3. Ünİte - hbogm.meb.gov.tr · ise daha küçük yapıda bazıları kolay açılması için...

3. ÜNİTE

KULLANILAN EL ALETLERİ VE TAKIMLARI

KONULAR1. EL ALETLERİ VE TAKIMLAR

68

3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞIELEKTRİK TESİSAT BİLGİSİ

3.1 EL ALETLERİ VE TAKIMLAR

3.1.1 Yankeski İletkenleri kesmek amacıyla kullanılan bu aletin de elektrikçiler ve elektronik-

çilerin kullanabileceği şekil de yapılmış olanları vardır. Bunun yanında daha kalın kabloları kesmek için kablo makasları kullanılabilir.

Resim 3.1 Yankeski

3.1.2 Pense İletkenleri, küçük parçaları tutmaya, çekmeye, sıkıştırmaya ve bükerek şekil

vermeye yarayan bir alet olan pensenin sap kısımları izole edilmiştir. Elektrikçilerin kullandığı penseler daha kuvvetli olup metal kısma yakın olan bölgeye elin temas etmemesi için kaymayı önleyici çıkıntılar yapılmıştır. Elektronikçilerin kullandıkları ise daha küçük yapıda bazıları kolay açılması için yaylıdır ve sap kısmında çıkıntı yoktur. Bazılarında ise ağız ve sap kısmına ilaveler yapılarak iletken ve sac kesme gibi işler için de kullanılabilmektedir.

Ayrıca ayarlı pense, papağan pense, düz ve eğri segman penseleri ile kerpe-ten de değişik amaçlar için imal edilmiş pense gurubunda sayılan aletlerdir. Ancak bu aletleri kullanırken elinizi veya parmaklarınızı kıstırmamak için dikkatli olmanız gerekmektedir.

Resim 3.2 Pense

69


3.1.3 Kargaburnu Penseye göre ağız kısmı daha ince ve uzun olması nedeni ile pensenin sığa-

mayacağı yerlerdeki parçaların tutulması ve daha küçük ölçüdeki bükme, kıvırma ve şekillendirme işlerinde kullanılır. Düz ve eğri ağızlı olmak üzere çeşitleri vardır.

Resim 3.3 Kargaburnu

3.1.4 Maket Bıçağı Çakıya göre daha keskin olan bu aletin uç kısmı kesmediği zaman kırarak her

zaman keskin halde bulundurma avantajı vardır. Bıçaklarını değiştirilebilme özelli-ğinden dolayı bileme diye bir problemi yoktur.

Resim 3.4 Maket bıçağı

3.1.5 Kontrol KalemiKontrol kalemleriyle devrede enerji veya kaçak olup olmadığı ve cihaz kontro-

lü gibi işlemler yapılır.

Bu kontrol işlemleri yapılırken dikkatli olunmalıdır. Kontrol kalemleri ile ölçüm yapılırken dik tutulmalıdır ve dikkatli olunmalıdır. Yan tutulması veya dikkatsiz öl-çüm yapılması neticesinde kısa devre (faz-nötr, faz-faz çakışması) durumu ile karşı-laşılabiliniz.

Kontrol kalemlerinin uçları hassas olduğundan tornavida yerine kullanılması doğru değildir.

70


Tornavida yerine kullanılması durumunda uçları çabucak bozulur; ayrıca tor-navidalar kadar darbelere dayanıklı olmadıklarından çabucak kırılıverir. Kontrol ka-lemi ancak ve ancak devrede gerilim olup olmadığının kontrolünde kullanılır.

Kontrol kalemlerini iki grupta incelemek mümkündür:

• Lambalı kontrol kalemleri

• Dijital kontrol kalemleri.

3.1.5.1 Lambalı Kontrol Kalemleri

Tornavidaya benzeyen kontrol kalemi içerisinde direnç, yay ve neon lamba bulunur.

Sağ elimizle yalıtkan sapını tuttuğumuz kontrol kaleminin iletken tornavida ucu, akımın olup olmadığını anlamak istediğimiz yere dokundurulur. Diğer ucuna başparmağımızı bastırdığımızda lambanın çalışması ile faz hattının olup olmadığı anlaşılır.

Resim 3.5 Lambalı kontrol kalemi

3.1.5.2 Dijital Kontrol Kalemleri

Gerilim ve faz kontrolü yapan dijital kontrol aletleridir. Gerilim kontrol aleti ile AC veya DC faz nötr hatlarındaki gerilimin olup olmadığı belirlenir.

71


Resim 3.6 Dijital kontrol kalemi

3.1.6 Çekiçler Ağırlıkları 100 ila 1500 gram arasında değişir. Kullanım amacına göre çeşitli

malzemelerden ve değişik şekillerde yapılır. (Lastik, plastik, prinç, kurşun, demir vs.) Çekicin sapı yerinde oynamamalıdır. Çalışma sırasında fırlamasını önlemek için sapı-nın uç kısmına kama çakılmalı veya kafa yandan delinerek sapa vidalanmalıdır. Sap kısmında ele zarar verebilecek çatlak ve çıkıntılar bulunmamalıdır. Daha ağır işçilik-ler için balyoz adı verilen aletler kullanılır.

3.1.6.1 Lastik Çekiç

Bobinajcılıkta izoleli iletkenlerin zedelenmeden şekillendirilmesi, araba ka-portalarındaki küçük darbelerin boyaya zarar vermeden düzeltilmesinde kullanıla-bilir.

Resim 3.7 Lastik Çekiç

3.1.6.2 Plastik Çekiç

Genellikle dökümden yapılmış motor kapaklarını ve pervaneleri yerleştirmek ve trafo saclarının düzeltilmesi gibi işlerde kullanılabilir. Plastik çekiçlerin bulunma-dığı hallerde bazı ustalar ağaç takozlar kullanarak metal çekiçlerin zararlarını önle-mektedir.

72


Resim 3.8 Plastik Çekiç

3.1.6.3 Metal Çekiçler

Lastik ve plastik çekiçlerin zayıf kaldığı bazı düzeltme ve sıkıştırma işlemlerin-de kurşun ve pirinç çekiçler kullanılır. Demir ve çelikten yapılmış çekiçler ise çivi çak-ma, kalın metallerin düzeltilmesinde ve keski, murç gibi aletlerle yapılacak tamirat çalışmalarında kullanılır.

Resim 3.9 Metal Çekiç

3.1.7 Demir Testeresi

Resim 3.10 Demir testeresi

73


Madeni parçaları, peşel ve çelik boruları kesmek için kullanılan bir el aletidir. Ağaç, takoz, gibi cisimleri kesmek için mutlaka ağaç testeresinin kullanılması gerek-lidir.

3.1.8 HavyaElektrikli olarak tabanca, kalem ve ısısı ayarlanabilen elektronik havyalar var-

dır.

Bunlar elektrik devrelerinde iletkenleri birbirine, kablo pabuçlarına ve ter-minallere lehimlemekte kullanılır. Elektronikte ise elemanların baskı devre üzerine montajı ve sökümünde kullanılır. Isısı ayarlanabilen elektronik havyalar ise yüksek ısının zarar verebileceği bazı eleman ve entegrelerin montaj ve demontajında kul-lanılır. Ayrıca başka meslek elemanlarının kullandığı daha yüksek güç ve ısıda elekt-rikli ve gazlı havyalar da bulunmaktadır.

Resim 3.11 Havya

3.1.9 TokmaklarGenel olarak, tahtadan veya plâstikten yapılmış olup, bükme işlemlerinde ve

motor sargılarının şekillendirilmesinde kullanılır.

Resim 3.12 Tokmak

74


3.1.10 ÇektirmeBulunduğu yere sıkıca geçirilmiş bir malzemeyi ( rulman ve çeşitli yataklar)

çıkarmaya yarar. İki veya üç çeneli olarak imal edilir. Çektirme ile sökülemeyen mal-zemeleri daha fazla zorlamadan preslerle sökme yoluna gitmek daha doğru bir ha-reket olur.

Resim 3.13 Çektirme

3.1.11 TornavidalarTornavidalar vidaların sökülmesinde ve sıkıştırılmasında kullanılır. Tornavida-

ların uçları çelikten yapılmış olup sap kısımları ve hatta gövdelerinin bir kısmı ya-lıtılmıştır. El giremeyen yerlere vida takılmasında kullanılan özel tornavidaların uç kısımlarına vida tutma düzenekleri ilave edilmiştir.

Tornavida avuç içindeki parçaları sökmek amacıyla kullanılmamalıdır. Torna-vidanın ucu kayarak avuç içine saplanabilir. Bu yüzden yerde veya masa üstünde çalışılmalıdır.

Bozuk uçlu tornavidalar kullanılmamalıdır. Bunlar vida başlarını bozarak vida-ları sökülemez hale getirebilir.

Vida başlarının şekillerine, kalınlıklarına göre çeşitli tip ve boylarda tornavida-lar bulunur.

Tornavida çeşitleri:

• Düz uçlu tornavida (düz başlı vidalar için kullanılır.)

• Yıldız uçlu tornavida (yıldız başlı vidalar için kullanılır.)

• Saatçi tornavidası takımı

• Çok uçlu tornavida

• Şarjlı tornavidalar

75


3.1.11.1 Düz Uçlu Tornavidalar

Bu alet düz başlı vidaların sıkılmasında ve sökülmesinde kullanılır. Dar ve geniş uçlu çeşitleri olduğundan her vida için uygun tornavida kullanılmalıdır. Tornavida-nın ucunu vida başındaki kanala tam oturtulmalı ve kaydırmadan kullanılmalıdır. Bunun için tornavidanın ucu bozulmuş ise düzeltilmelidir. Aksi takdirde vidanın ka-nalı bozulup, vida sökülemez hale gelir.

Resim 3.14 Düz uçlu tornavida

3.1.11.2 Yıldız Uçlu Tornavidalar

Yıldız başlı diye adlandırılan vidalar için kullanılır. Bunlarında küçük ve büyük uçluları olduğundan her vida için uygun tornavida kullanılmalıdır.

Resim 3.15 Yıldız uçlu tornavida

3.1.11.3 Tork Uçlu Tornavidalar

Uç yapısı yıldız ve düz başlı tornavidalardan farklı olan bu tornavidalar özel vidalar için kullanılırlar. Özellikleri uç yapısının farklı oluşundan kaynaklanmaktadır

76


4-6-8’gen köşeli olan vidaları açmak için kullanılır.

Resim 3.16 Tork tornavida

3.1.11.4 Saatçi Tornavidalar

Bilgisayar, ve oyuncaklar ile saat gibi eşyaların tamir ve bakımında kullanılır. Bu takımın içinde de çeşitli uçlar olduğundan uygun vida için uygun uçlu tornavida kullanılmalıdır.

Resim 3.17 Saatçi tornavida

3.1.11.5 Çok Uçlu Tornavidalar

Resim 3.18 Saatçi tornavida

77


Yukarıdaki tornavida çeşitleriyle birlikte çok çeşitli amaçlar için imal edilmiş uçları değişebilen tornavidalar da bulunmaktadır. Bunun için uygun uçlar uygun vida ve işlerde kullanılmalıdır.

3.1.11.6 Şarjlı Tornavidalar

Otomatik sıkma ve açma işlemi yapan özel tornavida çeşididir. Uçları değiştiri-lebilir yapıdadır. Yıldız, düz, tork ve diğer ağız yapısında uçlar takılıp kullanılmakta-dır. Görüntüsü matkaplara benzemektedir ve şarjlı pillerle çalışmaktadır. Mandreni olanlara matkap ucu takılarak şarjlı matkap olarak kullanılabilir.

Resim 3.19 Şarjlı tornavida

3.1.12 El BreyziProfil çubukları, ferforjeleri, galvanizlerin keskin yerlerini taşlamak/düzeltmek

için kullanılan, ucunda döner bir zımpara disketi bulunan el aletidir.

Resim 3.20 El breyzi

78


3.1.13 Alyen AnahtarBazı cıvataların bulunduğu yer cıvatanın başına anahtar sığmayacak kadar dar

olabilir. Bu durumda cıvata başına altıgen veya yıldız oyuklar açılarak altıgen veya yıldız alyen anahtarlarla çalışma yapılmaktadır.

Resim 3.21 Alyen anahtar

79


ÖZETYankeski: İletkenleri kesmek amacıyla kullanılan

Pense: İletkenleri, küçük parçaları tutmaya, çekmeye, sıkıştırmaya ve bükerek şekil vermeye yarayan bir alet olan pensenin sap kısımları izole edilmiştir.

Kargaburnu: Penseye göre ağız kısmı daha ince ve uzun olması nedeni ile pensenin sığamayacağı yerlerdeki parçaların tutulması ve daha küçük ölçüdeki bükme, kıvırma ve şekillendirme işlerinde kullanılır.

Maket Bıçağ: Çakıya göre daha keskin olan bu aletin uç kısmı kesmediği zaman kırarak her zaman keskin halde bulundurma avantajı vardır.

Kontrol Kalemi: Kontrol kalemleriyle devrede enerji veya kaçak olup ol-madığı ve cihaz kontrolü gibi işlemler yapılır.

Çekiçler: Ağırlıkları 100 ila 1500 gram arasında değişir Kullanım amacına göre çeşitli malzemelerden ve değişik şekillerde yapılır. (Lastik, plastik, prinç, kur-şun, demir vs.)

Demir Testeresi: Madeni parçaları, peşel ve çelik boruları kesmek için kul-lanılan bir el aletidir.

Havya: Elektrikli olarak tabanca, kalem ve ısısı ayarlanabilen elektronik hav-yalar vardır.

Tokmaklar: Genel olarak, tahtadan veya plâstikten yapılmış olup, bükme işlemlerinde ve motor sargılarının şekillendirilmesinde kullanılır.

Çektirme: Bulunduğu yere sıkıca geçirilmiş bir malzemeyi ( rulman ve çeşitli yataklar) çıkarmaya yarar.

Tornavidalar: Tornavidalar vidaların sökülmesinde ve sıkıştırılmasında kul-lanılır. Tornavidaların uçları çelikten yapılmış olup sap kısımları ve hatta gövdeleri-nin bir kısmı yalıtılmıştır. El giremeyen yerlere vida takılmasında kullanılan özel tor-navidaların uç kısımlarına vida tutma düzenekleri ilave edilmiştir

El Breyzi: Profil çubukları, ferforjeleri, galvanizlerin keskin yerlerini taşla-mak/düzeltmek için kullanılan, ucunda döner bir zımpara disketi bulunan el aletidir.

Alyen Anahtar: Bazı cıvataların bulunduğu yer cıvatanın başına anahtar sığmayacak kadar dar olabilir. Bu durumda cıvata başına altıgen veya yıldız oyuklar açılarak altıgen veya yıldız alyen anahtarlarla çalışma yapılmaktadır.

80


DEĞERLENDİRME SORULARI1. Aşağıdakilerden hangisi sökme işleminde kullanılan el aletlerinden değildir?a) Maket bıçağı b) Açık anahtarc) Tornavida d) Kontrol kalemi

2. Aşağıdakilerden hangisi iletken kesme ve ucunu açmada kullanılmaz?a) Pense b) Yankeskic) Kargaburu d) Maket Bıçağı

3. Aşağıdakilerden hangisi darbe oluşturmak ve kırmak için kullanılır?a) Çektirme b) Çekiç c) Pensed) Allen anahtar

4. Aşağıdakilerden hangisi madeni parçaları ve boruları kesmede kullanılır?a) Keski b) Yankeskic) Demir Testeresi d) Ağaç Testeresi

5. Aşağıdakilerden hangisi makinelerin rulman ve sıkı parçalarını sökmekte kullanılır?

a) Çekiç b) Çektirme c) Allen anahtard) Pense

3. Ünİte - hbogm.meb.gov.tr · ise daha küçük yapıda bazıları kolay açılması için...

Documents