www.tikweb.pl Analizy |1

PRAWO ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH

W PRAKTYCE: BŁĘDY W OPISIE PRZEDMIOTU

ZAMÓWIENIA A KARY UMOWNE

www.tikweb.pl Analizy |2

Prawo Zamówień Publicznych w praktyce: błędy w opisie przedmiotu zamówienia a kary umowne

Z punktu widzenia zamówień publicznych warto przez chwilę pochylić się na

podstawowym problemem, który powodował masowe naliczanie kar

umownych wykonawcom realizującym umowy w sprawie zamówień

publicznych. Zjawisko to spowodowane było m.in. niewyczerpującym opisem

przedmiotu zamówienia zawartym w dokumentacji przetargowej. Dobra

informacja dla wykonawców jest taka, że sądy oceniają brzmienie specyfikacji z

perspektywy wykonawcy uznając, że nie może on ponosić niekorzystnych

skutków zaniedbań zamawiającego.

Należy w sposób wyraźny podkreślić, że

podstawowym obowiązkiem zamawiającego jest

dokonanie opisu przedmiotu zamówienia z

uwzględnieniem zasad opisanych w art. 29 – 31

ustawy Prawo zamówień publicznych. Skoro

obowiązek wyczerpującego i jednoznacznego opisu

przedmiotu zamówienia spoczywa wyłącznie na

zamawiającym, więc to jego obciążają wszelkie

błędy czy niejasności. Od razu w tym miejscu dodać

należy, że zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą

wykonawca nie ma obowiązku żądać

doprecyzowania specyfikacji. Oczywistym jest, że

błędy czy niedopowiedzenia, które znalazły się w

dokumentacji przetargowej, będą rzutowały na

przedmiot świadczenia. Jeśli więc opis przedmiotu

zamówienia nie był dokładny, zamawiający może

nie otrzymać tego, co sobie założył lub o

zakładanej jakości, i nie będzie przy tym podstaw

do uznania, że zamówienie nie zostało wykonane

zgodnie z umową. Podobnie rzecz się będzie

przedstawiać, gdy w toku realizacji zamówienia

zajdą okoliczności nie ujawnione w opisie

przedmiotu zamówienia albo zaistnieją inne

zdarzenia spowodowane przez zamawiającego, czy

przez osoby którymi się posłużył, np. zajdzie

konieczność zmiany projektu. W konsekwencji

wystąpi brak uzasadnienia dla naliczenia kary

umownej, skoro wykonawca w żadnym stopniu nie

przyczynił się do takich sytuacji. Obowiązek zapłaty

kary powstaje bowiem w wypadku, gdy zostanie

spełniona przesłanka istnienia skutecznego

postanowienia umownego, z którego wynika

obowiązek świadczenia kary umownej oraz

przesłanka niewykonania lub nienależytego

wykonania zobowiązania lub pojedynczego

obowiązku, za które dłużnik ponosi

odpowiedzialność. Skoro to nie wykonawca ponosi

odpowiedzialność za wykonanie świadczenia, które

nie odpowiada oczekiwaniom zamawiającego, tym

samym nie będzie ponosił odpowiedzialności za

niewykonanie umowy lub za nienależyte jej

wykonanie. Nawet jeśli wykonawca wykonał gest

wobec zamawiającego i obniżył wartość

wynagrodzenia, to nie będzie to oznaczać uznania

jakiegokolwiek roszczenia zamawiającego, a

jedynie pójście na kompromis w celu najszybszego

i najbardziej korzystnego dla stron rozwiązania.

Roszczenie o zapłatę kary umownej nie aktualizuje

się w przypadku niewykonania lub nienależytego

wykonania zobowiązania, jeżeli jednocześnie nie

powstanie szkoda. Przepis art. 483 § 1 k.c.

wyraźnie mówi, że kara umowna stanowi formę

naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub

nienależytego wykonania zobowiązania

niepieniężnego. Kara umowna jest zryczałtowanym

odszkodowaniem ex contractu, co ma ten skutek,

że przesłanki jej wymagalności określają ogólne

przesłanki kontraktowej odpowiedzialności

odszkodowawczej, w tym wysokość poniesionej

przez wierzyciela szkody. Uchwała Sądu

Najwyższego z dnia 6 listopada 2003 r., sygn. akt III

CZP 61/03, zgodnie z którą zastrzeżenie kary

umownej na wypadek niewykonania lub

nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalnia

dłużnika z obowiązku jej zapłaty w razie wykazania,

że wierzyciel nie poniósł szkody, nie może być

stosowana automatycznie i w każdym przypadku.

Indywidualne podejście do zakresu

odpowiedzialności z tytułu kary umownej pokrywa

się z zakresem ogólnej odpowiedzialności

kontraktowej dłużnika, który zwolniony jest od

obowiązku zapłaty kary, gdy wykaże, że

niewykonanie lub nienależyte wykonanie

zobowiązania było następstwem okoliczności, za

www.tikweb.pl Analizy |3

które nie ponosi odpowiedzialności. Dlatego

każdorazowo wymagane jest wykazanie przesłanek

egzoneracyjnych zwalniających wykonawcę od

odpowiedzialności.

W konkretnej sprawie może oczywiście dojść do

przyjęcia przez wykonawcę rozszerzonej

odpowiedzialności. Ale na taką okoliczność musi

być precyzyjne uregulowanie w umowie. I

pamiętać też w takiej sytuacji trzeba, że swoboda

umów nie wyłącza zasad współżycia społecznego, a

zatem w tym przypadku zasada taka zadziała.

Innymi słowy wykonawca nie będzie zobowiązany

do zapłaty kary umownej, gdy niewykonanie lub

nienależyte wykonanie zobowiązania jest

spowodowane okolicznościami, za które

odpowiedzialność ponosi wierzyciel (zamawiający).

Po drugie, postanowienie rozszerzające

odpowiedzialność wykonawcy należałoby

zweryfikować pod kątem sprzeczności z

ukształtowaną przez ustawodawcę istotą (naturą)

kary umownej, gdyż mogłoby się okazać, że

przyjęte w umowie obciążenia wykonawcy karą

umowną w sytuacji gdy do niewykonania lub

nienależytego wykonania umowy doszło z przyczyn

obciążających wierzyciela, jest właśnie sprzeczne z

naturą kary. Kolejnym elementem, który należy

barć pod uwagę analizując postanowienia umowy,

jest pryzmat jaki zakreśla art. 65 k.c., nakazujący

tłumaczenie oświadczeń woli tak jak tego

wymagają zasady współżycia społecznego i

ustalone zwyczaje oraz cel umowy. Pamiętać

trzeba, że sądy dokonują tej interpretacji z

zachowaniem zasady ochrony prawnej adresata

wzorca umowy.

Kolejnym ważnym problemem, często powiązanym

z nieprawidłowym opisem przedmiotu zamówienia

i z karami umownymi, jest jednoczesne

wystąpienie przez wierzyciela z roszczeniem o

zapłatę kary umownej na wypadek zwłoki lub

opóźnienia oraz z tytułu odstąpienia od umowy

wzajemnej, jeżeli w umowie zastrzeżono również

taką karę w związku z odstąpieniem od umowy.

Tymczasem kary te wzajemnie się wykluczają, gdyż

skoro zobowiązanie nie zostało wykonane, to nie

mogła nastąpić zwłoka w jego wykonaniu. Zatem w

razie odstąpienia od umowy wchodzić będzie w

rachubę odpowiedzialność za szkodę

spowodowaną niewykonaniem zobowiązania,

która pochłania odpowiedzialność za szkodę,

wcześniej doznaną, tj. z tytułu nienależytego

wykonania zobowiązania, które miało miejsce

przed odstąpieniem od umowy.

Podsumowując, za każdym razem i w sposób

zupełnie indywidualny należy badać stopień w jaki

wykonawca przyczynił się do niewykonania umowy

lub niewykonania jej w terminie, i czy były

faktycznie podstawy do obciążenia go karą

umowną i potrącenia jej z należnego mu

wynagrodzenia.

KZP jest spółką doradczą, świadczącą usługi prawnicze od 2005 roku, specjalizującą się w

tematyce zamówień publicznych, prawa handlowego, korporacyjnego i upadłościowego,

prawa cywilnego i autorskiego, prawa gospodarczego, nieuczciwej konkurencji, oraz

zagadnień związanych z dyscypliną finansów publicznych. W ramach kompleksowych

usług KZP prowadzi spory sądowe i pozasądowe (ADR), wypracowuje koncepcje prawne,

prowadzi audyty, a także sporządza wzory dokumentów niezbędne w codziennych

działaniach operacyjnych. www.kzp.net.pl