestuurder


Samenwerking tussen waterbeheerders en veiligheidsregio

Bovenregionale afspraken met alle spelers: bindend voor allen!

Regionale afspraken: bindend voor gemeenten!

Dijkring X

Waterschap 1

Waterschap 2

VR I

VR II

VR III

Prov BProv A

Doc

Doc


Energiecentrale Industriegebied Museum

Onderdoorgang A27

Verpleegtehuis

Glastuinbouw

Dijkring 100 (gemeente Waterstad)

3

1

2

6

5

74

8

9

Dierentuin

Winkelcentrum

Jachthaven

RCC

Drinkwater-zuiverings-installatie

Regionale omroep

Gemeentearchief

Gemeente-huis

Verdeelstation Elektriciteit

Tussenstation Aardgas

Telecom zendmast

Wegen en knelpuntenGebied ID> 1m NAP-0,5tot +1 m boven NAP-2m Onder NAPMarkant Verkeerskenmerk

HBO- scholencomplex

RechtbankKerk

Gevangenis

Markt Ziekenhuis

Kinderopvang

School

Spoorlijn

Hoofdvaarweg

Militair complex

Elektriciteits-station


Dijkring 100 - gemeente Waterstad (maximale waterdiepte)

3

1

2

6

74

8

9

Doorbraaklocaties

< 1 meter water1 tot 2 meter water> 3 meter water

5


Zonering Haaglanden


Effecten en bestuurbaarheid in crisis……….

Ministeries en ambassades staan onder waterElectriciteit valt uit; communicatie??


Samenwerking tussen waterbeheerders en veiligheidsregioPer zone1. Waterbeeld2. Demografisch en economisch beeld3. Kentallen/ kwantitatief4. Bijzondere objecten (vitale infrastructuur)5. Handelingsperspectieven

1. Veel tijd2. Weinig tijd3. Geen tijd

6. Inschatting capaciteiten7. Plan voor de organisatie van de respons


Kentallen

- Rivierenscenario- 1.4 miljoen inwoners- 200.000 niet-zelfredzamen- 160.000 stuks rundvee en 9.000 paarden


Kentallen

- Kustscenario (Zeeland – Groningen):- 5.2 miljoen inwoners- 600.000 niet zelfredzamen- 1.5 miljoen stuks rundvee en 60.000

paarden- 1 miljoen schapen

- Merenscenario- 0.5 miljoen inwoners- Ca. 50.000 niet zelfredzamen- 60.000 stuks rundvee en 2000 paarden


Strategieën

Situatie Veel tijd Weinig tijd

Weinig mensen bedreigd

Veel mensen bedreigd

Strategie 1 Strategie 2

Strategie 3 Strategie 4

Strategie 1 – Evacueren en Beheer Omgeving

Strategie 2 – Spontane evacuatie en hulp achterblijvers

Strategie 3 – Gestructureerde evacuatie en hulp aan achterblijvers

Strategie 4 – Hulp aan achterblijvers


Evacuatieschema

Extreme wind

D10..6 D-5 D-4 D-3 D-2 D-1 D-0 D+1 D+…

Strategie 1: Preventieve evacuatie

Strategie 2: Verticale evacuatie

Strategie 3: Opvang ter plaatse

Verplaatsing naar een andere plaats


Planvorming: inhoud

- Bron & Effectbestrijding

- Evacuatie (niet, wel, geheel of gedeeltelijk, mens en dier?)

- Hulp aan achtergeblevenen

- Beheer omgeving:- Economisch functioneren (o.a. behoud vitale infrastructuur) - Milieu & Natuur & Cultureel erfgoed- Sociaal-maatschappelijk functioneren (voorkomen of

beperken maatschappelijke ontwrichting)


oVoorgestelde operationele oplossingen (Welke?, in prioriteitsvolgorde met voor- en nadelen)

oVoorgesteld besluit (Wat bevelen we nu aan als de beste oplossing (nationaal, regionaal, lokaal) aan onze ‘baas’

oBesluit (Alles gehoord hebbend besluit de baas tot en geeft opdracht voor de uitvoering)

52



Het bijzondere in de planvorming bij overstromingen

o Waarschuwingstijd en reactietijd in balans brengen

o Omslag van reactieve naar pro-actieve opschaling

o Het te verwachten effect zichtbaar maken in het waterbeeld (zonering)

o Contingency planning vertalen naar de werkelijke situatie

o Het doen met de middelen die voorhanden zijn en tijdig kunnen worden verkregen

o Maatregelen nauwgezet in de tijd plannen; de toets blijft het veiligheid brengen van mensen



• Geen regio is identiek ingericht Essentiële informatie moeizaam te koppelen

• Landelijk beeld opbouwen ingewikkeld Informatiebehoefte? Welke essentiële data, wanneer uitwisselen?

• Interregionale en bovenregionale koppeling? Hoe moet dat eruit zien?

• Gestuurde voorbereide samenwerking nu oppakken



Kortom:

- We weten wat er kan gebeuren

- We weten wat er gedaan moet worden en wanneer

- We weten wie wat moet doen (en hoe er wordt samengewerkt)

- Het is transparant en we hebben het geoefend


Overstromingen van de laatste tijd

Natural Disasters 1900 - 2005

13 januari 2011 57Rotaryclub Apeldoorn Sprengen

Nieuw type overstromingen? Wateroverlast++

- Plotselinge bovenmatige en langdurige regenval vaak in combinatie met hoge windsnelheden

- Weeralarm zonder concrete maatregelen- Gevolgen:

- Wateroverlast- Aardverschuivingen- Modderstromen- Dijk- en damdoorbraken- Overstromingen- Slachtoffers en schade


Nieuw type overstromingen? Wateroverlast++

- Preventie- Doorgaans beperkt- Veel tijd en geld nodig om beter voorbereid te zijn

- Response- Hulpgoederen (vaak slecht gecoördineerd)- Slachtofferhulp (redden, onderbrengen, voedsel en

medicijnen)

- Herstel en terugkeer- Doorgaans gebrekkig- Zeer langdurig proces


Oplossingsrichtingen

- Bevorderen ‘Resilience’ van de burger (zelfredzaamheid, veerkracht, behoud van perspectief)

- Vooral lokale aanpak- Accepteren dat de condities (terrein en weer)

vooralsnog hetzelfde blijven, dus ook de kans op- Werken aan ‘zonering’ (wat?, waar?, hoever?, hoe

diep? en hoeveel tijd?)- Werken aan lokaal bewustzijn van de mogelijke

gevolgen en de te nemen acties (lokale vertaalslag van weeralarm in lokaal verankerde maatregelen)

- Handelingsperspectieven beleggen bij …? Burgers!



Overstromingen

•De kans dat het gebeurt is klein

•Maar als het gebeurt zijn de gevolgen onvoorstelbaar

•Daarop moeten gaan we ons voorbereiden

• Iedereen is daarbij nodig!

101202 task force management overstromingen

News & Politics