04.පරිච්ඡේ�දය

සංජා�නනය : අතීන්ද්‍රීය ඥා�නය4.1.අතීන්ද්‍රීය සංජා�නනඡේ�

සුවිඡේ�ෂතා�

ඇසං, කණ, න�සංය, දිව, සංම යන පසිඳුරන් මඟින් අරමුණු ගැ&නීම ඡේන�සංලක� හුඡේදක් යම් කිසිඡේවකුඡේ. මනසින් පමණක් ම අරමුණු ගැ&නීඡේම් ක් රිය�වලිය අතීන්ද්‍රිය සංජා�නනය යන නමින් හැ&ඳින්ඡේ4. අතීන්ද්‍රිය යන වචනඡේයහි අර්ථය ඉන්ද්‍රියන්ඡේගැන් පරිබා�හිර වූවක් යන්නයි. නමුදු ඡේමහි දී අතීන්ද්‍රිය යන භා�විතා� වී ඇත්ඡේත් ඡේභාBතික ඉන්ද්‍රිය පහැ ඇසුඡේරන් ඡේන�වන යන්න ඇඟවීම සංඳහැ�යි. මනසින් ගැන්න� අරමුණු ධම්ම යන නමින් හැ&ඳින් ඡේ4. එම ධම්ම නම&ති අරමුණු ගැ&නීඡේම් දී ඡේසංසු පච ඉන්ද්‍රියන්ඡේගැන් පරිබා�හිර වසිදු වන අරමුණු ගැ&නීඡේම් කිHය�වලියක් ඇතා.1 එඡේIම ධම්ම යන වJවහැ�රය තිKපිටක ධර්මය තුළ ම�නසික අරමුණු පමණක් ම ඡේන�ව ඡේසංසු පඤ්ච ඉන්ද්‍රිය දත්තා හැ� පූර්ව අත්ද&කීම් ද අන්තාර්ගැතා ඡේක�ට භා�විතා� වී තිඡේබාන ආක�රය හැ&ඳිනගැතා හැ&කියි.2 Iවභා�ව නීතිය ඇඟවීම පිණිසං ඡේපළ දහැඡේමහි ධම්ම 4 යවහැ�රය භා�විතා� වී තිඡේV. ඡේලWකඡේයහි යම් යම් ඡේX සිදුවීම ධම්ම නිය�මතා�වක් ඡේ4. ඡේම් මඟින් ධර්මය බුදුරජා�ණන් වහැන්ඡේIඡේ. නිපදවීමක් ඡේන�ව එය ඡේල�ව Iව�භා�ව ලක්ෂණයක් බාව ඡේපන්ව� දී තිඡේV.3 ධම්මතා� යන වJවහැ�රය විවිධ ඡේXවල්වල හැ� සංත්ව පුXගැලයින්ඡේ. ආඡේ4ණික Iවභා�වයන් ප&හැ&දිලි කිරීම සංඳහැ� භා�විතා� වී තිඡේV.4 කුසංල ධම්ම� අකුසංල ධම්ම� යන වJවහැ�රය අනුව ධම්ම ශVදය ආච�ර විදJ�ත්මක අර්ථයකින් භා�විතා� වී ඇතා.5 ඡේම් අරමුණු ගැ&නීඡේම් කිHය�වලිය ම�නසික ශක්තියකි.6 එඡේIම එම ශක්තිය මනසංට පමණක් ඇති වි�මිතා හැ&කිය�වක් ඡේලසං හැ&ඳින්විය හැ&කි ය.7 එඡේI වුවද මනසංද ෂඩ් ඉන්ද්‍රියන්ට අයත් තාව එක් ඉන්ද්‍රියකි. නමුදු මඡේනW විඤ්ඤා�ණ ධ�තුව ඡේසංසු පච ඉන්ද්‍රියන් ඡේමන් ඕල�රික ඡේභාBතිකව සංතාර මහැ� භූතා රeපයන්ඡේගැන් නිර්මිතාවූවක් ඡේන� ඡේ4. මඡේනWවිඤ්ඤා�ණ ධ�තුව වන�හී කිසියම් ද&ඡේනන Iවභා�වයකි. ඡේම් ද&ඡේනන Iවභා�වය රeපඡේයහි ම ගැ&Vව පවතින්ඡේනකි. ඡේම් ඇතා&ම්හු ඡේම් ලක්ෂණය වරදව� වටහැ� ඡේගැන මඡේනW විඤ්ඤා�ණ ධ�තුව වන�හී එම රeපඡේයහිම තාවත් එක් අනනJතා� ලක්ෂණයක් පමණක් බාව පgක�ශ කිරීමට තාරම් ද&ඩි අයුරකින් අතිධ�වනක�රී වී තිඡේV.8

ඡේමම අදහැඡේI වJ�ප්තිය නිසං�ම ඡේභාBතිකව�දී ආකල්ප පුර�ණඡේ� සිටම සං�ම�නJ ජාන සංම�ජාඡේ� වJ�ප්තා වී තිඡේV. අතීන්ද්‍රිය සංජා�නනය මඟින් දත්තා හැඳුන� ගැ&නීඡේම්දී හුඡේදක් දත්තාවල ම�නසික සං&කසුඡේම් Iවරeපය ව&දගැත්ය.

268

එය ම�නසික හැ&ඩතාලය අනුව සංකI ඡේ4. ඡේමහි ජීව විදJ�ත්මක ප&තිකඩක්ද තිඡේV. යඡේමකුඡේ. ම�නසික හැ&ඩතාලය සංකIවීම ඡේකඡේරහි ඒ පුXගැලය�ඡේ. කර්ම විප�ක ශක්තිය බාලප�නු ල&ඡේV. තාම�ඡේ. කර්ම විප�ක ශක්තිය යම් මට්ටමක පවතින්ඡේන් ද ඊට අනුරeප ම�නසික හැ&ඩයක් උර&මඡේක�ට උපතා ල&බීමට මිනිසං�ට සිදු ඡේ4. මිනිI ආත්ම භා�වඡේයහි පමණක් ඡේන�ව සංතාර අප�,දිවJ, බාrහ්ම ආදී කුමන තාලයක වුව ද උපතා ල&බීම සිදුවනුඡේ� කර්ම ශක්තිය අනුව සං&කසුනු ම�නසික හැ&ඩඡේයහි Iවරeපය අනුවය. මින් ඇතා&ම් මට්ටම් වල උපතා ල&බූ සංත්වයින්ට උර&මවන අතීන්ද්‍රිය පgතාJක්ෂඡේ� Iවභා�වය භාවතාලය අනුව ද විවිධ ඡේ4. තිරිසංන් ඡේයWනි හැ� සංතාර අප�ය ආදී භාවවල උපතා ල&බූ සංත්වයන්ඡේ. ම�නසික හැ&ඩය මනුෂJයන්ට වඩ� ඡේන�දියුණු මට්ටමක ඇතා. එබා&වින් ම�නසික හැ&කිය�ව පහැළ මට්ටමක පවතී.

ම�නසික මට්ටම උසංI ඡේහැW පහැළ ය&යි තීරණය කරනුඡේ� පුXගැලඡේයකුතුළ විදJම�න ම�නසික ගැති ලක්ෂණවලඇති ධන�ත්මක ඡේහැW සංuණ�ත්මක බාව මතාය. මනුෂJ ආත්ම භාවඡේ� විදJම�න ම�නසික ගැති ලක්ෂණ වල ධන�ත්මක ඡේහැW සංuණ�ත්මක බාව ඡේසංසු අමනුෂJ භාවවලට සං�ඡේප්ක්ෂකව මධJIථ මට්ටමක පවතී.9

මනසංට අරමුණු වන ධම්ම ධ�තුවට අයත් වනුඡේ� චෛචතාසික ඡේදපණ,

සූක්‍ෂම රeප දහැසංයද නිවනද යන සං&ට නවයක් කර&ණු ඡේ4. ඡේමහි චෛචතාසික ඡේදපණසං නම් සංVබා චිත්තා සං�ධ�රණ චෛචතාසික 7, පgකීර්ණක චෛචතාසික 6,

අකුසංල චෛචතාසික 14, ඡේසංWභාන සං�ධ�රණ චෛචතාසික 19, විරති චෛචතාසික 3, අප්පමඤ්ඤා� චෛචතාසික 2 හැ� පඤ්ඤා� චෛචතාසික 1 යන්නයි. ඡේමහි සංඳහැන් වූ සංVබා චිත්තා සං�ධ�රණ නම් සුවිඡේ�ෂී Iවභා�වයක් ඡේන�ම&තිව සංeම සිතාකම ඡේයඡේදන චෛචතාසික ඡේ4. ඡේමබාඳු චෛචතාසික 7 ක් පිළිබාඳව අභිධර්මඡේයහි සංඳහැන් ය. ඒව� නම් ඵIසං, ඡේ4දන�, සංඤ්ඤා�, ඡේච්තාන� ඒක.ගැතා�, ජීවිඡේත්න්ද්‍රිය හැ� මනසික�ර යන්නයි. අඡේහ්තුක සිත්හි හැ� ඡේසංWභාන සිත්හි කිසිදු ඡේවනසංක් න&තිව ඡේයඡේදන බා&වින් පgකීර්ණ චෛචතාසික එනමින් හැ&ඳින්ඡේ4. ඡේමබාඳු චෛචතාසික 6ක් ඇතා. එනම් විතාක්ක, විච�ර, අධිඡේම�ක්ඛ,

විරිය, පීති හැ� ඡන්‍ද යන්නයි. ඡේමහි විතාර්කය ආය� අෂ්ට�ගික මඡේඟහි සංම්ම� සංකප්පය යන නමින් හැ&ඳින්ඡේ4. සංVබා චිත්තා සං�ධ�රණ හැ� පgකීර්ණක යන චෛචතාසික 13 න අනJ සංම�න චෛචතාසික නමින්ද හැ&ඳින්ඡේ4. අකුසංල් සිත්වල ඡේයඡේදන බා&වින් අකුසංල චෛචතාසික ඒ නමින් හැ&ඳින් ඡේ4. අකුසංල චෛචතාසික 14 නම් ඡේමWහැ, අහිරික, අඡේන�ත්තාප්ප, උXධච්ච, ඡේලWභා, දිට්ඨි,

ම�න, ඡේදWසං, ඉIසං�, මච්ඡරිය, කුක්කුච්ච, ථින, මිXධ හැ� විචිකිච්ඡ� යන්නයි.

සිතා ප&හැ&පත් කරවීමට උපක�රීවීම ඡේසංWභාන චෛචතාසිකවල ක�ර්යභා�රයයි.

ඡේමබාඳු ඡේසංWභාන චෛචතාසික 19 කි. එනම් සංXධ�, සංති, හිරි, ඔත්තාප්ප, අඡේලWභා,

අඡේදWසං, තාතාKමජ්ඣත්තාතා�, චිත්තා ලහුතා�, ක�ය මුදුතා�, චිත්තා මුදුතා�, ක�යකම්මඤ්ඤාතා�, චිත්තා කම්මඤ්ඤාතා�, ක�ය ප�ගුඤ්ඤාතා�, චිත්තා ප�ගුඤ්ඤාතා� ක�ය යුජ්ජුකතා� හැ� චිත්තුජ්ජුකතා� යන්නයි. විරති චෛචතාසික

269

නම් ආර්ය ම�ර්ගැයට ප&මිණවීමට උපක�රීවන චෛචතාසික ඡේ4. ඡේම්ව� තුනකි.

එනම් සංම්ම� ව�ච�, සංම්ම� කම්මන්තා හැ� සංම්ම� ආජීව යන්නයි. ඡේමහි අප්පමඤ්ඤා� චෛචතාසික නම් අපgම�ණ සංත්වයන් අරමුණු ඡේක�ට උපදවන නිසං� ය. එඡේIම ඡේමහි එනමින් දක්ව� ඇත්ඡේත් කර&ණ� හැ� මුදිතා� යන චෛචතාසික ඡේදකයි. නමුදු ඡේමත්තා� කර&ණ� මුදිතා� උඡේපක්ඛ� සංතාර අප්පමඤ්ඤා� ඡේ4. ඡේමත්තා�ව අඡේදWසං නමින්ද උඡේප්ක්ඛ�ව තාතාKමජ්ඣත්තාතා�ව නමින්ද ඡේසංWභාන සිත් වල ඡේයදී ඇති බා&වින් ඉතිරි කර&ණ� හැ� මුදිතා� ඡේදක පමණක් ඡේමහි අප්පමඤ්ඤා� ඡේලසං දක්ව� ඇති බාව වටහැ� ගැතා යුතුය. එඡේIම යමක් තිK ලක්ෂණ අනුව ද&න ගැන්ඡේන් පඤ්ඤා� චෛචතාසිකය නිසං� ය. එම මනසංට අරමුණු වන රeපඡේයහි සියුම් පද�ර්ථමය Iවභා�වය සූක්ෂ්ම රeප නම් ඡේ4. ඡේම්ව� 16කි. එනම් ආඡේපW ධ�තුව, IතීK පුර&ෂ භා�ව රeප 2, හැuදය වIතු රeපය, ජීවිඡේත්න්‍ද්‍රිය රeපය, ආහැ�ර රeපය, ආක�ශ රeපය, ක�යවිඤ්ඤාත්ති හැ� වචී විඤ්ඤාත්ති රeප 2, ලහුතා�, මුදුතා� හැ� කම්මඤ්ඤාතා� යන වික�ර රeප 3

හැ� උපචය, සංන්තාති, ජාරතා� හැ� අනිච්චතා� යන ලක්ෂණ රeප 4 යි. එඡේමන්ම නිවන ද මනසංට අරමුණු වන බාව ඡේමහිදී පිළිඡේගැන තිඡේV. අභිධර්මඡේ� දී මනසංට අරමුණුවන ධම්ම ඡේක�ටසං පිළිබාඳ සුක්ෂතාම විගැ�හැයක් සිදු කරනුඡේ� අර්ථ ගැ&න්වීඡේම් පහැසුව තාක�ය. ඡේමහිදී ප&හැ&දිලි වන ඡේදයක් නම් ම�නසික වූ අරමුණු ඡේමන්ම ඡේභාBතික පද�ර්ථවල සියුම් අවIථ�ද මනසංට අරමුණු වන බාවයි.10 ඡේමහි සංඳහැන් වන ඡේභාBතික පද�ර්ථ නම් රeපඡේයහිම පවත්න� වූ සියුම් Iවභා�වයන් ඡේලසං විගැ�හැ කළ හැ&කි ය. එඡේIම කිසි විඡේටක සිතාට අරමුණු කළ ඡේන�හැ&කි ය&යි ඇතා&ම් සංම්පgද�යන් විසින් සංලකන ලද නිර්ව�ණ ධ�තුව ද ඡේමහි සංඳහැන් ධම්ම අරමුණුවලට ඡේගැWචර වන බාව වටහැ� ගැතා හැ&කි ය.11

ඡේභාBතිකව�දීන් ඡේපන්ව� ඡේදන පරිදි සිතා යනු ඡේභාBතික පද�ර්ථවලම පවත්න� සුවිඡේ�ෂී වූ ද&නීඡේම් Iවභා�වයක් ඡේලසං සං&ලකූපුXගැල කණ්ඩ�යම් භා�රතීය සංම�ජාය තුළ පුර�ණඡේ� පටන් ව�සංය කර ඇතා. එනම් මනසං යනු යනුඡේවන් ඡේවනත් ඡේදයක් න&තා ම�නසික ධර්මතා� යනු ඡේභාBතික සිර&ර ප�දක කර ඡේගැන ඇති වන ද&නීඡේම් Iවභා�වයක් පමණකි යන අදහැසං ද&රe අය බුXධ ක�ලීනව පව� සිටි බාවට සං�ධක ඇතා.12 ඔවුන්ඡේ. මතාව�දයට අනුව විX යම�නව ඇත්ඡේත් ඡේභාBතික වIතූ මිසං ම�නසික ධර්මතා� ඡේන� ඡේ4. නමුත් ඡේබාBXධ ආකල්පවලදී මනසං ඡේභාBතික පද�ර්ථවලින් Iව�යක්තා වූ අනනJ ලක්ෂණ සංහිතා Iවභා�වයක්ය යන්න ප&හැ&දිලිව ඡේපන්ව� දී තිඡේV. රeපය හැ� න�මය යනුඡේවන් විඡේ�දිතා වූ අවIථ� ඡේදකක් යටතාට සිතා හැ� ඡේභාBතික පද�ර්ථ ඡේවන් කර ද&ක්වීඡේම් අර&තා ද ඒ ඡේදක එකක් ඡේI ඡේන� සංලක� ඡේදකක් වශඡේයන් සං&ලකීමයි.13 මනසං ඉන්ද්‍රියක් ඡේI බුදු දහැඡේම් හැ&ඳින්වුවද ඡේභාBතිකව�දී ද&නුම් පXධතිවල එඡේI ඡේන�හැ&ඳින්ඡේවන ඇතා&ම් අවIථ�ද තිඡේV.14 ඒ ද&නුම් පXධතිවල අරමුණු ලබා� ගැතා හැ&කි ඡේද�රටු ඡේI දක්ව� ඇත්ඡේත් පච ඉන්ද්‍රියන්ට අයත් ඡේI සං&ලඡේකන ඇසං, කණ, න�සංය, දිව හැ� සංම

270

මඟින් පමණි.15 සිතා ඡේමම පච ඉන්ද්‍රිය හැටගැ&නීම ඡේහ්තු වූ ඡේභාBතික පද�ර්ථවලම එක්තාර� සියුම් Iවභා�වයක් ඡේI ඡේමබාඳු ද&නුම් පXධතිවල සංඳහැන් ය.16 ඔවුන්ට අනුව සං�ම�නJ පියවි ම�නව ඉන්ද්‍රියන්ට අරමුණු වන පච ඉන්ද්‍රිය සංජා�නනඡේ� සංඥා� දත්තා ඡේම�ළඡේයහි තා&න්පත් වීඡේම් දී සං&කඡේසංන ව�හැ රට� අතාර ඇති සංබාඳතා� තා�ර්කික අයුරින් හැඳුන� ගැ&නීඡේම් වපසංරිය තුළ සිතා න&ම&ති ඉන්ද්‍රිඡේ� පූර්ණ කිHය�ක�රීත්වය සීම� වී පවතී.17

සිතා න&ම&ති පgIතුතාය ශ�IතීKයව අර්ථකථනය කරන ආක�රය හැ� එහි ක් රිය�ක�රීත්වය පg�ඡේයWගිකව වටහැ� ගැනු ලබාන ආක�රය අතාර යම් යම් ඡේවනI කම් තිබිය හැ&කි ය. සිතා හැ� එහි කිHය�ක�රීත්වය පිළිබාඳව ඇති විවිධ අර්ථකථන ඡේකඡේතාක් දුරට පg�ඡේයWගික වන්ඡේන් ද යන කර&ණ  ඕනeම දහැමක ජානපිgයත්වය ඡේකඡේරහි බාලප�නු ලබාන බාව ඡේපන්ව� දිය හැ&කි ය.18 ම�නසික ධර්මතා� හැ� එයට සංමගැ�මීව විවිධ සංජා�නන මට්ටම් දක්ව� ම�නසික සංවර්ධනය ඇති කර ගැතා හැ&කි ආක�රය පgඡේයWගික දහැම තුළ විගැ�හැවීම අනිව�ර්ය අවශJතා�වයකි.19 බුදු දහැඡේම් ම�නසික කිHය�ක�රීත්වය සංමඟ ක�යික කිHය�ක�රීත්වය ඡේබාBXධ භා�වන� කHම සංඳහැ� භා�විතා� කළ හැ&කි ආක�රය ම&නවින් විගැ�හැ කර තිඡේV.20 සිතාක් ඇති බාව හැ� සිඡේතාහි ක් රිය�ක�රීත්වය බා�හිර ඡේභාBතික විදJ�ත්මක උපකරණ තුළින් සංuජුව වටහැ�ගැතා ඡේන� හැ&කි ය. සිඡේතාහි කිHය�ක�රීත්වය හැ&ර ඡේසංසු පච ඉන්ද්‍රියන්හි සංජා�නන කිHය�ක�රීත්වඡේ� සියළු හැ&ඩතාල පිටතින් නිරීක්ෂණය කළ හැ&කි ය.21 නමුදු මනඡේI සංජා�නන කිHය�ක�රීත්වය එඡේලසං පිටතින් නිරීක්ෂණය කළ ඡේන� හැ&කි ය.22 ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� මනඡේI සංජා�නන කිHය�ක�රීත්වය පිළිබාඳ අති විශ�ල පgම�ණයක් ගූඪ මතාව�ද ඡේගැ�ඩන&ඟී ඇතා.23 ඡේමබාඳු ගූඪ මතාව�ද නිසං�ම මනඡේI සංජා�නන කිHය�ක�රීත්වය පිළිබාඳ සං�ම�නJ සංම�ජාඡේ� වJ�ප්තාවී ඇති ඡේතා�රතුර& ඡේබා�ඡේහැ�මයක් අන්ධ, මිථJ� හැ� ගූඪ වි�ව�සං මතාම පදනම් වී ඡේගැ�ඩන&ඟී ඇති බාවක් ද නිරීක්ෂණය කළ හැ&කි ය.24 සිඡේත් කිHය�ක�රීත්වය ද&නගැ&නීමට අසීර& වුව ද, එය ම&නීමට දුෂ්කර වුවද මඡේනW සංජා�නන ක් රිය�ක�රීත්වයක් න&තිබාව ඔප්පුකිරීම සංඳහැ� එය සං�ධකයක් කරගැතා ඡේන� හැ&කි ය. ඊට ඡේහ්තුව ම�නසික කිHය�ක�රීත්වය ඉන්ද්‍රිය�නුසං�රඡේයන් ප&හැ&දිලිව අත්ද&කිය හැ&කි ඡේදයක් වන නිසං� ය.25 මනසං පවතින බාව හැ� එහි ක් රිය�ක�රීත්වය අපට ද&ඡේනන බාව සං&බාe නමුත් එය බා�හිර උපකරණවල ආධ�රඡේයන් තාහැවුර&කර ඡේපන්විය ඡේන� හැ&කි ය. න�ම හැ� රeප පවතිනුඡේ� ඡේහ්තු පgතාJ ධර්ම නJ�යයට අනුව එකිඡේනක ආධ�ර උපක�රඡේයනි.26 චිත්තා කිHය�ක�රීත්වයට අනනJතා� ලක්ෂණ මඡේනW සංජා�නනඡේයහි පවතින එක් අනනJතා� හැ&ඩතාලයකි.27 සිතා පවතින බාව හැ� එහි කිHය�ක�රීත්වය අපට ද&න ගැතා හැ&ක්ඡේක් එහි කිHය�ව අපට ද&ඡේනන නිසං� ය.28 න&තාඡේහැ�ත් සිතා නිසං� ඇති වන ව&ටහීම් හැ� ද&නීම් ලක්ෂණ ම�ර්ගැඡේයන් සංජීවී ඡේතා�රතුර& උකහැ�ගැතා හැ&කිවීම නිසං� ය.29 නමුදු එය ඔප්පු කර ද&ක්විය ඡේන� හැ&කි ය.30 මන්ද සංඡේ4දී බාවට උර&ම ද&නීම් ලක්ෂණ ඡේභාBතික උපකරණවල මිණුම්දඩුවලට හැසුන�වන බා&විනි.31 නමුදු එම ඡේභාBතික උපකරණවලට ඡේම�ළඡේ� විද�ත්

271

තාරගැ ඡේහැW හැuද Iපන්දය හැසුකර ගැතා හැ&කි ය.32 සිතා යනුඡේවන් ද&ක්ඡේවනුඡේ� ඡේම�ළඡේ� විද�ත් තාරගැ කිHය�ක�රීත්වය ඡේහැW හැuද Iපන්දනය ඡේහැW ඡේන� ඡේ4.33 එයින් බා�හිර වූ යමක් ද ඡේන� ඡේ4.34 සිතා ඇති බාව හැ� එහි කිHය�ක�රීත්වයක් ඇති බාව ඡේභාBතික උපකරණ ආධ�රඡේයන් ම&න ද&න ගැතා හැ&කි ඡේභාBතික ප&තිකඩ (Physical Profile) වන�හී ඡේම�ළඡේ� විද�ත් ක් රිය�ක�රීත්වය හැ� හැuද Iපන්දයයි.35 යඡේමකු මිය ගිය බාව ඡේහැW ජීවත්ව සිටින බාව ඡේහැW ද&න ගැ&නීම සංඳහැ� චෛවදJ විදJ� ක්ඡේෂ්තාKඡේ� දී එහි ඡේභාBතික ප&තිකඩ නිරතුර&ව භා�විතා� ඡේ4.36 නමුදු දියුණු ය&යි සංම්මතා වූ නූතාන චෛවදJ විදJ�ත්මක උපකරණ භා�විතා� කර වුව ද සිතා හැ� එහි කිHය�ක�රීත්වය සංර්ව සංම්පූර්ණඡේයන් අවඡේබාWධ කර ගැතා ඡේන� හැ&කි ය.37 මින් ප&හැ&දිලි වනුඡේ� සිඡේත් කිHය�වන් පවතින බාව සං&බාe නමුදු එය වටහැ� ගැ&නීමට ඡේභාBතික මිණුමකින් ඔVබාට ය�ම අවශJ බාවයි.38 ඡේමබාඳු අවශJතා� නිසං� අද ඡේලWකඡේ� ප�ර ඡේභාBතික විදJ� ඡේ¡තාKය (Para physical Science) ඡේබාඡේහැවින් සංවර්ධනය වී තිඡේV.39 ප�රඡේභාBතික ඡේ¡තාKයට අයත් වනුඡේ� ඡේභාBතික මිණුම් දඬුවලින් ම&න ගැතා ඡේන�හැ&කි විෂය ඡේ¡තාKයන් ගැඡේ4ෂණය කිරීමයි.40 ඒ අනුව සිතා හැ� එහි කිHය�ක�රීත්වය ද ප�රඡේභාBතික විෂය ඡේ¡තාKයට අයත් ඡේලසං සං&ලඡේක්.41

මඡේනW විදJ�ව අයත් වනුඡේ� ද ඡේමහි සංඳහැන් ප�රඡේභාBතික විෂය ඡේ¡ත් රයටය.42

ඡේම් අනුව මිනිI මනසං පිළිබාඳ පර්ඡේ�ෂණ සිදු කිරීම හැ� නිරතුර& එහි පgවර්ධනය ඡේකඡේරහි කටයුතු කිරීම මඡේනW විදJ� විෂය ඡේ¡තාKයට ප&වරී ඇති එක් වගැකීමක් බාව අවධ�රණය කළ හැ&කි ය.43 ඡේබා�ඡේහැWවිට අද නූතාන ඡේලWකඡේ� බාටහිර රටවල වි�ව විදJ�ලවල හැ� උසංI පර්ඡේ�ෂණ ආයතානවල අධි මඡේනWවිදJ� විෂය ඡේ¡තාKයට අයත් පර්ඡේ�ෂණ විවිධ මට්ටමින් සිදුවනබාව ද&කගැතා හැ&කි ය.44 එම පර්ඡේ�ෂණ පgතිඵල නූතාන ජානසංන්නිඡේ4දන ම�ධJ අතාර ජානපිgයත්වඡේයහිල� ගැ&ඡේනන අන්තාර්ජා�ල ව&නි විද�ත් ම�ධJ මඟින් ද&ක ගැතා හැ&කි ය.45 ඡේන�දියුණු රටවල ජාන සංIකuතිවල ආගැමික අභිච�ර විධි තුළ පමණක් අර්ථකථනය කර ද&ක් වූ මිනිI මනසං නවීන පර්ඡේ�ෂණ�ගැ�ර විෂය ඡේ¡තාKයක් දක්ව� සංවර්ධනය වීම නිසං� එය හුඡේදක් ආගැමික ප&තිකඩින් බා&හැ&රව පර්ඡේ�ෂණ�යත්මක ඡේI අධJයනය කළහැ&කි ප් රIතුතායක් බාවට පත් විය.46 එය අධි මඡේනW විදJ� ඡේ¡තාKඡේයහි සුවිඡේ�ෂී දියුණුව උඡේදසං� සිදු වූ ඡේදයක් ඡේලසං ද සං&ලකිය හැ&කි ය.47 මන්ද ආගැමික වපසංරිය තුළ පමණක් ඡේක�ටු වී ප&වතීම එබාඳු විෂය ඡේ¡තාKයකට ගූඪ,

මිථJ� හැ� පgව�ද එක්වී එය අසංතාJය ඡේදසංට තාල්ලු වී යeමට ඡේබාඡේහැවින් ඉඩකඩ තිබූ බා&විනි.48 සිතා තාරම් විIමය ජානක තාවත් ඡේදයක් ඡේලWකඡේයහි න&ති බාවත් සිඡේත් ගැමන් ඡේ4ගැය උපම� කළ හැ&කි විදුලි බාලය ආදි ඡේදයක් ඡේදයක් ඡේලWකඡේයහි න&ති බාවත් මහැ�ච�ර්ය අ.ගැමහැ� පණ්ඩිතා පූජාJ ඡේප�ල්වත්ඡේත් බුXධත්තා හිමියන් විසින් දක්ව� ඇතා.49 හුඡේදක් මිනිI මනසං පිළිබාඳ ගැඡේ4ෂණය මුලින්ම අරඹන ලXඡේX ආගැමික සංIථ� ඇසුඡේරහි දී බාව

272

අමතාක ඡේන�කළ හැ&කි කර&ණක් බාව තිKපිටක�ච�ය� පූජාJ හැ&ඩිපන්නල පඤ්ඤා�ඡේලWක Iථවිරයන් වහැන්ඡේIඡේ. අදහැසංයි.50 නමුදු ඡේලWකඡේ� ආගැම් ඉතා� විශ�ල පgම�ණයක් ඇතා. එබාඳු වූ එක් ආගැමකට පව� ඉතා� විශ�ල ප් රම�ණයක් ආගැමික සංම්පgද�යන් ඡේගැ�ඩන&ඟී තිඡේබාන බාව මහැ�ච�ර්ය විල්ඡේහැල්ම් වින්ඡේඩ්ල්බාන්ඩ් (Wilhelm Windelbund) විසින් ඡේපන්ව� දී ඇතා.51නිදසුනක් ඡේලසං කඡේතාWලික දහැම හැ� බුදු දහැම සංලක� බා&ලිය හැ&කි ය.52 කිHIතුI වහැන්ඡේI විසින් ඡේදසූ දහැම එකක් වුව ද අනුගැ�මික පිරිI එය අර්ථකථනය කර ඡේගැන ඇති ආක�ර විශ�ල පgම�ණයක් තිඡේබාන බාව තුලන�ත්මක ආගැම් හැ� කඡේතාWලික ඡේXව ධර්මව�දය පිළිබාඳව යුඡේද4 පඬිවරඡේයකු වන මහැ�ච�ර්ය සං�Xජින් ෆපජුමි (Saadjah Fajjumi) විසින් දක්ව� ඇතා.53 ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� කඡේතාWලික ආගැඡේම් විවිධ සංම්පgද�ය ර�ශියක් බිහි වී තිඡේබාන බාව තුලන�ත්මක ආගැම් හැ� දර්ශන පිළිබාඳ පgශ ජා�තික පඪිවරඡේයකු වන මහැ�ච�ර්ය එI. ම�න්ක් (S. Munk) විසින් පවසං� ඇතා.54 ඒ අතාර සං�ම්පgද�යික හැ� නූතාන මතාව�ද යන විවිධ ප�ර්ශවද දක්නට ල&ඡේබාන බාව ඡේමWඡේසංI චෛමඡේමWනිඡේදI (Moses Maimanides) විසින් අර්ථ දක්ව� තිඡේV.55 බුදු දහැම ද මීට සංම�න අයුරින් විවිධ සංම්පgද�ය ර�ශියකට ඡේගැ�නු වී තිඡේබාන බාව මහැ�ච�ර්ය වල්ඡේප�ළ ර�හුල හිමියන් විසින් ඡේපන්ව� දී ඇතා.56 බුදු දහැම ද ඡේªරව�ද හැ� මහැ�ය�න යනුඡේවන් පgධ�න ප�ර්ශව ඡේදකකට වර්ගැ වී ඇති බාව මහැ�ච�ර්ය පූජාJ ඡේම�රටුඡේ4 සං�සංරතාන හිමියන් විසින් ඡේපන්ව� දී ඇතා.57 එඡේIම ඡේªරව�ද හැ� මහැ�ය�න යන ඡේම් පgධ�න ප�ර්ශව ඡේදකද තාව තාවත් අනුකුඩ� සංම්පgද�යය වලට ඡේගැ�නුවී තිඡේV.58 ඡේමඡේI බුදු දහැම විවිධ ගුර& කුල යටඡේත් ප�ර්ශව වලට ඡේවන්වීමට පgධ�නතාම ඡේහ්තුව බුXධ වචනය අර්ථකථනය කිරීඡේම් දී ඇතිවූ විවිධත්වයයි.59 ඡේලWකඡේ� විදJම�න සංeම ආගැමික සංම්පgද�යකම ඡේමකී ලක්ෂණ අඩු ව&ඩි ඡේලසං දක්නට ල&ඡේබාන බාව තුලන�ත්මක ආගැම් පිළිබාඳව විXවඡේතාකු වූ එම්. ඡේජාWල් (M. Joel) විසින් ඡේපන්ව� දී ඇතා.60 ඒ සංeම සංම්පgද�යකම දක්ව� ඇත්ඡේත් සිය සංම්පgද�යය පමණක්ම නිව&රදිබාවත් ඡේසංසු සංම්පgද�යන් අසංතාJය බාවත්ය.61 ඡේම් නිසං� කිසියම් ආගැමික සංම්පgද�යක් මඟින් ඉගැ&න්ඡේවන පgතිපත්ති පg�ඡේයWගිකව තාමන් විසින්ම අත්හැද� බාල� ඉතා� නිව&රදි ඡේලසං කුමක් සංතාJ අසංතාJද&යි වටහැ�ඡේගැන මිසං අනුන් පවසංන වදන් ඡේකඡේරහි වි�ව�සංය තාබා� පමණක් එය නිව&රදි ය&යි පිළිඡේගැන කටයුතු කිරීඡේම් ඇති ඡේදWෂ සංහැගැතා බාව ආගැම් අධ්‍ යයනය පිළිබාඳ පgශ ජා�තික පඬිවඡේරයකු වූ වී. ඡේගැර්ඡේසංWනිඡේදI (V.

Gersonides) ඡේපන්ව� දී ඇතා.62 ඡේමබාඳු ඡේහ්තු නිසං� මිනිI මනසං අධJයනය කිරීඡේම් වගැකීම් මුළුමනින්ම එක්තාර� ආගැමික සංම්පgද�යකට ප&වරීඡේම් ඇති අගැතිගැ�මී Iවරeපය ඡේමහිදී ම&නවින් පgකට වන බාව ආගැම් හැ� ද�ර්ශනව�ද පිළිබාඳ පgම�ණ�ත්මක පඪිවිරඡේයකු වන එI. අඡේවඡේරWI (S. Aveiros) විසින් ඡේපන්ව� දී තිඡේV.63 ඡේම් නිසං� නූතාන ඡේලWකඡේයහි අධිමඡේනWවිදJ� විෂය පිළිබාඳව අධJයන හැ� පර්ඡේ�ෂණ කටයුතු සිදුවනුඡේ� එය ආගැමික වටපිට�වකින් විනිර්මුක්තාඡේක�ට බාව ද&කගැතා හැ&කි ය.64 බුදු දහැඡේම් ප&රණිම

273

Iවරeපය තාවමත් අන්තාර්ගැතාව ඇත්ඡේත් ඡේªරව�ද සංම්පgද�ය තුළබාව ඡේපර අපර ඡේදදිගැම ඡේම් පිළිබාඳ ශ�IතීKය අධJයන හැ� පර්ඡේ�ෂණ සිදු කළ විXවතුන්ඡේ. ඡේප�දු නිගැමනය වී තිඡේV. ඡේම් අතාරිනුත් ලක්දිව මහැ� විහැ�රීය සංම්පgද�ය ඇසුඡේර් සුරැකී ප&වතුණු ප�ලි භා�ෂ� ම�ධJඡේයන් ප&වති බුදු දහැම වඩ�ත් මුල් බුදු දහැඡේම් Iවරeපඡේයන් සුරැකී ඇතිබාව ඒ විXවතුන්ඡේ. ඡේප�දු ආකල්පයයි.65 ප�ලි භා�ෂ� ම�ධJඡේයන්ම පවත්ව� ගැ&නීමට Iථවිර භික්ෂූන් වහැන්ඡේIල� වeයම් කිරීමත්, අට්ඨකථ�, ටීක�, ටිප්පණි ව&නි ගැ�න්ථ සංම්ප�දනඡේයන් මුල් බුදු සංමඡේ� ඡේපBර�ණිය හැ&ඩය ආරක්ෂ� කර ගැ&නීමට වeයම් කිරීමත් නිසං� වර්තාම�නඡේ� විදJම�න නිව&රදි බුXධ වචනඡේ� Iවරeපය ප�ලි තිKපිටක දහැම බාව පිළිගැතා හැ&කි ය.66 බුදු දහැඡේම් අනJ ද�ර්ශනික සංම්ප් රද�යන්ට වඩ� ප�ලි තිKපිටකය ගුර&ඡේක�ට ගැත් ඡේªරව�දී සංම්පgද�ය ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� මුලික බුXධ වචනයට ආසංන්න බාව අධිකය. ම�නසික පක්ෂය පිළිබාඳව මුල් බුXධ වචනයට අනුකූලව විගැ�හැ කිරීඡේම්දී ප�ලි තිKපිටකය ගුර&ඡේක�ට ගැ&නීමටම යුහුසුළුවීම මඟින් බුXධ වචනය අත්තාඡේනWමතික මතාව�ද වලින් විකuතිවීම වළක්ව� ගැතා හැ&කි ය.67

අධි ම�නසික ඡේ¡තාKයට (Para Psychology) අයත් අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නනය මඟින් ඡේසංසු පච ඉන්‍ද්‍රියන් මඟින් උකහැ� ගැන්න� ඡේතා�රතුර&වලට වඩ� විශ�ල පgම�ණයක ඡේතා�රතුර& ලබා�ගැතා හැ&කි ය. ඡේසංසු පච ඉන්‍ද්‍රියන් මඟින් ඡේතා�රතුර& ලබා� ගැ&නීඡේම් දී ඊට බාලප�න විවිධ වූ සීම� අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නනය මඟින් ඡේතා�රතුර& ලබා� ගැ&නීඡේම් දී බාල ඡේන�ප�න බාව ප&හැ&දිලිව ද&කගැතා හැ&කි ය. ඡේමව&නි ලක්ෂණයන් අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නනඡේ� පවතින සුවිඡේ�ෂීතා� ඡේලසං සං&ලකිය හැ&කි ය. නිදසුනක් වශඡේයන් සං&ලකීඡේම්දී ඡේභාBතික ඇසං මඟින් දuෂJ සංජා�නනය සිදුවීම ගැතා හැ&කි ය. එහිදී ඇසං මඟින් සිදුවන දuෂJ සංජා�නන කuතාJයට විවිධ සීම� තිඡේV. ඡේභාBතික ඇසංට ඡේපනීම ලබා� ගැ&නීඡේම් දී විවිධ සීම�වලට යටත්වීමට සිදු ඡේ4. සං�ම�නJ පියවි මිනිI ඇසංකට ඡේපඡේනන ඡේXවල සීම�වක් තිඡේV. එඡේIම ඡේපඡේනන දුර පgම�ණයට අනුවද සීම� සංහිතා බාවක් ඇතා. බිත්ති, පg�ක�ර ව&නි Iවභා�වික බා�ධ�වන් නිසං� ඡේපනීමට බා�ධ� ඇතිඡේ4. එඡේIම ක�ලය (Time) යන සි4 ව&නි ම�නඡේයන් ද (Fourth

Measurement) ඡේපනීම සීම�වී තිඡේV.68 ක�ලය ම�නයක් ඡේලසං සංලකනුඡේ� අතීතාය, වර්තාම�නය හැ� අන�ගැතාය යන ක�ලතාKයට එය සීම� වන බා&විනි.

යඡේමකුට වර්තාම�න ක�ලඡේ� පවතින ඡේපනීම සීම� සංහිතාව ද&ක ගැතා හැ&කි වුව ද අතීතාඡේ� තිබූ ඡේහැW වර්තාම�නඡේ� ඇතිවීමට ඉඩඇති ඡේපනීම් වර්තාම�නය තුළ ද&කගැ&නීමට ඡේන� හැ&කි ය. ඒ ඔහුඡේ. ඡේපනීමට ක�ලය යන ම�නඡේයන් එල්ලවන Iවභා�වික බා�ධ�වට ඇසං යන ඡේභාBතික ඉන්ද්‍රිය යටත්ව පවතින බා&විනි. ඡේම් බා�ධ� අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය තුළ ද&කගැතා ඡේන� හැ&කි ය.69

න&තාඡේහැ�ත් ඡේභාBතික ඇසංට වඩ� අඩුඡේවන් Iවභා�වික බා�ධ� අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනඡේයහිදී කිHය�ත්මක ඡේ4. අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නනයට ඇති වන ඡේමබාඳු බා�ධ�වන් පව� හැටගැ&ඡේනනුඡේ� පුXගැල ඡේ�දඡේයහි පවතින විෂමතා�ව නිසං� මිසං

274

අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නනඡේ� පවතින අඩුප�ඩුවක් නිසං� ඡේන� වන බාව ද&නගැ&නීම ව&දගැත්ය. පුXගැලඡේයකුඡේ. පියවි ඡේදඡේනතාට උර&ම වූ Iවභා�වික අනනJතා� ලක්ෂණ අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නනයට ද අද�ළව කිHය�ත්මක වන බාව සං&ලකිය යුතුය. ඡේම් අනුව ජා�ති අන්ධ අඡේයකුට දuෂJ අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නනය ලබා� ගැතා ඡේන� හැ&කි ය. අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නනය උපදව� ගැ&නීඡේම් දී ඊට ජීව විදJ�ත්මක අනුබාලයක් ද ල&බිය යුතු බාව ඡේම් අනුව ප&හැ&දිලිය.70 ඡේම් ජීවවිදJ� අනුබාලය න&තිවුවඡේහැ�ත් ඡේකතාරම් වeයම් කළද අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නන ශක්තිය උපදව�ගැතා ඡේන� හැ&කි ය. ඡේකඡේනකු උපතාල&බීඡේම්දී ඡේම�ළඡේ� ඡේපනීමට ඡේහැW ඇසීමට ඡේහැW රසං විඳීමට ඡේහැW ආඝ්‍රා³�ණ ද&නීමට ඡේහැW Iපර්ශ ද&නීමට ඡේහැW ම�නසික අරමුණු ද&න ගැ&නීමට අද�ළ පgඡේXශ නිසි ඡේලසං වර්ධනය වියහැ&කි ශකJතා�වයක් ප&වතීම අතාJවශJය. තිKඡේහ්තුක පටිසංන්ධිය නමින් බුදු දහැඡේම් හැ&ඳින්ඡේවනුඡේ� ඡේමකී ජීවවිදJ�ත්මක ශකJතා�වය සංහිතාව සිදුවන උපතායි. මීට ඡේපර සංසංඡේර් සිදු කළ පින් බාලය ප&වතිය යුතුය. එඡේIම සංසංඡේර්දී අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නනය උපදව� ම&නවින් පුර&දු පුහුණු කර තිබීම ද වර්තාම�න භාවඡේ� එකී ශක්තිය යළි පුබුදුව� ගැ&නීමට ඡේන�මඳ පිටිවහැලක් ද ඡේ4. මිනිI ආත්ම භා�වය ල&බීඡේම්දී Xවි ඡේහ්තුක කුශල ශක්තියක් ලබා� ඇති පුXගැලයින්ඡේ. ම�නසික ශක්තිය හැ� ඉන්‍ද්‍රීය ශක්තිය තිK ඡේහ්තුක කුශල ශක්තියකින් උපතා ල&බූවන්ඡේ. ම�නසික ශක්තිය හැ� ඉන්‍ද්‍රීය ශක්තිය තාරම් පgබාල න&තා. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� එබාඳු Xවි ඡේහ්තුක පුXගැලයින්ට අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නන ශක්තිය උපදව�ගැතා ඡේන� හැ&කි ය. ඔවුන්ට ලබා�ගැතා හැ&කි ම�නසික ශක්තිය එක්තාර� සීම�සංහිතා බාවකින් ඡේමපිටට ය� හැ&කිද ඡේන� ඡේ4. ඡේම් නිසං� තිKඡේහ්තුක උත්කuෂ්ට කුශල ශක්තියක් ල&බූවන්ට වින� ඡේසංසු අයට ධJ�න ම�ර්ගැ ඵල ආදිය උපදව�ගැතා ඡේන�හැ&කි ය&යි ඡේප�දු පිලිගැ&නීමක් තිඡේV. මන්ද ධJ�න ම�ර්ගැඵල වන�හී එක් ආක�රයක අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නන හැ&කිය�වක් වන බා&විනි.

එබාඳු ඡේX උපදව� ගැ&නීමට සංසංර කරන ලXද� වූ පුණJ ශක්තිය හැ� අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නන හැ&කිය�ව වර්ධනය කර ල&බූ තාදබාල පුහුණුවක් තිබිය යුතුය.71

සංවර්ධන ම�නුෂිකව�දී මඡේනW විදJ�ඡේ4 මූලිකත්වය ඡේගැන කටයුතු කළ මඡේනW විදJ�ඥාඡේයකු වූ ඒබාrහැම් හැ&රල්ඩ් ම�IඡේලW (Abraham Harold Maslow

; Aprial 1 1908 - June 8 1970) විසින් පුXගැලඡේයකු සංතු සංජා�නන හැ&කිය�ව ඔහුඡේ. අතීතා අත්ද&කීම් හැ� ඔහු ද&නට මුහුණ දී ඇති අවIථ�වට අනුව ඡේවනI විය හැ&කි බාව ප&හැ&දිලි කර දී තිඡේV.72 එඡේIම පුXගැලඡේයකුඡේ. ජීව විදJ�ත්මක පරිණතිය ම�නසික පරිපූර්ණත්වය හැ� පූර්ණ තාuප්තිය ඡේකඡේරහි ඉවහැල් වන බාව දක්ව� ඇතා. මඡේනW විදJ�ඡේ4 උXගැතා වූ ම�නුෂික මඡේනW විදJ�ඡේවන් ඉගැ&න්වූඡේ� පුXගැල නිදහැසං ඡේහැවත් I වීයත්වය සංකසං� ගැ&නීමයි.

ඡේජාWන් ඡේල�ක් , ඡේඩ්විඩ් හියුම්, ක�ල් ඡේරWජාර්I හැ� ඒබාrහැම් ම�I ඡේලW ඊට පුඡේරWගැ�මී වූහැ. ඡේදවන ඡේලWක යුද සංමයට අද�ළ ක�ල සීම�ව පුර� දක්නට ල&බුණු අම�නුෂික වධ බාන්ධන, ජීවිතා හැ�නි හැ� ඡේවනත් දූෂිතා කිHය� නිසං� ම�නුෂික සංඡේ4දී බාවට එඡේරහිව පgචණ්ඩත්වය ප�දක කරඡේගැන කිHය�ත්මක වූ දරදඬු කිHය�පිලිඡේවතාට පිළියම් වශඡේයන් සංම�ජාඡේ� විවිධ Iථරවල

275

විවිධ සංම�ජා මට්ටම්වල මිනිසුන් අතාර බාහුලව සංඡේ4දී ම�නුෂික ගුණ�ගැ ඡේරWපණය කර ගැ&නීමට ඡේන�ඡේයක් ක්ඡේෂ්තාKවල විXවතුන් ඡේපළඹුනු අතාර නූතාන මඡේනW විදJ�ව තුළ ම�නුෂිකව�දී ගුර&කුලය බිහි වූඡේ� එහි පgතිඵලයක් වශඡේයනි.73 ම�නුෂිකත්වයට එඡේරහිව එල්ල වූ සංම�ජා පීඩනයට එඡේරහිව සංද�ච�ර සං�රධර්‍ම සංවර්ධනය ඡේකඡේරහි ම�නව අධJ�ත්මික න&ඹුර&ව ඇති කරවීම ම�නුෂිකව�දී ගුර& කුලඡේයහි පgමුඛම අරමුණ විය.74 එහිදී පුXගැල නිදහැසං, Iවීයත්වය ම�නවය�ඡේ. උසංI සංද�ච�ර සංවර්ධනය ඡේකඡේරහි අත් යවශJ කර&ණක් ඡේලසං ම�IඡේලW විසින් ඡේපන්ව� ඡේදනු ල&බිණ. එඡේIම පුXගැලඡේයකුඡේ. ක�යික ජීව විදJ�ත්මක පසුබිම සංද�ච�ර සංවර්ධනඡේයහිල� අතාවශJ අගැයක් ඡේලසං ද ම�IඡේලW විසින් ඡේමහි දී දක්ව� තිඡේV.75

තිK ඡේහ්තුක පටිසංන්‍ධියකින් උපතා ල&බූ පුXගැලඡේයකු අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නන හැ&කිය�ව ලබා� දuෂJ හැ&කිය�වට අද�ළ ම�නසික ශක්තිය ඡේගැ�ඩ නඟ� ගැතාඡේහැ�ත් ඔහුට බිත්ති, පg�ක�ර ආදිඡේයන් ආවරණය වී ඇති සං�ම�නJ මිනිI පියවි ඡේදඡේනකට ඡේගැWචර ඡේන�වන සියළු ඡේX ද&කීඡේම් හැ&කිය�ව ඇති ඡේ4. එහි දී සං�ම�නJ පියවි මිනිI ඡේදඡේනතාට යමක් දර්ශනය වනුඡේ� ඒ වIතුඡේ4 ගැ&ටී පර�වර්තිතා වූ ආඡේලWක කිරණ යළි ඇඡේI ක�චය තුළින් දuෂ්ටි විතා�නය මතා පතිතා ඡේ4. ඡේමය ඇති වනුඡේ� සංතාJ පgතිබිම්බායට අද�ළ යටිකුර& ප් රතිබිම්බායක් ඡේලසංටය. ඇඡේI ක�චය තුළින් ඡේපරී ඇසං තුළට ගැමන්කරන ආඡේලWක කිරණ ඇඡේI පිටුපසං ඡේක�ටඡේI තිරය මතා යටිකුර& පgතිබිම්බායක් සං�දයි. ඡේම් ඡේක�ටසං හැ� ඡේම�ළඡේයහි ඡේපනීමට අද�ළ ඡේක�ටසං සංමඟ අති විශ�ල Iන�යු පgම�ණයකින් සංමන්විතා Iන�යු රැහැ&නක් සංම්බාන්ධ ඡේ4. ඡේමය පgධ�න දuෂ්ටි Iන�යුව සංමඟ ඡේම�ළඡේ� දuෂJ සංජා�නනට සංම්බාන්ධ පgඡේXශය ඡේකඡේර්.

එහිදී ඇසංට ල&ඡේබාන සං&බාe පgතිබිම්බාවලට සංම�න යටිකුර& පgතිබිම්බා යළි ආපසු කියවීමකට ලක් ඡේකඡේර්. දuෂ්ටි Iන�යුව තුළින් ගැමන් ගැන්න� දuෂJ සංඥා� ඡේම�ළඡේ� අද�ළ පgඡේXශ කර� ළඟ� වීඡේමන් පසු එම සංඥා�වන්හි ගැ&Vව ඇති ඡේපනීමට අද�ළ සංඥා� ඡේම�ළය විසින් පරිවර්තානයකර දකින වIතුව කුමක් ද&යි වටහැ� ගැ&නීමට සංමත් ඡේ4. ඡේම් වටහැ� ගැ&නීමට අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නනය සංම්බාන්ධ ඡේ4.76 සං&බාවින්ම ඡේමහි දී අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නනය සංම්බාන්ධ වනුඡේ� අභාJන්තාර මධJ ඡේම�ළඡේ� සංuජු කිHය�ක�රීවය සංමඟ ද එඡේI න&ති නම් ඡේම�ළඡේයහි දuෂJ සංජා�නනයට සංම්බාන්ධ ඡේක�ටසං සංමඟ ද&යි මඡේනW විදJ�ඥායින් අතාර ද&නට දිගු කලක පටන් කතික�වතාක් ඇතිව තිඡේV. එඡේහැත් ඡේම් දක්ව� ඊට නි�චිතා විසංඳුමක් ඡේසං�ය� ගැ&නීමට ඔවුන් අඡේප�ඡේහැ�සංත්ව සිටින බාව ඡේහැළි ඡේ4. යම් ඡේහැයකින් දuෂJ අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය සංමඟ සංම්බාන්ධ වනුඡේ� අභාJන්තාර මධJ ඡේම�ළය නම් ජීව විදJ�ත්මක ලබාන ඡේපනීඡේම් හැ&කිය�ව තිබිඡේම් ඇති ව&දගැත්කමක් ඊට ඡේන�තිබිය යුතුය. නමුදු සං&බාe තාත්වය නම් යඡේමකුට දuෂJ අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ල&බීමට ජීව විදJ�ත්මක ඡේපනීම තිබීම අතාJවශJ සං�ධකයක් බාවයි. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� මීට සංම්බාන්ධ වනුඡේ� අභාJන්තාර මධJ ඡේම�ළ ව�හැඡේ� කිHය�ක�රීත්වය ඡේන�ව

276

ඡේම�ළඡේ� ඡේපනීමට අද�ළ ඡේක�ටසං බාව තාවත් විදJ�ත්මක පිලිගැ&නීමකි.

ඡේම�ළඡේ� ඡේපනීමට අද�ළ ඡේක�ටසං දuෂJ අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය සංමඟ සංම්බාන්ධ වන්ඡේන් නම් ඡේභාBතික ඇසංට අද�ළවන විවිධ සීම�ක�රී සං�ධක ඊටද අද�ළ විය යුතුය. නමුදු පුXගැල හැ&කිය� අනුව විදJම�න විවිධත්වය මිසං දuෂJ අතීන්‍ද්‍ රීය සංජා�නනඡේයහි එබාඳු සීම�සංහිතා Iවභා�වයක් දක්නට න&තා. ඡේම් ඡේහ්තු නිසං� සං&බාවින්ම දuෂJ අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නන සංමඟ සංම්බාන්ධතා�ව දක්වනුඡේ� අභාJන්තාර මධJ ඡේම�ළය ද, න&තාඡේහැ�ත් ඡේම�ළඡේ� දuෂJ සංජා�නනයට අද�ළ ඡේක�ටසං ද, එඡේIත් න&තාඡේහැ�ත් ඡේභාBතික ඇසං පමණක්මද&යි තාරමක ගැ&ටළුවකට අපට මුහුණ ප�න්නට සිදු ඡේ4. ඡේම් ගැ&ටළුව දuෂJ අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නන සංම්බාන්ධඡේයන් පමණක්ම ඡේන�ව ශ»වණ, මනන ආදී වශඡේයන් සංeම අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නනකටම ප�ඡේහ් ඡේප�දුඡේ4 අද�ළ වන කර&ණකි.77

ඡේමබාඳු අතීන් ද්‍රීය සංජා�නන වර්ගැ පහැක් පිළිබාඳව පච අභිඥා� නමින් බුදු දහැඡේම් දක්ව� තිඡේV. එනම් ඉXධිවිධ ඥා�නය, දිVබාඡේසංWතා ඥා�නය,

පරචිත්තා විජා�නන ඥා�නය, පුVඡේV නිව�සං�නුIසංති ඥා�නය හැ� දිVබාචක්ඛු ඥා�නය එම අභිඥා� වර්ගැ පහැයි. ඡේමකී අභිඥා� ල&බීමට ඡේලBකික ධJ�න ඉපිද විය යුතුය. අභිඥා� ලබා� ගැ&නීමට ක&මති පුXගැලය� විසින් ඊට නියමිතා අව� යතා� සංම්පූර්ණ කළ යුතුය. ඔහු විසින් පඨවි, ආඡේපW, ඡේත්ඡේජාW හැ� ව�ඡේයW යන භූතා කසිණ සංතාඡේරහි හැ� නීල, පීතා, ඡේලWහිතා හැ� අවද�තා යන�දී වූ වර්ණ කසිණ සංතාඡේරහි යන අට ව&දeර&ම් කසිණ අරමුණුඡේක�ට ඡේගැන ඡේවන් ඡේවන්ව අෂ්ට සංම�පත්ති ඉපිද විය යුතුය. ඡේමහි සංඳහැන් අෂ්ට සංම�පත්ති නම් පඨම,

දුතිය, තාතිය, චතුත්‍ථි න&ම&ති රeප�වචර ධJ�න සංතාර සංමඟ ආක�සංනඤ්ච�යතාන, විඤ්ඤා�ණඤ්ච�යතාන, ආකිඤ්චඤ්ඤා�යතාන,

ඡේනවසංඤ්ඤා�න�සංඤ්ඤා�යතාන යන අරeප�වචර ධJ�න සංතාරයි. ඡේමඡේI උපදව� ගැත් අෂ්ට සංම�පත්ති ධJ�න ශක්තිය වුව ද ඡේමහි පහැතා සංඳහැන් කHමඡේ4දය භා�විතාඡේයන් ඡේන�ඡේසංල් වන පරිදි සංවිමත් කර ගැතා යුතු බාව දක්ව� තිඡේV.

එනම් ඡේම් ඡේලBකික ධJ�න ශක්තිය ද&ඩි ව&ර වeයඡේමන් කHම�නූකූල අයුරින් ගුර& ඇසුර නිසි පරිදි ලබා� ගැනිමින් විඡේ4කීව විවිධ ආක�රවලින් පුහුණු කරගැතා යුතුබාව දක්ව� තිඡේV. ඡේමහි සංඳහැන්වන කසිණ�නුඡේලWම යන ක් රමඡේ4දඡේ� දී මුල සිට අගැ දක්ව� කසිණ පිළිඡේවලින් ධJ�න උපදව� ඉන් අනතුර&ව ඡේත්ඡේජාW කසිණඡේ� ඡේම් අයුරින් අට කසිණඡේ�ම සිය දහැI ව�රයක් ධJ�නයට සංමවදිනු ල&ඡේV. කසිණ පටිඡේලWම නම&ති කHමඡේ4දඡේයහිදී ඉහැතා ක් රමඡේයහි විඡේලWමය සිදු ඡේකඡේර්. එනම් අගැ සිට මුල දක්ව� කසිණ පිළිඡේවලින් ධJ�නයට සංමව&දීමයි. පළමුඡේවන්ම ඕද�තා කසිණඡේ�, ඡේදවනුව ඡේලWහිතා කසිණඡේ�, ඡේතාවනුව පීතා කසිණඡේ� සි4 ඡේවනුව ඕද�තා කසිණඡේ� ආදී වශඡේයන් අනුපිළිඡේවලින් අගැ සිට මුල ඡේතාක් සිය දහැI ව�රයක් ධJ�නයට සංමව&දීම ඡේ4. කසිණ�නුඡේලWම පටිඡේලWම නම් කHම ඡේ4දඡේ�දී මුල සිට අගැ දක්ව� කසිණ පිළිඡේවලින් ධJ�න උපදව� යළිත් අනු පිළිඡේවලින් අගැ සිට මුල ඡේතාක් සිය දහැI ව�රයක් එඡේIම කසිණ පිළිඡේවලින් ධJ�න ඉපිදවීමයි.

277

ඣ�න�නුඡේලWම නම් කHම ඡේ4දඡේ�දී පgථම ධJ�නඡේ� සිට ධJ�න අනුපිළිඡේවලින් ඡේනවසංඤ්ඤා� න�සංඤ්ඤා�යතානය දක්ව� සංම ව&දීමයි. ඣ�න පටිඡේලWම නම් ඡේනවසංඤ්ඤා�න�සංඤ්ඤා�යතානඡේ� සිට පgථම ධJ�නය දක්ව� අනු පිළිඡේවලින් සංමව&දීමයි. ඣ�න�නුඡේලWම පටිඡේලWම නම් ධJ�න අනු පිළිඡේවලින් මුල සිට අගැ දක්ව�ද යළි අගැ සිට මුල දක්ව�ද සංමව&දීමයි. ඣ�නුක්කන්තික නම් ධ්‍ ය�න එකක් හැ&ර එකකට සංමව&දීමයි. පඨවි කසිණඡේ� පgථම ධJ�නයට සංමව&ද යළි එහිම තාuතිය ධJ�නයට සංමව&ද එය අත් හැ&ර දම� යළිඳු ආක�සං�නඤ්ච�යතානයටද ඉන් අනතුර&ව ආකිඤ්චඤ්ඤා� -යතානයටද සංමව&දීමයි. අඡේපW කසිණ�දී ඡේසංසු කසිණවල ද ඡේමඡේIම ධJ�නයට සංමව&දීමයි.

කසිණුක්කන්තික නම් කසිණ එකක් හැ&ර එකක් යන�දී වශඡේයන් සංමව&දීමයි.

පඨවි කසිණඡේයහි පgථම ධJ�නයට සංමව&ද යළිත් ඡේත්ඡේජාW කසිණඡේයහි ද යළි නීල කසිණඡේයහි පgථම ධJ�නයට ඡේම් අයුරින්ම සංමව&දීමයි. Xවිතීය ධ්‍ ය�නඡේයහිද ඡේම් ඡේලසංම සංමවදිනු ල&ඡේV. ඣ�නකසිණුක්කන්තික නම් ධJ�න හැ� කසිණ ඡේදඡේක�ටසංම එකක් හැ&ර එකකට සංමව&දීමයි. පඨවි කසිණඡේයහි පgථම ධJ�නයට සංමව&ද යළි ඡේත්ඡේජාW කසිණඡේයහි තාuතීය ධJ�නයට සංමව&දීම ආදී වශඡේයනි. අඞ්ගැසංඞ්කන්තික නම් අඞ්ගැ පිළිඡේවලින් සංමව&දීමයි. පඨවි කසිණඡේ� පgථම ධJ�නයට සංමව&ද එහිම Xවිතීය ධJ�න�දියට ද සංමව&දීමයි.

ආරම්මණසංඞ්කන්තික නම් ආරම්මණ පිළිඡේවලින් සංමව&දීමය. ඡේම් අනුව පඨවි කසිණඡේ� පgථම ධJ�නයට ද සංමව&ද ආඡේපW කසිණ�දිඡේ� ද පgථම ධJ�නයට සංමව&දීමයි. ඡේසංසු ධJ�නවල ද ඡේමය අනුගැමනය ඡේකඡේර්.

අඞ්ගැ�රම්මණසංඞ්කන්තික නම් අඞ්ගැ අරමුණු ඡේදකම ඒක�න්තාරික වශඡේයන් සංමව&දීමය. පඨවි කසිණඡේ� පgථම ධJ�නයට සංමව&ද ආඡේපW කසිණඡේ� Xවිතීය ධJ�නයට ද ඡේත්ඡේජාW කසිණඡේ� තාuතීය ධJ�නයටද සංමව&දීමයි. ඡේසංසු ධ්‍ ය�නවල ද ඡේම් කHමයම භා�විතා� ඡේ4. අඞ්ගැවවත්‍ථා�පන නම් පgථම ධJ�නය පච�ගිකය යන�දී වශඡේයන් අගැම�තාK ඡේමඡේනහි කිරීමයි. ආරම්මණවවත් ථ�පන නම් ඡේමය පඨවි කසිණය, ඡේමය ආඡේපW කසිණය යන�දී වශඡේයන් ආරම්මණ ම�තාK වJවIථ� කිරීමයි. කසිණ අරමුණු ඡේක�ට උපදව�ගැන්න� ධ්‍ ය�න හැ� කසිණ ඡේමඡේI මන�ව පgගුණ කරනුඡේ� එහි සිතා මuදු හැ� කර්මණJ ඡේලසං තාබා� ගැ&නීමටය. ඡේමඡේI කසිණ හැ� ධJ�න මන�ව පgගුණඡේක�ට මිසං න&තිනම් ඡේකඡේIවත් සංuXධි ල&බිය ඡේන� හැ&කි ය.78

අධිට්ඨ�න සංuXධි, විකුVබාන සංuXධි, මඡේනWමය සංuXධි, ඤා�ණවිප්ඵ�ර සංuXධි, සංම�ධිවිප්ඵ�ර සංuXධි, අරිය සංuXධි, කම්මවිප�කජා සංuXධි, පුණJවත් සංuXධි, විජ්ජා�මය සංuXධි හැ� පඡේයWගැ සංuXධි ඡේI සංuXධි දහැයක් පිළිබාඳ බුදු දහැඡේම් සංඳහැන් ය. ඡේමහි අධිෂ්ඨ�න ඡේI ඇති වන සංuXධි අධිට්ඨ�න සංuXධියයි. තාම� ඡේදඡේදඡේනකු තිඡේදඡේදකු සිය ඡේදඡේනකු දහැසංක් ඡේ4ව�යි ඉට� ගැත් විට එඡේIම සිදු ඡේ4. සිය පgකuති වූ සිර&ර හැ&ර ඡේවනත් Iවරeපයකින් ඡේපනී සිටීම විකුVබාන සංuXධියයි. සිය බා�හිර ඡේපනුම සංඡේතාකු ඡේහැW ඡේවනත් Iවරeපයකට පරිවර්තානය කිරීම මින් සිදු ඡේ4. සිය සිර&රතුළ ඡේවනත්

278

මඡේනWමය සිර&ර මව� ඡේපන්වීම මඡේනWමය සංuXධියයි. ඡේමය සිදු කිරීඡේම් දී සිය සිර&ර සිදුරක් ඡේ4ව� ය&යි ඉට� එහි ඡේවනත් සිර&රක් මව� සිය සිර&ඡේරන් ම&වූ සිර&ර පිටතාට ඇද ද&ක්වීම ඡේමහිදී සිදුඡේ4. ඥා�න�නුභා�වඡේයන් දක්ව� සිටින සුවිඡේ�ෂී සංuXධිය ඤා�ණවිප්ඵ�ර සංuXධියයි. බාක්කුල හිමි, සංකිච්ච හිමි හැ� භූතාප�ල දර&ව� සිය මරණඡේයන් ව&ළකුඡේණ් ඡේම් සංuXධිය නිසං� ය. ඒ ආත්ම භා�වය තුළ රහැත් වීමට පින් ඇති උතුඡේමW කවර වූ විපතාකින් ඡේහැW සිය දිවි ගැලව�ගැ&නීමට සංමත් ඡේවති. සංම�ධි බාලඡේයන් ඇති වන්ඡේන් සංම�ධිවිප්ඵ�ර සංuXධියයි. සං&රියුත් හිමි සංඳපහැඡේන් යඡේකකු හිසංට දුන් පහැරින් ද, සංඤ්ජීව හිමි ඡේගැ�පලුන්ඡේ. ගිනිද&ලි වලින් ද, ඛ�ණු ඡේක�ණ්ඩඤ්ඤා හිමි පල් ඡේහැ�ර&න් විසින් සිර&ර මතා තා&බූ බාඩුවල බාරින් ද, උත්තාර� නම් සිටු දියණිය සිරිම� න&ම&ති IතිKය විසි කළ උණු ඡේතාල් වලින්ද, සං�ම�වතිය උඡේXන රජු විදි හී පහැරින් ද ව&ළකුඡේණ් සංම�ධි විප්ඵ�ර සංuXධිය නිසං� ය. සිය සිතා වසංඟ කළ ආය�යන් විසින් පිළිකුළ් අරමුණුවල වුව ද ඡේන� පිළිකුල් බාව සං&ලකීම ආදිය ආය� සංuXධියයි. ඡේම් උතුඡේමW පිළිකුල් අරමුණු හැමුවූ අවIථ�වල එහි ඡේමත් වඩ� ඡේහැW ධ�තු වශඡේයන් සංලක� ඡේහැW එහි ඡේන�පිළිකුල් බාව අරමුණු කර ගැනිති.

පක්ෂි හැ� ඡේදවි ඡේXවතා�වන්ඡේ. අහැI ගැමන් ආදී ඡේX කම්ම විප�කජා සංuXධියයි.

චකHවර්තී රජාවර&න්ඡේ. අහැI ගැමන් ආදිය පුණJ සංuXධියයි. එඡේIම ඡේමණ්ඩක,

ඡේජාWතිය, ජාටිලක, ඡේඝ්‍රාWෂිතා�දීන් විවිධ අනුහැI වර්ගැ ද පුණJ සංuXධියට ගැ&ඡේන්.

ගැගැණ තා�ක්ෂණය උපක�රී කරඡේගැන සිදු කරන අහැI ගැමන් ආදිය විදJ�මය සංuXධියයි. එඡේIම විවිධ කිHය� සං&ලකිලිමත්ව මන�ව කිරීම නිසං� සංමuXධිමත් වීම පgඡේයWගැ සංuXධියයි. ඡේනක්ඛම්ම සංකල්පය නිසං� ක�මච්ඡන්දය පgහැ�ණය ඡේ4. අර්හැත් ම�ර්ගැ ඥා�නඡේයන් සියළු ඡේකඡේළI පgහැ�ණය ඡේ4. විවිධ ශිල්ප කර්ම�න්තා නිසං� ඒව� මන�ව සිදුවීම පgඡේයWගැ සංuXධියට ඇතුළත්ය. සංuXධි විධි දහැය අතුඡේරන් සිය ම�නසික ශක්තිය පදනම් කර ඡේගැන ල&බිය හැ&ක්ඡේක් අධිෂ්ඨ�න, විකුVබාන, මඡේනWමය යන සංuXධි තුන පමණි. එඡේIම සංuXධිය පිලිබාඳ භූමි සංතාරක් ද, ප�ද සංතාරක්ද, පද අටක්ද, මුල් දහැසංයක් ඇතා. ඡේමහි භූමි සංතාර නම් පඨම ධJ�නඡේයහි පටන් චතුත්‍ථා ධJ�නය දක්ව� ඇති ධJ�න සංතාරයි. ප�ද සංතාර නම් ඡන්‍ද සංuXධිප�ද, වීරිය සංuXධිප�ද, චිත්තා සංuXධිප�ද,

වීමසං සංuXධිප�ද යන්නයි. එඡේIම ඡේමහි සංඳහැන් පද අට නම් ඡන්‍ද සංම�ධි,

වීරිය සංම�ධි, චිත්තා සංම�ධි, වීම�සං� සංම�ධි යන්නයි. ඡේමහි සංඳහැන් මුල් දහැසංය මඟින් චිත්තා ගැති Iවභා�වය ධJ�න උපදවීමට හැ&කි වන ඡේලසං සංකI කරන බාව විශුXධි ම�ර්ගැය අනුව ඡේපනී යයි.79

අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නනය නිර&ත්සං�හැකව ඡේන� ල&ඡේV. කිසියම් ඡේවඡේහැසංක් දර� එය ලබා� ගැ&නීමට උචිතා Iවරeපයකට සිය ක�යික ම�නසික හැ&ඩය සංකI කර ගැතා යුතුය. ඡේම් ක�යික ම�නසික හැ&ඩය සංකI කර ගැ&නීඡේම් ක�ර්යය හැ&ඳින්ඡේවනුඡේ� ඡේලBකික ධJ�න උපදව� ගැ&නීම යනුඡේවනි. ක්ෂණිකව ඡේම් තාත්වය ලබා�ගැතා ඡේන� හැ&කි ය. දිගු කලක් කHමිකව ක�යික ම�නසික Iවරeපය අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නන ප&තිකඩ උපදව� ගැ&නීමට උචිතා ආක�රයකට

279

සූද�නම් කරගැතා යුතුය. ඒ සංඳහැ� ද&රිය යුතු අති මහැත් වූ ඡේවඡේහැසං ඡේලBකික කිසිදු ක�ර්යයකට ද&රිය යුතු ඡේවඡේහැසංට වඩ� ඉතා� විශ�ලය. ඡේම් නිසං� ඡේමබාඳු වූ ශක්ති උපදවිය හැ&ක්ඡේක් ඉතා� ද&ඩි ඡේවඡේහැසංක් හැ� ක&පවීමක් දර� කටයුතු කළ හැ&කි චෛධර්යවන්තා වූ අඡේයකුට බාව ප&හැ&දිලිය. ඡේකතාරම් ද&ඩි ඡේවඡේහැසංක් ක&පවීමක් දර� කටයුතු කළ ද ඒ සංඳහැ� අවශJවූ පුණJශක්තිය න&ති අඡේයකුඡේ. උත්සං�හැය වුව ද ඒ භාවඡේ�දී සංඵල කරගැ&නීමට ඉඩකඩ ඡේන� ල&ඡේV. අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නනය පgධ�න වශඡේයන්ම ම�නසික ප&තිකඩ හැ� බා&ඳී පවතින බාව සං&බාeවකි. නමුදු ඒ ම�නසික ප&තිකඩ දියුණු කර ගැ&නීඡේම්දී අනිව�ර්යඡේයන්ම ක�යික ප&තිකඩ ද ඊට අනුරeපව සංකIවිය යුතුමය.

න&තාඡේහැ�ත් ඒ ඡේයWගැ�වචරය�ඡේ. උත්සං�හැය වJවර්ථ වී යයි. නිදසුනක් ඡේI ප් රථම ධJ�නඡේ� සිට අනුකHමඡේයන් ඊට ඉහැළ ඡේලBකික ධJ�න මට්ටම් කර� ප් රඡේ4ශ වීඡේම් දී දිගු කලක් එක් ඉරිය4වක සිටීමට සිදුවිය හැ&කි ය. එහිදී ඇතිවන ශ�රීරික අවශJතා� ක්ෂණිකව ඉටු කර ගැතා හැ&කි ඡේන�විය හැ&කි ය.

එහිදී ඇතා&ම්විට ආහැ�ර ප�න ගැ&නීම, ශරීර කuතාJ, සිර&ර පිලිදeගුම් කිරීම බාඳු ක�යික අවශJතා� වුවද ඉටු කර ගැතා හැ&කි වනුඡේ� වඩ වඩ� උසංI ධ්‍ ය�න මට්ටම් කර� ප&මිණීඡේම්දී අනුකHමඡේයන් සීම�වන ක�ල සීම�වක් යටඡේත් විය හැ&කි ය. අවසං�න ඡේලBකික ධJ�න මට්ටම වූ නිඡේරWධ සංම�පත්තිඡේ� දී සංත් දිනක් ආහැ�ර ප�න�දිඡේයන් ව&ළකී සිටිය හැ&කි බාව දක්ව� ඇතා. සං�ම�නJ පියවි මිනිඡේසංකුට එඡේI කළ ඡේන� හැ&කි ය. නමුදු මරණයට පත් ඡේන�වී ආ�ව�සං පg��ව�සං පව� ඡේන�කර ආහැ�ර ප�න�දිඡේයන් ව&ළකී එඡේI සිටීමට නම් ඡේක�තාරම් ම�නසික ශක්තියක් ප&වතියද ඊට අනුරeප වන ක�යික පසුබිමක් තිබිය යුතුමය. එබාඳු ක�යික පසුබිමක් යඡේමකුට එක්වරම ඇති කර ගැතා ඡේන� හැ&කි ය. පgථම ධJ�නඡේ� පටන් අනුකHමඡේයන් ඉහැළ ධJ�න මට්ටම් කර� ප&මිඡේණඡේම් දී උසංI වන ම�නසික පසුබිමට සංමගැ�මී ඡේලසං ක�යික පසුබිම ද සංකI වීමක් ඡේමහිදී සිදු වන බාව සං&ලකිය යුතුය. ඊට Iන�යු කිHය�ක�රීත්වය, මධJය Iන�යු පXධතිය යටඡේත් ප�ලනය වන ආ�ව�සං පg��ව�සංය, ර&ධිරයට අම්ලකර ව�යුව අඛණ්ඩ ඡේලසං ලබා�ගැතා යුතුවීඡේම් අවශJතා�ව, ඡේම�ළඡේ� තාරගැ කිHය�ක�රීත්වය, ඡේXහැඡේ� ඡේහැWඡේමWනවල කිHය�ක�රී Iවභා�වය, ඡේම�ළ අභාJන්තාරඡේ� Iන�යු සංම්ඡේප්gෂණ ක�ර්යයට සංම්බාන්ධ රසං�යනික සංමතුලිතා තා�වය ආදී ක�යික පසුබිමට අද�ළ ඡේබා�ඡේහැW ඡේX ම�නසික පසුබිමට අද�ළව ඡේවනIවිය යුතුය. න&තාඡේහැ�ත් මහැත් ඡේවර වeයඡේමන් ලඟ� කර ගැතා යුතු ය&යි සංලකන උසංI ම�නසික මට්ටම් ඡේවතා ළඟ�වීඡේම්දී යම් ගැ&ටළු ඇති ඡේ4. ඡේම් නිසං� අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නනඡේ� දී අඡේප්ක්ෂ� කරන එකී ම�නසික පසුබිමට ගැ&ලඡේපන අයුරින් ක�යික පසුබිම සංකI කරගැතා යුතු ඡේ4. ඡේලBකික ධJ�න මට්ටම් වලදී යටපත් කරගැනුලබාන අහිතාකර ම�නසික ලක්ෂණ වලට සං&සංඡේඳන පරිදි ඉහැතාකී අහිතාකර ක�යික ලක්ෂණ ද අවම කර ගැතා යුතු ඡේ4. නිදසුනක් ඡේලසං ඡේකWපය ඇතිවීම හැ� ඇනඩÃලීන් ඡේහැWඡේමWන සංÄ�වය වීම අතාර සංබාඳතා�වයක් ඇතා. එඡේIම ඡේටIඡේටIටඡේරWන්, ඡේප�ඡේජාIටÅන් හැ� ඡේපg�ල&ක්ටික් ව&නි ලිගික ඡේහැWඡේමWන I

280

ර�වයවීම හැ� ක�මුක හැ&ඟීම් ඇතිවීම අතාර සංබාඳතා�වයක් ඇතා. ඡේමබාඳු හැ&ඟීම් අඩුවීඡේම් දී ක�යිකව පව� ඡේවනI කම් ඇති ඡේ4. එඡේIම එක්වරම ඡේමබාඳු ක�යික ඡේවනIකම් ඇති ඡේන� ඡේ4. ම�නසික මට්ටම උසංIවීඡේම් දී ක�යික පසුබිමට ඒව� බාලප�න්ඡේන් කHම�නූකූලව ඡේසංමිනි.80

4.2.අතීන්ද්‍රීය සංජා�නනය ඇතිවන ආක�ර

අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නනය ඡේලBකික මට්ටඡේම්දී සංuXධි බාලය හැ� අභිඥා� ඡේI මූලික ඡේක�ටI ඡේදකක් යටතාට ඡේබාද� ද&ක්විය හැ&කි ය. ඡේමහි සංuXධිබාල හැ� ඒව� ලබා� ගැන්න� කHමඡේ4ද ඡේමහි ඉහැතින් දක්වන ලදී. සංuXධි බාල ඡේIම අභිඥා� ද ම�නසික ශක්තිය උසංI කිරීම තුළින් ල&බිය හැ&කි අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නන විඡේ�ෂයකි. ඡේමහිදී සං�ම�නJ මිනිඡේසංකු සංතුව පවතින පියවි ඉන්‍ද්‍රීය ශක්තිය අභිබාව� සුවිඡේ�ෂී අයුරින් කටයුතු කළ හැ&කි ම�නසික හැ&කිය�වක් ලබා�ගැතා හැ&කි ය. සං�ම�නJ මිනිI බාලය ඉක්මව� යන ඡේවනත් ඕනeම ශක්තියක් ඡේIම ම�නසික ශක්තිය ද ව&ය කළ යුතු වනුඡේ� පහැත් ල�භා සංත්ක�ර සංම්ම�න ව&නි පටු අරමුණු ඉටු කර ගැ&නීඡේම් අඡේප්ක්ෂ�ඡේවන් ඡේන� ඡේ4. ම�නසික ශක්ති විඡේ�ෂයක් බා&වින් ඡේමව&නි ඡේXවල දී ඡේච්තාන�ඡේ4 ව&දගැත්කම සංeම අවIථ�වකදීම මතු ඡේ4. ඡේච්තාන�ව යහැපත් නම් ඡේමබාඳු කිසිදු ශක්තියක් උපදව� ගැ&නීමට ප&කිලිය යුතු න&තා. නමුදු ඡේච්තාන�ව අයහැපත් නම් ඇතා&ම් අවIථ�වලදී ඡේමබාඳු කිHය�වල නිරතාවන අයට ඡේච්තාන�ඡේ4 පgබාල බාව මතා ඊට අයහැපත් පgතිවිප�ක ඡේගැවීමට සිදුවිය හැ&කි ය. මිනිI ඡේල�ව ජීවත්වන මිනිසුන්ඡේ. සිතිවිලි වඩ�ත් සංකීර්ණ වී අයහැපත් වන ක�ල වකව�නුව තුළ බාහුතාර පිරිසංක් යහැපත් ඡේච්තාන� ඡේපරද&රිව ක් රිය�කරතා&යි අඡේප්ක්ෂ� කළ ඡේන� හැ&කි ය. එබා&වින් තාත් ක�ල වකව�නුව තුළ කිසිඡේවකු යමක් සිදු කරන්ඡේන්ම ල�භා සංත්ක�ර ඡේපරද&රිවමය. එබා&වින්ම එව&නි ක�ල වකව�නුවක් පවතින සංමයක මිනිසුන්ඡේගැන් සංර්වසං�ධ�රණ යහැපත් ඡේච්තාන� අඡේප්ක්ෂ� කළ ඡේන� හැ&කි ය. සංuXධිබාල, ඡේලBකික ධ්‍ ය�න,අභිඥා� හැ� ම�ර්ගැඵල ආදිය පිළිබාඳව ද කිව යුත්ඡේත් ඊට සංම�න ඡේදයකි.

එනම් ඡේමකල එබාඳු අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නන හැ&කිය� ලබා�ගැතා හැ&කිද යන්න සං&ලකිය යුතු වන්ඡේන් ඡේමකල ජීවත්ව සිටින මිනිසුන්ඡේ. චර්ය� රට�වට සං�ඡේප්ක්ෂ අයුරින් වින� බුදුරදුන් දිවමන් ක�ලඡේ� ප&වති ක�ල වකව�නුවට උචිතා අයුරින් ඡේන� ඡේ4. අද ඇත්ඡේත් ඡේභාBතික තා�ක්ෂණික ද&නුම උසංI ඡේක�ට සංලකන සංම�ජායකි. පුර�ණඡේ� අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නන මඟින් ලබා�ගැන්න� ලද ද&නුම නූතාන යුගැඡේ� ලබා� ගැනුඡේ� නවීන තා�ක්ෂණය භා�විතා�ඡේක�ට නිපදවන ලද ඡේභාBතික ඡේමවලම් ආධ�රඡේයනි. ඡේම් මඟින් ඉන්‍ද්‍රියන් මඟින් ලබා�ගැතා ඡේන� හැ&කි විවිධ විIමිතා ඡේX කිරීඡේම් හැ&කිය�වක් තිඡේV. ඒ නිසං�ම අද අතීන්‍ද්‍රිය

281

සංජා�නනය මඟින් එබාඳු ඡේX ලබා� ගැ&නීඡේම් අවශJතා�වයක් ම�නව සංම�ජාඡේ� න&තිව ඡේගැ�I ඇතා. ඡේමයද එක් අතාකින් අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නන හැ&කිය� ඡේකඡේරහි ප&වති සංම�ජා උනන්දුව අඩුවීම ඡේහ්තු වී ඇතිබාව ඡේපනී යයි. ඡේකඡේI ඡේහැW අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නනය ලබා� ගැ&නීඡේම්දී හැ� ඒව� කිHය�ත්මක කිරීඡේම්දී පිළිප&දිය යුතු නි�චිතා සංද�ච�ර�ත්මක ර�මුවක් හැඳුන්ව� දී තිඡේV. විවිධ ආගැමික සංම්ප් රද�යන්හි දක්ව� ඇති අභිච�ර විධිවල හැ� පිළිඡේවත්වල අඩුව&ඩි වශඡේයන් ඡේවනIකම් විදJම�න වුවද හුඡේදක් බා�හිරව මිසං අභාJන්තාරගැතාව එතාරම් ක&පී ඡේපඡේනන ඡේවනසංක් ඇතා&යි තාහැවුර& කළ ඡේන� හැ&කි ය. එඡේIම එම අභිච�ර විධි හැ� පිළිඡේවත් සං�රධර්මවල මිසං සංද�ච�ර ර�මුඡේ4 විදJම�නවූ ඡේවනසංක් ඡේලසං ද නිර්ණය කළ ඡේන� හැ&කි ය. අඡේනක් අතාට එබාඳු සංද�ච�ර ර�මුවකට අනුගැතා වී මිසං ඊට පරිබා�හිර කිසිදු කHමයක් අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නන හැ&කිය�ව ල&බීම පිණිසං න&තා. අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නන හැ&කිය�ව ල&බීඡේම් පgධ�න යතුර ඇත්ඡේත් යඡේමකු සංද�ච�ර ර�මුවට අනුගැතාවීම මතා වන ඡේහැයිනි. එයද සං�ම�නJඡේයන් මිනිඡේසංකු ඡේI ඡේන�ව මනුෂJත්වයට වඩ� උසංI පgතිපත්ති ර�මුවක පිළිඡේවත් සංමූහැයක් සිතා තුළ පිහිටුව� ගැ&නීමට ද අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නන හැ&කිය�ව ල&බීමට අඡේප්ක්ෂ� කරන්ඡේනකුට සිදු ඡේ4. ඡේම් උසංI තාත්වය ඡේXව V රහ්ම ක�යික Iවරeපයට සංම�න වූ උසංI ම�නසික මට්ටම් බාව ධර්මඡේයහි දක්ව� තිඡේV. සං�ම�නJ මනුෂJ මට්ටම ද�න, සීල ආදියට වඩ�ත් බාර වූ Iවරeපයක් වන අතාර අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව අවධි කළ හැ&කි උසංI ම�නසික මට්ටම් ඡේXව හැ� බාrහ්ම ක�යික Iවරeපයට වඩ�ත් බාරවූ Iවරeපයක් ඡේපන්නුම් ඡේකඡේර්. ඡේම් බාrහ්ම ක�යික මට්ටම වන�හී ඡේXව ක�යික මට්ටඡේම්ම එක්තාර� උසංI ඡේලBකික ධJ�න තාලයක් නිරeපණය ඡේකඡේරන්නකි. වඩ� පුළුල් ඡේලසං සං&ලකූවිට බාrහ්ම ක�යික මට්ටම ඡේXවත්වඡේ�ම එක්තාර� පgඡේ�දයක් ඡේලසං සං&ලකිය හැ&කි ය. බාrහ්ම තාලය අතිශයින් දියුණු ම�නසික මට්ටමකි.

ඡේලBකික ධJ�න ල�භීව සිට ඒ ධJ�න වලින් ඡේන� පිරිහී මිය පරඡේල�ව ඡේගැ�I බාrහ්ම ක�යික සංත්වයන් ඡේI උපතා ලබා� අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව සංහිතා බාrහ්මයන්ට විවිධ සුවිඡේ�ෂී ඡේX සිදුකළ හැ&කි ය.81

ඡේමම සුවිඡේ�ෂී ධJ�න අභිඥා� තාත්වයන් කHමිකව පිළිඡේවත් පුර� ව&ර වeයඡේමන් උපදව� ගැතා යුතු තාත්වයන්ය.82 ඇතා&ඡේමකුට විවිධ අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නන හැ&කිය� උපතින් උර&ම කරඡේගැන ප&මිණිය හැ&කි බාවට සං�ධක නූතාන ඡේලWකය තුළ සිදුවන විවිධ සිදුවීම්වලින් ඡේපඡේනන්නට තිඡේV.83 බාටහිර රටවල ඡේමබාඳු අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නන හැ&කිය�ව පිළිබාඳ පර්ඡේ�ෂණ විශ�ල ප් රම�ණයක් සිදු කර තිඡේV.84 අධි ම�නසික විදJ�ව (Para-Psychology) විෂය බිහිවී ඇත්ඡේත් ඡේමහි එක්තාර� පgතිඵලයක් වශඡේයනි. අධි ම�නසික විදJ� විෂය ක්ඡේෂ්තාKයට පව� විවිධ අවIථ�වල මඡේනW විදJ�වට අයත් එක් ඡේක�ටසංක් වූ සං�යනික මඡේනW විදJ�ඡේ4 (Clinical Psychology) උපක�රය ලබා� ගැ&නීමට සිදුව ඇතා.85 එහිදී පුXගැල ඡේපBර&ෂ භුමික� පිලිබාඳ සිදුකළ පර්ඡේ�ෂණ පgතිඵල වලට අනුව ඡේමඡේතාක් සංතාJක&යි පිලිඡේගැන ප&වති

282

ඡේබා�ඡේහැW ඡේභාBතික මතාව�ද ර�ශියක් බිඳ ව&ටී තිඡේV. ධJ�න සංuXධි බාල හැ� අභිඥා� තාත්වයන් පිළිබාඳව ඡේමඡේතාක් ප&වති ආගැමික අභිච�ර විධි වලට සීම� වූ පිළිගැ&නීම් පXධතිය නූතාන විදJ�ඡේ4 දියුණුවත් සංමඟම යළිත් වරක් ක�ලඡේ� ව&ලිතාල�ඡේවන් මතුවීමට පටන්ඡේගැන ඇතා. ඡේමය අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය සංම්බාන්ධව ව&දගැත් සිදුවීමක් ඡේලසං සං&ලකිය හැ&කි ය. සං�ම�නJ පුXගැලයින්ට පව� ඡේමම හැ&කිය� විවිධ මට්ටම් වලින් පිහිට� තිබිය හැ&කි ය. එඡේIම ක් රමිකව පුහුණු කිරීම මඟින් ඡේම් හැ&කිය�ව වර්ධනය කරගැතා හැ&කි ය.

ඡේම�ළඡේ� එක් කිHය�ක�රීත්වයක් තා�ර්කික සංජා�නනය හැ� සංම්බාන්ධය.86 ඡේම් හැ&කිය�ව මඟින් ඉඡේගැනුම, මඡේනWච�ලක හැ&කිය�ව, විමර්ශනය, බුXධිය හැ� තීරණ ගැ&නීම ව&නි ඡේX සිදු ඡේකඡේර්.87 ඡේම�ළඡේ� අඡේනක් කිHය�ක�රීත්වය සංම්බාන්ධ වනුඡේ� අතා�ර්කික සංජා�නන සංමඟය. එබාඳු හැ&කිය� මඟින් තා�ර්කික ඡේලසං දත්තා ලබා� ගැ&නීඡේමන් පරිබා�හිරව ඕනeම ඡේදයක් පිලිබාඳ පුළුල් ඡේලසං අර්ථකථනය කරගැ&නීඡේම් හැ&කිය�ව මනසංට ඇති ඡේ4. ඡේම�ළඡේයහි වම්පසං අර්ධය සං�ම�නJ තා�ර්කික සංජා�නනයටත් දකුණු පසං අර්ධය අතා�ර්කික සංජා�නනයටත් සංම්බාන්ධය. නිර්ම�ණශීලී බාව, රසං විඳීම දය�ව චෛමතිKය ආදී ම�නව ගුණ නිරeපණයට ද අතා�ර්කික සංජා�නනය උපක�රී ඡේ4.88 ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ඇති පුXගැලයින් හැඳුන�ගැ&නීමට ඇති එක් මිනුමක් වනුඡේ� එකී අය සංතු සුවිඡේ�ෂී නිර්ම�ණශීලී කුසංලතා� පිළිබාඳව ඡේසං�ය� බා&ලීම මඟින් බාව ද&ක්විය හැ&කි ය.89

නිර්ම�ණශීලී බාව හැ� බුXධිය ආදී ම�නව ගුණ ඉගැ&න්විය ඡේහැW පුහුණු කළ හැ&කි ඡේන� ඡේ4.90 එය ඡේකඡේනකු උපතා ල&බීඡේම් දීම උර&ම වන සුවිඡේ�ෂී ජා�නමය හැ&කිය�වකි.91 එය ඡේකඡේනකුඡේ. අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ම&න බා&ලීඡේම් නිර්ණ�යකයක් ඡේලසං ද සං&ලඡේක්.92 එබා&වින් නිර්ම�ණශීලීත්වය හැ� රසංඥාතා�ව ව&නි ම�නසික ගුණ ඇති අය අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව මතුකරගැතා හැ&කි පුXගැලයින් ඡේලසං සං&ලකිය හැ&කි ය.93 ඡේම් අනුව සං�ම�නJ පුXගැලඡේයකු තුළ පව� ඡේම් හැ&කිය�ව ඉතා� Iවල්ප වශඡේයන් ඡේහැW ද&කගැතා හැ&කිබාව ප&හැ&දිලිය.94 ධJ�න උපදව� එය ප�දක කරඡේගැන අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව වර්ධනය කිරීම පිණිසං වeයම් කිරීම සං�ම�නJ පුXගැලඡේයකු සංතු දුබාල අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නන හැ&කිය� සංවර්ධනය කිරීමක් ඡේI ද&ක්විය හැ&කි ය.95

සං�ම�නJ පුXගැලයින් තුළ දුබාල වශඡේයන් විදJම�න වන අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ඉIමතුවනුඡේ� යම් යම් සුවිඡේ�ෂී අවIථ�වලදීය.96 විඡේXශයක ජීවත් වන දර&ඡේවකුට ම4බිඡේම් ජීවත්වූ සිය ඡේදම4පියන්ඡේ. හැදිසි අභා�වය තා�ර්කික ඡේන� වන අයුරින් සංජා�නනය වියහැ&කි ය.97 එබාඳු ඡේXවල් ඉතා� විශ�ල ප් රම�ණයක් පිළිබාඳව මඡේනW විදJ� විෂය ඡේ¡තාKඡේ� විඡේXශීය පර්ඡේ�ෂණ තුළ සිදුවී තිඡේV.98 මීට අමතාරව අප සංeම ඡේකඡේනකුටම ද&ඡේනන Iවභා�වයක් ද තිඡේV.99 ඒ අනුව විශ�ල කරදරයක් ඡේහැW අනතුරක් සිදුවීමට පgථම ඒ පිළිබාඳව සිතාට ද&ඡේනන කිසියම් අපහැසුතා�වක් බාඳු සිතිවිල්ලක් නිසං� ඒ කරදරඡේයන් ඡේහැW අනතුරින් ව&ළකී ගිය ආක�රය ඡේබා�ඡේහැW ඡේදඡේනකුට සුලබා අත්ද&කීමකි.100 යඡේමකු හැ� කතා�බාI කරමින් සිටින අවIථ�වන්හි දී ඒ

283

පුXගැලය� ඡේවතින් සංuජුව අන�වරණය ඡේන�වූ විවිධ වූ ඡේතා�රතුර& කිසියම් නුහුර& හැ&ඟීමක් ඡේලසංට අපඡේ. සිතා ඡේවතා සංන්නිඡේ4දනය විය හැ&කි ය.101

විපතාක දී අඳුර& හැ� අපgසංන්න හැ&ඟීම් සංමඟ බාXධ වී සිතාට ද&ඡේනන අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නනය ල�භායක දී ද&ඡේනනුඡේ� ප&හැ&පත් හැ� පgසංන්න හැ&ඟීම් සංමඟ බාXධ වී බාව ඒ පිළිබාඳ නිරීක්ෂණය කිරීඡේම්දී ප&හැ&දිලි ඡේ4.102 ඡේමය අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�වට අද�ළ ඡේම�ළඡේ� ව�හැ වර්ධනය වී ඇති පුXගැලයින් තුළ මඳ වශඡේයන් ද&ක ගැතා හැ&කි ය.103 එබාඳු පුXගැලයින් සිය ජීව විදJ� හැ&කිය�ව වඩ�ත් වර්ධනය කර ගැ&නීමට වeයම් කිරීම මඟින් ඒ හැ&කිය�ව ව&ඩිදියුණු කරගැතා හැ&කි ය.104

සං�ම�නJඡේයන් ඕනeම පුXගැලඡේයකු සංතුව ඡේම් අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව මඳ වශඡේයන් ඡේහැW ඇති බාවට වි�ව�සං ඡේකඡේර්. නමුදු ඒ පුXගැලයන් අතාර පව� ඡේම් හැ&කිය�ව අඩු ව&ඩි වශඡේයන් තිබූ අය සිට ඇතිබාව එඩ්ගැ� ඡේක්සී ව&නි පුXගැලයින් පිලිබාඳ සංලක� බාලන විට ප&හැ&දිලි ඡේ4. ඡේබා�ඡේහැW විට පුර�ණ ආගැමික ඉතිහැ�සංය තුළ අන�ගැතා වක්තාuවර&න් හැ� දිව&I ල�භීන් වශඡේයන් සං&ලකී ඇත්ඡේත් ද ඡේමබාඳු පුXගැලයින් බාවද පිලිගැතා හැ&කි ය. එඡේIම ඡේම් අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ඡේමබාඳු පුXගැලයින් තුළ ද විදJම�නවනුඡේ� විවිධ මට්ටම් අනුවය.ඡේම් අනුව ඔවුන්ඡේ. හැ&කිය�ව ද විවිධ ඡේ4. මනුෂJත්වය අභිබාව� විවිධ අසං�ම�නJ ඡේX කළ හැ&කි ම�නසික මට්ටමක් ඇති පුXගැලයින් ඡේලසං සංම�ජාවJවහැ�රය අනුව පිළිඡේගැන තිඡේV. ඊට ආගැමික පසුබිමද ඇතා&ම් අවIථ�වන්හි දී ඈඳ� ඇති බාව ද ප&හැ&දිලිව ද&ක ගැ&නීමට ල&ඡේV. ඒ අනුව ඒ ඒ ආගැඡේම් සංතාJ අසංතාJතා�වය පිලිබාඳ ම&න ගැනු ලබාන නිර්ණ�යක ඡේI ද ඡේමබාඳු අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය� ඇති පුXගැලයින්ඡේ. කිHය�ක�රීත්වය සංලක� ඇතිබාව ද&න ගැ&නීමට ල&ඡේV. මීට ඡේහ්තුවී ඇත්ඡේත් අන�දිමත් ක�ලයක පටන් ප�ර ඡේභාBතික සිදුවීම් හැ� එබාඳු වි�මිතා කිHය� කළ හැ&කි පුXගැලයින් පිලිබාඳ සං�ම�නJ ජාන සංම�ජාය විසින් දක්වන ලද අවධ�නයයි. ඡේම් නිසං�ම ඡේම් පුXගැලයින් එවක ප&වති සංම�ජා සංම්මතාය තුළ ඉමහැත් ඡේගැBරවයට ඡේමන්ම විඡේටක සං&කයටද ප�තාKවී තිඡේV. ඡේබා�ඡේහැWවිට ද&නුම ල&බීඡේම් එකම ම�ර්ගැය තා�ර්කික සංජා�නනය පමණක&යි සං&ලකුණු සංම�ජා ව�හැය තුළ අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය මඟින් ඡේතා�රතුර& සංන්නිඡේ4දනය කරගැතා හැ&කි පුXගැලයින් පිළිබාඳ දක්වන ලද අවිච�ර පූර්වක කුතුහැලය ඡේමයට පgධ�නතාම ඡේහ්තුවයි. සං�ම�නJ අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය� සංහිතා අය වුවද කHම�නූකූල අභාJ�සං කිරීම ආදිඡේයන් ඒ හැ&කිය�ව ව&ඩිදියුණු කරගැතා හැ&කි ය. ඒ සංඳහැ� බුදු දහැඡේම් සංඳහැන් සංමථ භා�වන� කHම පව� භා�විතා� කළ හැ&කි ය. සංමථ යනු සිතා එකඟකර පිරිසිදු කිරීම සංඳහැ� ඇති භා�වන� කHම සියල්ලටම ඡේප�දුඡේ4 4 යවහැ�රවන න�මයකි. එහිදී සිතා එකඟ කිරීම, පිරිසිදු කිරීම එක් අරමුණුක දිගු ක�ලයක් පවත්ව� ගැ&නීම ආදිය සිදු ඡේ4. ඡේම් හැ&කිය� ව&ඩි දියුණු කිරීම මඟින් ඡේකඡේනකු තුළ නිසංර්ගැව ඇති අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව වර්ධනය කර ගැ&නීමට අවක�ශ සං&ලඡේI. ඡේම් යටඡේත් විවිධ අතීන්‍ද්‍රිය ශක්තීන්

284

ඡේකඡේනකුට ඡේගැ�ඩනඟ� ගැතා හැ&කි බාව බුදු දහැඡේම් විIතාර ඡේකඡේර්. ඡේම් හැ&කිය� ල&බීමට නම් ඒ සංඳහැ� ඇති පූර්ව අවශJතා� සංම්පූර්ණ කළ යුතුය.

ඡේමහිදී පුර්ව අවශJතා� ඡේලසං දක්ව� ඇති සුදුසුකම් සංeම ඡේදයක්ම ප�ඡේහ් සංද�ච�ර ධර්මතා� සංමඟ සංම්බාන්ධතා� දක්වන බාවද ඉතා� ප&හැ&දිලිව ඡේපනී යන්නකි. මන්ද අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ල&බීමට නම් සං�ම�නJ මිනිසංත් බාවට වඩ� ව&ඩි දියුණු වූ පර�සංයකින් ගුණවත් බාව ප&වතිය යුතු බා&විනි.

සං�ම�නJ මිනිසං� යනු දුබාලතා� වලින් යුතු තා&න&ත්ඡේතාකි. ඡේම් දුබාලතා� නිසං� සං�ම�නJ මිනිසං�ඡේ. පියවි ඉන්‍ද්‍රිය ශක්තිය එතාරම් පgබාල න&තා. ඡේම් ඉන්‍ද්‍රිය හැ&කිය�ව පgබාල කර ගැ&නීමට නම් ඡේභාBතික ඉන්‍ද්‍රියන්ඡේ. සීම�ව ව&ඩිදියුණු කරගැතා හැ&කි පියවර ගැ&නීම පමණක් පgම�ණවත් න&තා. සං�ම�නJ පියවි මිනිI ඇසංට ඡේපඡේනන දුරපgම�ණයට වඩ� ඡේපනීම ඇතිකර ගැ&නීමට නම් ඡේම් සංඳහැ�ම සංකIකර ඇති දුර දක්නයක අධ�රය ලබා�ගැතා යුතු ඡේ4. දුරදක්නය මඟින් සිදු කරනුඡේ� සං�ම�නJ පියවි මිනිI ඇසංට න&ති හැ&කිය�වක් විදJ�ඡේ4 පිහිට මඟින් ඊට ලබා� දීමයි. වියපත් වීම හැ� ඡේවනත් කර&ණු ඡේහ්තුවීම නිසං� පියවි මිනිI ඇඡේI ඡේපනීඡේම් හැ&කිය�ව දුබාල වූ අඡේයකුට අක්ෂි චෛවදJ පරීක්ෂ�වක් මඟින් ඇඡේI දුබාලතා�වයට සංරිලන ක�ච වර්ගැයක් ඡේයදූ ඇI කණ්න�ඩියක් භා�විතාඡේයන් නීඡේරWගී පුXගැලඡේයකුඡේ. ඇති පgම�ණයට ඡේපනීඡේම් හැ&කිය�ව ව&ඩි දියුණු කර ගැතා හැ&කි ය. ඡේමඡේI ඇඡේI ඡේපනීම දුබාල වූ අඡේයකුට කණ්න�ඩි ඡේහැW ක�ච භා�විතාඡේයන් එම හැ&කිය�ව ව&ඩි දියුණු කර යළි පියවි Iවභා�වයට පත් කිරීම අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ඡේI සං&ලකිය ඡේන� හැ&කි ය. මන්ද අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව නම් ඉන්‍ද්‍රිය භා�විතාඡේයන් ඡේතා�රව ද&නුම ලබා� ගැ&නීම වන බා&විනි. නමුදු එහිදී වුවද සං�ම�නJ පියවි ඉන්‍ද්‍ රියන්හි කිHය�ක�රීත්වය නීඡේරWගීව ප&වතිය යුතු ඡේ4. න&තාඡේහැ�ත් ඊට අද�ළ අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ලබා�ගැතා ඡේන� හැ&කි බාවට බුදු දහැඡේම් සංඳහැන් ඡේ4.105

අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව අවදිකිරීමට සංද�ච�ර ධර්මතා� ව&ඩිදියුණු කිරීම අවශJතා�වයක් ඡේI සං&ලඡේකනුඡේ� එම හැ&කිය�ව ල&බීම සං�ම�නJ මිනිI Iවභා�වය ඉක්මව� යන්නක් වන බා&විනි. සං�ම�නJ පියවි ඉන්‍ද්‍රියයන් සංකI වී පවතිනුඡේ� මිනිI ඡේල�ව සීම�වට යටත්වය.අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය වන�හී ඡේම් සීම�ව අතිකHමණය කිරීමකි. පියවි ඉන්‍ද්‍රියන්හි අරමුණු සංජා�නනය මනුෂJ ඡේල�වට අද�ළ සීම�ව දක්ව� පමණක් සීම� වී ඇතා. අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ලබා�ගැ&නීඡේම්දී ඡේමම සීම�ව මනුෂJ තාලය ඉක්මව� යයි. එහිදී ඉන්‍ද්‍ රියන්හි ප&වතිය යුතු සීම� ඡේවනIවීම නිසං� ඒ සීම�ඡේ4දී අරමුණු ඡේන�වූ විවිධ ආගැන්තුක ඡේX පව� නව සංජා�නන ල&බීඡේම්දී අරමුණු ඡේ4. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� එය නුහුර& නුපුර&දු ඡේකඡේනකුට මුලදී මින් යම් කිසි වික්ෂිප්තා තාත්වයක් පව� මුලදී ඇතිවිය හැ&කි ය. නමුදු එය අසං�ම�නJ ඡේදයක් ඡේන� ඡේ4. අනු කHමඡේයන් නව සංජා�නන තාත්වයට මනසං මන�ව හුර& පුර&දු වීඡේමන් අනතුර&ව එය Iවභා�වික ඡේදයක් ඡේලසං අද�ළ පුXගැලය�ඡේ. මනසං විසින් පිලිගැනු ලබායි. ඡේම්

285

අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ලබා� ගැ&නීම සංඳහැ� මහැත් ව&ර වeයඡේමන් භා�වන� වඩ� කිHය� කරනු ලබාන පුXගැලයින් තුළ පව� ඇතා&ම් අවIථ�වන්හි සිඡේත් ඡේන�පුර&දු බාවක් ඇතිවිය හැ&කි ය. ඊට ඡේහ්තුව එබාඳු අවIථ�වන්හි දී පුXගැලය� තාම�ට හුර&පුර&දු ම�නසික රට�ඡේවන් ඈත්වීමයි. එඡේIම නව ම�නසික රට�වකට හැ&ඩගැ&සී ඒ අනුව කිHය�කිරීමට ඡේය�මු වීමයි. සං�ම�නJ මනුෂJ Iවභා�වය ඡේලසං පිළිගැන්න� වූ ක�ම හැ� ඡේකHWධ ආඡේ4ගැ වලින් සිතා වියුක්තා කර ගැ&නීමට වeයම් කිරීම මඟින් අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ල&බීමට උචිතා ම�නසික පසුබිමක් සංකI ඡේකඡේර්. ක�මය හැ� ඡේකHWධය පුහුදුන් සං�ම�නJ ම�නසික Iවභා�වයයි. එය තා�වක�ලිකව වුව ද යටපත් කිරීම අති දුෂ්කරය. නමුදු එය ඡේන� කළ හැ&කි කිHය�වක් ඡේන� ඡේ4. ඒ සංඳහැ� අතිශය ද&ඩි ආත්ම ශක්තියක් හැ� ආත්ම වි�ව�සංයක් අවශJය. ඇතා&ම් අයට එබාඳු හැ&කිය�වක් ඡේගැ�ඩනඟ� ගැ&නීමට පහැසුඡේවන් කළ හැ&කි අතාර සංමහැර&න්ට එය ඉතා� අපහැසුය. පුXගැල විවිධත්වයට අනුව ඡේමය කළ හැ&කි පහැසු අපහැසුතා�ව තීරණය ඡේකඡේර්. ඡේබා�ඡේහැWවිට සංමහැර& නිසංර්ගැඡේයන්ම පියවි ජීවිතාඡේ�දී ද සං�ම�නJ මනුෂJ දුබාලතා� ඡේI සං&ලඡේකන විෂම චර්ය� හැ� ආකල්ප වියුක්තා තාලඡේ� සිට අවම මට්ටම දක්ව� පර�සංයක ඇති පුXගැලයින් බාව ප&හැ&දිලිව දක්නට ල&ඡේV. විවිධ අසං�ම�නJ ඡේX සිදු කළ හැ&කි පුXගැලයින් ඡේලසං සංම�ජාඡේ� පgසිXධියට පත්ව ඇත්ඡේත් ඡේමබාඳු අය බාව නිරීක්ෂණය ඡේ4. අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නන හැ&කිය� ල&බීමට නම් සංද�ච�ර චර්ය�, ආකල්ප හැ� ධර්මතා� අනුව කිHය� කිරීම පූර්ව අවශJතා�වයක් ඡේලසං අවශJ වනුඡේ� එය සං�ම�නJ පියවි මනුෂJ තාලයට වඩ� ඉහැළ මට්ටමක ඇති බා&විනි. යම් ඡේහැයකින් කිසිඡේවකු සං�ම�නJ පියවි මනුෂJ තාලයට වඩ� අධි හැ&කිය�වක් අත්පත් කර ඡේගැන සං�ම�නJ මනුෂJ තාලයක ඉක්මව� කිHය�කරන්ඡේනකු වුවඡේහැ�ත් ඒ පුXගැලය� තුළ ඇති චර්ය� ආකල්ප නිසං� ඡේසංසු මනුෂJ වර්ගැය�ට යම් අගැතියක් සිදුවීඡේම් හැ&කිය� ව&ළකීම සංඳහැ� පුXගැලය�ඡේ. ම�නසික පසුබිම තුළ කිHය�ත්මක වන මඡේනW විදJ�ත්මක අඟුලක් ඡේලසං සංද�ච�ර ධර්මතා� ඡේපන්ව� දිය හැ&කි ය. මින් අදහැI වන්ඡේන් ඡේමඡේI සංද�ච�ර ධර්මතා� අනුව හැ&සිඡේරන පුXගැලය� ඡේකතාරම් ඉහැළ අධි ම�නුෂික හැ&කිය�වක් අත්පත් කර ගැත්තාත් ඉන් සං�ම�නJ මනුෂJයින්ට අගැතියක් සිදුඡේන�වීඡේම් සංම්භා�විතා�වක් පවතින බාවයි. විවිධ අතීන්‍ද්‍රීය සංජා�නන හැ&කිය� පුහුදුන් ඡේලBකික ධJ�න ල�භීන්ට පව� ල&බිය හැ&කි ය.

පුහුදුන් Iවභා�වය නම් සං�ම�නJ මනුෂJ දුබාලතා� ඡේන� න&සූ යන්නයි. සං�ම�නJ මනුෂJ දුබාලතා� ධJ�න ල�භීන්තුළ යටපත්ව ඇතා.එබාඳු අය අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය� අත්පත් කර ගැත්තා ද ඒ හැ&කිය� ඒ පුXගැලය� තුළ පවතිනුඡේ� සං�ම�නJ මනුෂJ දුබාලතා� යටපත් කර ඡේගැන ව�සංය කරන ක�ල සීම�ව තුළ පමණි. යම් ඡේහැයකින් සං�ම�නJ පියවි මනුෂJ දුබාලතා� මතු වුවඡේහැ�ත් ඒ සංමඟ අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය� අඡේහැWසී වී යනු ඇතා. අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�වන් ඇති පුXගැලයින්ඡේ. ම�නසික ප&තිකඩ තුළ ඇති සංද�ච�ර ධර්මතා� න&ම&ති මඡේනW විදJ�ත්මක අඟුල කිHය�ත්මක වන්ඡේන් ඒ අයුරිනි. පුXගැලය� ව&රදි හැ&සිරීමට ඡේය�මුවත්ම ඒ පුXගැලය�තුළ ඇති අධි ම�නුෂික හැ&කිය�

286

සියළු ඡේX අඡේහැWසි වී යයි. අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය� ඇති පුහුදුන් පුXගැලයින් අතින් සංද�ච�ර ධර්මතා� කඩ ඡේන�ඡේවතා&යි මින් ඡේන� ප&වඡේI. නිදසුන් වශඡේයන් ඡේද4දත් ඡේතාර&න් ගැතා හැ&කි ය. ඡේද4දත් ඡේතාර&න්හැට අෂ්ට සංම�පත්ති ල�භාය තිබිණ. විවිධ සංuXධිවිධ පg�තිහැ�ර්ය පeඡේම් හැ&කිය�ව ඉතා� පgබාල ඡේලසං පිහිට� තිබිණ. නුමුදු ඡේකඡේළI ඡේලසං හැ&ඳින්ඡේවන සං�ම�නJ පියවි මනුෂJ දුබාලතා� ඡේන� න&සූ නිසං� එක්තාර� අවIථ�වක ඒ සං�ම�නJ මනුෂJ දුබාලතා� ඒ අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය� යටපත් කර සිතා තුළ න&ඟී සිටි ආක�රය ඡේද4දත් ඡේතාර&න් බුදුරදුන්ට එඡේරහිව කිHය� කිරීම තුළ විදJම�න ඡේ4. ල�භා සංත්ක�ර ලබා� ගැ&නීඡේම් සං�ම�නJ මනුෂJත්වයට ඡේප�දු දුබාලතා� සිතාතුළ මතු ඡේවත්ම ලබා� තිබූ සියළු අසං�ම�නJ අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�වලින් ඡේද4දත් ඡේතාර&න් පිරිහී ගිය බාව ඡේපනී යයි. ඡේම් අනුව ප&හැ&දිලි වනුඡේ� අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව මනුෂJ දුබාලතා� යටපත් ඡේක�ට ලබා� ගැතා හැ&කි වුව ද එය අඛණ්ඩව සිඡේත් පවත්ව� ගැ&නීමට නම් ඒ මනුෂJ දුබාලතා� මතුවීමට ඉඩකඩ ලබා� ඡේන� දිය යුතු බාවයි. අර්හැත්වයට පත් වූ ආර්යන් වහැන්ඡේI නමකට කිසිදිඡේනක සං�ම�නJ මනුෂJ දුබාලතා� මතු ඡේන� ඡේ4. ඒ සංමුච්ඡේ�ද ඡේලසං එකී මනුෂJ දුබාලතා� උන් වහැන්ඡේI විසින් දුර& කර ඇති බා&විනි. එවිට යළි මනුෂJ දුබාලතා� මතු වීඡේම් අනතුරක් න&ති බා&වින් එබාඳු ඡේකඡේනකු ඡේලBකික ධJ�න සංම�පත්ති වලින් ද ඡේන� පිරිඡේහ්.106

සං�ම�නJඡේයන් පියවි මනුෂJ ඉන්‍ද්‍රියන්ට අරමුණු ගැ&නීඡේම් සීම�වක් තිඡේV.

අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව යනු ඡේම් පියවි මනුෂJ ඉන්‍ද්‍රියන්හි අරමුණු ගැ&නීඡේම් සීම�ව ඉක්මව� ය�මට හැ&කිවීමයි. ඡේම් අවIථ�4 දී සිදු වනුඡේ� පියවි මනුෂJ ඉන් ද්‍රියන්හි අරමුණු ගැ&නීඡේම් සීම�ව අනු කHමඡේයන් සංම්පූර්ණ වශඡේයන් අඡේහැWසි වන මට්ටම දක්ව� එය විතා&න් කරවීමයි. මනුෂJ ඡේලWකඡේ� ඡේබා�ඡේහැW අරමුණු ඇතා ද සං�ම�නJ පියවි මනුෂJ ඉන්‍ද්‍රියන්ට අරමුණු වනුඡේ� ඒව�යින් ඡේබා�ඡේහැW Iවල්ප පgම�ණයකි. අඡේනක් සියළු අරමුණු පියවි මනුෂJ ඉන්‍ද්‍රියන්ට අරමුණු විය හැ&කි සීම�වට වඩ� දුරක ඇති බා&වින් ඒව� පිළිබාඳ සං�ම�නJ පියවි මනුෂJ ඉන්‍ද්‍රියන්ඡේගැන් පgතාJක්ෂ කර ගැ&නීමට අපහැසු වී තිඡේV. සං�ම�නJ පියවි මනුෂJ ඉන්‍ද්‍රියන්හි විෂය පථයට පරිබා�හිර වුව ද විවිධ ඡේX ඡේලWකඡේ� ප&වතිය හැ&කි ය. ශVද, ඝ්‍රාන්ධ, රසං, ශ»වණ Iපර්ශ හැ� ධම්ම ආදී වශඡේයන් විෂය ඡේ¡තාK ර�ශියකට අයත් සංජා�නන ඡේලWකඡේ� පවතී. ඡේම්ව� සියුම් හැ� රළු වශඡේයන් වJ�ප්තාවී ඇතා. සං�ම�නJ මනුෂJ ඉන්‍ද්‍රියකට ද&ඡේනන සීම�ව නි�චිතා අගැයක් ඡේගැන ඇතා. ඒ සීම�ඡේවන් ඔVඡේබාහි පවතින කිසිදු ශVද,

ගැන්ධ, රසං, ශ»වණ, Iපර්ශ හැ� ධම්ම වශඡේයන් වූ අරමුණු පිළිබාඳ සං�ම�නJ පියවි මිනිI මනසංට කිසිදු අයුරකින් වටහැ�ගැතා ඡේන� හැ&කි ය. ඡේම් අරමුණු ද&නීමට මනුෂJ ඉන්‍ද්‍රියන්හි පවතින සීම�ක�රී Iවභා�වය අසංමත්ය. සං�ම�නJ මනුෂJ ඉන්‍ද්‍රියයන් සංය කිHය�ක�රීවනුඡේ� අරමුණු වල තී4රතා�වය පgබාල වූ අවIථ�වකදීය. එය එවිට මිනිI ඉන්‍ද්‍රියන්ට ද&ඡේන්. ඊට පහැළ මට්ටඡේම් ඡේක�ඡේතාකුත් අරමුණු ප&වතියත් මිනිI ඉන්‍ද්‍රියන් ඒව�ට සංඡේ4දී ඡේන�ඡේවන නිසං�

287

එම අරමුණු ගැ&නීඡේම් හැ&කිය�වක් න&තා. ඡේම් අරමුණුවල තී4රතා�ව මනුෂJ ඉන්‍ද්‍රියන්ට ද&ඡේනන්ඡේන් ආසංන්න වශඡේයන් එක්තාර� සීම�වක දී ඉන්‍ද්‍රියන් අවදිකළ හැ&කි මට්ටමකදීය. ඒ දක්ව� සං�ම�නJ මනුෂJ ඉන්‍ද්‍රියන් පවතින්ඡේන් නිද්‍රා�වක ගිලී පවතින Iවරeපයකිනි. මනුෂJ ඉන්‍ද්‍රියන් සංයටම ඡේම් තාත්වය ඡේප�දුය. ඉන්‍ද්‍රියන් අවදි වන සීම�ව මඡේනW විදJ�ඡේ4 සංඳහැන් වනුඡේ� එක්තාර� මිනුමකිනි. ඡේම්ව� සංඡේ4දන ඒකක (Sense units)ඡේලසං හැ&ඳින් ඡේ4. ඡේම් සංඡේ4දන ඒකක 0 සිට + 1,+ 2.. + 6 යන�දී වශඡේයන් ද 0 සිට -1 .. -6 දක්ව� ආදී වශඡේයන්ද ඇතා. සං�ම�නJඡේයන් 0 මට්ටම ඡේලසං සං&ලඡේකනුඡේ� සංජා�නන ඡේන�ම&ති පූර්ණ නි�ශVදතා�ව වශඡේයනි. නමුදු ඡේම් තුළ පව� පියවි මනුෂJ ඉන්‍ද්‍රියන්ට අරමුණු ඡේන�වන ඉතා� සියුම් ශVද, ගැන්ධ, රසං, ශ»වණ, Iපර්ශ හැ� ධම්ම අරමුණු ඇතා. සං�ම�නJඡේයන් පියවි මිනිI ඉන්‍ද්‍රියන් නිද්‍රා� Iවරeපඡේයන් තිබී අවදිවනුඡේ� එකක + 6 මට්ටමකදී බාව ඡේප�දුඡේ4 පිළිගැත් අදහැසංකි. නමුදු පුXගැල�නූරeපීව අවIථ�නූරeපීව හැ� ක�ල�නූරeපීව ඡේම් අගැය අඩුව&ඩි විය හැ&කි බාව ද සිහි තාබා� ගැතා යුතුය. එහි අදහැසං සං�ම�නJ පියවි මනුෂJ ඉන්‍ද්‍ රියන් කිHය�ත්මක වීමට නම් + 6 මට්ටඡේම් ඡේහැW ඊට ඉහැළ වූ මට්ටමක Iන�යු සංඥා�වක් ඡේම් ඉන්‍ද්‍රියන්ට ල&බිය යුතු බාවකි. + 6 ට වඩ� අඩු මට්ටමක පවතින ඉතා� සියුම් ශVද, ගැන්ධ, රසං, ශ»වණ, Iපර්ශ හැ� ධම්ම සංජා�නන ඡේක�තාරම් ඡේම් ඡේලWකය තුළ ප&වතියත් ඒව� ලබා� ගැ&නීමට ඡේහැW ඒව�ට සංඡේ4දී වීමට පියවි මනුෂJ ඉන්‍ද්‍රියන් අසංමත් වන බා&වින් සං�ම�නJඡේයන් සිඡේතාන්ඡේන් එබාඳු සංජා�නන ඡේන�ම&ති බාවකි. නමුදු විවිධ තාත්ව යටඡේත් සං�ම�නJ පියවි මනුෂJ ඉන්‍ද්‍රියන්ට අරමුණු ඡේන�වන ඡේම් ඉතා� සියුම් ශVද,

ගැන්ධ, රසං, ශ»වණ, Iපර්ශ හැ� ධම්ම සංජා�නන පව� ද&ඡේනන විවිධ අවIථ� උද�විය හැ&කි ය. ඡේම් තාත්වය අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය නමින් හැ&ඳින්ඡේ4. ඡේම් අතීන්‍ද්‍ රිය සංජා�නනය ඇතිවිය හැ&කි විවිධ ඡේහ්තු තිඡේV. ඡේම�ළය තුළ කිHය� කරන තාරගැවල තාරගැ ආය�ම පgම�ණය අඩුව&ඩි වීම මතා ඡේම�ළයට ඉන්‍ද්‍රියන්ඡේගැන් සංඡේ4දනය වන සංඡේ4ද වල සියුම් බාව තීරණය ඡේකඡේර්. සං�ම�නJ තාත්වය යටඡේත් ඡේන�ල&ඡේබාන ඉතා� සියුම් ඉන්‍ද්‍රිය සංඡේ4දන පව� තාරගැ ආය�මඡේයහි ඡේවනIවීම් මතා ඡේම�ළය කර� සංම්ඡේප්gෂණය විය හැ&කි ය. එබාඳු අවIථ�වල දී ඉන්‍ද්‍රිය කිHය�ක�රීත්වය අභිබාව� ඡේම් ඡේල�කඡේ� ඇති විවිධ සියුම් සංඡේ4ද සංම්ඡේප්gෂණය විය හැ&කි ය. ඡේම් තාරගැ ආය�මඡේයහි විශ�ල ඡේහැW කුඩ� වීම අතාර විවිධ පර�සංයන්වල දී සිදුවන සංඡේ4ද සංම්ඡේප්gෂණයට ඇතා&ම් අවIථ�වල ඉන්‍ද්‍රිය කිHය�ක�රීත්වය සංuජුවම සංම්බාන්ධ විය හැ&කි ඡේIම ඡේන�විය හැ&කි අවIථ� ද ඇති බාව සං&ලකිය යුතුය. ඇතා&ම් අවIථ�වලදී ඡේම�ළයට ප් රම�ණවත් තාරම් ඔක්සිජාන් සං&පයීම දුබාල වූ අවIථ�වලදී ද අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනට සංම�න සං�ම�නJ අවIථ� යටඡේත් විIතාර කළ ඡේන�හැ&කි විවිධ අසං�ම�නJ තාත්වයන්ට මුහුණ පeමට සිදුවිය හැ&කි ය. එඡේIම බියවීම, ද&ඩි අන්තාර�යකර අවIථ�වලට මුහුණ පeමට සිදුවීම, මරණ බිය ඇතිවීම,

දුෂ්කරතා� යටඡේත් දිවි ඡේගැවීමට සිදුවීම ආදී විවිධ ඡේහ්තු නිසං� ද අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනයට සංම�නකම් දක්වන සංජා�නන අවIථ�වලට මුහුණ දීමට සිදු විය

288

හැ&කි ය. බියක් ඇතිවීම නිසං� සිතා තුළ ඇති වූ බියට සංම�න දර්ශන, ශ»වණ,

ගැඳ සුවඳ ද&නීම්, Iපර්ශ හැ� ධම්ම අරමුණු වලට සං&බාවින්ම මුහුණ පeමට සිදු විය හැ&කි ය. ඡේහැ�ල්මන් අවතා�ර ආදිය වි�ව�සං කරන්ඡේනකුට සංeබාe ජීවිතාඡේ�දී ද එබාඳු ඡේX සංජා�නනය විය හැ&කි සංම්භා�විතා�ව සං�ම�නJ පුXගැලඡේයකුට වඩ� ව&ඩිය. ඡේමයට ඡේහ්තුව ඉතා� තාදින් සිතාට බාලපe ම�නසික ආකල්පවලට අනුරeපව සංජා�නනය සංකI වන බා&විනි. විවිධ අභිච�ර විධි ආදිය ඉතා� තාදින් වි�ව�සං කරන සංIකuතියක දිවිඡේගැවන පුXගැලයින්ට සං�ම�නJ අයට එබාඳු ඡේX සංජා�නන අවIථ� වඩ� බාහුලව ඇතිවිය හැ&කි ය. එබාඳු පුXගැලයින් තුළ ඇති ආකල්ප සංජා�නනයට බාලපeම් කරන බා&විනි. බිය, නි�ශVදතා�ව ආදී පරිසංර තාත්වවල දී සිඡේත් ක් රිය�ක�රීත්වය ඡේවනIවීම මතා ඇතා&ම් අවIථ�වල දී අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන අවIථ� ඇති වීඡේම් ඉඩකඩ තිඡේV.107

හැදිසිඡේ� ඇතිවන පරිසංර තාත්වයක ඡේවනIවීම මතා සිදු වන අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන අත්ද&කීමක දී කිසියම් පුXගැලඡේයකු තාම�ට ඉන් ඡේපර අත්විඳීමට ඡේන� ල&බුණු සුවිඡේ�ෂී අත්ද&කීම නිසං� බාලවත් ම�නසික වික්ෂිප්තා වීමකට ලක් විය හැ&කි ය. එබාඳු අවIථ�වල දී හැරිහැ&ටි අද�ළ අත්ද&කීම ලබා� ගැ&නීමට පව� ඡේන� හැ&කි ඡේ4. එබාඳු ඡේX නිව&රදිව අනJයන්හැට විIතාර කිරීමට ද අඡේප�ඡේහැ�සංත් ඡේ4. ඡේමහිදී බිය පමණක් ඡේන�ව විමතිය හැ� වික්ෂිප්තාවීම් යන සියළු ආක�රඡේ� ම�නසික තාත්වය සං&ලඡේක්. සං�ම�නJ තාත්වයට වඩ� ඡේවනI තාත්වයන්ට මුහුණ පeමට සිදු වූ පුXගැලයින්ඡේ. අත්ද&කීම් ඇසුඡේරන් සිදු කළ විවිධ පර්ඡේ�ෂණ මඡේනW විදJ� ඡේ¡තාKඡේ�දී විIතාර වනුඡේ� අසං�ම�නJ අත්ද&කීම් (Abnormal Experience) යන විෂයය යටඡේත්ය. ඡේබා�ඡේහැWවිට එබාඳු වූ අසං�ම�නJ අත්ද&කීම් පර්ඡේ�ෂණයට ලක් කිරීඡේම්දී පර්ඡේ�ෂකයින් මුහුණ ඡේදන අසීර&තා�වයක් වනුඡේ� සංම්මතා පර්ඡේ�ෂණ කHමඡේ4ද භා�විතා� කර එබාඳු අත්ද&කීම් පිලිබාඳ පර්ඡේ�ෂණ කිරීඡේම් ඇති අපහැසුතා�වයයි. පර්ඡේ�ෂණ උපකරණ, සිXධ�න්තා ආදී සියළු ඡේX වඩ�ත් න&ඹුර&තා�වයක් දක්වනුඡේ� ඡේභාBතික අශය ඡේවතා බා&වින් එබාඳු ඡේභාBතික ඡේX ඇසුර&කළ සිXධ�න්තා හැ� උපකරණවලින් අසං�ම�නJ අත්ද&කීම් විමර්ශනය කළඡේන� හැ&කිවීම ඡේමම පර්ඡේ�ෂකයින් මුහුණ ඡේදන විශ�ලතාම අසීර&තා�වයයි. නිදසුනක් වශඡේයන් අසං�ම�නJ අත්ද&කීම් වඩ� සුබාල ඡේලසං ඇතිවන පgIතුතායක් නම් ක�ලය පිලිබාඳ ගැ&ටළුවයි. සං&බාවින්ම ක�ලය යනු සං&බාවින්ම පවතින ඡේදයක් ඡේන�ව මිනිසං�ඡේ. එක්තාර� සංකල්පයක් පමණි. නමුදු ඡේමය පර්ඡේ�ෂණ�ත්මක ඡේලසං ඔප්පු කළ ඡේන� හැ&කි ය. ඒ පිලිබාඳවද විවිධ පර්ඡේ�ෂණ සිදු වී තිඡේV.

ඡේබා�ඡේහැW අසං�ම�නJ අත්ද&කීම්වල ඡේම් ක�ලය පිලිබාඳ ගැ&ටළුවට මුහුණ දීමට සිදුවී ඇතා. මන්ද එබාඳු සිදුවීමක දී එක් අවIථ�වක දී ක�ලය ඡේ4ගැවත් වන අතාර තාවත් අවIථ�වක දී ක�ලය මන්දගැ�මී වන බාව ඡේපනී යන බා&විනි.

නිදසුනක් ඡේලසං කිසියම් ශලJ කර්මයක් කිරීම සංඳහැ� නිර්වින්දනය කරන ලද ඡේරWගිඡේයකුට එම ශලJ කර්මඡේ� ඇති බාරපතාලකම නිසං� මරණ�සංන්න

289

අත්ද&කීම් ඇතිවිය හැ&කි ය. ඔහු මරණ�සංන්න අත්ද&කීම් විඳින අතාර ඇතා&ම් අවIථ�වල දී පූර්ව භාව වලදී ල&බූ අත්ද&කීම් හැ� ඊළඟ භාව වලදී ල&බිය හැ&කි අත්ද&කීම් පිළිබාඳව සංජා�නනය විය හැ&කි ය. සං&බාවින්ම ශලJකර්මයක සිදුකරන ක�ල සීම�වට සං�ඡේප්ක්ෂකව ඒ පුXගැලය�ට විඳ ගැ&නීමට ල&ඡේබාන අසං�ම�නJ අත්ද&කීමක ක�ල සීම�ව අඩු ඡේහැW ව&ඩි විය හැ&කි ය. නමුදු එහිදී ඔහුට ද&ඡේනන්ඡේන් තාම� ක�ලඡේයන් වියුක්තා වූ බාව ඡේහැW ක�ලය එක තා&න නතාරව තිබූ බාවකි. ඒ තාත්වයට ඡේහ්තුව ක�ලය සං�ඡේප්ක්ෂ සංකල්පයක් වීමයි.108 ක�ලය ඔහුඡේ. ඉන් ද්‍රිය අනුභූතිය සංමඟ බා&ඳී තිබූ ඡේදයකි. ඒ ඉන්‍ද්‍රිය අනුභූතිය ගිලිඡේහැත්ම ක�ලය යන සංකල්පය පිළිබාඳ වූ හැ&ඟීම් ද අනුක් රමඡේයන් දිය වී යනු ද&නිය හැ&කි ය. ඡේබා�ඡේහැWවිට සිය අසං�ම�නJ අත්ද&කීම් ඡේසංසු පිරිසංට විIතාර කරන එබාඳූ වූ අත්ද&කීම් ල&බූඡේවකුට මුහුණ පeමට සිදුවන විශ�ලතාම අභිඡේයWගැය ක�ලය පිලිබාඳ ල&බූ සිය ව&ටහීම අනJයන්හැට එය පිළිගැතා හැ&කි Iවරeපඡේයන් විගැ�හැ කිරීඡේම් ගැ&ටළුවයි.109 චුති පටිසංන්ධි හැ� අන්තාර� භාව පිළිබාඳ විවිධ ගැ&ටළු Iථ�න බුදු දහැඡේම් විවිධ සංම්පgද�යන් අතාර ඇතිවී ඇත්ඡේත්ද ක�ලය සංකල්පයක් බාව ඡේන� තාක� හැ&රීම නිසං� ඇති වූ විIතාර කිරීඡේම් අපහැසුතා�වය පිළිබාඳ කිසිඡේවකු නිසි අවධ�නයක් ඡේන� ද&ක්වීමයි. චුති පටිසංන්ධි අන්තාර� භාව පිලිබාඳ Iථවිරව�දී මතාව�ද හැ� ඡේවනත් ඡේබාBXධ සංම්පgද�ය වල මතාව�දත්, බාටහිර මඡේනWවිදJ� ඡේ¡තාKය තුළ ඡේබාඡේහැවින් පgචලිතාව ඇති මරණ�සංන්න අත්ද&කීම් (Near Death Experience)

හැ� මරණඡේයන් පසු අත්ද&කීම් (After Death Experience) ආදී කර&ණු නිසි අයුරින් අධJයනය කළඡේහැ�ත් ක�ලය වටහැ� ගැ&නීඡේම් ඇති ගැ&ටළුව පිළිබාඳ නිව&රදිව ඡේත්ර&ම් ගැතා හැ&කි වනු ඇතා. එකම ඡේදයක් විවිධ සංම්පgද�යන්හි විවිධ අයුරින් අර්ථකථනය කිරීඡේම් දී හුඡේදක් ඒ වචනවල පමණක්ම එල්ඹ සිටීම නිසං� ඡේවනත් ඡේකWණයකින් ද&ක ගැතා හැ&කි වූ සංතාJයට සංමීපවීමට අවශJ ඉඩකඩ ඇහිරී ඇති අයුර& ඡේමහිදී ඡේහැ�ඳින්ම අවඡේබාWධ කළ හැ&කි ය.

ක�ලය යනු සංකල්පයක් පමණක් නිසං� ක�ලය එක් Iථ�නයකදී ඡේ4ගැවත්ව ද තාවත් Iථ�නයක දී මන්දගැ�මීව ද ඒ අතාරතුර වූ පර�සංය අතාර ද පවතින බාව වටහැ� ගැතා යුතුය. සිතා සංම�ධිගැතා අවIථ�වල ක�ලය ගැතා වනු ඡේන� ද&නීමට ඡේහ්තුව හැ� පg�න ගැ&ටළු බාහුල අවIථ�වල ක�ලය ගැතාවීම පම�වී ඇතා&යි හැ&ඟීමට ඡේහ්තුව ඡේමයයි.110

සංමථ භා�වන� වඩ� සිතා එකඟ වූ අවIථ�වල ඡේම�ළඡේ� තාරගැ ක් රිය�ක�රීත්වය ඡේවනIවීම මතා අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව කිHය�ත්මක ඡේ4.

නින්ඡේXදී ඡේම�ළඡේ� තාරගැ කිHය�ක�රීත්වය විවිධ මට්ටම් වලදී ඊට අනුරeපව ඡේවනI ඡේ4. ඡේම් අවIථ�වලදී ද ඇතා&ම් අවIථ�වල දී අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය ක් රිය�ත්මක විය හැ&කි ය. යම් යම් අයට තාම�ට අවශJ ඡේX නින්දත් ඡේන� නින්දත් අතාර පර�සංඡේයහි වූ එක්තාර� මට්ටමකදී සංජා�නනය විය හැ&කි බාව නිරීක්ෂණය වී තිඡේV. ඡේමබාඳු පුXගැලඡේයකුට තාම�ට කියවීමට ඇති ගැ�න්ථයක් කුමන පුIතාක�ලඡේ� කුමන අශඡේ� කුමන ඡේප�ත් ර�ක්කඡේ� ඇති ද&යි

290

පමණක් ඡේන�ව ඇතා&ම් අවIථ� වලදී එම ගැ�න්ථඡේ� වර්ගැ අකය තාම�ට අවශJ ක�රණය ඇති පිටු අකය පමණක් ඡේන�ව එම පිටුඡේ4 ඇති ඊට අද�ළ ඡේ�දය පව� දeසින් දකින්න�ක් ඡේමන් මනසංට අරමුණු විය හැ&කි ය. සිහි විසංඥාව සිටින අවIථ�වලදී ද ඡේම�ළඡේ� තාරගැවල කිHය�ක�රීත්වය ඡේවනI විය හැ&කි ය. එබාඳු අවIථ�වලදී ද අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය කිHය�ත්මක විය හැ&කි ය. ශලJ කර්ම ආදියට සිදු කිරීමට ඡේපර නිර්වින්දනය කරනු ල&බුව ද ඡේම�ළය කිHය�ත්මක ඡේ4. එබාඳු අවIථ�වලදී බා�හිර ඉන්‍ද්‍රියන්හි කිHය�ක�රීත්වය ඉතා� සියුම් ඡේලසං මනසංට ද&නිය හැ&කි ය. තාම�ට ශලJ කර්ම කරන ආක�රය,

ඊට සංහැභා�ගී වූ චෛවදJවර&න් පිළිබාඳ, ඔවුන් කතා�බාහැ කළ විවිධ ඡේXවල්, හැ&ඳ ප&ළඳ සිටි ආක�රය පව� ඇතා&ම් ශලJ කර්මවල දී නිර්වින්දනය වූ ඡේරWගීන්ට ද&න ගැ&නීමට හැ&කිවී ඇතා. මඡේනW විදJ� ඡේ¡තාKඡේ� සිදු කරන ලද විවිධ පර්ඡේ�ෂණවල දී ඡේමව&නි අයඡේ. විවිධ අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන අත්ද&කීම් පිලිබාඳ ව�ර්තා� වී ඇතා. සංමහැර පුXගැලයින්ට මිය ය�මට ආසංන්න අවIථ�වල දී ඡේම�ළඡේ� තාරගැ කිHය�ක�රීත්වය ඡේවනIවීම මතා ද අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ල&බී ඇතා. ඡේමබාඳු අවIථ� විශ�ල පgම�ණයක් පිලිබාඳ බාටහිර මඡේනW විදJ� ඡේ¡තාKඡේ� පර්ඡේ�ෂණ සිදුවී තිඡේV. අධි මඡේනW විදJ� විෂය ඡේ¡ත් රයට අද�ළ ඡේබා�ඡේහැW පර්ඡේ�ෂණ විඡේXශීය වි�ව විදJ�ල හැ� උසංI අධJ�පන ආයතානවල සිදු ඡේකඡේර්. එහිදී සං�යනික ඡේරWගීන් භා�විතා� කර මරණ�සංන්න අත්ද&කීම් (Near Death Experience) පිළිබාඳවම සිදු කළ විවිධ පර්ඡේ�ෂණ තිඡේV. ඇතා&ඡේමකුට උත්පත්තිගැතා ඡේහ්තු නිසං�ද ඡේම�ළඡේ� එම අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන කිHය�ක�රීත්වයට අද�ළ පgඡේXශවල Iන�යු කිHය�ක�රීත්වය ජා�න විදJ�ත්මක ඡේහ්තු නිසං� කිHය�ක�රීව ප&වතිය හැ&කි ය. එඩ්ගැ� ඡේක්සී ව&නි වි�මිතා හැ&කිය�වන්ඡේගැන් යුතු පුXගැලයින් සංතු අසං�ම�නJ හැ&කිය�ව ඔවුන්ට ල&බී ඇත්ඡේත් උපතින්ම බාව ඡේපනී යයි. එබාඳු පුXගැලයින්ට ඡේලBකික ධJ�න සංම�පත්ති ල&බීඡේම් අවශJතා�වයක් ඡේන� ම&තිව වුව ද අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව අවදි කිරීඡේම් ශක්තියක් තිබූ බාව ඡේපනී යයි. ඔවුන් සංතුව ප&වති උත්පත්තිගැතා අසං�ම�නJ මIතිෂ්ක කිHය�ක�රීත්ව රට�ව නිසං� බාව ප&හැ&දිලි ඡේ4. සං�ම�නJඡේයන් පුහුණු කර වුවද ඒ හැ&කිය�ව සංමහැර&න්ට ලබා� ගැතා හැ&කි බාවද ඡේපනී යයි. කිසිදු ඡේභාBතික උපකරණයක ආධ�රයක් රහිතාව වුව ද ද&නට ඡේලBකික ධJ�න ලබා� කළ හැ&කි සංuXධිවිධ පg�තිහැ�ර්ය නමින් හැ&ඳින්ඡේවන විවිධ වි�මිතා කිHය� අතාරින් ඇතා&ම් ඡේX කිරීමට හැ&කි පුXගැලයින් විවිධ ක�ලවකව�නු තුළ ඡේලWකඡේ� බිහි වන බාවද ඒ පිළිබාඳ ව�ර්තා� වන පුවත් අනුව ඡේපනී යයි. විධිමත් ඡේලසං පුහුණුව ල&බූ මඡේනW විදJ�ඥාඡේයකු විසින් සිදු කරන Iවප්න නිද්‍රා�වකට පත් වූ පුXගැලඡේයකුට කිසියම් සීම�වකට යටත්ව අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ලබා�දීඡේම් හැ&කිය�ව ඇතා. සංමහැර මඡේනW විදJ� ගුර&කුල ඡේම් Iවප්න නිද්‍රා�වට පත් පුXගැලයින් පවසංන ඡේතා�රතුර& සංත් යය ක&යි පිලි ඡේන� ගැන්න� බාවක් ද ඡේපඡේනන්නට තිඡේV. ඊට ඡේහ්තුව Iවප්න නිද්‍රා�වට පත් පුXගැලය�ව තාවඡේකකු විසින් ඡේමඡේහැයවනු ලබාන බා&වින් ඔහු ඒ පුXගැලය�ඡේ. රeකඩයක් බාවට පත් වන නිසං� ය&යි ප&වඡේI. ඡේම් නිසං� Iවප්න

291

නිද්‍රා�ව ඡේමඡේහැය වන පුXගැලය�ට අවශJ ඡේතා�රතුර& ඡේමWහැන නිද්‍රා�වට පත් පුXගැලය� ලබා� කියව� ගැන්න� බාව ඡේම් ගුර&කුල විසින් ඡේචWදන� නඟ� තිඡේV.

යම් ඡේකඡේනකු තාවත් අඡේයකුඡේ. මනසංට නුදුසුදු අයුරින් බාලපeම් කර එමඟින් ලබා� ගැන්න� ඡේතා�ර&තුර& සංතාJය ක&යි පිළිගැ&නීමට ඡේහැW තාහැවුර& කර ගැ&නීමට උත්සං�හැ ගැ&නීම බාලවත් වරදක් ඡේලසං දකින අය ද ඡේම් අතාර ඡේ4. ඡේමබාඳු ඡේහ්තු නිසං� අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය පිලිබාඳ ල&ඡේබාන විවිධ අත්ද&කීම් පර්ඡේ�ෂණයට ලක් කිරීඡේම් අපහැසුතා� ද තිඡේV. ඡේකඡේI වුවද අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන විධිමත්ව පර්ඡේ�ෂණයට ලක් කිරීඡේම් අපහැසුතා� තිබූ පමණින් එය ඡේන� තාක� හැ&රීමට හැ&කිය�වක් න&ති බාවද ඡේත්ර&ම්ගැතා යුතුය.111

4.3.අතීන්ද්‍රීය සංජා�නනය හැ� ම�නසික ඡේසංBඛJ

අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය හැ� ම�නසික ඡේසංBඛJ අතාර ද&ඩි සංම්බාන්ධතා�වයක් ඇතා. මන්ද අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනවල දී ල&බිය හැ&කි විවිධ අත්ද&කීම් හැ� ම�නසික ඡේසංBඛJ දුබාලවූ අවIථ�වල දී ල&බිය හැ&කි විවිධ අත්ද&කීම් අතාර ඡේබා�ඡේහැW සංම�නකම් දක්නට ල&ඡේබාන බා&විනි. අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනඡේ�දී මනසංට ල&ඡේබාන විවිධ අත්ද&කීම් සං�ම�නJ පියවි Iවභා�වඡේයන් ඡේවඡේසංXදී සංeම පුXගැලඡේයකුට එක සංම�නව අත්ද&කිය හැ&කි ඒව� ඡේන� ඡේ4. එඡේIම පියවි ඡේලWකඡේ� කිසිඡේIත්ම උපකල්පනය ඡේන� කළ හැ&කි වන ඡේXවල් පව� අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනයට අරමුණු විය හැ&කි ය. ම�නසික ඡේසංBඛJ දුබාල වූ පුXගැලඡේයකු තුළද සං�ම�නJ ඉන්‍ද්‍රිය අත්ද&කීම් ල&බීමට අපහැසුතා� ඇතිවීම නිසං� ඇති විය හැ&කි විවිධ අසං�ම�නJ ද&නීම් ද පවතී. ඒව� විවිධ ම�ය�මය ඡේX හැ� චිත්තා � ර�න්ති (Hallucinations) වශඡේයන් සිඡේත් ඇති විය හැ&කි ය. ඡේම් භාÐ�න්ති අවIථ� බිය (Phobia) සංමඟ බාXධව ම�නසික දුබාලතා� ඡේලසං ඇතිවිය හැ&කි ය. ඡේබා�ඡේහැW අවIථ�වල දී ඡේම�ළඡේ� අභාJන්තාරඡේ� චෛසංලවලට පgම�ණවත් තාරම් ර&ධිර සං&පයුමක් ඡේන� සිදුවිය හැ&කි අවIථ�වලදී ඡේම�ළයට අවශJ තාරම් ඔක්සිජාන් ඡේන�ල&බීම නිසං� Iවල්ප ඡේ4ල�වකට පමණක් සීම�වන විවිධ භාÐ�න්ති හැ� ම�ය� ම�නසික තාත්ත්වලට මුහුණ පeමට සිදුවිය හැ&කි ය. ගැල් අඟුර& ආකර වල ඡේහැW පතාල් ඡේ¡තාKය ආශි»තාව රැකිය�වල නිය&ලී සිටින පුXගැලයින්ඡේ. රැකිය� Iවභා�වයට අනුව දවඡේI ව&ඩි ක�ල සීම�වක් ගැතා කිරීමට සිදුවනුඡේ� අඩු ඔක්සිජාන් සං�න්ද්‍රාණයක් පවතින Iථ�නවලය. ඒ අවIථ�වලදී ඡේහැW ක�ලයක් ගැතා වී ඡේහැW ඡේමබාදු පුXගැලයින්ට විවිධ භාÐ�න්ති තාත්ත්ව ඇතිවිය හැ&කි ය. ක�ලයක් ඡේමබාඳු අනතුර& සංහිතා Iථ�නවල දිගු ක�ල සීම�වක් රැකිය�වල නිරතා පුXගැලයින්ඡේ. ඡේIව� ක�ලය නි�චිතා ක�ල පරිච්ඡේ�දයක දී අවසංන් කර ඔවුන්ට විශ»�ම ගැ&නීඡේම් පහැසුකම් පව� සංලIව� ඇත්ඡේත් ඡේමබාඳු මඡේනW විදJ�ත්මක පසුබිමක් තුළ කිHය�ත්මක වන ජීව විX

292

ය�ත්මක ඡේහ්තු නිසං� ය. ඡේප�ළව මට්ටඡේම් සිට ඉතා� පහැතින් පිහිටි ගැ&ඹුර& ලිවල ව&ඩ කරන අයඡේ.ද ඡේම�ළයට ර&ධිරඡේයන් ඔක්සිජාන් සං&පයුම අඩ�ල ඡේ4. එඡේIම ඡේප�ළව යට ඇති විවිධ විෂ ව�යුන්ඡේ. බාලපeම ඡේම�ළය කර� ප&මිඡේණ්. එහිදී ඡේම�ළ අභාJන්තාරඡේ� Iන�යු සංම්ඡේප්gෂණ ක�ර්යයට විවිධ බා�ධ� එල්ල විය හැ&කි ය. ඒ බාලපeම නිසං� ඡේම�ළය Iන�යු සංම්ඡේප්gෂණය සිදු වනුඡේ� නිසි ඡේලසං ඡේන�ව විකuති වීමකට ලක් වී බාව ද&කගැතා හැ&කි ය. ඡේම් විකuතිවීම නිසං� බා�හිර ඡේලWකඡේ� අරමුණු පිළිබාඳ ඉන්‍ද්‍රියන් මඟින් සංම්ප් ඡේර්ෂණය වන Iන�යු දත්තා සංඥා� තිඡේබාන අයුරින් ඡේන�ව ඡේවනත් අයුරකට පරිවර්තානයවීමට ලක් ඡේ4. ඡේමබාඳු අයුරකට Iන�යු දත්තා සංඥා� ලක් වීඡේමන් ල&ඡේබානුඡේ� විපරීතා සංජා�නනයකි. ඡේම් සංජා�නනය පියවි ඡේලWකඡේ� විදJම�න වIතූන් ඇසුඡේරන් සං�ම�නJ දිවිඡේපඡේවඡේත් දී ලබාන සංජා�නනයට වඩ� ඡේවනI ඡේ4. ඡේම් නිසං� ඡේමය අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනඡේ� හැ&ඩතාලයක් ද&යි මඳක් වික්ෂිප්තා වීමක් පව� ඡේසංසු අයට ඇති ඡේ4. ඡේම් යටඡේත් දුර, ක�ලය, අවක�ශය, පරිම�ව හැ� ගැ&ඹුර ආදී ම�න පිලිබාඳ ඇති වන විකuති අත්ද&කීම් වඩ�ත් පgමුඛ Iථ�නඡේයහිල� සං&ලකිය හැ&කි ය. අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය නිසං� ද දුර, ක�ලය,

අවක�ශය, පරිම�ව හැ� ගැ&ඹුර යන ම�න පිළිබාඳ අවඡේබාWධය ඡේම් අයුරින්ම ඡේවනIවීමකට ලක්විය හැ&කි ය. නමුදු සංජා�නනය විකuති වීමට ලක් වීම නිසං� ඇති වන ද&නීඡේම් හැ� අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය නිසං� ඇතිවන ද&නීඡේම් ඡේවනසංක් තිඡේV. සං�ම�නJ අයට ඡේම් ඡේවනසං පිළිබාඳ එතාරම් ප&හැ&දිලි ව&ටහීමක් න&තා. එබා&වින් ඔවුන් ඡේබා�ඡේහැW විටම සිතානුඡේ� අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය ඔවුන්ඡේ. සං�ම�නJ අත්ද&කීමට වඩ� සංමීප බාවක් දක්වන විකuති සංජා�නනය හැ� සංම�න බාවකි. න&තාඡේහැ�ත් අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය යනු විකuති සංජා�නඡේ�ම තාවත් එක්තාර� වික�ර රeපී ප&තිකඩක් බාව උපකල්පනය කිරීමට පව� ඔවුහු ඡේන� පසුබාට ඡේවති. ඉඡේගැනීඡේමන්, භා�වන� කිරීඡේමන්, සිතීඡේමන් හැ� කල්පන� කිරීඡේමන් මිනිසුන් වහැ� උමතු බාවට පත්ඡේවතා&යි සං�ම�නJ ජානතා�ව අතාර 4 ය�ප්තාව පවත්න� ආකල්පය ඇතිවීමට ඡේමබාඳු කර&ණු ඉවහැල් වී තිඡේV. නමුදු සං&බාe තාත්වය නම් එඡේI සිදු ඡේන�වන බාවයි. ඡේමහි සංතාJය නම් උමතු බාව වන�හී මනඡේI ඇති එක්තාර� ඡේරWගී තාත්වයක් පමණක් බාවයි. ඡේම් අනුව යඡේමකු උමතු වනුඡේ� ඉහැතා සංඳහැන් ඡේX කිරීඡේමන් ඡේන�ව ම�නසික අසංමතුලිතාතා�ව නිසං� බාවයි. ම�නසික කිHය�ක�රීත්වය මන�ව පවතිනුඡේ� සංමතුලිතාව මනසං පවතින විටය.112

ම�නසික සංමතුලිතාතා�වය න&තිවීමට බාලප�න විවිධ ඡේහ්තු තිඡේV.ඡේම් අතාර ජීව විදJ�ත්මක, මඡේනW විදJ�ත්මක, ක�යික, සංම�ජායීය, සං�මයික,

ප�රිසංරික, ප�රම්පරික, ජා�නමය, ආරමය සං�ධකද ඉවහැල් විය හැ&කි ය.ඡේම�ළඡේ� අභාJතාර Iන�යු සංම්ඡේප්gෂණ කිHය�වළියට අද�ළ Iන�යු චෛසංල අතාර කුඩ� පරතාර අතාර පිහිටි රසං�යනික ද්‍රාවJ මඟින් දත්තා සංඥා� (Neuron

Chemical Transmitter ) සංම්ඡේප්gෂණ ක�ර්යය සිදු ඡේ4. විකuතිවීම් සිදු ඡේන� වී සං&බාe අයුරින් ඡේම් දත්තා සංම්ඡේප්gෂණය සිදු වන්ඡේන් නම් ම�නසික සංමතුලිතාබාව

293

සුරැඡේක්. නමුදු විවිධ ඡේහ්තු නිසං� ඡේම�ළඡේ� රසං�යනික ද්‍රාවJ මඟින් දත්තා සංඥා� සංම්ඡේප්gෂණ ක�ර්යයට බා�ධ� ප&මිඡේණ්. ඇතා&ම් අවIථ�වලදී ඊට නියමිතා රසං�යනික ද්‍රාවJ වල හිඟතා�වය නිසං�ද දත්තා සංම්ඡේප්gෂණයට බා�ධ� ඇති ඡේ4.

තාවත් අවIථ�වල පgති විර&Xධ රසං�යනික ද්‍රාවJ (Neuron Anti Chemicals )

මඟින් දත්තා සංම්ඡේප්gෂණ ක�ර්යය පිණිසං අවශJ වන රසං�යනික ද්‍රාවJ වින�ශ කරනුලබායි.හැ&ඟීම්වලට අද�ළ විවිධ සංඡේ4දන (Sense) ඇති වීමට ඉවහැල් වන රසං�යනික ද්‍රාවJ තාවත් පgතිවිර&Xධ රසං�යනික ද්‍රාවJ මඟින් වින�ශ කිරීම නිසං� අද�ළ සංඡේ4දන නිසි ඡේලසං ඇති ඡේන� ඡේ4. යඡේමකුට තාම�ඡේ.ම සිතාතුළ ඇති ආකල්ප හැ� හැ&ඟීම් නිසං� ඊට අද�ළ රසං�යනික ද්‍රාවJවල ජානනය හැ� ක් රිය�ක�රීත්වය නිසං� දත්තා සංම්ඡේප්gෂණයට අතාJවශJ ඡේසංසු රසං�යනික ද්‍රාවJ වින�ශවීමට පව� ඡේහ්තු විය හැ&කි ය. නිදසුනක් වශඡේයන් නිතාර අනුන්ට චෛවර හැ� ඡේකHWධ කරන පුXගැලඡේයකුඡේ. ඡේම�ළඡේ� රසං�යනික ද්‍රාවJවල අසංමලිතාතා�වයක් ඇති විය හැ&කි ය. ඊට ඡේහ්තුව සං�ම�නJ පියවි ම�නව Iවභා�වයට පgතිවිර&Xධ සිතිවිලි ආකල්ප හැ� හැ&ඟීම් වලින් ඡේපලීමට හුර&ව තිබීමයි. එවිට එබාඳු සිතාක් අසං�ම�නJ හැ� විකuති Iවභා�වයකට පත් වීඡේම් ව&ඩි සංම්භා�විතා�වයක් ඇතා. එබාඳු පුXගැලඡේයකුඡේ. සිතා තුළ ම�නව හිතාව�දී Iවරeපයට අද�ළ සියළු සිතිවිලි ආකල්ප හැ� හැ&ඟීම් එබාඳු අහිතාකර රසං�යනික ද්‍රාවJ මඟින් වින�ශ කරනු ඇතා. එවිට ඒ පුXගැලය� ඡේන�ද&නුවත්වම සංම�ජායට අහිතාකර වින�ශක�රී ඡේපළඹීම් සංහිතා පුXගැලඡේයකු ඡේලසං සංකI වනු ඇතා.ඇනඩÃලීන් ඡේහැWඡේමWනය නීඡේරWගී පුXගැලඡේයකු තුළ සංÄ�වය විය යුතු එක්තාර� පgම�ණයක් තිඡේV. නිතාර ඡේකWපවීම, ඡේකHWධ කිරීම ආදිය නිසං� ඇනඩ් රලීන් සංÄ�වයවීම අධිකවිය හැ&කි ය. එඡේIවනුඡේ� ජීව විදJ�ත්මකව සංත්ව Iවභා�වය අනුව සංටන් ව&දීමට, පල� ය�මට ආදී කිHය� සංඳහැ� හැuද Iපන්දනය ඡේ4ගැවත් කිරීම, සංමට දහැදිය ද&මීම, ඡේ4ගැවත්ව ර&ධිරය සං&පයුම සිදුවීම ආදී කිHය� රැසංක් සිදුවීමට ඇනඩÃලීන් ඡේහැWඡේමWනය උපක�රීවන බා&විනි. පුර�ණඡේ�දී ඡේමබාඳු කිHය�ක�රීත්වයක් සංත්ව ජීවිතා සුරක්ෂිතාව පවත්ව� ගැ&නීමට උපක�රී වී තිඡේV. ඡේසංසු සංතුන්ඡේ. පහැරදීම් හැ� ඡේගැ�දුර& කර ගැ&නීම්වලට සං�ර්ථකව මුහුණ දීම සංඳහැ� සංටන් ව&දීමට ඡේහැW පල� ය�මට ඡේම් ඇනඩÃලීන් ඡේහැWඡේමWන සංÄ�වයවීම මඡේහැWපක�රී වී තිඡේV. කHමඡේයන් මිනිසං� ඡේසංසු සංත්ව වර්ගැවලට සං�ඡේප්ක්ෂව ශිෂ්ටවත්ම සංIකuතිකව දියුණුවත්ම මිනිසං�ඡේ. තිබූ සංත්ව Iවභා�වයට ආඡේ4ණීක යම් යම් ගැති ලක්ෂණ කHම�නූකූලව විය&කී යන්නට විය. ඒ අනුව ඡේන�දියුණු ඡේගැWතිKක මිනිසුන්ට හුර&ව තිබූ සංටන්ව&දීම තුළින් ජීවිතාය ආරක්ෂ� කර ගැ&නීඡේම් අවශJතා�ව හැ� දඩයම්කර ජීවිතාය ඡේගැන ය�මට තිබූ අවශJතා�ව නූතාන මිනිසං�හැට න&තා. නමුදු මිනිසං� ශිෂ්ට වූව�ට ඔහුඡේ. සිර&ර තුළ කිHය�ත්මකවන ජීව විදJ�ත්මක ය�න්තාKනය එඡේIම අද දක්ව�ම සිදු ඡේ4. ඒ අනුව ඇනඩÃලීන් ඡේහැWඡේමWනඡේ� කිHය�ක�රී Iවභා�වයද විX යම�නය. නමුද වර්තාම�න මිනිසං�ට එද� සිටි මිනිසං�ඡේ. ශ�රීරික ම�නසික අවශJතා�වය න&තා. එබා&වින් ඇනඩÃලීන් බාඳු ඡේහැWඡේමWනයක් සංÄ�වය වීඡේමන් අත්වන පgඡේයWජානයක් න&තා. පහැර දීමට පළ� ය�මට ව&නි කිHය�වන් නූතාන

294

දියුණු සංම�ජාඡේ� දී එතාරම් අවශJ ඡේන�වන බා&විනි. එබා&වින් එබාඳු ඡේහැWඡේමWන වර්ගැ සංÄ�වය වීම් නිසං� ඇති වන විෂ සංහිතා රසං�යනික ද්‍රාවJ සිර&ඡේර්ත් ඡේම�ළඡේ� චෛසංල තුළත් එක්රැI ඡේ4. ඡේම් විෂ රසං�යනික ද්‍රාවJවල ක් රිය�ක�රීත්වය නිසං� ශ�රීරික ඡේරWගැ රැසංක් ඇති ඡේ4. දියව&ඩිය�ව, අධිර&ධිර පීඩනය ව&නි ඡේරWගැ මීට නිදසුන්ය. එඡේIම ඡේම් විෂ රසං�යනික ද්‍රාවJ ඡේම�ළඡේ� Iන�යු චෛසංල තුළ සිදු වන රසං�යනික දත්තා සංම්ඡේප්gෂණ ක�ර්යයටද බා�ධ� පමුණුවයි. එවිට එබාඳු අඡේයකුඡේ. සිතිවිලි ආකල්ප හැ� හැ&ඟීම් Iවභා�වික න&තා. විවිධ විකuති සිතිවිලි ආකල්ප හැ� හැ&ඟීම්වල ඡේගැ�දුරක් බාවට ඒ පුXගැලය� පත් ඡේ4. ඡේමබාඳු පුXගැලඡේයකුඡේ. සංජා�නනය අසං�ම�නJ විය හැ&කි ය. ඒ අසං�ම�නJ සංජා�නනය කිසිම අවIථ�වක දී අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�වට සංම�න න&තා. අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය ල&බිය යුත්ඡේත් දීර්ඝ්‍රාව සිදු කරන සංද�ච�ර හික්මීමක පgතිඵලයක් වශඡේයනි. එම සංද�ච�ර හික්මීඡේම් උත්කuෂ්ට අවIථ�ව අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය� මඟින් නිරeපණය ඡේ4. අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය� ඡේලWකඡේ� සං�ම�නJ Iවභා�වයට වඩ� ඡේවනIබාව සංතාJයකි. නමුදු එය විකuතියක් ඡේන� ඡේ4. අයහැපත් සිතිවිලි ආකල්ප හැ� හැ&ඟීම් නිසං� සංජා�නනඡේ� සිදුවන ඡේවනIකම් සං�ම�නJ Iවභා�වයට වඩ� ඡේවනIය. එඡේIම එය විකuතියකි. ඡේලWකඡේ� සං�ම�නJ Iවභා�වයට වඩ� ඡේවනI වූ පමණින් එය සං�ධක ඡේක�ටඡේගැන සංeම අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�වක්ම ම�නසික ඡේරWගී අවIථ�වක් ඡේI සංලක� බා&හැ&ර කිරීම ඡේම් නිසං� ව&රදි ඡේදයක් බාව වටහැ�ගැතා යුතුය.113

මිනිසං� ඉන්‍ද්‍රිය කිHය�ක�රීත්වය නිසං� බා�හිර ඡේල�ව සංජා�නනය කර ගැනියි. නමුදු සංeම අඡේයකු විසින්ම සංජා�නනය කර ගැනුඡේ� බා�හිර ඡේල�ව ය&යි තාමන් සිතා� සිටිය ද එය සං&බාeව ඡේන� ඡේ4. සං&බාeව නම් බා�හිර ඡේලWකඡේයන් ඉන්‍ද්‍රිය කිHය�ක�රීත්වය ඇසුරින් අභාJන්තාරයට ගැන්න� අරමුණු දත්තා සංඥා� ඡේලසංට ඡේම�ළය කර� සංම්ඡේප්gෂණයවී එය ඡේම�ළය වටහැ�ගැන්න� අයුර& අපට සංන්නිඡේ4දනය වීමයි. ඡේමය දීර්ඝ්‍රා කිHය�වලියක් වුවද ඉතා� සීඝ්‍රා³ව සිදුවන බා&වින් එහි ක�ලය ගැතාවීමක් අපට ඡේන� ද&ඡේන්. ඒ ක්ෂණයකින්ම සංජා�නනය සිදුවීම නිසං� ඇසින් රeප බාලන්න�ක් ඡේමන්ද කණින් ශVද අසංන්න�ක් ඡේමන්ද දිඡේවන් රසං විඳින්න�ක් ඡේමන්ද න�සංඡේයන් ආඝ්‍රා³�ණ ලබාන්න�ක් ඡේමන්ද සංමින් Iපර්ශ ල&බා ගැන්න�ක් ඡේමන්ද මනසින් ධම්ම අරමුණු පිළිබාඳ මතාක ඇති වන්න�ක් ඡේමන් ද අපට ද&ඡේන්. නමුදු එම සියල්ල සිදු වනුඡේ� ඡේම�ළඡේ� දත්තා සංම්ප් ඡේර්ෂණ කිHය�වලිය හැරහැ� සිදු වන බා�හිර නිකුත් කිරීම් (Out Puts) ඡේලසංයි.

ඉන්‍ද්‍රිය කිHය�ක�රීත්වය නිසං� බා�හිර ඡේලWකඡේයන් ඇතුළට ලබා� ගැනු ලබාන (In

Puts) දත්තා සංඥා� ඡේම�ළඡේ� Iන�යු සංම්ඡේප්gෂණය නිසං� බා�හිර නිකුත් කිරීම් ඡේලසංට අවඡේබාWධ කර ගැනියි. ඉන්‍ද්‍රියන් මඟින් බා�හිර ඡේලWකඡේයන් ඇතුළට ලබා�ගැනුලබාන දත්තා සංඥා� හැ� ඡේම�ළඡේ� දත්තා සංඥා� සංම්ඡේප්gෂණ කිHය�වලිය හැරහැ� සිදුවන බා�හිර නිකුත් කිරීම් සංම�න අයුරකින් පවතින විටදී සං�ම�නJ පුXගැලඡේයකුඡේ. පියවි ම�නසික මට්ටම සංමතුලිතාව පවතී. අසං�ම�නJ

295

ම�නසික මට්ටමකදී බා�හිර ඡේලWකඡේයන් ඇතුළට ලබා�ගැන්න� දත්තා සංඥා� හැ� ඡේම�ළඡේයන් බා�හිරව සිදුවන දත්තා සංඥා� නිකුත් කිරීම් අතාර සංම�නත්වය ක් රම�නූකූලව අඩුවී යයි. ඡේමය සිදුවනුඡේ� බා�හිර ඡේලWකඡේයන් ඡේම�ළය තුළට ලබා�ගැන්න� දත්තා සංඥා� හැ� ඡේම�ළඡේයන් නිකුත් කරන දත්තා සංඥා� අතාර පවතින රසං�යනික ද්‍රාවJ වල යම් අසංමතුලිතා බාවක් ඇතිවීම නිසං� ය. ඡේම් රසං�යනික ද්‍රාවJවල අසංමතුලිතා බාව ඇතිවීම පුXගැල ආකල්ප, සිතිවිලි හැ� හැ&ඟීම්වල ඡේවනIවීම් නිසං� ද ඇති ඡේ4. එවිට Iන�යු සංම්ඡේප්gෂණ ක�ර්යය සිදුවීම සංඳහැ� අතාJවශJ රසං�යනික ද්‍රාවJ ඊට පgති රසං�යනික ද්‍රාවJ මඟින් වින�ශ කිරීම ඡේහැW අඩපණ කර ද&මීම සිදු ඡේ4. විෂම සිතිවිලි, ආකල්ප හැ� හැ&ඟිම් නිසං� ජානනය වන විෂ රසං�යනික ද්‍රාවJ කිHය�ත්මක වනුඡේ� විෂ රසං�යනික ද්‍රාවJ ඡේලසංයි. Iන�යු සංම්ඡේප්gෂණයට හිතාකර රසං�යනික ද්‍රාවJ හැට ගැ&නීම අඩු වීම ද Iන�යු සංම්ඡේප්gෂණ ක�ර්යඡේ� සංමතුලිතා බාව ඡේකඡේරහි බාලප�න තාවත් සං�ධකයකි. ඇතා&ම් විටක ජීව විදJ�ත්මක ඡේහ්තු නිසං� ද පුXගැලඡේයකුඡේ. ඡේම�ළඡේ� Iන�යු චෛසංල තුළ ඡේමබාඳු රසං�යනික ද්‍රාවJ හැටගැ&නීම අඩුවීඡේම් පgවණතා�වක් ඡේපන්නුම් ඡේකඡේර්. එබාඳු අවIථ�වල සිදු ඡේකඡේරනුඡේ� ඒ රසං�යනික ද්‍රාවJ ඖෂධ ම�ර්ගැඡේයන් බා�හිරව ලබා�දීමයි. එයද දීර්ඝ්‍රා ක�ලීනව සිදුකළ යුතු ඡේදයකි. මන්ද ඡේම�ළඡේ� අද�ළ රසං�යනික ද්‍රාවJ Iවභා�විකව නිෂ්ප�දනය කරන මට්ටම හැ� සංම�නව ලබා� දීම කළ යුතු බා&විනි. නමුදු ඡේමහිද ගැ&ටළුවක් පවතී. එනම් ඖෂධ ගැන්න�තුර& ඡේම�ළඡේ� අද�ළ රසං�යනිකද්‍රාවJ හිඟබාවක් ඇති ඡේන�ඡේවතාත් අද�ළ ඖෂධ වර්ගැ ගැ&නීම නතාරකළ විට යළිත් එකී රසං�යනික ද්‍රාවJ හිඟවීම නිසං� න&වතා වරක් Iන�යු සංම්ඡේප්gෂණ ක�ර්ය අඩ�ලවීමයි. ඡේමයට විසංඳුම අද�ල ඖෂධ දීර්ඝ්‍රා ක�ලීන ඡේලසං බා�හිරව ගැ&නීම මඟින් Iවභා�වික ඡේලසං ඡේම�ළඡේයන් එම ඖෂධ නිෂ්ප�දනය වන මට්ටමට ශ�රීරික ජීව විදJ� ක�ර්යභා�රය ප&මිණ වීමයි. ඡේම් ඖෂධ ගැ&නීම මුඛ හැ� එන්නත් ම�ර්ගැවලින් ලබා� ගැතා හැ&කි ය. ඡේකWපය,

ප�ලනය කර ගැතා ඡේන� හැ&කි සං&කය යන�දී ම�නසික ආබා�ධ ලක්ෂණ හැට ගැ&නීමට ඡේහ්තුව ඡේම�ළඡේ� රසං�යනික ද්‍රාවJවල අසංමතුලිතාතා�ව නිසං� නිසි පරිදි Iන�යු සංම්ඡේප්gෂණ ක�ර්යය සිදුවීම ව&ළකීමයි. එවිට Iන�යු සංම්ඡේප්gෂණය සිදුවනුඡේ� බා�ධ�ක�රී පසුබිමක් යටඡේත්ය. ඇතා&ම් දත්තා සංඥා� සංම්ඡේප්gෂණය වන අතාර ඇතා&ම් දත්තා සංඥා� සංම්ඡේප්gෂණය ඡේන� ඡේ4. එවිට සංම්ඡේප්gෂණය ඡේන� වන්න� වූ දත්තා සංඥා� නිසං� අද�ළ ඡේම�ළය සංජා�නනය කර ගැන්න� ඡේතා�රතුර&වල අඩුප�ඩු ඇති ඡේ4. ඡේම් අඩුව පිරවීම සංඳහැ� ඡේබා�ඡේහැWවිට සංතාJ තාත්වඡේයන් පරිබා�හිර ඇගැ&යුම් හැ� නිර්ණ�යක භා�විතා� කිරීමට සිදු වීඡේම් අහිතාකර පgතිඵලය විවිධ භාÐ�න්ති හැ� ම�ය�මය තාත්වයන් අතාර සිතිවිලි සිරගැතා වීමයි. හිIටීරිය� තාත්ත්ව බිය හැ� සං&කය බාඳු අයහැපත් ම�නසික Iවභා�ව රැසංක් හැට ගැ&නීමට ඡේමව&නි මඡේනW භා�වයක් ඡේබාඡේහැවින්ම ඉවහැල් ඡේ4. ඡේකWපය, ඡේකHWධය හැ� සං&කය බාඳු අයහැපත් ම�නසික ලක්ෂණ සං�ම�නJ පියවි මිනිඡේසංකුට පව� හැට ගැනියි. නමුදු ඡේම�ළඡේ� රසං�යනික ද්‍රාවJවල සංමතුලිතාබාව නිසං� එබාඳු ඡේX සං�ම�නJ පුXගැලඡේයකුට ප�ලනය කර ගැතා හැ&කි

296

ය. නමුදු ඡේම�ළඡේ� එබාඳු සිතිවිලි ප�ලනය කර ගැ&නීම සංඳහැ� අවශJ රසං�යනික ද්‍රාවJ හිඟ පුXගැලඡේයකුට සිය සිතා තුළ ඇති වන එබාඳු අයහැපත් ම�නසික ආඡේ4ගැ ප�ලනය කරගැ&නීමට ඡේන� හැ&කි ඡේ4. එහි පgතිඵලය තාම�ඡේ. මනසං ප�ලනය කළ ඡේන� හැ&කි වීමයි. ඡේමඡේI ප�ලනය කර ගැ&නීමට ඡේන� හැ&කි වීම නිසං� තාම�ඡේ.ම සිඡේත් ඇතිවන අයහැපත් ආකල්ප සිතිවිලි හැ� හැ&ඟීම්වල ඡේගැ�දුරක් වීමට ඒ පුXගැලය�ටම සිදු ඡේ4. එහි පgතිඵලය ම�නසික ඡේරWගැ ඇතිවීම ඡේ4. ම�නසික ඡේරWගැ ක�යික ඡේරWගැ ඡේමන්ම මනඡේI ඇතිවන එක්තාර� ඡේරWගී තාත්වයකි. ඊට අවශJ චර්ය� ඡේහැW ඖෂධ පgතික�ර ඡේයදීඡේමන් අද�ළ ඡේරWගැ සුව කර ගැතා හැ&කි ය.114

ඡේම් ම�නසික ඡේසංBඛJ අහිමිවීම නිසං� ඇති වන විවිධ ඡේරWගී ලක්ෂණ අතාර භාÐ�න්ති හැ� ම�ය� ආදී දර්ශන පgමුඛ Iථ�නයක් ගැනියි. ඡේමබාඳු භාÐ�න්ති ම�ය� සිතිවිලි, ආකල්ප, හැ&ඟීම් හැ� දර්ශන ව&නි ඡේX සං&බාe ඡේලWකඡේ� පවතින ඡේXවලට වඩ� ඡේවනI Iවභා�වයක් ගැනියි. අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය නිසං�ද යඡේමකු තුළ ඇති වනුඡේ� සං�ම�නJ ඉන්‍ද්‍රිය සංජා�නනයට වඩ� ඡේවනI ඡේXවල්ය. ඡේමබාඳු ඡේවනIකම් පිළිබාඳ සූක්ෂම ඡේවනසං ඡේන�දන්න� ඡේබා�ඡේහැW අය මතුපිටින් ඇති සංම�නකම මතා පමණක් සං&සංඳීමට වeයම් කරන බාව ඡේපඡේනන්නට තිඡේV.

ඡේම�ළඡේ� Iන�යු චෛසංල තුළ සිදුවන රසං�යනික සංම්ඡේප්gෂණ ක�ර්යය සංඳහැ� උපඡේයWගී වන රසං�යනික ද්‍රාවJ වල කිHය�ක�රීත්වය ඉතා� සංකීර්ණය. තාවමත් නවීන විදJ�ව මඟින් ඡේසං�ය� ඡේන�ගැන්න� ලද අභිරහැI රසං�යනික ද්‍රාවJ (Secret Chemicals) ඡේම් රසං�යනික සංම්ඡේප්gෂණ ක�ර්ය සංඳහැ� උපඡේයWගී වන බාව විදJ�ඥායින් විසින් ඡේසං�ය� ඡේගැන තිඡේV. ඡේම් අභිරහැI රසං�යනික ද්‍රාවJවල කිHය�ක�රීත්වය නිසං� මිනිසං� තුළ ඇතිවන සිතිවිලි ආකල්ප හැ� හැ&ඟීම්වල විවිධ ඡේවනIකම් ඇතිවන බාව ඡේමහිදී ප&හැ&දිලි වී ඇතා. Iන�යු සංම්ඡේප්gෂණඡේ� දී යම් රසං�යන ද්‍රාවJ තාවත් පgති රසං�යන ද්‍රාවJ මඟින් වින�ශ කර ඡේහැW අඩපණ කර දමන බාව ඡේපනී ඡේගැ�I ඇතා. එඡේIම Iන�යු සංම්ඡේප්gෂණඡේ� දී ඊට ඉවහැල් වන රසං�යන ද්‍රාවJ තාවත් රසං�යන ද්‍රාවJ මඟින් වඩ�ත් පgබාල බාවකට පත් කරන බාව ඡේසං�ය� ඡේගැන තිඡේV. ඡේම්ව�ඡේ� කිHය�ක�රීත්වය අතිශය සූක්ෂම මට්ටඡේම් පවතින බා&වින් පහැසුඡේවන් හැඳුන�ගැ&නීමට ඡේහැW අර්ථකථනය කිරීමට අපහැසුවී ඇතා. ඇනඩÃලීන් ඡේහැ�ඡේමWනය සිර&ර තුළ සිදුවන විවිධ චෛජාව පරිවuත්තීය කිHය� සංඳහැ� අතාJවශJය. ඇනඩÃලීන්හි කිHය�ක�රීත්වය නිසං�ම ඡේකWපය, ඡේකHWධය, බිය, නපුර&කම, ඊර්ෂJ�ව බාඳු සංටිඝ්‍රා සංම්පgයුක්තා ම�නසික ආකල්ප සිතිවිලි හැ&ඟීම් ඇති ඡේ4. ඡේම් අයහැපත් ම�නසික ආකල්ප දුර& කිරීමට නම් ඇනඩÃලීන් ඡේහැWඡේමWනය සංÄ�වයවීම නතාර කිරීම පg�ඡේයWගික විසංඳුමක් ඡේන� ඡේ4. එය ඊට වඩ� අතුර& පgතිඵල ඇතිකරවන විසංඳුමක් වන නිසං� ය. ඡේම් නිසං� ඇනඩÃලීන් ඡේහැWඡේමWනය සංÄ�වය වීම නතාරකිරීම සිඡේත් ඡේකWප සංහැගැතා හැ&ඟීම් දුර& කිරීමට විසංඳුමක් ඡේලසං සං&ලකිය ඡේන� හැ&කි ය.

මන්ද ඡේකWපය ඡේමන්ම සිර&ර තුළ සිදුවන චෛජාව රසං�යනික කිHය�වලිය සං�ර්ථක වීමට ඇනඩÃලීන් අතාJවශJ බා&විනි. එඡේI නම් අන�ගැ�මී ම�ර්ගැඵල

297

ල�භීන්ඡේ. සිතා තුළ Xඡේ4ෂය ඇති ඡේන�වීමට බාලප�න චෛජාව විදJ�ත්මක ඡේහ්තුව කුමක් විය හැ&කි ද&යි ගැ&ටළුවක් ඇති ඡේ4. අන�ගැ�මී ම�ර්ගැඵල ල�භින්ඡේ. සිර&රතුළ ඇනඩÃලීන් ඡේහැWඡේමWනය සංÄ�වයවීම නතාර වන්ඡේන් නම් ඇනඩÃලීන් ඡේහැWඡේමWනය ඉවහැල් කර ඡේගැන සිර&ර තුළ සිදුවන චෛජාව විදJ� ක් රිය�ක�රීත්වය ඉන් පසුව අඩ�ල වීමට ඉඩ තිඡේV. ඡේමහි මඡේනW චෛවදJ විX ය�ත්මක පසුබිම නම් එබාඳු උතුඡේමකුඡේ. මනසං තුළ Iන�යු සංම්ඡේප්gෂණය ක�ර්යය සිදුවීඡේම්දී ඡේකWපය ඇති වීමට ඉවහැල් වන රසං�යන ද්‍රාවJ තාව පgති රසං�යන ද්‍රාවJයක් මඟින් වින�ශ කර දමනු ලබාන බාවයි. ඡේමහිදී ඇනඩÃලීන් ඡේහැ�ඡේමWනය තිබීම ඡේහැW ඡේන� තිබීම ව&දගැත් සං�ධකයක් ඡේලසං සංලක� න&තා.

Iන�යු සංම්ඡේප්gෂණඡේ�දී රසං�යනික ද්‍රාවJ වින�ශ කළ හැ&කි ඡේමබාඳු පgති රසං�යන ද්‍රාවJ තාවමත් නිසි ඡේලසං හැඳුන�ඡේගැන න&ති අතාර ඒව�ඡේ� කිHය�ක�රී Iවභා�වය ද නි�චිතාව අවඡේබාWධ කර ඡේගැන න&තා. මඡේනW චෛවදJ විදJ�ව විසින් ඡේමබාඳු රසං�යන ද්‍රාවJ හැඳුන්වනු ලබාන්ඡේන් හැඳුන� ඡේන�ගැත් අභිරහැI රසං�යන ද්‍රාවJ වශඡේයනි. සං&බාවින්ම ම�නව ඡේම�ළය තුළ ඡේමබාඳු රසං�යන ද්‍රාවJ විශ�ල ප් රම�ණයක් තිබිය හැ&කි ය. කවද� ඡේහැW ඡේම් රසං�යන ද්‍රාවJ හැඳුන� ගැතා හැ&කි පසුබිමක් ඇති වූඡේ� නම් එය නූතාන මඡේනW චෛවදJ විදJ�ඡේ4 විශ�ල පිම්මක් වනු ඇතා. යඡේමකු භා�වන�නුඡේයWගීව විසීඡේම්දී හැඳුන� ඡේන� ගැත් අභිරහැI රසං�යන ද්‍රාවJ එම පුXගැලය�ඡේ. ඡේම�ළය තුළ වර්ධනය ඡේ4. එම රසං�යන ද්‍රාවJ සංකI වීම සිදු වනුඡේ� ඊට අනුරeප චෛජාව විදJ�ත්මක පසුබිමක් තුළ ම�නසික ආකල්ප, සිතිවිලි හැ� හැ&ඟීම් බාල පe විටදීය. නිදසුනක් ඡේලසං චෛමත් රිය පුර&දු පුහුණු කරන පුXගැලඡේයකුඡේ. ම�නසික ආකල්ප, සිතිවිලි හැ� හැ&ඟීම් චෛමතීK කිරීමට අනුරeප ඡේලසින් සංකI ඡේ4. ඒ පුXගැලය�ඡේ. මනසං හැ� සිර&ර ඡේකWප සංහැගැතා ආකල්ප, සිතිවිලි හැ� හැ&ඟීම් ද&රීමට පුර&දුවී අඡේයකුඡේ. මනසං හැ� සිර&රට වඩ� කිHය�ශීලි බාවින් ව&ඩිය. අන�ගැ�මී ම�ර්ගැ ඵල ල�භිඡේයකුඡේ. ඇනඩÃලීන් සිර&ඡේර් තිබුණ ද ඒ උතුම� තුළ ඡේකWපය ඇති ඡේන� ඡේ4.එහිදී සිදු වනුඡේ� ඇනඩÃලීන් උපක�රී වන පරිවuත්තීය කිHය�ව පමණක් සිර&ර තුළ සිදුවීම පමණි. මින් ප&හැ&දිලි වනුඡේ� හුඡේදක් ඡේහැWඡේමWනවල ක් රිය�ක�රීත්ව රට�ව පමණක්ම යඡේමකුඡේ. මනසංට බාල ඡේන� ප�න බාවයි.115

මීට සංම�න තාවත් නිදසුනක් නම් අන�ගැ�මී උතුඡේමකු තුළ ක�ම ර�ගැ සංමුච්ඡේ�දය වශඡේයන්ම පgහීණ කර තිබීමයි. මින් අදහැI වනුඡේ� ක�මර�ගැය යටපත් කර තිබීම ඡේන� ඡේ4. ක�ම ර�ගැය නම් ලිගික ආශ�වයි (Sex

Feelings). ඡේම් ලිගික ආශ�ව වූ කලී සිය වර්ගැය�ඡේ. අඛණ්ඩ ප&ව&ත්ම ආරක්ෂ�කර තා&බීම සංඳහැ� සංකIව ඇති චෛජාව විදJ�ත්මක උගුඡේලහි ඇමයි.

ඡේම් උගුල කිHය�ත්මක වීමට නම් ඡේම් ඇම ගිලීම සංඳහැ� ආකර්ශණය වන ප් රතිවිර&Xධ ප�ර්ශවික ලිගික සංත්වයින් ඡේදඡේදඡේනකු සිටිය යුතු ඡේ4. ලිගික ආශ�ව නම&ති ඡේම් ඇම ඡේන�ම&ති නම් කිසිදු අඡේයකු ඡේම් චෛජාව විදJ�ත්මක උගුල ඡේවතා ඡේම් අයුරින් ආකර්ශණීය ඡේලසං ඇදී ඡේන� යනු ඇතා. මනුෂJ වර්ගැය� ඇතුළු සියළු ජීවීන් සුඛ ඡේ4දන�ව විඳීමට ඉතා� විශ�ල

298

ආකර්ශණයක් දක්වන බාව ප&හැ&දිලිය. ඡේබා�ඡේහැWවිට සුඛ ඡේ4දන�ව ඡේලසං සංලක� මිනිසුන් විඳින ඇතා&ම් ඡේX සං&බාවින්ම සුවයක් ඡේන� වන බාව ඒ පිළිබාඳ විච�ර පූර්වකව සංලක� බාලන අවIථ�වල දී ඡේපනී යයි. ශරීරඡේයහි සිදුවූ වණයක් ක�ලයක් ය�ඡේම්දී ක&සීමට පටන් ගැනියි. වණඡේයහි ඇති ඡේම් ක&සීම මහැත් සුවයකි. එඡේහැත් ක&සීම නිසං� වණය යළි විශ�ල තුව�ලයක් බාවට පත්ව එයින් ඡේ4දන�ව ඇති ඡේ4. එබා&වින් වණඡේයහි ක&සීම තා�වක�ලික ඡේදයකි. එඡේමන්ම මිනිසුන් සුඛ ඡේ4දන�ව නිසං� එය විඳීමට ආකර්ශණය වීම ද වණඡේයහි තා�වක�ලික ක&සීම හැ� සංම�න ඡේදයක් බාව දතා යුතු ඡේ4. ක�ම ර�ගැඡේයහි පවතින වණය කසංනවිට ඇතිවන සුවය ඡේමන්වූ ඉතා� Iවල්ප Iපර්ශ ඡේ4දන�වක් විඳීමට ඡේල�ල් වී ඊට වඩ� ඉතා� විශ�ල අනර්ථයක් සිදු කර ගැන්න� බාව ඡේබා�ඡේහැW අය ඡේන�සිතාති. ඡේමම ලිගික ආශ�ව අන�ගැ�මී උතුමන් සංමුච්ඡේ�ද පgහැ�ණය කරනුඡේ� හුඡේදක් අවඡේබාWධය මතාය. ක�මර�ගැ යටපත් කිරීමක් එහි න&තා. අවඡේබාWධය හැ� වටහැ� ගැ&නීම නිසං� ක�මර�ගැ ඇති ඡේන�වීමක් එහි ඇතා. එම තාත්වය වණය වණයක් බාව වටහැ� ගැ&නීම නිසං� තාවදුරටත් ඡේන� කසං� සිටීමට සංම�නය. එඡේIම ක�ම ර�ගැය ඡේම�ළඡේයහි Iන�යු වල රසං�යන සංම්ඡේප්gෂණ කිHය�ඡේ4දී ඇති වන එක් මඡේනWභා�වයක් පමණි. Iන�යු චෛසංල තුළ සිදුවන රසං�යන ද්‍රාවJ සංම්ඡේප්gෂණ කිHය�වළියට සංමගැ�මීව ලිගික ඡේහැWඡේමWනවල සංÄ�වය වීම සිදු ඡේ4. ඡේම් ලිගික ඡේහැWඡේමWන සංÄ�වයවීම නිසං� ලිඡේ.න්‍ද්‍රියයන් උත්ඡේත්ජානය ඡේ4. සිර&ර ලිගික කටයුතුවල නිරතාවීමට සූද�නම් ඡේකඡේර්. IතීK පුර&ෂ වශඡේයන් ඇති වන ලිගික ඡේහැ�ඡේමWන වර්ගැ මඟින් සිර&ඡේර් ඡේසංසු පරිවuත්තීය කිHය� සංමහැරක්ද සිදු ඡේ4. ඡේම් නිසං� එබාඳු ක�මර�ගැය පgහීණ කිරීමට එබාඳු ඡේහැWඡේමWන සංÄ�වයවීම නතාරකිරීම විසංඳුමක් ඡේන� ඡේ4. ඡේමහිදී ලිගික ඡේහැ�ඡේමWන සංÄ�වය වීම අඩු කිරීමට ඡේහැW නතාර කිරීමට වeයම් කිරීමට වඩ� පg�ඡේයWගිකම විසංඳුම නම් Iන�යු සංම්ප් ඡේර්ෂණ ක�ර්යඡේ� දී ලිගික හැ&ඟීම් ඇතිවීමට බාලප�න රසං�යන ද්‍රාවJ පgති රසං�යන ද්‍රාවJ මඟින් අඩ�ල කිරීමයි. පgතිවිර&Xධ ලිගිකඡේයකු පිලිබාඳ සිතාට ක�ම ර�ගැය ජානනයවීම සංජා�නනය මතා සිදු වන්නකි. ඡේමහි දී සිදුකරනුඡේ� ක�මර�ගැ ජානනය වීමට අද�ළ සංජා�නනය ඡේවනI කිරීමයි. ඡේම් ඡේවනI කිරීම සං�ර්ථක බාවට පත්වීඡේම් අවIථ� ඡේසංWව�න්, සංකuද�ගැ�මී හැ� අන�ගැ�මී යන අවIථ�වල දී ද&කගැතා හැ&කි ය. ඡේමහි අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය ඡේලසං සංලක� ඇත්ඡේත් සං�ම�නJ ඉන්‍ද්‍රිය සංජා�නන මඟින් එබාඳු ඡේලසං සංජා�නන හැ&කිය�වක් ලබා�දිය ඡේන� හැ&කි නිසං� විය යුතුය. රසං�යනික සංම්ඡේප්gෂණය ඡේවනI වීමට නම් ආකල්ප සිතිවිලි හැ� හැ&ඟීම් යන සියළු ඡේX ඡේවනIවිය යුතුය. ඡේමයද ක්ෂණික ඡේවනIවීමක් ඡේන�ව දිගු කලක් තිIඡේI මහැත් ක&පවීම තුළින් ක් රමිකව ලබා�ගැතා යුතු ඡේවනසංකි. ඡේමහිදී ක�ම ර�ගැ සිතාට ඇති කරවන සංර�ගී සංජා�නන ඡේම�ළඡේ� Iන�යු චෛසංල ඡේවතා ල&බුණ ද එහි අවසංන් අදියර වන රසං�යනික ද්‍රාවJ සංම්ඡේප්gෂණඡේ� දී එම සංර�ගී සංජා�නන සියල්ල විර�ගී සංජා�නන බාවට පරිවර්තානය ඡේ4. ඡේම් සංඳහැ� ආත්ම සංඥා�ව, සුඛ සංඥා�ව හැ� නිතාJ සංඥා�ව යන අති පgබාල වූ සංඥා� ඡේදකක් බිඳ ද&මීමට හැ&කි විය

299

යුතුය. ඡේමහිදී ආත්ම සංඥා�ව අන�ත්ම සංඥා�ඡේවන්ද සුඛ සංඥා�ව දුක්ඛ සංඥා�ඡේවන් ද නිතාJ සංඥා�ව අනිතාJ සංඥා�ඡේවන්ද බිඳ ද&මීමට හැ&කිය�ව ල&ඡේබාන පරිXඡේදන් මනසංට අවඡේබාWධ කළ හැ&කි විය යුතු ඡේ4. අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය ඡේලසං ඡේමහි දී කිHය�ත්මක වනුඡේ� සං�ම�නJ අය පුදුමයට පත් කර වන වි�මිතා කිHය�ක�රකම් ඡේන� ඡේ4. එහිදී සං�ම�නJ පුXගැලඡේයකුට කිසිද� සිදු කිරීමට අපහැසු මනුෂJ Iවභා�වයට වඩ� හැ�ත්පසින්ම ඡේවනI සිතිවිලි ආකල්ප හැ� හැ&ඟීම් ඇති කර ගැ&නීමට ඡේය�මු වීමයි. ඡේමය සං�ම�නJ මනුෂJ Iවභා�වයට ඡේවනI වුවද එය කිසිඡේසංත් ම�නසික අසංමතුලිතාතා�ව නිසං� ඇති වන අසං�ම�නJ තාත්වයක් ඡේන� ඡේ4. ම�නසික අසංමතුලිතාතා�ව නම් සිතා අපරිසිදුවීම නිසං� හැට ගැ&ඡේනන විකuතියකි. නමුදු සං�ම�නJ මනුෂJ Iවභා�වය අභිබාව� උත්තාරීතාර තාත්වයකට සිතා පිරිසිදු කිරීම නිසං� ඡේකඡේළI ඇති ඡේන� වීම විකuතියක් ඡේන� ඡේ4. සං�ම�නJ තාත්වයට වඩ� ඡේවනI වුවත් එය සං�ම�නJ Iවභා�වඡේ�ම වඩ� උත්තාරීතාර වූ මනඡේසංහි ඇති සිතිවිලිවල එක්තාර� පිරිපහැදු වූ තාත්වයකි.116

බිය, තාරහැ, සං&කය, දුක හැ� ඊර්ෂ�ව ආදිය ම�නසික හැ&ඟීම්ය. එඡේIම ඡේම්ව� ඡේදWසං මූලය යන එකම අකුසංල මූලඡේයහි විවිධ පgඡේ�ද ඡේ4. ඡේම් ප් රඡේ�දවල විවිධ හැ&ඩතාල හැ� ප&හැ&ය නිසං� මතුපිටින් එය නිරීක්ෂණය කරන අවIථ�වල දී ඡේවනIකම් ද&කිය හැ&කි ය. නමුදු ඒව� මතුපිටින් ඇති වන විවිධ ඡේවනIකම් මිසං ප�දක ආකuතිඡේ� ඇති පgබාල ඡේවනසංක් ඡේන� ඡේ4. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� බිය, තාරහැ, සං&කය දුක හැ� ඊර්ෂ�ව ව&නි ම�නසික අභිඡේප්gරණ ඇතිවීඡේම් දී සිතා තුළ ඡේදWෂ මූලඡේයන් ඒව� මතුවනබාව දතා යුතුය. සං�ම�න් යඡේයන් නිඡේරWගි පුXගැලඡේයකුට ඉහැතා කී අයුරින් අභිඡේප්gරණ ඇතිවී Iවල්ප ඡේ4ල�වක් ඇතුළතා යළි ම�නසික සංමතුලිතාතා�ව ඇති ඡේ4. නමුදු ම�නසික ඡේරWගී පුXගැලයින් තුළ ඇති ඡේමබාඳු වූ අභිඡේප්gරණ නිසං� ඇති වන ම�නසික අසංමතුලිතාතා�ව යළි නිව&රදි කර ගැ&නීමට ඒ අයට ඡේන� හැ&කි ය.

භා�වන�නුඡේයWගීන් ක�ම ර�ගැය ප�ලනය කර ගැ&නීම සංඳහැ� එබාඳු අරමුණු විෂඡේයහි ඇතිකර ගැන්න� වූ ඡේන� ක&ම&ත්තා පටික්කූල මනසික�රය ඡේලසං දහැඡේම් විIතාර ඡේ4. ඡේම් පටික්කූල මනසික�රය වන�හී Xඡේ4ෂය මූලික කර ගැත් පටිඝ්‍රා සංම්පgයුක්තා පිළිකුලක් ඡේන� ඡේ4. විශ�දය බාඳු ම�නසික ඡේරWගී අවIථ�වල දී ඇතිවන Xඡේ4ෂය මූලික කරගැත් පටිඝ්‍රා සංම්පgයුක්තා ම�නසික Iවභා�වය ක�මර�ගැය හික්මවීම උඡේදසං� ඇති කරගැත් පgඥා� මූලික පටික්කූල මනසික�රයට අභාJන්තාරගැතාව කිසිඡේIත් සංම�න න&තා. නමුදු ඇතා&ම් අවIථ�වල දී ඡේකඡේනකුට සිඡේතාන්ඡේන් බා�හිර ඡේම් චිත්තා ගැති Iවභා�ව ඡේදක එක සංම�න ඡේලසංටය. ඊට ඡේහ්තුව ඡේම් චිත්තා Iවභා�ව ඡේදඡේකහිම යම් යම් ඡේප�දු සංම�නකම් බා�හිරින් නිරීක්ෂණය කළ හැ&කි වීමයි. ක�ම ර�ගැය සිතා ඇඡේලන, වසංඟ කරවන Iවභා�වයයි. පටික්කූල මනසික�රඡේයහි ඡේම් ඇඡේලන Iවභා�වයට පgතිවිර&Xධ ලක්ෂණවන ඡේන�ඇලීම දක්නට ඇතා. Xඡේ4ෂඡේයහි ඇති ගැ&ටීම නම් ඡේන�ඇලීම ඡේන�ව අරමුණුවල ගැ&ඡේටන Iවභා�වයයි. ගැ&ටීම යනුද

300

ඇලීම හැ� සංම�න පgති කිHය�වක් බාව වටහැ�ගැ&නීමට ඡේබා�ඡේහැW ඡේදඡේනකුට දුෂ්කර වී ඇත්ඡේත් ඒ ම�නසික මට්ටඡේමහි ඇති සියුම් බාව නිසං� ය. බා�හිර අරමුණු නිසං� සිතා ඡේවනI වීමකට ලක්වීම ඇලීඡේමහි ඡේමන්ම ගැ&ටීඡේමහිද විX යම�නය. එඡේIවුව ද ඡේන� ඇලීඡේමහි දක්නට ල&ඡේබානුඡේ� ඒ කිසිදු බා�හිර අරමුණකින් සිතා ඡේවනI වීමකට ලක් ඡේන�වූ බාවකි. පටික්කූල මනසික�රඡේයහි දී සිදු කරනුඡේ� ඡේම් ඡේන� ඇලීම සිතාට ම&නවින් පgගුණ කිරීමයි. ඡේම් ඡේන� ඇලීම විර�ගැයට තාරමක් ආසංන්නය. ඡේමහි දී සංමථ හැ� විපIසංන� ම�නසික මට්ටම්වල විදJම�න අති සියුම් ඡේවනසං මතා පමණක් පටික්කූල මනසික�රය හැ� විර�ගැය අතාර සුක්‍ෂම පරතාරයක් දක්නට ල&ඡේV.

විපIසංන� ද&කීම මතා ඇති වන විර�ගැය තුළ පටික්කූල මනසික�රඡේයහි විX යම�න වූ ඡේන� ඇලීම දක්නට ල&ඡේV. නමුදු එය ක�මර�ගැය යටපත්කිරීඡේමන් ඇතිවන තා�වක�ලික ඡේන�ඇලීමක් ඡේන�වීම පමණක් විපIසංන� ද&කීඡේම් විX යම�න අතිඡේර්ක ලක්ෂණයක් ඡේලසං ඡේපන්ව�දිය හැ&කි ය. අරමුණුවල ගැ&ටීම නිසං� ඡේකWපය, ඡේකHWධය, ඊර්ෂJ�ව හැ� Xඡේ4ෂය බාඳු අහිතාකර ම�නසික අභිප් ඡේර්රණ හැටගැනියි. ඡේමබාඳු අහිතාකර ම�නසික ලක්ෂණ ඡේකඡේළI නමින් හැ&ඳින්ඡේ4. විශ�දය බාඳු ම�නසික ඡේරWගැ ඇති වන්ඡේන් දීර්ඝ්‍රා ක�ලයක් තිIඡේI ඡේමබාඳු ම�නසිකත්ව රට�වකට හුර&ව සිටීම නිසං� ඡේම�ළඡේ� Iන�යු දත්තා රසං�යනික ද්‍රාවJ සංම්ඡේප්gෂණයට ඒව� බාලපeම නිසං� ය. එවිට ඡේම�ළඡේ� රසං�යනික ද්‍රාවJවල ඇති සංමතුලිතා බාව න&තිවී යයි. රසං�යනික ද්‍රාවJ ක් රිය�ක�රීත්වයට බා�ධ� ඇති ඡේ4. ඇතා&ම් රසං�යනික ද්‍රාවJ අවශJ පමණ න&තිවීඡේමන් නිසි ඡේලසං Iන�යු දත්තා සංඥා� සංම්ඡේප්gෂණය ඡේන� ඡේ4. එවිට ඡේම�ළඡේයහි විවිධ අසං�ම�නJතා� ඇති ඡේ4. හැ&ඟීම් ප�ලනඡේයහි අසංමත්වීම,

විවිධ භාÐ�න්ති, ම�ය� දර්ශණ ඡේපනීම ඇති ඡේ4. භින්ඡේනWන්ම�දය බාඳු අවIථ�වල දී සං�ම�නJඡේයන් ඕනeම අඡේයකුට ඇතිවන බිය ප�ලනය කර ගැ&නීමට ඡේන� හැ&කි වීඡේමන් ඒ නිසං� ඇතිවන ඡේසංසු අයහැපත් ම�නසික තාත්වවලට ඡේගැ�දුර& වීමට සිදු ඡේ4. පටික්කූල ම�නසික Iවභා�වය ව&ඩීම නිර්ඡේXශ කරඇත්ඡේත් Xඡේ4ෂ චරිතාය�ට ඡේන� ඡේ4. සංර�ගී වූ චරිතා ලක්ෂණ ඇති අඡේයකුට ඇලීම් සංහැගැතා ම�නසික මට්ටමින් ඉවත් වීම මඡේනW ප් රතික�රයකි. එබාඳු අඡේයකුට ඡේන�ඇලීම පgගුණ කරවීම පටික්කූල මනසික�රඡේ� දී සිදු ඡේ4. නමුදු ඡේන�ඇලීම පgගුණ කලද එඡේI කරනුඡේ� බුXධිය හැ� පgඥා�මය වටපිට�වක් තුළ ඡේන� ඡේ4. සිතා පටික්කූල අරමුණක හික්මවීමක් මිසං එම පටික්කූල අරමුඡේණහි යථ� Iවභා�වය වටහැ�දීමට සංමථ භා�වන� කHමය අසංමත්ය. විපIසංන� භා�වන� කHමය සංකIවී පවතින්ඡේන් සිතා හික්මවීම පමණක්ම අරමුණු කර ඡේගැන ඡේන� ඡේ4. බුXධිමත් බාව පgඥා�ව ඥා�ණය ඇති කරවීම විපIසංන� භා�වන�ඡේ4 ක�ර්යභා�රයයි. විපIසංන� භා�වන�ඡේ4 දී සිතා හික්ම වනුඡේ� ඡේම් බුXධිය පgඥා�ව හැ� ඥා�ණය ප�දකඡේක�ට ඡේගැනය. ඡේම් නිසං� විපIසංන�ඡේ4 දී මූලික වනුඡේ� බුXධිය, පgඥා�ව හැ� ඥා�ණයයි. විපIසංන�ඡේ4 දී බුXධිය, පgඥා�ව හැ� ඥා�ණය ප�දක ඡේක�ට ඡේගැන හික්ම ඡේවන සිතා යළිදු කිසිම ඡේහ්තුවක් නිසං� අපිරිසිදු වීමකට ලක් ඡේන� ඡේ4.

301

ම�ර්ගැ ඵල ල�භීන් ල&බූ ඒ ම�ර්ගැ ඵල ල�භාඡේයන් කිසි දිඡේනක ඡේන� පිරිඡේහැන්ඡේන් ඒ නිසං� ය. පටික්කූල මනසික�රය ව&ඩීඡේම් දී ඒ සංඳහැ� ඡේය�ද� ගැනු ලබාන මිනිI සිර&ඡේර් විවිධ ඡේක�ටI හැ� මිනිI සිර&ඡේර් ජීවය න&තිව ය�ඡේමන් පසු සිර&ර දිර� යන විවිධ අවIථ� නවයක් හැ� දහැකයක් පිළිබාඳ සිහි නුවණින් සංලක� බා&ලීම සිදු ඡේකඡේර්. මිනිI සිර&ඡේර් විවිධ ඡේක�ටI පිළිබාඳව පටික්කූල මනසික�රය ව&ඩීම ඡේදතිI කුණප ඡේක�ට්ඨ�ශයන් පිළිබාඳ පිළිකුල් භා�වන�ව යනුඡේවන් හැ&ඳින්ඡේ4. එඡේIම මිය ය�ඡේමන් පසුව මuතා ඡේXහැය දිර�යන විවිධ අවIථ� නවයක් පිළිබාඳව සිහි නුවණින් සං&ලකීම නව සීවථක පVබාය ඡේලසංද එබාඳු අවIථ� දහැයක් පිළිබාඳව ඒ අයුරින්ම සිහි නුවණින් සං&ලකීම දසං අසුබාය ඡේලසංද හැ&ඳින්ඡේ4. සිය චරිතා Iවභා�වය ඉතා� නිව&රදි ඡේලසං හැඳුන� ඡේගැන ර�ගැ චරිතාය� ඡේම් පටික්කූල මනසික�රය ව&ඩීම නිසං� ක�මර�ගී සිතිවිලි අඩුවීමට එය තුඩුඡේදයි. නමුදු Xඡේ4ෂ චරිතාය� පටික්කූල මනසික�රය ව&ඩීඡේම්දී ඒ පුXගැලය�ඡේ. යටි සිතා තුළ නිදන්ව ඇති Xඡේ4ෂය ප�දක කර ගැත් බිය, තාරහැව, ගැ&ටීම, ඊර්ෂJ�ව ආදී දුර්ගුණ පටික්කූල මනසික�රඡේයහි Iවරeපඡේයන් ඉIමතු විය හැ&කි ය. එබාඳු අවIථ� වල දී තාම සිතා තුළ ඇති දුර්ගුණ නිසි ඡේලසං හැඳුන� ඡේන� ඡේගැන දිගින් දිගැට Xඡේ4ෂ මූලය වර්ධනය කිරීඡේම් ඉඩ කඩක් පවතී. ඇතා&ම් අවIථ�වල දී විශ�දයට පව� ඡේහ්තු විය හැ&කි අව ම�නසික අවIථ�වන්ට පව� ඡේම් පුXගැලය� එලඹිය හැ&කි ය.

නිදසුනක් ඡේලසං පටික්කූල මනසික�රයට අයත් ඡේදතිI කුණප ඡේක�ටI, නව සීවථය, දසං අසුබාය ආදී භා�වන� වඩන පුXගැලය�ඡේ. Xඡේ4ෂ මූලය ඉIමතුවීඡේමන් ඒ පුXගැලය� හුදකල� අවIථ�වලදී බියට පත් විය හැ&කි ය.

ර�තිK සිහිඡේනන් පව� තාම� භා�වන� වශඡේයන් ව&ඩී පිළිකුල් බිය ජානක අරමුණු දeසංට සං&බාවින්ම ඡේපනී ඒව�ඡේයහි ඇති වික�ර රeපී හැ� භායකර Iවරeපයට ඉතා� තාදින් බියපත් විය හැ&කි ය. එවිට මඡේනW විදJ�ඡේ4 ම�නසික අසංමතුලිතාතා�ව නිසං� ඇතිවන භාÐ�න්ති (Phobia) නමින් හැ&ඳින්ඡේවන ම�නසික ඡේරWගී අවIථ�වන්ට පව� පත්වීඡේම් හැ&කිය�වක් ඇතා. හුදකල� Iථ�නවල තානිවම සිටිමින් අපිgය ජානක අරමුණු ඉලක්ක කරගැනමින් පටික්කූල මනසික�රඡේයහි ඡේයඡේදන ඡේබා�ඡේහැW අයට ඡේමම අවIථ�වන්ට මුහුණදීමට සිදු ඡේ4. සං&බාවින්ම ඡේබාBXධ භා�වන�කHමවල ඡේමබාඳු පටික්කූල මනසික�රය ඡේපරටුඡේක�ට ගැත් අරමුණු හැ� Iථ�න ආශි»තාව භා�වන�ඡේ4 ඡේයදීම නිර්ඡේXශ කර ඇත්ඡේත් ඊට සුදුසු වූ පුXගැලයින්ට පමණි. ඡේතාඡේළI ධූතා�ගැ අතාර ඡේසංWසං�නික�ගැය ඡේලසං හැ&ඳින්ඡේවනුඡේ� ඡේසං�ඡේහැ�ඡේනහි ව�සංය කිරීමයි. ඡේම් ධූතා�ගැ සංම�දන් වූ විට සිදු කරනුඡේ� ද&න්විය යුතු ය&යි බුදුරදුන් නියම කර ඇති අයට පමණක් දන්ව� ර�තිKඡේ� ඡේසං�ඡේහැ�නට එළඹ ප�න්දර යළිත් ඡේසං�ඡේහැ�ඡේනන් නික්මීමයි. මුළු ර�තිKය මuතා ඡේXහැ දම� ඇති ප�ළු ඡේසං�ඡේහැ�නක ගැතාකිරීම ඡේමහි අභිපg�යයි. ඡේසංWසං�නික�ගැය සංම�දන් වූ පුXගැලය� ර�ගැ චරිතායක් ඇති අඡේයකු නම් සිඡේත් පවතින ඇලීම් සංහැගැතා ම�නසික මට්ටම ඡේවනI කිරීම ඡේමහි පරම�ර්ථයයි. නමුදු Xඡේ4ෂ චරිතායක් ඇති අඡේයකුට ඡේම් කHමඡේ4දය ඡේන�ගැ&ලපිය හැ&කි ය.117

302

ඉතා� තාදින් බියට පත්වූ අවIථ�වල දී ම�ය�මය හැ� භාÐ�න්ති අවIථ� ඡේකඡේනකු තුළ ඇතිවිය හැ&කිබාව මඡේනW විදJ�ඡේ4 සංඳහැන් ය. ඡේම් නිසං� හැ&කි තා�ක් බිය ඡේන�වී සිටීඡේම් ව&දගැත්කම එහිදී ද&ඩි ඡේලසං අවධ�රණය ඡේකඡේර්.

ප�ළු හුදකල� Iථ�න ආශි»තාව ඡේකඡේනකුඡේ. සිතාට බිය ඇති වීඡේම් අවIථ� පවතී. එබාඳු Iථ�නයක දී ඡේහැW අවIථ�වක දී සිතා තුළ ඇති වන බිය රeප�ක�රඡේයන් මඡේනW Xව�රයට අරමුණු විය හැ&කි ය. එබාඳු අවIථ�වන්හි දී ඡේබා�ඡේහැWවිට ඡේසංසු ඉන්‍ද්‍රියන්ට පව� මඡේනW Xව�රයට අරමුණු වූ බිය ඉපිදවීමට ඡේහ්තු වූ අරමුණු ඇති වීඡේම් ඉඩකඩක් පවතී. සංමහැර&න්ට බිය ජානක අරමුණු දර්ශනය වීම, එබාඳු ශVද ශ»වණය වීම, එබාඳු ගැන්ධය ආඝ්‍රා³�ණයවීම, එබාඳු Iපර්ශ ඇති වීම, එබාඳු රසංයන් ඇතිවීම සිදු වනුඡේ� ඡේම් තාත්වය යටඡේත්ය.

ඡේබා�ඡේහැW අවIථ�වල දී ඇතා&ම් පුXගැලයින්ට පටික්කූල මනසික�ර භා�වන� ව&ඩීඡේම්දී Xඡේ4ෂ මූලය මතුව ඒම නිසං� බියකර& රeප ද&කීම ආදී ඡේX නිසං� භා�වන�ව නිසිඡේI කර ගැ&නීඡේම් අපහැසුතා�වලට මුහුණ පeමට සිදුවිය හැ&කි ය.

බුර� පනින සුනඛයින්, ගිනි ද&ල්, යක්‍ෂ ඡේප්gතා හැ� එබාඳු භායකර රeප ආදීඡේX භා�වන�ව සිදුකර යන අතාරතුඡේර් දී දර්ශනය විය හැ&කි ය. ර�ගැ චරිතාඡේයකු තුළ ඇති ක�ම ර�ගැය ඡේමඡේලසං ඉIමතුවීම නිසං�ද භා�වන�ව කර ගැ&නීඡේම් දී අපහැසුතා� ඇතිවිය හැ&කි ය. ඡේබා�ඡේහැWවිට පටික්කූල මනසික�රය ව&ඩීඡේම් දී ර�ගැ චරිතාය�ඡේ. ක�මර�ගැය ඉIමතුවීඡේම් අනතුරක් ඇති ඡේන�ඡේවතාත්,

විදර්ශන� ව&ඩීඡේම් දී එය පටික්කූල මනසික�රය ඔIඡේI ඡේන�ව පgඥා�ව ඡේපරටු කර ඡේගැන සිදු කරන බා&වින් මඡේනW Xව�රය තුළ සං&ඟව ඇති ක�ම ර�ගැය චිත්තා රeප ඡේලසංට ඉදිරිපත් විය හැ&කි ය. එබාඳු ඡේබා�ඡේහැW අවIථ�වල දී භා�වන�ඡේ4 සංම�ධියට අනතුර& කරන නඡේයකු ඡේහැW සංර්පඡේයකු ඡේලසංට ක�මර�ගැ සංඥා�ව ඉIමතු විය හැ&කි ය. බාටහිර මඡේනWවිදJ�ඡේ4ද ක�මය සංර්ප සංඡේක්තාය තුළින් නිරeපණය ඡේක�ට දක්ව� ඇති අයුර& ද&කගැතා හැ&කි ය.

විදර්ශන�ව නම් සිතා අපවිතාK කරන සිතිවිලි වල අවසං�න මූලය දක්ව� අති සියුම්ව විගැ�හැඡේක�ට වි�ඡේල්ෂණය කර බිඳ දමන කHමඡේ4දයයි. එහිදී ඡේමඡේI බිඳ ද&ඡේමන කිසිදු අයහැපත් සිතිවිල්ලක් පසු අවIථ�වක දී ඇති ඡේන� ඡේ4.

එහිදී සිඡේත් හැ&ඟීම් යටපත් කිරීම ඡේන�ව ඒව� අවඡේබාWධඡේයන් ඡේත්ර&ම් ගැ&නීම ඔIඡේI යළිත් ඇති ඡේන� ඡේ4. ර�ගැය ඡේහැW Xඡේ4ෂය යටපත් කිරීමට වඩ� එය ඇතිවීමට ඡේහ්තුව ඇතිවීම මන�ව අවඡේබාWධඡේයන් ඡේත්ර&ම්ගැත් විට යටපත් කිරීමට අමුතු ඡේවඡේහැසංක් ගැතා යුතු න&තා. ඒ අවඡේබාWධඡේයන් ඡේත්ර&ම් ගැ&නීම සංමඟම ඒ සිතිවිලි දුර&වී ය�මට පටන් ගැනියි. ම�ර්ගැ ඵල පgඥා�ව වන�හී ඡේම් අවඡේබාWධඡේයහි එක්තාර� ව&ඩි දියුණු වූ අවIථ�වකි. විදර්ශන� ව&ඩීම ආරම්භාඡේ� දී සිහිනුවණින් ර�ගැ Xඡේ4ෂ තා�වක�ලිකව ම&ඩපවත්වන බා&වින් සංමථය ද ඒ සංමඟ වර්ධනය ඡේ4. නමුදු විදර්ශන�ඡේ4 අරමුණ කHම�නූකූලව සිහි නුවණ ව&ඩීම සංමඟ පgඥා�ඡේ4 අවඡේබාWධය මඟින් ර�ගැ Xඡේ4ෂ තුනීඡේක�ට මුළුමනින්ම ඉවත් කිරීමයි. එහිදී මුලීක අවIථ�ඡේ4 දී සංමථ ලක්ෂණ ද විදර්ශන�ව සංමඟ කිHය�ත්මක ඡේකඡේර්. සුක්ක විපIසංන�ව ව&ඩූ පුXගැලඡේයකුට වුවද නිවන ශ�ක්ෂ�ත් කර ගැතා හැ&ක්ඡේක් ඡේම් නිසං� ය. නමුදු ඡේකඡේනකු දීර්ඝ්‍රා

303

ක�ලයක් සංමථය වඩ� ඊට හුර& පුර&දුව සිටීම එක් අශයකින් විදර්ශන� ව&ඩීමට උපක�රයක් ද අනික් අශඡේයන් බා�ධ�වක් ද විය හැ&කි ය. එහි උපක�රය නම් ඡේකඡේළI තා�වක�ලිකව යටපත්ව තිබීම අවඡේබාWධය මඟින් ප් රඥා�ව ඉපිදවීමට ආධ�ර වන නිසං� ය. එහි බා�ධ�ව නම් දීර්ඝ්‍රා ක�ලයක් සංමථය වඩ� ඇතිව තිබූ ම�නසික හුර&ව විර්ශන� ව&ඩීඡේම් දී පgඥා�ඡේවන් අවඡේබාWධය ඇති වීමට අහිතාකර ඡේලසං ඉIමතු වීමයි. ඡේකඡේI ඡේහැW ඡේබාBXධ භා�වන� කHම නිසි අයුරින් සිදුකළඡේහැ�ත් එයි කිසිඡේIත් පුXගැලඡේයකුඡේ. ම�නසික මට්ටමට අයහැපත් න&තා. නමුදු සංම�ජා මතාව�ද ව&රදි ඡේලසං ඇතිවීමට ඡේහ්තුව සංම�ජාඡේ� බාහුතාර පුXගැලයින්ට ඡේම් පිළිබාඳ පgම�ණවත් තාරම් අවඡේබාWධයක් ඡේන� තිබීමයි. අවඡේබාWධය (Perception) ඡේබාBXධ භා�වන� කHම හැ� ප�ලි බුදු දහැම ගැ&ඹුරින් අධJයනය ඡේක�ට සිහැල භා�ෂ� ම�ධJඡේයන් සිදුකළ පර්ඡේ�ෂණ පgම�ණවත් තාරම් සංම�ජාය ඡේවතා මුද� ඡේන� හැ&රීම ද ඒ පිළිබාඳ සංම�ජා මතාව�ද අව මට්ටමක ප&වතීමට පgධ�නතාම ඡේහ්තුවකි. දීර්ඝ්‍රා ක�ලීනව ව�ණිජා පරම�ර්ථ ඡේහැW ඡේවනත් ල�භා සංත්ක�ර සංම්ම�න අඡේප්ක්ෂ�ඡේවන් ඡේතා�රව ඡේමබාඳු පර්ඡේ�ෂණ ක�ර්යයන්හි නිය&ලී සිටීඡේම් අපහැසුතා�ව ඡේමන්ම එබාඳු පුXගැලයින්ඡේ. හිඟකම ද ඡේමබාඳු ඡේX සිදු ඡේන� වීමට තාවත් ඡේහ්තුවකි. විදර්ශන� භා�වන� කHම ගැ�න්ථගැතා කර තා&බීමට වඩ� පg�ඡේයWගිකව සිය ගුර& කුලයට ආඡේ4ණිකව පවත්ව� ගැ&නීමට ආදී යතිවරයන් වහැන්ඡේIල� ද&ක්වූ අවධ�නය නිසං�ද යම්තා�ක් දුරකට සං�ම�නJ සංම�ජාය ඡේම් ඡේකඡේරහි ද&ක්වූ සංම�ජා ආකල්ප සංකIවීමට ඉවහැල් වී තිඡේV. ම�නසික ඡේසංBඛJ ඡේබාBXධ භා�වන� කHම නිසං� සුරැකීම මිසං කිසිඡේIත් බිඳ ඡේන� ද&ඡේමන බාව තා�ර්කිකව තාහැවුර& කර ඔප්පු කිරීමට සුදුසු පර්ඡේ�ෂණ ද&නුමක් ඡේමකල තිබීම ක�ලීන අවශJතා�වයක් ද ඡේ4.118

4.4.අතීන්ද්‍රීය සංජා�නනය කළමන�කරණය කිරීම

අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය යනු සං�ම�නJ සංජා�නනයට වJතිඡේර්ක වූවකි. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� ඡේප�දු සංම�ජාඡේ� කටයුතු කිරීඡේම්දී අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ඇති අඡේයකු වුවද කටයුතු කළ යුතු වනුඡේ� ඡේප�දු සංම�ජා සංම්මතායන්ට අනුවගැතාවය. ඡේම් නිසං� අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය ඡේප�දු සංම�ජා සංම්මතායන්ට අනුකූල අයුරින් හික්මව�ඡේගැන කටයුතු කිරීඡේම් අවශJතා�වක් මතු ඡේ4. එනිසං� අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය නිසි ඡේලසං කළමන�කරණය කිරීමට හැ&කිවීම අතාJවශJ කර&ණකි. අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව උපදව� ගැ&නීම සංඳහැ� දරණ ප් රයත්නඡේ� මුල් ක�ල වකව�නුව තුළදීම එය නිව&රදිව කළමන�කරණය කර ගැන්න� ආක�රය ඡේබාBXධ භා�වන� කHම පදනම් කර ඡේගැන ඡේයWගැ�වචරය�ට ලබා� ඡේදනු ල&ඡේV. එහිදී අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව උපදව� ගැත් පසු එය

304

මන�ව කළමන�කරණ කර ගැ&නීමට උචිතා ඡේහැ�ඳ පුහුණුවක් ල&ඡේV. අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව කළමන�කරණ කර ගැ&නීඡේම් අවශJතා�ව මතුවීමට තාවත් එක් ඡේහ්තුවක් වනුඡේ� එම හැ&කිය�ව උපදව� ගැත් අඡේයකු ලබාන සුවිඡේ�ෂී බාලය සංම�ජායට හැ�නිකර ඡේI භා�විතා� කිරීම ව&ළ&ක්වීමයි. එඡේIම ඡේප�දු සංම�ජා නිර්ණ�යකවලට හැ�නි කර වන ඡේලසං එම අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ඡේය�ද� ගැ&නීම ප�ලනය කිරීම පිණිසං ද කළමන�කරණ සිXධ�න්තා ඉවහැල් ඡේ4.

පුXගැලික ආකල්පවලට වඩ� ඇතා&ම් සං�ධ�රණ අවIථ�වලදී ඡේප�දු සංම�ජා නිර්ණ�යක උල්ලඝ්‍රානය වන පරිදි ඡේන� හැ&සිරිය යුතුබාව බුදු සංමඡේ� ප&ඡේණන නිර්ඡේXශයයි. පිණ්ඡේඩWල භා�රXව�ජා මහැ රහැතාන් වහැන්ඡේI විසින් සංuXධි බාලය ඡේය�ද� ගැනිමින් අහැසංට ප&න න&ඟී උණ ගැසංක් මුදුඡේන් රඳව� තිබූ සංඳුන් ප�ත් රයක් ගැ&නීඡේම් සිXධිය මූලික කරඡේගැන සංuXධි පg�තිහැ�ර්ය පeම බුදුරදුන්ඡේ. තාදබාල විඡේ4චනයට ලක්වී ඇතිබාව තිKපිටක ඡේXශන� තුළදී ද&කගැතා හැ&කි ය.

ඡේමම අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ඡේප�දුඡේ4 සංම�ජා යහැපතා සං&ලසීම පිණිසං භා�විතා� කිරීඡේම්දී එහි යහැපත් අශය පමණක් ඉතා� ම&නවින් ඡේතාWර�ගැතා යුතු බාවට ද ප&හැ&දිලි කර දී තිඡේV. ඡේමහිදී සංuXධි පg�තිහැ�ර්ය, ආඡේXශන� ප් ර�තිහැ�ර්ය හැ� අනුශ�සංන� පg�තිහැ�ර්ය යන අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�වලින් බුදුන් වහැන්ඡේI විසින් අනුමතා කර ඇත්ඡේත් අනුශ�සංන� පg�තිහැ�ර්ය පමණකි.

ඡේමයට ඡේහ්තු වනුඡේ� ඡේප�දු සංම�ජා සංම්මතායන් උල්ලඝ්‍රානය ඡේන� කර ව&ඩි සංම�ජා යහැපතා සං&ලසිය හැ&ක්ඡේක් අනුශ�සංන� පg�තිහැ�ර්ය මඟින් පමණක් වන නිසං� ය. අතීන් ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය� කළමන�කරණය කිරීඡේම් දී හැ&ඟීම් මන�ව ප�ලනය කිරීම ඉතා� ව&දගැත් ඡේ4. මන්ද සියළු කිHය�වන්ට ඡේපරටු වනුඡේ� ඡේච්තාන�ව වන බා&විනි. ඡේච්තාන�ව නිව&රදි නම් අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව කළමන�කරණය කිරීමට විඡේ�ෂ පgයත්නයක් ද&රීමට අනවශJය.

ඡේබා�ඡේහැWවිට දී මිනිසුන්ඡේ. කිHය�ක�රීත්වයට බාලප�න්ඡේන් මතුපිට ඔපයට ඡේපඡේනන්නට ඇති ඡේX ඡේන�ව ඇතුළතා ඇති ම�නසික ආකල්පයි. අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ලබා� ගැතා හැ&කි වනුඡේ� යම් තා�ක් දුරටකට ඡේහැW මතුපිටින් වත් ඊට පgති විර&Xධ දුර්ගුණ සිතින් යටපත් කළ ඡේහැW ඉවත් කළ අඡේයකුට පමණි. අයහැපත් ලක්ෂණ තා�වක�ලික යටපත් කිරීම අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ල&බීඡේම්දී ව&දගැත් වුව ද නිසි ඡේලසං එය පවත්ව� ඡේගැන යeඡේම්දී ව&දගැත් වනුඡේ� එම හැ&කිය�ව කළමන�කරණය කිරීමයි. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� ඡේබාBXධ භා�වන� කHමයන්හි අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ල&බීමට ප් රථමඡේයන් එය කළමන�කරණය කිරීමට අද�ළ මූලධර්ම පිළිබාඳ පg�ඡේයWගික පුහුණුවක් ල&බීමට සංලIව� ඇතා. ඡේම් කළමන�කරණය කිරීඡේම් හැ&කිය�ව අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන ලබා� ගැ&නීමට ද උපක�රී ඡේ4.119 මන්ද සිතා මuදු කර්මණJ ප&හැ&පත් වනුඡේ� එය හැ&කිතා�ක් කළමන�කරණය කිරීම මඟින් වන බා&විනි.120 යම් ඡේහැයකින් මනසංකට අවශJ අයුරින් ම�නසික කිHය�ක�රීත්වය කිසිදු පිළිඡේවලක් ඡේන� ම&තිව සිදු ඡේ4 නම් එය කළමන�කරණයට ලක් කිරීම මඟින් පුXගැල අවශJතා�ව පරිදි සංකI කර ගැ&නීඡේම් ඉඩ කඩක් පවතී.121

පුXගැල හැ&කිය�වට රිසි පරිදි අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ලබා� ගැ&නීම මිසං

305

අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�වට රිසි පරිදි පුXගැල හැ&කිය�ව ප�ලනය කිරීමට කිසිදු ඉඩ කඩක් න&තා.122 අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ල&බීමට වeයම් කරන මුල් ක�ලවකව�නුඡේ4දී අද�ළ කළමන�කරණ සිXධ�න්තා නිසි පරිදි භා�විතා� කඡේල් නම් අඩු ඡේවඡේහැසංක් දර� නිව&රදි අරමුණු ශ�ක්ෂ�ත් කර ගැ&නීමට හැ&කිවනු ඇතා.123 අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�වට සං�ම�නJ ඉන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය ඡේහැ�ඳින් ප&වතීම අවශJ මූලික�ගැයකි.124 නිදසුනක් වශඡේයන් ජා�ති අන්ධ පුXගැලඡේයකුට උපතින්ම දeI ඡේන�ඡේපඡේන්.125 ඡේමබාඳු අඡේයකුට අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය� උපදව� සිය ඡේදඡේනඡේත් ඡේපනීමට අද�ළ දිVබා චක්ඛු න&ම&ති සුවිඡේ�ෂී ඡේපනීඡේම් හැ&කිය�ව ලබා� ගැතා ඡේන� හැ&කි ය.126

මීට අමතාරව ක�යගැතා�සංති සංතිපට්ඨ�නයට අයත් භා�වන� කHම වලින් සිතා සංම�ධිගැතා කිරීඡේම් දී ඇතිවන අතීන් ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව නිව&රදිව කළමන�කරණය කරගැ&නීම ඉතා� ව&දගැත්ය. පුර�ණඡේ� දී මuතාඡේXහැ වළ ද&මීම ඡේහැW ඡේවනත් කHමයකින් ඒව� වින�ශ කරද&මීම බාහුලව සිදුඡේන�වූ අතාර සං�ම�නJ ජානතා�ව හුර& පුර&දුව සිටිඡේ� ඒව� ජාන ශූනJ ක&ලe බාඳ ඡේපඡේදI වලට රැඡේගැන ඡේගැ�I දම� Iවභා�විකව දිර�යeමට සං&ල&Iවීමයි. එහිදී ක&ලeවල දිවිඡේගැවූ විවිධ සංතුන් එබාඳු මළසිර&ර& ආහැ�රයට ගැ&නීමට පුර&දුව සිටියහැ.

එව&නි මuතා ඡේXහැ ආහැ�රයට ගැ&නීම සංඳහැ� එම Iථ�නවලට ප&මිඡේණන සුනඛ,හිවල් ආදී සංතුන්ඡේ. කිHය�ක�රකම් නිසං� මuතාඡේXහැවල ක&බාලි ගැ&ලවී විසිරී එබාඳු Iථ�න භායක�ර Iවරeපකින් දිI වින.127 ඒ නිසං� සං�ම�නJ ජානතා�ව අඡේ4ල�ඡේවහි හුදකල�ව ඡේම් Iථ�න කර� ප&මිණීඡේමන් පව� ව&ළකී සිටියහැ. ඡේමබාඳු Iථ�න සීතා වනය, අන්ධ වනය, අමු ඡේසං�ඡේහැ�න බාඳු නම්වලින් එකල විසූ ජානතා�ව විසින් වJවහැ�ර කර ඇති බාව තිKපිටකඡේයහි ද ද&ක ගැතා හැ&කි ය.128 ඡේමකල ඡේමන් ඉතා� සංකීර්ණ, ජාන�කීර්ණ හැ� ක�ර්යබාහුල ඡේන� වූ ජීවන රට�වක් ගැතා කල තාත් යුගැඡේ� විසූ සං�ම�නJ ජානතා�වට නම් ඡේමය සං�ම�නJ හුර& පුර&දු ඡේදයකි.129 බුදුන් වහැන්ඡේI පව� බුදු වීමට පgථම සංය වසංරක් දුෂ්කර කිHය� කරන සංමඡේයහි ඡේමබාඳු අතිශයින් භායකර අමු ඡේසං�ඡේහැ�න්වල කිසිදු ඡේල�මුද&හැ& ගැ&නීමකින් ඡේහැW තා&ති ගැ&නීමකින් ඡේතා�රව දිව� ර�තිK ක�ලය කටුක දුක්විඳ දර� ඡේගැන බාවුන් වඩමින් ගැතාකළ බාව අරියපරිඡේ�සංන සූතාKය අනුව ඡේපනී යයි.130දසං අසුබාය යනු එබාඳු මළ සිර&රක් දිර� යeඡේම් අවIථ� දහැයක් නිමිතිඡේක�ට සංකIව ඇති භා�වන� කHම ඡේ4දයයි.

ඡේමහිදී මනඡේI ඡේපර ඡේන� තිබූ විවිධ සුවිඡේ�ෂී සංජා�නන හැ&කිය� මතුවිය හැ&කි බා&වින් ඒව� ම&නවින් කළමන�කරණය කරගැ&නීමට ඉතා� කල්පන�ක�රී විය යුතුය. න&තාඡේහැ�ත් භා�වන�ව නිව&රදිව සිදුකරන්ඡේන් ය&යි සිතා� සිඡේත් Xඡේ4ෂ මූලය වර්ධනය කිරීමට පව� උත්සුක වියහැ&කි බා&විනි. මන්ද පටික්කූල මනසික�රය ව&ඩීම මූලික කරගැත් ඡේමබාඳු භා�වන� කHම ඡේබා�ඡේහැWවිට නිර්ඡේXශ කර ඇත්ඡේත් ර�ගැ චරිතාය�ට බා&විනි. යම් ඡේහැයකින් ඡේමබාඳු භා�වන� කHමයක් Xඡේ4ෂ චරිතාඡේයකු කරන්ඡේන් නම් සිය සිතා තුළ සං&ඟව ඇති Xඡේ4ෂ ගැති ලක්ෂණ මතුවීමට ඉඩ ඡේන�දී ද&ඩි ආය�සංඡේයන් සිතා හික්මවීමට කල්පන�ක�රී

306

විය යුතුය. දසං අසුබාඡේ�දී මuතා ඡේXහැයක් දිර�යeඡේම් කිHය�වළිය අවIථ� දහැයක් ඡේලසං ඡේගැන එය අරමුණු කර භා�වන� කරනු ල&ඡේV.ඡේම් අවIථ� උXධුම�තාකය, විනීලකය, විපුVබාකය, විච්ඡිXදකය, වික් ඛ�යිතාක, වික්ඛිත්තාක,

හැතාවික්ඛිත්තාක, ඡේල�හිතාක, පුලවක, අට්ඨිකය ඡේලසං හැ&ඳින්ඡේ4.ඡේමහි උXධුම�තාය නම් ඉදිමී ගිය මළ සිර&රයි. මිය ඡේගැ�I දින කීපයක් ඉකුත්වූ මuතා ඡේXහැයක බිහිසුණු ඉදිමුණු Iවභා�වයක් දිIඡේ4.මළ සිර&ර අරමුණුඡේක�ට භා�වන� කරත්ම සිතා එකඟ වී උපදින පgතිභා�ගැ නිමිත්තා නම් ක&මති තා�ක් ආහැ�ර ඡේගැන Iථූල බාවට පත්වූ අඟ පසංඟ ඇති අඡේයකි. ශරීර වර්ණය ඡේවනI වීඡේමන් අවප&හැ& ගැත් මuතා ඡේXහැය විනීලකයයි. ඡේමය නිල්වන්වූ මළ සිර&ර නමින්ද හැ&ඳින්ඡේ4. ඡේමය අරමුණුකර ඇති වන උXගැහැ නිමිත්තා කබාර වර්ණය ගැනියි. පgතිභා�ගැ නිමිත්තා උත්සංන්න වූ නීලවර්ණය ගැනියි. ප&ළුණු ප&ළුණු Iථ�නවලින් සං&රව ඕජා�ව ව&ගිඡේරන පිළිකුල් මuතා ඡේXහැය විපුVබාකයයි. එහි උXගැහැ නිමිත්තා සං&රව ව&ගිඡේරන්න�ක් ඡේමනි. නමුදු ප් රතිභා�ගැ නිමිත්තා නි�චලය. යුXධ භූමිඡේ� දී ම&දින් කප� ඡේහැලන ලද පිළිකුල් මuතා ඡේXහැය විච්ඡිXදකයයි. එහි උXගැහැ නිමිත්තා ම&දින් කප� දම� ඇත්තා�ක් ඡේමනි. නමුදු පgතිභා�ගැ නිමිත්තා එඡේI න&තා. එය පරිපූර්ණය. විවිධ සංතුන් විසින් ශරීර ඡේක�ටI ඇද ක� ද&මූ පිළිකුල් මuතා ඡේXහැය වික් ඛ�යිතාකයයි.

ඡේමහි උXගැහැ නිමිත්තා ක&බාලි වූ සිර&රකි. නමුදු පgතිභා�ගැ නිමිත්තා එඡේI න&තා.එය සංම්පූර්ණය. ආයුධ වලින් අඟ පසංඟ කප� ඡේක�ට� තා&න තා&න විසිර වූ පිළිකුල් මuතාඡේXහැය හැතාවික්ඛිත්තාකයයි. ඡේමහි උXගැහැ නිමිත්තා මළසිර&ර& ක&බාලිය. නමුදු පgතිභා�ගැ නිමිත්තා සංම්පූර්ණය. තා&නින් තා&න ඡේල් ව&ගිඡේරන පිළිකුල් මuතාඡේXහැය ඡේලWහිතාකයයි. ඡේමහි උXගැහැ නිමිත්තා සං&ඡේලන රත් පතා�ක�වක් ඡේI ඡේල් ව&කුණු මuතාඡේXහැයකි. නමුදු පgතිභා�ගැ නිමිත්තා නි�චලය.

පණුවන් ක� හැ&ඡේළන පිළිකුල් මuතාඡේXහැය පුලවකයයි. ඡේමහි උXගැහැ නිමිත්තා සං&ඡේලන්න�ක් ඡේමනි. නමුදු පgතිභා�ගැ නිමිත්තා බා�Iමතී බාත් පිඬක් ඡේI නි�චලය. මුළු ඇටසං&කිල්ලම (Skelton) ඡේහැW එක් ඇටයක් ඡේහැW අට්ඨිකයයි.

ඡේමහි එක් ඇටයක් අරමුණු කරන්ඡේන් නම් උXගැහැ නිමිත්තා හැ� පgතිභා�ගැ නිමිත්තා එක සංම�නය. මුළු ඇටසං&කිල්ල අරමුණු කර ගැත්ඡේත් නම් උXගැහැ නිමිත්තා විවර සංහිතාය. පgතිභා�ගැ නිමිත්තා සංම්පූර්ණය. ඡේමබාඳු භා�වන� කHම භා�විතාඡේ�දී උXගැහැ නිමිත්තා උපදින්ඡේන් සිතා සංම�ධිගැතා වීමට ආසංන්න අවIථ�ව තුළදීය. නමුදු තාවම සංම�ධිය සංම්පූර්ණ න&තා.131 දසං අසුබාඡේයහි එක් එක් අසුබායක් ප�සං� ඕනeම විටකදී ඒ භා�වන�නුඡේයWගිය�ඡේ. සිතාට Xඡේ4ෂය ඇතුළුවීමට ඉඩ ඇතා.132 එබාඳු අවIථ�වකදී අරමුණු කරන්ඡේන් ර�ගැ�දී ඇලීම සංහිතා අරමුණුක් ඡේන�ව බිහිසුණු පිළිකුල් අරමුණක් බා&වින් Iවල්ප වශඡේයන් සිතාතුළ මතු වූ Xඡේ4ෂය නුවණින් ද&න අවඡේබාWධ කර දුර& කර ඡේන� ගැත්ඡේත් නම් එයින් භා�වන�නුඡේයWගිය�ඡේ. භා�වන�ව කඩ�කප්පල් වීඡේම් අනතුරක් ද ඡේම් තුළ ඇති බාව අවඡේබාWධ කර ගැ&නීම ඉතා� ව&දගැත්ය.133

307

මන්ද ඡේමබාඳු අවIථ�වකදී සිඡේත් සංඡේ4දීතා�වය ඉතා� සියුම්ය. මතාක ශක්තිය දීප්තිමත්ය. සිතා තුළට ඇතුළුවන ඉතා� සූක්ෂම අරමුණක් වුව ද ඉතා� පහැසුඡේවන් සිඡේත් ක්ෂණයකින් වJ�ප්තා වී යයි. ඒ අනුව දසං අසුබාය ව&නි පිළිකුල් අරමුණක් භා�වන� වශඡේයන් ව&ඩීඡේම්දී භා�වන�නුඡේයWගිය�ඡේ. ඉතා�ම සුළු අඩුප�ඩුවක් නිසං� හැටගැන්න� Iවල්ප Xඡේ4ෂයක් වුවද ඡේ4ගැවත් වර්ධනය වීමට උචිතා පරිසංරයක් අසුබා භා�වන�ව හැරහැ� ඡේගැ�ඩන&ඟී ඇති බා&වින් ඒ පසුබිම භා�විතා� කරමින් චෛවරසංයක් ඡේI ඒ හැ&ඟීම සිඡේත් වර්ධනය වීමට පටන් ගැනියි. නමුදු සිඡේත් Xඡේ4ෂය මුළුමනින්ම පහැවූ විටකදී ඒ අනතුර&ද�යක ව�තා�වරණය ඇති ඡේන� ඡේ4. දසං අසුබා භා�වන�ඡේ4 දී පgතිභා�ගැ නිමිත්තා ඡේලසං සංeම විටකදීම පිgයජානක වූ අරමුණක් ඇති වනුඡේ� ඒ අනුවය.

ඡේම් අනුව ර�ගැය යටපත් වීඡේම් ලක්ෂණ Xඡේ4ෂය යටපත් වීඡේම් ඇති ලක්ෂණ වලට සංම�නකම් දක්වන බාව ප&හැ&දිලි ඡේ4. මන්ද යඡේමකුඡේ. සිඡේත් චෛමතිKය ඇතිවීම නිතාර ඡේහැ�ඳ යහැපත් අරමුණු ඇති වන බා&විනි. සං�ම�නJ මිනිI සිතාක ර�ගැය හැ� Xඡේ4ෂය අන්තා ඡේදකක සිට කිHය�කර එම සිතා අපහැසුවට පත් කරයි. ර�ගැය හැ� Xඡේ4ෂය හැ&ඟීම්ය. ඡේම් හැ&ඟීම් ඡේදඡේකන් කුමන ඡේX යටපත් කළ ද, පgහීණ කළද එහි පgතිඵල ඡේලසං ඇති වන ලක්ෂණ සංම�න බාව ඡේපනී යයි. දසං අසුබා ව&නි භා�වන� කHමඡේ4දයක් භා�විතා� කිරීඡේම් දී පඡේරIසංම් විය යුත්ඡේත් ර�ගැඡේයන් ඡේන�ව Xඡේ4ෂඡේයනි. Xඡේ4ෂ මූලඡේයහි විවිධ ශ�ඛ� විවිධ Iවරeපඡේයන් සිතා තුළ ප&න නඟිමින් අසුබා භා�වන�ව වර්ධනය කිරීමට අවශJ ඉඩකඩ අහුර�තාබාන බාව ඡේපනී යයි. බිය Xඡේ4ෂ මූලඡේ� තාවත් එක් සුලබා Iවරeපයකි. බිය ද ර�ගැය හැ� Xඡේ4ෂය ඡේමන් එක් හැ&ඟීමකි. නමුදු බිය ඇතිවූ විටක එය නිව&රදිව හැ&ඳින ඡේගැන අවඡේබාWධ කර ඡේන� ඡේගැන බිය න&ම&ති හැ&ඟීමට යටවීම ඡේබා�ඡේහැW ඡේදඡේනකු තුළ ඇති එක්තාර� නරක පුර&Xදකි. බිය සං�ම�නJ මට්ටමකදී සංeම ඡේකඡේනකුතුළම ඇති ඡේ4. නමුදු අIව�භා�වික අන්දමින් බියට පත්වීම ඡේමන්ම එදිඡේනද� ජීවිතාඡේ� විවිධ ක�ර්යයන් ඉටු කිරීඡේම්දී ඒ සංඳහැ� අසං�ම�නJ බියක් ද&ක්වීම ඡේරWගී තාත්වයක් ඡේලසං සං&ලඡේක්. එවිට එය ම�නසික ඡේරWගී බිය (Phobias) නමින් හැ&ඳින්ඡේ4.134

මඡේනW චෛවදJ විදJ�ඡේ4 දී ඡේමබාඳු බිය නිසං� හැටගැන්න� වූ සුළු ම�නසික ඡේරWගී අවIථ� විශ�ල පgම�ණයක් සංවිIතාරව දක්ව� ඇතා. භා�වන� ව&ඩීම සංඳහැ� බාහුල ඡේලසං ඡේය�ද� ගැනුඡේ� ප�ළු හුදකල� ජාන ශූනJ Iථ�නය. එබාඳු Iථ�නවල දී යම් කිසි පgම�දයක් නිසං� ඇති වන බිය භා�වන� ක�ර්යය නිසං� පිරිසිදුවූ සිඡේත් ඡේ4ගැවත්ව වර්ධනය වියහැ&කි ය.අසුබා භා�වන�වලට අරමුණු කරන්ඡේන් ද බිහිසුණු ලක්ෂණ ඇති අරමුණු බා&වින්ද බිය ජානක අරමුණු වහැ� සිතාට පිවිසීමට ඇති ඉඩකඩ අධිකය. අසුබා භා�වන�වල විදJම�න එක්තාර� ලක්ෂණයක් වන්ඡේන් ද භා�වන�ව සිදු කරන අවIථ�ඡේ4 දී සිතාට ආය�සංඡේයන් ඇතුළු කරගැත් විවිධ බිහිසුණු පිළිකුල් සංහැගැතා අරමුණුවල සං&බාe ක් රිය�ක�රීත්වය වඩ� ඡේ4ගැවත් අයුරින් සංකිHය වන්ඡේන් භා�වන� ක�ර්ය න&ව&ත් වූ පසුව වීමයි. එබාඳු අවIථ�වල දී අසුබා භා�වන�ව සංඳහැ� ඡේය�ද� ගැනු ලබාන භා�වන� අරමුණ සිතාට යළි යළිත් න&ඟී ඒම ආය�සංඡේයන් ව&ළකීමට වeයම්

308

කළ ද එම පgයත්නය අසං�ර්ථක ඡේ4. ඡේබා�ඡේහැWවිට සිතාට ඡේ4ගැවත්ව විවිධ පිළිකුල් අරමුණු න&ව&ත්විය ඡේන�හැ&කි ඡේලසං ගැල� ඒම නිසං� භා�වන�නුඡේයWගිය� චිත්තා විඡේ¡පයකට ලක් ඡේ4. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� යඡේමකු දසං අසුබා භා�වන�ව වඩ� ර�තීK නින්දට එළඹී පසුවද ර�තීK සිහිඡේනන් පව� ඒ පුXගැලය� අසුබා භා�වන�ඡේ4දී අරමුණු කළ විවිධ පිළිකුල් සංහැගැතා බිහිසුණු අරමුණු සං&බාවින් ඒ ඡේම�ඡේහැ�ඡේත් පියවි ඡේදඡේනතින් දකින්න�ක් ඡේමන් දර්ශනයවීමට පටන් ගැනියි.

එය ඡේමබාඳු භා�වන� අරමුණක් ඡේගැන භා�වන�වට පිවිසි ඡේයWගැ�වචරය�හැට ඇති එක් අතිඡේර්ක කරදරයකි. ඡේයWගැ�වචරය� ප&විXඡේදකු නම් ප�ළු හුදකල� බාව නිසං� ඇති වන විවිධ දර්ශන, භාÐ�න්තිවල ඡේගැ�දුරක් වීමට පහැසු ඉඩ කඩක් ඇතා. ඡේමහි ඇති අව�සංන�වන්තා තාත්වය නම් ඒ පුXගැලය� සිතානුඡේ� ද සං&බාවින්ම තාම�ඡේ. මනසංට අරමුණු වන එබාඳු අරමුණු සං&බාවින්ම ඇති ඡේX ඡේලසංයි. ඡේහැ�ල්මන් අවතා�ර, විවිධ යක්‍ෂ, ඡේප්gතා, පිසං�ච ව&නි පිළිකුල් සංහැගැතා අතිශය බිහිසුණු ආරම්මණ ඉන්‍ද්‍රිය Xව�රවලට අරමුණු ඡේ4. එබාඳු ඡේX නිසං� ල�මක සිතාක් ඇති අඡේයකු ම�නසික විකuතියකට වුවද ලක්විය හැ&කි ය.135

අසුබා භා�වන�ව අහිතාකර සුළු අතුර& ආබා�ධ රැසංක් ඇති (Side Effects)

නමුදු අකුසංල් මුල් න&සීමට සුදුසු පgබාල ඖෂධයක් (Powerful Medicine) ඡේI සං&ලකිය හැ&කි ය. ඡේමහි අතුර& ආබා�ධ නම් බියයි. නමුදු අසුබා භා�වන�ව ක�ලයක් තිIඡේI ව&ඩූ අඡේයකුට ක�ම�ශ�ව ඉතා� ඡේහැ�ඳින් ප�ලනය කරගැතා හැ&කි ය. ගිහි ප&විදි ඡේ�දයකින් ඡේතා�රව අධික ක�ම�ශ�ව නිසං� ඇති වන අනවශJ කරදර හිරිහැ&ර ආදී ඡේXවලින් මිදී කටයුතු කිරීමට අවශJ අඡේයකුට ඡේමබාඳු භා�වන� කHමයක් ව&ඩීඡේමන් සිය මනසං ඉතා� ම&නවින් හික්මව� ගැතා හැ&කි ය. ඡේම් නිසං� ලිගික අභිඡේප්gරණවලින් ව&ළකීම සිය ජීවිතාඡේ� පgධ�න පරම�ර්ථය කර ගැත් ප&විදි පක්ෂයට අසුබා භා�වන�ව ව&ඩීම ඒ සංඳහැ� ආකල්පමය උපක�රයක් බාව ඡේමහිදී ඡේපනීයයි. සිඡේත් හැටගැන්න� වූ ඇලීමට ප් රතිපක්ෂව ඡේයදිය යුතු බා&වින් අසුබා භා�වන� අරමුණු පgසංන්න න&ති බාව Iවභා�වයකි. එඡේIම ඒව� රළුය. නමුදු චෛමතිK භා�වන�ව ව&නි භා�වන�වක දී ගැන්න� අරමුණු ගැ&ටීමට පgතිපක්ෂව ඡේයදිය යුතු බා&වින් පgසංන්න හැ� මuදු බාවින් යුක්තාය. ඡේමව&නි භා�වන�වක් නිසං� කිසිදු බිය ජානක ම�නසික ව�තා�වරණයක් හැට ඡේන�ගැනියි. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� චෛමතිK භා�වන�ව බාඳු භා�වන� කHමයක ඇති සුරක්ෂිතාතා�වය ඇතා&ම් අවIථ�වක අසුබා භා�වන�ව ව&ඩීම තුළ විදJම�න ඡේන�විය හැ&කි ය. නමුදු ඡේමහිදී මතාක තාබා� ගැතා යුත්තාක් නම් නිව&රදි ගුර& ඇසුර ලබා� භා�වන�වට පgඡේ4ශ වන්ඡේනකුට ඡේමහිදී ගැ&ටළු මතු ඡේන� විය හැ&කි බාවයි. එඡේIම ඡේයWගැ�වචරය�ඡේ. චරිතායට අනුවම කර්මIථ�න ලබා� දීමක් සිදුවන බා&වින් එහිදී ඡේමබාඳු අතිඡේර්ක කරදර හිරිහැ&රවලට මුහුණ පeමට භා�වන�වට ආධුනිකව එළඡේඹන්න�ට සිදු ඡේන� ඡේ4. එබාඳු භාÐ�න්ති තාත්වයක් ඇති වුව ද එබාඳු අවIථ�වක දී කලබාල ඡේන� වී ඉවසීඡේමන් කිHය� කළ යුතු ආක�රය කිය�දීම පgවීණ ගුර&වරඡේයකුට අසීර& ක�ර්යයක් ඡේන� ඡේ4. බිය වූ විට ඡේබා�ඡේහැW අවIථ�වල දී සිදු වනුඡේ� බිය න&ම&ති තාම�ඡේ.ම සිතා තුළ ඇතිවූ හැ&ඟීමකට යටවී ඉන් ඡේයWගැ�වචරය�

309

මුළ�වට පත්වීමයි. එවිට සිහි මුළ�වීම නිසං� බිය ඡේ4. විපIසංන� භා�වන�ව අනුව ඡේමහිදී කළ යුත්ඡේත් වහැ�ම ඡේයWගැ�වචරය�ඡේ. මුළ� වූ සිහිය යළි ම&නවින් Iථ�පිතා කර ගැ&නීමට උද4 කිරීමයි. ඒ සංඳහැ� විවිධ කHමඡේ4ද ඇතා.

ශිෂJය�ඡේ. Iවභා�ව අනුව සුදුසු කHමඡේ4දය ගැලප� ගැ&නීමට හැ&කි වීම පgවීණ ආච�ර්යවරඡේයකුඡේ. දක්ෂතා�වයයි. අතීතාඡේ� එක්යුගැයක ඡේම් ආච�ර්ය පරම්පර�වල කHමඡේ4 ද ඉතා� දීප්තිමත් මට්ටමක ප&වතිනි. ඒ සංඳහැ� සංම�ජා අවධ�නය හැ� ර�ජාJ අනුගැ�හැය ම&නවින් සං&ලසී තිබිනි. තාත් යුගැඡේ� සංමIතා අධJ�පන රට�වම ඊට අනුගැතාව ප&වති නිසං� විපIසංන� භා�වන�ඡේ4 ඉතා� දියුණු මට්ටම්වලට පත්ව සිටි ආච�ර්යවර& විශ�ල සංඛJ�වක් ඡේමහි විසූ බාව කිය ඡේ4. නූතානඡේ�දී වුවද ඒ කHමඡේ4ද වින�ශවී න&තා. සිදුව ඇත්ඡේත් සංම�ජා අවධ�නය හැ� නිසි ඇගැයීමට ලක්ඡේන�වීම නිසං� බාහුතාර පිරිසං ඒ සංඳහැ� ඡේය�මු කර ගැ&නීමට අපහැසු වීමයි.136

විපIසංන� භා�වන�ව පුහුණු කිරීඡේම් දී සිදු කරනුඡේ� අනිතාJ, දුක්ඛ,

අන�ත්ම, විර�ගැ, නිඡේරWධ, සුඤ්ඤාතා ආදී වශඡේයන් සංඛතා ධර්ම නුවනින් විමර්ශනය කරමින් ඒ ඡේකඡේරහි පgඥා�ව ව&ඩීමයි.137 සං�ම�නJ පුහුදුන් පුXගැලඡේයකුට ඉතා�ම වටින� ඡේX ඡේලසං ඡේපඡේනන ඡේම් සංඛතා ධර්ම විදර්ශන� භා�වන�ව වඩන භා�වන�නුඡේයWගිඡේයකුට කිසිදු වටින�කමක් න&ති ආක�රයට අවඡේබාWධ ඡේ4. එඡේI වන්ඡේන් පgඥා�ව වර්ධනයවීමත් සංමඟය. සංඛතා ධර්ම තිK ලක්ෂණ නුවනින් ද&කිය හැ&කි මට්ටම හැ� පgම�ණය අනුව පgඥා�ව වර්ධනය ඡේ4.138 ඡේම් සංඳහැ� සිහි කල්පන�ව හැ� අඛණ්ඩ නිරීක්ෂණය විදර්ශන� භා�වන�ඡේ4 දී භා�වන�නුඡේයWගිය�ට ඉතා� ව&දගැත් ඡේ4. සං�ම�නJ පුහුදුන් මනසං සංඛතා ධර්මවලට ඇදී යයි. එඡේIම පුහුදුන් මනසං සංඛතා ධර්මවල ඇඡේලයි ගැ&ඡේටයි. නමුත් කHම�නුකූලව විදර්ශන� භා�වන�ව පුහුණු කරත්ම එම ඇලීම් හැ� ගැ&ටීම් Iවභා�වය මනසින් ඉවත්ව යන ආක�රය භා�වන�නුඡේයWගිය�ට Iවය පgතාJක්ෂඡේයන් අත්ද&කිය හැ&කි ය. ඇලීම් ගැ&ටීම් මනසින් ඉවත්ව යන පgම�ණය මතා ම�නසික සංසිඳීම ඇති ඡේ4. මනසං ආතාතියට පත්වනුඡේ� ඇලීම් ගැ&ටීම් කිHය�ක�රීත්වය තුළ ම�නසික Iවභා�වය සිර වී ප&වතීම නිසං� ය.

එබා&වින් ඇලීම් ගැ&ටීම් Iවභා�වඡේයන් මනසං ඉවත්ව ය�ම සංමඟ මනසං සංන්සුන්වීම සිදු ඡේ4. එය නිවීමකි. සිසිලසංකි.139 එඡේIම ඡේම් Iවභා�වය තාමන්ම භා�වන� කර පgතාJක්ෂ කරගැතා යුතු තාත්වයකි. භා�වන�ව පිළිබාඳව ලිය&වී ඇති ඡේදයක් කියව� ඡේහැW ඒ පිළිබාඳව අනුන් කියන ඡේදයක් ශ»වය කර ඡේම් Iවභා�වය නිසි අයුරන් වටහැ�ගැතා ඡේන� හැ&කි ය. සංමථ භා�වන�ඡේ4 දී සිතා අරමුණුකට ඡේය�මු කර ඒ අරමුණට අනුව චිත්තා ඒක�ගැ�තා�වය ඇති කරනු ල&ඡේV. ඡේමහි දී සිඡේත් කිHය�ක�රීත්වය අරමුණකට අනුව පුර&දුඡේක�ට සංම�ධිය ඇති ඡේකඡේරයි. ඡේම් සංම�ධිය තාව තාවත් දියුණුඡේක�ට ඡේලBකික ධJ�න අභිඤ්ඤා� ආදිය පව� ඉපිද විය හැ&කි ය. නමුදු ඡේම් සියල්ල ඡේලBකිකය. සංමථ භාවන�ව ව&ඩීම නිසං� අත්පත් කර ගැතා හැ&කි ඉහැළම සංම�ධි මට්ටම් පව� පසු කලක දී විපරිණ�මයට පත් විය හැ&කි ය. ඡේම් සියල්ල ඡේල�ඡේකWත්තාර ප්

310

රඥා�ව ඡේලසං හැ&ඳින්ඡේවන තිKලක්ෂණ අවඡේබාWධයට වඩ� ඡේවනIය. විදර්ශන� භා�වන�ඡේ4දී පgඥා� ලක්ෂණඡේයන් යුතු තිKලක්ෂණ අවඡේබාWධය හැ� සංමථ භා�වන�ඡේ4 දී උපදවන චිත්තා ඒක�ගැ�තා�වය එකිඡේනක ඡේවනIය. සංමථය වඩ� චිත්තා ඒක�ගැ�තා�ව පදනම්ඡේක�ට ඇති කර ගැත්ඡේලBකික අවඡේබාWධය පව� යමක පියවි Iවභා�වය සංම්පූර්ණ වශඡේයන් ද&ක ගැතා හැ&කි ඡේලWඡේක�ත්තාර අවඡේබාWධයක් ඡේන� ඡේ4. විදර්ශන� භා�වන�ඡේ4 පරම�ර්ථය සංතාJ�වඡේබාWධයයි.

එහිදී අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ඡේලසං විවිධ වි�මිතා ඡේලBකික ඡේXවල් සිදුකළ ඡේන� හැ&කි ය. විදර්ශන� භා�වන�ඡේ4 පරම�ර්ථය යටිසිතා තුළ ඇති ර�ගැ, Xඡේ4ෂ හැ� ඡේමWහැ අකුසංල මූල පgහැ�ණය කිරීමට වeයම් කිරීමයි. ර�ගැ,

Xඡේ4ෂ ඡේමWහැ හැ&ඟීම්වල ප�ලනයට පුXගැලය� නතුවීම සං�ම�නJ පුහුදුන් ම�නසික Iවභා�වයයි. නමුදු විදර්ශන� භා�වන�ව මඟින් ල&ඡේබාන සුවිඡේ�ෂී අවඡේබාWධය නිසං� එබාඳු අහිතාකර හැ&ඟීම්වල ප�ලනයට නතු ඡේන�වී සිටීමට හැ&කිය�වක් ල&ඡේV.ඡේම් හැ&කිය�ව සුවිඡේ�ෂී වූවක් බා&වින් බුXධිය ඡේක්න්‍ද්‍ර කර ගැත් අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�වක් ඡේI සං&ලකිය හැ&කි ය. විවිධ සංමථ භා�වන� කHම නිසං� ල&බිය හැ&කි වන අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ඡේභාBතික පද�ර්ථ සංමඟ සංම්බාන්ධවී පවතී. එහිදී පඨවි, ඡේත්ඡේජාW, ව�ඡේයW හැ� ආඡේපW යන භූතා ඡේක�ටI තාම අභිමතාය පරිදි විවිධ හැ&ඩඡේයන් භා�විතා� කිරීමට හැ&කිය�ව ල&ඡේV. පඨවි භූතා Iවරeපය ආඡේපW භූතා Iවරeපයට ඡේවනI කිරීමට, ව�ඡේයW භූතා Iවරeපය පඨවි භූතා Iවරeප ගැ&න්වීමට ආදී විවිධ අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය� සංමථ භා�වන� කHම තුළින් ල&බිය හැ&කි ය. නමුදු ඡේම් අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය� තා�වක�ලිකය.මන්ද පද�ර්ථයන්හි යථ� Iවරeපය පිළිබාඳව අවඡේබාWධයක් ඡේම් අයුරින් ඡේන�ල&ඡේබාන බා&විනි. විදර්ශන� භා�වන�ව තුළින් පද�ර්ථවල යථ� Iවරeපය පිළිබාඳ ඉතා�ම ගැ&ඹුර& අවඡේබාWධයක් ල&ඡේබාන බා&වින් පද�ර්ථ ඇසුර&ඡේක�ට සිතාට ඇතිවන ආකර්ශණය හැ� මුළ�වීම් ඇති ඡේන� ඡේ4. ඡේම් ආකර්ශණය මුළ�වීම් සංඳහැ� බුදු දහැම තුළ භා�විතා� කරන වචන ඡේදක නම් තාණ්හැ�ව හැ� අවිදJ�ව යන්නයි. සංeම පද�ර්ථ Iවරeපී ඡේදයක් පිළිබාඳවම පුහුදුන් සිත් වලට ඇතිවන ආකර්ශණ හැ� මුළ�වීම් නිසං� සංත්ව Iවරeපය අද�ළ පද�ර්ථමය සං&ක&Iම ඡේන�සිඳී පවතී. සංත්ව වJවහැ�රය පව� ඇති වනුඡේ� ඡේම් පද�ර්ථමය ද්‍රාවJ සං&ක&Iම නිසං� ය. පද�ර්ථ සං&ක&Iම අඛණ්ඩව පවත්ව� ගැ&නීමට පිණිසං භා�විතා� වන ඉන්ධනය නම් ආකර්ශණය හැ� මුළ�වීම් නිසං� සිඡේත් ඇතිවන සං&ක&Iමයි. සංමථ භා�වන� කHම ව&ඩීම නිසං� සිතා හික්මව� ගැ&නීමට හැ&කි වුව ද පද�ර්ථ සං&ක&Iම අඛණ්ඩව පවත්ව� ගැ&නීම පිණිසං භා�විතා� වන ඉන්ධනය වන ආකර්ශණය හැ� මුළ�වීම් ප් රහීණකර අවසංන් කිරීමට ඡේන� හැ&කි ය. එබා&වින් අඛණ්ඩව සංත්ව පgඥා�ප්තිය ඡේන�සිඳී පවතී. සංත්ව පgඥා�ප්තිය ප&ණඡේවනු ඡේ� පද�ර්ථ සංක&Iම අඛණ්ඩ ඡේලසං පවතින විටදීය. දුක හැට ගැන්ඡේන් සංත්ව පgඥාප්තිය ඇතිවිටය. දුකට ඡේහ්තුව පද�ර්ථ සංක&Iඡේමහි ආකර්ශණ හැ� මුළ�වීම්ය. පද�ර්ථ සං&ක&Iම පිළිබාඳ යථ�ර්ථ අවඡේබාWධයට ප&මිණීම දුක න&ති කිරීඡේම් කHමඡේ4දයයි. ඒ සංඳහැ� විදර්ශන� භා�වන� ව&ඩිය යුතුය. සංත්ව පgඥා�ප්තිය අත්හැ&රීම ඒ මූලිකකර

311

ඡේගැන ඇති වන ආකර්ශණ හැ� මුළ�වීම් දුර& වීමයි. ඡේමය දුක න&ති කිරීමයි.

ඡේම් දුක න&ති කිරීඡේම් ඡේභාBතික වූ සීම�වක් ඇතා.එනම් ම�නසික දුක පgහීණ කළද, පද�ර්ථ සිර&ර දර� සිටින� තා�ක් ක�යික දුක්ඛ විඳීම් පවතී. පද�ර්ථ සිර&ර බිඳී ය�ඡේමන් පසුව ක�යික දුක්ඛ විඳීම් ඡේක�ටසං ද න&ති ඡේ4. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� විඳීම් පgහීණ කිරීඡේමන් අවඡේබාWධ කර ගැන්න� නිවඡේනහි ඡේසංWප�දිඡේ�ෂ හැ� අනුප�දිඡේ�ෂ යන Xවි Iවරeපය ගැ&Vව ඇතා. පද�ර්ථ ප�ලනය කිරීඡේම් හැ&කිය�ව ලබා�දීම ඡේක්න්‍ද්‍රකර ගැත් සංමථ භා�වන� කHමඡේ4ද තුළ ඡේමන් ඡේන�ව පද�ර්ථ ඡේලWකය පgහීණ කිරීම අරමුණු කරගැත් විදර්ශන� භා�වන� කHමඡේ4ද තුළ ගැ&Vව පවතින යථ�ර්ථ අවඡේබාWධය Iවරeපය යම් ඡේකඡේනකුඡේ. බුXධිය හැ� පgඥා�ව අවදිකිරීමට සංමත්ඡේ4. එඡේIම විදර්ශන� භා�වන� කHම ඡේ4ද මඟින් උපදව� ගැන්න� අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව පද�ර්ථමය Iවභා�වය ප�ලනය කිරීමට උත්සං�හැ ද&රීඡේම් අනතුර&ද�යක බාවින් නිදහැIය. Iවභා�වය ප�ලනයකිරීම ඡේමන්ම ඡේවනI කිරීමද විකuතියකි. සංමථ භා�වන� කHම භා�විතාය මඟින් ල&බිය හැ&කි අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය� ඉතා� ඡේහැ�ඳින් කළමන�කරණය කිරීඡේම් අවශJතා�ව මතු වන්ඡේන් එබා&විනි. මන්ද එබාඳු ප�ලනයක් රහිතාව සංමථ භා�වන� කHමවලින් අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව උපදව� ගැ&නීමට ඡේන�හැ&කි අතාර උපදව� ගැනු ල&බූව ද ව&ඩි ක�ලයක් ඡේන�පවතී. Iවභා�වඡේයන්ම මිනිI සංකIව ඇත්ඡේත් සංද�ච�ර Iවභා�වයක් රැක ගැ&නීඡේම් අවශJතා�ව අනුවය. මන්ද මිනිසංත් බාව උර&ම වනුඡේ� ද යම් නි�චිතා සංද�ච�ර සීම�ව තුළ සිය ආකල්ප, ආඡේ4දන හැ� චර්ය� පසුබිම සංකI කර ගැ&නීමට අද�ළ පgති විප�කයක් වශඡේයන් වන බා&විනි. ඡේම් සංද�ච�ර සීම�ව ඉක්මව� කටයුතු කිරීඡේම් හැ&කිය�වක් මිනිසංත් බාව ලබා� උපන් අඡේයකුට න&තා. ඒ නිසං� යම්කිසි අඡේයකු ඡේම් සංද�ච�ර සීම�ව උල්ලඝ්‍රානය කරයි නම් ඡේහැW ඒ සීම�ව ඉක්මව� කටයුතු කරයි නම් ඒ පුXගැලය�ට ඊට හිමි පgති විප�කය උර&ම කර දීමටද ඡේම් සංද�ච�ර සීම�ව කිHය� ඡේකඡේර්. ඒ සංමඟම යඡේමකු ඡේම් සංද�ච�ර සීම�ව ආරක්ෂ� කර ගැනියි ද ඒ පුXගැලය�ඡේ. මිනිසංත් භා�වය අඛණ්ඩව රැක ගැ&නීමට ඡේම් සංද�ච�ර සීම�ව ක් රිය� ඡේකඡේර්. යම් උතුම් පුXගැලයින් මිනිසංත් බාඡේ4 සංද�ච�ර සීම�වට වඩ� ඉහැළ සංද�ච�ර සීම�වක කටයුතු කිරීමට පව� ඡේපළඡේÞ. එවිට ඒ පුXගැලයින් අයත් සංද�ච�ර සීම� කවඡේර්ද&යි නි�චය කර ඊට අද�ළ පgති විප�ක ඡේලසං මිනිසංත් බාවට වඩ� උසංI ඡේXව හැ� බාrහ්ම බාඳු තාල වල පව� උත්පත්තිය ඡේගැන දීමට හැ&කිය�ව ඇති ඡේකඡේර්. දහැඡේම් හැ&සිඡේරන්න� දහැම විසින් සුරක්ෂිතා කරගැනු ලබාන බාව බුදු දහැඡේම් සංඳහැන් වනුඡේ� එබා&විනි. අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව උපදව� ගැ&නීමට ඡේමන්ම එඡේI උපදව� ගැනු ල&බූ අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ප�ලනය කර ගැ&නීමට ද මන� පුහුණුවක් ලබා� තිබීඡේම් අවශJතා�ව ප&හැ&දිලිව ඉIමතු වනුඡේ� ඒ නිසං� ය.140 මන්ද ඇතා&ම් පුXගැලයින් එබාඳු වූ සිය හැ&කිය� නිසං�ම අත්පත් කරගැන්ඡේන් විශ�ල වින�ශයක් බාව ඡේXවදත්තා ඡේතාර&න් පිළිබාඳ පුවතින් මන� ඡේI ව&ටහීයයි. අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය� කළමන�කරණය කිරීමට දක්වන දක්ෂතා�ව ද එහිම එක් අගැයක් ඡේI

312

සංඳහැන් ය. අත්‍ථා, ධම්ම, නිර&ක්ති හැ� පටිභා�න යන සි4 පිළිසිඹිය�ඡේ4 පටිභා�න කුසංලතා�ව නම් ඡේසංසු පිළිසිඹිය� කළමන�කරණය කිරීඡේම් හැ&කිය�වයි. ඡේම් සි4 පිළිසිඹිය� විදර්ශන� භා�වන�වට අයත් අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�වන්ය. ක් ෂණිකව උචිතා ඡේලසං සි4 පිළිසිඹිය� හැ&කිය� භා�විතා� කර සිය ධර්ම ඡේXශන� හැ&කිය�ව වඩ�ත් ඔප් නව� ගැ&නීමට ඡේම් යටඡේත් රහැතාන් වහැන්ඡේI නමකට හැ&කිය�ව ල&ඡේV. ආනන්ද හිමියන් ඡේසංWව�න් ම�ර්ගැඵල තාත්වඡේ� සිටිය දීම වුව ද ඡේම් සි4 පිළිසිඹිය� හැ&කිය�වන් උන් වහැන්ඡේIට තිබූ බාව සංඳහැන් ය.

හුදු උගැත්කම පමණක් සි4 පිළිසිඹිය�ව ල&බීමට ඡේහ්තු ඡේන�ඡේවන නමුදු විවිධ අයුරින් බාහුශ»&තා බාව ලබා�තිබීම ඡේම් සි4 සිඹිය� ල&බීමට උපක�රයක් බාව ඡේම් අනුව ඉතා� ප&හැ&දිලිව ඡේපනී යයි. මන්ද බුදු සංසුඡේන් ධර්ම භා�ණ්ඩ�ගැ�රික හැ� ශ�සංනික තානතුර& ව&ඩිම පgම�ණයක් හිමි වූ ඡේතාර&න් ආනන්ද හිමියන් වන බා&විනි.141

අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ඡේ4 විවිධ ප&තිකඩ මන�ව කළමන�කරණය කිරීඡේම් හැ&කිය�වක් තිබීම ඉන් පgඡේයWජාන ගැ&නීමට අමතාර උපක�රයකි.142

අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන ප&තිකඩ අවශJ අයුරින් කළමන�කරණය කිරීමට හැ&කිවීම නිසං� ඉන් සිදු විය හැ&කි අනර්ථක�රී පgතිඵල අවම කර ගැ&නීමට උපක�රයකි.143 එඡේIම නිසි පරිදි අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය� කළමන�කරණය කිරීමට ඡේන� හැ&කි වීම නිසං� කිසිදු ප�ලනයක් න&තිව ඇති වීඡේමන් පුXගැලඡේයකු අසං�ම�නJ ම�නසික පසුබිමක් ඇති අඡේයකු බාවට පත්ඡේ4.144

එබාඳු වූ ඡේදයක් ඒ පුXගැලය�ට ඡේමන්ම සංම�ජායට ද හිරිහැ&රයක් විය හැ&කි ය.145 භා�වන�ඡේවන් අතීන්‍ද්‍රිය හැ&කිය�වන් ලබා� ගැ&නීම ඡේමන්ම විවිධ යන්තාK මන්තාK ශ�IතාK ව&නි ගුප්තා විදJ� භා�විතාය තුළින් ද අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය� යඡේමකුට අත්පත් කරගැතා හැ&කිබාව සංඳහැන්ඡේ4.146 ඡේම්ව�ට සංම්බාන්ධ කරගැනු ලබාන්ඡේන් විවිධ අමනුෂJ ඡේක�ටIය.147 එම අමනුෂJ ඡේක�ටI මනුෂJ තාලයට වඩ� පහැළ ඡේමන්ම ඉහැළ තාලවලට පව� අයත්ය.148 ඡේබා�ඡේහැWවිට එම අමනුෂJ ඡේක�ටI ද&කීඡේම්, ශ»වණඡේයහි, ආඝ්‍රා³�ණඡේයහි, Iපර්ශඡේයහි, දeනීඡේම් ආදී විවිධ අයුරින් හැ&ඳින ගැ&නීඡේමහි සං�ම�නJ පියවි මනුෂJ ඉන්‍ද්‍රියන් අසංමත්ය.149

එබා&වින් ඒ ක�ර්යය සිදු කර ගැ&නීම පිණිසං අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව භා�විතා� කිරීමට ඡේබා�ඡේහැW අය ඡේපළඡේඹති.150 එය ඉටු කර ගැ&නීම පිණිසං යන්තාK, මන්තාK ආදී ගුප්තා ශ�IතාKයන්හි පිහිට ප&තීමට ඔවුහු ඡේය�මු ඡේවති.151

ඡේම් ඡේලසං යන්තාK,මන්තාK පිරිව&හීම ආදී ගුප්තා ශ�IතාK කHමවල දී භා�විතා� වනුඡේ� ධ්‍වනි තාරගැවල ශක්තිය ආධ�ර කරගැ&නීමයි.152 ධ්‍වනි තාරගැ විවිධ පර�සංයන්ඡේගැන් යුක්තාව භා�විතා� කිරීම මඟින් තාම�ට අවශJ කර&ණ ඉටුකර ගැතාහැ&කි ය.153 මන්තාKවලදී ශVදය විවිධ පර�සංයන්ඡේගැන් වචන ඡේලසං උච්ච�රණය ඡේකඡේර්.154 ශVද තාරගැවල තාරගැ ආය�මය ඡේයWගැJ ඡේලසං අඩුව&ඩි කිරීම මඟින් ඡේභාBතික ද්‍රාවJයන්ට බාලපe හැ&කිඡේI සුසංර කිරීම ඡේමහි පරම�ර්ථයයි.155 විශ�ල වපසංරියක වJ�ප්තා වන සූර්ය කදම්බායක එම 4 ය�ප්තාවී ඇති සීම�ව ක�ච භා�විතාඡේයන් සීම� කිරීම තුළින් එම සූර්ය රැI

313

දහැඡේර් අඩගු පgබාලතා�ව යම්කිසි ඡේභාBතික ද්‍රාවJයක් ගිනි ගැ&නීමට සං&ල&Iවීමට තාරම් ඡේත්ඡේජාW ශක්තිඡේයන් සංමන්විතා කළ හැ&කි ය.156 ඊට සංම�නව ධ්‍වනි ශක්තිඡේ� බාලය ද අවශJ අයුරින් කළමන�කරණය කිරීම මඟින් ඊට අභිමතා අයුරින් ඡේභාBතික ද්‍රාවJ එමඟින් ප�ලනයට හැ&කිය�ව ඇති ඡේ4. මන්තාK ශ�IතාKඡේ� ඇති ශ�IතීKය ප&තිකඩ එයයි. මන්තාKයක ඇති වචන මඟින් ධ්‍වනි තාරගැ ප�ලනය ඡේකඡේරන බා&වින් එම වචන නිසි අයුරින් නිව&රදි ම�තාK�වක් අනුව උච්ච�රණය කළ යුතුය. න&තාඡේහැ�ත් මන්තාKඡේයන් අද�ළ ප් රඡේයWජාන ලබා�ගැතා ඡේන�හැ&කි වනු ඇතා. ඡේබාBXධ සූතාK ඡේXශන� ද මන්තාK Iවරeපඡේයන් විවිධ ගුප්තා විදJ� ක�ර්යයන් සංඳහැ� ඡේය�ද� ගැ&නීමට යම් යම් අය හුර& පුර&දුව සිටිනබාව සං&බාe නමුත් ඡේබාBXධ සූතාKඡේXශන�වල සං&බාe හැරය නම් එහි අන්තාර්ගැතා සංද�ච�රමය වටින�කම අනුගැමනය කිරීඡේමන් පිහිට සංලසං� ගැ&නීමට කිHය�ක�රීමයි. ඒ මිසං මන්තාKයක් භා�විතා� කරන්න�ක් ඡේමන් ශVදඡේයන් පgඡේයWජාන ගැ&නීම පමණක් අරමුණු කරගැන්ඡේන් නම් නිව&රදි ඵල ප් රඡේයWජානයක් ඒ තුළින් ල&බීමට අපහැසුවනු ඇතා. මන්ද බුXධ ඡේXශන�ඡේ4 හැරය අනුගැමනකිරීම මඟින් ආධJ�ත්මික සං&නසීම ලබා� ගැ&නීමට මඟ ඡේපන්වීම වන බා&විනි. ඒ හැ&ර ඡේම් තුළින් ඡේභාBතික ඡේXවල් ඉටු කර ගැ&නීමට වeයම් කිරීම නි�ඵල ඡේදයක් වනු ඇතා. නමුදු තාම�ට ව&ළඳී ඇති යම් ශ�රීරික ආබා�ධයක් ඡේහැW ම�නසික පීඩනයක් ව&නි ඡේදයකට පිහිට සංලසං� ගැ&නීම ව&නි කර&ණකට තිKපිටක බුXධ ඡේXශන�වල ශVද තාරගැ භා�විතා� කිරීඡේම් කිසිදු වරදක් න&තා. මන්ද එව&නි ඡේදයක් හුදු ම�නුෂික බා&විනි. බුXධ ක�ලීනව බුදුන් වහැන්ඡේI ඇතුළු මහැ රහැතාන් වහැන්ඡේIල� ද එව&නි ඡේXශන� මඟින් එබාඳු පිහිටක් ලබා�ගැතා බාව තිKපිටකඡේයහිම සංඳහැන්වන බා&විනි. බුදුන් වහැන්ඡේI හැ� මහැ රහැතාන් වහැන්ඡේIල� තාමන් වහැන්ඡේIල�ට ඇතිව තිබූ ක�යික හැ� ම�නසික අපහැසුතා� දුර&කර ගැ&නීම පිණිසං බුXධ ඡේXශන� භා�විතා� කළහැ. එහි දී එම ඡේXශන�වල අර්ථ රසංය හැ� ශVද රසංය ආදී කර&ණු තුලින් ශ�රීරික ම�නසික අපහැසුතා� දුර&කර ගැ&නීමට කිHය�කර තිඡේV. ද්‍රාවිඩ, මලය�ලම්,

ඡේතාලිඟු ව&නි භා�ෂ�වල වචන භා�විතා� කර සංකI කර ඇති මන්තාKවල අන්තාර්ගැතාව ඇත්ඡේත් හුදු ශVද රසංය පමණකි. එහි අර්ථ රසංයක් න&තා. ඒ නිසං� එබාඳු මන්තාK භා�විතා� කර සිදු කළ හැ&ක්ඡේක් ධ්‍වනි තාරගැවල ආය�මය අඩු ව&ඩි කර එමඟින් ලබා� ගැන්න� කිHය�ක�රී ශක්තිය මඟින් ඡේභාBතික ද්‍රාවJ රිසි අයුරින් චලනය කිරීමට පමණකි. නමුදු තිKපිටක බුXධ ඡේXශන�වල අන්තාර්ගැතා ප�ලි සූතාK තුළ ශVද රසංය පමණක් ඡේන�ව ඊට වඩ� අර්ථ රසංයද අඩගු බා&වින් ශVද රසංය සංලක� පමණක්ම ප�ලි සූතාK ඡේXශන� භා�විතා� කිරීම එහි සංම්පූර්ණ පgඡේයWජාන ලබා� ගැ&නීමට බා�ධ�වකි. ප�ලි බුXධ ඡේXශන� ශVද රසංය සංලක� භා�විතා� කිරීම සංඳහැ�ම සංකI කර තිඡේබාන අවIථ� වලදී එහි වJහැ�රික න�මය පරිත්තා ඡේහැවත් පිරිත් යන්නයි. පිරිත් කීම ඡේබාBXධ සංම්ප් රද�යක් වන තාරමකට එහි ජානපිgය බාව ඉහැළ තාලයක ඇතා. සං�ම�නJ ජානතා�ව සූතාK ඡේXශන�වල ගැ&ඹුර& හැරය අවඡේබාWධ කර ගැ&නීමට තාරම් ම�නසික සූද�නමක පසු ඡේන�වීම එහි ශVද රසංඡේයන් පgඡේයWජාන ල&බීම පිණිසං

314

ඡේය�මුවීමට පgධ�නතාම ඡේහ්තුවයි. පිරිත් කීම සං�ම�නJ මිනිසුන් අතාර ජානපිgය වීමට ඡේහ්තුව ඡේම් කර&ණයි. පිරිත්හි අන්තාර්ගැතා අර්ථ හැ� ශVද රසං නිසං� ඡේවනත් භා�ෂ�වල මන්තාKවලට වඩ� පgබාල බාවක් ඡේගැන තිඡේV. සං�ම�නJ මන්ත් රවලින් කළ ඡේන�හැ&කි වි�මිතා ක�ර්යයන් රැසංක්ම පිරිත් ඡේXශන� මඟින් ඡේම් නිසං� ඉටු කරගැතා හැ&කි ය.157 පිරිත්වල ගැ&Vවන අර්ථ රසංය අනුව පිළිප&දීම මඟින් ජීවිතා සං�ර්ථක කර ගැ&නීමට ල&ඡේV. මන්ද බුXධ ඡේXශන�වක නියම හැරය එය පිළිප&දීම තුළින් ලබා� ගැතා යුතු බා&විනි.

මන්තාK ව&නි ඡේදයක් භා�විතා� කර පියවි ඉන්‍ද්‍රිය හැ&කිය�ව ව&ඩි දියුණු කිරීම මඟින් ලබා� ගැන්න� අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව නිව&රදිව කළමන�කරණ කර ගැ&නීමට ඇතා&ම් අවIථ�වල දී අපහැසුඡේ4. සං�ම�නJ පියවි ඡේදඡේනට ඡේපනන ඡේXවල්වලට වඩ� අතිශය සියුම් ඡේX ද&කීමට හැ&කිය�ව ල&බීඡේමන් පසුව විවිධ බිහිසුණු අමනුෂJ ආදීන් ද&කීම නිසං� තා&ති ගැ&නීමට ලක්විය හැ&කි ය. එඡේIම එබාඳු ශVද, ගැන්ධ, රසං, Iපර්ශ හැ� ම�නසික අරමුණු සංජා�නනය විය හැ&කි ය. එබාඳු අවIථ�වල දී ඉන්‍ද්‍රියන්හි ගැ&Vව ඇති සංඡේ4දීතා�වය අධිකවීඡේමන් සං�ම�නJ අරමුණුවලට අතිඡේර්කව කිසිඡේIත් ඡේන�ගැතායුතු ඇතා&ම් අරමුණු පව� සංජා�නනය විය හැ&කි ය. නිදසුනක් ඡේලසං පිරිසිදු ජාලය පිරවූ වීදුර&වක් නිරීක්ෂණයකිරීම ගැතා හැ&කි ය. සං�ම�නJ පියවි ඡේදඡේනතාට එහි අමුතු කිසිවක් දර්ශනය ඡේන�විය හැ&කි ය. ඒ නිසං� එබාඳු ඡේX ප�නය කිරීඡේම් ගැ&ටළුවක් මතු ඡේන� ඡේ4. නමුදු අන්වීක්‍ෂයක් තුළින් බා&ලීඡේම් දී ඒ පිරිසිදු ජාලයතුළ විවිධ බා&ක්ටීරිය�, දිලීර, ක්‍ෂුද්‍රා ජීවීන් ව&නි පරඡේපWෂිතා අණුක ජීවීන් ඉතා� විශ�ල පgම�ණයක් ද&කිය හැ&කි ය. ඒ නිසං� එබාඳු ජාලය පිරවූ වීදුර&වක් ප�නය කිරීමට අකම&ත්තාක් ඇතිවිය හැ&කි ය. ඡේම් නිදසුඡේන් පරිදිම ඡේසංසු ඉන්‍ද්‍රියන්ට ද ඡේම් ඡේල�ව තුළ සංජා�නනය වනුඡේ� සං�ම�නJ ඡේලWකඡේ� පහැසුඡේවන් ජීවතාය ඡේගැන ය�මට උචිතා ඡේX පමණි. ඊට වඩ� පරිබා�හිර ඡේX සංජා�නනය වුවඡේහැ�ත් ඇතා&ම් විට ජීවිතාය ඡේගැනය�ම අපහැසු විය හැ&කි ය. අප අවට ඉතා� විශ�ල අමනුෂJයින් සංඛJ�වක් ව�සංයකරතාත් අපඡේ. පියවි දeසංට ඒ කිසිවක් අරමුණු ඡේන� ඡේ4. මන්ද එබාඳු ජීවින්ඡේ. ඡේXහැ අතිශය සූක්‍ෂම බා&විනි. යම් ඡේකඡේනකු පියවි Iවභා�වය ඉක්මව� ඉන්‍ද්‍රියන්හි සංජා�නන සියුම් වීමක් අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ල&බීම සංමඟ ඇති ඡේ4.

ඡේම් නිසං� එබාඳු අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�වක් ල&බූ තා&න&ත්ඡේතාකුට එය නිව&රදිව ප�ලනය කළ ඡේන�හැ&කි වීඡේමන් තාම�ඡේ. එදිඡේනද� දිවි ඡේපඡේවතා අඩ�ලව ය� හැ&කි ය. එය ව&ළ&ක්විය හැ&ක්ඡේක් එබාඳු අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�වන් නිව&රදිව කළමන�කරණ කිරීම තුළින් පමණකි. අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය� අතාරින් කළමන�කරණය කිරීමට වඩ�ත් අවශJ වනුඡේ� ඡේබාBXධ භා�වන�කHම මඟින් උපදව� ගැන්න� අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�වන් ඡේන� ඡේ4. මන්ද ඡේබාBXධ භා�වන� කHම භා�විතාඡේයන් උපදව�ගැනු ලබාන අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය� නිව&රදි දිශ�වකට ඡේය�මු වී පවතින බා&වින් එබාඳු හැ&කිය� නිසං� ඒ ගැ&ටළු මතු ඡේන� ඡේ4.නමුදු ඡේවනත් කHමඡේ4ද භා�විතාඡේයන් උපදව� ගැත්

315

අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�වන් එඡේI න&තා.ඒව�ට නිව&රදි අරමුණු න&ති බා&වින් එබාඳු හැ&කිය� ඉතා� ඡේහැ�ඳින් කළමන�කරණය කළ යුතුය. එඡේI ඡේන�වුන ඡේහැ�ත් විවිධ ගැ&ටළු ඒ නිසං� උXගැතා විය හැ&කි ය. යන්තාK මන්තාK ව&නි ඡේX භා�විතා� කර සිදු කරන ගුප්තා විදJ� ශ�IතාK කටයුතුවල දී නිසි අයුරින් ප�ලනයක් ඇතිව එහි නිරතා විය යුතුය. න&තාඡේහැ�ත් අඡේප්ක්‍ෂ� කරන ප් රතිඵලයට වඩ� ඡේවනI පgතිවිප�ක ඇති විය හැ&කි ය. යන්තාK මන්තාK ඡේය�ද� ඡේගැන තාම� සිදුකරන ගුප්තා විදJ� කටයුත්තා තාම�ට වඩ� දක්ෂ ඡේවනත් අඡේයකුට එඡේලසං යළි ආපසු හැරව� එවිය හැ&කි ය. තාම� ඡේහැ�ඳ ඡේදයක් සිදු කර තිබුණඡේහැ�ත් ඡේහැ�ඳය. එඡේI ඡේන�වී නරක ඡේදයක් සිදු කර තිබුණඡේහැ�ත් එහි පgතිවිප�ක විඳින්නට සිදු ඡේ4. ඡේමබාඳු ගුප්තා විදJ� ශ�IතාKය භා�විතා� කර සිදු කරන අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනයට අද�ළ කටයුතුවල ශක්තිම මුළුමනින්ම රඳ� පවතිනුඡේ� මන්තාK මතාය. එබා&වින් සුදුසු චරිතායක් ඡේන�ම&ති අඡේයකුහැට එව&නි මන්තාK ල&බීම මහැත් වින�ශක�රී පgතිඵල ඇති විය හැ&කි ඡේදයක් වනු ඇතා.

ඡේකඡේIවුවද අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය� උපදව� ගැ&නීම ද&ඩි පgඡේ4ශමින් සිදු කළ යුතු කිHය�වකි. එය ආරම්භාඡේ� පටන්ම නිව&රදි කළමන�කරණයකින් යුතුව සිදු කළ යුතු ඡේදයකි.158

4.5.අතීන්ද්‍රීය සංජා�නනය හැ� සංමථ භා�වන� කHම

සංමථ භා�වන� කHමවලදී සිදුකරන්ඡේන් කිසියම් අරමුණක් ඔIඡේI මනසං ක�ලයක් පවත්ව� ගැ&නීමට පුහුණුවක් ලබා�දීමයි.ඡේමහිදී ම�නසික ඒක�. රතා�වය ඇති කිරීම පgධ�න අරමුණ ඡේ4. මනසංට ලබා�ඡේදන පුහුණුව මඟින් තා�වක�ලිකව ම�නසික කිHය�වළිය ප�ලනයකට නතු කිරීම මින් සිදු ඡේ4. ඒ හැ&ර ම�නසික කිHය�වළිඡේ� යථ�ර්ථය පිළිබාඳ අවඡේබාWධයක් ඡේම්තුළින් ඡේන�ල&ඡේV.සංමථ භා�වන� කHම විදර්ශන� භා�වන� ව&ඩීමට උපක�රයක් ඡේවතාත්, සංමථ භා�වන� කHම ව&ඩීම තුළින් පමණක් විදර්ශන� භා�වන� කHම කුමන Iවභා�වයක් ගැන්ඡේන්ද&යි වටහැ� ගැ&නීම අපහැසුය. මන්ද සංමථ හැ� විදර්ශන� කHමය ඡේදය�ක�ර Iවභා�වයක් ගැන්න� බා&විනි. සංමථඡේ�දී සිතා පුහුණු කිරීමක් සිදු ඡේකඡේර්. ඒ නිරතුර& පුහුණු Iවභා�වය නිසං� සිතා ප�ලනය කරගැ&නීම පහැසුය. ඡේභාBතික ද්‍රාවJ ප�දක කර පවතින ඡේම් ඡේලWකඡේ� විවිධ අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය� ලබා� ගැ&නීමට සංමථය ඡේබාඡේහැවින් ප් රඡේයWජානවත්ය.159 බුදු දහැඡේම් සංමථ හැ� විදර්ශන� භා�වන� යු.ම වශඡේයන් ව&ඩීම පිළිබාඳව ද සංඳහැන් ඡේ4. එහි දී සංමථ භා�වන�ව මඟින් සිත් එක අරමුණුකට ඡේගැන චිත්තා ඒක�ගැ�තා�වය ඇති කර ගැ&නීම සංමඟ විදර්ශන� භා�වන�ව මඟින් තිKලක්ෂණ අවඡේබාWධය ලබා�දීම සිදු ඡේ4. එඡේIම සංමථ භා�වන�ව පූර්වගැම ඡේක�ටඡේගැන විදර්ශන� භා�වන�ව ව&ඩීම ද මඟඵල

316

අවඡේබාWධය ලබා� ගැ&නීම සංඳහැ� ඡේයWගැJ බාව දක්ව� ඇතා.160 භා�රතීය සංම�ජායට බුදුදහැම ල&බීමට ඡේපර භා�රතීය සංම�ජාය පුර� වJ�ප්තාවී තිබුඡේණ් සංමථ භා�වන� කHමයි. ඡේම් සංමථ භා�වන� කHම භා�විතා� කර යම් අය අෂ්ට සංම�පත්ති පව� උපදව�ඡේගැන තිබිණ. ඡේබාWධිසංත්වයන් වහැන්ඡේI තාවුI ප&විXඡේදන් ප&විදි වී මුලින් ගුර& ඇසුර ලබා�ගැ&නීඡේම් අරමුණින් යුතුව ගිඡේ�ද එබාඳු පිරිI ඡේවතා බාව ඡේබාBXධ සං�හිතාJඡේ� සංඳහැන් ඡේ4. ආල�ර ක�ල�ම හැ� උXදකර ර�ම පුත්තා ඡේමබාඳු පුXගැලයින් ඡේදඡේදඡේනකි. ඡේබාWධිසංත්වයන් වහැන්ඡේI ඡේම�වුන් ඡේවතා එළඹ වත් පිලිඡේවත් සංම්පූර්ණ කර එම ආච�ර්යර&න් ලබා� සිටි සංම�පත්ති ඒ අයුරින් ලබා� ගැත් බාවද ඡේබාWධිසංත්වයන් වහැන්ඡේIඡේ. දක්ෂතා� ද&ක සංතුටු වූ ඔවුන් සිය ශිෂJ පිරිඡේසංහි වගැකීම පව� බා�ර ඡේගැන තාමන් සංමඟ ඡේවඡේසංන ඡේලසං කළ ආර�ධන� පව� ඉවතා ඡේහැල� සංතාJ ද&කීඡේම් අරමුණින් යුතුව ඔවුන්ද හැ&ර දම� ගිය බාව සංඳහැන් ය. සංමථ භා�වන�වට ගැනුලබාන අරමුණු කර්‍මIථ�න නමින් හැ&ඳින්ඡේ4. ඡේම්ව� 40 කි.එනම් කසිණ 10, අසුභා 10, අනුIසංති 10, අප්පමඤ්ඤා� 4, ආහැ�ර පටික්කූල සංඥා� 1,

චතුධ�තු වවත්‍ථා�න 1 හැ� ආර&ප්ප 4 යන සංතාළිI සංමථ කර්‍මIථ�නයි.161 ඡේම් 40 කර්‍ම Iථ�න සංම සංතාළිI කර්මIථ�න ඡේලසං හැ&ඳින්ඡේ4. ඡේමහි දී සිදුවනුඡේ� සිඡේත් ඒක�ගැ�තා� ගුණය ව&ඩීම නිසං� කිසියම් අරමුණුක් ඡේකඡේරහි පහැසුඡේවන් සිතා නි�චලත්වයට පත් වීමයි.162 ඡේම් නි�චලත්වය පසුව විදර්ශන� භා�වන�ඡේ4 දී විමර්ශන නුවණ ව&ඩීම සංඳහැ� ප�දක කරගැතා හැ&කි ය.

විදර්ශන�ව නම් පgඥා�ව මූලික කරගැත් භා�වන� කHමයකි.163 පgඥා�ව ව&ඩීමට සිතා අරමුණුවල ඔබාඡේම�බා දිව ඡේන� යන Iවභා�වයක ප&වතීම ව&දගැත්ය.

මන්ද ම�නසික ඒක�ගැ�තා�ව විමසුම් නුවණ ඇතිවීමට තිබි යුතුවූ මුලික කර&ණක් වන බා&විනි. ඡේමහිදී අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය කිHය�ත්මක වනුඡේ� සිඡේත් ඒක�ගැ�තා� ගුණය ව&ඩීම අනුවය. සිතා එකඟවත්ම මනසං ප&හැ&දිලි හැ� ප් රභා�Iවර බාවකට පරිවර්තානය ඡේ4. ඡේම් පරිවර්තානය වීම සංමඟම ම�නසික හැ&කිය�ව ව&ඩිදියුණු ඡේ4. එවිට සං�ම�නJ පුXගැලඡේයකුඡේ. ම�නසික හැ&කිය�වට වඩ� ඉතා� මට්ටමක් ඡේමබාඳු අවIථ�වක භා�වන�නුඡේයWගිඡේයකුට ල&ඡේV.164

සංමථ භා�වන� සංඳහැ� ඡේය�ද� ගැනු ලබාන 40 කර්මIථ�න අතාරින් යම්කිසි අරමුණක් ඡේගැන පළමුව භා�වන� කිරීම පරිකර්ම නිමිත්තා ඡේ4. ඡේම් පරිකර්ම නිමිත්තා 40 කර්මIථ�නඡේයහිම ල&ඡේV. පරිකර්ම නිමිත්තා ඡේදසං යළි යළිත් බාලමින් භා�වන� කරන විට කිසියම් නිමිත්තාක් සිඡේතාහි පිහිටයි. ඒ නිමිත්තා ඡේවන දිශ�වක් බා&ලුවද දeසං පිය�ඡේගැන බා&ලුව ද ඡේදඡේනතාට ඡේපඡේනන්න�ක් ඡේමන් දිI ඡේ4. ඡේම් නිමිත්තා උXගැහැ නිමිත්තායි.එම උXගැහැ නිමිත්තා අරමුණු කර භා�වන� කරන අවIථ�ඡේ4 දී එය පල� ඡේගැන මතු ඡේවන්න� වූ ඊට වඩ� ඡේබා�ඡේහැW පgබාල අති පිරිසිදු යම් නිමිත්තාක් පහැළ ඡේ4.

ඡේමය පgතිභා�ගැ නිමිත්තායි. ඡේම් පgතිභා�ගැ නිමිත්තා දර්පණ තාලයක් ඡේමන් ද ඡේක�පුඡේවන් හැය� ගැත් අසිපත් ඡේමන්ද වළ� ගැ&බින් නික්මුණු පුන්සංඳක් ඡේමන්ද අතිශයින්ම පිරිසිදුය. නිර්මලය. උXහැගැ නිමිත්තාඡේයහි කසිණඡේ� ඡේද�I

317

ඡේපඡේනයි. පgතිභා�ගැ නිමිත්ඡේතාහි ඒ ඡේදWෂ ඡේන� ඡේපඡේන්. ඡේම් පgතිභා�ගැ නිමිත්තා සංමථ කර්මIථ�න 40 හිම ඡේන� ල&ඡේV.165 ඡේම් පgතිභා�ගැ නිමිත්තා ල&ඡේබාන කර්මIථ�න නම් දසං කසිණ, දසංඅසුභා, ක�යගැතා� සංති, ආණ�ප�ණසංති යන කර්මIථ�න 22 හි පමණකි. සියළු කර්ම Iථ�නවල පgතිභා�ගැ නිමිතා එක හැ� සංම�න න&තා.166

කසිණ 10 නම් පඨවි, ආඡේපW, ඡේත්ඡේජාW, ව�ඡේයW, නීල, පීතා, ඡේලWහිතා,

අවද�තා, ආක�සං හැ� ආඡේලWක කසිණ යන සියල්ලයි. ඡේමහි කසිණ නම් සියල්ල යන අදහැසං ඡේගැනඡේදන පදයකි. ඡේමහි පඨවි කසිණ නම් කuතිම හැ� ප් රකuති යයි ඡේදඡේක�ටසංකට ඡේබාඡේX. සං�ද�ගැත් ඡේX කuතිම නම්ඡේ4.පgකuති නම් Iවභා�විකව පිහිටි පuථිවිඡේ� විවිධ ලක්ෂණයි.167 මින් කuතිම පඨවි කසිණද සංහැ�රිම හැ� තාතාKIථික ඡේලසං ඡේදඅයුරකින් ද&ක් ඡේ4. මින් සංහැ�රිම යනුඡේවන් හැ&ඳින්ඡේවන්ඡේන් ක&මති Iථ�නයකට ඡේගැන ය� හැ&කි ඡේලසංට සංකI කර ගැත් කuතිම පඨවි කසිණයයි. තාතාKIථික නම් එඡේI රැඡේගැන ය� ඡේන� හැ&කි ඡේI Iථිරව පිහිට� ඇති පඨවි කසිණයයි. අඡේපW කසිණ නම් ජාලය අරමුණු කර භා�වන� කිරීමයි. ඡේමය ද පgකuති හැ� කuතිම ඡේලසං ඡේද වදeර&ම් ඡේ4. කuතිම අඡේපW කසිණ නම් පිරිසිදු වූ ජාලය කිසියම් විනිවිඳ ඡේපඡේනන බාඳුනකට ඡේගැන එය අරමුණු කර ගැ&නීමයි. පgකuති කසිණ නම් ව&4 ඡේප�කුණු ළි ආදී Iවභා�විකව පිහිටි ජාලය අරමුණු කර ගැ&නීමයි. ඡේත්ඡේජාW කසිණ නම් ගින්දර අරමුණු කර ගැ&නීමයි. එය ද කuතිම හැ� පgකuතිය ය&යි ඡේදවදeර&ම් ඡේ4.

කuතිම නම් කසිණ අරමුණ සංඳහැ�ම ගින්දරක් ද&ල්වීමයි. පgකuති නම් Iවභා�විකව ද&ල්ඡේවමින් තිඡේබාන ගින්දරය. පහැන් ගින්දර, උඳුන් ගින්දර, ල&4 ගින්දර ආදී Iවභා�වික ගින්දර මීට අයත්ය. ගින්දර කuතිමව පිළිඡේයළ කර ගැ&නීඡේම් දී සිනිඳු හැර ඇති දර ඡේ4ල� මිටි බා&ඳ විඡේ4ක Iථ�නයකට ඡේගැනඡේගැ�I ද&ල්විය යුතුය. ඡේරXදක්, සංමක් ඡේහැW කල�ලයක එක් වියත් සංතාර අඟුල් පමණ සිදුරක් ඡේක�ට ඉදිරිඡේයහි තාබා�ඡේගැන ඒ තුළින් ගින්දර ඡේදසං බාල� අරමුණු කර ගැතා යුතුය. ගින්දඡේරහි වර්ණය ඡේහැW උෂ්ණය ඡේහැW අරමුණු ඡේන� කර ගින්න පමණක්ම අරමුණු කළයුතු ඡේ4. ගින්දඡේරහි වර්ණය අරමුණු කිරීඡේමන් ව&ඡේඩනුඡේ� ඊට අද�ළ වර්ණ කසිණ මිසං ඡේත්ඡේජාW කසිණ ඡේන� ඡේ4.

උෂ්ණය අරමුණු කිරීඡේමන් ශ�රීරික උෂ්ණත්වය ව&ඩි වී Iන�යු පXධතියට බාල පe හැ&කි ය. ඡේබා�ඡේහැWවිට හින්දු භා�වන� කHමවල දී සිර&ඡේර් Iන�යු චකH මණ්ඩල අවදිවීඡේම්දී එය කHම�නූකූලව ඡේI සිදු කළ යුතුය. න&තාඡේහැ�ත් එයද Iන�යු පXධතියට අහිතාකර ඡේ4. ඡේමහි අහිතාකර පgතිඵලය ඡේත්ඡේජාW කසිණඡේ� උෂ්ණත්වය අරමුණු කිරීඡේමන් සිදුවිය හැ&කි හැ�නියට සංම�නය. ව�ඡේයW කසිණ නම් ව�යුව අරමුණු කර ගැ&නීමයි. ව�යුවද දිට්ඨ ව�යුව හැ� ඵුට්ඨු ව�යුව ය&යි ඡේදවදeර&ම් ඡේ4. උක්, උණ, ඡේකI ආදී ගැසංක ඡේකළවරක් ව�යුවක් ව&දී සං&ඡේල් ද එය දිට්ඨ ව�යුවයි. සුළ කවුළු හැ� බිත්ති සිදුර& ව&නි ඡේදයක් තුළින් ව�යු හැම� විත් ඇඟ හැ&ඡේපනුඡේ� ඵුට්ඨු ව�යුවයි. පඨවි, ආඡේපW, ඡේත්ඡේජාW හැ� ව�ඡේය� කසිණ සංතාර භූතා කසිණ ඡේලසං හැ&ඳින්ඡේ4. සංතාර මහැ� භූතා Iවරeප වන

318

බා&විනි. නිල් ප&හැ&ය අරමුණු ඡේලසං ගැ&නීම නීල කසිණ නම් ඡේ4. ඡේමය ද ප් රකuති හැ� කuතිම යයි ඡේදවදeර&ම්ය. නිලුපුල්, ගින්ඡේන්රිය ව&නි නිල් ප�ට මල් වර්ගැයක ඡේපතිවලින් භා�ජානයක් පුර�ඡේගැන එය අරමුණු කළ හැ&කි ය. නිල් ඡේරදි බාඳුනක දම� ගැතා හැ&කි ය. බාඳුනක මුව විට ඡේබාර ඇසංක් ඡේI නිල් ඡේරදි කඩකින් බා&ඳගැතා හැ&කි ය. ඡේමය වට� ඡේවන ප�ටකින් පරිච්ඡේ�ද කළ යුතුය.

ඡේමය කuතිම නීල කසිණයයි. Iවභා�විකව පිහිටි නිල් ප&හැ&ති ඡේX අරමුණු කිරීම පgකuති නීල කසිණයයි. මල් ගැI ඡේහැW පිදුව මල් අසුන්වල මල්වල නීලවර්ණය පgකuති නීල කසිණ ඡේලසං සං&ලකිය හැ&කි ය. ඡේමයද සංහැ�රිම හැ� තාතාKIථක ඡේලසං ඡේදඡේක�ටසංක ඡේබාඡේX. සංහැ�රිම කසිණය ක&මති Iථ�නයකට රැඡේගැන ගිය හැ&කි ය. බිත්තියක එක් වියත් සංතාර අඟුල් වට� නිල් ආඡේල්ප කිරීම තුළින් සං�ද� ගැත් නීල කසිණය තාතාKIථක ඡේලසං හැ&ඳින්ඡේ4. එය රැඡේගැනය� ඡේන� හැ&කි ය. නීල කසිණය ඡේමන්ම පීතා කසිණය සංඳහැ� කහැ ප&හැ&ති ගැත් කසිණය ද&ක්ඡේ4.ඒ සංඳහැ� කිණිහිරි මල් ආදී මල්වර්ගැ භා�විතා� කළ හැ&කි ය.කසිණ පිලිඡේයළ කිරීම නීල කසිණඡේයහි ඡේමනි. නීල කසිණ ඡේමන්ම රත්ප&හැ&ය ගැත් මල්වර්ගැ ආදිය භා�විතා� කර පිළිඡේයළ කරන කසිණය ඡේලWහිතා කසිණයයි. නීල කසිණය ඡේමන් සුදු ප&හැ&ති ඡේX ඡේය�ද� නිමවූ කසිණය ඕද�තා කසිණයයි. සංමන් මල් සුදු ඡේනළුම් ආදී මල් වර්ගැ ඡේIම ඊයම් රිදී සුදු සං�යම් ආඡේල්ප කළ බිත්ති පg�ක�ර ආදියද ඕද�තා කසිණයට අරමුණු කළහැ&කි ය.ඡේමම නීල, පීතා, ඡේලWහිතා හැ� ඕද�තා යන සංතාර වර්ණ කසිණ ඡේලසං හැ&ඳින්ඡේ4. අහැසං අරමුණු කිරීම ආක�සං කසිණ නමින් හැ&ඳින්ඡේ4. බිත්ති සිදුරින් ඡේහැW ජාඡේනල් කවුළු තුළින් දර්ශනය වන අහැසං ගැතා හැ&කි ය. ඡේරදි,

කළ�ල ඡේහැW සංම්කඩක එක් වියත් සංතාර අඟුල් සිදුරක් කප� ඒ තුළින් ඡේපඡේනන අහැසං අරමුණු කළ හැ&කි ය. ආඡේලWකය ඡේහැW එළිය අරමුණු කිරීම අඡේලWක කසිණයයි. බිත්ති සිදුර& ඡේහැW කවුළු ආදිය තුළින් පතිතා සූර්ය�ඡේලWකය ඡේහැW චන්‍ද්‍ර�ඡේලWක කිරණ අරමුණු කල හැ&කි ය. කළයක් ව&නි බාඳුනක් තුළ පහැනක් දල්ව� මුව වසං� එහි පඡේසංක මණ්ඩල�ක�ර සිදුරක් කප� ඒ සිදුර තුළින් බිත්තියට ව&ඡේටන ආඡේලWක කිරණ ගැතා හැ&කි ය. විදුලි බුබුළු ව&නි ඡේදයකින් නිකුත් වන අඡේලWක දහැරද අරමුණු කළ හැ&කි ඡේ4. ඡේන� ඡේවනI වන ආඡේලWක දහැරක් ඡේම් සංඳහැ� ගැතා යුතුය. ආඡේලWක දහැඡේර් දීප්තිය ඡේවනI වීඡේමන් භා�වන�වට බා�ධ�වක් විය හැ&කි ය. එබා&වින් විදුලි බුබාලක ආඡේලWකය ඡේම් සංඳහැ� වඩ�ත් උචිතාය.168

පඨවි කසිණය අරමුණුඡේක�ට භා�වන� කරන විට ඡේවනතාක බා&ලුව ද සිඡේත් තාදින් ඇඳී පවතින පඨවි කසිණ නිමිත්තා උXගැ�හැ නිමිත්තා ඡේ4. එය කසිණයට සංeම අතින්ම සංම�නය. කසිණ මණ්ඩලඡේ� පවතින විවිධ ඡේදWෂ ඡේම් උගැ�හැ නිමිත්ඡේතාහි ද දක්නට ල&ඡේV. එඡේI වුව ද ඡේම් උගැ�හැ නිමිත්තා ඡේදසංම බාල� භා�වන� කරන විට එය පළ�ඡේගැන ඒතුළින් මතු වන දර්පණ තාලයක් ඡේමන් පවිතාK වූ දීප්තිමත් නිර්මල නිමිත්තාක් මතු ඡේ4. එය පgතිභා�ගැ නිමිත්තායි. ඡේම් පgතිභා�ගැ නිමිත්ඡේතාහි උගැ�හැ නිමිත්ඡේතාහි වූ ඡේදWෂ කිසිවක්

319

න&තා. ආඡේපW කසිණඡේ� උXගැහැ නිමිත්තා සං&ඡේලන්න�ක් බාඳුය.169 නමුදු පgතිභා�ගැ නිමිත්තා නි�චලය. අහැඡේසංහි තා&බූ මිණිමුව� ඡේක�ඡේඩ�ලක් ඡේහැW ක&ඩපතාක් ඡේමන් දිI ඡේ4. ඡේත්ඡේජාW කසිණඡේ� උගැ�හැ නිමිත්තා ගිනිද&ල් නිඡේවමින් යළි යළි ද&ල්ඡේවන්න�ක් ඡේමනි. එහි පgතිභා�ගැ නිමිත්තා නි�චලය. අහැඡේසංහි වූ රත් ප&හැ& මිණක් ඡේහැW රත් හිරියල් ඡේහැW රන් ට&ඹක් ඡේමනි දිI ඡේ4. ව�ඡේයW කසිණඡේයහි උගැ�හැ නිමිත්තා උඳුනින් බාe විගැසං කිරි බාතාක හුම�ලය ඡේමන් චචලය. ප් රතිභා�ගැ නිමිත්තා සංන්සුන්ය. එඡේමන්ම නි�චලය. නීල කසිණය ඡේලසං නිල් ප&හැ&ති මල් පිර වූ බාඳුනක් අරමුණු කඡේල් නම් උXගැ�හැ නිමිත්ඡේත් එම බාඳුඡේනහි වූ මල්වල න&ටි, ඡේර්ණු ආදිය ඡේපඡේන්. නමුදු පgතිභා�ගැ නිමිත්ඡේත් එබාඳු ඡේදWෂ න&තා.එය අහැසං තා&බූ නීල වර්ණ මිණක් ඡේමන් ප&හැ&පත්ය. වර්ණ කසිණ වන පීතා,ඡේලWහිතා හැ� ඕද�තා යන කසිණය අරමුණුඡේක�ට උපදවන ලද උXගැ�හැ හැ� පgතිභා�ගැ නිමිති ද මීට සංම�න අයුරකින් ද&ඡේන්.170

උXධුම�තාක, විනීලක, විපුVබාක, විච්ඡිXදක, වික්ඛ�යිතාක, වික්ඛිත්තාක,

හැතා වික්ඛිත්තාක, ඡේල�හිතාක, පුලවක හැ� අට්ඨික දසං අසුභාය යනුඡේවන් හැ&ඳින්ඡේ4. පිළිකුල් කටයුතු ඡේI ඉදිමී ගිය මuතා ඡේXහැය උXධුමuතායයි. වර්ණය ඡේවනIව ඇති පිළිකුල් වූ මuතා ඡේXහැය විනීලකයයි. ඉදිමී ගිය මuතා ඡේXහැය නීල වර්ණයට හැ&ඡේර්. එය විනීලක අසුභාය නම් ඡේ4. ප&ලී ඇති Iථ�නවලින් සං&රව පූය� ගැලන මuතාඡේXහැය ඡේබා�ඡේහැW පිළිකුල්ය. එය විපුVබාක අසුභාය නම් ඡේ4. ඡේමහි පුVබා යනු සං&රවය. පූය�වය.තියුණු සං&තින් ක&බාලි ඡේක�ට කප� දම� ඡේහැල� ඇති මuතා ඡේXහැ ඡේබා�ඡේහැW පිලිකුල්ය. එය විච්ඡිXදක නම්ඡේ4. බාලු බාළල් හිවල් ආදී සංතුන් විසින් ශරීර ඡේක�ටI ක� ඇති මuතා ඡේXහැ ඡේබා�ඡේහැW පිළිකුල්ය.එය වික්ඛ�යිතාක නම්ඡේ4.ඡේමබාඳු සංතුන් විසින් මuතා ඡේXහැය ක&බාලිඡේක�ට ක� තා&න තා&න විසුර&ව� දම� ඇති මuතාXහැය ඡේබා�ඡේහැW පිලිකුල්ය. එය වික්ඛිත්තාක නම් ඡේ4. තියුණු සං&ත්වලින් අඟ පසංඟ කප� තා&න තා&න දම� ඇති මuතා ඡේXහැ ඡේබා�ඡේහැW පිලිකුල්ය. එය හැතාවික්ඛිත්තාක නම් ඡේ4.

න&තින් තා&න ඡේල් ව&ගිඡේරන මuතා ඡේXහැය ඡේබා�ඡේහැW පිලිකුල්ය. එය ඡේලWහිතාක නම්ඡේ4.පණුවන් ක� හැ&ඡේලන පිළිකුල් මuතාඡේXහැය පුලවක නම් ඡේ4. මුළු ඇටසං&කිල්ලම ඡේහැW එක් ඇටයක් ඡේහැW අට්ඨිකය. ඒ නිසං� එය අට්ඨික අසුභාය ඡේ4. යඡේමකු මියගිය පසුව මuතා ඡේXහැය දිI වන විවිධ අවIථ� ඡේමහිදී සංඳහැන් ඡේ4. සිර&රක සංජීව බාවක් ඇත්ඡේත් ඒ තුළ ජීවය තිඡේබාන ඡේතාක් පමණි. කිසියම් ඡේහ්තුවක් නිසං� මියගිය පසුව සිර&ර වින�ශවී යයි. බා�හිරව ද එය ඉතා�ම පිළිකුල් සංහැගැතා දර්ශනයකි. උXධුමuතාකඡේයහි උXගැතා නිමිත්තා විරeපවූ බිහිසුණු ඉදිමීගිය මuතාඡේXහැයකි.එඡේහැත් පgතිභා�ගැ නිමිත්තා ක&මති තා�ක් ආහැ�ර ඡේගැන Iථූලවූ අඟපසංඟ ඇති අඡේයකි. විනීලකඡේයහි උXගැහැ නිමිත්තා කබාර වර්ණයි. එඡේහැත් පgතිභා�ගැ නිමිත්තා උත්සංන්නවූ නීලවර්ණයයි.

විපුVබාකඡේ� උXගැහැ නිමිත්තා පූය� ව&ගිඡේරන්න�ක් ඡේමනි. එඡේහැත් පgතිභා�ගැ නිමිත්තා ඉතා� නි�චලය. විච්ඡිXදකඡේයහි උXගැහැ නිමිත්තා ම&දින් සිඳ දම� ඇති තා�ක් බාඳුය. නමුදු පgතිභා�ගැ නිමිත්තා පරිපූර්ණය. වික්ඛ�යිතාක, වික්ඛිත්තාක

320

හැ� හැතා වික්ඛිත්තාකයන්හි ද උXගැහැ නිමිති ක&බාලිකර සිඳ දම� ඇති ඡේලසංය.

නමුදු ඒව�ඡේ� පgතිභා�ගැ නිමිති සංම්පූර්ණය. ඡේලWහිතාකඡේයහි උXගැහැ නිමිත්තා සං&ඡේලන රත්පතා�කයක් ඡේI ඡේල් ව&ගිඡේරන්න�ක් බාඳුය. නමුදු පgතිභා�ගැ නිමිත්තා නි�චලය. පුලවකඡේයහි උXගැහැ නිමිත්තා සං&ලී යන්න�ක් බාඳුය. පgතිභා�ගැ නිමිත්තා බාත් පිඬුවක් ඡේලසං නි�චලය. අට්ඨිකඡේයහි එක් ඇටක් අරමුණුකර නම් උXගැහැ නිමිත්තා හැ� පgතිභා�ගැ නිමිත්තා එක සංම�නය. ඇටසං&කිල්ඡේලහි නම් උXගැතා නිමිත්තා විවර සංහිතාය. පgතිභා�ගැ නිමිත්තා සංම්පූර්ණය.171

අනුIසංති 10 නම් බුXධ�නුIසංති ධම්ම�නුIසංති,සංඝ්‍රා�නුIසංති,

සීල�නුIසංති, ච�ගැ�නුIසංති, ඡේදවතා�නුIසංති, උපසංම�නුIසංති, මරණ�නුIසංති,

ක�යගැතා�නුIසංති, අන�ප�ණසංති යයි. ඉතිපිඡේසංW භාගැව� අරහැ යන ගැ�ථ�ඡේවන් ද&ක්ඡේවන පරිදි බුදුගුණ සිහි කිරීම බුXධ�නුIසංතියයි. ඡේමහි දී සිහි තාබා� ගැතා යුත්තාක් නම් බුදුරදුන් තුළ ඇත්ඡේත් ඉතිපිඡේසංW ගැ�ථ�ඡේවන් ද&ක්ඡේවන නව අරහැ�දී බුදු ගුණ පමණක්ම ඡේන�වන බාවයි. බුදු ඡේකඡේනකු තුළ අනන්තා බුදු ගුණ පිහිට� ඇතා. නමුදු ඡේම් ගැ�ථ�ඡේ4 ද&ක් ඡේවනුඡේ� ඉන් පgධ�න බුදු ගුණ නවයක් පිළිබාඳව පමණි. බුදු ඡේකඡේනකු තුළ ඇත්ඡේත් ඡේම් බුදුගුණ නවය පමණක&යි වරදව� වටහැ� ඡේන� ගැතා යුතුය. බුදු ගුණ තාවත් බුදු ඡේකඡේනකුට මිසං ඡේසංසු අවඡේ�ෂ කිනම් අඡේයකුට වුවද යථ� පරිදි අරමුණු කළ ඡේන� හැ&කි ය. බුදුගුණ එතාරම් ගැ&ඹුර& බා&විනි. පඨවි ආදී සි4 භූතා අරමුණුකර භා�වන� ඡේක�ට ධJ�න ඉපදවිය හැ&කි ය. එව� ඡේකඡේතාත් විශ�ල වූවද පgම�ණ කළ හැ&කි බා&විනි. නමුදු බුදු ගුණ සීම� රහිතාය. එබා&වින් බුදුගුණ අරමුණුකර ධJ�න ඉපිදවිය ඡේන� හැ&කි ය. ධJ�න ඉපදවීමට භා�වන�කළ අරමුඡේණ් සීම�වක් ප&වතීම අවශJය. I වක්ඛ�ඡේතා� භාගැවතා� ධම්ඡේම� ආදී ඡේලසං ධර්ම ගුණ සිහි කිරීම ධම්ම�නුIසංතියයි. ඡේමයද සීම� රහිතාය. සුපටිපන්ඡේන� භාගැවඡේතා� අරහැඡේතා� සං�වකසංඡේඝ්‍රා� ආදී වශඡේයන් සංඝ්‍රා ගුණ සිහිකිරීම සංඝ්‍රා�නුපIසංතියයි. සීල�නුIසංතිඡේ� දී එහි අඛණ්ඩ, අච්ඡිද්‍රා අසංබාල, අකම්ම�සං,

භුජිIසංථ විඤ්ඤූප්පසංත්‍ථා, අපර�මට්ඨ, සංම�ධි සංවත්තානික යන අෂ්ට ගුණ සිහි කරනු ල&ඡේV.තාම� ඡේමබාඳු සීල ගුණයකින් සංමන්විතා ය&යි සිය සීලය සිහි කිරීම ඡේමහිදී සිදු ඡේකඡේර්. සිල් පදවල මුල හැ� අගැ ඡේන�බිඳ රැක ගැ&නීම අඛණ්ඩය. ම&දින් සිල් පද ඡේන�බිඳීම අච්ඡිද්‍රාය. අතාරින් පතාර සිල්පද ඡේන�බිඳීම අසංබාලය. තාuෂ්ණ� වශඡේයන් ඡේන�රැකීම භූජිIසංය. විඤ්ඤූ පුරිසංයන් විසින් වර්ණන� කරනු ල&බීම විඤ්ඤූප්පසංත්‍ථාය. කිසිදු ඡේද�සංක් න&ති බා&වින් අපර�මට්ඨය. සංම�ධියට උපක�රී වන බා&වින් සංම�ධිසංවත්තානිකය. තාම�ඡේ. තාJ�ගැ ගුණ සිහි කිරීම ච�ගැ�නුIසංතියයි. ඡේදවිවර& යම් ශ»Xධ�, සීල හැ� � රැතාවත් බාවකින් ඡේවඡේසංත්ද තාමන්ද එපරිදිම කටයුතු කිරීම ඡේXවතා�නුIසංතියයි. නිවන්හි ගුණ සිහි කිරීම උපසංම�නුIසංතියයි. ජීවිතාඡේයහි ඇති ක්ෂණිකබාව මරණයඡේයහි නියතා බාව ආදී වශඡේයන් මරණය සිහිකිරීම මරණ�නුIසංතියයි. ශරීරඡේයහි පිළිකුල් බාව සිහිකිරීම ක�යගැතා�සංති යයි.

ආ�ව�සං පg�ව�සං ව�යුඡේ4 සිහිය පිහිටුවීම ආන�ප�ණ සංතියයි.172

321

අප්පමඤ්ඤා� 4 නම් ඡේමත්තා�, කර&ණ�, මුදිතා� හැ� උඡේපක්ඛ� යන සංතාරයි. අපgම�ණ සංත්වයන් අරමුණු කර භා�වන� ව&ඩිය යුතු බා&වින් අප්පමඤ්ඤා ඡේලසං හැ&ඳින්ඡේ4. ඡේමඡේතාක් සංත්වයන් ඡේකඡේරහි වJ�ප්තා කළ යුතුය මින් ඔVබාට වJ�ප්තා ඡේන� කළ යුතු ය&යි ඡේමහි සීම�වක් න&තා.සියළු සංත්වයන්ව අරමුණු කර ගැත්තාත් භා�වන�ව ආරම්භාඡේ� දී තාම� අරමුණුඡේක�ට භා�වන�ව පgගුණකළ යුතුය. චෛමතීK භා�වන�ව වඩන ආදී කම්මිකය� මුලින්ම තාම� ඡේකඡේරහි චෛමතීK වඩ� ඡේහැ�ඳින් පුර&දුවිය යුතුය. ඡේමහි සංඳහැන් ආදි කම්මිකය� නම් මුලින්ම භා�වන�වට එළඡේඹන පළපුර&දුකම් න&ති පුXගැලය�යි.

ආරම්භාය තුළ තාම� ඡේකඡේරහි චෛමතීK වඩ� ඉන් අනතුර&ව ආසංන්න සංත්වයන් අරමුණුකර ඔධි වශඡේයන් එය වJ�ප්තා කළ යුතුය. ඔධි වශඡේයන් එය 4 ය�ප්තා කර අනතුරව අඡේන�ධි වශඡේයන් වJ�ප්තා කළ යුතුය. ඔධි නම් සීම�ය.

බාrහ්මය�ඡේ. විහැරණය ඡේමන් මuදු ඡේ�»ෂ්ඨ විහැරණයක් බා&වින් සංතාර අප්පමඤ්ඤා�ව සංඳහැ� බාrහ්ම විහැ�ර න�මය භා�විතා� ඡේ4. ඡේමත්තා� නම් මිත් රත්වයයි. ඡේමහිදී පළමුඡේවන්ම අපිgය, අතිපිgය, මධJIථ, චෛවරී පුXගැලයින් ඡේකඡේරහි ද චෛමතීK ඡේන� ව&ඩිය යුතුය. එඡේලසංම පgතිවිර&Xධ ලිගිකයින්, හැ� මළවුන් ඡේකඡේරහි ද චෛමතීK ඡේන� ව&ඩිය යුතුය. තාම� ඡේකඡේරහි පළමුඡේවන් චෛමතීK වඩ� අනතුර&වම ඡේසංසු සියළු සංත්වයින් ඡේකඡේරහි චෛමතීK ව&ඩිය යුතුය. කර&ණ�ව නම් දුãඛිතා සංත්වයින් ඡේකඡේරහි ඇති වන අනුකම්ප�වයි.

පළමුඡේවන් අපිgය පුXගැලයින් ඡේකඡේරහි ඡේන�ව&ඩිය යුතුය. දුãඛිතා සංත්වඡේයකු ද&ක එය පළමුඡේවන් අරමුණුඡේක�ට ගැතා යුතුය.කර&ණ�ව ව&ඩීමට පළමුව චෛමතිKය වඩ� හුර&වක් ද තිබිය යුතු ඡේ4. මන්ද පළමු ධJ�නය චෛමතිKය අරමුණු කරඡේගැන උපදින බා&විනි. කර&ණ�ව අරමුණුකර දුතිය ධJ�නය උපදව� ගැතා හැ&කි ය. මුදිතා�ව නම් සුඛිතා සංත්වඡේයන් ඡේකඡේරහි ඇතිවන ප් රඡේමWදයයි.එය අති පිgය පුXගැලයින්ඡේගැන් ආරම්භා කර සියළු සංත්වයන් ඡේකඡේරහි වJ�ප්තා කළ යුතුය. උඡේපක්‍ෂ� නම් සියළු සංත්වයන් ඡේකඡේරහි මධ්‍ යIථ බාවයි. ඡේමය පළමුඡේවන් මධJIථ පුXගැලයින් අරමුණු කර ව&ඩිය යුතුය.

මුදිතා�ව අරමුණු කර තාuතිය ධJ�නය ඉපදවිය හැ&කි ය. එඡේIම උඡේප්ක්‍ෂ�ව අරමුණුකර චතුත්‍ථි ධJ�න උපදව� ගැතා හැ&කි ය. ඡේබා�ඡේහැW ඡේක�ටම බාrහ්මයින් අතාර ඡේමබාඳු අයුරින් සංතාර විහැරණය විදJම�න ඡේ4.173

කබාලීක�ර�හැ�ර, ඵIසං�හැ�ර, මඡේනWසංඡේඤාචතාන�හැ�ර, විඤ්ඤා�ණ�හැ�ර යන සංතාර ආහැ�ර වර්ගැ අතාරින් ආහැ�ර පටික්කූල සංඥා�ව පිණිසං අරමුණු කරන්ඡේන් කබාලීක�හැ�රයමය. එයද ගැමන, ආසංය, පර්ඡේ�ෂණ, පරිඡේභාWගැ,

නිධ�න, අපරිපත්‍ව, පරිත්‍ව, ඵල, නිIසංන්‍ද හැ� සංම්මක්ඛණ යන දසං අයුරකින් සංලක� භා�වන� කළ යුතුය. ආහැ�ර ඡේසං�ය� යන ගැමන පිළිකුල්ය.

ඡේගැපිළිඡේවලින් ඡේගැ�I ආහැ�ර ඡේසංවීම ද පිළිකුල්ය. ඡේසං�ය� ගැත් ආහැ�ර මුව තුළ බාහැ� සංප� ව&ළඳීම පිළිකුල්ය. ව&ළඳු ආහැ�රය කුසංට ගැමන් ගැන්න� Iථ�නය ද පිළිකුල්ය. කුසං තුළ ඇති Iථ�න ද පිලිකුල්ය. කුසංතුළ ඇති ඡේන�ප&සුණු ආහැ�රය ද පිළිකුල්ය. ප&සුණු විට ද ආහැ�ර පිළිකුල්ය. ආහැ�ර

322

ප&සීඡේමන් පසු ඉන් ව&ඡේඩන ශරීර අවයව ද පිළිකුල් ඡේ4. ආහැ�ර නිසි ඡේලසං ඡේන�ප&සීම නිසං� ඇතිවන දද, වණ, කුෂ්ට ආදියද පිළිකුල්ය. නව ඡේද�රකින් ඒ ගැත් ආහැ�රය පිටවීම ද පිළිකුල්ය. ආහැ�ර අනුභාව කරXදී Iපර්ශ වන Iථ�න පව� පිළිකුල්ය. ඡේම් ඡේලසං දසං ආක�රයකින් ආහැ�ර පටික්කූල සංඥා�ව ව&ඩිය යුතුය. ආහැ�ර පටික්කූල සංඥා�ව වර්ධනය වීඡේම්දී අනුභාව පිණිසං ගැන්න� ඕනeම ආහැ�රයක රසංය ඡේන�ව එහි උපඡේයWගීතා�වය ඡේකඡේරහි පමණක් තාම සිතා ඡේය�මු කිරීමට හැ&කිය�ව ඇති ඡේ4. එහිදී සිඡේත් මධJIථතා�ව රඳව�ඡේගැන කටයුතු කිරීම් හැ&කිය�ව ඇති ඡේ4. ඡේමය පහැසුඡේවන් ජීවත්වීම පිණිසං අවශJ කරන ඡේහැ�ඳ සං�ධකයකි. මුඛඡේ� සිට උගුර ඡේතාක් වියතාක පමණ පgම�ණයක දිවට රසං ද&ඡේන්. ඉන් එහැ� සං&ලඡේකනුඡේ� ආහැ�රයක ඇති රසං ඡේන�ව එහි ඇති උපඡේයWගීතා�වය පමණි. එනම් ඡේපWෂJද�යී බාවයි. සං�ම�නJ ජීවිතාඡේ� දී මිනිසුන් වeයම් කරනුඡේ� ආහැ�රයක ඡේපWෂණ ගුණයට වඩ� එහි ඇති රසං පිළිබාඳ සං&ලකිලිමත් වීමටයි. ඡේමඡේI මිනිසුන් කිHය� කරනුඡේ� රසං තාuෂ්ණ�වට ගිජුවීම නිසං� ය. Iන�යු පXධතිඡේ� රසං ඉන්‍ද්‍රියයන්ට අයත් Iන�යු ආඡේ4ගැ විඳීමට හුර&වීඡේම් අහිතාකර ඵලවිප�ක ඡේමයයි. ඇතා&ම් අවIථ�වල දී පgම�ණයට වඩ� රසංයට ගිජුවීම නිසං�ම ශරීරයට අහිතාකර රසංක�රක ඡේය�ද� පිලිඡේයළ කරනු ලබාන ආහැ�ර වර්ගැ පව� භුක්ති විඳීමට මිනිසුන් ඡේය�මු ඡේ4. ඡේමහිදී රසංයට ගිජුවීම විවිධ ඡේලඩඡේරWගැ ව&ළඳීමට පව� ඡේහ්තුවක් ඡේ4. සං�ම�නJ සංජා�නනය අනුව මිනිසුන් රසංවිඳීමට ගිජුවීම ද&කිය හැ&කි ය. නමුදු ඡේමහිදී එය ඉක්මව� කිHය� කිරීමට ඡේය�මු වනුඡේ� එය රසංයට ගිජුවීඡේම් සං�ම�නJ සංජා�නනය ඡේවනුවට එය හුඡේදක් උපඡේයWගීතා� නJ�ය අනුව සං&ලකීඡේම් දී බුXධිමය පසුබිමක් තුළ අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව පgඡේයWජානය ගැතා හැ&කි ය. එහිදී සංම�නJ සංජා�නනය ල&බීඡේම් දී එම විඳීම් ල&බීම අරමුණුඡේක�ට කිHය� කරන රසං ඉන්‍ද්‍රියන් පව� අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනයට ගැ&ලඡේපන පරිදි සංකI වන බාව ප&හැ&දිලිව ඡේපඡේනන්නට තිඡේV. රසංවත් ආහැ�රයක් මුව තුළට ගැත්විට එම ආහැ�රඡේයහි රසංය නිසං� උත්ඡේත්ජානය වන ඡේåට ගැ�න්‍ථිවලින් ඡේåටය ව&ගිඡේර්.

නමුදු නීරසං ආහැ�රයක් ගැත්විටදී ඡේම් කිHය�වළිය නිසි පරිදි සිදු ඡේන� ඡේ4.

ආහැ�ර දිරවීමට ඡේåට ගැ�න්‍ථිවල ඡේම් කිHය�ක�රීත්වය පව� ව&දගැත් ඡේ4. ආහැ�ර පටික්කූල සංඥා�ව ව&ඩීඡේම්දී රසං නීරසං ඡේ�දයකින් ඡේතා�රව සංලක� ආහැ�ර ගැ&නීමට ඡේය�මු වීම නිසං� පසු ක�ලයක දී කුමන ආහැ�රයක් මුවට ගැත්තා ද කිසිදු ඡේවනI කමක් න&තිව ඡේåට ගැ�න්‍ථි උත්ඡේත්ජිතාව ඡේåටය ව&ගිඡේරනු ද&කිය හැ&කි ය. රසං ගැ&න ඡේන� සිතා� ආහැ�ර ගැ&නීමට පුර&දුවීම නිසං� කුසංගිනි නිව� ගැ&නීඡේම් අරමුණ ඡේපරද&රිව පමණක්ම ආහැ�ර ගැ&නීමට ඡේය�මු ඡේ4. ඡේමය අධි ඡේපWෂණය, තාරබා�ර&කම, දියව&ඩිය�ව, ඡේක�ඡේලIටඡේරWල්, හැuදය�බා�ධ ව&නි ඡේලඩඡේරWගැ අවම කර ගැ&නීමටද ර&කුලකි.174

චතුධ�තු වත්‍ථා�න නම් පඨවි, ආඡේපW, ඡේත්ඡේජාW, ව�ඡේයW යන ධ�තු සංතාර වJවIථ� කිරීමයි. ධ�තු මනසික�රය, ධ�තු කර්ම Iථ�නය යනුඡේවන් හැ&ඳින්ඡේවන්ඡේන් ද ඡේම් භා�වන�වය. පඨවි, ආඡේපW, ව�ඡේයW, ඡේත්ඡේජාW යන ධ�තු

323

සංතාර වJවIථ� කිරීම චතුධ�තුවත්‍ථා�නය නමින් හැ&ඳින්ඡේ4.ඡේමය ධ�තු මනසික�ර, ධ�තු කර්මIථ�න නමින් ද හැ&ඳින්ඡේ4. සංත්‍ව, පුXගැල, IතීK, පුර&ෂ වශඡේයන් සං&ලකීම ඡේවනුවට එබාඳු න�මයන්ඡේගැන් හැ&ඳින්ඡේවන ජීවීන්ඡේ. මුලික තා&නුම් ඒකක ඡේලසං සං&ලකිය හැ&කි ඡේම් ධ�තු සංතාරටම ඒ හැ&ම ඡේකඡේනකුම ඡේබාද� විගැ�හැකිරීම ඡේම් චතු ධ�තුවත්‍ථා�නඡේයහි ක�ර්යභා�රයයි. ඡේමහිදී සිදුවනුඡේ� ඒ සංත්‍ව, පුXගැල වශඡේයන් සං&ලකීඡේම් දී තිබූ සංඥා�ව කHම�නූකූලව ඡේවනIකිරීමයි. එහිදී ඡේලWකඡේ� ඇති තා�ක් සියළු ජීවීන් සංත්‍ව, පුXගැල�දී වශඡේයන් සං&ලකීඡේම් දී ඇලීම් බා&ඳීම්වලට ඡේහ්තුවන පිgය අමන�ප ආදී Iවරeපය ඉක්මව� යමක මුලික තා&නුම් ඒකකය දක්ව� බිඳ විගැ�හැ කිරීම මඟින් බා�හිර Iවරeපය ඡේකඡේරහි ඇතිවන තාuෂ්ණ�ව ඉවත්කිරීම ඡේමහි පරම�ර්ථයයි. ඡේම් චතු ධ�තුවත්‍ථා�න ව&ඩීම සංඡේ¡ප හැ� විIතාර වශඡේයන් ඡේද වදeර&ම් ඡේක�ට ද&ක් ඡේ4. පථවි ධ�තුඡේවහි ලක්ෂණ නම් IතාVධ යයි. ආබාන් ධන ලක්ෂණ ඇත්ඡේත් අඡේපW ධ�තුඡේ4ය. පරිප�චන ලක්ෂණ ඡේත්ඡේජා� ධ�තුඡේ4 ඇතා. විත්‍ථාම්භාන ලක්ෂණය ව�ඡේයW ධ�තුඡේ4 ලක්ෂණයයි. ඡේමය සංඡේ¡ප වශඡේයන් සංලකන කHමඡේ4දයයි. ඡේම් කHමඡේ4දය හැඳුන්ව� ඇත්ඡේත් තීක්‍ෂණ ප් ර�ඥාය�හැටය. යමක් ඡේකටිඡේයන් ප&වසුවද ක්‍ෂණිකව වටහැ� ගැතා හැ&කි බා&විනි.

ඡේමහි විIතාර කHමඡේ4දය නම් හැතාළිI ඡේදකකට ඡේබාද� සං&ලකීමයි. ඡේක්සං ආදී විසි ඡේක�ටඡේI තාද ගැතිය ඇතා. පිතා ආදී ඡේද�ඡේළ�I ඡේක�ටඡේI ආබාන්‍ධන ලක්ෂණ ඇතා. තා&වීම්, ප&සංවීම්, දිරවීම්, මිහි කිරීම් ආදී සංතාර අයුරින් පරිප�චන ලක්ෂණ සං&ලකීම ඡේත්ඡේජාW ධ�තුඡේ4 ඇතා. උXධගැම ආදී සංය අයුරකින් විත්‍ථාම්භාන ලක්ෂණ සං&ලකීම ව�ඡේයW ධ�තුඡේ4 ඇතා. ඡේමඡේI විIතාර වශඡේයන් ව&ඩීම මන්‍ද පg�ඥාය�ට දක්ව� ඇතා. යමක ඇති සං&ටිඡේයන් වටහැ� ගැ&නීමට ල&ඡේබානුඡේ� එය විඳීම් ඡේලසං සං&ලකීම අත්හැ&ර විච�ර පූර්වකව සංලක� බා&ලීම මඟිනි. චතු ධ�තු වත්‍ථා�නය මඟින් සිදු ඡේකඡේරනුඡේ� ඒ කටයුත්තායි. යමක මූලික තා&නුම් ඒකකය දක්ව� වි�ඡේල්ෂණය කිරීඡේම් දී මතුපිටින් බා�හිරව නිරීක්ෂණය වන Iවරeපයට වඩ� විශදව එය ද&කගැතා හැ&කි ය. ඇලීම් ගැ&ටීම් ඇති වීමට ඡේහ්තුව යමක යථ� Iවභා�වය ආවරණය ප&වතීමයි. ඊට ඡේහ්තුව බා�හිර Iවරeපයට ඔVඡේබාන් ඇති යථ�ර්ථය මනසංට අරමුණු ඡේන� වීමයි. සූක්‍ෂම පද�ර්ථ ගැති ලක්ෂණ විච�ර පූර්වකව සිහි නුවණින් සං&ලකීඡේම් දී සිතා කිළිටි කරන ආවරණ ඉවත්ව ඡේගැ�I සිඡේත් ප් රභා�Iවර Iවරeපය ඉIමතු ඡේ4. පියවි සිතා පgභා�Iවරය. නමුදු ආගැන්තුක ක්ඡේල්ශ නිසං� සිතා කිළිටිඡේ4. සිතා කිළිටි කරන ආගැන්තුක සිතිවිලි ඉවත් වනුඡේ� අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ඡේලසං මතු වූ පgභා�ව නිසං� ය. යමක මූලය දක්ව� බිඳ බා&ලීඡේම්දී මතු වූ අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව නම් ඡේම් ප් රභා�Iවරයයි.175

ආක�සංනඤ්ච�යතාන, විඤ්ඤා�ණඤ්ච�යතාන, ආකිඤ්චඤ්ඤා�යතාන,

ඡේනවසංඤ්ඤා� න�සංඤ්ඤා�යතාන යන සංතාර චතු ආර&ප්ප නමින් හැ&ඳින්ඡේ4. ඡේම් අරeප�වචර ධJ�න ඡේ4. ආක�සංඤ්ච�යතානයට නම් කසිණු.ඝ්‍රා�ටිම�ක�සංය

324

අරමුණු ඡේ4. කසිණු.ඝ්‍රා�ටිම�ක�සංය නම් කිසුණු ඉඟුළු අහැසංයි.

කසිණ�ඡේලWකය නම් පgඡේXශයක් කර� වJ�ප්තා කඡේල් ද, ඒ ආඡේලWකය කසිණඡේයන් උඟුළ� දම� බා&හැ&ර කළ විට ල&ඡේබාන අහැසං කිසුණු ඉඟුළු අහැසංයි. විඤ්ඤා�ණඤ්ච�යතානයට ආක�සංනඤ්ච�යතාන චිත්තාය සිහි නුවණට අරමුණු ඡේ4. ඒ ආක�සංනඤ්ච�යතාන චිත්තාඡේ� අභා�වය ආකිඤ්චඤ්ඤා�යතානයට අරමුණු ඡේ4. ඡේම් අයුරින්ම ආකිඤ්චඤ්ඤා�යතාන චිත්තාය ඡේනවසංඤ්ඤා� න�සංඤ්ඤා�යතානයට අරමුණු ඡේ4. ඡේමහි අරමුණුවීම නම් අරමුණ ශ�න්තා හැ� පgණීතා ඡේI සං&ලකීමයි.පහැළ ධJ�න චිත්තා ඉහැළ ධ්‍ ය�න චිත්තායට අරමුණු වනුඡේ� එහි සංන්සිඳීම් ලක්ෂණ ඡේලසං බාව ඡේමහි ශ�න්තා හැ� පgණිතා ඡේI සං&ලකීම යනුඡේවන් අදහැI ඡේ4. ඡේම් චතු ආර&ප්ප භා�වන� විඤ්ඥා�ණය අරමුණු කරඡේගැන සිදු කරන භා�වන� ඡේI සං&ලකිය හැ&කි ය. විඤ්ඤා�ණඡේ� පවතින විවිධ සියුම්වූ Iථර කර� ළඟ� වීම ඡේමහි අරමුණයි. ඡේම් චතු ආර&ප්ප භා�වන�වට අරමුණු කර ගැන්න� සියළු අරමුණු අරeප කර්මIථ�නයි. රeප�වචර ධJ�නවල දී විඤ්ඤා�ණයට අරමුණු වන රeපඡේයහි විවිධ සියුම් Iථර පිළිබාඳ සංලක� බා&ඡේල්. අරeප�ව�චර ධJ�නවලදී විඤ්ඤා�ණඡේයහි ගැති ලක්ෂණ පිළිබාඳ ඉතා� සියුම් අන්දමකට සං&ලඡේක්.

ආක�සංනඤ්ච�යතානඡේ� දී විඤ්ඤා�ණඡේයහි පවතින හිI බාව පිළිබාඳ අරමුණු ඡේකඡේර්. ඡේමහිදී කසිණ නිමිත්තා ඉගිලවීම නම් කසිණය අරමුණු කළ විඤ්ඤා�ණය අරමුණු කිරීමයි. කසිණය ඉඟිල වීඡේම්දී ඇති වන හිI බාව ඡේමහි අරමුණයි. ඒ හිI බාව විඤ්ඤා�ණඡේ� Iවරeපයයි. විඤ්ඤා�ණය පවතින බාව ද&ඡේනන්ඡේන් විඤ්ඤා�ණය විවිධ අරමුණු ගැන්න� නිසං� ය. අරමුණු ගැ&නීම නතාර කළ විට ඡේහැW සීම� කළවිට විඤ්ඤා�ණය අරමුණු ගැන්න� විට දී ඡේමන් ප&හැ&දිලිව පgකට ඡේන� ඡේ4. විඤ්ඤා�ණඤ්ච�යතානය නම් ඒ හිI බාව ඡේකඡේරහි විඤ්ඤා�ණය වJ�ප්තා කිරීමයි. අනන්තා විඤ්ඤා�ණය නම් එයයි. ඡේමහිදී සිය විඤ්ඤා�ණය අරමුණු ඡේන� ගැන්න� අවIථ�වල දී පව� පවතින නියම Iවරeපය ඡේයWගැ�වචරය�ට ඉතා� ඡේහැ�ඳින් ද&ඡේන්. ඡේමහි දී සිඡේත් පවිතාK Iවභා�වය ඉතා� තියුණුය. විඤ්ඤා�ණඤ්ච�යතානය උපදව� ගැ&නීම නිසං� ආක�සංනඤ්ච�යතානය අභා�වයට යන බාව ද&ක ආක�සංනඤ්ච�යතානඡේ� අභා�ව ම�තාKය සිහි නුවණින් සංලක� ගැ&නීම නිසං� ආකිඤ්චඤ්ඤා�යතානය උපදියි. විඤ්ඤා�ණඤ්ච�යතානඡේ�දී සිඡේත් නි�චල සියුම් බාව හැ� එහි පුළුල් වJ�ප්තාය ඡේයWගැ�වරය�ට ද&නුන නමුදු ඡේමහිදී එම සිතා පව� ඡේන� පවතින බාව ඡේමහි දී මුල් වරට ද&නී යයි. සිඡේත් පgඥාප්ති Iවරeපය වූ ඡේන�පවතින Iවභා�වය හැ� අභා�ව ම�තාK බාව පිළිබාඳ ඡේමහිදී ඡේයWගැ�වචරය�ට ව&ටහීමක් ඇති ඡේ4. විඤ්ඤා�ණඤ්ච�යතානඡේ� දී පව� ම�නසික ධර්ම පිළිබාඳ විඳීමක් ඇතා. නමුදු ආකිඤ්චඤ්ඤා�යතානඡේයහිදී වීඳීම් හැ&ර දම� ඊට වඩ� බුXධිමය පසුබිමක් මනසංට අරමුණු කර ගැනියි. කHම�නූකූලව සිතා පිළිබාඳ අරමුණු කර ඇති කර ගැන්න� විඳීම් ඡේකඡේරන් පව� දුරI වීමක් ආකිඤ්චඤ්ඤා�යතානඡේ�දී ද&ක ගැතා හැ&කි ය.176

325

4.6.අතීන්ද්‍රීය සංජා�නනය හැ� විදර්ශන� භා�වන� කHම

බුXධ ක�ලීනව බුදුන් වහැන්ඡේI ජීවම�නව ව&ඩ වසංන ක�ලඡේ�දී විවිධ Iථ�නවල දී විවිධ අය අරභාය� ඡේXශන� කරන ලද ධර්ම ඡේXශන� ත් රිපිටකයතුළ සංගැ�හැ වී ඇතා. බුදුන් වහැන්ඡේIට අවශJ වූඡේ� සිXධ�න්තා ඡේහැW නJ�ය සංමූහැයක් සිය දහැම ඡේI අනJයන්ට හැඳුන්ව� දීමට ඡේන� ඡේ4. තාම ජීවිතා ක�ලය තුළ ආගැමික වJ�ප�රයක් ඡේහැW ඇදහිලි පXධතියක් ජානතා�වට හැඳුන්ව� දී ආගැමික ශ�Iතාuවරඡේයකු වීමට බුදුන් වහැන්ඡේIට අවශJ ඡේන�වීය.

බිඡේඳන් බිඳ සූතාK ඡේXශන� එක්රැI ඡේක�ට තිKපිටක සං�හිතාJයක් නිර්ම�ණය කර පරම්පර�නුගැතාව එම ධර්මය පවත්ව� ඡේගැන යeම පිණිසං සිය ශිෂJ පිරිසං ඡේමඡේහැය වීමටද උන් වහැන්ඡේIට ඇව&සි ඡේන�විනි. ඡේම් සියළු ඡේX සිදු විය. නමුදු එය බුදුන් වහැන්ඡේIඡේ. මූලිකම අභිපg�ය ඡේන�වීය. බුදුන් වහැන්ඡේIඡේ. අවක අභිල�ෂය වූඡේ� ඡේලWක සංත්‍වය� දුකින් ඡේවලී ඇති බාවත්, එම දුක පිළිබාඳව,

එම දුකට ඡේහ්තුව, දුකින් මිඳීම හැ� දුක න&ති කරන ම�ර්ගැය මහැ ජානතා�වට පහැද� දී ඡේලWක ව�සී සියළු සංත්‍වයින් එම දුකින් මුදව�ගැ&නීමට උපක�රී වීමයි.

ඡේම් සංඳහැ� දිව� රෑ අ4 ව&සි ආදිය ඡේන�බාලමින් සියළු සංත්වය�ට පිහිටවීඡේම් ඒක�යන අභිපg�ඡේයන් කටයුතු කිරීමට උන් වහැන්ඡේI ඡේය�මු වූ බාවට අවශJ තාරම් සං�ධක තිK පිටකය පුර� ද&කගැතා හැ&කි ය. බුදුන් වහැන්ඡේIඡේ. ධර්ම ඡේXශන� ඡේබා�ඡේහැWවිට ඡේය�මු වූඡේ� පුXගැලයින්ඡේ. අභාJන්තාර ආකල්ප, කුසංලතා� හැ� මඡේනW ච�ලක හැ&කිය�ව වර්ධනය කරන ඡේලසංටය. ඡේමය උපඡේදI ලබා� දීමක් පමණක් ඡේන�වීය. උපඡේXශනය (Counseling ) තුළ අන්තාර්ගැතා අ� යන්තාර ඡේපBර&ෂය පුබුදුව�ලන කHමවත් පg�ඡේයWගික ව&ඩපිළිඡේවළ උන්වහැන්ඡේI විසින් ඉදිරිපත් කළ ධර්ම ඡේXශන�තුළ ගැ&Vව තිබිණ. ඡේමමඟින් සිදුකර ඇත්ඡේත් හුඡේදක් ඡේXශන�වන් ශ»වණය කිරීඡේමන් සං�ම�නJ සංද�ච�ර සංම්පන්න චර්ය�වකට ඡේය�මු කරවීමට වඩ� පg�ඡේයWගික ඡේදයකි. ඡේම් සංද�ච�ර දර්ශනය අන්තාර්ගැතා ධර්මය වුවද නුනුවණින් අල්ල� ගැ&නීඡේමන් ඡේතා�රව නිර්ව�ණ අවඡේබාWධය ලබා� දුක ඡේකළවර කර ගැ&නීම පිණිසං භා�විතා� කළයුතු බාවද අවධ�රණය කර තිඡේV.177 ධර්ම ඡේXශන� ශ»වණය කිරීඡේමන් පසු සංද�ච�ර සංම්පන්න ඡේන�වූ අය වූ ද�මරිකයින්, ම පහැරන්නන්, ගැණික�වන්, යක්ෂ,

ර�ක්ෂ ආදී අමනුෂJ පිරිI සුවච හික්මුණු අය බාවට පත්වූඡේ� එබාඳු ඡේXශන� තුළ ගැ&V වූ උසංI සංද�ච�ර දර්ශනය Iවකීය න&ණ පමණින් අවඡේබාWධඡේයන් යුතුව තාම මනඡේසංහි පිහිටුව� ගැත් බා&විනි. එඡේලසං මනඡේසංහි පිහිටුව� ගැතා හැ&කි උසංI පg�ඡේයWගික දර්ශනයක් එම ඡේXශන� තුළ ඇති බාව ධර්ම ඡේXශන� ශ»වණය කිරීඡේමන් පමණක්ම ම�ර්ගැඵල ල�භීන් වූ උතුමන් පිළිබාඳ ද&ක්වීම අනුව ප&හැ&දිලි ඡේ4. ඡේම් අවඡේබාWධය වන�හී හුඡේදක් ධර්ම ඡේXශන� කර ඇති වචනවල අර්ථය අවඡේබාWධ කර ගැ&නීම නිසං� ඇති වූ අවඡේබාWධයක් පමණක්

326

ඡේන� ඡේ4. එඡේIම හුදු වි�ව�සං ම�තාKය නිසං� ඡේහැW ගැර&ත්වය නිසං� ඡේහැW පිලිගැ&නීම නිසං� ඇතිවූ අවඡේබාWධයක් පමණක්ද ඡේන� ඡේ4. පිළිගැ&නීම ඡේහැW වි�ව�සං ම�තාKය ඡේවනුවට පgතාJක්‍ෂ අවඡේබාWධයට බුදුන් වහැන්ඡේIඡේ. ධර්මඡේ� මූලික Iථ�නයක් පිරින&මිනි. ඡේම් අනුව බුදු දහැම අභිච�ර විධියක් ඡේI පිලිගැ&නීම ඡේවනුවට අවඡේබාWධඡේයන් යුතුව Iවකීය ජීවිතායට එක්කර ගැ&නීමට මිනිසුන් ඡේපළඹිනි. බුදුන් වහැන්ඡේIඡේ. දහැම තුළ අන්තාර්ගැතාව තිබූ උසංI සංද�ච�ර දර්ශනය අවඡේබාWධය මඟින් යළි ඡේන� ඡේවනI වන ඡේලසං සිය ජීවිතාවලට එක්කර ගැතාහැ&කි විය. එය එකල උසංI ය&යි සංම්මතාව තිබූ ශ»&තා ද&නුම අබිබාව� ගිය ඡේදයකි. මිනිසුන්ඡේ. එම අවඡේබාWධය පුළුල් කළ සංද�ච�ර දර්ශනය එඡේතාක් භා�රතීය කිසිදු සංමය සංම්පgද�යක් විසින් ඉදිරිපත් කර ඡේන�තිබූවක් විය. එය බුදුන් වහැන්ඡේIඡේ.ම ඡේසං�ය�ගැ&නීමක් විය. නමුදු ඒ ක් රමඡේ4දය බුදුරදුන්ඡේ. නිර්ම�ණයක් ඡේන� ඡේ4. ක�ලඡේ� ව&ලි තාල�ඡේවන් ව&සී ප&වති ම�ර්ගැයක් යළි ඡේහැළි කර දීමක් ව&නිය. සිXධ�ර්ථ කුමර& ඡේමඡේල�ව ජානිතා වන ක�ලවක�නුව වනවිට විවිධ සංමථ භා�වන� කHම ඉතා� දියුණුව ප&වතිනි. ගිහි ඡේගැය හැ&ර දම� තාවුI ප&විXද ලබා� වනගැතාව හිඳ සංමථ භා�වන� කHම පgගුණ කර ඡේලBකික ධJ�න ල&බූ උතුමන් ජීවම�නව ව&ඩ සිටි බාවට සං�ධක විදJම�න ඡේ4. සංතාJ ගැඡේ4ෂණය කිරීම පිණිසං ගිහි ඡේගැයින් අභිනිෂ්කHමණයඡේක�ට තාවුI ප&විXද ලබා� සිටි සිදුහැත් තාවුසං� මුලින්ම කුසංල් මඟ කුමක් ද&යි විමසීම පිණිසං ඡේසං�ය� ගිඡේ� ද ඡේමව&නි ඡේලBකික ධJ�න සංම�පත්ති ල�භීව එකල පgකටව ව&ඩසිටි සංuෂිවර&න් ඡේවතාය. ආල�මක�ල�ම,

උXදක ර�මපුත්තා ඡේමව&නි සංuෂිවර&න් ඡේදඡේදඡේනකි. ඡේම් ඡේදඡේදන� එකල ලබා� තිබූ ද&නුම ඡේලBකික අෂ්ට සංම�ප්ත්ති ල&බීඡේමන් ඡේකළවර වී තිබිණ.178 නමුදු ඡේම් ද&නුම ඡේකඡේළI යටපත් කිරීමට පමණක් සීම� වූ ඡේදයකි. ඡේකඡේළI යටපත් කර ඡේකඡේතාක් ඉහැළ තාල වල ඡේලBකික ධJ�න සංම�පත්ති ල&බූව ද එය තා�වක�ලිකය. දිය යට ඔබා� සිටින රබාර් ඡේබාWලයක් අතා ලිහිල් කළ සං&නින් යළි දිය මතුපිටට ඇදී එන්න�ක් පරිXඡේදන් ඡේලBකික ධJ�න සංම�පත්ති ල�භීවීම මඟින් යටපත් කර සිටින ඡේකඡේළI ඡේකදිනක ඡේහැW යළි අවසංරයක් ලද සං&නින් යළි සිඡේත් ඇතිවීමට ඉඩ ඇති බා&විනි. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� ඡේලBකික ධJ�න ල�භාය ඉතා� පරිIසංමින් ආරක්ෂ� කර ගැතා යුතුය.179

බුදුන් වහැන්ඡේIඡේ.ම විශිෂ්ට ඡේසං�ය� ගැ&නීමක් වූඡේ� එඡේතාක් භා�රතීය සංම�ජාඡේ� ඡේසං�ය� ඡේගැන ඡේන�තිබූ විඡේ�ෂ සංද�ච�ර දර්ශනයකි. ඡේමය එඡේතාක් ඡේසං�ය� ඡේගැන තිබූ සියළු දර්ශනව�ද අතාරින් ඉතා� විශිෂ්ටතාම දර්ශනය වනුඡේ� ඡේසංසු දර්ශනව�ද ඡේමන් ඡේමය කිසිදු අන්තාව�දයක් ඡේIවනය ඡේන�කරන දර්ශනයක් වූ බා&විනි. සං&බාවින්ම ඡේමහි විඡේ�ෂතා�වය වූඡේ�ද ඡේමයයි.එඡේතාක් භා�රතීය සංමය සංම්පgද�ය විසින් සංතුකරඡේගැන තිබූ සියළු දර්ශනවල දක්නට ල&බුණු ඡේප�දු ලක්ෂණයක් වූඡේ� එම දර්ශනව�ද සියල්ල Xවි අන්තා ඡේIවනය කරන බාවයි. ඡේම් Xවි අන්තා නම් උච්ඡේ�දව�දය හැ� ශ�Iවතාව�දයයි.

උච්ඡේ�දව�දය ක�මසුඛල්ලික�නුඡේයWගී පgතිපද�ව මඟින්ද ශ�Iවතාව�දය

327

අත්තාකිලමථ�නුඡේයWගී පgතිපද�ව මඟින් ද නිරeපණය ඡේ4. ඡේම් අන්තාව�ද ඡේදකම ඡේIවනය ඡේන� කරන පgතිපද�ව මඟින් සිදු කරනුඡේ� ඉහැතාකී අන්තා ඡේදකම පgහැ�ණය කිරීමයි. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� ඡේම් පgතිපද�ඡේ4 ලක්ෂණ ඡේමම අන්තාඡේදකටම වඩ� ඡේවනIය. ඡේම් පgතිපද�ව මධJම පgතිපද�ව නමින් හැ&ඳින්ඡේ4. එනම් අන්තාව�ද ඡේIවනඡේයන් ව&ළකීමත් මධJIථ පgතිපද�වක් බා&විනුත්ය. මධJම පgතිපද�ඡේ4 සුවිඡේ�ෂී ලක්ෂණයක් නම් එය අන්තාව�දී ප් රතිපද� ඡේදකටම වඩ� පg�ඡේයWගික වීමයි. ආර්යය ඡේහැවත් උසංI බාවට පත්කරවන නිසං� ඡේම් මධJම පgතිපද�ව ආර්ය පgතිපද�ව නමින් ද හැ&ඳින්ඡේ4.

එඡේIම අගැ අටකින් සංමන්විතා නිසං� ආර්ය අෂ්ට�ගික ම�ර්ගැය ඡේලසංද හැ&ඳින්ඡේ4. ඡේම් අගැ අට නම් සංම්ම� දිට්ඨි, සංම්ම� සංකල්ප, සංම්ම� ව�ච�, සංම්ම� කම්මන්තා,සංම්ම� ආජීව, සංම්ම� සංති, සංම්ම� සංම�ධිය.ඡේම් සියළු අගැ අටට මුලින් සංම්ම� යනුඡේවන් ද&ක්ඡේවනුඡේ� නිව&රදි යන අර්ථයයි. ඒ අනුව නිව&රදි චෛචතාසික, ව�චසික, ක�යික කිHය� ප&ව&ත්වීඡේමන් අන්තාව�ද ඡේIවඡේයන් ව&ළකිය හැ&කි බාවත්, එයම ආර්ය ඡේහැවත් උසංI බාවට පමුණුව� ගැ&නීමට ඉවහැල් වන පgතිපද�ව වන බාවත් මින් අදහැI ඡේකඡේර්. විදර්ශන� භා�වන�ව මඟින් සිදු වනුඡේ� ඡේම් ආර්ය අෂ්ට�ගික ම�ර්ගැඡේයහි ම�ර්ගැ�ගැ අනුකHමිකව ව&ඩීමයි. ඒ අනුව මුලින් සංමථ භා�වන� සිදු කර ඡේදවනුව විදර්ශන� භා�වන�ව ව&ඩීමට හැ&කි ය. එඡේIම මුල පටන්ම විදර්ශන� භා�වන�ව ව&ඩීමටද පුළුවන.

පළමුව සංමථ භා�වන� ව&ඩීම මඟින් සිතා තුළ ඇති ඡේකඡේළI යටපත් කිරීමට අවක�ශ සං&ලඡේI. සංමථඡේ�දී සිදුවනුඡේ� ඡේකඡේළI යටපත් කිරීමයි. විදර්ශන� භා�වන�ඡේ4 දී සිදු කරනුඡේ� අවඡේබාWධයට අනුකූලව ඡේකඡේළI ඇති ඡේන� වීමයි.

මුල පටන් විදර්ශන� භා�වන� කිරීඡේම්දී වුවද සිදුවනුඡේ� විදර්ශන� චින්තානය සංමඟ ඡේකඡේළI යටපත්ව යeමයි. එයද සංමථ ලක්ෂණ දරයි.ඡේම් නිසං� සංමථ භා�වන� කළ ද විදර්ශන� භා�වන� කළ ද ආරම්භාක පියවඡේර්දී ඡේම් භා�වන� ඡේදකින්ම සිදු වනුඡේ� එකම ක�ර්ය බාව වටහැ�ගැතා යුතුය.නිදසුනක් ද&ක්විය හැ&කි ය. ක�ම සංඥා�වක් ඡේහැW Xඡේ4ෂ සංඥා�වක් සිතාට න&ඟීම ව&ළ&ක්වීම සංඳහැ� ක�ම සංඥා�වට නම් පිළිකුල් අරමුණක් ද Xඡේ4ෂ සංඥා�වට නම් චෛමතීK අරමුණක්ද සිතාට නව�ගැතා හැ&කි ය.එහිදී පිළිකුල් අරමුණ මඟින් ක�ම සංඥා�වද චෛමතීK අරමුණ මඟින් Xඡේ4ෂ සංඥා�වද යටපත්ඡේ4.එය සංමථ භා�වන� කHමඡේ4දයයි. ආරම්භාඡේ� පටන් විදර්ශන� භා�වන� කිරීඡේම්දී ඡේම් ක�ම සංඥා�ව ඡේහැW Xඡේ4ෂ සංඥා�ව ඡේහැW පිළිබාඳව සිහිඡේයන් හැ� අඛණ්ඩ නිරීක්ෂණඡේයන් යුතුව සං&ලකීඡේම් දී එබාඳු සංඥා�වක් ඇතිවීඡේම් දීම ඡේම් සංඥා�ව ඇතිවූ බාව ද&නී යයි. ඒ පිළිබාඳ සිහිය දියුණුවීම සංමඟ කHමිකව ක�ම සංඥා�ව ඡේහැW Xඡේ4ෂ සංඥා�ව කHමිකව දුර&වී යයි. ඡේමයද විදර්ශන� භා�වන�ඡේවන් සංමථය ව&ඩීමකි. ක�මය ඡේහැW Xඡේ4ෂය ඇතිවූ ඡේම�ඡේහැ�ඡේත්ම එය හැඳුන�ගැ&නීම නිසං� යටපත් කිරීඡේම් වeයඡේමන් ඡේතා�රව කHමිකව අද�ළ සංඥා�ව විය&කී යනු ද&ඡේන්. විදර්ශන� භා�වන�ඡේ4 දී සංමථය ව&ඩීඡේම් පිළිඡේවළ එබාඳුය.

සිහිය දියුණුවීම සංමඟ ක�මය ඡේහැW Xඡේ4ෂය ඇතිවීම, ප&වතීම හැ� විය&කීම හැඳුන� ගැනියි. ක�මය ඡේහැW Xඡේ4ෂය ඇතිවීම, ඇතිවීමට ඡේහ්තුව, එය න&ති වීම

328

හැ� න&ති කිරීම කHමඡේ4දය යන කර&ණු සංතාර පිළිබාඳ ඉතා� ඡේහැ�ඳ අවඡේබාWධයක් ඇති ඡේ4. ඡේම් ආර්ය අෂ්ට�ගික ම�ර්ගැය ව&ඩීම මඟින් චතුර�ර්ය සංතාJ�වඡේබාWධය ල&බීමයි. විවිධ ගුර&කුලවල විදර්ශන� භා�වන� කිරීඡේම් කHම ගැණන�වක්ම තිඡේV. කුමන කHමඡේ4දය භා�විතා� කළ ද ව&ඡේඩන්ඡේන් ආර්ය අෂ්ට�ගික ම�ර්ගැයයි. එඡේIම විදර්ශන�ඡේ4 භා�වන� දියුණුව විවිධ මට්ටම් සංතාකට ඡේබාද� විගැ�හැ කර තිඡේV. විදර්ශන� භා�වන�ඡේ4 ඡේම් මට්ටම් නම් වී ඇතිඡේත් සංප්තා විශුXධි යන නමිනි.ඊට ඡේහ්තුව අනුපිළිඡේවළින් සංත් වරක දී සිතාතුළ විඡේශWධනයක් ඇති වීමයි. සංත් වරක් සිතා පිරිසිදුවීම යන අදහැසංද සංප්තා විශුXධි යන හැ&ඳින්වීම තුළ ඇතා. ඡේමම සංප්තා විශුXධියතුළ සිඡේත් ඡේකඡේළI පgහීණවීම දක්ව� යන අනුපිලිඡේවළ කHමඡේ4දය සංඳහැන් ය.180

එඡේIම සිඡේත් සංමථය ව&ඩී ඒ සංමඟම සිහිය දියුණු වී ඒ දියුණු වූ සිහිය මඟින්ම පgඥා�ව ඇතිවීඡේම් අවIථ� ඡේම් තුළ විගැ�හැ කර දක්ව� ඇතා. මූලික පියවඡේර් දී විදර්ශන� ඥා�ණය නමින් ඇතිවන පgඥා�වම පසුව භා�වන�ඡේ4 දියුණුව සංමඟ කHමිකව වර්ධනයවී ඡේන�ඡේවනI වන ඡේලසං පහැළවීම ම�ර්ගැ ඵල පgඥා�ව නමින් දක්ව� තිඡේV. ඡේම් මඟඵල ඥා�ණය පහැළ වූ පසුව තාව දුරටත් ඡේන�ඡේවනIවන චිත්තා ගැති Iවභා�වයකට අද�ළ භා�වන�නුඡේයWගිය� පත්වනබාව සංඳහැන් ය. මීට ඡේහ්තුව ඡේකඡේළI ඇති වීමට බාලප�න සියළු සං�ධකවල ඉතා� ගැ&ඹුර& වි�ඡේල්ෂණ�ත්මක කර&ණු සියල්ලක්ම ඡේම් අවIථ�ඡේ4 දී අවඡේබාWධ කර අවසංන් බා&විනි.181

විදර්ශන� භා�වන�ඡේ4 දී සිදු කරන්න� වූ පgධ�නතාම කuතාJ වනුඡේ� භා�වන�නුඡේයWගිය�ට ඉන් ඡේපර කිසිදු කHමයකින් ලබා�ගැතා ඡේන� හැ&කි ඡේලWක විෂයට අයත් ඡේන�වූ පgඥා�ව ලබා�දීමයි. ඡේම් ඡේලWක විෂය ඡේලසං හැඳුන්ව� ඇත්ඡේත් ඡේලBකික සීම� හැ� සංම්මුතිවලට අයත් ද&නුමයි. කවර ඡේහැW ද&නුමක් ඒ ඡේලWක විෂයට ඡේක�ටු වී සීම�වී ප&වතීම බුXධිඡේ� පිබිදීමට බා�ධ�වකි. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� විවිධ ගුර&කුල හැ� සංම්පgද�යන්වල විදර්ශන� භා�වන�ව ව&ඩීම මඟින් පgඥා�ව උපදව� ගැන්න� අයුර& විගැ�හැ කර ඇතා. ඒ සංeම කHමයකින්ම සිදුකරනුඡේ� සංප්තා විශුXධිය උප�යම�ර්ගිකව සංම්පූර්ණ කිරීමයි. ඡේම් සංප්තා විශුXධි නමින් සං&ලඡේකනුඡේ� විදර්ශන� භා�වන�ව අනුපිළිඡේවළින් සිදුවීඡේම්දී ම�නසික පවිතාKතා�වය එමඟින් සං&ලඡේසංන ආක�රය විවිධ තාලයන් සංතාක් ඔIඡේI වි�ඡේල්ෂණය කර ද&ක්වීමයි.182 ඡේම් මට්ටම් සංතාතුළ විදර්ශන� භා�වන�ව දියුණුවීඡේම් පියවර විගැ�හැ ඡේකඡේර්. එඡේIම එක් එක් මට්ටඡේම්දී කළයුතු ඡේන� කළ යුතු ඡේX පිළිබාඳවද ප&හැ&දිලි ඡේකඡේර්. විදර්ශන� භා�වන�ඡේ4 මූලික අවIථ�ව සීල විශුXධිඡේයන් ආරම්භා ඡේ4.ඡේමහි සීලය ඡේලසං දක්ව� ඇත්ඡේත් ක�යික හැ� ව�චසික සංවරය බාව ප&හැ&දිලිය. මන්ද ම�නසික සංවර බාව ඇතිකරගැ&නීම පිණිසං මුලික මට්ටඡේම්දී ක�යික හැ� ව�චසික සංවරය ආරක්ෂ� කර ගැ&නීම යඡේමකුට ව&දගැත් වන නිසං� ය.සීල සංවරය පgධ�න වශඡේයන් ඡේක�ටI සංතාරකි. පg�තිඡේම�ක්ෂ සංවර ශීලය, ඉන්‍ද්‍රිය සංවර ශීලය,

ආජීව ප�රිශුXධි ශීලය හැ� පgතාJ සංන්නිශි»තා ශිලය වශඡේයනි. ඡේමහි සංඳහැන් ප්

329

ර�තිඡේම�ක්ෂ සංවර ශීලය නම් භික්ෂු භික්ෂුණී ඡේදපක්ෂයට ඇති විනය ශික්ෂ�පද සංම�පදන්වීඡේම්දී ආරක්ෂ�වන ශීලය ඡේලසං දක්ව� ඇතා.එඡේIම ඉන්‍ද්‍රිය සංවර ශීලය නම් ෂඩ් ඉන් ද්‍රියන්ඡේගැන් අරමුණු ගැ&නීඡේම් කිHය�වළිඡේ�දී නිව&රදි සිහිය හැ� නුවණ පිහිටුව� ගැ&නීමයි. ඡේම් නිසං� ඉන්‍ද්‍රියන් කිHය�ත්මකවීම නිව&රදිව සිදු ඡේ4. අරමුණු ගැ&නීම විධිමත්ය. ආජීව ප�රිශුXධි ශීලය නම් කුහැක හැ� ව&රදි ඡේX සිදුකර එමඟින් ජීවත්වීඡේමන් ව&ළකීමයි. අනුන් රවට� Iවකීය ජීවඡේනWප�ය සංලසං� ගැ&නීඡේමන් ව&ළකී යථ� අයුරින් නිව&රදි ඡේX පමණක් සිදුකිරීමයි.පgතාJ සංන්නිශි»තා ශීලය නම් ජීවිතාය පවත්ව�ගැ&නීමට අවශJ මූලික පgතාJ සංලසං� ගැ&නීඡේම්දී එය අවශJතා� තාuප්තිමත් කරගැ&නීමට අවම පgම�ණයකින් භා�විතා�කර අනුන්ටද පgතාJ පහැසුකම් සං&ලඡේසංන පරිදි ධ�ර්මිකව පgතාJ භා�විතා� කිරීමයි. ඡේම් ඡේක�ටI සංතාර වුවද හුඡේදක් භික්ෂු භික්ෂුණී ඡේදපක්ෂය ඡේකඡේරහි පමණක් ඡේන�ව IතීK පුර&ෂ ගිහි ඡේදපක්ෂය උඡේදසං� වුවද එක හැ� සංම�නව වලගුය. එහිදී ගිහි පක්ෂය විෂඡේයහි විනය ශික්ෂ� ඡේI සං&ලකිය හැ&ක්ඡේක් පචශීලය බාව ප&හැ&දිලිය. එඡේIම ඡේප�ඡේහැW දිනවලදී සංම�දන්වී ආරක්ෂ� කරන අටසිල්, දසංසිල් ව&නි ශීලශික්ෂ� වුවද ඡේමහි ඉහැතා සංඳහැන් කළ කය වචන සංවරය පිණිසං භා�විතා� වන ශීලය ඡේලසං සං&ලකිය හැ&කි ය.183 ඒ නිසං� සංeම ආගැමික වතා�වතාක්ම හුඡේදක් ප&විදි පක්ෂයට පමණක් බා�රදී අතාපිසං දම� ගැ&නීමට යුහුසුළු ඡේන�වී තාමන්ට ද ප් රතිපද�ව තුළ ඒ සංම�නම වගැකීමක් හැ� ක�ර්ය භා�රයක් ඇති බාව ගිහි පක්ෂය වටහැ� ගැතා යුතුය. විදර්ශන� භා�වන�ව ව&නි භා�වන� කHමයක දී ප&විදි පක්ෂය උXධuතා කර ඇත්ඡේත් බාහුලව ඡේමබාඳු නිවන් ඡේවතා ඇති සංuජු ප් රතිපත්ති ඡේIවනය කරනුඡේ� ප&විදි පක්ෂය බා&වින් මිසං ගිහි පක්ෂයට එය අක&ප නිසං� ඡේන� වන බාව වටහැ� ගැතා යුතුව ඇතා. බුදුරදුන් ධරම�න ක�ලඡේ� දී පව� ම�ර්ගැ ඵලල�භී ධම්මික උප�සංක, විසං�ඛ උප�සංක හැ� විසං�ඛ� උප�සික� ව&නි අය සිටි බා&වින් ඡේමකල ඒ පgතිපද�ව අවලගු වන්ඡේන් න&තා.

ඡේමයින් විසං�ඛ උප�සංක ව&නි අය අන�ගැ�මී මඟ ඵල පව� ලබා� සිටි බාව ද&ක්ඡේ4.184

සීල විශුXධිය සංම්පූර්ණ කිරීම මඟින් ක�යික හැ� ව�චසික සංවරය සංලසං� ගැ&නීම නිසං� තාව දුරටත් ම�නසික සංවරය පිණිසං අවධ�නය ඡේය�මු කිරීමට පහැසු ඡේ4.185 ඡේම් නිසං� ශීල විශුXධිය ඇති කර ගැ&නීඡේමන් පසුව චිත්තා විශුXධිය ඇතිකරගැ&නීමට අවධ�නය ඡේය�මු කළ යුතු ඡේ4. චිත්තා විශුXධිය නම් චිත්තා සංම�ධිය ඇති කර ගැ&නීමයි. එනමI සිඡේත් ඒක�ගැ�තා� ගුණය වර්ධනය කිරීමයි. උපච�ර සංම�ධිය හැ� අර්පණ� සංම�ධිය ය&යි ඡේදය�ක�රයකින් සිඡේත් සංම�ධිය ඇතිකරගැතා හැ&කි ය. උපච�ර සංම�ධිය නම් අර්පණ� සංම�ධියට පළමුඡේවන් සිඡේත් ඇති කර ගැන්න� ක�ම�වචර චිත්තා සංම�ධියයි. අර්පණ� සංම�ධිය නම් රeප�වචර අරeප�වචර ධJ�න සිත් ඇති කර ගැ&නීමයි. ඡේමම ධJ�න අෂ්ට සංම�පත්ති දක්ව�ම ඇති කරගැතා හැ&කි ය. එඡේI කිසිදු ඡේලBකික ධJ�නයක් න&තිව මුල පටන්ම විදර්ශන� භා�වන�ඡේ4 ඡේයඡේදන

330

ඡේයWගැ�වචරය�ඡේ. සිතාතුළ විදර්ශන� ඥා�ණය ඡේහ්තු ඡේක�ට ඡේගැන බාලවත් චිත්තා සංම�ධියක් ඇතිඡේ4. ඡේම් චිත්තා සංම�ධිය වන�හී මූලික අවIථ�ඡේ4දී ම�ර්ගැඤා�ණ ඇතිවීමට පූර්වගැමව ඇතිවන උපච�ර සංම�ධියක් ඡේලසං සං&ලකිය හැ&කි ය. එඡේIම ඡේම් උපච�ර සංම�ධියම භා�වන� වශඡේයන් වඩත්ම අනුකHමිකව මුහුකුර� යයි. යම් විදර්ශන� ඤා�ණ පහැළවන අවIථ�ඡේ4 සිට ඡේල�ඡේකWත්තාර ම�ර්ගැ ඤා�ණ සිත් උපදින අවIථ�ව දක්ව� උපච�ර සංම�ධි ඡේලසං ප&වතී ඡේලWඡේකWත්තාර ම�ර්ගැඤා�ණ සිත් උපදින අවIථ�ඡේ4 අර්පණ�වට ප&මිඡේණ්. ඡේලBකික ධJ�න සිත් අර්පණ� පg�ප්තා සිත් ඡේලසං හැඳුන්වනු ලබාන්න�ක් ඡේමන් ඡේල�ඡේකWත්තාර ධJ�න වූ ම�ර්ගැඵල ඤා�ණ සිත් අර්පණ� ප් ර�ප්තා සිත් ඡේලසං ද&ක්විය හැ&කි ය. ශුක්ෂ විදර්ශන� වඩXදී උපදින චිත්තා සංම�ධිය ඡේලBකික ධJ�න ඡේන�වන බා&වින් අර්පණ� සංම�ධියට අයත් න&තා.

එයද ක�ම�චර සංම�ධියකි. එය හැ&ඳින්ඡේවන්ඡේන් ඛණික සංම�ධි න�මඡේයනි. ඡේම් සංම�ධිය ක�ම�වචර චිත්තා සංම�ධියක් වුවද ඡේලWඡේකWත්තාර ගුණය කර� ඇදී යන බාලවත් චිත්තා ඒක�ගැ�තා�වයකි. ඒ නිසං� ඡේමය ඡේලBකික ධJ�න වශඡේයන් සි4වන රeප�වචරධJ�න සිඡේත් ඇති ඒක�ගැ�තා�ව තාරම් බාලවත් සංම�ධියක් අනුකHමඡේයන් ව&ඡේඩන ඡේම් ඛණික සංම�ධි සිඡේත් ඇතා.ඡේම් බාලවත් සංම�ධි සිඡේත් බාලඡේයන් ඡේලWඡේකWත්තාර ගුණය ඡේදසංට සිතා න&වී යයි.අනêකHමඡේයන් සංම�ධිය හැ� පgඥා�ව වර්ධනයවීඡේම්දී ඡේම් ඛණික සංම�ධි සිතාම මුහුකුර� ඡේගැ�I ඡේලWඡේකWත්තාර අර්පණ� සංම�ධි උපදව� ගැතාහැ&කි ය. ඡේලWඡේකWත්තාර අර්පණ� ධJ�න සිත් නම් ම�ර්ගැඵල සිත්ය. ඡේමම ම�ර්ගැ ඵල සිත් ඡේසංWව�න්,

සංකuද�ගැ�මී, අන�ගැ�මී හැ� අර්හැත් ඡේලසං සි4ව&දeර&ම් ඡේ4. ඡේමකී චිත්තා විශුXධිය ලබා�ගැත් අඡේයකුට දිට්ඨි විශුXධිය ල&බිය හැ&කි ය. ඒ සංඳහැ� න�ම රeප ඡේවන් ඡේවන් වශඡේයන් සංලක� බා&ලිය යුතුය.ඡේමය න�ම රeප පරිගැ�හැය යනුඡේවන් හැ&ඳින්ඡේ4. ඡේමය සංඡේ¡ප හැ� විIතාර වශඡේයන්ද සිදුකළ හැ&කි ය.තාමන්ඡේ. චිත්තා සංන්තා�නයට අරමුණුවන අධJ�ත්මික ධර්ම ඡේක�ටI ඡේදකකට ඡේවන්කර න�ම හැ� රeප ධර්ම ඡේවන් ඡේවන්ව සංලක� බා&ලීම තුළින් න�මරeප යනු ජීවිඡේයක්, ආත්මයක්, කිසියම් සංත්වඡේයක් ඡේI වූ ආකල්ප දුර&ව යයි. ඡේම් සංඳහැ� න�මරeප ලක්ෂණ, පgතා�පIථ�න, රසං හැ� පදIථ�න වශඡේයන් විගැ�හැ කර බා&ලිය යුතුය. ලක්ෂණ නම් ගින්ඡේන් උෂ්ණත්වය ඡේමන් ධර්මයන්ඡේ. සං�ම�නJ Iවභා�වයයි.රසං නම් ගින්ඡේන් ඇති පිළිIඡේසංන හැ� බා&බාලීම ඡේමන් ධර්මයන්හි කuතාJ හැ� සංම්පත්ති ලක්ෂණයයි.පgතාJපIථ�න නම් ගින්ඡේන් දුම ඡේමන් ධර්මයන්හි ඵලයයි.පදIථ�න නම් ගින්න ඇති වීමට ඡේහ්තු ඡේමන් ධර්මයන් ඇතිවීමට ඡේහ්තුපgතාJ ක�රණයයි. ඡේම් සංතාර අයුරින් න�මරeප පරිගැ�හැය දuෂ්ටි විශුXධියයි. ඡේම් මඟින් සංක්ක�යදuෂ්ටිය විෂ්කම්භානය ඡේ4. සංඥා� විපර්ය�සං, චිත්තා විපර්ය�සං හැ� දuෂ්ටි විපර්ය�සං ආදිය තුනී ඡේ4. න�මරeප ඡේදක ලක්ෂණ ආදී වශඡේයන් ඡේමන්ම පඨවි ධ�තු ආදී සංතාර ධ�තු වශඡේයන් ද, පඤ්චIකන්ධ වශඡේයන් ද, Xව�දසං ආයතාන වශඡේයන් ද, අෂ්ට�රසං ධ�තු වශඡේයන් ද පිරිසිඳ ද&න ගැ&නීම දිට්ඨිවිශුXධියට අයත් ඡේ4.ඡේම් ද&ක්වූඡේ� සංඡේ¡ප කHමයයි. ඡේමය විIතාර වශඡේයන්

331

සිදුකිරීඡේම්දී එක් එක් ධ�තුවකට ද එක් එක් Iකන්‍ධයකට ද එක් එක් ආයතානයකට ද අයත් න�මරeප ද ඡේවන් කර පිරිසිඳ ද&න ගැතා යතුය. එඡේI ඡේවන්කර හැ&ඳිනගැන්න� එක් එක් න�මරeපයක ලක්ෂණ ආදී ඡේXද ඡේවන් ඡේවන්ව නිරීක්‍ෂණය කළයුතුය.ඡේමඡේI නිරීක්‍ෂණය කරXදී යථ�භූතා දර්ශනය ඇති ඡේ4. ඡේම් යථ�භූතා දර්ශනය න&තිවිට සංත්‍වඡේයක්, ජීවයක් ඡේහැW ආත්මයක් ඇතා&යි වරදව� සංලකයි. එඡේI සංලක� එහි අවින�ශය ද&ක ශ�Iවතා දuෂ්ටිය ඇති කර ගැනියි. වින�ශය ද&ක උච්ඡේ�ද දuෂ්ටිය ඇති කර ගැනියි. යථ�භූතා දර්ශනය ඇති විට අඞ්ගැ සංම්භා�රය වින� රථයක් ය&යි ඡේවනම ඡේදයක් න&තා&යි සංලකන්න�ක් ඡේමන් න�ම රeප ඡේදකින් බා&හැ&රව ඡේවනම සංත්‍වඡේයක් න&තා&යි සංලකයි. අන්‍ධය� හැ� පිළ� එක්ව ගැමන් කරන්න�ක් ඡේI එකිඡේනක උපක�රඡේයන් න�ම හැ� රeප එක්ව සංත්‍වය� සංකIව ඇති බාව ද&න ගැනියි.186

ඡේමඡේI දuෂ්ටි විශුXධිය ඇති කර ගැත් පසුව ඊ ළඟට කඛ�විතාරණ විශුXධිය ඇති කර ගැතා යුතු ඡේ4. කඛ�විතාරණ විශුXධිය යනු ඉහැතා දක්වන ලද න�ම රeපයන්හි පgතාJ පරිගැ�හැයයි. න�මරeප ඇති වීම සිදුවන්ඡේන් කුමන ඡේහ්තු පgතාJ උපක�රී කර ඡේගැන ද&යි විමසීම ඡේමහි අරමුණයි.ඡේම් තුළින් න�ම රeප අරමුණුඡේක�ට සිතා තුළ ඇතිවී ඇති සං&ක සංක� දුර&කර හැරිනු ල&ඡේV.

ඡේම් ද&නීමද සංඡේ¡ප ද&නීම හැ� විIතාර�ත්මකව ද&නීම ය&යි ඡේක�ටI ඡේදකකි.

න�ම ඇතිවීඡේම් ඡේහ්තු නම් වIතු හැ� ආරම්මණයි. රeප ඇතිවීඡේම් ඡේහ්තු නම් කර්ම, චිත්තා, සංuතු, ආහැ�ර යි. අවිදJ�, තාuෂ්ණ�, උප�ද�න, කර්ම න�මරeප ඇතිවීඡේම් ඡේහ්තු ඡේ4. ඡේම් අයුරින් සං&ලකීම සංඡේ¡ප පරිගැ�හැය ඡේලසං හැ&ඳින්ඡේ4.

පටිච්ච සංමුප්ප�දඡේයහි පට්ඨ�න නය වශඡේයන් සං&ලකීම විIතාර�ත්මක පරි. රහැය ඡේ4. අවිදJ�, තාuෂ්ණ�, උප�ද�න, කර්ම යන සංතාර න�ම රeප ඇති වීමට නිVබාත්තාක ඡේහ්තුය. ආහැ�රය උපත්‍ථාම්භාක පgතාJයයි. අවිදJ�, තාuෂ්ණ�, උප�ද�න මව ඡේමන්ද කර්මය පිය� ඡේමන්ද ආහැ�රය කිරිමව ඡේමන්ද උපක�රී ඡේ4. ඡේමඡේI රeපඡේ� පgතාJ පිරිසිද ද&න ඇසං හැ� රeපය නිසං� චක් ඛු විඤ්ඤා�ණය ඇති ඡේවතා&යි න�මඡේ� පgතාJ පිරිසිද ද&න ගැතා යුතුය. ඡේම් ඡේලසං ඡේමකල පgතාJ වූව�ක් ඡේමන් ඡේපරද පgතාJය වී තිඡේV. මතුද පgතාJ විය හැ&කි ය. ඡේම් අයුරින් ද&න ගැ&නීම නිසං� තාමන්ඡේ. ප&ව&ත්ම පිළිබාඳ අතීතාක�ලය සංම්බාන්ධ විචිකිච්ඡ� පහැ ද, අන�ගැතා ක�ලය සංම්බාන්ධ විකිච්ඡ� පහැද, වර්තාම�න ක�ලය සංම්බාන්ධ විකිච්ඡ� හැයද පහැවී යයි. ඡේම් අයුරින් ක�ලතාKය සංම්බාන්ධ තාමන්ඡේ. ප&ව&ත්මට අද�ළ විචිකිච්ඡ� දහැසංක් පgහැ�ණය වන නිසං� ඡේමය කඛ�විතාරණ විශුXධිය නම් ඡේ4. එඡේIම න�මය පිළිබාඳව සං�ධ�රණ හැ� අසං�ධ�රණ යන Xවිවිධ ඡේහ්තුද, රeපය පිළිබාඳ කර්මය ආදී චතුර්විධ ඡේහ්තුද ඡේසංවිය හැ&කි ය. චක් ඛු ආදී Xව�ර හැය හැ� රeප ආදී ආරම්මණ හැය න�මඡේ� සං�ධ�රණ ඡේහ්තුය. කුසංල අකුසංල�දී සියල්ල ඉන් වන බා&විනි.

ඡේයWනිඡේසංWමනසික�ර ආදිය අසං�ධ�රණ ඡේහ්තුය. ඡේයWනිඡේසංW මනසික�ර සංXධර්ම ශ»වණ�දිය කුශලයන්ට ද, අඡේයWනිඡේසංWමනසික�ර�දිය අකුශලයන්ටද කර්මය විප�කයන්ට ද, භාවඞ්ගැ�දිය කිHය�වන්ට ද පgතාJ ඡේ4. කර්ම, චිත්තා, සංuතු,

332

ආහැ�ර යන සංතාර රeපයට පgතාJඡේ4.187ඡේමඡේI ක�ලතාKය පිලිබාඳ සංලක� බා&ලීඡේම්දී කඛ�විතාරණ විශුXධිය සංම්පූර්ණ ඡේ4. තාවද න�ම රeප පිළිබාඳ පටිච්ච සංමුප්ප�ද නJ�ඡේයන් ඡේහ්තුපgතාJ ඡේසංවිය හැ&කි ය. එයින්ද කඛ�විතාරණ විශුXධිය සංම්පූර්ණ ඡේ4. එඡේIම අතීතාඡේහ්තු පහැ හැ� වර්තාම�න ඵල පහැ ඡේලසං ද, වර්තාම�න ඡේහ්තු පහැ හැ� අන�ගැතා ඵල පහැ ඡේලසංද යන කම්ම වට්ට විප�ක වට්ට වශඡේයන් න�ම රeප පිළිබාඳ පgතාJ ඡේසංවිය හැ&කි ය. එඡේI ඡේසංවීම නිසං� අතීතා අන�ගැතා හැ� වර්තාම�න ධර්ම චුති පටිසංන්ධි ඡේලසං පgකටව ව&ටඡේහ්. ඤා�තාපරිඤ්ඤා� යනු ඡේමයයි. අතීතා කර්ම පgතාJ නිසං� උපන් සංකන්‍ධ එහිම නිර&Xධ විය. අතීතා කර්ම පgතාJඡේයන් ඡේමහි ඡේවනත් සංකන්‍ධ පහැළ විය.

එඡේIම අතීතා භාවඡේයන් ඡේමහි එකද ඡේදයක් වත් ඡේන�ප&මිණිඡේ�ය. ඡේම් භාවඡේයන්ද කර්ම පgතාJඡේයන් උපදින Iකන්‍ධ නිර&Xධඡේ4. මතු භාවඡේ� උපදින්ඡේන් ඡේවනත් Iකන්‍ධය. ඡේම් භාවඡේ� සිට මතු භාවයට කිසිවක් ගැමන්ඡේන�කරයි. එඡේහැත් කර්ම ඵල විප�ක ඡේහ්තුඡේවන් ක�ලතාKය පුර� ඡේහ්තු ප් රතාJ සංම්බාන්ධතා�වයක් ඇතා. ඡේමඡේI චුති පටිසංන්ධි ඡේලසං න�ම රeප සංම්බාන්ධ ඡේහ්තු පgතාJ පරිගැ�හැය සංම්පූර්ණ ඡේකඡේර්. එවිට අෂ්ටවිධ සංක�, ඡේදසං&ට මිථJ� දuෂ්ටි විෂ්කම්භානය ඡේ4. ධම්මට්ඨිතා ඤා�ණ, යථ�භූතා ඤා�ණ, සංමJ. දර්ශන යනුඡේවන් හැ&ඳින්ඡේවන්ඡේන් ද ඡේම් කඛ�විතාරණ විශුXධියයි. බුදු සංසුනින් පිහිටි ල&බූ චුල්ල ඡේසංWතා�පන්නය� යනු ඡේම් තාත්වයට ප&මිණි පුXගැලය�යි.188

කඛ�විතාරණ විශුXධිය උපදව� ගැත් පසු ඊළඟට උපදව�ගැ&නීමට ඇත්ඡේත් ම.ගැ� ම.ගැඤා�ණ දIසංන විශුXධියයි. ම.ගැ�ම.ගැඤා�ණ දIසංන විශුXධිය යනු ම�ර්ගැය අම�ර්ගැය කුමක් ද&යි වJවIථ� කරන ඥා�නයයි. ඡේම් සංඳහැ� කඛ�විතාරණ විශුXධිඡේ�දී පිරිසිඳි ක�ලතාKයට අයත් සංIක�ර සංකන් ධආදී කHමඡේයන් කල�ප වශඡේයන් හැකුළ� ක්‍ෂය�ර්ථඡේයන් අනිතාJය භාය�ර්ථඡේයන් දුãඛය. අසං�ර�ර්ථඡේයන් අන�ත්මයයි අXධ�න වශඡේයන් සංන්තාති වශඡේයන් ක්‍ෂණ වශඡේයන් තිK ලක්ෂණ සංම්මර්ශනය කළයුතු ඡේ4. ඡේම් තිK ලක්ෂණ සංම්මර්ශනය කිරීම ඉතා� පුළුල් වශඡේයන් සිදු කිරීඡේම්දී නියම විදර්ශන�භා�වන�ව කුමක්ද&යි වටහැ� ගැතා හැ&කි ය. භා�වන�ව නියම ඡේලසං සිදුකරන ම�ර්ගැය හැ� ඉන් බා&හැ&රවීම නිසි ඡේලසං වටහැ� ගැ&නීම ඡේම් අවIථ�ඡේ4 දී සිදු ඡේ4. එඡේIම චෛතාභූමික සංIක�රයන්හි පgතාJ හැ� ක්‍ෂණ වශඡේයන් උදය වJය බා&ලිය යුතුය. එඡේලසං සංම්මර්ශනය කරත්ම විදර්ශකය�හැට ඕභා�සං� දී දශ විධ විදර්ශන� උප ක්ඡේල්ශ ධර්ම පහැළ ඡේ4.

එය භා�වන�ඡේ4 දියුණුවක් ය&යි සිතා� ඡේන�රැවටී එයට තාuෂ්ණ� ඡේන�කර සිට ඉන් මිදීම හැ� නිව&රදි ම�ර්ගැය ඡේතාWර�ඡේගැන එහි ගැමන් කිරීම ඡේමහිදී සිදුකළ යුතුඡේදයයි. ක�ලතාKයට අයත් ක�ම, රeප, අරeප යන චෛතාKභූමක සංIක�රවල අධJ�ත්මික, බා�හිර, ඕල�රික, සියුම්, හීන, පgණීතා, දුර, සංන්තික ආදී ඡේ�ද ඇති එඡේක�ඡේල�I Iවරeප වූ රeප හැ� ඡේ4දන�දියද පුළුල් ඡේලසං තිK ලක්ෂණයට හැසුකරගැතා යුතුඡේ4. ඡේල�ඡේකWත්තාර ධර්ම විදර්ශන�වට හැසුඡේන�වන අතාර විදර්ශන�වට හැසුවන්ඡේන් සං�නුසංය ධර්මය පමණි. මන්ද විදර්ශන�ව ඇත්ඡේත්

333

අනුශය පgහැ�ණය පිණිසං වන බා&විනි. ම.ගැ�ම.ගැ ඤා�ණදIසංන විශුXධිය ව&ඩීඡේම් දී සංIක�ර කHම ර�ශියකට තිK ලක්ෂණයට හැසු කර ගැනු ල&ඡේV.

පළමු කHමය වනුඡේ� Iකන්‍ධ�දී වශඡේයන් කල�ප හැකුළ� විදර්ශන� කිරීමයි.

ඡේමහිදී එම චෛතාKභුමික ධර්ම පඤ්චIකන්‍ධ�දී කHමඡේයන් කල�ප ඡේලසං පිඬු කළ යුතුය. ෂඩ්Xව�ර,ෂඩ�ලම්බාන,ෂඩ්විඥා�න,ෂඩ් Iපර්ශ, ෂට් ඡේ4දන�, ෂඩ් ධ�තු, දසං කසින, ඡේදතිI කුණප ඡේක�ට්ඨ�ශ, දව�දසං ආයතාන, අටඡේල�I ධ�තු,

ඡේදවිසි ඉන්‍ද්‍රිය තිK ධ�තු, නව භාව, චතුර්ධJ�න, චතුර්විධ අප්පමඤ්ඤා�, සංතාර සංම�පත්ති, ඡේද�ඡේල�I පටිච්ච සංමුප්ප�ද ආදිය ඡේමඡේI කල�ප වශඡේයන් හැකුල� සිදු කරන විදර්ශන�වට භා�විතා� ඡේකඡේර්. ඡේදවන කHමය නම් ක්‍ෂය�ර්‍ථ වශඡේයන් අනිතාJය, භාය�ර්‍ථඡේයන් දුãඛය, අසං�ර�ර්‍ථඡේයන් අන�ත්ම ය&යි සං&ලකීමයි. ඡේමහි දී රeප� ආදිය ක්‍ෂයට ප&මිඡේණන බා&වින් අනිතාJය. එබා&වින් එය භාය ජානකය. ඒ නිසං� එය දුãඛය. ආත්ම�දී වශඡේයන් ගැතා හැ&කි සං�රයක් න&ති බා&වින් අන�ත්ම ය&යි සං&ලකීම ඡේම් ඡේදවන කHමඡේ� දී සිදු ඡේ4. ඡේතා වන කHමය නම් අXධ�න වශඡේයන් සං&ලකීමයි. ඡේමහි දී එක් එක් භාවයක ඇති වූ රeප ආදිය තාවත් භාවයකට සංuජු ඡේලසං ඡේන� යන ඒ භාවය තුළම නිර&Xධ වන බාව සං&ලකීම ඡේම් කHමඡේ�දී සිදු ඡේකඡේර්. සි4වන කHමය නම් සංන්නති වශඡේයන් සං&ලකීමයි. ඡේමහි දී කල�ප සංම්මර්ශනය සිදුකරනුඡේ� රeප හැ� අරeප සංන්තාති ඡේI ඡේවන ඡේවනම සංත් ඡේලසංකිනි. එනම් රeප සංන්නති කල�ප සංම්මර්ශන කHමඡේ4ද සංතා හැ� රeප සංන්තාති කල�ප සංම්මර්ශන කHමඡේ4ද සංතා බා&ගිනි. පළමුඡේවන් රeප කල�ප සංම්මර්ශන කHමඡේ4ද සංතා ඡේමඡේලසං ද&ක්විය හැ&කි ය. පළමු රeප කල�ප සංම්මර්ශන කHමඡේ4දය නම් ආද�න නික්ඡේåප වශඡේයන් සං&ලකීමයි. ඡේමහි ආද�න නම් පgතිසංන්‍ධියි. නික්ඡේåප නම් චුතියි. එනම් පgතිසංන්‍ධි චුති වශඡේයන් ඡේම් භාවඡේ� ඇති රeප අනJ භාවයකට ඡේන�ඡේගැ�I ඡේම් භාවඡේ�දීම නිර&Xධ වන අතාර අනJ භාවයක පහැළවන රeප තාව භාවයකට ඡේන� ඡේගැ�I ඒ භාවඡේ�දීම නිර&Xධ වන බාව සං&ලකීමයි. ඡේම් නිසං� රeප කල�ප අනිතාJ, දුãඛය හැ� අන�ත්මය ය&යි තිKලක්ෂණ වශඡේයන් සං&ලකීම සිදු ඡේ4. ඡේදවන රeප කල�ප සංම්මර්ශන කHමඡේ4දය නම් වඡේයWවුXධත්‍ථාගැ�මී ඡේහැයින් විදර්ශන� කිරීමයි.

ඡේමහිදී ආයු ක�ලය ඡේක�ටIවලට ඡේබාද� එක් එක් ක�ලඡේ� ප&වති රeප අඡේනක් ක�ලයට ඡේන� ඡේගැ�I එහිදීම නිර&Xධවූ බාව සං&ලකීම සිදු ඡේකඡේර්.

ඡේතාවන රeප කල�ප සංම්මර්ශන කHමඡේ4දය නම් ආහැ�ර ඡේහැයින් විදර්ශන� කිරීමයි. ඡේමහිදී ආහැ�රජා රeප ඡේලසං ආහැ�රය ල&බීමට පgථම හැ� පසු විවිධ අවIථ�වල දී රeපය ඡේවනත් අවIථ�වකට ඡේන� ප&මිණ එහිදීම නිර&Xධවන බාව සං&ලකීම හැ� එය තිK ලක්‍ෂණයට නඟ� බා&ලීමයි. සි4 වන රeපකල�ප සංම්මර්ශන කHමය නම් සංuතු ඡේහැයින් විදර්ශන� කිරීමයි. ඡේමහිදී සංuතු ලක්ෂණ අනුව එක් ක�ලයක ප&වති රeප ඡේවනත් ක�ලයකට ඡේන�ප&මිණ එහිදීම නිර&Xධ වූ බාව හැ� එය තිK ලක්‍ෂණයට න&ඟීමයි. පI වන රeප කල�ප සංම්මර්ශන කHමඡේ4දය නම් කර්ම ඡේහැයින් විදර්ශන� කිරීමයි. ඡේමහිදී කර්මජා රeප විවිධ ඉන්‍ද්‍රිය Xව�ර අනුව එහිම ඉපිද එහිම නිර&Xධවන බාව, අනJ Iථ�නයකට ඡේන� යන බාව හැ� එය තිK ලක්‍ෂණයට අනුව සං&ලකීම සිදු ඡේකඡේර්.

334

සංයවන රeපකල�ප සංම්මර්ශන කHමඡේ4දය නම් චිත්තා ඡේහැයින් විදර්ශන� කිරීමයි.189 ඡේමහිදී ඡේසං�ම්නI ඡේද�ම්නI ආදී චිත්තායන්ට අනුරeපීව ඒ ඒ අවIථ�වන්හි හැටගැත් රeප එහිම න&ති බාව, ඡේවනත් Iථ�නයකට ඡේන� යන බාව සං&ලකීම හැ� එය තිK ලක්‍ෂණයට නඟ� බා&ලීම සිදු ඡේ4.190 සංත්වන රeප කල�ප සංම්මර්ශනය කHමඡේ4දය නම් ධම්මතා� රeප ඡේහැයින් විදර්ශන� කිරීමයි.

අවIථ�නුරeපීව ඇතිවන රeප කල�ප ඡේවනත් අවIථ�වකට ඡේන� ප&මිණ එහිම නිර&Xධ වන බාව සං&ලකීමයි. ධර්‍මතා�රeප අනුව විවිධ අවIථ�වල ඇති වන රeප කල�ප එහිම නිර&Xධ වන බාව හැ� ඡේවනත් අවIථ�වකට ගැමන් ඡේන� කරන බාව සං&ලකීම සිදු ඡේ4. ඡේම් නිසං� ඡේම් රeප කල�ප තිKලක්‍ෂණයට නඟ� බා&ඡේල්.191

ම.ගැම.ගැඤා�ණදIසංන විශුXධියට අයත් සි4වන කල�ප සංම්මර්ශනඡේ� සංන්තාති වශඡේයන් කල�ප සංම්මර්ශනය සිදු කිරීඡේම් අරeප කල�ප සංම්මර්ශන සංතාක්ද ඇතා. ඡේමහිදී පළමු අරeප කල�ප සංම්මර්ශන ක් රමඡේ4දය නම් කල�ප වශඡේයන් විදර්ශන� කිරීමයි.ඒ අනුව රeප කල�ප සංම්මර්ශනයට භා�විතා� කරන ලද කHමඡේ4ද සංතා අනුව පුහුණු කරන ලද විදර්ශන� සිත් එක්තා&න් ඡේක�ට තිKලක්‍ෂණය අනුව සංලක� බා&ලීම සිදුඡේකඡේර්.ඡේදවන අරeප කල�ප සංම්මර්ශන කHමය නම් යු.ම ඡේහැයින් විදර්ශන� කිරීමයි. ඡේමහි දී ඡේවන් ඡේවන් වශඡේයන් රeප කල�ප සංම්මර්ශනය හැ� එඡේI කළ සිත් යුගැළ වශඡේයන් සංලක� රeප කල�ප සංතාටම විදර්ශන� කිරීමයි. නිදසුනක් වශඡේයන් පළමු රeප කල�ප සංම්මර්ශන කHම ඡේ4දය වූ ආද�න නික්ඡේåප වශඡේයන් රeපකල�ප විදර්ශන� කළ සිත්ද ඡේවන ඡේවනම යුගැල වශඡේයන් සංලක� විදර්ශන�කිරීම යු.ම ඡේහැයින් විදර්ශන�කිරීමයි.

ඡේතාවන අරeප කල�ප සංම්මර්ශන කHමය නම් ක්‍ෂණ ඡේහැයින් විදර්ශන� කිරීමයි. ඡේමහි දී රeප කල�ප සංම්මර්ශනය කළ සිත් තුන්වන, සංතාර වන, පI වන සිත් ඡේම් අයුරින්ම විදර්ශන� කරනු ල&ඡේV. ඡේමහිදී සංතාර වන සිත් දක්ව� විදර්ශන� කිරීම ක්‍ෂණ ඡේහැයින් විදර්ශන� කිරීම නම් ඡේ4. සි4 වන අරeප කල�ප සංම්මර්ශන කHමඡේ4දය නම් පටිප�ටි ඡේහැයින් විදර්ශන� කිරීමයි. ඉහැතා ද&ක්වූ අයුරින් රeප කල�ප විදර්ශන� කර පසුව රeප කල�ප විදර්ශන�ව සිදු කළ සිත් විදර්ශන�වට නඟ� එය දසං වන සිත් දක්ව� සිදු කිරීම පටිප�ටි ඡේහැයින් විදර්ශන� කිරීම ඡේ4. පIවන අරeප කල�ප සංම්මර්ශන කHමඡේ4දය නම් දuෂ්ටි උXඝ්‍රා�ට ඡේහැයින් විදර්ශන� කිරීමයි. ඡේමහිදී රeප කල�ප විදර්ශන�ව සිදුකර ඒ සිතාද අනත්තා�නුපIසංන�ව අනුව ව&ඩීඡේමන් ආත්මයක් ඡේන� ද&ක ආත්ම දuෂ්ටිය හැ&ර දමමින් විදර්ශන�ව සිදු ඡේකඡේර්. සංයවන අරeප කල�ප සංම්මර්ශන කHමය නම් රeප කල�ප විදර්ශන� කර ඒ විදර්ශන� කළසිත් අනිච්ච�නුපIසංන�වට අනුව සං&ලකීමයි. ඡේමහිදී ම�නය ඇතිවීමට ඡේහ්තු දුර&කරන නිසං� ඡේම් නමින් හැ&ඳින්ඡේ4.192 සංත්වන අරeප කල�ප සංම්මර්ශන ක් රමය නම් නික�න්ති පර්ය�ද�න ඡේහැයින් විදර්ශන� කිරීමයි. ඡේමහිදී රeප කල�ප විදර්ශන� කර ඒ විදර්ශන� කළ සිත් ද දුක්ඛ�නුපIසංන�වට නඟ� විදර්ශන�

335

කිරීමයි. ඡේමහි දී ප&තිය යුතු ඡේදයක් ඡේන�දකින බා&වින් නික�න්තිය ක්‍ෂය ඡේකඡේර්. ඡේමහිදී ක්‍ෂණ වශඡේයන් සිදුකරන සංම්මර්ශනය බුදුවරයන්ට වින� ඡේසංසු අය හැට ඡේන� ල&ඡේබාන බාව දක්ව� ඇතා. මන්ද රeප අරeප ධර්මවල ආයුෂ ප් රම�ණ සංඛJ�තා ක්‍ෂණ වශඡේයන් සංම්මර්ශනය බුදුවරයන්ට පමණක් අරමුණුවන බා&විනි.193

චෛතාKභූමික සංIක�රවල තිKලක්‍ෂණ සංම්මර්ශනයඡේක�ට පසුව එහිම ප් රතාJ වශඡේයන් ක්‍ෂණ වශඡේයන් උදය වJය බා&ලිය යුතුය. පඤ්චIකන්‍ධ වශඡේයන් එය සංමපණI ආක�ර ඡේ4. ඡේමහි උදය නම් න�ම රeපයන්හි නිVබාන්ති ලක්‍ෂණයයි.වය නම් විපරීන�ම ලක්‍ෂණවූ භාඞ්ගැයයි. න�ම රeප�දියට පgතාJය නම් කර්ම�දියයි. ක්‍ෂණ නම් නිVබාත්ති ක්‍ෂණය හැ� වය ක්‍ෂණයයි.

ර&පIකන්‍ධඡේ� පgතාJ හැ� ක්‍ෂණ ඡේI උදය වJය බා&ලීඡේම් Iවරeපය ඡේමපරිදිය.

අවිදJ�, තාuෂ්ණ�, කර්‍ම හැ� ආහැ�ර යන ඡේහ්තු පgතාJ සංතාර නිසං� රeප සංමුදය ඇති ඡේ4.194 එඡේIම රeපIකන්‍ධඡේ� නිVබාත්ති ක්‍ෂණය හැ� වය ක්‍ෂණයද බා&ලිය යුතුය.ඡේමඡේI ක්‍ෂණ වශඡේයන් බා&ලීම සංමඟ ගැත්විට රeපඡේ� උදය පI ආක�රය ඡේ4.එඡේලසංම වය පI ආක�රඡේ4. ඡේම් අනුව රeපඡේ� උදයවJය දසං ආක�ර ඡේ4. ඡේ4දන� Iකන්‍ධය ද අවිදJ�, තාuෂ්ණ�, කර්‍ම හැ� Iපර්ශ ආදී ඡේහ්තු පgතාJ සංතාර නිසං� ඇතිඡේ4. එහිද නිබාබාත්ති හැ� වය ක්‍ෂණය සං&ලකිය යුතුය.ඡේම් අයුරින් දසං විධවූ Iවරeපයකින් උදය හැ� වය ඡේ4දන� Iකන්‍ධඡේයහි සං&ලකිය යුතුය. සංඥා� Iකන්‍ධය ද අවිදJ�, තාuෂ්ණ�, කර්‍ම හැ� Iපර්ශ යන ඡේහ්තුපgතාJ නිසං� හැට ගැනියි. එහිද නිVබාත්ති හැ� වය ක්‍ෂණය සං&ලකිය යුතුය.

ඡේම් අනුව සංඥා� Iකන්‍ධඡේ� උදයවJය බාලනු ල&ඡේV. අවිදJ�,තාuෂ්ණ�,කර්‍ම හැ� Iපර්ශ ඡේහ්තු පgතාJ වීඡේමන් සංIක�ර Iකන්‍ධ හැට ගැනියි. එහිද නිVබාත්ති හැ� වය ක්‍ෂණ සං&ලකිය යුතුය. ඡේමඡේI සංIක�ර Iකන්‍ධඡේ� උදයවJය දසං අයුරකින් බා&ලිය යුතුය. අවිදJ�, තාuෂ්ණ�, කර්‍ම හැ� න�මරeප යන විඥා�න Iකන්‍ධය හැට ගැ&නීමට ඡේහ්තුපgතාJ සං&ලකිය යුතුය. එහිද නිVබාත්ති හැ� වය ක්‍ෂණය බා&ලිය යුතුය. ඡේම් අනුව දසංවිධ වූ අයුරින් විඥා�නIකන්‍ධයට විදර්ශන� කළ යුතු ඡේ4. ඡේමඡේI සංම පණI අයුරකින් උදයවJය ලක්‍ෂණ සං&ලකීඡේම්දී ඥා�ණය වඩ�ත් විශදතාර ඡේ4. ඡේම් ඥා�ණය තාර&ණ විදර්ශන� ඥා�ණය නම් ඡේ4. ඡේමඡේලසං බාලන්න� ආරXධ විදර්ශකය� නම්ඡේ4. ඡේමඡේI තාර&ණවිදර්ශන� ඥා�ණඡේයන් යුතු ආරXධවිදර්ශකය� හැට ඕභා�සං, ඤා�ණ, පීති,

පIසංXධි, සුඛ, අධිඡේම�ක්ඛ, ප.ගැහැ, උපට්ඨ�න, උඡේපක්ඛ� හැ� නිකත්ති යන දශ විධ විදර්ශන� උපක්ඡේල්ශ හැටගැනියි. ඡේමහි ඕභා�සං නම් විදර්ශන� චිත්තාඡේයන් උපන් ශරීර ආඡේලWකය ඡේ4. ඤා�ණ නම් විදර්ශන� පgඥා�වයි.

න�මරeප ධර්ම පිළිබාඳ අතිශය පිරිසිදු තීක්‍ෂණ අති විශද වූ නුවණ පහැළ ඡේ4.

පීත් නම් විදර්ශන� පීgතියයි. පIසංXධි නම් ක�ය හැ� චිත්තා පIසංXධියි. ක�ය චිත්තායන්හි තිබූ දරථ දුර&ඡේක�ට සං&හැ&ල්ලු බාවක් ල&බීමයි. සුඛ නම් විදර්ශන� සුඛයයි. අධිඡේම�ක්‍ෂ නම් අතිශය පgසං�ද ජානක බාලවත් ශ»Xධ�වයි. ප.ගැහැ නම් වීර්යයි. උපට්ඨ�න නම් Iමuතියයි. පgබාල සිහි නුවණක් ල&බීම ඡේම් නම් ඡේ4.

336

උඡේප්ක්ඛ� නම් විදර්ශන� උඡේප්ක්‍ෂ�ව හැ� ආවර්ජාන උඡේප්ක්‍ෂ�ව ඡේ4. ඡේමය ඉතා� තියුණුය. නික�න්ති නම් සිහින් තාuෂ්ණ�වයි.විදර්ශන�වට ආලය කරමින් යටි සිඡේත් ඇතිවන සිහින් ආශ�වම විදර්ශන� උපක්ඡේල්ශ ය&යි කියනු ල&ඡේV.

ඕභා�සං�දිය එයට වIතු වන බා&වින් උපක්ඡේල්ශ විය. ඡේමම උපක්ඡේල්ශ ධර්ම ඇතිවූ විට ඡේමය නියම ම�ර්‍ගය ඡේන�ඡේ4 ය&යි ද&න ගැ&නීම හැ� වJවIථ� කිරීම ඡේමහි දී සිදු ඡේ4. මන්ද ඡේම් උපක්ඡේල්ශධර්මවල මම ම�ඡේ. ය&යි හැ&ඟීමක් ඇතිවූ බා&විනි. උපක්ඡේල්ශ ධර්ම වල විඡේ�ෂත්වය නම් මම ම�ඡේ. ය&යි සං&ලකීම සංමඟම විඳීමක් සිඡේත් ඇති ඡේ4. ඡේම් විඳීම සුව දුක්ඛ ඡේහැW උඡේප්ක්‍ෂ� විය හැ&කි ය. ඒ කුමක්වුවද විඳීම් වන�හී අනිව�ර්ඡේයන්ම තිK ලක්‍ෂණ ධර්මතා�වය යටත්ය. විඳීම් සංහිතා ම�ර්ගැය නියම මඟ ය&යි ඡේබා�ඡේහැWඡේදඡේනක් වරදව� වටහැ� ගැනිති. එඡේIම නියම ම�ර්ගැය නම් සියළු විඳීම් සංඛJ�තා සංIක�රයන් අනුකHමඡේයන් ක්‍ෂය කරවන ම�ර්ගැයයි. එය බා&ලූ බා&ල්මටම නියම ම�ර්ගැය ය&යි කිසිඡේවක් ඡේන� සිතාති. මන්ද එහි නිරතාවීම විඳීම් සංහිතා ම�ර්ගැයට ඡේත්රීමට වඩ� ඡේවඡේහැසංකර ය&යි විදර්ශන� භා�වන�ඡේ4 මුල්ම මට්ටම්වල දී ඕනeම ඡේකඡේනක් වරදව� උපකල්පනය කරන බා&විනි. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� නියම ම�ර්ගැය ම�ර්ගැය ඡේන�ඡේ4 ය&යි ද ඡේන�මඟ නියම ම�ර්ගැය ය&යිද උපකල්පනය කිරීමට ඡේබා�ඡේහැW පිරිසංක් ඡේය�මු ඡේවති. විදර්ශන� භා�වන�ඡේ4 නිරතාවන ඡේබා�ඡේහැW අයට නිසි පgතිඵලක් ඡේන�ල&ඡේබානුඡේ� ඡේම් නිසං� ය. නියම මඟට ප&මිණ එය නියම මඟ ඡේන�ඡේ4 ය&යි සිතා� ආපසු හැ&රී ව&රදි මඟ ඔIඡේI යති. නමුදු ව&රදි මඟින් ඡේගැ�I ආපසු ව&ඡේටන්ඡේන් ඡේකඡේළI සංහිතා වූ ම�ර්ගැයටම බාව ඔවුහු ඡේන� දනිති. විදර්ශන�ඡේ4 ඡේයදී ඡේම් විදර්ශන� උපක්ඡේල්ශ ධර්ම උපන් විට එයින් වසංඟව ඒක�න්තාඡේයන් ම�ර්ගැය ලXඡේදම් ඵලය අවඡේබාWධ කඡේලමි ය&යි අම�ර්ගැඡේයහි ම�ර්ගැ සංඥා�ව පහැළ ඡේ4. සිදු කළ යුතු නිසි ඡේදය නම් ඡේම් විදර්ශන� උප ක්ඡේල්ශ ධර්ම ඇති වූ වහැ�ම නිව&රදිව ඒව� වටහැ�ඡේගැන ඒව� දුර& කිරීම සංඳහැ� යළිත් තිKලක්‍ෂණ ව&ඩීමයි.

එඡේI සංලක� ගැ&නීම ම.ගැ�ම.ගැඤා�ණ දIසංන විශුXධියයි. ඡේමහිදී දිට්ඨි විශුXධිඡේයන් දුãඛ සංතාJය ද, ම.ගැ�ම.ගැ ඤා�ණදIසංන විශුXධිඡේයන් ම�ර්ගැ සංතාJය ද, වJවIථ� කරන බාව සං&ලකිය යුතුය.195

ම.ගැ�ම.ගැඤා�ණදIසංන විශුXධියට අනතුර&ව පටිපද�ඤා�ණ දIසංන විශුXධිය සංම්ප�දනය කළ යුතුය. පටිපද�ඤා�ණ දIසංන විශුXධි නම් උදයVබාය�නුපIසංන� ඤා�ණ, භාඞ්ගැ�නුපIසංන�ඤා�ණ, භායතුපට්ඨ�න ඤා�ණ,මුඤ්චිතුකමJතා� ඤා�ණ, පටිසංඞ්ඛ�නුපIසංන� ඤා�ණ, සංඞ්ඛ�ර&ඡේපකඛ� ඤා�ණ, සංච්ච�ඡේල�මික ඤා�ණ යන නව විදර්ශන� ඤා�ණයි.

උදයVබාය�නුපIසංන� ඤා�ණය නම් උදය වJය බාලන නුවණයි. ඡේමය ම.ගැ�ම.ගැඤා�ණදIසංන විශුXධිඡේ� දී ව&ඩූ අයුරින් විදර්ශන� උප ක්ඡේල්ශයන් සංහිතාව ඡේන�ව පිරිසිදු තිK ලක්‍ෂණ දක්න� නුවණින් සිදු කළ යුතුය. උදය වJය ඡේමඡේනහි ඡේන�කිරීම නිසං� සංන්තාතිඡේයන් ව&සී ය�ම නිසං� අනිතාJ ලක්‍ෂණ ඡේන�ව&ටඡේහ්.නිතාර ඇති වන පීඩ� ඡේමඡේනහි ඡේන� කිරීම නිසං� ඉරිය4වලින්

337

ව&සී ය�ම නිසං� දුãඛ ලක්‍ෂණ ඡේන� ව&ටඡේහ්. න�න� ධ�තු ඡේලසං ඡේමඡේනහි ඡේන� කිරීම නිසං� ඝ්‍රාන සංඥා�ඡේවන් සිහි නුවණ ව&සී ය�ම නිසං� අන�ත්ම ලක් ෂණ ඡේන�ව&ටඡේහ්. උදයවJය ඡේමඡේනහි කිරීම ආදිඡේයන් තිK ලක්‍ෂණ මන�ව ව&ටඡේහ්. භාඞ්ගැ�නුපIසංන� ඤා�ණය නම් තිKලක්‍ෂණ ඡේමඡේනහි කිරීම නිසං� සංIක�ර ධර්ම පිළිබාඳ සිහිය උත්ප�ද, Iථිති, පgවuත්ති නිමිත්ඡේතාහි ඡේන�සිට ක්‍ෂය වJය ඡේ�ද නිඡේරWධඡේයහිම සිටියි. එඡේI භාඞ්ගැය දක්න� නුවණ භාඞ්ගැ�නුපIසංන� ඤා�ණයයි. දිය බුබුළු ඡේපන පිඬු බිඳී යන්න�ක් ඡේමන් සංIක�රයන්හි භාඞ්ගැ අවIථ�වම ඡේමහි දී අරමුණු ඡේකඡේර්. භායතුපට්ඨ�න ඤා�ණය නම් සියළු සංIක�රයන්හි භාය ජානක Iවභා�ව ව&ටහීමයි. ක�ලතාKයට අයත් සංIක�ර ක්‍ෂණිකව බිඡේඳනු ද&ක එය ඡේකඡේරහි ආශ�ව හැ&ර ද&මීම් වශඡේයන් සිතා තුළ එයට ඡේන�ක&මතිවීම් වශඡේයන් ඇතිවන තීරණය ඡේම් නමින් හැ&ඳින්ඡේ4. ඡේමඡේI භාඞ්ගැ�නුපIසංන� ඤා�ණය අනුව සංIක�ර බිය වශඡේයන් සංලක� ආදීනවය පිළිබාඳ අවධ�නය ඡේය�මුකරයි. ආදීනවනුපIසංන� ඤා�ණය නම් එයයි.ආදීනව දුටු සංIක�ර ඡේකඡේරහි ඡේන�ඇලීම වර්ධනය කරයි. එහි මිඳීම් වශඡේයන් ක&ම&ත්තාක් ඇතිඡේ4.ඡේම් මිදීම නිවන් අවඡේබාWධයට උත්සං�හැ ගැ&නීමයි.ඡේමය නිVබිද�නුපIසංන� ඤා�ණය නමින් හැ&ඳින්ඡේ4.ඡේමහි ද&ක්වූ භායතුපට්ඨ�න ඤා�ණය ද, ආදීනව�නුපIසංන�ඤා�ණයද,

නිVබිද�නුපIසංන� ඤා�ණය ද වJ�ජාන වශඡේයන් ඡේවනIවුවද අර්ථ වශඡේයන් එකක්ම ය&යි ප&වඡේI. ඡේමඡේI සංIක�ර ඡේකඡේරහි කළකිරීමට පත්වී ඉන් මිදීමට සිත් ඡේ4. සියළු සංIක�ර ඡේකඡේරන් මිඡේදනු ක&මති වීම මුඤ්චිතුකම් යතා� ඤා�ණය නමින් හැ&ඳන්ඡේ4. එඡේI මිඡේදනු ක&මතිවූ විදර්ශකය� ඊට උප�යක් ඡේසංවීම් වශඡේයන් යළි සියළු සංIක�ර තිK ලක්‍ෂණයට නඟ� සිහි නුවණින් සංලක� බාලයි. එඡේI බා&ලීඡේම්දී ඡේම් දක්ව� සංIක�ර ඡේකඡේරන් දුරI වීමට ආ ගැමන්මඟ ඡේපනී එයින් මිඳීමට කHමඡේ4දය සංලක� බාලයි.ඡේමය පටිසංඛ�නුපIසංන� ඤා�ණය නම් ඡේ4. පටිසංඛ�නු පIසංන� ඤා�ණඡේයහිදී යළි තිKලක්‍ෂණයට නඟ� බාලන්න� වූ සියළු සංIක�ර ඡේකඡේරහි ආශ�වක් ඡේහැW ඇලීමක් ඡේන�ඡේක�ට ඒ ඡේකඡේරහි උඡේප්ක්‍ෂක වීම සංඛ�ර&ඡේපක් ඛ� ඤා�ණයයි.ඡේමඡේI සංIක�ර ඡේකඡේර් උද�සීන වනුඡේ� එහි ශූනJත්‍වය ඡේමඡේනහි කිරීඡේමනි. ඡේම් ශූනJත්‍වය ඡේමඡේනහි කිරීම ඡේදය�ක�රඡේයන් සංතාර ආක�රඡේයන්,සංය ආක�රඡේයන්,අට ආක�රඡේයන්, දසං ආක�රඡේයන්,ඡේද�ඡේළ�Iආක�රඡේයන් ආදී වශඡේයන් ඉතා� පුළුල් අයුරින් සිදු කළ යුතුය. කHම�නූකූලව විදර්ශන� ඥා�ණය වර්ධනයවී තිKවිධ�නුපIසංන�,තිKවිධ විඡේම�ක්‍ෂමුඛ,සංප්තා ආය� පුXගැල විභා�ගැය ඇතිවනුඡේ� සංඛ�ර&ඡේපක‍්ඛ� ඤා�ණඡේ�දීය. එහිදී මුඤ්චිතුකමJතා� ඤා�ණයද, පටිසංඛ�නුපIසංන� ඤා�ණය ද,

සංඛ�ර&ඡේපක්ඛ� ඤා�ණයද අර්ථ වශඡේයන් එකක්ම ය&යි කිය ඡේ4. ඡේමහි පූර්ව වශඡේයන් මුඤ්චිතුකමJතා� ඤා�ණයද, මධJඡේ� පටිසංඛ�නුපIසංන�ඤා�ණය ද අන්තාඡේ� සංඛ�ර&ඡේපක්ඛ� ඤා�ණයද ආදී වශඡේයනි. ඡේම් සංඛ�ර&ඡේපක් ඛ� ඤා�ණය ල&බූ විදර්ශකය�ඡේ. විදර්ශන�ව ශිඛ�පg�ප්තාය. උට්ඨ�නගැ�මීය. ඡේම් නිසං� ඡේමයට ශිඛ�පg�ප්තා උට්ඨ�නගැ�මී විදර්ශන� ය&යි කියනු ල&ඡේV.196 ඡේමහි

338

ශිඛ�පg�ප්තා නම් උතුම්බාව පත්වූ යනුයි. උට්ඨ�නගැ�මී නම් ඡේසංWව�න් ආදී ම�ර්ගැ ඵලවලට ප&මිණි යන්න කිය ඡේ4. ඡේම් මට්ටම දක්ව� චිත්තා සංවර්ධනය දියුණු කර ගැත් ආධJ�ත්මික ප&වතුම් හැ� බා�හිර නිමිති වලින් භා�වන�නුඡේයWගිය� උසංI තාලයකට ප&මිඡේණ්.197

ඡේම් සංඛ�ර&ඡේපක් ඛ�ඤා�ණය වර්ධනය කරත්ම ඒ පුXගැලය�ඡේ. විර්යය,

ශ»Xධ�ව, Iමuතිය ආදී ආධJ�ත්මික ගුණය ඉහැළට ප&මිඡේණ්. සංඛ�ර&ඡේපක් ඛ�ව වඩ�ත් තීක්‍ෂණ ඡේ4. ඡේමහිදි ක්‍ෂණයකින් ම�ර්‍ග සිතා ඉපදීමට ආසංන්න අවIථ�වට ප&මිඡේණ්. එහි දී ඒ සංඛ�ර&ඡේපක් ඛ� සංIක�රම තිK ලක්‍ෂණයට නඟ� යළි සංම්මර්ශන කළ යුතුය. එඡේකඡේණහිම ඔහුඡේ. සිතා භාව�ඞ්ගැ ගැතා ඡේ4. අනතුර&ව භාව�ඞ්ගැ චලන ඡේ4. භාවඞ්ගුපච්ඡේ�ද ඡේ4. ඒ ඒ මඡේනWXව�ර�වර්ජානයට අරමුණු වනුඡේ� එකී උඡේප්ක්‍ෂිතා සංIක�රමය. ඉන් පසු එයම අරමුණුඡේක�ට ජාවන් සිත් පහැළ ඡේ4. එහි පgථම ජාවනය පරිකර්මයි.

ඡේදවන ජාවනය උපච�ර යයි. තුන්වන ජාවනය අනුඡේලWමයයි. ඡේම් අයුරින් ඡේවන් ඡේවන්ම ද&ක්වුවද ඡේම් තුනට ආඡේIවන යයිච පරිකර්ම යයිද අනුඡේලWම යයිද කියනු ල&ඡේV. සංච්ච�නුඡේලWමික ඤා�ණය යන නමින් හැ&ඳින්ඡේවනුඡේ� ඡේම් ඤා�ණයයි. සංච්ච�නුඡේලWමික ඤා�ණය ඒ නමින් හැ&ඳින්ඡේවනුඡේ� ඉහැතා විපIසංන� ඤා�ණ අටට හැ� මතු සංත්තිI ඡේබාWධිප�ක්‍ෂික ධර්මයන්ට අනුඡේලWමව ඇතිවන බා&විනි.198 ඡේමඡේI උදයVබාඤා�ණඡේ� සිට අනුඡේලWමඤා�ණය දක්ව� ඇති ඤා�ණ පරම්පර�ව පටිපද�ඤා�ණදIසංන විශුXධි න�මඡේයන් හැ&ඳින්ඡේ4. ඉහැතා සංච්ච�නුඡේලWමික ඤා�ණය විIතාර කරන Iථ�නඡේ�දී ද&ක්වූ ම�ර්ගැ චිත්තා වීථිඡේ� අනුඡේලWමය දක්ව� ඉහැතා දක්ව� ඇතා.

අනුඡේලWමයට පසුව උපදිනුඡේ� ඡේගැWතාKභූ ඥා�නයයි. එය ම�ර්‍ගයට ආවර්ජාන Iථ�නඡේයහි උපදින නිසං� එය පටිපද�ඤා�ණදIසංන විශුXධියට අයත් න&තා.

ම�ර්ගැ ඡේන�වන බා&වින් ඤා�ණදIසංන විශුXධියට අයත්ද න&තා. ඡේගැWතාKභූ ඥා�නයට අරමුණුවනුඡේ� නිවනයි. ඡේගැWතාKභූ ඥා�නය නිවන් අරමුණු ඡේක�ට උපදිතාත් ක්ඡේල්ශක්‍ෂය ඡේන� ඡේකඡේර්. එය ම�ර්‍ග සංඛJ�තා ම�ර්ගැදIසංන විශුXධියට ඇතුලත් න&ත්ඡේත් එබා&විනි. ඤා�ණ දIසංන විශුXධිය අයත්වනුඡේ� ඡේසංWව�න් ම�ර්ගැඥා�න සිතායි. එබාඳු ම�ර්‍ගඥා�න සිත්වූ සංකuද�ගැ�මී, අන�ගැ�මී හැ� අර්හැත් ම�ර්‍ගඥා�න සිත්ද ඤා�ණදIසංන විශුXධියට අයත්ය. එම නිසං� ම�ර්ගැ ඥා�න සිත් සංතාර ඤා�ණ දIසංන විශුXධියට අයත් ඡේලසං සං&ලඡේක්. එඡේIම ම�ර්‍ගැඥා�ණ සිත් සංතාරට අනූරeප ඵලඥා�ණ සිත් ද ඡේමයට අයත් ය&යි දක්ව� ඇතා.199

4.7.අතීන්ද්‍රීය සංජා�නනය පgතිපත්තිය හැ� පgතිඡේ4ධය

339

අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය යනු ඉන්‍ද්‍රිය බාXධ ඡේන�වූ සංජා�නනයයි. ඉන්‍ද්‍රිය බාXධ සංජා�නන ඡේබා�ඡේහැW විට සං�සංවධර්ම සංමඟ සංම්බාන්ධය. පරම�ර්ථ වශඡේයන් සං&ලකීඡේම්දී ඡේලWක සංම්මතා වJවහැ�රය සංමඟ අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නනය ඡේබා�ඡේහැWවිට පරIපරතා� ඡේපන්වයි. ඊට ඡේහ්තුව ඉන්‍ද්‍රිය විෂය ඡේලWක 4 යවහැ�රයට අනුකූලව සංකIව පවතින බා&විනි. සං�ම�නJඡේයන් ඉන්‍ද්‍රියන්ඡේගැන් සංජා�නනයකරන ඡේබා�ඡේහැW ඡේXවල් ඡේලWක විෂයට අනුකූලව සංකIව පවතින ඡේප�දු ද&නුම් පXධතියට අයත්ය. ඡේම් නිසං� ඡේලWක සංම්මතා ද&නුම ඡේකතාරම් ලබා�ගැත්තාද ඉන් පරම�ර්ථමය අවඡේබාWධයක් ල&බීඡේම් දුෂ්කරතා� ඇතිවීම Iවභා�වික බා&4 ඡේපනී යයි. නමුදු ඇතා&ම් අවIථ�වල දී ඡේලWකසංම්මතා ද&නුම භා�විතා� කරමින් ඡේලWකසංම්මතාඡේ� වJවහැ�ර වලින් මිඳී කටයුතු කිරීමට අවශJ අඡේයකුට කිසියම් පුහුණුවක් ල&බිය හැ&කි ය.එහිදී එබාඳු අඡේයකුට ඡේලWක සංම්මතා වJවහැ�රඡේයන් මිඳී කටයුතු කිරීමට අවශJ පgඥා�ව ල&බීම සංඳහැ� වJවහැ�ර ඡේලWකඡේ� පවතින ද&නුම වුවද යම් පgම�ණයක් භා�විතා� කිරීමට අවශJ විය හැ&කි ය. ඡේලWක සංම්මතාය සංකIවීම හැ� එය සංකIව පවතින Iවරeපය අවඡේබාWධ කර ගැ&නීම පසු කඡේලක දී ඉන් මිඳීමට අවශJ ද&නුම ලබා� ගැ&නීමට පිටිවහැලක් විය හැ&කි බා&විනි. බුදු දහැම ද&නුම භා�විතා� කර ඇත්ඡේත් ඡේමහි දක්ව� ඇති අදහැසං අනුවය. එය ප&හැ&දිලිවනුඡේ� සංම්බුදු සංසුඡේන් මුල පර්ය�ප්ති ශ�සංනය ඡේලසං හැඳුන්ව� ඇති බා&විනි. ඡේමහි සංඳහැන් පර්යප්තිය වන�හී හුදකල� ඡේලWක සංම්මතා වJවහැ�ර ම�තාKය ඉඡේගැන ගැ&නීමක් පමණක් ඡේන� ඡේ4. එම ඡේලWක සංම්මතාය නිව&රදිව වJතිකHමණය කිරීමට අවශJ මූලික පුහුණුව ද ඡේම් තුළින් ලබා� ගැ&නීමට හැ&කිය�ව ල&ඡේබාන පරිදි ද&නුම ල&බීඡේම් කHමඡේ4දයක් බුදු දහැඡේම් පර්ය�ප්තිය තුළ දක්ව� ඇතා. එඡේI ඡේන�ම&තිව හුඡේදක් ද&නුම පමණක් වනඡේප�ත් කිරීඡේම් කHමඡේ4දයක් ඡේබාBXධ ක් රමය තුළ න&තා. ක�ලය�ඡේ. ඇවeඡේමන් සංම්බුදු සංසුනට වරින් වර එල්ලවූ විවිධ තාර්ජාන නිසං� පර්ය�ප්තිය න&තිවී යන තා&නට ව&ඩකටයුතු සිදු ඡේවමින් ප&වතින. Iවභා�වික උපද්‍රාව ඡේමන්ම මිනිසං�ඡේ. ආකHමණ නිසං� එල්ලවූ විවිධ තාර්ජාන නිසං� ඡේම්තාත්වය උද�වී තිබිණ. බුදු දහැඡේම් පර්ය�ප්තිය හැ� පgතිඡේ4ධය වඩ� උසංIඡේක�ට සං&ලකුනු නමුදු උද�වූ ව�තා�වරණය හැමුඡේ4 පර්ය�ප්තිය වින�ශ වීමට ඉඩ ඡේන�තාබා� රැක ගැ&නීඡේම් ව&දගැත්කම ඉIමතු වූ බා&වින් අවIථ�නුරeපීව පර්ය�ප්තිඡේ� ව&දගැත්කම වඩ�ත් අවධ�රණය විය. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� තිK පිටක ධර්මය ආරක්ෂ� කරගැ&නීම ඡේබාBXධ භික්‍ෂූන් වහැන්ඡේI විසින් සිදු කළ යුතු පළමු යුතුකම ඡේලසංට සංලකන ලදී. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� පර්ය�ප්තිය හැ� පgතිපත්තිය ඡේවනුවට හැ&කි ඡේවර ඡේය�ද� පර්ය�ප්ති සංසුන රැක ගැ&නීමට ඡේබාBXධ භික්‍ෂූන් වහැන්ඡේIල�හැට සිදු විය. ක�ලයක් තිIඡේI එල්ල වූ ඡේම් විවිධ උවදුර& හැමුඡේ4 සංම්බුදු සංසුඡේන් පර්ය�ප්ති ධර්මය සිය දිවි හිමිඡේයන් ආරක්ෂ� කර ගැ&නීමට ඡේබාBXධ භික්‍ෂූන් වහැන්ඡේIල�ට සිදු විය. මන්ද ප් රතිපත්තිය හැ� පgතිඡේ4ධය ආරක්‍ෂ�වන්ඡේන් එහි මූලික අගැය වූ පර්ය�ප්තිය ආරක්‍ෂ�වී තිබුණඡේහැ�ත් ය&යි යන අදහැසංට ඡේමකල පgමුඛතා�වය හිමි විය.200

340

උද� වූ තාත්වය හැමුඡේ4 ඡේපර ක�ලඡේ� දී එකම සංඝ්‍රා සංම�ජායක් ඡේලසං පර්ය�ප්තිය, පgතිපත්තිය හැ� පgතිඡේ4ධය යන තිKවිධ සංසුන ඡේකඡේරහිම එකහැ� සංම�නව අවධ�නය ද&ක්වූ පිළිඡේවතා ඡේවනුවට ඒ එක් එක් අගැය ඡේකඡේරහි විඡේ�ෂත්වයක් දක්වන ලද විවිධ ගුර&කුළවලට සංඝ්‍රා සංම�ජාය සංවිධ�නය වී පරිවර්තානය වන්නට විය. ඡේමය යුගැඡේයහි අවශJතා�ව අනුව ඇතිවූ කHමික පරිවර්තානයක් වින� එක් පුXගැලඡේයකුඡේ. ඡේහැW යම් කණ්ඩ�යමක අවශJතා�ව මතා සිදු වූ ඡේදයක් ඡේන� ඡේ4. ඡේම් සංඝ්‍රා සංම�ජාය තුළම එක් එක් ගුර&කුල වල විවිධ විඡේ�ෂතා� ඉIමතු වන්නට වූ අතාර ඇතා&ම් ගුර&කුල ජානතා� පgසං�දය බාහුලව අත්පත් කරගැනිමින් කිHය�කරන්නට විය. ඡේම් ඡේහ්තුව මතා ඉතිහැ�සංඡේ� එක් අවIථ�වක වඩ� පgමුඛ පර්ය�ප්තිය ද එඡේI න&තිනම් පgතිපත්තියද&යි යන මතා ගැ&ටුමක් පව� ඇති වූ බාව ව�ර්තා�වී ඇතා. එහිදී පgතිපත්තිය නිඡේයWජානය කළ ගුර&කුලය පරදව� පර්ය�ප්තිය නිඡේයWජානය කළ ගුර&කුලය ජාය අත්පත් කරගැ&නීම ද ඡේම් යුගැඡේ� සිදු වූ සංම�ජා ආකල්ප පරිවර්තානය කදිමට ඉIමතු කරන්නකි. එහිදී තිKපිටක ධර්මය අනුගැමනය කිරීමට වඩ� කඩප�ඩමින් ආරක්ෂ� කරගැ&නීඡේම් ව&දගැත්කම ඉIමතුවූ බා&විනි.201ඡේම් අදහැඡේI ව&දගැත්කම වඩ�ත් ද&ඩිව අවධ�රණයවීමත් සංමඟම භික්‍ෂු සංම�ජාඡේ� අවධ�නයද ඒ ඡේකඡේරහි ඡේය�මුවන්නට විය.ඡේම් ඡේහ්තුව මතාම වනව�සී හැ� . ර�මව�සී යන නමින් භික්‍ෂු සංම�ජාය සංවිධ�නය වන්නට විය.වනව�සී ඡේක�ටසං හුඡේදක් පgතිපත්තිය හැ� පgතිඡේ4ධය පිණිසං දිවි ක&ප කර කිHය�කරන්නට වූ අතාර ගැ��මව�සී ඡේක�ටසං පර්ය�ප්තිය ව&ඩි අවධ�රණයකින් ඡේගැන කටයුතු කිරීමට විය. පර්ය�ප්තිය මුලික කරඡේගැන කටයුතු කළ ගැ��මව�සී සංම්පgද�ය වඩ�ත් සං�ම�නJ මිනිසුන් සංමඟ සංම්බාන්ධ වී මිනිසුන්ඡේ. ඡේමඡේල�ව පරඡේල�ව සුගැතිය සංඳහැ� ක&ප වී කිHය� කරXදී මිනිසුන්ද ගැ��මව�සී භික්‍ෂූන් වහැන්ඡේIල�ට වඩ� සංමීප වන්නට විය. ඉන් ගිහි ප&විදි සංම්බාන්ධතා�ව වඩ�ත් ළවිය. වන ව�සී සංම්පgද�ය හුර&ව තිබුඡේණ් හැ&කි තා�ක් සං�ම�නJ මිනිI ඇසුරින් ඡේවන්ව විදර්ශන� භා�වන�ව වඩ� හැ&කි ඉක්මනින් මඟ ඵල ශ�ක්‍ෂ�ත් කිරීමටය. ඡේම් අදහැසං සං�ම�නJ ඡේලBකික කටයුතුවල ඡේයදී ඒ සංමඟම ඡේමඡේල�ව පරඡේල�ව සුගැතිගැ�මී වීඡේම් අරමුණ ඡේපරද&රිව කිHය� කළ ගිහි පිරිසංඡේ. ක&ම&ත්තාට සංමගැ�මී ඡේන�වින. ඒ නිසං� සං�ම�නJ ගිහි පිරිසං වනව�සී සංම්පgද�යට වඩ� . ර�මව�සී සංම්පgද�යට වඩ�ත් සංමීප වීමට පgබාල ඡේහ්තුවක් විය. කල්ගැතා වීඡේම් දී Iථවිරව�දී ආකල්පයට වඩ� බුදු දහැම සංම්බාන්ධව යම් යම් වJතිඡේර්ක ආකල්ප සංහිතා නික�ය�න්තාර ඡේබාBXධ ආකල්ප ද ඡේමරට තුළ වJ�ප්තා වන්නට විය.202 එබාඳු ආකල්පවල තාම�ඡේ. විමුක්තිය උඡේදසං� ක&පවීමට වඩ� සංම�ජාඡේ� අනJයන්ඡේ. විමුක්තිය උඡේදසං� ක&ප වී කටයුතු කරන ඡේබාWධිසංත්‍ව චර්ය�ව පරම�දර්ශයක් වශඡේයන් වඩ�ත් උසංIඡේක�ට සං&ලකිනි. ඒ නිසං� Iථවිරව�දීන් ආත්ම�ර්ථක�මීන් ඡේලසංත් ඡේබාWධිසංත්‍ව පරම�දර්ශය අනුව ඡේප�ත්පත් ලියමින් ඒ සංමඟ සං�ම�නJ මිනිසුන්ඡේ. ඡේමඡේල�ව පරඡේල�ව සුගැතිය උඡේදසං� ඇප ක&ප වී කිHය� කළ නික�ය�න්තාර අදහැI අනුව කිHය� කළ ගුර&කුල පර�ර්ථක�මීන් ඡේලසංත් හුව� දක්වන විවිධ ආකල්ප බාහුලව සංම�ජාය

341

තුළ වJ�ප්තා වන්නට විය. පgතිපත්ති ගැර&ක වීමට වඩ� ආමිෂ ල�භීව සං�ම�නJ මිනිසුන් ඇසුඡේර් ජීවත් වීම වඩ� පහැසු ජීවන ම�ර්ගැයක් බා&වින් ඊට ඡේල�ල් වූ පුXගැලයින් විසින් වඩ වඩ�ත් ඡේමබාඳු ආකල්ප මතාව�දීව ඡේපWෂණය කිරීම පිණිසං පතාඡේප�තා රචන� කරමින් ද�යකවීම ඡේම් යුගැඡේ� විදJම�න ක&පී ඡේපඡේනන සිදුවීමක් බාව සංඳහැන්කළ හැ&කි ය.203

ඒ අනුව මුලදී අවකව පර්ය�ප්ති ධර්මඡේ� ඇති ව&දගැත්කම ඉIමතුවූ අවIථ�ව දඩමීම� කර ගැනිමින් සිය පහැසු ප&ව&ත්ම තාක� පgතිපත්තියට වඩ� පර්ය�ප්තියට ආව&ඩූ ආමිෂ ගැර&ක පුXගැලයින් සංඝ්‍රා සංම�ජාය තුළට බාහුලව ප් රඡේ4ශවීම නිසං� පgතිපත්තිඡේ� ප&වති ජීව ශක්තිය සිඳී ය�මට ව&ඩි ක�ලයක් ගැතා ඡේන�වීය. ඒ අනුව නික�ය�න්තාර හැ� මහැ�ය�න ආභා�ෂය ඡේමරටට එක්තාර� ක�ලයක දී ද&ඩිව ල&බී තිබිණ. ඡේම් තාත්වය ඡේකතාරම් උගැ� ඡේලසං වJ�ප්තාව ප&වතිඡේ� ද&යි කිවඡේහැ�ත් රඡේට් මහැරජු පව� සංතාJ නිව&රදි ධර්මය ඡේXශන� කරනුඡේ� නික�ය�න්තාර හැ� මහැ�ය�න ආභා�ෂය සංහිතා භික්‍ෂූන් වහැන්ඡේIල� ය&යි වරදව� වටහැ� ඡේගැන ඡේªරව�දී සංම්පgද�ය ගැර&කළ මහැ� විහැ�රව�සී භික්‍ෂූන් වහැන්ඡේIල� හැට විවිධ අයුරින් කරදර හිරිහැ&ර කිරීමට පව� උත්සුක වූ බාවට ඡේතා�රතුර& වශ කථ�වල සංඳහැන් ය. ඡේම් අනුව ප් රතිපත්තිය අබිබාව� පර්ය�ප්තිය ඉIමතුව ප&වති බාව තාහැවුර& ඡේ4. සං�ම�නJ මහැජානතා�ව අතාර වඩ�ත් ජානපිgයව ප&වතිඡේ� ද නික�ය�න්තාර හැ� මහැ�ය�න බුදු දහැම බාව ඡේම් සිදුවීම් තුළින් තාහැවුර& ඡේ4. ඡේමයට ඡේහ්තුව ගැ�න්‍ථකරණය හැ� මිනිසුන්ට සංමීපබාව යන සං�ධක මඟින් සංම�ජාය තුළ ඔවුන් විසින් සිදුකළ විශ�ල බාළපeමයි.රජාවර&න්ට පව� බාලපeම් ඇතිකළ හැ&කිවූඡේ� කුමරවිඡේ�දී ශිල්ප ශ�IතාK පgගුණ කළ ගුර&වර&න් ඡේI නික�ය�න්තාර හැ� මහැ�ය�නික ගුර& කුලවලට අයත් භික්‍ෂූන් වහැන්ඡේIල� කටයුතු කළ බා&විනි. තිK පිටක දහැම ඉඡේගැනීම එය අනුගැමනය කිරීමට පහැසුවකි. නමුදු පසුක�ලීනව බිහිවූ අයඡේ. අභිපg�ය වූඡේ� පර්ය�ප්තිය මූලික කරඡේගැන අවකව සංම්බුදු සංසුන දියුණු කිරීඡේම් අරමුණ ඡේන� ඡේ4. ඒ බා�හිර Iවරeපය තාමන්ඡේ. ල�භා පgඡේයWජාන උඡේදසං� ව&රදි ඡේලසං භා�විතා� කිරීඡේම් කල�වකි. පgතිපත්ති ගැර&කව කටයුතු කිරීඡේම්දී පර්ය�ප්තිය සංහිතාවීඡේම් හැ� රහිතාවීඡේම් එක්තාර� ඡේවනIකමක් විX යම�නය. තාම� ආරක්‍ෂ� කරන පgතිපත්තිය නිව&රදි ද&යි වටහැ�ගැ&නීමට පර්ය�ප්තිය ල&බීම අතාJවශJය. එඡේI න&තාඡේහැ�ත් එය හුඡේදක් සීලVබාතා පර�ම�සංයට අයත් පgතිපත්තියක් පමණක් විය හැ&කි ය. සංම�ජාඡේ�දී මිනිසුන් ආරක්‍ෂ� කරන ඇතා&ම් පgතිපත්ති සංලක� බා&ලූවිට ඒව�ඡේ� ගැ&V වන සීලVබාතා පර�ම�සං ගැති ලක්‍ෂණ වලට ඡේහ්තුව පර්ය�ප්තිය පිළිබාඳ කිසිදු අවඡේබාWධයකින් ඡේතා�රව කටයුතු කිරීම බාව ද&ක ගැතා හැ&කි ය. නිදසුනක් වශඡේයන් අවිහිසං�ව යන ක�රණය පිලිබාඳ අවධ�නය ඡේය�මු කරන්ඡේන් නම් නූතාන සංම�ජාඡේ�දී ඡේමය තාරම් වරදව� පිළිපඳින සීලVබාතා පර�ම�සංයක් කර ඡේගැන සිටින ඡේවනත් පිළිඡේවතාක් තාවත් න&ති තාරම්ය. ඡේබා�ඡේහැWවිට ඡේම් පිළිබාඳ සංම�ජාඡේ� වJ�ප්තාව පවත්ඡේන් මිථJ� අදහැIය. මීට එක් ඡේහ්තුවක් වී ඇත්ඡේත්

342

සං�ම�නJ මිනිසං� අද ඡේගැවන ක�ර්යබාහුල ව�තා�වරණය නිසං� සංතාJ කුමක්ද&යි වටහැ�ගැ&නීමට තාරම් ම�නසික විඡේ4කී බාවක් ඡේන� ම&තිවීම බාව ඡේපනී යයි. ඒ නිසං� තාමන්ට අසංන්නට ල&ඡේබාන ඕනeම ව&රදි අදහැසංක් ඡේන� විමසං�ම සංත් යක&යි බා�රගැ&නීමට නූතාන මිනිIසු ඡේපළඹී සිටිති. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� නිව&රදිව ධර්මය ද&න උගැත් අයට ඡේමබාඳ සංම�ජා ආකල්ප නිව&රදි කිරීමට අපහැසු වන තාරමට ඡේමබාඳු ව&රදි සංම�ජා ආකල්ප සංම�ජාඡේ� බාහුලව පgචලිතාව පවතී. මීට ඡේහ්තුව පර්ය�ප්තිය පිළිබාඳ නූතාන සංම�ජාඡේ� පවතින අඩු ද&නුමයි. අද රැකිය� ඡේවළඳ පළට අවශJ තා�ක්‍ෂණ ඥා�නය නිසං� ව&ඩි ඡේදඡේනකු ඡේපළඡේඹනුඡේ� එව&නි ඡේX පිළිබාඳ ද&න ඉඡේගැන ඒ තුළින් වඩ� ඡේහැ�ඳ වuත්තීය අවIථ� ප�ද� ගැ&නීමටය. ප�ලි භා�ෂ�ව ඡේහැW බුදු දහැම ව&නි විෂයන් පිළිබාඳව වර්තාම�න සංම�ජාඡේ� ඇත්ඡේත් ඉතා� අඩු අවධ�නයකි. එඡේIම සංම�ජාය අළුත් ආකල්ප ඡේකඡේරහි දක්වනුඡේ� ව&ඩි අවධ�නයකි. ඡේම් තාත්වය උපක�රී කර ගැනිමින් සංවිධ�න�ත්මක පිරිIවලට යම් යම් මතාව�ද පgච�රය කරහැ&රීමට ඉතා�ම ඡේහැ�ඳ පසුබිමක් සං&කසී තිඡේV. ඒ තාත්වය මතා ආගැමික හැ� ආගැමික ඡේන� වන යම් යම් මතාව�ද සංම�ජාය පුර� ඡේ4ගැවත්ව පgච�රය කරහැ&රීමට ඡේමබාඳු සංවිධ�න�ත්මක පිරිI උත්සුක ඡේවති. නිදසුනක් ඡේලසං නූතාන සංම�ජාඡේ�දී අවිහිසං�ව අර්ථකථනය කරනුඡේ� ගැන්න� ආහැ�ර ප�න�දියට සං�ඡේප්ක්‍ෂකව බාව ප&හැ&දිලි ඡේලසං ද&ක ගැ&නීමට ල&ඡේV.ඡේම් අනුව මI ම�ළු බිත්තාර ව&නි සංත්‍ව ම�ශ හැ� ඊට සංම්බාන්ධ ආහැ�රයන් ගැන්න� අය ඉතා� දර&ණු කuර හිසංකයින් ඡේලසං සං&ලකීමට සංම�ජාඡේ� ව&ඩි ඡේදඡේනක් ඡේපළඹී සිටිති. ඒ අදහැසංට අනුව පරම අවිහිසං�ව වනුඡේ� පgතිඝ්‍රා සංඥා�ව සිතින් ඉවත් කිරීම ඡේන� ඡේ4. මI ම�ළු බිත්තාර ආදීඡේX ගැ&නීඡේමන් ව&ළකීමයි. පgතිඝ්‍රා සංඥා�ව සිඡේත් තිබුණ ද ඔවුන්ට එහි කිසිදු ගැ&ටළුවක් න&තා. මන්ද පgතිඝ්‍රා සංඥා�ව සිඡේත් ඇති බාව සංම�ජායට බා�හිරව ඡේන�ඡේපඡේනන බා&විනි. නමුදු මI ම�ළු බිත්තාර ආදී ඡේX ගැ&නීඡේමන් ව&ළකීම බා�හිරව සංම�ජායට පgදර්ශනය ඡේ4. ඒ නිසං� එක්තාර� අයුරකින් එය පgදර්ශන�ත්මක කිHය�වකි. ඒ පgදර්ශන�ත්මක කිHය�ව නිසං� ප් රතිපත්තිය පිළිබාඳ සංම�ජායට ල&බී ඇත්ඡේත් ව&රදි චිතාKයකි. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� අද පgතිපත්ති රකින බාව ඡේපන්නීම පිණිසං සංම�ජායට පgදර්ශන�ත්මක කිHය� බා�හිරව ද&ක්වීඡේම් පgවණතා�ව ඉහැල ඡේගැ�I තිඡේV. අද ව&ඩි ඡේදඡේනක් අවකව පgතිපත්ති ඡේන� රකිති. පgතිපත්ති ඡේන�රකින බාව ඡේන� ඡේපන්ව� සිටීඡේම් කල�වක් වශඡේයන් අද ව&ඩි ඡේදඡේනකු උපඡේයWගී කර ගැන්ඡේන් ඡේමබාඳු බා�හිර ප් රදර්ශන�ත්මක කිHය�ක�රකම් සංම�ජාය තුළ ව&ඩි වශඡේයන් සිදු කිරීම බාව ප&හැ&දිලිවම දක්නට ල&ඡේV.204

ඡේම් තාත්වය ගිහි ප&විදි ඡේදපක්‍ෂය තුළම එකහැ� සංම�නව විදJම�නය.

බා�හිර සීලවuතා ඡේමන්ම ආධJ�ත්මික ප&වතුම් පිළිබාඳව ද මීට සංම�න තාත්වයක් දක්නට ල&ඡේV. ඡේබා�ඡේහැWවිට තාමන් ම�ර්ගැඵල ලබා� ඇති බාවට ප් රදර්ශන�ත්මක හැ� සංදර්ශන�ත්මක කිHය�ක�රකම් විවිධ ජාන සංන්නිඡේ4දන ම�ධJ තුළින් ද&කගැ&නීමට ල&ඡේV. අවකව තිKපිටක ධර්මය මිනිසුන් ඡේවතා

343

සංන්නිඡේ4දනය කිරීම ඡේවනුවට තාමන්ඡේ. ඡේපBXගැලික ගුණවත්බාව සංන්නිඡේ4දන ම�ධJතුළින් ම�නව සංම�ජාය ඡේවතා සංන්නිඡේ4දනය කිරීමට ඡේමබාඳු පිරිI දරන වeයම තුළ ඔවුන්ඡේ. කුහැක වතා පිළිබාඳ සං&බාe චිතාKය සංටහැන්වී ඇතා. නමුදු ව&ඩි ද&න උගැත්කමක් න&ති සං�ම�නJ සංම�ජාය වි�ව�සං කරනුඡේ� නිව&රදි හැරය ඡේන�ව එබාඳු ඡේබා�ල් ආකල්ප වJ�ප්තා කරන පුහු අයඡේ. ඡේන�ද&මුනු වහැසි බාIය. සං&බාවින්ම ඡේවනත් ඡේකඡේනකු ඡේසංWව�න්, සංකuද�ගැ�මී,

අන�ගැ�මී ඡේන�ව අර්හැත්වය ශ�ක්‍ෂ�ත් කළත් තාවත් අඡේයකුට එම ඡේපBXගැලික ගුණවත් බාව පgදර්ශනය කිරීඡේම් ඇති අර්ථයක් න&තා.එය යම්කිසි පුXගැලඡේයකු ධර්මය පිළිප&දීම තුළින් ලබාන ඡේපBXගැලික ගුණයක් පමණි. ධර්මඡේ� අක�ලික Iවභා�වය ඒ ඡේපBXගැලික ගුණයට ලඝු කර සං&ලකීම ඡේන� සුදුසුය. ගිහි ප&විදි ඡේ4ව� යම් කිසි පුXගැලඡේයකු තුළ ඇති ඡේපBXගැලික ගුණවත් බාවක් ධර්මඡේයහි සංතාJ අසංතාJතා�ව ම&නීමට නිර්ණ�යකයක් කරගැ&නීම නුසුදුසුය. ධර්මය නිව&රදි ඡේලසං පිළිපදින්ඡේන් නම් ගුණවත් බාව ඇති කර ගැ&නීමට හැ&කි ය.

යඡේමකු ධර්මය පිළිපදිතාත් කිසිදු ගුණවත් බාවක් බා�හිරව ඡේපන්නුම් ඡේන�කරන්ඡේන් නම් ඊට වරද ඇත්ඡේත් දහැමතුළ ඡේන�ව පුXගැලය�තුළ බාව සං&ලකිය යුතුය. සංමහැර& බා�හිරව පgදර්ශනය ඡේන�කරතාත් සං&බාවින්ම ගුණවත්ය. තාවත් අය බා�හිරව පgදර්ශනය කරන තාරමට ආධJ�ත්මික ගුණයක් න&තා. සංමහැර& බා�හිර හැ� අභාJන්තාරව ඡේදකින්ම ගුණවත්ය.

ඇතා&ඡේමකු තුළ බා�හිරව ඡේහැW ආධJ�ත්මික කිසිදු ගුණයක් න&තා.ඡේම් අනුව යම් ඡේකඡේනකුඡේ. බා�හිර Iවරeපයට අනුව ආධJ�ත්මික ගුණය තීරණය කළ ඡේන�හැ&ක්කක් බාව ප&හැ&දිලි ඡේ4. පgතිපත්ති ගැර&කව ජීවත්වීම පgතිඡේ4ධය ල&බීමට උපක�රයකි. පgතිපත්ති ගැර&ක වීම නිසං� ඡේන�සිතූ ඡේම�ඡේහැ�තාක ප් රතිඡේ4ධය ල&බිය හැ&කි ය. ඇතා&ම් විටක දී තාමන්ඡේ. එදිඡේනද� ජීවිතාඡේයහි කටයුතුවල නිරතාවී සිටින අතාරතුඡේරදීම ඡේමම පgතිඡේ4ධය ල&බීඡේම් අවIථ� උද�විය හැ&කි ය. බුදුරදුන් ජීවම�න ක�ලඡේයහි පgතිපත්ති ගැර&කව විසූ යම් යම් අය සිය එදිඡේනද� ජීවිතා කටයුතුවල නිරතාව සිටිXදීම ම�ර්ගැඵල ල�භීවූ අවIථ� පිලිබාඳ තිKපිටකය තුළ දක්නට ල&ඡේV.205 ඡේක�ළ වJජානයකට ලුණු එක්කරXදී එය චිටි චිටි ශVදඡේයන් ඡේපණබුබුළු නඟ නඟ� උතුර�ය�ම අරමුණුඡේක�ට ඊට උදය වJය සංමප�තා කර නුවණින් සංලක� බා&ලීම නිසං� මඟඵල ල�භීවූ ගැuහැණියක් පිලිබාඳව ඡේබාBXධ සං�හිතාJඡේයහි සංඳහැන් ය.

එඡේIම සිය ප&විදි ජීවිතාය සං�ර්ථක කර ගැ&නීමට ඡේන�හැ&කි වීම නිසං� සිත් තා&වුලට පත්වූ භික්‍ෂූන් වහැන්ඡේI නමක් සිවුර& හැ&ර දම� ය�මට පළමු Iවකීය ගුර&වරය�ඡේ. කුටිය පිරිසිදුඡේක�ට යeමට සිතා� එය පිරිසිදුකරXදී කර්මIථ�න ඡේමඡේනහි කර ම�ර්ගැඵල ල�භී වූ පුවත් ද ඡේබාBXධ සං�හිතාJඡේයහි ද&ක් ඡේ4.

විදර්ශන� භා�වන� වඩ� සංය වරක් විදර්ශන� නුවණ හැ� චිත්තා සංම�ධිලබා� ඉන් පිරිහී සංත්වන වර විදර්ශන� භා�වන�ව සිදුකර එඡේලසං විදර්ශන�ව හැ� සංබා&ඳී චිත්තා සංම�ධිය පිරිඡේහැතා&යි යන ලතා&වුල නිසං� සිය දිවි නසං� ගැ&නීමට ද&ළිරවුළු කපන ද&ලි පිහිඡේයන් ඡේගැල සිඳගැත් භික්‍ෂූන් වහැන්ඡේI නමක් ජීවිතාක්‍ෂයට පත්වීමට ක්‍ෂණයකට ඡේපර අර්හැත්වයට පත්ව පිරිනිවන් පe

344

පුවතාක් ද තිKපිටකඡේ� සංඳහැන් ය. මින් ප&හැ&දිලි වනුඡේ� පgතිපත්තිය හැ� ප් රතිඡේ4ධය අතාර පවතින සංම්බාන්ධතා�වයයි. පgතිපත්ති ගැර&කව ව�සංය කළඡේහැ�ත් පgතිඡේ4ධය ලබාන්ඡේන් කුමන ඡේ4ල�වකද&යි කිව ඡේන� හැ&කි බාව මින් ඡේපනී යයි. පgතිපත්ති ගැර&ක පුXගැලය�ට එහි පgතිඵලය ඡේන�සිතූ ඡේම�ඡේහැ�තාක ඡේන�සිතූ අවIථ�වක ල&බීඡේම් ඉහැළ සංම්භා�විතා�වක් ඇතිබාව ඉහැතා ද&ක්වූ පුවත් අනුව ප&හැ&දිලි ඡේ4. ඇතා&ම් අය විදර්ශන� භා�වන� වඩ� ඡේබා�ඡේහැW ඡේවඡේහැසං ඡේගැන පසුව සිය වJ�ය�මය සංඵල ඡේන� වන බාව සිතා� උත්සං�හැය අත්හැ&ර දම� උකටලී ඡේවති. ඡේමකල ඡේමබාඳු භා�වන�ඡේක�ට ඵලක් න&ති බාව ද, ද&නට ඡේලWකය ම�ර්ගැඵල ල�භීන්ඡේගැන් හිI බාව ද සිතා� ඉතා� ඉක්මනින්ම කලකිරීමට පත්ඡේවති. මන්ද ඡේමඡේI විදර්ශන� භා�වන� කරන අය සිතාන්ඡේන් සිය ක�ර්යයට අනුව පgතිඵල ඉතා� ඉක්මනින් ල&බිය යුතු බාවකි.

විදර්ශන� භා�වන�ව තාම සිතා සංම්බාන්ධ ක�ර්යයක් බාව ඡේම් අය අමතාක කරද&මීම ඡේමයට පgධ�න ඡේහ්තුවයි. භා�වන�ව ඡේකතාරම් සංඵල ඡේලසං සිදු කළ ද සිය චිත්තා වීර්‍ථ පgවuත්ති Iවභා�වය අනුව එහි පgතිඵලය ල&බීමට සුදුසු ඡේම�ඡේහැ�තා උද�වන ඡේතාක් පgතිඵලය ල&බීම ඉක්මන් ඡේහැW පම� වී සිදු වන බාව දතා යුතුය. ඡේකඡේනකුඡේ. ම�නසික ප&ව&ත්ම සිදු වනුඡේ� චකීHය Iවභා�වයකිනි.

ඡේම් චකීHය Iවභා�වය ප�ලනය කළ ඡේන� හැ&කි ය. ප�ලනය කළ හැ&ක්ඡේක් සිතා තුළ සං�සංව ධර්ම ඇතිවීඡේම් අවIථ� පමණි. ඡේකඡේළI ඇතිවීම හැ� ඇති වීඡේම් ඡේහ්තු ඉවත් කළ විට ඊට අනුරeප පgතිඵලය ල&ඡේබානුඡේ� එහි ම�නසික ප&ව&ත්ඡේම් චකීHය Iවභා�වයට අනුරeපවය. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� ඇතා&ඡේමකුට වර්තාම�නඡේ� සිදු කරන වeයඡේම් පgතිඵල වර්තාම�නඡේ� දීම ඡේහැW අන�ගැතා කිනම් භාවකදී ඡේහැW ල&බීඡේම් අවIථ� ඇතිවිය හැ&කි ය. සිදු කළ යුත්ඡේත් චෛධර්ය සංම්පන්නව අපgම�දීව ගුණධර්ම ඡේපWෂණඡේයහි නිරතාවීම පමණි.206

පgතිපත්තිය ඇති න&තා&න්තා�හැට කල් ඡේන�යව�ම පgතිඡේ4ධය ල&බීම ධර්ම නිය�මයකි. ධර්මය වහැ�නී කිසියම් නි�චිතා ක�ලයකට පමණක් වලගු ඉන් පසුව අවලගු ඡේන�වන්නකි. මන්ද ධර්මයට සංම්මුතිය අයත් න&ති බා&විනි. ක�ලයකට පමණක් සීම� වනුඡේ� සංම්මුති ධර්මය. ධර්මය එම සංම්මුතිය ඉක්මව� ගිය ඡේදයකි. සංම්මුතිය නම් ඡේලWක ප&ව&ත්ම රඳ� සිටීමට උපක�රීවීමයි. චෛමථුන ඡේIවනය සංලක� බාලතාඡේහැ�ත් එය ඡේලWක ප&ව&ත්ම රඳ� සිටීමට උපක�රී වන සංත්‍ව චර්ය�වකි. එය කිHය�ත්මක වීමට ක�මර�ගැය අවශJය. ක�ම ර�ගැය ඇතිව චෛමථුන ඡේIවනඡේ� ඡේයදීමට පgතිවිර&Xධ ලිගිකයින් අවශJය. ඡේම් නිසං� ඡේලWකඡේයහි IතීK පුර&ෂ Xවි ලිගික විවිධතා�වක් තිඡේV. පgතිවිර&Xධ ලිගික සංත්‍වයන් අතාර එකිඡේනක� ඡේකඡේරහි ක�මර�ගැය ඇති ඡේ4. එය චෛමථුන ඡේIවනඡේ� නිරතාවීමට අවශJවන පූර්‍ව අවශJතා�වයකි. ඡේම් ක�මර�ගැ සංන්තාර්පනයඡේක�ට චෛමථුන ඡේIවනඡේ� නිරතාවීමට අවශJ නීතිමය ව�තා�වරණය විව�හැ ජීවිතාය තුළ සංම�ජා සංම්මුතිය විසින්ම ඇතිඡේක�ට තිඡේV. සං�ම�නJඡේයන් ඕනeම පුහුදුන් පුXගැලඡේයකුඡේ. Iන�යු පXධතිය සංකIව පවතිනුඡේ� ඡේම් ක�මර�ගැය දනවන

345

අයුරින් හැ� ඒ සංඳහැ� ලිගික ඡේහැWඡේමWන සංÄ�වයවීම, ඊට අද�ළ ලිගික ඉන්‍ද්‍රියන් උත්ඡේත්ජානවීම් සංහිතාවය. වර්ගැය�ඡේ. අඛණ්ඩ ප&ව&ත්ම රඳ� ප&වතීමට අවශJ ලිගික සංසංර්ගැය සිදු වනුඡේ� ඡේමබාඳු මඡේනW ක�යික පසුබිමක් යටඡේත්ය.ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං�ම ලිගික ආශ�ව නිර&ත්සං�හැක Iන�යුමය ඡේපළඹීමකි. යඡේමකුට අවශJ නම් ඡේම් ලිගික ආශ�ව න&ම&ති නිර&ත්සං�හැක Iන�යු ඡේපළඹීමට හැසු ඡේන�වී සිටීමට සිය සිතා සංකI කර ගැතා හැ&කි ය.

නමුත් එය දුෂ්කර ක�ර්යයකි. චෛධර්ය සංම්පන්නව සිදු කරන වeයඡේමන්, මන� සිහිය හැ� නුවණ දියුණු කර ගැ&නීම තුළින් එම අභිඡේයWගැය ඕනeම අඡේයකුට ජායගැතා හැ&කි ය. ඡේබාBXධ භික්‍ෂු සංම්පgද�ය තුළ ඡේන�ව ඡේවනත් යම් යම් ආගැමික පූජාක පක්‍ෂ අතාර පව� චෛමථුන ඡේIවන විරතිය ද&ක ගැතා හැ&කි ය.

මීට ඡේහ්තුව ආගැම සංකIව පවතිනුඡේ� ඡේලWක සංම්මුති වJවහැ�රය ඉක්මව� ගිය සංතාJය පසංක් කිරීඡේම් පරම�ර්ථ ඡේපරද&රිව බා&විනි.207ඡේවනත් ආගැමික සංම්පgද�යන්හි විදJම�න පූජාක පක්‍ෂයට වඩ� ඡේබාBXධ භික්‍ෂු සංම්පgද�ඡේ� චෛමථුන ඡේIවන විරතිය ඉතා�මත් ඉහැළ තාලයක ඇතා. එයට ඡේහ්තුව නම් ඡේබාBXධ භික්‍ෂු සංම්ප�දඡේ� චෛමථුන ඡේIවන විරතිය පමණක් ඡේන�ව ඊට ඉවහැල්වන ක�මර�ගැය පව� පgහීණ කිරීමට අවශJ පgතිපත්තිය සංම්ප�දනයවී තිබීමයි. ක�ම සංඥා�ව පgහීනකළ පුXගැලඡේයකුට චෛමථුන ඡේIවනඡේයහි නිරතාවීඡේම් අවශJතා�වයක් මඡේනW ක�යික වශඡේයන්ම ඇති ඡේන� ඡේ4. ඡේබාBXධ භික්‍ෂුන් වහැන්ඡේI නමකට ක�ම හැ� පgතිඝ්‍රා සංඥා�වලින් වියුක්තාව සිටීම නිසං� ඇති වන චිත්තා නිදහැසං පිළිබාඳව අමුතුඡේවන් කිය�දිය යුතු න&තා. නමුදු සං�ම�නJ ගිහිඡේයකුට ඒ පිළිබාඳව ඡේක�තාරම් ප&හැ&දිලි කර දුන්නද වටහැ� ඡේන�ගැනියි. මීට ඡේහ්තුව ගිහිය�හැට ක�ම හැ� පgතිඝ්‍රා සංඥා� තාරම් ඉහැළ ඡේදයක් තාවත් න&ති බා&විනි.එඡේIම සං�ම�නJ ගිහිඡේයකු ක�ම ඡේහැW පgතිඝ්‍රා සංඥා�ඡේවන් වියුක්තාව සිටීම සංලකනුඡේ� විශ�ල අඩුප�ඩුවක් ඡේලසංටය. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං�ම ඉතා�ම සුළු ක�ලයක් ඡේහැW සං�ම�නJ ගිහිඡේයකු හැට ක�ම හැ� පgතිඝ්‍රා සංඥා�වලින් සිය සිතා ඉවත් කර තාබා� ගැ&නීම ඉතා� දුෂ්කර කටයුත්තාකි.

එඡේලසං කිරීමට වeයම් කිරීඡේම් දී පව� එබාඳු ගිහියන්ඡේ. සිත් ඉතා� ඉක්මනින් වික්ඡේෂ්ප ඡේ4. එවිට එබාඳු අය සිතානුඡේ� භා�වන� කිරීමට උත්සං�හැ කිරීම නිසං� තාමන් නිකර&ඡේන් උමතුවට පත් වීමට ඉඩ ඇති බාවකි. විදර්ශන� භා�වන�ව සංම්බාන්ධව ව&රදි මතාව�ද සංම�ජා ගැතාකරන ඡේබා�ඡේහැW ඡේදඡේනකුහැට සිදුව ඇත්ඡේත් ඡේමයයි. ඒ නිසං� දහැම් පතාඡේප�තා කිය&වීඡේමන් ඡේහැW සුතා ම�ර්ගැඡේයන් ද&නුම ල&බීඡේම් දී තාමන් ල&බූ සුළු ද&නුමින් සංeහීමකට පත්ව අදූරදර්ශීව ක් ෂණික අති ධ�වනක�රී නිගැමනවලට බා&සීමට ඉක්මන් ඡේන�වීම සිය අන�ගැතා සුබාසිXධියට ව&ඩද�යකය. පgතිපත්ති ගැර&ක පුXගැලය� මතුපිටින් හැඳුන� ගැ&නීමට අධ�නගැ��හී ඡේන�වී ඉවසිලිමත්ව කිHය� කිරීඡේමන් අන�ගැතාඡේ� ප් රතිඡේ4ධය කර� ය�හැ&කි මඟ ඡේහැළි කර ගැතා හැ&කි ය.208

පgතිපත්තිය සංම්පූර්ණවීඡේමන් පසුව ඊළඟ ඇති පියවර පgතිඡේ4ධයයි.

පර්ය�ප්තිය සංම්පූර්ණ වීඡේමන් පසුව ඊළඟ ඇති පියවර පgතිපත්තියයි. ඡේම්

346

අයුරින් සංසුඡේනහි මුල පර්ය�ප්තිය වන අතාර ම&ද පgතිපත්තිය ඡේ4. අවසං�නය පgතිඡේ4ධයයි. පර්ය�ප්තිය ඡේන�ම&තිව පgතිපත්තිය ද පgතිපත්තිය ඡේන�ම&තිව ප් රතිඡේ4ධය ද ඡේම් අනුව ඡේන� ල&ඡේV. පර්ය�ප්තිය ඡේහැW පgතිපත්තිය ඡේන�ම&තිව පgතිඡේ4ධය කර� ගැමන් කළ ඡේන� හැ&කි ය. ඡේමහිදී පර්ය�ප්තිය නම් බුදුදහැම පිළිබාඳ අධJ�පන සංහැතික ඡේගැ�ඩ ගැ&සීම ඡේන�වන බාව වටහැ� ගැතා යුතුය.

එඡේIම පgතිපත්තිය නම් සීලVබාතා පර�ම�සංය ද ඡේන� ඡේ4. ඡේමහි පgතිපත්තිය ඡේI ද&ක්ඡේවන්ඡේන් පgතිඡේවධය ශ�ක්ෂ�ත් කර ගැ&නීමට අවශJ කHමඡේ4දය නිව&රදිව අනුගැමනය කිරීමයි. ඒ සංඳහැ� නිව&රදි කHමඡේ4දය බුදු දහැම තුළම ඇතා.ඡේබාBXධ පgතිපත්තියට අනුකූල ඡේන�වන විවිධ ඡේXවල් සිදු කිරීඡේමන් ප් රතිඡේ4ධය ශ�ක්‍ෂ�ත් කරගැතා ඡේන� හැ&කි ය.ආමිෂ පූජා�වට වඩ� පgතිපත්ති පූජා�ව බුදුරදුන් වර්ණන�ඡේක�ට ඇත්ඡේත්ද පgතිඡේ4ධයට ප&මිණිය හැ&කි එකම මඟ එය බා&විනි. මිනිසුන් පිළිඡේවතින් බා&හැ&ර වීඡේම් පgම�ණයට ආමිෂය විශ�ල ඡේලසං ව&ළඳ ඡේගැන ඇති ආක�රය නිරීක්‍ෂණය කළ හැ&කි ය. ඒ පgතිපත්තිය පිළිබාඳ නිව&රදි අවඡේබාWධයක් ඡේන� ම&තිකම නිසං� ය. පර්ය�ප්තිඡේ� පවතින අඩුප�ඩුකම් මීට ඡේහ්තුවයි. ඡේවන ඡේවන ඡේභාBතික ඡේXවල් ඉඡේගැනීම පිණිසං මුළු ක�ලයම ව&යකිරීම හැ&ර&නු විටක බුදුහැඡේම් මුලික කර&ණු පිළිබාඳ ඉතා� සුළු අවඡේබාWධයක් ඡේහැW ල&බීමට පgම�ණවත් කර&ණු අධJයනය ඡේන� කිරීඡේම් අයහැපත් පgතිඵල අද වන විට ඡේදඇI හැමුඡේ4 පgදර්ශනය ඡේවමින් තිඡේV.ඡේමබාඳු අවIථ� වල සං�ම�නJ මිනිසුන්ඡේ. බුදුදහැම පිළිබාඳ ඇති අනවඡේබාWධය භා�විතා� කරන්ඡේන් ජීවත්වීමට කිසියම් කHමඡේ4දයක් ඡේසං�යමින් සිටින කපටි ආත්ම�ර්ථක�මී පුXගැලයින්ය. ඔවුන් ක්‍ෂණික නූඩ්ල්I ඡේමන්වූ යම් යම් ව&රදි මතාව�ද ඉතා� සීඝ්‍රා³ව සංම�ජාගැතා කරමින් ඒ තුළින් මහැ� පgසිXධියක් ලබාමින් මිනිසුන්ඡේ. ඡේන� ද&නුවත්කමින් ව&රදි පgඡේයWජාන ගැනිමින් සිටින බාව ප&හැ&දිලිව ද&කගැතා හැ&කි ය. තාමන්ඡේ. මතාය ඡේකඡේරහි මහැජාන අවධ�නය ඡේය�මු කරව� ගැ&නීම පිණිසං ඡේමබාඳු අය භා�විතා� කරන පහැසුම තුර&ම්පුව නම් තාමන් ම�ර්ගැ ඵල ලබා� සිටින බාව පgච�රයකර හැ&රීමයි. යඡේමක් ඡේXශන� කරන ධර්මය නිව&රදිබාව ද&න ගැ&නීමට ඒ පුXගැලය� ම�ර්ගැඵල ලබා� සිටිනබාව යහැපත් සං�ධකයක් ඡේන� ඡේ4. මින් සිදුවන්ඡේන් ඒ පුXගැලය�ඡේ. ඡේපBXගැලික කීර්තියට බුදුහැඡේම් පරම ගැම්භීර Iවභා�වය යටපත් වීමයි.

ධර්මය නිව&රදිව පgතිපත්තිඡේයහි ඡේය�දවන්ඡේන් නම් යළි අමුතුඡේවන් ම�ර්ගැඵල ල�භායක් ගැ&න පgච�රය කරමින් වහැසි බාI ඡේදඩවිය යුතු ඡේන� ඡේ4.209 බුදුරදුන් ජීවම�න ක�ලඡේ�දීත් ආනන්ද හිමියන් විසින් එක් එක් පgඡේXශවල සිටින ම�ර්ගැඵල ල�භී ගිහි ප&විදි අයඡේ. නම් බුදුරදුන්ඡේගැන් විමසංමින් සං&බා&වින් ඔවුන්ඡේ. ම�ර්‍ගඵල ල�භාය පිළිබාඳ බුදුරදුන්ඡේ. නිර්ඡේXශය විමසූ අවIථ�ඡේ4දී උන්වහැන්ඡේIඡේ. අදහැසං වූඡේ� පgතිපත්තිය නිව&රදිව කිHය�ඡේ4 ඡේය�දවන්ඡේන් නම් යළි අමුතුඡේවන් ම�ර්ගැඵල ල�භීවීම පිළිබාඳ කථ�කිරීම අර්‍ථයක් න&ති ඡේදයක් බාවයි. ඡේමහි අදහැසං නම් ධර්මය නිව&රදිව කිHය�ඡේ4 ඡේය�දව� පgතිපත්ති ගැර&ක වන්ඡේනකු හැට ම�ර්ගැඵල ල�භාය පිලිබාඳ සං&කසංක� තාබා�ගැතා යුතු න&ති බාවයි. නිදසුනක් ඡේලසං පgතිපත්ති ගැර&ක වී ක�ම හැ� පgතිඝ්‍රා සංඥා�

347

සිතින් ඉවත් කර ගැ&නීම පිණිසං විදර්ශන� භා�වන�ඡේ4 නිරතා වූඡේවකුට තාමන්ඡේ. පgතිපත්තියට සංරිලන ඵල විප�කය කිනම් ඡේම�ඡේහැ�තාක ඡේහැW උද�විය හැ&කි බාවයි. එඡේI ක�ම හැ� පgතිඝ්‍රා සංඥා� සිතින් ඉවත්කළ අඡේයකුහැට ක�ම හැ� පgතිඝ්‍රා සංඥා� ද&ඡේනනුඡේ� සිතා ගිනි ගැන්න�ක් පරිXඡේදනි. ඒ පුXගැලය�හැට එය මහැ� ඡේ4දන�වකි. එවිට එබාඳ පුXගැලයින් හැ&කිතා�ක් ඡේවඡේහැසං ගැන්ඡේන් එබාඳු සංඥා�වලින් ඉවත්වී කටයුතු කිරීමටය. ක�ම පgතිඝ්‍රා සංඥා�වලින් ඉවත්වීම විශ�ල ම�නසික සංහැනයක් ඡේලසං ඒ පුXගැලය� අවඡේබාWධ කරඡේගැන සිටියි. එහි ඇති අයහැපත් ඵල විප�ක දන්න�බාව නිසං� යළි එහි විඳීම් පක්‍ෂය ඡේකඡේරහි මනසං ඡේය�මු ඡේන� ඡේ4. විඳීම්වලින් ඉවත් වීඡේම් ඕනeකම නිසං�ම විඳීම් අත්හැරියි. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� එබාඳු ගිනි සිය සිතාට යළි ව&Xද� ඡේන� ගැ&නීමට එබාඳු පුXගැලය� ඡේවඡේහැසං ගැනියි. එම ක�ම හැ� පgතිඝ්‍රා සංඥා� සිතින් ඉවත්වීඡේමන් පසුව සිතාට ඇතිවන සංහැනය විඳීම් තුළින් ඇති වන සුවයට වඩ� උසංIය. සං�ම�නJ පුහුදුන් පුXගැලය� ක�ම සංඥා� විඳීම් වශඡේයන් උසංIඡේක�ට සංලකයි. විදර්ශන� භා�වන� ව&ඩීම් වශඡේයන් ක�ම හැ� ප් රතිඝ්‍රා සංඥා� අත්හැ&රී පුXගැලය�ඡේ. සිතා විඳීම්වලින් නිදහැIය. එහි පවතින විමුක්තිද�යක සංහැනය ක�ම හැ� පgතිඝ්‍රා සංඥා�වන්හි විඳීම් රසංයට ඡේල�ල් පුහුදුන් පුXගැලය�ට වටහැ�ගැතා ඡේන� හැ&කි ය. ක�ම හැ� පgතිඝ්‍රා සංඥා� විශ�ල ම�නසික ආතාති ජානනය කරන විඳීම් ඡේක්න්‍දකර ගැත් සංඥා�වන්ය.එබාඳු සංඥා�වන් වලින් මිදීඡේම්දී ඇතිවන ම�නසික සංහැනය විඡේ4කී ඡේන�ක&ළඡේඹන සංහැනයකි. මිදීමකි. විමුක්තියකි. එකී පුXගැලය�ඡේ. සිඡේත් පවතින Iවභා�වය අනුව ඕනeම අවIථ�වක ගැ&ඹුර& චිත්තා සංම�ධි අවIථ�වන් කර� පහැසුඡේවන් පිවිසීමට හැ&කිය�ව තිඡේV. සංඥා�ඡේ4දයිතා නිඡේරWධ සංම�පත්තියට සංමවදින්නට රහැතාන් වහැන්ඡේIහැට ඡේමන්ම ආන�ගැ�මී පුXගැලය�ට ද හැ&කි බාව පgක�ශ වී ඇත්ඡේත් ඡේම් අනුවය. අන�ගැ�මී පුXගැලය� නම් ක�ම හැ� පgතිඝ්‍රා සංඥා� සිතින් ඉවත්කළ පුXගැලය�යි.210

පgතිපත්තිගැර&ක පුXගැලය�ට බියවීමට ඡේහ්තුවක් න&තා. තා&ති ගැ&නීම් බියවීම් ආදී හැ&ඟීම්වලින් මනසං විනිර්මුක්තා කරවන Iවභා�වයක් ප් රතිපත්තිඡේයහි ඇතා. පgතිපත්තිය නම් පgතිඡේ4ධය කර� ගැමන් කරවන ඡේXය.

එනම් ද�නය, සීලය, භා�වන�ව ආදී කිHය�යි. ක�යික, ව�චසික හැ� ම�නසික යන XවරතාKඡේ� සංවර බාව ඇතිකරගැ&නීඡේමන් පgතිපත්තිය සංම්පූර්ණ කළහැ&කි ය.

ඇතා&ම් අවIථ�වලදී පවතින සංම�ජා ආකල්ප නිසං� පgතිපත්තිගැර&ක පුXගැලය� ඡේක�න්විය හැ&කි ය. බාහුලව ව&රදි කරන පුXගැලයින් රැසංක් ම&ද සිටින ප් රතිපත්තිගැර&ක පුXගැලය� ඡේක�න් වී යයි. නමුදු එය පgතිඡේ4ධය ල&බීමට බා�ධ�වක් ඡේන� ඡේ4. ඇතා&ම්විට ඡේමබාඳු පgතිපත්ති න&ති මිනිසුන් ම&ද ඡේවඡේසංමින් ද&ඩි අධිෂ්ඨ�නඡේයන් පgතිපත්තිගැර&කව ජීවත්වීමට සිදුවීම පව� පසු අවIථ�වකදී ඡේවIවල� ගැත් ආ�ව�දයක් බාවට පත්විය හැ&කි ය. පgතිපත්ති ගැර&ක සංමූහැයක් ම&ද දී පgතිපත්ති ගැර&කව ජීවත්වීමට අමුතු ඡේවඡේහැසංක් නුවුමන�ය. නමුදු එබාඳු කිසිදු පgතිපත්තියක් න&ති මිනිසුන් ම&ද ප්

348

රතිපත්තිගැර&කව ජීවත්වීමට ඉතා� ද&ඩි අධිෂ්ඨ�න ශක්තියක් ඇතිව සිටීම අවශJය. ඡේම් ද&ඩි අධිෂ්ඨ�න ශක්තිය යඡේමකුට ඡේවIවල�ගැත් ආශිර්ව�දයක් වියහැ&කි ය.211 මන්ද කිසිදු ඡේවඡේහැසංක් න&තිව යමක් ල&බීමට බාල�ඡේප�ඡේර�ත්තු වන්ඡේනකුට වඩ� ඒ පිණිසං ද&ඩි ඡේවඡේහැසංක් ගැන්ඡේනකුහැට එය ඉෂ්ට කර ගැ&නීමට පහැසු අවIථ� උද�වන බා&විනි. පgතිපත්ති ගැර&ක පුXගැලයන්ඡේ. ආ� රය ල&බීම කලJ�ණ මිතාK සංම්පත්තිය නම්ඡේ4.ඡේම් ඡේලWකය විවිධ හැ� විෂම බා&වින් කලJ�ණ මිතාK සංම්පත්තිය සංeම පුXගැලය�ටම එකහැ� සංම�නව ල&ඡේබාතා&යි සිතිය ඡේන� හැ&කි ය. එබා&වින් කලJ�ණ මිතාK සංම්පත්තිය ඡේන�ල&බිණ&යි සිතා විපිලිසංරවීමට ඉඩ ඡේන�තාබා� තාමන්ට හැ&කි අන්දමට හැ&කිතා�ක් ඡේවර ඡේය�ද� කටයුතු කිරීඡේමන් තාමන්ඡේ. ද&ඩි අධිෂ්ඨ�නය අනුව අරමුණ නිසි පරිදි ඉටුකරගැතා හැ&කි ය. ඒ උත්සං�හැය හැ� ද&ඩි අධිෂ්ඨ�නය පසු ක�ලයක දී ඒ පුXගැලය�හැට විශ�ල සංම්පතාක් විය හැ&කි ය. තාමන්ට එල්ල වන විශ�ල බා�ධක සංමූහැයක් සං�ර්ථකව ම&ඩ පවත්ව� ගැනිමින් තාමන්ඡේ. උත්සං�හැය සං�ර්ථක කර ගැ&නීම පුXගැල ඡේපBර&ෂ වර්ධනයට විශ�ල ර&කුලකි.

නිර&ත්සං�හැකව යමක් ලබාන පුXලය�ඡේ.ත් ද&ඩි උත්සං�හැඡේයන් එය ලබාන පුXගැලය�ඡේගැත් විශ�ල ඡේවනසංක් තිඡේV. නිර&ත්සං�හැකව යමක් ලබාන පුXගැලය�ට වඩ� ද&ඩි පරිශ»මයක් ඡේය�ද� යමක් ලබාන පුXගැලය�ඡේ. ඡේපBර&ෂ ශක්තිය අධිකය. සංම�ජා කටයුතුවලදී තාමන්ඡේ. අභිපg�ය සං�ර්ථක කර ගැ&නීම පිණිසං භා�විතා� කිරීමට එබාඳු ඡේපBර&ෂයක් තිබීම ව�සිද�යකය. IවයකීHයව ගැඟක් ගැලන දිශ�වට ප�වී ය�මට වඩ� ඊට පgතිවිර&Xධ දිශ�වට දියත් කරවීම දුෂ්කරය. ඡේලWකඡේ� විඳීම් ඡේක්න්‍ද්‍ර කර ගැත් මිනිI හැ&ඟීම් කිHය�ත්මක වන්ඡේන් සං�සංව කHමඡේ4දය අනුව බාව ප&හැ&දිලිය. ඔවුන්ඡේ. සියළු බා�හිර හැ� අභාJන්තාර කිHය�ක�රකම් සං&කසී ඇත්ඡේත් ඊට අනුගැතාවය. ඡේම් තාත්වය ම&ද හිඳ ඒ තාත්වයට අනුගැතා ඡේන�වී ඊට පgතිවිර&Xධ ඡේලසං කිHය�ක�රීම අභිඡේයWගැයකි.ඒ අභිඡේයWගැයට සං�ර්ථකව මුහුණ දිය හැ&ක්ඡේක් අපgතිහැතා චෛධර්යකින් යුතුව ඕනeම අභිඡේයWගැයකට මුහුණ දිය හැ&කි චෛධර්ය සංම්පන්න පුXගැලඡේයකුට පමණි. එබාඳු හැ&කිය�වක් ඇති පුXගැලයින් න&තිව ඡේන� ඡේ4. එබාඳු හැ&කිය� ඇති පුXගැලයින් අනJයන්ට හැඳුන� ගැ&නීඡේම් අපහැසුකමක් ඇතා. මන්ද නූතාන ඡේලWකය බාහුලව පිරී ඇත්ඡේත් පgතිපත්තිගැර&ක අවක පුXගැලයින්ඡේගැන් ඡේන�ව ඒ Iවරeපය වJ�ජා ඡේලසං ආරeඪ කර ගැත් ඡේබා�ර& ක�රයින්ඡේගැන් බාව නුතාන සංම�ජා කිHය�ක�රකම් ඡේදසං විමසිලමත් වන විට ඡේපනී යන ඡේදයකි. සංතාJ Iරeපඡේයන් ඡේබා�ඡේහැWවිට පgදර්ශනය වන්ඡේන් අසංතාJ ඡේX නිසං� සංතාJය කුමක්ද&යි නිව&රදිව වටහැ�ගැ&නීමට පව� අපහැසු තාත්වයක් නූතාන මිනිI චර්ය�වල ගැ&Vව ඇතා. එහිදී විඳීම අත්හැ&රීමට වඩ� තාව තාවත් විඳීම න&ම&ති කිHය�ව විඳ ගැ&නීමට සුදුසු කHමඡේ4ද පිළිබාඳ අවධ�නය ඡේය�මුවනු දක්නට ල&ඡේV. ඡේම් තාත්වය මධJඡේ� ම�ර්ගැඵල පිළිබාඳ සං�කච්ඡ� කිරීම පව� අර්ථ විරහිතා වූවකි. ක�ල�නුකHමිකව ම�ර්ගැඵල පgතිඡේ4ධය අතුර&දහැන් වන බාව ප&වසී ඇත්ඡේත් මිනිI චින්තානඡේ� Iවභා�වය ක�ලයට අනුව ඡේවනIවන බා&වින් මිසං අක�ලික ධර්මය ක�ලික වන නිසං� ඡේන� ඡේ4.212

349

4.8.අතීන්ද්‍රීය සංජා�නනය හැ� ඡේලBකික ධJ�න

ඡේලBකික නම් ඡේලWකය අයත් යන්නයි.ඡේලWකය යනු සං�ම�නJඡේයන් සංම්මුතිගැතා ඡේXවල්ය. සංම්මුතියට අනුගැතාව කටයුතු කිරීම යනු ඡේලWකඡේ� මිනිසුන් විසින් ඡේහැ�ඳ නරක ඡේලසං සංම්මතා කර ඡේගැන ඇති පරිදි හැ&සිරීමයි.

ඡේලWකඡේ� ඡේහැ�ඳ නරක ය&යි සංම්මතාකර ඡේගැන ඇති පරිදි කටයුතු කිරීම ඡේහැ�ඳ ඡේදයකි. නමුදු ඡේම් සංම්මුති වන�හී පරම�ර්ථ සංතාJ ඡේන� ඡේ4. ඒ නිසං� මිනිI ආකල්පවලට අනුව වරින් වර ඡේම් පිළිගැ&නීම්වල අගැය ඡේවනI විය හැ&කි ය. එවිට පළමු ඡේහැ�ඳ ය&යි සංම්මතාව තිබූ ඡේX පසු ක�ලයක දී නරක ය&යි සංම්මතා විය හැ&කි ය. එඡේIම නරක ය&යි සංම්මතාඡේ� තිබූ ඡේI පසුව ඡේහැ�ඳ ය&යි සංම්මතාඡේ� ප&වතිය හැ&කි ය. ඡේලWකය වරින්වර ඡේවනIවීම යනුඡේවන් හැඳුන්වනු ලබාන්ඡේන් ක�ලීනව ම�නව අගැයන් ඡේමඡේI ඡේවනIවීමට ලක් වීමය. ඊට වඩ� ගැ&ඹුරක් ද&කීමට ඇතා&ම් පgඥා�වන්තා අයහැට හැ&කිය�වක් තිඡේV. වරින්වර ඡේමඡේI ඡේවනIවීමට ලක්ඡේන�වී ඡේම් ඡේල�ව තුළ සංද�තානික ධර්මතා�වයන් ප&වතිය හැ&කි ද&යි විමසුම් නුවණ ඡේය�ම� කටයුතු කරන අය සිටිති. බුXධ� දී උතුමන් ඡේමඡේල�ව පහැළ වීමට ඡේපර පටන් ඡේලWක සංම්මුතිය ප&වතිනි.සිXධ�ර්ථ ඡේබාWසංතුන් පළමුව සංතාJ ගැඡේ4ෂණය සංඳහැ� ගිඡේ� එකල සංuෂිවර&න් ඡේලසං පgසිXධියට පත්ව සිටි ආල�මක�ල�ම උXදකර�ම පුත්තා යන තාවුසංන් ඡේවතාටය. ඡේම් තාවුසංන් අෂ්ටසංම�පත්ති ල&බූ උසංI ගැණඡේ� සංuෂිවර& ඡේලසං සං&ලකිනි. සිXධ�ර්ථ තාවුසං� විසින් බුXධත්වය අවඡේබාWධය සංඳහැ� භා�විතා� කරන ලද විදර්ශන� භා�වන�කHමය ඡේසං�ය� ගැ&නීමට ඡේපර ඡේලWකඡේ� ප&වති උසංIම අධJ�ත්මක ගැඡේ4ෂණ විධිකHමය ඡේI සංලකන ලXඡේX ඡේම් අෂ්ට සංම�පත්ති ලබා� ගැ&නීමයි. අෂ්ට සංම�පත්ති උපදව� සං�ම�නJ මිනිඡේසංකු විසින් ඡේන� කළ හැ&කි වූ විවිධ සංuXධිවිධ පg�තිහැ�ර්ය පeමට පව� ඡේමකල හැ&කිය�ව ල&බී තිබිණ. සිXධ�ර්ථ ඡේබාWසංතුන් එකල ඡේබාඡේහැවින් උසංI ය&යි සංම්මතාව ප&වති ඡේමකී අෂ්ට සංම�පත්ති ල&බීමට ඡේය�මු වූඡේ� එමඟින් සංතාJ�වඡේබාWධය ල&බීමට හැ&කි ය&යි උපකල්පනය කළ බා&විනි.පgථම ධJ�නඡේ� සිට අෂ්ට සංම�පත්තිය දක්ව� සියළු ධJ�නයන් ඡේලWක සංම්මුතියට එකඟව පවතින බා&වින් එමඟින් ඡේලWක සංම්මුතිය අතිකHමණය කළ ඡේන� හැ&කි බාව පසුව සිXධ�ර්ධ තාවුසං� විසින් වටහැ� ගැනු ල&බීය. ඡේකඡේI වුවද ක්‍ෂණිකව සිතා එකඟ කිරීඡේම් හැ&කිය�ව ඡේලBකික ධJ�න තුළ ගැ&Vව ඇති බාව වටහැ� ගැතා යුතුය.213 ඡේලWක සංම්මුතිඡේයන් පරිබා�හිර සංතාJ ඡේසංවීමට තාරම් පgඥා�ව දියුණු ඡේන�වූ පුXගැලයන්හැට ඒ තාත්වයට ප&මිණීම පිණිසං අවශJකරන මූලික පසුබිම සංකI කර ගැ&නීම සංඳහැ� ඡේලBකික ධJ�න සංම�පත්ති වලින් ඡේන�මඳ පිටිවහැලක් සං&ලඡේI.214

350

ඡේලBකික ධJ�න නම් නිරතුර& චචල Iවභා�වඡේයන් යුතු සිතා එක අරමුණක් ඡේකඡේරහි ඡේය�මු කර එම අරමුණ තුළ ම�නසික ඒක�ගැ�තා�වය ඉතා� ඉහැළ මට්ටමකින් ප&ව&ත්වීමට හැ&කිවීමයි. ඡේලBකික ධJ�න සූතාK�න්තා කHමය අනුව සංතාරකි.215 එඡේIම අභිධර්ම නJ�ය අනුව පසංකි. ඡේලBකික ධJ�න මට්ටම තුළ සිඡේත් පවතින ආඡේ4දන Iවභා�වය මූලික Iථර පහැක් යටඡේත් දක්ව� තිඡේV. ඡේම්ව� ධJ�න�ගැ යන නමින් දක්ව� ඇතා. ඡේම් පgධ�න Iථර පහැ නම් චිතාර්ක, විච�ර, පීgති, සුඛ හැ� ඒක.ගැතා� යන්නයි. මින් පීgති හැ� සුඛ යන්න සංuජුවම විඳීම් හැ� පවතින සංම්බාන්ධතා�වය මතුපිටින් ද නිරeපණය ඡේ4. විතාර්ක, විච�ර හැ� ඒක.ගැතා� යන අගැ සියුම් ඡේලසං බුXධිය හැ� සංම්බාන්ධ විඳීඡේම් හැ&කිය�ව මූර්තිමත් ඡේකඡේර්. ඡේම්ව� ධJ�න�ගැ වශඡේයන් දක්ව� ඇතා. ඡේලBකික ධJ�න ඉපිදවීම යනු ඡේමයයි.216 ඡේලBකික ධJ�න මට්ටම කHමඡේයන් උසංI ඡේවත්ම එකින් එක ධJ�න�ගැය අත් හැරිනු ල&ඡේV. ඡේම් අනුව වඩ වඩ�ත් ඉහැළ ධJ�න මට්ටම් කර� ප&මිණිඡේම් දී ධJ�න�ගැ එකින් එක අත්හැ&ර ද&මීඡේම් පgවණතා�වක් දක්නට ල&ඡේV.217 ඡේම් අනුව පgථම ධJ�නඡේ�දී විතාර්ක, විච�ර, පීgති, සුඛ හැ� ඒක.ගැතා� යන ධJ�න�ගැ පහැක් ද&කගැතා හැ&කි ය. දුතිය ධJ�නඡේ�දී විතාර්ක යන ධJ�න�ගැය හැ&රද� ඒ විතාර්ක විච�ර පීgති සුඛ ඒක.ගැතා� යන ධJ�න�ගැ සංතාර ගැනු ල&ඡේV. ඡේමහිදී විතාර්කය යන මනසං ධJ�නයට නවන හැ&කිය�ව තාවදුරටත් අනවශJ ඡේදයක් ඡේලසං සංලක� ඇතා. මන්ද පුර&දු පුහුණු කරන ලද මනසං විසින් IවයකීHයව ධJ�නයට සංමව&දිය හැ&කිය�ව අත්පත් කර ගැනු ලබාන බා&විනි.තාuතිය ධJ�න මට්ටඡේම් දී විච�රය ද සිතින් ඉවත් කරනු ල&ඡේV. ඡේමහි දී පgථම හැ� දුතිය ධJ�න අවIථ�වන්හි මනඡේI තිබූ බුXධිමය හැ&කිය�ව සිතින් ඉවත් කර ඇති බාව වටහැ� ගැතා හැ&කි ය. මන්ද ඡේලBකික ධJ�න වලට අවශJවනුඡේ� බුXධිමය හැ&කිය�ව ඡේන�ව විඳීඡේම් ශක්තිය බා&විනි. ඡේම් විඳීඡේම් හැ&කිය�ව ඉතිරිවී ඇති ඡේසංසු ධJ�න�ගැ වන පීgති, සුඛ හැ� ඒක.ගැතා� යන අගැවලදී ද&කගැතා හැ&කි ය. තාuතීය ධJ�නඡේ� දී මනඡේI ධJ�නගැ ඡේලසං ඡේම් අනුව ඉතිරිවනුඡේ� පීgති,

සුඛ හැ� ඒක.ගැතා� යන ධJ�න�ගැ තුන පමණි. ඡේමය සංuජුවම විඳීඡේම් හැ&කිය�ව සියුම් කිරීඡේම් පgතිඵල බා&4 ඡේපනී යයි. අභිධර්ම කHමයට සංතාර ඡේවනි ධJ�නය ඉපිදවීඡේම් දී පීgති යන ධJ�න�ගැය ද ඉවත්කර සුඛ හැ� ඒගැ.ගැතා� යන ධJ�න�ගැ ඡේදක ඇතිව එය උපදවනු ල&ඡේV. අභිධර්ම කHමයට අනුව අවසං�න රeප�වචර ධJ�නය වන පIවන ධJ�නය ඉපිද වීඡේම්දී සුඛය යන ධJ�න�ගැය ඉවත් කර ඒ ඡේවනුවට උඡේපක්‍ෂ�ව ඡේගැන උඡේපක්‍ෂ� හැ� ඒක.ගැතා� ඇති පI වන ධJ�නය දක්ව� ඇතා. ඡේමය අභිධර්ම කHමයටය.

නමුදු සූතාK�න්තා කHමයට අනුව ඡේමහි පI වන ධJ�න තාලය සි4වන ධJ�න තාලයට සංම�නය. ඡේලBකික ධJ�න ඉපිදවීඡේම් දී ඒ ධJ�න සිඡේතාහි ඇතිවූ සියුම් ඡේන�සියුම් බාව මතා ඡේමඡේI එකම ධJ�න මට්ටම අභිධර්ම කHමඡේ� දී පIවන ධJ�නයක් දක්ව� ඉහැළට නව� ඇතා.නමුදු අභිධර්ම විවරණ කHමඡේ�දී පIවන රeප�වචර ධJ�න නමින් දක්ව� ඇත්ඡේත් සූතාK�න්තා කHමයට අනුව සි4 වන රeප�වචර ධJ�නය බා&4 සං&ලකිය යුතුය. ඡේම් කිHය�ද�මය සූර්ය බාලය උත්තා

351

ක�චයකට න�භිගැතා කරව� එමඟින් සූර්ය කිරණයක පුළුල් පර�සංයක විහිද ප&වති ශක්තිය එක ලක්‍ෂයකට එක් කිරීමට සංම�නය. සූර්ය කිරණ පුළුල් පර�සංයක විහිද තිඡේබාXදී එමඟින් කිසිදු ක�ර්යයක් ඉටුකරගැතා ඡේන�හැ&කි නමුදු එය එක් ලක්‍ෂයකට න�භිගැතා කළවිට එමඟින් යමක් දහැනය කළහැ&කි මට්ටමකට පgබාල කළ හැ&කි ය. අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�ව ද ඊට සංම�නය.

එනම් ඡේලBකික ධJ�න මට්ටඡේම්දී සිතා තුළ ඇති විඳීඡේම් හැ&කිය�ව පgධ�න විඳීඡේම් Iථර පහැක් තුළට ඡේගැ�නුකිරීඡේම්දී විහිද විසිර පවතින්න� වූ චිත්තා ශක්තිය පgබාල ඡේ4. ඡේලBකික යනු ඡේලWක සංම්මුතියට යටත් යන්නයි.ඡේම්ව� අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�වට අයත් නමුදු ඡේලWක සංම්මුති වJවහැ�රයට සීම�වී පවති.ඊට ඡේහ්තුව ඡේමහිදී පgඥා�ව, බුXධිය වර්ධනය ඡේන�වන බා&විනි.

ඡේලWක සංම්මුති වJවහැ�ර ඉක්මව� කටයුතු කළහැ&ක්ඡේක් පgඥා�ව, බුXධිය ඉක්මව� කටයුතු කළ හැ&කි හැ&කිය�වක් ඇති විටක දී පමණි. ඡේලBකික ධ්‍ ය�නවල හැ� ඡේලWඡේකWත්තාර ධJ�නවල ඇති පgධ�නතාම ඡේවනසං ද ඡේමයයි.

එනම් ඡේලBකික ධJ�නවල දී විඳීඡේම් හැ&කිය�ව සියුම්කර ගැ&නීම අරමුණු කරන අතාර ඡේලWඡේකWත්තාර ධJ�නවලදී අරමුණු කරනුඡේ� ඡේන�විඳීඡේම් හැ&කිය�වයි. ඡේන�විඳිඡේම් හැ&කිය�ව යනු විඳීඡේමන් මිඳී කටයුතු කිරීමට දක්වන දක්‍ෂතා�වයයි. ඡේලBකික ධJ�න වලදී විඳීඡේම් හැ&කිය�ව සියුම් කරනුඡේ� විඳීඡේම් හැ&කිය�ඡේවන් මිදී කටයුතු කිරීමට එක්වරම ඡේන�හැ&කි නිසං� ය. පළමුඡේවන් විඳීඡේම් අයහැපත් ප&තිකඩ අත් හැ&ර කුසංලගැ�මී ප&ත්තා වර්ධනය කිරීමට උපඡේදI ලබා�දී ඇත්ඡේත් ද ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� ය. මන්ද පුහුදුන් අඡේයකුට එක්වර උසංI අයුරින් කල්පන� කළ ඡේන� හැ&කි බා&විනි. පළමුඡේවන් සිතා තුළ න&ඟී ඇති ල�මක අකුසංල සිතිවිලිවල බාලපeඡේමන් මනසං පිරිසිදු කළ යුතුය. ඒ සංඳහැ� ඡේලBකික ධJ�න උපදව� ගැ&නීම ව&දගැත් ඡේ4. හුඡේදක් ඡේලBකික ධJ�න වුවද සං�සංව ධර්ම වුවද එය ප�පයට හැ� අකුසංලයට වඩ� උසංIය. එමඟින් මනඡේසංහි පවතින විඳීඡේම් හැ&කිය�ඡේ4 ඡේහැ�ඳ අශය වඩ� ශක්තිමත් ඡේකඡේර්.218

ඡේමඡේI ඡේහැ�ඳ අශය ශක්තිමත් කිරීඡේමන් අනතුර&ව අවශJ අඡේයකුට තාව දුරටත් ගුණධර්ම ඡේපWෂණඡේයහි නිරතාවිය හැ&කි ය. ඡේලWකඡේ� කවදත් සංමථ භා�වන�ව පවතියි. බුXඡේධWත්ප�ද ක�ලඡේයහි ඡේමන්ම අබුXඡේධ�ත්ප�ද ක�ලඡේයහි ද සංමථ භා�වන�ව පවතියි. ඡේම් නිසං� ඡේලBකික ධJ�න ඉපිද වීඡේමහි හැ&කිය�ව ඕනeම ක�ලයක පවතියි.සිXධ�ර්ථ ඡේබාWධිසංත්‍වයන් වහැන්ඡේI ද ඡේම් නිසං� ආල�ර ක�ල�ම හැ� උXදකර�ම පුත්තා ආදී ධJ�න සංමවත් ඉපිදවූ මුනිවරයන්ඡේගැන් අෂ්ට සංම�පත්ති ඥා�න දක්ව� ඡේලBකික ධJ�න ඉපිදවීඡේම් හැ&කිය�ව ලබා�ගැත් බාව සංඳහැන් ය.ඡේමහි සංඳහැන් අෂ්ට සංම�පත්ති යනු සංතාර ව&දeර&ම් රeප�වචර ධJ�න හැ� සංතාර ව&දeර&ම් අරeප�චර ධJ�න ලබා� ගැ&නීමයි.

රeප�වචර ධJ�න යනු ක�මයන් අත් හැ&ර දම� ඊට වඩ� උසංI ම�නසික තාලයකට පgඡේ4ශවීමයි.219 ක�ම යනු ඡේභාBතික පද�ර්ථ ඇසුරින් විඳීම ප් රක�ශයට පත්වීමයි. ක�ම ආ�ව�දය නම් රeප, සංXද, ගැන්‍ධ, රසං, සංපර්ශ හැ� ධම්ම යන ඉන්‍ද්‍රියන් ඇසුරින් ලබා� ගැන්න� ඡේභාBතික වIතුවල ආ�ව�දය

352

විඳීමයි. ඡේමහිදී ක�ම ර�ගැය නම් Iපර්ශ ඉන්‍ද්‍රියවන සංමට අරමුණු වන වIතූන් ඇසුරින් විඳීඡේම් ආ�ව�දය ල&බීමයි. ක�ම ර�ගැය ඇතිවීම ෂඩ් ඉන්‍ද්‍ රියන්ටම ඡේප�දුය. මන්ද ක�ම වIතු ඡේහැවත් ක�ම ආ�ව�දය විඳීමට ඡේහ්තුවන ඡේභාBතික වIතුවක් ඇසං, කණ, න�සංය, දිව, සංම හැ� මනසං යන ෂඩ් ඉන්‍ද්‍රියන්ට ඡේගැ�දුර& වීඡේම් දී එහි ආ�ව�දය එකී ෂඩ් ඉන්‍ද්‍රියන්ටම ල&ඡේV. නමුදු ඡේමහි දී ක�මර�ගැය සංමට විඡේ�ෂඡේක�ට දක්ව� තිඡේV.මීට ඡේහ්තුව ක�ම ර�ගැඡේ� වර්ධනය සංම යන ඉන්‍ද්‍රිය ආශි»තාව සිදුවන බා&විනි. චෛමථුනය ක�මර�ගැඡේ� සුවිඡේ�ෂී ලක්‍ෂයයි. ඡේමය ශ�රීරිකවූ චර්ය�වකි. ක�ම ර�ගැඡේයහි උච්චතාම අවIථ�ව චෛමථුනය ඡේලසං ද&ක්විය හැ&කි ය. චෛමථුන හැ&සිරීඡේම් ඡේයදීඡේමන් අනතුර&ව තා�වක�ලිකව යටපත්ව යන ක�ම ර�ගැය යළිඳු අවIථ�වක මතු ඡේ4. ක�ම ර�ගැය සංමනය කරගැ&නීම සංඳහැ� චෛමථුනඡේ� නිරතාවීම පිප�සංයට ලවණ ජාලය ප�නය කරන්න�ක් බාඳුය. ලවණ ජාලය ප�නය කිරීම නිසං� පිප�සංය වඩ වඩ�ත් උගැ� වන්න�ක් ඡේමන් චෛමථුන ඡේIවනය නිසං�ම ක�ම ර�ගැය වඩවඩ�ත් උත්සංන්න ඡේ4. ශීලඡේයන් දුර&කිරීමට අපහැසු මට්ටමට සිඡේතාහි මුල්බා&සං ගැනියි. එවිට විදර්ශන�ව ව&ඩීමට අපහැසු නම් කළ හැ&කි ඡේහැ�ඳම ඡේදය සිතා ක�ම ර�ගැඡේයන් ඉවතාට ගැ&නීමයි. ඡේම් සංඳහැ� කිසියම් රeපී නිමිත්තාක් ඡේගැන ඒ ඡේකඡේරහි මනසං ඡේයදවීම පgම�ණවත්ය. කසිණ නමින් හැ&ඳින්ඡේවනුඡේ�ද ඡේමඡේI සිතා ප�ලනය කිරීම පිණිසං භා�විතා� කරන රeපී නිමිත්තාකි. ඡේභාBතික ද්‍රාවJයක් වුවද කසිණඡේ�දී අරමුණු කරනුඡේ� එහි ද්‍රාවJ රසං විඳීම ඡේන�ව එහි බා�හිර නිමිත්තා අනුව අභාJන්තාර ගැතාව ඇතිකරගැන්න� කිසියම් සංටහැනකි. ඡේම් සංඳහැ� මූලික වශඡේයන් කිහිප ව�රයක් ඡේනතින් අද�ළ කසිණ නිමිත්තා ඡේදසං බාලමින් එහි නිමිති සංටහැන අනුව අභාJන්තාර සංටහැනක් සිතා තුළ ඇති කර ගැතා යුතුය. මූලික කසිණ�රම්මණය පරිකර්ම නිමිත්තායි.

ඡේමම භා�වන�ව පරිකර්ම භා�වන�වයි. අභාJන්තාර ගැතාව සිතා තුළ ඇතිවන නිමිති සංටහැන උXගැහැ නිමිත්තායි. ඡේමහිදී ද ඒ භා�වන�ව පරිකර්ම භා�වන�වයි.

සිතා තුළ ඇති කර ගැත් අභාJන්තාර නිමිත්තා ඔIඡේI සිතා පිහිටුව� ඡේගැන යළි ව&ඩිදු රටත් ඒ ඔIඡේI ඉතා� ද&ඩිව සිතා අරමුණ ගැ�හැණය කරඡේගැන සිටින විට අති ප�රිශුXධ අඡේලWකයක් අභාJන්තාර ම�නසික සංටහැන තුළින් මතු ඡේ4.

ඡේහැවත් උXගැහැ නිමිත්තා පල�ඡේගැන මතුවන්න�ක් ඡේලසංට ඡේමය මතු වන බාව දක්ව� ඇතා. එවිට මතුවන එම ආඡේලWකය පටිභා�ගැ නිමිත්තායි. එම භා�වන�වට උපච�ර භා�වන�ව ය&යි කියනු ල&ඡේV.ඡේමඡේI උපච�ර භා�වන�ඡේවන් පටිභා�ගැ නිමිත්තා වඩනවිට ක�මචඡන්ද�දී පච නීවරණ ධර්ම ම&ඩපවත්ව�ඡේගැන විතාර්ක, විච�ර, පීgති, සුඛ, ඒක.ගැතා� යන අගැ පසංකින් සංමන්විතා වූ පgථම ඡේලBකික රeප�වචර ධJ�න චිත්තාය උපදියි.220 ක�ම ආ�ව�දය ලබාන සිතාකට වඩ� ඡේම් පgථම ධJ�න සිතා සියුම්ය. නමුදු ක�ම ආ�ව�දය නම් ඡේභාBතික ද්‍රාවJ�ත්මක අරමුණු විඳීම තුළින් ලබාන ආ�ව�දය වන අතාර රeප�වචර සිතා නම් ඡේභාBතික ද්‍රාවJ ඇසුර& කර ඊට අනුරeපීව මනඡේසංහි ඇඳ ගැත් රeපී සංටහැනක් පිළිබාඳ සියුම් විඳීඡේම් සිතායි. ක�ම ආ�ව�දය හැ� රeප ආ�ව�දය අතාර ඡේවනසං නම් ක�ම ආ�ව�දඡේයහි සංuජුවම

353

බා�හිර වIතු ඇසුර&කර ලබාන විඳීම ගැ&Vව තිබීම හැ� රeප ආ�ව�දඡේයහි ගැ&V වනුඡේ� මනසංට අරමුණු වන සංටහැන පිළිබාඳ ලබාන විඳීම වීමයි. ඡේම් විඳීම මඟින් නිරeපණය වනුඡේ� සංම්මුතියයි. එහි ඡේලWක සංම්මතා Iවරeපය එඡේලසංම අන්තාර්ගැතාය. කිසිදු පg�න කිරීමක් ඡේහැW විච�ර පූර්වකව බා&ලීමක් න&තිව ඡේලWක වJවහැ�රය එඡේIම ඡේලBකික ධJ�නවල ද අන්තාර්ගැතාය.ඡේම් නිසං� ඡේලBකික ධJ�නසිතා මඟින් ඡේලWඡේකWත්තාර විෂය අරමුණ කළ ඡේන� හැ&කි ය. ඡේලWඡේකWත්තාර විෂය අරමුණ කළ හැ&ක්ඡේක් ඡේලWක වJවහැ�ර ඉක්මව� ප් රඥා�ඡේවන් ද&කිය හැ&කි තාත්වයකට මනසං පත් කරව� ගැත් අවIථ�වකය. ඒ අවIථ�ව වුව ද නිර�ය�සංඡේයන් ඇති වන්නක් ඡේන� ඡේ4. මහැත් ව&ර වeයමක් දර� අත්පත් කරගැතා යුතු වූ අවඡේබාWධයකි. ම�ර්ගැඵල අවඡේබාWධය නම් ඡේමයයි. ම�ර්ගැඵල අවඡේබාWධයට බා&හැ&රව ඡේකඡේතාක් ඉහැළ සංම�ධි ල&බූව ද ඒ සියල්ල තා�වක�ලික සිතා පුහුණු කිරීම් පමණකි.221

පgථම ධJන සංම�පත්ති සිඡේත් ඇති ඡේන�ඡේයක් ඡේදWෂ සංහිතා බාව බුXධිඡේයන් වටහැ�ගැත් පසුව ඒ ඡේකඡේරහි ආශ� රහිතා විය හැ&කි ය. එවිට ඡේමඡේතාක් සිඡේත් ප&වති පgධ�න රeපී විඳීම් පහැ වන විතාර්ක, විච�ර, පීgති, සුඛ හැ� ඒක.ගැතා� යන ධJ�න�ගැවලින් විතාර්කය අත්හැ&ර ද&මීමට ඡේපළඡේÞ.222

මන්ද ඡේමහි ක&ළඹීම් හැ� විඳීම් Iවභා�වය අන්තාර්ගැතා බා&විනි. මනඡේසංහි ඇති ධJ�න සංටහැන සංමඟ සිඡේත් තිඡේබාන විතාර්කය යන පgධ�න රeපීවීඳීම සිඡේතාන් ඉවත් කර ද&මීමත් සංමඟ රeප�වචර Xවිතීය ධJ�නය උපදියි.223 ඡේමහිදී සිතින් ඉවත් කර ද&ඡේමන විතාර්ක ධJ�න�ගැය සං&බාවින්ම බුXධියට හැ� පgඥා�වට සංබාඳතා�වක් ඇතිබාවක් ඡේපනී යයි. බුXධියට හැ� පgඥා�වට සංම්බාන්ධතා� දක්වන චෛචතාසික වන විතාර්ක හැ� විච�රය යන ඡේදඡේකන් විතාර්කය ධJ�න අරමුණට නවන බා&වින් එය වඩ� ඕල�රික ය&යි සං&ලකිය හැ&කි ය.224 ඒ අනුව ධJ�න අරමුඡේණ් හැ&සිරීම නම් වූ විච�රය සිතා අරමුණ ඡේවතා ඇදගැන්න� ශක්තියවූ විතාර්කයට වඩ� සියුම් බා&4 සං&ලකිය හැ&කි ය. එඡේIම ධJ�නය වඩ� ප් රගුණවත්ම අරමුණ ඡේවතා නිර�ය�සංඡේයන්ම සිතා බා&ඳී යන නිසං� යළි අමුතුඡේවන් අරමුණට න&ඟීඡේම් අවශJතා�වයක් මතු ඡේන�වන නිසං� විතාර්කය අනවශJ ධJ�න�ගැයක් බාවටද පත් ඡේ4. ඡේම් ඡේහ්තු ඡේදකම නිසං� Xවිතීය ධ්‍ ය�නඡේ�දී විතාර්කය ඉවත් වී විච�ර, පීgති, සුඛ හැ� ඒක.ගැතා� යන ධJ�න�ගැ පමණක් ඉතිරි ඡේ4. ඡේලWඡේකWත්තාර ම�ර්ගැ සිත්උපද වීඡේම්දී සිඡේත් විඳීම ඉවත් කර හැ&රීමට පියවර ගැන්න� අතාර ඡේලBකික ධJ�න සිත්වලදී විඳීම සියුම් කර ගැ&නීමට පියවර ගැන්න� බාව දක්නට ල&ඡේV. විතාර්කය යම්කිසි පgIතුතා ඡේදකක් ඡේහැW ව&ඩි ගැණනක් අතාර සං&සංඳීමක් සිදු කිරීම සංඳහැ� භා�විතා�වන චිත්තා ගැති ලක්ෂණයකි. ඡේමහි දී සිඡේත් ක&ළඹීම අධිකය. නමුදු විච�රය නම් ලබා�ගැත් අරමුණ වුවද වඩ�ත් පිරිසිඳ බා&ලීමය. ඡේමය ද විච�රපූ ර්වක සිතාක් බා&වින් බුXධිමය ගුණය අන්තාර්ගැතාය. එඡේIවුවද එහිදී සංලසං� බා&ඡේලනුඡේ� ප් රIතුතා කීපයක් පිළිබාඳ ඡේන�ව තාමන් ගැත් අරමුණ පිළිබාඳව බා&වින් විතාර්කයට වඩ� විච�රඡේයහි ක&ළඹිලි Iවභා�වය අඩුය. ඒ නිසං�ම Xවිතීය ධ්‍

354

ය�න සිතාට වුව ද විච�රය යන ධJ�න�ගැය ඡේගැන ය� හැ&කි මට්ටමක් ඇතා.

තාuතීය ධJ�නයට පත් වීඡේම් දී තාව ඕල�රික ධJ�න�ගැයක් අත්හැරිනු ල&ඡේV.

එනම් විච�රයයි. විච�රය ඡේසංසු චෛචතාසික වලට වඩ� ඕල�රිකය. මන්ද එහි අරමුඡේණහි එල්ඹී සීටීමක් ඡේවනුවට ඇත්ඡේත් අරමුණ පිලිබාඳ පිරිසිඳ ගැ&නීමට සිදු කර උත්සං�හැයකි. මීට සං�ඡේප්ක්ෂකව පීgති, සුඛ හැ� ඒක.ගැතා� යන ධ්‍ ය�න�ගැවල විඳීඡේම් ගුණය අධිකය. නමුදු පgඥා� ගුණය අධික විච�රඡේ� එම ගුණය ඡේලBකික ධJ�න ප&ව&ත්මට බා�ධ�වක් ඡේලසං සංලක� ඇතා. මන්ද ඡේලBකික ධJ�නවලදී සිදු වනුඡේ� විඳීම අත් හැ&රීමක් ඡේන�ව විඳීම සියුම් බාවට ප&මිණවීමක් වන නිසං� ය. ඡේම් අනුව තාuතීය ධJ�නඡේ�දී සිඡේත්ඇත්ඡේත් පීතී,

සුඛ හැ� ඒක.ගැතා� යන ධJ�න�ගැ පමණකි. ඡේමහිදී සිඡේත් උපරීම විඳීඡේම් Iවභා�වඡේයහි සියුම් බාවක් ගැ&V ඡේ4. සිතා ක&ළඹීමට පත්වන කිසිදු චිත්තාගැති Iවභා�වක් ඡේමහි න&තා. එබා&වින් ඡේන�ඡේසංල්වන අඛණ්ඩ චිත්තා පරම්පර�වක් තාuතීය ධJ�නඡේයහි අන්තාර්ගැතා ඡේ4. පීති, සුඛ හැ� ඒක.ගැතා� යන ධJ�න�ගැ සං&ලකූවිට ඡේමහිද පීතිය යන ධJ�න�ගැය මඡේනW ක�යික ක&ළඹිලි Iවභා�වය ළ වන අවIථ�වක් ඡේලසං සං&ලකිය හැ&කි ය. එම නිසං� පීතිය අත්හැ&ර ද&මීඡේමන් මීට වඩ� සිතා ශ�න්තා බාවට පත් කර ගැතා හැ&කි ය. ඒ අනුව පීතිය අත්හැ&ර දම� ඒ ඡේවනුවට උඡේප්ක්‍ෂ�, සුඛ හැ� ඒක.ගැතා� යන සි4 ඡේවනි ඡේලBකික ධJ�නය ලබා�ගැතා හැ&කි ය. එහි උඡේප්ක්‍ෂ�ඡේවහි ඇත්ඡේත් මධJIථ ඡේ4දන�වයි. එනම් ම&දහැත් ඡේ4දන� විඳීමයි. ඡේමය සිඡේත් ඉතා� සියුම් විඳීඡේම් අවIථ�වකි. උඡේපක්‍ෂ�ව සියුම්ය. එඡේIම ඒක.ගැතා�ව සියුම්ය. ඡේම් ඡේදක අතාර සුඛය තාරමකට ඕල�රිකය. මන්ද එහිද ක&ළඹිලි සංහැගැතා බාවක් විදJම�න බා&විනි. ඡේම් නිසං� සුඛය අත්හැ&ර ද&මීඡේමන් සිතා තාව දුරටත් ඉහැළ ඡේලBකික සංම�ධි මට්ටමක් දක්ව� උසංI කළ හැ&කි ය. එනම් ඡේමහි දී සුඛය හැ&රද� උඡේපක්‍ෂ� හැ� ඒක.ගැතා� යන අගැ ඡේදකින් පමණක් සංමන්විතා පචම ධJ�න උපදව�ගැතා හැ&කි ය. ඡේම් රeප�වචර ධJ�නයන්හි අවසං�න ධJ�න අවIථ�වයි.

ඡේමහි ධJ�න දක්ව� ඇත්ඡේත් අභිධර්ම කHමයටය. සූතාK�න්තා කHමයට අනුව ඡේමහි පචම ධJ�න අවIථ�ව චතුත්‍ථි ධJ�න අවIථ�ව ඡේලසංට සංලක� ඇතා.

ඡේමහි උඡේපක්‍ෂ�ව මඡේනW ක�යික ඉහිල්වීමක් ලබා� ඡේදන බා&වින් සුඛIථ�නඡේයහිල�ම සං&ලකිය යුතු බාව ඡේමහිදී ඡේපන්ව� දී ඇතා. මන්ද විඳීම සියුම්වීම සිතාට විශ�ල සං&නසීමක් ඡේගැන ඡේදන්නක් වන නිසං� ය. ඉහැතා සංඳහැන් කළ පරිදි රeප�වචර ධJ�න සිත් පසං උපදව� ගැත් විටකදී ඊට විප�ක වශඡේයන් පgතිසංන්‍ධි භාව�ගැ හැ� චුති වශඡේයන් ල&ඡේබාන සිතා විප�ක සිත් ඡේ4.

මින් අදහැIවනුඡේ� තාමන් උපදවන රeප�වචර ධJ�නයට සංසං&ඡේඳන පරිදි විප�ක වශඡේයන් ඡේම් සිතා තුන උර&ම වන බාවයි. පgතිසංන්‍ධි සිතා ඊළඟ භාවය තුළ උපතා ලබා�දීමට සංමත් ඡේ4. එඡේIම එම භාවයතුළ අරමුණු ඡේන� ඡේගැන සිටින අවIථ�වන්හි භාව�ගැ සිතා උපදියි. එම භාවඡේ� අවසං�න වශඡේයන් චුති සිතා උපදියි. යම්කිසි ධJ�නයක් පරිත්තා වශඡේයන් ව&ඩීම යනු ධJ�නය ල&බූ ම�තාKයයි. ඡේමහිදී ඒ ධJ�නය යළි යළිත් උපදවමින් වසංඟ ඡේන� ඡේකඡේර්. පgථම ධJ�න සිතා පරිත්තා වශඡේයන් ව&ඩූ විට දී ඊට විප�ක වශඡේයන් බාrහ්ම

355

ප�රිසංජ්ජා නම් බාrහ්ම ඡේලWකඡේ� උපදියි. ඡේම් ධJ�නය මධJම ඡේලසං ව&ඩුඡේ� නම් බාrහ්ම පුඡේරWහිතා බාrහ්ම ඡේලWකඡේ� උපදියි. එයම පgණීතා ඡේලසං ව&ඩුඡේ� නම් මහැ� බාrහ්ම නම් බාrහ්ම ඡේලWකඡේ� උපතා ලබායි. Xවිතීය හැ� තාuතීය ධJ�න පරිත්තා ඡේලසං ව&ඩුඡේ� නම් පරිත්තා�භා නම් බාඹ ඡේල�ව ද, මධJම ඡේI ව&ඩුඡේ� නම් අප්පම�ණ�භා නම් බාඹ ඡේල�ව ද, පgණීතා ඡේලසං ව&ඩුඡේ� නම් ආභාIසංර නම් බාඹ ඡේල�වද උපදියි. ඡේම් දුතිය ධJ�න භූමිය. චතුත්‍ථි ධJ�නය පරිත්තා වශඡේයන් ව&ඩුඡේ� නම් පරිත්තා සුභා නම් බාඹ ඡේල�වද, මධJම ඡේලසං ව&ඩුඡේ� නම් අප්පම�ණ සුභා නම් බාඹ ඡේල�වද, පgණීතා ඡේලසං ව&ඩුඡේ� නම් සුභාකිණ්හැ නම් බාඹ ඡේල�වද උපදියි. ඡේම් තාතිය ධJ�න භූමිය. පචම ධJ�නය ව&ඩුඡේ� නම් ඡේවහැප්ඵලඡේයහි ද, එයම සිතා න&ති කරන ඡේලසං ව&ඩුඡේ� නම් අසංඤ්ඤාසංත්තාඡේයහි ද, අන�ගැ�මී ම�ර්ගැඵල ල�භී වූ විට ශුXධ�ව�සංයන්හි ද උපතා ලබායි. ඡේම් චතුත්‍ථි ධJ�න භූමිය. ඡේම් සියළු තා&න්වලදී පgටිසංන්‍ධි, භාව�ගැ හැ� චුති යන චිත්තායන් සංම�න ඡේ4.225

රeප ආ�ව�දය ක�ම ආ�ව�දය තාරම් රළු හැ� පිළිකුල් සංහැගැතා ඡේන�වූවත් එහිද එක්තාර� රළු Iවභා�වයක් විදJම�නය. එබා&වින් සිඡේත් විඳීම සියුම් කිරීමට ඡේය�මුවූ ඇතා&ම් ඡේයWගැ�වචරඡේයW රeප ආශ»ඡේයන් සිතාතුළ ඇති කර ගැත් කසිණ නිමිත්තා අරමුණුඡේක�ට උපදව�ගැත් රeප�වචර ධJ�න සුළු ඡේහ්තු නිසං� න&තිව ය�මට ඉඩ ඇති බා&වින් ඒ ඡේකඡේරහි කළකිරීමට පත් ඡේවති. මන්ද රeප නිමිති විවිධ ඡේවනIවීම්වලට සිඡේත් ඇති කර ගැත් රeප සංටහැන ඡේහ්තු වන බාව සං&ලකීඡේමනි.226 ඡේම් නිසං� රeප ඇසුර& ඡේක�ට උපදව�ගැත් රeප සංටහැන වඩ�ත් සියුම් කිරීඡේම් ක�ර්යයට එළඡේඹති. ඡේමම රeප සංටහැන ඡේකඡේර් ඇතිවූ විඳීම සියුම් කිරීඡේම් අරමුණ ඡේමහිදී මුලිකව සංලක� ඇතා. එහිදී කසිණ අරමුණ අරමුණු ඡේක�ට සිතා තුළ ඇති කර ගැත් සංටහැන හැ&කි තා�ක් පුළුල් කරනු ල&ඡේV. ඡේම් සංඳහැ� ආක�සං කසිණය හැ&ර ඡේසංසු නව කසිණ අතාරින් එක් කසිණයක් භා�විතා� කළ හැ&කි ය. කසිණය තාමන්ට හැ&කි තාරම් පුළුල් පgඡේXශයක් පුර� පතුර&ව� හැරිනු ලබායි. අනතුර&ව සිතා පුර� කසිණ නිමිත්තා ප&තිරී යයි. ඉන් අනතුර&ව ඒ ප&තිරී ගිය කසිණ අරමුණ ඡේමඡේනහි ඡේන� කර අත් හැ&ර දමනු ලබායි. ඡේමය ඡේමඡේනහි ඡේන� කරන විට එහි ආක�ශ ම�තාKය ප&නඡේවයි. සං&බාවින්ම ඡේමහිදී ආක�සං ම�තාKඡේයන් අරමුණු වන්ඡේන් හිI බාව ඡේලසංට සංලක� ගැතා හැ&කි ය. මුල් වරට රeප අරමුණ කිරීම නතාර වී සිඡේත් Iවභා�වය අරමුණු වන්ඡේන් ඡේමහිදීය. ඡේමහිදී අනන්තා වූ ආක�සංය ඡේහැW ආක�සං ය&යි කසිණය අත් හැළ විට මනසංට ද&නන හිIබාව අරමුණු ඡේකඡේර්. එහිදී තාව දුරටත් නීවරණ සංසිඳී ආකසං�නඤ්ච�යතානය උපදියි. ඡේමය පළමුවන අරeප�වචර ධJ�න චිත්තායයි. අරeප ධJ�නඡේයහි ඇති සුවිඡේ�ෂී ලක්ෂණය නම් මුල්වරට බා�හිර නිමිති අත්හැ&රද� සිය විඤ්ඤා�ණයම අරමුණු කිරීමට ඡේයWගැ�වචරය�ඡේ. සිතා න&ඹුර& වීමයි.

ආක�සංනඤ්ච�යතාන සිතා මන�ව හුර& පුර&දු කරගැත් පසුව සිතා තාවත් ඉහැළ මට්ටමට ගැ&නීම පිණිසං වeයම් කළ යුතුය. එහිදී සිතා තුළ ඇති අරමුණු

356

විඳීඡේම් Iවභා�වය තාවත් සියුම් කළ හැ&කි ය. ආක�සංනඤ්ච�යතාන සිතා ඡේවනI වීඡේම් ලක්ෂණ උර&මකර ඇති බාව සංලක� ඊළඟ අරeප�වචර ධJ�නය ඉපිදවීම පිණිසං න&ඹුර& ඡේ4. සිතා තුළ ඇති විඳීඡේම් ශක්තිය තාව දුරටත් සියුම් කිරීම පිණිසං උපද වූ ආක�සංනඤ්ච�යතානය අනන්තාය ඡේතාක්ම පතුර&ව� හැ&රිය හැ&කි ය. එහිදී විඤ්ඤා�ණ ඡේහැW අනන්තා විඤ්ඤා�ණ ඡේහැW ඡේලසං ඡේමඡේනහි කර සිතාට අරමුණුවන විඤ්ඤා�ණ නිමිත්තා සියුම් කළ යුතුය. ඡේමහි දී තාම�ඡේ. මනඡේI ගැතිලක්ෂණ ඒ මනසින්ම අරමුණු ඡේකඡේර්. සං&බාවින්ම ඡේමහිදී සිදු කරනුඡේ� ම�නසික ලක්ෂණ සියුම් කිරීමයි. ඡේම් අයුරින් මනසං සියුම් කිරීඡේම් දී යම් අවIථ�වක දී විඤ්ඤා�ණඤ්ච�යතාන ඡේදවන අරeප�වචර ධJ�න සිතා උපදියි. තාම� තුළ ඇති අති සියුම් මඡේනW විඤ්ඤා�ණ ධ�තුව ඡේමහි දී භා�වන�නුඡේයWගිය�ට අරමුණු ඡේ4. එඡේIම විඳීම සියුම් ඡේ4. මනසං වඩ වඩ�ත් සියුම් හැ� සං&හැ&ල්ලුවට පත් ඡේ4. විඤ්ඤා�ණඤ්ච�යතානය මන�ව පුර&දු වූ විට ඊට වඩ� ම�නසික සියුම් බාවකට මනසං පත් කළ හැ&කි ය&යි භා�වන�නුඡේයWගිය� වටහැ� ගැනියි. එම සියුම් බාව ලබා�ගැ&නීම පිණිසං තාවදුරටත් භා�වන� කළ යුතුය. විඤ්ඤා�ණඤ්ච�යතානය උපදව� ගැ&නීඡේම් දී අභා�වයට ගිය ආක�සංනඤ්ච�යතාන ධJ�න සිතා පිළිබාඳ අවධ�නය ඡේය�මුකිරීඡේමන් තාවදුරටත් මනසං සියුම් බාවට පත් කළ හැ&කි ය. එම අභා�ව ම�තාKය අරමුණුඡේක�ට කිසිවක් න&තා යන අදහැසං ඡේගැන නත්‍ථි කිඤ්චි යනුඡේවන් භා�වන� කළ යුතු ඡේ4. ඡේමහි ආකිඤ්චඤ්ඤා ශVදඡේයන් යමක අභා�ව ම�තාKය සංලක� තිඡේV. ඡේම් දක්ව� සිතාට අරමුණු කඡේල් සිඡේත් විඳීඡේම් හැ&කිය�වයි. පළමුවරට සිතා විඳීම් ලක්ෂණඡේයන් ඉවතාට ඡේගැන තිඡේV. විඳීම් ලක්ෂණඡේයන් ඉවතාට ගැත්සිතාට අරමුණු වශඡේයන් ලබා�දී ඇත්ඡේත් විඳීමට අරමුණු කර ගැන්න� ලද මනඡේI බුXධිමය ප&තිකඩකි. නත්‍ථි කිඤ්චි ඡේහැවත් කිසිවක් න&තා&යි භා�වන� කිරීඡේම්දී විඤ්ඤා�ණඡේයහි පවතින බුXධිමය ලක්ෂණ විච�ර පූර්වකව ද&ක ගැ&නීමට හැ&කිය�ව ල&ඡේV. ඡේම් භා�වන�ව මන�ව පුර&දු කිරීඡේමන් යම්විඡේටක ආකිඤ්චඤ්ඤා�යතාන ඡේතාවන අරeප�වචර ධJ�නය උපදියි. ඡේමහිදී විච�ර පූර්වක වීඡේම් දී න&තා&යි කිය� ද&නගැනු ලබාන්ඡේන් ද&ඡේනන ලක්ෂණ ඇති බා&වින් බාව වටහැ�ගැනියි.ඡේම් අනුව නත්‍ථි කිඤ්චි ඡේහැවත් කිසිවක් න&තා&යි භා�වන� කර උපදව�ගැත් ඡේතාවන අරeප�වචර ධJ�නයවූ ආකිඤ්චඤ්ඤා�යතානය වුව ද අවසං�න පියවර ඡේන� වන බාව අවඡේබාWධ ඡේ4.

ඉන් පසුව කිසිවක් න&තා&යි ඡේමන්ම කිසිවක් න&තා&යි ද&නගැන්න� සිතා ද පවතින බා&වින් ඇත්ඡේත්ද න&තා න&ත්ඡේත්ද න&තා යයි ඒක�න්තාව කිව ඡේන�හැ&කි නිෂ්ඨ�වක් කර� මනසං පමුණුවයි. ඕල�රික අයුරින් සංඥා�ව න&තිවුවද සූක්‍ෂම වශඡේයන් සංඥා�ව පවතින බා&වින් එම සූක්‍ෂම සංඥා�ව අරමුණුකරගැනිමින් අන්තාඡේමතා පණීතාඡේමතා ය&යි භා�වන� කර්මIථ�න වශඡේයන් සංලක� ආකිඤ්චඤ්ඤා�යතානය තාවත් සියුම් කිරීමට ඡේපළඡේඹයි. ඇති න&ති බාව ද&නගැන්ඡේන් සියුම් සංඥා�වක් පවතින බා&වින් ය&යි අරමුණට නඟ� ඒ සංඥා�ඡේවහි සියුම් ම�තාKය අරමුණුකරත්ම ඡේනවසංඤ්ඤා�න�සංඤ්ඤා�යතානය නම&ති සි4වන අරeප�වචර ධJ�නය උපදියි.ඡේමය නම් අවසං�න ඡේලBකික ධ්‍

357

ය�නයයි. අෂ්ට සංම�ප්තිය උපදවීම ඡේලසං සං�ම�නJ වJවහැ�රඡේ� ද&ක්ඡේවනුඡේ� ඡේම් අවසං�න ඡේමන්ම අරeප�වච�ර සි4වන ධJ�නය ඉපිදවීමයි. අරeප�ව�චර ධJ�න විප�ක වශඡේයන් උර&ම වන පgතිසංන්‍ධි, භාව�ගැ හැ� චුති සිත් වශඡේයන් සංම�න ඡේ4. පළමු අරeප�වචර ධJ�නය වූ ආක�සංනඤ්ච�යතාන සිතාට විප�ක වශඡේයන් කල්ප විසි දහැසංකට ආයු ඇති ආක�සංනඤ්ච�යතාන නම් අරeපී V රහ්ම ඡේලWකඡේ� උපදියි.ඡේමඡේලසං ඡේදවන අරeප�වචර ධJ�නය වූ විඤ්ඤා�ණඤ්ච�යතාන සිතාට විප�ක ඡේලසං කල්ප සංතාළිI දහැසංකට ආයු ඇති ආක�සංනඤ්ච�යතාන නම් අරeප බාrහ්ම ඡේලWකඡේ� උපදියි. ඡේමඡේIම ඡේතාවන අරeප�වචර ධJ�නය වූ ආකිඤ්චඤ්ඤා�යතාන සිතාට විප�ක වශඡේයන් කල්ප සං&ට දහැසංකට ආයු ඇති ආකිඤ්චඤ්ඤා�යතාන අරeපී බාrහ්ම ඡේලWකඡේ� උපදියි.

ඡේම් අයුරින්ම සි4 වන අරeප�වචර ධJ�නයවූ ඡේනවසංඤ්ඤා�න�සංඤ්ඤා�යතානය සිතාට විප�ක ඡේලසං කල්ප සූව�සූ දහැසංකට ආයු ඇති ඡේනවසංඤ්ඤා�න�සංඤ්ඤා�යතාන නම් අරeප බාrහ්ම ඡේලWකඡේ� උපදියි. අරeපී V රහ්ම ඡේලWක වන�හී හුඡේදක් සිතාට පමණක් අරමුණු වශඡේයන් ද&න ගැතා හැ&කි ඒව� ඡේ4. ඒව� පිහිටි තාල ඡේහැW පිහිටි Iථ�න ආදිය ඡේභාBතික ඡේහැW රeපී මිණුම් දඬුමඟින් ද&න ගැතා ඡේන� හැ&කි ය. අරeපී බාrහ්ම ඡේලWක ම�නසික මට්ටම් නිඡේයWජානය කරනබාව සං&ලකිය හැ&කි ය. එබා&වින් එම බාrහ්ම ඡේලWක පිහිටි Iථ�න ඡේභාBතිකව ඡේහැW රeපී අයුරින් ඡේසං�ය� බාලනව�ට වඩ� අද�ළ කHමඡේ4ද නිසි ඡේලසං පිළිප&දීම මඟින් තාහැවුර&කරගැ&නීමට වeයම් කිරීම ඡේයWගැJ බාව ඡේපඡේන්. එඡේIම රeපී බාrහ්ම ඡේලWක හැ� ඒව�ඡේ� ආයු පgම�ණය සං�ම�නJ ක�ම�වචර ඡේලWකයන්ට වඩ� ඉතා� අධිකබාව ප&හැ&දිලිව ඡේපනී යයි. ඊට ඡේහ්තුව ක�ම�වචර ඡේලWකයන්හි අරමුණු කර ගැනුඡේ� ඕල�රික ඡේභාBතික පද�ර්ථ වන අතාර ඒව� ඉතා� ක්‍ෂණිකව ඡේවනIවීමට ලක් ඡේ4. සංඡේද4 ඡේලWකද අයත්වනුඡේ� ක�ම�වචර ඡේලWකවලටය. ඒව� වල වුවද ඇත්ඡේත් ඉතා� සූක්‍ෂම වශඡේයන් ඇති ඡේභාBතික පද�ර්ථය. ඡේභාBතික පද�ර්ථවල මූලික තා&නුම් ඒකක ඡේලසං බුදු දහැඡේම් සංඳහැන් වන ශුXධ අෂ්ටක ඡේමන්ම සංතාර මහැ� භූතා රeප හැ&ඩය අති සියුම්ය. ඒ නිසං� ඒව� විවිධ මට්ටම්වලින් දක්නට ල&ඡේV.

ක�ම ඡේලWකවල විදJම�න ඡේභාBතික පද�ර්ථවල හැ&ඩය රළු බා&වින් ඒව� පහැසුඡේවන් මිනිI ඉන්‍ද්‍රියන්ට ඡේගැWචර ඡේ4. ඡේම් නිසං� ඉන්‍ද්‍රිය�රම්මණ ඡේලසං ඡේභාBතික පද�ර්ථ ඇසුඡේරන් වින්දනයක් ල&බීමට මිනිසුන් ඡේය�මු වී සිටින බාව ඡේපනී යයි.227

ක�මභාවයට අයත්වුවද සංඡේXව ඡේලWකයන්හි ඡේභාBතික පද�ර්ථවල සං&ක&Iම මිනිI ඡේල�ව විදJම�න Iවරeපයට වඩ� සියුම්ය. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� එබාඳු සියුම් සං&ක&Iමක් ඇති ඡේභාBතික පද�ර්ථ සං�ම�නJ මිනිI ඉන්‍ද්‍රියන්ට ඡේගැWචර ඡේන� ඡේ4. නමුදු සංඡේXව ඡේලWකව�සී සංත්‍වයන්හැට ඡේමබාඳු සියුම් ඡේභාBතාකික පද�ර්ථවලින් සංමන්විතා ඡේX ඔවුන්ඡේ. අති සියුම් ඉන්‍ද්‍රියන්ට අරමුණු කර ගැතා හැ&කි ය. මීටත් වඩ� රeප�වච�ර මට්ටඡේම්දී අරමුණු කළ හැ&කි Iවරeපය සියුම්ය. රeප�වචර තාලඡේ�දී ඡේභාBතික පද�ර්ථ ඡේවනුවට ඒ ඡේභාBතික

358

පද�ර්ථ ඇසුර&ඡේක�ට සිතින් නිර්මිතා රeපී පද�ර්ථ ඉන්‍ද්‍රියන්ට අරමුණු ඡේ4. ඡේමහි දී මඡේනW ඉන්‍ද්‍රියට පgමුථ Iථ�නය හිමි ඡේ4. රeපී ඡේලWකව�සී සංත්‍වයින් V රහ්මයින්ය. බාrහ්මයින්ඡේ. ප&ව&ත්ම සංඳහැ� අවශJ පgතාJ ඉතා� සියුම්ය. ඡේමය ඡේභාBතික පද�ර්ථමය Iවරeපය ඉක්මව� ඇතා.එනම් ම�නසික අවශJතා�වයන් පමණක් සංම්පූර්ණ වීම බාrහ්ම ක�යික සංත්‍වයන්ට ප&ව&ත්ම සංඳහැ� ප් රම�ණවත්ය.228 තාම� ඡේමන්ම ඡේසංසු බාrහ්මයින්ට චෛමතිKය වඩ� ඒ චෛමතිKය ආහැ�ර ඡේක�ට ප&ව&ත්ම සංකසං�ගැතා හැ&කි තාරම් මඡේනWඉන්‍ද්‍රිය ඡේමහි පgධ�නය.

රeපී ය&යි හැ&ඳින්වුවද ඡේමහි කිසිදු ඡේභාBතික Iවරeපයක් න&ති බා&වින් එහි ක් ෂණික ඡේවනIවීම අවිදJම�නය. ඡේවනIවීම ප&ඡේණන නමුදු ඒ ඡේවනIවීම සංඳහැ� ඉතා� දිගු ක�ලයක් ව&ය ඡේ4. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� බාrහ්ම ක�යික සංත් වයන්ට ඡේබා�ඡේහැW ආයුෂ ඇතා.මීට සං�ඡේප්ක්‍ෂකව මිනිI හැ� ඡේXව සංත්‍වයින්ට නිතාරම සිය ප&ව&ත්ම සංඳහැ� ඡේභාBතික පද�ර්ථ මතා ය&පීමට සිදුවන බා&වින් ඡේවනI වීම ඡේ4ගැවත්ය. ඡේභාBතික පද�ර්ථවල සං&ක&Iව මනුෂJ ඡේල�වට වඩ� සියුම් වන බා&වින් සංඡේXව ඡේලWක වල ඡේවනIවීඡේම් කිHය�වලිය මනුෂJ ඡේලWකයට සං�ඡේප්ක්‍ෂකව අඩුය. බාrහ්ම ඡේලWකවල දී අනුපිළිඡේවල අනුව වඩ වඩ� ඉහැළ තාලවල ඡේවනIවීම පහැළ තාලවලට වඩ� අඩුය. මන්ද ම�නසික ප&ව&ත්ඡේම් වුවද සියුම් බාව පහැළ තාලවලට වඩ� ඉහැල තාලවල ව&ඩි බා&විනි. ම�නසික ප&ව&ත්ම පිළිබාඳ කHමික ගැ&ඹුර& වූ චිත්තා අභාJ�සංයක් ඡේලBකික ධJ�න සංම�ප්පත්ති ඉපිදවීඡේම්දී අත්පත් ඡේ4. මන්ද ක�ම සංඥා� විඳීඡේමන් රළුව ඇති ඉන්‍ද්‍රීය සංජා�නන ඊට වඩ� ඉහැළ තාලයකට ඡේය�මුකරවීමට මූලික අත්තිව�රම ද&ඡේමනුඡේ� ඡේලBකික ධJ�න හැරහැ� වන බා&විනි.පgථම ධJ�නඡේ� සිට අනුකHමඡේයන් අෂ්ටසංම�පත්ති දක්ව� විඳීම සියුම් කිරීඡේමන් සංඥා�ව පිළිබාඳ භා�වන�නුඡේයWගිය�ට ඡේහැ�ඳ අවඡේබාWධයක් ල&ඡේV.

රeප�වචර ධJ�න වල සිට මිසං අරeප�වචර ධJ�න උපදව� එය විදර්ශන�වට න&ඟීමට අති සූක්‍ෂම පgඥා�වක් ඇත්ඡේතාකුට මිසං ඡේවනත් කිසිඡේවකුට හැ&කිය�වක් න&ති බාව ද&ක් ඡේ4. ඡේබා�ඡේහැWවිට ඡේබාWධිසංත්‍වයන් වහැන්ඡේIල� හැට චතුර�ය� සංතාJ�වඡේබාWධය ලබා� ගැතා හැ&කිවනුඡේ� අෂ්ට සංම�පත්ති උපදව� එය විදර්ශන�වට න&ඟීමට දක්වන දක්‍ෂතා�ව මතා බාව ප&වඡේI. මන්ද අරeප�වචර ධJ�නවල දී සංඥා�ව පවතිනුඡේ� ඉතා� දුබාල ඡේලසං බා&වින් එය යම්කිසි ක�ර්යයක් සිදු කිරීම සංඳහැ� පgම�ණවත් අයුරින් ඡේමඡේහැයව�ගැ&නීඡේම් අසීර&තා�වක් ඇතිවීම Iවභා�විකය. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� ඡේලBකික ධJ�න ප�දක කරඡේගැන පසුව විදර්ශන� භා�වන�වට එළඡේඹන පුXගැලයින් විසින් රeප�වචර ධJ�න මට්ටම්වලදී එය විදර්ශන�වට න&ඟීමට යුහුසුළු වන බාවක් ඡේපඡේනන්නට තිඡේV. විඡේ�ෂඡේයන්ම අභිධර්ම කHමයට නම් පචම ධJ�නඡේ� දී සූතාK�න්තා කHමයට නම් රeප�වචර සි4 වන ධJ�න මට්ටඡේම් දී ඡේබා�ඡේහැWවිට විදර්ශන�වට න&ඟීම සිදු කරනු ද&කිය හැ&කි ය. මන්ද යත් එම ධJ�න මට්ටඡේම් දී ධJ�න�ගැ ඡේලසං උඡේපක්‍ෂ�ව හැ� එක.ගැතා� ඇති බා&වින් පහැසුඡේවන් සිඡේත් සංම�ධිය රැකඡේගැන පgඥා�ව උපදව� ගැතා හැ&කි බා&විනි.229

359

4.9.අතීන්ද්‍රීය සංජා�නනය හැ� අභිඤ්ඤා�

ම�නව ඡේම�ළය හැ� සිර&ර පුර� දිඡේවන Iන�යු පXධතිය ඡේතා�රතුර& සංන්නිඡේ4දන සංම්ඡේප්gෂණ ක�ර්යය මන�ව ඉටුකරනු ලබායි. ඉන්‍ද්‍රියන් මඟින් ඡේභාBතික පද�ර්ථ අරමුණු කර ගැ&නීඡේම්දී හැටගැන්න� Iන�යු ආඡේ4ගැ මඟින් ඡේතා�රතුර& සංන්නිඡේ4දනයඡේ4.ඡේම�ළය හැ� සිර&ර පුර� දිඡේවන Iන�යු පXධතිය ඡේම් ඡේතා�රතුර& සංන්නිඡේ4දන සංම්ඡේප්gෂණ ක�ර්යඡේ�දී ව&දගැත් ඡේමඡේහැවරක් ඉටුකරයි.ම�නව ඡේම�ළය හැ� Iන�යු පXධතිය ඡේතා�රතුර& හුවම�ර&ඡේ4දී විද�ත් පරිපථයක Iවරeපයක් උසුලනු ලබායි.ඡේම්නිසං� එක් Iථ�නයක ඇති ඡේතා�රතුරක් ඡේවනත් Iථ�නයකට ගැමන් ගැ&නීමට ඉතා�ම ඡේකටි ක�ලපර�සංයක් තුළ හැ&කිය�ව ඇතා.ඡේම් ඡේතා�රතුර& සංන්නිඡේ4දන සංම්ඡේ ප්gෂණය ක�ර්යය සංඥා� බාවට පරිවර්තානය වී Iන�යු පXධතිය දිඡේ. ගැමන්ගැන්න� ඉන්‍ද්‍රිය සංඡේ4දන නිසං� සිදුඡේ4.ඡේම් අනුව ඡේතා�රතුර& සංම්ඡේප්gෂණ ක�ර්යය සිදුවනුඡේ� විද�ත් සංඥා� Iන�යු රැහැ&න් දිඡේ. ගැමන්ගැ&නීඡේමනි.විද�ත් පරිපථයක් තුළින් යම්කිසි විද�ත් ධ�ර�වක් සංම්ඡේප්gෂණය වන Iවරeපයකින් ඡේම් කිHය�ව සිදුවන බාව සං&ලකිය යුතුය.ඒ විද�ත් ධ�ර�ව ගැමන්කරන්න�ක් ඡේමන් ධන අගැ� හැ� සංuන අගැ� ඇතිව ඡේම් Iන�යු සංඡේ4ද ගැමන්කිරීම සිදුඡේ4.එඡේලසං ඉන්‍ද්‍රිය සංජා�නන සංම්ඡේප්gෂණය සිදුවීමට නම් ඡේභාBතික පද�ර්ථ සංuජුවම ඉන්‍ද්‍රියන්වලට අරමුණු වියයුතුය.නිදසුනක් වශඡේයන් ඇසංට රeපය ඡේපනීම් වශඡේයන් අරමුණුවීමට නම් ඇඡේI සිට නියමිතා දුරපgම�ණයකින් පgතිබිම්බාය පිහිටිය යුතුය.ඊට වඩ� ව&ඩි දුරකින් පිහිටි ඡේහැW ආවරණයකින් මුව�වී පිහිටි පgතිබිම්බායක් පියවි ඇසංට අරමුණුකරගැතා ඡේන� හැ&කි ය.එවිට දuෂJ සංජා�නන සංම්පූර්ණ වීමට අවශJ සං�ධක ඡේන�ම&තිවීම නිසං� ඉන්‍ද්‍රිය අරමුණු නිසි ඡේලසං ලබා�ගැතා ඡේන� හැ&කි ය.ගුවන්විදුලි යන්තාKයක් සුසංර කිරීඡේමන් ඉතා� දූර ඈතා සිට වික�ශය ඡේකඡේරන ශVදය පව� ම&නවින් ගැ�හැණය කළ හැ&කිව�ක් ඡේමන් මිනිI Iන�යු පXධතිය හැ� ඉන්‍ද්‍රියන්ද පgගුණ කිරීඡේමන් සුසංර කරගැතා හැ&කි ය.එඡේI සුසංර කිරීම මඟින් සං�ම�නJ පියවි ම�නව ඉන්‍ද්‍රියන්ට අරමුණුකර ගැතා ඡේන�හැ&කි අරමුණු පව� ඉතා�ම පහැසුඡේවන් ගැ�හැණය කරගැතා හැ&කි ය. Iන�යු පXධතියට සංuජුව සංම්බාන්ධ ඡේන�වන විවිධවූ සංඥා� වුවද සංන්නිඡේ4දනය කර ගැ&නීඡේම් හැ&කිය�ව ම�නව ඡේම�ළයට Iවභා�විකව ල&බී තිඡේV. ඇතා&ම්විට ඡේමබාඳු හැ&කිය� පුහුණු කිරීම තුළින් වඩ�ත් ව&ඩි වර්ධනයකට ලක් කළ හැ&කි ය. එඡේIම සං�ම�න් යඡේයන් එක් Iථ�නයක සිට සිය සංමීපතාමඡේයකුඡේ. මනසින් නිකුත් වන සිතිවිලි තාරගැ ඊට ඡේබා�ඡේහැW ඈතා දුරකට විහිද ඡේගැ�I තාවත් අඡේයකුට සංන්නිඡේ4දනය වීඡේම් අවIථ� පිළිබාඳ ව�ර්තා� ඡේම් පිළිබාඳ සිදුකළ සං�යන පර්ඡේ�ෂණතුළ විදJම�නය. ඡේම් ඡේබා�ඡේහැWවිට ද&ඡේනන හැ&ඡේඟන සිXධිවලින් සංමන්විතාය. නි�චිතා බාව අඩුය. මනසං පුර&දු පුහුණු කිරීම මඟින් මීට වඩ�

360

නි�චිතා අයුරින් සිතිවිලි අඡේයකුඡේගැන් තාවත් අඡේයකු ඡේවතා සං�ර්ථකව සංන්නිඡේ4දනය කළ හැ&කි ය. එඡේIම ඊට සංම�න විවිධ අසං�ම�නJ ක් රිය�ක�රකම් තාව ඡේබා�ඡේහැWමයක් සිදු කළ හැ&කි ය. සිතා දියුණු කළ අය විසින් සිදුකරන විවිධ සංuXධිවිධ පg�තිහැ�ර්ය කිHය� හැ� අභිඤ්ඤා� නිසං� ල&බිය හැ&කි මඡේනWමය ශක්තීන් ම�නසික හැ&කිය�ව පුහුණු කිරීම මඟින් ල&බිය හැ&කි ය.

ඡේම් ධJ�න අභිඤ්ඤා� පිළිබාඳව බුදු සංමයට ඡේබා�ඡේහැW ඈතා ක�ල වකව�නුවල පව� අවධ�නයට ලක්ව ප&වතිනි. පසු කලක දී බුදු හිමියන් විසින් විධිමත් පිළිඡේවලක් ඇතිව ඡේමබාඳු අභිඤ්ඤා� ල&බීමට අවශJ සුදුසුකම් සංම්පූර්ණ කරන ආක�රය පහැද� දී තිඡේV.230

අභිඤ්ඤා� යනු සිඡේත් පවතින අතීන්‍ද්‍රිය හැ&කිය�වක් ඡේලසං සං&ලඡේක්. ඡේම් අභිඤ්ඤා� සංuXධිවිධි වලට අයත්ය. එඡේIම අභිඤ්ඤා� පහැක් ඇති ඡේහැයින් ඒව� පච�භිඤ්ඤා� ඡේලසං හැ&ඳින් ඡේ4. ඒව� නම් ඉXධිවිධ, දිVබාඡේසං�තා,

පරචිත්තාවිජා�නන, පුVඡේබානිව�සං�නුIසංති හැ� දිVබාචක්ඛු යන අභිඤ්ඤා� පහැයි. අභිඤ්ඤා� ල&බීමට ක&මති ඡේයWගැ�වචරයින් විසින් භූතා කසිණ සංතාඡේරහිද, වර්ණ කසිණ සංතාඡේරහිද යන අට කසිණඡේයහි ඡේවන් ඡේවන්ව අෂ්ට සංම�ප්තිය ලබා�ගැතා යුතුය. භූතා කසිණ නම් පඨවි, ආඡේපW, ඡේත්ඡේජාW හැ� ව�ඡේයW කසිණ සංතාරයි. වර්ණ කසිණ නම් නීල, පීතා, ඡේලWහිතා හැ� ඕද�තා යන සි4වර්ණයි. ඡේමහි සංඳහැන් අෂ්ට සංම�පත්ති යනු පgථම ධJ�නඡේ� පටන් ඡේනවසංඤ්ඤා�න�සංඤ්ඤා�යතානය දක්ව� ඇති ධJ�න සංම�පත්තියි. එඡේI උපදව� විවිධ අයුරින් එම ධJ�න සංම�පත්තිවලට ක්ෂණිකව සංමව&ද මන�ව පgගුණ කළ යුතුය. කසිණ�ඡේලWම,කසිණ පටිඡේලWම, කසිණ�නුඡේල�මපටිඡේල�ම,

ඣන�නුඡේලWම ඣ�න පටිඡේල�ම, ඣන�නුඡේල�මපටිඡේල�ම, ඣ�නුක්කන්තික,

ආරම්මණසංඞ්කන්තික, අඞ්ගැ�රම්මණ සංඞ්කන්තික, අඞ්ගැවවත්‍ථා�පන,

ආරම්මණවවත්‍ථා�පන යන කHමඡේ4ද ඡේමඡේලසං ධJ�න සංම�පත්තිවලට සංම&ව&දී පුර&දු පුහුණු විය යුතු ආක�ර ඡේ4. ඡේමහි කසිණ�ඡේලWම නම් මුල සිට අගැ දක්ව� කසිණ අනු පිළිඡේවලින් ධJ�නවලට සංමව&දීමය. පළමුඡේවන් පඨවි කසිණයට සංමව&දුනි නම් ඡේදවනුව ආඡේපW කසිණයටද ඡේතාවනුව ඡේතාඡේජා� කසිණයට ද අනුපිළිඡේවල අනුව සංමව&දීම මීට අයත්ය.ඡේමඡේI අෂ්ට සංම�පත්තිවලම පgගුණ කළ යුතුය. කසිණපටිඡේලWම නම් අගැ සිට මුල දක්ව� ධJ�නවලට සංමව&දීමයි. පළමුඡේවන් ඕද�තා කසිණට සංමව&දුනි නම් ඡේදවනුව ඡේල�හිතා කසිණඡේයහි ඡේතාවනුව පීතා කසිණඡේ� ආදී වශඡේයනි. ඡේමඡේI අෂ්ට සංම�පත්තිවලට සංමවදිනු ල&ඡේV. කසිණ�නුඡේල�ම පටිඡේල�ම නම් ඡේමඡේI මුල සිට අගැ දක්ව�ද අගැ සිට මුල දක්ව�ද ධJ�නවලට සංමව&දීමයි. ඣන�නුඡේලWම නම් ධJ�න අනු පිළිඡේවලින් සංමව&දීමයි. පළමුඡේවන් පgථම ධJ�නයට සංමව&ද අනතුර&ව දුතිය ධJ�නයටද පසුව ඉන් න&ඟිට තාuතිය ධJ�නයටද ආදී ඡේලසං ඡේනවසංඤ්ඤා�නසංඤ්ඤා�යතානය දක්ව� සංමව&දිය යුතුය. ධJ�න පටිඡේලWම නම් ඡේනවසංඤ්ඤා�යතානඡේයහි සිට පgථම ධJ�නය දක්ව� සංමව&දීමයි. ධJ�න�නුඡේලWම පටි ඡේලWම නම් ඡේමඡේලසං මුල සිට අගැ දක්ව�ද අගැ සිට මුල දක්ව� ද

361

සංමව&දීම ඡේ4. ඣ�නුක්කන්තික නම් ධJ�න එකක් හැ&ර එකකට සංමව&දීමය.

පඨවි ධJ�නඡේ� පgථම ධJ�නයට සංමව&ද පසුව එහි තාuතීය ධJ�නයට සංමවදියි. පසුව එය හැ&ර ආක�සංනඤ්ච�යතානයට ද එයින් පසු ආකිඤ්චඤ්ඤා�යතානයටද සංමවදියි. ආඡේපW කසිණ ආදී ඡේසංසු කසිණ ධ්‍ ය�නවලට සංමව&දීමද ඡේමපරිදිය. කසිණුක්කන්තික නම් කසිණ එකක් හැ&ර එකකට සංමව&දීම ඡේ4. පඨවි කසිණඡේ� පgථම ධJ�නයට සංමව&ද පසුව ඡේතාඡේජාW කසිණඡේ� ද පසුව නීලකසිණඡේ� ද පසුව ඡේලWහිතා කසිණඡේයහි ද ප් රථම ධJ�නයට සංමව&දිය යුතුය. අඞ්ගැසංඞ්කන්තික නම් ආරම්මණ පිළිඡේවලින් සංම&දීමයි. පඨවි කසිණඡේ� පgථම ධJ�නයට සංමව&ද අඡේපW කසිණ ආදිඡේ�ද ප් රථම ධJ�නයටම සංමව&දිය යුතු ඡේ4. අඞ්ගැ�රම්මණ සංඞ්කන්තික නම් අගැ හැ� අරමුණු යන ඡේදකටම එකක් හැ&ර එකක් වශඡේයන් සංමව&දීමයි. පථවි කසිණඡේ� පgථම ධJ�නයට සංමව&ද පසුව ආඡේපW කසිණඡේ� දුතිය ධJ�නයට ද ඡේතාඡේජා� කසිණඡේ� තාuතීය ධJ�නයටද සංමව&දීමයි. අඞ්ගැවවත්‍ථා�පන නම් පgථම ධJ�න�ගැ පසංක් ඇතා. ආදී ඡේලසං එක් එක් ධJ�න උපදව� එහි ධJ�න�ගැ 4 යවIථ� කිරීමයි. ආරම්මණවවත්‍ථා�පන නම් ඡේම් පඨවි කසිණයයි. ඡේම් ආඡේපW කසිණයයි යන�දී ඡේI ආරම්මණ ම�තාK වJවIථ� කිරීමයි. අෂ්ට සංම�ප්ති උපදව� ඡේම් අයුරින් එම සංම�පත්ති ඡේහැ�ඳින් වසංඟ කර ඡේන� ඡේගැන කිසි කඡේලක අභිඤ්ඤා� උපදව� ගැ&නීම පිණිසං සිතා සංකIකරගැතා ඡේන� හැ&කි ය.

පචවිධ අභිඤ්ඤා�වල මුල්ම අභිඤ්ඤා�ව සංuXධියි. සංuXධි නම් දහැයකි. එනම් අධිට්ඨ�න, විකුVබාන, මඡේනWමය, ඤා�ණවිප්ඵ�ර, සංම�ධිවිප්ඵ�ර, අරිය, කම්ම විප�කජා, පුණJවත්, විජ්ජා�මය හැ� පඡේයWගැපච්චය යනුඡේවනි.231

මින් අධිට්ඨ�න සංuXධි යනු අධිෂ්ඨ�න වශඡේයන් නිපදවන සංuXධියයි.

තාම�ඡේ. Iවරeපය ගැත් කීප ඡේදඡේනකු ඡේ4ව�ය&යි අධිෂ්ඨ�න කිරීඡේමන් එය ඉටුවීම නිදසුන් වශඡේයන් ද&ක්විය හැ&කි ය. විකුVබාන සංuXධි යනු පgකuති සිර&ර ඡේවනුවට ඡේවනත් Iවරeපයකින් ඡේපනී සිටීමයි. මඡේනWමය සංuXධි යනු තාම සිර&ර තුළ තාවත් මඡේනWමය සිර&ර& නිපදවීමයි. ඤා�ණවිප්ඵ�ර සංuXධි යනු අර්හැත්වයට ඡේහ්තු සංම්පත් ඇතිවිට මරණින් ගැ&ලවීමයි. සංම�ධි විප්ඵ�ර සංuXධි චිත්තා සංම�ධිය නිසං� වන සංuXධියයි. ආර්ය සංuXධිය නම් සිය සිතා තාමන්ට වසංඟ කිරීම් වශඡේයන් පවත්න� සංuXධියයි. කම්ම විප�කජා සංuXධි නම් භාව උපතාට අනුව කර්ම විප�ක වශඡේයන් ල&ඡේබාන විඡේ�ෂ හැ&කිය�වන්ය. පුණJ සංuXධි නම් ඡේබා�ඡේහැW පින් ඇති අය හැට ඇතිවන විවිධ ඡේහ්තු සංම්පත්තියයි.

විදJ�මය සංuXධි නම් තා�ක්ෂණ ද&නුම භා�විතා�ඡේක�ට ඇති කර ගැත් විඡේ�ෂ හැ&කිය�වන්ය. පgඡේයWගැ පgතාJ සංuXධි නම් තාම�ඡේ. උපකHමික ශක්තිය භා�විතා�ඡේක�ට ඇති කර ගැත් විඡේ�ෂ කුසංලතා�යි. අධිෂ්ඨ�න, විකුVබාන හැ� මඡේනWමය යන සංuXධිබාල තුන ඉහැතා දක්වන ලද සංuXධි 10 අතාරින් පච�භිඤ්ඤා�වට අයත්ය. තාවද සංuXධිය පිළිබාඳ භූමි සංතාරක් ද, ප�ද සංතාරක්ද, පද අටක්ද මුල් දහැසංයක් ද ඇතා. භූමි සංතාර වනුඡේ� පථම ධJ�න,

දුතිය ධJ�නථ තාතිය ධJ�න හැ� චතුත්‍ථි ධJ�න යයි. මින් මුල්ධJ�න තුන

362

සංම්භා�ර භූමි ඡේලසංද අවසංන් ධJ�නය පgකuතිභූමි ඡේලසංද හැ&ඳින්ඡේ4. ප�ද සංතාර වනුඡේ� ඡන්‍දිXධිප�ද, විරියිXධිප�ද, චිත්තිXධිප�ද, වීමසිXධිප�ද යන්නයි.පද අට නම් ඡන්‍ද, සංම�ධි, වීරිය, සංම�ධි, චිත්තා සංම�ධි වීම�සං� සංම�ධි යන්නයි. සංuXධිය උපදව� ගැ&නීමට ඉහැතා දක්වන ලද සියළු කුසංලතා� මන�ව පgගුණකර තිබිය යුතු ඡේ4. තාම� විසින් උපදව�ගැත්අභිඥා� ප�දක ධJ�නයට සංමව&දී ඉන් න&ඟීසිට තාම�ට අවශJ ඡේX ඡේමඡේනහි කර පරිකර්ම කළ යුතුය. එඡේI ඡේක�ට යළි අභිඥා� ප�දක ධJ�නයට සංමව&දී ඉන් න&ඟී අධිෂ්ඨ�න කළ යුතුය. එඡේI කරත්ම අධිෂ්ඨ�නය පරිදි සිදු වන බාව දක්ව� ඇතා. ඡේමඡේI උපදවන ලද විවිධ නිර්මිතා ඡේX සං&බාeවක් ඡේන�වන බා&වින් ඒව�ට ඇති ආයුෂ ඉතා� සීමිතාය.

ඡේබා�ඡේහැWවිට අධිෂ්ඨ�න ක�ලසීම�වතුළ පමණක් ප&වතී ඒව� අතුර&දහැන් වී යයි. චිත්තා ශක්තිය ඔIඡේI පරම�ණු ඡේහැW ශුXධ අෂ්ටක ඒකර�ශි ඡේක�ට කිසියම් ඡේභාBතික ද්‍රාවJයක් සංකI කිරීම ඡේමහිදී සිදු කර ඇතා. චිත්තා ශක්තිය මඟින් බා�හිර ඡේලWකඡේ� ඡේභාBතික ද්‍රාවJයන් රිසි පරිදි හැ&සිරවිය හැ&කි බාව මින් ප&හැ&දිලි ඡේ4. නමුදු ඡේමහි දී සිහි තාබා� ගැතා යුත්තාක් නම් ඡේමඡේල�ව කිසිදු ඡේභාBතිකද්‍රාවJයක් අමුතුඡේවන් නිර්ම�ණය කළ ඡේන� හැ&කි බාවයි. සං&බාවින්ම ඡේමහිදී සිදුකරනුඡේ� ඡේපර ඡේන�තිබූ යමක් නිර්ම�ණය කිරීමක් ඡේන�ව ඡේල�ව අදuෂJම�නව තිබූ යම් සූක්‍ෂම ඡේභාBතික අණුක පද�ර්ථ පgඥාප්තියට අනුකූලව ඡේවනI කිරීමක් හැ� එය දuෂJම�න කිරීමක් පමණි. ශුදුධ අෂ්ටක ඡේම් ඡේල�ව සංeම තා&නකම ඇතා. හිර& එළිඡේ� ඡේමන්ම ව�යුඡේ4ද ශුXධ අෂ්ටක පවතී. නමුත් ඒව� පියවි මනුෂJ ඡේදඡේනතාට ඡේය�මු ඡේන� ඡේ4. ඡේලWකය සියළු ඡේභාBතික ද්‍රා4 යයන්හි මූලික තා&නුම් ඒකකය නම් ඡේම් ශූXධ අෂ්ටකයි. පද�ර්ථ තා&නී ඇත්ඡේත් ඡේම් ශුXධ අෂ්ට විවිධ අනුප�තා අනුව සංඡේයWගැවීඡේමනි. ඡේම් ඡේලWකඡේ� විවිධ විචිතාKවත් බාව සංකI වී ඇත්ඡේත් ඡේම් ශුXධ අෂ්ටක සංඡේයWගැ වී ඇති අනුප�තාය විවිධ අගැයන් හැ� පර�සංයන් ගැනු ලබාන බා&විනි.ඒ හැ&ර ඡේල�ව ඡේන� තිබූ යමක් අළුතින් ම&විය ඡේන� හැ&කි ය. ඡේමඡේල�ව කිසිදු මවන්ඡේනකු ඡේහැW මවනු ල&බීමක් ඡේහැW න&තා. සංuXධි පg�තිහැ�ර්ඡේ�දී සිදු කරනුඡේ� යමක් තාව ඡේදයක් බාවට ඡේවනI කිරීමකි. ඡේම් ඡේවනI කිරීම පව� පවතිනුඡේ� එම සංuXධිය අධිෂ්ඨ�න කළ ක�ල සීම�ව තුළ පමණි.232

දිVබාඡේසංWතාඥා�නය නම් පච�භිඤ්ඤා�වට අයත් තාව එක් අභිඤ්ඤා�වකි. දිVබා ඡේසංWතාය ද�ෂJ සංජා�නන ශක්තිය දියුණු කිරීඡේමන් ඡේගැ�ඩන ඟ�ගැතා හැ&කි ඉතා� සූක්‍ෂම අතීන්‍ද්‍රිය සංජා�නන හැ&කිය�වක් ඡේලසං සං&ලඡේක්. ඡේXව ඡේයWනිඡේ� උපන්සංත්වයන් තුළ ශ»වණ හැ&කිය�ව උපරිම ඡේලසං පවතී.එය සං�ම�නJ අඡේයකුඡේ. ශ»වණ හැ&කිය�වට වඩ� ඉතා� සියුම්ය. සං�ම�නJ පරිසංරය තුළ ශVද තාරගැ විවිධ තාරගැ ආය�ම වලින් හැ� පර�සං වලින් පවතියි. එය සං�ම�නJ ඡේකඡේනකුට සිය Iවභා�වික ඉන්‍ද්‍රියන් මඟින් උකහැ� ගැ&නීමට අසීර&ය. මන්ද ඉන්‍ද්‍රියන්හි විවිධ සීම� පවතින බා&විනි. නිදසුනක් ඡේලසං බිත්ති පg�ක�ර ආදිඡේයන් ආවරණය වී ඇති Iථ�නයක දී ශVද තාරගැවලට ඒව�යින් බා�ධ� ඇති ඡේ4. එවිට ශ»වණ හැ&කිය�ව අඩු ඡේ4. එඡේIම ඉන්‍ද්‍රියන්හි

363

ඇති විවිධ දුබාලතා� නිසං�ද ශ»වණ තාරගැ නිසි ඡේලසං උකහැ� ගැ&නීමට ඡේන�ල&බීම නිසං� ශ»වණ හැ&කිය�ව අඩුවීමට ඉඩ තිඡේV. නමුදු දිVබාඡේසංWතා ඥා�නය උපදව� ගැ&නීමට හැ&කිය�ව ල&බූඡේවකුට ඡේම් කිසිදු බා�ධ�වකින් ඡේතා�රව ශVද තාරගැ ලබා� ගැ&නීඡේම් හැ&කිය�ව ඇතා. ඡේම් දිVබාඡේසංWතා ඥා�නය ලබා� ගැ&නීඡේම්දී ඡේලBකික චතුත්‍ථි ධJ�නයට සංමව&දී ඉන් න&ඟිට අධිෂ්ඨ�න කළ යුතුය. ඡේමය අභිඥා� ප�දක ධJ�නය ඡේලසං සං&ලඡේක්. මන්ද චිත්තා සංම�ධියට පත්ව ඉන් න&ඟී අධිෂ්ඨ�න කරනුඡේ� චතුත්‍ථිධJ�නය ප�දක කර ඡේගැන වන බා&විනි. ඡේම් හැ&කිය�ව වුවද කHමික ඡේලසං වර්ධනය කර ගැතා යුතුය. පළමුව පියවි කණට ඇඡේසංන ශVද ඡේකඡේරහි අවධ�නය ඡේය�මු කළ යුතුය. ඡේදවනුව එඡේI අවධ�නය ඡේය�මු කිරීම අනුකHමිකව කුඩ� ශVද දක්ව� වර්ධනය කළ යුතුය. එඡේIම ශVද ශ»වණ වන දිශ� වශඡේයන් ද අවධ�නය ඡේය�මු කළ යුතුය. එවිට ශVද ශ»වණයවීම සංමඟම එය කුමන දිශ�ඡේ4 සිට ප&මිණි ශVදයක්ද&යි වට� වටහැ�ගැතා හැ&කි ය. පgකuති ශ»වණ ඉන්‍ද්‍රියට පgකට වන ශVද වඩ�ත් ඡේහැ�ඳින් පරිකර්ම සිතාට අරමුණු ඡේ4. ඡේමඡේI කීප ශVද නිමිත්තා ඡේමඡේනහි කරත්ම වහැ�ම දිVබාඡේසංWතා ධ�තුව උපදිතා&යි ව&ටඡේහැන අවIථ�වක් එළඡේÞ. ඇසුනු ශVද අතාරින් කිසියම් ශVදයක් අරමුණු කර මඡේනWXව�රවර්ජානය උපදියි. එය නිර&Xධ වත්ම පරිකර්ම උපච�ර අනුඡේලWම ඡේගැWතාK භූ සිත් ඉපිද චතුත්‍ථි ධJ�නය අර්පණ� ඡේ4. ඡේම් අර්පණ� සිඡේත් පවතින පgඥා�ව දිVබාඡේසංWතා ධ�තුවයි. එය වඩ�ත් ශක්තිමත් කර ගැ&නීමට නම් ඉතා� සංමීප, සංමීප, ළඟ, මධJIථ, දුර, ඉතා� දුර, ඡේබා�ඡේහැW ඈතා ආදී වශඡේයන්ද නිවසං,

පgඡේXශය, ගැම, නගැරය, දිIතිKක්කය, පළ�තා, රට, මිනිI ඡේල�ව, වි�වය ආදී වශඡේයන්ද පරිච්ඡේ�ද කර වර්ධනය කිරීමට උත්සං�හැ ද&රිය යුතු ඡේ4. ඡේමඡේI වඩ� ඒ අතාර ශVද ඇසිය යුතුය.ඡේමඡේI වඩත් වඩ�ත් ඒ ඡේයWගැ�වචරය�ට මුළු ඡේල�ව පුර�ම විහිද පවත්ව� විවිධ Iවරeපඡේ� වූ ශVද ශ»වණය කළ හැ&කි ය.

එඡේIම යම් ශVදයක් ප&මිණි දිශ�ව ආක�රය හැ� ඡේවනත් විIතාර ශ»වණය වීඡේම් දී වහැ� ව&ටහීයයි.මින් ප&හැ&දිලිවනුඡේ� අධි ම�නසික ශක්තිය වුවද ක් රමිකව වර්ධනය කළයුතුය යන්නයි.233 ඡේමහි විඡේ�ෂත්වය වන්ඡේන් සං�ම�නJ පියවි මිනිI කණට ඇසිය ඡේන�හැ&කි දුර, බා�ධක යන ඡේXවලින් මුව�වී ඇති ශVද පව� දිVබාඡේසංWතා ඥා�නය මඟින් ඇසීමට හැ&කිවීමයි. ගුවන්විදුලි තාරගැයක තාරගැ ආය�මය ගුවන්විදුලි පරිපථයක් මඟින් අවශJ අයුරින් සුසංර කරඡේගැන මිනිI කණට ඇසිය හැ&කි ඡේලසං පරිවර්තානය කර ලබා� දීමට සංම�න කිHය�වලියක් ඡේමහිදී සිදු වන බාව සං&ලකිය හැ&කි ය. එම ශVද තාරගැ තාරගැ ආය�ම සූක්‍ෂම හැ� ඡේකටි කිරීම තුළින් බා�ධක අතාරින් සියුම් ඡේලසං ගැමන් කරවිය හැ&කි මට්ටමකට සංකI කර ගැතා හැ&කිබාව මින් ප&හැ&දිලි ඡේ4.

සං�ම�නJඡේයන් ශVද තාරගැ මිනිI කණට ඇඡේසංන පර�සංයක් තිඡේV. ඊට වඩ� අඩු ඡේහැW උච්ච සංඛJ�තා මිනිI කණට ඡේන� ඇඡේI. නමුදු මිනිසං�ට මනසං දියුණු කිරීම තුළින් ඡේම් අභිඡේයWගැ ජායගැතා හැ&කි බාව ප&හැ&දිලිය. ඡේමය යම් තාරමකට තා�ක්ෂණ දියුණුව තුළින්ද සිදුකරගැතා හැ&කි ය. ජාගැම දුරකථනය ඊට ඡේහැ�ඳ නිදසුනකි.234 ජාගැම දුරකථනයක් ඡේහැW චන්‍ද්‍රික� දුරකථනයක්

364

පමණට ඡේමන්ම ඇතා&ම් අවIථ�වල දී ඊට වඩ� වුවද දිVබාඡේසංWතා අභිඤ්ඤා�ව කිHය�ත්මක වන බාව ඡේමහි දී ඡේපනී යයි. තා�ක්‍ෂණික දියුණුව ඡේන� දියුණු ක�ලයක දී නම් ඡේමඡේI ඉතා�ම දුර බා&හැ&ර සිට නිකුත් වන ශVද තාවත් Iථ�නයක සිටින අඡේයකුට ඇසිය හැ&කි ය&යි පිළිගැ&නීම නම් තාරමක් අසීර&වන්නට ඉඩ තිබිණ. නමුත් අද නවීන තා�ක්‍ෂණ දියුණුව නිසං� ඒ ඡේX ඉතා�ම පහැසුඡේවන් සිදු කළ හැ&කි ය. ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� යම් ඡේහැයකින් මනසං දියුණු කිරීඡේමන් ඡේම් ආධJ�ත්මික හැ&කිය�ව මිනිසං�ට ලබා� ගැතා ඡේන� හැ&කි ය&යි සිතාන්නට කිසිදු ඡේහ්තුවක් න&ති බාව ප&හැ&දිලි විය යුතුය.235

දිVබා චක්ඛු ඡේලසං හැ&ඳින්ඡේවනුඡේ� ඡේදවියන්ඡේ. දuෂJ සංජා�නන හැ&කිය�වයි. ඡේභාBතික ද්‍රාවJ වලින් නිර්මිතා ඡේන�වූ බා&වින් මනුෂJ දuෂJ සංජා�නනය ඡේමන් සීමිතා න&තා. ඉතා� දුර, බා�ධක වලින් යුතු දuෂJ සංජා�නන පව� දිVබාචක්ඛුවට පහැසුඡේවන් සංජා�නනය ඡේ4. සංමථ භා�වන�ක් රමඡේයන් උපදව� ගැත් අභිඤ්ඤා� චකඛුව එම දිVබා චක්ඛුවට සංම�න නිසං� ඡේම් සුවිඡේ�ෂී දuෂJ අභිඤ්ඤා�වට දිVබා චක්ඛුව ය&යි කියනු ල&ඡේV. ඡේමය දිVබා චක්ඛුරභිඥා�ඤ්ඤා�ණයයි. චුතූපප�තා ඥා�ණය නමින් හැ&ඳින්ඡේවනුඡේ� ද ඡේම් ඥා�ණමය. චුතූපප�තාඥා�ණය නමින් හැ&ඳින්ඡේවනුඡේ� චුති උත්පත්ති ද&න ගැන්න� නුවණයි. ඇතා&ම් අය චුතිය පමණක් දක්න� අතාර උත්පත්තිය ඡේන�දකිති. ඡේම�වුහු උච්ඡේ�ද දuෂ්ටික ඡේවති. ඇතා&ම් අය උත්පත්තිය දකින මුත් චුතිය ඡේන�දකිති. ඡේම�වුහු නව සංත්‍වයින් උපදිතා&යි වරදව� ගැනිති. චුතුපප�තා ඥා�ණය ඇති අය දිට්ඨි විශුXධිකඡේයW ඡේවති. මන්ද සංත්‍වයන්ඡේ. උත්පත්ති හැ� චුති නිසි ඡේලසං දකින බා&විනි. එබා&වින් ඡේම් දිVබාචක්ඛු ඥා�ණය විශුXධය.

මනුෂJත්වය ඉක්මව� ද&කිය හැ&කි ශක්තියක් ඇති අය ඡේවති. ඡේම් දිVබාචක්ඛු ඥා�ණය නිසං� චුතාවන උපදින සුගැතිගැ�මී වන හැ� දුගැතිගැ�මී වන සංත්‍වයන් ද ද&කීම නිසං� කර්ම ඵල විප�ක පිළිබාඳ නිසි අවඡේබාWධයක් ඇතා.මන්ද එකී සංත් වයන් සුගැතිගැ�මී වන හැ� දුගැතිගැ�මී වන කර්ම ඵල විප�ක චුති උත්පත්ති තාමන් විසින් උපදව� ගැනු ල&බූ දිVබාචක්ඛුඡේවන් ද&ක ගැතා හැ&කි බා&විනි.

ඡේමඡේI සංත්‍වයන්ඡේ. චුති උත්පත්ති දකින මුල් ඡේක�ටසං දිVබා චක්ඛුවට අයත්ය. ඒ චුති උත්පත්තියට ඡේහ්තු වන කර්ම ඵල විප�ක දකින ඡේක�ටසං යථ� කම්මුපගැඤා�ණ ඡේක�ටසංට අයත් ඡේ4. ඡේම් දිVබා චක්ඛුව උපදව� ගැ&නීමට ක&මති ආදි කම්මිකය� විසින් ඡේතාඡේජාW කසිණ, ඕද�තා කසිණ හැ� අඡේලWක කසිණ යන කසිණ තුන අතාරින් එක් කසිණයක් උපච�ර ධJ�නයට ඡේගැWචර වන පරිදි ව&ඩිය යුතුය. එහි අර්පණ�වට ඡේන�ප&මිණිය යුතුය. ඡේම් තුන් කසිණ අතාරින් ආඡේලWක කසිණය වඩ� ඡේයWගැJ ඡේ4. එබා&වින් ආඡේලWක කසිණය ඡේහැW ඡේසංසු කසිණ ඡේදකින් එකක් ඡේහැW ගැතා හැ&කි ය. කුමන කසිණයක් ගැත්තාද කසිණ මණ්ඩල පිළිඡේයළ කර කසිණ භා�වන� වඩන අයුරින් භා�වන� වඩ� එහි පgථම, දුතිය, තාතිය හැ� චතුත්‍ථි ධJ�න ඉපිදවිය යුතුය. සූතාK�න්තා ක් රමයට නම් චතුත්‍ථි ධJ�නද අභිධර්ම කHමයට නම් පචම ධJ�නයද අභිඥා� ප�දක ධJ�න ඡේලසං සං&ලඡේක්. දිVබාඡේසංWතාය ල&බීම පිණිසං ව&ර වඩන

365

ඡේයWගැ�වචරය� විසින් අභිඥා� ප�දක ධJ�නයට සංමව&ද ඉන් න&ඟිට පරිකර්ම සංම�ධි සිතින් ඒ රeප බා&ලිය යුතුය. මුලින් ආඡේලWක කසිණ නිමිත්තා ව&ඩූ තා&න්හි ඇතුළත් රeප බා&ලිය යුතුය. ඒ රeප බාලත්ම ඔහුඡේ. පරිකර්මව�රය ඉක්ම යයි. එවිට ආඡේලWකය අන්තාර්ධ�න ඡේ4. අඡේලWකය අන්තාර්ධ�න වූ විට රeප ද ඡේන� ඡේපනී යයි. එවිට ඔහු විසින් යළි ප�දක ධJ�නයට සංමව&දී ඉන් න&ඟී යළි අඡේලWකය ප&තිරවිය යුතුය. එවිට ඒ ආඡේලWකය කHමඡේයන් බාලසංම්පන්න ඡේ4. ඡේම් තා�ක් Iථ�නවලට ආඡේලWකය ප&තිඡේර්ව� ය&යි යම්තා�ක් පgඡේXශ පරිච්ඡේ�ද කරගැනීද ඒතා�ක් Iථ�නවල ආඡේලWකය ප&තිර පවතියි. දවසං පුර�ම වුවද රeප බාලන්ඡේන් නම් රeප ඡේපඡේනයි. යඡේමකු ඉටිපන්දමක් ඡේගැන ර�තීK ගැමනක් යයි. ඒ ඉටිපන්දම නිඡේවයි. යළි ද&ල්වීඡේම් දී ඡේපරට වඩ� ඡේහැ�ඳින් ආඡේලWකමත් ඡේ4. යළි යළි නිවුන විටකදී එඡේI දල්ව දල්ව� ගැමන යත්ම හිර& උද�ඡේවයි.එවිට ඉටි පන්දම ඉවතාල� හිර&එළිඡේයන් ගැමන යයි. ඒ සිදුවීම් ඡේපළ දිVබාචක්ඛුව උපදව� ගැ&නීඡේම් දී සිදු කරන කිHය�වළියට සංම�නය. මුලින් ප් රකuති ඇසංට අරමුණු වන ඡේතාක් ම�නඡේ� පටන් අනුකHමඡේයන් දුර බා&හැ&ර දර්ශන�දිය බා&ලීමට ඡේය�මු විය යුතුය. ඒ දර්ශන පgකuති ඇසංට ද පgකට ඡේවතාත් පරිකර්ම සිතාට වඩ� ඡේහැ�ඳින් පgකටඡේ4. ඡේමඡේI දර්ශන නිමිත්තා ඡේමඡේනහි කරත්ම ද&න් දිVබාචක්ඛු ධ�තුව උදින්ඡේන් ය&යි කිවයුතු අවIථ�ව ඡේවතාට එළඡේඹයි.එහිදී ඒ දර්ශන අතාරින් කිසියම් දර්ශනක් අරමුණු කර මඡේනWXව�ර�වර්ජානය උපදියි. එය නිර&Xධ ඡේවත්ම පරිකර්ම උපච�ර අනුඡේලWම ඡේගැWතාKභූ සිත් ඉපිද චතුත්‍ථි ධJ�න අර්පණ�ව උපදියි. ඒ අර්පණ� සිඡේත් පවතින පgඥා�ව දිVබාචක්ඛු ධ�තුවයි. එය ශක්තිමත් කිරීමට නම් තාම� අවට ඇති පරිසංරය ඡේක�ටIකර සංලක� ඡේමම Iථ�නවල ඇති දර්ශන ද&කීමට හැ&කිය�ව ල&ඡේVව� ය&යි සංලක� ඡේසංන්ටි මීටරයක්, මීටරයක්, කිඡේලWමීටරයක් ආදී වශඡේයන් දුරපgම�ණවල ඇති දe න&රඹීමට උත්සං�හැ කළ යුතුය. එවිට ළඟ තිඡේබාන ඡේX ඡේපඡේනන්න�ක් ඡේමන් දුර, ඉතා� දුර හැ� ඡේබා�ඡේහැW දුරබා&හැ&ර තිඡේබාන ඡේXවල් පව� ඡේහැ�ඳින් දර්ශනය ඡේ4. ඡේම් අයුරින්ම බිත්ති, පg�ක�ර,

පර්වතා ආදී ඡේXවලින් ආවරණය වී ඇති විවිධ දර්ශන පව� බා&ලීමට අවධ�නය ඡේය�මු කර උත්සං�හැ කළ යුතුය. එඡේI කිරීඡේම්දී අනුකHමික ඡේලසං ඒව� ද දර්ශනය වීමට පටන් ගැනියි. එඡේIම විවිධ දිශ�වල ඇති දර්ශන ඡේවන ඡේවනම ද&කීමට වeයම්කළ යුතුය.එඡේIම නිවඡේI, පgඡේXශඡේ�, ගැඡේම්, නගැරඡේ�,

දිIතිKක්කඡේ�, පළ�ත්, රඡේට්, ඡේසංසු රටවල, වි�වඡේ� ඇති විවිධ දර්ශන ද&කීම පිණසං අවධ�නය කHමිකව වJ�ප්තා කළ යුතුය. එවිට ළඟක සිට නරඹන්න�ක් පරිදි ඒව�ද දර්ශනය ඡේ4. අවසං�නඡේ�දී මුළු ඡේල�ව පුර� කුමන තා&නක දර්ශනයක් වුවද ඉතා� ඡේහැ�ඳින් ළඟ සිට නරඹන්න�ක් ඡේමන් ඉතා� ප&හැ&දිලිව ද&ක ගැ&නීමට හැ&කිය�ව ඇති ඡේ4. යම් අවIථ�වකදී පgකuති ඇසංට ඡේන� ඡේපඡේනන හැදවතා තුළ පිහිටි ඡේහැW බිත්ති, පg�ක�ර, පර්වතා ආදිඡේයන් ආවරණයව පිහිටි ඡේහැW වි�වඡේ� යම් Iථ�නක පිහිටි රeප ඥා�න චක්ඛුවට අරමුණු ඡේ4ද ඒ අවIථ�ඡේ4 දී දිVබා චක්ඛුව උපන්ඡේන් ය&යි කිව හැ&කි ය.

ඡේමහිදී පුහුදුන් අඡේයකුට යම් උපද්‍රාවයක් ඇතා. එනම් එඡේI ආඡේලWකය ව&ඩූ

366

Iථ�නක අතිශය බිය ජානක වූ යක්‍ෂ ර�ක්‍ෂ භූතා ඡේප්gතා පිසං�ච ආදී වු ඡේලසං අමනුෂJ රeප දර්ශනය වීමයි. එව&නි ඡේX දුටුවිට ඒ පුහුදුන් පුXගැලය�ට බිය ඇතිවිය හැ&කි ය. බිය ඇති වූ විට සිතා වික‍්ෂිප්තා වී ධJ�නඡේයන් පිරිහී ය� හැ&කි ය. එබා&වින් පුහුදුන් පුXගැලය� එඡේI ඡේන� වීමට වගැ බාල� ගැතා යුතුය.

න&තාඡේහැ�ත් ඡේකඡේළI පgහීණ කිරීමට අපgම�දී විය යුතුය.236

පුVඡේV නිව�සං�නුIසංති යනුඡේවන් හැඳුන්වනුඡේ� ඡේපර විසූ කඳ පිළිඡේවළ දකින� නුවණයි.එය නම් පූර්ව ආත්ම භා�වයන්හි Iවකීය Iකන්‍ධ පgවuත්ති පිළිඡේවළ ද&නගැ&නීඡේම් හැ&කිය�වයි.ඡේම් නුවණ තීර්ථකයින්ට ද, බුXධ ශ�වකයින්ට ද, මහැ� ශ»�වකයින්ටද, අගැ� ශ�වකයින්ටද, පඡේI බුදුවර&න්ට ද, සංම්ම� සංම්බුදුවර&න්ට ද ඇතා. තීර්ථකඡේයW ඡේම් නුවණින් කල්ප හැතාලිහැක් ද&කීමට සංමත් වන අතාර ඉන් එහැ� ද&කීමට ඡේන� හැ&කි ය. බුXධ ශ�වකඡේයW කල්ප සියක් දහැසංක් ද, අසූ මහැ� ශ»�වකඡේයW කල්ප ලක්ෂයක්ද දeගැසං4ඡේවW එක�සංඛJ කල්ප ලක්ෂයක්ද, පඡේI බුදුර&වර& ඡේදය�සංඛJ කල්ප ලක්ෂයක් ද ද&කීමට හැ&කිය�ව ලබාති. සංම්ම� සංම්බුදුවර& රිසි තා�ක් ද&කීමට හැ&කිය�ව ලබාති. එහි පgම�ණ නියමයක් න&තා. ඒ පුVඡේV නිව�සං�නුIසංතිය සිහිකිරීමට ක&මති ආදිකම්මික ඡේයWගැ�වචරය� විසින් චතුත්‍ථි ධJ�නයට සංමව&දී අභිඥා� ප�දක වූ එම චතුත්‍ථි ධJ�නඡේයන් න&ඟී මුලින්ම භා�වන�වට තාම� හිඳගැත් අයුර& සිහි කළ යුතුය. අනතුර&ව භා�වන� කරන Iථ�නයට පිවිසි අයුර& හැ� දහැවල් ආහැ�රය උදeසංන ආහැ�රය ගැත් අයුර& සිහිකළ යුතුය. ඡේම් අයුරින් ක් රම�නූකූලව පියවරක් ප�සං� තාම� විසින් සිදු කරන ලද සියළු කිHය�වන් ආපIසංට යළි සිහික&ඳවිය යුතුය.237 එඡේI සිහි ක&ඳවීම කHම�නූකූලව සිදු කළ යුතුය. ඡේම් ඡේලසං දිනක්, දින ඡේදකක් ආදී වශඡේයන් අර්ධ ම�සංයක්, ම�සංයක්,

ම�සං කීපයක්, වර්ෂයක්, වසංර කීපයක් ආදී වශඡේයන් සිහි කළ යුතුය.238

ඡේමය පgකuති සිතාට ද පgකටය. පරිකර්ම සංම�ධි සිතාට විඡේ�ෂඡේයන් පgකට ඡේ4.239ඡේම් අවIථ�ඡේ4දී යම් Iථ�නයක් සිහියට ඡේන� න&ඡේ÷ නම් එහිදී ප�දක ධJ�නයට සංමව&දී එයින් න&ඟී යළිත් සිහි කළ යුතුය. එවිට පහැන් එළිඡේයන් ඡේපඡේනන්න�ක් ඡේI ඡේපඡේනයි. ඡේමඡේI වසංර දහැයක් පහැඡේළ�වක්, විIසංක් ආදී වශඡේයන් අතීතා ක�ලය සිහිකළ යුතුය. අවසං�නඡේ� දී බිහි වීමට ආසංන්නව ප&වති ක�ලය ද පgතිසංන්‍ධි ක�ලයද සිහි කළ යුතුය. යම් ඡේලසංකින් සිහියට න&ඟීමට අපහැසු ඡේවයි නම් මුලින් කී පරිදි යළි චතුත්‍ථි ධJ�නයට සංමව&ද ඉන් න&ඟී සිහි කළ යුතුය. එවිට මන�ව ප&හැ&දිලිව එය ඡේපඡේනයි. ඡේම් ජාන්මඡේයහි පgතිසංන්‍ධිය සිහිකළද එය පූර්ඡේ4 නිව�සං�නුIසංතිය ඡේලසං ඡේන�සං&ලඡේක්.යම් අයුරකින් පgතිසංන්‍ධිවීමට පgථම ඡේපර ජාන්මය සිහිකළඡේහැ�ත් පමණක් එය පුVඡේV නිව�සං�නුIසංතිය ඡේ4.නමුදු එය සිහිකිරීම අතිශයින්ම දුෂ්කරය.සිහිකිරීමට වeයම් කරXදී සිහි ඡේන� ඡේවඡේතා�ත් එය කළ ඡේන�හැ&කි ය&යි සිතා� අචෛධර්යමත් ඡේන�වී යළිත් චතුත්‍ථි ධJ�නයට සංමව&ද ඉන් න&ඟී සිහි කිරීම යළි ඇරඹිය යුතුය. ගැසංක් කපන මිනිඡේසංකු මඳ ඡේ4ල�වක් ගැසං ක&පීඡේම් දී ආයුධඡේයහි මුවහැතා අඩුවීඡේමන් ගැසං ක&පීම අපහැසුවූ කළ

367

ඡේන�හැ&කි ය&යි සිතා� අචෛධර්යමත් ඡේන�වී යළි යළි ආයුධය මුවහැත් කර ගැනිමින් ගැසං කප� දමන්න�ක් පරිදි පුVඡේV නිව�සං�නුIසංතිය උපදව� ගැ&නීමට වeයම් කළ යුතු ඡේ4. ඒ වeයම සංමඟ යම්කිසි අවIථ�වක දී පුර්ව ජා�තිඡේ� චුතිය පිළිබාඳ න�මරeප පරම්පර�ව ද&කීමට සංමත් ඡේ4. එඡේI දුටු න�ම රeප අරමුණුඡේක�ට මඡේනWXව�ර�වර්ජානය ඉපිද නිර&Xධ ඡේ4. ඉන් පසුව පරිකර්ම ආදී න�මඡේයන් ජාවන් හැතාරක් ඡේහැW පහැක් ඇති ඡේ4. සංතාරවන ඡේහැW පIවන ජාවනය රeප�වචර චතුත්‍ථි ධJ�න අර්පණ� චිත්තායයි. එහි ඇති පgඥා�ව පුVඡේV නිව�සං�නුIසංති ඥා�නයයි. එම පgඥා�ඡේවන් යුක්තා වූ Iමuතිය මඟින් ඡේම් අයුරින්ම ඡේපර ජා�ති එකක්, ඡේදකක්, තුනක් ආදී ඡේලසං ද සංවට්ට විවට්ට කල්ප ආදී ඡේලසං ද අතීතා ක�ලය සිහි කළ හැ&කි ය.240

පරචිත්තා විජා�නනය යනුඡේවන් හැ&ඳින්ඡේවනුඡේ� අනJයන්ඡේ. සිතා ද&නගැ&නීඡේම් නුවණයි. ඡේමය ඡේචඡේතා�පරියඤා�ණය නමින්ද හැ&ඳින්ඡේ4. එය දිVබා චක්ඛුරභිඥා�න වශඡේයන් ලබා�ගැතා හැ&කි ය. ඡේමය උපදව� ගැ&නීම සංඳහැ�ද අෂ්ට සංම�පත්ති උපදව� එම අට සංමවතා ඡේහැ�ඳින් පgගුණ කර තිබිය යුතු ඡේ4.241 පරචිත්තා විජා�නනය උපදව� ගැ&නීමට ක&මති භා�වන�නුඡේයWගිය� විසින් ඡේතාඡේජාW කසිණ, ඕද�තා කසිණ හැ� අඡේලWක කසිණ යන කසිණ තුන අතාරින් එක් කසිණයක් උපච�ර ධJ�නයට ඡේගැWචර වන පරිදි ව&ඩිය යුතු අතාර එහි අර්පණ�වට ඡේන�ප&මිණිය යුතුය. ඡේම් තුන් කසිණ අතාරින් ආඡේලWක කසිණය වඩ� ඡේයWගැJ බා&4 සංම්මතායයි. කසිණ මණ්ඩල පිළිඡේයළ කර කසිණ භා�වන� වඩන ඡේලසං භා�වන� වඩ� එහි පgථම, දුතිය, තාතිය හැ� චතුත්‍ථි ධJ�න ඉපිදවිය යුතුය. පරචිත්තා විජා�නනය ල&බීම පිණිසං ව&ර වඩන ඡේයWගැ�වචරය� විසින් අභිඥා� ප�දක ධJ�නයට සංමව&ද ඉන් න&ඟිට පරිකර්ම සංම�ධි සිතින් හැuදය වIතුව ඇසුර&ඡේක�ට පවතින ඡේල් වල වර්ණය කුමන ප&හැ&යක් ඡේගැන පවතී ද&යි බා&ලිය යුතුය. ආඡේලWක කසිණ නිමිත්තා ව&ඩූ විට ඊට අරමුණු වන හැuද වIතුව තුළ ඇති ඡේල් ධ�තුඡේ4 වර්ණය ඡේදසං බා&ලිය යුතුය. එඡේI බාලත්ම ඔහුඡේ. පරිකර්මව�රය ඉක්ම යයි. එවිට ආඡේලWකය අතුර&දන් ඡේ4. අඡේලWකය අන්තාර්ධ�න වූ විට බාලන ඡේX ඡේන� ඡේපනී යයි. එවිට ඔහු විසින් යළි ප�දක ධJ�නයට සංමව&දී ඉන් න&ඟී යළි අඡේලWකය ප&තිර විය යුතුය. එවිට ඒ ආඡේලWකය කHමඡේයන් බාලසංම්පන්න ඡේ4. ඡේම් තා�ක් Iථ�නවලට ආඡේලWකය ප&තිඡේර්ව� ය&යි යම් තා�ක් පgඡේXශ පරිච්ඡේ�ද කර ගැනී ද ඒතා�ක් Iථ�නවල ආඡේලWකය ප&තිර පවතියි. යළිඳු අභිඥා� ප�දක ධJ�නය වන රeප�වචර චතුත්‍ථි ධJ�නයට සංමව&දී ඉන් න&ඟිට යළි පරිකර්ම ඡේක�ට පරචිත්තා විජා�නනය ල&බා ගැ&නීම පිණිසං සිතා ඡේය�මුකළ යුතුය. හැuදය වIතුව ඇසුර&ඡේක�ට පවතින ඡේල් ධ�තුඡේ4 වර්ණය බාල� ඒ අනුව සිතා කිව හැ&කි ය. සිතා ඡේසං�ම්නසින් ඇති විට ප&සුණු නුගැ ඵලයක් ඡේI ඡේල් රත් ප&හැ&යට හැ&රී පවතියි. සිතා ඡේද�ම්නIව පවතින විට හැuද වIතුඡේ4 ඡේල් ධ�තුව ඉදිණු දඹ ඡේගැඩියක් ඡේI කඵ ප&හැ&යට හැ&රී පවතී. සිතා උඡේපක්‍ෂව පවතින විට හැuදය වIතුගැතා වූ ඡේල් ධ�තුව ප් රසංන්න තාල ඡේතාල් ඡේලසං පgසංන්නව පවතී. ඡේමඡේI හැuදය වIතුගැතාවූ ඡේල්

368

ධ�තුඡේ4 වර්ණය බාලමින් සිතා කිව හැ&කි ය. ඡේම් ඥා�නය කHමඡේයන් වඩ� ශක්තිමක් වූ විට ක�ම�වචර, රeප�වචර හැ� අරeප�වචර ආදී සිත්වල පgඡේ�ද පව� පහැසුඡේවන් ද&න ගැතා හැ&කි ය. අරeප�වචරයන්ට හැuදය වIතුවක් න&ති බා&වින් ඔවුන්ඡේ. සිතා කීම විඡේ�ෂ සංuXධියක් ඡේලසංට දක්ව� ඇතා. සිතින් සිතාට සංකHමණය වීම ද ඡේම් අයුරින්ම හැuදය වIතුගැතා ර&ධිර වර්ණය අනුව ප&වසිය හැ&කි ය.242 තාම�ඡේ. පරචිත්තා විජා�නන ශක්තිය දියුණුවීඡේම්දී වඩ� සූක්ෂම සිත් පව� කියවිය හැ&කි බාව ඡේම් අනුව ප&හැ&දිලි ඡේ4.243

4.10.අතීන්ද්‍රීය සංජා�නනය හැ� ම�ර්ගැඵල

ම�ර්ගැ ඵල සිතා වන�හී ඡේලBකික සිතාකින් ද&න ගැතා ඡේන� හැ&කි ය.

මන්ද යත් ම�ර්ගැඵල සිත්වල ගැ&Vව ඇත්ඡේත් සංම්මුතිඡේයන් පරිබා�හිර ඡේX වන බා&විනි. සං�ම�නJ මිනිසුන් වJවහැ�රික සංම්මුතිවලම සිරගැතා වී සිටින බා&වින් ඔවුන්ට ඉන් පරිබා�හිර ඡේX වටහැ� ගැතා ඡේන� හැ&කි ය. ඡේලWකය යනු සංම්මුතියයි. මන්ද යත් ඡේලWක න�මඡේයන් ද&ක්ඡේවනුඡේ� සං�ම�නJ ම�නව ඉන්‍ද්‍රිය සංජා�නනයට හැසුවන ඡේX වන බා&විනි. සං�ම�නJ ම�නව ඉන් ද්‍රියන්ට හැසුවනුඡේ� පඨවි, ආඡේපW, ඡේත්ඡේජාW හැ� ව�ඡේයW ආදී සංතාර මහැ� භූතා රeපවලින් තා&නී ඇති ද්‍රාවJයන්ය.244 ඡේම් අනුව Iපර්ශ ඉන්‍ද්‍රියට සංuජුවම හැසු ඡේන�වන ව�තාය ව&නි ඡේදයක් වුවද තා&නී ඇත්ඡේත් ඡේම් සංතාර මහැ� භූතා රeපවලින් බාව ඡේපන්ව� දිය හැ&කියි. ව�තාය Iපර්ශයට සංuජුවම හැසු ඡේන� වූව ද ඡේ4ගැවත්ව හැම� යන ව�යු රැල්ලක ගැ&Vවන බිහිසුණු පgචණ්ඩබාව ඡේහ්තුඡේවන් ආපද�වට ලක් වන ඡේබා�ඡේහැW මිනිසුන් සිටිය හැ&කියි. එවිට සං�ම�නJ ව�යුඡේ4 අපgකටව පවතින විවිධ ලක්ෂණ පව� පහැසුඡේවන් විදJම�න වියහැ&කියි.ඡේම් අනුව ශVද, ච�ලක ශක්තිය, කම්පන ශක්තිය, විද�ත් ශක්තිය, රසං�යන ශක්තිය ආදී ඡේබා�ඡේහැW ශක්තීන් බාවට ව�යුවට පරිවර්තානය විය හැ&කියි. ඒ ව�යුව යනු පථවි, ආඡේපW, ඡේත්ඡේජාW හැ� ව�ඡේයW යන මූල ශක්ති පද�ර්ථවල නිර්මිතායක් බා&විනි. ඡේමහි දී ද&ක්විය හැ&කි ව&දගැත්ම කර&ණ නම් ඡේමම භූතා රeප Iවභා�වය ඉක්මවන කිසිවක් ඡේලWක සංම්මුතිය තුළ ඡේන� පවතින බාවයි.245 ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� ඡේලWක යන වJවහැ�රඡේ� නිව&රදිව අර්ථය ල&ඡේබානුඡේ� ඒ අදහැසං අභාJවක�ශ වIතුවකට සංම�න කර සං&ලකීම තුළ ඡේන�වන බාව වටහැ�ගැතා හැ&කියි. අ� ය�වක�ශ වIතුවක් ඡේලසං විදJ�ඥායින් විසින් හැඳුන්වනු ලබාන්ඡේන්ද ඡේම් භූතා රeප සංතාර ඇසුරින් නිර්මිතාව ඇති ද්‍රාවJමය පද�ර්ථයකි.246 එය පියවි ඇසංට ඡේහැW දුරදක්නයකට ඡේහැW අන් කිසිදු විදJ�ත්මක උපකරණයකට ඡේගැWචර වනව� යන්ඡේනහි අර්ථය නම් එයද ඉන්‍ද්‍රිය ධර්ම වIතුවක් ඡේලසං සං&ලකිය හැ&කි බාවයි.247 ඡේම් අනුව කිසියම් අභාJවක�ශ ඡේහැW ගැ�හැ වIතුවක් ඡේලWක යන නමින් හැ&ඳින්ඡේවන්ඡේන් නම් එය සංතාර පරම�ර්ථ ධර්මවලට යටත්වන

369

බාව වටහැ� ගැතා හැ&කි ය.248 වි�වය තුළ අනන්තා අපgම�ණ වූ අභාJවක�ශ ඡේහැW ගැ�හැ වIතු තිබිය හැ&කියි.249 ඒව� සියල්ලක්ම පියවි මිනිI ඇසංට ඡේහැW විදJ�ත්මක උපකරණයකට අරමුණු කළ හැ&කි සීම�ව ඉක්මවන පgඡේXශ පුර� වJ�ප්තාව ප&වතිය හැ&කියි.250 එවිට ඒ සංeම අභාJවක�ශ ඡේහැW ගැ�හැ වIතුවක්ම නිරීක්ෂණය කිරීමට ඡේවඡේහැසීම නිරර්ථක උත්සං�හැයකි.251 මන්ද ද&නට ද&ක ඇති ඡේහැW අන�ගැතාඡේ� දී ද&කීමට ඉඩ ඇති ඕනeම අභාJවක�ශ ඡේහැW ගැ�හැ වIතුවක් පිළිබාඳ සංන්නිඡේ4දනය කරගැනුඡේ� ම�නව ඉන්‍ද්‍රියන් ඡේක්න්‍ද්‍ර කර ඡේගැන බා&වින් බා�හිර අභාJවක�ශ ඡේහැW ගැ�හැ වIතු තාව දුරටත් ඡේලWක ය&යි සං&ලකීම ඡේවනුවට එකී ඉන්‍ද්‍රිය අරමුණු සංජා�නනයම ඡේලWක සංම්මුතිය ඡේලසං සං&ලකිය හැ&කි බාව බුදුරජා�ණන් වහැන්ඡේI පහැද� දුන් ඡේIක.252 ඡේමහිදී මතාක තාබා�ගැතා යුත්තාක් නම් ඇසං, කණ, න�සංය, සංම හැ� දිව යන පසිඳුරන්ට ඡේගැWචර ඡේන�වන නමුදු සියුම් කළ මනීන්‍ද්‍රියට පමණක් ඡේගැWචර වියහැ&කි ඡේලWක සංම්මුතිඡේයන් හැ&ඳින්ඡේවන සුවිඡේ�ෂී Iථ�න පව� ප&වතිය හැ&කි බාවයි.253 එබාඳු ඡේලWක නිර්මිතාව ඇත්ඡේත් ඕල�රික සංතාර මහැ� භූතා Iවරeපඡේ� නිර්මිතා ද්‍රා4 යයන්ඡේගැන් ඡේන� ඡේ4. හුඡේදක් ඒව� ම�නසික නිර්ම�ණ ඡේ4. ම�නසික නිර්මිතා වුවද ඡේභාBතික ද්‍රාවJයන්ඡේ. උපක�රයක් රහිතාව මනසංට එහි ප&වතිය හැ&කියි.

ඡේම් අනුව ඡේලWක යන්න තුළ පgධ�න මට්ටම් තුනක කිHය�ක�රීත්වය ද&කිය හැ&කි බාව ඡේබාBXධ අර්ථකථනයයි. එනම් ක�ම�වචර, රeප�වචර හැ� අරeප�වචර මට්ටම්ය. මින් ක�ම�වචර මට්ටම යනු ඡේභාBතික ද්‍රාවJමය පද�ර්ථ ඉන්ද්‍රියන්ට අරමුණු කර ගැ&නීම නිසං� ඒ ඇසුඡේරන් විඳීන්න� වූ Iවභා�වයයි.

ඡේමහිද Iථර ර�ශියකි. ක�ම යන්න ක�ම භාවය හැ� සංම්බාන්ධය. ඡේමහි දී ක�ම සුගැති ද ක�ම දුගැතිද ඇතා. ක�ම සුගැති නම් ඡේභාBතික ද්‍රාවJ�ත්මක ඡේX ඇසුඡේර් සං&පවත් විඳීම් ල&බිය හැ&කි භාවයි. ක�ම දුගැති නම් ඡේභාBතික ද්‍රාවJ�ත්මක ඡේX ඇසුඡේර් දුක්ඛිතා විඳීම් ල&ඡේබාන භාවයි. ක�ම සුගැති ද මනුෂJ, ඡේXව ය&යි ඡේක�ටI ඡේදකකට ඡේබාඡේX. ඡේXව මට්ටඡේම් ක�ම සුගැතිවල ද ඇත්ඡේත් ක�ම සංඥා�ව නිසං� හැටගැත් සුඛ සංහැගැතා විඳීම්ය. ඒව� මනුෂJ තාලයට වඩ� සියුම් හැ� මිහිරි වින්දන�ත්මකය. මනුෂJ තාලඡේ� ක�ම සංඥා�ව නිසං� දුක්ඛිතා හැ� සුඛිතා විඳීම් යන ඡේදකම දක්නට ල&ඡේV.254

රeප�වචර මට්ටම නම් ඡේභාBතික ද්‍රාවJමය පද�ර්ථ නිසං� ඇති කර ගැත් ඊට අනුරeප ම�නසික සංටහැන් නිසං� ඇතිවන භාවයයි. ජීවත්ව ඉන්න� අවදිඡේ�ම රeප�වච�ර ධJ�න මට්ටම් වඩ� එනම් එහි විඳීම් මට්ටමට ම�නසික ප&ව&ත්ම හුර&කරගැ&නීම මඟින් ඡේකඡේනකු ජීවම�නව මනුෂJ භාවඡේ� සිටින අවIථ�ඡේ4 දී ඒ පුXගැලය� හැට රeප�වචර අත්ද&කීම් හැ� එහි විඳීම් ල&බිය හැ&කි ය. ඡේම් විඳීම ක�ම�වචර විඳීම්වලට වඩ� සියුම් හැ� සං&හැ&ල්ලුය. නමුදු එයද විඳීම් Iවභා�වයකි. පgධ�න රeප�වචර විඳීම් මට්ටම් සංතාරකි. එනම් රeප�වචර ධJ�න සංතාරකි. පහැළම මට්ටඡේම් සිට අනුකHමඡේයන් ඉහැළම ධJ�න මට්ටම් කර� සංම්පg�ප්තාවීඡේම්දී එහි විඳීම් මට්ටම වඩ වඩ�ත් සියුම් හැ� සං&හැ&ල්ලු බාවට පත් ඡේ4. එහි අවසං�න රeප�වචර ධJ�න විඳීම් මට්ටඡේම්දී

370

රeප�වචර විඳීම් සියල්ල අවසංන් කරන අවIථ�වකට එළඡේÞ. ඉන් පසුව සිතා තාවත් සියුම් කළ ඡේහැ�ත් උපදිනුඡේ� අරeප�වචර විඳීම්ය. ඡේමම අරeප�වචර විඳීම් යනු කිසිදු ඡේභාBතික රeපයක් ඇසුර& කර උපදව� ගැත් සංටහැනක් ඔIඡේI මනසං පිහිටු වීඡේමන් ව&ළකීමයි. එඡේIම ඡේමහිදී මනසං පිහිටුවනුඡේ� මනඡේIම Iවභා�ව ලක්ෂණ අරමුණු කර ඡේගැනය. මනසං මනඡේIම විවිධ ප&තිකඩ ඔIඡේI ම�නසික විඳීම් පමණක්ම අරමුණු කරගැ&නීම අරeප�වචර මට්ටඡේම් විදJ�ම�නවන සුවිඡේ�ෂීතාම ලක්ෂණයයි. අරeප�වචර මට්ටඡේම්දී මනසං අරමුණු කරඡේගැන ඇතිවන සූක්ෂම භා�වයන් පිළිබාඳ සිඡේත් ඇතිවන අතිශය සියුම් විඳීඡේම් Iවභා�වය ඡේමහිදී අරeප�වචර ධJ�න න�මඡේයන් අර්ථ ද&ක්ඡේ4. ඡේමහි දී අරeප�චර ධJ�න මට්ටම් සංතාරක් තිඡේV. ආක�සං�නඤ්ච�යතානඡේ�දී ඡේමඡේතාක් රeපය ඡේකඡේරහි ඇලී ඉන් විඳීමක් ලබාමින් රeප�වර ධJ�න මට්ටඡේම් තිබූ සිතා මුල්වරට ඉන් බා&හැ&ර ගැ&නීම සිදු කරයි. එහිදී රeප�වචර ධJ�න අරමුණ ඉවත්ඡේක�ට එහි ප&වති හිI Iවභා�ව ඡේහැවත් රeපඡේ� ඇලී ප&වති මනඡේI හිI Iවභා�වය අරමුණු කරන අතාර යළිත් වරක් මනසං ඒ හිI Iවභා�වඡේ� ඇඡේල්. ඡේම් ඇලීම ම�නසික ප&වතුම් ඡේකඡේරහි බා&වින් රeප�වචර ධJ�නවලට වඩ� එහි සියුම් බාව අධිකය. මනඡේI දක්නට ල&ඡේබාන හිI බාව ඡේකඡේරහි අරමුණු ඡේකඡේරන සිතාම යළිත් වරක් අරමුණු කර උපදවන අරeප�වචර ධ්‍ ය�නය නම් විඤ්ඤා�ණඤ්ච�යතානයයි. ඡේමහිදී මුලින් කී ආක�සං�නඤ්ච�යතානඡේ�දී ප&වතී විඳීඡේම් Iවභා�වය තාවත් සියුම් ඡේ4.255 ඊ ළඟ අවIථ�ව නම් මනඡේI විදJම�න අනනJතා� ලක්ෂණ ඡේකඡේරහි අරමුණු කර ගැ&නීමයි. විඤ්ඤා�ණඤ්ච�යතානය ඉපිදවීඡේම් දී අභා�වයට යන ආක�සං�නඤ්ච�යතාන ම�නසික ගැති Iවභා�වය ඡේකඡේරහි අරමුණු කර විඤ්ඤා�ණඤ්ච�යතානඡේ� දී සිඡේත් ඇති වන විඳීම් Iවභා�වය තාවත් සියුම් කර ආකිඤ්චඤ්ඤා�යතානය ඇතිකර ගැ&නීමට අවIථ�ව ල&ඡේV. ඡේමහිදී කිසිවක්ම න&තා&යි යන නත්ථි කිඤ්චි යන ප�ඨය අනුව සිතා පිහිටවනු ලබායි. ඡේම් ආකිඤ්චඤ්ඤා�යතානය සිඡේත් ඇති සියුම් වූ විඳීම තාව දුරටත් සියුම් කිරීම සංඳහැ� සිතා ඡේමඡේහැය වීඡේම් දී සංඥා�වක් ඇති හැ� න&ති යන අවIථ� ඡේදකම ඡේම් තුළ ද&ක ගැතා හැ&කි බාව ද&ඡේන්. ඒ අනුව සංන්තාඡේමතා පණිතාඡේමතා යන�දී වශඡේයන් භා�වන� කිරීඡේමන් සිතා වඩ�ත් සියුම් කර ඡේනවසංඤ්ඤා�න�සංඤ්ඤා�යතාන අවසං�න අරeප�වචර ධJ�නය උපදව�ගැතා හැ&කි ඡේවයි. ඡේමඡේතාක් සිතා පgගුණ කරනු ල&බුඡේ4 සිඡේත් යම්කිසි සංමුතියක් ප් රඥාප්තියක් සංහිතාවය.256 ඒ සංත්ව පුXගැල හැ� නිමිති ඡේI ගැ&නීඡේම් සංම්මුතියයි.

ඡේම් සංම්මුතිය නිසං� සිඡේත් විඳීඡේම් ශක්තිය ඡේකතාරම් ගැ&ඹුරින් යටපත්ව තිබුණ ද අවIථ�ව ලද සං&ඡේණකින් යළිත් වරක් මතුව ඒඡේම් අවIථ�ව තිඡේV. විඳීම සිඡේතාන් සංම්පූර්ණඡේයන්ම ඉවත් වීමට නම් එය යළි යළි ඡේරWපණය වීමට තුඩු ඡේදන ඡේම් සංම්මුතිය සිතින් සංම්පූර්ණඡේයන් ඉවත් විය යුතුය. ඒ නිසං� ම�ර්ගැ ඵල සිත්වලදී සිදු කරනුඡේ� සිඡේතාන් අනුකHමිකව ඡේම් සංම්මුතිය බා&හැ&ර කර ද&මීමට සුදුසු ව&ඩ පිළිඡේවලක් හැදුන්ව� දීමයි.257 යම් යම් පුXගැල ඡේ4මත්තාතා�ව අනුව සංජා�නන හැ&කිය� වඩ� තිබීඡේම් කුසංලතා�ව අනුව

371

සංම්මුතිය සිතින් ඉවත් කර ද&මීම සංඳහැ� යඡේමකු ගැන්න� ක�ලඡේ� අඩු ව&ඩිකම් ඇතිවිය හැ&කියි. ඒ අනුව ඉහැතා ක�ලයක දී යඡේමකු ඡේම් කිHය�වළිය පුර&දු පුහුණු කිරීම සංඳහැ� ලබා� ඇති පළපුර&දුකම් මතා පුXගැලඡේයකු සංම්මුතිඡේයන් බා&හැ&රව පරම�ර්ථ ධර්ම අවඡේබාWධය පිණිසං ගැන්න� ක�ලය ඡේවනIවිය හැ&කියි. සංරළව අර්ථ ද&ක්වුව ද පුXගැලඡේයකුට තාමන්ඡේ. සිඡේත් ඇති ඡේමම විඳීඡේම් Iවභා�වය එක්වරම න&ති කර ද&මිය ඡේන� හැ&කි ය. මන්ද යත් සංසංඡේර් අති දීර්ඝ්‍රා ක�ලයක් පුර�ම ඡේම් විඳීඡේම් Iවභා�වය සංමඟ කටයුතු කිරීමට සංeම ඡේකඡේනකුට ලබා� ඇති පළපුර&Xද ඡේහ්තුඡේවන් මීට එඡේරහිව කටයුතු කරන සංeම අවIථ�වක්ම අතිශය පීඩ�ක�රී ඡේම�ඡේහැ�තාවල් ඡේලසංට ඒ සංඳහැ� සිතා පgගුණ කරන අය ද&කිය හැ&කි බා&විනි. මන්ද ඡේලWකඡේ� ඇති සංeම චිත්තා ගැතික ඡේ4දයිතා Iවභා�වයක්ම සංමන්විතා වනුඡේ� ඡේම් විඳීඡේම් Iවභා�වය පුXගැල ආනුභූතිය මතා විවිධවන බා&විනි. කල�ව සං�හිතාJ යන සියළු අඡේගැWප�ගැ සංකIව ඇත්ඡේත් ඡේම් විඳීඡේම් Iවභා�වය රළු බාවින් සියුම් බාවට පරිවර්තානය ඡේක�ට ඉහැළ රසංඥාතා�වයක් ඇති බාව පරිදිය.258

එක් එක් ම�ර්ගැ ඵල මට්ටඡේම්දී දුර&කරන පුXගැල දුබාලතා� ම�නසික ලක්ෂණ පිළිබාඳ ගැ&ඹුර& ඡේලසං අධJයනය කිරීම මඟින් ඡේම් විඳීඡේම් Iවභා�වය දුර& කිරීඡේම් කHමික ව&ඩපිළිඡේවල පිළිබාඳ ඡේහැ�ඳ අවඡේබාWධයක් ඇති කර ගැතා හැ&කියි. පළමුඡේවන් පුXගැලඡේයකු තුළ ඇති වන විශ�ලම ව&රදි අවඡේබාWධය නම් පුXගැල ඡේක්න්ද්‍රීය සංජා�නනයයි. ඡේමය ආත්ම�ශ�ව, මමත්වය හැ� සංක්ක�ය දිට්ඨිය ඡේලසං වJවහැ�ර වී තිඡේV. ඉන්ද්‍රිය බාXධව සංජා�නනය සිදු කරන නිසං� ඒව� ඡේම�ළය කර� සංන්නිඡේ4දනය වීඡේම් දී ඇතිවූ ගැ&ටළුවක් මීට ඉවහැල් වී තිඡේV. ඡේම�ළය හුර&ව සිටිනුඡේ� සංඥා� දත්තා හැඳුන� ගැ&නීඡේම් හැ� ඡේත්ර&ම්ගැතා හැ&කි පරිදි අර්ථකථනයඡේක�ට අවඡේබාWධ කර ගැ&නීමටය.ඡේම් අනුව අකර්‍තෘuකව ඡේම�ළය කර� ගැමන් ගැන්න� සංඥා� දත්තා කියව� ඡේත්ර&ම් ගැ&නීඡේම් පහැසුව සංඳහැ� ඡේම�ළය එම අකර්‍තෘuක සංඡේ4දන ගැ�හැණය කර ගැනුඡේ� කර්‍තෘuක සංඡේ4දන ඡේලසංයි. ඡේමඡේI ඡේපනීඡේම් කිHය�වළිය තුළ ඡේම�ළය විසින් දකින්ඡේනකු නිර්ම�ණය කරගැනියි. ඇසීඡේම් කිHය�වළිය තුළ අසංන්ඡේනකු නිර්ම�ණය කරගැනියි. මීට සංම�නව ඡේසංසු ඉන්ද්‍රිය සංඡේ4දන ගැ�හැණය තුළ ද ඊට අද�ළ සංඡේ4දන කිHය�වළිඡේයන් බා&හැ&රව පුXගැලත්වයක් ඡේගැ�ඩ නඟ� ගැ&නීම සිදු ඡේ4.

ඡේම් කිHය�වළිය මනසං තුළ සිදු ඡේ4.259 ඡේමය බා�හිරව ප&මිණි අරමුණු හැ� සංජා�නන ඒ Iවරeපඡේයන්ම අර්ථකථනය කිරීමක් ඡේන� ඡේ4. එය සංIකරණය කිරීමකි. ඡේම් සංIකරණ කිHය�වළිය සං�වදJය.එමඟින් ල&ඡේබානුඡේ� අරමුණු පිළිබාඳ නිව&රදි ද&නුමක් ඡේන�ව ව&රදි ද&නුමකි. ඡේම් ව&රදි ද&නුම ල&බීමට අද�ළව ඡේම�ළඡේ� කිHය�වළිය නිසං� තාවත් ව&රදි ඇVබා&හියකට සිතා, හැ&ඟීම් හැ� විඳීම් සංකIවී පවතියි.260 එනම් අකර්‍තෘuක කිHය�වළිය තුළ කිසිවක් ඡේන�විඳීය හැ&කි ය. මන්ද යත් විඳීමට අවශJ පුXගැලත්වයක් ඒ තුළ ඡේන�ම&ති බා&විනි.

නමුත් ඡේම�ළය ව&රදි ඡේලසං සංජා�නන අවඡේබාWධ කර ගැ&නීම උඡේදසං� ඡේගැ�ඩනඟ� ගැන්න� කර්‍තෘuත්වය නිසං� විඳීන්ඡේනකු ඇති ය&යි ව&රදි

372

උපකල්පනයකට මනසං ප&මි ඡේණයි. ඡේම් විඳින්ඡේනකු ඇති ය&යි ඡේගැ�ඩන&ඟූ ව&රදි උපකල්පනය මතා පිහිට� සිටම ඉන්ද්‍රියන් මඟින් ලබා� ගැන්න� සංජා�නන විඳීම අරඹයි.ඡේම් විඳීම අරඹත්ම එකී ඉන්ද්‍රිය සංජා�නන ඡේකඡේරහි ඉතා� ද&ඩිව එල්ඹ ගැ&නීමක්, අල්ල� ගැ&නීමක් ම�නසික පසුබිම තුළ සිදු ඡේ4. ඡේම් එක ව&රදි අවඡේබාWධයක් තාවත් ව&රදි අවඡේබාWධ ර�ශියකට ඡේහ්තුවීම නිසං� ඡේගැ�ඩන&ඡේඟන මිතාJ� දuෂ්ටි ම�නසික සංකීර්ණයක Iවභා�වයයි. ඡේමහි පgධ�න මට්ටම් ඡේදකක් නිරීක්ෂණය කළ හැ&කියි. එනම් දuෂ්ටිම පදනම හැ� විඳීඡේම් පදනම වශඡේයනි. මූලක වශඡේයන් දuෂ්ටිමය පදනම විඳීඡේම් පදනමටත්, විදීඡේම් පදනම දuෂ්ටි පදනම ඡේවතාටත් අඡේනWනJ ඡේහ්තු පgතාJ වශඡේයන් උපIථම්භාක වන ආක�රයක් ප&හැ&දිලිව ඡේපනී යයි. දuෂ්ටි පදනම අවිදJ� ප�ක්ෂික කර&ණු වලින්ද විඳීඡේම් පදනම තාණ්හැ� ප�ක්ෂික කර&ණු වලින්ද සංමන්විතා බා&4 ද&කිය හැ&කි ය.261 විඳීම ඡේවනI වන Iවභා�වඡේයන් යුක්තාය. ඡේම් ඡේවනIවීම ඉතා� සීඝ්‍ රව සිදු ඡේ4. ඡේම�ළය ඡේවතා සංඥා�වන් සංම්ඡේප්gෂණය වනුඡේ� ක&ඩි ක&ඩී ප&මිඡේණන කුඩ� Iපන්දන රට�වක් ඡේලසංය. විද�ත් සංන්න�යකයක් දිඡේ. ඉඡේලක්ඡේටÅWඩ දහැර�වක් ගැමන් කරන්න�ක් ඡේI ප&මිඡේණන ඡේම් සංඥා� දත්තා කුඩ� ක�ලයක් තුළ ඡේ4ගැවත්ව ප&මිණීම නිසං� අඛණ්ඩ පgව�හැයක් ඡේලසං ඉන්X රියන්ට අරමුණුවන නමුදු සං&බාeම Iවභා�වය නම් එය සංඡේ4ද Iපන්ද ප් රව�හැයක් බාවයි. ඡේවනI වීම යන්ඡේන් නියම අදහැසං ඡේමයයි.262 ඡේම් Iපන්දනය තුළ මුල්ම Iපන්දනයට සංම�න Iපන්දන අනුපිළිඡේවළින් ඊ ළඟ වශඡේයන් ප&මිඡේණ්. නමුදු ඒ සංම�න බාව සංර්ව සංම්පූර්ණ න&තා.විඳීම් ද&ඩිව ගැ�හැණය කරගැ&නීම දුකක් වනුඡේ� එය ඡේවනIවන නිසං� ය. ඡේම් ඡේවනIවීමට සං�ඡේප්ක්ෂකව විඳීම දිගු ක�ලයක් රඳ� ඡේන�පවතී. විඳීම ඉල්ල� සිටිනුඡේ� අඛණ්ඩව එය පවතීව� යන්නයි. ඡේවනIවීමට සං�ඡේප්ක්ෂකව නිමිති වශඡේයන් කිසිවක් ඡේන� වතියි. සංත්‍ව පුXගැල, ජීව වශඡේයන් ආත්ම Iවරeපයක්ද විඳීම් තුළ විදJම�න ඡේන� ඡේ4. ආත්ම, සංත්‍ව, පුXගැල වශඡේයන් ශුනJතා�ව ද&ක ගැතා හැ&කියි. ඡේම් යථ�ර්ථය ද&කගැ&නීමට හැ&කිඡේවත්ම සංම්මුතිඡේයන් බා&හැ&රවීමට සිතීමට කටයුතු කිරීමට යඡේමකුට හැ&කිය�ව ඇති ඡේ4. නමුදු ඡේම් හැ&කිය�ව නිර�ය�සංඡේයන් යඡේමකුට ඡේන� ල&ඡේV. ද&ඩිව උත්සං�හැඡේක�ට ලබා� ගැතා යුතු හැ&කිය�වකි. එහි මූලික පදනම සංම්මුතිය බිඳ බා&ලීමට හුර&කම ඇති කර ගැ&නීමයි.263 විදර්ශන�ව යනු ඡේම් සංම්මුතිය බිඳ බා&ලීමට ම�නසික හුර&කම ප් රගුණ කරවන කHමඡේ4දයයි. ඡේම් කHමඡේ4දය අන්තාර්ගැතාව ඇත්ඡේත් බුදු දහැම තුළම පමණි. ඡේසංසු ආගැම් හැ� දර්ශන වලින් බුදු දහැමට සුවිඡේ�ෂී බාව ල&බී ඇත්ඡේත් මූලිකවම ඡේම් ඡේවනIකම බුදු දහැඡේම් විදJ�මන බා&විනි.264 ම�ර්ගැඵල උපදව� ගැ&නීමට හැ&කිය�ව යඡේමකුට ඇතිවනුඡේ� ඒ පුXගැලය� විදර්ශන� ක් රමඡේ4දය මඟින් Iවකීය ම�නසික මට්ටම සංම්මුතිය බිඳ බා&ලීමට හැ&කිවන පරිදි පුහුණු කිරීඡේමනි.265 සංම්මුතිය නම් විඳීම තුළ ඡේක�ටු වීමයි. ඡේම් විඳීම තුළ ඡේක�ටුවූ පුXගැලය�ට විඳීඡේමන් මිඳී කටයුතු කිරීඡේම් ඡේන� හැ&කිය�වක් ඇතා. මන්ද විඳීම ඡේකඡේරහි සංත්‍වය� ඇඡේලන බා&විනි. විඳීඡේමහි ඇලීමට පgධ�න ඡේහ්තු ඡේදකකි. එනම් දuෂ්ටිය හැ� තාණ්හැ�ව ඡේ4. ඡේමහි දuෂ්ටිය අවිදJ�ව මඟින්

373

නිරeපිතාය. අවිදJ�ව නම් ඡේමWහැයයි. ඡේමWහැය නම් නිව&රදි ද&කීමට ඇති අවIථ�ව ආවරණය කිරීමයි. තාණ්හැ�ව නම් විඳීමයි. ඡේහැවත් විඳීමට ඇති ක&ම&ත්තායි.266

ඕනeම පුXගැලඡේයකු තුළ ඇති සියළු දuෂ්ටි ව�ද බිහිවීමට ඡේහ්තුවනුඡේ� සංක්ක�යදිට්ඨිය නිසං� ඡේ4. ඡේම් සංක්ක�ය දිට්ඨිය රeප, ඡේ4දන�, සංඥා�, සංඛ�ර හැ� විඤ්ඤා�ණ යන පඤ්චIකන්ධඡේ� සි4 අයුර& වශඡේයන් විසි ආක�රයට ඡේබාද� විගැ�හැ කර ද&ක්විය හැ&කි ය. ඕනeම පුXගැලඡේයකුඡේ. දuෂ්ටිය න&තිනම් නිරීක්ෂණය කරන ඡේකWණය පgධ�න දuෂ්ටි කඳවුර& ඡේදකකට අයත්ය. ඉන් පළමු ව&න්න ශ�Iවතාව�දී අන්තායයි. ඡේදව&න්න වනුඡේ� උච්ඡේ�දව�දී අන්තායයි.

ඡේම් අන්තාව�ද ඡේදක ඡේIවනය කිරීම අඡේයWගැJ ඡේ4. ශ�Iවතාව�දී අන්තාය අත්තාකිලමථ�නුඡේයWගැයට සංම්බාන්ධය. එඡේIම උච්ඡේ�දව�දී අන්තාය ක�මසුඛල්ලික�නුඡේයWගැයට සංම්බාන්ධය. ඡේම් අන්තාව�ද ඡේදකටම ඉවහැල් වනුඡේ� පුXගැල චිත්තා සංන්තා�නගැතාව පවතින ආත්ම දuෂ්ටියයි. ආත්ම දuෂ්ටිය මනසං තුළ දර� ඡේගැන එය බිහි වනුඡේ� ඡේභාBතික පgපචයන් ඡේහ්තු ඡේක�ට ඡේගැන පමණක&යි වටහැ� ගැ&නීම උච්ඡේ�දව�දී අන්තායයි. උච්ඡේ�දව�දී ආකල්ප ඇති පුXගැලය� විඳීම ඡේකඡේරහි පgම�ණ ඉක්මව� අසීම�න්තිකව ඇලී ගැ&ලී ව�සංය කිරීම ක�මසුඛල්ලික�නුඡේයWගැයයි.267 ඡේභාBතික කය බිඳීඡේමන් ආත්ම Iවරeපය වින�ශයට පත්වන බා&වින් ඉන්ද්‍රිය ආ�ව�දයන් විඳීඡේම් දී ප් රම�ණ ඉක්මව� කිHය�කරයි. මින් කිසිදු ආධJ�ත්මික සංවර්ධනයක් ඡේන� ල&ඡේV. ඡේලWක සංම්මුතියට පමණ ඉක්මව� වහැල්වී කිHය� කරයි. ආත්ම හැ&ඟීම්,

විදීම් ඇති වීමට ඡේහ්තුවන ඡේහ්තු පgතාJ බාලපeම ඡේන� ද&නීම නිසං� ඇති ඡේ4.

ඡේම් කිHය�වළිය අවඡේබාWධය ඡේක�ට ඡේගැන ඒ කිHය�වළිඡේයන් බා&හැ&රවීඡේම් පිළිඡේවතාක් ඇතා&යි ශ�Iවතාව�දය වි�ව�සං ඡේන� කරයි. ශ�Iවතා ව�දයට ඇති න&ඹුර&තා�ව නිසං� අත්තාකිලමථ�නුඡේයWගී පgතිපත්ති අනුගැමනයඡේක�ට විඳීම් හැ&කිතා�ක් සියුම් කිරීමට වeයම් කරතාත්, මුළුමනින්ම විඳීම් ඡේකඡේරන් මිදීමට අත්තාකිලමථ�නුඡේයWගි පgතිපද�ඡේ4 ඉඩක් න&තා. මින් ඉහැතා සං�කච්ඡ�කරන ලද රeප�වචර හැ� අරeප�වචර සංම�පත්ති අට ඡේහැවත් අෂ්ට සංම�පත්තිය දක්ව� ඡේලWක සංම්මුතියට අනුව විඳීම සියුම් කළ හැ&කි බාව ප&හැ&දිලි විය.268 අට සංමවතා තුළ දී වුව ද ඡේලWක සංම්මුතිය ආරක්ෂ� වනව� මිසං ඡේලWක 4 යවහැ�රය ඉක්මව� යeමක් ද&කගැතා ඡේන� හැ&කි ය. සංක්ක�ය දිට්ඨිය නමින් හැ&ඳින්ඡේවනුඡේ� මුලික වශඡේයන් ඡේලWක සංම්මතා වJවහැ�රය අනුව පුXගැලය� තුළ Iවකීය පචIකන්ධය ඡේකඡේරහි ඇතිවන දuෂ්ටිමය බා&ඳීමයි. ඡේලWක සංම්මතා වJවහැ�රය ඉක්මව� කටයුතු කිරීමට හැ&කිය�ව ල&ඡේබානුඡේ� ම�ර්ගැඵල ල�භී පුXගැලයින්ටය.269 ම�ර්ගැ ඵල අවඡේබාWධය ඡේලසංට දක්ව� ඇත්ඡේත් ඡේලWක සංම්මතාය වන ඉපදීඡේම් හැ� මිය යeඡේම් චකීHය කිHය�වළිඡේයන් බා&හැ&ර වීමට හැ&කි වූ උතුම�යි.270 පරිපූර්ණ වශඡේයන් ඡේලWක සංම්මතාඡේයන් බා&හැ&රවීම අර්හැත් ඵලය අවඡේබාWධ කර ගැ&නීම ඡේලසං දක්ව� තිඡේV.271 අර්හැත්වයට පත්ව ඉපදීම මියයeම න&ම&ති කිHය�වළිය ඡේහැවත් සංසංරින් බා&හැ&ර වූ උතුම� ඒ

374

තාත්වයට පත්වනුඡේ� ඊට පgථම අවඡේබාWධ කළයුතු අවඡේබාWධඡේ� එක්තාර� මට්ටම් සංතාරක් පසු කිරීඡේමනි. ඡේම් මට්ටම් සංතාර නම් ඡේසංWව�න්, සංකuද�ගැ�මී,

අන�ගැ�මී හැ� අර්හැත් යන අවIථ�වන්ය.272 එඡේIම ම�ර්ගැ අවIථ�ව හැ� ඵල අවIථ�ව වශඡේයන් ඡේම් මට්ටම් සංතාර අට ව&දeර&ම් ඡේ4.ඡේම් අනුව ආර්ය පුXගැලයින් අට ඡේදඡේනකු දක්ව� ඇතා.273 ආර්ය යන න�මය ඡේමහිදී වJවහැ�ර කර ඇත්ඡේත් ම�ර්ගැ ඵල අවඡේබාWධයට පත්වූ උතුම� හැ&ඳින්වීම සංඳහැ�ය.ඡේලWක සංම්මුතිය අනුව කටයුතු කරන සං�ම�නJ පුXගැලය� නම් පuථ.ජානය�යි. ඡේමහි පuථ. යන්න සංeදී ඇත්ඡේත් ඡේවන්ව දකින ඡේවන්ව ව&ඩ කරන, ඡේවන්වූ දuෂ්ටි පරිහැරණය කරන්න�වූ යන්න අදහැIකිරීමටයි. පuථ. + ජාන Iවභා�ව නිතාරම සං�මූහිකව කිHය� කිරීඡේමන් ව&ළකුණු ද&ඩි ආත්ම�ර්ථක�මී ඡේච්තාන�ඡේවන් තාම� පමණක&යි සිතා� කටයුතු කිරීඡේම් ම�නසික මට්ටම බාව ප&හැ&දිලි ඡේ4. සංත්‍වය� තුළ ඡේම් පuථක් Iවභා�වය ඇතිවනුඡේ� ද&ඩි ආත්ම දuෂ්ටිය පිණිසං ඉවහැල් වන විඳීඡේම් ක&ම&ත්තා හැ� ඡේලWලත්වය නිසං�බාව ප&හැ&දිලිය. ද&ඩි ආත්ම�ර්ථක�මී බාවට පgතිපක්ෂ ධර්ම යඡේමකු තුළ ඇති වනුඡේ� ඒ පුXගැලය� ආර්ය භා�වයට පත්වීම සංමඟය. ඡේසංWව�න් බාවට පත්වීම මුල්ම ආර්ය භූමියට ප&මිණීමයි. යඡේමකු ඡේසංWව�න් ය&යි හැ&ඳින්වීමට නම් ඒ පුXගැලය� තුළ පහැතා ද&ක්ඡේවන දuෂ්ටි හැ� ම�නසික දුබාලතා� වලින් Iථිරවම ඡේතා�ර විය යුතු බාව දක්ව� ඇතා.පළමුවන කර&ණ නම් සංක්ක�ය දිට්ඨියයි. ඡේදව&න්න නම් සීලVබාතා පර�ම�සංයයි. ඡේතාව&න්න නම් විචිකිච්ඡ�වයි. ඡේමහි සංඳහැන් සංක්ක�ය දිට්ඨිය දuෂ්ටි ප�ක්ෂික කර&ණක්බාව ඡේපනී යයි. එනම් මූලිකව සංම්මතිඡේයන් බා&හැ&රවීමට දuෂ්ටි පgතිල�භාය අත්පත් කර ඡේගැන සිටිය යුතුබාව දක්ව� ඇති Iථ�නයයි.274 ඡේසංWව�න් වීමට දuෂ්ටි පgතිල�භාය ල&බීම ය&යි දක්ව� ඇත්ඡේත් ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� ය. සංක්ක�ය දිට්ඨිය ඉවත්වීම සංඳහැ� ගැ&ඹුර& විදර්ශන� චිත්තා සංම�ධි භා�වන�වකට පgඡේ4ශවීම සංeම ඡේදඡේනකු විෂඡේයහිම අතාJවශJ ඡේදයක් ඡේන�ඡේවන බාව දක්නට ල&ඡේV. මන්ද යත් බුXධක�ලීන භා�රතීය සංම�ජාඡේ�දී බුදුරදුන්ඡේ. ඡේXශන�වක් ඇසූ ක්ෂණඡේයහි ඡේසංWව�න් න&ම&ති පළමු දහැම් ඇසං උපන්බාව දක්ව� තිබීමයි.එඡේIම අභිධර්මඡේ�දී සංක්ක�ය දිට්ඨිය පgධ�න ඡේක�ට ඇති ඡේසංසු සංඡේයWජාන ධර්ම ඡේදක දIසංඡේන්න පහැ�තාVබා ධම්ම ඡේලසං හැඳුන්ව�දී තිබීමයි.275 එනම් දර්ශනඡේයන් පgහැ�ණය වන සංඡේයWජාන ධර්ම ත් රිත්වයක් ඡේලසං ඡේසංWව�න් මඟ ඵල අවඡේබාWධය සංමඟ සංමුච්ඡේ�ද වශඡේයන් ප් රහැ�ණය වන සංක්ක�ය දිට්ඨිය, සීලVබාතා පර�ම�සංය හැ� විචිකිච්ඡ�ව දක්ව� තිබීමයි. ඡේම් පිළිබාඳව ගැ&ඹුරින් සංලක� බා&ලුවඡේහැ�ත් එය සංතාJයක් බාව ඡේපඡේන්.276

සීලVබාතා පරම�සංය නම් පgතිපද�ව පg�ඡේයWගිකව ඡේන�දන්න�කම නිසං� අන්තාව�ද ඡේIවනයට ඡේය�මුවීමයි. එනම් ඉහැතාදී විIතාර කළ ඡේලසං අත්තාකිලමථ�නුඡේයWගැයටත් ක�ලසුඛල්ලික�නුඡේයWගී පgතිපද�වටත් ව&ටීමයි.

දuෂ්ටි ප�ක්ෂික ධර්ම ඡේI ඡේමය ද&ක්වුවඡේහැ�ත් ශ�Iවතාව�දය හැ� උච්ඡේ�දව�දය ඡේවතා න&ඹුර&වීමයි. ඡේහැ�ඳින් සංලක� බා&ලුවඡේහැ�ත් ඡේම් Xවි අන්තා

375

ඡේකඡේරහි සංත්‍වය� ආශක්තා වනුඡේ� ඉන්ද්‍රියන් ඇසුඡේරන් ලබා� ගැන්න� අරමුණු ඡේකඡේරහි ආ�ව�ද වශඡේයන් ඇලීම නිසං� බාව ද&ක ගැතා හැ&කි ඡේ4.277 යඡේමකු ඉන්ද්‍රිය ආරම්මණයන්ට ඇඡේලනුඡේ� නිව&රදි දuෂ්ටියක් න&තිකම නිසං� ය.

නිව&රදි දuෂ්ටි ඡේන�පිහිටන්ඡේන් ආ�ව�ද වශඡේයන් ඉන්ද්‍රිය�රම්මණ ඡේකඡේරහි ඇලීම ඡේහැවත් තාණ්හැ�ව නිසං� ය. ඡේමය නූල් පන්දුවක ගැ&ටගැ&සී ඇති ඡේදඡේකළවර ඡේමනි. පgඡේ4ශඡේයන් ගැ&ටගැ&සී ඇති ඡේදඡේකළවර ලිහැ� ගැතා ඡේහැ�ත් මුළු නූල්පන්දුවම ලිහැ�ගැතා හැ&කි ය.278 එඡේIම සංත්‍වය� සංසංරට සංඡේයWගැ කරන සියුම් හුයවල් ව&නි අවිදJ�ව හැ� තාණ්හැ�ව න&ම&ති හුය ඡේදකින් එක් හුයක ඡේහැW පටල&වී ඇති Iවභා�වය ඉවත් කර නියම අවඡේබාWධඡේයන් සංලක� බා&ලුව ඡේහැ�ත් එහි ඡේසංසු ඡේකළවරද අන�ය�සංඡේයන්ම නිර�වරණය ඡේ4. අ�ව�ද වශඡේයන් විඳීම (තාණ්හැ�ව) ඡේහැW මුළ�වීම් වශඡේයන් ඇතිවන දuෂ්ටිය (අවිX ය�ව) එකිඡේනකට ඉතා� ද&ඩි වශඡේයන් බා&ඳී පවතී.279 එහි කුමන ඡේකළවරක් ඡේහැW ගැ&ලවීමට සංමත්වුවඡේහැ�ත් ඡේසංසු ඡේකළවරද ඉතා�ම පහැසුඡේවන් ලිහී යයි.

පටිච්ච සංමුප්ප�දඡේ� ඡේහ්තුපgතාJ සංමව�ය එකිඡේනක සංඡේයWගැ වී පවතින ආක�රය ඡේදසං බා&ලීඡේමන් ඡේමය වඩ�ත් ප&හැ&දිලිව අවඡේබාWධ කර ගැතා හැ&කි ය.280 කිසිදු ඉන්ද්‍රිය�රම්මණයක විඳීම් වශඡේයන් ඡේන�ඡේගැන කිසිවක ඡේන�පිහිට� ඡේන�ගැ&ලී මධJIථව හැ&කි තා�ක් විඳීම්වලින් ඡේතා�රව සිටීම මඟින් සිතා නිවන් අවඡේබාWධය කර� ඡේමඡේහැයවිය හැ&කි ය. නමුදු නිවන අවඡේබාWධ වන ඡේතාක්ම නිව&රදි අයුරින් දතා හැ&කි ඡේන� ඡේ4. ඊට පgධ�න ඡේහ්තුව නම් සිතා මුළුමනින්ම විඳීම්වලින් ඡේතා�ර වනුඡේ� නිවන් අවඡේබාWධය ල&බීඡේම්දී පමණක්ම වන බා&විනි.

ම�ර්ගැ ඵල සිතාක් උපදව� ගැ&නීඡේමන් මිසංක අනුම�නය භා�විතා� ඡේක�ට ඡේහැW සුතා ද&නුඡේමන් ඡේහැW ඡේම් තාත්වය නිව&රදිව වටහැ�ගැතා ඡේන� හැ&කි ය. නිවන වන�හී සියළු ඡේවයිදිතා ඡේXවලින් මිඳීම මඟින් ලබාන චිත්තා, දuෂ්ටි, ආඡේ4දන විමුක්තියකි. තා�වක�ලික ඡේලසංට සියළු විඳීම් සිතාට පිවිසං ඡේන�ඡේගැන සිටීම මඟින් විඳීම් ඡේකඡේරන් දුරIවීම නිවනට ආසංන්න පසුබිමක් දක්ව� ඡේකඡේළI යටපත් කළ හැ&කි නමුදු සිඡේත් තාවම ඡේකඡේළI යළි හැට ගැ&නීමට ඡේහ්තුවන දuෂ්ටිය ඉතිරිව පවතින බා&වින් ඡේමයද නියම නිවන ඡේන� ඡේ4. යම් අවIථ�වකදී සිතා දුර්වල වුවඡේහැ�ත් යටපත් කළ සියළු අකුසංල සිතිවිලි යළි ඡේසංමින් න&ඟී එයි. මීට ඡේහ්තුව කHම�නූකූලව සංප්තා විශුXධිය ඡේන�වඩ� සිතා අනු පියවර කHමයට විඳීම් ඡේකඡේරන් දුරI කිරීම දුෂ්කර බා&විනි. යම් ඡේකඡේනකු පූර්වභාව වලදී ඡේම් අයුරින් සිතා පgගුණ කර පළපුර&දු වී නම් ඒ පුXගැලය�හැට ඡේසංසු අයට වඩ� පහැසුඡේවන් ඉක්මනින් ඡේම් තාත්ව කර� සිතා පgඡේ4ශ කළ හැ&කිවීඡේම් සංම්භා�විතා�වක් ඇතා. ගිහි අය ඉන්න� සංම�ජාය විඳීම් ආ�ව�දය වශඡේයන් ගැනුලබාන බා&වින් විදර්ශන� භා�වන�වක් පgගුණ කළද එහි ඉහැළ මට්ටම් කර� පgඡේ4ශවීඡේම්දී දුෂ්කරතා� මතුඡේ4. නමුදු ප&විදි භූමිය සියළු ආ�ව�දවලින් දුරIවූ භූමියකි. එහි සංමIතා ජීවන ප&ව&ත්ම ඡේකන්ද්‍රා ගැතා වී ඇත්ඡේත් ආ�ව�ද ඡේන�ඡේගැන ඡේන�විඳ ජීවත්වීම පිණිසංමය. ඡේබා�ඡේහැW ආ�ව�ද ඇති වීමට බා&ඳීම් ඉවහැල් ඡේ4. ප&විදි භූමියට පත් වීඡේම්දීම එම බා&ඳීම් වලින් ඈත් වන බා&වින් නියම ප&විදිජීවිතායක් ගැතා කරන ඡේකඡේනකුට

376

විදර්ශන� භා�වන� වඩ� ම�ර්ගැ ඵල උපදව� ගැ&නීම ඉතා� පහැසු කර&ණකි.281

එඡේIම ම�ර්ගැ ඵල උපදව� ඡේගැන කිසිඡේවකුට ඡේන� අඟව� සුවඡේI පළිඡේබාWධ රහිතාව ගැතා කිරීමට ප&විදි ජීවිතාය තුළ පහැසුකම් ල&ඡේබාන ආක�රයට බුදුරදුන් විසින් ප&විදි සංIථ�ව ම&නවින් ඡේගැ�ඩනව� තිඡේV.282 එයට පgඡේ4ශ වන්ඡේනකුහැට අත්පත් කර ගැතා යුතු ඡේවනත් ඡේලBකික අරමුණක් න&ත්නම් ආධJ�ත්මික දියුණුව සංලසං� ගැ&නීමට වුවමන� තාරම් නිදහැසංක් ප&විදි සංIථ�ඡේ4 දක්නට තිඡේV. එබා&වින් පිරිසිදු ප&විදි දිවිය සංඝ්‍රා සංම�ජාය තුළ තිඡේබාන තා�ක් ඡේල�ව රහැතුන්ඡේගැන් ඡේතා�ර ඡේන�ඡේවතියි පgක�ශ වී ඇතා.283

විචිකිච්ඡ� සංඡේයWජානය නම් බුXධ,ධම්ම හැ� සංඝ්‍රා යන තිKවිධ රත්නය හැ� නිව&රදි පgතිපත්තිය පිළිබාද සං&කයයි. ඡේමය ඇති වනුඡේ� මුලින් ද&ක්වූ සංක්ක�ය දිට්ඨිය හැ� සීලVබාතා පර�ම�සංයට අයත් වූ කර&ණු ඡේහ්තු ඡේක�ට ඡේගැනය. තාම�ඡේ. දuෂ්ටිය නිව&රදි කරගැ&නීම හැ� ඊට අද�ළ පg�ඡේයWගික ප් රතිපත්ති ද&න අවඡේබාWධ කර ගැ&නීම විචිකිච්ඡ� සංඡේයWජානය දුර& වීමට ඡේහ්තු ඡේ4.284 එබා&වින් මුල් සංඡේයWජාන ධර්ම ඡේදක පgහීණවීම විචිකිච්ඡ� සංඡේයWජානය ඇති ඡේන�වීමට ඡේහ්තුවකි. මින් ප&හැ&දිලි වනුඡේ� මූලිකව ඡේම් සංඡේයWජාන ධර්ම තුන පgහීණවීම මඟින් ඡේසංWව�න් ම�ර්ගැ ඵල අවඡේබාWධය ල&බීමට හැ&කිය�ව ඇති බාව ඡේ4.285 සංකuද�ගැ�මී ම�ර්ගැ ඵල අවඡේබාWධය ම&න ගැන්න� සංන්ධි Iථ�නය නම් පුXගැලඡේයකු තුළ ඇති ඡේප�දු දුබාලතා� ඡේදකක් අඩු කිරීමට සංමත් වීමයි.286 එම දුබාලතා� ඡේදක නම් ක�ම ර�ගැ හැ� පටිඝ්‍රා යන සංඡේයWජාන ඡේදකයි.

ජීව ඡේලWකඡේ� ඡේසංසු ජීවීන් අතාර තාම�ඡේ. අඛණ්ඩ ප&ව&ත්ම ආරක්ෂ� කර ගැ&නීමට පුXගැලය� තුළ නිසංඟ වශඡේයන් සං&ඟවී පවතින Iන�යුමය ආඡේ4ණික මඡේනWභා�වයක් නම් පටිඝ්‍රායයි. Xඡේ4ෂය ඡේලසං සං�ම�නJ වJවහැ�රය අනුව දක්වන්ඡේන් ද ඡේම් පටිඝ්‍රා සංඡේයWජානයමය.287 පටිඝ්‍රාය නිසං� සිර&ඡේරහි පරිවuත්තීය කිHය�ක�රීත්වය ඡේ4ගැවත් ඡේ4. ඇනඩÃලීන් ඡේහැWඡේමWනය සංÄ�වයවීම අධිකඡේ4.288 ඡේම් නිසං� හැuද Iපන්දනය ව&ඩිවීම, ම�ශඡේප්ශී සංවිමත් වීම, ඡේප්ශී තුළට ව&ඩි ර&ධිරපgම�ණයක් ප&මිණිය හැ&කි වන ඡේI ර&ධිර න�ළික� පgසං�රණය වීම ආදී විවිධ පරිවuත්තීය කිHය� ර�ශියක් පටිඝ්‍රා සංඡේයWජානය නිසං� සිදු ඡේ4.289ඡේම් සංeම ඡේදයක් මඟින්ම සිදු කරනුඡේ� පුXගැලඡේයකුඡේ. මඡේනW ක�යික Iවභා�වය තාවත් ජීවීයකු ඡේහැW ජීවී පිරිසංක් සංමඟ සංටනකට පgඡේ4ශකරවීම සංඳහැ� සූද�නමකි.ඡේමය තාම�ඡේ. ප&ව&ත්ම ආරක්ෂ� කර ගැ&නීම සංඳහැ� ජීවීන්ට සංහැජාඡේයන්ම ල&බී ඇති ජීවවිදJ�ත්මක ඡේමවලමකි.290 එඡේIම ඡේමය Iන�යු පXධතිඡේ� පවතින චෛනසංර්ගික සංත්‍ව Iවභා�වයට ආඡේ4ණික ඡේප�දු ලක්ෂණයක් ඡේලසංද හැ&ඳිනගැතා හැ&කි ය.291 ක�ම ර�ගැ සංඡේයWජානය මඟින් සිය වර්ගැය�ඡේ. අඛණ්ඩ ප&ව&ත්ම සංඳහැ� ජීවීන් ඡේය�මු ඡේ4.292 ක�ම නම් ක&ම&ත්තායි. ඡේමහි ක�මර�ගැ යන්ඡේනන් අදහැI කරනුඡේ� ලිගික චර්ය�ව සංඳහැ� වන ඡේපළඹවීම ඡේ4.293 ලිගික සංසංර්ගැය නම&ති සිය වර්ගැය�ඡේ. අඛණ්ඩ ප&ව&ත්ම සංඳහැ� ඇති ජීවවිදJ�ත්මක උගුල ඡේවතා සංත්‍වය� ඡේය�මු කරවීමට අවශJ මඡේනW ක�යික ඡේපළඹවීම ලබා�ගැනුඡේ� ක�මර�ගැ

377

සංඡේයWජානය මඟිනි.294 ක�මර�ගැ සංඡේයWජානය මඟින් ඡේටIඡේටIටඡේරWන්,

ඡේප�ඡේජාIටÅන් බාඳු ලිගික ඡේහැWඡේමWනයන් සංÄ�වයවීම, ලිගික අවයව උත්ඡේත්ජානය, ඊට අද�ළ Iථ�න කර�වන අධිර&ධිර සං&පයුම, හැuදIපන්දනය ඡේම�ළඡේ� ලිගික හැ&ඟීම් ජානන සංඳහැ�වන රසං�යන ද්‍රාවJ සංම්ඡේප්gෂණය (Chemical Transmission) ආදී විශ�ල ක�ර්යය පgම�ණයක් ඡේම් තුළින් ඉටුඡේ4.295 ඡේමය ජීව වර්ගැය�ඡේ. අඛණ්ඩ ප&ව&ත්ම සංඳහැ� අවශJ නව ජීවීන් බිහිකිරීඡේම් ක�ර්යය පහැසුඡේවන් ඉටු කර ගැ&නීමට අද�ළව Iන�යු පXධතිඡේ� සං&ඟව පවතින Iවභා�ව ලක්ෂණයක් ඡේලසං ද හැ&ඳිනගැතා හැ&කි ය.296 Xවිතීය ම�ර්ගැඵල මට්ටඡේම්දී හැරි අඩක් දුර& කරන්න� වූ සංඡේයWජාන ධර්ම ඡේදඡේකහි ප් රබාල බාව ඡේකතාරම්ද යත් එය එක් ම�ර්ගැඵල මට්ටමක් තුළ දී ඡේන�ව ම�ර්ගැඵල මට්ටම් ඡේදකක් තුළදී සංමුච්ඡේ�ද වශඡේයන් පgහැ�ණය කළ යුතු බාව දක්ව� තිබීම අනුව මන�ව ප&හැ&දිලි ඡේ4. එනම් සංකuද�ගැ�මී ම�ර්ගැඵල මට්ටම හැ� අන�ගැ�මී ම�ර්ගැඵල මට්ටමයි. ඡේම් ම�ර්ගැ ඵල මට්ටම් ඡේදක කර� ප&මිණීඡේම් දී පුXගැලඡේයකුඡේ. චිත්තා සංම�ධිය පරිපූර්ණ වන බාව පිළිගැ&නීමයි.297 ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� අන�ගැ�මී ම�ර්ගැඵල ල�භීන්ට හැ� රහැතුන්ට සංඤ්ඤා�ඡේ4දයිතා නිඡේරWධ සංම�පත්තියට සංමව&දිය හැ&කි බාව දක්ව� තිඡේV. එය ද අෂ්ට සංම�පත්තිල�භී වූ රහැතුන්ට හැ� අන�ගැ�මී අයට පමණකි. විඳීම නම් ඉන්ද්‍රිය අරමුණුවල ගැ&ලීඡේම් මඡේනWක�යික Iවභා�වය සංකuද�ගැ�මී මට්ටඡේම්දී අඩක් පමණ දුර&ව යන බාව දක්ව� ඇතා.298 නමුදු විඳීඡේම් හැ&කිය�ව සංම්පූර්ණඡේයන් දුර&ව ඡේන�යන බා&වින් සංකuද�ගැ�මී ම�ර්ගැ ඵල ල�භීන්ට ගිහිව සිට විව�හැ ජීවිතායක් ගැතා කිරීඡේම් බා�ධ�වක් න&තා.299 නමුදු විව�හැය තුළ ලිගික ක�ර්යයන් පිණිසං පවතින උනන්දුව හැ� වුවමන�ව නම් අවම මට්ටඡේම් ප&වතිය හැ&කි ය.විව�හැය යනු ලිගිකත්වය මූලික කර ගැත්තාකි.300

එඡේI වුව ද සං�ම්පgද�යික විව�හැ සංIථ�ව යුතුකම් වගැකීම් න&ම&ති පසුබිම ඇසුඡේර් ඡේපWෂණය වන බා&වින් ලිගිකත්වය ඡේකඡේරහි ඇති න&ඹුර&තා�ව අඩු වුව ද අඡේනකුත් සංම�ජායීය ක�ර්යභා�රය ඡේන� අඩුව ඉටුවන තාත්වයක දී එය විව�හැ ජීවිතායට එතාරම් තාදබාල අඩුප�ඩුවක් ඡේන� ඡේ4.301 එය විව�හැ ජීවිතාය ඡේන� බිඳී පවත්ව� ගැ&නීමට බා�ධ�වක් ඡේන� ඡේ4. එබා&වින් සංකuද�ගැ�මි ම�ර්ගැ ඵල මට්ටම දක්ව� ඡේකඡේනකුඡේ. ගැuහැ�ශි»තා විව�හැ සංIථ�ව පවත්ව�ගැතා හැ&කි බාව ඡේපනීයයි.නමුදු ඒ තාත්වය අන�ගැ�මී මට්ටඡේම් දී ද&කගැතා ඡේන� හැ&කි ය. මන්ද ඡේකඡේනකු අන�ගැ�මී ම�ර්ගැ ඵල අවඡේබාWධයට පත්වීඡේම්දී මුළුමනින්ම ක�මර�ගැ, පgතිඝ්‍රා සංඥා� පgහීණ වී යන බා&වින් විව�හැ ජීවිතාය හැ� වuත්තිය ජීවිතාය යන ඡේදඡේකන් ඒ උතුම�ට ඉතිරි වනුඡේ� වuත්තීය ජීවිතාය පමණි.302

ක�ම ර�ගැ පgහීන බා&වින් ලිගික�ශ�ව න&තා. එබා&වින් විව�හැ සංIථ�වතුළ ලිගික සංසංර්ගැය සංඳහැ� අන�ගැ�මී උතුම� අභාවJඡේයකි. නමුදු ඒ උතුම� ඡේසංසුඅය ලිගික ආශ�ව ලබාන තාuප්තියට වඩ� ඉතා� සියුම් සං&හැ&ල්ලුවක් විර�ගී වීඡේමන් ලබායි.303

378

අන�ගැ�මී ම�ර්ගැඵලය දක්ව� පgහීණ වන සංඡේය�ජාන ධර්ම පහැක් ඇතා.

ඡේම්ව� පචඕරම්භා�ගීය සංඡේයWජාන නම් ඡේ4. සංක්ක�ය දිට්ඨිය, සීලVබාතා පර�ම�සංය, විචිකිච්ඡ�ව, ක�ම ර�ගැය හැ� පgතිඝ්‍රාය එම පච ඕරම්භා�ගීය සංඡේයWජානයි. යම්කිසි පුXගැලඡේයකු ක�ම ඡේලWක ඡේලසං හැ&ඳින්ඡේවන සංතාර අප�ය, මනුෂJ ඡේලWකය හැ� සංඡේද4 ඡේලWකය යන භාවවල උත්පත්තිය ලබා�දීමට ඡේහ්තු වනුඡේ� ඡේම් පච ඕරම්භා�ගීය සංඡේයWජානයි.යම් පුXගැලඡේයකු ඡේසංWව�න් වීමත් සංමඟම ක�ම දුගැති ඡේලසං හැ&ඳින්ඡේවන සංතාර අප�ඡේයහි උපතාල&බීමට ඉවහැල් වන සංඡේයWජාන තිKත්වය වන සංක්ක�ය දිට්ඨි, සීලVබාතා පරම�සං හැ� විචිකිච්ඡ� යන සංඡේයWජාන පgහීණ වී යන බා&වින් ක�ම ඡේලWකඡේ� උපතා ල&බුවත් ක�ම සුගැතියකම මිසං ක�ම දුගැතියක උත්පත්තිය ඡේන�ලබායි.304 අභිධර්ම නJ�යයට අනුව ඡේලWභා සිත් හැ� දිට්ඨි සිත් ඡේමහි දී ප් රහීණ වී යන බා&වින් සංතාර අප�ඡේයහි නූපදියි.305 ඡේමහිදී ද&ක්විය යුතු විඡේ�ෂ කර&ණක් නම් මිච්ඡ� දිට්ඨි ව&නි අකුසංල සිත් උපදිනුඡේ� ඡේලWභා මූලඡේ� හැ� ඡේලWභා සිත් වල බාලපeම නිසං�වන බාවයි.306 ඡේදWසං මූලය මූර්තිමත් කරන පටිඝ්‍රා සිත්වලින් මිච්ඡ� දිට්ඨිය ඡේන� උපද වන අතාර ඡේලWභා මූලය මූර්තිමත් කරවන සංර�ගී හැ� ඡේලWභා සිත්වලින් මිච්ඡ� දිට්ඨිය උපදවන බාව දක්ව� ඇතා.307ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං� ක�මඡේ�වරදව� හැ&සිරීම පg�ණ ඝ්‍රා�තානයට වඩ� ම�ර්ගැ ආවරණ අකුසංලයන්ට ඡේහ්තුවීඡේම් ව&ඩි සංම්භා�විතා�වක් පවතින බාවක් ඡේහැළි ඡේ4.308 මන්ද ඡේලWභාය ඡේයදුනු දිට්ඨිගැතා සංම්පgයුක්තා සිත් සංතාරක් හැ� විචිකිච්ඡ� සිතාක් මුල් වරට ඡේසංWව�න්වීම සංමඟ පgහීණව යන බා&විනි. සංතාර අප�ඡේයහි නූපදින්ඡේන් ඡේලWභා සිත්හි අප�යගැ�මී ශක්තිය සිඳීඡේමනි. ඡේසංWව�න් පුXගැලය�ට අපgහීණව ඇත්ඡේත් දිට්ඨිගැතා විපgයුක්තා ඡේලWභා සිත් පමණි. ඒ දිට්ඨිගැතා විපgයුක්තා සිත්වලින් හැරි අඩක් සංකuද�ගැ�මී ම�ර්ගැ ඵල අවඡේබාWධඡේ� දී ද ඡේසංIසං අන�ගැ�මී මඟ ඵල අවඡේබාWධඡේ� දී ද සිඳී යයි. අන�ගැ�මී ම�ර්ගැ ඵල ල�භී වූ උතුම� තුළ පව� තාවම අපgහීණව පවතින සංඡේයWජානය පසංක් ඇතා.ඡේම්ව� උXධම්භා�ගීය සංඡේයWජාන නම් ඡේ4. ඡේමම උXධම්භා�ගීය සංඡේයWජාන ධර්ම නම් රeපර�ගැ, අරeපර�ගැ, ඉIසං�, මච්ඡරිය හැ� අවිජ්ජා� ඡේ4. ඡේම් අභිධර්ම කHමයටයි. ඡේමහි සංඳහැන් ඉIසං� යනු ඊර්ෂJ�වයි. මච්ඡරිය යනු සිය සංම්පත් අනුන්ඡේගැන් සංඟවන Iවභා�වයයි. මසුර& බාව ඡේලසං හැ&ඳින් ඡේවන්ඡේන් ද ඡේමයයි.

අවිජ්ජා� නම් චතුර�ර්ය සංතාJය අව ඡේබාWධය පරිපූර්ණ න&ති බාවයි. ඡේම් අනුව අන�ගැ�මී පුXගැලය� තුළ පව� ම�නසික දුබාලතා� ඡේලසං ඊර්ෂJ�ව හැ� මසුර&බාව පවතින බාවයි. ඡේමබාඳු වූ සංඡේයWජාන ඡේදඡේකහි පgබාලත්වය පිළිබාඳව මන� ව&ටහීමක් ඡේමයින් ඇතිකරගැතා හැ&කි ය.309

අභිධර්ම කHමයට ඡේමන්ම සූතාK�න්තා කHමයට අන�ගැ�මී පුXගැලය�තුළ ඡේ�ෂව ඇති සංඡේයWජාන දක්ව� ඇතා. සූතාK�න්තා කHමයට නම් ඡේමහි සංඳහැන් රeපර�ගැ හැ� අරeපර�ගැ ඡේවනුවට භාව තාණ්හැ� හැ� විභාව තාණ්හැ� යන්නද ඉIසං� මච්ඡරිය ඡේවනුවට ම�න හැ� උXධච්ච යන සංඡේයWජාන ද ඡේයඡේX. ම�න යනු යමක් මනින Iවභා�වයයි. ඡේමහි දී අනුන් හැ� තාම� අතාර ඡේවනIකම්

379

පිළිබාඳ සං&ලකිලිමත්වීම හැ� ඒ පිළිබාඳ අති ම�තාK අවධ�නයක් ද&ක්වීම ඡේමහිදී ම�න සංඡේයWජානය ඡේලසං සං&ලකිය හැ&කි ය. එඡේIම උXධච්චය නම් එල්බීමයි.

උඩන න&ඟ එන, ඉපිඡේලන Iවභා�වය උXධච්චඡේයහි ඇතා. චචලත්වය උXධච්චඡේයහි ලක්ෂණයයි. සංම�ධියට බා�ධ� ඇති කරවයි. ඡේමහිදී ද&ක් විය යුතු තාවත් විඡේ�ෂ කර&ණක් ඇතා. එනම් අන�ගැ�මී පුXගැලය� දක්ව� වූ ආර්ය පුXගැලයින්හැට එකී ම�ර්ගැ ඵල අවඡේබාWධය නිසං�ම ගැuහැIථ ජීවිතාය ගැතා කිරීමට බා�ධ�වක් න&තා. ගිහි ජීවිතායක් ගැතා කිරීඡේම්දී පgධ�න වශඡේයන් විව�හැ ජීවිතාය හැ� වuත්තීය ජීවිතාය යන ජීවිතා ඡේදකට අතාර ම&දිව ව�සංයකිරීමට ගිහිය�ට සිදුවීම ව&ළ&ක්විය ඡේන� හැ&කි ය. එබා&වින් ඡේසංWව�න් පුXගැලය�ඡේ. සිට අන�ගැ�මී පුXගැලය� දක්ව� ඡේම් ජීවිතා ඡේදකම ම�ර්ගැඵල අවඡේබාWධය ලබා� වුවද කිසිදු අපහැසුතා�වයක් න&තිව පුXගැලඡේයකුට ව�සංය කළ හැ&කි ය. ඡේසංWව�න් වීඡේම් දී ක�ම ර�ගැඡේයහි සිඳීයනුඡේ� අප�යගැ�මී ශක්තිය පමණි. ඡේමය එක්තාර� ඡේලසංකින් ක�මර�ගැඡේ� පවතින තිර�ච�න Iවරeපය ඡේසංWව�න් පුXගැලය�ඡේ. ඉවත් වී යeමක් ඡේලසංට සං&ලකිය හැ&කි ය.310 එහි දී ඡේසංWව�න් පුXගැලය� ක�මඡේයහි වරදව� හැ&සිරීමට අභාJවඡේයක්වීම වින� ක�ම ආශ�ව ඡේන�ද&ඡේනන මට්ටමට ලඟ� ඡේන� ඡේ4. යම් පුXගැලඡේයකුඡේ. සිඡේත් ක�මර�ගැය සංහැ ඡේකHWධය අඩුඡේවමින් යන්ඡේන් සංකuද�ගැ�මී මට්ටඡේම් සිට අන�ගැ�මී මට්ටම දක්ව�ය. ඡේම් අනුව සංකuද�ගැ�මී අඡේයකුට සිය සිතිවිලිවල පවතින අවම ක�මර�ගැ හැ� පටිඝ්‍රා චිත්තා�ඡේ4ගැවල නිවුණු Iවභා�වය ද&කිය හැ&කි වනු ඇතා. එඡේIම සංකදuගැ�මී මට්ටඡේම් දී ඒ පුXගැලය�ටම සිය සිත්හි පවතින ක�ම ර�ගැ හැ� පටිඝ්‍රා සිතිවිලි හැරි අඩකින් පමණ ඉවත්ව ගිය�ක් ඡේමන් මහැත් ම�නසික සංහැනයක් ඇති වීමට ඉඩ ඇතා. එම ක�මර�ගැ හැ� පටිඝ්‍රා සිතිවිලි හැරි අඩ ඉවත්වීම යටපත් වීමක් ඡේන� ඡේ4. ඒ ඡේක�ටසං පgහැ�ණයවීමකි.311 ඡේම් මට්ටඡේම්දී ඇතිවන ම�නසික සංහැනය වූ කලී විඳීඡේමන් ලබාන වින්දනයක් ඡේන� ඡේ4. අත් හැ&රීම නිසං�ම මනසංට ඇති වන සං&හැ&ල්ලුවකි.312 ඒ සං&හැ&ල්ලුව විඳීඡේමන් ඇති වන වින්දනයට වඩ� සියුම් හැ� සං&හැ&ල්ලු ඡේ4. ඡේම් නිසං� සංකuද�ගැ�මී පුXගැලය�ට ඒ සං&හැ&ල්ලුව පමණ විඳීඡේමන් ලබාන සංතුට රිසි ඡේන� ඡේ4.ඡේමම තාත්වයට මනසං පත්වූ පුXගැලය�ඡේ. සිත්හි ක�මර�ගැ හැ� පටිඝ්‍රා ඇති වනුඡේ� අණුක ම�තාK වශඡේයන්ම පමණි. එයද ම�නසික ධර්ම ඡේලසං වින� ක�යික ධර්මයන් විලසං ඡේන� ඡේ4. ඡේමහිදී විඳීම අත්හැ&රීම පgධ�නඡේ4.313

අන�ගැ�මී මඟඵල අවඡේබාWධයට පත් වීඡේම් දී ක�ම ර�ගැ හැ� පටිඝ්‍රා සංඡේයWජාන ඡේදක මුළුමනින්ම පgහීණ කරද&මීමට සංමත් ඡේ4. ක�ම ර�ගැය න&ති නිසං� ඡේම් පුXගැලය�ට ඉන් පසුව ගැතාකිරීමට හැ&කිය�ව ඇත්ඡේත් වuත්තීය ජීවිතායක් පමණි. මන්ද ජීවිතාය ගැ&ට ගැසං� ගැ&නීම පිණිසං රැකිය�වක් කර මුදල් උපය� ගැ&නීමට අවශJ නිසං� ය.314 ක�ම ර�ගැය විව�හැ ජීවිතායක පදනමයි. විව�හැ ජීවිතාය සංකIව ඇත්ඡේත්ද ක�ම ආශ�ව යථ� ආක�රඡේයන් ක් රමවත්ව කිHය�වට න&ඟිය හැ&කි ආක�රඡේයනි.315 ඡේම් නිසං� මනුෂJයන් අතාර ක�ම ආශ�ව සංන්සිඳව� ගැ&නීම ඡේමන්ම එය උපක�රඡේයන් වර්ගැය�ඡේ. අඛණ්ඩ

380

ප&ව&ත්ම රැකගැ&නීම ද සිදු ඡේ4. ඡේම් සියල්ල ඡේලWක සංම්මුතිය. ක�ම ර�ගැය,

පටිඝ්‍රාය හැ� විව�හැ ජීවිතාය ඡේම් සියළු ඡේX සංම්මුති පමණි. කHමකHමඡේයන් වඩ� උසංI ම�ර්ගැ ඵල අවඡේබාWධ මට්ටම් කර� සංම්පg�ප්තා ඡේවත්ම ඡේමඡේතාක් කල් මහැත් ආශ�ඡේවන් රැකඡේගැන ප&මිණි සියළු සංම්මුතිවලින් සිත්ඡේවන්වීය�මක් සිදු ඡේ4.316 එය බා�හිරව සිදු වන ඡේදයක් ඡේන�ව ආධJ�ත්මිකව සිදුවන ක් රිය�වළියකි.317අන�ගැ�මී ම�ර්ගැඵල අවඡේබාWධයට ප&මිණීම සංමඟ හුඡේදක් ක�යිකව ක�මර�ගැ හැ� පටිඝ්‍රා ඡේදකින් ඡේවන්වීම පමණක් ඡේන�ව එම ක�යික ප&ව&ත්මට සංම්බාන්ධ ම�නසික ප&ව&ත්ඡේමන් ද ඡේවන් වීමක් සිදුඡේ4.318 එබා&වින් වJවහැ�ර ම�තාKඡේයන් වත් පgතිවිර&Xධ ලිගිකයින් ඡේකඡේරහි කිසිදු ආකර්ශණයක් ඡේන�ඡේපන් විය හැ&කි බා&වින් අනිව�ර්යඡේයන්ම විව�හැ දිවි ඡේපඡේවතාක් ගැතා කිරීමට අභාවJ පුXගැලඡේයකු ඡේ4.319 එඡේIම ක�ම ර�ගැ ය� පටිඝ්‍රා යන පgබාල Iවරeපඡේයහිවූ මඡේනW ක�යික විඳීම් Iවභා�වයක් අත්හැ&රීමට, පgහීණ කිරීමට හැ&කි වූ බා&වින් වඩ�ත් පgබාල Iවභා�වඡේ� සංම�ධි මට්ටමක් සිඡේත් පවතී.320 ඡේම් ඡේහ්තුව නිසං�ම අෂ්ට සංම�පත්ති ල&බූ රහැතාන්වහැන්ඡේI ඡේමන්ම අෂ්ට සංම�පත්ති ල&බූ අන�ගැ�මී පුXගැලය�ටත් එක හැ� සංම�නව නිඡේරWධ සංම�පත්තියට සංමව&දිය හැ&කි බාව දක්ව� ඇතා. අන�ගැ�මී ම�ර්ගැඵල ල�භී පුXගැලය�හැට වuත්තීය දිවි ඡේපඡේවතාක් ඡේගැන ය� හැ&කි බා&වින් ගිහි ජීවිතාඡේ� රැඳී සිටීඡේම් අපහැසුතා�වයක් න&තා. බුXධ ක�ලීන සංම�ජාඡේ� පව� මිය යන ඡේතාක් ගිහි බාඡේ4 ගැතා කළ අන�ගැ�මී ම�ර්ගැ ඵල ල�භී පුXගැලයින් පිළිබාඳ සංඳහැන් ය. ඡත්තාප�ණී උප�සංකතුම� ඊට නිදසුන් ඡේලසං ද&ක්විය හැ&කි ය. ගිහිව සිට අර්හැත්වය ල&බිය හැ&කි වුවද රහැත් වීඡේමන් අනතුර&ව ප&විදි ජීවිතායට පත්වීම ඡේහැW සංත් දවසංක් තුළ පිරිනිවන් පeම සිදු විය යුතු බාව දක්ව� තිඡේV. මන්ද අර්හැත්ව ය ල&බීම හැ� සංමඟ පgහීණ කරන භාව තාණ්හැ�, විභාව තාණ්හැ�, ම�න, උXධච්ච, අවිජ්ජා� යන උXධධම්භා�ගීය සංඡේයWජාන පහැ දුර& කළ පුXගැලඡේයකුහැට ගිහි වතා ඡේන� සුදුසු බා&විනි. එබාඳු අවIථ�වක ගිහිඡේයකු පරිදි වuත්තීමය ජීවිතායක් ද ගැතා කළ ඡේන� හැ&කි බාව ප&හැ&දිලි ඡේ4.

මන්ද කිසියම් ආක�රයකින් මුදල් ඉපයීම භාව තාණ්හැ� හැ� විභාවතාණ්හැ� යන විඳීම් පක්ෂයට ද, සිය අඛණ්ඩ මම�යන දuෂ්ටි බාXධ වූ ම�න, උXධච්ච හැ� අවිජ්ජා� යන දuෂ්ටි ප�ක්ෂයට ද අයත් සියළු මඡේනW ක�යික ප&වතුම් පgහීණව යන බා&විනි. අන�ගැ�මී ම�ර්ගැ ඵලය අවඡේබාWධකල අඡේයකු තුළ වුව ද භාව තාණ්හැ�ව ඇතා. එනම් සිය අඛණ්ඩ වූ ක�යික ප&ව&ත්ම පිළිබාඳ පවතින සියුම් අණුම�තාK ආශ�වයි. විභාව තාණ්හැ�ව යනු සිය ම�නසික ප&ව&ත්ම පිළිබාඳ පවතින සියුම් අණුම�තාK ආශ�වයි. ඡේමහි දී ඇතිවන ගැ&ටළුව නම් ශ�Iවතා හැ� උච්ඡේ�ද දuෂ්ටි ඡේසංWව�න් ම�ර්ගැඡේ� දී පgහැ�ණය යන සංඡේයWජාන සංමඟ සිඳීයන බා&වින් භාව හැ� විභාව තාණ්හැ� හැට ගැ&නීමට ඉවහැල් වූ දuෂ්ටිය කුමක්ද යන ක�රණයයි. සං&බාවින්ම භාව හැ� විභාව තාණ්හැ� හැට ගැනුඡේ� ශ�Iවතා හැ� උච්ඡේ�ද දuෂ්ටීන් නිසං� ඡේන� ඡේ4. ශ�Iවතා උච්ඡේ�ද දuෂ්ටි ඉවත් වුව ද සිය මඡේනW ක�යික අඛණ්ඩ ප&ව&ත්ම පිළිබාඳ සිඡේත් ඇතිවන සියුම් ජීවිතා�ශ�වක් සංeම අඡේයකුඡේ.ම සිතා තුළ ඇතා. ඡේමය ශ�Iවතා හැ� උච්ඡේ �ද දuෂ්ටි ඡේමන්

381

ඕල�රික දuෂ්ටියක් ඡේන� ඡේ4. එඡේහැත් අති සියුම් අණු සංහැගැතා දuෂ්ටි ම�ත් රයකි. ම�න නම් ම&නීමයි. එය අනුන් හැ� තාම� වශඡේයන් ප&වති පgබාල ඡේබාදීම ඡේන� ඡේ4.321 සංක්ක�ය දිට්ඨිය පgහීණ වීඡේම් දී පgබාල ම&නීඡේම් ඡේහ්තුව දුර&ව යන නමුදු අති සියුම් වූ ම�නසික ප&ව&ත්ම හැ� සංම්බාන්ධ ඡේවනම සං&ලකීඡේම් Iවභා�වය පවතී. ඡේමහි දිට්ඨි යනුඡේවන් දක්ව� ඇත්ඡේත් ඡේමඡේI ඡේවන්ව සං&ලකීඡේම් ම�නසික ලක්ෂණයයි. එහි දී තාම� යනුඡේවන් පවති ඕල�රික ආත්ම දuෂ්ටිය ඡේන�ව අති සියුම් අණුසංහැගැතා ම�නසික ලක්ෂණයක් සංලක� ඇතා.

අවිජ්ජා� යනු අවසං�න වශඡේයන් අර්හැත් ම�ර්ගැ ඵල මට්ටමට පත්වීඡේම් දී චතුර�ර්ය සංතාJය අ වඡේබාWධය පරිපූර්ණවීම සංමඟම දුර&ව යන සංඡේයWජානයයි.322 ඡේමහිදී විඡේ�ෂ වශඡේයන් කිව යුත්තාක් ද ඇතා. එනම් අන�ගැ�මී ම�ර්ගැඵල මට්ටම හැ� අර්හැත්ව ම�ර්ගැඵල මට්ටම අතාර පවතින ඡේම් අති සියුම් වූ සංඡේයWජාන ධර්ම පහැ වචනඡේයන් අර්ථ ද&ක්වීමට අපහැසු තාරම් සියුම් බාවයි. වචන මඟින් විගැ�හැ කළ හැ&කි ඡේX වචනවල රඵ බාවට යටත්ය. රඵ නිසං� පච ඕරම්භා�ගීය සංඡේයWජාන වචන මඟින් අර්ථ ද&ක්විය හැ&කි වුවද ඊට සං�ඡේප්ක්ෂව පච උXධම්භා�ගීය සං ඡේයWජාන අර්ථ ද&ක්වීම අපහැසුය. නිදසුනක් ඡේලසංට රeප ර�ගැය නම් රeප�වචර ධJ�න ඡේකඡේරහි සිඡේත් පවතින අති සියුම් ආශ�ව ඡේලසං ද, අරeප ර�ගැය නම් අරeප�චර ධJ�න ඡේකඡේරහි සිඡේත් පවතින අති සියුම් ආශ�ව ඡේලසංද අර්ථ ද&ක්විය හැ&කි ය.323

ඊට සංම�න ඡේලසං භාව තාණ්හැ�ව හැ� විභාව තාණ්හැ�ව නිව&රදිව අර්ථකථනය කිරීම අපහැසුය. නමුදු රeප ර�ගැය හැ� භාව තාණ්හැ�වද අරeප ර�ගැය හැ� විභාව තාණ්හැ�ව ද සංසංන්දනයක කර සං&ලකීඡේමන් වඩ�ත් නිව&රදිව භාව හැ� විභාව තාණ්හැ� අර්ථකථනය කළ හැ&කි ය. රeප�වචර ධJ�න මට්ටඡේම් දී ම�නසිකව සංකIව ඇති රeපී සංඥා�ව ඡේකඡේරහි ඇල්මක් ඇති කර එමඟින් සිය ක�ම තාණ්හැ�ව යටපත් කිරීමට වeයම් ඡේකඡේර්.324 අරeප�වචර ධJ�න මට්ටඡේම් දී ම�නසික ප&ව&ත්ඡේම් යථ� Iවරeපය සංලක� බා&ලීම හැ� එය විමර්ශනය කිරීඡේමන් රeපී සංඥා� ඇල්ම යටපත් කර ද&මීමට වeයම් ඡේකඡේර්. ඡේම් අනුව භාව තාණ්හැ�ව රeපී සංඥාව පිළිබාඳ සිතා තුළ ඇති සියුම් ආශ�ව ඡේලසං ද,

විභාව තාණ්හැ�ව නම් අරeපී සංඥා�ව ඡේකඡේරහි සිතා තුළ ඇති සියුම් ආශ�ව ඡේලසංද විගැ�හැ කළ හැ&කි ය. එවිට ම�න, උXධච්ච හැ� අවිජ්ජා� යන සංඡේයWජාන තුන එම භාව හැ� විභාවතාණ්හැ�ව ඇති වීමට ඡේහ්තුවන දuෂ්ටි ප�ක්ෂික කර&ණු ඡේI ඡේත්ර&ම් ගැ&නීම පහැසුය. එඡේIම අභිධර්ම කHමයට අනුව සං&ලකීඡේම් දී ඉIසං� හැ� මච්ඡරිය යන සංඡේයWන ඡේදක සූතාK�න්තා කHමයට අනුව සං&ලකීඡේම් දී ම�න හැ� උXධච්ච යන සංඡේයWජාන ධර්ම ඡේදකට සංම�න කර සං&ලකිය හැ&කි ය. ඡේද�ඡේළ�I අකුසංල් සිත් අතාර දිට්ඨිගැතා විපgයුක්තා සිත්වල ම�නය ඡේයඡේX.325 ඡේලWභා, දිට්ඨි හැ� ම�න යන තුනට ඡේලWභාතිKක ය&යි වJවහැ�ර ඡේකඡේර්. ම�නය ඡේහැවත් ම&නීම නිසං� ඉIසං� ඡේහැවත් ඊර්ෂJ�ව ද, උXධච්ච ඡේහැවත් ඉල්පීම නිසං� මච්ඡරිය ඡේහැවත් මසුර& බාව ද ඇති වන බාව සං&ලකිය හැ&කි ය. නමුදු ප&වසිය යුතු සුවිඡේ�ෂ කර&ණ නම් ඡේමහි වචන�ර්ථඡේයන් ද&ක්ඡේවන ඕල�රික අවIථ�ව ඡේන�ව ප&හැ&දිලිව පgදර්ශනය ඡේන� වන සියුම්

382

අවIථ�වක් අන�ගැ�මී ම�ර්ගැඵල මට්ටඡේම් දී පිළිබිඹු වන බාවයි. ඡේන� එඡේI නම් පුහුදුන් පුXගැලය�ඡේ. හැ� අන�ගැ�මී උතුම�ඡේ. ආධJ�ත්මික ප&තිකඩ තුළ ප&හැ&දිලි ඡේවනසංක් පිළිබිඹු ඡේන� ඡේ4. අර්හැත්වය ඡේකතාරම් සියුම් ම�නසික මට්ටමක්ද යනු ඡේම් අනුව ප&හැ&දිලි ඡේ4. අන�ගැ�මී හැ� අර්හැත් ම�ර්ගැ ඵලයන් අතාර පවතින සියුම් ඡේවනසං නිසං�ම ඡේම් ම�ර්ගැඵල මට්ටම් ඡේදඡේක්ම අෂ්ට සංම�පත්ති ල�භී පුXගැලයින් හැට සංඥා�ඡේ4දිතා නිඡේරWධ සංම�ප්තියට සංමව&දිය හැ&කි බාව දක්ව� ඇතිබාව ප&හැ&දිලිය.326 ඡේමහිදී ද&ක්විය යුතු තාවත් සුවිඡේ�ෂී කර&ණක් නම් ඡේසංWව�න් ම�ර්ගැඡේයහි සිට අනුකHමඡේයන් වඩ� ඉහැළ ම�ර්ගැඵල මට්ටම් කර� ප&මිණීඡේම් දී සිඡේත් විඳීඡේම් ශක්තිය අඩු කිරීඡේම් හැ&කිය�ව මූලික වන බාවයි. ඡේම් අනුව භා�වන�නුඡේයWගිය� තාමන්ඡේ. ආධJ�ත්මික හැ&කිය�ව ඡේත්ර&ම් ගැනුඡේ� ඔහුතුළ ඇති විඳීඡේම් හැ&කිය�ඡේ4 පgම�ණය තාක්ඡේIර& කර බා&ලීඡේමන් අනතුර&වය.327 ඡේමය යම් අඡේයකුට පහැසුඡේවන් ඡේත්ර&ම් ගැතා හැ&කි තාත්වයක් ඡේන� ඡේ4. විදීඡේම් වුවමන�ව දුක් ඡේ4දන�වක දී දුක් ඡේලසං වටහැ�ගැනු ල&බුව ද සං&ප ය&යි ඡේලWක සංම්මතා වJවහැ�රය අනුව යම්කිසි විඳීමක් ද&නුන විටක දී ඒ පුXගැලය� එය දුකක් බාව ඒ තුළින් වටහැ� ඡේන� ගැනියි. මීට ඡේහ්තුව නම් සං&ප ඡේ4දන�ව විඳීම තුළ දුක යටපත්ව එය සං&පයක් ය&යි ඡේත්ර&ම් ගැ&නීමයි. නමුත් සං&පයන විඳීමම පසු කලක දී දුකක් වන විටක දී පමණක් යළි එය දුකක් ය&යි ව&ටඡේහැයි. විඳීම් ඡේකඡේරහි සිතා පිහිටුව� ඇති විට සිතා සං&ප ඡේහැW දුක ඡේහැW කුමන ඡේ4දයිතා තාත්වයක් ඇතිවුවත් එය සං�ධ�රණය බා�ර ගැතා යුතුය. නමුත් සියළු විඳීම්වලින් ඉවත් වූ විට දුක ඡේහැW සං&ප යනුඡේවන් ඡේලWක සංම්මතා වJවහැ�රය තුළ පවතින කුමන Iවරeපඡේ� ඡේ4දයිතා ඇති වුවද විඳීම් වශඡේයන් ඡේන�ගැන්න� මට්ටමට මනසං හුර& කර ඇති නිසං� ඒ පුXගැලය�ට කිසිදු විඳීම් Iවභා�වයක් ඡේන� ද&ඡේන්. කිසිදු විඳීමක් විඳ ගැන්න� Iවභා�වක් න&ති බා&විනි. එය අතිශය සං&හැ&ල්ලු වූ නිර�මිසං බාවක් ඇති ම�නසික තාත්වයකි. නිවන් අවඡේබාWධ ඡේ� ගැ&Vව ඇති පgණීතා බාව නම් ඡේමයයි.328

383

1 ශී» ධර්මවශ හිමි ම�තාර, (1956), අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව, 7 වන සංමුච්චය ප�දය, ක�ල්ටන් මුද්‍රාණ�ලය, ම�තාර, පි. 44 -48

2 ම. ව. ප�. i, (2001), බු.ජා.තිK.ගැ�. ලක�ණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 163 උප්ප�දව� තාථ�ගැඡේතා� අනුප්ප�ද ව� තාථ�ගැතා�න ධිතා�ව සංධිතා ධමමටඨිතික� ධම්මනිය�මතා�

ඉදප්පච්චයතා�.සං. නි ii, (2006), පච්චය සූතාKය, බු.ජා.තිK.ගැ�. ලක�ණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 40

4 ධම්මතා� එසං� භික්ඛඡේව, යද� ඡේබා�ධිසංත්ඡේතා� ම�තුකුච්ඡි‘ ඔක්කන්ඡේතා� ඡේහැ�ති : න ඡේබා�ධිසංත්තා ම�තා� ඡේක�චිඡේචව අබා�ඡේධ� උප්පජ්ජාති.දී. නි. ii, (2006), මහැ� පද�න සූතාKය, බු.ජා.තිK.ගැ�. ලක�ණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 18

5 A. Xඡේව ඡේම භික්ඛඡේව ධම්ම� කුසංල� කතාඡේම Xඡේව? අක්ඡේක�ඡේධ� ච අනුපන�ඡේහැ� ච( මහැඡේණනි කුසංල කර්මඡේයW ඡේදඡේදඡේනකි. එනම් ඡේකHWධ ඡේන�කිරීමත්, බාXධ චෛවරඡේයන්

ඡේතා�රවීමත්ය.අ. නි i, (2006), ඡේක�ධ ව.ගැ, 56 හැ� 51 සූතාK, ඡේබාB. සංම්. සංI, පිටු. 262

B. Xඡේව ඡේම භික්ඛඡේව ධම්ම� අකුසංල�. කතාඡේම� Xඡේව, ඡේක�ඡේධ� ච උපන�ඡේහැ� ච( මහැඡේණනි අකුසංල ධර්මඡේයW ඡේදඡේදඡේනකි. එනම් ඡේකH�ධය හැ� බාXධ චෛවරයයි.ම. නි., (2006), සං�ඡේලයJක සූතාKය, බු. ජා. මු, පිටු 666

C. ධම්ම චරිය� හැ� සංමචරිය� යනු දශ කුශල පිළිඡේවතා වන අතාර අධම්ම චරිය� හැ� විසංමචරිය� යනු දශ අකුශල පිළිඡේවතායි.ම. නි., (2006), සං�ඡේලයJක සූතාKය, බු. ජා. මු, පිටු 666

D. තිKවිධ ක�ය සුචරිතාය ද, සි4 ව&දeර&ම් වචී සුචරිතාය ද, මඡේනW සුචරිතා තුනත් ධම්ම චරිය� හැ� සංමචරිය� ඡේ4.

( තිවිධ ඡේඛ� ගැහැපතාඡේය� ක�ඡේයන චතුVබිධ ව�ච�ය තිවිධ මනසං� ධම්මචරිය� සංමචරිය� ඡේහැ�ති.)

සං. නි ii, (2006), සුසීම සුත්තා, බු.ජා.මු, පිටුව 1946 අ. නි. iv, (2006), කි මූලක සූතාKය, බු.ජා.තිK.ගැ�. ලක�ණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 3447 සං. නි. v, (2006), මහැ�ව.ගැ, ඉXධිප�ද සංයුක්තාය, ප�සං�දක කම්පන ව.ගැය, විභාඞ්ගැ සූතාKය, බුXධ

ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 17(2),ලක� ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, 2006, පි. 428 Anand B.K, Sharma K.W, Dua S, (1964), Activity of Single Neurons in the Hypothalamic

FeedingCenters:Effect of Glucose,American Journal of Physiology,207:1146-1155,America, pp. 12- 56

9 ශී» ධර්මවශ හිමි ම�තාර, (1956), අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව,වීථි මුක්තා ප�දය, ක�ල්ටන් මුX රණ�ලය,ම�තාර, පි. 9 -13

10 ය කිඤ්චි සංමුදය ධම්ම සංVබා තා නිඡේර�ධ ධම්මන්ති( යමක සංමුදය ලක්ෂණ දරන්ඡේන් නම් ඒ සියල්ල නිඡේරWධ ලක්ෂණඡේයන් යුතුය)සං. නි. iv(2), (2006), ධම්මචක්ක පවත්තාන සූතාKය, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 17(2),ලක� ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 274

11 අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව,වීථි මුක්තා ප�දය,ශී» ධර්මවශ හිමි,ම�තාර,ක�ල්ටන් මුද්‍රාණ�ලය,ම�තාර,1956,පිටු 3 - 55

12 මනඤ්ච පටිච්ච ධම්ඡේම ච උප්පජ්ජාති මඡේන� විඤ්ඤා�ණ( ධම්ම ශVදය මනින්‍ද්‍රිය විෂයගැතාව පවත්න� සියළු අරමුණු අර්ථවත් කරමින් භා�විතා� කර තිඡේV. ඡේම් ආක�රයට ධම්ම ශVදය ක�ම�වචර, රeප�වචර හැ� අරeප�වචර සියළු භාවයන්ට අයත් අත්ද&කීම් නිරeපනය කරයි. මනීන්‍ද්‍රිය සියල්ල සංVබා ධම්ම� යන්ඡේනන් අදහැI ඡේකඡේර්. ඒ සියල්ල මඡේනWවිදJ�ත්මකව විගැ�හැ කළ හැ&කි ය. ඡේභාBතික පද�ර්ථ පව� ඇති වනුඡේ� ම�නසික ධර්ම ප�දකඡේක�ට ඡේගැනයි. ශුXධ අෂ්ටක වලින් නිර්මිතා ඡේභාBතික පද�ර්ථ වල මඡේනW ඡේක්න්ද්‍රිය ධර්මතා�ව පgබාලව විදJම�නය. ශුXධ අෂ්ටක නම් අවිනිර්ඡේභාWගැ නමින් හැ&දින්ඡේවන පථවි, ආඡේපW, ඡේත්ඡේජාW, ව�යු, වර්ණ, ගැන්ධ, රසං,ඕජා� යන අටයි. චිත්තාජා රeප ඡේලසං පථවි, ආඡේප�, ඡේතාඡේජාW, ව�යු, වණ්ණ, ගැන්ධ, රසං, ඕජා�, ආක�ශ, ක�ය විඤ්ඤාත්ති, වචී විඤ්ඤාත්ති, ශVද, ලහුතා�, මුදුතා�, කම්මඤ්ඤාතා� යන රeප පහැඡේල�ව සං&ලඡේක්. මින් ශුXධ අෂ්ටක අතාරට ගැ&ඡේනන රeප පව� චිත්තාජා නමින් සං&ඡේලන සිතින් නිර්ම�ණය වන රeප ධර්මතා� වලට අයත්වීඡේමන් ප&හැ&දිලි වනුඡේ� ඇතා&ම් රeප චිත්තාජාව ඇති වන බාවකි. ඡේම් නිසං� සිතා හැ� ඡේභාBතික රeප අතාර පවතින අවඡේයWජානීය සංම්බාන්ධතා�වය ඡේම් තුළින් ප&හැ&දිලිව වටහැ�ගැතා හැ&කිය)ඡන්ද මූලක� ආවුඡේසං� සංVඡේබා ධම්ම� මනසික�ර සංම්භාව� සංVඡේබා ධම්ම�( සියළු මඡේනW ධර්මයන් ඡන්දය මූලික ඡේලසං හැටගැනු ලබාන මනසික�රය පgභාව කර ඇති ඒව� ඡේ4. )අ. නි. iv, (2001), කි මූලක සුත්තා, බු. ජා. තිK. ගැ�. ම�, තිK. සං. ම,බු. ජා. මු, ල.අ. ම. පg, පි. 344

13 Malinda I Levin, (1978), Psychology A Biograhical Approch, Mc. Graw – Hill Book Company, New York, Rechard R, Wright, Jeanmine Cilicotta and Phylis T Dulan, pp. 116-156

14 ම. නි. i, (2001), මූලපරිය�ය ව.ගැය, සංතිපට්ඨ�න සුත්තා, බු. ජා. තිK. ගැ�. ම�. 10, ම. නි. සං. ම.,බු. ජා. මු, ල. ආ. ම. පg, පිටු 134-154

15 A. ච�තුම්මභා�තූතිඡේක� අය පුරිඡේසං� යච� ක�ල කඡේර�ති පඨවි ක�ය අනුඡේපති අනුපගැච්ඡති අඡේප�.. ඡේතාඡේජා�... ව�ඡේය�... ව�ඡේය�ක�ය අනුඡේපති.. අනුපගැච්ඡති - ආගැසං ඉන්ද්‍රිය�නි සංකමන්ති. අසංන්‍ද පඤ්චිම� පුරිසං� මතා ආද�ය ගැච්ඡන්ති .. ද�ත්තු පච්චත්තා යදිද ද�න ඡේතාසං තුච්ඡ මුසං� විල�ඡේප�, ඡේයඡේකචි අත්‍ථිකව�ද වදන්ති බා�ඡේල ච පණ්ඩිඡේතා ච ක�යIසං ඡේභාද� උච්ජාන්ති විනIසංන්ති, න ඡේහැ�න්ති පරම්මරණ�.( සංතාර මහැ� භුතා විල්න නිර්ම�ණය වී ඇති පුXගැලය� යම් විටක කළුරිය කරයි ද ( සිර&ඡේර්) පඨවි ඡේක�ටI පඨවි ධ�තුවට එකතු ඡේවයි. ආඡේපW ඡේක�ටI ආඡේපW ධ�තුවට එකතු ඡේවයි. ව�යු ඡේක�ටI ව�ඡේයW ධ�තුවට එකතු ඡේවයි. උණුසුම් ශිතා Iවභා�වය ඡේත්ඡේජාW ධ�තුවට එකතු ඡේවයි. ඉන්ද්‍රිඡේයW ආක�ශයට යති. ව&දඡේහැ�ත් ඇඳ පIඡේවන ඡේක�ට ඇති පුර&ෂඡේයW මළසිර&ර ඡේගැන යති. ගුණ අගුණ වදන ප&මිඡේණන්ඡේන් ඡේසං�ඡේහැ�න ඡේතාක් පමණකි. ඇට පඡේරවි වන් ඡේ4. ය�ගැ පූජා� සිර&ර අළුවීම ඡේකළවර ඡේක�ට ඇතා. ද�නය යනු පණවන ලXදකි. යම් ඡේකඡේනක් පරල�ව කර්ම විප�ක ආදිය ඇතා&යි කියන්ඡේන් නම් එය ඔවුන්ඡේ. හිI අසංතාJ වූ පgක�ශයකි පgල�පයකි. බා�ලය�ද පණ්ඩිතාය�ද මරණින් මතු ඡේන� ඡේවති. ) මින් ප&හැ&දිලි වනුඡේ� ඔවුන් ඡේභාBතිකව�දය මිසං ම�නසික ධර්මතා� කිසිවක් ඡේන�පිළිගැත් බාවයි. දි.නි.i, (2006), සං�මඤ්ඤාඵල සුත්තා, බු.ජා.මු, පිටුව 98

B. Malinda I Levin, (1978), Psychology A Biograhical Approch, Mc. Graw – Hill Book Company, New York, Rechard R, Wright, Jeanmine Cilicotta and Phylis T Dulan, pp. 116-156

16 ම. නි. i, මූලපරිය�ය ව.ගැය, සංතිපට්ඨ�න සුත්තා, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 10, මජ්ඣිම නික�ය සංඡේශWධක මණ්ඩලය,බුXධ ජායන්ති මුද්‍රාණය, ලක� ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, 2001,පිටු 134-154

17 Malinda I Levin, (1978), Psychology A Biograhical Approch, Mc. Graw – Hill Book Company, New York, Rechard R, Wright, Jeanmine Cilicotta and Phylis T Dulan, pp. 116-156

18 තාතාK භා�රXව�ජා එඡේක සංමණබාr�හ්මණ� පුVඡේබා අනනුIසංඡේතාසු ධම්ඡේමසු සං�මඡේයව ධම්ම අභිඤ්ඤා��ය පච්ඡිකත්ව� දිට්ඨධම්ම�භිඤ්ඤා� ඡේව�සං�න පර�මිපපත්තා� ආදී බාrහ්මචරිය පටිජා�න�ති ඡේතා�සංහැමIමි.( ඡේපර ඡේන�ඇසූ විරe ධර්මයක් පිළිබාඳව තාම� විසින්ම විඡේ�ෂඡේයන් අවඡේබාWධ කර ශ�ක්ෂ�ත් කර ගැත් ඥා�නයක් අනුව බාrහ්මචරිය�ව පgක�ශ කරන පිරිසං මින් සං&ලඡේක්. ඡේතාඡේසං�හැමIමි යනුඡේවන් තාමන් වහැන්ඡේI ද ඔවුන් අතුරින් අඡේයකු ඡේලසං බුදුන්වහැන්ඡේI විසින් දක්ව� තිඡේV. මින් භා�වන�මය ඥා�නය පgක�ශයට පත් ඡේ4. ඡේම් අනුව බුදුන් වහැන්ඡේýI අත්ද&කීම් තුළින් ඥා�නය ලබාන එය ප් රක�ශයට පත් කරන ශ�Iතාuවරඡේයකු බාව ඡේපන්ව� දිය හැ&කි ය. )ම. නි ii, (2001), සංගැර�ව සංÄතාKය, බු.ජා.මු, පි. 738

19 දී. නි, (2006), තික නිප�තාය, ක�ල�ම සූතාKය, ඡේබාB. සංම්. සංI, පිටුව 63820 එක�යඡේන� අය භික්ඛඡේව ම.ඡේගැ� සංන්තා�න විසුXධිය� ඡේසං�ක පරිXදව�න සංමතික්කම�ය

දුක්ඛඡේද�මනIසං�න අත්‍ථාගැම�ය ඤා�ණIසං අධිගැම�ය නිVබා�නIසං සංච්ඡිකිරිය�ය - යXද චත්තා�ඡේර� සංතිපට්ඨ�න�. කතාඡේම චත්තා�ඡේර�( මහැඡේණනි සංත්ත්වයන්ඡේ. පිරිසුදු බාව පිනිසං ඡේසං�ක පරිඡේXවයන්ඡේ. ඉක්මවීම පිණිසං නිවන් සං�ක්ෂ�ත් කිරීම පිණිසං ආය� අෂ්ට�ගික ම�ර්ගැයට ප&මිණීම පිණිසං නිවන් සං�ක්ෂ�ත් කිරීමට පිණිසං ඡේම් ඒක�යන ම�ර්ගැයක් ඡේවයි. එනම් සංතාර සංතිපට්ඨ�නඡේයW යි. කවර සංතාඡේරක යත් ;)ඉධ භික්ඛඡේව භික්ඛු ක�ඡේය ක�ය�නුපIසී විහැරති ආතා�පී සංම්පජා�ඡේන� සංතිම� විඡේනයJ ඡේල�ඡේක අභිජාඣ�ඡේද�මනIසං. ඡේවදන�සු ඡේවද�න�නුපIසී විරහැති අතා�පී සංම්පජා�ඡේන� සංතිම� විඡේනයJ ඡේල�ඡේක අභිජ්ඣ�ඡේද�මනIසං. චිත්ඡේතා චිත්තා�නුපIසී විරහැති ආතා�පි සංම්පජා�ඡේන� සංතිම� විඡේනයJ ඡේල�ඡේක අභිජ්ඣ�ඡේද�මනIසං. චිත්ඡේතා චිත්තා�නුපIසී විහැරති ආතා�පි සංම්පජා�ඡේන� සංතිම� විඡේනයJ ඡේල�ඡේක අභිජ්ඣ�ඡේද�මනIසං. ධම්ඡේමසු ෂම්ම�නුපIසී විහැරති. ආක�පී සංම්පජා�ඡේන� සංතිම� විඡේනJ ඡේල�ඡේක අභිජ්ඣ�ඡේද�මනIසං.( මහැඡේණනි ඡේම් ශ�සංනඡේයහි මහැණ ඡේතාඡේම් (1) ඡේකඡේලI තාවන ව&ර ඇතිව සංමJක් පgඥා� ඇති ව, සිහි ඇති ව, ක�යසංඛJ�තාඡේල�කඡේයහි අභිධJ�ව හැ� ඡේද�මනI සංය සංන්සිඳුව�ඡේගැන රeප කඡේයහි කය නුවණින් බාලන සුලු ව ව�සංය ඡේකඡේර්. (2) ඡේකඡේලI තාවන ව&ර ඇති ව සංමJක් පgඥා� ඇති ව සිහි ඇති ව ඡේවදන�සංඛJ�තාඡේල�කඡේයහි අභිධJ�ව හැ� ඡේදWමනIසංය සංන්සිදුව�ඡේගැන ඡේ4දන�වන්හි ඡේ4දන�ව නුවණින් බාලන සුලුව ව�සංය ඡේකඡේර්. (3) ඡේකඡේලI තාවන ව&ර ඇති ව සංමJක් පgඥා� ඇති ව සිහි ඇති ව චිත්තාසංඛJ�තාඡේලWකඡේයහි අභිධය�න හැ� ඡේදWමනIසංය සංන්සිඳුව� ඡේගැන සිඡේතාහි සිතා නුවණින් බාලන සුලු ව ව�සංය ඡේකඡේර්. (4) ඡේකඡේලI තාවන ව&ර ඇති ව සංමJක් පgඥා� ඇති ව

සිහි ඇති ව ධර්මසංඛJ�තාඡේලWකඡේයහි අභිධJ�ව හැ� ඡේදWමනIසංය සංන්සිඳුව�ඡේගැන ධර්මඡේයහි ධර්මයන් නුවණින් බාලන සුලු ව ව�සංය ඡේකඡේර් යනුයි. )ම. නි. i, (2001), මූලපරිය�ය ව.ගැය, සංතිපට්ඨ�න සුත්තා, බු. ජා. තිK. ගැ�. ම�. 10, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු, ල. ආ. ම. පg, පි. 134-154

21 Malinda I Levin, (1978), Psychology A Biograhical Approch, Mc. Graw – Hill Book Company, New York, Rechard R, Wright, Jeanmine Cilicotta and Phylis T Dulan, pp. 116-156

22 සං. නි. v, (2006), මහැ�ව.ගැ, සංච්ච සංයුක්තාය, පප�තා ව.ගැය, ඡි.ගැල සූතාKය, බු. ජා. තිK. ගැ�. ම�. 17(2),ල. ආ. ම. පg. පි. 318

23 Malinda I Levin, (1978), Psychology A Biograhical Approch, Mc. Graw – Hill Book Company, New York, Rechard R, Wright, Jeanmine Cilicotta and Phylis T Dulan, pp. 116-156

24 පු.ගැල පඤ්ඤාත්තිප්පකරණය, (2006), බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 8, උXඡේXසං ව�රය, පු.ගැල පඤ්ඤාත්ති තිKපිටක සංම්ප�දක මණ්ඩලය(සංI), බුXධ ජායන්ති මුද්‍රාණය, ලක� ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 242- 260

25 යඤ්ඡේඤාව භික්ඛඡේව පච්චය පටිච්ච උපප්ජ්ජාති විඤ්ඤා�ණ ඡේන ඡේතාඡේනව සංඞ්ඛ ගැච්ඡති. චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච රeඡේප ච උප්පජ්ජාති විඤ්ඤා�ණ චක්ඛුවිඤ්ඤා�ණන්ඡේතාව සංඞ්ඛ ගැච්ඡති. ඡේසං�තාඤ්ච පටිච්ච සංXඡේද� ව උප්පජ්ජාති විඤ්ඤා�ණ ඡේසං�විඤ්ඤා�ණන්ඡේතාව සංඞ්ඛ ගැච්ඡති. ඝ්‍රා�නඤ්ච පටිච්ච ගැඡේන්‍ධව උප්පජ්ජාති විඤ්ඤා�ණ ඝ්‍රා�නවිඤ්ඤාණන්ඡේතාව සංඞ්ඛ ගැච්ඡති. ජි4හැඤ්ච පටිච්ච රඡේසං ච උප්පජ්ජාති විඤ්ඤා�ණ ජි4හැ� විඤ්ඤා�ණන්ඡේතාව සංඞ්ඛ ගැච්ඡති. ක�යඤ්ච පටිච්ච ඡේඵ�ට්ටVඡේබා ච උප්පජ්ජාති විඤ්ඤා�ණ ක�යවිඤ්ඤා�ණන්ඡේතාව සංඞ්ඛ ගැච්ඡති. මනඤ්ච පටිච්ච ධම්ඡේම ච උප්පජ්ජාති විඤ්ඤා�ණ මඡේන�විඤ්ඤා�ණන්ඡේතාව සංඞ්ඛ ගැච්ඡති.( මහැඡේණනි, යම් යම් ඡේම් පgතාJයයක් නිසං� විඥා�නය පශළ ඡේ4ද එයිඡේනයින්ම ( ඒ විඥා�න) ගැණනට ( ඇඳිනීමට ) ඡේයයි. ඇසං ද රeපයන් ද නිසං� විඤ්ඤා�ණඡේයක් පහැළ ඡේ4. ( එය) චක්ඛුවිඤ්ඤා�ණ යයි ම ගැණනට ඡේයයි. කණ ද ශVදයන් ද නිසං� විඥා�නඡේයක් පහැළ ඡේ4. ( එය ) ඡේසංWතා විඤ්ඤා�ණ යයි ම ගැණනට ඡේයයි. න&හැ&ය ද ගැන්ධයන් නිසං� විඥා�නඡේයක් පහැළ ඡේ4. ( එය) ඝ්‍රා�න විඤ්ඤා�ණ යයි ම ගැණනට ඡේයයි. දිව ද රසංයන් ද නිසං� විඥා�නඡේයක් පහැළ ඡේ4. ( එය) ජි4හැ� විඤ්ඤා�ණ යයි ම ගැණනට ඡේයයි. කය ද Iපgෂ්ටවJයන් ද නිසං� විඥා�නඡේයක් පහැළ ඡේ4. ( එය) ක�යවිඤ්ඤා�ණ යයි ම ගැණනට ඡේයයි. මනසං ද ධර්මයන් ද නිසං� විඥා�නඡේයක් පහැළ ඡේ4. ( එය) මඡේනWවිඤ්ඤා�ණ යයි ම ගැණනට ඡේයයි.)ම. නි. i, (2001), මහැ� යමක ව.ගැය, මහැ�තාණ්හැ�සංඣ්ඛය සුත්තාබු. ජා. තිK. ගැ�. ම�. 10, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු, ල. ආ. ම. පg, පි. 608. 609

26 A. ඡේසංයJථ�පි ආවුඡේසං� Xඡේව නළකල�පිඡේය� අඤ්ඤාමඤ්ඤා උපනිIසං�ය තිට්ඡේඨය� එව ඡේමව ඡේඛ� ආවුඡේසං� න�මරeප පච්චය� විඤ්ඤා�ණ විඤ්ඤා�ණ පච්චය� න�මරeප.( සංත්වය� ඡේලසං සං�ම�නJ වJවහැ�රය අනුව හැඳුන්වනු ලබාන්ඡේන් න�ම රeප ධර්මතා�වයන්හි එකතුවකි. ක�ය අශඡේයන් රeප ධර්මත්, චිත්තා අශඡේයන් න�ම ධර්මත් අර්ථ ද&ක්වී තිඡේV. සංත්වය�ඡේ. සංසංර භාව ප&ව&ත්ම පිළිබාඳ ඡේබාBXධ අර්ථ කථනය අනුව න�ම ධර්මවලට වඩ� ව&ඩි පgමුඛත්වයක් හිමිව තිඡේV. පටිච්ච සංමුප්ප�ද වි�ඡේල්ෂණය තුළ න�ම රeප සංම්බාන්ධතා�වයට විඤ්ඤා�ණඡේයහි නිරතුර& සංබාඳතා�වය ඉවහැල් වී ඇති ආක�රය ගැ&ඹුරින් වි. රහැ වී ඇතා. බාටි මිටි ඡේදකක් එකිඡේනක උපක�රී කරඡේගැන සිටින ඡේලසං තා&බූ කල්හි ඒව� ඡේන�ව&ටීම පිනිසං එකිඡේනකට ඡේහ්තු පgතාJව තිඡේබාන්න�ක් පරිXඡේදන් න�ම- රeප හැ� 4ඤ්ඤා�ණ එකිඡේනක ඡේහ්තු පgතාJව පවතින බාව ප&හැ&දිලි කර දී ඇතා.)

B. පුXගැල පඤ්ඤාත්ති පgකරණය, (2006), බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 8, නිXඡේXසං ව�රය, චතුක්ක නිXඡේXසංය, තිKපිටක සංම්ප�දක මණ්ඩලය(සංI), බුXධ ජායන්ති මුද්‍රාණය, ලක� ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 326 - 382

27 ම. නි. i, (2001), මූලපරිය�ය ව.ගැය, සංතිපට්ඨ�න සුත්තා, බු. ජා. තිK. ගැ�. ම�. 10, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු, ල. ආ. ම. පg, පි. 134-154

28 පුXගැල පඤ්ඤාත්ති පgකරණය, (2006), බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 8, නිXඡේXසං ව�රය, චතුක්ක නිXඡේXසංය, බුXධ ජායන්ති මුද්‍රාණය, ලක� ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 326 - 382

29 ම. නි. i, (2001), මූලපරිය�ය ව.ගැය, සංතිපට්ඨ�න සුත්තා, බු. ජා. තිK. ගැ�. ම�. 10, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු, ල. ආ. ම. පg, පි. 134-154

30 පුXගැල පඤ්ඤාත්ති පgකරණය, (2006), බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 8, නිXඡේXසං ව�රය, චතුක්ක නිXඡේXසංය, බුXධ ජායන්ති මුද්‍රාණය, ලක� ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 326 - 382

31 ම. නි. i, (2001), මූලපරිය�ය ව.ගැය, සංතිපට්ඨ�න සුත්තා, බු. ජා. තිK. ගැ�. ම�. 10, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු, ල. ආ. ම. පg, පි. 134-154

32 පුXගැල පඤ්ඤාත්තිපgකරණය, (2006), බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 8, නිXඡේXසං ව�රය, චතුක්ක නිXඡේXසංය, බුXධ ජායන්ති මුද්‍රාණය, ලක� ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 326 - 382

33 Malinda I Levin, Rechard R, Wright, Jeanmine Cilicotta, Phylis T Dulan, (1978), Psychology A Biograhical Approch, Mc. Graw – Hill Book Company, New York, pp. 123-175

34 A. අජ්ඣත්තිකඤ්ඡේචව චකක්ඛඛු අබාපරහින්න ඡේහැ�ති. බා�හිර ච රeප� අප�ථ ආගැච්ඡන්ති. තාජ්ඡේ ජා�ව

සංමන්නන�හැ�ඡේර� ඡේහැ�ති. එව තාජ්ýÿජා විඤ්ඤා�ණ භා�ගැIසං ප�තුභාඡේව� ඡේහැ�ති( ඉන්ද්‍රිය හැ� අරමුණු අතාර සංම්බාන්ධතා�වඡේයන් පමණක් ඉන්ද්‍රිය ඥා�නය ඇති ඡේන� ඡේ4. ඒ සංඳහැ� මනිසංක සංවර්ධනය තිබීම ද අතාJවශJය. තාජ්ඡේජා� සංම�නන්හැ�ර යනුඡේවන් හැඳුන්ව� ඇත්ඡේත් ඒ අදහැසංයි. විඤ්ඤා�ණය පහැළ වීම සංඳහැ� ඉන්ද්‍රිය, රeපය හැ� තාජ්ඡේජා� සංමන්න�හැ�රයත් සංම්බාන්ධ විය යුතු බාව දක්ව� තිඡේV. )ම. නි. i, (2001), මහැ� හැත්‍ථිපඡේද�පම සූතාKය, සුත්තාබු. ජා. තිK. ගැ�. ම�. 10, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු, ල. ආ. ම. පg, පි. 460

B. චක්ඛුඤ්ච�වුඡේසං� පටිච්ච රeඡේප ච උප්පජ්ජාති චක්ඛු විඤ්ඤා�ණ තිණ්න සංගැති. ඵIඡේසං�. ඵIසං පච්චය� ඡේවදන� ය ඡේවඡේදති තා සංජා�න�ති. ය සංජා�න�ති තා විතාක්ඡේකති. ය විතාක්ඡේකති. තා පපඤ්ඡේචති. ය පපඤ්ඡේචති. තාඡේතා� නිද�න පුරිසං පපඤ්ච සංඤ්ඤා� සංඛ� සංමුද්‍රාචරන්ති අතීතා�න�ගැතා පච්චුප්පන්ඡේනසු චක්ඛු විඤ්ඡේඤාඡේයJසු රeඡේපසු. ( ඇසංත් රeපයත් අතාර සංබාඳතා�වඡේයන් මනසින් අරමුණ Iපර්ශ කිරීම සිදු ඡේ4. ඒ Iපර්ශය පgතාJ කර ඡේගැන සුව දුක් වශඡේයන් වින්දන සංකI ඡේ4. වින්දනය කරනු ලබාන ඡේදය කලින් ඇති කර ගැත් රeපයකි යයන ද&නීම ඉක්මව� Iවකීය රeචි අර&චිකම්වලට අනුව විවිධ Iවභා�වයන්ඡේගැන් හැඳුන� ගැනියි. එකී සංජා�නන වල Iවභා�වය අනුව විතාර්කනයත් පgපචයත් බිහි ඡේවයි. ඡේම් අයුරින් අතීතා අන�ගැතා හැ� වර්තාම�න සියළු චක්ඛු විඤ්ඤා�ණ රeප ධර්මතා� පිළිබාඳව සිතිවිලි ඡේගැ�ඩ නඟනු ලබායි. ඡේසංසු ෂඩ් ඉන්ද්‍රියන්හි කිHය�ක�රීත්වය පිලිබාඳවද ඡේමඡේI ම බාව සං&ලකිය යුතුය. මින් ව&ටඡේහැන්ඡේන් මනසං යනුඡේවන් අදහැI වන්ඡේන් හුඡේදක් ඡේම�ළඡේ� හැදවඡේත් ඡේහැW Iන�යු පXධතිඡේ� කිHය�ක�රීත්වය පමණක්ම ඡේන�ව රeපය හැ� බා&ඳුනු ද&නීඡේම් ශක්තිය උත්ප�ද වන ඒ සියල්ඡේල්ම සංමව�ය ඡේලසං සං&ලකිය හැ&කි බාවය. මන්ද රeපයට අරමුණු පිළිබාඳව ද&නීම ඇති වනුඡේ� රeපඡේයහි පවතින සංඡේ4දීතා�වය ඡේහැවත් ද&නීඡේම් Iවභා�වය නිසං� ය. ඡේම් ද&නීඡේම් ලක්ෂණ ඇති වනුඡේ� ඡේම�ළඡේයහි, හැදවඡේතාහි හැ� Iන�යු පXධතිඡේයහි යන සංමIතා ජීව විX ය�ත්මක කිHය�ක�රීත්වය නිසං� ඇති වන ද&නීඡේම් ශක්තිය නිසං� ය&යි සං&ලකීම වඩ�ත් උචිතාය බාව ඡේපනී යයි. )ම. නි. i, (2001), මධුපිණ්ඩික සූතාKය, බු. ජා. තිK. ගැ�. ම�. 10, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු, ල. ආ. ම. පg, පි. 280

C. ම. නි. i, (2001), මූලපරිය�ය ව.ගැය, සංතිපට්ඨ�න සුත්තාබු. ජා. තිK. ගැ�. ම�. 10, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු, ල. ආ. ම. පg, පි. 134-154

35 Ernest R. Hilgard, (1975), Introduction to Psychology, Oxford & IBH Publication, New York, p. 121

36 Clayton K.N,T-maze (1964), Choise-Learning as a Joint Function of the Reward Magnitudes of the Alternatives, Journal of Comparative and Physiologiacl Psychology, New York, pp. 28 - 137

37 Malinda I Levin, Rechard R, Wright, Jeanmine Cilicotta, Phylis T Dulan, (1978), Psychology A Biograhical Approch, Mc. Graw – Hill Book Company, New York, pp. 78 -112

38 Hilgard R., (1975), Introduction to Psychology, Oxford & IBH Publication, New York, p. 14739 Clayton K.N, (1964), T-maze Choise-Learning as a Joint Function of the Reward Magnitudes

of the Alternatives, Journal of Comparative and Physiologiacl Psychology,58:333-338,New York, pp. 28 - 137

40 Hilgard R., (1975), Introduction to Psychology, Oxford & IBH Publication, New York, p. 14441 Ernest R. Hilgard, (1975), Introduction to Psychology, Oxford & IBH Publication, New York,

pp 4 -1942 Malinda I Levin, Rechard R, Wright, Jeanmine Cilicotta, Phylis T Dulan, (1978), Psychology A

Biograhical Approch, Mc. Graw – Hill Book Company, New York, pp. 116-15643 Ernest R. Hilgard, (1975), Introduction to Psychology, Oxford & IBH Publication, New York,

pp 6 - 17344 Hilgard R., (1975), Introduction to Psychology, Oxford & IBH Publication, New York, p. 9745 Ernest R. Hilgard, (1975), Introduction to Psychology, Oxford & IBH Publication, New York,

p. 8946 Hilgard R., (1975), Introduction to Psychology, Oxford & IBH Publication, New York, p. 10147 Claude E. Buxton, (1953), Introduction to Psychology,Harcourt,Brace and Company,New

York, pp. 43 -14748 Ernest R. Hilgard, (1975), Introduction to Psychology, Oxford & IBH Publication, New York,

p. 184

49 බුXධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේබාBXධ දර්ශනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සංම�ගැම, අම්බාලන්ඡේගැ�ඩ, පි. 140

50 A. පඤ්ඤා�ඡේලWක හිමි හැ&ඩිපන්නල, (1950), භා�රතීය දර්ශන, විදJ�ලඞ්ක�ර යන්තාK�ලය, ක&ලණිය, පි. 3B. Hilgard B. R., (1975), Introduction to Psychology, Oxford & IBH Publication, New York, p. 98

51 A. Windelband Wilhelm, (1892), History of Philosophy, Paris, pp 23-56B. Clayton K.N,T-maze (1964), Choise-Learning as a Joint Function of the Reward

Magnitudes of the Alternatives, Journal of Comparative and Physiologiacl Psychology, New York, p. 179

52 අපඡේ. ගැ&ලවුම්ක�ර Iව�මී වූ ඡේ�සුI කිHIතුI වහැන්ඡේIඡේ. අලුත් ගිවිසුම, (1980), ගිඩියන් ජා�ත් යන්තාරය,  බායිබාල් සංම�ගැම, ගැ�ලු ප�ර, ඡේක�ළඹ, පි. 1-51

53 A. Fajjuumi Saadjah, (1875), Conserning Religions and Pilosophies, London, pp 21-47B. Cross F.L., (977), The Oxford Dictionary of the Christian Charch, Oxford University

Press, pp 23- 264

54 A. Munk S, (1859), Melanges de Philosophie Juiuve et arabe, Paris, pp 43 -62B. අපඡේ. ගැ&ලවුම්ක�ර Iව�මී වූ ඡේ�සුI කිHIතුI වහැන්ඡේIඡේ. අලුත් ගිවිසුම, (1980), ගිඩියන්

ජා�තාJන්තාරය,  බායිබාල් සංම�ගැම, ගැ�ලු ප�ර, ඡේක�ළඹ 3, පි. 51-8355 A. Mainmanides Moses, (1912), Doctor Perlexorum, London, pp 41-98

B. Cross F.L., (1977), The Oxford Dictionary of the Christian Charch, Oxford University Press, 1958, pp 26-269

56 A. ර�හුල හිමි වල්ඡේප�ළ, (1997), බුදුන් වද�ළ ධර්මය, ඡේබාBXධ සංIකuතික මධJIථ�නය, ඡේදහිවල, පි. xv-xxiiB. සං�සංරතාන හිමි ඡේම�රටුඡේ4, (1962), ලක්දිව මහැ�ය�න අදහැI, සීම�සංහිතා ඇම්. ඩී. ගුණඡේIන සංහැ

සංම�ගැම, ඡේක�ළඹ, පි. 1- 15157 A. සං�සංරතාන හිමි ඡේම�රටුඡේ4, (1962), ලක්දිව මහැ�ය�න අදහැI, ඇම්. ඩී. ගුණඡේIන සංහැ

සංම�ගැම, ඡේක�ළඹ, පි. 1-31 B. කථ�පත්ථුප්පකරණ අට්ඨකථ�, (1936),බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල�, තිKපිටක මුද්‍රාණය, ලක�ණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 1-98

58 සං�සංරතාන හිමි ඡේම�රටුඡේ4, (1962), ලක්දිව මහැ�ය�න අදහැI, සීම�සංහිතා ඇම්. ඩී. ගුණඡේIන සංහැ සංම�ගැම, ඡේක�ළඹ, Xවියික මුද්‍රාණය, පි. 1- 151

59 සං�සංරතාන හිමි ඡේම�රටුඡේ4 , (1976), අභිධර්මඡේකWශය(වසුබාන්ධු ආච�ය�යන්ඡේ.), ප�නදුර, පි. 2-4860 A. Joel M, Beitrage zur, (1876),  Geschichte der Philosophie, Breslau, pp 23-65

B. සං�සංරතාන හිමි ඡේම�රටුඡේ4, (1970), චතු�ශතාක, ම�ධJමික දර්ශනය 2, ඡේක�ළඹ, පි. 479-767 61 ඤා�ණසීහැ හිමි ඡේහ්න්පිටඡේගැදර, (1972), ඤා�න පgIථ�නය,ඡේක�ළඹ,පි. 2-5862 A. Gersonides V, (1943), Comperative Relgion Studies, Peris, pp 34-67

B. සං�සංරතාන හිමි ඡේම�රටුඡේ4, (1966), ඡේබාWධිචර්ය�වතා�රය, ඡේක�ළඹ, පි. 3-3663 Aveiros S, (1875), Destructio Destructionis, Muller M.J, Munik, pp. 37-8664 Ernest R. (1975), Hilgard, Introduction to Psychology, Oxford & IBH Publication, New York,

p. 23165 අදික�රම් ඊ. ඩVලි4, (1963), ප&රණි ලක්දිව ඡේබාBXධ ඉතිහැ�සංය ඡේහැවත් ප�ලි අට්ඨකථ�වලින්

අන�වරණය වන ලක�ඡේ4 බුදුසංමඡේ� තාත්වය, ඡේක�ළඹ, පි. 24- 9166 පඤ්ඤා�කිත්ති හිමි, (1996), ඡේබාBXධ දර්ශනය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-9867 බුXධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1957), ප�ලි සං�හිතාJය, ඡේක�ළඹ, පි. 13 - 2468 Clayton K.N,T-maze, (1964), Choise-Learning as a Joint Function of the Reward Magnitudes

of the Alternatives, Journal of Comparative and Physiologiacl Psychology, New York, pp. 34 - 125

69 Claude E. Buxton, (1953), Introduction to Psychology,Harcourt,Brace and Company,New York, pp. 41 -138

70 Anand B.K,Sharma K.W, Dua S, (1964), Activity of Single Neurons in the Hypothalamic Feeding Centers:Effect of Glucose,American Journal of Physiology,207:1146-1155,America, pp.15-149

71 MaslowAbraham Harold, (1955), Theory of Motivation, London, pp. 11- 4372 Maslow Abraham Harold, (1941), Motivation and Personality ( first edition), New York,

pp.47 - 11973 Maslow Abraham Harold, (1968), Toward a Psychology of Being, London, pp. 38-71

74 Maslow Abraham Harold, (1971), The Further Researches of Human Nature, London, pp.82 - 123

75 Maslow Abraham Harold, (1952), Journal of Humanistic, New York, pp. 22 -6576 Anand B.K,Sharma K.W, Dua S, (1964), Activity of Single Neurons in the Hypothalamic

Feeding Centers:Effect of Glucose,American Journal of Physiology, America, pp. 23-6777 Clayton K.N,T-maze, (1964), Choise-Learning as a Joint Function of the Reward Magnitudes

of the Alternatives, Journal of Comparative and Physiologiacl Psychology, New York, p.20978 විභාඞ්ගැප්පකරණය, පgථම භා�ගැය, (2004), ධ�තු විභාගැය, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල�

: 42,  ඡේක�ළඹ, පි. 152 - 17879 පු.ගැල පඤ්ඤාත්ති පgකරණය, (2005), බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� : 47, පි. 242 - 25180 Deci E.L, (1971), Effects of Externally Mediated Rewards on Intrinsic Motivation,Journal of

Personality and Social Psychology,18:105-15,London, pp. 211 - 22781 විභාඞ්ගැප්පකරණය, දුතිය භා�ගැය, (2004), ඣ�න විභාගැය, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල�

: 43,  ඡේක�ළඹ, පි. 36 - 6382 - එම - පි. 34 - 7883 McLaughlin,B.P, (1984), Perception,Causation and Supervenience,Midwest Studies of

Philosophy, London, pp.145 - 35884 Zimbardo Philip G, (1979), Psychology and Life,Scott,Foresman and Company, London, pp.

31-25285 Buss A.H, (1966), Psycholopathology,Wiley,New York, pp. 118 - 17286 Zimbardo Philip G, (1979), Psychology and Life,Scott,Foresman and Company, London, pp.

32-25387 Buss A.H, (1966), Psycholopathology,Wiley,New York, pp. 119 - 17388 Zimbardo Philip G, (1979), Psychology and Life,Scott,Foresman and Company, London, pp.

33-25489 Buss A.H, (1966), Psycholopathology,Wiley,New York, pp. 120 - 17490 Zimbardo Philip G, (1979), Psychology and Life,Scott,Foresman and Company, London, pp.

34-25591 Buss A.H, (1966), Psycholopathology,Wiley,New York, pp. 121 - 17692 Zimbardo Philip G, (1979), Psychology and Life,Scott,Foresman and Company, London, pp.

35-25693 Buss A.H, (1966), Psycholopathology,Wiley,New York, pp. 122 - 17894 Zimbardo Philip G, (1979), Psychology and Life,Scott,Foresman and Company, London, pp.

36-25795 Buss A.H, (1966), Psycholopathology,Wiley,New York, pp. 125 - 17996 Zimbardo Philip G, (1979), Psychology and Life,Scott,Foresman and Company, London, pp.

37-25997 Buss A.H, (1966), Psycholopathology,Wiley,New York, pp. 117 - 17198 Claude E. Buxton, (1953), Introduction to Psychology,Harcourt,Brace and Company,New

York, pp. 21 -12699 Buss A.H, (1966), Psycholopathology,Wiley,New York, pp. 127 - 173100 Claude E. Buxton, (1953), Introduction to Psychology,Harcourt,Brace and Company,New

York, pp. 22 -127101 Buss A.H, (1966), Psycholopathology,Wiley,New York, pp. 124 - 174102 Claude E. Buxton, (1953), Introduction to Psychology,Harcourt,Brace and Company,New

York, pp. 23 -128103 Buss A.H, (1966), Psycholopathology,Wiley,New York, pp. 125- 179104 McLaughlin,B.P, (1984), Perception,Causation and Supervenience,Midwest Studies of

Philosophy, London, pp.228 - 341105 Buss A.H, (1966), Psycholopathology,Wiley,New York, pp. 121 - 284106 විභාඞ්ගැප්පකරණය, දුතිය භා�ගැය, (2004), ඣ�න විභාගැය, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල�

: 43,  ඡේක�ළඹ, පි. 34 - 78107 Claude E. Buxton, (1953), Introduction to Psychology,Harcourt,Brace and Company,New

York, pp. 25 -128108 Zimbardo Philip G, (1979), Psychology and Life,Scott,Foresman and Company, London, pp.

33-127109 Claude E. Buxton, (1953), Introduction to Psychology,Harcourt,Brace and Company,New

York, p.143110 Menaughton N, (1959), Biology and Emotion, Cambridge University Press, London, pp. 78 -

143111 Vesey G.N.A, (1971), Perception, Macmillian, London, pp. 32 - 142

112 Menaughton N, (1996), Evolving the Mind on the Nature of Matter and the Origin of Consciousness, Cambridge University Press, Australia, pp. 73 - 141

113 Menaughton N, (1959), Biology and Emotion, Cambridge University Press, London, pp. 61- 231

114 Speisman J.C, Lazarus R.S, Mordkoff A.M, Davison L,Experimental Reduction of Stress Based on Ego-Defence Theory,Journal of Abnormal and Social Psychology,68:367-80 pp.117 - 321

115 Zimbardo Philip G, (1979), Psychology and Life,Scott,Foresman and Company, London, pp. 241 - 389

116 John B. Carrol, (1993), Human Cognative abilities, A Survey of faction, analytic studies, Cambridge University Press, pp. 181 - 263

117 Johanson Rune, (1963), Psychology of Nirvana, London, pp. 51- 95118 Irwin P. Levin, James Hinrichs, (1995), Experimental Psychology, Landon, pp. 23-231119 Claude E. Buxton, (1953), Introduction to Psychology,Harcourt,Brace and Company,New

York, pp. 25 -128120 Zimbardo Philip G, (1979), Psychology and Life,Scott,Foresman and Company, London,

pp.42 - 248121 Claude E. Buxton, (1953), Introduction to Psychology,Harcourt,Brace and Company,New

York, pp. 25 -128122 Zimbardo Philip G, (1979), Psychology and Life,Scott,Foresman and Company, London,

pp.42 - 248123 Claude E. Buxton, (1953), Introduction to Psychology,Harcourt,Brace and Company,New

York, pp. 25 -128124 Zimbardo Philip G, (1979), Psychology and Life,Scott,Foresman and Company, London,

pp.42 - 248125 Claude E. Buxton, (1953), Introduction to Psychology,Harcourt,Brace and Company,New

York, pp. 25 -128126 ශී» ධර්මවශ හිමි ම�තාර, (1956), අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව, කර්මIථ�න ප�දය, ක�ල්ටන් මුX

රණ�ලය,ම�තාර, පි.9-28127 අදික�රම් ඊ. ඩVලි4, (1963), ප&රණි ලක්දිව ඡේබාBXධ ඉතිහැ�සංය ඡේහැවත් ප�ලි අට්ඨකථ�වලින්

අන�වරණය වන ලක�ඡේ4 බුදුසංමඡේ� තාත්වය, ඡේක�ළඹ, පි. 156 - 206128 ම. නි. i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, ඔපම්ම ව.ගැය, අරියපරිඡේ�සංන සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු,

පි.394 - 424129 අදික�රම් ඊ. ඩVලි4, (1963), ප&රණි ලක්දිව ඡේබාBXධ ඉතිහැ�සංය ඡේහැවත් ප�ලි අට්ඨකථ�වලින්

අන�වරණය වන ලක�ඡේ4 බුදුසංමඡේ� තාත්වය, ඡේක�ළඹ, පි. 156 - 206130 ම. නි. i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, ඔපම්ම ව.ගැය, අරියපරිඡේ�සංන සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු,

පි.394 - 424131 ශී» ධර්මවශ හිමි ම�තාර, (1956), අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව, කර්මIථ�න ප�දය, ක�ල්ටන් මුX

රණ�ලය,ම�තාර, පි. 20 -22132 ම. නි. i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, ඔපම්ම ව.ගැය, අරියපරිඡේ�සංන සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු,

පි.394 - 424133 ශී» ධර්මවශ හිමි ම�තාර, (1956), අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව, කර්මIථ�න ප�දය, ක�ල්ටන් මුX

රණ�ලය,ම�තාර, පි.8,9134 Anand B.K,Sharma K.W,(1964), Dua S,Activity of Single Neurons in the Hypothalamic

Feeding Centers:Effect of Glucose,American Journal of Physiology, America, p. 78135 Claude E. Buxton, (1953), Introduction to Psychology,Harcourt,Brace and Company,New

York, 1953 p.45136 අදික�රම් ඊ. ඩVලි4, (1963), ප&රණි ලක්දිව ඡේබාBXධ ඉතිහැ�සංය ඡේහැවත් ප�ලි අට්ඨකථ�වලින්

අන�වරණය වන ලක�ඡේ4 බුදුසංමඡේ� තාත්වය, ඡේක�ළඹ, පි. 156 - 206137 ර�හුල හිමි වල්ඡේප�ළ, (2001), බුදුන් වද�ල ධර්මය, ඡේබාBXධ සංIකuතික මධJIථ�නය, ඡේදහිවල,

පි. 98-110138 ශී» ධර්මවශ හිමි ම�තාර, (1956), අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව, කර්මIථ�න ප�දය, ක�ල්ටන් මුX

රණ�ලය,ම�තාර, පි.1-84139 එක�යඡේන� අය භික්ඛඡේව ම.ඡේගැ� සංත්තා�න විසුXධිය� ඡේසං�කපරිXදව�න සංමතික්කම�යය, දුක්ඛ

ඡේද�මනIසං අත්‍ථාගැම�ය ඤා�යIසං අධිගැම�ය නි�Vබා�නIසං සංච්ඡිකිරිය�ය යදිද චත්තා�ඡේර� සංතිපට්ඨ�න�( පුහුදුන් පුXගැලය�ඡේ. Iවභා�වය ඡේලBකික ඡේX ඡේකඡේරහි ඇලීම් ( අභිජ්ඣ�ව) හැ� ගැ&ටීම් ( ඡේද�මනIසං) ඇති කර ගැ&නීමයි. ඡේම් ඡේදවදeර&ම් ම�නසික Iවභා�වය පවතින ඡේතාක් සංත්වය�ඡේ. සංසං�රික ප&ව&ත්ම ඡේපWෂණය ඡේ4. ඒ නිසං� ඡේකඡේලI තාවන වීරය ඇති ව සිහිඡේයන් යුතුව

උප�ද�නIකන්ධ ඡේලWකය ඡේකඡේරහි අ�ජ්ඣ� ඡේදWමනIසං බා&හැ&ර කිරීම පිණිසං අනිතාJ, දුක්ඛ හැ� අන�ත්ම වශඡේයන් යළි යළිත් ඡේමඡේනහි කිරීම ඡේලWඡේක�ත්තාර පgඥා�ව උපදව� සිතා නිව� ගැ&නීමට ම�ර්ගැයයි.)දි. නි. II, (2001), සංතිපට්ඨ�න සූතාKය, බු.ජා.මු, පි. 436

140 Dutt S, (1960), Early Buddhist Monachism, Delhi, pp. 35-97141 ආනන්ද හිමි උඩුහැ�වර, (2000), තිKපිටකඡේයන් ඡේහැළිවන බුXධ චරිතාය, ඡේගැ�ඩඡේ. සංහැ සංඡේහැWදරඡේයW,

මරද�න, පි. 267-271142 Zimbardo Philip G, (1979), Psychology and Life, Scott, Foresman and Company,

London,p.141143 Claude E.Buxton, (1953), Introduction to Psychology, Harcourt, Brace and Company,New

York, p.16144 Zimbardo Philip G, (1979), Psychology and Life, Scott, Foresman and Company, London,

p.142145 Claude E.Buxton, (1953), Introduction to Psychology, Harcourt, Brace and Company,1953

p.17146 Zimbardo Philip G, (1979), Psychology and Life, Scott, Foresman and Company,

London,p.143147 ක�රියවසංම් තිIසං, (2009), හූනියම් ක&පිල්ල නම් වූ ශ�න්ති කර්මය, ඡේගැ�ඩඡේ. සංහැ සංඡේහැWදරඡේයW,

මරද�න, පි. 07-44148 Claude E.Buxton, (1953), Introduction to Psychology, Harcourt, Brace and Company,1953

p.18149 Zimbardo Philip G, (1979), Psychology and Life, Scott, Foresman and Company, London,

p.143150 Claude E.Buxton, (1953), Introduction to Psychology, Harcourt, Brace and Company,1953

p.19151 Zimbardo Philip G, (1979), Psychology and Life, Scott, Foresman and Company,

London,p.144152 Claude E.Buxton, (1953), Introduction to Psychology, Harcourt, Brace and Company,1953

p. 23153 ක�රියවසංම් තිIසං, (2009), හූනියම් ක&පිල්ල නම් වූ ශ�න්ති කර්මය, ඡේගැ�ඩඡේ. සංහැ සංඡේහැWදරඡේයW,

මරද�න, පි. 09-44154 Zimbardo Philip G, (1979), Psychology and Life, Scott, Foresman and Company,

London,p.145155 Claude E.Buxton, (1953), Introduction to Psychology, Harcourt, Brace and Company,1953

p. 24156 ක�රියවසංම් තිIසං, (2009), හූනියම් ක&පිල්ල නම් වූ ශ�න්ති කර්මය, ඡේගැ�ඩඡේ. සංහැ සංඡේහැWදරඡේයW,

මරද�න, පි. 05-32157 - එම- පිටු 10 - 28158 - එම - පිටු 08-34159 Dutt S, (1960), Early Buddhist Monachism, Delhi, pp. 62-89160 ඉධ�වුඡේසං� භික්ඛු සංමථ පුVබාගැම� විපIසංන භා�ඡේවති. තාIසං සංමථ පුVබාගැම විIසංන

භා�වයඡේතා� ම.ඡේගැ� සංඤ්ජා�යති. ඡේසං� තා ම.ගැ ආඡේසංවති. භා�ඡේවති. බාහුලීකඡේර�ති තාIසං තා ම.ගැ ආඡේසංවඡේතා� භා�වයඡේතා� බාහුලීකඡේර�ඡේතා� සංඤ්ඡේඤා�ජාන� පහීයන්ති. අනුසංය� වJන්තී ඡේහැ�න්ති.(භික්ෂුවක් සංමථය පූර්වගැම ඡේක�ට ඡේගැන විදර්ශන� වඩයි. සංමථ පූර්වගැම ඡේක�ටඡේගැන විදර්ශන� වඩන කල්හි ඡේලWඡේක�ත්තාර ම�ර්ගැය උපදියි. එය ඇසුර& කරයි. වඩයි. එඡේI වඩන කල්හි ඒ භික්ෂුවඡේ. සංඡේයWජාන පgහීණ ඡේවයි. අනුශය ඡේගැවී යයි. )අ. නි. II, (2001), අරහැත්තාප්පති සූතාKය, බු.ජා.මු, පි. 304

161 විභාඞ්ගැ පgකරණය i, (2004), ධ�තු විභාඞ්ගැය, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 42, ඡේක�ළඹ, පි. 158

162 සං. නි. v, (2006), මහැ�ව.ගැ, ආනප�න සංයුක්තාය, ආනන්ද ව.ගැය, ආනන්ද සූතාKය, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 17(2),ලක� ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 118

163 විභාඞ්ගැ පgක�රණය i, (2004), පටිච්ච සංමුප්ප�ද විභාඞ්ගැය, බුXධ ජායන්ති තිK. ගැ�න්ථ ම�ල� 42, ඡේක�ළඹ, පි. 260

164 ශී» ධර්මවශ හිමි ම�තාර, (1956), අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව, කර්මIථ�න ප�දය, ක�ල්ටන් මුX රණ�ලය,ම�තාර, පි.1

165 විභාඞ්ගැ පgකරණය i, (2004), සංච්ච විභාඞ්ගැය, ලක�නන්ද හිමි ලබුගැම, සුමනසං�ර හිමි කරහැම් පිටිඡේගැ�ඩ, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 42, ඡේක�ළඹ, පි. 200

166 ශී» ධර්මවශ හිමි ම�තාර, (1956), අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව, කර්මIථ�න ප�දය, ක�ල්ටන් මුX රණ�ලය,ම�තාර, පි.1,2

167 විභාඞ්ගැ පgකරණය i, (2004), ධ�තු විභාඞ්ගැය, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 42, ඡේක�ළඹ, පි.158

168 ශී» ධර්මවශ හිමි ම�තාර, (1956), අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව,කර්මIථ�න ප�දය, ක�ල්ටන් මුX රණ�ලය,ම�තාර, පි. 18 - 21

169 විභාඞ්ගැප්පකරණය, දුතිය භා�ගැය, (2004), ඣ�න විභාගැය, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� : 43,  ඡේක�ළඹ, පි. 42 - 53

170 ශී» ධර්මවශ හිමි ම�තාර, (1956), අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව, කර්මIථ�න ප�දය, ක�ල්ටන් මුX රණ�ලය,ම�තාර,පි. 20,21

171 ධම්මසංඞ්ගිණිප්පකරණය, (2004), චිත්තූප්ප�ද ක�ණ්ඩය,ඡේල�කුත්තාර චිත්තා, බුXධ ජායන්ති ත් රිපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 41,ලක� ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 110 - 118

172 විභාඞ්ගැප්පකරණ පgථම භා�ගැය, (2004), පටිච්ච සංමුප්ප�ද විභාගැය, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 41,ලක� ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 245 -337

173 යමකප්පකරණය, Xවිතීය භා�ගැය(2), (2004), ධ�තු යමක, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල�ව, ලක� ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 444-453

174 Andrew W. Ellis, Andrew W. Young, (1988), Human Cognative Neuropsychology, A Text Book with Readings, Psychology Press, New York, pp. 217 - 321

175 විභාඞ්ගැප්පකරණය,දුතිය භා�ගැය,(2004),ඣ�න විභාගැය,බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල�:43, ඡේක�ළඹ,පි.38- 60

176 පුන ච පර භික්ඛඡේව භික්ඛු සංVබාඡේසං� ආකිඤ්චඤ්ඤා�යතාන සංමතික්කම්මඡේනවසංඤ්ඤා�න�සංඤ්ඤා�යතාන උපසංම්පජ්ජා විහැරති.අය වුච්චති භික්ඛඡේව භික්ඛු “අන්‍ධමක�සි ම�ර,අපද වධිත්‍ව� ම�රචක්ඛු අදIසංන ගැඡේතා� ප�පිමඡේතා�“(මහැඡේණනි, න&වතාද අඡේනකක් ඡේවයි.මහැණ ඡේතාඡේම් හැ&ම ඡේලසින්ම ආඤ්චඤ්ඤා�යතානය ඉක්මව� ඡේනවසංඤ්ඤා�ක�සංඤ්ඤා�යතානයට ප&මිණ ව�සංය කරයි.මහැඡේණනි, ඡේම් මහැණ ඡේනවසංඤ්ඤා�න�සංඤ්ඤා�යතානයට ප&මිණ ව�සංය කරයි.මහැඡේණනි, ඡේම් මහැණ ම�රය� අන්‍ධ ඡේකඡේළ් යයිද,ම�රය�ඡේ. ඇසං පිහිට න&ති ඡේI නසං� පවිටු ම�රය�ඡේ. ඡේන�ද&ක්මට ගිඡේ� ය&යිද කියනු ල&ඡේV)ම. නි. i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, ඔපම්ම ව.ගැය, නිව�ප සුත්තා, මජ්ඣිම නික�ය සංඡේශWධක මණ්ඩලය,බුXධ ජායන්ති මුද්‍රාණය, පි. 392 - 393

177 කුල්ලූපම ඡේව� භික්ඛඡේව ධම්ම ඡේදසිIසං�මි නිත්‍ථාරණත්‍ථා�ය ඡේන� ගැහැණත්‍ථා�ය. තා සුණ�ථ, සං�ධුක මනසි කඡේර�ථ. භා�සිIසං�මීති. එවම්හැන්ඡේතාති ඡේඛ� ඡේතා භික්ඛු භාගැවඡේතා� පච්චIඡේසං�සු. භාගැව� එතාදඡේව�ච:(මහැඡේණනි,ඡේතා�පට මම පසුර උපම�ඡේක�ට ඇති දහැම් ඡේදසංන්ඡේනමි.එය එඡේතාරවීම පිණිසංය.ගැ&නීම පිණිසං ඡේන� ඡේ4. එය අසංවු. ම&නවින් ඡේමඡේනහි කරවු. ඡේදසංන්ඡේනමියි වද�ළ ඡේIක. භා�. යවතුන්වහැන්සං, එඡේI ය&යි ඒ භික්ෂූහු භා�ගැJවතුන්වහැන්ඡේIට පිළිවදන් දුන්හැ. භා�ගැJවතුන්වහැන්ඡේI ඡේතාල වද�ළ ඡේIකම. නි. i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, ඔපම්ම ව.ගැය, අලගැXදූපම සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු, පි. 336 - 337

178 ම. නි. i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, ඔපම්ම ව.ගැය, අලගැXදූපම සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු, පි.395 - 425

179 විභාඞ්ගැප්පකරණය, දුතිය භා�ගැය, (2004), ඣ�න විභාගැය, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� : 43,  ඡේක�ළඹ, පි. 38 - 67

180 එවඡේම ඡේඛ� ආවුඡේසං� සීලවිසුXධි ය�වඡේදව චිත්තාවිසුXධත්‍ථා�. චිත්තාවිසුXධි ය�වඡේදව දිට්ඨිවිසුXධත්‍ථා�. දිට්ඨිවිසුXධි ය�වඡේදව කඞ්ඛ�විතාරණවිසුXධත්‍ථා�.කඞ්ඛ�විතාරණවිXධි ය�වඡේදව ම.ගැ�ම.ගැඤා�ණදIසංනවිසුXධත්‍ථා�. ම.ගැ�ම.ගැඤා�ණදIසංනිXධි ය�වඡේදව පටිපද�ඤා�ණදIසංනවිසුXධත්‍ථා�. පටිපද�ඤා�ණදIසංනවිසුXධි ය�වඡේදව ඤා�ණදIසංනවිසුXධත්‍ථා�. ඤා�ණදIසංනවිසුXධිත්‍ථා�. ඤා�ණදIසංනවිසුXධිය�වඡේදව අනුප�ද�පරිනිVබා�නවත්‍ථා�. ඤා�ණදIසංනවිසුXධිය�වඡේදව අනුප�දපරිVබා�නත්‍ථා�.අනුප�ද�පරිනිVබා�නත්‍ථා ඡේඛ� ආවුඡේසං� භාගැවති V රහ්මචරිය� වුIසංතීති. (ඇව&ත්නි, ඡේමපරිXඡේදන්ම සීලවිසුXධිය චිත්තාවිසුXධි සංඛJ�තා අර්ථය දක්ව�ම ඡේවයි.චිත්තාවිසුXධිය දිට්ඨිවිසුXධිය දක්ව�ම ඡේවයි.දිට්ඨිවිසුXධිය කඞ්ඛ�විතාරණවිසුXධිය දක්ව�ම ඡේවයි. ම.ගැ�ම.ගැඤා�ණදIසංනවිසුXධිය පටිපද�ඤා�ණදIසංවිසුXධිය දක්ව� ම ඡේවයි.පටිපද�ඤා�ණදIසංවිසුXධිය ඤා�නදIසංනවිසුXධිය දක්ව�ම ඡේවයි.ඤා�ණදIසංනවිසුXධිය අනුපද� පරිනිර්ව�ණය දක්ව�ම ඡේවයි.ඇව&ත්නි අනුපද�පරිනිර්ව�ණය (පgතාJයඡේයන් නූපන් අසංඞ්ඛතා ධ�තු) සංඛJ�තා අර්ථය පිණිසං භා�ගැJවතුන්වහැන්ඡේI ඡේවතා බාඹසංර ඡේවඡේසංයි)

ම. නි. i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, ඔපම්ම ව.ගැය, රථ විනීතා සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු, පි. 371

181 ධම්මසංගැණී පgකරණය, (2006), නික්ඡේåප ක�ණ්ඩය, බුXධ ජායන්ති මුද්‍රාණය, පි. 420-429182 .අපඡේර පි චත්තා�ඡේර� අරියඡේව�හැර�: අදිට්ඡේඨ අදිට්ඨ�දිතා�, අIසුඡේතා අIසුතාව�දිතා�, අමුඡේතා

අමුතාව�දිතා�, අවිඤ්ඤා�ඡේතා අවිඤ්ඤාතාව�දිතා�.( අනJ ද ආර්ය වJවහැ�ර සංතාඡේරක : ඡේන�දුටු ද&ඡේයහි ඡේන� දක්න� ලද&යි කියන බාව, ඡේන� ඇසුණු ද&ඡේයහි ඡේන ඇසුණ& යි කියන බාව අමුතාඡේහැ අමුතා ය&යි කියන බාව, අවිඥා�තාඡේයහි අවිඤා�තා ය&යි කියන බාව )දී. නි. iii, (2006), ප�ථික ව.ගැය, සංගීති සුත්තා, බුXධ ජායන්ති මුද්‍රාණය, පි. 392

183 ශී» ධර්මවශ හිමි ම�තාර, (1956), අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව, කර්මIථ�න ප�දය, ක�ල්ටන් මුX රණ�ලය,ම�තාර, පි.48

184 අථ ඡේඛ� විසං�ඡේඛ� උප�සංඡේක� ඡේයන ධම්මදින්න� භික්ඛුනී ඡේතානුපසංඞ්කමි.(එසංමඡේයහි විසං�ඛ උවසු ධම්මදින්න� ඡේමඡේහැණ කර� එළඹීණ)ම. නි. i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, මහැ� යමක ව.ගැය, චූළ ඡේවදල්ල සුත්තා, මජ්ඣිම නික�ය සංඡේශWධක මණ්ඩලය,බුXධ ජායන්ති මුද්‍රාණය, පි. 702 - 703

185 ශී» ධර්මවශ හිමි ම�තාර, (1956), අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව, කර්මIථ�න ප�දය, ක�ල්ටන් මුX රණ�ලය,ම�තාර, පි.48 - 52

186 . පුන ච පර ආවුඡේසංW භික්ඛුඡේන� සංක්ක�ය මනසිකඡේර�ඡේතා� සංක්ක�ඡේය විත්තා න පක්ඛන්‍දති නප්පසීදති න සංන්තිට්ඨති න මුච්චති, සංක්ක�ය නිඡේරWධ ඡේඛW පනIසං මනසිකඡේර�න්ඡේතා� සංක්ක�නිඡේර�ඡේධ චිත්තා පක්ඛන්‍දති පසීදති සංන්තිට්ඨති විමුච්චති තාIසං තා චිත්තා සුගැතා සුභා�විතා, සුටුට්ඨිතා සුවිමුත්තා විසංයුත්තා සංක්ක�ඡේයන. ඡේය ච සංක්ක�යපච්චය� උපප්පජ්ජාන්ති ආසංන� විඝ්‍රා�තා� පරිළ�හැ�, මුත්ඡේතා� ඡේසං� ඡේතාහි න ඡේසං� තා ඡේවදන ඡේවඡේදති. ඉදමක්ඛ�තා සංක්ක�යXද නිIසංරණ.(තාවද අඡේනකක් කියම්.ඇව&ත්නි (පලසංමවතින් න&ඟී සිට) සංත්ක�ය (උප�දනIකන්ධ පසං) ඡේමඡේනහි කරන (ශුෂ්ක විදර්ශක රහැත්)මහැණ හැට සංත්ක�යඡේයහි (පච උප�ද�නIකන්ධඡේයහි) සිතා ඡේන� පිවිඡේසංයි, පහැදී, රැඳී සිටී, ඇඡේලයි. ඔහුඡේ. ඒ සිතා (නිවන් අරමුඡේණහිඡ ඡේම�නවට ගිඡේ�, ඡේම�නවට ව&ඩුඡේණ්,සංත්ක�ය (උප�ද�නIකන්ධ) ඡේකඡේරන් ඡේම�ඡේන�වට න&ඟී සිටිඡේ�, ඡේම�නවට මිදුඡේණ්, විසංයුක්තා(ඡේවන් වූඡේ�) ඡේවයි. සංත්ක�ය පgඡේතාJයඡේයන් (උප�ද�න Iකන්ධ ඡේහ්තු ඡේක�ටඡේගැන) යම් ආසංÄව ඡේකඡේනක්, යම් දුක් ඡේකඡේනක්, යම් පරිද�හැ (ද&විලි) ඡේකඡේනක් උපදන�හු නම්, ඡේහ් ඔවුන් ඡේගැන් මිදුඡේණ් ඡේවයි. ඡේමය සංත්ක�යය� ඡේ. නිãIසංරණය(උප�ච�න Iකන්ධයන්ඡේ. විසංඡේයWගැය) ය&යි කියන ලදී.දී. නි. iii, (2006), ප�ථික ව.ගැය, සංගීති සුත්තා, බුXධ ජායන්ති මුද්‍රාණය, පි. 408

187 ආහැ�ඡේර� ච භාඡේව� ඔIඡේසං� සංඞ්ඛ�ඡේර� ආසංවපඤ්චඡේම� ඡේය� පඤ්චපඡේද කතාඡේම� පන�වුඡේසං�’වද�නඡේක(ආහැ�ඡේර�,භාඡේව�, ඵIඡේසං�, සංඞ්ඛ�ඡේර�,පIවන ආසංඡේව� යන පද පඡේසංහි කතාඡේම� පන�වුඡේසං� යි පවසංන වචනය ඡේවයි)ම. නි. i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, මූල පරිය�ය ව.ගැය, සංම්ම� දිට්ඨි සුත්තා. නි. සං. ම,බු. ජා. මු, පි. 132 - 133

188 ශී» ධර්මවශ හිමි ම�තාර, (1956), අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව, කර්මIථ�න ප�දය, ක�ල්ටන් මුX රණ�ලය,ම�තාර, පි.57

189 ඉධ භික්ඛඡේව භික්ඛු “ඉති රeප, ඉති රeපIසං සංමුදඡේය�, ඉති රeපIසං අත්‍ථාගැඡේම�... (මහැඡේණනි, ඡේම් ශ�සංනඡේයහි මහැණ ඡේතාඡේම් රeපය ඡේමඡේIය. රeපඡේයහි හැට ගැ&නීම ඡේමඡේIය. රeපඡේයහි වින�ශය ඡේමඡේIය..)ම. නි. i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, ඹූලපරිය�ය ව.ගැය, සංතිපට්ඨ�න සුත්තා. නි. සං. ම,බු. ජා. මු, පි. 146 - 147

190 Kassapa J, (1943), The Abhidhamma Philosophy Vol 1 & 11, Dlhi, pp. 34191 ශී» ධර්මවශ හිමි ම�තාර, (1956), අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව, කර්මIථ�න ප�දය, ක�ල්ටන් මුX

රණ�ලය,ම�තාර, පි.59 192 Kassapa J, (1943), The Abhidhamma Philosophy Vol 1 & 11, Dlhi, pp. 49193 ශී» ධර්මවශ හිමි ම�තාර, (1956), අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව, කර්මIථ�න ප�දය, ක�ල්ටන් මුX

රණ�ලය,ම�තාර, පි. 58 - 68194 Saratchandra E.R, (1958), Buddhist Psychology of Perception, Colombo, pp. 28-49195 ශී» ධර්මවශ හිමි ම�තාර, (1956), අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව, කර්මIථ�න ප�දය, ක�ල්ටන් මුX

රණ�ලය,ම�තාර, පි.53-62196 Saratchandra E.R, (1958), Buddhist Psychology of Perception, Colombo, pp. 28-49

197 ශී» ධර්මවශ හිමි ම�තාර, (1956), අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව, කර්මIථ�න ප�දය, ක�ල්ටන් මුX රණ�ලය,ම�තාර, පි.73

198 Saratchandra E.R, (1958), Buddhist Psychology of Perception, Colombo, pp. 28-49199 ශී» ධර්මවශ හිමි ම�තාර, (1956), අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව, කර්මIථ�න ප�දය, ක�ල්ටන් මුX

රණ�ලය,ම�තාර, පි.70-75200 අදික�රම් ඊ. ඩVලි4, (1963), ප&රණි ලක්දිව ඡේබාBXධ ඉතිහැ�සංය ඡේහැවත් ප�ලි අට්ඨකථ�වලින්

අන�වරණය වන ලක�ඡේ4 බුදුසංමඡේ� තාත්වය, ඡේක�ළඹ, පි. 52-67201 Jayathilaka K.N, (1979), Aspects of Buddhist Social Philosophy, Kandy, p. 76202 බුXධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේබාBXධ දර්ශනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සංම�ගැම,

ඡේක�ළඹ, පි. 2-70203 අදික�රම් ඊ. ඩVලි4, (1963), ප&රණි ලක්දිව ඡේබාBXධ ඉතිහැ�සංය ඡේහැවත් ප�ලි අට්ඨකථ�වලින්

අන�වරණය වන ලක�ඡේ4 බුදුසංමඡේ� තාත්වය, ඡේක�ළඹ, පි. 53-95204 Jayathilake K.N, (1969), Ethics in Buddhist Social Philisophy, Kandy, pp. 32-68205 බුXධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේබාBXධ දර්ශනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සංම�ගැම,

ඡේක�ළඹ, පි. 2-70206 Karunatillake H.N.S, (1976), Confuse Society, Sri Lanka, pp. 42- 56207 Guenther H.V., (1974), Philosophy and Psychology in the Abhidhamma, Delhi, pp.43-118208 Ranasinghe Lalith, (1983), Philosophy of Law As Reflected in Early Buddhism, Delhi, pp. 21-

78209 Dutt S, (1960), Early Buddhist Monachism, Delhi, pp. 45-118210 Varma V.P, (1973), Early Buddhism and It’s Origins, Delhi, pp. 23-92211 Menaughton N, (1959), Biology and Emotion, Cambridge University Press, London, p. 194212 Dutt S, (1960), Early Buddhist Monachism, Delhi, pp. 51-132213 සං. නි. v, (2006), මහැ�ව.ගැ, ඉXධිප�ද සංයුක්තාය, ප�සං�දක කම්පන ව.ගැය, විභාඞ්ගැ සූතාKය, බුXධ

ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 17(2),ලක� ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 42214 Olivelle, Patrick, (1974), The Early Development of Buddhist Monachim, Colombo, pp.39-

129215 සංම�ධින්ද්‍රිය දිට්ඨVබා චතුසු ඣ�ඡේනසු

සං. නි 5 (1), (2006), දිට්ඨVබා සූතාKය, බු.ජා.මු, පි. 350216 සං. නි. v, (2006), මහැ�ව.ගැ, ඉXධිප�ද සංයුක්තාය, ප�සං�දක කම්පන ව.ගැය, විභාඞ්ගැ සූතාKය, බුXධ

ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 17(2),ලක� ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 42217 පඨම ඣ�න සංම�පන්නIසං ව�ච� නිර&Xධ� ඡේහැ�ති. දුතිය ඣ�න සංම�පන්නIසං විතාක්ක විච�ර�

නිර&Xධ� ඡේහැ�න්ති. තාතිය ඣ�න සංම�පන්නIසං පීති නිර&Xධ� ඡේහැ�ති චතුත්‍ථා ඣ�න සංම�පන්නIසං අIසං�සං පIසං�සං� නිර&දධ� ඡේහැ�න්ති. සං. නි. iv, (2001), රඡේහැ�ගැතා සූතාKය, බු.ජා.මු, පි. 412

218 Dhirasekera Jothiya, (1981), Buddhist Monastic Discipline, Colombo, pp. 21- 227219 සං. නි. v, (2006), මහැ�ව.ගැ, ඉXධිප�ද සංයුක්තාය, ප�සං�දක කම්පන ව.ගැය, විභාඞ්ගැ සූතාKය, බුXධ

ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 17(2),ලක� ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 42220 ම. නි. i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, ඔපම්ම ව.ගැය, අරියපරිඡේයසංන සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු,

පි. 395 - 425221 Warder A.K, (1980), Indian Buddhism, Delhi, pp.16-79222 ම. නි. i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, ඔපම්ම ව.ගැය, අරියපරිඡේයසංන සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු,

පි. 395 - 425223 සං. නි. v, (2006), මහැ�ව.ගැ, ඉXධිප�ද සංයුක්තාය, ප�සං�දක කම්පන ව.ගැය, විභාඞ්ගැ සූතාKය, බුXධ

ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 17(2),ලක� ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 42224 ම. නි.i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, ඔපම්ම ව.ගැය, අරියපරිඡේයසංන සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු, පි.

395 - 425225 Pande G.C, (1957), Studies in the Origins of Buddhism, Allahabad, pp. 32- 119226 ම. නි.i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, ඔපම්ම ව.ගැය, අරියපරිඡේයසංන සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු, පි.

395 - 425227 De Silva Padmasiri, (1979), An Introduction to Buddhist Psychology, Landon, pp.82-125228 ම. නි.i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, ඔපම්ම ව.ගැය, අරියපරිඡේයසංන සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු, පි.

395 - 425229 Kalupahana D.J, (1975), The Central Philosophy of Buddhism, Honolulu, pp.32-96230 Hazra K.L, (1982), History of Theravada, New Delhi, pp.58-67231 Dhadphale M.G, (1975), Aspects of Buddhist Literery Criticium as gleaned from pali

Sources, London, pp. 21-213232 Nynaponika Thera, (1979), Abhidhamma Studies, Colombo, pp. 113-252

233 Menaughton N, (1996), Evolving th Mind on the Nature of Matter and the Origin of Consciousness, Cambridge University Press, Australia, p. 27

234 Zimbardo Philip G, (1979), Psychology and Life,Scott,Foresman and Company, London, pp. 28-221

235 Karunadasa Y, (1967), Buddhist Analysis of Matter, Colombo, pp. 24- 147236 Ed Jaini P.S, (1943), Abhidhamma Dipika (Introduction), Tibetan Sankrit Work Series, Patna,

pp.41-112237 දී. නි. iii, (2006), ප�ඨික ව.ගැය, උදුම්බාරික සුත්තා, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 9, ලක�

ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 82238 බුXධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේබාBXධ දර්ශනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සංම�ගැම,

ඡේක�ළඹ, පි. 74- 86239 ශී» ධර්මවශ හිමි ම�තාර, (1956), අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව, කර්මIථ�න ප�දය, ක�ල්ටන් මුX

රණ�ලය,ම�තාර, පි. 2-86240 Guenther H.V., (1974), Philosophy and Psychology in the Abhidhamma, Delhi, pp.46-98241 ශී» ධර්මවශ හිමි ම�තාර, (1956), අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව, කර්මIථ�න ප�දය, ක�ල්ටන් මුX

රණ�ලය,ම�තාර, පි. 2-86242 අ. නි. iii, (2006), ප�ඨික ව.ගැය, සංම්පසං�දනීය සුත්තා, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල�

9,ලක� ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 174243 Ed Jaini P.S, (1943), Abhidhamma Dipika,Tibetan Sankrit Work Series, Patna, pp. 52-123244 ශී» ධර්මවශ හිමි ම�තාර, (1956), අභිධර්ම චන්ද්‍රික�ව, කර්මIථ�න ප�දය, ක�ල්ටන් මුX

රණ�ලය,ම�තාර, පි. 2-86245 අමරද�සං රත්නප�ල, (1964), අභිධර්ම�ර්ථ පgදීපික� 3, ඡේක�ළඹ, පි. 7-108246 Saratchandra E.R, (1958), Buddhist Psychology of Perception, Colombo, pp. 17-49247 Menaughton N, (1996), Evolving th Mind on the Nature of Matter and the Origin of

Consciousness, Cambridge University Press, Australia, p. 25248 Menaughton N, (1959), Biology and Emotion, Cambridge University Press, London, p. 191249 Saratchandra E.R, (1958), Buddhist Psychology of Perception, Colombo, pp. 18-23250 Elizabeth Hurlock, (1959), Development Psychology, United State of America, p. 49251 Ed Jaini P.S, (1943), Abhidhamma Dipika,Tibetan Sankrit Work Series, Patna, pp.34-89252 අමරද�සං රත්නප�ල, (1964), අභිධර්ම�ර්ථ පgදීපික� 3, ඡේක�ළඹ, පි. 86-128253 බුXධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේබාBXධ දර්ශනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සංම�ගැම,

ඡේක�ළඹ, පි. 93-128254 කථඤ්ච භික්ඛඡේව අගැති ම�රIසං ච ම�ර පරිසං�ය ච ඉධ භික්ඛඡේව භික්ඛු විඡේවච්ඡේචව ක�ඡේමහි

විච්ච අකුසංඡේලහි ධම්ඡේමහි සංවිතාක්ක සංවිච�ර විඡේ4කජා පීතිසුඛ පඨම ඣ�න උපසංම්පජ්ජා විහැරති. අය වුච්චති භික්ඛඡේව භික්ඛු අන්‍ධමක�සි ම�ර අපද වධිත්‍ව� ම�රචක්ඛු අදIසංන ගැඡේතා� ප�පිමඡේතා�.(මහැඡේණනි, ම�රය�ඡේගැත් ම�ර පිරිඡේIත් අගැතිය (විෂය න&ති තා&න) ඡේකඡේIද? මහැඡේණනි,ඡේම් ශ�සංනඡේයහි මහැණ  ඡේතාඡේම් ක�මයන්ඡේගැන් ඡේවන්ව අකුශල ධර්මයන්ඡේගැන් ඡේවන්ව විතාර්ක සංහිතා විච�ර සංහිතා විඡේ4කඡේයන් හැටගැත් පීgතිය හැ� සං&ප ඇති පgථම ධJ�නයට ප&මිණ ව�සංය ඡේකඡේරයි. මහැඡේණනි, ඡේම් මහැණ ඡේතාඡේම් ම�රය� අන්‍ධ ඡේකඡේළ් ය&යිද මර& ඇසං අපද ඡේක�ට (පිහිට න&ති ඡේI නසං�) පවිටු ම�රය�ඡේ. ඡේන�ද&ක්මට ගිඡේ� ය&යිද කියනු ල&ඡේV)ම. නි. i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, ඔපම්ම ව.ගැය, නිව�ප සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු,පි. පිටු 390 - 391

255 Kassapa J, (1943), The Abhidhamma Philosophy Vol 1 & 11, Dlhi, pp.38-132256 පුන ච පර භික්ඛඡේව භික්ඛු සංVබාඡේසං� ඡේනවසංඤ්ඤා�න�සංඤ්ඤා�යතාන සංමතික්කම්ම

සංඤ්ඤා�ඡේවදයිතානිඡේර�ධ උපසංම්පජ්ජා විහැරති.පඤ්ඤා�ය සංමතික්කම්ම සංඤ්ඤා�ඡේවදයිතානිඡේර�ධ උපසංම්පජ්ජා විහැරති. පඤ්ඤා�ය වIසං දිIව� ආසංව� පරික්ඛීණ� ඡේහැ�න්ති. අය වුච්චති භික්ඛඡේව භික්ඛු “අන්‍ධමක�සි ම�ර, අපද වධිත්‍ව� ම�රචක්ඛු අදIසංන ගැඡේතා� ප�පිමඡේතා�, තිණ්ඡේණ ඡේල�ඡේක විසංත්තිකන්ති(මහැඡේණනි, න&තාවද අඡේනකක් ඡේවයි.මහැණ ඡේතාඡේම් හැ&ම ඡේලසින් ම ඡේනවසංඤ්ඤා�න�සංඤ්ඤා�යතානය ඉක්මව� සංඤ්ඤා�ඡේවදයිතානිඡේර�ධයට ප&මිණ ව�සංය කරයි.ඹහු විසින් ම�ර්ගැපgඥා�ඡේවන්(චතුර�ර්යJ සංතාJඡේයන්) ද&ක ආසංÄවඡේයW ක්ෂය කරණ ලXද�හු ඡේවත්ද, මහැඡේණනි, ඡේම් මහැණ, ම�රය� අන්‍ධ ඡේකඡේළ් යයිද, ම�රය�ඡේ. ඇසං පිහිට න&ති ඡේI නසං� පවිටු ම�රය�ඡේ. ඡේන� ද&ක්මට ගිඡේ� ය&යි ද ඡේලWකඡේයහි විසංත්තික� නම් වූ තාuෂ්ණ�ව තාරණය ඡේකඡේළ් යයිද කියනු ල&ඡේV)ම. නි. i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, ඔපම්ම ව.ගැය, නිව�ප සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු,පි. 392 - 393

257 සං. නි. v, (2006), මහැ�ව.ගැ, කුණ්ඩලිය සුත්තා, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 17(2),ලක� ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 156

258 Bodhi Leaves, (1980), Buddhism and Beauty, A11 B.R.S, Kandy, pp.21-34259 Kassapa J, (1943), The Abhidhamma Philosophy Vol 1 & 11, Dlhi, pp.32-122260 Saratchandra E.R, (1958), Buddhist Psychology of Perception, Colombo, pp. 26- 94261 යඡේතා�නිද�න භික්ඛු පුරිසං� පපඤ්චදඤ්ඤා�ඞ්ඛ� සංමුද�වරන්ති, එත්‍ථා ඡේව නත්‍ථි අභිනන්‍දිතාVබා

අභිවදිතාVබා අජ්ඡේඣ�ඡේසංතාVබා, එඡේසංවන්ඡේතා� ර�ගැ�නුසංය�න. එඡේසංවන්ඡේතා� පටිඝ්‍රා�නුසංය�න එඡේසංවන්ඡේතා� දිට්ඨ�නුසංය�න එඡේසංවන්ඡේතා� විචිකිච්ඡ�නුසංය�න. එඡේසංවන්ඡේතා� ම�න�නුසංය�න. එඡේසංවන්ඡේතා� භාවර�ගැ�නුසංය�න එඡේසංවන්ඡේතා� අවිජ්ජා�නුසංය�න.(මහැණ යම් ක�රණයකින් තාuෂ්ණ�දuෂ්ටි පgපඤ්ච සංඞ්ඛJ�තා සංඥා� ඡේක�ට්ඨ�සංඡේයW පුර&ෂය� සංහැගැතා ඡේක�ට පවතිත්ද, ඉදින් ඡේමකර&ඡේණහි (මමය ම�ඡේ. ය&යි) සංතුටු විය යුත්ඡේතාක් කිවයුත්ඡේතාක් ගැ&ල ගැතා යුත්ඡේතාක් න&ත් නම් ඡේමයම ර�ගැ�නුසංයන්ඡේ. ඡේකළවරය.ඡේමයම පටිඝ්‍රා�නුසංයන්ඡේ. ඡේකළවරය.ඡේමයම දිට්ඨ�නුසංයන්ඡේ. ඡේකළවරය.ඡේමයම විචිකිච්ඡ�නුසංයන්ඡේ. ඡේකළවරය.ඡේමම ම�න�නුසංයන්ඡේ. ඡේකළවරය.ඡේමයම භාවර�ගැ�නුසංයන්ඡේ. ඡේකළවරය.ඡේමයම අවිජ්ජා�නුසංයන්ඡේ. ඡේකළවරය)ම. නි. i,  මූල පණ්ණ�සංකය, සීහැන�ද ව.ගැය, මධු පිණිඩික සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු,2001, පිටු 276 - 277

262 Menaughton N, (1959), Biology and Emotion, Cambridge University Press, London, p. 182263 Govinda Lama Anagarika, (1958), The Psychological Attitudes of Early Buddhist Philosophy,

Delhi, pp. 63264 Saratchandra E.R, (1958), Buddhist Psychology of Perception, Colombo, pp. 93265 Menaughton N, (1959), Biology and Emotion, Cambridge University Press, London, p. 187266 ඡේසං� ඉද දුක්ඛන්ති යථ�භූතා පජා�න�ති, අය දුක්ඛසංමුදඡේය�ති යථ�භූතා පජා�න�ති, අය

දුක්ඛනිඡේර�ඡේධ�ති යථ�භූතා පජා�න�ති, අය දුක්ඛනිඡේර�ධගැ�මිනී පටිපද�ති යථ�භූතා පජා�න�ති;ඉඡේම ආසංව�ති යථ�භූතා පජා�න�ති, අය ආසංවසංමුදඡේය�ති යථ�භූතා පජා�න�ති, අය ආසංවනිඡේර�ඡේධ�ති යථ�භූතා පජා�න�ති, අය ආසංවනිඡේර�ඡේධ�ති යථ�භූතා පජා�න�ති, අය ආසංවනිඡේර�ධගැ�මිනී පටිපද�ති යථ�භූතා පඩ�න�ති. ඉදම්පි වුච්චති බාr�හ්මණ, තාථ�ගැතාපද ඉතිපි,තාථ�ගැතානිඡේසංවිතා ඉතිපි,තාථ�ගැතා�රඤ්ජිතා ඉතිපි.න ඡේත්‍ව තා�ව ආරියසං�වඡේක� නිට්ඨ ගැඡේතා� ඡේහැ�ති. අපි ච ඡේඛ� නිට්ඨ ගැච්ඡති: සංම්ම�සංම්බුXඡේධ� භාගැව�, Iවක්ඛ�ඡේතා� භාගැවතා� ධම්ඡේම� සුපටිපන්ඡේන� භාගැවඡේතා� සං�වකසංඞ්ඡේඝ්‍රා�ති.(ඡේහැතාම ඡේමය දුක යයි තාත්වූ පරිදි ද&නගැනියි. ඡේම් දුක්ඛ සංමුදය යයි තාත් වූ පරිදි ද&න ගැනියි. ඡේම් දුãඛනිඡේරWධ යයි තාත් වූ පරිදි ද&න ගැනියි.ඡේම් දුක්ඛ නිඡේරWධ ගැ�මිණී පටිපද�ව ය&යි තාත් වූ පරිදි ද&න ගැනියි.ඡේම් ආසංÄව ය&යි තාත් වූ පරිදි ද&න ගැනියි.ඡේම් ආසංÄව සංමුදය යයි තාත්වූ පරිදි ද&න ගැනියි.ඡේම් ආසංÄව නිඡේරWධය ය&යි තාත්වූ පරිදි ද&නගැනියි ඡේම් ආසංÄව නිඡේරWධ ගැ�මීණ පgතිපද�ව ය&යි තාත්වූ පරිදි ද&න ගැනියි.බාr�හ්මණය, ඡේමද තාථ�ගැතා පද ය&යි ද කථ�ගැතානිඡේසංවිතා ය&යි ද තාථ�ගැතා�රඤ්ජිතා ය&යිද කිනු ල&ඡේV.බාමුණ ආර්ය ශ»�වක ඡේතාඡේම් ඡේමපමණකින් භා�. යවතුන්වහැන්ඡේI සංමJයක් සංම්බුXධයහැ. භා�ගැJවතුන්වහැන්ඡේI විසින් ධර්මය Iව�ක්ඛJ�තාය. භා�. යවතුන් වහැන්ඡේIඡේ. ශ»�වක සංඞ්ඝ්‍රා ඡේතාඡේම් සුපgතිපන්න ය&යි නි�චයට ඡේන�ප&මිණිඡේ�ම ඡේවයි.එඡේහැත් භා�ගැJවතුන් වහැන්ඡේI සංමJක් සංම්බුXධයහැ, භා�ගැJවතුන්වහැන්ඡේI විසින් ධර්මය Iව�කඛJ�තාය. භා�ගැJවතුන්වහැන්ඡේI ඡේ. ශ»�වක සංඝ්‍රා ඡේතාඡේම් සුපgතිපන්න ය&යි නි�චයට ප&මිඡේණයි)ම. නි. i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, ඔපම්ම ව.ගැය, චූළහැත්ථිපඡේදWපම සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු,පි. 447

267 Govinda Lama Anagarika,(1958),The Psychological Attitudes of Early Buddhist Philosophy, Delhi, pp. 66

268 තාIසං ම�හැ භික්ඛඡේව එතාදඡේහැ�සි: න�ය ධම්ඡේම� නිVබිද�ය න විර�ගැ�ය න නිඡේර�ධ�ය න නිVබා�න�ය සංවත්තාතී, ය�වඡේදව ඡේනවසංඤ්ඤා�න�සංඤ්ඤා�යතානූප්පත්තිය�ති. ඡේසං� ඡේඛ� අහැ භික්ඛඡේව තා ධම්ම අනලකරිත්‍ව� තාIම� ධම්ම� නිVබාජ්ජා අබාක්කමි.(ඡේම් ධර්මය සංසංර කළකිරීම පිනිසං ඡේන�ඡේවයි. විර�ගැය පිණිසං ඡේන�ඡේවයි. නිඡේරWධය පිණිසං ඡේන�ඡේවයි. ක්ඡේලශව�පශමය පිණිසං ඡේන�ඡේවයි.අභිඥා�ව පිණිසං ඡේන�ඡේවයි.සංම්ඡේබාWධිය පිණිසං ඡේන�ඡේවයි.නිවන පිණිසං ඡේන�පවතියි.එය හුඡේදක් ඡේනවසංඤ්ඤා�න�සංඤ්ඤා�යතානඡේයහි ඉපදීම පිණිසං පමණක්ම ඡේවයි යන ඡේම් අදහැසං වීය. මහැඡේණනි, ඒ මම ඒ ධර්මය (ශ�න්තා පදයට) පgම�ණ ඡේන�වන්නක් ඡේක�ට ඡේමයින් කමI න&තා&යි සිතා� ඒ ධර්මඡේයන් කළකිරී බා&හැ&ර ගිඡේයමි)ම. නි. i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, ඔපම්ම ව.ගැය, අරියපරිඡේ�සංන සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු, පි. 406 - 407

269 දී. නි. iii, (2001), ප�ඨික ව.ගැය, දසුත්තාර සුත්තා, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 9, ලක� ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, 2006, පි. 474

270 විභාඞ්ගැ පgකරණය i, (2006), සංච්ච විභාඞ්ගැය, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 42, ඡේක�ළඹ, පි. 200 -208

271 Saratchandra E.R, (1958), Buddhist Psychology of Perception, Colombo, pp. 58272 දී. නි. iii, (2006), ප�ඨික ව.ගැය, දසුත්තාර සුත්තා, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 9,ලක�

ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 470 - 476273 Kassapa J, (1943), The Abhidhamma Philosophy Vol 1 & 11, Dlhi, pp.88-144274 විභාඞ්ගැ පgකරණය i, (2006), සංච්ච විභාඞ්ගැය, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 42, ඡේක�ළඹ, පි.

200 - 208275 Saratchandra E.R, (1958), Buddhist Psychology of Perception, Colombo, pp. 19-86276 එව Iවක්ඛ�ඡේතා� භික්ඛඡේව මය� ධම්ඡේම� උත්තා�ඡේන� විවඡේට� පක�සිඡේතා� ඡින්නපිඡේල�තිඡේක� එව

Iව�ක්ඛ�ඡේතා භික්ඛඡේව මය� ධම්ඡේම උත්තා�ඡේන විවඡේට පක�සිඡේතා ඡින්නපිඡේල�තිඡේක, ඡේයසං භික්ඛුන තීණි සංඡේය�ජාන�නි පහීන�නි ර�ගැඡේද�සංඡේම�හැ� තානූභූතා�, සංVඡේබා ඡේතා සංකද�ගැ�මිඡේන�, සංකීඡේදව ඉම ඡේල�ක ආගැන්ත්‍ව� දුක්ඛIසං කරිIසංන්ති(මහැඡේණනි, ඡේමඡේI ම� විසින් ධර්මය ඡේම�නවට ඡේදසංන ලදී. ප&හැ&දිලි කරණ ලදී. විවuතා කරණ ලදී. පවසංන ලදී. සිඳ හැල කිලිටි කඩම�ලු ඇති කරණ ලදී. මහැඡේණනි, ඡේමඡේI ම� විසින් ඡේම�නවට ඡේදසූ පgකට කළ විවuතා කළ, ඡේහැළි කළ, පිරිසිදු කළ දහැම්හි (සංIඡේනහි) යම් මහැණ ඡේකඡේනකුන්ඡේ. තුන් සංඡේයWජානඡේයW පgහීණද, ර�ගැ Xඡේ4ෂ ඡේමWහැඡේයW තූනී වුවහුද, ඒ සියල්ඡේලW සංකuද�ගැ�මීහු ඡේවති. එක් වරක්ම උත්පත්ති වශඡේයන් ඡේමඡේල�වට අවුත් දුක් ඡේකළවර කරන්න�හැ)ම. නි. i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, ඔපම්ම ව.ගැය, අලගැXදූපම සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු, පිටු 352-353

277 Kassapa J, (1943), The Abhidhamma Philosophy Vol 1 & 11, Dlhi, pp.54278 Govinda Lama Anagarika, (1958), The Psychological Attitudes of Early Buddhist Philosophy,

Delhi, pp. 77279 විභාඞ්ගැ පgකරණය i, (2006), සංච්ච විභාඞ්ගැය, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 42, ඡේක�ළඹ, පි.

206280 අ. නි. ii, (2006), චතුක්ක නිප�තාය, ර�හුල සුත්තා, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 19,

ඡේක�ළඹ, පි. 318281 ඉඡේධව භික්ඡේඛ සංමඡේණ�, ඉධ දුතිඡේය� සංමඡේණ�, ඉධ තාතිඡේය� සංමඡේණ�, ඉධ චතුඡේත්‍ථා� සංමඡේණ�,

සුඤ්ඤා� පරප්පව�ද� සංමඡේණහි අඤ්ඡේඤාති. එවඡේමව භික්ඛඡේව සංම්ම� සීහැන�ද නදථ. ඨ�න ඡේඛ� පඡේහැතා භික්ඛඡේව විජ්ජාති ය ඉධ අඤ්ඤා�තිත්‍ථිය� පරිVබා�ජාක� එව වඡේදය�: ඡේක� පන�යIමන්තා�න අIසං�ඡේසං�? කි බාල ඡේයන තුම්ඡේහැ ආයIමන්ඡේතා� එව වඡේදථ: ඉඡේධව සංමඡේණ�, ඉධ දුතිඡේය� සංමඡේණ�,ඉධ තාතිඡේය� සංමඡේණ�, ඉධ චතුඡේත්‍ථා� සංමඡේණ� සුඤ්ඤා� පරප්පව�ද� සංමඡේණහි අඤ්ඡේඤා‘ති.(මහැඡේණනි, පළමු මහැණ (ඡේසංWව�න්) ඡේම් සංIඡේනහිමය. ඡේදව&නි මහැණ(ඡේසංදගැ&මි) ඡේම් සංIඡේනහිමය.තුන්ඡේවනි මහැණ (අනගැ&මි) ඡේම් සංIඡේනහිමය.සියුව&නි මහැණ (රහැත්) ඡේම් සංIඡේනහිමය. අනJයන් Xව�ෂෂ්ටිව�ද සංඞ්ඛJ�තා පරපgව�දඡේයW (සංමය�න්තාරඡේයW) ශ»මණයන් ඡේකඡේරන් ශූනJයහැ. මහැඡේණනි, ඡේමඡේIම මන�ඡේක�ට සිහැන�ද කරවු. මහැඡේණනි, ඡේම් අන්ඡේතා�ටු පිරිව&ජිඡේයW “ආයුෂ්මන්නි, යම් ඡේහැයකින් ඡේතාපි යමක් කරණඡේක�ට මහැණ ඡේම් සංසංසංනඡේයහිමය. ඡේදව&නි මහැණ ඡේම් සංIඡේනහිමය.තුන්ඡේවනි මහැණ ඡේම් සංIඡේනහිමය.සියුව&නි මහැණ ඡේම් සංIඡේනහිමය.අනJවූ පරප් රව�දඡේයW මහැණුන් ඡේකඡේරන් ශූනJයහැ‘යි ඡේමඡේI කියන්න�හු නම් එහිල� ආයුෂ්මතුන්ට ඇති ඡේකල කර&ඡේණක් ඇති ඡේවයි)ම. නි. i,  (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, සීහැන�ද ව.ගැය, චූළසීහැන�ද සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු, පි. 154 - 155

282 Saratchandra E.R, (1958), Buddhist Psychology of Perception, Colombo, pp. 21-29283 Ed Jaini P.S, (1943), Abhidhamma Dipika (Introduction), Tibetan Sankrit Work Series, Patna,

pp. 83-153284 දී. නි. iii, (2006), ප�ඨික ව.ගැය, දසුත්තාර සුත්තා, ආනන්ද චෛමතිKය හිමි බාලන්ඡේගැ�ඩ, බුXධ

ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 9,ලක� ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 470 - 476285 ම. නි.i,(2001), මූල පණ්ණ�සංකය, මහැ� යමක ව.ගැය, චූල ඡේවදල්ල සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු,

පි. 702 - 716286 Govinda Lama Anagarika, (1958), The Psychological Attitudes of Early Buddhist Philosophy,

Delhi, pp. 54287 ම. නි. i,(2001), මූල පණ්ණ�සංකය,මහැ� යමක ව.ගැය, චූල ඡේවදල්ල සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු,

පි. 702 - 716288 Barnett S.A, (1967), Attack and Defense in Animal Societies in Clemente,C.D,and Lindsley

D.B.(eds), Aggressive and Defence,University of California,Los Angeles, pp.112-357

289 Anand B.K, Sharma K.W, Dua S, (1964), Activity of Single Neurons in the Hypothalamic Feeding Centers:Effect of Glucose,American Journal of Physiology,207:1146-1155,America,pp.18-77

290 Barnett S.A, (1967), Attack and Defense in Animal Societies in Clemente,C.D,and Lindsley D.B, Aggressive and Defence,University of California,Los Angeles, pp.49-239

291 Menaughton N, (1959), Biology and Emotion, Cambridge University Press, London, p. 167292 ම. නි. i,(2001), මූල පණ්ණ�සංකය,මහැ� යමක ව.ගැය,චූල ඡේවදල්ල සුත්තා,බුXධ ජායන්ති මුද්‍රාණය,

පි. 702 - 716293 Anand B.K, Sharma K.W, Dua S, (1964), Activity of Single Neurons in the Hypothalamic

Feeding Centers:Effect of Glucose,American Journal of Physiology,207:1146-1155,America, pp. 79-89

294 අ. නි. ii, (2006), චතුක්ක නිප�තාය, භික්ඛුනී සුත්තා, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 19, ඡේක�ළඹ, පිටුව 282

295 Zimbardo Philip G, (1959), Psychology and Life,Scott,Foresman and Company, London,1979,pp. 29-321

296 Menaughton N, (1959), Biology and Emotion, Cambridge University Press, London, p. 179297 ම. නි.i,(2001), මූල පණ්ණ�සංකය,ඔපම්ම ව.ගැය, අලගැXදූපම සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු, පි.

351-353298 අ. නි. iii, (2006), ප�ඨික ව.ගැය, දසුත්තාර සුත්තා, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 9, ලක�

ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 470 - 476299 ම. නි.i,(2001), මූල පණ්ණ�සංකය, මහැ� යමක ව.ගැය, චූල ඡේවදල්ල සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු,

පි. 702 - 716300 දී. නි.iii, (2006), ප�ඨික ව.ගැය, සංම්පසං�දනීය සුත්තා, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 9,ලක�

ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 174301 අ. නි. ii, (2006), චතුක්ක නිප�තාය, භික්ඛුනී සුත්තා, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 19,

ඡේක�ළඹ, පිටුව 280302 ම. නි. i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, මහැ� යමක ව.ගැය, චූල ඡේවදල්ල සුත්තාම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු,

පි. 702 - 716303 Saratchandra E.R, (1958), Buddhist Psychology of Perception, Colombo, pp.32-65304 ම. නි.i,(2001), මූල පණ්ණ�සංකය, මහැ� යමක ව.ගැය, චූල ඡේවදල්ල සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු,

පි. 702 - 716305 අ. නි. ii,(2006),චතුක්ක නිප�තාය, පරිහැ�නි සුත්තා,බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 19,ඡේක�ළඹ,

පි. 278 - 280306 අ. නි. iii, (2006), ප�ඨික ව.ගැ, සංඞ්ගීති සුත්තා, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක මුද්‍රාණය, පි. 393307 විභාඞ්ගැ පgකරණය i,(2006), පටිච්ච සංමුප්ප�ද විභාඞ්ගැය,බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 42,

ඡේක�ළඹ, පි’ 268308 අ. නි. ii, (2006), චතුක්ක නිප�තාය, පgතිපද� වර්ගැය, පgතිපද� සුත්තා, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ

ම�ල� 19, ඡේක�ළඹ, පි. 288309 එව Iවක්ඛ�ඡේතා� භික්ඛඡේව මය� ධම්ඡේම� උත්තා�ඡේන� විවඡේට� පක�සිඡේතා� ඡින්නපිඡේල�තිඡේක� එව

Iවක්ඛ�ඡේතා භික්ඛඡේව මය� ධම්ඡේම උත්තා�ඡේන විවඡේට පක�සිඡේතා ඡින්නපිඡේල�තිඡේක, ඡේයසං භික්ඛුන පඤ්ඡේච�රම්භා�ගිය�නි සංඡේය�ජානනි ගැහීන�නි, සංVඡේබා ඡේතා ඔපප�තික� තාත්‍ථා පරිනිVබා�යිඡේන� අන�වත්තිධම්ඡේම� තාIම� ඡේල�ක�.(මහැඡේණනි, ඡේමඡේI ම� විසින් ධර්මය ඡේම�නවට ඡේදසංන ලදී. ප&හැ&දිලි කරණ ලදී.විවuතා කරණ ලදී. පවසංන ලදී. සිඳ හැළ කසංළ න&ම&ති මහැළුපිළි ඇත්තාක් කරණ ලදී.මහැඡේණනි, ඡේමඡේI ම� විසින් ඡේම�ඡේන�වට ඡේදසූ, පgකට කළ විවuතා කළ ඡේහැළි කළ සිඳ හැළ කඩම�ලු ඇති ධර්මඡේයහි (සංIඡේනහි) යම් මහැණ ඡේකඡේනකුන්ඡේ. Þරම්භා�ගීය සංඡේයWජාන පසං පgහීණද, ඒ සියල්ඡේලW මරණින් මතු ඕපප�තික වූඡේවW, ඒ ශූXධ�ව�සං බාඹඡේල�4හි දී පිරිනිඡේවන්න�හු එයින් ඡේපරළ� ඡේමහි ඡේන�එන Iවභා�වය ඇත්ඡේතාW ඡේවති)ම. නි. i, (2001), මූල පණ්ණ�සංකය, ඔපම්ම ව.ගැය, අලගැXදූපම සුත්තා, බුXධ ජායන්ති මුද්‍රාණය, පි. 353

310 Saratchandra E.R, (1958), Buddhist Psychology of Perception, Colombo, pp. 34- 63311 ම. නි. i,(2001), මූල පණ්ණ�සංකය, මහැ� යමක ව.ගැය, චූල ඡේවදල්ල සුත්තාම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු,

පි. 702 - 716312 විභාඞ්ගැ පgකරණය i, (2006), සංච්ච විභාඞ්ගැය, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 42, ඡේක�ළඹ, පි.

204313 .අපඡේර පි චත්තා�ඡේර� පු.ගැල� : සංමණමවඡේල�, සංමණපදුඡේම�, සංමණ පුණ්ඩීඡේක�, සංමඡේණසු

සංමණසුඛුම�ඡේල�.

(අනJ වූ පුXගැලඡේයW සංතාර ඡේදඡේනක: අචල ශ»මණය�ය(ඡේසංWව�න් මහැණය), ශ»මණ පXමය ඡේහැවත් පියුමක් බාඳු මහැණය ( සංකuද�ගැ�මී මහැණය), ශ»මණ පුණ්ඩරීකය ඡේහැවත් ඡේහැළ පියුමක් බාඳු මහැණය (අන�ගැ�මී මහැණය), ශ»මණයන් අතුඡේරහි ශ»මණ සුකුම�රය ඡේහැවත් සියුම&ලි මහැණය(රහැත් මහැණ ඡේකඡේම්ය)දී. නි. iii, (2006), ප�ථික ව.ගැය, සංගීති සුත්තා, බුXධ ජායන්ති මුද්‍රාණය, පි. 394

314 ම. නි.i,(2001), මූල පණ්ණ�සංකය,මහැ� යමක ව.ගැය, චූල ඡේවදල්ල සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු, පිටු 702 - 716

315 Anand B.K,Sharma K.W, Dua S, (1964), Activity of Single Neurons in the Hypothalamic Feeding Centers:Effect of Glucose,American Journal of Physiology,207:1146-1155,America, pp. 28- 123

316 විභාඞ්ගැ පgකරණය i, (2006), සංච්ච විභාඞ්ගැය, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල� 42, ඡේක�ළඹ, පි. 200

317 අ. නි. i, (2006), තික නිප�තාය, ඡේදවන පණ්ණ�සංකය, බාr�හ්මණ ව.ගැය,  බුXධ ජායන්ති තිKපිටක . රන්ථ ම�ල� 19, ඡේක�ළඹ, පි. 281 - 293

318 Saratchandra E.R, (1958), Buddhist Psychology of Perception, Colombo,pp. 29 - 59319 ම. නි. i,(2001), මූල පණ්ණ�සංකය,මහැ� යමක ව.ගැය, චූල ඡේවදල්ල සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු,

පි. 702 - 716320 දී. නි. iii, (2006), ප�ඨික ව.ගැය, සංම්පසං�දනීය සුත්තා, බුXධ ජායන්ති තිKපිටක ගැ�න්ථ ම�ල�

9,ලක� ආණ්ඩුව මඟින් පgක�ශිතායි, පි. 174321 අ. නි. i, (2006), තික නිප�තාය, ඡේදවන පණ්ණ�සංකය, බාr�හ්මණ ව.ගැය, අ. නි. සං. ම, බු. ජා. තිK. ගැ�.

ම�. 19, ඡේක�ළඹ, පිටුව 281 - 293322 Saratchandra E.R, (1958), Buddhist Psychology of Perception, Colombo, pp. 28-49323 ම. නි. i,(2001),මූල පණ්ණ�සංකය, මහැ� යමක ව.ගැය, චූල ඡේවදල්ල සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු,

පි. 702 - 716324 අ. නි. i, (2006), තික නිප�තාය, ඡේදවන පණ්ණ�සංකය, බාr�හ්මණ ව.ගැය, අ. නි. සං. ම, බු. ජා. තිK. ගැ�.

ම�.19, ඡේක�ළඹ, පි. 281 - 293325 Kassapa J, (1943), The Abhidhamma Philosophy Vol 1 & 11, Dlhi, pp.39326 ම. නි. i, මූල පණ්ණ�සංකය, මහැ� යමක ව.ගැය, චූල ඡේවදල්ල සුත්තා, ම. නි. සං. ම,බු. ජා. මු,2001,

පිටු 702 - 716327 Saratchandra E.R, (1958), Buddhist Psychology of Perception, Colombo, pp. 52- 83328 .අපඡේර පි චත්තා�ඡේර� අරියඡේව�හැර�: අදිට්ඡේඨ අදිට්ඨ�දිතා�,අIසුඡේතා අIසුතාව�දිතා�, අමුඡේතා

අමුතාව�දිතා�, අවිඤ්ඤා�ඡේතා අවිඤ්ඤාතාව�දිතා�. ( අනJද ආර්ය වJවහැ�ර සංතාඡේරක: ඡේන�දුටු ද&ඡේයහි ඡේන� දක්න� ලද&යි කියන බාව, ඡේන� ඇසුණු ද&ඡේයහි ඡේන ඇසුණ& යි කියන බාව අමුඡේතාහි අමුතා ය&යි කියන බාව, අවිඥා�තාඡේයහි අවිඤා�තා ය&යි කියන බාව )දී නි iii, (2006), ප�ථික ව.ගැය, සංගීති සුත්තා, බු. ජා. මු, පි. 392