DEJSTVO FIZIČKIH I HEMIJSKIH AGENASA NA

MIKROORGANIZME

Prof.dr Gordana Ranđelović

DEJSTVO FIZIČKIH I HEMIJSKIH AGENASA NA

MIKROORGANIZME

Prof.dr Gordana Ranđelović

DEFINICIJE

Sterilizacija je metod kojim se ubijaju ili uklanjaju svi živi mikroorganizmi, vegetativni i sporogeni oblici bakterija, virusi i gljive.

Dezinfekcija je metod kojim se smanjuje broj živih mikroorganizama, njihovim uklanjanjem ili ubijanjem.

DEFINICIJE

Sterilizacija je metod kojim se ubijaju ili uklanjaju svi živi mikroorganizmi, vegetativni i sporogeni oblici bakterija, virusi i gljive.

Dezinfekcija je metod kojim se smanjuje broj živih mikroorganizama, njihovim uklanjanjem ili ubijanjem.

METODE STERILIZACIJE

Fizičke metode• toplota• ultraljubičasti zraci• jonizujući zraci• supersonične vibracije• osmotski pritisak• filtracija

Hemijske metodeo etilen oksido formaldehido glutaraldehid

METODE STERILIZACIJE

Fizičke metode• toplota• ultraljubičasti zraci• jonizujući zraci• supersonične vibracije• osmotski pritisak• filtracija

Hemijske metodeo etilen oksido formaldehido glutaraldehid

STERILIZACIJA TOPLOTOM

Vlažna toplota uništava mikroorganizme ireverzibilnom denaturacijom enzima i strukturnih proteina i promenama na nivou nukleinskih kiselina i membrana ćelija.

Temperatura denaturacije je obrnuto proporcionalna količini prisutne vode.

Suva toplota vrši oksidaciju gradivnih elemenata

STERILIZACIJA TOPLOTOM

Vlažna toplota uništava mikroorganizme ireverzibilnom denaturacijom enzima i strukturnih proteina i promenama na nivou nukleinskih kiselina i membrana ćelija.

Temperatura denaturacije je obrnuto proporcionalna količini prisutne vode.

Suva toplota vrši oksidaciju gradivnih elemenata

Suva toplota

o spaljivanjeo žarenjeo flambažao suvi sterilizator

Vlažna toplota

o tindalizacijao pasterizacijao kuvanjeo kohov lonaco autoklav

Suva toplota

o spaljivanjeo žarenjeo flambažao suvi sterilizator

Vlažna toplota

o tindalizacijao pasterizacijao kuvanjeo kohov lonaco autoklav

kontrola sterilizacije

o fizičke metodeo hemijske metodeo biološke metode

spore Bacillus subtilisaspore Bacillus stearothermophilusa

kontrola sterilizacije

o fizičke metodeo hemijske metodeo biološke metode

spore Bacillus subtilisaspore Bacillus stearothermophilusa

FAKTORI KOJI UTIČU NA EFIKASNOST DEZINFEKCIJE

o Priroda predmeta koji treba da se dezinfikuju(fizičko stanje, vrsta materijala, površina, oblik)

o Vrsta i koncentracija dezinficijensao Dužina delovanja dezinficijensao Temperaturao Prisustvo organskih materijao Vrsta i broj mikroorganizama (spore, mikobakterije, virusi bez omotača,gljive, vegetativni oblici bakterija, virusi sa omotačem)

FAKTORI KOJI UTIČU NA EFIKASNOST DEZINFEKCIJE

o Priroda predmeta koji treba da se dezinfikuju(fizičko stanje, vrsta materijala, površina, oblik)

o Vrsta i koncentracija dezinficijensao Dužina delovanja dezinficijensao Temperaturao Prisustvo organskih materijao Vrsta i broj mikroorganizama (spore, mikobakterije, virusi bez omotača,gljive, vegetativni oblici bakterija, virusi sa omotačem)

METODE DEZINFEKCIJE

o Hemijske metode (primena dezinficijenasa i antiseptika)

o Fizičke metode (primena toplote i radijacije)

Hemijski dezinficijensi:

o oštećuju proteine koagulacijom i denaturacijomo menjaju integritet i funkcije ćelijskih ovojnicao reaguju sa reaktivnim grupama proteina enzima

METODE DEZINFEKCIJE

o Hemijske metode (primena dezinficijenasa i antiseptika)

o Fizičke metode (primena toplote i radijacije)

Hemijski dezinficijensi:

o oštećuju proteine koagulacijom i denaturacijomo menjaju integritet i funkcije ćelijskih ovojnicao reaguju sa reaktivnim grupama proteina enzima

o aldehidi (formaldehid, glutaraldehid)o oksidansi (vodonik peroksid)o halogeni elementi (jod, hor)o fenoli (fenol, bifenoli)o površinski aktivna jedinjenja (nejonski, katjonski i

anjonski deterdženti)o alkoholi (etanol, izopropanol)o antiseptičke boje (akriflavin, kristal violet)o teški metali (srebro, bakar, živa)o kiseline (persirćetna, mandelična,mlečna kiselina)

o aldehidi (formaldehid, glutaraldehid)o oksidansi (vodonik peroksid)o halogeni elementi (jod, hor)o fenoli (fenol, bifenoli)o površinski aktivna jedinjenja (nejonski, katjonski i

anjonski deterdženti)o alkoholi (etanol, izopropanol)o antiseptičke boje (akriflavin, kristal violet)o teški metali (srebro, bakar, živa)o kiseline (persirćetna, mandelična,mlečna kiselina)

IZBOR METODE STERILIZACIJE I DEZINFEKCIJE

o kritični materijali i instrumenti (direktno dolaze u kontakt sa primarno sterilnim regijama organizma)sterilišu se u autoklavu, suvom sterilizatoru, jonizujućim zračenjem, filtracijom, hemijskim metodama

o polukritični materijali i instrumenti (dolaze u kontakt sa kožom i sluzokožama) zahtevaju visok nivo dezinfekcije koji se postiže glutaraldehidom, vodonik peroksidom, persrćetnom kiselinom, jedinjenjima hlora

o nekritični materijali i instrumenti (dolaze u kontakt sa intaktnom kožom) zahtevaju srednji, umereni ili nizak nivo dezinfekcije

IZBOR METODE STERILIZACIJE I DEZINFEKCIJE

o kritični materijali i instrumenti (direktno dolaze u kontakt sa primarno sterilnim regijama organizma)sterilišu se u autoklavu, suvom sterilizatoru, jonizujućim zračenjem, filtracijom, hemijskim metodama

o polukritični materijali i instrumenti (dolaze u kontakt sa kožom i sluzokožama) zahtevaju visok nivo dezinfekcije koji se postiže glutaraldehidom, vodonik peroksidom, persrćetnom kiselinom, jedinjenjima hlora

o nekritični materijali i instrumenti (dolaze u kontakt sa intaktnom kožom) zahtevaju srednji, umereni ili nizak nivo dezinfekcije

ANTIBAKTERIJSKILEKOVI

Prof.dr Gordana Ranđelović

ANTIBAKTERIJSKILEKOVI

Prof.dr Gordana Ranđelović

Supstance koje ubijaju mikroorganizme ili sprečavaju njihovo razmnožavanje u živom organizmu nazivaju se antibiotici i hemiotera-peutici ili zajedničkim imenom antimikrobni lekovi.

Antibakterijski lekovi mogu delovati baktericidno ili bakteriostatski, a koriste se za lečenje ili prevenciju bakterijskih oboljenja ljudi.

Antibiotici su prirodni produkti različitih gljivica, dok su hemioterapeutici produkti hemijske sinteze.

Supstance koje ubijaju mikroorganizme ili sprečavaju njihovo razmnožavanje u živom organizmu nazivaju se antibiotici i hemiotera-peutici ili zajedničkim imenom antimikrobni lekovi.

Antibakterijski lekovi mogu delovati baktericidno ili bakteriostatski, a koriste se za lečenje ili prevenciju bakterijskih oboljenja ljudi.

Antibiotici su prirodni produkti različitih gljivica, dok su hemioterapeutici produkti hemijske sinteze.

MEHANIZAM DELOVANJA ANTIBAKTERIJSKIH LEKOVA:

o Inhibicija sinteze ćelijskog zida bakterija

o Inhibicija funkcije citoplazmatske membrane

o Inhibicija sinteze proteina

o Inhibicija sinteze nukleinskih kiselina

o Inhibicija metabolizma folata

MEHANIZAM DELOVANJA ANTIBAKTERIJSKIH LEKOVA:

o Inhibicija sinteze ćelijskog zida bakterija

o Inhibicija funkcije citoplazmatske membrane

o Inhibicija sinteze proteina

o Inhibicija sinteze nukleinskih kiselina

o Inhibicija metabolizma folata

LEKOVI KOJI INHIBIŠU SINTEZU ĆELIJSKOG ZIDA BAKTERIJA:

• beta-laktami (penicilini, cefalosporini, karbapenemi, monobaktami)

• glikopeptidi (vankomicin)

• fosfomicin i cikloserin

Inhibitori beta-laktamaza

klavulanska kiselina

sulbaktam

tazobaktam

LEKOVI KOJI INHIBIŠU SINTEZU ĆELIJSKOG ZIDA BAKTERIJA:

• beta-laktami (penicilini, cefalosporini, karbapenemi, monobaktami)

• glikopeptidi (vankomicin)

• fosfomicin i cikloserin

Inhibitori beta-laktamaza

klavulanska kiselina

sulbaktam

tazobaktam

LEKOVI KOJI INHIBIŠU FUNKCIJE CITOPLAZMATSKE MEMBRANEPolimiksin i ColistinPolienski antibioticiImidazoli

LEKOVI KOJI INHIBIŠU SINTEZU PROTEINA

INHIBITORI RIBOZOMSKIH PODJEDINICA 30 SAminoglikozidiTetraciklini

INHIBITORI RIBOZOMSKIH PODJEDINICA 50 SHloramfenikolMakrolidiLinkomicini

LEKOVI KOJI INHIBIŠU FUNKCIJE CITOPLAZMATSKE MEMBRANEPolimiksin i ColistinPolienski antibioticiImidazoli

LEKOVI KOJI INHIBIŠU SINTEZU PROTEINA

INHIBITORI RIBOZOMSKIH PODJEDINICA 30 SAminoglikozidiTetraciklini

INHIBITORI RIBOZOMSKIH PODJEDINICA 50 SHloramfenikolMakrolidiLinkomicini

LEKOVI KOJI INHIBIŠU SINTEZU NUKLEINSKIH KISELINA

INHIBITORI SINTEZE DNKHinoloniFluorohinoloni

INHIBITORI SINTEZE RNKRifampicin

LEKOVI KOJI INHIBIŠU METABOLIZAM FOLATASulfonamidiTrimetoprimParaaminosalicilna kiselinaIzoniazidEtambutolMetronidazol

LEKOVI KOJI INHIBIŠU SINTEZU NUKLEINSKIH KISELINA

INHIBITORI SINTEZE DNKHinoloniFluorohinoloni

INHIBITORI SINTEZE RNKRifampicin

LEKOVI KOJI INHIBIŠU METABOLIZAM FOLATASulfonamidiTrimetoprimParaaminosalicilna kiselinaIzoniazidEtambutolMetronidazol

REZISTENCIJA BAKTERIJA NA LEKOVE

infektivna multiplaunakrsna

MEHANIZMI REZISTENCIJE

Enzimska destrukcija ili inaktivacija lekaIzmena ciljnog enzimaIzmena propustljivosti ćelijskih ovojnicaIzmena strukture ribozomaIzmena metaboličkog puta

Geni plazmida i transpozona su najznačajniji za razvoj i širenje rezistencije na AML.

REZISTENCIJA BAKTERIJA NA LEKOVE

infektivna multiplaunakrsna

MEHANIZMI REZISTENCIJE

Enzimska destrukcija ili inaktivacija lekaIzmena ciljnog enzimaIzmena propustljivosti ćelijskih ovojnicaIzmena strukture ribozomaIzmena metaboličkog puta

Geni plazmida i transpozona su najznačajniji za razvoj i širenje rezistencije na AML.

REZISTENCIJA BAKTERIJA NA LEKOVE JE POSLEDICA NEKRITIČKE I NERACIONALNE UPOTREBE ANTIBAKTERIJSKIH LEKOVA U

TERAPIJSKE I PROFILAKTIČKE SVRHE, ALI I SPOSOBNOSTI BAKTERIJA DA RELATIVNO BRZO RAZVIJU MEHANIZME OTPORNOSTI

NA SVAKI NOVI LEK.

REZISTENCIJA BAKTERIJA NA LEKOVE JE POSLEDICA NEKRITIČKE I NERACIONALNE UPOTREBE ANTIBAKTERIJSKIH LEKOVA U

TERAPIJSKE I PROFILAKTIČKE SVRHE, ALI I SPOSOBNOSTI BAKTERIJA DA RELATIVNO BRZO RAZVIJU MEHANIZME OTPORNOSTI

NA SVAKI NOVI LEK.

PATOGENOST I VIRULENCIJA

Prof.dr Gordana Ranđelović

PATOGENOST I VIRULENCIJA

Prof.dr Gordana Ranđelović

INFEKCIJA

Razmnožavanje infektivnog agensa u organizmu domaćina. Razmnožavanje bakterija koje su deo normalne flore obično se ne smatra infekcijom. Razmnožavanje patogenih bakterija čak i kad je infekcija asimptomatska, predstavlja infekciju.

INFEKCIJA

Razmnožavanje infektivnog agensa u organizmu domaćina. Razmnožavanje bakterija koje su deo normalne flore obično se ne smatra infekcijom. Razmnožavanje patogenih bakterija čak i kad je infekcija asimptomatska, predstavlja infekciju.

PATOGENOST

Sposobnost infektivnog agensa da izazove oboljenje.

VIRULENCIJA

Stepen patogenosti. Virulentni agensi izazivaju bolest i kad se u organizam domaćina unesu u malom broju.

Putevi prenosa:

• kontaminirana voda, hrana

• kapljični put, aersoli

• direktni kontakt

Mesta ulaska patogenih bakterija:

• respiratorni trakt

• gastrointestinalni trakt

• genitalni trakt

• urinarni trakt

• oštećena koža i sluzokože

Faktori virulencije su pojedine strukture bakterijske ćelije ili njeni ekstracelularni produkti koji su odgovorni za nastanak oboljenja.

Faktori virulencije obuhvataju

o faktore adherencije

o faktore invazivnosti

o toksine

Faktori virulencije su pojedine strukture bakterijske ćelije ili njeni ekstracelularni produkti koji su odgovorni za nastanak oboljenja.

Faktori virulencije obuhvataju

o faktore adherencije

o faktore invazivnosti

o toksine

Faktori adherencije mikroorganizama su:

o pili (fimbrije)

o lipoteihoinska kiselina

o kapsula i sluzavi omotač-glikokaliks

o površinski proteini

Mogućnost mikroorganizama da penetriraju kroz subepitelni sloj naziva se invazivnost.

Faktori invazivnosti

o koagulazao streptokinaza o hijaluronidazao citolizini: hemolizini i leukocidini o lecitinazao kolagenaza

Mogućnost mikroorganizama da penetriraju kroz subepitelni sloj naziva se invazivnost.

Faktori invazivnosti

o koagulazao streptokinaza o hijaluronidazao citolizini: hemolizini i leukocidini o lecitinazao kolagenaza

TOKSINI

EGZOTOKSINI

o izlučuju ih i Gram-pozitivne i Gram-negativne bakterije

o proteinske građeo kodiraju ih geni locirani na plazmidima i

bakteriofagimao veoma su toksični o dobri su antigenio mogu se prevesti u anatoksine (toksoide)o subjedinica B (binding) i subjedinica A (active)

TOKSINI

EGZOTOKSINI

o izlučuju ih i Gram-pozitivne i Gram-negativne bakterije

o proteinske građeo kodiraju ih geni locirani na plazmidima i

bakteriofagimao veoma su toksični o dobri su antigenio mogu se prevesti u anatoksine (toksoide)o subjedinica B (binding) i subjedinica A (active)

Mehanizmi dejstva egzotoksina

1.Toksini koji deluju na nivu ćelijske membrane2.Toksini koji inhibiraju sintezu proteina

(C.diphtheriae i P.aeruginosa)3.Toksini koji povećavaju koncentraciju c AMP

(V.cholerae i ETEC)4.Toksini koji blokiraju funkciju nervnog sistema5.Toksini kao superantigeni (eritrogeni toksin S.pyogenesa, enterotoksin i toksin TŠS S.aureusa)

Mehanizmi dejstva egzotoksina

1.Toksini koji deluju na nivu ćelijske membrane2.Toksini koji inhibiraju sintezu proteina

(C.diphtheriae i P.aeruginosa)3.Toksini koji povećavaju koncentraciju c AMP

(V.cholerae i ETEC)4.Toksini koji blokiraju funkciju nervnog sistema5.Toksini kao superantigeni (eritrogeni toksin S.pyogenesa, enterotoksin i toksin TŠS S.aureusa)

ENDOTOKSINI

o sastavni deo ćelijskog zida Gram-negativnih bakterija

o lipopolisaharid (lipid A)o kodiraju ih geni bakterijskog hromozomao slabo su toksični o slabi su antigenio dovodi do groznice i endotoksičnog šoka

ENDOTOKSINI

o sastavni deo ćelijskog zida Gram-negativnih bakterija

o lipopolisaharid (lipid A)o kodiraju ih geni bakterijskog hromozomao slabo su toksični o slabi su antigenio dovodi do groznice i endotoksičnog šoka

Biološki efekti endotoksina su:

o povišena temperatura (aktivirani makrofagi oslobađaju IL-1 i TNF

o hipotenzija, šok i poremećaj perfuzije vitalnih organa

o diseminovana intravaskularna koagulacija (DIK)o aktivacija sistema komplementa alternativnim

putem (zapaljenje i oštećenje tkiva) o aktivacija fagocitne aktivnosti makrofaga i

aktivacija B limfocita (poliklonska)

Biološki efekti endotoksina su:

o povišena temperatura (aktivirani makrofagi oslobađaju IL-1 i TNF

o hipotenzija, šok i poremećaj perfuzije vitalnih organa

o diseminovana intravaskularna koagulacija (DIK)o aktivacija sistema komplementa alternativnim

putem (zapaljenje i oštećenje tkiva) o aktivacija fagocitne aktivnosti makrofaga i

aktivacija B limfocita (poliklonska)