Chương IIChương II

PHÉP BIỆN PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬTCHỨNG DUY VẬT

(Học thuyết KH về các mối liên hệ, các (Học thuyết KH về các mối liên hệ, các quy luật chung nhất chi phối sự vận quy luật chung nhất chi phối sự vận

động và phát triển của tự nhiên, xã hội động và phát triển của tự nhiên, xã hội và tư duy)và tư duy)

I. PHÉP BiỆN CHỨNG VÀ PHÉP BiỆN CHỨNG DUY VẬTI. PHÉP BiỆN CHỨNG VÀ PHÉP BiỆN CHỨNG DUY VẬT 1. PHÉP BIỆN CHỨNG VÀ CAC HINH THỨC CƠ BAN CUA PHÉP BIỆN CHỨNG1. PHÉP BIỆN CHỨNG VÀ CAC HINH THỨC CƠ BAN CUA PHÉP BIỆN CHỨNG

a. Khái niệm “a. Khái niệm “bbiệniện chưng chưng”, “”, “phep biện chưngphep biện chưng””

- - KháiKhái niệm “biện chưng” niệm “biện chưng”Biện chưng là khái niệm dùng để chỉ Biện chưng là khái niệm dùng để chỉ các mối liên hệcác mối liên hệ, , sự vận động, phát triển theo quy luật của các sự vật, sự vận động, phát triển theo quy luật của các sự vật, hiện tượnghiện tượng. .

Biện chưng bao gôm Biện chưng bao gôm biện chưng khách quanbiện chưng khách quan và và biện chưng chủ quan.biện chưng chủ quan.

- Biện chưng khách quan- Biện chưng khách quan

BCKQ là biện chưng của thế giơi VC (các BCKQ là biện chưng của thế giơi VC (các mối liên hệ, sự vận động và phát triển diễn ra mối liên hệ, sự vận động và phát triển diễn ra ngoài YT, không phụ thuộc vào YT). ngoài YT, không phụ thuộc vào YT).

- Biện chưng chủ quan- Biện chưng chủ quan

BCCQ là sự phản ánh BCKQ vào bộ não của BCCQ là sự phản ánh BCKQ vào bộ não của con người. Đây là biện chưng của quá trinh con người. Đây là biện chưng của quá trinh nhận thưc, của YT.nhận thưc, của YT.

- Khái niệm “phep biện chưng”- Khái niệm “phep biện chưng”

Phep biện chưng là học thuyết Phep biện chưng là học thuyết về các mối liên hệ, về các quy về các mối liên hệ, về các quy luật chung nhất chi phối sự luật chung nhất chi phối sự vận động, phát triển của tự vận động, phát triển của tự nhiên, xã hội và tư duynhiên, xã hội và tư duy

b. Nhưng hinh thưc cơ bản của PBCb. Nhưng hinh thưc cơ bản của PBC

Trong quá trinh phát triển, phep biện Trong quá trinh phát triển, phep biện chưng đã thể hiện qua 3 hinh thưc cơ chưng đã thể hiện qua 3 hinh thưc cơ bản:bản:

1). Phep biện chưng chất phác.1). Phep biện chưng chất phác.2). Phep biện chưng duy tâm.2). Phep biện chưng duy tâm.3). Phep biện chưng duy vật.3). Phep biện chưng duy vật.

* Phep biện chưng chất phác* Phep biện chưng chất phác

Phep BC chất phác là phep BC thời cô đai.Phep BC chất phác là phep BC thời cô đai.

Thời ky này, các nhà triết học nhận thưc các Thời ky này, các nhà triết học nhận thưc các mối liên hệ, sự vận động và phát triển của mối liên hệ, sự vận động và phát triển của thế giơi ơ thế giơi ơ dang chỉnh thể, năng về trực quan;dang chỉnh thể, năng về trực quan; chưa đat tơi trinh độ mô xe, phân tich và chưa đat tơi trinh độ mô xe, phân tich và chưa được chưng minh băng nhưng thành chưa được chưng minh băng nhưng thành tựu của khoa học nên phep BC của họ tựu của khoa học nên phep BC của họ năng năng tinh ngây thơ, chất phác.tinh ngây thơ, chất phác.

* Phep biện chưng duy tâm* Phep biện chưng duy tâm

Phep BCDT là học thuyết duy Phep BCDT là học thuyết duy tâm về các mối liên hệ, về các tâm về các mối liên hệ, về các quy luật chi phối sự vận động quy luật chi phối sự vận động và phát triển. và phát triển.

ĐỉnhĐỉnh cao của phep BCDT cao của phep BCDT được thể hiện trong được thể hiện trong triết học triết học cô điển Đưc TK XIX,cô điển Đưc TK XIX, băt đâu băt đâu tư tư CantơCantơ và được hoàn thiện và được hoàn thiện trong triết học của trong triết học của Hêghen.Hêghen.

Han chếHan chế lơn nhất trong triết học của Hêghen lơn nhất trong triết học của Hêghen là tinh chất duy tâm, thân bi khi ông coi mọi là tinh chất duy tâm, thân bi khi ông coi mọi sự vật, hiện tượng, quá trinh đều là hiện thân sự vật, hiện tượng, quá trinh đều là hiện thân của “y niệm tuyệt đối”. của “y niệm tuyệt đối”.

Công laoCông lao của Hêghen là ông đã trinh bày của Hêghen là ông đã trinh bày nhưng tư tương cơ bản nhất của phep biện nhưng tư tương cơ bản nhất của phep biện chưng một cách co hệ thống dươi dang các chưng một cách co hệ thống dươi dang các nguyên ly, các quy luật, các pham trù. nguyên ly, các quy luật, các pham trù. Nhưng Nhưng nội dung hợp ly trong phep BC của Hêghen nội dung hợp ly trong phep BC của Hêghen đã được Mác và Ăngghen kế thưa để xây đã được Mác và Ăngghen kế thưa để xây dựng phep BCDV.dựng phep BCDV.

* Phep biện chưng duy vật* Phep biện chưng duy vật- Khái niệm “phep BCDV”- Khái niệm “phep BCDV”

Phep BCDV là học thuyết khoa học về Phep BCDV là học thuyết khoa học về các mối liên hệ phô biến, về nhưng quy các mối liên hệ phô biến, về nhưng quy luật chung nhất chi phối sự vận động, luật chung nhất chi phối sự vận động, phát triển của tự nhiên, xã hội và tư duy.phát triển của tự nhiên, xã hội và tư duy.

Phep BCDV do Mác và Phep BCDV do Mác và Ăngghen xây dựng Ăngghen xây dựng

vào giưa TK XIX trên vào giưa TK XIX trên cơ sơ tông kết thực cơ sơ tông kết thực tiễn, tông kết thành tiễn, tông kết thành

tựu KHTN và kế thưa tựu KHTN và kế thưa trực tiếp nhưng nội trực tiếp nhưng nội

dung hợp ly trong dung hợp ly trong phep BCDT của Hegel phep BCDT của Hegel

- Đăc trưng cơ bản của phep BCDV- Đăc trưng cơ bản của phep BCDV

+ Phep BCDV được xây dựng trên nền + Phep BCDV được xây dựng trên nền tảng của thế giơi quan duy vật khoa học.tảng của thế giơi quan duy vật khoa học.

+ Nội dung của phep BCDV vưa thể hiện + Nội dung của phep BCDV vưa thể hiện là thế giơi quan, vưa thể hiện là phương là thế giơi quan, vưa thể hiện là phương pháp luận.pháp luận.

- Vai tro của phep BCDV- Vai tro của phep BCDV

+ Phep BCDV tao nên sự thống nhất hưu cơ + Phep BCDV tao nên sự thống nhất hưu cơ giưa tinh khoa học và tinh cách mang của giưa tinh khoa học và tinh cách mang của chủ nghia M-LN.chủ nghia M-LN.

+ Phep BCDV là công cụ thế giơi quan, + Phep BCDV là công cụ thế giơi quan, phương pháp luận chung nhất đinh hương phương pháp luận chung nhất đinh hương cho con người trong hoat động nhận thưc cho con người trong hoat động nhận thưc thế giơi, giải thich và cải tao thế giơi.thế giơi, giải thich và cải tao thế giơi.

b. Khái quát cấu truc của phep BCDVb. Khái quát cấu truc của phep BCDV

Về cấu truc, nội dung của phep biện chưng Về cấu truc, nội dung của phep biện chưng duy vật được khái quát thành duy vật được khái quát thành 2 nguyên ly.2 nguyên ly.

2 nguyên ly được 2 nguyên ly được cụ thể hoá qua các quy cụ thể hoá qua các quy luật.luật.

Các quy luật chia thành 2 loai:Các quy luật chia thành 2 loai:Các quy luật không cơ bảnCác quy luật không cơ bản (các căp pham (các căp pham

trù cơ bản) và trù cơ bản) và các quy luật cơ bản. các quy luật cơ bản. Phep BCDV co Phep BCDV co 6 quy luật không cơ bản6 quy luật không cơ bản (6 (6

căp pham trù cơ bản) và căp pham trù cơ bản) và 3 quy luật cơ bản.3 quy luật cơ bản.

Nguyên ly về mối liên hệ phô biến

Khái niệm

Tinh chất của Mối liên hệ

Mối liên hệ

Mối liên hệ phô biến

Tinh khách quan

Tinh phô biến

Tính đa dạng, phong phú

1/ Quan điểm toàn diện

2/ Quan điểm lịch sử - cụ thể

a) Khaùi nieäm moái lieân heä, moái lieân heä phoå bieán

Moái lieân heä? Là sự tác động qua lại lẫn nhau, ràng buộc nhau, ảnh hưởng nhau, góp phần quy định sự tồn tại và phát triển lẫn nhau giữa các sự vật, hiện tượng hay giữa các mặt, các yếu tố trong cùng một sự vật, hiện tượng trong thế giới.

Mối liên hệ

TAC ĐỘNG QUA LẠI LẪN NHAU

RÀNG BUỘC, ANH HƯỞNG LẪN NHAU

QUY ĐỊNH LẪN NHAU

Giưa các sự vật, hiện tượng

Giưa các măt của sự vật

Sơ đồ: Mối liên hệ

a) Khaùi nieäm moái lieân heä, moái lieân heä phoå bieán

Moái lieân heä phoå bieán?

Là mối liên hệ diễn ra ở mọi sự vật, hiện tượng của thế giới.

Tính chaát cuûa caùc moái lieân heä

Tính phoå bieán cuûa caùc moái lieân heä

Tính ña daïng, phong phuù cuûa caùc moái lieân heä

Tính khaùch quan cuûa caùc moái lieân heä

Tính khaùch quan cuûa caùc moái lieân heä

Moái lieân heä laø caùi voán coù cuûa söï vaät, hieän töôïng, noù khoâng phuï thuoäc vaøo yù thức cuûa con ngöôøi

Tính phoå bieán cuûa caùc moái lieân heä

Xeùt veà khoâng gian: ÔÛ ñaâu cuõng coù moái lieân

heä Xeùt veà thôøi gian:

Luùc naøo cuõng coù moái lieân heä

Bất kỳ sự vật, hiện tượng của thế giới đều tồn tại trong mối liên hệ với các sự vật, hiện tượng khác.

Tính ña daïng, phong phuù cuûa caùc moái lieân heä

ÔÛ khoâng gian khaùc nhau thì moái lieân heä khaùc nhau

ÔÛ thôøi gian khaùc nhau thì moái lieân heä khaùc nhau

Söï vaät khaùc nhau thì moái lieân heä khaùc nhau

c. YÙ nghóa phöông phaùp luaän

Toân troïng quan ñieåm toaøn dieän

Toân troïng quan ñieåm lòch söû – cuï theå

Nguyên ly về mối liên hệ phô biến

Khái niệm

Tinh chất của liên hệ

Mối liên hệ

Mối liên hệ phô biến

Tinh khách quan

Tinh phô biến

Tính đa dạng, phong phú

1/ Quan điểm toàn diện

2/ Quan điểm lịch sử - cụ thể

Nguyên ly về sự phát triển

Khái niệm

Tinh chất của Sự phát triển

Vận động

Sự phát triển

Tinh khách quan

Tinh phô biến

Tính đa dạng, phong phú

1/ Quan điểm phát triển

2/ Bảo thủ, trì trệ

2. NGUYEÂN LYÙ VEÀ SÖÏ PHAÙT TRIEÅN

a. Khaùi nieäm söï phaùt trieån

Phaùt trieån? TÖØ THAÁP ÑEÁN CAO TÖØ ÑÔN GIAÛN ÑEÁN PHÖÙC TAÏP TÖØ CHÖA HOAØN THIEÄN ÑEÁN HOAØN THIEÄN

Tính chaát cuûa söï Phaùt trieån

Tính phoå bieán cuûa söï Phaùt trieån

Tính ña daïng, phong phuù cuûa söï phaùt trieån

Tính khaùch quan cuûa söï Phaùt trieån

Tính khaùch quan cuûa söï phaùt trieån

Xuaát phaùt töø chính nhu caàu toàn taïi cuûa söï vaät hieän töôïng

Tính phoå bieán cuûa söï phaùt trieån

ÔÛ khoâng gian naøo cuõng coù söï phaùt trieån

ÔÛ thôøi gian naøo cuõng coù söï phaùt trieån

Söï vaät naøo cuõng coù söï phaùt trieån

Tính ña daïng, phong phuù cuûa söï phaùt trieån

ÔÛ khoâng gian khaùc nhau thì söï phaùt trieån khaùc nhau

ÔÛ thôøi gian khaùc nhau thì söï phaùt trieån khaùc nhau

Söï vaät khaùc nhau thì söï phaùt trieån khaùc nhau

c. YÙ nghóa phöông phaùp luaän

Toân troïng quan ñieåm phaùt trieån

Choáng tö töôûng baûo thuû, trì treä

NOÄI DUNG CAÀN NAÉM Quan heä bieän chöùng giöõaCaùi chung vaø caùi rieâng

YÙ nghóa phöông phaùp luaän

Phaïm truø Caùi chung, caùi rieâng

CRCR

CCÑN

Cái riêng là dùng để chỉ một sự vật, một hiện tượng, một quá trinh riêng nhất đinh.

Cái chung là dùng để chỉ nhưng măt, nhưng thuộc tinh chung được lăp lai trong nhiều sự vật, hiện tượng hay quá trinh riêng le khác.

CRCR

CCÑN

b. Mối quan hệ biện chưng giưa cái chung, cái riêng

cái riêng, cái chung có quan hệ hữu cơ với nhau.

Thứ nhất, cái chung chỉ tồn tại trong cái riêng, thông qua cái riêng mà biểu hiện sự tồn tại của mình.

Thứ hai, cái riêng chỉ tồn tại trong mối quan hệ đưa đến cái chung.

CRCR

CCÑN

c. Ý nghia phương pháp luận - Để phát hiện cái chung cần xuất phát từ

những cái riêng- Vì cái chung là một bộ phận của cái riêng

nên khi áp dụng vào cái riêng cần được cụ thể hoá chứ không nên rập khuôn. Ngược lại, nếu xem thường cái chung, chỉ chú ý cái riêng thì trong hoạt động thực tiễn sẽ rơi vào tình trạng mò mẫm, tùy tiện, mất phương hướng…

NOÄI DUNG CAÀN NAÉM Quan heä bieän chöùng giöõanguyeân nhaân vaø keát quaû

YÙ nghóa phöông phaùp luaän

Phaïm truø nguyeân nhaân, keát quaû

Là chỉ sự tác động lẫn nhau giưa các măt trong một sự vật hoăc giưa các sự vật vơi nhau, gây ra nhưng biến đôi nhất đinh của no.

Vi dụ:Không phải nguôn điện làm bong đèn phát sáng,mà chỉ là tác động lẫn nhau của dong điện vơi dây dẫn,vơi dây toc của bong đèn mơi thực sự là nguyên nhân làm cho bong đèn phát sáng.

Là nhưng biến đôi xuất hiện do sự tác động lẫn nhau của các măt trong một sự vật hoăc giưa các sự vật vơi nhau gây ra.

Vi dụ:

Kết quả:

Nguyên nhân:

b/ Quan hệ biện chưng giưa nguyên nhân và kết quả- Moái quan heä nguyeân

nhaân vaø keát quaû laø moái quan heä khaùch quan, bao haøm tính taát yeáu, ñoù laø:Khoâng coù nguyeân nhaân naøo khoâng daãn tôùi keát quaû nhaát ñònh vaø ngöôïc laïi

- Nguyên nhân sinh ra kết quả, nên nguyên nhân luôn luôn co trươc kết quả, con kết quả bao giờ cũng xuất hiện sau nguyên nhân.

b/ Quan hệ biện chưng giưa nguyên nhân và kết quả

- Moät nguyeân nhaân coù theå sinh ra moät hoaëc nhieàu keát quaû vaø moät keát quaû coù theå do moät hoaëc nhieàu nguyeân nhaân taïo neân.

b/ Quan hệ biện chưng giưa nguyên nhân và kết quả

Vi dụ: 1) Chăt phá rưng co thể sẽ gây ra nhiều kết quả trong đo co nhưng hậu quả như: lũ lụt, han hán, thay đôi khi hậu của cả 1 vùng, tiêu diệt 1 số loài hệ động vật, sinh vật… 2) Mất mùa co thể xuất phát tư nhiều nguyên nhân như: han hán, lũ lụt, sâu bệnh, chăm bon không đung kỹ thuật…

- Nguyên nhân và kết quả co thể thay đôi vi tri cho nhau

b/ Quan hệ biện chưng giưa nguyên nhân và kết quả

+ Điều này co nghia là một sự vật, hiện tượng nào đo trong mối quan hệ này là nguyên nhân, nhưng trong mối quan hệ khác lai là kết quả và ngược lai.

+ Nguyên nhân và kết quả co thể chuyển hoa lẫn nhau trong nhưng điều kiện nhất đinh. Nguyên nhân sinh ra kết quả, rôi kết quả lai tác động đến sự vật, hiện tượng khác và trơ thành nguyên nhân sinh ra khác nưa. Do đo sự phân biệt nguyên nhân và kết quả chỉ co tinh chất tương đối.

Vi dụ:

c/ Ý nghia phương pháp luận - Vì moái quan heä nhaân quaû laø moái quan heä coù tính khaùch quan, taát yeáu neân trong nhaän thöùc vaø thöïc tieãn khoâng theå phuû nhaän quan heä - nhaân quaû.

- Vì moái quan heä nhaân quaû raát phöùc taïp, ña daïng neân phaûi phaân bieät chính xaùc caùc loaïi nguyeân nhaân.

- Vì moät nguyeân nhaân coù theå daãn ñeán nhieàu keát quaû vaø ngöôïc laïi, neân trong nhaän thöùc vaø thöïc tieãn caàn phaûi coù caùch nhìn toaøn dieän vaø lòch söû – cuï theå.

NOÄI DUNG CAÀN NAÉM Quan heä bieän chöùng giöõaTaát nhieân vaø ngaãu nhieân

YÙ nghóa phöông phaùp luaän

Phaïm truø Taát nhieân, ngaãu nhieân

a/ Pham trù tất nhiên và ngẫu nhiên

HẠT LÚA NẨY MẦM CÂY LÚA

ĐIỀU KIỆN PHAT TRIỂN

Là cái do nhưng nguyên nhân cơ bản, bên trong của kết cấu vật chất quyết đinh và trong nhưng điều kiện nhất đinh phải xảy ra như thế không thể khác được.

Là cái do các nhân tố bên ngoài, do sự ngẫu hợp nhiều hoàn cảnh bên ngoài quyết đinh.

- Tất nhiên chi phối sự phát triển của sự vật con ngẫu nhiên co ảnh hương tơi sự vật làm cho sự phát triển đo diễn ra nhanh hoăc chậm.

- Cả hai không tôn tai bất biến mà thường xuyên thay đôi, phát triển và trong nhưng điều kiện nhất đinh, chung chuyển hoá lẫn nhau. Do vậy, ranh giơi giưa tất nhiên và ngẫu nhiên chỉ co y nghia tương đối.

c/ Ý nghĩa phương pháp luận - Vì caùi taát nhieân, taát yeáu seõ xaûy ra coøn ngaãu nhieân chæ laø caùi coù theå xaûy ra hoaëc khoâng neân trong hoaït ñoäng thöïc tieãn ta phaûi döïa vaøo caùi taát nhieân. - Khoâng neân xem nheï ngaãu nhieân - Trong nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh, caùi taát nhieân vaø caùi ngaãu nhieân coù theå chuyeån hoùa cho nhau.Vaäy tuøy theo muïc ñích maø chuùng ta taïo nhöõng ñieàu kieän caàn thieát cho quaù trình ñoù dieãn ra.

NOÄI DUNG CAÀN NAÉM Quan heä bieän chöùng giöõaNoäi dung vaø hình thöùc

YÙ nghóa phöông phaùp luaän

Phaïm truø Noäi dung vaø hình thöùc

a/ Phạm trù nội dung và hình thức

Là tông hợp tất cả nhưng măt, nhưng yếu tố, nhưng quá trinh tao nên sự vật.

Là phương thưc tôn tai và phát triển của sự vật

b/ Mối quan hệ biện chứng giữa nội dung và hình thức.- Sự thống nhất giưa nội dung và hinh thưc. - Vai tro quyết đinh của nội dung so vơi hinh thưc trong quá trinh vận động, phát triển của sự vật. - Sự tác động tich cực trơ lai của hinh thưc đối vơi nội dung

c/ Ý nghĩa phương pháp luận - Trên thực tế ta không nên tách rời chúng và không đuợc tuyệt đối hóa một mặt - Khi xem xét một vật, hiện tượng cần căn cứ vào nội dung của nó, và muốn biến đổi sự vật, hiện tượng thì cần tác động để thay đổi nội dung của nó.- Trong hoạt động thực tiễn chúng ta cần thường xuyên đối chiếu giữa nội dung và hình thức

NOÄI DUNG CAÀN NAÉM Quan heä bieän chöùng giöõaBaûn chaát vaø hieän töôïng

YÙ nghóa phöông phaùp luaän

Phaïm truø Baûn chaát vaø hieän töôïng

a/ Phạm trù bản chất và hiện tượng

Là tổng hợp những mặt, những mối liên hệ tất nhiên, tương đối ổn định bên trong sự vật quy định sự vận động phát triển của sự vật đó.

Là biểu hiện ra bên ngoài của bản chất.

b/ Mối quan hệ biện chứng giữa bản chất và hiện tượng

Cả hai tồn tại khách quan

Gắn bó chặt chẽ với nhau,

Vừa đối lập nhau.

c/ Ý nghia phương pháp luận + Muốn nhận thức được bản chất của sự vật phải xuất phát từ những hiện tượng, quá trình thực tế. + Trong nhận thức không chỉ dừng lại ở hiện tượng mà phải tiến đến nhận thức được bản chất của sự vật

NOÄI DUNG CAÀN NAÉM Quan heä bieän chöùng giöõaKhaû naêng vaø hieän thöïc

YÙ nghóa phöông phaùp luaän

Phaïm truø Khaû naêng vaø hieän thöïc

6. Khả năng và hiện thựca/ Pham trù khả năng và hiện thực

Là cái hiện chưa có, chưa tới, nhưng sẽ có, sẽ tới khi các điều kiện tương ứng.

Là tất cả những gì hiện có, hiện đang tồn tại thực sự.

b/ Mối quan hệ giưa biện chưng giưa khả năng và hiện thực - Khả năng và hiện thực tôn tai trong mối quan hệ chăt chẽ vơi nhau, không tách rời nhau- Cùng trong nhưng điều kiện nhất đinh, ơ cùng một sự vật co thể tôn tai nhiều khả năng- Để khả năng biến thành hiện thực, thường cân không chỉ một điều kiện mà là tập hợp nhiều điều kiện.

c/ Ý nghia phương pháp luận - Trong hoat động thực tiễn chung ta phải dựa vào hiện thực chư không thể dựa vào khả năng. - Không được tuyệt đối hoá một măt nào. - Việc chuyển tư khả năng sang hiện thực cân co sự nỗ lực chủ quan cao của mỗi người.

IV. CAC QUY LUẬT CƠ BAN CUA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT

1. Quy luật chuyển hoa tư nhưng sự thay đôi về lượng thành nhưng sự thay đôi về chất và ngược laia/ Khái niệm về chất và lượng

Là dùng để chỉ những thuộc tính vốn có của sự vật, làm cho sự vật là nó chứ không phải cái khác (là cái làm cho sự vật này khác với sự vật khác).

Là dùng để chỉ tinh quy đinh vốn co của sự vật về măt số lượng, quy mô, trinh độ, nhip độ của sự vận động và phát triển

b/ Mối quan hệ giưa sự thay đôi về lượng và sự thay đôi về chất.

- Sự tích lũy về lượng quy định sự thay đổi về chất. Lượng của vật có thể thay đổi trong một giới hạn mà chưa làm thay đổi chất của sự vật, phải vượt quá giới hạn này mới có sự thay đổi về chất. Giới hạn đó được gọi là độ.

Những điểm mà tại đó sự thay đổi về lượng đủ làm thay đổi về chất của sự vật được gọi là điểm nút. Một giai đoạn biến đổi về lượng được kết thúc bằng một bước nhảy, sự vật chuyển thành sự vật mới. Bước nhảy là dùng để chỉ sự chuyển hoá về chất của sự vật do sự thay đổi về lượng của sự vật trước đó gây nên.

- Sự thay đôi về chất keo theo lượng thay đôi. Lượng của vật co thể thay đôi chưa đến giơi han độ nhất đinh, nhưng khi co điều kiện thuận lợi bươc nhảy vẫn được thực hiện, chất mơi ra đời, sau đo tiếp tục làm thay đôi về lượng

- Các hình thức của bước nhảy+ Xet về quy mô: co bươc nhảy toàn bộ và bươc nhảy cục bộ. + Xet về nhip độ: Co bươc nhảy đột biến và bươc nhảy dân dân

c/ Ý nghĩa phương pháp luận của quy luật lượng – chất + Trong hoat động thực tiễn chung ta phải co sự chuẩn bi, không được nôn nong, “đốt cháy giai đoan”+ Không được thụ động chờ đợi. Việc thực hiện hinh thưc của các bươc nhảy cũng phải rất linh hoat, tùy theo điều kiện cụ thể.+ Trong hoat động của minh chung ta phải biết cách tác động vào phương thưc liên kết giưa các yếu tố tao thành sự vật trên cơ sơ hiểu rõ bản chất, quy luật, kết cấu của sự vật đo.

2. Quy luật thống nhất và đấu tranh giưa các măt đối lậpa/ Khái niệm các măt đối lập, mâu thuẫn, sự thống nhất và đấu tranh của các măt đối lập.

Các măt đối lập năm trong sự liên hệ, các động qua lai lẫn nhau tao thành mâu thuẫn biện chứng.

+ Sự thống nhất của các măt đối lập Là sự nương tựa lẫn nhau, tôn tai không tách rời nhau giưa các măt đối lập (các măt đối lập cùng tôn tai)

+ Sự đấu tranh của các măt đối lập

Là sự tác động qua lai theo xu hương bài trư, phủ đinh lẫn nhau giưa các măt đo.

b/ Mâu thuẫn là nguồn gốc của sự vận động và phát triển Mâu thuẫn biện chưng bao hàm cả “sự thống nhất” và “đấu tranh” của các măt đối lập. Sự thống nhất của các măt đối lập là tam thời, thoáng qua, tương đối, con sự đấu tranh giưa các măt đối lập, sự bài trư lẫn nhau là trang thái tuyệt đối.

c/ Phân loại mâu thuẫn - Mâu thuẫn bên trong và mâu thuẫn bên ngoài - Mâu thuẫn chủ yếu và mâu thuẫn thứ yếu - Mâu thuẫn đối kháng và không đối kháng

d/ Ý nghĩa phương pháp luận - Trong thực tiễn ta cần phải phát hiện ra mâu thuẫn và giải quyết nó. - Không được tuyệt đối hoá một mặt đối lập nào

3. Quy luật phủ định của phủ địnha/ Khái niệm về phủ định và về

phủ định biện chứng .

Là trạng thái này thay thế cho trạng thái khác

Là dùng để chỉ sự phủ định làm cho sự vật thụt lùi, đi xuống, tan rã

Là dùng để chỉ sự phủ định tự thân, sự phát triển tự thân, là mắt khâu trong quá trình dẫn tới sự ra đời sự vật mới, tiến bộ hơn sự vật cũ.

VD: Sự tiến hóa của loài người

Từ loài vượn người đi bằng bốn chi qua nhiều quá trình phát triển và lao động loài người đi bằng hai chân, lưng thẳng, hai tay phát triển linh hoạt để có thể cầm, nắm, bắt, và con người có bộ não tiến hóa nhất.

b/ Nội dung của quy luật phủ định của phủ định+ Mọi sự vật, hiện tượng đều vận động và phát triển theo chu kỳ+ Trải qua 2 lần phủ định gọi là PĐ của PĐ

Ví dụ:

Quả trứng

Gà con

Con gà

VD: Sự hình thành của ếch.

trứng (1) nòng nọc (1) ếch (1) trứng (2) nòng nọc (2) ếch (2)

Ta thấy, ếch (1) là điểm kết thúc của một chu kỳ (1) và cũng là điểm bắt đầu của chu kỳ (2). Và mọi vật ở chu kỳ (2) sẽ phát triển ở hình thái cao hơn, hoàn thiện hơn chu kỳ trước nó

•Khuynh höôùng cuûa söï phaùt trieån

•“xoaén oùc ñi leân”

c/ Ý nghia phương pháp luận + Phải có thái độ ủng hộ cái mới + Cần chống hai khuynh hướng:

Một là, thái độ phủ định sạch trơn sự vật cũ

Hai là, thái độ bảo thủ + Vì quá trình phát triển là phức tạp nên trong thực tế chúng ta không được quá lạc quan khi thành công, cũng như không nên quá bi quan khi thất bại

V. LÝ LUẬN NHẬN THỨC DUY VẬT BIỆN CHỨNG

1. Thực tiễn, nhận thức và vai trò của thực tiễn với nhận thức

a/ Thực tiễn và các hình thức cơ bản của nó

Thực tiễn là toàn bộ hoạt động vật chất có mục đích, mang tính lịch sử -xã hội của con người nhằm cải biến tự nhiên và xã hội . Hoạt động sản xuất vật chất

Hoạt động chính trị -xã hội Hoạt động thực nghiệm khoa

học

b/ Nhận thưc và các hinh thưc của nhận thưc

Nhận thức là một quá trình phản ánh tích cực, tự giác và sáng tạo thế giới khách quan vào bộ óc con người trên cơ sở thực tiễn, nhằm sáng tạo ra những tri thức về thế giới khách quan. Nhận thức kinh nghiệm và nhận thức lý luận Nhận thức thông thường và nhận thức khoa học.

c/ Vai tro của thực tiễn đối vơi nhận thưc- Thực tiễn là cơ sơ của nhận thưc- Thực tiễn là động lực, mục đich của

nhận thưc- Thực tiễn là tiêu chuẩn của chân ly

2. Con đường biện chứng của sự nhận thức

a/ Con đường biện chứng của sự nhận thức

Quá trình nhận thức đi “Từ trực quan sinh động tới tư duy trừu tượng và từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn…”

- Giai đoạn nhận thức cảm tính (trực quan sinh động)

Chủ thể phản ánh trực tiếp với khách thể bằng các giác quan thông qua 3 hình thức là cảm giác, tri giác và biểu tượng.

- Giai đoan nhận thưc ly tinh (tư duy trưu tượng)

Là sự phản ánh khái quát và gián tiếp hiện thực khách quan. Các hình thức cơ bản của giai đoạn này là khái niệm, phán đoán và suy lý.

b/ Chân lý và vai trò của chân lý đối với nhận thức- Khái niệm chân lý

Chân lý là tri thức phù hợp với HTKQ và được thực tiễn kiểm nghiệm.

-Tính chất của chân lý: + Tính khách quan của chân lý + Tính cụ thể của chân lý + Tính tương đối và tuyệt đối của chân lý