2016~2020년 국가재정운용계획 - budget.go.kr · 목 차 제1부 국가재정운용계획의...

236
발간등록번호 11-1051000-00066-10 2016~2020년 국가재정운용계획 대한민국정부

Upload: phungngoc

Post on 06-Jul-2018

221 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 11-1051000-00066-10

    2016~2020

  • 20162020

  • 1 1. / 3 2. 2016~2020 / 5

    2 2016~2020 1. / 13 2. / 15

    3 2016~2020 1. / 21 2. / 23 3. / 41

    4 12 1. / 53 2. / 77 3. / 89 4. R&D / 103 5. / 115 6. SOC / 127 7. / 137 8. / 149 9. / 15810. / 16711. / 17412. / 190

  • 5 1. 1) / 201 2) / 202

    2. 1) / 203 2) / 204 3) / 206

    3. 1) / 209 2) / 211 3) / 212 4) / 213

    4. 1) / 215 2) / 217 3) / 220 4) / 222 5) / 225

    5. 1) / 227 2) / 228 3) / 231

  • - 1 -

    1

  • - 3 -

    1 1.

    5

    .

    ,

    .

    .

    5

    . ,

    .

    2004 , 2007

    . 2013

    90 , 2013

    2016 120 .

    2014 100 , 2015 110

    .

  • - 4 -

    2004 4

    (Top-down), ,

    (d-Brain)

    .

    .

    .

    2004 ,

    2010 5

    . 2010~2014

    , ,

    , ,

    ,

    .

    2012

    .

    2014

    . ,

    .

  • - 5 -

    2. 2016~2020

    2016~2020 2015 12

    2016~2020

    .

    2016 1 .

    2016 2 , , 18

    .

    2016 5 20 , ,

    , 2016 8 23~25

    5

    , , ,

    .

    2016 8 2

    , 8 26

    .

    2017 2016~2020 2017

    , 2017 .

  • - 6 -

    (2016.5.20.)

    (KDI) .

    , , , , , , 6

    , ,

    , .

    2016

    20162020

    :()

    ,

    .

    2016

  • - 7 -

    - ,

    ,

    .

    ,

    .

    ,

    .

    ,

    .

    , * .

    * , , ()

    ,

    .

    ,

    ,

    .

  • - 8 -

    1982

    1982 .

    , .

    2004

    , 2006

    .

    5

    12

    .

    , 30 ,

    ,

    .

    2005

    .

    , ,

    ,

    .

    ,

    .

  • - 9 -

    2015~2019

    , 2015~2019

    ,

    .

    ,

    2014~2018 .

    2015~2019

    2019 GDP 0.9%

    .

    , GDP 40%

    .

    , 4

    .

    , ICT ,

    , ,

    ,

    .

    < 2015~2019 >( : , %)

    15* 16 17 18 19

    382.4 391.5 406.8 426.6 446.6 4.0- 221.1 223.1 233.1 244.2 255.6 3.7

    375.4 386.7 396.7 406.2 416.0 2.6 33.4 37.0 33.1 25.7 17.7(GDP , %) (2.1) (2.3) (2.0) (1.4) (0.9) 595.1** 645.2 692.9 731.7 761.0(GDP , %) (38.5)** (40.1) (41.0) (41.1) (40.5)

    * 15 / ** , 15

  • - 10 -

    (2016 )

    ( 1, 18) (65)

    .

    , , ,

    , , ,

    .

    ,

    ,

    .

    < >

    1 18 65

    386.4

    (5)

    (13)

    (6)

    ,

    (8)

    ,

    (5)

    ,

    (46)

    ,

  • - 11 -

    2

    2016~2020

  • - 13 -

    2 2016~2020 1. (1)

    2016

    .

    .

    , ,

    .

    , ,

    .

    2017

    , .

    .

    .

    < (%, IMF, 16.7) >15 16 17 18 19 20

    3.1 3.1 3.4 3.6 3.8 3.8- 1.9 1.8 1.8 2.0 1.9 1.8- 4.0 4.1 4.6 4.8 5.0 5.1

  • - 14 -

    (2) 2016 .

    ,

    , ,

    ,

    . ()

    , ,

    .

    ,

    , .

    ()

    -25

    -20

    -15

    -10

    -5

    0

    5

    10

    14.1 4 7 10 15.1 4 7 10 16.1 4 7

    (, %)

    0.0

    0.2

    0.4

    0.6

    0.8

    1.0

    1.2

    [] [] []

    16.1/4

    2/4

    (,%p)

    * : * :

    2017 , 2017

    .

    ,

    4

    .

    , , ,

    ,

    .

  • - 15 -

    2.

    (1)

    2016 2017

    . 20162020

    2015

    2019 .

    , , , 2017

    .

    .

    . ,

    (16 7.0% 17 3.7%)

    . 2017

    .

  • - 16 -

    (2)

    2017

    . 4 ,

    .

    ,

    ( )

    .

    .

    .

    .

    , ,

    .

    .

  • - 17 -

    6.0%

    2016 1 2016~2020

    6.0% 2015~2019

    2.6% .

    ,

    .

    .

    < 2015~2019 2016~2020 >( : , %)

    15 16 17 18 19 20

    1519 (A) 375.4 386.7 396.7 406.2 416.0 - 2.6

    1620 (B) 386.4 424.1 447.0 466.3 488.0 6.0

    (B-A) 0.3 27.4 40.8 50.3

    * (16.1)

  • - 19 -

    3

    2016~2020

  • - 21 -

    3 2016~2020 1.

    , ,

    , .

    .

    2016 2020

    .

    ,

    . (IoT),

    ,

    .

    ,

    , .

    , , , ,

    .

    ,

    ,

    . ,

    .

  • - 22 -

    .

    , , ,

    .

    ,

    . ,

    .

    ,

    .

    ,

    ,

    .

    .

    ,

    .

  • - 23 -

    2.

    (1)

    1) 5.0%

    2016~2020 5.0%

    .

    2016 , 2017

    2015~2019

    (4.0%) .

    < >( : , %)

    1617 18 19 20

    *

    391.2 401.0 414.5 436.0 456.3 476.4 5.0

    222.9 232.7 241.8 252.1 264.5 277.2 5.6

    27.2 27.2 26.2 28.2 27.1 26.2 0.9

    141.1 141.1 146.6 155.8 164.7 173.0 5.2

    *

    1) , .

  • - 24 -

    5.6%

    2016 2017

    20152019 5.6%

    .

    < >( : , %)

    1617 18 19 20

    *

    222.9 232.7 241.8 252.1 264.5 277.2 5.6

    () ( - ) ( - ) (8.4) (4.3) (4.9) (4.9)

    *

    0.9%

    2016~2020 0.9% .

    ,

    26~28

    .

    < >( : , %)

    1617 18 19 20

    *

    27.2 27.2 26.2 28.2 27.1 26.2 0.9

    () (1.6) (1.6) (3.7) (7.8) (3.8) (3.3)

    *

  • - 25 -

    5.2% 20162020 5.2% .

    2017 2016 3.9% 146.6 ,

    4.1%, 3.8% .

    2017 5~6%

    .

    < >( : , %)

    1617 18 19 20

    *

    141.1 141.1 146.6 155.8 164.7 173.0 5.2

    () (5.6) (5.6) (3.9) (6.3) (5.7) (5.0)

    *

    16

    2016~2020

    18.818.9% .

    < >( : %)

    1617 18 19 20

    *

    ** 18.3 18.9 18.9 18.8 18.8 18.8

    25.1 25.7 26.1 26.2 26.4 26.4

    *

    ** 15 4.5%

  • - 26 -

    ( ) GDP

    .

    GDP ,

    .

    4 (, , ,

    ) , , ,

    .

    GDP ,

    .

    * = +

    < >( : %, 2013 )

    (2014)

    OECD

    18.0 19.3 17.9 26.7 28.3 25.1

    24.6 25.4 30.3 32.9 45.0 34.2

    * : OECD Revenue Statistics(2015)

  • - 27 -

    (2)

    .

    3.5%

    2016~2020 3.5%

    2015~2019 2.6%

    . , 2016~2020

    .

    < >( : , %)

    1617 18 19 20

    *

    386.4 398.6 400.7 414.3 428.4 443.0 3.5

    () (2.9) (6.2) (3.7) (3.4) (3.4) (3.4)

    263.9 271.3 273.4 281.3 289.2 298.0 3.1

    () (68.3) (68.1) (68.2) (67.9) (67.5) (67.3)

    122.5 127.3 127.3 133.0 139.2 145.0 4.3

    () (31.7) (31.9) (31.8) (32.1) (32.5) (32.7)

    182.6 186.7 195.6 204.8 215.1 226.2 5.5

    () (47.3) (46.8) (48.8) (49.4) (50.2) (51.1)

    203.8 211.9 205.1 209.5 213.3 216.8 1.6

    () (52.7) (53.2) (51.2) (50.6) (49.8) (48.9)

    *

  • - 28 -

    . 5.5%

    2010 2012~2016

    ,

    .

    ,

    .

    ,

    .

    ,

    ( ),

    (/ ),

    .

    2016~2020 5.5% .

    3.5% .

    2016 47.3% 2019 50%

    2020 51.1% .

    < >( : , %)

    16 17 18 19 20

    182.6 195.6 204.8 215.1 226.2 5.5

    77.4 85.2 89.5 93.6 97.9 6.1

    83.3 87.9 92.1 97.1 102.6 5.3

    16.7 16.8 17.5 18.6 20.0 4.7

    5.2 5.6 5.6 5.8 5.7 2.3

  • - 29 -

    .

    1.6%

    2016~2020

    (1.6%) .

    2017 2015~2019

    , 2017

    .

    , ,

    .

  • - 30 -

    1) * 19.24%

    . 2016

    * 20.27% .

    * 20% ()

    2017 20.27%

    ,

    .

    ,

    . 2017 2015

    (0.7)

    7.8(10.1%) ,

    2016 77.4 2020 97.9 6.1%

    .

    < () >( : , %)

    16 17 18 19 20

    77.4 85.2 89.5 93.6 97.9 6.1

    36.1 40.6 42.7 44.9 47.0 6.8

    41.2 40.7* 43.0 45.2 47.4 3.5

    ** - 3.8 3.8 3.6 3.5 3.3

    *

    **

    1) (, ,

    ) ,

    .

    . 1995 13.27% 2006 19.24%( ),

    1995 11.8% 2010 20.27% .

  • - 31 -

    (, ,

    , , ) 2016 9.2

    2020 10.3 2.9% .

    ,

    , 2%

    .

    , 2016 3.3

    2020 3.9

    . 2016 4.7 2020

    5.2 2.4% ,

    2017 0.94 ,

    2020 1.0 .

    < >(: , %)

    20162017 2018 2019 2020

    91,912 93,245 94,564 97,256 100,031 102,928 2.9

    32,728 33,893 36,191 37,241 38,321 39,432 4.8

    47,224 47,392 47,468 48,892 50,358 51,869 2.4

    10,289 10,289 9,389 9,671 9,961 10,260 0.1

    1,671 1,671 1,516 1,452 1,391 1,367 4.9

  • - 32 -

    2016 7.8 2020 7.7

    0.2% .

    108

    14% ,

    6% (,

    65% ) .

    11141 2017

    .

    2017 2016 20

    .

    2017 2017

    36.5 .

    2018

    , 3

    (0.75%) ,

    1%

    .

    .

    2017 2017 (6.12%), (3.5%)

    , , 2019

    3.8% .

    < > ( : , %)2016 2017 2018 2019 2020

    77,855 75,807 76,272 76,736 77,218 0.2 () 52,060 48,828 49,194 49,563 49,935 1.0 () 18,914 19,936 19,734 19,515 19,297 0.5 6,881 7,043 7,344 7,658 7,986 3.8

  • - 33 -

    4

    2016 18.5 2020 24.8 7.5%

    . 2016 336 2020 410

    .

    2016 14.2 2020 19.0

    7.5% . (2016 42.7 2020

    55.1, 6.6%) (

    4.3%) .

    2016 2.7 2020 3.7

    8.3% . 2016 9.5 2020

    12.1 6.4%

    , 3

    .

    2016 3.0 2020 3.7

    5.3% .

    5

    .

    < 4 >( : , %)

    2016 2017 2018 2019 2020

    384,486 414,794 443,596 476,972 511,840 7.4

    185,488 199,043 214,170 230,447 247,961 7.5

    142,156 155,111 164,326 177,161 189,972 7.5

    26,980 29,925 31,947 34,458 37,173 8.3

    29,861 30,716 33,153 34,906 36,734 5.3

  • - 34 -

    65

    (2016 20.4) 2016

    7.9 2020 9.6( ) 5.2%

    .

    65

    2016 6,343

    2020 6,840 1.9% .

    2014 ( )

    , 2016

    2%

    .

    < >( : , %)

    20162017 2018 2019 2020

    85,035 85,035 87,650 91,767 97,169 103,323 5.0

    78,692 78,692 80,961 85,028 90,380 96,483 5.2

    6,343 6,343 6,689 6,739 6,789 6,840 1.9

  • - 35 -

    , 2016

    2 5,130 2020 2 8,416 .

    1 2 2017 3.5%

    3.0% 2016 590

    2020 581 .

    ,

    2016 5,926 2020 5,474 ,

    2017 2 2020

    .

    , 2016 5,386

    2020 6,359 4.2% .

    < >( : , %)

    20162017 2018 2019 2020

    40,405 40,405 41,776 42,679 43,456 44,343 2.4

    25,130 25,130 26,047 26,763 27,550 28,416 3.1

    590 590 581 578 579 581 0.4

    5,926 5,926 6,147 5,950 5,706 5,474 2.0

    5,386 5,386 5,544 5,900 6,124 6,359 4.2

    3,372 3,372 3,458 3,488 3,497 3,513 1.0

    * : 17 3.5% , 18 3% , :1619020 194(+4)

    * : 17 3.5% , 18 3% , : 16 3,31520 2,898(417)

    * : 17 2 , 18, : 16 24720 207(40)

  • - 36 -

    ,

    2016 11.5 2017 12.5

    2020 15.1 .

    2016~2017 1.6 , 2018

    1.3 2020 1.5

    . , 1

    (5 ) , 2018 1

    (2012.8 3.02.5%, 2013.5 2.52.25%), 2

    .

    2019 1

    .

    (2015 61.1 2020 61.5),

    (2017 3.52.64%) 2018~2020 0.2%p

    (2.64%~3.24% ), 2016 2.2

    2020 2 2.6% .

    < >(: , %)

    20162017 2018 2019 2020

    166,646 166,646 168,381 175,057 186,248 200,183 4.7

    115,240 115,240 125,182 132,892 141,097 150,542 6.9

    16,551 16,551 15,941 12,518 13,300 15,350 1.9

    22,170 22,170 16,286 17,516 18,746 19,976 2.6

    12,685 12,685 10,972 12,131 13,108 14,314 3.1

  • - 37 -

    20162017 2018 2019 2020

    52,280 53,075 56,264 56,461 58,224 57,191 2.3

    8,240 8,240 8,160 8,078 7,998 7,918 1.0

    PKO 1,995 1,995 1,946 1,986 2,010 2,056 0.8

    42,045 42,840 46,158 46,397 48,216 47,217 2.9

    1)

    1ha 100 .

    2)

    WTO ().

    1ha 100 2017

    2015 100/ha ,

    (1998~2000

    ) (2009 : 893ha 2015 : 844ha)

    , 2016(824ha) 1.0% .

    PKO()

    PKO()

    PKO() 2016 1,995

    2017 1,946 ,

    UN 20162020

    0.8% .

    < >( : , %)

    1) ,

    9

    2) ,

  • - 38 -

    (3)

    1)

    2017 GDP 1.7% .

    2016~2020

    ,

    . 2020 GDP 1.0%

    .

    2016~2020

    . 2016 GDP 0.1% 2020

    GDP 1.7% .

    < >( : , %)

    16* 17 18 19 20

    39.1 28.1 25.0 23.2 20.4

    (GDP, %) (2.4) (1.7) (1.4) (1.2) (1.0)

    2.4 13.8 21.7 27.9 33.4

    (GDP, %) (0.1) (0.8) (1.2) (1.5) (1.7)

    * 16

    1) , , ,

  • - 39 -

    40%

    2016~2020

    GDP 40% .

    GDP 2017 40% 40.4%

    , GDP

    2020 GDP 40.7%

    .

    GDP 40%

    , IMF S&P

    . ,

    ,

    ,

    .

    < >( : , %)

    16* 17 18 19 20

    637.8 682.7 722.5 756.8 793.5

    (GDP, %) (39.3) (40.4) (40.9) (40.7) (40.7)

    368.0 397.5 423.3 448.5 471.8

    269.8 285.2 299.2 308.4 321.7

    * 16

  • - 40 -

    . ,

    ,

    .

    (, )

    ( )

    -

    (, )

    ( )

    =

    + +

    ()

    ()

    ()

    .

    .

    * = -

    * : , , ,

  • - 41 -

    3.

    (1)

    ,

    .

    .

    ,

    .

    ,

    .

    ,

    .

  • - 42 -

    (2) ( : , %)

    16 17 18 19 201620

    386.4 400.7 3414.3 428.4 443.0 3.5

    (2.9) (3.7) (3.4) (3.4) (3.4)

    1. 123.4 130.0 135.8 141.6 147.7 4.6

    2. 53.2 56.4 58.8 61.0 63.4 4.5

    3. 6.6 7.1 8.1 8.4 8.6 6.8

    4. 6.9 6.9 6.8 6.7 6.7 0.6

    5. R&D 19.1 19.4 19.7 19.9 20.2 1.5

    6.

    16.3 15.9 15.7 15.4 15.2 1.7

    7. SOC 23.7 21.8 20.3 19.3 18.5 6.0

    8. 19.4 19.5 19.4 19.3 19.3 0.2

    9. 38.8 40.3 41.8 43.2 44.7 3.6

    10. 4.7 4.6 4.7 4.9 5.0 1.7

    11. 17.5 18.0 18.7 19.4 20.1 3.5

    12. 59.5 63.9 66.9 69.6 73.5 5.4

  • - 43 -

    5

    3.1% (2016 37.7 2020 42.6).

    .

    . ,

    ()

    .

    .

    .

    2016~2020 1.2%

    .(2016 12.0 2020 12.6)

    3.5%

    .(2016 41.2 2020 47.4)

    .

  • - 44 -

    2016~2020

    6.8% .(2016 6.6 2020 8.6)

    2018 2%

    .

    .

    , ,

    ,

    .

    ,

    . 2018

    -

    .

    .

    R&D R&D 5 1.5%

    (2016 19.1 2020 20.1) 2015~2019

    ( 1.7%) . R&D

    R&D

    .

    R&D (GDP )

  • - 45 -

    ,

    . , R&D

    ,

    .

    R&D R&D

    R&D

    .

    2016~2020

    1.9% .(2016 15.3

    2020 14.2)

    , .

    ,

    . ,

    .

    SOC SOC 20162020

    6.0% .(2016 23.7 2020 18.5)

    SOC

    .

    ,

  • - 46 -

    , SOC

    SOC . ,

    ,

    .

    2016~2020

    0.4% .(2016 17.2 2020

    17.0) ,

    SOC,

    , FTA ,

    ICT, 6

    .

    ,

    .

    2017

    0.6% (2016 6.9

    2020 6.7).

    , ,

    .

  • - 47 -

    , ,

    ,

    (2017) .

    2016~2020

    3.0% .(2016 36.7 2020 41.1)

    Kill chain/KAMD(

    ) ( )

    .

    ,

    .

    ,

    . ,

    .

  • - 48 -

    2016~2020

    2.3% (2016 2.8 2020 3.1) .

    (SDGs) ODA

    ,

    .

    , .

    2016~2020

    3.5% .(2016 17.5 2020 20.1)

    , ,

    , ,

    ,

    .

    , ,

    ,

    .

    .

    .

    .

  • - 49 -

    1.2% .(2016 11.2 2020 10.7)

    . , 3.0

    ,

    , 2017 , 2018

    .

    .

  • - 51 -

    4

    12

  • - 53 -

    4 12 1. (1)

    (1977), (1988),

    (1995), (2000), (2008)

    . 4 , 3

    (2013~), (2014)

    (2014), (2015)

    .

    . 5

    7.6% .

    < >11 12 13 14 15

    * () 86.4 92.6 97.4 106.4 115.7 7.6%

    * ( 13 99.3, 15 120.4)

    5 .

    05 (2013),

  • - 54 -

    (2014) .

    (2008)

    (2007), (2011)

    . (2008)

    , (2012) (2014)

    .

    2014 12 3

    ,

    (2015.7).

    .

    . ,

    33 165(2015) .

    4, ,

    ,

    .

    50%

    .

  • - 55 -

    (2) 2017

    .

    12

    3

    .

    .

    .

    ,

    .

    , ()

    . (65 )

    . ,

    , .

    . 2014 70%

  • - 56 -

    ,

    .

    .

    .

    .

    ,

    .

    .

    .

    .

    .

    .

  • - 57 -

    2016 2

    .

    , KDI ,

    . ,

    .

    ,

    .

    . ,

    .

    ,

    ,

    .

    ,

    ,

    . ,

    ,

    .

  • - 58 -

    .

    ,

    .

    .

    < >( : , %)

    16 17 18 19 20

    123,400 130,001 135,786 141,602 147,682 4.6

    112,866 119,693 125,399 131,201 137,197 5.0

    10,131 10,343 10,478 10,561 10,780 1.6

    2,499 2,540 2,618 2,667 2,880 3.6

    42,706 45,400 49,312 52,948 55,793 6.9

    5,765 5,852 5,325 5,393 5,559 0.9

    9,421 9,733 10,103 10,243 10,793 3.5

    17,295 18,835 19,271 19,923 20,956 4.9

    4,818 4,981 5,009 5,029 5,068 1.3

    19,438 21,180 22,436 23,571 24,483 5.9

    792 828 847 866 884 2.8

    10,534 10,308 10,387 10,401 10,485 0.1

    2,328 2,296 2,318 2,276 2,301 0.3

    7,786 7,581 7,628 7,674 7,722 0.2

    420 431 441 451 462 2.4

  • - 59 -

    (3)

    (all or nothing)

    ,

    .

    ,

    .

    .

    . ,

    .

    ,

    .

    2013

    0~5 .

    0~5 ,

    0~5 .

  • - 60 -

    4

    ,

    .

    2016 7 .

    12

    (07:30~19:30) , 6

    (09:00~15:00)

    .

    15 .

    .

    , ,

    .

    .

    ,

    .

    . 2017 17

    .

    .

  • - 61 -

    . .

    2015 ,

    .

    2014 7

    2015 ,

    .

    .

    .

    . ,

    ,

    . ,

    .

    , ,

    ,

  • - 62 -

    . , -

    , () .

    . 2 1,200

    ,

    , ,

    .

    .

    ( ) , 135

    150 . ,

    .

    20 30

    . ,

    , .

    ,

    (2040) ,

    .

    ,

  • - 63 -

    2013 . 2017 1

    , IT,

    200

    .

    ,

    (12) .

    , 4

    .

    ICT , , 3 Test-Bed

    ,

    3 .

    , 4

    .

    , ,

    . ,

    ,

    .

    ,

    , , ,

    80% .

    2017

    .

    8 12 ,

    6 12 . ,

    , ,

    .

  • - 64 -

    , On/Off Line

    . , + 2017

    100 ,

    + .

    , , In-Sourcing

    , . ,

    ,

    On-line

    .

    ,

    . 3 50% 60%

    , 90~240 30 . ,

    4.3 5.0 .

    ,

    , ,

    .

    , ,

    , ,

    . ,

    ( 1577-1366)

    (www.liveinkorea.kr) .

  • - 65 -

    ,

    .

    .

    12~18 ( 3

    )

    12 12~13

    ,

    .

    ,

    .

    . 2017

    5 6

    .

    .

    (CYS-Net) ,

    .

  • - 66 -

    .

    , .

    ,

    ,

    .

    . 10

    12

    . , ,

    .

    .

    ,

    .

    .

    ,

    ,

  • - 67 -

    .

    .

    .

    ,

    ,

    .

    .

    . 11

    . ( )

    .

    , 2017 4.8

    () , ,

    .

    , ,

    .

    ,

    ,

  • - 68 -

    ,

    ,

    .

    , ,

    ,

    . 2015 120

    .

    K-Medical

    .

    2017

    .

    , ,

    ,

    OEM(), ODM(

    )

    . 2017

    () () ()

    .

  • - 69 -

    ,

    . HACCP(

    ) , HACCP

    ()

    .

    .

    ,

    .

    6

    () 2017 .

    , 2017 ,

    .

    2016 8

    ,

    . ,

    24 ,

    .

    , , ,

    , 2017

    .

  • - 70 -

    ,

    ,

    .

    ,

    .

    ()

    .

    .

    .

    .

  • - 71 -

    (4) 5 < 5 >

    16 20

    () 1.2 1.5

    (%) 34.0 38.0

    () 700 3,502

    () 480.4 565.9

    () 32 80

  • - 72 -

    .

    (2015 79.8%)

    .

    ,

    .

    , ,

    .

    .

    ,

    .

    , ,

    .

    2017 3,000 (60)

    ,

    .

  • - 73 -

    - , ,

    (2014 8)

    ,

    2 (1,200+)

    ()

    ()

    - ()

    ( 2 )

    ( 4 )

    (2

    (5, 2) )

    - ( )

  • - 74 -

    NCS()

    ,

    () 50( 20)

    CEO

    () ,

    HRD ,

    HRD

    ( ) , ,

    ()

    () , , ,

    ( ) ()

    ( )

    NCS()

  • - 75 -

    (, , , )

    ( )

    * ( ) : 20

    ( ) : 20( )

    ( ) : 60( 30)

    17 (17 )

    - (2,0404,000), ( 2040)

    * : (16 ) 463 (17 ) 545

    ()

    ,

    - :

    - : ,

    - :

  • - 76 -

    , B, , ,

    , , , (), , ,

    , , , A, (HPV)

    15 .

    2017

    () .

    5

    .

  • - 77 -

    2.

    (1)

    2012

    38.4 2016 41.2 1.8% .

    , 2015

    (2015.9.23.) .

    .

    ,

    ,

    . 3~5

    .

    2015

    ,

    (2010 1 2011 1~2 2012 1~3 2013 1~4)

    .

    1

    ,

    ,

    .

  • - 78 -

    (ACE)

    , () ,

    BK21(Brain Korea 21)

    .

    ,

    (2012) (2013) .

    .

    ,

    .

    (NCS)

    .

    * () : (12) 38.4 (16) 41.2

    * () : (13) 42 (14) 811 (15) 2,551 (16) 3,213

    * PISA 2012 (OECD 34) : 1~2, 1, 2~4

    * Times 400 () : (12) 6 (15) 8

    * (%) : (13) 37.5 (16) 46.6

    * IMD () : (11) 29 (13) 25

    * (%) : (11) 32.4 (15) 40.6

    < >12 13 14 15 16

    * () 43.7 49.9 50.4 52.9 53.2 5.0%

  • - 79 -

    (2)

    ,

    5

    . 2015

    , SW

    .

    ,

    .

    ,

    ,

    .

    .

    2019 ,

    .

    , , , 4

    .

    2

    . ,

    1

    , , 2

  • - 80 -

    2 .

    .

    . ,

    . ,

    .

    . ,

    --

    .

    .

    ,

    .

    , , ,

    ,

    , ,

    .

  • - 81 -

    .

    2015

    .

    ,

    .

    ,

    .

    ,

    ,

    .

    .

    < >( : , %)

    16 17 18 19 20

    53,186 56,436 58,796 60,952 63,396 4.5

    43,059 46,186 48,585 51,008 53,492 5.6

    9,359 9,444 9,442 9,500 9,455 0.3

    658 697 656 326 325 16.1

    110 110 113 118 124 3.0

    * 16

  • - 82 -

    (3)

    2016 (3,213) ,

    ,

    .

    , SW ,

    , 2015

    , .

    , ,

    .

    ,

    .

    ,

    . LINC( )

    . ,

    ,

    .

    ,

    .

  • - 83 -

    , ,

    ,

    .

    , Death Valley

    .

    ,

    (ACE) .

    BK21

    . (CK),

    PRIME, CORE,

    .

    100

    NCS()

    , --

    .

    ,

    .

    ,

    .

    ,

    ( MOOC:

    Massive Open Online Course) .

  • - 84 -

    .

    , NCS()

    .

    .

    (4) 5 < 5 >

    16 20

    () 3,213 3,213

    ()

    ()

    13 50,000 80,000

    (%) 46.6 50.0

    92 229

    K-MOOC*

    * 128 500

  • - 85 -

    ,

    (Top-down)

    - ( ), ,

    - /() +

    , (2019~)

  • - 86 -

    ,

    ()

    520

    ()

    () 2014 8

    450 (, ~2 520 )

    2011 (14)

  • - 87 -

    (,

    )

    - , ,

    ,

    ,

    --

  • - 88 -

    6

    ,

    ()

    -

    ( )

    ( )

    ,

  • - 89 -

    3.

    (1)

    . (2014.3.31.)

    (2014.7.29.)

    2018 2%

    . , 20112015

    9.8%

    .

    < > 11 12 13 14 15

    * () 4.2 4.6 5.0 5.4 6.1 9.8%

    , 2014

    . ,

    .

    * (14) 19% (16) 57.6%

  • - 90 -

    .

    ,

    , 2015 7

    50% .

    ,

    ,

    ,

    .

    ,

    .

    .

    , ,

    .

    2015 100,

    58 2011 19.9%, 35.6% ,

    .

    * : (11) 83 (15) 99.5

    * : (11) 43 (15) 58.3

  • - 91 -

    .

    . , ,

    .

    * 1 : (12) 43.3% (15) 56%

    . 2012

    (2) 2017 9

    .

    ,

    . , 3

    .

    , , . (MICE), , .

    * : (11) 980 (15) 1,323 (35.0% )

    * : (11) 123 (15) 152 (23.6% )

  • - 92 -

    ,

    ,

    . (Virtual

    Reality) ,

    .

    ,

    . 2016

    ,

    .

    ,

    .

    ,

    .

    * () : (12) 23.6 (13) 23.3 (14) 22.6 ( 2.1%)

    * () : (12) 22.9 (13) 22.7 (14) 23.0 ( 0.2% )

    2001

    .

    * () : (11) 12,694 (15) 19,310 ( 11.1% )

    * () : (11) 35,013 (15) 38,307 ( 2.3% )

  • - 93 -

    (2)

    2018 2% ,

    .

    ,

    .

    2 . ,

    .

    2016 2

    . ,

    . ,

    .

    (56/1)

    ,

    .

    100

    . ,

  • - 94 -

    ()

    .

    2016

    .

    , ,

    ,

    . 2017

    , ,

    .

    ,

    . 2017 (192)

    .

    ,

    .

    (2016 3602017 800).

    2017 D-1 ,

    , ~

  • - 95 -

    . D-365

    ,

    .

    , ICT

    ,

    .

    ,

    ,

    .

    ,

    - ( ) (2017 , 28)

    (324400),

    ( 10) , ( 78)

    .

    1

    , ,

    ,

    (12) (200

    300) .

    . 10

    , (, , , )

    .

  • - 96 -

    , .

    K-, K-, K-Pop

    , K- .

    ,

    , (MICE),

    .

    ,

    .

    . (2030

    ), , ,

    (73115) .

    , 49 120

    ,

    (K-heritage Inn , 48)

    .

  • - 97 -

    < >( : , %)

    16* 17 18 19 20

    6,630 7,085 8,079 8,354 8,638 6.8

    2,632 2,828 3,132 3,128 3,158 4.7

    1,411 1,651 2,037 2,035 2,053 9.8

    1,539 1,498 1,542 1,785 1,982 6.5

    731 774 921 940 956 6.9

    317 333 447 466 489 11.4

    * 16

    (3)

    ,

    ---

    , .

    K-Culture Valley(2017, ), K-Pop

    ,

    .

    ,

    ,

    .

  • - 98 -

    , ICT

    .

    ,

    , 3

    .

    , , ,

    3D

    .

    ,

    ,

    .

    10

    .

    5 ,

    .

  • - 99 -

    -

    2017 , - (

    )

    . 2017 142 (1 6),

    852 . 2018

    17 , 2019

    - .

    .

    ,

    .

    .

    ,

    .

  • - 100 -

    (4) 5

    < 5 > 16 20

    (%) 72.0 74.0

    () 105 131

    () 188 263

    ( 1 , %) 56.6 60

    () 2,598 3,202

  • - 101 -

    .

    * 90% 10-10-10( 10 , 10 ,

    10 )

    , , -

    .

    .

    - ( ) 2 ,

    .

    * (15), (16)

    - ( )

    .

    .

  • - 102 -

    . * , ,

    .

    - ()

    .

    - 2015 7

    2015 2014 2013 2012 2011

    71.5 74.0 70.9 72.8 69.9

    47.3 46.4 39.0 48.4 46.1

    30.0 31.7 17.6 13.3 12.2

    / 26.2 27.2 16.2 14.2 14.3

    12.9 14.3 16.6 16.5 22.8

    / 11.9 9.2 9.6 8.4 11.5

    / 10.5 8.9 6.5 6.7 6.2

    8.3 8.9 7.1 5.1 7.0

    / 7.6 7.4 8.9 8.6 6.9

    * : 2015 ,

    .

  • - 103 -

    4. R&D (1)

    R&D

    R&D

    . 3%

    R&D .

    R&D

    .

    R&D 2010 2016 5.7%

    , (4.7%)

    R&D .

    , R&D

    R&D

    .

    R&D

    .

    , , ,

    R&D .

  • - 104 -

    .

    .

    GDP R&D 4.29%(2014) 1

    , 723 5

    . -

    R&D , ,

    .

    * (30) : (12) 9 (13) 8 (14) 7 (15) 5

    * IMD (60) : (12) 5 (13) 7 (14) 6 (15) 6

    . 2015

    30

    26, 2014 R&D

    0.3% .

    R&D

    ,

    .

    10 11 12 13 14 15 16

    * R&D () 13.7 14.9 16.0 16.9 17.8 18.9 19.1 5.7%

    < R&D >

    * ( 13 17.2)

  • - 105 -

    (2)

    R&D

    2017 R&D GDP 5%

    .

    .

    ,

    ,

    .

    ,

    R&D .

    . 5G, , 18

    (Mission Innovation) .

    ,

    R&D . SW, , ,

  • - 106 -

    , , ,

    R&D .

    R&D

    .

    . 1 R&D (2016~2018) ICT

    SW, , ,

    .

    R&D

    .

    ,

    .

    ,

    ,

    .

    .

  • - 107 -

    R&D

    .

    ,

    .

    .

    . ,

    R&D

    .

    < R&D > ( : , %)

    16 17 18 19 20

    R&D 19,094 19,437 19,670 19,930 20,235 1.5

    4,515 5,215 5,384 5,542 5,721 6.1

    5,610 5,725 5,522 5,524 5,334 1.3

    1,516 1,488 1,578 1,667 1,669 2.4

    2,498 2,380 2,299 2,414 2,442 0.6

    4,954 4,630 4,887 4,783 5,069 0.6

  • - 108 -

    (3)

    R&D

    IoT, , IT 4

    .

    ,

    R&D .

    (AI)

    , , ,

    .

    . -

    - R&D

    .

    .

    R&D

    .

    ,

    .

    ,

    .

  • - 109 -

    , ,

    .

    R&D

    R&D

    . R&D

    , R&D

    .

    ,

    R&D .

    .

    R&D

    R&D .

    (1~12) .

    R&D

    R&D

    .

    R&D

  • - 110 -

    .

    , ,

    R&D

    .

    R&D

    . 2017 0.7

    80% ,

    .

    6

    .

    R&D

    R&D 2016

    .

    .

    R&D

    ,

    R&D

    . ,

    .

  • - 111 -

    ,

    .

    R&D

    .

    .

    .

    (4) 5 < 5 >

    16 20

    R&D (%) 39 40

    R&D () 0.4 0.8

  • - 112 -

    R&D

    R&D ,

    , ,

    R&D ,

    R&D

    R&D ( )

    ,

    2016 R&D 0.4

    , 2017 0.7

    () ()

    , ,

    , R&D ( )

  • - 113 -

    R&D

    -

    - 17

    -

    ()

    * ,

    ,

    ( )

    ( ) (:

    )

    R&D

    , ,

  • - 114 -

    - ,

    50~200, 300

    ,

    - ,

    ()

    ,

  • - 115 -

    5.

    (1) 5

    2.0% .

    , , ,

    . ,

    .

    , ,

    . ,

    .

    . 7 6

    (WTO),

    .

    ,

    ,

    ,

    .

    .

  • - 116 -

    < >11 12 13 14 15

    * () 15.2 15.1 15.5 15.4 16.4 2.0%

    * ( 13 16.7, 15 18.2)

    (2)

    . 2016

    1,245 , 2017 1,750

    . ,

    , .

    ,

    ,

    .

    ,

    , , ,

    .

    , ,

    .

    . KOTRA

  • - 117 -

    . 1:1

    ,

    .

    .

    ,

    .

    . SW

    IT .

    , ,

    , ,

    .

    R&D .

    ,

    ,

    .

  • - 118 -

    , , ,

    (One-Stop)

    .

    ,

    .

    ()

    . , 17

    .

    ,

    .

    .

    . , ,

    , (Business Model)

    .

    TIPS(Tech Incubator Program

    for Startup) .

  • - 119 -

    R&D, , . R&D

    R&D

    , .

    R&D, . 300

    300 ,

    R&D

    .

    .

    , ,

    .

    (--) .

    . ,

    .

    .

    , .

  • - 120 -

    ,

    .

    ,

    -

    .

    , (, , )

    ,

    . ,

    .

    . ,

    .

    , (ESS) (EMS), (ICT)

    ,

    , .

    ,

    , (2030 (Business As Usual)

    37% ) ,

    .

    .

    LPG

    .

  • - 121 -

    < >( : , %)

    16 17 18 19 20

    16,264 15,934 15,653 15,400 15,180 1.7

    1,600 1,186 1,229 1,234 1,272 5.6

    1,257 1,448 1,469 1,448 1,451 3.6

    563 582 587 579 583 0.8

    8,769 8,807 8,528 8,628 8,635 0.4

    3,546 3,365 3,270 2,916 2,613 7.3

    529 546 569 595 626 4.3

    (3)

    2013 2015 3

    , 2015

    .

    .

  • - 122 -

    -2020

    , 2030 (BAU)

    37% .

    , ,

    .

    . ,

    ,

    .

    , .

    ,

    .

    .

  • - 123 -

    (4) 5

    < 5 > 16 20

    () 5,450 6,131

    (%) 81.1 82.0

    (MW) 102,722 119,809

    (%) 21.4 23.2

    (%) 81.0 86.0

  • - 124 -

    ()

    - -

    () ,

    (, , )

    * ()

    - ,

    ()

    * () , 4

    , , ,

    () ,

    - ,

    ,

    , ,

    ,

    - ,

    * :

    ,

  • - 125 -

    * , ,

    -

    * (09.1213.5, 170 ) 153

    45 ,

    (AMI), (EMS)

    (, ) EMS

    494

    3

    ,

    40.2MW

    MW56

    ( ) AMI ,

    15

    28

    , ,

  • - 126 -

    (TIPS*)

    * TIPS : Tech Incubator Program for Startup

    ,

    ,

    R&D

    - --R&D- 10

    , ,

    -

    , M&A,

  • - 127 -

    6. SOC (1)

    SOC(Social Overhead Capital)

    .

    , , , , ,

    SOC .

    SOC

    ,

    2009

    SOC ,

    .

    1970 SOC

    SOC G20

    1, 3, 6 .

    SOC

    .

    SOC ,

    SOC , SOC

    .

    < SOC >

    12 13 14 15 16

    * SOC () 23.1 24.3 23.7 24.8 23.7 0.7%

    * ( 13 25.0, 15 26.1)

  • - 128 -

    (2)

    SOC ,

    .

    ,

    SOC .

    ,

    SOC . -

    ,

    2015 4 (BTO-rs),

    (BTO-a)

    ,

    .

    * ()

    * () ,

    ,

    , .

    * : (16) 4,446 (17) 4,777 (20) 5,131

    * : (16) 4,254 (17) 4,375 (20) 5,001

  • - 129 -

    , 3

    .

    - , KTX

    .

    ,

    ,

    , GTX

    .

    ,

    ,

    ,

    .

    * () : (16) 15.1 (17) 15.6 (20) 17.1

    1990 SOC

    SOC .

    SOC

    .

    , ,

    .

  • - 130 -

    ,

    .

    ,

    .

    ,

    ,

    ,

    .

    * (km) : (16) 1,114 (17) 1,117 (20) 1,202

    < SOC >( : , %)

    16 17 18 19 20

    SOC 23,695 21,762 20,343 19,298 18,473 6.0

    19,819 18,255 16,884 15,837 15,696 5.7

    8,341 7,413 6,706 6,308 6,282 6.8

    7,465 6,804 6,385 5,782 5,739 6.4

    1,800 1,742 1,547 1,470 1,396 6.2

    164 141 220 230 241 10.1

    2,049 2,155 2,026 2,048 2,037 0.1

    3,876 3,507 3,459 3,461 2,776 8.0

    2,150 1,861 1,782 2,098 1,660 6.3

    1,099 1,165 1,277 1,081 921 4.3

    628 481 400 283 195 25.3

  • - 131 -

    (3)

    ,

    .

    ,

    .

    ,

    . * :

    ~ , . ,

    , .

  • - 132 -

    , PSO .* : ()

    ()

    * PSO(Public Service Obligation) :

    , () , . , , . 2014 2016 .

    .

    .

    PSO . , PSO .

  • - 133 -

    (LCC) , SOC , ,

    , , .

    ITS() , , , .

    , (LiDAR) , , , 3D () , .

    , , .

  • - 134 -

    , , ,

    .

    2017

    . 2016 2017 . * : (16) 839 (17) 811 (20) 800

    (4) 5

    < 5 > 16 20

    (km) 4,446 5,131

    (km) 4,254 5,001

    () 15.1 17.1

  • - 135 -

    () 2020 3 ( ) ,

    () 10 , 23 , 8.8

    -

    () ,

    -

    - ()

    ()

    - ,

  • - 136 -

    ()

    - , ,

    () 373 ()

    1%

    ()

    ()

    ()

    () 20%

    * 20% ,

    ( ) ,

    ( ) ,

    , ,

    ( )

    ( )

  • - 137 -

    7.

    (1)

    5 2.3% .

    FTA

    ,

    . ,

    .

    2013

    (20132017) , , ,

    . ICT

    ,

    6 .

    .

    5 2012 1.7 2016 2.0

    4.1% . ,

    , ,

    . 6

    , , FTA

    .

    ,

    ,

    .

  • - 138 -

    < >11 12 13 14 15

    * () 17.6 18.1 18.4 18.7 19.3 2.3%

    * ( 15 19.8)

    ,

    .

    ,

    .

    .

    GDP ,

    1% .

    .

    * (GDP ) : (10) 28.3(2.2%) (14) 32.7(2.1%)

    * ( ) : (10) 323.4(6.5%) (15) 269.8(5.4%)

    (2)

    ,

    . ,

    . , ICT

    .

  • - 139 -

    ,

    .

    ,

    . FTA

    ,

    . , ,

    ,

    ,

    .

    * : (15) 61 (16) 81 (20) 100

    * : (15) 19 (16) 23 (20) 40

    ,

    . ,

    ,

    . ,

    , , ,

    .

    * () : (16) 34.9 (18) 39.2 (19) 40.8

    * () : (16) 2 (18) 4.5 (19) 5.9

  • - 140 -

    , ,

    . ,

    , , ,

    ()

    . ,

    .

    ,

    ,

    . ,

    , .

    .

    * : (16) 66 (18) 71 (20) 73

    * : (16) 24 (18) 27 (20) 27

    ,

    , .

    1

    6 .

    , ,

    .

  • - 141 -

    .

    ,

    .

    .

    ,

    . ,

    .

    < >( : , %)

    16 17 18 19 20

    19,395 19,514 19,395 19,311 19,277 0.2

    14,518 14,525 14,410 14,473 14,501 0.03

    2,032 2,097 2,106 1,960 1,898 1.7

    820 849 832 830 829 0.3

    2,024 2,043 2,047 2,049 2,049 0.3

  • - 142 -

    (3)

    FTA

    FTA

    . - FTA

    , . -

    FTA ,

    , - FTA

    ,

    .

    . FTA , , , . , , , , . , , ,

    .

    ,

  • - 143 -

    . ,

    .

    , , ,

    K-Food Fair, , , ,

    . ,

    .

    . , , , . , . , , .

    , . , , , .

  • - 144 -

    . ,

    . ,

    .

    .

    .

    , .

    .

    , 1 6

    . 6

    6 .

    6 , , ,

    , ,

    , .

    2014 2015 3

    . ,

  • - 145 -

    . ,

    . , ,

    .

    ,

    .

    * : (16) 271 (18) 350 (20) 500

    * : (16) 15 (18) 60 (20) 110

    ,

    .

    ICT ,

    , ,

    ICT , ,

    .

    ,

    . ICT

    , , ,

    .

    .

    , .

    , .

  • - 146 -

    , AI

    . ,

    .

    ,

    ,

    .

    ,

    . ,

    ,

    .

    .

    * : (16) 1,174 (18) 1,214 (19) 1,254

    . ,

    ,

  • - 147 -

    . ,

    ICT

    .

    ,

    . ,

    .

    .

    , , ,

    .

    HACCP ,

    .

    ,

    ,

    .

    , 1500 5,

    ,

    , .

  • - 148 -

    ,

    .

    , , ,

    , ,

    .

    .

    , FTA

    .

    (4) 5

    < 5 > 16 20

    () 104 140

    (%) 60 62

    6 (, ) 1,774 3,000

    (, %) 81 90

    (%) 27 40

  • - 149 -

    8. (1)

    ,

    4.5% .

    2011 90.9% 2014 92.5% , 2011

    73.4% 2014 77.8% . , 2014

    65.9% 95.0%

    .

    , ,

    , 2011 2

    2015 4.2 2 .

    2015 337,

    5,405 .

    2011 83.7% 2014 84.8% , 2015 12

    .

    < > 11 12 13 14 15

    * () 5.8 5.9 6.3 6.5 6.8 4.1%

    * ( 13 6.5, 15 6.9)

  • - 150 -

    (2)

    2014 31%, 38%, 59%

    20

    , ,

    .

    2017

    , 1

    , .

    . ,

    ,

    .

    2012(41/)

    (2015 46/),

    . 2014

    (694 CO2eq) 1.5% .

    , ,

    .

  • - 151 -

    . ,

    .

    ,

    ,

    .

    .

    .

    ,

    .

    ,

    , ,

    ,

    . ,

    .

  • - 152 -

    ,

    ,

    .

    , ,

    .

    , LED,

    .

    ,

    No-data, No-market"

    .

    ,

    .

    < >( : , %)

    16* 17 18 19 20 68,628 68,681 67,992 67,447 67,062 0.6 43,448 41,373 40,935 40,274 40,033 2.0 3,477 3,453 3,258 3,249 2,751 5.7 4,215 5,795 5,903 6,342 6,941 13.3 5,680 5,839 5,908 5,669 5,560 0.5 2,411 2,522 2,463 2,463 2,463 0.5 9,398 9,699 9,525 9,450 9,313 0.2 * 16

  • - 153 -

    (3)

    (2016.6.2.)

    , .

    , DPF

    .

    , .

    10 ,

    9

    , (retrofit)

    . (12 3 ),

    .

    ,

    .

    .

    -

    ,

    .

  • - 154 -

    ,

    ,

    .

    2001~2011 () 11 14

    , 2012 2

    , 2013 8

    . 12 530

    (12) 203 37.7

    (37) .

    2015 2~12 3 752

    , 1 165 2016 8 (

    35), 5 8 3

    .

    .

    (biocide) . , 15

    8

    ,

    .

  • - 155 -

    (4) 5 < 5 >

    16 20

    (, ) 17.4 150

    () 8.2 16

    (%) 67.0 73.6

  • - 156 -

    ,

    () 2010 ~

    () 2020 25, 3,000

    (, 2017 ) ( )

    - : 1,400()

    - : 300()

    - : 5,000()

    (16.6 )

    (kWh)

    1(km)

    (km./kWh)

    EV 28 191 5.5

    RAY EV 16.4 91 5.0

    SOUL EV 27 148 5.0

    SM3 Z.E 26.6 135 4.4

    GM SPARK EV 18.3 128 6.0

    LEAF 24 132 5.2

    BMW i3 21.3 132 5.9

  • - 157 -

    () 2015 ~ 2036(22)

    - 2015 5 10 ,

    ( 18)

    () 10

    - (9.5) : (, )

    (, )

    - (5) :

    (, , ),

    < > 2015 2016 2017 2018 2019

    65,000 5,400 15,000 15,000 15,000 14,600 5,000 1,300 1,700 1,500 500 -

    * 3 DB

    () 5 (, ,

    , , )

    (,

    )

    ,

  • - 158 -

    9.

    (1) 5(2011-2015) 4.5% .

    5.1%, 3.2%

    . 2011 30.9%

    2015 29.4% .

    , ,

    .

    Kill-Chain / KAMD( )

    .

    < > 11 12 13 14 15

    * (, ) 31.4 33.0 34.3 35.7 37.5 4.5%

    * ( 13 34.5, 15 37.6)

    , ,

    ,

    .

    . R&D

    .

  • - 159 -

    (2)

    .

    ,

    Kill Chain/KAMD( )

    (), (F-35A), ,

    .

    GPGOP

    ,

    (PBL)

    .

    , . , .

    2012 17 2 ,

  • - 160 -

    .

    , ,

    . ,

    , ,

    .

    ,

    ,

    .

    R&D

    .

    .

    , R&D

    R&D . ,

    ,

    .

    < >( : , %)

    16* 17 18 19 20

    387,995 403,347 418,256 432,477 447,181 3.6

    271,597 281,757 291,524 301,436 311,685 3.5

    116,398 121,590 126,732 131,041 135,496 3.9

    * 16

  • - 161 -

    (3)

    ,

    (HUAV), Kill Chain

    ,

    (KAMD) .

    ,

    (UAV), 230mm ,

    . (), ,

    (F-35A),

    .

    ,

    .

    (TICN),

    K9 ,

    (- Batch-), -

    .

  • - 162 -

    , , , ,

    GOP .

    ( ), GOP

    .

    (F-35A), (AH-64 )

    ,

    (PBL)

    .

    ,

    .

    ,

    , ,

    ,

    .

    ,

    .

  • - 163 -

    , HACCP ()

    .

    , ( ,

    ) ,

    . , ,

    .

    ,

    .

    ,

    . R&D

    .

    ,

    SW

  • - 164 -

    ,

    .

    .

    .

    .

    .

    .

    (4) 5 < 5 >

    16 20

    30.0% 30.3%

    ()

    30.9%

    (19.3)

    36.6%

    (20.8)

    110

    1

    50

    1

    GOP 311

    (93.1%)

    334

    (100%, 18)

  • - 165 -

    (KAMD)

    , ,

    (, , )

    , ,

    KAMD

  • - 166 -

    (PBL)

    (performance)

    * (PBL) : Performance based logistics

    ,

    * () : (380), FMS(231), BOA(140)

    ,

    : 2006~2009

    ( ) : ~ 2010. 6

    ( KT/A-1, , UAV) : 2010. 3 ~

    ( 7 ) : 2011 ~

    * F-15K, KF-16() FA-50()

    ( 248 55)

    PBL PBL

    F-15K 427 106 75% F-16 119 17 86% & 260 36 86%

  • - 167 -

    10.

    (1)

    5 5.0% .

    .

    , FTA, ASEAN FTA,

    EU FTA . ,

    , ,

    .

    ,

    . 2010 OECD DAC()

    ,

    . (ODA)

    2011 1 4,667 2015() 2 1,655

    10.2% . ODA/GNI 2011

    0.12% 2015 0.14% .

    11 12 13 14 15

    * () 3.7 3.9 4.1 4.2 4.5 5.0%

    *

  • - 168 -

    G-20,

    (ODA) ,

    (Global Korea) .

    , , G20 ,

    .

    .

    . 37

    , .

    ,

    ( 633, 4,497 , 1,785 )

    .

    (2014.9),

    (2015.6~11)

    .

    , ,

    ,

    , .

  • - 169 -

    (2)

    , ,

    .

    , , ,

    .

    700 , 1,500

    ,

    .

    21

    , EU

    .

    2015

    ,

    . , ,

    .

    (SDGs) , ODA

    2015 9 UN UN (MDGs, 2000~2015)

    (SDGs, 2016~2030)

  • - 170 -

    .

    MDGs(UN )

    ,

    .

    . ,

    (ODA)

    .

    , ,

    .

    2017

    .

    ,

    ,

    ,

    .

    < >( : , %)

    16 17 18 19 20

    46,791 46,081 47,367 48,685 50,037 1.7

    31,498 33,270 33,902 35,111 36,350 3.6

    15,293 12,811 13,464 13,574 13,687 2.7

  • - 171 -

    (3)

    3 ,

    . ,

    .

    ,

    .

    ,

    ,

    .

    PKO()

    , G20( 20)APEC()

    . IMO()

    .

    ,

    ,

    .

  • - 172 -

    ,

    .

    .

    .

    ,

    .

    ODA ODA 2 , ODA .

    , , ODA .

    2017 , ,

    ,

    . ,

  • - 173 -

    , ,

    .

    .

    .

    2017

    , ,

    . ,

    .

    4 (2016 1)

    (2016 2)

    .

    ,

    .

    (4) 5 < 5 >

    16 20

    (%) 83.0 85.0

    () 8,797 9,259

  • - 174 -

    11.

    (1) , , 2011

    13.7 2015 16.9 5.5% ,

    ( 5.0%) .

    , , ,

    , 112

    ,

    .

    < >

    11 12 13 14 15

    () 13.7 14.5 15.0 15.8 16.9 5.5%

    * ( '13 15.2)

    2013 3

    , 2016 3 24

    .

    * 13 2614 4015 4616 56

    ,

    ,

    2017 .

  • - 175 -

    (2013)

    .

    , 2015

    22, 2016 30

    .

    ,

    .

    ,

    ,

    .

    2011

    , , ,

    , ,

    , .

    ,

    2

    ,

    .

    2010 4 , 2011 5 , 2013

    1 , 2013 9 , 2014 4 , 2015 3

  • - 176 -

    .

    , ,

    , ,

    .

    112 ( )

    112 .

    , ,

    .

    .

    , ,

    2009

    , .

    .

    < > () 0509 1015

    2,577 6,599 256.1%

    7,214 5,388 25.3% (1,826)

    1 3,421 1 709 20.2% (2,712)

    < > () 09 10 11 12 13 14 15

    3,489 3,083 3,075 3,688 4,293 3,523 4,640

    1,909 2,072 2,072 2,269 2,585 2,093 2,645

    148 384 388 557 690 655 881

  • - 177 -

    (2)

    .

    ,

    .

    ,

    .

    ,

    ,

    .

    , , ,

    .

    ,

    ,

    .

    ,

    ,

    .

  • - 178 -

    2017 5 6 ,

    ,

    , , ,

    , ,

    , .

    , , ,

    .

    .

    , ,

    . ,

    ,

    .

    112 ( 112 , 112

    )

    .

  • - 179 -

    ,

    .

    , 112.

    .

    2016 2 2019

    . ,

    .

    ,

    ,

    , -

    .

    .

    , .

  • - 180 -

    , , ,

    ,

    .

    , , ,

    .

    < >( : , %)

    16 17 18 19 20

    17,497 18,037 18,726 19,429 20,083 3.5

    1,823 1,907 1,962 2,047 2,138 4.1

    3,207 3,404 3,475 3,629 3,798 4.3

    10,147 10,419 10,964 11,332 11,726 3.7

    1,277 1,204 1,199 1,291 1,339 1.2

    1,044 1,104 1,126 1,129 1,082 0.9

    (3)

    ,

    .

    ,

    .

  • - 181 -

    ( )

    ,

    ,

    .

    ,

    .

    ,

    (1345)

    , , ,

    .

    (), (),

    (), (), (),

    () .

    112

    112 112

    1 112

    112 (35) ,

    112 U-city CCTV

    .

  • - 182 -

    ,

    .

    ,

    .

    * : 14 10 15 30 16 50

    AB 64 .

    ,

    2 2020

    .

    ,

    .

    . 3 1 7,

    6, 4 .

    NLL

    500 3 2

  • - 183 -

    .

    ,

    .

    ,

    . ,

    , .

    ,

    .

    ,

    ,

    .

    , , , , , ,

    .

    ,

    .

  • - 184 -

    (4) 5

    < 5 > 16 20

    (%) 7.6 7.4

    (%) 86.4 87.2

    (%) 2.1 2.0

    (%) 77.5 78.3

    (%) 19.8 40.4

    () - 24,887

    () - 6,000

    (%) 97.5 97.7

    5 (%) 70.0 86.0

  • - 185 -

    IT

    ,

    * 20 , 10

    ( )

    ,

  • - 186 -

    ,

    , , ,

    (1345) 3

    20

    , ,

    ,

  • - 187 -

    < >

    (EEZ) / /

    ,

    * 3(1315) 215, 130(60%)

    - (93)

    AB (64)

    15

    16 17 18 19 20

    64 8 56 6 12 12 12 14

    *

    * 5 , () 12, 25 () 35, 8

    ,

  • - 188 -

    () , NLL

    1, NLL

    3 2

    13 4

    * 23 ( 4,360, 7 )

    3000 500 10060

    () 23 1 8 2 2 4 6

    () 4,360 800 2,800 200 120 260 180

    16() 275.2 56 193.8 1.0 4.0 7.8 12.6

    17() 477 80 280 15 32 52 18

    3000 1

    , NLL

    500 3 2

    1 3

    ,

  • - 189 -

    ,

    , (),

    ,

    , , , ,

    R&D,

  • - 190 -

    12.

    (1)

    , 2013 3.0

    5 2.3% .

    < >

    11 12 13 14 15

    () 52 55 56 57 58 2.3%

    2011 2012

    .

    2013 -

    (6%11%),

    . 2014

    .

    2015

    ( 20%23%, 25%35%) ,

    .

  • - 191 -

    3.0

    , ,

    . ,

    ,

    .

    24

    ,

    ,

    ,

    .

    ,

    PC

    .

    ,

    ,

    .

    , ,

    ,

    .

    , (2015 4) - MOU ,

    - (2016~2018),

    2015 5

    1 .

  • - 192 -

    .

    ,

    . 2010

    (, ) , 2015

    83.3% 2014 0.8%p(2014 82.5%) .

    ,

    .

    2004 30

    ,

    ,2016 ,

    .

    , , .

  • - 193 -

    (2)

    , 3.0

    3.0

    3.0

    .

    ,

    .

    , IoT(), AI

    ICT 3.0

    .

    , , , ICT ,

    3.0 .

    ,

    ,

    .

    3.0

    ,

    3.0 .

  • - 194 -

    , ,

    , IoT,

    ,

    .

    .

    3

    .

    , 2016 UN ( 3)

    2 ,

    3

    .

    19

    2017 12 19

    . ,

    .

  • - 195 -

    2011 11

    , 5

    .

    ,

    , 10

    .

    ( 15 ) , 5 ,

    ,

    .

    (2011) ,

    ,

    . ,

    ,

    , . (2010 11 23)

    5

    .

    ,

    .

    , 2016 , 4

    .

  • - 196 -

    , , ,

    ,

    ,

    .

    ,

    .

    , ,

    3.0,

    ,

    .

    < >( : , %)

    16 17 18 19 20

    595,167 639,024 669,016 695,583 734,566 5.4

    382,624 414,478 430,300 455,791 477,585 5.7

    12,219 11,664 10,932 9,593 13,592 2.7

    5,366 5,365 5,607 5,714 5,880 2.3

    167,193 178,271 186,129 196,091 207,500 5.5

    7,188 8,641 10,504 7,037 7,072 0.4

    20,576 20,605 20,544 21,357 22,937 2.8

  • - 197 -

    (3)

    ,

    . -

    .

    . 2017 15%

    . 2016 1.9

    .

    ,

    .

    , ,

    .

    3.0

    (API)

    .

  • - 198 -

    ,

    .

    (8 5, )

    ,

    .

    2020 ( Pool ),

    .

    (4) 5

    < 5 > 16 20

    33 70

    472,363 691,586

  • - 199 -

    5

  • - 201 -

    5

    1.

    1)

    ,

    .

    , 12 2060 ,

    . ,

    ,

    .

    , , , ,

    .

    .

    ,

    .

  • - 202 -

    2)

    ,

    .

    .

    .

    , ,

    .

    ,

    .

    ,

    .

    ,

    .

  • - 203 -

    2.

    1)

    (1)

    ,

    .

    , ,

    .

    (2)

    ,

    .

    , ,

    ,

    , ,

    .

    , ,

    .

  • - 204 -

    2016

    . 100

    , 3

    .

    ,

    .

    2)

    (1) 2014 2015 689 3

    600 , 2016

    4 * .

    * , R&D, ,

    (2) 2016 , R&D, ,

    4 ,

    2014~2015

    .

  • - 205 -

    2016

    15 2017 7 2019 3(

    )

    - , ,

    - , ,

    , ,

    ()

    ()

    (

    ) ( )

    ()

    ()

  • - 206 -

    3)

    (1)

    ,

    .

    , , ,

    1) ,

    . , , ,

    .2)

    (PPP; Public

    Private Partnership)

    ,

    . AIIB(), IMF(

    )

    .

    20 690, 104

    ,

    .

    21 . , 1997 2008

    .

    1) 2005~2015 R&D 1,085

    2) 15~19 5.0% , SOC 6.8% .

  • - 207 -

    (2)

    . BTO-rs*, BTO-a** ,

    .

    ,

    .

    * BTO-rs : BuildTransferOperate risk sharing ( BTO)

    ** BTO-a : BuildTransferOperate adjusted ( BTO)

    - -

    , , , -

    .

    , ,

    .

    - , -

    .

    BTL ,

    . ,

    BTL

    . , ,

    BTL(Build-Transfer-Lease,

    )

    . .

  • - 208 -

    (2015 4, ) BTO-rs(, BuildTransferOperate risk sharing)

    - (: 50%)

    ( )

    BTO-a(: BuildTransferOperate adjusted)

    - *

    ( )

    * ) 70%

    (2016 3, ) (BTL)

    , ,

    (2016 3, )

    20% 15%

    (2015 4, )

    *,

    (2015 4, )

    *

    2015 2018

    3 (2015 12, )

    3,000

    4,000 (2015 10, )

  • - 209 -

    3.

    1)

    (1)

    2009 15.8% 2016() 13.6%

    , 36 .

    .

    < >( : , %)

    09 10 11 12** 13 14 1516()

    ( )

    164.5(1.7)

    177.7(8.0)

    192.4(8.3)

    203.0(5.5)

    201.9(0.5)

    205.5(1.8)

    217.9(6.0)

    232.7(6.8)

    31.1 30.0 29.6 33.4 33.8 34.3 35.9 36.5

    ( ) (7.9) (3.4) (1.3) (12.8) (1.2) (1.5) (4.6) (1.7)

    * 15.8 14.4 13.3 14.1 14.3 14.3 14.1 13.6

    * = / (+)

    ** 12 3 (4.3)

    63%

    , 37%.

  • - 210 -

    (2)

    ,

    .

    2013

    300 2015

    .

    2016 6 2

    , 2016 1)

    .

    ,

    ,

    , ,

    .

    1) ,

  • - 211 -

    2) (1)

    ,

    , ,

    , , ,

    ,

    .

    , 2016

    ,

    3 ,

    .

    (2)

    ,

    , ,

    .

    , FIU() ,

    , BEPS(

  • - 212 -

    )

    .

    .

    ,

    ,

    .

    3)

    (1)

    .

    ,

    ,

    .

    .

    (2)

    2014

    (2013 32% 2014 48%)

  • - 213 -

    .

    ,

    .

    , ,

    .

    4)

    (1)

    , 2013

    ,

    ( 87%)

    . ,

    .

    < () >( : , %, )

    356 67 21,579 109 20 1,131 465 87 22,710

    65 12 791 1 1 37 66 13 828

    531 100 23,538

  • - 214 -

    , ,

    , ,

    .

    .

    ,

    ,

    .

    * () : (12) 46.5 (13) 49.2 (14) 52.5 (15) 58.3 (16) 60.3

    ** () : (12) 25.9 (13) 29.5 (14) 31.4 (15) 33.2 (16) 33.4

    (2)

    (2016~2019).

    ,

    .

    .

    DB ,

    .

  • - 215 -

    .

    .

    .

    ,

    .

    4.

    1)

    (1) 2013 -

    (611%),

    .

    .

    ,

    .

    * () : (13) 53.8 (14) 61.7(+7.9, 14.7%) (15) 71.0(+9.3, 15.0%)

    ** : (13) 51.1 (14) 50.3 (15) 50.6 (16) 52.5%

  • - 216 -

    , ,

    , ,

    , .

    ,

    .

    (2)

    .

    (2030%) ,

    .

    ,

    .

    .

    . ,

    .

  • - 217 -

    ,

    ,

    .

    , ,

    .

    ,

    .

    , , 300

    .

    2) (1)

    2015 59.7

    . , 65%

    2015 , 2016

    .

    < >( : )

    2012 2013 2014 2015 2016 52.4 55.1 57.8 59.7 60.3 39.1 40.9 40.7 39.4 41.2 9.2 9.3 10.3 10.8 11.3 - 1.0 3.8 6.1 3.9() (2.0) (3.0) (4.7) (10.7) (14.4) 4.1 3.9 3.0 3.5 3.9

  • - 218 -

    ,

    , S/W ,

    ,

    .

    (2)

    ,

    .

    ,

    ,

    .

    , , ,

    .

    ,

    ,

    , .

    2015

  • - 219 -

    , 2016 (www.eduinfo.go.kr)"

    .

    ,

    ( )

    .

    * ( ) 30% 50%

  • - 220 -

    3) (1)

    7 (

    )

    .

    , 2017

    ,

    .

    * 1564 : (16) 3,704() (60) 2,186(16 59%)

    , 2018 65

    14% ,

    ,

    .

    * (00)(65 7%)(18)(14%)(26)(20%)

    ,

    .

    * 1%p 5

    2016 3

    7 ,

    .

  • - 221 -

    (2)

    . 2016 4 7

    2

    ,

    . 5(), 70

    () 10()

    .

    2016 47

    .

    , ,

    .

    ,

    .

    .

  • - 222 -

    4) (1) , ,

    , ,

    .

    ,

    .

    ,

    ,

    .

    . 14 1 ,

    ,

    .

    .

    ,

    ,

    ,

    .

    , 2015 5, SOC,

    , . , 4

    52 .

  • - 223 -

    , 6, , ,

    . ,

    ,

    ,

    , 5 8

    . , ,

    4 .

    (2)

    2015~2016

    SOC, , , ,

    .

    ,

    .

    2017 , ,

    .

    ,

    , ,

    , ,

    , 2017 .

  • - 224 -

  • - 225 -

    5)

    (1)

    40 . 2012

    496.1 2007 2 , 2012 443

    1.1 .

    .

    2015 505.3

    2015 505.3 2014 519.7

    14.4 .

    < , >( : )

    11 12 13 14 '15

    *460.3 496.1 520.4 519.7 0.7 505.3 14.4

    196% 220% 217% 201% 16%p 183% 18%p

    328.7 353.2 373.7 377.1 3.4 365.0 12.1192% 207% 214% 207% 7%p 194% 13%p

    120.6 131.2 135.1 130.2 4.9 125.6 4.6248% 335% 283% 227% 56%p 184% 43%p

    11.0 11.7 11.6 12.4 0.8 14.7 2.372% 72% 65% 65% - 73% 8%p

    * 323 (, , )1) 320

    1) 15 (,,) : (309.5, 275.5), (82.5, 71.4), (239.8, 222.5)

  • - 226 -

    2007 2014 2015

    2 2012 200% .

    (2013 12) ,

    , .

    (2)

    2014

    .

    2016 2014 2014,

    2015

    ,

    ,

    .

    ,

    . 20162020

    2017 180%

    .

    13

  • - 227 -

    (12) 39

    .

    , (2016 9 )

    .

    5. 1) (1)

    ,

    . 2016 4

    .

    .

    .

    (2)

    ,

    .

  • - 228 -

    ,

    .

    .

    ,

    2017

    . 3

    4 .

    3 ,

    .

    ,

    .

    2)

    (1) * ,

    .

    * (12) 46.5, (13) 49.2, (14) 52.5, (15) 58.3, (16) 60.3

  • - 229 -

    (dBrain, e-, )

    (e, Agrix, e-CLEAN) ,

    .

    ,

    ,

    .

    (2)

    ,

    .

    DB ()

    () ,

    ,

    .

    *

    .

    * ,

    ,

  • - 230 -

    , ,

    .

    , (Paperless)

    .

    * 1~2

    ,

    .

    , , ,

    ,

    .

    .

  • - 231 -

    3) ( )

    (1)

    ,

    .

    , .

    , R&D,

    . *

    , ,

    R&D ,

    . 10%

    .

    * () ----

    ,

    . ,

    ,

    -

    .

    .

  • - 232 -

    (2)

    , R&D,

    .

    ,

    .

    .

    .

    ,

    .

    .

    . , -

    .