3jmjoebtj allegato a basilicata mezzogiorno inserto di ... · tjerë. gjuha shqipe ndjehet e...

HISTORI

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIVVVVViti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:44 E diel, 1E diel, 1E diel, 1E diel, 1E diel, 11 nëntor 20121 nëntor 20121 nëntor 20121 nëntor 20121 nëntor 2012

NGANGANGANGANGA ZBULIMI I P ZBULIMI I P ZBULIMI I P ZBULIMI I P ZBULIMI I PARE ARE ARE ARE ARE ME ME ME ME ME 1740 E DERI 1740 E DERI 1740 E DERI 1740 E DERI 1740 E DERI MESOTMESOTMESOTMESOTMESOT, LIBRI , LIBRI , LIBRI , LIBRI , LIBRI ANTIKUAR ANTIKUAR ANTIKUAR ANTIKUAR ANTIKUAR KTHEHET KTHEHET KTHEHET KTHEHET KTHEHET NE NE NE NE NE AAAAATDHETDHETDHETDHETDHE

VJEN NE SHQIPERI MESHARI!Peripecitë e librit të parë shqip në VPeripecitë e librit të parë shqip në VPeripecitë e librit të parë shqip në VPeripecitë e librit të parë shqip në VPeripecitë e librit të parë shqip në Vatikanatikanatikanatikanatikan

E-mail:E-mail:E-mail:E-mail:E-mail: [email protected]

Na ndiqniedhe

onlinewww.shqiptarja.com

Suplementi i së dielës te SHQIPTARJA.com

Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore: Admirina PEÇI

Pritje e grumbulluar në breza, ëndërr e përbashkët dhee atyre që s'janë! Përzier me

ca mister dhe me gëzim! Njëlibër!... i pari fare. Aty nisi... Do t'iafrohemi më shumë se kurrë, dotë mund ta shohim si dorën tonë,që shkruan... Meshari i sh-qiptarëve, i gati 5 shekujve mëparë, që ka mbetur i vetmuar nënjë Bibliotekë të huaj, ndër më tëmëdhatë në botë e më të rëndësish-met, vjen në tokën e gjuhës së vetpër herë të parë. Sikur kthehetnga një mërgim i gjatë si harrimet.Dhe shpërthejnë emocioni dhemalli, përsiatjet dhe kujtimet.

Rimëkëmja e një kombi vjennga e kaluara, nëse e dashuronatë, thotë një i mënçur i madh.

Do të vijë nga qielli Meshari, selibër qiellor është. Me avion ngaRoma do të zbresë në aeroportin"Nënë Tereza" dhe mes pritësve,sigurisht do të dalin dhe hijet e

Budit, Bardhit e Bogdanit, e poet-ëve themeltarë, Naimi e Fishta, dotë dalë hija e romancierit të parëshqiptar, Ndoc Nikaj, e atyre qënisën prozën moderne shqipe, Koli-qi e Kuteli, gruaja e parë sh-krimtare, Musine Kokalari, do tëvijnë nga Kosova Mekuli, Shkreli,Podrimja, do të dalin fëmijët metufa me lule.

Vendoseni në një shtrat topi siheronjtë Librin e Parë, mbështille-ni me Flamurin Kombëtar dheçojeni drejt qendrës së Kryeqytetit,aty ku pret në bronz Heroi ynë ko-mbëtar, Gjergj Kastrioti - Skënder-beu.

Dhe të presin në radhë sh-qiptarët, me mijëra, të ardhur ngatë gjitha trevat e të shohin Librine tyre të Parë, ta prekin. Kemiudhëtuar me shekuj drejt tij...

Në kërkim të mesharit:Mesharin së pari e zbuloi në Vati-

kan gjakovari Gjon Nikolë Kazazi më1740. Sepse...

Nga VNga VNga VNga VNga Visar Zhitiisar Zhitiisar Zhitiisar Zhitiisar Zhiti

Monografia është një studim i plotë e iMonografia është një studim i plotë e iMonografia është një studim i plotë e iMonografia është një studim i plotë e iMonografia është një studim i plotë e igjithanshëm i dorëshkrimit, i botimevegjithanshëm i dorëshkrimit, i botimevegjithanshëm i dorëshkrimit, i botimevegjithanshëm i dorëshkrimit, i botimevegjithanshëm i dorëshkrimit, i botimeve

të tij në vite, i fjalësit dhe paraprihet ngatë tij në vite, i fjalësit dhe paraprihet ngatë tij në vite, i fjalësit dhe paraprihet ngatë tij në vite, i fjalësit dhe paraprihet ngatë tij në vite, i fjalësit dhe paraprihet nganjë studim i historisë së marrëdhënievenjë studim i historisë së marrëdhënievenjë studim i historisë së marrëdhënievenjë studim i historisë së marrëdhënievenjë studim i historisë së marrëdhënievetë Vtë Vtë Vtë Vtë Vangjel Meksit me Shoqërinë Biblikeangjel Meksit me Shoqërinë Biblikeangjel Meksit me Shoqërinë Biblikeangjel Meksit me Shoqërinë Biblikeangjel Meksit me Shoqërinë Biblike

Botimi nga profesorXhevat Lloshi i stu-

dimit monografik përpërkthimin në gjuhën sh-qipe, gati dy shekuj mëparë, të Ungjillit nga Dr.Vangjel Meksi, shënon njësukses jo vetëm të autorit.Me këtë botim studiuesitshqiptar kanë në dorë njëdëshmi më të plotë të gju-hës së folur në Jug nga njëstudiues si Vangjel Mek-si, autor dhe i një grama-tike me mjaftë gjasë tëhumbur. Ungjilli sipasMatheut nga Meksi dhemonografia kushtuar atijjanë me rëndësi për stu-dimet shqiptare, veçanër-isht për gjuhësinë dhe përhistorinë e shkrimit shqip.Nënvizojmë se Dhiata eRe arriti të botohet vetëm

pas vdekjes së përkthyes-it, në vitin 1827 në Korfuz"nën përkujdesjen" e Grig-or Gjirokastritit.Monografia është një stu-dim i plotë e i gjithan-shëm i dorëshkrimit, ibotimeve të tij në vite, ifjalësit dhe paraprihetnga një studim i historisësë marrëdhënieve tëVangjel Meksit me Sho-qërinë Biblike që porositipërkthimin, peripecitë edorëshkrimit dhe doku-mentimin e asaj, që autorie quan Enigma për au-torësinë - një pështjellim,rezultat i mosthellimit nëkërkime të shumëstudiuesve,gjë që profesorLloshi e ka kryer më sëmiri duke e zgjidhur për-fundimisht.Vangjel Meksi...

Që në periudhën e hershme të Rilindjes Ko-

mbëtare midis patriotëvetë tjerë të Gjirokastrës kaqenë edhe mësuesi SabriMustafa Kallajxhi. Ai lin-di në Gjirokastër në vitin1859. Mësimet fillore dhetë shkollës qytetëse i morinë vendlindjen e tij. Mëpas vazhdoi shkollën "Zo-simea" të Janinës, ndërsanë Stamboll mbaroi sh-kollën e lartë "Sulltanie"në fakultetin e drejtësisëmë 1880.

Që në moshë të vogëlSabriu dallohej për zgjua-rsi dhe për ndjenjë tëveçantë atdhetare që kish-te trashëguar. Duke qenëstudent në Stamboll,shpesh largohej nga sh-kolla për të marrë pjesë në

veprimtaritë e "Shoqërisësë të Shtypurit ShkronjaShqip", kryetar i së cilësishte Sami Frashëri, ndër-sa Sabriu fillimisht sianëtar dhe më pas si sek-retar, ku u zgjodh për mer-itat e tij të veçanta.

Ndonëse situata ishte embushur me kërcënimenga qeveria osmane dheorganizmat e saj të kohës,Sabriu nuk e ndërpreupunën, por me zell shumëtë madh bashkëpunonteme Sami Frashërin përshtypjen e abetareve nëgjuhën shqipe me alfabe-tin e Stambollit. Ai vazh-donte veprimtarinë popu-llarizuese të vlerave tëgjuhës shqipe, për të rrën-josur në zemrat e sh-qiptarëve të shumtë tëmërguar atje...

Si solli fshehurazi nëSi solli fshehurazi nëSi solli fshehurazi nëSi solli fshehurazi nëSi solli fshehurazi nëgjirokastër 100 abetare tëgjirokastër 100 abetare tëgjirokastër 100 abetare tëgjirokastër 100 abetare tëgjirokastër 100 abetare të

"Shoqërisë së Stambollit" dhe "Shoqërisë së Stambollit" dhe "Shoqërisë së Stambollit" dhe "Shoqërisë së Stambollit" dhe "Shoqërisë së Stambollit" dhe botime të tjera të saj për t'u botime të tjera të saj për t'u botime të tjera të saj për t'u botime të tjera të saj për t'u botime të tjera të saj për t'u

përdorur në vendlindjen e vet...përdorur në vendlindjen e vet...përdorur në vendlindjen e vet...përdorur në vendlindjen e vet...përdorur në vendlindjen e vet...

"Revolta e "Revolta e "Revolta e "Revolta e "Revolta e Atlasit" eAtlasit" eAtlasit" eAtlasit" eAtlasit" eAAAAAyn Rand-it një himnyn Rand-it një himnyn Rand-it një himnyn Rand-it një himnyn Rand-it një himnndaj lirisë amerikanendaj lirisë amerikanendaj lirisë amerikanendaj lirisë amerikanendaj lirisë amerikane

"Revolta e "Revolta e "Revolta e "Revolta e "Revolta e Atlasit", me elemente tëAtlasit", me elemente tëAtlasit", me elemente tëAtlasit", me elemente tëAtlasit", me elemente tëndryshme romance, misteri dhe politike,ndryshme romance, misteri dhe politike,ndryshme romance, misteri dhe politike,ndryshme romance, misteri dhe politike,ndryshme romance, misteri dhe politike,paraqet parullën më të gjerë të bindjeveparaqet parullën më të gjerë të bindjeveparaqet parullën më të gjerë të bindjeveparaqet parullën më të gjerë të bindjeveparaqet parullën më të gjerë të bindjeve

politike, filozofike dhe liberale tëpolitike, filozofike dhe liberale tëpolitike, filozofike dhe liberale tëpolitike, filozofike dhe liberale tëpolitike, filozofike dhe liberale tëpërpunuara nga përpunuara nga përpunuara nga përpunuara nga përpunuara nga AAAAAyn Rand-i.yn Rand-i.yn Rand-i.yn Rand-i.yn Rand-i.

○ ○ ○ ○

faqe 16faqe 16faqe 16faqe 16faqe 16○ ○ ○ ○

faqe 18-19faqe 18-19faqe 18-19faqe 18-19faqe 18-19○ ○ ○ ○

faqe 20faqe 20faqe 20faqe 20faqe 20

Përkthimi i DhiatësPërkthimi i DhiatësPërkthimi i DhiatësPërkthimi i DhiatësPërkthimi i Dhiatëssë Re, e vërtetasë Re, e vërtetasë Re, e vërtetasë Re, e vërtetasë Re, e vërteta

në një monografinë një monografinë një monografinë një monografinë një monografi

Festimet për 150 vjetorin eBashkimit të Italisë tashmë

kanë përfunduar. Shumë person-azhe tëë famshme të së kaluarësu rikujtuan. Por asnjë fjalë për

(Kozenca), tjetër qendër me pre-jardhje arbëreshe, i ka dërguarnjë letër proteste Presidentit tëRepublikës, Giorgio Napolitano.Pizzi jeton në Napoli dhe prejshumë vitësh kërkon gjurmët his-torike të personazheve...

○ ○ ○ ○

faqe 19faqe 19faqe 19faqe 19faqe 19

150 vjetori i bashkimit të Italisë, arbëreshët u harruan150 vjetori i bashkimit të Italisë, arbëreshët u harruan150 vjetori i bashkimit të Italisë, arbëreshët u harruan150 vjetori i bashkimit të Italisë, arbëreshët u harruan150 vjetori i bashkimit të Italisë, arbëreshët u harruandisa personazhe arbëreshë që nëtë shkuarën kanë dhënë kontrib-utin e tyre për unifikimin e Ital-isë. Mes tyre: Pasquale Scura,Luigi Giura e Francesco Crispi.Arkitekti Atanasio Pizzi, meorigjinë nga Santa Sofia d'Epiro

Aleksandër MeksiAleksandër MeksiAleksandër MeksiAleksandër MeksiAleksandër Meksi

Lorenzo ZolfoLorenzo ZolfoLorenzo ZolfoLorenzo ZolfoLorenzo Zolfo

Sabri M. KallajxhiSabri M. KallajxhiSabri M. KallajxhiSabri M. KallajxhiSabri M. KallajxhiSakrificat eSakrificat eSakrificat eSakrificat eSakrificat enjë rilindasinjë rilindasinjë rilindasinjë rilindasinjë rilindasi

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

vijon në faqen 14-15vijon në faqen 14-15vijon në faqen 14-15vijon në faqen 14-15vijon në faqen 14-15

Në foto:(Majtas) MeMesharin,Visar Zhiti,punonjësi iBibliotekësdhe ishambasadoriZef Bushatinë Vatikan(Djathtas)"Meshari" iBuzukut

Ola BrukoOla BrukoOla BrukoOla BrukoOla Bruko

allegato a Basilicata Mezzogiorno inserto di Basilicatanet.it Reg N° 268/1999 Tribunale di Potenza. Editore: Regione Basilicata - Via V. Verrastro - 85100 Potenza. Direttore: Giovanni Rivelli

www.shqiptarja.com E diel, 11 nëntor 201214

SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom EVENIMENTI

LLLLLIBRIIBRIIBRIIBRIIBRI IIIII RRALLËRRALLËRRALLËRRALLËRRALLË

Nga VNga VNga VNga VNga Visar Zhitiisar Zhitiisar Zhitiisar Zhitiisar Zhiti

vijon nga faqja 13

NGA VATIKANI NE SHQIPERI!Mirësevjen Meshar

libri ynë i parë...Libri i parë i shqipes, "Meshari" i Buzukut vjen sot nga VLibri i parë i shqipes, "Meshari" i Buzukut vjen sot nga VLibri i parë i shqipes, "Meshari" i Buzukut vjen sot nga VLibri i parë i shqipes, "Meshari" i Buzukut vjen sot nga VLibri i parë i shqipes, "Meshari" i Buzukut vjen sot nga Vatikani për t'u ekspozuaratikani për t'u ekspozuaratikani për t'u ekspozuaratikani për t'u ekspozuaratikani për t'u ekspozuar, pas, pas, pas, pas, pas

gati 5 shekujsh, për herë të parë në atdhe. Një ngjarje më shumë se kulturore, emblematikegati 5 shekujsh, për herë të parë në atdhe. Një ngjarje më shumë se kulturore, emblematikegati 5 shekujsh, për herë të parë në atdhe. Një ngjarje më shumë se kulturore, emblematikegati 5 shekujsh, për herë të parë në atdhe. Një ngjarje më shumë se kulturore, emblematikegati 5 shekujsh, për herë të parë në atdhe. Një ngjarje më shumë se kulturore, emblematikedhe me rëndësi. Shqiptarët për herë të parë do të mund të shohin librin e tyre të parë.dhe me rëndësi. Shqiptarët për herë të parë do të mund të shohin librin e tyre të parë.dhe me rëndësi. Shqiptarët për herë të parë do të mund të shohin librin e tyre të parë.dhe me rëndësi. Shqiptarët për herë të parë do të mund të shohin librin e tyre të parë.dhe me rëndësi. Shqiptarët për herë të parë do të mund të shohin librin e tyre të parë.

...deri atëhere dihej i humbur. Pastajsikur u harrua prapë dhe më 1909, njëvit pas Kongresit të Manastirit, kur sialfabet i shqipes u konfirmuan sërishtshkronjat latine, ato të Mesharit, e rig-jeti Pal Skiroi nga Palermo dhe përsërimë 1930 At Justin Rrota nga Shkodra,që e fotografoi në tre kopje dhe ishpërndau.

Më 1968 "Mesharit" iu bë një(ri)botim shkencor në Tiranë me fak-simile dhe trasnskribim, paisur me njëstudim të gjerë nga profesor Çabej.

Ndërsa origjinali dergjej atje, në Va-tikanin e ndaluar. Duke u harruar. Stu-duesit nuk kishin mundësi të dilninnga Shqipëria diktatoriale sa herë t'uduhej, por kur nisnin ndonjë, misioniishte ndryshe…

* * *Autori Gjon Buzuku, prifti katolik

nga Veriu i Shqipërisë, mbase nga fs-hatrat e bregut perëndimor të liqenittë Shkodrës, famullitar i një kishe jolarg vendit të botimit të librit, ndosh-ta në trevat e Ulqinit a të Tivarit a gje-tiu në Bregun Dalmat, por dhe në Vene-dik, sipas një mendimi më të përgjit-shëm, pra, ai, Buzuku, është kështudhe autori i parë i letërsisë shqiptare.I botuar më 1555, i papërcaktuar se ku,se i mungojnë 16 faqet e para bashkëme ballinën.

"Meshari" i tij nuk është thjeshtënjë libër kishtar, që përmban lëndë tëndryshme biblike të përkthyer,liturgji, të shoqëruar me copëza prozetregimtare. Rëndësia e tij është e jas-htzakonshme, jo vetëm për historinëe gjuhës tonë, por për gjithë kulturëne kombit, identitetin e tij. Vepra ësh-të parë dhe si sintezë e botës së njëpopulli, shpirt dhe mendësi, kahu iecjes dhe çelsi i shumë enigmave. Atygjejmë, ndër të tjera, se si kanë folurshqiptarët në Mesjetën e tyre, paevoluimin e dukshëm të dy dialektevetona, si ka folur Skënderbeu dhe nabën të besohet që të ketë patur dhe

vepra të tjera paraprirëse. Të zhduku-ra (!?!). Buzuku ndjek kështu një tra-ditë të konsoliduar të shkrimit të sh-qipes, që do të vijojë dhe me autorë tëtjerë. Gjuha shqipe ndjehet e kulti-vuar, kurse në pasthënie shprehet qar-tazi dashuria për atdhe si frymëzuesee kësaj bëme për të ndritur mendjet ebashkatdhetarëve.

"Meshari" është shkruar me alfabe-tin latin me shkronja të tipit gjysmëgo-

tik, i zakonshëm në atë kohë në Italinëe Veriut. Dhe për tingujt e shqipes qënuk i ka latinishtja, janë përdorur dhepesë shkronja të posaçme, të ngjashmeme ato të alfabetit cirilik.

Gjithsesi libri ndihmon dhe lin-guistët indo-europianistë në rrafsh tëgjerë.

Dy tregime me mesharin:

(diplomaci)1. Edhe unë e kam kërkuar Mesharin

tonë, kam ëndërruar të jem përballë tij.Shqipëria qe hapur, pa diktaturë, du-hej të shkonim drejt Mesharit. Dhe ngai burgosur politik, isha caktuar të puno-ja në ambasadë...

Kisha hyrë në portat e shtetit të Va-tikanit, të rrethuar me mure të larta

dhe me roja zviceriane me shtiza të gja-ta ndër duar. Më ishte dukur sikur ishafutur jo vetëm në një kështjellë paqë-sore, por dhe në një tjetër kohë, shumëtë ngjashme me përjetësinë.

Qetësi dhe rrugët bosh, me vetura tëndaluara dhe ajër si i manastirtë. Dëg-joja hapat e mi nëpër gurë. U kthevaandej nga Biblioteka e famshme. Plotës-

Origjinali dergjej atje, nëVatikanin e ndaluar. Duke uharruar. Studuesit nuk kishinmundësi të dilnin nga Sh-qipëria diktatoriale sa herë t'uduhej, por kur nisnin ndonjë,misioni ishte ndryshe…

Në foto: MeMesharin,Visar Zhiti,punonjësi iBibliotekës(në mes) dheish ambasadoriZef Bushatinë Vatikan

SHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom 15www.shqiptarja.comE diel, 11 nëntor 2012SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI EVENIMENTI

Mesharin së pariMesharin së pariMesharin së pariMesharin së pariMesharin së parie zbuloi nëe zbuloi nëe zbuloi nëe zbuloi nëe zbuloi nëVVVVVatikan gjakovariatikan gjakovariatikan gjakovariatikan gjakovariatikan gjakovariGjon Nikolë KazaziGjon Nikolë KazaziGjon Nikolë KazaziGjon Nikolë KazaziGjon Nikolë Kazazimë 1740. Sepse derimë 1740. Sepse derimë 1740. Sepse derimë 1740. Sepse derimë 1740. Sepse deriatëhere dihej i hum-atëhere dihej i hum-atëhere dihej i hum-atëhere dihej i hum-atëhere dihej i hum-burburburburbur. Më 1909, e. Më 1909, e. Më 1909, e. Më 1909, e. Më 1909, erigjeti Pal Skiroi ngarigjeti Pal Skiroi ngarigjeti Pal Skiroi ngarigjeti Pal Skiroi ngarigjeti Pal Skiroi ngaPalermo dhe përsëriPalermo dhe përsëriPalermo dhe përsëriPalermo dhe përsëriPalermo dhe përsërimë 1930 më 1930 më 1930 më 1930 më 1930 At JustinAt JustinAt JustinAt JustinAt JustinRrota nga Shkodra,Rrota nga Shkodra,Rrota nga Shkodra,Rrota nga Shkodra,Rrota nga Shkodra,që e fotografoi në treqë e fotografoi në treqë e fotografoi në treqë e fotografoi në treqë e fotografoi në trekopje dhe ikopje dhe ikopje dhe ikopje dhe ikopje dhe ishpërndau.shpërndau.shpërndau.shpërndau.shpërndau.

ova ç'duhej me rigorozitet dhe kërkovaLibrin e Parë Shqip. Doja ta shihja, tamerrja ndër duar, ta ledhatoja…

Vetë Prefekti i atëhershëm i Bib-liotekës, një kanadez hollak me uni-formë të stilizuar prifti, e zezë e gjitha,me pakëz jakë të bardhë, se nga shkoinëpër ca labirinthe, në Mesjetë me sig-uri dhe u kthye me një sasi fletash ndërduar, pergamena apo fotokopje të tyre?

- Ky është libri që kërkon? - më pyetinë italishten e tij të bukur, me pakëzakcent.- Shikoje… E mora librin meduart që më dridheshin.

- Jo, jo! - thashë me pikëllim të thellë,megjithëse nuk e kisha parë kurrë.

- Do ta gjejmë, - shtoi gjithë siguri. -Këtu asgjë nuk humbet. Do të jetë nërikonstruktim.

Ndjeva dhëmbje, dyshim dhe frikë.Të jetë zhdukur vërtet? I vetmi ble qëkishte mbetur në të gjithë botën dhepër çudi nuk ndodhej në atdheun e vet.Rreziku i grabitjes, i zhdukjes së tij,me qëllim, pa qëllim, ishte, është... unës'besoj se bleu tjetër i "Mesharit" tonëhumbi rastësisht në Raguzë, para dokohe. Ç'duhet bërë?...

Dhe kundërlajmi mbërriti. Gjithëngazëllim u ula mbi makinën e shkrim-it, poshtë në zyrën time të nënd-heshme, kantinë a bodrum, ç'kishteqenë dikur, në vilën e Ambasadën dheshkruajta fjalinë e parë, rraha tastatme po ato shkronja si të "Mesharit".

U gjet… - dhe thashë me vete: Shek-ulli nuk mund të mbyllej pa 'Mesharin'tonë… të rikonstruktuar. Po çoja infor-macionin në Tiranë, ku qe përhapurlajmi në media se në Vatikan nukgjendej më Meshari ynë. Po mua mëlajmëroi vetë Prefekti i Bibliotekës sekëtu asgjë nuk humbiste, kush ipërhapte këto lajme të pavërteta? Lib-ri është gati për përdorim, - përfundoiai me zë sipëran. Po gati për në atdhekur do të jetë?

2. Dhe në një ditë romane plot mediell, në fundin e dhjetëvjeçarit të parëtë shekullit XXI, u nisëm nga ngrehi-

Në foto:"Meshari" iBuzukut efotografuarpas restau-rimit nëVatikan

na shkretane e ambasadës tonë.Megjithatë më dukej ditë solemne.Takim drithërues, i ëndërruar gjithëjetën. Vetura e sorrtë e ambasadorit nafuti në shtetin e vogël, por të madh, nëatë shpirtëror, të Vatikanit. Ja portate Bibliotekës. Kolegu ynë, Zef Bushati,kishte folur me miqtë e tij për njëtakim me... Mesharin. Po dridhesha.Sikur ndizeshin vetvetiu qirinj. Mezipo prisja në sallë. S'po kuptoja ç'po flis-nim. Dhe ja, një nga punonjësit e Bib-liotekës së famshme erdhi, e solli. Ingazëllyer dhe ai prej ngazëllimit tësyve tanë. M.E.SH.A.R.I. Ja, i vërteti, igjallë. E prekëm me rradhë. Sipas hi-erarkisë. Me kujdes, jo ashtu, gati thirripunonjësi i Bibliotekës. Unë i fundit.Doja të qaja. Kur m'u duke se nuk pomë shikonte kush, e putha. Fletët ish-in të mbrojtura.

Duhet ta sjellimnë Shqipëri, gjëmoinjë zë brenda meje.Patjetër, patjetër.Unë kam parë "Me-sharin", doja t'i tre-goja kujtdo që tako-ja, kam prekur Lib-rin tonë të Parë dheditët e mia sikur undanë para dhe pasMesharit.

Sa i madh do tëishte gëzimi i përbashkët, kur sh-qiptarët të gjitha ta shihnin librin e tyretë parë në vendin e tyre! Natyrisht qëduhet festuar...

Realizimi i ëndrrësPor dhe mund të kërkohej të vinte

këtu për pak kohë ky libër i mërguar,të ekspozohej, të vizitohej nga të gjithë,të prekej me sy, me duar, të shikonte ailibër shqiptarët e vet. Po, na thoshin,mund të bëni një kërkesë zyrtare. Por...ngrinin supet. S'ka ndodhur ndon-jëherë. Si me Mona-Lizën, edhe ajo kadalë nga Luvri. Buzëqeshnin.

Shteti mund të bëjë, ja, ne jemi sh-teti, ka ambasadorë, avionë, reciproc-itet, agjentë, të ketë dhe pakëz fantazi

dhe dashuri më shumë... për të kalu-arën. Ne i dhamë kohë më parë Vati-kanit Kodikët tanë për një ekspozitëatje, u befasua Roma e madhe, çuamdhe të famshmin, të Purpurtin, që metë drejtë u vu mbi një shtrat topi, kur enisëm. Dhe Vatikani mund të na i kthe-jë nderin duke na dërguar "Mesharin"mysafir në dheun amë, kështu bise-donim me njëri-tjetrin në tryeza diplo-matike. Dhe harrohej "Meshari" si tëishte libri i trashë i menysë sërestoranteve.

Ndërroheshin ambasadorët, minis-trat e Kulturës, por jo dëshira e thukëtpër të patur Mesharin mes nesh.

Dhe një ditë, kur isha kthyer, iathashë zotit Aldo Bumçi, e dëgjoi, hesh-ti, u entuziazmua kujdesshëm, u prek…Po, po, u përgjigj, do ta sjellë Qeveriajonë në këtë 100 vjetor të themelimit të

shtetit modern shqiptar. Dhe Nisi çësh-tja "Meshari". U hartuan shkresa, mar-rëveshje, me po ato shkronja me të cilatështë shkruar dhe "Meshari", i firmosiMinistri, pastaj Biblioteka jonë Ko-mbëtare me Biblioteka e Vatikanit…erdhën përgjigjet nga jashtë me po atoshkronja me të cilat është shkruar dhe"Meshari". U bënë verifikimet e sig-urisë, u kontrolluan kushtet. Mesharido të vijë do të ekspozohet në Tiranë.Mbas 457 vjetësh. 5 shekuj...

Nderimet më të mëdha meriton dheMeshari ynë, rindiznim bisedën. Njëtempull, një piedestal. Pranë armëvetë Gjergj Kastriotit - Skënderbeut. Dheato do të vijnë...

Të derdhim në bronz fjalët e shqipes

së vjetër, me shkronjat latine, ato zg-jodhëm, edhe pse ishim të rrethuar ngaalfabete cirilikë. Ishte prirja jonënatyrale me Perëndimin Europian, ënsë dashunit së botës s'anë.

...u Doni Gjoni, i biri i Bdek Bu-zukut, tue u kujtuom shumë herë segluha jonë nukë kish gjã të ëndigluomën së shkruomit shenjtë… desha meu…për sã mujta me ditunë, me zhdri-tunë pak mendetë e…

Të ndriçojmë mendjet e njerëzve, jasi thotë, përsëritnim fjali të shenjta tëMesharit, pra ky ka qenë edhe njëringa qëllimet për të cilin e bë Meshariynë. Dhe është dhe një lutje që nuk eka asnjë meshar në botës, e shtoi Bu-zuku ynë: Gjithë popullsinë… ndër Ar-banit ata n'mortajet largo, ty të lusmë.O Zot. Te Arbëria, pra aty i rreh zem-ra Buzukut.

Ëndrra përsëri si epilog:Meshari mbi një shtrat topi, Libri i

Parë i Shqiptarëve, i një nga gjuhët mëlashta të botës, asaj që shpjegon em-rat e perëndive, siç thoshin rilindasittanë. Tallazitet Flamuri Kombëtar qëe mbështjell Veprën. Nga të dy anët ebulevardit njerëzit duartrokasin. Mak-ina që tërheq topin me Librin përsipër,sipas protokollit, i afrohet qendrës sëkryeqytetit. Ndal aty tek shtatorja eGjergj Kastriotit- Skënderbeut, HeroitKombëtar me dimensione europiane.Libri gati është moshatar me armët eSkënderbeut, po është më i ri Libri searmët në përgjithësi dhe bota duhet tëkthehet tek arma e librit për t'u harru-ar gjithë armët e tjera, përsërisja mevete.

Dhe njerëzit në rradhë për të parëLibrin e tyre të Parë. Qëndrojnë paratij, përkulen me nderim

Nga fletët e tij gumëzhijnë zëra, pyje,lumenj, vringëllima shpatash, orteqeeposesh, digjen qirinj, dridhen gish-trinj, mijëra - të një populli, shkëlqe-jnë sy, si yjet, që edhe kur shuhen, dritae tyre vjen e pavdekur, diellore, gjithëdashuri e amëshueme, del frymë nga atofletë, por edhe gjak, del vetë ëndrra,fjalë, fjalë, fjalë të librave pafund të njëpopulli, shkresa, memorandume, ulti-matume, përgjigje, kujtesa kolektive, efolura jonë që përmbledh jetë, atë qëshkoi e atë që do të vijë, vetë përjetës-inë.

U kthye Meshari, Mesh- ari, meshë eartë është kjo ditë. Dhe më shumë se aq…

E prekëm me rradhë. Sipas hierarkisë. Me kujdes,E prekëm me rradhë. Sipas hierarkisë. Me kujdes,E prekëm me rradhë. Sipas hierarkisë. Me kujdes,E prekëm me rradhë. Sipas hierarkisë. Me kujdes,E prekëm me rradhë. Sipas hierarkisë. Me kujdes,jo ashtu, gati thirri punonjësi i Bibliotekës. Unë ijo ashtu, gati thirri punonjësi i Bibliotekës. Unë ijo ashtu, gati thirri punonjësi i Bibliotekës. Unë ijo ashtu, gati thirri punonjësi i Bibliotekës. Unë ijo ashtu, gati thirri punonjësi i Bibliotekës. Unë ifundit. Doja të qaja. Kur m'u duke se nuk po mëfundit. Doja të qaja. Kur m'u duke se nuk po mëfundit. Doja të qaja. Kur m'u duke se nuk po mëfundit. Doja të qaja. Kur m'u duke se nuk po mëfundit. Doja të qaja. Kur m'u duke se nuk po mëshikonte kush, e putha. Fletët ishin të mbrojtura.shikonte kush, e putha. Fletët ishin të mbrojtura.shikonte kush, e putha. Fletët ishin të mbrojtura.shikonte kush, e putha. Fletët ishin të mbrojtura.shikonte kush, e putha. Fletët ishin të mbrojtura.


SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom BOTIMI

LLLLLIBRIIBRIIBRIIBRIIBRI IIIII SHENJTËSHENJTËSHENJTËSHENJTËSHENJTË

Përkthimi i Dhiatës së RePërkthimi i Dhiatës së RePërkthimi i Dhiatës së RePërkthimi i Dhiatës së RePërkthimi i Dhiatës së Re e vërteta në një monografi e vërteta në një monografi e vërteta në një monografi e vërteta në një monografi e vërteta në një monografi

Botimi i Dhiatës së Re përkthyer nga VBotimi i Dhiatës së Re përkthyer nga VBotimi i Dhiatës së Re përkthyer nga VBotimi i Dhiatës së Re përkthyer nga VBotimi i Dhiatës së Re përkthyer nga Vangjel Meksi,angjel Meksi,angjel Meksi,angjel Meksi,angjel Meksi,në monografinë e Profesor Xhevat Lloshitnë monografinë e Profesor Xhevat Lloshitnë monografinë e Profesor Xhevat Lloshitnë monografinë e Profesor Xhevat Lloshitnë monografinë e Profesor Xhevat Lloshit

Aleksandër MeksiAleksandër MeksiAleksandër MeksiAleksandër MeksiAleksandër Meksi

Botimi nga profesor XhevatLloshi i studimit monografik për përkthimin në

gjuhën shqipe, gati dy shekuj mëparë, të Ungjillit nga Dr.Vangjel Meksi, shënon njësukses jo vetëm të autorit.Me këtë botim studiuesitshqiptar kanë në dorë njëdëshmi më të plotë të gju-hës së folur në Jug nga njëstudiues si Vangjel Meksi,autor dhe i një gramatikeme mjaftë gjasë të hum-bur. Ungjilli sipasMatheut nga Meksi dhemonografia kushtuar atijjanë me rëndësi për stu-dimet shqiptare, veçanër-isht për gjuhësinë dhe përhistorinë e shkrimit sh-qip. Nënvizojmë se Dhi-ata e Re arriti të botohetvetëm pas vdekjes sëpërkthyesit, në vitin1827 në Korfuz "nënpërkujdesjen" e GrigorGjirokastritit.

Monografia ështënjë studim i plotë e igjithanshëm i dorësh-krimit, i botimeve të tijnë vite, i fjalësit dheparaprihet nga një stu-dim i historisë së mar-rëdhënieve të VangjelMeksit me ShoqërinëBiblike që porositipërkthimin, perip-ecitë e dorëshkrimitdhe dokumentimin easaj, që autori e quanEnigma për autorës-inë - një pështjellim,rezultat i mos-thellimit në kërkimetë shumëstudiuesve,gjë qëprofesor Lloshi e kakryer më së miriduke e zgjidhur përfun-dimisht.

Vangjel Meksi (1770-1823), ilindur në Labovë të Gjirokastrës,nga një fis me tradita kulturore etë arsimuar, mjek nga profesioni,me studime të larta në Napoli, idërguar nga Ali Pashë Tepelenapranë të cilit shërbeu si mjek, ish-te një njeri me kulturë të gjerëdhe, siç thamë, kishte hartuaredhe një gramatikë e cila nuk kaarritur deri në ditët tona. Pikër-isht për këtë ai u përzgjodh ngapërfaqësues të Shoqërisë Biblikeqë të përkthente Dhiatën e Re nëgjuhën shqipe, që të botohej dhetë përdorej nga shqiptarët. Nëmonografi jepen me imtësi këtokontakte, marrëveshjen e autoritme porositësit, me dërgimin përbotim pas vdekjes së tij dhe ndo-dhi të mëvonshme.

Monografia jep sqarime të plo-

ta për jetën e përkthyesit, përvlerësimet e porositësve (Conor)për të "si një njeri që kishte men-duar me kohë shkrimin e shqipes,e ndoshta kishte fituar përvojë",çka tregon përfshirjen e tij në rre-thet intelektuale të atdhetarëveqë mendonin e kërkonin shkrimine gjuhës amtare e shkolla shqip.

Përkthimi u dërgua në Korfuzrreth viti 1823, ndërkohë që aikishte vdekur në luftën e Miso-longjit duke shërbyer si mjek. Kjoshpjegon ndërhyrjet-korrigjuese eredaktuese në dorëshkrimin epërkthyesit.

Botimi i Dhiatës së Re, që deritani është i pari në gjuhën sh-qipe, përbën një ngjarje kulturoreme rëndësi për gjuhën tonë, duke

e bërë atë të njohur për të huajt,që e vlerëson siç thotë Xilandernë vitin 1835 me fjalët :" me këtëpërkthim, për gjuhën shqipe për-fundoi koha e dyshimit dhe epasigurisë, përmes tij bota ka fitu-ar një bazë të sigurt". Dhe kjo nukështë një vlerësim sidokudo përpunën e përkthyesit. Siç është ethënë , re-daktimi ibotimit ësh-të bërë ngaG r i g o rGjirokastriti,peshkop i Ko-rfuzit, por çu-ditërisht emrii përkthyesittonë nuk u vunë botim,duke krijuaratë pështjellimtë pamerituarndër studiuesitderi vonë. Fjalëtë mirav l e r ë s u e s ethotë dhe Dhi-mitër Kamardaqë e quan" mon-umentin më tëshquar të idi-omës epirote qëekziston sot".

Ky përkthimështë një dëshmitjetër se gjuha sh-qipe ka një traditëshkrimore, pavarë-sisht se në cilin al-fabet u shkrua. Dhehulumtimet shken-core në këtë fushëmendojmë se janënë fillimet e tyre.Përkthimi jo vetëmqë dëshmon për af-tësitë filologjike tëMeksit por për një paranormë tëshqipes së avancuar, për pasuri tra-jtash dhe fjalori, për mundësi të pa-kufizuara shprehjeje. Studimet eprofesor Lloshit në fushën e gjuhë-sisë dhe stilistikës së gjuhësorejanë të shumta e ndër to po për-mend vëllimin me dokumente përKristoforidhin dhe ajo kushtuarKongresit të Alfabetit të GjuhësShqipe të Manastirit . Aty vërehenkarakteristikat kryesore të pro-fesor Xhevat Lloshit, thellësia sh-kencore e kërkimit dhe argumen-timit dhe mënyra cilësore eparashtrimit.

Ky libër i jep të drejtat dhe vler-at, një emri të nëpërkëmbur ngstudiues sipërfaqësor deri më sot,

VlerësimiBotimi i Dhiatës së Re,që deri tani është i parinë gjuhën shqipe, përbënnjë ngjarje kulturore merëndësi për gjuhën tonë,duke e bërë atë të njohurpër të huajt, që evlerëson siç thotëXilander në vitin 1835 mefjalët :" me këtë përkthim,për gjuhën shqipepërfundoi koha e dyshimitdhe e pasigurisë, përmestij bota ka fituar një bazëtë sigurt".

Vangjel Meksit i cili vuri një gurtë rëndësishëm në ndërtesën e gju-hës shqipe. Monografia paraqetdhe botimet e mëvonshme si dhepërhapjen e Ungjillit të plotë nëtrojet shqiptare dhe në diasporë.Merita për këtë vlerësim i takonProfesor Xhevat Lloshit i cili du-

het falënderuarpër këmbëngul-jen në këtë stu-dim, për punënnë arkivat e sho-qërisë Biblike,për transkrip-timin e Ungjillitsipas Matheut ,që jepet në libërsi dhe për studi-min nëpërgjithësi. Pokështu spon-sorët The GoodBook Societydhe shtëpinëbotuese Onu-fri duhet t'ifalënderojmë.Po e mbyllme fjalët ekopertinës sëprapme : "botimi i Dhi-atës së Reshqip në

vitin 1827 ishtefryt i fillimeve tëRilindjes Ball-kanike. Ringjall-ja e popujvenatyrisht do tëndodhte Peran-doria Osmanepo merrte tatëp-jetën, por njëko-hësisht ajo nuku bë pa ndihmëne kulturës evro-piane që nga

iluminizmi e deri te romantizmi,që nga rrjedhojat e RevolucionitFrancez e deri tek ardhja e Ba-jronit në Shqipëri te Ali Pashë Te-pelena.

Këtë libër e bënë shqiptarët mendihmesën e drejtpërdrejtë tëevropianëve e përdorën sh-qiptarët, madje duke e kthyer nëpikënisjen e një tradite, dhe morivlerësimin më të lartë të shkencësevropiane". Dhe unë do të shtoja,duke vlerësuar Monografinë, seshpresojmë që mundin e VangjelMeksit në kushtet e vështira të200 viteve përpara do të fillojmëta vlerësojmë dhe ne të sotmitduke i dhënë vendin që i takon.

TTTTTirane më 5 nëntor 2012irane më 5 nëntor 2012irane më 5 nëntor 2012irane më 5 nëntor 2012irane më 5 nëntor 2012

PërkthyesiVangjel Meksi (1770-1823), lindi në Labovë tëGjirokastrës nga një fisme tradita kulturore e tëarsimuar. Ishte mjek ngaprofesioni, me studimetë larta në Napoli, idërguar nga Ali PashëTepelena pranë të cilitshërbeu si mjek


RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI POEZI

I keni parë yjet, se si vdesin në qiej?! Poezitë e Davidhit, nëpërmjet ritmit, kadencave, tingujve të pastër Poezitë e Davidhit, nëpërmjet ritmit, kadencave, tingujve të pastër Poezitë e Davidhit, nëpërmjet ritmit, kadencave, tingujve të pastër Poezitë e Davidhit, nëpërmjet ritmit, kadencave, tingujve të pastër Poezitë e Davidhit, nëpërmjet ritmit, kadencave, tingujve të pastër, jo zhurmues, nëpërmjet një, jo zhurmues, nëpërmjet një, jo zhurmues, nëpërmjet një, jo zhurmues, nëpërmjet një, jo zhurmues, nëpërmjet një

sintakse të pakomplikuar poetike, me koloritin bleror të fushave myzeqare, të futen në shpirt; të ngrenë,sintakse të pakomplikuar poetike, me koloritin bleror të fushave myzeqare, të futen në shpirt; të ngrenë,sintakse të pakomplikuar poetike, me koloritin bleror të fushave myzeqare, të futen në shpirt; të ngrenë,sintakse të pakomplikuar poetike, me koloritin bleror të fushave myzeqare, të futen në shpirt; të ngrenë,sintakse të pakomplikuar poetike, me koloritin bleror të fushave myzeqare, të futen në shpirt; të ngrenë,të mençurojnë, të urtësojnë, të argëtojnë, të zbukurojnë, por edhe të aktivizojnë, të hapin sytë që ta shikoshtë mençurojnë, të urtësojnë, të argëtojnë, të zbukurojnë, por edhe të aktivizojnë, të hapin sytë që ta shikoshtë mençurojnë, të urtësojnë, të argëtojnë, të zbukurojnë, por edhe të aktivizojnë, të hapin sytë që ta shikoshtë mençurojnë, të urtësojnë, të argëtojnë, të zbukurojnë, por edhe të aktivizojnë, të hapin sytë që ta shikoshtë mençurojnë, të urtësojnë, të argëtojnë, të zbukurojnë, por edhe të aktivizojnë, të hapin sytë që ta shikosh

jo vetëm mjedisin me ngjyrat e të katra stinëve, por edhe botën, qiellin, universin, kozmosin....jo vetëm mjedisin me ngjyrat e të katra stinëve, por edhe botën, qiellin, universin, kozmosin....jo vetëm mjedisin me ngjyrat e të katra stinëve, por edhe botën, qiellin, universin, kozmosin....jo vetëm mjedisin me ngjyrat e të katra stinëve, por edhe botën, qiellin, universin, kozmosin....jo vetëm mjedisin me ngjyrat e të katra stinëve, por edhe botën, qiellin, universin, kozmosin....

Miltiadh DavidiMiltiadh DavidiMiltiadh DavidiMiltiadh DavidiMiltiadh Davidi

ENGJEJT NUKENGJEJT NUKENGJEJT NUKENGJEJT NUKENGJEJT NUKKANË KRAHËKANË KRAHËKANË KRAHËKANË KRAHËKANË KRAHË

E lashë hënën e vogëltë flejë për pak çastee vetme,në dhomëne qiellit tim.E mbulova me kujdesme tylin e saj dhe dola.Ëngjëjt nuk kanëkrahë e zemërpër të ma rrëmbyer!

DUA T'I NGJAJDUA T'I NGJAJDUA T'I NGJAJDUA T'I NGJAJDUA T'I NGJAJNJË NJË NJË NJË NJË YLLI…YLLI…YLLI…YLLI…YLLI…

I keni parë yjet, se si vdesin në qiej?!thërrmohen e treten në thërrmijëza ylberi,duke nxjerr në pah shpirtinpër herë të fundit.Kështu të jem, një kopësht brilantme lule e ngjyra drite,shkëputur nga këta yje, për të mahniturqiellin e jetës sime dhe tuajin,të përndritem i tëri,vetëm për një çast.Dua t'i ngjaj një ylli kur vdes.

RREBELOHURREBELOHURREBELOHURREBELOHURREBELOHUMË THA DETIMË THA DETIMË THA DETIMË THA DETIMË THA DETI

Rrebelohu dhe me valëzat e mia,dhe pse të duken te brishtakanë genet e tajfuneve e zëmrimeve të mia,në ujërat që derdhen në muapo shtohet gjaku e dhimbjabashke me shkrirjene deborërave e ardhjen e erërave të ngrohtapo shtohet e keqja, fukarallëku,dashuriapo e braktis trupin e njeriut,njeriu po mbetet një kufomë,rrebelohu me dallgët e miame egërsinë e ulërimat,me të vdekurit tuaj mjeran e të pafaj,që kur unë qetësohemdalin si trungje të mufatur e të pandjeshëm,të pavetëdijshëm për atë që ju ka ndodhur,rrebelohu, shpirti s'duhet të ketëbrishtësinë e lules,shpirti duhet të ketë forcën e britmëssime në furtunë,ndaj rrebelohu dhe kundër mejedhe pse e di që më do aq shumë.Dhe një lule e çelur duhet të rrebelohetpër gjakunmbi petalet.Vetëvrasja e vrasjae luleve po shtohen.Rrebelohu,rrebelohu,rrebelohu,por ki kujdes,në fillim rrebelimin duhet ta fillosh nga vetja...

FANARFANARFANARFANARFANARJam fanar në dete shpirtërashe u jap sinjale grimcavetë natësdhe syrit të anijes tënde,me dritën e trupit timqë ndizet e fiket në perjetësi.Jam këtu të të tregoj rrugën,të orientohesh qartëujërave ku udhëtonme rrezikun e natës mbi shpinë.Jam fanari pagjum si dhe vet dashuria,meraku e mendimi për Ty.zëri yt njeriështë zëri i grimcavetë Universit,është lumturia e dhimbja,është melodia e këngae tij,është shpresadhe e ardhmjaqë dëgjohetprej veshëve të Kozmosit.Po zëri yt,duhetdëgjuar dhe në tokë,njeri.Ai, është një realitet tingulli,jo një ëndërr me krahëtë verbëra nate.

Libra të botuara1-”Rosa që bleu tapet”, fabula -1996,2-“Fabula të reja-1999,3-“Parajsa Danteske përballë Ezopit plak-2001,4-Mjekërdhia, mjekërcjapi- 2002,5-“Ujëvara hëne’’- 2008 vëllim poetik6-“Bregu i Ferrparajsës’’- roman 2011,7-’’I njëjti zë njeriu’’- vëllim poetik - 2011

KISHËZAKISHËZAKISHËZAKISHËZAKISHËZAKjo degëz e blertëështë kishëza imeku unëbëj kryq,ndez qirinjtëe shpirtrave,dhe puth ikonëne syrit tënd.nuk është syri i hënësNuk është sy i hënës ai sy,i rrethuar nga një unazë me re,më duket si sy i lules ai sy,që dikur na shikonte të dy ne.Vetmia në hënë ka kthyer lulene nga malli djeg dhe me sy,re të argjenda si mendimet përkulenpa e ndalur të na shikoj ne të dy.

NË PYLLNË PYLLNË PYLLNË PYLLNË PYLLAsnjë degëz druris'po lëviz,asnjë fije bari.I dehur nga trupii bukur,i pishës,dhe aroma e saj,shpirti tundetsi gjethenëpër erë.

DUARTDUARTDUARTDUARTDUARTKurrë s’mund të jënë bosh,një zbrazëti e frikëshmedhe e ftohtë,atje, ku ti e shtrëngoje me pjesët e buta,dhe lije ne ikje aromën tënde.Gjithmonë me diçka do jenë tëmbushura, të ruajnë të ngrohtë çastin e prekjes,për të bër të marr frymë,e për të dalluar më mirëmungesën tënde,me ajër e dritë do ti gjeshderi në kthimin tënd.

LARGËSILARGËSILARGËSILARGËSILARGËSIÇudi!Qyteteve e njerëzveqë dua më shumëu largohem,ndoshtapër ta ndiermë tepërdhimbjen e dashurisë,dhe i ngrohsi diellime rreze nga larg,si të kem frikëse i djeg.

Poeti Miltiadh Davidi


SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom PERSONAZH

PPPPPAAAAATRIOTITRIOTITRIOTITRIOTITRIOTI VEPRAVEPRAVEPRAVEPRAVEPRA

Sakrificat e një rilindasiSi solli fshehurazi në Gjirokastër 100 abetare të "Shoqërisë së Stambollit"Si solli fshehurazi në Gjirokastër 100 abetare të "Shoqërisë së Stambollit"Si solli fshehurazi në Gjirokastër 100 abetare të "Shoqërisë së Stambollit"Si solli fshehurazi në Gjirokastër 100 abetare të "Shoqërisë së Stambollit"Si solli fshehurazi në Gjirokastër 100 abetare të "Shoqërisë së Stambollit"

dhe botime të tjera të saj për t'u përdorur në vendlindjen e vet...dhe botime të tjera të saj për t'u përdorur në vendlindjen e vet...dhe botime të tjera të saj për t'u përdorur në vendlindjen e vet...dhe botime të tjera të saj për t'u përdorur në vendlindjen e vet...dhe botime të tjera të saj për t'u përdorur në vendlindjen e vet...

Jeta dhe vepra e Sabri M.Kallajxhiut (1859-1928)

Që në periudhën e hershme tëRilindjes Kombëtare midis patri-otëve të tjerë të Gjirokastrës kaqenë edhe mësuesi Sabri MustafaKallajxhi. Ai lindi në Gjirokastërnë vitin 1859. Mësimet fillore dhetë shkollës qytetëse i mori nëvendlindjen e tij. Më pas vazhdoishkollën "Zosimea" të Janinës,ndërsa në Stamboll mbaroi sh-kollën e lartë "Sulltanie" në fakul-tetin e drejtësisë më 1880.

Që në moshë të vogël Sabriudallohej për zgjuarsi dhe për nd-jenjë të veçantë atdhetare që kish-te trashëguar. Duke qenë studentnë Stamboll, shpesh largohej ngashkolla për të marrë pjesë në vep-rimtaritë e "Shoqërisë së të Shty-purit Shkronja Shqip", kryetar i sëcilës ishte Sami Frashëri, ndërsaSabriu fillimisht si anëtar dhe mëpas si sekretar, ku u zgjodh përmeritat e tij të veçanta. Ndonësesituata ishte e mbushur mekërcënime nga qeveria osmanedhe organizmat e saj të kohës, Sa-briu nuk e ndërpreu punën, por mezell shumë të madh bashkëpunon-te me Sami Frashërin për shtypjene abetareve në gjuhën shqipe mealfabetin e Stambollit. Ai vazhdon-te veprimtarinë popullarizuese tëvlerave të gjuhës shqipe, për tërrënjosur në zemrat e shqiptarëvetë shumtë të mërguar atje, dashu-rinë për Atdheun, për gjuhën sh-qipe, duke vënë dhe jetën në rrez-ik. I vendosur dhe me guxim shem-bullor, ai shpërndante në mënyrëtë fshehtë abetaret ndër shqiptarëte mërguar, të cilëve u fliste me pa-sion për të mësuar shkrimin dhekëndimin e gjuhës shqipe e për tëmos mohuar kurrë kombësinë etyre shqiptare. Pasi mbaroi stu-dimet e larta për drejtësi në Stam-boll, ai arriti të futet në punë sinëpunës në policinë e Stambollit,gjë që e ndihmoi t'i sillte "Sho-qërisë" shërbime të vyera e mjafttë mëdha, duke e mbrojtur ngarreziqet që i kanoseshin asaj herëpas here. Por përndjekjet e au-toriteteve osmane dhe presioni eshantazhi që ushtrohej mbi tëedhe nga agjentë grekomanë tëPatrikanës, e detyruan Sabriun tëbraktisë postin e tij të nëpunësisëme pretekste shëndetësore dhe tëvijë fshehurazi në Gjirokastër.

Me vete solli edhe 100 abetaretë "Shoqërisë së Stambollit" dhebotime të tjera të saj për t'u për-dorur në vendlindjen e vet. Këtu,duke përjetuar më shumë sh-typjen, i ndizet edhe më tepërdashuria për atdheun dhe urrejt-ja për pushtuesit, të cilët vazhdo-nin të mohonin të drejtat e kombitshqiptar. Prandaj kudo që shkon-te, cilindo që takonte u dhuronteabetare shqip për t'u mësuar bash-këatdhetarëve shkrimin dhe kën-dimin e gjuhës së ëmbël shqipe. Nëtë njëjtën kohë, Sabriu u mësoishkrimin dhe këndimin gjithë pje-starëve të familjes së vet dhe të

afërmve të tij.Edhe bashkëshortja e tij, Zon-

ja, fshehurazi edhe nga vjehrra evet, mësonte me kënaqësi vjershate Naim Frashërit, Çajupit e tëPashko Vasës. Ajo mbyllej nëdhomë dhe krahas punëve të sh-tëpisë, i mësonte këto vjersha mezë të lartë duke i përsëritur disaherë. Ky veprim i ra në sy edhe sëvjehrrës, ndaj ajo tepër e shqetë-suar i ankohet të birit, Sabriut:"More, si është nga mendte nusjatënde, se ka filluar të mbyllet nëdhomë dhe flet e flet me vete?!"

Atdhetarizmin e vet, Sabriu eshprehu edhe në shkollimin e plotëtë lartë që u frymëzoi katër nga

pesë fëmijëve të tij, duke përfshirëedhe vajzën, Zehranë, të cilën eshkolloi në Universitetin e Barit(1928-1931).

Sabriu me kënaqësi të madheu mësonte shkrimin e këndimin eshqipes, nxënësve të tij ndër tëcilët dalloheshin si më të zellshëm:Çerçiz Topulli, Idriz Guri, HamzaÇiço, Shemsi Hajro, etj. Ja si i fil-lon kujtimet e tij Shemsi Hajro nëlibrin e vet "Mbi lëvizjen patri-otike": "Një ditë maji në vitin 1889kur po këndonim labërisht në tëpërpjetën e kalasë së Gjirokastrës,takuam një burrë me shtat mesa-tar, të shëndoshë, me flokë e mus-taqe të thinjura, i cili na tha:

"Shumë bukur po këndoni o dje-ma, ju lumtë! Po pa më dëgjoni dhemua një çikë." Dhe filloi të narrëfente një vajtim për Shefki Kal-lajxhinë (xhaxhai i Sabriut, edheai patriot) e pastaj na lëçiti disavjersha të tjera. Na pyeti nëse din-im të lexonim shqip. Kur i thamëse nuk dinim, por që kishimdëshirë të mësonim, na porositi tëshkonim te shtëpia e Sabri Kalla-jxhiut e t'i thoshim se na kishtedërguar vetë Koto Hoxhi për të nadhënë abetare dhe ndonjë libërtjetër shqip (Bashkëbiseduesi mene ishte vetë patrioti Koto Hoxhi).

Sabriu vazhdoi bashkëpuniminedhe me patriotë të tjerë të shquar,

përveç vëllezërve Frashëri, edheme Jani Vreton etj. Shtëpia e tijbëhet çerdhe e mbledhjeve të fshe-hta të sektit fetar Bektashian, disaherë këto mbledhje bëheshin nëTeqenë ngritur mbi kodrat e sh-tufit me pretekstin duke qenë seishin muhibë, për të mos rënë nësy dhe për të mos u ekspozuar nësy të agjentëve të shumtë të ko-hës. Për këtë veprimtari patri-otike, u kap një herë me libra eabetare shqip në Sarandë dhe uburgos në Janinë. Pas shumë vua-jtjesh e mundimesh, si u lirua ngaburgu me ndihmën e disa miqvedhe me një rryshfet të kon-siderueshëm, rikthehet nëGjirokastër, ku vazhdon përpjek-jet dhe veprimtarinë atdhetare.

Meqenëse kishte mbaruar ar-simin e lartë juridik, arriti të bëhetsekretar i gjykatës pa u shkëpu-tur asnjë çast nga puna e tijklandestine për përhapjen e më-simit të gjuhës shqipe. Tani libratdhe abetaret shqip i dërgonte nështëpinë e Thoma Papapanos, prejnga përcilleshin nga persona tëbesuar në Qestorat, ku strehohejKoto Hoxhi. Ky i fundit, në sh-tëpinë e Sabriut kishte lënë njësunduk të mbushur me libra sh-qip dhe me sende personale. Pasatentatit që iu bë Koto Hoxhit,Sabriu porositi që Librat dhe sen-det e tij t'i dorëzoheshin vetëmmbesës së K. Hoxhit, Zogullës, ecila ishte martuar me një mjek ngaLunxhëria.

Përsëri qëndroi gjashtë muaj nëGjirokastër, nga ku, në mar-rëveshje me S. Frashërin, kthehetpërsëri në Stamboll duke u rikthy-er në detyrën e mëparshme si sek-retar i "Shoqërisë". Por edhe këtunuk qëndroi shumë kohë, sepse fil-luan përsëri përndjekjet e patri-otëve shqiptarë. Gjithashtu Patri-kana dhe Konsullata greke nuk eshihnin me sy të mirë. Ndjekjetdhe kërcënimet që i bëheshin herëpas here, e detyruan Sabriun qësë bashku me shokët e tij, t'ishpërndante nëpër miq të besuartë gjithë dokumentet kompro-metuese të zyrës së tij dhe libratshqip. Kështu që kur u kontrolluazyra nga agjentët perandorakë,nuk u gjend asnjë dokument. Nëkëto kushte represioni, detyrohettë kthehet përsëri në Gjirokastërku vazhdoi verpimtaritë e tij atd-hetare. Në vitin 1895, autoritetturke për ta shkëputur nga përf-shirja në veprimtaritë patriotike,e transferoi në Himarë si jurist, me

Meqenëse kishteMeqenëse kishteMeqenëse kishteMeqenëse kishteMeqenëse kishtembaruar arsiminmbaruar arsiminmbaruar arsiminmbaruar arsiminmbaruar arsimine lartë juridik,e lartë juridik,e lartë juridik,e lartë juridik,e lartë juridik,arriti të bëhetarriti të bëhetarriti të bëhetarriti të bëhetarriti të bëhetsekretar isekretar isekretar isekretar isekretar igjykatës pa ugjykatës pa ugjykatës pa ugjykatës pa ugjykatës pa ushkëputur asnjëshkëputur asnjëshkëputur asnjëshkëputur asnjëshkëputur asnjëçast nga puna eçast nga puna eçast nga puna eçast nga puna eçast nga puna etij klandestinetij klandestinetij klandestinetij klandestinetij klandestinepër përhapjen epër përhapjen epër përhapjen epër përhapjen epër përhapjen emësimit të gjuhësmësimit të gjuhësmësimit të gjuhësmësimit të gjuhësmësimit të gjuhësshqipe. Tshqipe. Tshqipe. Tshqipe. Tshqipe. Tanianianianianilibrat dhe abet-librat dhe abet-librat dhe abet-librat dhe abet-librat dhe abet-aret shqip i dëraret shqip i dëraret shqip i dëraret shqip i dëraret shqip i dër-----gonte në shtëpinëgonte në shtëpinëgonte në shtëpinëgonte në shtëpinëgonte në shtëpinëe Thoma Papapa-e Thoma Papapa-e Thoma Papapa-e Thoma Papapa-e Thoma Papapa-nos, prej nganos, prej nganos, prej nganos, prej nganos, prej ngapërcilleshin ngapërcilleshin ngapërcilleshin ngapërcilleshin ngapërcilleshin ngapersona të besuarpersona të besuarpersona të besuarpersona të besuarpersona të besuarnë Qestorat, kunë Qestorat, kunë Qestorat, kunë Qestorat, kunë Qestorat, kustrehohej Kotostrehohej Kotostrehohej Kotostrehohej Kotostrehohej KotoHoxhiHoxhiHoxhiHoxhiHoxhi

Në foto:Sabri M.Kallajxhi

SABRI M. KALLAJXHIOla BrukoOla BrukoOla BrukoOla BrukoOla Bruko


RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI SPECIALE

detyrën e sekretarit të Gjykatësvendore. Por dhe këtu i vazhdoipersekutimi. I kallëzuar ngaarmiqtë e shqiptarisë si njeri i dy-shimtë, i bastiset shtëpia e tij, igjenden edhe materiale e doku-menta komprometuese në gjuhënshqipe dhe i dylloset zyra. U mbajti izoluar atë natë, ndërkohë qëmiqtë e tij atdhetarë futen në zyrënga dritarja dhe i heqin të gjithëmaterialet që mund të shërbeninsi prova fajësimi. Megjithatë aimbahet i izoluar dhe dërgohet nëJaninë si person 'recidivist' në ve-primtari kundër pushtetit osman.Me ndërhyrje miqsh dhe me rrysh-fet, u arrit të lirohet "për mungesëprovash", por iu mohua e drejta eushtrimit të profesionit si nëpunësjuridik për 3 vjet. Ndërkohë, aivazhdonte pa ndërprerje veprim-tarinë për idealin kombëtar.

Në vitin 1898 kthehet përsëri nëStamboll, ku merr pjesë në njëkonkurs të organizuar nga Minis-tria e Drejtësisë, në të cilin fitoivendin e parë.Kështu, dukepatur këtëdëshmi mjaft tërëndësishme,iu krijuamundësia që tëe m ë r o h e jnëpunës, kësajradhe si pyetës(Hetues) nëMeçovë, prejnga, në vitin1900 u tranfer-ua në Skrapare më pas nëLushnëj, kumbeti me tënjejtën detyrëderi në vitin1908. Në Skra-par gjetimbështetjen epatriotëve tëtjerë si MuçoQulli, Gani Butka emjaft të tjerëve.Gjatë atyre vitevenë Skrapar, u zg-jodh anëtar i Komi-tetit Shqiptar tëSkraparit me mjaftshokë të tjerë tëbesuar dhe të res-pektuar, që gëzoninsimpatinë dhembështetjen e pop-ullit për çështjenkombëtare.

Në atë kohë, Sabri Kallajxhiushkruante ndër të tjera se "pondizej një zjarr që digjte dhe hapterrugën për kryengritje".

Dashuria e zjarrtë që kishte Sa-briu për gjuhën shqipe shprehetedhe në një përgjigje që i dërgoi njëshokut të tij nga qyteti i Gjirokas-trës, i cili i kishte dërguar një letëratij të shkruar turqisht.

Sabriu iu përgjigj shqip:Letrën tënde e këndova,ishte e shkruar turqisht,asnjë fjalë s'e kuptova,tjetër herë shkruaj shqip...Disa bashkëpunëtorë të push-

tuesit osman që nuk e shikonin mesy të mirë veprimtarinë e Sabriut,ndërmjetësuan për ta syrgjynosurfamiljarisht në një fshat të thellë.Ata nuk u mjaftuan me kaq, por u

orvatën edhe ta zhduknin fizikishtduke shkuar natën të armatosurrreth shtëpisë ku banonte. Porzhurma e rrethuesve dhe lehjet eshumta të qenve të shtëpisë dhe tëbanesave fqinje, bënë që njerëzit eshtëpisë të hapnin zjarr me armëkundër kriminelëve gjersa ata ularguan...

Në këto kushte kërcënuese edhepër jetën, ai kthehet përsëri në Sk-rapar, nga ku në javët e para tënëntorit të 1912, niset për në Vlorë,në prag të ngritjes së Flamurit. Atjeu aktivizua në punët parapërgati-tore për organizimin e ditës sëshënuar të shpalljes së Pavarësisë.

Këtu, u njoh dhe u takua per-sonalisht edhe me Ismail Qemalin,i cili, duke vlerësuar përpjekjet dhemeritat atdhetare të Sabriut, eemëron si gjyqtar hetues në Dur-rës. Në qershor të vitit 1913, përshkak të rrethanave të kohës, Sa-briu kthehet përsëri në vendlind-jen e tij, në Gjirokastër, ku filloidetyrën e tij aq të preferuar si më-

sues i aftë dhei pasionuar igjuhës shqipe,që e donte aqshumë. Përkëtë ai kaloishumë sakrifi-ca, mundime eperipecira nëvende të ndry-shme të Sh-qipërisë...

Në kohën eokupacionit tëparë italian, uemërua si më-sues i gjuhësshqipe në sh-kollën fillore tëlagjes "Pazari iVjetër" kukishte edheshtëpinë e vet(sot në krah tëkonsul la tës

greke, përbri rrugësnacionale që të çonnë Sheshin eÇerçizit). Pastaj utransferua në sh-kollën mashkulloretë lagjes Varosh dhemë vonë në sh-kollën femërore tësë njejtës lagje, kushërbeu deri nëvitin 1924. Për ar-sye të moshës së

thyer dhe keqësimit të shëndetit,largohet nga detyra e mësuesit nëmoshën 65-vjeçare. Duke vlerë-suar veprën e Sabriut si patriotdhe njëkohësisht si mësues i apa-sionuar i gjuhës shqipe, qeveria eFan Nolit, i caktoi një pensionpleqërie, të cilin e gëzoi vetëm 4vjet, kur me gjendje shëndetësoretë rënduar, vdiq më 7 shkurt 1929i pezmatuar se nuk e la Shqipërinëashtu siç e kishte ëndërruar.

Miqtë e shokët e përcollën menderime në banesën e fundit.Gazeta shqiptare "Drita" e marsittë vitit 1929, shkroi një nekrologji,ku nxirrte në pah shumë vlera tëtij dhe përpjekjet e parreshturapër përhapjen dhe gjallërimin egjuhës shqipe, për çlirimin e ven-dit nga okupatorët dhe për njëShqipëri të lirë e demokratike.

Qeveria e Fan Nolit, icaktoi një pensionpleqërie, të cilin egëzoi vetëm 4 vjet,

kur me gjendje shën-detësore të rënduar,

vdiq më 7 shkurt 1929

150 vjetori ibashkimit të Italisë

arbëreshët u harruanMendimi i arkitektit Mendimi i arkitektit Mendimi i arkitektit Mendimi i arkitektit Mendimi i arkitektit Atanasio Pizzi kërkuesAtanasio Pizzi kërkuesAtanasio Pizzi kërkuesAtanasio Pizzi kërkuesAtanasio Pizzi kërkues

personazhesh të famshme arbëreshepersonazhesh të famshme arbëreshepersonazhesh të famshme arbëreshepersonazhesh të famshme arbëreshepersonazhesh të famshme arbëreshe


Festimet për 150 vjetorine Bashkimit të Italisëtashmë kanë përfunduar.

Shumë personazhe tëë famshmetë së kaluarës u rikujtuan. Por as-një fjalë për disa personazhe ar-bëreshë që në të shkuarën kanëdhënë kontributin e tyre përunifikimin e Italisë. Mes tyre: Pas-quale Scura, Luigi Giura eFrancesco Crispi.

Arkitekti Atanasio Pizzi, meorigjinë nga Santa Sofia d'Epiro(Kozenca), tjetër qendër me pre-jardhje arbëreshe, i ka dërguar njëletër proteste Presidentit të Repub-likës, Giorgio Napolitano. Pizzi je-ton në Napoli dhe prej shumëvitësh kërkon gjurmët historike tëpersonazheve të famshme ar-bëreshë që nga 1735 deri më 1861u dalluan në këtë qytet dhe në jugtë Italisë.

Por kush ishin këta personazhetë famshme?

"Pjesëmarrja e tyre - i ka shk-ruar Pizzi Presidentit - ishte ven-dimtare në rrugën drejt unifikim-it të Italisë. Doja të sillja në vë-mendjen tuaj përfshirjen modesteqë u është ofruar minoriteteve nëskenarin e festimeve të sapo për-funduara, pavarësisht se ata kanëkontribuuar në mënyrë të pash-mangshme për arritjen e rezul-tatit të bashkim-it kombëtar. Ngaqeveria eG i u s e p p eGaribaldi, treanëtarë ishinminoritarë al-banofonë; respe-ktivisht, letrariFrancesco Crispime origjinë siçil-iane, juristi Pas-quale Scura meorigjinë kala-breze dhe inx-hinjer Luigi Giu-ra me origjinë lu-kane. Tre arbëreshë, që për ngandërshmëria dhe kapaciteti i sh-këlqyer në jetë dhe disiplinat pro-fesionale, ishin idealet garantuesetë arritjes së Plebishitit të 21tetorit 1860*. Veçanërisht, Pas-quale Scura, ati i Nenit 1 të Kush-tetutës Italiane: "Italia është njëdhe e pandashme"; Luigi Giura,

ministri i parë i Punëve Publike tëkombit të krijuar italian. Albano-fonët me rastin e jubileut prisninnjë tjetër përfshirje në skenaret in-stitucionale që ishin vetrinë e ng-jarjes, por fatkeqësisht kështu nukndodhi. Vetëm ju jeni në gjendje të

150ti aniversar:"Italia e tërë dhee pandashme"

Aljbëreshët të harruar e opiniona eAljbëreshët të harruar e opiniona eAljbëreshët të harruar e opiniona eAljbëreshët të harruar e opiniona eAljbëreshët të harruar e opiniona earkitetit arkitetit arkitetit arkitetit arkitetit Atanasio Pizzi , studioz i paljodhurAtanasio Pizzi , studioz i paljodhurAtanasio Pizzi , studioz i paljodhurAtanasio Pizzi , studioz i paljodhurAtanasio Pizzi , studioz i paljodhur

i figurave istorike më buljare i figurave istorike më buljare i figurave istorike më buljare i figurave istorike më buljare i figurave istorike më buljare


Pse aljbëreshët i harruan enëk iu dha atyre nderin që

meritoin? Protestar arkiteti Ata-nasio Pizzi, studjoz i personax-heve që pan vljerë tek storia eItalisë në 150tin anivers i"Italiae tërë dhe e pandashme". As një

kuljtim për Pas-qule Scura kaVakarici i Al-j b ë r e s h ë v e(Kusencë), autor iart. 1 i Kostituc-jonës së 'Italisë,për Luigi Giura iM a s k i t i t(Putencë) e përFranceso Crispi iSiçilies.

Arkiteti Atana-sio Pizzi i SantaSofia d'Epiro (Ko-sencë). Katund al-jbëresh i Kala-

brisë, i a dërgoi një litër presëd-hendit të Republikës, GiorgioNapolitano. Pizzi rri Napulj e kashumë vjet që interesaret përpersonaxhet më të giegjur al-jbëreshë që kanë pasur një roll irënd në vitrat 1735-1861 nëNapulj e në Italinë meridionale.

Po kush ishin këta?

"Klje dhe për pjesë atyre ndëItalia, e ndajtur si ish', u bë njëe e tërë- i shkruan A. PizziPresëdhendit- dua të them se udha pak rëndësi minoritarëvette shenari i festavet që u rrin,megjithëse ata dhanë një kon-tribut i madh për Italinë. Tekkuverni i Garibaldit, bëin pjesëtre aljbëreshë: leteratiFrancesco Crispi ka Siçilia,judhëçi Pasquale Scura ka Kal-abria e 'nxhinjeri Luigi Giura kaBazilikata. Tre burra aljbëreshëqë për drejtësi e kapaçitet sh-këljqyen ndë jetë e tek arti ityre; kljen idealet garantë përsuçesin e Plebishitit të 21 shën-mitrit 1860. Sidomos PasqualeScura, ati i artikullit 1o i kosti-tucionës italiane: " Italia ështëe tërë e e pandashme"; LuigiGiura klje i pari ministër i"Lavori Publici.

Aljbëreshët prisin një piesë-marrje ndrishe tek shenaretistitucional që bënë vetrinë, ponëk klje ashtu.

"Vetëm Ju, Zoti Presëdhend,mënd t'i vëni rimedh kësajmangësi tue invitartur rapre-sentandet e katundevet inter-sartur e të ia ipni atyre trimavetaljbëreshë rikonoshimendin përabnegacjunën që pan."

Përktheu: Pietro Përktheu: Pietro Përktheu: Pietro Përktheu: Pietro Përktheu: Pietro AbitanteAbitanteAbitanteAbitanteAbitante

TTTTTRADITRADITRADITRADITRADITAAAAA VVVVVLERALERALERALERALERA

ndreqni këtë mangësi, duke ftuarsipas mundësisë përfaqësuesit eqendrave albanofone, për t'u ofru-ar atyre mirënjohjen për vetëmo-himin e paraardhsve arbëreshë".

*V*V*V*V*Votime popullore për anek-otime popullore për anek-otime popullore për anek-otime popullore për anek-otime popullore për anek-simin në Mbretërinë e Italisësimin në Mbretërinë e Italisësimin në Mbretërinë e Italisësimin në Mbretërinë e Italisësimin në Mbretërinë e Italisë

Luigi Giura


SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom

Konferenca e paqesTitulli në origjinal: AtlasShruggedAutore: Ayn RandPërktheu: Amik KasoruhoZhanri: RomanNumri i faqeve: 422

BIBLIOTEKE

LLLLLIBRIIBRIIBRIIBRIIBRI IIIII RIRIRIRIRI

"Revolta e "Revolta e "Revolta e "Revolta e "Revolta e Atlasit" e Atlasit" e Atlasit" e Atlasit" e Atlasit" e AAAAAyn Rand-ityn Rand-ityn Rand-ityn Rand-ityn Rand-itnjë himn ndaj lirisë amerikanenjë himn ndaj lirisë amerikanenjë himn ndaj lirisë amerikanenjë himn ndaj lirisë amerikanenjë himn ndaj lirisë amerikane

"Revolta e "Revolta e "Revolta e "Revolta e "Revolta e Atlasit", me elemente të ndryshme romance, misteriAtlasit", me elemente të ndryshme romance, misteriAtlasit", me elemente të ndryshme romance, misteriAtlasit", me elemente të ndryshme romance, misteriAtlasit", me elemente të ndryshme romance, misteridhe politike, paraqet parullën më të gjerë të bindjeve politike,dhe politike, paraqet parullën më të gjerë të bindjeve politike,dhe politike, paraqet parullën më të gjerë të bindjeve politike,dhe politike, paraqet parullën më të gjerë të bindjeve politike,dhe politike, paraqet parullën më të gjerë të bindjeve politike,

filozofike dhe liberale të përpunuara nga filozofike dhe liberale të përpunuara nga filozofike dhe liberale të përpunuara nga filozofike dhe liberale të përpunuara nga filozofike dhe liberale të përpunuara nga AAAAAyn Rand-i.yn Rand-i.yn Rand-i.yn Rand-i.yn Rand-i.Mbi autorenAyn Rand (1905, ShënPjetërburg -1982, Nju Jork)ishte një shkrimtare efilozofe amerikane. Ajoështë shkrimtarja e parë qëta mbrojtur në mënyrë tëflaktë një ideologji të bazuarnë lirinë individuale,egoizmin racional, etik dhekapitalizmin ekstrem"laissez-faire". Ajo iukundërvu fesë, luftës dheçdo forme të ndërhyrjes sështetit në ekonomi. Libratdhe mendimi i saj kanëqenë shumë influencues nëkulturën dhe shoqërinë eSHBA-së.

Revolta e Atlasit" është romani ikatërt dhe i fundit i Ayn Rand-it, i cili ka ardhur në shqip me

përkthimin mjeshtëror të Amik Ka-soruhos, botuar nga "Pegi". I botuarpër herë të parë në vitin 1957 në SHBA,ai konsiderohet si kryevepra e saj. His-toria zhvillohet në një shtet të identi-fikuar si Shtetet e Bashkuara tëAmerikës. Në këtë shtet, politikat so-ciale dhe ndërhyrjet shtetërore, gjith-monë e në rritje, kthehen gradualishtnë pengesë për aktivitetin e njerëzve"të ndritur". Protagonistja, DenjiTagart, mundohet të luftojë shkatër-rimin e ngadaltë të sistemit, duke iukundërvënë ndryshimeve e duke an-gazhuar edhe disa aktorë të tjerë. Jetae saj private do të përzihet me funk-sionin e saj publik të pavetëdijshëm.Pyetja që rrëshqet në çdo faqe të librit,fillon të bëhet gjithmonë e më e qartë:"Parazitët" do të ngadhënjejnë apo dotë vetëshkatërrohen? Tema e romanit"Revolta e Atlasit", siç e ka përshkru-ar vetë autorja, është "roli i mendjessë njeriut të lirë". Libri eksploron disatema si mbrojtja e arsyes, e individu-alizmit, e kapitalizmit dhe falimenti-met e veprimeve shtetërore. Libri ka1160 faqe dhe për këtë arsye, në shqip,do të botohet me tri vëllime që do tëndjekin ndarjen origjinale në tri pjesë.

Nuk ndodh shpesh që zgjedhjetamerikane të ndezin debate mbi një filo-zof, por, që kur Mitt Romney zgjodhiPaul Ryan-in si kandidat për zëv-endëspresident, bisedat kanë filluar tërrotullohen rreth ideve të shkrimtares-filozofe Ayn Rand. Thuhet që Ryan-iështë një adhurues i Rand-it dhe,megjithëse është stërmunduar ta lar-gojë veten nga e gjithë filozofia e saj,ai vazhdon të pranojë se romani "Re-volta e Atlasit" është një histori emadhërishme. Ryan-i nuk është i vet-mi që e mendon këtë. Që nga kriza fi-nanciare e 2008-s, romani i Rand-it, ishkruar në 1957-n, ka shitur më shumëse 1.5 milion

kopje. Interesante është se pothua-jse të gjitha ato shitje ipërkasin SHBA-së. Pse kaqshumë amerikanë, duke fil-luar që nga studentët e derite politikanët, flasin për ro-manin e Rand-it? Pse nëEvropë librat e saj janë rel-ativisht më të lënë pasdore?

Përgjigjja e të dyja py-etjeve është e njëjta: "Re-volta e Altasit" është njëhimn ndaj shpirtit ameri-kan. Shpirti amerikankarakterizohet nga pa-varësia, individualizmi,liria politike, liriaekonomike dhe ambicietprodhuese. Ky ështëkuptimi i jetës, mrekull-isht i përmbajtur në slo-ganin e Revolucionit

Amerikan: "Mos më nëpërkëmb". Ish-te i njëjti shpirt që i shtyu shumëamerikanë t'i kundërviheshin zgjerim-it të ndërhyrjes dhe fuqisë shtetërorenë 2008-n. Ata jo vetëm që e shihnin"qeverinë e madhe" si një kërcënimndaj ekonomisë, por ajo ishte një për-

buzje ndaj gjithë asaj çfarëpërfaqëson Amerika. Pastetë vjetësh me Bushin dhetetë minutash me Obamën,ata nuk e duruan mënëpërkëmbjen. Atlasi i fletkëtij shpirti. Në një botë, fat-keqësisht të ngjashme metonën, në një botë ku ekono-

mia po shkatërrohet, ku qeveria ndë-rhyn gjithmonë e më shumë dhe ku in-dividët prodhues denoncohen dhe sfil-iten për të mirën e individëve parazitë,tregohet historia e burrave dhe e graveqë vendosin ta ndalojnë nëpërkëmbjen.

Për më tepër, kjo histori dramatikepërmban edhe një energji të fuqishmeintelektuale: Atlasi i jep shpirtit ameri-kan një mbrojtje filozofike që nuk e kapasur kurrë. Shpirti amerikan ështëakuzuar shpesh si i vogël, i pashpirtdhe materialist. "Revolta e Atlasit" ishkatërron të gjitha këto akuza. Atytregohet se kapitalizmi është njësistem ku përfitojnë të gjithë, ku tëgjithë individët janë të lirë të ndjekinlumturinë e tyre. Atlasi tregon se ësh-të e drejtë që individët të punojnë përlumturinë e tyre dhe se ata që mun-dohen të të "nëpërkëmbin", të të kon-trollojnë jetën, të rishpërndajnë pasur-inë dhe të hipotekojnë të ardhmentënde, janë moralisht gabim.

Nuk është një rastësi pra, që popu-llariteti i pakufishëm i Ayn Rand-it nëAmerikë nuk ka tejkaluar në Evropë.Për të njëjtën arsye, evropianët kanë

përqafuar gjerësisht politikat ndë-rhyrëse të shtetit gjatë krizës postfi-nanciare, duke filluar nga infuzioni iparave në ekonomi e deri te rregullorete reja dhe të gjera, ndërsa amerikanëtu rebeluan.

Çfarëdolloj slogani përfaqësoftëshpirtin evropian ndaj jetës, me siguriai nuk është "Mos më nëpërkëmb". AynRand-i e shkroi "Revoltën e Atlasit", tëpaktën pjesërisht, si një paralajmërimpër amerikanët. Ajo besonte se, që nëvitet 1890, Amerika kishte lëvizur ngarrënjët e saj të tregut të lirë dhe po sh-kiste drejt shtetëzimit (asaj do t'i ish-te dukur absurd fakti i shumëbesuarqë Amerika i ngjante sadopak treguttë lirë në vitet para krizës financiare).Për ta ndaluar këtë lëvizje, amerikanëtduhet të përkthenin shpirtin e tyre in-dividualist në një program ideologjiktë saktë, një program që lartësonte in-dividualizmin dhe kapitalizmin "lais-sez-faire" si ideale morale e politike.

Për t'ia dalë mbanë në këtë detyrë,argumentonte Rand-i, amerikanët du-het të dyshojnë dhe të përbuzin idenëaliene të altruizmit. Altruizmi ështëdoktrina e Botës së Vjetër, që thotë seështë detyra jote të jetosh për të tjerëtdhe të sakrifikosh interesat e tua vet-jake për ta. Në një mënyrë apo në njëtjetër, kjo doktrinë morale ka qenë jus-tifikimi i çdo programi social. Thuhetse njerëzit e tjerë kanë nevojë që t'upaguhet pensioni apo shëndeti i tyre,prandaj ata kanë të drejtë t'i marrinkëto lekë nga ti.

Përndjekja individuale e lumturisëkundër altruizmit: kjo është zgjedhjapara së cilës gjendet sot Amerika.Megjithëse Rand-i po i fliste kryesishtamerikanëve, ajo nuk po u fliste vetëmatyre. Ajo mendonte se shpirti iAmerikës është i hapur ndaj çdo indi-vidi të gatshëm të mendojë. Sot, teksashtetet evropiane po ndërhyjnë gjith-monë e më shumë në ekonomi, ai shpirtdhe idetë e "Revoltës së Atlasit" janëtë nevojshme më shumë se kurrë.

Në foto:(Lart) AynRand (Poshtë)Kopertina elibrit “Revoltae Altasit

3jmjoebtj allegato a basilicata mezzogiorno inserto di ... · tjerë. gjuha shqipe ndjehet e...

Documents