Ijtimoiy-siyosiy, ma`naviy-ma`rifiy gazeta Gazeta 2012-yil may oyidan chiqa boshlagan.

ILAAVR A ASID

OD

www.od-press.uz

Mustahkam oila – yurt tayanchi

(428)

«ÁÀÊËÀØÊÀ»ÍÈÍÃ

ÍÈÌÀ6

7

8

Ijtimoiy-siyosiy, ma`naviy-ma`rifiy gazetaGazeta 2012-yil may oyidan chiqa boshlagan.

ILAAVR A

ASID

OD

www.od-press.uz

Mustahkam oila – yurt tayanchi

(412-413)

3

4

ÌÅÍÈÍÃ ÈÑÌÈÌ

¯ÈÍ¡ÈÐ ÈØËÀÐ

Ijtimoiy-siyosiy, ma`naviy-ma`rifiy gazeta Gazeta 2012-yil may oyidan chiqa boshlagan.

ILAAVR A ASID

OD

www.od-press.uz

Mustahkam oila – yurt tayanchi

(406-407)7-may

payshanba

3

1932020

éèë ó÷óí

2

ÓÌÐÈ ÓÇί ÁªËÑÈÍ,ÑΡËȯ ÒÎÏÈËÀÄÈ

?3

4

5

6

7

4 № 302020 йил 13 август

www.od-press.uzБУГУННИНГ ГАПИ

«БАКЛАШКА»НИНГУМРИ УЗОҚ БЎЛСИН,

Сиз ҳар куни будилник овозидан ёки хўроз қичқириғидан уйғонсангиз керак, эҳтимол. Мени эса ҳар куни сутчи хотиннинг «Су-у-т, қати-и-и-қ, малако-о-о!..» деган овози уйғотади. Саҳарлаб ҳар кўчага бош суқиб сут-қатиқ сотаётган аёлнинг меҳнати эвазига эрталаб катта-ю кичик ширчой, иссиққина сутдан баҳраманд бўлади.

Кўп қаватли уйлар оралаб, икки катта сумкасини сут-қатиққа тўлдирган аёл уч-тўрт соатнинг ичида юкини енгиллаштириб, кейин уйига йўл олади. Ҳар гал унинг қўлидаги ичига сут тўлдирилган елим идиш (баклашка)ларни кўрганимда, «уларнинг ҳар бири нечта хонадонга меҳмон бўлган экан» дея ўйлаб қо-ламан. Негаки, баъзиларининг усти қирилган, белидаги «белбоғи»нинг ранги ўчиб кетган, ҳаттоки ўзига мос бўлмаган қопқоқ билан бекилган бўлади. Энг ёмони, йўл-йўлакай учраган баклашкаларни териб, сумкасига со-лаётганига ҳам гувоҳ бўлганман. Кўча-кўйда ётган бу елим идишларга сут солиб сотиш гигиенага қанчалик тўғри келади?

Тўғри, балки бу савдо ортидан аёл рўзғорини тебратар, кам-кўстини тўлди-рар. Бироқ пул топаман, деб кимнингдир саломатлигини хавф остига қўйиш керак эмас. «Сотиб олишяпти-ку, тозалигига ишонишмаса сотиб олишмасин», деган гап билан бу ишни мутлақо оқлаб бўлмайди. Баклашкани озиқ-овқат солиш учун қай-та-қайта ишлатиш инсон саломатлиги учун қанчалик хавфли экани илмий жиҳатдан ҳам ўз исботини топган.

Ғарб олимлари пластмасса ва елим идиш-лар биз ўйлагандан ҳам хавфли эканини таъ-кидлашмоқда. Негаки елим ва пластмассадан тайёрланган идишлар заҳарли моддаларни чиқаради, улар озиқ-овқат, ичимликлар билан бирга инсон танасига кириши мумкин экан. Баъзиларида хавфли кимёвий модда – «Бис-фенол-А» мавжуд бўлиб, бу инсон танасига кирадиган хусусиятга эга. Ушбу кимёвий моддаларнинг кўпайиши соғлиқ билан боғлиқ турли муаммоларга, шу жумладан гормонал касалликларга олиб келиши тажрибалар би-лан исботланган. Шунингдек, бу ва бошқа кимёвий моддаларнинг кўпайиши гормонал номутаносибликларга, болаларда жинсий ри-вожланишнинг кечикишига ва ҳатто гепатит А хасталигига олиб келар экан. Бундан ташқари, бу оғир заҳарланишни, овқат ҳазм қилиш ка-салликларини келтириб чиқариши, моддалар алмашинувини бузиб, аллергик реакцияларни пайдо қилиш эҳтимоли юқори.

Энди бир ўйлаб кўринг, сиз аввалги «тақ-дири» нима бўлганини билмаган баклашкада сут сотиб олдингиз-у, унинг саломатлигин-гиз учун ҳеч қандай зиёни йўқлигига тўла ишонасизми?

Баклашканинг энг хавфли жойи – бу унинг «бўйни» экан. Ахир у томондан сув ичилади ва баклашкага оғзини теккизган одамда бал-ки юқумли касалликлар бўлиши ҳам, айни ҳақиқат. Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, бактерияларнинг энг кўп миқдори ҳам айнан баклашканинг «бўйин» томонида тўпланиб, кейинчалик улар баклашкадаги озиқ-овқат заҳарга айланишига сабаб бўлади.

Дўкондан сотиб олинадиган сув тўл-дирилган баклашканинг ёрлиғига қаранг. Ундаги «PET» ёки «PETE» дея айланага олинган ёзувлар идишни фақат бир марта ишлатиш кераклигини билдиради. Фақатги-

на бир марта фойдаландингизми, уни қайта ишлаш корхонасига топширишингиз керак, сутчи хотинларга эмас!.. Бироқ биз «раҳм-диллар» баклашканинг «умри»га умр қў-шиб, уни керак бўлса, йиллар давомида энг қулай «дастёр»имизга айлантириб оламиз. У хоҳласак сув, хоҳласак сут солинадиган ёки ёғ сақланадиган идишга айланади. Шунда ўйлаб қоласан киши, халқимизга ёки пласт-масса, елим идишларнинг зарари тўғрисида етарлича ахборот берилмаган, улар такрор ишлатишнинг зарари ҳақида билишмайди ёки билишса-да ўз соғлиғига ўзлари жабр қилишдан чўчишмайди.

Баъзида чиқинди йиғиладиган контейнер-лар олдидан ўта туриб, катта қопга баклашка йиғиб юрганларга кўзимиз тушади. Шунда, «нима бўлса ҳам бу баклашкалар сутчиларнинг қўлига тушмасин-да» деб ўйлаб қўяман. Ким билади дейсиз, баклашка тўла халталар кимга ёки қаерга «насиб этиши»ни. Ундан кўра, елим, пластмасса идишлар учун алоҳида контейнер-лар қилиниб, улар тўғридан-тўғри қайта ишлаш корхонасига олиб борилгани яхши эмасми?!

Инновацион лойиҳа танловларида чиқинди йиғиш, уларни қайта ишлаш учун тайёрланган лойиҳалар кўз-кўз қилинадию, бироқ уларнинг самарасини ҳалигача кўрганимиз йўқ.

Ҳаттоки чиқинди йиғиш жойлари ҳам бел-гиланган талабларга мутлақо жавоб бермайди. Майли, бу бошқа мавзу…

Эсимни танибманки, хўроз қичқириғидан аввал «су-у-т, мала-а-ако-о...» овози… Бироқ сут сотиш услуби ҳам ҳали-ҳамон «эски ҳам-мом, эски тос»лигича қолган. Ундан кўра, бир марталик янги елим идишларни сотиб олиб, шунинг ичига сут тўлдириб сотишса бўлмай-дими? Майли, бир-икки сўм, қиммат бўлар, бироқ инсон соғлиғи пулдан устун эмас-ку!

Дўконларда қутига қадоқланган сут ва сут маҳсулотлари сотилади, бироқ у кўчадагидан икки баравар қиммат. Шунинг учун ҳам топ-ганини рўзғорига амаллаб еткизаётганлар дўкондагидан кўра, кўчадаги сутчи холалар баклашкаларда келтирган ҳамёнбоп сутни афзал кўришади. Бироқ шунинг ортидан ҳам касаллик таёғи камбағал бечоранинг бошида синмаса бўлгани.

Маҳфуза ПЎЛАТОВА,«Оила даврасида» мухбири

ОТАЛАР КЎЗ ЁШИ ТЎКМАЙ ЙИҒЛАЙДИ

Режани мен туздим. Бола-лар ортимдан эргашди. Боғда олмалар чунонам қизариб пишибдики, мактаб сумка-ларимизга сиққунча олдик, захира саватимизга ҳам тўл-дириб жуфтакни ростладик. Далага бориб, ўлжани тенг тақсимладик, роса олмахўр-лик қилдик. «Қандил олма зап ширин бўлар экан», – дея кулишиб-кулишиб қилган ишимиздан «ғурурландик».

Эртаси куни мактабдан кел-сам олмазор қоровули қўлига ҳўл хивчин олган, кўзлари алланечук бежо, ёнида да-дам жаҳл билан турибдилар. Қўрқиб кетдим. Жойимда бир муддат қотиб қолдим. Салом бериб секингина юқори ҳовли томон «сурмоқчи» эдим: «тўх-та, олдимга кел, безори ўғри, қани олмалар» дея бақирди бояги боғбон.

Бу гап дадамга оғир ботган экан. «Ҳали сенми ўша ўғри, мен сенга кўрсатиб қўяман» дея боғбоннинг қўлидаги хив-чинни олиб роса савалади-лар. Бошқасини эслолмайман. Кечга яқин кўзимни очсам тепамда дадам, онам, бувим менга тикилиб ўтиришибди. «Мени кечиринг дада, бош-қа такрорланмайди» дедим зўрға. Дадам бошқача бўлиб кетдилар ва «Сен ҳам мени ке-чир, болам!» дея пешонамдан силаганча, негадир юзларини бурдилар.

Кейин билсам, бояги хив-чиндан қочаман деб дарвоза олдидаги чуқурликка тушиб кетиб оёғимни синдириб олган эканман. Табиб келиб чиққан оёғимни «солган», «яхшиям қаттиқ лат емабди, йўқса умуман юролмай қоли-ши мумкин эди» дея уларни койиган экан.

Отам ўзини айбдор ҳис қи-либ анчагача ҳомуш юрдилар. Кейинчалик соғайиб кетдим. Лекин ҳеч эсимдан чиқмайди, ҳар куни кечқурун ухлаган пайтимда (аслида кўзим юмуқ бўлса ҳам уйғоқ бўлардим) дадам келиб бошимда узоқ ўтирар, чуқур-чуқур уҳ тортиб чиқиб кетар эдилар. Шундан кейин умуман «ўғрилик» қил-мадим, дадам ҳам бошқа оғир гапирмади.

Яқинда бир дўстим айтиб қолди: «Дадам кичкиналигимда бизга овқатдаги гўштнинг лаҳм (суяксиз қисми)ни бериб, «мен суякни яхши кўраман», деб гўшти камроқ бўлган суякни ўзларига олардилар. Дадам йўқ бўлган пайтларда ёки кечроқ келишганида, гўштнинг су-ягини олиб қўярдик. Сабаби дадам «суякли жойини яхши кўрарди».

Катта бўлдим. Дадам аслида суякни яхши кўрмаслигини энди тушундим. Улар шунчаки биз гўштнинг яхши жойини ейишимиз учун шундай йўл тутар экан...

Ҳа, оталар ана шундай бўла-ди. Улар фарзандларини она-лардан кам севмайди. Шунчаки уларнинг севгилари ҳам, дард-лари ҳам пинҳон бўлади.

Ислом АСИЛБЕКОВ,ЎзЖОКУ талабаси

Рост... Улар қалбдан йиғлашади. Ўзим гувоҳ бўлганман. Ўшанда мен бошланғич синфда ўқирдим. Маҳалламиздаги тенгқурларим билан қўшни қишлоқдаги олмазорга «ўғриликка» тушган эдик. Олмалар ғарқ пишган, ҳиди димоқни қитиқлар, ҳар гал мактабдан қайтаётганимизда бизга тинчлик бермасди.

Ушбу карикатурани қандай изоҳлаш ўзингизга ҳавола.

Маҳмуджон ЭШОНҚУЛОВ чизган сурат.

СОҒЛИҚ ТОПИЛАДИ

УННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННННИ

ЎТКИР НИГОҲ