Interview2 BUSINESS 13 januari 2010

Business Ñapa is een uitgave van Uitgeverij Amigoe NVBusiness Ñapa is bereikbaar op telefoonnummer 736-9050 en via emailadres napa@amigoe.comBladmanager:Karin WooningEindredacteur:Hans VadersVormgeving:Oscar VanegasAdvertenties:Marloes TakTel. 736-9050Cell.: 516 7377Email: advertentienapa@amigoe.com

Colofon

Jaargang 3Nr. 2

InhoudsopgavePagina 2-3‘Spaceport uniek voor eiland’

Pagina 5Insight Job

Column Harms

Pagina 7Column Midden-en Kleinbedrijf

Pagina 8-9Succesverhaal

Ad en Els Maas:

‘Leven met Surprise’

Pagina 11Agenda

Arbeidsrecht

Pagina 12-13Economie Suriname:

Werk aan de winkel!

Pagina 15Mens & Werk‘Het belang van balans’

Coverfoto: Ken Wong

Waarom niet? Dat is de vraag die Simon Klop-

penburg, Advisor Airport Development van de Curaçao Airport Holding (CAH), zou willen stellen als het gaat om de kans op luchthaven Hato faciliteiten te ontwikkelen voor commerciële ruimtevaart. Als er over tien jaar ergens op een ander Caribisch eiland een spaceport is en dus niet op Curaçao, dan zou ik moe-ten verhuizen naar de andere kant van de wereld”, lacht Kloppenburg. “We weten nog niet precies hoe de commerci-ele ruimtevaart eruit gaat zien in de wereld, maar we weten wel dat die er komt. Waar-om dan niet op Curaçao? De impact van een spaceport op Curaçao zou gigantisch zijn,

zowel voor de luchthaven als voor het eiland. Ik kan geen bezwaren bedenken.”

CAH hanteert in feite een tweesporenbeleid, legt Klop-penburg uit. “Dat is nodig om te groeien naar het niveau dat we willen behalen. Om de doelstelling van 2,5 mil-joen passagiers per jaar te halen of zelfs te overstijgen, zullen we, boven op de eco-nomische groei van Curaçao, business van buiten moeten aantrekken. De lokale markt is niet voldoende voor zo’n groei. We richten ons op een hub-functie voor bestaande markten om ons heen zoals Noord- en Zuid-Amerika, Europa en in de toekomst misschien zelfs Azië. Door

producten en diensten te ont-wikkelen en aan te bieden voor deze enorme markten, kan je het eiland positioneren tussen de continenten en als luchthaven een internationale hub-functie vervullen. Denk hierbij aan transit van goede-ren tussen Zuid-Amerika en Europa en/of passagiers van Zuid- naar Noord-Amerika via Curaçao. Voor zakenmensen op deze routes kan je produc-ten en diensten ontwikkelen die het aantrekkelijk maken elkaar ‘halfway’ te ontmoe-ten.”

Anderzijds wijst Kloppenburg op het belang van het aanbo-ren van nieuwe markten om groei te realiseren. “Daarmee bedoel ik het ontwikkelen van

unieke producten waarvoor mensen specifiek naar het eiland komen. In die filosofie past een spaceport. Zoiets is uniek in de wereld en werkt daarom als een magneet.”

Een strategie die zich richt op bestaande markten versus iets dat ‘gewoon op ons pad kwam’ maar wel binnen de visie van CAH past. “Beide doen”, zegt Kloppenburg. “We hebben als eiland al een divers gesegmenteerd aan-bod, zon en strand, duiken, erfgoed, cruises, medisch toerisme en zo zal er ook een doelgroep zijn voor ruimte-toerisme. Het bijt elkaar niet.” Volgens Kloppenburg kan een spaceport van groot belang zijn voor de ontwikkeling van een ‘Airport City’ op Hato, een concept waar CAH in gelooft en dat door veel lucht-havens wordt gehanteerd. In het Airport City Concept fun-geren luchthavens als motor voor economische ontwikke-ling door het aantrekken van bedrijven en diensten. “Het past perfect. Een spaceport heeft aantrekkingskracht, er zullen naast het ruimtetoeris-me allerlei spin-off activiteiten ontstaan.” In tegenstelling tot de Ver-enigde Arabische Emiraten is Curaçao echter geen rijke oliestaat waar de overheid het geld om een spaceport te bouwen zo even ophoest. Daarom mogen we, vindt

‘Spaceport uniek voor eiland’

“Anderhalf jaar geleden dacht iedereen nog dat het een grap was. Nu zijn er serieuze partijen die een spaceport willen bouwen op Curaçao. Waarom zou Curaçao Airport Holding dan niet serieus

zijn? Een spaceport past binnen onze filosofie.”

Tekst en foto’s: Ellen Evenhuis

Hato als Airport CityDe Curaçao Airport Holding (CAH) bestaat sinds 2001 en is de enige aandeelhouder van Curinta, de voormalige operator van de luchthaven. CAH heeft alle aandelen van Hato Inter-national Airport (HIA) en Hato Assets Company (Hasco) dat 450 hectare land heeft grenzend aan de luchthaven. De aandelen van CAH zijn in handen van het Eilandgebied. In 2003 tekende het Eilandgebied een dertigjarige concessie-overeenkomst met Curaçao Airport Investment, honderd procent eigenaar van Curaçao Airport Partners (CAP) dat verantwoor-delijk is voor het operationele gedeelte van de luchthaven. CAP bestond toen uit Alterra (51 procent), Trim Invest (39 procent) en de Jansen de Jong Groep (10 procent). In januari 2009 nam A-Port de aandelen van Alterra over. CAP is nu voor 51 procent in handen van A-Port en de Jansen de Jong Groep bezit 49 procent. A-Port bestaat uit het Zwitserse Unique, het Braziliaanse Camargo Correa en het Chileense IDC. CAH en A-Port hebben afgesproken de ontwikkelingsmogelijkheden te analyseren van de gronden rond de luchthaven. Zij werken aan een master- en businessplan voor de ontwikkeling van het gebied volgens het Airport City Concept. Met de transformatie van start- en landingsbaan naar Airport City is wereldwijd een tendens ontstaan waarbij luchthavens hun gronden commercieel ontwikkelen voor een positieve impact op het luchthavenbedrijf zelf en de lokale economie.

Interview 3BUSINESS13 januari 2010

Kloppenburg, dankbaar zijn dat twee groepen deze kar willen trekken. Caribbean Spaceport en Space Expe-rience Curaçao, twee particu-liere initiatieven uit Nederland, hebben Curaçao gekozen als locatie voor een spaceport. “Zij zijn heel hard bezig en hebben tot nu toe alles gefi-nancierd.” CAH is neutraal als het gaat om de vraag wie het uiteindelijk gaat doen. “We willen gewoon een space-port. Beide groepen hebben hun kracht en wij hopen dat ze succesvol zijn. Waar we kunnen, zullen we ze steu-nen. We bieden honderd pro-cent commitment, maar geen exclusiviteit.”

Ook de overheid kan niet bepalen wie een spaceport zal ontwikkelen. De over-heid zal met name een rol als ‘facilitator’ hebben, zodat activiteiten in de commerci-ele ruimtevaart kunnen wor-den gedragen. Het vastleg-gen van een juridisch kader is een belangrijk aspect hiervan. Minister Maurice Adriaens (Verkeer en Telecommunica-tie) heeft eerder al te kennen gegeven de initiatieven om te komen tot een spaceport te ondersteunen. De lucht-haven zelf, dus Curaçao Air-port Partners (CAP), en de investeerders geven echter de doorslag of er een space-port komt. Kloppenburg legt uit dat CAP een heel belang-rijke rol heeft omdat zij, als operator van de luchthaven, toestemming moeten geven voor het gebruik van de lan-dingsbaan door de spaceport. “CAP moet antwoord geven”, vult CAH-directeur Clift Chris-tiaan aan. “Wij proberen CAP een duwtje te geven in deze richting omdat we denken dat het een goed idee is. Maar er zitten haken en ogen aan voor CAP. Als je beoogt om in de nabije toekomst meer

passagiers aan te trekken, is het ongunstig als je die-zelfde luchthaven regelmatig twee uur moet sluiten voor een ruimtelancering. Hierover dient dus goed nagedacht te worden en moet er afstem-ming plaatsvinden met alle betrokken partijen.”

Momenteel is het nog niet duidelijk wie eventueel een spaceport zal bouwen op Curaçao. Het vinden van investeerders is een grote uit-daging. Kloppenburg: “Geen van de partijen is al zo ver om te zeggen we gaan beginnen. Ook leggen de ‘spaceliners’ (ruimte-luchtvaartmaatschap-pijen, red.) zich nog niet vast op mogelijke locaties. Hoe meer partijen geïnteresseerd zijn een spaceport of aan-verwante faciliteiten te bou-wen, hoe beter. Zoals je in de initiatieven van Caribbean Spaceport en Space Expe-rience Curaçao ziet, heeft elke groep eigen expertise en een eigen netwerk. Daarom zou het gunstig zijn als zij de handen ineen zouden slaan. Meer partijen moeten erin gaan geloven. Dit maakt de kans van slagen alleen maar groter. Er is ruimte voor veel initiatieven, de taart is heel groot.”

De lobby voor Curaçao als spaceport-locatie loopt goed in de ogen van Kloppenburg. “We zijn één van de serieuze kandidaten. Daar ben ik trots op. Curaçao wordt in de com-municatie binnen de industrie genoemd als één van de vier ‘potential leading spaceports’ in de wereld. Dat beeld willen we vasthouden en bekrachti-gen.” CAH is dan ook geïnte-resseerd in een internationaal ‘space’-seminar op Curaçao en is bereid het initiatief voor zo’n seminar te nemen, zo laat Kloppenburg weten. “Het seminar is bedoeld om lokaal

en internationaal enthousias-me te genereren. We moeten laten zien dat we een serieuze partij zijn, dat Curaçao in staat is dit project te dragen. Hier-mee kunnen we een vertrou-wensbasis creëren, want er zijn andere locaties die mee-dingen. Zolang er nog geen commerciële ruimtevluchten worden gemaakt, moeten we in beeld blijven.” Kloppenburg hoopt op deze manier een plat-form te creëren zodat A-Port, CAP, lokale en internationale investeerders, overheid, ont-wikkelaars en spaceliners ‘ja’ zeggen. “We hebben al die spelers nodig. Pas dan heb je commitment. Zo ver is het dus nog niet.” Een space-seminar zou sowieso goed zijn voor Curaçao, beredeneert CAH. Het is een mogelijkheid om te netwerken en informatie uit de eerste hand te verkrijgen van diverse actoren uit de indu-strie en bovendien geeft het bekendheid aan het eiland. Mocht Curaçao een eigen car-rier kunnen aantrekken, een spaceliner die ervoor kiest om Curaçao als thuisbasis te heb-ben, dan zou dit volgens Klop-penburg wel eens de sleutel tot succes kunnen zijn. Uit een haalbaarheidsstudie die Space Experience Curaçao recent liet uitvoeren door het Ameri-kaanse analysebureau Futron, bleek dat een eigen carrier economisch gezien een grote boost zou kunnen betekenen. Bovendien is de spaceport dan niet afhankelijk van ande-re spaceliners die al dan niet voor Curaçao kiezen. Space Experience Curaçao heeft reeds aangegeven, behalve het bouwen van een space-port, geïnteresseerd te zijn in het uitbaten van een eigen spaceliner (operatorship). “Het is fantastisch nieuws als Cura-çao een eigen carrier zou krij-gen. Het binden van een car-rier aan Curaçao creëert ver-trouwen voor de broodnodige

investeringen en triggert naast de ontwikkeling van de space-port zelf, ook de ontwikkeling van aanverwante faciliteiten. Dan biedt het eiland niet alleen zand en zon, maar ook high tech-activiteiten: dan zijn alle camera’s op het eiland gericht. Dit is een enorme drive voor bedrijfsleven en toerisme in de vorm van spin-off activiteiten zoals ‘space-themaparken’. We kunnen voor de ontwik-keling van de Airport City ver-der denken aan trainings-, test- en onderhoudsfaciliteiten voor de industriële sectoren en mogelijk zelfs internatio-nale samenwerking voor oplei-ding en universitaire faciliteiten in ruimtetechnologie, met de daarbij behorende groei voor de werkgelegenheid in impact op de lokale economie. Of een kenniscentrum waarmee echt iets structureels op het eiland ontstaat. Het behoort allemaal tot de mogelijkheden. De impact is ontzettend groot. Het duurt misschien wel twin-tig jaar voordat je dit voelt, daarom moeten we nú stap-pen zetten.”

Theoretisch gezien is een spaceport niet datgene waar-mee CAH zich bezighoudt. “Maar omdat het project zo ongelofelijk groot is, hebben we het geadopteerd. We wil-len namelijk niet dat het weg-glipt. Wij hebben momenteel meer tijd en mogelijkheden om de plannen te bestuderen dan CAP. A-Port (partner in Curaçao Aiport Partners, red.) is nog maar net begonnen als operator van de luchtha-ven. Daarbij is er ook nog steeds een economische crisis gaande. CAP heeft contractu-ele verplichtingen na te komen en concentreert zich vooral daar op. Als partner in de ont-wikkeling van het Airport City Concept proberen we A-Port ervan te overtuigen dat het project een kans biedt voor de

luchthaven en voor het eiland. We vervullen als holding even een spilfunctie en promoten het project zodat Curaçao in beeld blijft. Daarna trekt CAH zich weer een beetje terug.”

Bereidheid bij CAP

“Ja, we zijn bereid om naar de plannen voor een spaceport op Hato te kijken”, zegt CEO Albert Brunner van Curaçao Air-port Partners (CAP). “We vinden het een goed idee. Een spaceport trekt busi-ness naar het eiland. CAP zal echter niet rechtstreeks investeren in een space-port. Als de initiatiefnemers rond zijn met investeerders, zijn we geïnteresseerd om mee te werken en verder in detail te treden met hen. Het sluiten van de lucht-haven tijdens lanceringen is ongunstig, twee uur is te lang. Geen luchthaven kan zo lang sluiten, ten-zij je in de woestijn zit. Maar in principe staan we positief tegenover de plan-nen.” Overigens bewees Zuid-Korea onlangs dat commerciële ruimtevaart geen droom is maar wer-kelijkheid. Half december kondigde spaceship-fabri-kant XCOR Aerospace aan dat het Yecheon Astro Space Center de fabrikant heeft aangewezen als voorkeursleverancier van ruimtelanceringsdiensten. XCOR spreekt van een ‘revolutionaire kans voor de ruimteluchtvaartindu-strie’. Voor Simon Klop-penburg van CAH een bevestiging dat de airport stappen moet gaan onder-nemen om de positie van Curaçao niet te verliezen.

Het ontwerp voor een spaceport van Space Experience Curaçao.

Simon Kloppenburg: “De impact van een spaceport op Curaçao zou gigantisch zijn.”

Clift Christiaan: “We denken dat een spaceport een goed idee is.”

Het ontwerp voor een spaceport van Caribbean Spaceport.