1814- DET STORE ÅRET

NOREGS STILLING UNDER KRIGENUlykke at Noreg- Danmark kom i krig mot Storbritannia• Lønnsam handel stoppa opp• Norske fartøy vart stoppa, på veg til sjøs med varer• Korn frå Danmark til Noreg vart stoppa• Dårlege avlingar i 1807,1808 og 1809• Litt betre i 1810 og 1811, men dårelg i 1812• Svolt og tusenvis døydde• Terje Vigen

PRISONEN• Tusenvis av danskar og nordmenn vart tatt til fange av britane. • Dei sat i fangenskap i korte eller lange tidsrom• Fangane var gutar og menn frå 8 til ca 70 år. • Prisonen betyr fengsel, men dette utrykket er spesielt med tanke på

fangeleirane under Napoleonstida. • To hovudtypar: landsprison og skipsprison, open og lukka. • Offiserar sat it opne landsprison. Desse hadde stor fridom, men

måtte lova å ikkje flukta• Fangar i skipsprison sat fanga, ofte under dårelege forhold• 25. januar 18 14 var fangenskapet over, men mange sat likevel

fanga lengre. • Det var vanskeleg å koma seg heim, sidan dei måtte betala heimreisa

sjølv.

KRIG MED SVERIGE1808: Danmark- Noreg i krig med Sverige• Dårelege forhold på begge sider• Russland ville ha Finland (som var ein del av Sverige)

1809: Sverige mista Finland• Landet vart halvert• Kong Gustav 4. Adolf vart jaga ut av landet

• Ein senil barnlaus onkel vart utpeika som konge (Charles 8.)• Sverige trengde ny kronprins, og fekk tak i den danske

prinsen Kristian August . Han hadde leia Noreg i krigen mot Sverige.

• Han døydde etter eit halvt år.• Den franske marskalken Jean Baptiste Bernadotte vart vald.

(uvanleg)

• Han fekk namnet Karl Johan. • Lurt val!

• Kunne kriga (hadde jobba for Napoleon)• Styrtrik og «kjøpte» seg ei krone.

NY PRINS TIL NOREGKristian Fredrik • 26 år• Fetter til Fredrik 6. og kronprins i Danmark- Noreg• Skulle styre Noreg på vegne av kong Fredrik• Forkledd under overfarten• Kongerike Danmark-Noreg var i fare• Fredrik 6. var den einaste venen Napoleon hadde att• Karl Johan kjempa mot Napoleon, og ville ha fred med Russland• Han ville ha Noreg i staden for Finland• Kieltraktaten (januar 1814): Danmark gav frå seg Noreg til

Sverige.

EIDSVOLL• Kristian Fredrik møtte viktige nordmenn heime hos

Carsten Anker på Eidsvoll Jernverk. • Han ville utropa seg sjølv til konge, men let seg heller

overtala. Han blei ein konge som folket ville ha.• 10. April 1814: 112 menn møtte på Eidsvoll for å laga

GRUNNLOVA• 57 embetsmenn og 37 bønder• Kjende godt til den amerikanske- (1789) og den franske

grunnlova (1791). • Viktig mann: Christian Magnus Falsen

USEMJE OG SEMJE• Usamde om Sveige• Sjølvstendepartiet ville ha Kristian Fredrik som konge • Unionspartiet ville ha ei ordning med svenskane• Var samde om mykje i grunnlova

• Ei folkevald forsamling: Stortinget, menn over 25 med eigedom og formue• Kongen og regjeringa skulle styre landet• Kongen skulle plukke ut regjeringa• Uavhengige domstolar• Fridom til å seie det ein vil• Grunnlova skulle vera vanskeleg å endre• Jødar ingen tilgang til landet

17. Mai 1814: Grunnlova vart underskriven og Kristian Fredrik vart utnemnd til konge

• Kristian Fredrik skreiv brev til den britiske kongen om at Noreg ikkje ville bli svensk.

• MEN… britane ville halda lovnaden sin til Sverige.

Krig mot Sverige• 22. Mai 1814: Kristian Fredrik reid inn i Kristiania som

konge. • Men svenskane krevde kontroll, og det vart ein kortvarig

krig sommaren 1814, som gjekk dårleg for nordmennene.• Kongen trekte seg• Sverige godkjende den norske Grunnlova.• Nordmennene skuffa over Kristian Fredrik. • Vart seinare konge i Danmark, under namnet Christian 8.

UNIONEN MED SVERIGE• 4. november: Stortinget vedtok unionen• Karl Johan møtte motstand, men skrudde på sjarmen• Hadde med seg sonen prins Oscar, som måtte læra seg

norsk.• Karl Johan ville behalda Grunnlova fordi han ville vera ven

med nordmennene. • Sverige behandla nordmennene fint

GRUNNLOVA• Demokratiet vaks fram litt etter litt• Grunnlova hindra at den svenske kongen fekk for mykje

makt• Folk var stolte av Grunnlova, og ho batt folk saman.