20 pytań i odpowiedzi dotyczących celiakii
TRANSCRIPT
20 Pytań i odPowiedzi dotyczących celiakii
�
!Na ostatnich stronach niniejszego poradnika znajduje się słowniczek,
zawierający powtarzającą się w tekście podstawową terminologię
medyczną i naukową.
�
1 Jaksobieradzićzceliakią? 04
� Czymjestceliakia? 06
� Celiakiajestchorobąwrodzonączynabytą? 09
4 Jakobjawiasięceliakia? 10
5 Jakiesąkliniczneobjawyceliakii? 1�
6 Conależyzrobićwprzypadkupodejrzeniaceliakii? 14
7 Celiakiaicukrzyca. 16
8 Skądsiębierzenietolerancjanalaktozę? 17
9 Jakleczyćceliakię? 18
10 Comożnajeść? �0
11 Jakiesązaletydietybezglutenowej? �0
1� Jakmożnaosiągnąćwłaściwąrównowagę? ��
1� Naczympolegazdroweodżywianiesię? �4
14 Tygodniowyjadłospis:Codoradzaszefkuchni? �8
15 Jakichzasadhigienynależyprzestrzegaćwkuchni? 4�
16 Jakieinneaspektydietetycznenależywziąćpoduwagę? 44
17 Czyzamiastdietybezglutenowejmożna
zastosowaćjakąśinnąkurację? 45
18 Badaniapopostawieniudiagnozy:jakieikiedy? 46
19 Życiezceliakią,czytoproblem? 48
�0 KimlubczymjestSchär? 50
�1 Czymjest“TasteforLife”? 51
�� JakieusługioferujeSchär? 5�
Słowniczek 54
SPISTREŚCI
4
1
Wynika toprzedewszystkimz
ograniczeń pokarmowych. Są
tojednakbezpodstawneobawy.
Życiezceliakiąmożebyćbowiem
intensywne iprzyjemne,mimo
przestrzeganiaokreślonychreguł.
Życieosobyzceliakiąniewątpli-
wiemożebyćżyciembezkom-
promisów!
JaKSoBIERadzIćzCELIaKIą?
diagnoza mogąca wprawić w dezorientację.
5
zdiagnozowanieceliakiipowodu-
jecałyszeregpozytywnychzmian.
Przedewszystkimdzięki samej
dieciebezglutenowejibezżadnej
terapiifarmakologicznejpacjent
z objawami celiakii stwierdza
stopnioweznikaniewieloletnich
dolegliwości.dobremusamopo-
czuciutowarzyszynietylkozanik
niepokojącychiuciążliwychobja-
wów,takichjaknp.spadekwagi
czywzdęcia,alerównieżogólna
poprawapsychofizyczna,przede
wszystkimpodwzględemhumo-
ru,zdolnościkoncentracjioraz
siłymięśni.
Biorąc pod uwagę te aspekty
pozytywne,chorynaceliakięmusi
nauczyćsięwspółżyćztą„szcze-
gólną“ kuracją, chociażwyeli-
minowaniez jadłospisuchleba
i makaronów, nie jest sprawą
łatwą.Jednaknegatywnąstronę
tychograniczeńżywnościowych
można pokonać przy pomocy
fantazjiiwiedzy.dziękipierwszej
możnaodkryćproduktydozwo-
lonew„diecieceliakalnej“–tak
niezawierająceglutenuznatury
rzeczy,jakicorazliczniejoferowa-
neprzezprzemysłspożywczypro-
duktybezglutenowe.dziękiwie-
dzy,doktórejzgłębienianiniejszy
poradnikpragniesięprzyczynić,
możnazkoleinauczyćsięłatwiej-
szegoradzeniasobiezdrobnymi
problemami, które z powodu
celiakiimogąpojawiaćsięwżyciu
codziennym.
_Podred.:ProfCarloCatassi
DepartamentNaukds.Chorób
MatkiiDziecka
UniwersytetiPolitechnika
RegionuMarche
CenterForCeliacResearch,
UniversityofMaryland,
Baltimore(USA)
6
� pszenica
Glutenjestbiałkiemznajdującym
sięwpszenicy i takich innych
zbożach, jak owies, jęczmień,
żyto,pszenicapłaskurka,kamut,
orkisz i pszenżyto. U osób o
skłonnościachgenetycznych,tak
dziecijakidorosłych,spożywanie
produktówzawierającychgluten,
nawetwmałychilościach,powo-
dujereakcjęodpornościowąjelita
cienkiegowywołującchronicz-
nezapalenie,wwynikuktórego
następujezanikkosmkóworaz
pojawieniesiębardzozróżnico-
wanychobjawów.
U osoby zdrowej ścianki jelit
pokryte sąkosmkami imikro-
kosmkami, których zadaniem
jest zwiększenie powierzchni
wchłanianiajelitowegoskładni-
kówpokarmowych.Natomiastu
osobydotkniętejceliakiąkosmki
teulegająprawiecałkowitemu
zanikowi,abłonaśluzowazostaje
uszkodzona.Gładkapowierzch-
niapozbawionawarstwywchła-
niającejredukujelubuniemoż-
liwia wchłanianie substancji
odżywczychwpostaci białka,
tłuszczy,węglowodanów,wita-
minisolimineralnych,powodu-
jącobjawyzespołuzłegowchła-
nianiairóżneniedobory.
CzymJESTCELIaKIa?
celiakia charakteryzuje się stałą
nietolerancją pokarmową glutenu.
7
żyto
owies
jęczmień
orkisz
Nietolerancjaglutenujestwskali
światowej jednymznajczęściej
spotykanych zaburzeń.Wkra-
jach,wktórychpopulacjawywo-
dzisięgłówniezEuropy(Europa,
amerykaPółnocnaiPołudniowa
orazaustralia),jestniądotknię-
ta jednaosobanasto.Podobną
częstotliwość odnotowuje się
równieżwtakichregionach,jak
afrykaPółnocna,BliskiWschód
iIndie,wktórychspożywanesą
dużeilościpszenicy.
co to jest gluten?
Glutenjestbiałkiemznajdującym
sięwtakichzbożach,jakpszenica,
owies, jęczmień,żyto,pszenica
płaskurka,kamut,orkiszipszen-
żyto.Wartośćodżywczaglutenu
jestbardzoniewielka.Proteina
taspełniaprzedewszystkimrolę
„kleju”,którawiążemąkę,przy-
czyniającsiędonadaniapieczywu
odpowiedniejstruktury.
8
pszenica
owies
orkisz
orkisz
żyto
jęczmień
kamut
pszenżyto
9
�
CELIaKIaJESTChoRoBąWRodzoNąCzyNaByTą?
czynniki genetyczne
IRolaczynnikagenetycznegowy-
nikazrodzinnegowystępowania
celiakii–10 razyczęściejwystę-
pujeonaukrewnychpierwszego
stopnia w porównaniu z popu-
lacjąogólną.Niesąjednakznane
wszystkielicznegeny,któreprzy-
czyniająsiędowrodzonejpredys-
pozycji. Wśród nich wybijają się
naczołopewneelementyukładu
hLa - zespółu genów, których
podstawowąfunkcjąjest„rozpo-
znanie” obcych dla organizmu
cząsteczek.
U większości osób dotkniętych
celiakią(przynajmniej95%)wy-
stępujągenotypyhLa-dQ�i/lub
dQ8. mimo tego, że obecność
hLa-dQ�/dQ8 jest konieczna,
nie jest jednakwystarczającado
rozwinięcia się choroby, ponie-
ważtesameczynnikigenetyczne
występująwdużejilościuosobni-
kówzdrowych(u�0-�0%popu-
lacjiogólnej).
czynnik środowiskowy
Czynnikiem środowiskowym
celiakiijestobecnośćglutenuw
pożywieniu
celiakia jest złożoną patologią, spowodowaną
przez „mozaikę” czynników dziedzicznych i środowiskowych.
10
JaKSIęoBJaWIaCELIaKIa?
Najczęstszeobjawytobiegunka,
spadekwagiiosłabienie,wzdę-
ciaibólebrzucha,wymioty,au
dzieci–zahamowaniewzrostu.
Winnychprzypadkachmogąz
koleibyćtoobjawyniedotyczące
układutrawiennego,np.anemia,
osteoporoza,amenorrhea(brak
miesiączki), niedobórwitamin
isolimineralnych,alboobjawy
typowe dla innych schorzeń,
któreczasemwystępująrazem.
Jednakceliakianiezawszeobjawia
sięwsposóboczywisty.Posiada
onawiele postaci klinicznych,
którenależywziąćpoduwagę
możliweobjawykliniczneceliakii
mogązostaćwięcpodzielonena
przypadkitypowe,charakteryzu-
jącesięwyraźnymisymptomami
żołądkowo-jelitowymi(obecnie
występującymi coraz rzadziej),
oraz coraz częstsze przypadki
nietypowe,charakteryzującesię
objawamimałooczywistymi,jak
np.pozorniebanalnyzespółjeli-
tadrażliwegolubniedobórżelaza,
opornynaterapiędoustną.Istnieją
też formybezobjawowe, które
- z powodu braku wyraźnych
objawy celiakii mogą być różnorodne, a w niektórych
przypadkach mogą nawet nie występować.
11
4
symptomów-zostajązdiagnozo-
waneprzypadkowouosóbztzw.
grupyryzyka,awięcukrewnych
osóbcierpiącychnaceliakięlub
ucukrzykówpoddanychbadaniu
surowicykrwi.Wprzypadkach
takichobjawysą „nieme“ tylko
pozornie,gdyż-wrzeczywistości
-porozpoczęciukuracjizauwa-
żalna jest poprawa stanu psy-
cho-fizycznego.Ujeszczeinnych
pacjentówpodejrzenierodzisięw
wynikustwierdzeniaproblemów
wychodzącychpozaukładjelito-
wy,jaknp.opryszczkowezapale-
nieskóry,aftowezapaleniejamy
ustnej, cukrzyca, osteoporoza,
zaburzeniapłodności,zapalenie
tarczycy,uczulenia,nietolerancjei
pewneschorzenianeurologiczne,
któremogątowarzyszyćceliakii.
Wbardzorzadkichnaszczęście
przypadkachceliakiamożeod
początkupojawićsięmanifestu-
jąctakiepoważnekomplikacje,
jakchorobawrzodoważołądkai
dwunastnicyczychłoniakjelit.
1�
celiakia typowa
Typoweformyceliakiipojawiają
sięzazwyczajwcześnie,zwykle
wkilkamiesiącypoodstawie-
niudzieckaodpiersi,wpostaci
zaburzeńwewchłanianiuukładu
jelitowego:chronicznabiegunka,
zahamowaniewzrostu,brakłak-
nienia,wymiotyipowiększenie
obwodubrzucha(wzdęcie).
celiakia nietypowa
Nietypoweformyceliakiiobja-
wiająsięzopóźnieniemiprze-
ważnieniedotycząukładutra-
wiennego,jaknp.anemiaznie-
doboremżelaza,wzrostpoziomu
transaminazwątrobowych,częste
bólebrzucha,hipoplazjaszkliwa
zębowego,opryszczkowezapale-
nieskórylubniskiwzrostwwieku
szkolnym.
JaKIESąKLINICzNEoBJaWyCELIaKII?
krótki opis czterech podstawowych form celiakii.
1�
5
celiakia niema (bezobjawowa)
Formybezobjawowesądiagnozo-
waneuosóbpozorniezdrowych
zazwyczajpodczasprzypadko-
wychbadań.Częstoformytesą
„nieme“tylkopozornie,gdyż-w
rzeczywistości-porozpoczęciu
kuracji zauważalna jestogólna
poprawastanupsycho-fizyczne-
go
celiakia potencjalna
zapotencjalnesąuważaneprzy-
padki,gdywsurowicywystępują
markerypozytywne,abiopsjajelit
jestnormalna.
Upacjentówzceliakiąpotencjal-
nąmożezczasempowstaćroz-
poznawalneuszkodzenieukładu
trawiennego.Częstoceliakiaw
postaciukrytejpojawiasięuosób
cierpiącychnapatologieautoim-
munologiczne,takiejakcukrzyca
insulinozależna izapalenietar-
czycy,zespołydowna,Turnerai
Williamsa,orazniedobórIga.
14
6
mającdoczynieniazobjawami
towarzyszącymiceliakii,często
wystarczywykonaćspecjalistycz-
nebadaniakrwi, abywstępnie
stwierdzićnietolerancjęglutenu.
Jednak diagnoza definitywna
możezostaćpostawionadopie-
ropobiopsjijelit,tj.popobraniu
fragmentutkankiipoddaniugo
badaniuhistologicznemu,które
umożliwiewentualnestwierdze-
niezanikubłonyśluzowejjelita
cienkiego(atrofiakosmków).
Badania krwi
Niektórewynikianalizykrwimogą
potwierdzićpodejrzenieceliakii.
Wśródnichnależyprzedewszyst-
kimwziąćpoduwagęprzeciwcia-
łaprzeciwko transglutaminazie
(anty-tTG)klasy Iga–badanie
bardzoskuteczneizautomatyzo-
wane.Równieskuteczne,alemniej
standardowejestwykrycieprze-
ciwciałprzeciwendomysialnych
(Ema).Przeciwciałaprzeciwglia-
dynowe(aGa)wklasieIgaiIgd
sąszczególnieistotnewprzypad-
kudzieciponiżej�lat,ponieważ
mogąokazaćsiępozytywneprzed
przeprowadzeniemwszystkich
innychbadań.Pojedynczezabu-
rzeniaaGa-IgGniemajązwykle
wpływunadiagnozę,zwyjątkiem
dziecizniedoboremciałIga
CoNaLEŻyzRoBIćWPRzyPadKUPodEJRzENIaCELIaKII?
Śluzówkajelitanormalna,AtrofiaIIstopniaiAtrofiastopniaIIIc.
15
Biopsja jelita cienkiego
Jeżelianalizyserologiczneokażą
siępozytywne,należywykonać
biopsję jelita cienkiego, która
poleganawziernikowaniużołąd-
kaidwunastnicy.Uosóbzsero-
logią pozytywną i typowymi
zmianamibiopsjijelitowej(zanik
błonyśluzowej jelitacienkiego,
czyliatrofiakosmkóworazwzrost
liczbylimfocytówśródnabłonko-
wych)zwyklewystępująwszyst-
kieelementypozwalającenadefi-
nitywnezdiagnozowanieceliakii.
test prowokacji
W przypadkach wątpliwych
stosujesiętestprowokacjiglute-
nempoprzynajmniejdwuletnim
okresiediety.diagnozazostanie
potwierdzona,jeżeliprzeprowa-
dzonypodkontroląlekarskątest
prowokacjispowodujewciągu
kilkumiesięcy (wyjątkowopo
kilkulatach)klinicznyibioptycz-
nynawrótzaburzenia.
16
75-10%pacjentówzcukrzycątypu
1(insulinozależnych)cierpirów-
nocześnienaceliakię.Leczącjed-
nocześnieobaschorzenia,należy
przestrzegaćskrupulatniediety,
którajednakniewymagaskraj-
nychograniczeń.osobiechorej
nacukrzycę,którejceliakiatowa-
rzyszylubnie,zalecasiębowiem
odżywianienormalnepodwzglę-
demkaloriiorazprotein,cukru
i tłuszczów.aby zapobiec zbyt
wysokiemupoziomowiglikemii
poposiłkach,zalecasięraczejspo-
żywaniewęglowodanówzłożo-
nych(chlebimakaron,oczywiście
bezglutenowe)orazproduktów
zawierającychwłóknapokarmo-
we(warzywa,jarzynystrączkowe
iświeżeowoce),anieproduktów
odużejzawartościcukrówpro-
stych(słodycze),któresądozwo-
lone,alewniewielkichilościach.
Jeślichodziotłuszcze,tozaleca
sięraczejtłuszczepochodzenia
roślinnego (np.oliwazoliwek
extra-vergine,olejeznasion)oraz
produkty zawierające tłuszcze
wielonienasycone(np.ryby),gdyż
obniżająonepoziomcholesterolu
wekrwi.Należy teżpodkreślić,
że leczenie celiakiima bardzo
pozytywnywpływnacukrzycę,
ponieważsprzyjapoprawiemeta-
bolizmuiewentualniezmniejsza
niedobórinsuliny,zapobiegając
takimmożliwymkomplikacjom
jaknp.anemiaiosteoporoza.
CELIaKIaICUKRzyCa.
dwa schorzenia o podobnym podłożu
dieta stosowna dla kuracji obu chorób.
17
8
Przedzdiagnozowaniemceliakii
danaosobamożenietolerować
laktozyzpowoduuszkodzenia
śluzówkijelit.Jednaknietoleran-
cjalaktozymożepozostaćrów-
nież i po rozpoczęciu leczenia
celiakii,mimożestrukturaślu-
zówkipowróciła jużdonormy.
Sytuacjatakamożebyćspowodo-
wanagenetycznymniedoborem
enzymów,dośćczęstowystępują-
cymprzedewszystkimwkrajach
Europy południowej, i niema
żadnegozwiązkuz celiakią.W
przypadkachtakichspożywanie
produktówzawierającychlakto-
zę,przedewszystkimpełnotłu-
stegomleka,możepowodować
powtarzającesiębólebrzuchai
wzdęcia.Leczenietychprzypadło-
ściwymagausunięciazjadłospisu
takichproduktówzawierających
laktozę, jakmlekopełnotłuste
i lodymleczne.zamiastmleka
pełnotłustegozalecasięmlekoo
niskiejzawartościlaktozy,dostęp-
newewszystkich supermarke-
tach. Ponieważ jelito posiada
ograniczonązdolnośćtrawienia
laktozy,wprzypadkachmniejdra-
stycznych,sązwykledobrzetole-
rowaneinneproduktymleczne,
np.jogurt,serydojrzałeimleczne
ciasteczka.Jednakosobom,które
reagująbardzosilnienaobecność
laktozy,zalecasięcałkowitezre-
zygnowaniezespożywaniapro-
duktówmlecznych.
CELIaKIaICUKRzyCa.
objawia się wraz z celiakią,
ale przyczyny są inne.
SKądSIęBIERzENIEToLERaNCJaNaLaKTozę?
18
JaKLECzyćCELIaKIę?
Skrupulatneprzestrzeganiediety
bezglutenowejtoobecniejedyna
skutecznaterapia,którazapew-
niaosobomdotkniętymceliakią
dobrystanzdrowiawrazzeznik-
nięciemobjawówklinicznych,
powrót do normy wyników
badańorazprzywrócenienormal-
nejstrukturyśluzówkijelit.
Leczenieceliakiiwymagausunię-
ciazjadłospisuwszystkichpokar-
mówzawierającychpochodne
pszenicy,włączniezjejodmiana-
mimniejpowszechnymi.Należy
pamiętać,żenawetniewielkieilo-
ściglutenumogąbyćszkodliwe.
Trzebawięczwracaćuwagęna
składnikiproduktówdostępnych
narynku,ponieważmogąwnich
znajdowaćsięśladoweilościglu-
tenu.
Skrupulatne przestrzeganie diety bezglutenowej
stanowi jedyną skuteczną terapię.
19
9Terapiapolegającanadieciejest
ułatwionadziękiobecnościna
rynkudużegoasortymentupro-
duktów przeznaczonych dla
osóbdotkniętychceliakią(chleb,
makaron,ciastka,spodydopizzy,
mąkadociastaitp.),łatworozpo-
znawalnychdziękiumieszczone-
munaopakowaniu„przekreślo-
nymkłosie“,któryjestsymbolem
produktówbezglutenowych.
www.celiakia.freshsite.pl
www.celiakia.pl
�0
10
Identyfikację tzw. produktów
“ryzykownych”ułatwia ostatni
przepisunijnyoetykietach,który
nakładanaproducentaobowią-
zekinformowaniaoobecnościw
produkcieglutenu,nawetwprzy-
padkuminimalnychilości.
Świadome lub przypadkowe
spożycieśladowychilościglute-
nuczęstoniepowodujęnatych-
miastowychnastępstw,alemoże
okazać się szkodliwedługoter-
minowo powodując na nowo
uszkodzeniaśluzówkijelit.Należy
więc skrupulatnieprzestrzegać
diety,nieulegając jednak fobii
lub„psychozieglutenowej”,gdyż
postawytakiesąabsolutnienie-
usprawiedliwione.
Produkty spożywcze
nie zawierające glutenu
Istniejąliczneproduktynatural-
neniezawierająceglutenu,które
można spokojnie spożywać,
np.ryż,kukurydzairóżnerośli-
nymączyste, takie jakziemnia-
ki,warzywa strączkowe,gryka,
maniok,tapioka,kasztanyjadal-
ComoŻNaJEŚć?
Produkty bezglutenowe, które trzeba umieć
rozpoznać.
�1
ne,mlekoijegopochodne,mięso,
ryby,jajka,olejeroślinne,warzy-
waiowoce.Pozatymdostępny
jestna rynku szerokiwachlarz
produktówprzeznaczonychdla
osóbdotkniętychceliakią(chleb,
makaron,ciastka,spodydipizzy
itp.), rozpoznawalnych dzięki
umieszczonemunaopakowaniu
„przekreślonemukłosowi“,gwa-
rantującemu,żeproduktjestbez-
glutenowy.
Produkty spożywcze
stanowiące ryzyko
mogą zostać spożyte dopiero po
upewnieniu się, że nie zawierają
glutenu. Jednak nie można ich
uważać za 100% pewne, ponie-
waż-mimożewśródskładników
niewystępujegluten–niektórez
nichmogłyznimsięzetknąćpod-
czasprocesuprodukcyjnego.Pro-
duktami takimi są gotowe zupy,
wędliny, sosy sojowe, półgotowe
hamburgery, słodycze, lody, skro-
bia,maltodekstryny,syropygluko-
zoweisłód.
Produkty spożywcze
niedozwolone
Należycałkowicieusunąćzjadło-
spisuwszystkiepokarmyzawie-
rającepszenicę, jęczmień,żyto,
pszenicępłaskurkę,kamut,pszen-
żyto,orkisz.owiesniejestzaleca-
ny,boczęstobywazanieczyszczo-
nyglutenem.
Międzynarodowy symbol
artykułów spożywczych
bez glutenu
��
Pszenica
Skrobiapszeniczna
owies
Jęczmień
Ższenicapłaskurka
orkisz
pszenżyto
otrębyzww.zbóż
Słódjęczmienny
müsliipłatkizww.zbóż
Ciasto(świeże,suche,
nadziewanelubnie)
Produktypieczonesłodkie
lubsłone(chleb,paluszki,
suchary,krakersy,pizza,
herbatniki,torty,ciastka
drożdżoweitp.)
Pochodnekukurydzy
Ryżdmuchany
Chrupkiziemniaczanew
torebce
Pureéziemniaczaneinstant
lubmrożone
mąkakasztanowa
mąkagryczana
Polentagotowalub
instant
Popcornwopakowaniu
Skrobiaimąkakukury-
dziana
Skrobiaimąkaryżowa
mąkazciecierzycy
Skrobiaziemniaczana
mąkatapiokowa
mąkamaniokowa
mąkazprosa
abyułatwićidentyfikacjęikontrolę
produktówniezawierającychglutenu,
lub stanowiących ryzykoczy zaka-
zanych,w poniższym vademecum
zamieszczonotabelkipodzielonewg
typologiipokarmów.
zboża
NiedozwoloneStanowiące ryzykoBezglutenowe
amarant
Chlebświętojański
(karob)
Kasztanyjadalne
Gryka(niezanieczysz-
czona)
Kukurydza
Proso
Quinoa(komosaryżowa)
Sezam
Sorgo
Tapioka
maniok
Topinambur
ziemniaki
Ryżiryżglutenowy(nie
jesttoglutenzbożowy)
miglio
saraceno
��
Wszystkierodzajeowocówświeżychimrożonychbez
dodatkuinnychskładnikówniedozwolonych
Wszystkierodzajeorzechówzłupinąlubbez(wpostaci
naturalnej,prażone,słone)
owocewsyropie
owocesuszonelubodwodnione(śliwki,daktyle,figi,
rodzynkiitp.)
Warzywa
Bezglutenowe
Wszystkiewarzywa(surowe,gotowane,suszone)
Wszystkiewarzywamrożonebezdodatkuinnychskładni-
kówniedozwolonych
Warzywamarynowane(woliwie,occie,zalewiesolnej,
wsoliitp.,)
Warzywastrączkowetakświeże,jakpuszkowe(ciecierzyca,
łubin,groszek,fasola,bób,soczewica,soja)
Przecierpomidorowy,pomidorykonserwowebezdodatku
środkówkonserwujących,zagęszczaczyiwzmacniaczysmaku
Stanowiące ryzyko
Gotowedaniawarzywne
Pasztetsojowy
danialubpotrawy
mieszanezwarzywizbóż
Warzywapanierowane,
obtoczonewmącelub
cieście
Warzywamrożone(frytki,
grzyby)zawierającepszeni-
cęi/lubjejpochodne
Niedozwolone
owoce
owocekandyzowane
owoceliofilizowane
ioprószonemąką
Stanowiące ryzykoBezglutenowe
Niedozwolone
�4
Jogurtsłodowy,zbożowy,
herbatnikowy
Gotowedaniazserem
mlekozdodatkiemwita-
minlubinnychsubstancji
Gotowedospożycianapo-
jemleczne
Jogurtowocowy
“śmietanaUhT(odłuższej
przydatnościdospożycia)
zprzyprawami(grzybowa,
łososiowaitp.)”
Bitaśmietana
Kremyibudynie
Serywplasterkach
Serytopione
Seryziołoweorazzporo-
stempleśni(Brie,Camoscio
d’oro,itp.)
Przetworymleczneisery
NiedozwoloneStanowiące ryzykoBezglutenowe
mlekoświeżeiUhT(o
dłuższejprzydatnoścido
spożycia)
Jogurtnaturalny(chudyi
pełnotłusty)
“śmietanaświeżaiUhT
(odłuższejprzydatnoścido
spożycia)”
Serświeży“mascarpone”
Twaróg
Seryświeżeisezonowane
(Gorgonzola,Parmezan,
Edamski,Emmentaler,
mozarellaitp.)
�5
mięsolubrybypanierowa-
ne,oprószonemąkąlub
gotowanezsosemzawiera-
jącymmąkęzglutenem
Rybymrożonewstępnie
gotowane
Różnerodzajewędlin,
jakkiełbasa,mortadela,
parówki,białakiełbasaitp.,
szynkagotowana
Konserwymięsne
Gotowesosymięsnelub
rybne
Gotowelubpółgotowe
potrawymięsnelubrybne
mięso,ryby,jajka
NiedozwoloneStanowiące ryzykoBezglutenowe
Wszystkierodzajemięsa
irybtakświeżych,jaki
mrożonych(bezdodatku
innychskładników)
Szynkasurowa
Konserwyrybne
wsosienaturalnym,
woliwie,rybywędzone
lubmrożone
Jajka
�6
Piwo
Whisky,wódkazbożowa,
gin
Kawarozpuszczalnalub
surogatykawyzawiera-
jącejęczmieńalbosłód
jęczmienny
Napojeowsiane
Syropydonapojów
inapojówzlodem
Gotowemieszankido
przyrządzaniakakao,
herbatyaromatyzowane
Płynnepreparatyuzupeł-
niającesolemineralne
Sokiowocowez
dodatkiemwłókien
Napoje
Niedozwolone
Stanowiące ryzykoBezglutenowe
Napojegazowaneimusujące(cocacola,oranżada,itp.)
Napojebezalkoholoweibezalkoholowetypu“light”
Torebka:herbatyiherbatybezteiny,rumianku,kawyikawy
bezkofeinowej,herbatyziołowej
Kawa,kawabezkofeinowa
Sokiinektaryowocowe
Napojealkoholowe:winobiałe,czerwone,różowe,musują-
ceimusujące“prosecco”orazgrappa,koniak,brandy,rum,
tequila,Calvados,Kirsch(pozawyjątkami)
�7
CzekoladazezbożamiCukierpuder
marmolady
Czekoladawtabliczkach,
czekoladkiikremyczekola-
dowedosmarowania
Kakaowproszkuimasa
kakaowa
Lody,lizakilodoweinapoje
mrożone
Cukierki,gumydożucia,
owocekandyzowane,
galaretki,pastylki
Słodziki(środkisłodzące)
sztuczne
Słodycze
NiedozwoloneStanowiące ryzykoBezglutenowe
miód
Cukier
Fruktoza
dekstroza
Syropglukozowy
�8
Beszamel
Gotowesosydomakaronu
Gotowesosy
masłolight(niskotłusz-
czowe)
Kostkilubbulionymięsne,
preparatyrosołowe
mieszankaziółaromatycz-
nych,przyprawy
aromatyzapachowe
Tłuszczeiprzyprawy
Niedozwolone
Stanowiące ryzyko
zakwaszmąkizawierającej
gluten
drożdżechemiczne
Różne
NiedozwoloneStanowiące ryzykoBezglutenowe
Korzeńlukrecjiwpostaci
naturalnej
Ekstraktzdrożdży,
drożdżeświeże
iliofilizowane
Wszystkieolejeroślinne
margarynaroślinna
masło,słonina,smalec
ocet,ocetbalsamiczny
Sólipieprz
ziołaaromatyczne
Przyprawy
Bezglutenowe
�9
�0
Rozpoczęciukuracjidietetycznej
towarzyszyzanikobjawówkli-
nicznych,normalizacjawyników
badań na przeciwciała i przy-
wrócenie normalnej struktury
śluzówkijelit.Uosobyzobjawa-
mitypowymirezultatykuracjisą
wręcznieoczekiwane:w ciągu
kilku dni następuje poprawa
apetytuinastroju,poczymstop-
niowozanikabiegunka,audzieci
–ustępujezahamowaniewzrostu.
Równieżtakieewentualnezmia-
nymetaboliczne,jaknp.niewiel-
kazawartośćminerałówwstruk-
turzekostnejlubanemiawywoła-
nabrakiemżelaza,powoliulegają
normalizacji.zastosowaniediety,
zwłaszczawczesnej,redukujenie-
bezpieczeństwokomplikacjidłu-
goterminowych,alenieeliminuje
zupełnieewentualnościwystą-
pieniakomplikacjiautoimmuno-
logicznych.Należytuwymienić
zapalenietarczycy(hashimoto),
awięcdolegliwośćdośćczęsto
występującąwokresiedojrzewa-
nia,szczególnieudziewcząt.
JaKIESązaLETydIETyBEzGLUTENoWEJ?
Zalety odżywiania
pozbawionego glutenu:
_jelitawracajądonormy
_substancjeodżywczesąwchłaniane
iwykorzystaneprzezorganizm
_odzyskujesięutraconąmasęciała
_powracadoskonałakondycja
psycho-fizyczna
11
zanik objawów klinicznych jest jej pierwszą
konsekwencją.
Tast
eit
UP
oM
iNe
k i
Be
zP
ła
tN
y a
Bo
Na
Me
Nt
.
UPomINEKI BEzPłaTNyaBoNamENT.
odpow
iedźopłaco
na/Rép
onse
Pay
ée/
Rep
lyP
aid/B
ezah
lteRüc
kantw
ort
Italie
dr.Sc
här
Win
kelau
9I-�9
014
Postal(Bz)
Post
gebührbei
mE
mpfä
nge
rei
nheb
en
Post
eItal
ianeSp
aaUT./C
RP/B
zC/C
Nr.
�000�900-0
0�
Nepas
affra
nch
irge
enp
ost
zege
l
Nie
nak
leja
ćzn
aczk
a
Tak!
Prosz
ęob
ezpłatn
yab
onam
ent
czas
opism
ayo
urLifew
razzniesp
odzian
ką
dlan
ow
ychabo
nen
tów
Im
ię
Ulic
aN
r
Kodp
ocz
tow
ym
iejsco
wość
Naz
wisko
Kra
j
E-m
ail
PrzekazaneprzezPanią/PanadanemogąbyćwykorzystaneprzezfirmęSchärs.r.l.ifirmęDSFOODS.r.l.zsiedzibąprawnąw39014Postal,Winkelau9,właścicielaniniejszegoprzetwarzaniadanych,wceluprzesyłaniapropozycjiiinformacjihandlowy-ch, naukowych i pokarmowych oraz sondaży i opinii zgodnie z Dekretem ustaw. z 30 czerwca 2003 nr. 196 (KodeksPrywatności).Pani/Panadaneniezostanąudostępnioneosobomtrzecim.Informacjakompletnajestdodyspozycjinastroniewww.schaer.comTAK,zgadzamsięnaprzetwarzaniemoichdanychosobistychdoww.celów.
cier
pię
nace
liaki
ęm
amd
ziec
kocie
rpiące
nace
liaki
ęLe
karz
d
enty
stain
ne
Roku
rodze
nia
oso
byci
erpią
cejn
ace
liakię
mf
Wolą
Pań
stw
op
oru
szać
się
on-lin
e?P
rosim
yoo
dw
iedze
-nie
nas
zejs
tronyin
tern
etow
ejw
ww
.sch
aer
.co
m
ipop
rost
uzaa
bonow
aćsię
on-lin
e.
Tel.
Przyodrobiniefantazjiiwiedzyjestmożliwe,mimo
celiakii,prowadzenieaktywnegoiurozmaiconegotrybużycia.
PomożemyWamprzypomocyśrodkówprzydatnych,
praktycznychikolorowych.abyjeotrzymać,wypełnijcie
iwyślijcietękartkę.CzekanaWasdużaniespodzianka.
KoRzySTaJCIEzŻyCIa,oCzyWIŚCIEBEzGLUTENU.
UPomINEKI BEzPłaTNyaBoNamENT.
Prenumeratamagazynunatematceliakii„yourLife“–
bezpłatniedoPaństwadomu(wjęzykuangielskim)
Receptydokolekcjiwkażdymnumerzemagazynu
(wjęzykuangielskim)
www.schaer.com
*Kindlywriteonlyinenglish,please.
�1
��
��
1�
abyzapewnićdobrystanorgani-
zmu,zalecasięjedzeniewszystkie-
go,piciedużejilościwodyiuży-
waniesoliwniewielkichilościach.
Ważne jesturozmaicaniepoży-
wienia.Poradnikiemprzedstawia-
jącymskładnikicodziennegojad-
łospisumożebyćtzw.„piramida
zdrowegożywienia”,podzielona
nasekcjezawierająceokreśloną
grupępokarmów.Te,znajdujące
sięnadole,musząwdieciesta-
nowićwiększość(owoceiwarzy-
wa),zaśte,znajdującesięnagórze
(tłuszcze),musząbyćspożywane
wilościachograniczonych.
JaKmoŻNaoSIąGNąćWłaŚCIWąRóWNoWaGęPoKaRmoWą?
dieta bezglutenowa umożliwia odżywianie
zdrowe, smaczne i zrównoważone.
�4
1�NaCzymPoLEGazdRoWE
odŻyWIaNIESIę?
codziennie powinno się spożywać:
owoce i warzywa:
5 razy dziennie
owoceiwarzywazawierająwłók-
napokarmowe,witaminy, sole
mineralne,mikroelementyiprze-
ciwutleniacze.Codziennienależy
zjadać�porcjewarzywi�porcje
owoców,po1�0gr.każda.
zboża i produkty skrobiowe:
podczas każdego posiłku
Chlebimakaronbezglutenowy
oraz ziemniaki i ryż zawierają
wielewęglowodanówiwłókien,
awięcenergię,którąorganizmz
łatwościąmożewykorzystać.
Przynajmniejjedenztychpokar-
mównależyspożywaćpodczas
każdegozcodziennychposiłków.
Mięso, ryby, jajka i warzywa
strączkowe: codziennie, w
ilościach normalnych.
Codzienniepowinnosięspoży-
waćmięsolubryby(100-1�0gr),
albo�razywtygodniuwarzywa
strączkowe(fasolę,groch,socze-
wicęiciecierzycę).Jedzeniejajek
natomiastmusibyćograniczone
domaks.�jajektygodniowo.
Mleko i przetwory mleczne:
codziennie
mlekoiprzetworymleczne,takie
jakjogurtiseryzawierająprote-
iny,tłuszcze,wapnoiwitaminy.
Należy codzienniewypijać lub
zjadać�porcjemlekalubprze-
tworówmlecznych(pook.1�0
grkażda),wybierającnajbardziej
chude.
tłuszcze i oleje: codziennie,
w niewielkich ilościach.
Tłuszczeiolejezawierająpodsta-
wowekwasytłuszczoweiwitami-
nyrozpuszczalnewtłuszczacha,
d,E,K.Tłuszczezwierzęce,takie
jakmasło,należyspożywaćwnie-
wielkichilościach.Tłuszczeroślin-
ne,takiejakolejzoliwekextraver-
gineiolejenasienne,mogąbyć
spożywanew iloścido�porcji
dziennie,pook.10grkażda.
�5
kilka drobnych sugestii:
_ Pićcodziennieprzynajmniej
1-�lwody.zalecanenapojeto
wodamineralna,rozpuszczone
sokiowocoweijarzynowe,
naparyziołoweiowocowebez
cukru
_ przygotowywaćpotrawy
zdroweibeztłuszczów(pie-
czone,gotowane,parzone,
podsmażane)
_ jeśćpowoli,dobrzegryźći
delektowaćsięjedzeniem
_ używaćwięcejprzyprawku-
chennychniżsoli
_ pićalkoholwumiarkowanych
ilościach
_ używaćniewielkichilościcukru
ijeśćmałosłodyczy
_ doprzygotowywaniapotraw
używaćwyłącznieskładników
bezglutenowych
_ unikaćskażeniaichprodukta-
mizawierającymigluten
_ regularniewykonywać
ćwiczeniafizyczne
Produkty Schär są dostępne we
wszystkich dobrych sklepach z
żywnością bezglutenową
Tłuszczeioleje
Mleko,jogurt,sery,mięso,drób,ryby,warzywastrączkowe,jajka
Owoceiwarzywa
Makaronichlebbezglutenowy,ryż,kukurydza,ziemniaki
NaCzymPoLEGazdRoWEodŻyWIaNIESIę?
wskazania dotyczące prawidłowego odżywiania się
�6
�7
�8
14JadłoSPISTyGodNIoWy:CodoRadzaSzEFKUChNI?
herbatalubkawa
mleko
BułeczkiBonmatinSchär
zmiodemlubdżemem
imasłem
herbatalubkawa
JogurtnaturalnyzmüsliSchär
iowocami
herbatalubkawa
mleko
Sok
ChlebPanCarreSchär
marmoladalubmiód
masło
drugie śniadanieŚniadanie
Poniedziałek
wtorek
Środa
CrackersSchär
owoce
CiasteczkaSolenaSchär
owoce
WafelekSnackSchär
Sokowocowy
lubjarzynowy
Poniższy jadłospismastanowić
orientacyjnyprzykładwpierw-
szym okresie wprowadzenia
nowejdiety.Potrawywymienione
w jadłospisie są łatwedoprzy-
gotowania imogąpozostawać
wzgodziezprzyzwyczajeniami
pokarmowymikażdego.
Sąpozatymdodyspozycjiliczne
recepty, dzięki którym może-
ciePaństwo swobodniepuścić
wodzefantazji,przyjednoczes-
nymzachowaniudietybezglute-
nowej.
�9
Ryżzwarzywami
Pierśkurczakazrusztu
Sałatkawarzywna
owoce
makaronSchärzsosem
pomidorowym
zapiekankazjarzynisera
Sałatkawarzywna
BułkaduoSchär
owoce
Sznycelcielęcy
Ryżgotowany
Sałatkawarzywna
owoce
obiad Podwieczorek
BabeczkameranettoSchär
Sok
BiszkoptySavoiardiSchär
owoce
BabeczkamagdalenasSchär
Sokowocowylubjarzynowy
zupajarzynowazmakaro-
nemSchär
ChlebRusticoSchär
Sałatkawarzywna
owoce
Naleśniki(zmixCSchär)
zserem
Warzywasurowelub
gotowane
owoce
Sałatkaztuńczykiem
ChlebPanCarreSchär
owoce
kolacja
40
herbatalubkawa
mleko
BułkaSunnaSchärzmiodem
lubdżememimasłem
owoce
herbatalubkawa
mleko
BaguetteSchärzszynkąlub
serem
Sałatkaowocowa
herbatalubkawa
mleko
ChlebSchärzszynkąlub
serem
owoce
herbatalubkawa
mleko
BułeczkiBonmatinSchärz
miodemlubdżemem
imasłem,Sok
drugie śniadanieŚniadanie
czwartek
Piątek
Sobota
Niedziela
WafelkiQuadritosSchär
Sokowocowy
lubjarzynowy
herbatnikiBiscottiSchär
Sokowocowylub
jarzynowy
WafelekSnackSchär
Sokowocowylub
jarzynowy
CrackersSchär
owoce
41
Jajecznicazziemniakami
iwarzywami
Sałatkawarzywna
BaguetteSchär
owoce
Filetzrybyzzapiekanką
zjarzyn
BuładuoSchär
owoce
Kotletpanierowany(zbuł-
kątartąPangratíSchär)
Gotowaneziemniaki
Sałatkamieszana
owoce
makaron“spaghetti”Schär
zsosembolońskim
Pieczeńcielęca,Sałatka
warzywna,BułkaPanino
Schär,owoce
obiad Podwieczorek
herbatnikiduettoSchär
Sokowocowylubjarzynowy
herbatnikiPepitasSchär
zmiksowanynapój
mleczno-owocowy
WafelkiWafersSchär
owoce
BabeczkamagdalenasSchär
zmiksowanynapój
mleczno-owocowy
zupafasolowazmakaronem
Schär
ChlebRusticoSchär
owoce
Ryżzwarzywami
BułkaPaninoSchär
owoce
PizzaSchär
owoce
Ryżzgroszkiem
Warzywasurowelub
gotowane
BaguetteSchär
owoce
kolacja
4�
JaKIChzaSadhIGIENyNaLEŻyPRzESTRzEGaćWKUChNI?
Wybraćskładniki,którezpewnoś-
ciąsąbezglutenowe.
_Niedotykaćpokarmówrękami
ześladamimąkilubnieumytymi
przyboramikuchennymi(miski,
łyżkikuchenne,durszlaki,rondle
itp.),któredotykałypokarmów
niedozwolonych.
_Niekłaśćpokarmówbezpośred-
niona powierzchniach zanie-
czyszczonych, takich jakblaty
kuchenne,patelnie,dnopiecyka,
płytalubruszt.Wyczyścićwszyst-
koprzedrozpoczęciempracy.
_Nieużywaćolejujużużytegodo
smażenia potraw prószonych
mąkąlubtartąbułką.
_Nieużywaćwody,wktórejjużbył
gotowanymakaronzglutenem.
_Używaćpapierudopieczenialub
foliialuminiowejdoprzykrycia
płyty lub innychpowierzchni,
któremogąbyćzanieczyszczone
15
Jak przygotować potrawę na pewno bezglutenową
4�
44
16JaKIINNEaSPEKTydIETETyCzNE
NaLEŻyWzIąćPodUWaGę?
dietabezglutenowa,stosowanajuż
odprzeszło50latwterapiiceliakii,
stanowi jadłospis stosownypod
względemodżywczymdlawszyst-
kichprzedziałówwiekowych,jak
równieżwsytuacjachszczególnych
(np.ciąża,cukrzyca).Konieczność
wykluczeniapokarmówstanowią-
cychpochodnepszenicy,może
spowodować, że dostarczamy
organizmowizbytmałowłókien
roślinnych.Sytuacjatamożebyć
zrekompensowanaprzezodpo-
wiednieuzupełnieniedietywarzy-
wami iowocami.Ważneteż jest
zapewnienieorganizmowiwłaś-
ciwejilościwitamin,szczególniez
grupyBorazwapnia.
Jak uzupełnić ewentualne niedobory pokar-
mowe lub związane z nimi nietolerancje.
45
17CzyzamIaSTdIETy
BEzGLUTENoWEJmoŻNazaSToSoWaćJaKąŚINNąKURaCJę?
Ich celem jest umożliwienie
pacjentom uwolnienie się od
„uciążliwości“ diety bezglute-
nowej.W trakcie badań sąnp.
różnorodneodmianymniejtok-
sycznychzbóż, enzymybędące
wstaniemetabolizowaćprote-
inynajmniej“strawne”dlaosób
cierpiącychnaceliakię,lekarstwa
przeciwdziałającetransglutami-
nazielubcytokinom,orazimmu-
nomodulatoryblokująceprzesad-
nereakcjenagluten(tzw.„szcze-
pionka).Na razie badania nad
skutecznościątychpotencjalnych
terapiialternatywnychsąjeszcze
wfazieembrionalnej.Przejściez
próblaboratoryjnychdopróbkli-
nicznychjestspowolnioneprze-
dewszystkimtym,żeużadnego
gatunkuzwierzątniewystępuje
celiakia.Nadzieńdzisiejszynie
możnajeszczeprzewidzieć,kiedy
wprzyszłości zostanieodkryta
odpowiedniaterapiaalternatyw-
na.Należypodkreślić,żewszelkie
działania innowacyjne muszą
okazaćsięskuteczniejszeodkura-
cjipewnej,skutecznejibędącejdo
dyspozycji,tj.dietybezglutenowej.
Poszukiwania alternatywnych metod
terapeutycznych.
46
Jeśliniemawątpliwościcodo
diagnozy,nieuważasię jużza
koniecznesprawdzenienorma-
lizacjibiopsjąjelit.Jest jednak
wskazane, aby pacjent okre-
sowopoddawałsiękontroliw
ośrodku specjalistycznym,w
którymsprawdzanebędąwyni-
kiniektórychbadańlaborato-
ryjnych,wśródktórychprzede
wszystkim:
_parametrydotyczącegospodar-
kiżelazem(hematokryt,poziom
żelaza w osoczu, ferrytyna).
Ewentualnystałyniedobórżela-
zamożebyćuzupełnianyjego
podawaniemdoustnym;
_przeciwciałaanty-tTGu(jeślisą
pozytywne,oznaczająbrakskru-
pulatnegoprzestrzeganiadiety);
_analizysłużąceprzedwczesnej
diagnoziepatologiiautoimmu-
nologicznych, obecnych lub
podejrzanych(przedewszyst-
kimprzeciwciałaanty-tyreoglo-
buliny iprzeciwciałaprzeciw
peroksydazie tarczycowejdla
diagnozyzapaleniatarczycy).
BadaNIaPoPoSTaWIENIUdIaGNozy:JaKIEIKIEdy?
18
Po 1- 2 latach diety nie są potrzebne dodatkowe
badania.
47
monitorowanieosteoporozyprzy
pomocydensytometrii kostnej
jestprzedewszystkimwskazane
wprzypadkupóźnej diagnozy,
szczególnieukobiet.osoby,uktó-
rychpodczaswizytykontrolnej
zostajestwierdzonywyraźnyprzy-
rostwagi,zalecasiępoddaćbada-
niommetabolicznympierwszego
stopnia(całkowitycholesterol-
hdL,trójglicerydy,glikemia).
Unajbliższychkrewnychpacjen-
ta(dzieci,bracia,siostry,rodzice)
ryzykoceliakii jestwiększe(ok.
10%)niżuresztyogólnejpopula-
cji.ztegowzględuzalecasięroz-
szerzyćrównieżnanich,mimo
żepozorniewyglądajązdrowo,
badaniaukierunkowanenamar-
keryceliakii (przeciwciałaanty
T-TGlubewentualniegenotypu
hLa-dQ�/dQ8)
48
mówisię,żepozdiagnozowaniu
celiakiaprzestajebyćchorobąi
stajesiętylkosposobemżycia.Po
rozpoczęciukuracjipsychofizycz-
nystanzdrowiaulegaogromnej
poprawie,aletrzebasięnauczyć
współżyćzzasadaminarzuconymi
przeznowyregulamindietetycz-
ny.dużyasortymentproduktów
bezglutenowych,ostatnioudo-
stępnionychprzezspecjalistyczny
przemysłspożywczy,przyczyniłsię
wydatniedopodniesieniajakości
życiaosóbdotkniętychceliakią.
Produktybezglutenowesącoraz
bardziej urozmaicone i łatwiej
osiągalne.Uciążliwośćograniczeń
pokarmowych jestodczuwalna
podczas spożywania posiłków
pozadomem,ponieważwpla-
cówkachgastronomicznych(sto-
łówkach,barach,restauracjach)
potrawybezglutenowewystępują
wilościachjeszczebardzoograni-
czonych.Sytuacjataulegajednak
poprawiez rokunarok,dzięki
zaangażowanymdziałaniomsto-
warzyszeńpacjentówirosnące-
muzainteresowaniuinstytucji i
środkówmasowegoprzekazu.
wiek szkolny
Niektóreszkołysąwstaniezapew-
nićdzieckucierpiącemunacelia-
kiępotrawybezpieczne,rodzice
powinnisprawdzićosobiścieczy
ŻyCIEzCELIaKIą,CzyToPRoBLEm?
19
Najtrudniejszym do przezwyciężenia progiem jest
pierwsza diagnoza.
49
nauczycieleipersonelpracujący
wstołówcezostałpowiadomiony
oistnieniuproblemu.dużyasor-
tymentbezglutenowychsłodkich
lubsłonychprzekąsekumożliwia
bezproblemowebranieudziałuw
wycieczkachszkolnychiimpre-
zachurodzinowych.
wiek dojrzewania
„odstępstwa“oddietyzdarzają
sięnajczęściejpodczasdojrze-
wania, ponieważmłodzieżma
trudności z zaakceptowaniem,
aprzedewszystkimukazaniem
własnej „odmienności pokar-
mowej”. Częsty brak objawów
możewpływaćnatendencjedo
okazjonalnych odstępstw od
diety.Conależyzrobićwtakich
przypadkach? Należy unikać
postawobwiniających,azwłasz-
czawymuszających,poprzestając
nawłaściwympoinformowaniu
opostępowaniupozwalającym
nalepszeprzestrzeganiediety.W
niektórychprzypadkach,głównie
wraziekonfliktumiędzymłodym
pacjentem i rodzicami,można
skorzystaćzpomocypsychologa.
Trudnościwiekudojrzewaniasą
zwykleprzemijająceiniewyklu-
czająmożliwości normalnego
życiazceliakią.
50
odprzeszło�5 lat firmaSchär
produkuje bezglutenowe arty-
kuły spożywcze iwraz z upły-
wemlatstałasięrynkueuropej-
skim lideremw tym sektorze.
Podstawowymcelemfirmyjest
stałe rozszerzanieasortymentu
produktówbezglutenowych,sta-
nowiącychcodziennepożywienie
osóbzceliakią.
dziękiintensywnemuprowadze-
niupracbadawczychprodukty
Schäroferująwysokiiniezmienny
poziomjakościowy,zapewniający
zróżnicowanieasortymentowe
dietyceliakalnej.
KImLUBCzymJESTSChäR?
�0
Jest to przedsiębiorstwo, którego specjalnością są
bezglutenowe produkty spożywcze.
51
�1
CzymJEST“TaSTEFoRLIFE”?
Żyćnierezygnujączprzyjemno-
ścismakowych.
dziękibadaniomfirmySchärz
rokunarokrośnieasortyment
produktów coraz nowszych,
świeżych i smacznych, które
pozwalająosobomcierpiącymna
celiakięnierezygnowaćzdelicji
dobrejkuchni.
zrównoważoneiurozmaicone
odżywianiestanowiprzesłankę
długoletniegozdrowegożycia,
przedewszystkimdlaosóbcier-
piącychnaceliakię.Wychodzącz
tychzałożeń,firmaSchäropraco-
wałaszerokiasortymentproduk-
tówspożywczych,któremimo
nieobecnościglutenusąbardzo
smaczneiapetyczne.Życieosoby
chorejnaceliakięniemusibyć
pełne poświęceń i rezygnacji.
FirmaSchärwieotymdoskonale,
ponieważzajmujesiętymproble-
memodprzeszłodwudziestulat.
Kto wybiera „Taste for life“,
wybieraprzyjemnośćsiadaniado
stołubezkompromisów.
Żyć nie rezygnując z przyjemności smakowych.
5�
5�
drSchärprzedstawiaokresowo
nowepomysłyiprzedsięwzięcia,
abytowarzyszyćswoimklientom
i udostępniać im interesujące
informacje,sugestieinowościna
tematceliakiiibezglutenowego
odżywiania:
_bezpłatnyabonamentczasopis-
mayourLife(wjęzykuangiel-
skim)
_informacjeisugestiedotyczące
bezglutenowegoodżywiania
_przepisyitrikikuchnibezglute-
nowej
_ konsultacje indywidualne
poprzezbezpłatny serwisdr
Schä[email protected](wjęzy-
kuangielskim)
_
Poświęconawyłącznie dzie-
ciomstronainternetowawrazz
maskotkąmillywyjaśniawfor-
miezabawyczymjestceliakiai
jakiesązasadyprawidłowego
odżywiania. Poza tymdzieci
będąmiały okazję domalo-
wania, a chętni, będąmogli
poprosićobreloczekdokluczy
zmaskotką.
_Waszlinkdoinformacjipoży-
tecznych i interesujących (w
językuangielskim,niemieckim,
włoskim,francuskimihiszpań-
skim):www.schaer.com
JaKIEUSłUGIoFERUJESChäR?
��
54
• Anemia sytuacjacharakteryzująca
sięzredukowaniempoziomuhemo-
globiny(hb)wekrwi. Jednąznaj-
częstszychprzyczynanemiijestniedo-
bórżelaza,ponieważskładniktenjest
koniecznydosyntezyhemoglobiny.
•Przeciwciała przeciwendo-
mysialne (EMA) przeciwciała
klasyaukierunkowaneprzeciwskład-
nikowitkankowemuzwanemuendo-
mysiumzwyklesąobecnewekrwi
osóbzceliakiąwfazieaktywnej
•Przeciwciała przeciwgliady-
nowe (AGA) przeciwciałaklasy
aiklasyGukierunkowaneprzeciw
gliadynie.Sączęstoobecnewekrwi
osóbzceliakiąwfazieaktywnej.Ich
specyficzność,przedewszystkimIgG,
jest jednakmniejszaniżanty-tTGi
anty-Ema
•Przeciwciała przeciw tyreo-
globulinie sątoauto-przeciwciała
przeciw tyreoglobulinie, proteinie
obecnejw tarczycy. Ich obecność
pozwalapodejrzewaćzapalenietar-
czycy(hashimoto)
• Przeciwciała przeciw perok-
sydazie tarczycysątoauto-prze-
ciwciałaprzeciwperoksydazietarczy-
cowej,proteinieobecnejwtarczycy.
Ichobecnośćpozwalapodejrzewać
zapalenietarczycy(hashimoto)
• Przeciwciała przeciwko transglutaminazie (anty-
tTG) przeciwciałaklasyaukierun-
kowaneprzeciwkoenzymowitrans-
glutaminazy.zwykle sąobecnewe
krwiosóbzceliakiąwfazieaktywnej
• Przeciwciałamolekułyproteino-
wezdolnedospecyficznychreakcji,
głównieobronnych,względemprote-
inegzogennychbakteryjnych,wiruso-
wychlubpokarmowych
• Atrofiakosmków zaburzenia
patologicznekosmkówjelitowych,
któreulegająspłaszczeniuażdokom-
pletnegozaniku(wrazieatrofiicałko-
witej)
• Biopsja–pobraniewycinkatkanki,
którymożnapoddaćróżnegorodzaju
badaniom,np.badaniustrukturalne-
muprzypomocymikroskopiioptycz-
nej
• Opryszczkowe zapalenie skóry ( choroba Duhringa)
choroba skóry charakteryzująca
się bardzo swędzącymi zmianami
SłowNiczek
55
chorobowymiskórywokreślonych
miejscach(np.łokcieikolana)Jestto
jedenzmożliwychobjawówklinicz-
nychceliakii
• Cukrzyca insulinozależna
chorobaautoimmunizacyjna,charak-
teryzującasięniszczeniemkomórek
betatrzustki,cowywołujedeficytowe
wydzielanieinsulinyipoważnezabu-
rzeniametabolizmucukrów
•Hematokrytbadaniepozwalające
ocenićstosunekilościowykomórek
wekrwi,awięckrwinkiczerwone,
krwinkibiałeipłytkikrwi
•Nabłonek warstwa pokrywają-
cakomórki,któretakwjelicie,jaki
w innychorganach, tworząbarierę
odgradzającąśrodowiskozewnętrzne
(światłojelit)odwewnętrznego
•Gen fragmentdNa,zbudowanyz
sekwencjikwasównukleinowych,a
więczawierającyinformacjeumożli-
wiająceregulowanąprodukcjędanej
proteiny
•Genotypogółgenówdanegoorga-
nizmu,warunkującyjegowłaściwości
dziedziczne
• IgAprzeciwciała(lubimmunoglo-
buliny)klasya,obecnewekrwioraz
wwydzieliniebłonyśluzowej
• Hipoplazjazredukowanyrozwój
jakiejśtkankiluborganu
• Laktoza głównycukiermlekowy,
składającysięzglukozyigalaktozy
• Limfocyty śródnabłonkowe
komórkibiorąceudziałwobronnej
reakcjiimmunologicznej,znajdujące
sięwśródnabłonkubłonyśluzowej
jelita
• Niewłaściwe wchłanianie
hamowaniewchłanianiapokarmów
spowodowanezaburzeniamiprocesu
trawiennegolubuszkodzeniembłony
śluzowejjelita
• Maltodekstryny związkipowsta-
jącewwynikuczęściowejkwasowo
–enzymatycznejhydrolizieskrobi
• Markery serologiczne skład-
nikikrwi,którychobecnośćstanowi
elementdiagnostycznycharakteryzu-
jącyomawianąpatologię
• Osteoporoza utrata ilościowa i
jakościowamasykostnej,spowodo-
wanatakniedoboremmineralnym,
jakiproteinowym
• Patologie autoimmunolo-
giczne choroby objawiające się
patologicznąodpowiedziąimmuno-
logicznąskierowanąprzeciwwłas-
nymtkankomi/luborganom(auto-
agresja)
• Poziom żelaza poziomżelazaw
osoczu.Wartośćpoziomużelazaw
osoczuspada,gdybrakujeżelaza,czyli
ferrytynystanowiącejproteinęmaga-
zynującąworganizmiezapasyżelaza.
56
Poziomferratynywekrwispada,gdy
występujeniedobórżelaza.
• Zespół Downa chorobacharak-
teryzującasięobecnościąwewszyst-
kichkomórkachdodatkowegochro-
mosomu(trisomia�1)Towarzyszy
jejopóźnieniewrozwojuitakieinne
problemykliniczne, jak charakte-
rystycznerysytwarzy,kardiopatiai
podatnośćnanowotwory
• Zespół Turnera chorobawystę-
pującaupłciżeńskiej,charakteryzują-
casiębrakiemjednegozdwóchchro-
mosomówX(genotypX0,zamiast
XX). Towarzyszy jej niedorozwój
narządówpłciowych,niskiwzrosti
charakterystycznerysytwarzy
• Zespół Williamsa choroba
genetyczna charakteryzująca się
typowymi rysami twarzy, częstym
występowaniemwrodzonychwad
sercairóżnegostopniazaburzeniami
wrozwojuumysłowym
• Układ HLA kompleksgenówzlo-
kalizowanychwchromosomie6,od
któregozależysyntezaproteinodgry-
wającychpodstawowąrolęwodpo-
wiedziimmunologicznejzapalenie
tarczycy
• a u t o i m m u n o l o g i c z n a
choroba tarczycy. Naetapie
zaawansowanymczęstotowarzyszą
jej zaburzenia syntezyhormonów
produkowanychprzeztengruczoł
(niedoczynnośćtarczycy)
• Transaminazy wątrobowe
enzymyznajdującesiękomórkach
wątroby.Podwyższonypoziomtran-
saminazymożewskazywaćzaburze-
niawątroby
• Kosmki najczęściej o kształcie
palcawybrzuszeniabłonyśluzowej
jelita
• Choroba Duhringa patrz
opryszczkowezapalenieskóry
Notatki
58
Notatki
59
Teksty Prof.CarloCatassi,dr.Schär,Conzepta
Koncepcja & layout: Conzepta
Fotografie: dPI,Lukasdostal,dr.Schär
Druk: athesia
GI0
81
dr.SchärS.r.l.,Winkelau9,�9014Postal(Bz)[email protected],www.schaer.com,numeroverde800-847081