1387 ˛ ˙ ˝˚˜ ˝ ˆjournals.iau.ir/article_527854_9e8a2eaf2a50a8b2fe96f6e6a9d9dafe.… · 1387...

بر طالق رشناختي عوامل مؤثّ بررسي جامعه 1387زنجان در سال ستاندر شهر

دكتر مهدي قديمي ∗

زهرا محمدي ∗∗

رقيه عباسي ∗∗∗

318: كد مقاله

چكيده

ت عدم به علّ هاست كه در زندگي زوجين رين نوع رهايي از جهنم ناسازگاريت بارترين و تلخ طالق اندوه رات غلط از يكديگر و يا وجود بيماري،تصو، رفتارها و ها تفاهم سوء در اثر و سنخيت فرهنگي و اجتماعي

دهد كه آمار نشان مي .پيوندد مي ها عامل ديگر به وقوع هاي ديگران و ده هاي خانگي، دخالت اعتياد، خشونتادگي سايه هاي خانو از هم پاشيدن بر بسياري از كانونشود و خطر ها افزوده مي هر ساله بر تعداد طالق

، استفاده 3يابي و روش پيمايشي يا زمينه ،2، ميداني1براي اجراي اين تحقيق از سه روش اسنادي .افكنده استاي اطالعات تحقيقات ديگران به روش كتابخانه در روش اسنادي با استفاده از كتب، منابع و. شده است

لف به ويژه دين مبين اسالم در مورد طالق مربوط به طالق گردآوري شد و در اين قسمت نظريات اديان مختدر .است گرديدهطالق گردآوري ي شناسي در زمينه شناسي و روان و نظريات جامعه شده استمطالعه ق سعي شد كه از و مصاحبه عمي 4دوم با استفاده از روش ميداني و با استفاده از تكنيك مشاهده ي مرحله

در هاي عميق صورت گيرد و زوج از هم جدا شده، مصاحبه 50با ،»اشباع طبقات«گيري طريق فرمول نمونهزوج طالق گرفته 500 سعي شد با »رسشنامهپ« از سوم با استفاده از روش پيمايشي و با استفاده ي مرحله

و تجزيه و spssافزار ا با استفاده از نرمه جام گيرد كه نتايج اين پرسشنامهان »همصاحبه همراه با پرسشنام«فراواني ليل با كامپيوتر به صورت جداول توزيع فراواني آورده شده است و در پايان نيز جدول توزيعتح

رگذار در طالق به صورت درصد يثات كه در آن سهم هر يك از عوامل ته شده اسيعوامل مؤثر بر طالق ارا شتارديبه(ماه 6 هايي بوده است كه طي زوج ي جمعيت آماري اين پژوهش شامل كليه .آورده شده است

ها منجر هاي خانواده و دادگستري شهرستان زنجان مراجعه نموده و پرونده آن به دادگاه) 1387ماه تا مهرماه براي گيري اشباع طبقات، رمول نمونهاز طريق فنمونه 50زوج 500به صدور طالق شده است كه از بين اين

شترين ميزان طالق در بين دست آمده از پژوهش حاضر، بي هب با توجه به نتايج .اند مصاحبه عميق انتخاب شدهگردد كه از اين دار مشاهده مي اد، مردان شغل كارگر و زنان خانهسو هاي غيرمرفه، با زوجين كم خانواده .باشند زوجين بدون فرزند مي% 69مطالعه آماري مورد ي جامعه

.عوامل فرهنگي، شهرستان زنجان امل اجتماعي،عو طالق، عوامل فردي، عوامل اقتصادي، :واژگان كليدي

Email: [email protected]. استاديار، عضو هيأت علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد زنجان ∗

Email: [email protected] . شناسي كارشناسي ارشد جامعه ∗∗

Email: [email protected] . پژوهشگري علوم اجتماعيكارشناسي ارشد ∗∗∗

1387نامه علمي و پژوهشي علوم اجتماعي، سال چهارم، شماره هفدهم، تابستان فصل

112

مقدمه

اين پديده جوانب بسياري . كنند هاي حيات انساني تلقي مي ترين پديده طالق را از مهمتنها دو انسان، بلكه فرزندان، دارد؛ نخست، يك پديده رواني است، زيرا بر تعادل رواني نه

اي است اقتصادي؛ چرا كه م آن كه پديدهدو. نهد بستگان، دوستان و نزديكان آنان اثر ميها، انجامد و نابودي تعادل رواني انسان به گسست خانواده به عنوان يك واحد اقتصادي مي

سوم آن كه، . سازد موجبات بروز اثراتي سهمگين در حيات اقتصادي آنان را نيز فراهم مي، زيرا از طرفي بر اي مؤثّر بر تمامي جوانب جمعيت در يك جامعه است طالق پديده

نهد، چون تنها واحد مشروع و اساسي توليد مثل يعني خانواده را از كميت جمعيت اثر ميشود فرزنداني پاشد، از طرف ديگر بر كيفيت جمعيت اثر دارد، چون موجب مي هم مي

هاي خانواده، تحويل جامعه گردند، كه به احتمال زياد فاقد شرايط الزم محروم از نعمتي فرهنگي است چهارم آن كه طالق يك پديده. اند در راه احراز مقام شهروندي يك جامعهاي را يابد و به نوعي رنگ جامعه اي خاص مي كه در هر جامعه و هر فرهنگ صبغه

اي كه در آن طالق از توان گفت جامعه سان مي بدين. پذيرد كه در آن تكوين يافته است ميطالق از ديدگاهي يك . رگز از سالمت برخوردار نخواهد بودمتعارف تجاوز كند، ه حد

اي كه فاقد ارتباطات سالم، درست و طبيعي سان، در جامعه بدين: پديده ارتباطي استهاي ازدواج به زودي برقرار پيوند. است، پيوند يا رابطه زناشويي نيز استثناء نيست

. گردند شوند، به زودي نيز قطع مي ميتنها از ديدگاه فرد به عنوان انسان و فرزندانش مهم است، بلكه از الق نهپس توجه به ط

.ديدگاه جامعه، فرهنگ، اقتصاد و حتي جمعيت نيز قابل اعتناستتواند ي چندعاملي است و هرگز يك عامل به تنهايي نمي ي طالق، پديده بنابراين، پديده

ترين مسائل رين مشكالت، از جزئيت اكثر اوقات بزرگ. موجبات پيدايش آن را فراهم كندكند كه هاي بزرگي را ايجاد مي هاي كوچك آتش همين جزئيات و جرقه. شود ايجاد مي

آمار رو به افزايش طالق در جهان در هيچ عصري، . شود شدن خانواده مي باعث ويرانت، ي طالق يك امر ضروري اس دانيم مسأله با اين كه مي. كننده نبوده است چنين نگران

ديداً مذمتچرا كه در روايات اسالمي طالق، ش ولي بايد به حداقل ممكن تقليل يابد؛ . ها از آن ياد شده است ترين حالل شده و به عنوان مبغوض

. . . شناختي عوامل مؤثّر بر طالق در شهرستان زنجان بررسي جامعه

113

طرح و بيان مسأله

م روابط دو جنس مرد و زن بر نخستين وظيفه هنجارهاي اخالقي يك جامعه تنظيتوان ين روابط، همان ازدواج است كه ميل تنظيم اترين عم انساني. هاي مناسب است پايه

ازدواج توافق و . حاد زن و مرد براي بهبود و پيشرفت آينده تعريف كردآن را به عنوان اتّيكي و زيستي است و پيدايي ژپيوندي است بين زن و مرد كه زيربناي آن يك نياز بيولو

،1380ستوده،(ركردهاي آن استاوم آن در گروي كاخانواده معلول نياز به ديگران و تد

.)205صشود، گاه در اني آغاز ميجو ي ازدواج و تشكيل خانواده كه با شور و اشتياق دوره

گرايد و راه ادامه دي و اجتماعي به يك تجربه تلخ ميخم ارتباطات نامناسب فرو پيچي مشترك كند به نحوي كه رفته رفته پايه زندگ ي مشترك را براي زن و شوهر سد ميزندگ

و اين پديده اگرچه در عرف. شود اي به نام طالق مطرح مي شود و پديده مي از هم گُسستهثيرات سوئي نيز در اشود و بسته به عوامل مختلف ت شرع بسيار ناخوشايند محسوب مي

گذارد، با اين وجود از زماني كه انسان زندگي مشترك خود را در قالب مي جامعه باقياج آغاز كرده، طالق نيز وجود داشته و همواره به عنوان يكي از معضالت خانواده و ازدو

. )منبع همان(اجتماعي جوامع مختلف مطرح بوده است

:طبق آخرين آمار ازدواج و طالق و بر اساس گزارش مركز آمار ايران

آمار ازدواج و طالق در شهر و روستاهاي ايران: )1(جدول شماره

سال

مناطق روستايي هريمناطق ش كل كشور

ازدواج

نسبت طالق طالق

)درصد( به ازدواج

نسبت طالق طالق ازدواج

)درصد(به ازدواج

نسبت طالق طالق ازدواج

)درصد(به ازدواج

1375 479263 37817 89/7 357138 32697 15/9 122125 5120 19/4

1376 511401 41816 17/8 387276 36459 41/9 124125 5357 31/4

1377 531490 42391 97/7 412565 37626 12/9 118925 4765 006/4

1378 611519 50179 20/8 476723 44503 33/9 134796 5676 21/4

1379 646498 53797 32/8 499143 47936 60/9 147355 5861 97/3

1380 644251 61013 47/9 498027 55005 04/11 146224 6008 10/4

1381 650960 67256 33/10 - - - - - -

1382 680931 72429 63/10 522057 64283 31/12 158874 8146 12/5

1383 723976 73882 20/10 - - - - - -

1384 787671 84243 69/10 558424 70024 53/12 229247 14219 20/6

1385 778291 94039 08/12 - - - - - -

1386 841107 99852 687/11 - - - - - -

- - - - - - 45/10 25362 242561 1387ماهه 3

اداره ثبت احوال استان زنجان: مĤخذ


114

هرها، روستاها نيز به داليلي چوندهد كه با رشد طالق در ش اين آمار نشان ميبهره ي گاه بحران هويت از اين معضل بيمهاجرت، مشكالت اقتصادي، فرهنگي و حت

ق را بارها ها صفر بوده است، اسم طال ر طالق قبالً در آنحتي روستاهايي كه آما. اند نماندهآمار طالق در 1385در سال ،سازمان ملي جوانان هم اعالم كرد يسير. اند و بارها شنيده

درصد جوانان 5/1 به گفته وي. درصد رسيده است 08/12و به است سابقه بوده كشور بي . قه هستندكشور مطلّ

: تان زنجان طي چند دهه اخير باشيمر اسبد نيست شاهد آمار طالق د

آمار ازدواج و طالق در استان زنجان: )2(جدول شماره نسبت طالق به ازدواج طالق ازدواج سال

1350 5653 396 7

1355 5193 374 2/7

1360 12051 904 5/7

1365 11949 933 8/7

1370 14533 835 7/5

1375 7293 481 59/6

1380 10263 743 23/7

1385 12214 1116 13/9

1386 13389 1220 11/9

41/8 676 8038 1387ماهه 6در

اداره ثبت احوال استان زنجان: مĤخذ

افزايش اخير بعد از انقالب ي در چند دهه ،1385ـ 86 زنجان طالق در سال استاندر تا بتوان چيست ردتوان كرد؟ نخست بايد ديد، د براي حل اين مشكل چه مي. ه استتداشبدون توجه به علل و اسباب آن آيا با شناسايي درد، ؟اي انديشيد ر مورد درمان آن چارهد

توان درد را درمان كرد؟ ميهاي اجتماعي حيات ترين آسيب ماعي و از مهمتاج ي ي كه طالق يك مسألهيجا از آن

توجه باشد و نيز از آن بيتواند نسبت به اي نمي شود و همچنين هيچ جامعه انسان تلقي ميهم جدا شده و پيامدها و عوارض مختلف اجتماعي روي زوجين از باكه طالق ييجا آنها و انحرافات اجتماعي ناشي از طالق است و هاي طالق است و بسياري از آسيب بچه

له متأسفانه آمار آن روز به روز در حال افزايش است و نظام اجتماعي ايران نيز از اين مسأسال گذشته همواره شاهد 10كه شهر زنجان نيز در طي نيست و با توجه به اين امبر


115

ت و ضرورت طالق اهمي ي ها بوده است، بنابراين پرداختن به مسأله افزايش تعداد طالقداردي خاص.

: شمرد توان اهداف اين تحقيق را به شرح ذيل بر ، ميچه گفته شد با توجه به آن ،م طالق و نگرش به آن از ديدگاه اديان مختلفبررسي مفهو ـ1شناسي و متون مختلف جامعه آن در بر رعوامل مؤثّ ها و نظريه بررسي مفهوم طالق، ـ2

،روانشناسي ،بررسي پيشينه تحقيقات مختلف پيرامون طالق در ايران ـ3 ،گيري طالق در شهر زنجان ر بر شكلثّؤطالق و عوامل م بررسي ميزان ـ4ايي خوانندگان با علل مختلف براي آشنه عوامل طالق به صورت بيوگرافي ياار ـ5

.طالق

طالق ي كننده هاي تبيين نظريه

شناختي هاي جامعه طالق بر اساس تبيينط اجتماعي در شكل دادن به طالق شناختي، بر نقش مهم و اساسي محي هاي جامعه تبيين

اجتماع، ي نهرفتن رفتارهاي نابهنجار در صحگ كيد دارد؛ و هنگام توجه به چگونگي شكلاتها يا قشرهايي را از اعضاي آن، در معرض د كه گروهنكن اساساً به عللي توجه مي

اي كه افراد جامعه را جانبه اموري مانند ساخت اجتماعي و همه دهد؛ نابهنجاري قرار ميگيرد؛ قرار ميها هايي اجتماعي كه فرد در آن احاطه كرده است؛ شرايط و موقعيت

توان به سخن دوركيم در براي نمونه نيز مي. . . ها تعلق دارد و هايي كه فرد به آن گروه ها شكل كيفيت جامعه به كجروي«: جا كه مدعي شده است آن. اين زمينه اشاره كرد

وجود ه ايي در مردم بهاي اجتماعي، رفتاره به دليل قوانين و كاركردهاي نظاميعني . . . دهد؛ ميسليمي و (»گيرد و جنبه كجروي به خود مي باشد مياي غلط ها صحيح و پاره آيد كه بعضي از آن مي

.)425،ص1380يگري،د كاركرديـ هاي ساختي تبيين

ساختي، پديده انحراف و طالق را در راستاي برهم خوردن نظم هاي كاركردي و ديدگاه. دهند نظام اجتماعي مورد توجه قرار ميري براي ثبات اجتماعي موجود و به عنوان خط


116

ي هاي اجتماعي نيز آن است كه ساختار كلّ نابهنجاري هاي مفهوم اساسي در اين نوع تبييني بنيادين در هاي ي از افراد، خود را با نابرابريهاي خاص شود كه گروه جامعه سبب مي

اين نيز در حالي است كه . جه بيابنديابي به اهداف موا هاي دست انواعي خاص از فرصتهمان (. . . ها بوده و هست و آن هكنند اهداف را ارزشمند شمرده و ترويج جامعه، خود آن

.)426صمنبع،د، شو مطرح ميعنوان نوعي از انحرافات اجتماعي در چند دسته ه عوامل طالق نيز ب

شناسي و وزه جامعهو حكه خود در د تساكاركردي و بنيادي ـ گروهي عوامل ساختيمرتبط با وقايع عوامل فرعي و گروهي ديگر و استشناسي اجتماعي قابل بحث روان

. )122،ص1372ساروخاني،(باشد ميخاص

شناسي جامعه ي كاركردي در حوزه ـ عوامل ساختي) الفاين عوامل با تمام عوامل حيات . يساختي، وسيع و كلّشامل عواملي است تام، چند

و در اعماق جامعه است زا يا آسيب برانگيز شناسان، آسيب د، به تعبير جامعهداروكار سراي د، خوشه يا مجموعهشناسي عمقي جاي دار جامعه ي د؛ از اين رو در محدودهكن عمل مي

هاي آسيبي در بنابراين با تمامي زمينه. دساز هاي اجتماعي را بيمار مي يدهوسيع، از پد . )نبعم همان(باشد مي ارتباط

ها همه گاه كه انسان آن به زعم پيتريم سوركين: ستبرخي از اين عوامل ساختي چنين اپذيرد اي تكوين مي سازند، جامعه ي قرباني مييي و ابزارگرايگرا ها را در مسلخ ماده ارزش

.)منبع همان(كه بايد جامعه حسي خوانده شود

شدن جامعه دوساختي جاري وهن بي ي هاميل دوركيم و رابرت مرتن دربار يهنظر قاعدگي اجتماعي دقيقاً دنيايي از سازماني يا بي مرتن با طرح و ابداع مفهوم بي دوركيم و

هنگامي كه . بيستم بسط يافتروابط اجتماعي را مجسم ساختند كه مخصوصاً در قرن ها دچار نوعي سردرگمي رگوني سريع است، بسياري از انساناي در حال دگ جامعه

هاي جديد د و ارزشرس مي ارزش به نظر ايشان كم شوند، قواعد و هنجارهاي سنتي بر ميساخت اجتماعي در جامعه در حال گذار دو. ستنيفتاده ا و منطبق با واقعيت نيز جا

هن و و در نتيجه برخي از ساخت ك) ساخت كهن و ساخت جديد( است همچنان موجود


117

ا اكثريت در بين اين دو مسافت اجتماعي كنند، ام برخي از ساخت نوين تبعيت ميحسب ساخت بر انديشند اما به مقتضاي واقعيت و اساس ساخت كهن مي بر. سرگردانند

كند و تناقض هم عمل مي ساخت متمايز با گاه در امر ازدواج دو. كنند جديد عمل مي .)126ص،1372ساروخاني،(دآفرين مي

اريهنج ينظرات تالكوت پارسنز در مورد ب نظام را خواستار بود كه در غير اين خرده پارسنز براي زنده ماندن و بقاي جامعه چهار

نظام، جامعه به فنا و اضمحالل صورت فقدان اين چهار خرده نظام و از كلّ صورت و درهاي اقتصادي، سياسي، اجتماعي و اعتقادي امخرده نظوي معتقد است . كشيده خواهد شد

تواند افراد جوامع بشري را جام و همبستگي متقابل است كه مي، انسجوامع در هماهنگيهنجاري ها را از فروپاشي و اضمحالل و بي دارد و آن در كنار همديگر به خوبي نگاه

. )131و138،صص1377ريتزر،(نجات دهد

هتئوري ويليام گود و نظريه هنجاري و ساختار خانوادعنوان ه اصلي تشكل اجتماعي و ب ي تهكانون و هس »خانواده«ويليام گود معتقد است

هنجارها . كند تري را فراهم ميبزرگ عهيك سيستم كوچك اجتماعي است كه زيربناي جامشناخت سازمان و . دثير قطعي دارار تك تك افراد آن تهاي حاكم بر آن ب و ارزش

در بدفرد پرورش ياهاي عنوان كليدي براي شناخت رفتاره تواند ب هاي خانواده مي انگارهآن تلقي گردد، به نظر گود هنگامي كه يك يا چند تن از اعضاي خانواده نتوانند وظايف و

وجود ه اي انجام دهند، گسيختگي خانوادگي ب طور مناسب و شايستهه نقش خود را ب هايي كه اعضاي آن از تالشي خانوادهمهم پاشيدگي و شدت گسيختگي را در از. آيد مي

تواند معلول عوامل زير گسيختگي خانواده مي. مشاهده كرد توان اند مي شدههم جدا .)70،ص1383محسني تبريزي،(:باشد

،مير، طالق يا اشتغال بيش از حدو پدر كه در اثر مرگ نبودن) الف ،يا غيبت مادر به علت اشتغال خارج از خانه، مرگ يا طالق نبودن) ب .خانواده يمتعارض بين اعضاضعيف و حتي وجود روابط عاطفي) ج


118

يشناسي اجتماع روان ي عوامل ساختي در حوزه) بكه تمامي كساني كه در معرض يك دليلش آن. طالق پديده اجتماعي و رواني است

جا به تعدادي در اين. نهند به طالق نمي اند همگي رو قرار گرفته) نظير فقر(آفت اجتماعي و مخصوصاً در بسط و اند ر نوع ارتباط اجتماعيعي كه آفت هاز عوامل رواني اجتما

.)349ص،1372ساروخاني،(يمنماي اشاره ميگذارند ثير مياگسترش طالق تهاي خود ديگري را با خود و ارزشي، هرگاه فرد: بيني و دوري از همدلي خودميان

دن ش نهايت محبوس ي و درياگراي از خود جلوه ،بيني گردد ميانخود مقايسه كند و دچار ثير منفي برجااروابط انسان با ديگران ت اين حاالت بر. انسان در زندان خودخواهي است

يكي . دشو ي خأل اجتماعي منتهي مييپيدا به سستي ارتباط، انزواي اجتماعي و. گذارد مي همه چيز را براي خوديعني »انگيز استاساساً من تنفر«: گويد از مشاهير فرانسوي مي

ي شود و از سرمايه ه دور است و موجب رنجش ديگران ميايثار بروح طلبد از ميوي و سالم ي شبكه قيكليد موفقيت اجتماعي را كه پيدا ماند و بهاي دوستي محروم ميگران

ي نوين و يگرا ين اساس امروزه سخن از بسط انسانهم بر. دهد ارتباطي است از دست ميت اجتماعي يعني ديگردوستي و بازشدن مخصوصاً تقويت خميرمايه ايجاد و بسط ارتباطا

اين » تيگذر از جامعه سنّ«همين راستا لرنر در اثرش در. رانند سوي جامعه ميه ب فردهمدلي و «شان است و موكورپ و باسول در اثر معروف كردهه سخت مورد توج مفهوم را

، به منظور همدلي را عبارت از اقدامي در جهت ايجاد ارتباط با ديگران» شناخت ديگرياز . دانند ي او مييبيني حدود توانا به عنوان يك فرد ديگر در جهت پيش. فهم من ديگري

جاي ديگري ديدن، عبارت از اين است كه خود را ه خويشتن را ب همدلي يا« ديدگاه ژان كازنو» .جامدان اين هماني مي عملي كه در نهايت به فرافكني و. جاي ديگري قرار دهيمه نظر رواني ب از

مثالً با سفر زن يا هر ، جاي همسرش در خانه باشده به عنوان مثال اگر مرد چند روزي بيك با يابد هر برابر تعداد زيادي فرزند مي مرد خود را در .عامل غيبت و عدم توان كار او

داري، كارهاي گوناگون خانه هاي متفاوت و منطقي جدا از منطق بزرگترها، وظايف خواستهجاي ه تواند خود را ب گاه بهتر مي آن. . . خارج از خانه مخصوصاً خريد و مختلف

حال هر ت نيست و دروليؤمس رك كند كه او نيز چندان هم بيهمسرش قرار دهد و د .)منبع همان(هدايت و راهبري خانواده شريكي صادق است در


119

، نسبت به خودشناخت فرد يهدف ارتقا :بلوغ رواني ـ اجتماعي و زدايش رمانتيسمهاي دادن نسبت به نسبيت پديده آغاز آگاهي در. هاي ديگر است محيط پيرامون و انسان

زند، بايد بداند كه هر انساني كه دست به ازدواج مي جوان يا. اجتماعي مطمح نظر استاز طرفي . داردهاي اجتماعي جهات منفي و مثبت ي نيز همانند ساير امور و پديدهيزناشوسازد، گذران هاي طبيعي را ميسر مي خواسته يايي انسان از عزلت اجتماعي، ارضاهنويد ر

ت جديد و وظايف تازه وليؤشود از طرف ديگر مس موجب مي حيات به طريقي بهنجار راشود اركان حيات كه موجب مي ي اي بودن همه اين امر يعني چندجنبه. كند را ايجاد مي

سازي مفرط اجتناب ورزد و فرا گيرد آن بپرهيزد از آرمان عدي در بابب يشه يكدفرد از ان . )135ص،1372ساروخاني،(لي خاري نيز داردهر گُ

ارتباط بين دو انسان فضايي خاص و منحصر به فرد: ارتباطي آگاهي از فضاي خاص قدمت ارتباط اجتماعي افزايش قدر هر. استاساسي آن ذهني و كيفي سازد كه عناصر مي

تر و و به تبع آن خاص ،يابد يز غناي اين حوزه ارتباطي بسط ميهمان نسبت ن يابد بهاند از يكديگر سپري كرده سال را با 20 به عنوان مثال زوجي كه. شود مي منحصر به فردترهاي يكديگر آگاهي دارند، در تجربه اين شناخت مورد آزمون قرار گرفته انديشه و واكنش

طرف مقابل انتظار دارد حال اگر فرد انعكاس خاصي را ازواقعه در قبال هر است وقبال يك اين محدوده خاص وارد شود و فرزند خود را در در) مادر زن يا شوهر(ديگري

مسأله خانوادگي به بروز واكنش خاصي قانع سازد احتماالً موجب تعجب و خشم طرف خص ورود ش وست و همخشمي كه هم ناشي از عدم برآورد انتظار ا. مقابل خواهد شد

. )136ص،1372ساروخاني،(ثالث در اين حريم ارتباطي است

يادگيري اجتماعي، و هاي كاركردي، نظريه انتقال فرهنگي و طالق بر اساس تبيين يزن نظريه برچسب

شناختي مورد بررسي بر اساس نظريات مختلف جامعه ل اجتماعي رايشناسان، مسا جامعهضروريات استفاده ل ويها و عقايد مختلف جهت تبيين مسا ريهدهند و از نظ مي قرار :كنند مي


120

را براي كل نظام اجتماعي الزم از جمله اين تبيينات، تبيين كاركردي است كه طالق بر اين اساس از جمله كاركردهاي طالق . نمايد ه ميداند و به آثار و نتايج آن توج مي

:ازاست عبارتمخدر، به مواد تي از قبيل انحرافات جنسي، خودكشي، اعتيادپيشگيري از ايجاد مشكال

وجود داشته . . . مشاجره و ،جدال، نزاع ،اي كه در آن اختالف زيرا خانواده. . . سرقت ورواني اعضاي آن ،اقتصادي ،جسماني ،هاي عاطفي كانوني مناسب براي رفع نيازمندي باشد

به علت وجود اي بيابد زندگي در چنين خانواده مجبور به نخواهد بود و اگر فردي خود رال اجتماعي مبتال يها به انواع مشكالت و مسا گويي به آن نيازهاي فوق و در جهت پاسخ

به اين نيازها با ازدواج ديگري به طور مناسب مناسبي است تا اما طالق راه حلّ. گردد مي . و مشروع پاسخ داده شود

اي پر متشنج و مضطرب خانواده الي كه با تربيت در محيطپيشگيري از ايجاد و تولد اطفبه انواع شوند ميگردان برند و از خانواده رو اع پناه مياز مشاجره و منازعه به دامان اجتم

. شوند رافات اجتماعي آلوده و گرفتار ميانحمطلوب در حالي كه به ازاي اين قيود ازدواج از قيود زندگي مشتركي نا آزادي طرفين

،تامني ،همكاري ،پيشرفت زيرا عدم تفاهم آن دو، جو. شود شان نمي منافعي نيز شامل حالي و منفعت هاي مناسب ترقّ را كه الزمه سعادت و ايجاد فرصت آرامش در روابط صميمانه

. است، از بين برده استد در اثر حضور در جوي نامساعهاي روحي كه هاي رواني و بيماري جلوگيري از آسيب

يابند رتالطم امكان ظهور ميو پ . ت والدين، حتي اگر نزد يكي تربيت فرزندان در محيطي آرام و دور از تشنجات و منازعا

. . . و، ها تربيت شوند و جلوگيري از ايجاد اختالالت رواني در كودكان بدين وسيله از آنكنند و صي، توجه مياآن هم براي عده خ، البته كاركردگرايان تنها به مزاياي اين امر

باشد، كردها و نتايج آن ميرمعضل اجتماعي را كه بسيار بيشتر از كا له وأمعايب اين مس : از است از جمله اين معايب عبارت. نمايند فراموش مي

عدم سعي و تالش و مجاهده توسط زوجين جهت اصالح خود و برقرار داشتن كانون ـ ،خانواده


121

افت ،ناسازگاري ،پرخاشگري ،ها و بزهكاري عدم تربيت آنسرپرستي كودكان و بيـ تقليل ،كاهش ميل به ازدواج در ايشان ،گرايانه جنس ايجاد تمايالت هم ،فحشا ،تحصيلي

هاي رواني و ايجاد آسيب ماد به زندگي و تزلزل عاطفي و كالًاعت ،اعتماد به نفس ،اجتماعي

،مجدد والدين ايجاد مشكالتي براي كودكان به علت ازدواجـ فقدان همان حداقل پاسخگويي به نيازها و گرفتاري به انواع انحرافات جهت رفع ـ

،يازها، در صورت عدم ازدواج مجددنتزلزل در نتيجهگسست ارتباطات خويشاوندي كه با ازدواج به وجود آمده و ـ

. . . ارتباطات اجتماعي در سطح گسترده وه واسطه آن به تبيين طالق پرداخت نظريه انتقال فرهنگي و توان ب ديگري كه مي ي نظريه

مطابق اين نظريه طالق و انجام آن و يا درخواست آن و يا د، باش ميي يادگيري اجتماعتفكر به آن به عنوان راه حل رفع مشكالت زندگي از طريق معاشرت با دوستان غيرمناسب

اين مورد وي را به طالق در مثالً نواع خاصي از مردم كهو داشتن روابط اجتماعي با ا در اين مسير آن. شود كنند، بارز مي يا انگيزه جدايي وي را ايجاد مي نمايند و تشويق مي

كه وي را به چنين كاري به باشد ميكند دوستان و رفقاي فرد ميبيشترين نقش را ايفا كهتصاص ود را فارغ از اخفرد چون دوستان خ. دماين مي نحو مستقيم و يا غيرمستقيم تشويق

بيند و چون با مي. . . زل ومين اقتصادي او و ديگر امور منأوقت به همسر و غيرمقيد به تكند شود، فراموش مي رو ميبندي فرد به زندگي مشترك روب دوستان به علت پاي ياستهزاي دگجي بر عهده گرفته است و محصوريت در زنياين امور را در غالب چه رفع حوا كه او

ه طور مستقيم در هنگام همچنين تشويق دوستان ب. بيند مشترك را كاري عبث و بيهوده مي .له طالق استأر در بروز مسترين مشكل در زندگي مشترك عاملي مؤثّظهور كوچك

كه مطابق اين چراپذير است؛ زني نيز امكان له با استفاده از نظريه برچسبأتبيين اين مس اي يندي است كه توسط عدهآو يا ايجاد اختالف و تشديد آن فرنظريه طالق و وقوع آن

. پذيرد د، صورت ميده له سوق ميأكه زوج و زوجه را به سمت اين مس


122

روش تحقيق

رود كه در سنجش پديده طالق به كار ميهاي تحقيق شناختي و روش رويكردهاي روش . يده آن، متنوع استبه دليل ماهيت پيچگران اجتماعي هاي كنش ي طالق را به عنوان كنش بايد پديده شناختي از ديدگاه روش

بر اين اساس، جهت . قرار داد »شناسي كمي روش«و »شناسي كيفي روش«مورد ارزيابيِ آوري اطالعات در تحقيقات هاي جمع امكان بايد از روش افزايش روايي تحقيقات در حد

ها در آوري داده هاي جمع ، و روش»مصاحبه عميق«و »مشاهده ميداني«نظير كيفي .)109ص،1384احمدي،(پيمايشي و پرسشنامه استفاده شود تحقيقات كمي نظير روش

و روش پيمايشي يا 2، ميداني1براي اجراي اين تحقيق از سه روش اسناديبنابراين سعي شده با استفاده از كتب، منابع ودر روش اسنادي . استفاده شده است 3يابي هزمين

اي اطالعات مربوط به طالق و تحقيقات انجام شده تحقيقات ديگران به روش كتابخانه، و در اين زمينه سعي گرديده است نظريات اديان مختلف به شودپيرامون آن گردآوري

شناسي انشناسي و رو و نظريات جامعه شودويژه دين مبين اسالم در مورد طالق مطالعه شناسي شناسي و روان هاي جامعه و با استفاده از تئوري شوددر زمينه طالق گردآوري

هارچوب و سعي شد كه يك چ امع انساني مورد تبيين قرار گرفتپديده طالق در جوه گردد، و همچنين در اين زمينه تحقيقات انجام شده در ايران نظري براي تبيين طالق اراي

يند افزايش طالق در ايران نشان داده و با استفاده از آمار، فرآ شدرسي و خارج از كشور بر . شد

و مصاحبه 4دوم با استفاده از روش ميداني و با استفاده از تكنيك مشاهده ي در مرحلههاي عميق صورت گيرد و از ا شده مصاحبهزوج از هم جد 50عميق سعي شد كه با

بيوگرافي آورده 50مصاحبه عميق به صورت 50 كه اين شودها مشاهده نزديك رفتار آنها يكي از عوامل اصلي طالق بيوگرافي تكراري نبوده و هر كدام از آن 50شده است، كه

.كيد كرده باشدبيان نموده و بر يك عامل مهم و تاثيرگذار بر طالق را تارا سعي شد »سشنامهپر«در مرحله سوم با استفاده از روش پيمايشي و با استفاده از تكنيك

نجام گيرد كه نتايج اين ا »مصاحبه همراه با پرسشنامه«زوج طالق گرفته 500با و تجزيه و تحليل با كامپيوتر به صورت جداول SPSS افزار ها با استفاده از نرم پرسشنامه

ر بر طالق توزيع فراواني آورده شده است و در پايان نيز جدول توزيع فراواني عوامل مؤثّ


123

رگذار در طالق به صورت درصد يثات كه در آن سهم هر يك از عوامل ته شده اسيارا .آورده شده است

جامعه آماري و انتخاب حجم نمونه

ماه 6هايي بوده است كه طي زوج ي جمعيت آماري اين پژوهش شامل كليهان هاي خانواده و دادگستري شهرستان زنج به دادگاه) 1387ماه تا مهرماه شتارديبه(

زوج 500ها منجر به صدور طالق شده است كه از بين اين مراجعه نموده و پرونده آن .اند ونه براي مصاحبه عميق انتخاب شدهنم 50

گيري نيز بدين صورت است كه در مطالعات كيفي و باالخص در مطالعات نمونه ي نحوهشده از مصاحبه هاي استخراج نديب مورد بررسي وابسته به اشباع طبقهميداني حجم نمونه

جديدي از ) علل طالق(هاي د انجام مصاحبه تا زماني كه طبقهباشد به اين معني كه رون ميدر اين پژوهش نيز با توجه به تحقيقات . علل طالق استنباط شود، ادامه خواهد داشت

شده است، به نفر انتخاب 50» اشباع طبقات«شده، حجم نمونه از طريق فرمول كيفي انجاميابد ها تا جايي ادامه مي اصلي مصاحبههاي ني كه بعد از محوربندي و تعيين سؤالاين مع

آماري ي ها زماني است كه نمونه تكرار در پاسخ ي مشاهده. ها برسيم كه به تكرار در پاسخي عميق اطالعات حاصله از انجام مصاحبه. تواند متوقف شود ميها كامل شده و مصاحبه

بيوگرافي آماده شده است و در روش كمي نيز نتايج به 50بندي شده و به صورت بقهط .صورت جداول فراواني و نتايج درصدي استخراج شده است

ها دآوري اطالعات و دادهابزار گر

ه صورت روش طور كه متذكر شديم روش تحقيق مورد استفاده در اين طرح ب همانبه منظور گردآوري اطالعات و نابراين ابزار مورد استفاده ب. باشد تحقيق كيفي و كمي مي

باشد و در روش كمي ، مشاهده و مصاحبه عميق مي)يدانيروش م(ها، در روش كيفي داده . ، پرسشنامه است)روش پيمايشي(


124

اعتبار و پايايي تحقيق

مالً زيرا ع ،استاز ديد بيكر مطالعات ميداني شالوده معتبرين انواع مطالعات اجتماعي د و در پي كشف معناي حقيقي محيط اجتماعي و درك گير در ميدان تحقيق صورت مي

اما . ترين معيار اعتبار تحقيق است مطالعه ميداني در پي طرح اساسي. استماهيت آن چه كار ميداني بسيار فردي و . دشوار استاز پايايي در مطالعات ميداني پر برخورداري

آن توسط محقق ديگر دشوار يا غيرممكن و غالباً تكرارمنحصر به فرد است .)295ص،1381بيكر،(است ها هاي مصاحبه يه و تحليل يافتهتجز

بخش كيفي تحقيق است كه مختص اين بخش به تجزيه و تحليل اطالعات مربوط به هاي پژوهش است و بر اساس محورهاي الها به سؤ شوندگان و پاسخ آن احبههاي مص گفته

ها خود اجتماعي، فرهنگي و عقيدتي، تقسيم شده است كه هر كدام از اين بخشقتصادي، ا :دباش رد بحث به قرار زير ميمحورها و موارد مو. مجموعه استمتشكل از چند زير، زندگي با خانواده همسر، اختالف ، تعداد فرزندسنّ: فردي شامل هاي بخش اول، سؤال

.هاي زندگي مشترك زدي، سالبا همسر، مدت نام سنّدرآمد، نوع مسكن، محل زندگي، ميزان مهريه: اقتصادي شامل هاي سؤالم، بخش دو. تحصيالت، وضعيت شغلي، اصالت خانوادگي، : تماعي شاملاج هاي سؤالم، بخش سو

.آشنايي، علل اختالفات و مشاجرات زوجين ي ، نحوهپايگاه اجتماعينوع ارتباط با همسر، خانواده، دوستان و : فرهنگي شامل هاي سؤالبخش چهارم،

.بندي به مسايل مذهبي و آگاهي به مسايل حقوقي اطرافيان همسر، پاي .بخش پنجم، روابط زناشويي و مسايل عاطفي

ي هاي فوق در اين فصل به تمام هاي به دست آمده از بخش با توجه به نتايج و يافتهد، شو مي) طالق(تمه يافتن يك زندگي خا به د و منجرده دست هم مي عواملي كه دست به

:زست اعبارتند ا اكثر شود در بين مصاحبه شوندگان مالحظه ميچه كه به لحاظ فردي آن: بخش اول

و است ها صاحب فرزند نبوده د كه معموالً ببيشتر آنافت ها در سنين پايين اتفاق مي طالق .باشد ي نميها طوالن هاي زندگي آن سال


125

شوندگان مربوط به طبقات غيرمرفه لحاظ اقتصادي، بسياري از مصاحبه از: بخش دوم درآمد پايين و متعلق به قشر پايين زنجان بوده و معموالً با يا جامعه كه ياروستايي و

.مستأجر هستندتري قرار سطح پايين شوندگان به لحاظ وضعيت اجتماعي اكثراً در مصاحبه: بخش سوم

شوندگان بيشتر مصاحبه در بين .). . . پايگاه اجتماعي و غلي،تحصيالت، وضعيت ش( دارندآشفته به اي نابسامان و باشند و معموالً در خانواده دار و مردان كارگريابي كار مي زنان خانه

.برند مي سرخورد هاي طرفين طالق، غير از طالق مسايل ديگري هم به چشم مي ـ در بين خانواده

رساالري در خانواده، ناپدري يا نامادري در خانواده، عدم وجود وجود پدرساالري يا ماد( ). لدين، مرگ يا طالق يكي از والدينوا

ييد بول قرار گرفته و سرزنش يا عدم تاطالق به لحاظ اجتماعي، بيش از گذشته مورد ق ـر مردم شدن و تنف اكنون ديگر طالق، احساس بدنام. تطالق كم شده اس) بدنامي(اجتماعي

ستند و بيش از پيش تر از گذشته از پيامدهاي طالق نگران هانگيزاند لذا مردم كم بر نمي راكه گردند، بيش از آن بخشيدن به ازدواج نامطلوب مي هاي حقوقي پايان در جستجوي راه

. براي حفظ آبرو، ناماليمات زندگي مشترك را تحمل نمايندينده طالق گرديده است به طوري كه از ابه رشد فز تغييرات مستمر در نقش زنان منجر ـدهد كه زنان باشد، اين حالت نشان مي مورد از طرف زنان مي 7واست طالق دادخ 10هر

ايل دارند بيش از مردان از وضعيت خود پس از ازدواج ناراضي هستند و بيش از مردان تمر گفته شود كه طي بهتر است اين طو. دادن به ازدواج را بردارند كه اولين قدم در پايان

تر پذيراي نقش ازدواج زيادتر شده است و زنان كمقرن بيستم، انتظارات زنان از زندگي و . )156ص،1385براون،(باشند دار مي تي زنان خانهسنّ

شوندگان به لحاظ فرهنگي با هم اختالف داشتند و هيچ يك بيشتر مصاحبه: بخش چهارمبرخي از زنان معتقد بودند تباط خوب نداشتند واز طرفين طالق با خانواده يكديگر ار

ها به دليل عدم و برخي از طالق. شان تحت تاثير عقايد اطرافيان همسر بود زندگي .دهد رخ مي) عدم آشنايي به حقوق زن و شوهر(بندي به مسايل مذهبي و حقوقي پاي


126

ها شاهد اين قبسياري از طال در ل عاطفي،به لحاظ روابط زناشويي و مساي: جمبخش پنطرفين طالق به علت اختالف در مسايل جنسي و عدم آشنايي به روابط نكته بوديم كه

امل به ميان كشيده شد، بدون اين كه پاي اين ع شان از هم پاشيده مي زناشويي، زندگيرسد به علت عدم آگاهي نسبت به اهميت و ضرورت نقش آن، اين شود كه به نظر مي

.گيرند مل را ناديده ميعا

وامل فرديحسب ع توزيع فراواني حجم نمونه بر: )3(جدول شماره فراواني و درصد فراواني عد متغيرب متغير رديف

زنان سنّ 1

% ) 14(نفر 70 سال 14 - 19

% ) 2/29(نفر 146 سال 20 -24

% ) 0/31(نفر 155 سال 25 - 29

% ) 4/16(نفر 82 سال 30 -34

% ) 4/3(نفر 17 سال 35 - 39

% ) 0/6(نفر 30 40+

مردان سنّ 2

% ) 4/13(نفر 67 سال 19 -24

% ) 2/32(نفر 161 سال 25 - 29

% ) 2/37(نفر 186 سال 30 -34

% ) 84/5(نفر 42 سال 35 - 39

% ) 8/2(نفر 14 سال 40 -44

% ) 6(نفر 30 سال 45+

وضعيت اشتغال زنان 3

% ) 8/21(نفر 109 شاغل

% ) 6/69(نفر 348 دار خانه

% ) 6/8(نفر 43 آموز و دانشجو دانش

وضعيت اشتغال مردان 4

% ) 6/21(نفر 108 كارمند

% ) 6/44(نفر 223 آزاد

% ) 8/24(نفر 124 كارگر

% ) 9(نفر 45 كار بي

وضعيت تحصيلي زنان 5

% ) 2/5(نفر 26 سواد بي

% ) 4/19(نفر 97 ابتدايي

% ) 6/16(نفر 83 راهنمايي

% ) 6/8(نفر 43 دبيرستان

% ) 2/32(نفر 161 ديپلم

% ) 4/5(نفر 27 فوق ديپلم

% ) 6/12(نفر 63 ليسانس

6

وضعيت تحصيلي مردان

% ) 4/3(نفر 17 سواد بي

% ) 2/28(نفر 141 ابتدايي

% ) 0/16(نفر 80 راهنمايي

% ) 4/11(نفر 57 دبيرستان

% ) 2/27(نفر 136 ديپلم

% ) 8/4(نفر 24 فوق ديپلم

% ) 8/7(نفر 39 ليسانس

% ) 8/0(نفر 4 فوق ليسانس

% ) 4/0(نفر 2 دكترا

محل سكونت 7 % ) 6/18(نفر 93 روستا

% ) 4/81(نفر 407 شهر

8 ت زندگي مشتركمد

% ) 4/14(نفر 72 اند زندگي مشترك نداشته

% ) 8/15(نفر 79 زندگي) چندماه(سال كمتر از يك

% ) 8/44(نفر 224 از دو تا شش سال

% ) 6/13(نفر 68 از هفت تا يازده سال

% ) 2/8(نفر 41 از دوازده سال تا شانزده سال

% ) 2/3(نفر 16 بيشتر از هفده سال


127

9 ت دوران نامزديمد

% )0/19(نفر 95 اند دوران نامزدي نداشته

% ) 2/35(نفر 176 كمتر از يك ماه تا شش ماه

% ) 2/37(نفر 186 از هفت ماه تا يك سال

% ) 6/8(نفر 43 از يك تا چهار سال

ميزان مهريه 10

% ) 8/24(نفر 124 كمتر از صد سكه طال

% ) 0/25(نفر 125 صد تا دويست سكه طال

% ) 6/4(نفر 23 صد سكه طال دويست تا سي

% ) 4/9(نفر 47 صد سكه طال بيشتر از سي

% ) 8/7(نفر 39 كمتر از دو ميليون تومان

% ) 0/18(نفر 90 دو ميليون تا شش ميليون تومان

) % 4/10(نفر 52 بيشتر از شش ميليون تومان

11 شنايي طرفين نحوه آ

طالق

% ) 2/25(نفر 126 نسبت فاميلي

% ) 8/24(نفر 124 معارفه از طريق دوستان و آشنايان

% ) 4/24(نفر 122 خواستگاري سنتي

% ) 2/7(نفر 36 آشنايي خياباني

% ) 2/6(نفر 31 همكار يا هم دانشگاهي

% ) 0/10( نفر 50 اي واليتي يا هم محله هم

% ) 2/2(نفر 11 دوستي يا همكاري با يكي از اعضاي خانواده

تعداد فرزندان 12

% ) 2/65(نفر 326 اند فرزند نداشته

% ) 0/32(نفر 160 يك تا دو فرزند

% ) 8/2(نفر 14 بيشتر از سه فرزند

13 ي طرفين اختالف سنّ

طالق

% ) 2/10(نفر 51 اند اختالف سني نداشته

% ) 2/32(نفر 161 از يك تا چهار سال

% ) 8/39(نفر 199 از پنج تا نه سال

% ) 4/9(نفر 47 از ده تا چهارده سال

% ) 2/1(نفر 6 بيشتر از پانزده سال

% ) 2/7(نفر 36 تا پنج سال اختالف سني معكوس

زنان هنگام ازدواج سنّ 14

% ) 2/46(ر نف 231 كمتر از بيست سال

% ) 4/39(نفر 197 از بيست تا بيست و چهار سال

% ) 6/9(نفر 48 از بيست و پنج تا بيست و نه سال

% ) 8/4(نفر 24 بيشتر از سي سال

15 مردان هنگام سنّ

ازدواج

% ) 4/5(نفر 27 كمتر از بيست سال

% ) 44(نفر 220 چهار سال و از بيست تا بيست

% ) 4/38(نفر 192 بيست و پنج تا بيست و نه سال از

% ) 2/12(نفر 61 بيشتر از سي سال

حسب علل طالق توزيع فراواني حجم نمونه بر: )4(جدول شماره

درصد فراواني علل طالق

1/12 152 و سابقه قاچاقاعتياد

3/11 143 وباريبند بي و فساد اخالقي

5.3 68 ل جنسييمسا

8/34 438 ف و عدم تفاهماختال

1/5 65 هاي العالج و رواني بيماري

6/11 147 كاري و فقر اقتصادي بي

4 51 ازدواج اجباري

1/8 104 دخالت اطرافيان

8/0 11 طالق عاطفي

7/1 23 اختالف سني

9/2 37 عدم شناخت قبل از ازدواج

7/2 35 اجازه همسر ازدواج مجدد مرد بدون

0/100 1254 جمع


128

آماري تاجاستن

ذكر شد به كنترل صفحات پيشين هاي آماري كه در در اين تحقيق با استفاده از روشچه در روش ميداني مشاهده نموديم و در روش بر اساس آن .اري متغيرها پرداخته شدآم

:گرديد كه با استفاده از روش آماري توزيع فراواني مشخص پيمايشي تجربه كرديم،زنان % 2/60( سال 20ـ29هاي سني زنجان در بين زنان، بيشتر در ردهر شهر طالق د ـ) مردان مورد مطالعه% 4/69(سال 25ـ34ي هاي سنّ و در بين مردان در رده) د مطالعهمور

. گردد ميمشاهده و به همين ) زنان مورد مطالعه% 6/69( اند دار و فاقد شغل بوده ـ بيشتر زنان مطلقه، خانه

ي مال ي بينند، شايد به دليل همين مضيقه ز مردان به لحاظ اقتصادي زيان ميشتر ادليل بيان نباشد، و چه بسيار زنان ي بزنند كه در شأن ايشبراي گذران زندگي دست به كارهاي

اند، ت نداري، فقر و فالكت دست به خودفروشي زدهاي را مشاهده كرديم كه به عل مطلقه% 6/44(شد كه شغل آزاد دارند در بين افرادي مشاهده مي ق بيشتربين مردان طال و در

). مردان مورد مطالعهزنان مورد % 8/49(خورد ق در بين زنان، با تحصيالت ابتدايي بيشتر به چشم ميطال ـ

،)مردان مورد مطالعه% 59(كند ين امر در مورد مردان نيز صدق مي، و هم)مطالعهاند سال با همديگر زندگي مشترك داشته 2ـ6د، ان ـ بيشتر زوجيني كه طالق گرفته

.شود ترين درصد مربوط به اين افراد مي، يعني بيش)حجم نمونه مورد مطالعه% 8/44(% 4/72(اند تر از يك سال دوران نامزدي داشتهاند، كم ـ بيشتر زوجيني كه طالق گرفته

ود كه دوران ش ميبيشترين درصد مربوط به افرادي ، يعني )حجم نمونه مورد مطالعهشان نباشد، چرا كه تاثير در طالق اند و شايد همين عامل، خود بي نامزدي كوتاهي داشته

ا اگر بس چه. اند ز خصوصيات يكديگر وارد زندگي شدهدوطرف بدون شناخت كامل اكديگر را در تر ي ند بهتر همديگر را شناخته و راحتداشت تري مي دوران نامزدي طوالني

.كردند رك قبول ميزندگي مشت ي دارند نسبت بهداد افرادي كه مهريه نسبتاً بااليمورد مطالعه تع ي در بين حجم نمونه ـ

كه البته بيشتر ) اند اشتهسكه مهريه د 200تا 14افراد از %8/49(ها بيشتر است ساير گروهر مبني د همسزنان در حين طالق يا براي نجات جان خود و فرزندشان و يا به علت تهدي

. بخشيدند شان را مي دهم، مهريه ات را نبخشي طالقت نمي بر اين كه اگر مهريه


129

) دور يا نزديك(مورد مطالعه بيشتر طرفين طالق نسبت فاميلي ي در بين حجم نمونه ـ ).افراد مورد مطالعه% 2/25(ند داشت

صاحب %) 2/65(شان از هم پاشيده و ختم به طالق شده است ـ بيشتر افرادي كه زندگياند، صاحب فرزند نبودند، يي كه اكثر افرادي كه طالق گرفتهجا باشند، از آن ميفرزند ن

خواستند و نمي اند شود كه شايد از شروع زندگي مشترك اختالف داشته يچنين استنباط مبه دليل داشتن فرزند خود را گرفتار زندگي اجباري نمايند، و افرادي كه صاحب فرزند هم

او را، به جاي مهريه خود قبول د، مادر به دليل عدم تحمل دوري از فرزند، حضانت بودن .كرد ميافرادي بيشترين درصد به مورد مطالعه در مورد اختالف سنّ ي در حجم نمونه ـ

زنان با همسران % 2/7. ي دارندسال اختالف سنّ 5ـ9يابد كه با همسرشان اختصاص مي . تر از مردان بودند ي بزرگند يعني زنان به لحاظ سنّي معكوس داشتخود اختالف سنّ

، )سال 13ـ19(سال 20ن زنان مطلقه كمتر از ازدواج در بي بيشترين درصد سنّ ـبوده ) مطالعه مردان مورد% 44(سال 20ـ24 يبوده و در بين مردان در رده سنّ%) 2/46(

. است از كلّ% 8/8(عتياد بيشتر از همه عامل تاثيرگذار، ا 50مورد علل طالق، از بين در ـ

دواج مجدد زن و اختالف ت ازر بوده و كمترين تعداد طالق به علّمؤثّ) نمونه مورد مطالعه .باشد مي%) 1/0(در مذهب

.باشند شهري مي% 4/81روستايي و % 6/18ادي كه طالق رخ داده در بين افر ـ تئوريكي تاجستنا

سازماني يا با طرح و ابداع مفهوم بيكه مرتن كيم ودور توجه به رهيافت تئوريكي باروابط اجتماعي را مجسم ساختند كه مخصوصاً در قاعدگي اجتماعي دقيقاً دنيايي از بي

رگوني سريع است، بسياري از اي در حال دگ امي كه جامعههنگ. قرن بيستم بسط يافتارزش به شان كم تي برايشوند، قواعد و هنجارهاي سنّ يم ها دچار نوعي سردرگمي انساندر جامعه در حال . اند نيفتاده هاي جديد و منطبق با واقعيت نيز جا رسند و ارزش مي نظر

و در نتيجه ) ساخت كهن و ساخت جديد(ساخت اجتماعي همچنان موجودند گذار دودر بين اين دو ا اكثركنند، ام مي برخي از ساخت كهن و برخي از ساخت نوين تبعيت


130

ا به مقتضاي واقعيت وانديشند ام اساس ساخت كهن مي بر. ت اجتماعي سرگردانندمساف هم عمل گاه در امر ازدواج دو ساخت متمايز با. كنند حسب ساخت جديد عمل مي بر . دآفرين كند و تناقض مي مي

شدن از طريق صنعتي ي هپديدي به دست آمد كه ، اين نتايج كلّبنابراين در اين تحقيقكردن زنان به فعاليت توليدي و اجتماعي خارج از خانه، تقويت و وارد ادن فرديت،درشد

شناخت و كديگر،ياستقالل اقتصادي افراد و به تبع آن كاهش بردباري آنان نسبت به طالق، شهرنشيني، حقّ) شمولي جهان تقريباً(كردن قانوني بيت و افزايش حقوق زنان،تث

كنان و پيامدهاي آن، مهاجرت از روستا به شهر، تحرخشونت خانوادگي، اشتغال زها و روابط اجتماعي، كاهش نفوذ ي بيشتر و گسترش تماساجتماعي و اقتصادي و محلّ

ثير گذاشت اقبيل، كه بر وضع نهاد خانواده ت مرد در خانواده و بسياري عوامل ديگر از اينجوامع ماقبل خود موجب بروز صنعتي ضمن حلّ بسياري از تضادهاي ي هواقع جامع و در

ثيرگذاري در حفظ او در مجموع، عملكرد آن به لحاظ تهاي جديدي شد تضادها و تنشجاي ه ها ب هثيرش را بر خانواداهم ت ما هدر جامع جريانخانواده، منفي بوده است كه اين

اي ه از ضد ارزش آميختگيها است كه حقيقت از طريق اين خانواده گذاشته است و درهاي برتر و جاودانه گر داخلي به عنوان ارزش هاي سلطه ارزش و بيگانه و ضد گر سلطه

شدن و بريدن را براي از خود بيگانه معاجوشود و اين زير سلطه حاكم مي جوامعمعتبر بر شدن قرار كند و در معرض متالشي عي خودشان آماده مييهاي اجتماعي و طب با زمينه

، ها خانواده در يپذير ت، كاهش مسؤولي اريك بي ت،م و موقّيسرپرستي دا فقر، بي .دهد ميطرد افراد از خانواده و اعتياد، شكاف نسلي، ي و مذهبي،هاي ملّ شدن ارزش رنگ كم

نبودنها و هاي خانواده براي مقابله با آسيب ها و آگاهي بودن مهارت كافياطالق، ناجتماع، ي هي براي حمايت از اين نهاد، از خطراتي است كه در جامعوجود نظام كارآمد اجتماع

ها را وادار به عدم رعايت قوانين و مقرّرات و آن هاي ايراني را نشانه گرفته امروز خانواده .كند وي رفتارهاي نابهنجار اجتماعي ميحاكم بر جامعه و گرايش به س

هازيرنويس1- Documental research 2- Field research 3- Survey research 4- Observation


131

منابع .1384:چاپ اول.سمتانتشارات :تهران.شناسي انحرافات جامعه.حبيباحمدي، ـ1

.1385.ميم.الم.انتشارات الف:قم.داوود رويدل:ترجمه.شناسي اي بر جامعه مقدمه.ـ براون،كن2

.1377.انتشارات روش.هوشنگ نائبي:ترجمه.جتماعييقات اانجام تحق ي نحوه.ال.بيكر،ترز ـ3

.1377.انتشارات علمي:تهران.محسن ثالثي:ترجمه.شناسي هاي جامعه نظريه.جورجريتزر، ـ4

.1374.تهران.زاد احمدرضا غروي:ترجمه.شناسي هاي جامعه نظريه.جورجريتزر، ـ5

.1375.شنشر سرو:تهران.شناسي خانواده جامعه اي بر مقدمه.باقرساروخاني، ـ6

.1374ـ1380.نشر آواي نور:تهران.)شناسي انحرافات جامعه( شناسي اجتماعي آسيب.اله ستوده،هدايت ـ7

.1380.حوزه و دانشگاه ي انتشارات پژوهشكده:تهران.شناسي كجروي جامعه.و ديگري عليسليمي، ـ 8

.1373.نشر ني:تهران.منوچهر صبوري:ترجمه.شناسي جامعه.آنتونيگيدنز، ـ9

.1377.نشر ني:تهران.حسين بهروان:ترجمه.شناسي جامعه.آنتونيگيدنز، ـ10

.1383.شناسي شناسي و روان جامعه.تماعيشناسي اج مباني روان ونداليسم،.رضا عليمحسني تبريزي، ـ11

آبـان 26شـنبه سه.169مارهش.وهشپژسايت و مجله فرهنگ و .تنش؟طالق يا يك زندگي پر.ثيرات طالق بر فرزندانابازنگري ت.مونا،مشهدي رجبي ـ12

.1387ماه

13- http://www.divorcereform.org/fights.htm.

14- http://www.divorceonline.com/articles/f156934.

15- Bowman, Henry345, 1978Aspanier, Braham. B: Modern.

16- Marriage, United states of America, McGraw-Hill, Inc.

1387 ˛ ˙ ˝˚˜ ˝ ˆjournals.iau.ir/article_527854_9e8a2eaf2a50a8b2fe96f6e6a9d9dafe.… · 1387...

Documents