1

1111 PYTA I ODPOWIEDZI O TEMATYCE KATOLICKIEJ

1. 101 PYTA O BOE MIOSIERDZIE 2. ODPOWIEDZI NA 101 PYTA O MISJE 3. ODPOWIEDZI NA 101 PYTA O BOGA I EWOLUCJ 4. ODPOWIEDZI NA 101 PYTA O DUCHOWO W YCIU CODZIENNYM

5. ODPOWIEDZI NA 101 PYTA O EKUMENIZM 6. ODPOWIEDZI NA 101 PYTA O JEZUSA 7. ODPOWIEDZI NA 101 PYTA O KATOLICK NAUK SPOECZN 8. ODPOWIEDZI NA 101 PYTA O MSZ WIT 9. ODPOWIEDZI NA 101 PYTA O PSALMY I INNE PISMA 10. ODPOWIEDZI NA 101 PYTA O RZECZY OSTATECZNE 11. ODPOWIEDZI NA 101 PYTA O TOR

101 PYTA O BOE MIOSIERDZIE Autor Ks. Andrzej Witko, Piotr Szweda MS,

Wydawnictwo WAM

SPIS TRECI WSTP I. MIOSIERDZIE

1. Co to jest miosierdzie? 2. Co jest przedmiotem miosierdzia? 3. Jak rozumiano miosierdzie w Starym Testamencie? 4. Jak rozumiano miosierdzie w Nowym Testamencie? 5. Na czym polega ewangeliczne miosierdzie? 6. Jaka jest relacja midzy mioci a miosierdziem?

2

7. Jaka jest rnica midzy miosierdziem a przebaczeniem? 8. Jaka jest rnica midzy miosierdziem a wspczuciem i litoci? 9. Z jakimi cnotami wie si miosierdzie? 10. Jakie korzyci wypywaj z cnoty miosierdzia? 11. Jaka jest hierarchia wiadczenia miosierdzia? 12. Jaka jest rnica midzy miosierdziem Boga wobec czowieka a miosierdziem midzyludzkim? 13. Jakie jest znaczenie uczynkw miosierdzia wzgldem ciaa? 14. Jakie jest znaczenie uczynkw miosierdzia wzgldem duszy? 15. Jakie trzeba speni warunki, aby uczynki miosierdzia miay warto zasugujc? 16. Bogosawieni miosierni, albowiem oni miosierdzia dostpi. Co znaczy by miosiernym w dzisiejszym wiecie? 17. Jaki jest zwizek miosierdzia z dziaalnoci charytatywn Kocioa? 18. Na czym polega okazywanie miosierdzia wzgldem siebie samego? 19. Co oznaczaj sowa Jezusa: Chc raczej miosierdzia ni ofiar? 20. Jaki jest zwizek miosierdzia z cierpieniem? 21. Czy eutanazja moe by form miosierdzia? 22. Dlaczego miosierdzie niektrym wydaje si czym negatywnym? 23. Jakie s owoce miosierdzia w yciu czowieka? 24. Jakich znamy wspczesnych wiadkw miosierdzia?

II. MIOSIERDZIE BOE 25. Dlaczego miosierdzie uwaane jest za najwikszy przymiot Boga? 26. Co ley u podstaw miosierdzia Boga? 27. Co oznaczaj sowa z Listu do Efezjan, i Bg jest bogaty w miosierdzie? 28. Jak pogodzi Miosierdzie Boe i miosierdzie ludzkie? 29. Czy czowiek ma prawo do Boego Miosierdzia? 30. W jaki sposb Bg okazuje czowiekowi swoje miosierdzie? 31. W jaki sposb Bg objawi swoje miosierdzie w Chrystusie? 32. Co to jest mio miosierna? 33. Czyj powinnoci jest mio miosierna? 34. Jak pogodzi Bo sprawiedliwo z miosierdziem? 35. Dlaczego Bg nie wymierza od razu kary za popenione grzechy? 36. Co to znaczy, e Bg udziela czowiekowi aski wystarczajcej do zbawienia? 37. Czy Bg w swoim miosierdziu moe skaza czowieka na wieczne potpienie? 38. Co naley czyni, aby unikn surowego sdu po mierci? 39. Czy odpust jest wyrazem Boego Miosierdzia? 40. Dlaczego Maryja jest Matk Miosierdzia? 41. Dlaczego Koci jest owocem Miosierdzia Boego? 42. Dlaczego sakrament chrztu jest szczeglnym znakiem Boego Miosierdzia? 43. Dlaczego sakrament pokuty i pojednania jest szczeglnym znakiem Boego Miosierdzia? 44. Dlaczego sakrament Eucharystii jest szczeglnym znakiem Boego Miosierdzia? 45. Dlaczego sakrament namaszczenia chorych jest szczeglnym znakiem Boego Miosierdzia? 46. Jakie s dominanty w nauczaniu Magisterium Kocioa o Boym Miosierdziu? 47. Jakie s dominanty encykliki Jana Pawa II o Boym Miosierdziu? 48. Jakie znaczenie miao zawierzenie wiata Boemu Miosierdziu przez Jana Pawa II? 49. Czym ma by nowa wyobrania miosierdzia? 50. Na czym polegaj trudnoci w przyjmowaniu idei Boego Miosierdzia?

3

51. Jakie cechy powinien mie kult Boga w Jego przymiotach, a szczeglnie w miosierdziu? 52. Jakie s formy kultu Miosierdzia Boego w Chrystusie? 53. Jak prawidowo praktykowa kult Chrystusa Miosiernego? 54. Jaki jest zwizek kultw Najwitszego Serca Pana Jezusa i Boego Miosierdzia? 55. Czy Miosierdzie Boe jest darem, czy te mona je wyprosi? 56. Gdzie ley granica Boego Miosierdzia?

III. MIOSIERDZIE BOE WEDUG OBJAWIE W. FAUSTYNY 57. W czym przejawia si kult Miosierdzia Boego w yciu religijnym Kocioa? 58. Kim bya w. Faustyna, Apostoka Boego Miosierdzia? 59. Jak w kontekcie objawie s. Faustyny naley rozumie termin Boe Miosierdzie? 60. Na czym polega naboestwo do Boego Miosierdzia przekazane przez w. Faustyn? 61. Co jest przedmiotem naboestwa do Boego Miosierdzia? 62. Jakie jest miejsce ufnoci w naboestwie do Boego Miosierdzia? 63. Jakie miejsce w naboestwie do Boego Miosierdzia zajmuje penienie dzie miosierdzia? 64. Na czym polega profetyczny sens ordzia Boego Miosierdzia przekazanego przez w. Faustyn? 65. W czym wyraa si pedagogiczne znaczenie ordzia Boego Miosierdzia przekazanego przez w. Faustyn? 66. Jakie s formy naboestwa do Boego Miosierdzia wywodzce si z objawie w. Faustyny? 67. Jak powsta pierwszy obraz Boego Miosierdzia? 68. Jakie byty dzieje pierwszego obrazu Boego Miosierdzia? 69. Jakie byy dzieje obrazu Boego Miosierdzia z agiewnik? 70. Jakie obietnice s zwizane z obrazem Jezusa Miosiernego? 71. Jak rol odgrywa w Naboestwie obraz Boego Miosierdzia? 72. Jaki jest kontekst biblijny obrazu Boego Miosierdzia? 73. Jakie jest znaczenie promieni z obrazu Boego Miosierdzia? 74. Jakie jest znaczenie podpisu Jezu, ufam Tobie z obrazu Boego Miosierdzia? 75. Jakie jest znaczenie spojrzenia Jezusa z obrazu Boego Miosierdzia? 76. Jakie jest znaczenie ta z obrazu Boego Miosierdzia? 77. Jaka jest historia wita Boego Miosierdzia? 78. Jakie obietnice zwizane s z obchodem wita Boego Miosierdzia? 79. W jaki sposb naley obchodzi wito Miosierdzia Boego? 80. Dlaczego wito Boego Miosierdzia obchodzone jest w II Niedziel Wielkanocn? 81. Jak uzyska odpust zupeny w uroczysto Boego Miosierdzia? 82. Jakie znaczenie posiada nowenna przed witem Boego Miosierdzia? 83. Jaki jest teologiczny kontekst nowenny do Boego Miosierdzia? 84. Jaka jest historia koronki do Boego Miosierdzia? 85. Jakie obietnice zwizane s z odmawianiem koronki do Boego Miosierdzia? 86. Jaka jest struktura koronki do Boego Miosierdzia? 87. Jakie jest znaczenie formu skadajcych si na koronk do Boego Miosierdzia? 88. Jakie winny by cechy recytacji koronki do Boego Miosierdzia? 89. Jak uzyska odpust zupeny za odmwienie koronki do Boego Miosierdzia? 90. Jaka jest historia godziny miosierdzia? 91. Jakie znaczenie posiada godzina miosierdzia? 92. Jakie obietnice s zwizane z rozszerzaniem kultu Boego Miosierdzia? 93. W jaki sposb naley szerzy kult Boego Miosierdzia?

4

94. Dlaczego Stolica Apostolska wydaa zakaz rozszerzania naboestwa do Boego Miosierdzia? 95. Co wpyno na cofnicie zakazu rozszerzania naboestwa do Miosierdzia Boego? 96. Jak wyglda proces wyniesienia s. Faustyny na otarze? 97. Czy powstao zgromadzenie, ktre chciaa zaoy w. Faustyna? 98. Jak rol w szerzeniu kultu Boego Miosierdzia odegra ks. Jzef Andrasz SI? 99. Jak rol w szerzeniu kultu Boego Miosierdzia odegra ks. Micha Sopoko? 100. Jakie s gwne orodki kultu Boego Miosierdzia w Polsce? 101. Jak rol odgrywa dzisiaj Sanktuarium Boego Miosierdzia w krakowskich agiewnikach?

WYKAZ SKRTW?

WSTP

Ordzie Boego Miosierdzia, przypomniane przez w. Faustyn Kowalsk i przekazane Kocioowi powszechnemu przez papiea Jana Pawa II, ogarnia dzi cay wiat, odkrywajc przed ludzkoci nowe horyzonty. Spotkanie z Bogiem, penym mioci i miosierdzia wobec kadego czowieka, nawet wielkiego grzesznika, staje si bowiem rdem nadziei prowadzcej ku yciu wiecznemu. Dowiadczenie Boego Miosierdzia jest jednak zarazem wielkim woaniem o wiadectwo miosierdzia wobec drugiego czowieka. Bogosawieni miosierni, albowiem oni miosierdzia dostpi... (Mt 5, 7). T prawd przypomina nam nieustannie krakowska wita - s. Faustyna, wzywajc nas do bezgranicznej ufnoci wobec Boga i do wiadectwa miosierdzia wobec drugiego czowieka, skadanego sowem, czynem lub modlitw. Kanonizacja s. Faustyny w Roku Wielkiego Jubileuszu 2000 i dokonana dwa lata pniej konsekracja wityni Boego Miosierdzia w krakowskich agiewnikach sprawiy, i prawda o Boym Miosierdziu staa si niezwykle bliska milionom wiernych na caym wiecie. Tak wielkie zainteresowanie tajemnic Boego Miosierdzia zainspirowao Wydawnictwo WAM do wydania kolejnej ksiki, z cieszcej si niezwyk popularnoci serii Odpowiedzi na 101 pyta o..., tym razem wyjaniajcej zasadnicze kwestie dotyczce Boego Miosierdzia. Wydawnictwo zwrcio si z prob o przygotowanie tej pracy do dwch autorw, ktrych ycie mocno zwizane byo z krakowskimi agiewnikami. Pierwszy z nich to misjonarz saletyn, ktry przez ostatnie lata pracowa w cieniu sanktuarium Boego Miosierdzia, w parafii saletyskiej, wydzielonej z agiewnik; drugi z kolei, to jedyny, jak dotychczas, kapan diecezjalny pochodzcy z agiewnickiej parafii. Prbujc odpowiedzie w sposb pogbiony i w miar wyczerpujcy na wszelkie wtpliwoci dotyczce Boego Miosierdzia, zwrcilimy si w naszych poszukiwaniach do licznych rodowisk: studentw, dzieci i modziey, pracownikw naukowych, zagonionych biznesmenw, dziennikarzy, ludzi starszych, chorych i wielu innych. To wanie ich pytania i sugestie stay si inspiracj do przygotowania niniejszej ksiki. Dzieli si ona na trzy zasadnicze czci. Pierwsza z nich powicona zostaa kwestii miosierdzia. Druga dotyczy miosierdzia Boga, jako Jego przymiotu. Z kolei cz trzecia odpowiada na pytania zwizane z ordziem Boego Miosierdzia przekazanym za porednictwem w. Faustyny. Winnimy nasz wdziczno wszystkim, ktrzy zainspirowali nas do napisania tej ksiki, za wszelkie uwagi i zachty, pani redaktor Renacie Komurce za nadanie niniejszej pracy osta-tecznego ksztatu, a Wydawnictwu WAM za ofiarowanie jej wszystkim, ktrzy szukajc odpowiedzi na szereg pyta o Boe Miosierdzie, z jeszcze wiksz ufnoci zwrc si do Boga penego mioci i do czowieka, potrzebujcego wiadectwa miosierdzia.

5

Piotr Szweda MS ks. Andrzej Witko

Krakw, dnia 16 padziernika 2005 roku, w 27. rocznic wyboru papiea Jana Pawa II

I. MIOSIERDZIE

1. Co to jest miosierdzie?

Miosierdzie dotyczy naszych relacji z drugim czowiekiem. wity Augustyn okrela miosierdzie jako bolejce wspczucie z powodu nieszczcia drugiego czowieka. W pojciu miosierdzie zawiera si rwnie skonno do niesienia pomocy czowiekowi, ktry posiada jakie dotkliwe braki. Moemy zatem najoglniej okreli miosierdzie jako wynikajc z mioci postaw spieszenia z pomoc drugiej osobie, znajdujcej si w jakiejkolwiek potrzebie. Mamy tu do czynienia z dwoma wanymi momentami: psychologicznym i moralnym. Pierwszy przejawia si w odczuciu smutku na widok ndzy i brakw innego czowieka, drugi w chci zaradzenia tym brakom. Pojcie miosierdzia ludzkiego zblione jest do takich poj, jak mio bliniego czy filantropia. Moe ono dziaa na trzech rwnorzdnych co do wartoci paszczyznach: sowa, czynu oraz modlitwy.

Niezalenie od tego, co czowiek myli o miosierdziu, jest mu ono nieodzowne w yciu. Czsto sam go dowiadcza - szczeglnie w sytuacji choroby, biedy, rozmaitych przey osobistych; mniej lub bardziej wiadomie oczekuje go od innych. To, e nieustannie obraca si w jego krgu, wynika z przygodnoci ludzkiego bytu, a co za tym idzie z niewystarczalnoci jego istnienia. Miosierdzie stanowi sam rdze ycia ludzkiego. Czowiek posiada nie tylko prawo do miosierdzia, ale jednoczenie nosi w sobie powinno wiadczenia miosierdzia innym. Od wypenienia tej powinnoci zaley spenienie si czowieka w osobistym powoaniu i objawienie si miosierdzia samego Boga w jego codziennoci.

2. Co jest przedmiotem miosierdzia?

Przedmiotem miosierdzia jest niesienie pomocy innej osobie, przeywajcej jakikolwiek brak, niezalenie od tego, czy bdzie to potrzeba odnoszca si do dbr materialnych czy du-chowych, intelektualnych czy moralnych. Wane jest jednak to, by one warunkoway doskonalenie koniecznoci wsparcia potrzebujcego i w konsekwencji osignicie jej ostatecznego celu. Ten zwizek przedmiotu miosierdzia z celem ostatecznym wynika zarwno z mioci, jak rwnie z samego pojcia potrzeby, ktra moe mie za swj przedmiot jedynie naturalne dobro czowieka, a ono jest zawsze podporzdkowane celowi ostatecznemu. Z mioci rodzi si kade dzieo miosierdzia, dlatego za swj przedmiot nie moe mie ona nic innego, jak tylko dobro. Przedmiot miosierdzia jest wic bardzo szeroki i obejmuje wszystkie dziea przyczyniajce si w konkretny sposb do przyblienia potrzebujcym owego zespou dbr, skadajcych si na cao okrelan jako naturalne dobro czowieka. Aby bliej okreli przedmiot miosierdzia, trzeba wzi pod uwag dwa inne elementy, a mianowicie faktyczne potrzeby osoby, ku ktrej dzieo miosierdzia jest skierowane, oraz moliwoci dziaajcego czowieka. aden z tych skadnikw nie moe by pominity, jeeli chcemy mwi o prawdziwym miosierdziu. Pomoc bowiem, ktra nie odpowiada potrzebom, moe prowadzi do za, a to oznacza, e nie bya ona dzieem mioci. Co wicej, stawia pod znakiem zapytania czysto motywu i rzeczywist intencj niesienia wsparcia.

6

3. Jak rozumiano miosierdzie w Starym Testamencie?

Jzyk hebrajski zna pi terminw okrelajcych miosierdzie. Snimi: hesed, rahamim, hanem, hamal i hus. Kady z tych terminw wskazuje na nieco inne zabarwienie znaczeniowe zwizane z miosierdziem. Najczciej spotykanym starotestamentalnym terminem, okrelajcym przyjazne uczucie, wyraajce si w udzielaniu pomocy, jest sowo hesed. Okrela ono postaw dobroci, jaka cechuje odniesienia midzy dwiema osobami. W relacjach interpersonalnych wyraenie to oznacza wzajemn yczliwo, do jakiej s zobowizani krewni, bliscy i przyjaciele, a w odniesieniu do Boga - mio synowsk. Hesed oznacza rwnie ask i mio, ale na zasadzie zobowizania do wiernoci, dlatego, jeli hesed odnosi si do Boga, to zawsze czy si z Przymierzem, jakie zawar On ze swoim ludem. Dla ludzi to Przymierze jest darem i ask, dla Boga - zobowizaniem prawnym. Bg w tym Przymierzu, odwrotnie jak w przypadku czowieka, jest niezmienny, tak jak niezmienna i nieodwoalna jest Jego wierno. Dlatego te hesed przeradza si w obdarowujc i przebaczajc mio. Innym okreleniem wyraajcym miosierdzie jest rahamim. Sowo to oznacza dosownie wntrznoci, serce, jako siedzib najdelikatniejszych uczu mioci i miosierdzia. W tym terminie mieci si jednoczenie gotowo przebaczenia grzechw, spenienie nadziei, obietnicy, wyzwolenia od wszelkich niebezpieczestw. Rahamim zawiera w sobie pewien przymus serca do kochania i gotowoci przebaczenia win. Jest to miosierdzie, ktre pniej w jzyku aciskim zostanie oddane za pomoc sowa misericordia. Termin lianan wyraa natomiast yczliwe, askawe, wielkoduszne usposobienie Boga wobec czowieka i jest rwnoznaczny ze sowem miosierdzie. Kolejnym okreleniem zawierajcym w sobie tre miosierdzia jest hebrajskie hamal, posiadajce dwa aspekty. Oznacza oszczdzenie wroga - gest miosierdzia w sensie negatywnym, ze wzgldu na zachowanie od za, a take akt miosierdzia -przebaczenie i darowanie mu winy, a wic dziaanie o charakterze pozytywnym, na jego korzy. Te dwa aspekty w poszczeglnych przypadkach cz si ze sob, cho w rnym stopniu. Ostatnim terminem okrelajcym miosierdzie w Starym Testamencie jest hus, sowo wyraajce lito i wspczucie, przede wszystkim w znaczeniu uczuciowym. W Pimie witym wystpuje ono bardzo rzadko. Te okrelenia wystpujce w Starym Testamencie wykazuj jasno, i miosierdzie nie byo zarezerwowane jedynie dla narodu wybranego, ale miao charakter uniwersalny. Takie starotestamentalne ujcie miosierdzia przekraczao ramy nacjonalizmu ydowskiego, otwierajc si jednoczenie na cay wiat pogaski. Moemy dostrzec, e w Starym Testamencie istnieje ustawiczne cieranie si sprawiedliwoci Boga i Jego miosierdzia, a pomimo to zawsze przewaa to drugie, pod warunkiem, e ludzie si nawracaj. Miosierdzie starotestamentalne odnosi si do przebaczenia grzechw, zachowania od cierpie, opieki nad czowiekiem, ocalenia od wrogw. Gwnym przedmiotem tego miosierdzia s dobra doczesne, zarwno duchowe, jak i materialne. Dobra wieczne nie s wykluczone, ale nie podkrela si ich w tak znaczcy sposb.

4. Jak rozumiano miosierdzie w Nowym Testamencie?

W Nowym Testamencie mamy do czynienia z trzema grupami bliskoznacznych terminw okrelajcych miosierdzie. Pierwsz grup semantyczn stanowi czasownik eleein i pochodzce od niego eleos oraz eleemon. Znajduj si one gwnie u Synoptykw. Czasownik eleein tumaczy si na jzyk polski przez wspczu, litowa si, pomaga z litoci, zmiowa si nad kim. Natomiast od czasw Homera rzeczownik eleos oznacza

7

wzruszenie wobec nieszczcia, ktre spotkao drugiego czowieka i czyn pyncy z tego uczucia. Przymiotnik eleemon oddaje si w jzyku polskim przez miosierny. Wreszcie eleein i pochodne od niego, odnosz si do wymaganego przez Boga szacunku, jaki ludzie winni wobec siebie ywi. Relacje midzyosobowe powinny by oparte na miosierdziu, wspczuciu, przebaczeniu i yczliwoci. Wzr takiego postpowania pozostawia Jezus Chrystus w ewangelicznym nauczaniu: Chc raczej miosierdzia ni ofiary (Mt 9, 13). Drug grup znaczeniow na okrelenie miosierdzia w Nowym Testamencie stanowi: rzeczownik oiktirmos (Rz 12, 1;

2 Kor 1, 3; Flp 2, 1; Kol 3, 12; Hbr 10, 28) i wyrazy od niego pochodne, a mianowicie

czasownik oikteirein (Rz 9, 15) i przymiotnik oiktirmon (k 6, 36; Jk 5, 11). Oiktirmos oznacza uczucie tkliwoci i wspczucie. Tumaczony jest przez miosierdzie, zmiowanie, wspczucie. Czasownik oikteirein oznacza okazywa miosierdzie, litowa si. Natomiast przymiotnik oiktirmon jest tumaczony jako miosierny. Terminy te wywodz si od wyrazu oiktos, okrelajcego lament, aosny pacz nad jakim nieszczciem. Dlatego rzeczownik ten oznacza wspczujcy lament, wspczucie, lito. Termin oiktirmos i pochodne od niego uywane s w Nowym Testamencie najczciej na okrelenie Miosierdzia Boego, a mniej na oznaczenie miosierdzia ludzkiego. Wyrazy: splanchnidzesthai (Mt 9, 36; 14, 14; 15, 32; 18, 27; 20, 34; Mk 1, 41; 6, 34; 8, 2; 9,

22; k 7, 13; 10, 35; 15, 20) oznaczajcy wzruszy si, zlitowa si oraz splanchna (k 1, 78) - wntrznoci, stanowi trzeci grup semantyczn okrelajc miosierdzie. Czasownik splanchnidzesthai w przypowieciach Jezusa oznacza miosierdzie, dobro, przebaczenie. W oparciu o powysz analiz mona okreli pojcie ewangelicznego miosierdzia. Jego treci jest wspczucie pynce z Boego lub ludzkiego wntrza dla ulenia cierpienia i nieszczcia kogo drugiego. W tej sytuacji czowiek stara si wej w stan drugiego, wspczujc mu w tym, co stao si jego udziaem. Peen wzruszenia, gotowy jest zaradzi temu przez konkretny czyn. Czym koniecznym do tego, by by miosiernym, jest owo wsp-czucie, wsp-uczestnictwo, wsp-cierpienie oraz osobiste spotkanie z nieszczciem drugiego czowieka. Przygldajc si terminom okrelajcym istot miosierdzia w Pimie witym, zauwaamy, e dominuje w nich uczucie wspczujcej mioci, wraliwej na ludzk ndz. Taka mio wydaje si najbardziej potrzebna czowiekowi. Natura ludzka, skaona grzechem pierworodnym, jest skonna do upadku. Dlatego czowiek potrzebuje ze strony Boga mioci miosiernej. Ona w spotkaniu ze zem, a w szczeglnoci z grzechem czowieka, objawia si wanie jako miosierdzie. Nowy Testament zachowujc dawne, oglne pojcie miosierdzia, nada mu tre o wiele bogatsz, rozszerzajc jego zakres. Miosierdzie w Nowym Testamencie wyraa si bowiem w osobie i dziaaniu Jezusa Chrystusa. On podejmuje si realizacji zbawczego planu Ojca i cakowicie go wypenia. Miosierdzie nowo-testamentalne jest rozumiane uniwersalnie: nikt nie jest z niego wyczony, chyba e sam sprzeciwia si asce pochodzcej od Boga. To miosierdzie okazywane jest przede wszystkim w przebaczaniu przez Boga grzechw, chocia Jego opatrzno dotyczy wszystkich spraw ludzi, a nawet caego wiata. Miosierdzie okazywane przez Chrystusa prowadzi zawsze do ocalenia czowieka, a take do jego wewntrznej przemiany. Jezus najpierw wybawia od za fizycznego, nastpnie uzdrawia ducha. Nowy Testament podkrela znaczenie miosierdzia jako przymiotu, ktremu ludzko zawdzicza zbawienie i uwicenie dokonane przez mier i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa.

Typowym przykadem zbawczego charakteru miosierdzia Jezusa jest przypowie o synu marnotrawnym. Obraz miosierdzia znany ze Starego Testamentu zostaje tutaj pogbiony. Chocia sowo miosierdzie nie wystpuje bezporednio w tekcie paraboli, to jednak jego istota zostaje wyraona przez wskazanie przyczyny skaniajcej ojca do przebaczenia synowi.

8

Zostaje to podkrelone poprzez uycie wyraenia poruszenie wntrznoci, bdcego odpowiednikiem hebrajskiego rakom. W tej przypowieci miosierdzie przybiera ksztat mioci doskonaej - agape, ktra jest zdolna do pochylenia si nad kadym czowiekiem. Ujmujc syntetycznie gwne prawdy o Miosierdziu Boym w Nowym Testamencie, mona sformuowa nastpujce wnioski: Bg jest mioci litujc si, Ojcem miosierdzia, bogatym w miosierdzie. rdem miosierdzia jest mio Boga do czowieka, ktry zgrzeszy i odszed od Niego. Bg jednak tak umiowa wiat, e posa swego Syna Jednorodzonego, jako ofiar przebagaln za ludzkie grzechy, aby kady, kto w Niego wierzy, nie zgin, ale mia ycie wieczne (por. J 3, 16). Owocem Miosierdzia Boego przejawiajcego si w posaniu Jezusa jest: przebaczenie ze strony Boga, zbawienie, uwicenie czowieka i uwielbienie Boga. rodkiem za, przez ktry Bg tego dokonuje, jest obmycie odradzajce i odnawiajce w Duchu witym.

5. Na czym polega ewangeliczne miosierdzie?

Gbokie wspczucie pynce z Boego lub ludzkiego serca, jest reakcj na ndz czowieka, jego cierpienie, nieszczcie czy mier. Uczucie to czsto ujawnia si na zewntrz. Ma ono w sobie co z gbi i delikatnoci mioci matczynej. Jest to take umiejtno takiego wczucia si w sytuacj drugiego czowieka, ktre pozwala nam patrze na rzeczy jego oczami, myle jego umysem i czu jego sercem. Jest to prawdziwe wspczucie. Mio-sierdzie jako sympatia wobec czowieka, oznacza wspcierpienie z kim, wspprzeywanie, wspopakiwanie. To nie tylko emocjonalny przypyw litoci, wspczucia, lecz rwnie pene zaangaowanie umysu i woli, wyraajce si w czynie oraz trwaa dyspozycja, charakteryzujca si wiernoci. Miosierdzie ewangeliczne zblione jest do mioci, ale si z ni nie utosamia. Jawi si ono prawie zawsze w kontekcie jakiej ludzkiej ndzy i nieszczcia, wyraa si w gbokim wzruszeniu i wspczuciu, ktrego skutkiem jest wspierajcy konkretny akt. Mio ewangeliczna te domaga si czynu, ale nie pojawia si w sytuacji ludzkiego nieszczcia i nie towarzyszy jej uczuciowe wzruszenie. Mio ogarnia wszystkich i jest bardziej spraw przykazania i woli ni wspczucia. Miosierdzie jest konkretyzacj mioci, ktr mona scharakteryzowa jako wspczujc litujc si nad konkretnym ludzkim nieszczciem (duchowym lub fizycznym) i starajc si skutecznie mu zaradzi. Element wspczucia wskazuje na bezporednie spotkanie z drugim czowiekiem, bdcym w potrzebie. Wzruszenie, w akcie miosierdzia, powodowane jest nie opowiadaniem o nieszczciu, lecz spotkaniem oko w oko z dowiadczeniem cierpienia. Wynika z tego w sposb oczywisty, e miosierdzia nie mona czyni na odlego za porednictwem innych ludzi, sw czy pienidzy. Czym koniecznym w miosierdziu jest wspczucie, wspuczestnictwo, wspodczuwanie. W Pimie witym znajdujemy wezwanie do naladowania miosierdzia Ojca oraz uznania pierwszestwa miosierdzia przed ofiar. Przez swoje czyny miosierdzia, Jezus Chrystus, Syn Boy, staje si wzorem miosierdzia. Miosierny Ojciec objawia si ludziom w czynach swojego Syna i uczy nas, czym jest mio-sierdzie. Pokazuje rwnie, jak sieje realizuje w yciu i wzywa wszystkich do bycia miosiernymi. Zatem, miosierdzie na wzr Boga Ojca, zawiera w sobie istotne elementy: unikanie sdzenia i potpiania blinich oraz przebaczenie i wspaniaomylne dawanie, bez pytania co ja z tego mie bd (por. k 6, 36-38). W przypowieci Jezusa o nielitociwym duniku Pan okaza swemu sudze miosierdzie, uwalniajc go z wizienia i darujc mu dug (por. Mt 18, 21-35). Domaga si jednak, by on postpi podobnie, naladujc go w tym gecie. W centrum zainteresowania Chrystusa jest Ojciec miosierny, ktry jest dobry dla niewdzicznych i zych. Ma wiksze upodobanie w tych, co czyni miosierdzie, ni w tych, co wycznie skadaj ofiary otarza. Zasiadanie przy

9

stole z grzesznikami i celnikami gorszy faryzeuszw, dlatego stawiaj uczniom Jezusa pytanie: Dlaczego wasz Nauczyciel jada wsplnie z celnikami i grzesznikami? - Nie potrzebuj lekarza zdrowi, lecz ci, ktrzy si maj le -brzmi odpowied (por. Mt 9, 11-12). Zadanie Jezusa podobne jest do pracy lekarza: szuka chorych, przyjmowa ich i uzdrawia. Do takich naleeli grzesznicy i celnicy. Konkretne czyny Jezusa, jak powoanie celnika Mateusza oraz uczta z grzesznikami i celnikami, s wypenieniem si woli Boej zawartej w Pimie. Idcie i uczcie si, co znaczy: chc raczej miosierdzia, ni ofiary (Mt 9, 13). Miosierdzie ma pierwszestwo tam, gdzie czowiek czego nie potrafi, nie jest w stanie albo opiera si asce. Bg oczekuje od nas nie darw ofiarnych (cho ich nie wyklucza), lecz ludz-kiej litoci i dobroci. Prawdziwa cze Boa powinna wypywa z serca wspczujcego i miosiernego. Taka postawa znaczy wicej ni wszystkie caopalenia i ofiary. Dar skadany na otarzu bez mioci i miosierdzia nie ma w oczach Boych adnej wartoci. Nie przyszedem powoywa sprawiedliwych, ale grzesznikw (Mt 9, 12-13). Znianie si do grzesznikw naley do istoty posannictwa Jezusa, ale powinno rwnie stanowi istot posannictwa tych, ktrzy wybrali drog ycia radami ewangelicznymi. Miosierdzie jest dawaniem - wspaniaomylnym, hojnym, bezinteresownym: miar dobr, natoczon, utrzsion i opywajc (por. k 6, 38). Niegodziwy dunik z przypowieci zo-sta ukarany za to, e nie ulitowa si nad wspsug, nie wczu si w jego sytuacj, nie przebaczy mu z serca i nie darowa dugu. Dowiadczywszy przebaczenia, czowiek powinien okazywa przebaczenie blinim. Std pytanie Pana: Czy wic ty nie powiniene by ulitowa si nad swym wspsug, jak ja ulitowaem si nad tob (Mt 18, 33)? Tego, kto odrzuca Boy dar i zamyka swe serce przed drugim, czeka surowy sd, bo kto gardzi blinim - ten grzeszy, a szczliwy - kto z biednym wspczuje. Kady czowiek, nawet najbiedniejszy, najndzniejszy, najniegodniejszy, jest dzieem Boej mioci, zatem zamkn serce dla czowieka, znaczy zamkn je dla mioci Boga. Odrzuci czowieka, nawet jednego, znaczy odrzuci Boga.

6. Jaka jest relacja midzy mioci a miosierdziem?

Szukajc odpowiedzi na to pytanie, naley podkreli, i istnienie mioci nie jest uzalenione od istnienia miosierdzia, ale samo miosierdzie nie moe istnie bez mioci. Miosierdzie okazuje si wwczas, gdy kto ma jaki brak, jakie zapotrzebowanie, czy to w dziedzinie naturalnej, czy nadprzyrodzonej. W mioci co takiego nie wystpuje. Mona by powiedzie za ks. prof. Wincentym Granatem, i Bg stworzy wiat z mioci i dobroci, ale nie z miosierdzia. Poza Bogiem nie byo bowiem niczego, bya nico, a nad nicoci nie mona si przecie litowa. Nie mona w aden sposb okazywa dobroci i miosierdzia nicoci. Miosierdzie jest w Bogu przeobfite, ale ukazao si dopiero po stworzeniu wiata, po grzechu pierworodnym.

Midzy mioci a miosierdziem istnieje jednak pewien uk historiozbawczy, w ktrym realizuje si penia bytu oraz dobro czowieczestwa. Miosierdzie spotyka si tu ze zbawieniem: czowieczestwo ocalao i zostao odnalezione na nowo. W ten sposb zostaje uobecniona mio i miosierdzie, ktre wyraa si w wydobywaniu dobra spod za, zwycianiu za dobrem. Miosierdzie jest nieodzownym wymiarem mioci, jest jej drugim imieniem. Miosierdzie jest ukazaniem si mioci czowiekowi bdcemu w drodze, obarczonemu ciarem ludzkich saboci. W swym eschatologicznym spenieniu miosierdzie objawi si jako mio, podczas gdy w doczesnoci to mio powinna objawia si i wypenia jako miosierdzie.

7. Jaka jest rnica midzy miosierdziem a przebaczeniem?

10

Miosierdzie jest pojciem szerszym od przebaczenia. Oznacza to, e przebaczenie jest form miosierdzia, miosierdziem, ktre okazujemy w sytuacji zaistnienia winy, a co za tym idzie - i skruchy. Niezalenie od tego, czy bdziemy mwi o przebaczeniu Boym, przebaczeniu midzyludzkim czy wybaczeniu samemu sobie, zawsze bdzie chodzi o to samo. O spojrze-nie na tego, ktry zawini z mioci, bez chowania urazy, bez pamitliwoci. Na wzr Boga, ktry objawia si jako miosierny i przebaczajcy Ojciec. W gecie przebaczenia obie strony spotykaj si ze sob w jednym zasadniczym punkcie, jakim jest godno, czyli istotna warto osoby ludzkiej, ktra nie moe by zagubiona, a jej potwierdzenie stanowi rdo najwikszej radoci. Nowotestamentalna idea miosierdzia zostaa wypracowana na kanwie spotkania ojca i syna w przypowieci o synu marnotrawnym i dziki swej sile otwiera przestrze dla wszystkich spotka. W tej rzeczywistoci znajduje swe miejsce rado z odzyskanej godnoci dziecka, poniewa istota ojcostwa opiera si na oczekiwaniu syna na rne sposoby. Przebaczenie wiadczy o tym, e w wiecie istnieje mio potniejsza ni grzech. Jeeli z tego wiata usuniemy miosierne przebaczenie, stanie si on zimny i peen bezwzgldnej spra-wiedliwoci, w imi ktrej kady bdzie dochodzi swych praw wobec drugiego. Natomiast istniejcy w czowieku egoizm i mio wasna sprawi, e ycie ludzkie stanie si aren bezpardonowej walki. Przebaczenie wprowadza w wiat element, dziki ktremu staje si on wiatem bardziej ludzkim (por. GS 40). Aby jednak przebaczenie zostao w taki sposb zrealizowane, nie moemy zapomnie o miosierdziu. wiadomo wzajemnych powiza i dugw zacignitych wobec innych moe i powinna wywoywa poczucie braterskiej solidarnoci, akcentowanej tak mocno przez w. Pawa: Jeden drugiego brzemiona nocie (Ga 6, 2). Miosierdzie jest nie tylko przebaczeniem i usprawiedliwieniem, czy nawet umiowaniem czowieka przez Boga. Jest ono ponadto najlepsz broni do walki z wszelkim zem. Obojtnie, w jaki sposb posugujemy si tym orem, zawsze moemy pomnaa skutki miosierdzia.

8. Jaka jest rnica midzy miosierdziem a wspczuciem i litoci?

Wspczucie jest sposobem uczestniczenia w yciu uczuciowym innego czowieka. Buduje ono pomost pomidzy moim uczuciem a uczuciem drugiego. Lito jest wstrzsem emocjo-nalnym, ktry rodzi si na widok ludzkiej ndzy. Ten wstrzs doprowadza czowieka nie tylko do paczu, ale niekiedy rwnie do konkretnego czynu. Dobrze jest, kiedy lito prowadzi do wsp-czucia, a to z kolei do miosierdzia, bdcego zwieczeniem mioci, ktrej zarodki moemy znale zarwno we wspczuciu, jak i w litoci. Zdaniem ks. prof. Jzefa Tischnera, miosierdzie ma co ze wsp-czucia. Ono nie tylko poznaje cakiem obiektywnie stany uczuciowe innego czowieka, ale rwnie ma w nich swj udzia. Cieszy si z tymi, ktrzy si raduj, smuci z tymi, ktrzy pacz. Jednak drogi miosierdzia i wspczucia w pewnym momencie diametralnie si rni i rozchodz. Wspczucie moe dotyczy radosnych stanw czowieka, miosierdzie natomiast odnosi si przede wszystkim do ludzkiej biedy. Moemy wsp-odczuwa rado drugiego czowieka, ale pochyli si miosiernie moemy jedynie nad ludzkim blem, smutkiem, dowiadczeniem cierpienia. Pod tym wzgldem miosierdzie jest podobne do litoci, ale jest ono czym wicej ni ona. Lito take pochyla si nad czowiekiem, te wspczuje, jednak jest to pochylanie si przede wszystkim nad tym, co widzi, co syszy. Natomiast miosierdzie pochyla si nad tym, co wie, nawet gdy nie widzi koniecznoci pomocy i nie syszy krzyku rozpaczy. Miosierdzie rozumie i wie, e czowiek jest wielkim marnotrawc darw pochodzcych od Stwrcy. Dla miosierdzia wszystko jest jeszcze do uratowania, nie wszystko jest stracone, gdy

11

miosierdzie jest blem nadziei. Miosierdzie zatem nie jest nastrojem, litociwym wspczuciem czy wielkodusznoci, lecz relacj mioci partnerskiej, interpersonalnej, w ktrej dokonuje si wymiana, oparta na godnoci czowieka i szacunku dla osoby ludzkiej.

9. Z jakimi cnotami wie si miosierdzie?

Miosierdzie jest zwizane z wieloma cnotami, przede wszystkim z mioci, ufnoci, sprawiedliwoci i roztropnoci. Mio Boga stanowi centrum chrzecijaskiego ycia moralnego. Cho teologalna cnota mioci jest tak wana i doniosa, to istniej jednak granice jej rozumienia. Dotyczy to przede wszystkim mioci Boga darowanej czowiekowi w Chrystusie, ktra przewysza wszelk wiedz (por. Ef 3). Czowiek nie zdoa nigdy w peni poj, jak Bg moe z mioci zwraca si do grzesznika. Take odpowied ludzkiej mioci na mio Boga ma podobnie tajemniczy charakter, jak relacja Boga do ludzi. Nie mona zbada do koca gbi ludzkiego serca, ktre wypenia mio do Boga. Tajemnica mioci odsania si, ale i tak nie w peni, tylko temu, kto miuje. Im bardziej kto miuje Boga, tym bardziej rozumie, czym jest mio do Niego, dowiadczajc swojej grzesznoci i ndzy. Prawdziwa mio Boga stanowi najwysz form mioci duchowej. W niej czowiek otwiera si na nieskoczone pikno i dobro Boga, dobrowolnie Mu si oddajc. Ta mio zakada oczywicie poznanie Boga przez wiar. Wyszy stopie mioci Boga jest zwizany z gbsz wsplnot z Nim dziki wierze. Nie ma wic wzrostu w nadprzyrodzonej mioci Boga bez starania si o coraz gbsze poznawanie Go poprzez zgbianie sowa Boego, medytacj. Pojmujc mio Boga jako najwysz form mioci duchowej nie twierdzimy, e sfera zmysowa zostaje wykluczona z integralnego aktu mioci nadprzyrodzonej. Jestemy przecie wezwani, aby miowa Boga ze wszystkich si, jak gosi gwne przykazanie zawarte w Pimie witym. Rzeczywisto Boga ujmujemy nie tylko w oparciu o duchow refleksj nad ukierunkowaniem naszego wntrza na Absolut -przez poznanie duchowe, ale rwnie poprzez uzewntrznienia Jego stwrczej wszechmocy i zbawczej dobroci, ktre dociera- j do nas za porednictwem zmysw. Innymi sowy, ujmujemy je poprzez wiat stworzony, poprzez sowo, poprzez widzialn spoeczno Kocioa. Na mio objawiajcego si Boga powinnimy zatem zawsze odpowiada mioci pync z gbi naszego serca. Spord wartoci duchowych ufno naley do najpotrzebniejszych cnt, poniewa jest koniecznym warunkiem nadziei oraz czci skadow cnoty mstwa i wielkodusznoci. Ufno wypywa z wiary i sprawia, e wzrasta mio. Staje si fundamentem wielu cnt moralnych, czcych si z cnotami teologalnymi. Przedmiot ufnoci stanowi dobro Boa, do ktrej zmierza dusza ludzka, a powodem tego jest nieskoczone Miosierdzie Boe. Std rodzi si pewno bycia przy Bogu, opierajca si nie na zasugach czowieka, ale na niezmiennoci Boga i Jego nieprzebranym miosierdziu. Bg, bdc sprawiedliwy, jest jednoczenie samym Miosierdziem. Sprawiedliwo Boa wie si cile z Jego miosierdziem. Sprawiedliwo jest to stae i zdecydowane nastawienie woli na oddanie kademu tego, co mu si od nas naley z tytuu jego prawa. Wszystkie pozostae cnoty moralne, w odrnieniu od sprawiedliwoci, nie wi nas na mocy tytuu prawnego, na ktry kto moe si powoa. Obliguj nas natomiast dlatego, e powoanie do doskonaoci, mio Boga i bliniego, donioso i pikno dobra moralnego domagaj si od nas odpowiednich aktw cnoty. Dlatego wanie jestemy zobowizani do cierpliwej mioci, przebaczenia, hojnoci. W tym wypadku mwimy o tym, co jest moralnie nalene i suszne. Oczywicie i sprawiedliwo wie si z powinnoci moraln, ale docza si tu nadto tytu prawny, podstawa prawna, ktra zobowizuje czowieka do dania bliniemu tego, co mu si naley z prawa. Sprawiedliwo, ktra nie jest dopeniona przez cnot susznoci, czyli wzi-cie pod uwag osoby zarwno tego, na kim ciy jaki obowizek sprawiedliwoci, jak i tego,

12

kto posiada prawo domagania si od drugiej strony swej nalenoci, atwo moe przerodzi si w niesprawiedliwo. Cnota roztropnoci natomiast czuwa nad tym, aby dziaanie rozumu i woli przebiegao harmonijnie. Jest ona naczeln umiejtnoci umysu, majc za zadanie kierowa caym postpowaniem czowieka w jego codziennym yciu. Bez roztropnoci nie moe istnie adna cnota. Wszelka cnota moralna sytuuje si midzy dwoma skrajnociami - za duo i za mao. Zadaniem roztropnoci jest wskaza cnotom moralnym waciw miar. Dlatego czowieka pozbawionego roztropnoci porwnuje si do okrtu pozbawionego sternika lub steru, pyncego bez adnego celu po gbiach oceanu.

10. Jakie korzyci wypywaj z cnoty miosierdzia?

Bg miosierny rozdziela swoje dary kademu czowiekowi wedug jego osobistych zdolnoci i predyspozycji. Jeden otrzymuje wicej, drugi mniej. Jednak Bg chce, aby ludzie okazywali sobie nawzajem miosierdzie i tym samym uobecniali Boe Miosierdzie na ziemi. Wszystko, co posiadamy w porzdku przyrodzonym, otrzymalimy przecie od Boga i dlatego powin-nimy spaca ten dug wdzicznoci wobec tych, ktrzy s mniej obdarowani i ubosi od nas. W ten sposb stajemy si narzdziami miosierdzia i sprowadzamy na ziemi bogosawiestwo Boe. W Pimie witym nie ma cnoty, ktra byaby bardziej nagradzana ni cnota miosierdzia. Chocia Bg nagradza wszystkie cnoty, to cnot miosierdzia podwjnie: dobrami doczesny-mi i dobrami wiecznymi, przyrodzonymi i nadprzyrodzonymi. Oprcz dbr doczesnych i duchowych w tym yciu cnota miosierdzia uprasza nam aski i wiato, oczyszcza nas z grzechw, kierujc nas do korzystania z sakramentu pokuty. Jamuna uwalnia od mierci i oczyszcza z wszelkiego grzechu. Ci, ktrzy daj jamun, nasyc si yciem (Tb 12, 9). Cnota miosierdzia wybawia dusz od mierci, sprowadzajc niemierteln nagrod. Pjdcie, bogosawieni Ojca mojego, wecie w posiadanie krlestwo, przygotowane dla was od zaoenia wiata! Bo byem godny, a dalicie Mi je; byem spragniony, a dalicie Mi pi; byem przybyszem, a przyjlicie Mnie; byem nagi, a przyodzialicie Mnie; byem chory, a odwiedzilicie Mnie; byem w wizieniu, a przyszlicie do Mnie [...]. Wszystko, co uczynilicie jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mniecie uczynili (Mt 25, 34-40). Korzyci dla nas jest to, e moemy zastpowa Boga na ziemi w wiadczeniu Jego miosierdzia i wyprowadzaniu naszych blinich z ndzy oraz w usuwaniu ich brakw fizycznych czy te moralnych, z jakimi borykaj si na co dzie. Inn korzyci z tej cnoty jest, i Bg pozwala nam naladowa siebie w swoim miosierdziu. Bdcie miosierni, jak miosierny jest Ojciec wasz niebieski (k 6, 36). W tak atwy sposb Bg umoliwia nam odpokutowanie naszych grzechw i wysuenie sobie nagrody wiecznej. Dziki temu ju w yciu doczesnym moemy dowiadcza rzeczywistoci nowego nieba i nowej ziemi.

11. Jaka jest hierarchia wiadczenia miosierdzia?

Miosierdzie nie jest procesem jednostronnym, nie jest te gestem czy ask, ktra ponia czowieka. Jest ono dawaniem i przyjmowaniem, swoistego rodzaju wymian. Miosierdzie jest nakazane przez samego Boga i stanowi obowizek czowieka. Od czynienia miosierdzia nikt nie moe si przed Bogiem wymwi. wity Jakub stwierdza bardzo wy-ranie, e tego, kto nie czyni miosierdzia, spotka sd bez miosierdzia. Penienie czynw miosierdzia jest warunkiem dostpienia miosierdzia. Tylko ludzie miosierni doznaj miosierdzia (por. Mt 5, 7). Ten, kto czyni miosierdzie wobec najbardziej potrzebujcych, ktrych Ewangelia nazywa - najmniejszymi (por. Mt 25, 40), spaca dug mioci wobec Boga.

13

Trzeba jednak pamita, i kady jest odpowiedzialny przede wszystkim za siebie. Nie chodzi tu o zasad, e mio siebie ma mie pierwszestwo przed mioci bliniego, ale o to, e czowiek moe w sposb odpowiedzialny decydowa tylko za siebie samego. W zalenoci od przedmiotu, decyzja moe by mniej lub bardziej potrzebna i konieczna. Nikomu nie wolno popeni grzechu, by pomc bliniemu, by mu okaza miosierdzie! Byoby czym absurdalnym okaza komu miosierdzie, a narazi swoje zbawienie. Jest jednak dozwolone wystawi si na niebezpieczestwo grzechu w imi mioci bliniego, jeli byaby to jedyna droga, by mu pomc. Im wiksze jest niebezpieczestwo grzechu, tym doniolejsza musi by potrzeba. Czowiek musi mie jednak moraln pewno, e nie ulegnie grzechowi. Porzdek mioci ani nie zabrania, ani nie wymaga rezygnacji z wasnych dbr materialnych, a nawet z wasnego ycia, dla dobra bliniego. W czowieku istnieje wszake naturalna skonno do troski o zachowanie przede wszystkim wasnego ycia. Nie mona z gry zakada, e jest to wyraz grzesznego egoizmu - wszystko, co zaczo istnie, chce y. Nie jest wic grzechem da pierwszestwo sobie przed blinim, gdy obaj jestemy w tej samej potrzebie. Powinnimy wprawdzie wesprze bliniego znajdu-jcego si w powanej potrzebie duchowej i materialnej, nawet za cen znacznych ofiar, ale nie za cen ofiar najwyszych. Obowizek okazywania miosierdzia jest tym wikszy, im wiksza jest potrzeba duchowa i materialna. Chrzecijanin w okazywaniu miosierdzia powinien da pierwszestwo tym, ktrzy s mu blisi. Sytuacja ta zachodzi tylko wwczas, gdy potrzebujcy s w tym samym stanie potrzeby.

Byoby dziaaniem przeciwnym mioci, gdyby pomagao si bliniemu znajdujcemu si w niewielkiej potrzebie, przy pominiciu znajomego znajdujcego si w powanych kopotach i wymagajcego pomocy. Zakadajc, e mamy do czynienia z tym samym stanem potrzeby - do obowizku czynienia miosierdzia docza si odpowiedzialno za tych, ktrzy s nam bliscy. Trzeba pamita, e aska nie niszczy natury, lecz buduje na naturze. Mio Boa zatem nie wyklucza innych, bardziej naturalnych motyww - pomagam ssiadowi, a nie komu obcemu, jeli obaj s w tej samej potrzebie. Kiedy okazujemy miosierdzie, musimy rwnie wzi pod uwag osoby oraz dobra, jakie wchodz w gr, a take stopie potrzeby pomocy. Moemy wyrni potrzeb skrajn, powan i zwyczajn. Skrajna zachodzi wtedy, gdy czowiek znajduje si w niebezpieczestwie mierci fizycznej lub duchowej. Potrzeba powana moe wystpowa wtedy, gdy kto bez pomocy drugiego nie moe unikn powanej szkody fizycznej lub du-chowej. Potrzeba zwyczajna zachodzi, gdy kto znajduje si pord przeciwnoci, ale jeeli zechce, sam bdzie mg da sobie rad.

12. Jaka jest rnica midzy miosierdziem Boga wobec czowieka a miosierdziem midzyludzkim?

Bg, ktry jest Dawc i rdem miosierdzia (por. 2 Kor 1,3), postanowi kadego czowieka obdarzy za darmo nowym yciem i uczyni swoim dzieckiem (por. 1 P 1,14). Ta wielka nobilitacja ludzi wiadczy o wielkoci miosierdzia Boga wobec czowieka, ktry poprzez grzech oddala si od Niego. Jednak Bg, jako miosierny Ojciec, potrafi wycign dobro z najwikszej ludzkiej nieprawoci. Nieskoczona troska Boga o czowieka sprawia, e grzech, ktry niesie ze sob cierpienie i mier, staje si dla Niego okazj, aby obdarzy czowieka yciem i szczciem. Nasz grzech moe sta si dla nas miejscem aski, jeeli odwracajc si od niego, potrafimy jednoczenie zrozumie nieskoczone miosierdzie Boga oraz potrzeb zaufania Mu w naszej saboci. Miosierdzie wobec bliniego oznacza czynienie dobra drugiemu, yczliwo, zatroskanie o niego. Bycie miosiernym wobec innych wzywa nas do poszukiwania najwyszego dobra,

14

jakim jest Bg, oraz do stara, abymy je osignli. Jednake, z powodu upadku pierwszych rodzicw i konsekwencji grzechu pierworodnego, by mc tego dokona, potrzebujemy szczeglnego daru Boej mioci i miosierdzia, z ktrego wypywa pragnienie obdarowywania. To dawanie pynce z mioci i miosierdzia wzbudza rado i wdziczno obdarowanego, ujawnia si rwnie poprzez zesp niezalenych od siebie postaw, takich jak: troska, odpowiedzialno, poszanowanie wasnej godnoci, szacunek wobec drugiego i pragnienie poznania go. Istotnym elementem miosierdzia wobec bliniego jest odpowiedzialno, jako cakowicie dobrowolny akt i ch zaspokojenia potrzeb drugiej osoby.

Miosierdzie czowieka wobec czowieka ma zatem swoj genez w miosierdziu Boga, std wzajemne patrzenie ludzi na siebie powinno by zakorzenione w tym samym rdle. Czo-wiek korzystajc z Miosierdzia Boego, moe w takiej mierze obdarzy nim drugiego, w jakiej sam otwiera si na nie. A myl o Boym Miosierdziu powinna wywoa uczucie wdzicznoci i wzmocni mio czowieka wobec Boga. Miosierdzie masz okazywa zawsze i wszdzie blinim, nie moesz si od tego usun ani wymwi, ani uniewinni (Dz. 742). Miosierdzie Boe, obecne w wiecie, dotyka wszystkich ludzi, na kadego z nas czeka, nigdy nie ustaje, nie pamita zego, wybacza zniewagi, podnosi upadajcych na duchu, daje nadziej pogronym w lku, pomaga czyni dobro. Podstawowy motyw czynienia miosierdzia wobec bliniego stanowi wdziczna mio do Chrystusa za doznane od Niego miosierdzie. Chocia nawet pojedyncze akty tak pojmowanego miosierdzia s cenne same w sobie, to jednak w yciu chrzecijaskim powinno si dy do stopniowego wypracowania trwaej postawy gotowoci pieszenia z pomoc i suenia kademu czowiekowi bdcemu w potrzebie. Mamy stawa si blinim, czyli kim bliskim dla kadego czowieka. Miosierdzie midzyludzkie nie jest aktem jednostronnym, jako dobro, ktre dziaa tylko na korzy strony obdarowanej. Jeeli czyn miosierdzia nie przynosi jakiej korzyci, zwykle o wiele wikszej jego sprawcy, wwczas nie jest to jeszcze akt penego miosierdzia, ktre ze swej natury powinno by wiadczone i dowiadczane, jednoczenie i obustronnie. W swej najgbszej istocie miosierdzie jest darem wzajemnym: ubogaca zarwno przyjmujcego, jak i dajcego. Na tym polega jego szczeglna warto w oczach Boga i ukryte w nim Boe bogosawiestwo. Miosierdzie ludzkie zawsze jest swoistym echem i odpowiedzi na dowiadczenie Boego Miosierdzia. Jeeli ma by autentyczne, nie moe by czym wyjtkowym czy okazjonalnym. Wczone w zbawczy proces dziaania miosiernej mioci Boej, oznacza normalny styl chrzecijaskiego ycia, stae u-sposobienie i instynktown gotowo czynienia miosierdzia drugim, ilekro zachodzi tego potrzeba. Posiada jedyn w swoim rodzaju waciwo upodobniania stworzenia do Stwrcy. Wanie uzdalnianie czowieka do czynienia dobra, do uczestniczenia w Boym dziele jest jednym ze sposobw dziaania miosierdzia. To przez czowieka, ktry staje si narzdziem w rku Boga, dokonuje si czsto ratowanie, chronienie dobra, a przez to uobecnia si Boe Miosierdzie. Dziki miosiernej mioci niezmierzone i niewyczerpane Miosierdzie Boe dziaa take jako miosierdzie midzyludzkie.

13. Jakie jest znaczenie uczynkw miosierdzia wzgldem ciaa?

eby odpowiedzie na powysze pytanie, trzeba najpierw zastanowi si nad tym, czym s uczynki miosierdzia. Katechizm Kocioa Katolickiego definiuje je jako czyny mioci, przez ktre przychodzimy blinim z pomoc w ich cielesnych i duchowych potrzebach. Jest to kontynuacja klasycznego rozumienia uczynkw miosierdzia co do duszy i co do ciaa (por. KKK 2447). Czowiek posiada rne potrzeby, jak i rne braki, ktre powinnimy w miar naszych moliwoci usuwa wanie poprzez uczynki miosierdzia.

15

Obowizek penienia tych aktw wypywa bezporednio z Pisma witego, ktre wrcz nakazuje, aby w pierwszej kolejnoci zapewni czowiekowi potrzebujcemu to, co niezbdne do ycia. Tradycja chrzecijaska, nawizujc do dwudziestego pitego rozdziau Ewangelii wg w. Mateusza i do drugiego rozdziau Ksigi Tobiasza, precyzuje, e uczynki miosierdzia wzgldem ciaa polegaj na tym, by: godnych nakarmi, spragnionych napoi, nagich przyodzia, podrnych w dom przyj, winiw pociesza, chorych odwiedza, umarych pogrzeba. Znaczenie tych aktw, w dobie panowania w wiecie nienawici, niepokoju, obojtnoci i konsumpcjonizmu, jest wyjtkowe. Uczynki te musz wypywa z mioci, w innym wypadku nie maj one najmniejszego sensu, a woanie czowieka do bliniego pozostanie w dalszym cigu bez odpowiedzi. Chrzecijanin nie moe przechodzi obojtnie wobec czowieka potrzebujcego pomocy. Pismo wite uczy, bymy pomagali na tyle, na ile sta kadego z nas. Nie odwracaj twarzy od adnego biedaka, a nie odwrci si od Ciebie oblicze Boga. Jak ci tylko starczy, wedug twojej zasobnoci dawaj z niej jamun! Bdziesz mia mao - daj mniej, ale nie wzbraniaj si dawa jamuny nawet z niewielkiej wasnoci (Tb 4, 7b-8). Speniajc uczynki miosierdzia wzgldem ciaa, naley zwrci szczegln uwag na motyw, z jakim te dziea penimy. Jest nim mio ku Bogu, ktry w postaci czowieka ubogiego prosi o pomoc, a take naladowanie miosierdzia samego Jezusa Chrystusa. Ksztatowaniu takiej postawy winna pomaga wiadomo tego, e kada osoba ludzka jest w oczach Boga cenna, a Jezus odda za ni swoje ycie. To Chrystus nauczy nas, e czowiek nie tylko dowiadcza miosierdzia Boga samego, ale take jest powoany do tego, by sam czyni miosierdzie drugim: Bogosawieni miosierni, albowiem oni miosierdzia dostpi " (por. DM 14). Kady zatem uczynek miosierdzia wzgldem ciaa jest odpowiedzi czowieka na miosierdzie okazane mu przez Boga. Potrzeba przekonywajcego wiadectwa konkretnego dziaania, na ktre dzisiejszy wiat jest szczeglnie uwraliwiony. Czyn miosierdzia to akt mioci wspczujcej, wybaczajcej, pieszcej z pomoc, majcy swj wzr i rdo w osobie Jezusa Miosiernego. Moc do podejmowania tego rodzaju krokw trzeba czerpa z sakramentw witych. Szeroki jest wachlarz ludzkich potrzeb, brakw i cierpie. Dlatego te wielkie jest zapotrzebowanie na uczynki miosierdzia, zarwno co do duszy, jak i co do ciaa. Autentyczna postawa miosierdzia, wyraajca si nie tylko w spieszeniu z pomoc, ale i w wyrozumiaoci i gotowoci do wybaczenia, powinna cechowa wszelkie nasze relacje midzyludzkie. Na pierwszym jednak miejscu trzeba stawia zawsze trosk o miosierdzie wobec tych, z ktrymi spotykamy si na co dzie. W wietle wiary atwo dostrzeemy, e yjc wrd blinich, mamy sta moliwo speniania czynw miosierdzia. Nie prze-szkadza w tym ani brak pienidzy, ani warunki zdrowotne, ani inna niedogodno. Moe to by choby yczliwe odniesienie si do drugiego czowieka lub westchnienie w modlitwie w jego intencji. Takiej mioci moemy si nauczy jedynie wtedy, gdy staramy si codziennie wnika w tajemnic mioci Boga i weryfikowa nasze postawy i gesty.

Majc na uwadze dzisiejsz, pen napi sytuacj wiata, trzeba mocno podkreli, e staa praktyka czynnej mioci bliniego otwiera zarazem perspektyw przemiany stosunkw midzyludzkich. Dla czowieka wierzcego jest spraw oczywist, e wszelkie czyny miosierdzia powinny wypywa z wdzicznej mioci wobec Chrystusa. Ma to zasadnicze znaczenie dla sposobu wiadczenia pomocy, nacechowanej szacunkiem, yczliwoci, a nawet serdecznoci i wyrozumiaoci. Bardzo wana w tym wzgldzie jest rwnie wiadomo, e wywiadczajc przysug bliniemu, sami jestemy obdarowywani. Jak ju wspomniano, mio miosierna we wzajemnych stosunkach ludzi nigdy nie pozostaje aktem czy te procesem jednostronnym. Nawet w przypadkach, w ktrych wszystko zdawaoby si wskazywa, e jedna strona tylko obdarowuje, daje - a druga tylko otrzymuje, bierze (jak np.

16

w przypadku lekarza, ktry leczy, nauczyciela, ktry uczy, rodzicw, ktrzy utrzymuj i wy-chowuj swoje dzieci) - w istocie rzeczy zawsze rwnie i ta pierwsza strona jest obdarowywana. Tutaj Chrystus Ukrzyowany jest dla nas najwyszym wzorem, natchnieniem, wezwaniem (DM 14).

14. Jakie jest znaczenie uczynkw miosierdzia wzgldem duszy?

Mio bliniego powinna si wyraa nie tylko w uczynkach miosierdzia wzgldem ciaa, ale take w uczynkach miosierdzia wzgldem duszy. Naley zatem: grzeszcych upomina, nieumiejtnych poucza, wtpicym dobrze radzi, strapionych pociesza, krzywdy cierpliwie znosi, urazy chtnie darowa oraz modli si za ywych i umarych. Podstawowym bdem, jaki popenia wspczesny wiat, jest pseudotolerancja, obejmujca nie tylko osob grzesznika, ale take jego grzechy. Oczywicie zawsze naley mie szacunek dla czowieka, nawet najwikszego grzesznika, jako osoby ludzkiej stworzonej na obraz i podobiestwo Boe, ale nie mona w aden sposb akceptowa jego zego postpowania i popenianych grzechw. Ludzie zagubieni, wtpicy i poszukujcy, przeywajcy ogromne cierpienia potrzebuj wskazwek i pomocy. Dlatego te Bg potrzebuje nas, by nie im sens ycia, wiar w dobro i miosierdzie. Mio bliniego powinna skania nas wanie do dawania radoci i pociechy tam, gdzie panuje smutek i przygnbienie. Jest to rodzaj jamuny, do jakiej jestemy zobowizani wobec naszych blinich. Aby jednak skutecznie pociesza, trzeba samemu mie serce czue i otwarte na ludzk bied. Nie zawsze sta nas na pomoc materialn, ale dobrym sowem moemy obdarowywa zawsze. Jest to gest, ktry niewiele kosztuje, a stanowi nieoceniony rodek wsparcia bliniego. Podtrzymujmy na duchu czowieka potrzebujcego, przede wszystkim budzc w nim ufno w Boe Miosierdzie. Wane jest rwnie wspczucie, wskazanie nadprzyrodzonej pociechy z jednoczesn zacht do modlitwy i korzystania z sakramentw witych. Jeli chodzi o cierpliwe znoszenie krzywd, to - mimo i nie zawsze przychodzi nam ono z atwoci-jest jednak moliwe, gdy pamitamy o Mce Chrystusa i Boym Miosierdziu, ktre tyle razy wybaczao nam ju nasze grzechy. Jeeli nauczymy si cierpliwie znosi krzywdy, bdziemy take chtnie darowa urazy. Niekiedy wystarczy raz odpaci dobrem za doznane zo - i panoszca si w ludzkim sercu przez dugi czas nienawi mija. Tego, czego nie dokonaa prowadzona nieraz latami wojna, agresja, zazdro, tego dokona jeden uczynek miosierny, polegajcy na przebaczeniu w imi Jezusa Chrystusa. Z reguy bowiem nienawi rodzi nienawi, grzech rodzi kolejny grzech. Dlatego dla chrzecijanina jedynym waciwym rozwizaniem jest okazywanie miosierdzia i przebaczenia.

Due znaczenie ma te modlitwa, niewyczajca nikogo, ani ywych, ani zmarych. Jest ona szczeglnie wana w dzisiejszych czasach, kiedy kadzie si nacisk przede wszystkim na skuteczne dziaanie. Modlitwa jest darem, jamun, na ktr sta kadego. Powinnimy j zatem ofiarowywa nie tylko tym, ktrych spotykamy wok siebie, ale rwnie zmarym. Dla nich modlitwa jest wielkim dobrodziejstwem, a dla nas dobrym uczynkiem. Miosierdzie wobec bliniego nie moe skoczy si tylko na pamici o jego cielesnych potrzebach. W takim samym stopniu miosierdzia potrzebuje rwnie ludzka dusza.

15. Jakie trzeba speni warunki, aby uczynki miosierdzia miay warto zasugujc?

Cnota miosierdzia jest czym bardzo podanym w yciu czowieka, ale nie zawsze jest ona zasugujca na ycie wieczne. Aby za uczynki miosierne otrzyma nagrod w niebie, trzeba

17

spenia pewne warunki. Przede wszystkim naley spenia uczynki w czystej intencji, ochoczo, ustawicznie i bez wzgldu na osoby, ktrym pomagamy. Intencja, czyli pewien zamys, stanowi gwny czynnik wszystkich naszych aktw. Pod wzgldem moralnym nasze czyny mog by dobre, obojtne lub ze. Dobra intencja nadaje czynom dobrym podwjn warto, czynom obojtnym nadaje pewn dobro, natomiast czynw zych nigdy nie uczyni dobrymi, cho czasem moe zmniejszy ich zo. Odwrotnie jest ze z intencj, ktra odejmuje zasug czynom dobrym albo przynajmniej j zmniejsza. Tym bardziej znieksztaca czyny obojtne lub ze. Jezus Chrystus bardzo mocno to akcentowa, mwic: Kiedy wic dajesz jamun, nie trb przed sob, jak obudnicy czyni w synagogach i na ulicach, aby ich ludzie chwalili. Zaprawd powiadam wam: ci otrzymali ju swoj nagrod. Kiedy za ty dajesz jamun, niech nie wie lewa twoja rka, co czyni prawa, aby twoja jamuna pozostaa w ukryciu. A Ojciec twj, ktry widzi w ukryciu, odda tobie (Mt 6, 2-4). Wszelki dobry czyn mona sprowadzi do jakiej cnoty, a kad cnot formuje mio, ktra jest krlow rozkazujc wszystkim innym cnotom. Mio zawsze kieruje ku Bogu wszystkie nasze uczynki i oywia wszystkie nasze cnoty, nadajc im waciwy ksztat. Dlatego przy spenianiu uczynkw miosiernych powinnimy si stara o to, by je spenia z mioci ku Bogu i bliniemu, a przede wszystkim z chci naladowania Miosierdzia Boego. Bez tego nasze uczynki miosierne wzgldem blinich nie bd si rniy od zwykej filantropii, praktykowanej niejednokrotnie z prnoci. Uczynki miosierne powinnimy rwnie spenia w sposb ochoczy, ustawicznie i bez wzgldu na osoby. Pismo wite wielokrotnie kadzie nacisk na rado przy wiadczeniu miosierdzia blinim. Jeeli ubogi widzi, e udzielona mu jamuna jest w jaki sposb wymuszona, e dajcy niemal auje swego miosiernego uczynku, to rani to jego serce, a tym bardziej nie podoba si Bogu, albowiem tylko radosnego dawc miuje Bg. Taki uczynek nie wypywa z mioci i dlatego nie ma wartoci zasugujcej na ycie wieczne.

16. Bogosawieni miosierni, albowiem oni miosierdzia dostpi. Co znaczy by miosiernym w dzisiejszym wiecie?

Powoanie do bycia miosiernym naley odczytywa w tym, i kady czowiek sam zosta najpierw obdarowany przez Boga miosierdziem. Miosierdzie to czyn Boga, litujcego si nad ludzk ndz, cierpieniem i grzechem, zniajcego si do czowieka, pomagajcego, leczcego, przebaczajcego. Przez takie wanie czyny Bg objawia swoj wierno i mio do ludzi. Ten dar zobowizuje nas do zajmowania takiej samej postawy w stosunku do innych potrzebujcych. Jeli jaki czowiek nie moe y bez doznawania miosierdzia, nie wolno mu odmwi mioci miosiernej. Odmowa taka godziaby bowiem w faktyczn solidarno ludzkiej egzystencji oraz we wzajemn wspzaleno w rozwoju wszystkich. By miosiernym to przede wszystkim wspczu, litowa si, pomaga, zmiowa si nad kim, da z siebie co wicej, powici wszystko Bogu obecnemu w czowieku ubogim, dzikujc za to, e mona byo ofiarowa co drugiemu. By miosiernym to zatem wyzby si bycia dla siebie i zwrci si ku innym. Wskazuje to na wzruszenie wobec nieszczcia spotykajcego drugiego czowieka, ale take na czyn pyncy z tego uczucia. Wyraa si on w okazanej dobroci, yczliwoci, wiernoci, mioci i zaley od rzeczywistej sytuacji, w jakiej znajduje si czowiek bdcy w potrzebie. Miosierdzie przejawia si take w gotowoci przebaczenia. wity Pawe w Licie do Kolosan napisa: Jako wic wybracy Boy - wici i umiowani - obleczcie si w serdeczne miosierdzie, dobro, pokor, cicho, cierpliwo, znoszc jedni drugich i wybaczajc sobie nawzajem, jeliby kto mia zarzut jeden przeciw drugiemu: jak Pan wam wybaczy, tak i wy (Kol 3, 12-13).

18

Bycie miosiernym polega rwnie na empatii, dotyczcej zarwno dobra, jak i bolesnych przey spotkanych osb. Istnieje potrzeba odczuwania tego, co one odczuwaj i zapakania nad nimi, aby i one mogy zapaka nad sob. Przykadem tego jest sam Jezus Chrystus, ktry take paka w czasie swego ziemskiego ycia: nad Jerozolim, nad mierci azarza. Ten pacz Jezusa jest aktem miosierdzia. Jego zy nas poruszaj, bol, oczyszczaj, aby z czasem przynie pocieszenie, rwnoznaczne z odzyskaniem wzroku przez niewidomego i suchu przez niesyszcego. zy Jezusa, podobnie jak Jego sowa, powoduj, e oddajemy serce z kamienia, a przyjmujemy serce z ciaa, zdolne do wspodczuwania dramatu drugiego czowieka. Wsp-odczuwanie zblia ludzi tak, i sabsi staj si mocni akceptacj, zrozumieniem i obecnoci tych, ktrzy udzielaj im wsparcia. Przede wszystkim nie s w swym blu sami - jest z nimi Jezus ze swoim miosierdziem. To wanie w poranionym, grzesznym, zagubionym w sobie i wiecie blinim, ktry potrzebuje naszej pomocy, najczciej spotykamy Boga. Miosierdzie odnosi si do kadej osoby, bez wzgldu na jej wiatopogld, przynaleno polityczn, dotychczasow histori ycia. Jezus chce, bymy mieli serce zarwno dla biednych materialnie, jak i moralnie, duchowo. Przemiana przez ten dar potrzebna jest

kademu, kto trwa w jakiejkolwiek niewoli. Oczekujemy miosierdzia i prosimy o nie, poniewa odkrywamy w sobie zdolno do zamykania wasnego serca przed tym, co jest w nas sabe i ndzne. Przyjcie mioci i przebaczenia jest zawsze trudniejsze ni ich dawanie. W mioci i przebaczeniu potrzeba wyrzeczenia i cakowitego zawierzenia. Nie moemy y przykazaniem mioci, jeli nie pozwolimy si kocha bez ogranicze i warunkw wstpnych. Wane jest, bymy tak jak w tej ewangelicznej przypowieci o marnotrawnym synu, sami odczuli potrzeb powrotu do Boga. Cho ciko pracujemy, to w gruncie rzeczy nigdy w peni nie zasmakowalimy radoci z tego, e jestemy w domu, blisko Boga Ojca. Zamiast wdzicznoci za Boe dary, pojawia si w nas odczucie niepokoju: zazdro z powodu tego, do czego doszli inni, tego, co maj, jak yczliwie s traktowani. Gdy dowiadczymy wielu udrk, otrzymamy wewntrzne wiato, dziki ktremu poznamy, jak wraliwy i miosierny jest Bg. Zasad dziaania ludzi miosierdzia jest wydobywanie wszelkiego dobra, ktre jest w blinim. Miosierdzie pozwala w drugim rozpozna bliniego. Kt okaza si blinim? - ten, ktry miosierdzie wywiadczy (por. k 10, 37). Chodzi wic o to, by udowodni, e jest si blinim drugiego czowieka. A blinim staje si tylko ten, kto pomaga w nieszczciu temu, kto tej pomocy potrzebuje. Serdeczno i czuo dla innego czowieka, zrozumienie jego potrzeb i staranie si o to, aby mu przyj ze skuteczn i bezinteresown pomoc, stanowi sprawdzian przynalenoci do Jezusa i zrozumienie Jego ducha, a wic niezawodny rodek osignicia zbawienia. Praktykowanie czynnego miosierdzia powinno zawiera w sobie szacunek dla czowieka i wyczulenie na jego godno oraz sytuacj wymagajc pomocy. Powinno odnosi si do kadej potrzeby bliniego, a przy tym by delikatne, poczone ze sprawiedliwoci, gdy samo miosierdzie, nawet najdoskonalsze, nie usunie niesprawiedliwych stosunkw spoeczno-gospodarczych. Jest to szczeglnie istotne w tych rodowiskach, gdzie nie ma miejsca dla Boga i Jego przykaza. Bg w postaci ludzkiej wraliwoci i zrozumienia odsania si jako blini po to, by pocign do siebie wtpicego czowieka. Kady powinien reagowa na cierpienie drugich, na ich krzywd i ubstwo. Tote majc przed oczami obecne potrzeby, konieczne jest, aby spoeczno ludzka wypracowaa takie struktury, by nie cierpia aden czowiek i by by uwolniony od wszelkiej niesprawiedliwoci. Kady, jako jednostka i jako czonek spoecznoci, powinien by otwarty oraz gotowy do bezwarunkowej i ofiarnej suby. W niektrych sytuacjach wystarczajce jest dziaanie indywidualne, m.in. ofiarowanie drugiemu swego czasu, wysuchanie, dobre sowo, pomoc. Bywaj jednak i takie sytuacje, w ktrych nieodzownym podmiotem wiadczcym

19

miosierdzie okazuje si wsplnota, podejmujca konkretne dziaania, zwaszcza wobec niektrych wspczesnych problemw spoecznych. Jak naley zatem rozumie okrelenie Chrystusa bogosawieni miosierni, zawarte w Kazaniu na Grze? Nie oznacza ono tylko dobroczynnoci lub dawania ofiar na rzecz potrzebujcych. Miosierdzie to postawa naladujca postpowanie Boga wobec ludzi grzesznych, to akt przebaczania. Taka postawa ludzi wobec grzesznikw bya obca w Starym Testamencie; zasugiwali oni na gniew i przeklestwo. Jezus, wbrew tym tendencjom, sowem i gestem uczy wspczucia i litoci wobec grzesznikw, ktrzy w oczach Boga s biednymi ludmi. Tylko w ten sposb mona ich pozyska dla Boga. Aby w peni y duchem suby, istotne jest wic przestrzeganie dwch zasad: wspaniaomylnego dawania oraz przebaczania. Miosierdzie Boe najbardziej bowiem objawia si w przebaczeniu. W Kazaniu na Grze Jezus Chrystus wzywa kadego czowieka bez wyjtku: odpuszczajcie, a bdzie wam odpuszczone. Dawajcie, a bdzie wam dane (por. k 6, 37-38). Miosierdzie przejawiajce si w akcie przebaczenia ma wic charakter obowizku wynikajcego z przymierza midzy Bogiem a czowiekiem. To zobowizanie do przebaczenia kady powinien podejmowa z radoci, poniewa tylko ono moe da mu moc do rozpoznawania w prawie moralnym wyzwalajcej prawdy i drogi ycia zgodnego z wol Bo.

17. Jaki jest zwizek miosierdzia z dziaalnoci charytatywn Kocioa?

Zaoony przez Chrystusa Koci, poprzez fakt istnienia oraz posug apostolsk, wyraajc si w tworzeniu wielu instytucji charytatywnych, skada wiadectwo miosierdzia. U rde takiej dziaalnoci znajduje si mio do Jezusa obecnego w drugim czowieku. Koci stanowi wsplnot w Chrystusie. wity Pawe naucza, e jedno ciaa wymaga, aby wszystkie czonki w rwnej mierze troszczyy si o siebie wzajemnie. Obowizkiem kadego chrzecijanina jest troska o tych wszystkich, ktrzy stanowi jedno Ciao w Chrystusie (por. 1 Kor 12, 12-31). Jest to powoanie do apostolatu. Doktrynalne fundamenty apostolstwa tworz trzy poziomy. Jednym z fundamentalnych poziomw apostolstwa jest ukazywanie Kocioa jako wsplnoty w Chrystusie, a zarazem wyznaczanie kierunkw i metody apostolstwa wewntrz eklezjalnego. Istot apostolstwa jest mio do drugiego czowieka, niezalenie od tego, czy mio ta bdzie odwzajemniona, czy nie. Dla apostolstwa istotny jest moment przekazywania mioci. Apostolstwo wieckich jest uczestnictwem w mioci Boga pochylajcego si w Kociele nad ndz stworzenia, jest ono odpowiedzi czowieka na wezwanie Miosierdzia Boego. Wedug w. Pawa, autentyczne chrzecijaskie miosierdzie czy si z mioci (por. 1 Kor 13,3). Mio szuka waciwych metod, nakazujcych troszczy si o dobro bliniego, o zaspokojenie najwaniejszych jego potrzeb. Mio i miosierdzie nale wic do samej istoty apostolstwa. Miosierdzie objawia si w caej Bosko-ludzkiej peni w osobie Jezusa Chrystusa. On okazuje wspczucie, a przez mio i dobro zaradza brakom i niedostatkom czowieka. Najbardziej przekonywajc form apostolstwa zawsze bya i jest dobroczynno chrzecijaska. Sobr Watykaski II przypomina, e jest ona obowizkiem i niezbywalnym prawem Kocioa. Niesienie pomocy potrzebujcym poprzez dziaalno dobroczynn przybiera dzisiaj formy publiczne, zorganizowane, bdce wiadectwem wiary dziaajcej przez mio. Dziaalno dobroczynna wczona w ycie chrzecijanina, a take w duszpasterstwo, stanowi zesp czynnoci, akcji i dziaa, ktre poprzez gotowo niesienia skutecznej pomocy su przezwycianiu cierpie i niedostatkw ludzkich. Miar wszystkich dobroczynnych wysikw Kocioa nie jest filantropia, ale dzieo Jezusa

20

Chrystusa. To z Jego bezwarunkowej i bezinteresownej mioci wypywa pragnienie i ch wiadczenia pomocy, a co za tym idzie - nadprzyrodzone uzdolnienie do niesienia wsparcia, do dobroczynnoci (por. 2 Kor 5, 14). Kada dziaalno dobroczynna powinna opiera si na znajomoci aktualnych potrzeb czowieka znajdujcego si obok. W obdarowywaniu drugiego nie chodzi bowiem o to, by dawa w sposb nieprzemylany, ale by odpowiada na konkretn potrzeb czowieka, ze szczeglnym zachowaniem waciwej hierarchii tych potrzeb, aby nie marnowa niepotrzebnie rodkw wsparcia tam, gdzie s one niepotrzebne. Troska o ubogich zajmuje bardzo istotne miejsce w chrzecijaskim dziaaniu. W Dekrecie o apostolstwie wieckich Apostolicam actuositatem czytamy: Gdziekolwiek znajduj si ludzie, ktrym brak jada i napoju, ubrania, mieszkania [...] do prowadzenia ycia godnego czowieka [...], tam mio chrzecijaska winna ich szuka i znajdowa (AA 8). Czowiek, ktremu brak rzeczy koniecznych do ycia, zaamuje si na duchu, porzuca swoje szlachetne denia, a cay swj wysiek wykorzystuje w tym celu, by zdoby to, co najpotrzebniejsze, j Autentyczny gest miosierdzia jest dyskretny. Nie uwacza godnoci czowieka, poniewa jest odpowiedzi najbardziej godn wobec niego. Okazywanie miosierdzia w ten sposb jest dawaniem tego, na co zasuguje i co naley do niego jako osoby. Naladujc miosierdzie Chrystusa, naley akceptowa czowieka caociowo w jego ziemskiej rzeczywistoci, a nie w oderwaniu od niej. Jeli stracioby si z oczu wymiar personalny istoty ludzkiej, mogoby doj do uprzedmiotowienia miosierdzia, ktre staoby si aktem poniajcym czowieka. Wraliwo na wszelki niedostatek i ofiarne wspdziaanie w niesieniu nadziei tym, ktrym jej brak, znajduje swe spenienie w dziaalnoci charytatywnej, bdcej chrzecijaskim wyrazem miosierdzia. Powinna ona dzisiaj ogarnia swym zasigiem wszystkich ludzi bez wyjtku. Koci, jako inicjator tej dziaalnoci, powouje instytucje, ktrym poleca opiek nad biednymi. Posuga ta polega na dostarczeniu bliniemu takich wartoci, jakich on rzeczywicie potrzebuje, nie za na narzucaniu mu wartoci, ktrych nie chce. Oglnym bowiem prawem chrzecijaskiej akcji charytatywnej jest to, i wzmaga si ona w chwili nasilania si potrzeb. Obserwujc dziaalno charytatywn Kocioa we wspczesnym wiecie, mona zauway jej potrjn tendencj. Nie zaniedbujc dotychczasowych form pomocy i opieki, dy ona do tego, by budzi na nowo ducha wzajemnej posugi i pomocy w celu coraz to wikszego wzajemnego zblienia midzy ludmi i pogbienia ducha wsplnoty w Chrystusie. Zmierza rwnie nie tylko do tego, by pieszy z pomoc w chwili wyaniajcych si potrzeb, ale take, by usuwa ich przyczyny, co wymaga bliskiej wsppracy z rnymi instytucjami spoecznymi i ze wszystkimi ludmi, ktrym ley na sercu dobro czowieka. W kocu, przy wszelkich akcjach charytatywnych nie zapomina si o tym, e zagadnienia dotyczce miosierdzia nie mog by rozwizywane jedynie w granicach jednego kraju i e chrzecijanie, co wicej - wszyscy ludzie w krajach bogatszych, powinni nie pomoc krajom biedniejszym.

Znakiem naszych czasw jest poszukiwanie podstaw miosiernych aktw wobec ludzi bezradnych i bezsilnych. Samo wspczucie tu jednak nie wystarczy. Dziaania charytatywne nie s jednorazowym czynem, ale wyrazem staej troski czowieka o bdcych w potrzebie blinich. Taka aktywno stanowi wany cel ycia, nadajcy sens ludzkiej egzystencji. Std te wspczesny czowiek szuka oparcia dla dziaania charytatywnego w religijnej wizi z Bogiem. wiadectwo miosierdzia jest dla wielu ludzi znakiem powrotu do Boga, drog odnowy ycia duchowego przez ycie dla blinich. Mio do ludzi potrzebujcych, bdca rwnoczenie mioci do Boga (nigdy nie powinno si rozdziela tych dwch przykaza mioci, gdy stanowi one nierozdzieln cao), nie moe zna adnych ogranicze. Mio ta zawsze pragnie prawdziwego dobra dla kadego czowieka bez wyjtku, niezalenie od koloru skry, rasy czy jzyka. Pomaga ona odrni

21

dobro pozorne od autentycznego, zrozumie potrzeby innych. Na og bowiem atwiej jest czowiekowi zdoby si na to, co jemu aktualnie odpowiada, ni na to, czego oczekuje blini. atwiej jest mwi o mioci, ni realizowa j w yciu codziennym. Chrzecijanin jest jednak wezwany do przekraczania samego siebie i naladowania dziaania Boga wzgldem osoby ludzkiej.

Prawdziwego chrzecijanina rozpoznaje si po czynach mioci i miosierdzia.

18. Na czym polega okazywanie miosierdzia wzgldem siebie samego?

Przykazanie mioci bliniego wyranie podkrela, e mamy miowa bliniego jak siebie samego (por. k 10, 27). Wynika z tego, e obowizuje nas take rozumna mio wobec siebie. Skoro za mio wiadczona blinim ma ksztat miosierdzia, to tak sam posta musi mie mio w stosunku do siebie. Obowizuje nas wic miosierdzie wobec siebie. Nie chodzi tu o pobaanie sobie i zwalnianie si z umartwienia zewntrznego i wewntrznego, pomagajcego w uzyskaniu czystoci serca. Nie naley rwnie w pytki sposb pojmowa uczynkw miosierdzia w odniesieniu do siebie. Chodzi przede wszystkim o sprawiedliwe wzicie pod uwag sprawy udoskonalenia naszej mioci, aby i w stosunku do nas owocne byo Odkupienie, abymy uratowali i zbawili sw dusz, pozwolili Bogu na zrealizowanie w nas planw, przez ktre byaby uwielbiona Trjca wita. Chcc prawidowo praktykowa miosierdzie wobec siebie samego, trzeba ustali osobisty cel ycia. wiadczy to o penej mioci trosce o siebie, o swj los oraz stanowi nawizanie do trapicych nas pyta, dotyczcych cierpienia wywoanego poczuciem niedoskonaoci, kryzysami przyjani, poczuciem nieobecnoci Boga, brakiem mioci, mimo e Bg obejmuje w sposb nadprzyrodzony ca osob ludzk. Kady czowiek potrzebuje i oczekuje miosierdzia, zwaszcza wtedy, gdy obcia go grzech. To miosierdzie polega na rozumnym, a wic sprawiedliwym i wyrozumiaym dziaaniu, zmierzajcym do wyzbycia si grzesznych przywiza, naogw. Umie nie zaama si, zaufa mioci i Bogu, wyj z grzechu na drog czynw godnych czowieka, znaczy okaza sobie miosierdzie. Miosierdzie to nie zamyka oczu na prawd, lecz wanie ze wzgldu na prawd pomaga naszej cierpicej mioci prostowa nasze yciowe, krte drogi. Miosierdzie wobec siebie samego to szersze spojrzenie na obecne w codziennoci fakty, stwierdzenie ich i ocenienie na korzy czowieka. To dziki okazywanemu sobie miosierdziu moliwa jest w naszym yciu pokora, warunkujca al, a poprzez niego powrt na drog autentycznej mioci. Dziki takiej ocenie czowiek moe powsta z upadku i pj dalej we waciwym kierunku, na nowo podejmujc trud stawania wobec przeciwnoci i niebezpieczestw ycia. Takie denie ku mioci wymaga jednak uwolnienia si od wszystkiego, co nas wstrzymuje w drodze.

Bycie miosiernym wobec samego siebie to uzalenianie wasnego postpowania od innych w wietle nauki Chrystusowej. Gdy sobie i blinim przebaczamy, okazujemy w praktyce miosierdzie. O tej rzeczywistoci mylimy rwnie wtedy, gdy chcemy pogodzi si z tym, e popenilimy bd, i gdy mamy wielkie poczucie winy. Musimy jednak pamita o tym, e w ludzk postaw miosierdzia zawsze wpisane jest miosierdzie Boga. On chce w nas i przez nas ulitowa si nad czowiekiem, ktry zszed na z drog. Miosierdzie wobec samego siebie polega na penym mioci i zaangaowania troszczeniu si o nadprzyrodzone ycie duchowe, uzupeniajce braki naszej natury przez wypenienie tsknot za nieutracaln Osob, ktra przyjmie nasz mio i obdarzy swoj. Ta troska jest konkretnym objawieniem si mioci wobec siebie. Podjcie stara o zaspokojenie swych potrzeb duchowych jest jedn z najtrudniejszych prac, jakich czowiek moe w sobie dokona i jakich Bg dokonuje w nas, gdy zechcemy cierpliwie, z wielk ufnoci i mioci, podda sw mio doskonalcemu i oczyszczajcemu dziaaniu Jego mioci.

22

19. Co oznaczaj sowa Jezusa: Chc raczej miosierdzia ni ofiary?

Przytoczone sowa wystpuj w Ewangelii w. Mateusza w dwch miejscach (por. Mt 9, 13; 12,7). Jest to dosowny cytat z Ksigi proroka Ozeasza (por. Oz 6, 6). Greckiemu wyrazowi eleos, uytemu w tekcie Mateuszowym, odpowiada hebrajskie hesed z Ksigi Ozeasza. Sens tego logionu moe by nastpujcy: miosierdzia chc bardziej ni ofiary. Po raz pierwszy z cytatem z Ozeasza mamy do czynienia w kontekcie powoania Mateusza (Mt 9,9-13). Drugi raz fragment ten pojawia si w polemice Jezusa z faryzeuszami na temat wanoci i wartoci szabatu (Mt 12, 1-14).

Bg da od czowieka nie darw ofiarnych, cho ich nie wyklucza, lecz ludzkiej mioci i dobroci. Prawdziwa cze wzgldem Boga Trjjedynego powinna wypywa z wspczujcego i miosiernego serca. Taka postawa wicej znaczy ni wszystkie caopalenia i ofiary (Mk 12, 33). Jakakolwiek ofiara skadana Bogu bez mioci i miosierdzia, z sercem nieskorym do suchania Jego sw i zawrcenia z bdnej drogi, nie ma w oczach Boych adnej wartoci. Trzeba mie nieustannie na uwadze to, e dla Boga waniejsze jest miosierdzie wobec biednych, godnych, grzesznych ni literalne zachowywanie praw rytualnych. Bogu dopiero wtedy bdzie mia taka ofiara, takie wyrzeczenie czowieka, gdy bdzie ona wypywaa z serca penego miosierdzia. Dla Chrystusa nie istnieje dylemat: albo miosierdzie, albo kult. Miosierdzie naley czyni, a kultu i prawa nie zaniedbywa, pamitajc jednak przy tym, i miosierdzie jest o wiele waniejsze.

20. Jaki jest zwizek miosierdzia z cierpieniem?

W praktyce miosierdzie powizane jest z dobroci, przebaczeniem, mioci, sprawiedliwoci, ale take z cierpieniem. Mwic o cierpieniu, w pierwszej kolejnoci odnosimy je do drugiego. Dzieje si tak dlatego, poniewa kiedy sami dowiadczamy cierpienia, zazwyczaj nie mamy si i ochoty, by o tym rozmawia z innymi. Naley odrni cierpienie osobiste od zbiorowego, poniewa kady w cierpieniu reaguje na swj sposb, indywidualnie. W jednym czowieku rodzi ono postaw biernoci, ucieczki, w innym za postaw buntu czy walki. Zasadniczo cierpienie dzielimy na duchowe i fizyczne. Moemy wskaza kilka przyczyn cierpienia duchowego, z ktrych dwie s najwaniejsze. Pierwsz stanowi w czowieku poczucie niedoskonaoci. Rozumie si przez to wiadomo niedostatku ludzkiej natury, sabo intelektu, woli, zmienno i nietrwao uczu, wiadomo brakw. Poczucie to mogoby obezwadnia, niszczy, gdyby nie istniaa nieskoczona perspektywa porzdku nadprzyrodzonego, do ktrego Bg ju nieodwracalnie wczy czowieka poprzez Odkupienie. Moemy sami wkracza w ten porzdek, a kresem tej perspektywy jest nieskoczono Ojca, ktry dziki wszczepieniu nas w Chrystusa doskonali czowieka przez Ducha witego. Ten punkt widzenia stanowi wyjcie z tragedii niedoskonaoci, ale nie do koca uwalnia od cierpienia, poniewa nigdy porzdek nadprzyrodzony nie niszczy porzdku przyrodzonego. Dlatego te, nawet gdy bdziemy cieszy si obecnoci w sobie ycia Boego, to jednak nie przestaniemy odczuwa brakw swej natury. Tu rodzi si nadzieja, e Bg pomimo naszych ludzkich uomnoci, nigdy nie zrezygnuje z mioci do czowieka. Drug przyczyn jest zmieniajcy si wci kierunek naszej ludzkiej mioci. Trwa w nas nieustanna walka o ukierunkowanie mioci na to, co lepsze, co bardziej wartociowe, a w konsekwencji na samego Boga. Czowiek cierpi, dowiadczajc braku bliskich osb, ktrych obecno jest mu bardzo potrzebna. I moe dlatego najbardziej cierpi ci, ktrzy kochaj Boga szczerze, caym sercem, ca dusz i ze wszystkich si. Czowiek pragnie by wierny

23

mioci do Boga, lecz bardzo czsto napotyka na swej drodze niebezpieczestwa, zagroenia, co zmusza go do cigej czujnoci. Mio powoduje w nim wewntrzne rozdarcie. Z tej racji jest ona tosama z cierpieniem, ktre wie si z oczekiwaniem. Czowiek oczekuje, bo czuje si samotny, poszukuje, spodziewa si ukochanej osoby, jej obecnoci. W taki sposb przeywa sw mio. Czowiek dowiadcza te tsknoty za Bogiem i Jego obecnoci. Pomimo i dosiga Go aktem wiary i nawizuje z Nim kontakt przez modlitw, zdarza si, e cierpi. Pojawia si w nim gd Boga i Jego mioci. Czowiek kocha i nie doznaje tej mioci; posiada mio przez obecno Boga w duszy, a rwnoczenie nie ma w peni tej mioci; kocha i tskni, cieszy si mioci Bo i zarazem umiera" z pragnienia i godu Boga. Kocha te ludzi, ale ta mio bardzo czsto nie zostaje odwzajemniona. A nawet gdy doznaje tej mioci, to i tak cierpi, bo adna przyrodzona mio nie zastpi nigdy mioci nadprzyrodzonej. Takie cierpienie jest godem duchowym, sprawiajcym niekiedy wicej blu ni fizyczne dolegliwoci. Tym, co ratuje w czowieku pokj serca, co daje mu nadziej i umacnia w nim mio, jest poznanie i zrozumienie siebie samego, motyww i struktury dziaania mioci oraz zaufanie Bogu. Czowiek cierpi i szuka rozwiza, zanim jeszcze zrozumie to wszystko, jednak kiedy zaufa cakowicie Bogu i ukocha Go, tak jak Abraham, ktry uwierzy wbrew nadziei, wwczas czuje si szczliwy, gdy widzi sens ycia. Cierpienie wywoane codziennym godem rnych pragnie i marze zmusza do refleksji nad kwesti miosierdzia. Jezus Chrystus przyszed na ziemi, aby zapobiec najwikszemu nie-szczciu - odsuniciu si ludzi od mioci Boej. On sam poleci ludziom pociesza smutnych, karmi godnych, odziewa ubogich, zaradza temu wszystkiemu, co dotyka czowieka. Tak wyraajcej si mioci moe nas nauczy drugi czowiek szczerze miujcy. Zatem zrozumie, czym jest miosierdzie i by miosiernym, czyli czyni miosierdzie, moemy wanie wtedy, gdy upodobnimy si do bliniego, i to w cierpieniu. Nikt z nas nie jest zwolniony ze wiadczenia mioci, a co za tym idzie -z czynienia miosierdzia i bycia miosiernym w dowiadczeniu cierpienia. Miosierdzie jest konkretyzacj mioci, podjciem cierpienia danej chwili. Istnieje jednak podzia funkcji i zada spoecznych. Spenia si swoje zadania wwczas, gdy umie si i chce najpierw dostrzec cierpienie, oraz gdy stara si mu zaradza. Mona to czyni w przerny sposb, ale na pewno nie wolno przechodzi obok niego obojtnie. Rozpoznawanie aktualnego cierpienia jest odkrywaniem istotnych potrzeb konkretnego czowieka czy nawet pokolenia. Obok cierpie duchowych istniej oczywicie dolegliwoci fizyczne, bdce generalnie wynikiem braku zdrowia. Nie pozostaj one bez wpywu na psychik czowieka, co wicej, wdzieraj si na teren duszy i wtedy z rnych powodw cierpi caa osoba ludzka. Cierpienie jest nieodcznym dowiadczeniem czowieka, poniewa wyznacza je waciwa mu niedoskonao jego natury i dziaa. Tak, jak nie mona uciec od cierpienia, tak nie ma ucieczki od siebie, od swej niedoskonaej natury. Cierpienie fizyczne wie si z blem ciaa. O ile do pewnego stopnia mona uywa zamiennie wyrazw bl" i cierpienie " - to cierpienie fizyczne zachodzi wtedy, gdy w jakikolwiek sposb boli ciao (SD 5). Cierpienie cielesne bywa rnie odbierane przez ludzi. Dla wielu jest ono krzyem, od ktrego nie mona si oderwa. Zawsze jednak przyczynia si ono do uwicenia czowieka, jeeli ten jest go w stanie dwiga z Chrystusem, ktry staje si otuch i nadziej. wiadomo Jego mki umacnia cierpicego, ktry ufa, e Bg nie tyle odsunie od niego cierpienia, ile da mu si wytrwania w nich. Czowiek sam w sobie nie jest bowiem w stanie zrozumie cierpienia. Wobec cierpienia ludzkie sowa s czsto bezradne. Cierpienie fizyczne moe jednak rwnie przynosi rado, polegajc na tym, e czowiek oddaje swoje ble Bogu i jest za nie wdziczny. Rado i cierpienie id wwczas ze sob w parze, s ze sob zespolone i nierozczne.

24

Cierpienie z pewnoci naley do tajemnicy czowieka, tak jak on otoczone jest tajemnic, i to szczeglnie nieprzeniknion. Ludzkie cierpienie - w swej prawdzie i zoonoci - jest wic okazj do odnowienia czowieka. Moe si nawet okaza, e najgbszym sensem ludzkiego dowiadczenia jest wanie ta tajemnica (por. SD 31). Jeli za sam czowiek jest tajemnic, nieuniknione dowiadczenie cierpienia i blu skania go do podjcia wyzwania, jakim jest jego wasne istnienie, i do zmierzania w kierunku owej bezpiecznej wiadomoci samego siebie.

Przykazanie mioci Boga i bliniego kieruje nas w stron mioci, a tym samym - cierpienia. Wyrazem miosierdzia jest podjcie z mioci spraw drugiego czowieka, ktre aktualnie najbardziej go bol i ktrych rozwizanie jest jego istotn potrzeb. Jeeli przez mio rozumiemy dar z siebie, zoony Bogu czy drugiemu czowiekowi, to za miosierdzie trzeba przyj t mio ofiarowan komu ze wzgldu na jego cierpienie. Miosierdzie jest mioci, ktra dostrzega czyje cierpienie i nie przesza obok niego obojtnie, jak w przypowieci o miosiernym Samarytaninie. Miosierdzie w relacji do cierpienia jest podjciem z mioci najbardziej aktualnych, naglcych, trudnych spraw ludzkich. Z tego wniosek, e gdyby nie cierpienie czowieka, mio nie przybraaby ksztatu miosierdzia. Miosierdzie jest zatem cile zczone z cierpieniem. Zwizek ten mona dostrzec w osobie Chrystusa, ktry stajc si przez Wcielenie miosiernym kapanem, wzi udzia w cierpieniach wszystkich ludzi: W czym bowiem sam cierpia bdc dowiadczany, w tym moe przyj z pomoc tym, ktrzy s poddani prbom (Hbr 2, 18). Aby sta si miosiernym, musia si upodobni pod kadym wzgldem do braci (Hbr 2, 17). Miosierdzie wyraa si wic w wybaczaniu, w dobroci oraz w upodobnieniu si do braci wanie w cierpieniu. W zwizku z tym, miosierdzie jest z jednej strony wydobywaniem mioci z cierpienia - ku radoci, pokojowi i szczciu, a z drugiej strony jest doskonaleniem mioci przez cierpienie. W ten sposb okazywanie mio-sierdzia sprawia, i cierpienie czowieka staje si wartoci, a nawet sposobem doskonalenia osoby ludzkiej.

21. Czy eutanazja moe by form miosierdzia?

Termin eutanazja pochodzi od dwch greckich sw: eu (dobry) oraz tanatos (mier) i dosownie znaczy dobra mier. W staroytnoci eutanazja oznaczaa agodn mier, bez przykrych cierpie lub te mier dobr i zaszczytn. W przeszoci eutanazj rozumiano w sposb bardzo szeroki - jako dziaanie porednio prowadzce do mierci (tzw. eutanazja porednia) poprzez podawanie narkotykw i rodkw, co prawda zmniejszajcych bl, lecz ubocznie przyspieszajcych zgon. W takim szerokim ujciu miecio si rwnie pojcie tzw. eutanazji pasywnej, oznaczajcej zaprzestanie zabiegw podtrzymujcych ycie. Definicj oglnie przyjt przedstawi papie Jan Pawe II w encyklice Evangelium vitae, powoujc si na Deklaracj o eutanazji Kongregacji Nauki Wiary Iura et bona z dnia 5 maja 1980 roku: Przez eutanazj w cisym i waciwym sensie naley rozumie czyn lub zaniedbanie, ktre ze swej natury lub w intencji dziaajcego powoduje mier w celu usunicia cierpienia (EV 65). Za eutanazj nie mona zatem uzna podawania rodkw umierzajcych bl, porednio przyspieszajcych mier, lecz bez intencji przerwania ycia - uwzgldniajc charakter poredni skutkw, zaniechania pewnych zabiegw medycznych, niewspmiernych do rezultatw, a zbyt uciliwych dla samego chorego (tzw. uporczywa terapia), czy te przerwania podtrzymywania w sposb sztuczny ycia, ktre przestao by yciem osobowym. Z kolei Katechizm Kocioa Katolickiego podaje takie okrelenie eutanazji: Eutanazja bezporednia, niezalenie od motyww i rodkw, polega na pooeniu kresu ycia osb upoledzonych, chorych lub umierajcych... W ten sposb dziaanie lub zaniechanie

25

dziaania, ktre samo w sobie lub w zamierzeniu zadaje mier, by zlikwidowa bl, stanowi zabjstwo gboko sprzeczne z godnoci osoby ludzkiej i z poszanowaniem Boga ywego, jej Stwrcy (KKK 2277). Jak widzimy, nauczanie Kocioa na ten temat jest jednoznaczne. ycie ludzkie jest wite i nienaruszalne, bowiem pochodzi od samego Boga. Tylko On jest jego Panem i tylko On ma

prawo nim dysponowa. Eutanazji nie da si wic usprawiedliwi, obroni. Jest ona zabjstwem. Nikt i nic nie moe upowani czowieka do zabijania niewinnej istoty ludzkiej. Nikomu te nie wolno da zadania mierci sobie samemu lub innej osobie, ani przyzwala na to bezporednio lub porednio. Dopuszczanie eutanazji jest bezprawnym uzurpowaniem sobie wadzy nad yciem i mierci, istotnym naruszeniem prawa Boego i obraz godnoci osoby ludzkiej, zbrodni przeciw yciu. Godzc w ycie, do ktrego kady czowiek ma prawo, eutanazja nie moe by i nigdy nie bdzie aktem miosierdzia. Woanie dzisiejszego wiata o prawo do eutanazji stanowi skutek faszywego dobrodziejstwa medycyny, ktra przeduajc ycie czowieka i jego umieranie, niejednokrotnie doprowadza do poniania ludzkiej godnoci. U rde owego domagania si eutanazji ley wiele przyczyn. Wspczesne spoeczestwo boi si przemijania. W mediach lansuje si kult zdrowia i modoci. To sprawia, e choroba i staro staj si czym wstydliwym. Rozpad rodziny i tradycyjnych wizw, rozlunione relacje spoeczne powoduj, e sabych, starych i chorych coraz czciej pozostawia si samym sobie. Obserwuje si destrukcyjny wpyw hedonizmu i utylitaryzmu na obraz czowieka i jego ycie. ycie ludzkie uwaa si za warto tylko wtedy, gdy zwizane jest z sukcesami i stanowi rdo przyjemnoci. Jeli natomiast niesie ze sob cierpienie i bl, jawi si jako ciar, od ktrego trzeba si za wszelk cen uwolni. Gdy za nie ma innej moliwoci, jedynym rozwizaniem wydaje si odebranie czowiekowi ycia przez eutanazj. Naley te zauway, e w liberalnych spoeczestwach, stawiajcych wolno jednostki ponad wszystko, dochodzi stopniowo do banalizacji mierci. Pocztkowe dyskusje nad tym, e kady ma prawo do mierci i godnego umierania, przerodziy si w rozwaania o eutanazji niedobrowolnej, przeprowadzanej bez woli chorego. W Holandii eutanazja na yczenie osb miertelnie chorych zostaa rozszerzona na osoby cierpice fizycznie lub psychicznie. Tzw. prawo do mierci przerodzio si w wywoujcy dreszcz przymus umierania. W obliczu tak niepokojcych zjawisk chrzecijanie nie mog by obojtni. Nie mog te nie dostrzega godnych czowieka rozwiza. Ojciec wity Jan Pawe II wzywa w kontekcie problemu eutanazji do rozwijania w sobie wyobrani miosierdzia. Kady z nas jest wezwany do wiadczenia miosierdzia wobec drugiego, take nieuleczalnie chorego, cierpicego, w po-deszym wieku. Poprzez autentyczne, godziwe czyny miosierdzia nie tylko pomagamy drugiemu, ale speniamy si w swym czowieczestwie i uobecniamy Boga w Jego miosierdziu. Postawa ta jest szczeglnie potrzebna w sytuacji, kiedy czowiek ciko chory, ktry straci nadziej powrotu do zdrowia, wyranie lub domylnie prosi, aby mu zada mier. Moe wwczas zrodzi si pokusa - dyktowana litoci dla cierpicego czowieka, zwaszcza gdy jego zgon wydaje si cakiem pewny - aby mu t mier aktywnie przyspieszy. Trzeba jednak pamita, e prawdziwe miosierdzie nigdy nie przynosi wyzwolenia od cierpie przez zadanie mierci osobie cierpicej. Musimy te mie wiadomo, e czowiek, ktry prosi o eutanazj, to czowiek, ktry tak naprawd pragnie y. Jego proba moe wyraa nie tylko lk przed dalszym cierpieniem fizycznym czy przed rozpoczynajcym si procesem umierania, ale i bl ducha, poczucie braku wartoci, samotno, odrzucenie, utrat wizi z ludmi i Bogiem. Zgoda na eutanazj jest potwierdzeniem tego cierpienia i utwierdzeniem czowieka w tym, e jako chory i cierpicy jest bezwartociowy i niepotrzebny. Nie mona wic wszystkich prb o pomoc w samobjstwie traktowa jednakowo. Istotna jest znajomo powodw: jedni bd mieli pen jasno tego, o co prosz, dla innych rozmowa o

26

samobjstwie bdzie okazj do omwienia skomplikowanych spraw osobistych, rodzinnych i duchowych.

Deklaracja o eutanazji Kongregacji Nauki Wiary Iura et bona poucza: Bagania ciko chorych, ktrzy czsto wzywaj mierci, nie mog by rozumiane jako wyraz prawdziwej woli eutanazji; s one niemal zawsze penymi udrki probami o pomoc i uczucia. Wszyscy, a zwaszcza chorzy potrzebuj bliskich, ktrzy nadadz ich yciu sens i cel. yczliwe zainteresowanie, wysuchanie, cierpliwe bycie z osob cierpic moe zagodzi cierpienie i uzmysowi, e proba o mier bya w istocie rozpaczliwym woaniem o mio i uwag. Miosierna mio i wspczucie nakazuj towarzyszy choremu, zwalcza bl, ukazywa zwizek z yjcymi, warto jego cierpienia, przypomina wspczujc obecno Chrystusa przy nim.

Eutanazja jest odmow nawizania szczerego kontaktu z osob cierpic i brakiem zgody na przeywanie jej cierpienia, jest ucieczk od mierci i blu, a nie form miosierdzia. Bowiem w swoim waciwym i penym ksztacie miosierdzie objawia si jako dowartociowywanie, jako podnoszenie w gr, jako wydobywanie dobra spod wszelkich nawarstwie za, ktre jest w wiecie i w czowieku (DM 6).

22. Dlaczego miosierdzie niektrym wydaje si czym negatywnym?

yjemy w czasach wolnego rynku i konkurencji, drapienej pogoni za pienidzem. Czowiek dzisiejszy, dbajc o swoj karier, dokadajc wszelkich stara, aby dobrze si w yciu urz-dzi, jest dumny ze swojej wielkoci. Pycha dotyka nas z kadej strony, jest wszechobecna. Wszystko to ksztatuje nasze ycie, sposb mylenia, oceniania siebie i innych, tworzy specyficzn mentalno. W takiej atmosferze wspczesnego wiata miosierdzie jest odsuwane na margines, wydaje si zbdne. Oczywicie ycie, w ktrym miosierdzie jest tylko luksusem, na ktry mog sobie pozwoli nieliczni, nie jest yciem chrzecijaskim. Z drugiej strony czowiek wspczesny dowiadcza rwnie swoich brakw, zwtpienia i kryzysw. wiatem, w ktrym si porusza, rzdzi egoizm, postawa konsumpcyjna, przemoc wobec jednostek i spoeczestw. Ludzi dzieli si na tych, ktrzy s dla nas dobrzy, mili, yczliwi, wspczujcy, a wic miosierni oraz na takich, ktrzy okazuj nam chd, obojtno czy wrcz nienawi. wiat przestaje by wiatem dobroci i mioci, stajc si terenem bezlitosnej walki o byt, pienidze, wadz i przetrwanie. Miosierdzie, bycie miosiernym w historii nierzadko uwaane byo za wyraz saboci. Przykadem tego mog by pogldy stoikw czy Fryderyka Nietzschego, negujcego cakowicie ycie duchowe i etyczne. Mio identyfikowa on z naiwnoci i infantylizmem, co oczywicie miao j dyskredytowa. Odrzucenie mioci, jej sensu, waloru i autentyzmu byo skutkiem zakwestionowania chrzecijaskiej idei miosierdzia. W Wiedzy radosnej Nietzsche pisa: y - to znaczy [...]by okrutnym i nieubagalnym dla wszystkiego, co w nas sabym i starym si staje, i nie tylko w nas, y - znaczy wic: by bez miosierdzia dla umierajcych, ndzarzy i starych. Etyka mioci i miosierdzia nie znajduje zatem adnego wytumaczenia na bazie materializmu i witalizmu, zostaa ona zastpiona apoteoz siy fizycznej, zmysowoci, walki i wojny. Oprcz cech saboci miosierdziu czy te byciu miosiernym zarzucano, i stanowi przeszkod w deniu do sprawiedliwoci. W marksistowskiej koncepcji wyzwolenia czowieka, obejmujc