24-28 MART24-28 MART

VOLKANİZMA

VOLKANİZMA

○ Yer’in derinliklerinde bulunan magmanın, yerkabuğunun zayıf kısımlarından yeryüzüne doğru yükselmesine volkanizma denir.

○ İki çeşit volkanizma türü vardır:

○ A-Derinlik Volkanizması: Magmanın yerkabuğu çatlaklarında kalıp, yeryüzüne çıkamadığında oluşan volkanik faaliyetlere denir. Buralarda magma yerin derinliklerinde çeşitli şekillerde soğuyarak katılaşır.

○ B-Yüzeysel Volkanizma: Yeraltında yüksek basınç altında bulunan magmanın yeryüzüne ulaşarak faaliyetini göstermesine yüzeysel volkanizma denir.

2

○ Manto kısmından gelen magma yeryüzüne çıktıktan sonra zamanla soğur ve katılaşır, ufak bir tepe meydana getirir. Zamanla yeni magma çıkışları olur ve binlerce yıl sonra orada bir volkan dağı meydana gelir.

○ Volkan Konisi: Lav, kül, volkan bombası gibi volkanik maddelerin üst üste yığılması ile oluşan koni biçimli yükseltiye volkan konisi, koninin tepe kısmındaki çukur kısmına da volkan ağzı (krater) denilmektedir.

○ Lavların ve tüflerin yeryüzüne çıkmak için izledikleri yola volkan bacası adı verilir.

○ Kraterlerin patlamalar ya da çökmelerle genişlemiş şekillerine kaldera denir.

3

Volkanlardan çıkan maddeler

değişik isimler alır:○ Lav: Volkanlardan çıkarak yeryüzüne kadar ulaşan eriyik haldeki

malzemeye lav denir.○ Volkanlardan çıkan katı maddelere volkan tüfü (Piroklastik

maddeler) denir. Bu da kendi içinde;○ Volkan Bombası: Volkan bacasından atılan lav parçalarının havada

dönerek soğuması ile oluşan iri parçalara denir. ○ Volkan Külü: Gaz püskürmeleri sırasında oluşan, basınçlı volkan

bacasından çıkan küçük taneli malzemeye kül denir. Volkanik küllerin bir alanda birikmesiyle volkanik tüfler oluşur. Çapı 1 cm ye kadar olanlara volkan tüfü,1cm den büyük olanlara lapilli denir.

○ Volkanik Gazlar: Volkanizma sırasında su buharı, karbon dioksit, kükürt gibi gazlar magmadan hızla ayrışarak yeryüzüne çıkar. Büyük volkanik bulutların oluşmasını sağlar.

4

Volkan (Yanardağ) Biçimleri:

○ 1- Tüf ( kül) Konileri: Volkanlardan çıkan küllerin ve diğer kırıntılı maddelerin birikmesi ile oluşan konilere denir. Örneğin ülkemizde Kula ve Karapınar çevresindeki koniler kül konileridir.

○ Kula-Divlit Konisi○ 2-Kalkan Biçimindeki Volkanlar: Akıcı lavların bir bacadan

çıkarak birikmesi sonucunda oluşan, geniş alanlı ve kubbemsi bir görünüşe sahip volkanlardır. Örneğin: Güneydoğu Anadolu’daki Karacadağ Volkanı

○ 3-Tabakalı Volkanlar( Koni Biçimindeki Volkanlar): Magmadan değişik dönemlerde yükselen, farklı karakterdeki malzemenin birikmesi ile oluşur. Bu volkanların kesitinde, farklı karakterdeki malzeme katmanları artarda görüldüğü için tabakalı volkanlar da denir. Örneğin ülkemizdeki Erciyes, Nemrut, Hasan ve Ağrı volkanları koni biçimli volkanlardır.

5

YERYÜZÜNDE VOLKANLARIN

DAĞILIŞI○ 500 e yakın aktif volkan vardır.○ Dağılış alanları:○ 1) Büyük Okyanus ve çevresi:Buralarda kıvrılma

ve kırılmaların meydana geldiği levha sınırları bulunmaktadır bu nedenle Büyük Okyanus çevresine Pasifik Ateş Çemberi denir.

○ 2) Atlas Okyanusunun orta kesimi○ 3) Afrika’nın doğusu○ 4) Alp-Himelaya kuşağı üzerinde

6

DEPREMLER○ Yerkabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle ani olarak ortaya çıkan

titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve yer yüzeyini sarsması olayına "DEPREM" denir

○ İnceleyen bilim sismoloji,○ ölçen alet sismoğraftır.○ Şiddeti Richter ölçeğine göre belirlenir.○ Depremin kaynağını aldığı yere İç merkez (Hiposantr),                  ○  yeryüzünde buna en yakın noktaya da dış merkez (Episantr) denir.  ○ Odak Derinliği : iç merkez ile dış merkez arasındaki derinliğe odak

derinliği denir.odak derinliği azalınca depremin şiddeti artar.etki alanı azalır.

7

OLUŞUMLARINA GÖRE

DEPREMLER○ Çöküntü Depremleri: Yer altındaki boşlukların (mağara, maden

ocakları) çökmesi ile oluşurlar. Hissedilme alanları yerel olup enerjileri azdır. Fazla zarar meydana  getirmezler. Bu tür depremlerin görülme olasılığının en fazla olduğu bölgemiz Akdeniz’dir.

○ Volkanik Depremler : Volkanizma olayı sonucunda etkili olan depremlerdir. Bunlar da yanardağlarla ilgili olduklarından yereldirler ve önemli zarara neden olmazlar. Japonya ve İtalya'da oluşan depremlerin bir kısmı bu gruba girmektedir. Türkiye'de aktif yanardağ olmadığı için bu tip depremler olmamaktadır. 

○ Tektonik Depremler: Kıta ve dağ oluşumu hareketleri sırasında yer kabuğunda meydana gelen sıkışma ve kırılmalar sırasında olur. En fazla görülen deprem çeşididir. Etki alanı çok geniştir.  

○  

8

Not: Dünya üzerindeki volkanik alanlarla; deprem bölgeleri, fay hatları, genç kıvrım dağları ve sıcak su kaynakları arasında bir

paralellik vardır. Sebebi bu alanlarda yer kabuğunun hareket halinde olmasıdır.

○ Depremlerin Meydana Getireceği Zarar Derecesinde;

 ○ İç ve dış merkezlere olan uzaklık,○ Depremin süresi ve şiddeti,○ Zeminin özelliği,○ Konutlarda kullanılan yapı malzemesinin özelliği

etkilidir.

9

DÜNYA ÜZERİNDEKİ

DEPREM BÖLGELERİ

○ Atlas Okyanusunun orta kesimi,

○ Alp-Himalaya kıvrım dağları çevresi

○ Büyük Okyanus çevresi (En fazla bu bölgede görülmektedir. Sebebi katı haldeki yerkabuğunun (Sial) ince ve kırıklı olmasıdır

10

DEPREM TEHLİKESİ AZ OLAN YERLER

○ K.Batı Avrupa-Grönland adası

○ Asya'nın kuzeyi (Sibirya)

○ A.B.D ve Kanada'nın K.Doğusu

○ Güney Afrika 

○ Okyanusya’nın (Avustralya) batısı

11

TÜRKİYE'DE DEPREM

BÖLGELERİ○ Kuzey Anadolu Deprem Kuşağı: Saros Körfezinden

başlar, Marmara denizinden geçtikten sonra Kuzey Anadolu Dağlarının güneyini takip ederek Van Gölünün kuzeyine doğru uzanır.

○  ○ Batı Anadolu Deprem Kuşağı: Güney Marmara’dan

başlar Ege Bölgesindeki çöküntü ovalarını takip eder.○  ○ Güney Anadolu Deprem Kuşağı: Hatay’dan başlar,

Güney Anadolu Toroslar'ını takip ederek Van gölünün güneyine doğru devam eder.

12

DEPREM TEHLİKESİNİN AZ

OLDUĞU YERLER

○ Konya, Karaman, Taşeli Platosu ve İçel çevresi.

○ Mardin-Şırnak çevresi.  

○ Trakya'da Ergene havzası

13

FAY TİPLERİ

14

NORMAL FAY

Kırılan bloklardan birinin eğim yönünde çökmesiyle oluşur.

15

TERS FAY

Kırılan bloklardan birinin diğerinin üzerine binmesiyle oluşur.

16

DOĞRU ATILIMLI FAY

Kırılan bloklardan biri diğerine göre yatay yönde yer değiştirir.

17

DEPREM DALGALARI

P DALGALARI: ( Boyuna dalgalar) Yeryüzüne ulaşan ilk dalgalardır.Zemini tıpkı akordion gibi sıkıştırıp genişler. Hızı saniyede 8 km dir.

S DALGALARI: ( Enine dalgalar) bu dalgalar zemini hem sağa hem sola hem aşağı hem yukarı doğru sallar.

YÜZEY DALGALARI : Deniz dalgalarına benzer dikey ve yatay karışık salınımlar yapar.En yavaş hareket eden fakat en fazla hasara neden olan dalgalardır.

18