අපේ�ක්ෂකයා�පේ ප්‍ර�ක�ශයා :

“සං�ජා�නනයා පිළිබඳව බුදුදහම ඇසුරින් සිදු පේකපේ!න විචා�! පූර්වක අධ්‍ යායානයාක්” යාන නිබන්ධයා ක*ලණියා විශ්වවිද.�ලපේයාහි දර්ශන විශ�!ද උප්‍ර�ධියා සංඳහ� මවිසින් ක!න ලද ප්‍රර්පේ2ෂණයායි. පේමම ශ�ස්ත්‍රී7යා නිබන්ධපේයාහි ඇතුළත් සියාලු පේ<�!තු!* ප්‍ර�ධ�න උප්‍රපේ=ශක මහ�චා�ර්යා න�හිමිප්‍ර�ණන් වහන්පේස්පේ පූර්ණ අනුද*නුම ඇතිව පේසං�යා� පේBන මවිසින් ස්ව�ධීනව පේB�නු ක!Bත් ක!*ණු බවත් පේමම නිබන්ධනයා පේහE පේමහි කිසියාම් පේක�ටසංක් පේමම විශ්වවිද.�ලපේයාහි පේහE පේවනත් කිසිදු උප්‍ර�ධියාක් සංඳහ� ඉදිරිප්‍රත් ක! ඉදිරිප්‍රත් ක! පේන�ම*ති බව ද පේමහි දී සංඳහන් ක!මි.

දිනයා : ....................... .............................................

අපේ�ක්ෂකයා�පේ අත්සංන

උප්‍රපේ=ශක හිමිපේ නිර්පේ=ශයා :

ඉහ< නම සංඳහන් ශ�ස්ත්‍රී7යා නිබන්ධයා දර්ශන විශ�!ද උප්‍ර�ධියා සංඳහ� ම�පේ උප්‍රපේදස් ම< පේමම අපේ�ක්ෂකයා�පේම ස්පේවEත්සං�හපේයාන් ක!න ලද ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධයාක් බව සංහතික ක!මි.

................................................

උප්‍රපේ=ශක හිමිපේ අත්සංන

iii

මහ�චා�ර්යා පූජා. පේක�ල්ලුපිටිපේ2 මහින්දසං�ඝ!ක්ඛි< හිමි

ප්‍ර�ලි හ� පේබQ=ධ අධ.යාන අ�ශයා

ක*ලණියා විශ්වවිද.�ලයා

ශ්‍රීS ල�ක�ව

දිනයා : ..........................

සං�!��ශයාසංම්බුදු සංසුන ප්‍රර්යා��ති, ප්‍ර�තිප්‍රත්ති හ� ප්‍ර�තිපේTධ යානුපේවන් ති7විධ වන

අ<! ප්‍රර්යා��තියා ප්‍ර�තිප්‍රත්තියාට ද ප්‍ර�තිප්‍රත්තියා ප්‍ර�තිපේTධයාට ද උප්‍රක�රී පේව<*යි සංලකනු ල*පේV. බු=ධ පේ=ශන�ව අදත් පේන�පේවනස්ව ප්‍රවති<*යි උප්‍රකල්ප්‍රනයා කළ විට එකල ධර්ම පේ=ශන� අසං� මඟ ඵල ල*බියා හ*කි නම් අද ද එයා කළ හ*කි වියා යුතුයා. පේමකල පේ\තු සංම්ප්‍රත් මඳ බව මඟ ඵල පේන� ල*බීමට දක්ව� ඇති සං�ම්ප්‍ර�ද�යික පේ\තුපේවන් ප්‍රමණක් සං^හීමකට ප්‍රත්වියා පේන� හ*කි යා. පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණපේ2 ප්‍ර�ධ�න අ!මුණ අද ධර්ම ශ් !වණපේයාන් ම�ර්Bඵල අවපේබEධයා පේන� ල*බීමට සං*බ^ පේ\තුව හ� ඒ සංඳහ� පේයාEජි< පිළියාම් පේප්‍රන්ව� දීමයි. සං�ජා�නන යානු අවපේබEධයායි. ඒ අනුව සං=ධර්ම ශSවණයාකදී බුදු දහපේම් අවසං�න නිෂ්ඨා�ව වන නිර්ව�ණ�වපේබEධයා පේහවත් ම�ර්Bඵල ප්‍ර�<.ක්ෂයා දක්ව� සං�ජා�නන2 විවිධ ක�ල ප්‍ර!�සං විචා�! පූර්වකව විශ්පේල්ෂණයා කිරීමට පේමහිදී ප්‍ර�යාත්න ද!� ඇ<. ද*නුම මඟින් ප්‍රමණක් මඟඵල අවපේබEධයාක් පේන� ල*බියා හ*ක්පේක් ඇයි යාන B*ටළුව හ� ඊට විසංඳුම් පේම�නව�ද*යි පේමහිදී B*ඹුරින් සං�කච්ඡා� වී තිපේV. ම�නව විධි විව!ණ ප්‍රර්පේ2ෂණ කmමපේTදයා (Ethnographical Research ) පේමහිදී භා�වි<� පේT. ඉහ< සංඳහන් ප්‍රර්පේ2ෂණ අ!මුණු ශ�ක්ෂ�ත් කිරීමට සං�ජා�නනයා පිළිබඳ නූ<න සං�යානික මපේනE වෛවද. විද.� ප්‍රර්පේ2ෂණ ඇසුරින් විBqහ වී අති සියුම් මපේනEවිද.� විශ්පේල්ෂණ පේයා�ද� පේBන ඇ<. ඒ සංඳහ� ම�නව සං�ජා�නනයා හ*ඳින්වීම, එහි විවිධ සීම� හ� ප්‍ර�පේtද, මපේනE විද.� න.�යා, ජීව විද.� ප්‍රසුබිම, විඥා�නයා, සං�පේTද සංම්පේ��ෂණයා, අභිපේ��!ණයා හ� චිත්<TB, චින්<නයා, ඉපේBනුම හ� සිත්‍රීම, ස්න�යු ප්‍ර=ධතියා හ� මස්තිෂ්ක වyහයා යාන අනු ම�<zක� යාටපේත් බටහි! මපේනE විද.� ගු!*කුලවල විවිධ නිර්වචාන ඇසුරින් සං�ජා�නනයා පිළිබඳ මපේනEවෛවද. විද.�ත්මක ක!*ණු ප්‍රර්පේ2ෂණ�ත්මකව මුල් ප්‍රරිච්පේ}දයා තුළින් සං�කච්ඡා� ක! තිපේබන අ<.වශ. අවස්ථා�වල සං�යානික මපේනE වෛවද. විද.� සි=ධ�න්< ද භා�වි<� ක! ඇ<. මනසං හ� ෂඩ් ඉන්ද්‍රීයා කිmයා�ක�රීත්වයා පිළිබඳ B*ඹු!* ආභිධම්මික විශ්පේල්ෂණ අධ.යානයා මඟින් සං�ජා�නනයා පිළිබඳ පේබQ=ධ විBqහයා ප්‍ර*හ*දිලි පේT. ඒ අනුව සං�ඥා�ව හ*ඳිනීම හ� එහි විවිධ<� අධ.යානයා ප්‍ර�දකපේක�ට මපේනE උප්‍රපේ=ශනයා, සංන්නිපේTදනයා, අධ.�ප්‍රනයා, සංමයා, සං�!ධර්ම, !සංඥා<�ව, ආජීවයා හ� භා�ෂ�ව යාන අනු ම�<zක� පේබQ=ධ සං�ජා�නනයා යාටපේත් පේදවන ප්‍රරිච්පේ}දපේ2 දී විBqහ ක! ඇ<. සං�ජා�නනයා හ� ඉන්ද්‍රීයා ඥා�නයා නම් වූ පේ<වන ප්‍රරිච්පේ}දපේ2 දී ද*නුම පේB�ඩ න*පේඟන

iv

පිළිපේවල, ද*නුම ලබන ශිල්ප්‍ර කmමපේTද හ� ස්ම!ණයා පිළිබඳ න.�යායාන් සං�කච්ඡා� ක! ඇ<. එපේස්ම ද*නුම, ප්‍රර්යා��තියා හ� ඉන්ද්‍රියා ඥා�නයා ල*බීමට උප්‍රක�රී වන අයු!*, පේලEක සංම්මුතියා, දුබල<�, දzෂ්ටි Bqහණයා, විචා�! පූර්වක බව හ� උප්‍රපේයාEගී<�ව ආදී ම�<zක� ඉන්ද්‍රීයා ඥා�නයාට අද�ළව විBqහ ක! ඇ<. සං�ම්ප්‍ර�ද�යිකව ප්‍රවත්ව�පේBන එන දහම අර්ථාකථානයා වන ආක�!යාට � !තිපේTධයා ල*බීම උBහටයා බ*වින් එයා නිව*!දිව සං�ජා�නනයා කළ යුතුයා. � !තිපේTධයාට ඉඩ කඩ අහිමි වී ඇත්පේත් එයා සං�ජා�නනයා ක!න ස්ව!^ප්‍රපේ2 අද ප්‍රවතින විවිධ අඩුප්‍ර�ඩුකම් නිසං�යා. අත්‍රීන්ද්‍රියා සං�ජා�නන කළමන�ක!ණයා, ම�නසික පේසංQඛ්‍ය., සංමථා විදර්ශන� භා�වන�, ප්‍ර�තිප්‍රත්තියා හ� ප්‍ර�තිපේTධයා, ධ.�න, අභිඤ්ඤා� හ� ම�ර්Bළුල යාන ම�<zක� විBqහ ක!මින් අත්‍රීන්ද්‍රියා සං�ජා�නනපේ2 සුවිපේශ්ෂ<� හ� එයා ඇතිවන ආක�! පිළිබඳ පේමහි සිT වන ප්‍රරිච්පේ}දපේයාහි දී විචා�! පූර්වකව පේප්‍රන්ව� ඇ<. අපේස්ඛ්‍ය සං�ජා�නනපේ2 සුවිපේශ්ෂී<�ව පිළිබඳ අවධ�නයා පේයා�මු ක!මින් ක්ෂීණ�සං�වයාන්පේ සං�ජා�නන සුවිපේශ්ෂී<� පිළිබඳ ප්‍රස්වන ප්‍රරිච්}දපේ2 සං�කච්ඡා� ක! ඇ<. එහි අර්හත්, සංම්ම� සංම්බු=ධ, ප්‍රච්පේචාක බු=ධ හ� යාමක මහ� ප්‍ර�තිහ�ර්යායා යාන අනු ම�<zක� සං�ජා�නනයා සංමඟ තුලන�ත්මකව විBqහ ක! තිපේV. අර්හත්, අන�B�මී මඟඵල�භායා හ� නිපේ!Eධ සංම�ප්‍රත්තියා අ<! සංබඳ<�ව පේමහි දී ප්‍ර*හ*දිලි ක! ඇ<. එපේස්ම සුක්ක විප්‍රස්සංක හ� සිT පිළිසිඹියා� සංහි< අර්හත්වපේයාහි පේවනසං දක්ව� තිපේV. සං�ජා�නනයාට සං�පේ�ක්ෂකව හසිතු�ප්‍ර�දයා හ� ප්‍රරිනිර්ව�ණයා විචා�! පූර්වකව පේමහි පේප්‍රන්ව� දී ඇ<. පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා මඟින් බුදු දහපේම් ම�ර්Bඵල අවපේබEධයා සිදු වන ආක�!යා පිළිබඳ ආභිධම්මික, සූ<7 පේ=ශන� හ� සං�යානික මපේනE වෛවද. විද.� ක!*ණු ප්‍ර�දක ක!පේBන B*ඹු!* විචා�! පූර්වක විශ්පේල්ෂණයාක් ක! ඇ<. ධර්ම ප්‍ර�තිපේTධයා බඳු අති B*ඹු!* සියුම් ම�නසික ම ට්ටමක් ශ�ස්ත්‍රී7යා ප්‍රර්පේ2ෂණයාක් තුළින් නිසි ප්‍රරිදි ද*ක්වීම අප්‍රහසු නමුදු ඒ ආසංන්නයාට වචානපේ2 සීම�ව දක්ව� ප්‍ර*මිණීමට ප්‍රර්පේ2ෂකයා� විශ�ල ප්‍රරිශ් !මයාක් ද!� තිපේV. පේමකල ප්‍ර�තිපේTධයා ලබ� B*නීම කළ හ*කි බවත් එයා සං�ජා�නනයා දියුණු කිරීපේමන් අත්ප්‍රත් ක!B< යුතු ආධ.�ත්මක ගුණවත් බවක් පේලසංත් පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා තුළදී ප්‍ර*හ*දිලිව අර්ථා දක්ව� තිපේV.

මුල ප්‍රදයා (Keyword) : සං�ජා�නනයා, ති7පිටකයා, නිවන

උප්‍රක�!�නුස්මzතියාදර්ශන විශ�!ද උප්‍ර�ධියා සංඳහ� පේමව*නි B*ඹු!* ප්‍රර්පේ2ෂණ

ම�<zක�වක් පේ<E!�Bත් ප්‍රසුව ඒ සංඳහ� ක�!*ණික අනුම*තියා ලබ�දුන් ක*ලණි විශ්ව විද.�ල පේබQ=ධ හ� ප්‍ර�ලි අධ.යාන��ශයාට, ක*ලණි විශ්වවි= යා�ලයීයා ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි පීඨායාට, පීඨා මණ්ඩලයාට හ� සංන�<න සංභා�වට මම හද ප්‍රතුපේලන් පේBQ!වණීයා පේලසං ස්තූතිවන්< පේවමි. පේම් විෂයා ක්පේෂ්<7යා සංඳහ� ම�තුළ ප්‍ර*වති බලවත් උනන්දුව ම< ම�පේ මූලික අදහසං ම� කළින් දර්ශනප්‍රති උප්‍ර�ධි ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යාපේ2දී ම�පේ ආචා�ර්යා උප්‍රපේ=ශක හිමිවූ පේBQ!වණියා මහ�චා�ර්යා පූජා. පේ=ව�පේල්Bම පේම්ධ�නන්ද මහන�හිමියාන් වහන්පේස් හට ඉදිරිප්‍රත් කළ අවස්ථා�පේT දී උන්වහන්පේස් විසින් ම� පේකපේ!හි

v

ක�!*ණික දයා�පේවන් එම අදහසං කුළු B*න්පේවන ප්‍රරිදි හ� ශ�ස්ති7යා බව ඉස්මතු වන ප්‍රරිදි පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක�ව සංකස් ක! ම�පේව< ක්ණිකව ලබ�දීම පිළිබඳව උන්වහන්පේස්ට ම�පේ පේBQ!වණීයා ස්තූතියා පිරිනමමි. <වද එප්‍රමණකින් පේන�සං*හුණු ඒ හිමියාන් විසින් <ව දු!ටත් පේම් පිලිබඳ අද�ළ පේක්ෂ්<7යාන්හි වි=වත් මහ�චා�ර්යා හිමිව!*න් මුණ B*සී අවව�ද අනුශ�සංන� ලබ�Bන්න� පේලසං ක�!*ණික ඔවදන් ලබ� පේදන ලදී. ම� එම ඔවදන් ප්‍රරිදි කටයුතු කපේලමි. ඒ අනුව ක�ලපේTල�වක් පේවන් ක! පේBන පේබQ=ධ හ� ප්‍ර�ලි අ�ශ�ධිප්‍රති මහ�චා�ර්යා පූජා. න�ඹිරිත්න්කඩවල ඥා�ණ!<න හිමියාන් මුණB*සි මපේ ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�කzක�පේT අඩුප්‍ර�ඩු ස්ථා�න සංකස් ක!පේදන පේලසං උන්වහන්පේස්හට ප්‍ර*වසුපේවමි. හිපේත් තිපේයාන ආසං�වට ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක�ව පේ<E!� Bත්<ත් එම ම�<zක�වට අයාත් විෂයා සීම�ව, අන්<ර්B<යා, ප්‍රරිච්පේ}ද පේබදීම ප්‍රර්පේ2ෂණයාට අද�ළ මඟ පේප්‍රන්වීම ප්‍රහසුපේවන් ලබ�B< හ*කි වන ප්‍රරිදි පේප්‍රළ B*ස්ම සංකස් කිරීම ව*නි ක!*ණුවල ප්‍රවතින අඩුලුහුඬු<�ව නි!�ක!ණයා ක! B*නීම මපේ බලවත් අභිල�ශයා වී තිබිණ. පුස්<ක�ල විද.� විෂයා ක්පේෂ්<7යාක විපේශ්ෂපේTදී ප්‍ර�ථාම උප්‍ර�ධි ප්‍ර�ඨාම�ල�වක් ක*ලණියා විශ්වවිද.�ලපේ2 හ*ද^!*වත්, විපේශ්ෂපේTදී උප්‍ර�ධි ප්‍ර�ථාම සං�ම�ර්ථායා සංහි< ප්‍ර�ථාම උප්‍ර�ධි ප්‍ර�ඨාම�ල�වක් සංහ ඊට අම<!ව <වත් විවිධ විෂයාන් සංහි< ප්‍ර�ථාම උප්‍ර�ධි ප්‍ර�ඨාම�ල�වක් ශ්‍රීS ල�ක� පේබQ=ධ හ� ප්‍ර�ලි විශ්වවිද.�ලපේ2 අධ්‍ යායානයාක! තිබීම නිසං� ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි ප්‍ර�ඨාම�ල�වන් පේ<E!� B*නීපේම්දී සං�ම�න. සංම්ප්‍ර�ද�යා අනුව නම් මුලින්ම උBත් විශ්වවිද.�ලයාට ප්‍ර�මුඛ්‍ය<�ව ද*ක්වියා යුතු නමුදු එකල අද පේමන් විශ්වවිද.�ලපේ2 අභා.න්<! වyහයා, අධ්‍ යායාන ප්‍රහසුකම්, ආචා�ර්යා උප්‍ර�ධි ල*බූ ආචා�ර්යා, මහ�චා�ර්යාව!*න් ශ්‍රීS ල�ක� පේබQ=ධ හ� ප්‍ර�ලි විශ්වවිද.�ලපේ2 එකල ම� අධ.�ප්‍රනයා ල*බූ ක�ල වකව�නුව තුළ දුලබ වීම නිසං�ම, එබඳු B*ඹු!*, හස්<සං�! වියාතුන් ශ්‍රීS ල�ක� පේබQ=ධ හ� ප්‍ර�ලි විශ්වවිද.�ලයා පේව< එකල පේBන්ව�Bනු ල*බූ ක*ලණි විශ්වවිද.�ලයා සංතු ප්‍ර�බල ආචා�ර්යා මඩුල්ල පේකපේ!හි මපේ අවධ�නයා පේයා�මුව ප්‍ර*වතිනි.

එබ*වින් දර්ශනප්‍රති ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි ප්‍ර�ඨාම�ල�ව සංහ ආචා�ර්යා උප්‍ර�ධියාට අද�ළ අධ.යාන කටයුතු ඉටු ක!B*නීම පිණිසං ම� ක*ලණි විශ්වවිද.�ලයා පේව< න*ඹු!* වූපේ2 එකල ප්‍ර*වති <ත්වයා ම< පේයාදියා හ*කි පේහ�ඳම විකල්ප්‍රයා එයා වූ බ*විනි. න*<පේහ�ත් ශ්‍රීS ල�ක� පේබQ=ධ හ� ප්‍ර�ලි විශ්වවිද.�ලපේ2 පේමම ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි ප්‍ර�ඨාම�ල� සංඳහ� ලියා�ප්‍රදි�චි වී ක*ලණියා බඳු පේවනත් විශ්වවිද.�ලයාකින් මහ�චා�ර්යා ආචා�ර්යාව!*න් පේසං�යා� යා^පේම් අවශ.<�ව මතුවීම එකල ප්‍ර*වති ව�<�ව!ණයා අනුව සං�ම�න. පේදයාක් වියා. නමුදු අද වනවිට ශ්‍රීS ල�ක� පේබQ=ධ හ� ප්‍ර�ලි විශ්වවිද.�ලයා ද පේභාQතික වශපේයාන් හ� ආචා�ර්යාව!* සං�ඛ්‍ය.�ව අතින් සං*ලකියා යුතු ප්‍ර�Bතියාක් ලබ� ප්‍රසුවීම එහි ආදි ශිෂ.පේයාකු වශපේයාන් මපේ සංතුටටද පේ\තු වූ ක!*ණකි.

vi

ආචා�ර්යා මහ�චා�ර්යාව!*න් මධ.පේයාහි මහපේම! ප්‍ර�මුල වූ ව*ලි ක*ටයා පේස් පේන� ගිනියා හ*කි කුඩ� අ�ශුවක් පේලසං දිස්වූ ම� පේකපේ!හි දයා�නුකම්ප්‍ර� සංහB< අවධ�නයා පේයා�මු ක! අක්ෂ!වල ප්‍ර*වති සුළුසුළු පේවනස්කම් කීප්‍රයාක් හ*! ප්‍ර�බල පේවනසංක් පේන�ක! ම� විසින් ඉදිරිප්‍රත් කළ ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක�ව අනුම< ක! දක්වන ලද අනුBqහයා පිළිබඳව ක*ලණි විශ්වවිද.�ලයාට, පීඨා මණ්ඩලයාට, සංන�<න සංභා�වට මපේ පේBQ!වයා මුසු භාක්තියා හිසං නම� පිලිBන්වමි. ක*ලණියා විශ්වවිද.�ලයාට පේබQ=ධ සං�ස්කzතියා සංමඟ මුසුවූ දිගු ඉතිහ�සංයාක් තිපේV. විවිධ අවස්ථා�වලදී පේම!පේට් ඇති වූ ජා�තික ආBමික � !පේබEධයාන්ට ම<ව�දී න�යාකත්වයා සංප්‍රයානු ල*බුපේT ක*ලණි විශ්වවිද.�ලයාට ප්‍ර�දක වුනු විද.�ල�ක�! ගු!*කුලයායි. ඒ ගු!*කුලපේ2 ප්‍ර�බල අභී< ද^ හි<ක�මී මහන�හිමිව!*න් පිළිබඳව කීර්ති කදම්භායා කිසිපේවකුහට වත් යාළි පේවනස් කළ පේන� හ*කි පේලසං ඉතිහ�සංපේ2 !න් අකුරින් ලියා*වී තිපේV. ඒ ගු!* කුලපේයාහි ඓතිහ�සික කිmයා�ක�රීත්වයාට කුඩ� අවදිපේ2 සිට ම මම මහත් පේස් ඇළුම් කපේලමි. ල�භා සංත්ක�! <�න�න්<! නම්බුන�ම ආදියා අළුයාම ලූ කුණු පේකළ පිඩක් පේස් ඉව<ට දම� අව�ක ප්‍ර�තිප්‍රත්තිB!*ක සංzජුබපේT පිහිට� අභිපේයාEB සුවහසංක් මධ.පේයාහි කපේශ්!*ක�ව පේන� නම� කටයුතු ක!න්නට ඉතිහ�සංපේ2 ප්‍රටන්ම විද.�ල�ක�! ගු!* කුලයාට හ*කි වී තිබීම ඒ පේකපේ!හි මපේ පේBQ!වයා වර්ධනයා වීමට පේ\තුවක් වී තිබිණ. යාටි සිපේත් නිදන්ව තිබූ එකී අභා.න්<! පේප්‍රළඹවීම ප්‍රසු ක�ලයාක පේබQ=ධ අධ.යාන ක්පේෂ්<7පේයාහි ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි ප්‍ර�ඨාම�ල�වක් අධ.යානයා කිරීම සංඳහ� විශ්වවිද.�ල පේසං�යා� යා^පේම් දී ඒ සංඳහ� ක*ලණී විශ්වවිද.�ලයාම පේ<E!� B*නීමට ප්‍ර�බල පේලසං බලප්‍ර� ඇති බව ද*පේනයි. මපේ පු=Bලික ආකල්ප්‍රයා පේමව*නි වූ නමුදු ම� ක*ලණි විශ්වවි= යා�ලයාට ප්‍ර*මිණි ප්‍රසු ක*ලණි විශ්වවිද.�ලපේයාන් ම� හට හිමි වනුපේ2 කුමන ආක�!පේ2 පිලිB*නීමක් ද*යි කිසියාම් අවිනිශ්චි< බවක් සි< තුළ ඇති පේන� වුන�ම ද පේන� පේT. නමුදු ම� සි< තුළ විශ්වවිද.�ලයා පේකපේ!හි ප්‍ර*වති පේBQ!වයා මුසු ආකල්ප්‍රයාට හ*ම අතින්ම සංම�න ආක�!පේ2 ඉහළ පිළිB*නීමක් ම�හට ප්‍රසු කපේලක ක*ලණි විශ්ව විද.�ලපේයාන්ද හිමිවීම ම� ල*බූ භා�B.යාක්පේක�ට සංලකමි.

ක*ලණි විශ්වවිද.�ලපේයාහි ප්‍ර�ලි හ� පේබQ=ධ අධ.යාන අ�ශපේයාහි අධ්‍ යායාන අ�ශපේයාහි පේසංසු ආචා�ර්යා ස්ව�මීන් වහන්පේස්ල�පේBන් ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක�ව සංඳහ� ආධ�! උප්‍රක�! ලබ� B*නීමට පේයා�මු වීපේම්දී ප්‍ර�ලි හ� පේබQ=ධ අධ.යාන අ�ශපේයාහි අ�ශ�ධිප්‍රති හිමියාන්ව සිටි මහ�චා�ර්යා පූජා. න�ඹිරිත්<න්කඩවල ඥා�ණ!<න හිමිප්‍ර�ණන් වහන්පේස් පේව< පේසංසු ආචා�ර්යා හිමිව!*න් විසින් ම� පේයා�මු ක!නු ල*බිණ. ඒ අනුව මහ�චා�ර්යා පූජා. න�ඹිරිත්න්කඩවල ඥා�ණ!<න හිමිප්‍ර�ණන්වහන්පේස් හමු වී ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක�ව පිණිසං උන් වහන්පේස්පේBන් ව*ඩිදු! උප්‍රපේදස් ලබ� Bතිමි. ඒ වන විට මපේ ප්‍රර්පේ2ෂණයාට අද�ළ ප්‍රර්පේ2ෂණ උප්‍රපේ=ශක මහ�චා�ර්යා හිමි නමක

vii

නම් ක! පේන� තිබිණ. ඒ අවස්ථා�පේT දී ඒ හිමියාන් හට ප්‍ර*වරී තිබූ අධික අධ.යාන, ප්‍රරිප්‍ර�ලන !�ජාක�රි මධ.පේයාහි ම� පේකපේ!හි සං*ලකිලිමත් පේන�වියා හ*කිව තිබිණ. නමුත් උන්වහන්පේස් කිසිදු අවස්ථා�වක එපේස් පේන� කළ පේස්ක.

ම� පේකපේ!හි ක�!*ණික දයා�ව ප්‍ර^ උන්වහන්පේස් පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක�ව <ව දු!ටත් සං�පේශEධනයා ක!මින් පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ සං*කිල්ලට අයාත් ප්‍රරිච්පේ}ද ප්‍ර�ම�ණයා සං�පේශEධනයා කළහ. ඒ වන විට පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක�වට අයාත්ව තිබූ සං*කිල්පේල් සංඳහන්ව තිබුපේණ් ප්‍රරිච්පේ}ද සං<!කි. පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා සංඳහ� ඇති ප්‍රර්පේ2ෂණ සං*කිල්පේල් සංඳහන් ප්‍රරිච්පේ}ද ප්‍ර�ම�ණයා මදි බවත් අවම <!මින් ප්‍රහක්වත් තිබියා යුතු බවත් දක්ව� උන්වහන්පේස් විසින් ප්‍රස්වන ප්‍රරිච්පේ}දයා එක්ක! යාළිත් ව!ක් ප්‍රර්පේ2ෂණ සං*කිල්ල සං�පේශEධනයා ක!න ලදී. ප්‍රස්වන ප්‍රරිච්පේ}දයා වන ක්ෂිණ�සං�වයාන්පේ සං�ජා�නනයා යාන ප්‍රරිච්පේ}දයා පේමයාට එක්කපේල් පුජා. මහ�චා�ර්යා න�ඹිරි<න්කඩවල ඥා�ණ!<න හිමියාන්යා.

එයින් ම�පේ ප්‍රර්පේ2ෂණ සං*කිල්ල ප්‍රමණක් පේන�ව සංම්පූර්ණ ප්‍රර්පේ2ෂණයාම ඉ<� සං�! ඝර්භා මට්ටමකට ප්‍රත් වියා. <ව දු!ටත් අද�ළ ප්‍රර්පේ2ෂණයා පේකපේස් සංකස්වියා යුතු ද*යි මට උප්‍රපේදස් ලබ� දුන් උන් වහන්පේස් <මන් වහන්පේස්පේ ප්‍රර්පේ2ෂණ උප්‍රපේ=ශකත්වයා ම< ශිෂ. හිමියාන් වහන්පේස් නමක විසින් නිම ක! තිබූ ප්‍රර්පේ2ෂණයාක් පේප්‍රන්ව� ඒ අනුව මුලික ආකzතියා සංකස් ක! B*නීමට උප්‍රපේදස් ලබ� දුනි. එ<*නින්ද පේන� න*වත්‍රී ක�ර්යා�ල ක�ර්යා සංහයාක මහපේ<කු මඟින් අවශ. <*න්වල ඡා�යාස්ථා පිටප්‍රත්ද රැපේBන ම� අ< ප්‍රත් ක!වීමට <!ම් උන්වහන්පේස් අතිශයා ක�!*ණික හ� නිහ<ම�නී වූ බව ද ම� පේමහි සංඳහන් ක!න්පේන් උන්වහන්පේස් පේකපේ!හි උප්‍රන් හද බ*තිපේයානි.

මූලිකව මට B*ටළුවක්වූපේ2 පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ සංඳහ� ප්‍රර්පේ2ණ ම�<zක�වක් සුදුසු අයුරින් සංකස් ක! B*නීමට සිදු ක!න ලද උත්සං�හයා පේකපේස් වියා යුතුද යාන්නයි. මන්ද පේම් සංඳහ� පේයා�ද� Bන්න� ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක�ව මඟින් මට ඉටු ක! B*නීමට අවශ.ව ඇති අ!මුණ හ*කි <�ක් දු!ට සං�ර්ථාක ක! B< හ*කි වියා යුතු වීම එක් අවශ.<�වයාකි. එපේමන්ම අද�ළ ප්‍රර්පේ2ෂණ එකී ප්‍රර්පේ2ෂණ විද.�පේT මූලධර්මවලට අනුකූලව ඉටුකළහ*කි වියා යුතුයා.පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා සිදු කිරීමට ප්‍ර�ථාම ම� ලබ� ඇති ඒ ප්‍රර්පේ2ෂණ මූලධර්ම පිළිබඳව ද*නුම ද, පුස්<ක�ල හ� විඥා�ප්‍රන විද.�ව විෂයා පේලසං ක*ලණි විශ්ව විද.�ලපේ2 ශ�ස්<7පේTදී උප්‍ර�ධියා හද�!� ල*බූ පුස්<ක�ල විද.�ව පිළිබඳ අධ.යාන හ� ශ�ස්ත්‍රී7යා ද*නුමද,ඉන් අනතු!*ව පේම!ට !ජාපේ2 ආම�<.��ශයාක් යාටපේත් ඇති පේදප්‍ර�ර්<පේම්න්තුපේT ප්‍රර්පේ2ෂණ පුස්<ක�ලයාක වසං! හ<ක් ප්‍රමණ පුස්<ක�ලයා�ධිප්‍රතිව!පේයාකුව පේස්වපේ2 කිරීපේමන් ල*බූ වzත්ත්‍රීයා ද*නුමද පේබපේහවින් උප්‍රස්ථාම්භාක වියා.ඒ පේබQ=ධ හ� ප්‍ර�ලි විශ්ව විද.�ලපේ2 පේබQ=ධ සං�ස්කzතියා විෂයායා යාටපේත් විපේශ්ෂ ශ�ස්<7පේTදී ප්‍ර�ථාම ප්‍ර�ති සං�ම�ර්ථායා ල*බූ උප්‍ර�ධියාට අම<! වශපේයානි. ප්‍රසුව ක*ලණි විශ්වවි= යා�ලපේ2 පේබQ=ධ සං�ස්කzතියා විෂයායා යාටපේත් දර්ශනප්‍රති ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධියා

viii

අධ.යාන කිරීපේම්දී ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධියාකට අවශ. ප්‍රර්පේ2ෂණ අධ.යානයා නිබන්ධනයාක් !චාන� කිරීම පිළිබඳ ල*බූ පුහුණුව හ� ප්‍රරිචායාද පේමබඳු සුවිපේශ්ෂී ද*ව*න්< ක�ර්යායාකට අවශ. මඟපේප්‍රන්වීම ල*බීම සංඳහ� විශ�ල පේලසං උප්‍රක�රී වියා. දර්ශනප්‍රති උප්‍ර�ධියා සංඳහ� ම�පේ උප්‍රපේ=ශක හිමි පේලසං කටයුතු කළ මහ�චා�ර්යා පූජා. පේ=ව�පේල්Bම පේම්ධ�නන්ද හිමියාන්පේ ශිෂ.පේයාකු වශපේයාන් ඒ උප්‍ර�ධියා සංම්පූර්ණ කිරීම සංඳහ� ද!න ලද ව^යාම තුළ දී නි!�යා�සංපේයාන්ම පේB�ඩන*ඟුණු දිගු ක�ලීන ගු!* ශිෂ. සංබඳ<�ව නිසං� ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යායාක දී ම� පේමපේහයාවීමට අවශ. ම�නසික ප්‍රසුබිම හ� හඳුන� B*නීම උන්වහන්පේස් සංතුව ඇති බව මම විශ්ව�සං කපේළමි. පේම් පේ\තුව නිසං� යාම්කිසි අයුරින් ම�පේ නිබන්ධ උප්‍රපේ=ශක හිමියාන් පේලසං උන්වහන්පේස් පේයා�ද� B*නීපේම් අතිපේර්ක ක*ම*ත්<ක්ද ම� සංතුව ප්‍ර*වතින. ම� විශ්වවිද.�ලපේ2 දී උන්වහන්පේස් මුණ B*සුණු අවස්ථා�වල පේම් පිලිබඳ ප්‍ර*වසුව ද උන්වහන්පේස්පේ පිළිතු! වූපේ2 ප්‍රර්පේ2ෂණ පේදකක දී එකම නිබන්ධන උප්‍රපේ=ශක හිමිනමක් විසින් කටයුතු කිරීපේම් අපේයාEB.<�වයාක් ඇති බවයි.

පේකපේස් වුවද ඕන^ම පේබQ=ධ භික්ෂුන්වහන්පේස් නමක් ගිහිපේයාකුට සං�පේ�ක්ෂකව ඉ<�ම ක�!*ණික බව මම අත්ද*කීපේමන් ම ප්‍රසංක් ක!පේBන සිටින බ*වින් ඕන^ම පේබQ=ධ භික්ෂුන්වහන්පේස් නමක මපේ නිබන්ධන උප්‍රපේ=ශක හිමි පේලසං කටයුතු කිරීම පිළිබඳව මපේ අකම*ත්<ක් පේන� වින.

උන්වහන්පේස් පේකපේස් ප්‍ර*වසුව ද පේබQ=ධ සං�ස්කzතියා උන්වහන්පේස් විසින් ඉB*න්වූ එක් විෂයාක් නිසං� ම� සි<� සිටිපේ2 පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණපේ2 උප්‍රපේ=ශකත්‍වයා ද මහ�චා�ර්යා පූජා. පේ=ව�පේල්Bම පේම්ධ�නන්ද ම�හිමියාන්ට විශ්වවිද.�ලයා මඟින්ම ප්‍ර*වපේ!නු ඇ<*යි කියා�යා. ඊට පේ\තුව මපේ පූර්ව ප්‍රර්පේ2ෂණයා වූ දර්ශනප්‍රති උප්‍ර�ධි ප්‍රර්පේ2ෂණයා සංඳහ� උප්‍රපේ=ශකත්‍වයා ද!නු ල*බුපේT ඒ හිමියාන් වන බ*විනි. එපේස්ම උන්වහන්පේස් විශ්වවිද.�ලපේ2 ඉB*න්වූ එක් විෂයාක් පේබQ=ධ සං�ස්කzතියා වන බ*විනි. නමුදු ප්‍රර්පේ2ෂණ පේදකක උප්‍රපේ=ශකත්‍වයා එකම උප්‍රපේ=ශක හිමිනමක් විසින් ද*රීම නුසුදුසු පේව<*යි උන්වහන්පේස් විසින් ඊට ප්‍ර�ථාම ඉහ< සංඳහන් කළ ආක�!යාට ම� ද*නුවත් කළ බ*වින් පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණපේයාහි උප්‍රපේ=ශකත්‍වයා කුමන මහ�චා�ර්යා ස්ව�මීන් වහන්පේස් නමකට ප්‍ර*වපේ!න්පේන්ද*යි මහත් පේදගිඩියා�වක් මට ඇති වී තිබිණ.

මන්ද ක*ලණි විශ්වවිද.�ලපේ2 ප්‍ර�ලි හ� පේබQ=ධ අධ.යාන අ�ශපේ2 සිටින සං^ම මහ�චා�ර්යා හ� ආචා�ර්යා ස්ව�මීන්වහන්පේස් නමක්ම ම� ප්‍ර�ථාම උප්‍ර�ධියා පිණිසං අධ.�නයා ලබන අ<!තු! මට කුමන ආක�!යාකින් පේහE ගු!*ව!පේයාකුව සිට ඇති බ*විනි. ප්‍රසුව මට විශ්වවිද.�ලයා මඟින් මපේ දර්ශන විශ�!ද උප්‍ර�ධි ප්‍රර්පේ2ෂණයා සංඳහ� උප්‍රපේ=ශක හිමි පේලසං නම් ක! ඇත්පේත් මහ�චා�ර්යා පූජා. පේක�ල්ලුපිටිපේ2 මහින්ද සං�ඝ!ක්ඛි< න�හිමියාන් වහන්පේස් බව ලිඛි<ව දන්වන පේ<ක් මම ඒ බව පේන�ද*න සිටිපේයාමි. උන් වහන්පේස් ක*ලණි !ජාමහ� විහ�!ස්ථා�නපේ2 මහ න� හිමියාන් වහන්පේස් බව ඒ වන විට මම පේහ�ඳින්ම

ix

ද*න සිටිපේයාමි. එපේස්ම විශ�ල සංම�ජායීයා වBකීම් හ� ක�ර්යායා භා�! රැසංක වBකීම ද!මින් සිටි=දීම පේබ�පේහE !�ජා. න�යාකයින් සංමඟ සංමීප්‍රව කටයුතු කළ උන්වහන්පේස් බඳු අති මහත් ද*ව*න්< පු=Bල පේප්‍රQ!*ෂයාක් ඇති ස්ව�මීන්වහන්පේස් නමක් පේව< සංමීප්‍රව පේමබඳු විශ�ල ප්‍රර්පේ2ෂණයාක් සං�ර්ථාකව ඉටු කිරීමට කිරීමට හ*කි පේTද*යි මට යාම් කිසි විපිළිසං! සිතිවිල්ලක් ඇති වී තිබිණ. නමුදු මපේ ඒ සිතිවිල්ලට කිසිදු ඉඩකඩක් පේන�<බ� ඉ<� නිහ<ම�නී පේලසං උන්වහන්පේස් විසින් ම� ශිෂ.යාකු පේලසං පිලිBන්න� ලදී. ඇ<*ම් විටක මපේ ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනපේ2 අවශ.<�ව හ*! පේවනත් කිසිදු අධ.යාන, ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යායාක් පේන� ම*තිව වුවද ම� පේවනුපේවන්ම විශ්වවිද.�ලයා පේව< ව*ඩි උන්වහන්පේස් ද*ක ම�හට සිහිප්‍රත් වූපේ2 බුදු!ජා�ණන් වහන්පේස්පේ අපිස් දිවි පේප්‍රපේව<යි. බුදු!දුන් ජීවම�නව ව*ඩිසිටි ක�ලපේ2 උන්වහන්පේස් විසින් සුනී<, පේසංEප්‍ර�ක, ඛුජ්ජුත්<!�, !ජ්ජුම�ල�, විශ�ඛ්‍ය�, අන�ථා පිණ්ඩික, අම්බප්‍ර�ලී, අඩ්ඪක�සී, සිරිම�, සුලසං�, උප්‍ර�ලි, ධම්මික උප්‍ර�සංක, ප්‍රපේස්නදී පේක�පේසං�ල් ව*නිපු=Bල න�ම පේකපේ!හි උස් මිටි ප්‍රහත් කම් සං*ලකීම ආදී කිසිදු පේවනසංක් පේන� පේප්‍රන්ව� සං^ම පේදන�හටම එකසංම�නව කටයුතු කළ�ක් ප්‍රරි=පේදන් !�ජා., මහ� අම�<., මපේ\ශ�ක.,

කුලීන ආදී වශපේයාන් කිසිදු පේවනසංක් පේන� පේප්‍රන්ව� අතිශයින්ම කුඩ� ජීවිපේයාකු වූ මපේ ප්‍රර්පේ2ෂණ අවශ.<�ව පේවනුපේවන් අවධ�නයා පේයා�මු කිරීම උන්හන්පේස් පිළිබඳ ම� සි< ප්‍ර*වති පේBQ!වයා ව*ඩි ක!වන්නක් වියා. අ<*ම් අවස්ථා�වල මපේ ප්‍රරිBණක මුද්‍රණකපේ2 ත්‍රීන්< බහ�ලුපේම් ප්‍රවතින අඩුප්‍ර�ඩුකම් නිසං� කියාවීමට අසී!* මුද්‍රණ නිම�වන් වුව ද සියා ඇසංට පීඩ� පේBන පේදමින් වුව ද ම� පේකපේ!හි දයා� ක!*ණ�ව උප්‍රදව� කියාවීම පේවනුපේවන් මම උන්හන්පේස්හට ණයා B*ති පේවමි. මපේ ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනයා පේම් අයුරින් සං�ර්ථාක ක! B*නීම පිණිසං ම�හටත් වඩ� අප්‍රමණ පේවපේහසංක් ද!නලද ප්‍රර්පේ2ෂණ උප්‍රපේ=ශක හිමියාන්පේ නිහ<ම�නී බව පේන�වන්නට පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා පේම් අන්දමින් උප්‍රරීම පේලසං පේහ�ඳින් නිම� ක! B*නීමට මට සිහිනයාක් වීමට ඉඩ තිබිණ.

ආ!ම්භාපේ2 ප්‍රටන් පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යා පේමපේස් සං�ර්ථාකව අවසං�නවන පේ<ක් මහ�චා�ර්යා පූජා. පේක�ල්ලුපිටිපේ2 මහින්ද සං�ඝ!ක්ඛි< මහ න� හිමියාන් වහන්පේස් ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යායා පිලිබඳව ද*ක්වූපේ2 ඉ<�ම ද*ඩි ක*ප්‍රවීමකි,

සං*ලකිල්ලකි. උන්වහන්පේස් ම�පේ ආචා�ර්යාව!යා�ණන්වහන්පේස් වුවද ස්වකීයා ශිෂ.වූ ම�හටවඩ� පේම් ක�ර්යාපේ2 ද*ඩි ක*ප්‍රවීමක් උනන්දුවක් ප්‍ර�දර්ශනයා ක!මින් ම�ද පේමපේහයාවමින් උක්< ප්‍රර්පේ2ෂණපේ2 නි!< ක!ව� ඉන් නිසිඵල ලබ�B*නීමට ම� වෛධර්යාමත් කිරීම මට මහත් සංතුටකි. ඒ පේවනුපේවන් මපේ සි< ප්‍රතුපේලන් න*පේඟන කz<පේTදී හzදයා��Bම බව සිහිප්‍රත් ක!නුපේ2 උන්වහන්පේස් පේකපේ!හි ඇති අප්‍ර�ම�ණ පේBQ!ව පූර්වක ශS=ධ�ව රැඳුනු සිතිනි.

ඇ<*ම් විටක දී උන්වහන්පේස් ව*නි ප්‍ර�බල ව.ක්< න�හිමියාන් වහන්පේස්

x

නමකව ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යායා සංඳහ� පේමපේස් පේප්‍රQ=Bලිකව විශ්වවිද.�ලයා තුළදී මුණ B*සී අවශ. උප්‍රපේදස් හ� මඟ පේප්‍රන්වීම ලබ� B*නීම ද උන්වහන්පේස් ව*නි සංම�ජාපේ2 ප්‍ර�බල භූමික�වක නි!<වන මහයාතිව!යාන්වහන්පේස් නමකට ක!ද! හිරිහ*! ඇතික!වන්නක් යා*යි විටක මට සිත්‍රී මඳක් උකටලී වූ අවස්ථා� තිබිණ. ම� පේමපේස් සි<මින් මන්පේදEත්සං�හී වන බවක් උන්වහන්පේස්ට යාම් පේහයාකින් හ*ඟුණු වහ�ම ක්ෂණිකව ම� ක*ඳවමින් මට අවශ. ප්‍රර්පේ2ෂණ උප්‍රපේ=ශකත්වයා හ� මඟ පේප්‍රන්වීම වහ වහ� ලබ�දී මසි< උප්‍රන් විචිකිච්ඡා�ව සං*පේණකින් දු!* කිරීමට ප්‍රව� පේබ�පේහE අවස්ථා�වලදී උප්‍රපේ=ශක හිමියාන් කිmයා� කළ බව ප්‍රවසංනුපේ2 උන්වහස්පේස් පේකපේ!හි උප්‍රන් අප්‍රමණ හද බ*තිපේයානි. සංම්ම� සංම්බුදුව!යාන් වහන්පේස් පේකපේනකුපේ ශS�වක සං�ඝ !ත්නයා පේම<!ම්ම ක�!*ණික නම් මපේ සංම්ම� සංම්බුදු හිමියාන් වහන්පේස් පේක<!ම් නම් ක�!*ණික වන්නට ඇතිද*යි මට අනුම�න වශපේයාන් සි<� B*නීමට හ*කි වූපේ2 උන්වහන්පේස්පේ පේම් ක�!*ණිකත්වයා නිසං�මයා.ප්‍ර�ථාම ධර්මදූ< කණ්ඩ�ම පේව< බුදු!ජා�ණන් වහන්පේස් විසින් ලබ�දුන් එකී සිහිප්‍රත් ක!වීම අද දක්ව� උන්වහන්පේස්පේ ශS�වක මහ� සං�ඝ !ත්නයා විසින් ඒ ආක�!පේයාන්ම රැක පේBන ප්‍ර*මිපේණන ආක�!යා මපේ උප්‍රපේ=ශක හිමියාන්පේ ක�!*ණික බව නිසං�ම මට ප්‍රසංක් වියා.

එපේමන්ම ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යාපේ2 නි!<පේව=දී ම�හට අප්‍රමණ උප්‍රපේදස් පේස්ම විවිධ විපේTචාන ඉදිරිප්‍රත් ක!මින් ම� වෛධර්යාමත් ක! වූ මපේ ප්‍රසුප්‍රසං රැඳී හුන් සියාළු සංහzද හි<වතුන් හට ද ම� අප්‍රමණක ව�!යාක් හzදයා�Bම පින් පේප්‍රත් පුදක!මි. සියාළු ක!ද! බ�ධක කම්කපේට�ළු ආදියා ම� සංලකනු ලබන්පේන් ම� වෛධර්යාමත් කිරීමට ප්‍ර*මිණි පේවස්වල�Bත් ආශිර්ව�දයාක් පේලසංයි. ඒ අ<! ක*ලණි විශ්ව විද.�ලපේ2 කණිෂ්ට<ම ක�ර්යා�ල ක�ර්යා සංහයාක මහ<�පේ සිට පේල්ඛ්‍යක�ධික�රීතුම� දක්ව� සියාළු අනධ.යාන ක�ර්යාමණ්ඩලයාට ද, එපේස්ම ප්‍ර�ලි හ� පේබQ=ධ අධ.යාන පීඨායාට අයාත් සියාළු ආධුනික කථික�චා�ර්යා ස්ව�මීන්වහන්පේස්ල�පේ සිට අ�ශ�ධිප්‍රති ස්ව�මීන් වහන්පේස්, පීඨා�ධිප්‍රති තුම� හ� පේජා.ෂ්ඨා සංහක�! පේල්ඛ්‍යක�ධික�රිතුමියා ඇතුළු සංමස්< අධ..න ක�ර්යා මණ්ඩලයාට ද, ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි අධ.යාන පීඨාපේ2 පීඨා�ධිප්‍රතිතුම�, සංහක�! පේල්ඛ්‍යක�ධික�රීතුමියා ඇතුළු  ක�ර්යා මණ්ඩලයාට ද,

විශ්ව විද.�ලයීයා පුස්<ක�ලපේ2 පේස්වයා ක!න කණිෂ්ඨා<ම පුස්<ක�ල සංහයාකපේ සිට පුස්<ක�ලයා�ධිප්‍රතිතුම� ඇතුළු එහි පේස්වයා ක!න සංමස්< පුස්<ක�ල ක�ර්යා මණ්ඩලයාට ද, ක*ලණි විශ්ව විද.�ලපේයාහි කුලප්‍රතිතුම�, උප්‍රකුලප්‍රතිතුම�, පේල්ඛ්‍යක�ධික�රීතුම� ඇතුළු සංමස්< විශ්ව විද.�ල ක�ර්යා මණ්ඩලයාට ද මට අවශ. සියාළු ප්‍රරිප්‍ර�ලන හ� අධ.යාන කටයුතු ඉ<� ක�ර්යාක්‍ෂමව ඉටු ක! ම� පේව< ලබ� දියා හ*කි උප්‍රරිම සංහයා ලබ�දීම පේවනුපේවන් මම මපේ හzදයා��Bම ස්තූතියා පුද කිරීමට ක*ම*ත්පේ<මි.

xi

පේමම ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනපේයාහි ප්‍ර�දක සංටහන් හ� ආශිS< Bqන්ථා න�ම�වළියා මුලදී සංකස් ක! තිබුපේන් ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනවලදී සං�ම�න.පේයාන් දක්වන බිº<�න. කmමයා හ� හ�වඩ් කmමයා යාන කmමපේTද පේදක අ<රින් හ�වඩ් කmමයාටයා. නමුදු ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනයා මුළු මනින්ම !චාන�පේක�ට අවසංන් ක! මපේ නිබන්ධන උප්‍රපේ=ශක හිමියාන් වහන්පේස්ට අවසං�න ව!ට අඩුප්‍ර�ඩු සංකස් කිරීම සංඳහ� ලබ� දීපේම්දී උන්වහන්පේස් විසින් ඒ සංඳහ� අම<!ව යාමක් එක්කළ යුතු බව පේප්‍රන්ව� දුන්හ. එනම් ආශිS< Bqන්ථා න�ම�වලියා හ� ප්‍ර�දක සංටහන් පේයාදීපේම්දී A.P.A

විධිකmමයාට අනුකූලව එයා පේයාදීමට විශ්වවිද.�ල ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි අධ.යාන පීඨායා මඟින් උප්‍රපේදස් නිකුත්ක! ඇති බවයි. හ�වඩ් කmමයා හ� බිº<�න. කmමයා ප්‍රමණක් ක*ලණි විශ්වවිද.�ලපේ2ම පුස්<ක�ල විද.�ව බ�හි! උප්‍ර�ධියා සංඳහ� අධ.යානයා කිරීපේම්දී ද*න සිටි ම� පේම් පේ\තුව නිසං� විශ�ල B*ටළුවකට ප්‍රත්වින. <ව දු!ටත් උප්‍රපේදස් දුන් උප්‍රපේ=ශක හිමියාන්වහන්පේස් ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි අධ.යාන පීඨායා හ� විභා�B අ�ශයා යාන ස්ථා�නවලින් විමසං� ව*ඩිදු!ටත් උප්‍රපේදස් ලබ� Bන්න� පේමන් ද*න්වූ පේස්ක. ඒ අනුව ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි පීඨායා හ� විභා�B අ�ශ යාන ස්ථා�නවලින් උප්‍රපේදස් ලබ� B*නීම සංඳහ� පේයා�මු වූවද ම�හට අවශ. ප්‍ර�ම�ණයාට උප්‍රපේදස් ලබ�B*නීම අසී!* වියා. පේදවනුව මපේ නිබන්ධ උප්‍රපේ=ශක හිමියාන් ම� උන්වහන්පේස් විසින් මීට කලින් ආචා�ර්යා උප්‍ර�ධි නිබන්ධන !චානයා පිණිසං උප්‍රපේදස් ලබ�දී ආචා�ර්යා උප්‍ර�ධියා ල*බූ උන්වහන්පේස්පේ ශිෂ.පේයාකු වූ ආචා�ර්යා B!* ලක්සිරි ප්‍ර�න�න්දු පියාතුම� පේව< පේයා�මු ක!නු ල*බූ අ<! ඒ පියාතුම� විසින් ම�හට ලබ� දුන් උප්‍රපේදස් ඉ<� ව*දBත් වියා. පේබEලවල�න මීසංම බ�! ප්‍ර�ධ�න පියාතුම� පේලසං ද*නට විශ�ල ආධ.�ත්මක කටයුතු සංම්භා�!යාක් ඉටුක!න ආචා�ර්යා B!* ලක්සිරි ප්‍ර�න�න්දු පියාතුම� ඉ<� ක�!*ණිකයා. අව�කයා. එතුම� විසින් කිසිදු ක�ලපේTල�වක් පේන�බල� ම� ඉල්ල� සිටි සං^ම අවස්ථා�වකදීම ම�හට උප්‍රපේදස් ලබ�දී මපේ ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනපේ2 ප්‍ර�දක සංටහන් සංහ ආශිS< Bqන්ථා නිව!දිව පිළිපේයාළ ක! B*නීමට උප්‍රක�රී ක!නු ල*බිණ. ඇ<*ම් අවස්ථා� වලදී ම� එතුම�පේBන් පේම් සංඳහ� උප්‍රපේදස් ලබ� B*නීමට දු!කථාන ඇමතුම් ලබ�පේදන විට එතුම� සිටිපේ2 ඉ<� ව*දBත් පේ=ව පේමපේහයාන් ප්‍රවත්වමිනි. එබඳු අවස්ථා�වලදී එම පේ=ව පේමපේහයාන් එතුම� අසංල සිටි පේවනත් පියාතුපේමකු පේව< <�වක�ලිකව බ�! ක! මට අවශ. ක!*ණු ප්‍ර*හ*දිලි කිරීමට ප්‍රව� නිර්පේලEභී වූ බව හ� ක�!*ණික වූ බව ප්‍රවසංන්පේන් එතුම� පේකපේ!හි උප්‍රන් පේBQ!ව බ*තිපේයානි.

පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනයාට අතිශයින්ම ව*දBත් වූ මපේනE වෛවද. විද.�ත්මක ක!*ණු ම� ප්‍ර< පේප්‍ර�ත් කියාවීම තුළින් ලබ�Bත් බව සං*බ^වක් වුවද එම ක!*ණුවල නි!වද.<�ව <හවු!* ක! B*නීම උපේදසං� ම�හට උප්‍රක�රී වූ පේක�ළඹ ජා�තික ආයුර්පේTද ශික්ෂණ පේ!Eහපේල් ම�නසික පේ!EB

xii

සං�යානයා බ�! වෛවද.ව!යා� පේලසං කටයුතු ක!න මපේනE වෛවද. විද.�ව පිළිබඳ ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධිධ�රී මපේනE වෛවද. විපේශ්ෂඥා වෛවද. සංමින්ද !ණසි�හ මහ<� නිසං� පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනයා වඩ�ත් B*ඹු!* පේලසං නිමක! B*නීමට හ*කියා�ව ල*බිණ. ඔහුපේ සං�යානයාට සංහභා�ගී වන පේ!Eගීන්පේ සංතු විවිධ පේ!EB ලක්ෂණ අනුව එම පේ!EB හඳුන�Bන්න� අන්දම, ම�නසික පේ!EB සං^දීපේම්දී පේම�ළපේයාහි !සං�යානික කිmයා�ක�රීත්වපේයාහි ඇතිවන විවිධ පේවනස්කම් චාර්යා�ව මඟින් හඳුන� B*නීම, ඊට අනුකූල පේලසං ප්‍ර�තික�! පේයාදීම, අත්‍රීන්ද්‍රියා සං�ජා�නන හ*කියා�ව ම�නසික පේ!Eගී චාර්යා�වකින් පේවන්ක! හඳුන� Bන්න� ආක�!යා ව*නි ම� පේප්‍ර! පේන�ද*න සිටි අති විශ�ල මපේනE වෛවද. විද.�වට අද�ළ පේ<�!තු!* විශ�ල ප්‍ර�ම�ණයාක් එතුම� නිසං� ම�හට ද*න B*නීමට අවක�ශ සං*ලසිනි. එප්‍රමණක් ද පේන�ව පේම් ප්‍රර්2ෂණයාට ඇතුලත් ක! ඇති ම�නසික පේ!Eගී චාර්යා�වට අද�ළ ඇ<*ම් නිදසුන් එතුම�පේ සං<.ම සං�යානික අත්ද*කීම්යා. නම් Bම් !හි<ව කිසිදු පේවනස්කමක් සිදු පේන� ක! ඒ ආක�!පේයාන්ම ම� විසින් ඒව� පේමහි දක්ව� තිපේV. පේම�හන චිකිත්සං�ව මඟින් සං�ර්ථාකව පේ!EBපේයාකු පේමEහනයාට ප්‍රත් ක! හ� ස්වයා� ප්‍ර�තිBමනයා ක! සුව ක!වන ආක�!යා ද, එයා පේයා�ද� B< යුතු අවස්ථා� පේමන්ම එපේස් පේන�B< යුතු අවස්ථා�වන් ද එතුම� ප්‍ර*හ*දිලි ක! දුනි. සංමථා භා�වන� කmම දීර්ඝ ක�ලයාක් තුළ ඉ<� ම*නවින් පු!*දු පුහුණු ක! උප්‍රදව� Bනු ල*බූ ආධ.�ත්මික හ*කියා� සංමහ!ක් ද ස්වකීයා මපේනE වෛවද. විද.� ක්පේෂ්<7යා තුළ සං�ර්ථාක පේලසං භා�වි<� කිරීපේම් පේයාදී සිටින මපේනE වෛවද. විපේශ්ෂඥා සංමින්ද !ණසි�හ මහ<� අත්‍රීන්ද්‍රියා ප්‍ර�<.ක්ෂයා මපේනE වෛවද. ක්පේෂ්<7යාට අද�ළ ක! B*නීමට අවශ. පේබ�පේහE ක!*ණු පිලිබඳව ප්‍ර�පේයාEජාවත් විශ�ල උප්‍රපේදස් ප්‍ර�ම�ණයාක් ම�හට ලබ�දීම ප්‍රර්පේ2ෂණ පේම් අයුරින් සං�ර්ථාක ක!B*නීමට විශ�ල උප්‍රක�!යාක් වියා.

මපේ ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනපේයාහි සංඳහන් මපේනE වෛවද. විද.�වට අද�ළ න් යා�යික හ� ප්‍ර��පේයාEගික අත්ද*කීම් ඇසුරින් ල*බූ පේ<�!තු!* ඉ<� විශ�ල � !ම�ණයාක් පේවනුපේවන් ස්තූතියා එතුම� හට පුදකළ යුතුයා. ඇ<*ම් අවස්ථා�වල !�ත්‍රී7පේ2 පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනයාට අද�ළ විවිධ සං�යානික පේ<�!තු!* විමසූ විට ව�හනයා මහමඟ අයිනක න<! ක! අවශ. පේ<�!තු!* ලබ�දීමට ප්‍රව� එතුම� ක�!*ණික වියා. පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනපේයාහි සං�ර්ථාකත්වයා පේවනුපේවන් එතුම� පේව< පේBQ!ව පූර්වක ස්තූතියා පුදක! සිටිමි.

මපේ ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනයා !චාන� කිරීපේම් දී හ� !චාන�ක�ට අවසංන් කිරීපේමන් ප්‍රසු එහි සි�හල භා�ෂ�පේT අක්ෂ! වින.�සංපේ2, ප්‍රද පේබදීපේම්, අක්ෂ! සං�පේයාEජානපේයාහි B*Vව ඇති විවිධ අඩුප්‍ර�ඩුකම් ප්‍ර*වතිනි. ම� ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනයා ප්‍රරිBණක අක්ෂ! සං�පේයාEජානයා ක!මින් වරින් ව! කියාවමින් පේසංEදුප්‍රත් බලමින් අද�ළ ක�ර්යාපේයාහි නි!< පේව=දී මපේ මව ම� පේම<!ම් ද*ඩි පේවපේහසංක් පේBන නි!< වන ක�ර්යායා පිළිබඳව සං*ලකිලිමත් වූව�යා. දිව� !�ත්‍රී7 පේවපේහසං පේBන නිදි ව!මින් ම� ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනපේයාහි කටයුතුවල නි!<

xiii

පේව=දී මපේ මව වරින් ව! ප්‍රරිBණක ති!යා ම< දී ම ප්‍රරිBණක අක්ෂ! සං�පේයාEජානයා ක!න ද^ ද*ඩි ආයා�සං පේBන කියාව� ම� පේකපේ!හි ඇති ද*ඩි පේසංපේනහසින් යුතුව ඒව� නිව*!දි වියා යුතු ආක�!යා පිළිබඳව ම�හ*ඟි උප්‍රපේදස් ලබ� දුන්න�යා. ඇයා ස්වකීයා ශ�ස්<7පේTදී උප්‍ර�ධියා සංඳහ� සි�හල භා�ෂ�ව හද�!� තිබීම මට මහත් ප්‍රහසුවක් වියා. විවිධ භා�ෂ�වලින් !චාන� වූ විවිධ විෂයාන්වලට අද�ළ ශ�ස්ත්‍රී7යා ප්‍රර්පේ2ෂණ කzති විශ�ල සං�ඛ්‍ය.�වක් ඇති මපේ සුවිශ�ල පේප්‍ර�ත් අල්ම�රි පු!ව� තිබූ පේප්‍ර�ත්ප්‍රත්වලින් ප්‍ර�ලි භා�ෂ�, ති7පිටක හ� පේබQ=ධ අධ.යාන ක්පේෂ්<7යාට අද�ළ විවිධ මට්ටපේම් විභා�Bවලින් විශිෂ්ට පේලසං සංමත්ව <.�B පේලසං හිමි ක! Bන්න� ලද හ� වරින් ව! ම� විසින් මිලදී Bන්න� ලද විශ්වපේකEෂ, ශVදපේකEෂ, අට්ඨාකථා� හ� ති7පිටක Bqන්ථා,

නික�යා�න්<! බුදු සංමයාට අයාත් මූලික පේබQ=ධ කzති, ඉ�ගීqසි භා�ෂ�ව,

සං�ස්කz< භා�ෂ�ව, ප්‍ර�ලි භා�ෂ�ව හ� පේබQ=ධ අධ.යාන විෂයා ක්පේෂ්<7යාට අයාත් ශ�ස්ත්‍රී7යා ප්‍රර්පේ2ෂණ කzති සියාල්ල හ*!*ණු විට, සි�හල භා�ෂ�ව පිළිබඳව ලියා*වුනු ශ�ස්ත්‍රී7යා කzති සියාල්ලක්ම මපේ මව විසින් ම�හට ලබ� පේදන ලද පේප්‍ර�ත් වියා. මපේ ප්‍ර�ධ�න විෂයා ධ�!�ව පේබQ=ධ අධ.යාන ක්පේෂ්<7යා වුවද සි�හල භා�ෂ�ව පිළිබඳව !චාන� වී තිබූ එම ප්‍ර�ම�ණික ශ�ස්ත්‍රී7යා කzති මට මපේ ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධන පේම් අයුරින් සං�ර්ථාකව !චාන� කිරීමට විශ�ල උප්‍රක�!යාක් වියා. මපේ මව සංතුව ප්‍ර*වති විෂයා�නුබ=ධ ද*නුම, ක*ලණි විශ්ව විද.�ලපේ2 ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි අධ.යාන අ�ශයා සංහ ශ්‍රීS ජායාවර්ධනපු! විශ්ව වි= යා�ලයා යාන විශ්ව විද.�ල පේදකක පේස්වයා පේක�ට ලබ� තිබූ පේස්ව� ප්‍රළපු!*=ද මපේ සියාළු අධ.යාන, ප්‍රර්පේ2ෂණ හ� ශ�ස්ත්‍රී7යා කටයුතුවල දී ඉ<� විශ�ල උප්‍රක�!යාක් වූ බව පේමහි දී ප්‍රවසංනුපේ2 ඇයා පේකපේ!හි ඇති ක! Bත් පේBQ!ව කz<ගුණපේTදී හ*ඟීපේමන් යුතුවයා. ඇයා මපේ පේම් ප්‍රර්2ෂණ නිබන්ධනයා සං�ර්ථාක ක! B*නීම සංඳහ� විශ�ල උප්‍රක�! !�ශියාක් සිදු කළ ද අවම <!මින් ඇපේ නම පේහE ස්තූතියාක් පේහE පේමහි සංඳහන් කිරීමට ප්‍රව� අකම*තිවීමට <!ම් අනතිම�නී වූව�යා. මපේ ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනපේයාහි භා�ෂ�ව සංම්බන්ධ අඩුප්‍ර�ඩු නිව*!දිව සංකස් ක! B*නීමට උප්‍රක�! කිරීම සංම්බන්ධව ම�පේ දයා�බ! ම*ණියාන් වූ ක*ලණි විශ්වවිද.�ලපේයාහි ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි අධ.යාන පීඨාපේයාහි පේස්වයා කළ සංහ ශ්‍රීS ජායාවර්ධනපු! විශ්වවිද.�ලපේ2 අඛ්‍යණ්ඩ තිස් ප්‍රස් වසං!ක පේස්වපේයාන් රිදී ප්‍රදක්කම් ඇBයීපේමන් ප්‍රසු විශS�ම සුවපේයාන් ප්‍රසුවන පේ�!�පේදණියා විශ්වවිද.�ලපේයාහි ශ�ස්<7පේTදී උප්‍ර�ධිධ�රී දික්ම�දුපේB�ඩපේ පේදEන නන්ද�වත්‍රී පේ\වපේ මහත්මියා (B.A. University of

Peradeniya) පේව< ප්‍ර� පියුම් න*මද පේBQ!ව බ*තිපේයාන් කz<ඥා<�ව පුද ක! සිටිමි.

මපේ පේම් ප්‍රර්2ෂණ නිබන්ධනයා පේමපේලසං සං�ර්ථාකව ලියා� අවසංන් ක! B*නීම දක්ව� Bමන තුළ ම�හට පේන�පේයාක් ව! ඒ සංඳහ� අවශ. විද.� ද*නුම,

<�ක්ෂණික ද*නුම හ� භා�ෂ� ද*නුම ආදී පේ= සංඳහ� උප්‍රක�රී වූ විද.� ගු!*,

xiv

විද.�පේTදී අධ.�ප්‍රනප්‍රති !සික� පි�යාදර්ශනී කළුප්‍රහනපේ පේමනවියා විසින් (Vice President of Science Education Alumni Accociation at Post graduate Institute of Science, University of Peradeniya, M Ed, M.Sc. In Science Education (University of Peradeniya), P.G. Dip in Science Education (University of Peradeniya), B.Sc.in Natural Sciences (Open University Sri Lanka), N. Dip.In Teaching (Sripada N.C.O.E.), Teacher of Science Education & Researcher, Teacher Educationist) උක්< ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යායා සං�ර්ථාක ක! B*නීම පිණිසං ලබ� පේදන ලද අනගි සංහපේයාEBයා පේBQ!ව පූර්වකව සිහිප්‍රත් ක!මි. විපේ=ශ !ටවල විශ්වවි= යා�ලවලදී ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි මට්ටපේම් විවිධ විද.�ත්මක ප්‍රර්පේ2ෂණ කmම (Researh Methodology ) යාටපේත් ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි ප්‍රර්2ෂණ විශ�ල � !ම�ණයාක් සිදු ක! ප්‍රර්පේ2ෂණ ප්‍රති7ක� විපේ=ශ්‍රීයා විශ්වවිද.�ලවල ශ�ස්ත්‍රී7යා විද.� ප්‍ර�ක�ශනවල ප්‍රළක! ප්‍රළපු!*දු අත්ද*කීම් සංහි< වූ එතුමියා මපේ පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනපේයාහි සං^ම ප්‍රරිච්පේ}දයාක්ම ඉ<� පේහ�ඳින් කියාව� ඒව�පේයාහි B*Vව ඇති විද.� විෂයා ක්පේෂ්<7යාට සංම්බන්ධ ප්‍රර්පේ2ෂණ�ත්මක ක!*ණුවල හ� නිදසුන්වල ප්‍රවතින අඩුප්‍ර�ඩු පේප්‍රන්ව� දී ඒව� නිව*!දිව සංකස් ක! B*නීමට උප්‍රක�රී වූව�යා. නූ<න පේලEකයා විද.� හ� <�ක්ෂණික ක්පේෂ්ත් !පේ2 ඉදිරියාට යා^මත් සංමඟම සං^ම ක්පේෂ්<7යාකම විද.�ත්මක කmම භා�වි<යාට B*නීමට න*ඹු!*වක් ඇතිවියා. ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි ප්‍රර්පේ2ෂණ ක්පේෂ්<7යා තුළ ද ඒ ආක�!පේයාන් පේම් විද.�ත්මක කmමපේTදයා භා�වි<යාට B*නීම එක්<!� සංම්ම< කmමයාක් යාටපේත් ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි සියාල්ල ප්‍ර�මිතිB< ක!වීමට උප්‍රක�!යාකි. පේම් පේ\තුව ම< හ�වඩ් සං!සංවියා,  පේක්ම්බිºජ් සං!සංවියා ව*නි ද*නට පේලEකපේයාහි දියුණු !ටවල විපේ=ශ්‍රීයා විශ්ව විද.�ලවල භා�වි<යාට Bනු ලබන ප්‍රර්පේ2ෂණ ක් !මපේTද හ� ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධන ඉදිරිප්‍රත් කිරීපේම් <�ක්ෂණික කmමපේTද � !මිතිB<ව ප්‍ර*වත්‍රීම ඒව� ප්‍රරිශ්‍රීලනයා ක!න්නන්ට ප්‍රහසුවකි. අපේ� !පේට් විශ්ව විද.�ල මඟින් පිරිනමනු ලබන ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි පේලEකපේ2 කිසිදු !ටක ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධියාකට පේන� පේදපේවනි මට්ටමක ප්‍රවතියි. පේම! පේට් විශ්ව වි= යා�ලවල ප්‍රවතින පේභාQතික සංම්ප්‍රත් හිඟ<�වයා නිසං� ව�ර්ෂිකව අධ.�ප්‍රන ප්‍රහසුකම් ලබ�B*නීම පිණිසං සුදුසුකම් ලබන සිසුන් අ<! ප්‍රවතින්පේන් අති විශ�ල <!ඟක�රීත්වයාකි. පේමබඳු <!ඟක�රීත්වයාක් ද*නට පේලEකපේ2 කිසිදු විපේ=ශ්‍රීයා විශ්ව විද.�ලයාක පේන�ප්‍රවතියි. ප්‍රවතින පේම් අධික <!ඟක�රී අධ්‍ යා�ප්‍රන !ට�ව තුළ පේම!ට විශ්වවිද.�ලවල අධ.�ප්‍රන ප්‍රහසුකම් ලබ�Bන්පේන් එම <!ඟක�රීත්වයා තුළින් පේ��!ණයා වී ප්‍ර*මිපේණන ඉ<� බු=ධිමත් සිසුන් අ<පේල�ස්සංකි. පේම් පේ\තුව නිසං� පේලEකපේයාහි පේවනත් !ටවල විපේ=ශ්‍රීයා විශ්වවිද.�ල වල විභා�B හ� උප්‍ර�ධි මට්ටමට වඩ� පේම!ට විශ්වවිද.�ලවල විභා�B හ� උප්‍ර�ධි මට්ටම ඉහළයා. එපේස් වුවද ඒ උප්‍ර�ධි හ� ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි මට්ටම ක*පී පේප්‍රන්වන ප්‍රරිදි ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධන ඉදිරිප්‍රත්කිරීම පිළිබඳ <�ක්ෂණික අඩුප්‍ර�ඩු ප්‍රවතියි. පේම් අනුව ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි නිබන්ධනවල අන්<ර්B<යා විශිෂ්ට වුවද ඉදිරිප්‍රත් කිරීපේම්දී අනුBමනයා ක!න <�ක්ෂණික කmමයා නිශ්චි< සංම්ම< පිළිපේවලකට අනුව දක්ව� පේන�තිබීපේම් අඩුප්‍ර�ඩු ඇ<.

xv

ඒ අනුව ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි නිබන්ධන !චානපේ2 දී ඒ අඩුප්‍ර�ඩු නිව*!දි කිරීමට අද�ළ <�ක්ෂණික උප්‍රපේදස් හ� අවශ. මඟපේප්‍රන්වීම ලබ� B*නීමට ඒ සංඳහ� ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි සුදුසුකම් ල*බූ උප්‍රපේ=ශකව!පේයාකුපේ සංහපේයාEBයා ලබ� B< හ*කි නම් ඉහ< දක්ව� ඇති අඩුප්‍ර�ඩුකම් පේබ�පේහE දු!ට අවම ක!B< හ*කි යා. ඒ අනුව පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනපේයාහි ප්‍රවතින ඉහ< දක්ව� ඇති විවිධ අඩුප්‍ර�ඩුකම් සියාල්ල නිව*!දි ක! B*නීමට අද�ළව ඒ සංඳහ� ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි මට්ටපේම් වූ සුදුසුකම් ඇති, විපේ=ශ්‍රීයා විශ්වවිද.�ලවලට ප්‍රර්පේ2ෂණ ප්‍රති7ක� විශ�ල ප්‍ර�ම�ණයාක් ඉදිරිප්‍රත් කිරීමට අද�ළ අත්ද*කීම් සංහි< විද.�ප්‍රති !සික� පි�යාදර්ශනී කළුප්‍රහනපේ පේමනවියා විසින් කිසිදු මූල. ප්‍ර�තිල�භායාක් ලබ� පේන�පේBන පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනයා පේමපේස් සං�ර්ථාකව නිම කිරීමට ද*ක්වූ අනගි සංහයා පේවනුපේවන් එතුමියාට ස්තූතිවන්< පේවමි.

xvi

පු!� දසං මසං කුසං තුළ පේහ�ව� පේලයින් පේප්‍රEෂණයා ක! පේමපේල�වට බිහි වූ ද� ප්‍රටන් පේල් කිරි පේක�ට පේප්‍ර�වමින් ම�

ඇති ද*ඩි කළ පියා� පේන�ම*ති බිලිඳු ම� හට පියා පේසංපේනහසං ද ලබ� පේදමින්

මපේ පේ!E දුක් පීඩ�වන්හි ජීවක වෛව= යාව!යා� පේවමින් නි!තු!*ව ඇප්‍ර

උප්‍රස්ථා�න ක!මින් එවන් පේන�පේයාක් අවස්ථා�වල ළඟින් සිටිමින් ම� බල�

හද� Bනිමින් මපේ දුක සං*ප්‍ර නි!න්<!පේයාන් පේසං�යා� බ*ලූ සං�! ගුණ දම් කියා� දී ම� පේල�කු මිනිපේසංකු පේන�ව

පේප්‍ර! වදනම� බුදුදහම B*ඹුරින් අධ.යානයා කිරීමට පේ\තු සං�ධක වූ නියාම ක!*ණ

ඉස්මතුව ඇත්පේත් පේම් ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි ප්‍රර්පේ2ෂණයා තුළ බව අව�කවම � !ක�ශ කළහ*කි යා. දර්ශනප්‍රති උප්‍ර�ධියා සංඳහ� ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක�වක් පේයා�ද� B*නීපේම් දී දර්ශනයා හ� මපේනE විද.�ව යාන විෂයාන් පේදකටම අයාත් වන ආචා�! විද.�වට අයාත් සං�!ධර්ම පිළිබඳව විපේශ්ෂ අධ.යානයාක් කළ යුතු යා*යි සිතුපේවමි. මන්ද සං�!ධර්ම පිළිබඳව පේ=ශප්‍ර�ලනඥායින්ද ඇතුළුව සං�ම�න. ජාන සංම�ජායා බහුලව ක<�බහ ක!න නිසං�ම පේන�ව මපේ විපේශ්ෂ ශ�ස්<7පේTදී උප්‍ර�ධියා අධ.යානයා ක!=දී සං�!ධර්ම හ� ප්‍ර�තිම�න නම් වූ පේබQ=ධ සං�ස්කzතියා විෂයා නිර්පේ=ශයාට අයාත් එක් ප්‍ර�ශ්න ප්‍ර<7යාකට නියාමි< විෂයා පේක�ටසංක් ප්‍ර*වති බ*විනි. එයා මපේ සිත් Bත්පේත්යා. සං�!ධර්ම හ� ප්‍ර�තිම�න පිලිබදව ඊට අද�ළ නිර්පේ=ශි< විෂයා සීම�වට අද�ළව කථික�චා�ර්යා ස්ව�මීන්වහන්පේස් විසින් සිදුකළ පේ=ශන ම�ල�වට ම� සංවන් දුන්පේන් පුන් පේප්‍ර�පේහ�ද� විහ�!ස්ථා�නපේ2 සිල්සංම�දන්ව ධර්ම පේ=ශකයාන් වහන්පේස් නමකපේ සං�!Bර්භා දහම් පේදසුමකට මුළු හිතින් සංවන් පේයා�මු ක! හිඳින සං*ද*හ*වත් උවසුපේවකු ප්‍රරි=පේදනි. විශ්ව විද.�ලපේ2 මට නියාමි< ප්‍ර�ලි භා�ෂ�ව හ� සං�හි<.යා, පේබQ=ධ සං�ස්කzතියා හ� පේබQ=ධ කල�ව හ� පු!� වස්තු ( පු!� විද.�ව ) යාන විෂයායා ක්පේෂ්<7 අධ.යානයා ක!නු ල*බුපේT පේබQ=ධ භික්ෂූන්වහන්පේස්ල� වූ නිසං�ම මට ඇසු!* කිරීමට ල*බුපේන්ද පේබQ=ධ භික්ෂූන්වහන්පේස්ල�මයා. කුඩ�කල සිට ඇති ද*ඩි වූ ආBම�නූකූල ප්‍රසුබිම නිසං�ම පේබQ=ධ භික්ෂූන්වහන්පේස්ල� පේකපේ!හි විපේශ්ෂ සං*ද*හ*වත් බවක් කුඩ�කළ ප්‍රටන් ම� තුළ තිබිණි. විශ්වවිද.�ලපේ2 දී

xvii

ඒ Bතිගුණ ම� සංමඟ සං!සංවි අධ.�ප්‍රනයා ල*බූ ශිෂ. භික්ෂූන් වහන්පේස්ල� හට ප්‍රහසුපේවන් ප්‍ර�දර්ශනයා වියා. එහි දී නි!තු!*ව උන් වහන්පේස්ල� පේකපේ!හි පේBQ!වයා මුසු සං*ද*හ* සිතින් බුහුමන් පේප්‍ර!ටුව හ*සි!*නු මපේ ප්‍ර*ව*ත්ම දුටු ඒ ශිෂ. හිමිව!*න්වහන්පේස්ල� අප්‍ර !හ<න් වහන්පේස්ල� පේන�වන බවත් ඔබ ව*නිම සං�ම�න. මනුෂ.යින් බවත් සිහිප්‍රත් කිරීමට <!ම් නිහ<ම�නී වූ බව අද සිහිප්‍රත් ක!න්පේන් ද මහත් පේBQ!වපේයානි. විපේශ්ෂ ශ�ස්<7පේTදී ප්‍ර�ථාම උප්‍ර�ධි ප්‍රරීක්ෂණපේ2ද, අනතු!*ව දර්ශනප්‍රති උප්‍ර�ධි ප්‍රරීක්ෂණපේ2ද ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධන සංඳහ� ම� පේබ�පේහE අවස්ථා�වල ම�<zක� ක!Bත්පේත් එම ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධයා පේකපේස් පේහE ප්‍රහසුපේවන් නිම කිරීම සංඳහ� ශිෂ.යින් අ<! ජානපි�යා ප්‍රහසු හ� සුලබ ම�<zක� පේන�පේT. ප්‍ර�ථාම උප්‍ර�ධිපේ2 විපේශ්ෂපේTදී උප්‍ර�ධි ප්‍රරීක්ෂණපේ2 එක් ප්‍ර�ශ්න ප්‍ර<7යාක් පේවනුවට පේ<E!�Bත් නිබන්ධන ම�<zක�ව ඊට නියාමි< අනුම*තියා සංඳහ� පේයා�මුකළ අවස්ථා�පේTදී පේබ�පේහE ආචා�ර්යාව!*න් විමසුපේT ප්‍ර�ථාම උප්‍ර�ධිපේ2 පේමබඳු කුඩ� නිබන්ධනයාක් සංඳහ� ආචා�ර්යා උප්‍ර�ධියාකට පේයාEB. ම�<zක�වක් පේ<E!�Bන්පේන් ඇයිද යාන ක�!ණයායි. එප්‍රමණක් පේන�ව එව*නි පුළුල් ම�<zක�වක් පේ<E!�පේBන අද�ළ ප්‍රර්පේ2ෂණයා නියාමි< ක�ලසීම�ව තුළ සං�ර්ථාකව නිමකළ පේන�හ*කිව ම� අප්‍රහසු<�වයාට ලක්වීමට ඉඩ ඇතිබවට ප්‍රව� අනතු!* ඇඟවීම් කිරීමට ප්‍රව� ඔවුහු ක�!*ණික වූහ. නමුත් ඉන් ම� අවෛධර්යාමත් පේන� වුපේන් ම� පේ<E!� Bත් ම�<zක�වට ම� අතිශයින් ඇළුම් කළ නිසං�යා. එයින් ප්‍රසුව එයා නිම ක!න පේ<ක් මපේ මුළු මහත් ජීවි<යාම එයාවියා. ආහ�!ප්‍ර�න Bන්න�විට,

සංයානයා ක!න විට, මහමඟ යාන එනවිට, ශරී! කz<. ක!න විට පේමන්ම පේවනත් ක!න කියාන සං^ම කටයුත්<කදීම මපේ ජීවි<යා බවට ප්‍රත්ව තිබුපේන් නිබන්ධනයායි. ඒ සංඳහ� පේවන් ක! B< හ*කි සං^ම ක�ලයාක්ම මම එම නිබන්ධනයා නිම කිරීම සංඳහ� පේයා�ද� Bත්පේ<මි. නමුත් අවසං�නපේ2 දී ම� එම ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධයා නියාමි< ක�ලයා තුළ !චාන� ක! නිම� කිරීමට සංමත්වීමි. එප්‍රමණක් පේන�ව විශ්වවිද.�ල ප්‍ර�ස්<�ලපේයාහි නිබන්ධන එකතුව තුළ දක්නට ඇති එයා අන්<ර්B<යා හ� ප්‍ර�මිතියා යාන පේදඅ�ශපේයාන් ප්‍රමණක් පේන�ව ප්‍ර�ම�ණපේයාන් ද ආචා�ර්යා උප්‍ර�ධි නිබන්ධනයාක ස්ව!^ප්‍රපේයාන් වියා.

උප්‍ර�ධියාක් සංඳහ� ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනයාක් ඉදිරිප්‍රත් කිරීපේම් අවශ.<�ව ඇති විට පේබ�පේහEවිට ඊට පේ<E!� Bත්පේත් ම� වඩ�ත් පි�යා ක!න ම�<zක�යා. එපේස් පේහයින් ඒව� ප්‍රහසු ම�<zක� පේන� වූ බව නම් සං<.යාකි. දර්ශනයා, පේප්‍ර!දිB හ� බටහි! මපේනEවිද.� සි=ධ�න්<, අධ.�ප්‍රන විද.�ව, ජීව විද.�ව, !සං�යාන විද.�ව, පේභාQතික විද.�ව හ� වෛවද. විද.�ව ආදී විවිධ විෂයාන් සංමඟ සංබඳ<� දක්වන්න� වූ ම�<zක� මම පේ<E!�Bන්න� ලද ම�<zක� අ<! වියා.

එවන් ම�<zක� සංම්බන්ධපේයාන් ලියා*වුණු ප්‍ර<පේප්‍ර�< දුර්ලභා බ*වින් ක!*ණු පේසං�යා�B*නීපේම් දුෂ්ක!<� බහුලව මතුවියා. එබ*වින් ඒව�ට අඩ�ගු කිරීමට පේයාEB. ඊට සුදුසු ප්‍රර්පේ2ෂණ�ත්මක විෂයා ක!*ණු ම� එපේස් පේ<E!� Bන්න� ලද ම�<zක�වල ඇ<*ම්විට පේන�ම*තිවීම නිසං� බලවත් අප්‍රහසු<�වලට මුහුණ

xviii

ප්‍ර^මටද සිදුවියා. නමුත් මපේ මූලික අ!මුණ වූපේ2 ප්‍රහසුපේවන් ප්‍රර්පේ2ෂණ කිරීම පේන�පේT. ඒ නිසං� එව*නි දුෂ්ක!<� මට එ<!ම් ම විශ�ල අභිපේයාEB පේලසං මම පේන�සං*ලකුපේවමි.

ඇ<*ම් විෂයායා ක්පේෂ්<7වල !චාන� වී ඇති ශ�ස්ත්‍රී7යා ප්‍ර<පේප්‍ර�< පිළිබඳව දුර්ලභාත්වයා නිසං� ම� විසින් !චාන� ක!න ලද එව*නි විෂයායා ක්පේෂ්<7 අශිS< ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනවලට ප්‍රව� හිමි වූපේ2 ප්‍ර�ම�ණික වටින�කමකි. නිදසුනක් පේලසං දර්ශනප්‍රති උප්‍ර�ධියා සංඳහ� ම� විසින් පේ<E!� Bන්න� ලද සං�!ධර්ම යාන විෂයායා ක්පේෂ්<7යා ද එව*න්නක් පේලසං ද*ක්වියා හ*කි යා. සං�!ධර්ම පිළිබඳව මපේනE විද.�පේT ආචා�! විද.�වට අයාත් පේක�ටස් අද�ළ ක! B*නීමට ඒ ප්‍රර්පේ2ෂණපේ2 දී ම�හට සිදුවියා. මන්ද සංzජුවම සං�!ධර්ම පිලිබඳව !චාන� වූ ඉ�ගීqසි ප්‍රර්පේ2ෂණ Bqන්ථාවල හිඟබවක් ද විද.ම�න වූ බ*විනි. දර්ශන විශ�!ද උප්‍ර�ධියා සංඳහ� ම� විසින් පේ<E!� Bන්න� ලද සං�ජා�නනයා යාන විෂයායා ක්පේෂ්ත් !යා අයාත් වනුපේ2 ද මපේනE විද.�වටයා. සං�ජා�නනයා (Perception) පිළිබඳව !චාන� වූ මපේනE විද.�ත්මක ප්‍රර්පේ2ෂණ Bqන්ථා එ<!ම් දුලබ පේන�වන ද ඒව� පේබ�පේහE විට බටහි! සං�යානික මපේනE වෛවද. විද.�ත්මක ක!*ණු වලට සීම�වූ බවක් විද.ම�න කzති වියා. සං�යානික මපේනE වෛවද. විද.�ව අධ.යානයා කිරීමට නම් ජීව විද.� පේහE වෛව. විද.� විෂයා ධ�!�ව පේහE ප්‍රදනම් ක! ලබ� Bත් ශ�ස්ත්‍රී7යා ශික්ෂණයාක් ලබ� සිටීම අ<.වශ. සං�ධකයාක් පේලසං සං*ලකියා හ*කි යා. වෛවද. විද.�පේT වුව ද සං�ජා�නනයා පිළිබඳ සිදු ක! ඇති B*ඹු!* සං�යානික මපේනE වෛවද. විද.� ප්‍රර්පේ2ෂණ පිළිබඳ ප්‍රර්පේ2ෂ�ත්මකව අධ.යානයා ක!න්පේන් වෛවද. විද.� විශ�!ද (MD ; Doctor of Medicine) උප්‍ර�ධියා ව*නි උසංස් උප්‍ර�ධි ප්‍ර�ඨාම�ල� හද�!න වෛවද.ව!*න් වන ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි අධ්‍ යායානපේයාහි නි!< වෛවද. ශිෂ.යාන් බව සංඳහන්යා. මපේ විෂයායා ක්පේෂ්<7යා පේබQ=ධ සං�ස්කzතියා වුවද ති7පිටක සූ<7 පේ=ශන�වන්හි අඩ�ගු හ!යා ම� විසින් පේප්‍රළ B*ස්වියා යුත්පේත් සං�ජා�නනයා පිලිබඳව ප්‍රවතින විෂයා�නුබ=ධ නිර්වචානයාට අද�ළව වන බ*වින් සං�ජා�නනයා යාන <�ක්ෂණික ප්‍රදයා පිළිබඳව නිසි අවපේබEධයාක් ලබ� B*නීපේම් පූර්ව අවශ.<�වයා මතු වියා. ඒ අවශ.<�ව සංම්පූර්ණ ක! B*නීම සංඳහ� ති7පිටක බු=ධ පේ=ශන�වල සිට වෛවද. විද.� විශ�!ද උප්‍ර�ධියා ව*නි උසංස් උප්‍ර�ධි ප්‍ර�ඨාම�ල� සංඳහ� නිර්පේ=ශ වී ප්‍ර*වති ඉ� රීසි භා�ෂ�පේවන් !චාන� වූ බටහි! වෛවද. විද.� ප්‍රර්පේ2ෂණ Bqන්ථා අධ.යානයා කිරීමට ම� හට සිදුවියා. ඒ ක�ර්යායා ම� උනන්දුපේවන් සිදු කළ ද බටහි! මපේනE වෛවද. විද.�ව පිළිබඳව මූලික අධ.යානයාක් පේහE ශ�ස්ත්‍රී7යා ශික්ෂණයාක් න*ති ම� හට එයා සං*බවින්ම ඉ<� අප්‍රහසු ක�ර්යායාක් වියා. ඉන් අනතු!*ව සං�ජා�නනයා පිළිබඳව සංඳහන්ව ඇති බටහි! මපේනE වෛවද. විද.�ත්මක ප්‍රර්පේ2ෂණ�ත්මක ක!*ණු සංමඟ පේබQ=ධ ප්‍ර�ලි ති7පිටක බු=ධ පේ=ශන�වල සං�ජා�නනයා පිළිබඳව සංඳහන්වන B*ඹු!* මපේනE විද.�ත්මක ක!*ණු තුලන�ත්මකව හ� විචා�! පූර්වකව විශ්පේල්ෂණයා ක!මින් ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යායා

xix

සිදු ක! පේBන යා^මට ම� හට සිදුවියා. පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා සිදු ක!න ක�ලසීම�පේT දී ජා�තික ශික්ෂණ පේ!Eහලක පේස්වයා කිරීමට ල*බීම ප්‍රව� ම� ල*බූ භා�B.යාක් පේක�ට සංලකමි. මන්ද එහි පේස්වයා ක!න මපේනE වෛව= යාව!*න්පේBන් ම�හට අවශ. විෂයා ක!*ණු පිලිබඳව සං�යානික මපේනE වෛවද. විද.�වට අවශ. පේබ�පේහE ප්‍ර��පේයාEගික විෂයා ක!*ණු ද*න B*නීමට ඉඩකඩ ල*බුණු බ*විනි. පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා අවසං�නයා භා�Bයාට ලඟ� පේව=දී එම මපේනE වෛවද.ව!* හ� ද*ඩි ශ�ස්ත්‍රී7යා මි<7ත්වයාක් ඇති වී තිබිණ. පේමව*නි මපේනE වෛවද.ව!* පේ!Eහපේල් ම�නසික පේ!Eගීන් සංඳහ� ප්‍ර*ව*ත්පේවන ස්වකීයා සං�යානික දත්< හ� පේ<�!තු!* ප්‍රව� ඉ<� පේන�මසු!* පේලසං ම� හට ලබ� දුන්පේන් පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යාපේයාහි ඇති ව*දBත්කම හ� ක�ලීන බව පිළිබඳව ඇති ක!Bන්න� ලද ප්‍ර�සංන්න බව හ� ප්‍ර*හ*දිලි අවපේබEධයා නිසං�මයා. ම�නව පේම�ළපේ2 !සං�යානික ද්‍රව.වල සං�යුතිපේයාහි පේවනස්වීම නිසං� ඇති බව විවිධ පේ!Eගී <ත්ව හ� චිත්< දියුණුව නිසං� ඇති වන අත්‍රීන්ද්‍රියා හ*කියා� අ<! ප්‍රවතින මපේනE වෛවද. විද.�ත්මක නිව*!දි පේවනස්කම් ම� හට අධ.යානයා කළහ*කි වූපේ2 පේම් අයුරින් මපේනE වෛවද.ව!*න් විසින් ම� හට සංප්‍රයාන ලද එකී සං�යානික මපේනE වෛවද. විද.�ත්මක පේ<�!*තු!* නිසං�යා. එබ*වින් පේමම ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනයා පේබQ=ධ සං�ස්කzතියා විෂයා ක්පේෂ්<7යා යාටපේත් සිදු ක!න ලද ප්‍රර්පේ2ෂණයාක් වුවද පේමහි අන්<ර්B< වනුපේ2 හුපේදක් පේබQ=ධ සං�ස්කzතියා යාන විෂයා පිළිබඳව ශ�ස්ත්‍රී7යා ශික්ෂණයා පේමන්ම ඊට අද�ළව විවිධ විෂයා ක්පේෂ්<7 !�ශියාක් පිළිබඳව තුලන�ත්මකව හ� විචා�! පූර්වකව ලබ� Bන්න� ලද ශ�ස්ත්‍රී7යා ශික්ෂණයා ද B*Vව ඇ<. එබඳු ශ�ස්ත්‍රී7යා ශික්ෂණ කmමපේTද තුළින් ලබ� Bන්න� ලද ප්‍රර්පේ2ෂ�ත්මක ක!*ණු රැසංක් ද අන්<ර්B<යා. පේමව*නි ශ�ස්ත්‍රී7යා ප්‍රර්පේ2ෂණයාක් <නි අපේයාකුට කළ හ*කිද යාන්නත් ප්‍රර්පේ2ෂණයා ආ!ම්භාපේ2දී B*ටළුවක්ව ප්‍ර*වතිනි. නමුදු වෛධර්යාමත්ව කිmයා� කළ බ*වින් ද*ඩි ප්‍රරිශSමයාක් ද!� පේබ�පේහE අසී!*<� මධ.පේ2 එම B*ටළු හ� අභිපේයාEB සියාල්ලම ජායා B*නීමට හ*කිවීයා.

පේම් විෂයා ක්පේෂ්<7යා සංම්බන්ධව ම� හට B*ඹු!* අධ.යායාක් කිරීපේම් අවශ.<�ව ඉස්මතු වූපේ2 පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ උප්‍ර�ධියා සංඳහ� ලියා�ප්‍රදි�චි වීපේමන් ප්‍රසුව පේන�පේT. බුදු දහම පේව< ම�පේ ප්‍ර�පේTශයා සිදු වූපේ2 කිනම් දින වකව�නුපේ2 දී ද එ<*න් සිට ක�ල�නූ!^පීව පේම් පිළිබඳව ම� සි< තුළ ප්‍ර*වති උනන්දුව හ� පේප්‍රළ B*ස්ම අනුකmමිකව වර්ධනයා වියා. ජීවි<පේ2 මුල් ක�ලපේ2දී හුපේදක් බුදු දහම පිලිබඳ සංඳහන් වන කිසියාම් පේන�B*ඹු!* අභිචා�! විධි ප්‍ර*ව*ත්වීමකින් ප්‍රමණක්ම <z�තිමත් වීමට හ*කියා�වක් තිබුණද වියාප්‍රත් පේවත්ම, බුදු දහම පිළිබදව ඇති අවපේබEධයා ද මුහුකු!� යා^මට වූ නිසං� ඊට අනු!^ප්‍රව වඩ වඩ�ත් B*ඹු!* හ*ද^රීම්වලට යා^පේම් ම�නසික වුවමන�ව ම� තුළ ඇති වියා. විශ්ව විද.�ල ප්‍ර�ථාම උප්‍ර�ධිපේ2 සිට පේම් දක්ව� ම�ව පේමපේහයාවන ල=පේ= ක�ලයාක් තිස්පේස් ම� තුළ අනුකmමිකව වර්ධනයා වූ එකී

xx

අභා.න්<! පේප්‍රළඹවීමයි. ඒ නිසං�ම පේක<!ම් දුෂ්ක! වුවද පේම් විෂයා ක්පේෂ්<7යා ආශිS<ව ප්‍රර්පේ2ෂණ සිදු කිරීමට ඉඩ ල*බීම මපේ යාටි සිපේත් වූ සියුම් ආශ�වක් <z�තිමත් වීමක් පේලසං ද සං*ලකියා හ*කි යා. කිසියාම් Bමනක පේයාදී සිටින අවස්ථා�පේTදී මහමඟ ප්‍ර� Bමනින් ඇවිද යාන අවස්ථා�වලදී ද, බස්!ථා හ� ව�හන වල Bමන් ක!න අවස්ථා�වලදී නිබන්ධනයා අ< පේන�ම*තිව වුව ද සියාල්ල මනසින් ද*කපේBන ඊට අවශ. ආකzතිමයා සං*කිල්ල මනසින්ම පිලිපේයාල ක! Bමන් නිම�පේT යාළි ආප්‍රසු ප්‍ර*මිණි වහ�ම මනසින් පිලිපේයාළ ක!Bත් ආකzතියාට හ� සං*කිල්ලට අනුව වහ වහ� ප්‍රර්පේ2ෂණ කzතියා !චානයාට පේප්‍රළඹුපේනමි. පේබ�පේහE අවස්ථා�වලදී ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනයා සංඳහ� පේබ�පේහE නිර්ම�ණශ්‍රීලී හ� විචා�! පූර්වක සිතිවිලි සි<ට ප්‍ර*මිණිපේ2 ආවz< ස්ථා�නවලදී පේන�ව විවz< නිදහස් ස්ථා�නවල දී හුදකල�ව ප්‍ර� Bමනින් ඇවිද යාන අවස්ථා�වලදීයා. පේදප්‍ර� කිmයා�ක�රීව ප්‍රවති=දී ඊට අනු!^ප්‍රව පේම�ළයා ක් රියා�ත්මක වන ආක�!යා අනුව චින්<නයාට හ� ප්‍රරිකල්ප්‍රනයාට පේකපේනකු පේයා�මු වන ආක�!යා ඉ<� ප්‍ර*හ*දිලිව පේම් තුළින් වටහ�B< හ*කි වියා. පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධපේයාහි පේබ�පේහE ව*දBත් හ� <�ර්කික ක!*ණු සි<ට න*ඟුපේන් පේමපේස් දිගු දු!වල් හුදකල�ව ප්‍ර� Bමනින් යා=දී යාන අ<! ප්‍ර� Bමන නිම� ක! ප්‍ර*මිණී වහ�ම එම නිර්ම�ණශ්‍රීළී විචා�! පූර්වක ප්‍ර�රිකල්ප්‍රනික අදහස් පේල්ඛ්‍යනB< කිරීමට මම කටයුතු කපේලමි. නිබන්ධනයා !චාන� කිරීපේම්දී ඇ<*ම් අවස්ථා�වලදී මතුවූ B*ටළුවලට පිළිතු! ඒ පිලිබඳව පේවපේහසං පේBන සිත්‍රීපේමන් මතු පේන�වූ අ<! ඒ පිලිබඳව සිත්‍රීම මුළුමනින්ම න<! ක! දම� පේවනත් කටයුත්<ක නියා*පේලන අ<!තු! ක්ෂණිකව වහ� ඒ සංඳහ� පේයාදියා යුතු ප්‍ර�තිකර්මයා පේහE අද�ළ B*ටළුවට පේයා�B.<ම විසංඳුම ම� සි< තුළ ඇති වූ අවස්ථා� පේබ�පේහEමයාක් වියා. සි< හ� මනපේස් කිmයා�ක�රීත්වයා ඇ<*ම් විට ම� විස්මයාට ප්‍රත් ක!වන සුළු වියා. ඇ<*ම් අනු ම�<zක� සංම්බන්ධපේයාන් B*ඹුරින් අධ.යානයා කිරීපේම් අවශ.<�ව මතු වූ නිසං� පේමම ප්‍රර්අපේ2ෂණ  නිබන්ධපේ2 ඇ<*ම් ප්‍රරිච්පේ}ද !චාන� කිරීමට ම� ඇස්<පේම්න්තු B< ක! තිබූ ක�ල සීම�වට වලට වඩ� ව*ඩි ක�ලයාක් B< වියා. නිදසුනක් වශපේයාන් පේබQ=ධ සං�ස්කzතියා විෂයාට අද�ළ විෂයා ක!*ණු මිට වඩ� ප්‍රහළ මට්ටපේම් උප්‍ර�ධී වූ ප්‍ර�ථාම උප්‍ර�ධියා හ� දර්ශනප්‍රති උප්‍ර�ධීයාට හද!� තිබුණ ද, මපේනE විද.�ව සංම්බන්ධ විවිධ අ�ශ සංම්පූර්ණපේයාන්ම ම� හට ආBන්තුක වියා. අවම <!මින් දර්ශනයා පේහE පේබQ=ධ දර්ශනයා යාන විෂයායාන්වලට සංම්බන්ධ විෂයා ක!*ණූ ඇ<*ම් අවස්ථා�වලදී විශ්වවිද.�ල පේදකකින් ම� හද�!න ලද ප්‍ර�ථා�ම උප්‍ර�ධි ප්‍ර�ඨාම�ල� කීප්‍රයාක විෂයායාන්වලට අයාත් වූ බ*වින් එයා මට එ<!ම් අප්‍රහසුවක් පේන�වියා. නමුදු ජීව විද.� විෂයා ධ�!�ව ප්‍රදනම්ක! පේBන විශ්වවිද.�ලපේ2 දී වෛවද. උප්‍ර�ධියා අධ.යානයා ක!න වෛවද. ශිෂ.පේයාකු ස්වකීයා අධ.යායානයා ධ�!�ව තුළ හද!�නු ලබන මපේනEවිද.� විෂයා ක්පේෂ්<7යාට අයාත් ඇ<*ම් විෂයා පේක�ටස් ම� හට මුළුමනින්ම ආBන්තුක වියා. නිදසුනක් පේලසං සං�යානික මපේනE විද.�ව යාන විෂයායා වුවද විධිමත්ව ප්‍රර්පේ2ෂ�ත්මකව

xxi

අධ.යානයා ක!නු ලබන්පේන් වෛවද. විශ�!ද උප්‍ර�ධියා ( Doctor of Medicine)

සංඳහ� ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි අධ.යාන කටයුතු වල නි!< වන වෛවද.ව!*න් වූ වෛවද. සිසුන් බව ද*න B< හ*කි වියා. නමුදු සං�ජා�නනයා පිළිබඳව මපේ අධ.යානයා B*ඹු!ට පේBනයා�පේම්දී අද�ළ වූ ප්‍ර�ලි බු=ධ පේ=ශන�වන්හි විස්<! වන ඇ<*ම් B*ඹු!* ක!*ණු සං�යානික මපේනE වෛවද. විද.�ත්මකව තුලන�ත්මකව හ� විචා�! පූර්වකව විශ්පේල්ෂණයා කළ යුතු අවස්ථා� නි<! මතු වියා. එබඳු අවස්ථා�වල දී අද�ළ විෂයා පිළිබඳ ද*නුම හිBකම ම< ම� හට බලප්‍රත් අප්‍රහසු<�වලට මුහුණ ප්‍ර^මට සිදුවියා. එබඳු දුබල<� නිසං� වෛවද. විශ�!ද උප්‍ර�ධියා සංඳහ� නිර්දිශ්ට ඉ�ගීqසි භා�ෂ�පේවන් !චි< උසංස් වෛවද. විද.� Bqන්ථාවල පිහිට ල*බීමට ම�හට සිදුවියා. එප්‍රමණක් පේන�ව අද�ළ විෂයා ක!*ණුවල නි!වද.<�ව !ඳ� ප්‍රවත්ව� B*නීම පිණිසං විශ්වවිද.�ලවල හ� පේ!Eහල්වල පේස්වයා ක!න ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි සුදුසුකම් ලත් මපේනE වෛව= යාව!*න්පේ ආධ�! උප්‍රක�! ල*බීමට සිදුවියා. ම� ද ජා�තික ශික්ෂණ පේ!Eහලක පේස්වයා කළ බ*වින් ඒ සංඳහ� සුදුසු වෛවද.ව!*න් ප්‍රහසුපේවන් ම�හට පේසං�යා� B< හ*කි වියා. ඒ වෛවද.ව!*න් ස්වකීයා සං�යානික පේ<�!තු!* ප්‍රව� ම�පේ පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනයා සංඳහ� ලබ� දීමට <!ම් ඉ<�ම ක�!*ණික වියා. ඒ පේ<�!තු!* අ<! ම�නසික පේ!Eගීන්ට ප්‍ර�තික�! ක!න කmම, විවිධ චිකිත්සංක ක් !ම, පේමEහන ප්‍ර�තික�! හ� පේවනත් උප්‍රපේ=ශන කmම භා�වි<යා යාන�දියා පිළිබඳව ප්‍ර��පේයාEගික කිmයා�ක�!කම් තුළින් ම� ද*නුවත් ක! සිටියාහ. ඔවුන්පේ සං�යාන වලට ම� හට ප්‍ර*මිණිමට ආ!�ධන� ක! පේ!Eගීන් හට ඔවුන් සංජීවීව පේයා�දන ප්‍ර�තිකර්ම ද*ක බල� අවපේබEධ ක! B*නීමට ඉඩ සං*ල*ස්වූහ. පේ!Eගීන්පේ චාර්යා�ව නිරික්ෂණපේයාන් ඒ පේ!Eගියා�ට ව*ළදී ඇති පේ!EB නීර්ණයා හ� පේයාදියා යුතු ප්‍ර�තිකර්මයා ව*නි වෛවද.ව!*න්ටම ආපේTණීක ක!*ණු !�ශියාක් ම�හට ඔවුන් ඇසුරින් ද*න B< හ*කි වියා. ඉ<� දුෂ්ක! හ� පේවපේහසං ක! ක�ර්යායාක් වුව ද එව*නි අධ.යාන ම� හට පේBන දුන්පේන් බලවත් චිත්< පී�තියාකි. එම අත්ද*කීම් පේබQ=ධ මපේනE විද.�වට අද�ළ පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක�වට B*ලපේප්‍රන ක!*ණු විචා�! පුර්වක පේලසං පේප්‍රළ B*ස්වීපේම් දී හ� සු<7 පේ=ශන�වන් විශ්පේල්ෂණයා ක! ද*ක්වීපේම් දී ප්‍රසුව මට පේබ�පේහE පේසංයින් උප්‍රක�රී වියා.

නවීන විද.�ව පේබQ=ධ සූ<7 පේ=ශන� <හවු!* කිරීම පිණිසං අවශ. පේන� වූව ද පේබQ=ධ සූ<7 පේ=ශන�වන්හි විBqහවන B*ඹු!* මපේනE විද.�ත්මක විශ්පේල්ෂණ අර්ථාකථානයා ක! B*නීමට අවශ. ප්‍ර��ථාමික ප්‍රදනමක් සං�යානික මපේනE විද.� ද*නුම තුළින් ල*බියා හ*කි යා. නු<න යුBපේයාහි අධ.�ප්‍රන සංම්ප්‍ර�ද�යා සං*කසී ප්‍රවත්පේන් බටහි! සි=ධ�න්< ප්‍රදනම් ක!පේBන බ*වින් පේමකල විද.�ව හ� <�ක්ෂණ විෂයාන්ට වඩ�ත් න*ඹු!* වූ අධ.�ප්‍රනයාක් ලබන ශිෂ. ශිෂ.�වන්වට පේම් තුළින් ල*බියා හ*කි පිටිවහල ඉ<� විශ�ල බව පේප්‍රනී යායි. අවශ. වන්පේන් ද පේකපේස් පේහE සූ<7 පේ=ශන�වන්හි ද*ක්වු B*ඹු!* මපේනE විද.�ත්මක විශ්පේල්ෂණ ප්‍රහසුපේවන් අවපේබEධ ක! B*නීමට සුදුසු ම�නසික ව�<�ව!ණයාක්

xxii

සං*කසීම වන බ*වින් අවශ. අවස්ථා�වන්හි හ*කි <�ක් විචා�! පුර්වක බවට මුල් <*න පිරින*මීමි.

ම� පේම් ක!*ණු දක්වන්පේන් මපේ ප්‍රර්පේ2ෂණයා ඉ<�ම පේශ්Sෂ්ඨා යා*යි හුව� ද*ක්වීපේම් ප්‍රටු පේච්<�න�පේවන් පේන�පේT. මපේ ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක�වට අද�ළව ප්‍ර�ලි සූ<7 පේ=ශන� මඟින් ප්‍රමණක් ක!*ණු එක් රැස් ක! ප්‍රහසු ප්‍රර්පේ2ෂණයාක් සිදු කළ හ*කිව තිබියා දී එයා ම� විවිධ විෂයායාන් සංමඟ විචා�! පූර්වක හ� තුලන�ත්මක විශ්පේල්ෂණයාක් දක්ව� B*ඹු!* මට්ටමකට රැපේBන ගිපේ2 මපේ මුලික අ!මුණ පේකපේස් පේහE ප්‍රර්පේ2ෂණයාක් කිරීම පේන�වන බ*විනි. එයාට මූලික පේ\තුවක් වුපේ2 විවිධ විෂයා ආශිS<ව එකම ප්‍රර්පේ2ෂණ ක!*ණක් B*න විචා�! පූර්වක අදහස් සං�ර්ථාකව පේB�නු කිරීමට ද!න ලද ව^යාමයි. පේකපේස් වුවද පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනයා පේකපේස් පේහE නිම� ක! මීට අද�ළ වන දර්ශන විශ�!ද උප්‍ර�ධියා ලබ� B*නීම ප්‍රමණක්ම මපේ එකම අභිල�ශයා පේන� වීයා. සංමහ! විට මපේ පේම් ප්‍ර�තිප්‍රත්තියා මට අව�සි සංහB< වීමට ද ඉඩ තිපේV. මන්ද අම�!*පේවන් ප්‍රර්පේ2ෂණයාක් සිදු කළ ද එයා ප්‍රහසුපේවන් සිදු කළද ප්‍ර�තිඵලයා එකම වන නිසං�යා. පේබ�පේහE විට සිදු වන්පේන් ව*දBත් ප්‍රර්පේ2ෂණ කිරිපේම් අ!මුණින් අසී!* ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක� පේBන අවසං�නපේ2 දී ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනයා නිම ක!B< පේන�හ*කිව ඉන් අපේ�ක්ෂි< ප්‍ර!ම�ර්ථා ඉටුක! B*නීමට පේන�හ*කිවීමයි. පේම් පේ\තුව ම< සංමහ!* පේකපේස් පේහE ප්‍රර්පේ2ෂණයා හ*කි <�ක් ප්‍රහසුපේවන් පේB�ඩ දම� B< හ*කි මට්ටපේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක� පේ<E!� B*නීමට උත්සුක පේවති. අසී!* ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක�වක් පේ<E!� පේBන ඒ ඔස්පේස් බ!ප්‍ර<ල ප්‍රර්පේ2ෂණයාක් සිදුක! අBන� ප්‍රර්පේ2ෂණයාක් නිම ක! ආත්ම <z�තියා ලබ� B*නීමට <වත් ඇ<*පේමක් සංමත් පේවති. මම ද අයාත් වන්පේන් පේම් වර්B පේදක අ<රින් පේදවනුව කී වර්Bයාටයි. මටද සං�ජා�නනයා ව*නි මපේනE විද.�වට අයාත් <�ක්ෂණ ප්‍රදයාක් භා�වි<� පේන�ක! සු<7 පේ=ශන�වලටම ප්‍රමණක් සීම� වූ ප්‍රහසු ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක�වක් පේ<E!� B*නීමට අවශ. <!ම් නිදහසං තිබිණ. අපේනක මපේ විෂයා පේබQ=ධ සං�ස්කzතියායි. මපේනEවිද.�ව, පේබQ=ධ  මපේනE විද.�ව හ� පේබQ=ධ දර්ශනයා ආදී විෂයායාන්වලට සංzජුව න^කම් කියාන සං�ජා�නනයා ව*නි <�ක්ෂණ ප්‍රදයාක් ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක�ව වශපේයාන් භා�වි<� පේන� ක! හුපේදක් සු<7 පේ=ශන�වලට හ*කි <�ක් සීම� වු අවශ. <!ම් ප්‍ර<පේප්‍ර�< සුලභා ප්‍රහසු ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක� !�ශියාක් මට පේ<E!� B*නීපේම් කිසිදු පේන� හ*කියා�වක් පේන� තිබිණ. නමුත් මම ඒ සියාල්ල ඉව< දම� මපේනEවිද.�ව විෂයාට න^කම් ඇති පේම් ම�<zක�ව පේ<E!� Bත්පේත් අසී!*පේවන් සිදුක!න බ!ප්‍ර<ල ප්‍රර්පේ2ෂණකින් ආත්ම <z�තියා ල*බීම මපේ මුලික අ!මුණ වී තිබූ බ*විනි.

පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයාට අද�ළ විවිධ භා�ෂ� වලින් !චාන� වූ පේප්‍ර�ත්ප්‍රත් විශ�ල සං�ඛ්‍ය.�වක් කියාවීමට මට සිදු වියා. පේම් පේ\තුව නිසං� පේහE පේවනත් පේ\තුවක් නිසං� පේහE B< වු වසං! තුන ඇතුළ< පේදව!ක් මපේ ඇස් කණ්න�ඩිවල ක�චා

xxiii

ම�!* කිරීමට මට සිදුවියා. ඒ අ<!තු! විශ�ලි< කිරීපේම් කණ්න�ඩියාක්ද (Magnifier Glass) පේප්‍ර�ත්ප්‍රත් කියාවිපේම්දී භා�වි<� කිරිමට සිදු වින. පේප්‍ර�ත්ප්‍රත් කියාවිපේම්දී පේදපේනත්වල පේප්‍රනීමට යාම් <!මකින් හ�නි පේBන පේද<*යි පේම් නිසං� මට සිතිනි. විශ්වවිද.�ල අධ.�ප්‍රනපේ2 අවසංන් අ!මුණ පේලසං පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා සං*ලකියා හ*කි නිසං� පේදපේනත් අන්ධ වී වුවද පේකපේස් පේහE පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනයා ම� විසින් අපේ�ක්ෂි< මට්ටමට සං�ර්ථාකව නිම කිරිමට ල*බීම මට ඊට වඩ� ව*දBත් ක!*ණක් පේලසං හ*ඟිනි. මන්ද අප්‍ර සංද�කල් ජීවත් වන උදවියා පේන�වන බ*විනි. මියා යා�මට ප්‍ර�ථාම මපේBන් පේලEකයාට හ� සංම�ජායාට ඉටු වියා යුතු යාම් පේමපේහව!ක් තිපේV නම් එයා ඉ<�ම පේහ�ඳින් ඉටු ක! මියා යා�මට මම ක*ම*ත්පේ<මි. මට අවශ. වූපේ2 පේමම ප්‍රර්පේ2ෂණයා මට කළ හ*කි ප්‍ර�ම�ණයාට ද වඩ� හ*කි <�ක් උසංස් පේලසං නිම� ක! කිසිපේවක් නිසි පේස් අවධ�නයා පේයා�මු පේන�ක!න යාම් යාම් අ�ශ පිලිබදව විචා�! පූර්වක ද*ක්මක් ලබ� දීමට කටයුතු කිරීම වූ බ*වින් සංමහ! විෂයාන් සංඳහ� නියාමි< පේප්‍ර�ත් ප්‍රත් සංප්‍රයා� B*නීපේම් අප්‍රහසුකම ම*ද වුවද බලවත් වුවමන�වකින් හ� වෛධර්යාකින් අඛ්‍යණ්ඩව ම� පේමම ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යාපේයාහි නි!<වූපේයාමි.

ආශ�වට ප්‍රර්පේ2ෂණ කිරීමට වඩ� පේකපේස් පේහE ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනයා !චාන� පේක�ට හ*කි <�ක් සං!ළ හ� ප්‍රහසු පේලසං නිම� ක! ඊට අද�ළ උප්‍ර�ධියා ලබ� B*නීමට කටයුතු කිරීම වඩ� ප්‍ර��පේයාEගික පේන�පේTද*යි මට බලප්‍ර^ම් කළ ඇ<*ම් අයා මපේBන් ප්‍ර�ශ්න ක!=දී ප්‍රව� මුනිව< රැකපේBන මපේ අභිල�ශයා ප්‍රරිදිම පේමහි මට අවශ.ව ප්‍ර*වති ශ�ස්ත්‍රී7යා මට්ටම ක!� ප්‍ර*මිණීමට පේවපේහසං Bනු ල*බූපේT හුපේදක් ම�පේ ව^යාම පේවනත් අයාපේ ප්‍රටු ආත්ම�ර්ථාක�මී අභිල�ශ හ� සංම�න පේන�වන බ*විනි. ප්‍රර්පේ2ෂණයා කිරීපේම්දි මුහුණප්‍ර^මට දුෂ්ක!<� ම< මපේ පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනයා නියාමි< ක�ලයා තුළ !චාන�පේක�ට නිම කිරීමට පේන�හ*කි වීපේම් අවද�නමක් ද මුල් ක�ලීනව ඇති වියා. නමුත් දිව� රෑ පේවපේහසී, මූලික අවශ.<� ඉටු කිරීමද ප්‍රපේසංකල� කටයුතු කිරීපේමන් ඉතිරි වූ සුළු ක�ලයා ද පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා සං�ර්ථාකව නිම කිරීම පිණිසං භා�වි<� කපේලමි. එස් වුවද ම�පේBන් අන.යාන්ට වියා යුතු යුතුකම් වBකීම් ම� කිසි විපේටක ප්‍ර*හ*! පේන�හ*රිපේයාමි. හ*කි ප්‍රමණකින් අනන.යාන්ට වියා යුතු යුතුකම් හ� වBකීම්ද කපේලමි. මපේ පු=Bලික අවශ් යා<� <z�තිමත් කිරිම පිණිසං ඇති ක�ලයා ප්‍රව� ප්‍රර්පේ2ෂණයා සංඳහ� භා�වි<� කපේලමි. පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක�වට අද�ළව රැස් ක!Bත් විෂයා ක!ණු නිර්ම�ණශිලී හ� අපුර්වත්වයාකින් යුතුව ඉදිරිප්‍රත් කළහ*කි ආක�!යා කල්ප්‍රන� ක!මින් ක�ලයා B< කපේලමි. ඒ අවස්ථා�වල ප්‍රහසුපේවන් පේන�පේමපේනහි වූ හ� පේන�ව*ටහුනු යාම් යාම් පේ= ප්‍රසු අවස්ථා�වලදී ප්‍රහසුපේවන් ව*ටහී ගිපේ2යා.

ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක�වක් පේ<E!�B*නීපේම්දී මපේ ප්‍ර�තිප්‍රත්තියා සංම්බන්ධව විද.ම�න වන ඇ<*ම් සුවිපේශ්ෂ<� ප්‍රවති. ම�ද මනුෂ. පේලEකයාතුළ පේවපේසංන අවපේශ්ෂ මනුෂ.යින් අ<රින් පු=Bලපේයාකු ප්‍රමණි. නමුදු මපේ ම�නසික

xxiv

හ*ඩ<ලපේ2 හ� පු=Bල අනන.<�වපේ2 ප්‍රහසුපේවන් ද*කියා හ*කි පේන�වූ ලක්ෂණ විද.ම�නයා. !*චිකත්වයා හ� !සං වින්දන�ත්මක මට්ටම තුළ ප්‍රව� පේම් සුවිපේශ්ෂී ස්වභා�වයා දක්නට ඇ<. එපේස් කියාන්පේන් මක් නිසං�ද*යි වටහ� B*නීමට නම් බුදුදහම පිළිබඳ අධ.යානයා කිරීමට ම� පේප්‍රළඹ වූ යාම් යාම් පේ\තු සං�ධක පිළිබඳ නිව*!දිව වටහ� B< යුතුයා. පේබ�පේහEවිට යාපේමකු බුදුදහම පිළිබඳ ප්‍රර්පේ2ෂණ කිරීමට පේප්‍රළඹියා හ*කි සං�ධක පේබ�පේහE � !ම�ණයාක් තිබියා හ*කි යා. වzත්ත්‍රීයා අවශ.<�ව, ආර්ථික වටින�කම, නව පේසං�යා�B*නීම් ඉදිරිප්‍රත් කිරීම් ආදියා කිසිපේවකු යාම් ප්‍රර්පේ2ෂණ ක්පේෂ්<7යාක නියා*ලීපේම් අවශ.<�ව වියා හ*කි යා. පේබ�පේහEවිට ආර්ථික සං�ධකයා ප්‍රව� පේම් පේ\තු අ<රින් මුල් ස්ථා�නයාට ප්‍ර*මිණීමට ඉඩ ප්‍ර�ස්<�ව ඇති බවද වටහ� B< යුතු පේT. උප්‍ර�ධි සංඳහ� බුදුදහම ප්‍ර�දක පේක�ට !චාන� වන ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධන වලට පේබ�පේහE විට ම�<zක� වනුපේ2 බුදු දහම සංම්බන්ධ විවිධ පේලQකික හ� පේභාQතික ක!*ණු බව ද*ක B< හ*කි යා. ඒ අ<! බුදුසංමපේ2 ආර්ථික දර්ශනයා, පේබQ=ධ අධ.�ප්‍රනවිද.� මූලධර්ම හ� සංම�ජායීයා විද.� ක්පේෂ්<7යාට අයාත් විවිධ මz<zක� ආදියා මඟින් ප්‍ර*හ*දිලි වනුපේ2 එව*නි ප්‍රර්පේ2ෂකයින්පේ අ!මුණු ති7පිටක බු=ධ පේ=ශන�තුළ B*Vව ඇති පේලQකික ක!*ණු සං�Bqහ ක! එක්<*න් කිරීම බවයි. මපේ සං�ම�න. ද*නීපේම් හ� ව*ටහීපේම් අන්දමට පේල�Tතු!� බුදුව!පේයාකු සංම්ම� සංම්පේබEධියාට ප්‍රත්වූපේ2 මිනිසුන්ට ආර්ථික දර්ශනයා ඉB*න්වීපේම් පේහE !ටවල් ප්‍ර�ලනයා ක!න අයු!* ප්‍රහද� දීපේම් මූලික අ!මුණ පේප්‍ර!ද*රිව නම් පේන�පේT. ඒව� අවශ. බව මම පිළිBනිමි. නමුදු ඒව� සං�ම�න. මිනිසුන්ට එදිපේනද� දිවිපේප්‍රපේව< B< කිරීමට අවශ. පේලQකික ද*නුම් ප්‍ර=ධති ප්‍රමණකි. සංම්ම� සංම්බුදුව!පේයාකුට එව*නි පේ= පිලිබඳ පේලQකික ද*න උBපේ<කුට වඩ� විශ�ල අවපේබEධයාක් ඇ<.

නමුදු සංම්ම� සංම්බුදු උප්‍ර<ක් පේම් පේලEක ධ�තුව සිදුවීම අතිශයා දුර්ලභායා.

සංම්ම� සංම්බුදුව!පේයාකු පේමපේල�ව සංම්බුදු සංසුන පිහිටවනුපේ2 සංමස්< පේලEකව�සී සංත්වයා�හට ආර්ථික දර්ශනයා පේහE සංම�ජායීයා විෂයායාන් පිළිබඳව ක!*ණු පේ=ශන� කිරීමට පේන�පේT. පේබ�පේහE පිරිසංක් ව!දව� Bන්න� ස්ථා�නයා එයායි. සංම්ම� සංම්බුදුව!පේයාකු පේමපේල�ව වඩිනුපේ2 පේසංසු කිසිදු ශSමණපේයාකුට පේහE බº�\මණපේයාකුට ක!න්නට <බ� සිතින් සි<� Bන්නටවත් බ*රි අර්ථාපේයාන් B*ඹු!* ක�!ණයාක් ඉටුකිරීම උපේදසං�යා. ශS�වක පිරිසංපේ අ!මුණ වියා යුත්පේත්ද උන්වහන්පේස් විසින් ඉ<� අප්‍රහසුපේවන් අවපේබEධපේක�ට අප්‍ර පේකපේ!හි අනුකම්ප්‍ර�පේවන් පේ=ශන�ක! වද�ල�වූ ශ්‍රීS සං=ධමයා එහි පේ=ශි< අ!*< අනුව පිළිප්‍ර*ද දුක් පේකළව!ක! B*නීමයා. සංම්ම� සංම්බුදුව!*න් ප්‍රහළවනුපේ2 පේම් පේලEක ධ�තුවතුළ පේවපේසංන සංත්‍ව වර්Bයා�පේ දුක පේකළව! කිරීමට අවශ. පිලිපේව< ප්‍ර�ක�ශ කිරීමට මිසංක අප්‍රට ආර්ථික විද.�ව පේහE පේ=ශප්‍ර�ලන විද.�ව ඉB*න්වීමට පේන�වනබව සිහි<බ�B< යුතුපේT. පේමහිදී බුදු!දුන්පේ මුලික අ!මුණ පිළිබඳ නිව*!දිව වටහ� පේන�B*නීම නිසං� ඇතික!පේBන ඇති අවුල ප්‍ර*හ*දිලිව නි!වුල්ක!B< යුතුපේT.පේලEක සංත්‍වයා�පේ

xxv

දුක පේකළව! ක!B*නීම පිණිසං පේ=ශි< සංම්ම� සංම්බුදුව!පේයාකුපේ ති7පික බු=ධ පේ=ශන�වල ආර්ථික විද.� මූලධර්ම පේහE පේ=ශප්‍ර�ලන විද.� මූලධර්ම ද*කීම මහ�චා�ර්යාව!පේයාකුපේBන් පේක�ණ්ඩයා ක�ප්‍රව�B*නීපේම් මුධ කිmයා�වට පේන�පේදපේවනි පේන�වනබව වටහ� B< යුතුයා. විපේ=ශ සං�චා�!වල නියා*පේලන පේබ�පේහE ක�ලයාක් විපේ=ශB<ව පේවපේසංන මහ�චා�ර්යාව!පේයාකුහට <මන්පේ පේක�ණ්ඩයා <මන්ටම කප්‍ර� B*නීපේම් හ*කියා�ව තිබියා හ*කි යා. එබඳු !ටවල ඒ සංඳහ� අයා ක!න අධික මිලBණන් නිසං� පේක�ණ්ඩයා කප්‍ර� B*නීමට අවශ. ක!න මූලික පේමවලම් කීප්‍රයා පේම!ටින් රැපේBන පේB�ස් ක!ණව^මිපේයාකු ළඟට පේන�පේB�ස් <ම�පේ පේක�ණ්ඩයා හ� රැවුළ <ම�ම කප්‍ර� B*නීපේම් පු!*=ද සංමහ! අයාට ඇ<. බුදු දහම පිළිබඳව ති7පිටක බු=ධ පේ=ශන�වන්හි නිව*!දි හ!යා ලබ� B*නීපේම් ව^යාමක් වර්<ම�නපේ2 සිදුක! ඇති පේබ�පේහE ප්‍රර්පේ2ෂණයාන්හි පිළිඹිබු පේන�වන බව ඉ<� කණB�ටුපේවන් වුවද කිව යුතුමයා. ම� පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා සිදු කිරීමට පේප්‍රළඹ වූ එක් ක�!ණයාක් නම් බුදු දහපේම් අt යාන්<! හ!යා දහම තුළින් අව.�ජා පේලසං ඉස්මතු ක! B*නීමයි. එයා පේබQ=ධ භා�වන� කmම ප්‍ර��පේයාEගිව හද�!න අපේයාකුට වුවද ප්‍ර�තිඵලද�යාක බව මපේ ව*ටහීම වී තිබිණ. එ<කුදු වුවත් පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණපේයාහි ඹූලික අ!මුණ පේබQ=ධ භා�වන� කmමයා නමින් හ*ඳින්පේවන විදර්ශන� භා�වන�ව ඉB*න්වීමට ප්‍ර�යාත්න ද*රීමක් පේන�පේT. ම� එපේස් සිදු කිරීමට සුදුස්පේසංකු හ*ටියාට මට පේන�පේප්‍රපේන්. ඒ සංඳහ� ජීවි<පේ2 නිස්සං!ණ�ධ.�ශපේයාන් ප්‍ර*විදි ජීවි<යාට එළඹ මුළු ජීවි<යාම බුදු දහපේම් හ!යා ජීවි<යාට එකතු ක! B*නීම සංඳහ�ම ක*ප්‍ර ක! ඇති පේබQ=ධ යාතිව!යා�ණන් වහන්පේස් නමක වඩ�ත් සුදුසු බව මපේ අව�ක හ*ඟීමයි. ඇසං, කණ, න�සංයා, දිව, සංම හ� මනසං ඔස්පේස් ප්‍ර�චා ක�ම වින්දනපේයාහි නි!< සං�ම�න. ගිහිපේයාකු පේලසං මට මපේ පිළිපේව< අනුව එ<!ම් ඉහළටම Bමන් කළ පේන�හ*කි යා. මම සිදු ක!න්පේන් මට හ*කි ප්‍රමණින් පේබQ=ධ ප්‍ර�තිප්‍රත්ති ම�ර්Bපේයාහි Bමන් ක! ම�හට ද*නට ජීව වි= යා�ත්මකව ල*බී ඇති සං�ජා�නන හ*කියා�ව උප්‍රක�රී ක!පේBන පේම් භාවයා තුළ ම�හට ලබ� B< හ*කි චිත්< සං�වර්ධනයා ලබ� B*නීම බව ඉ<� අනතිම�නීව ප්‍ර�ක�ශ ක!මි. මපේ ජීව විද.� සං*කස්ම අනුව ම� හට වර්<ම�න භාවයා තුළ චිත්< සං�වර්ධනයා සිදුකළ හ*කි උප්‍රරිම අවස්ථා�ව සීම� වී ප්‍රවතින බව ද මම ද*නට හඳුන�පේBන සිටිමි. පේක<!ම් ද*ඩි වීර්යායාක් පේBන භා�වන� කmම ප්‍ර�ගුණ කළ ද මපේ ස්න�යු ප්‍ර=ධතිපේ2 ධ�රි<�ව, මපේ සං�ජා�නන හ*කියා�ව, මපේ පේම�ළපේ2 !සං�යානික ද්‍රව. සං�යුතියා අනුව මට වර්<ම�න භාවයා තුළ පේබQ=ධ භා�වන�ව දියුණු කළ හ*කි එක්<!� මට්ටමක් ඇ<. ඒ අනුව චිත්< සං�වර්ධනයා අත්ප්‍රත් ක! B< හ*ක්පේක් ම� උප්‍රතින්ම ලබ� ඇති ජීව විද.�ත්මක ප්‍ර*තිකඩට සංම�නුප්‍ර�තියාකවයා. උප්‍රතින් උ!*ම ක!පේBන ඇති ජීව විද.�ත්මක අනන.<�ව නිසං� පේබQ=ධ භා�වන� කmමවල විBqහ ක! ඇති උප්‍රරිම නිෂ්ඨා�ව ක!� ළඟ� වීමට ඒ ආක�!පේයාන්ම අප්‍රහසු වුවද පේබQ=ධ භා�වන� කmම ප්‍ර��පේයාEගිකව ව*ඩීම තුළින් එහි අර්ථාදක්ව� ඇති ප්‍රරිදි උප්‍රරිම

xxvi

නිෂ්ඨා�න අත්ප්‍රත් ක!Bත් පු=Bලයින් සිටින බව ද, එපේස්ම එම භා�වන� කmම ප්‍ර��පේයාEගික බව ද වටහ� Bත්පේ<මි.

හුපේදක් ප්‍ර�ථාම විපේශ්ෂ උප්‍ර�ධි ප්‍රරීක්ෂණයාට පේබQ=ධ සං�ස්කzතියා ම� පේ<E!� Bත්පේත් එයා හුපේදක් කල� විෂයාක් වූ නිසං�වත් එමඟින් ප්‍රහසුපේවන් උප්‍ර�ධිපේ2 අපේ�ක්ෂි< සං�ම�ර්ථායා උසංස් ක!B*නීපේම් අභිල�ෂපේයාන්ම ප්‍රමණක් පේන�පේT. මුල් ක�ලීනව සං�ම�න.පේයාන් පේවනත් ශිෂ.යාන්පේ ආකල්ප්‍රවලට සංම�නවම මපේද එව*නි පේලQකික අ!මුණු අපේ�ක්ෂ� තිබිණි. ම� අධ.යානයා කළ විෂයා එ<!ම්ම ආර්ථික වටින�කමක් සංහි< විෂයාක් පේන�වන බව මුල්ක�ලීනවම මම ද*න සිටිපේයාමි. විශ්වවිද.�ල කීප්‍රයාක උප්‍ර�ධි හ� ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි ප්‍ර�ඨාම�ල� සංඳහ� පේබQ=ධ අධ.යාන හ� ප්‍ර��චීන භා�ෂ� ක්පේෂ්<7යාට සංබඳ<� ඇති විෂයායාන් පේ<E!�Bනු ල*බුපේT ප්‍රහසුපේවන් විභා�B සංමත්ව සංහතික ප්‍රත් හිමි ක! B*නීපේම් ඒක�යාන පේච්<න�පේවන්ම පේන�පේT. ම� අව�කව එබඳු විෂයාන්වලට ඇල්මක් ද*ක්වූ නිසං�යා. එපේහත් මුල් ක�ලීනව මපේ සිපේත් ද උප්‍ර�ධි ලබ�B*නීපේම් හ� පේවනත් විභා�Bවලට පේප්‍රනීසිට ඉන් උසංස් සං�ම�ර්ථා හිමික! B*නීපේම් අභිල�ශයා පේන�තිබිණි යා*යි පේන�කිව හ*කි යා. එපේලසං ප්‍ර*වසීම හ*කි <�ක් සං<.B!*කවීමට ඇති මපේ අභිල�ශයාට එපේ!හි වන්නකි. එබ*වින් මම එපේස් පේන� ප්‍රවසංමි. පේමබඳු ම�නසික ප්‍රසුබිමක මධ්‍ යාපේයාහි B<කළ ක�ලවකව�නුව තුළ ම� උසංස් පේලසං සං�ම�ර්ථායා ල*බූ සං^ම ප්‍රරීක්ෂණයාක්ම, උප්‍ර�ධි න�මයාක්ම මපේ නම සංමඟ ඇඳ� ඒ ඔස්පේස් සංක්ක�යා දිට්ඨියා ප්‍රදනම්පේක�ට පේB�ඩනඟ� Bත් <zෂ්ණ�, දිට්ඨි හ� ම�න සං�ඛ්‍ය.�< මපේ පු=Bලික ප්‍ර�ති!^ප්‍රයා පේදසං බල� මමත්‍වයා පේක්න්ද්‍ර ක! Bත් එක්<!� ස්වයා� <z�තියාක් ල*බීපේම් පේබ�ළඳ ම�නසිකත්වයාක ප්‍රව� එකල ම� ප්‍රසුවූ බව අද ප්‍රවසංනුපේ2 හයාහ<! පේන�දත් ල�බ�ල විපේ2දී කළ දඟක�!කම්, පේබ�ළඳ අනුවණකම් මඳ සින� පිරි වතින් යුතුව සිහික!න ගුණ නුවණින් මුහුකු!� ගියා ව*ඩිහිටිපේයාකු ප්‍රරි=පේදනි. අනුකmමපේයාන් වඩ වඩ�ත් ඉහළ උප්‍ර�ධි ස්ථා! පේව< ළඟ�පේව=දී මපේ සිපේත් මුල් ක�ලීනව උප්‍ර�ධි හිමි ක! B*නීමට හ� සංමත්වූ උප්‍ර�ධි න�ම මපේ නමට ඇඳ� එතුළින් ම�නසික <z�තියාක් ල*බීමට තිබූ ද*ඩි අභිල�ශයා කmම�නූකූලව දියා වී යාන්නට වූපේ2 ම�හට පේන�ද*පේනන ප්‍රරිදියා. එබඳු ළඳ පේබ�ළඳ චාර්යා� !ට� මුල් ක�ලීනව වුවද ම�තුළ දිස්වීම පිළිබඳ අද මම අතිශයින් ල*ජ්ජා�වට ප්‍රත් පේවමි. උප්‍ර�ධි ව*නි සං�ඥා� න�ම පේකපේ!හි ප්‍රව� <zෂ්ණ�, දzෂ්ටි, හ� ම�න ඇති ක! B*නීම දුකට ක!*ණක්යා යාන අවපේබEධයා අද ම� තුළ ප්‍රවතියි. ඒ නිසං� කව!ම පේහE උප්‍ර�ධියාක් පිළිබඳව අද ම�තුළ ඇත්පේත් දුකක් පේහE සංතුටක් පේන�ව විචා�! පුර්වක මධ්‍ යාස්ථා භා�වයාක් ප්‍රමණකි. ඒ මධ.ස්ථා භා�වයා ඇති ක! B*නීමට උප්‍ර�ධියාක් පිණිසං සිදුක!න ප්‍රර්පේ2ෂණ කටයුත්<කදි ල*බූ අවපේබEධයා උප්‍රක�රී වීමද පේමහි දී වඩ�ත් ව*දBත් ක!*ණක් පේලසං පේප්‍රනී යායි. සං<. වශපේයාන් සිදු වියා යුත්පේත් ද ඒ ක�!ණයාමයා. උBත්කම වුවද ල*බියා හ*ක්පේක් ඊට නිසි

xxvii

ගුණවත්කම තිබුණපේහ�ත් ප්‍රමණක් බවද පේම් අනුව පේප්‍රනී යායි. සි�හ පේ<ල් ව*නි අBන� පේදයාක් ද*මියා හ*ක්පේක් !න් බඳුනකම ප්‍රමණි. ගුණවත් බව පේන�ම*තිව නියාම උBත්කම ල*බියා පේන� හ*කිව�ක් පේමන්ම ගුණවත්කපේමන් ප්‍රරිබ�හි! උBත්කමට ව*ඩි ආයුෂ ද න*<. උසංස් අධ.�ප්‍රනයා න*ම*ති අති දීර්ඝ වූ දිවි චා�රික�පේTදී මට වඩ� විෂයා ද*නුමින් ඉ<� ව*ඩි උBතුන් විශ�ල පිරිසංක් මට මුණ B*සී තිපේV. ඔවුන් හ� ම� සං�සංන්දන�ත්මක පේප්‍රළ B*ස්වුවපේහ�ත් එහි මට අයාත් ස්ථා�නයා වත් මට මුල් පේප්‍රළ අ<! පේසං�යා�B< හ*කි ද*යි B*ටළුවකි. නමුත් ඒ අ<රින් විශ�ල පිරිසංක් උසංස් අධ.�ප්‍රනපේයාහි අවසං�න කූඨාප්‍ර���තියා සං�ර්ථාකව ලඟ� ක! B*නීමට හ*කියා�වක් ලබ� B*නිමට <!ම් භා�B.වන්< පේන�වීයා. ඔවුන්ට වඩ� ම� එකල අධ.�ප්‍රනයා ල*බීපේම් හ*කියා�ව අතින් ප්‍රහළ මට්ටමක විසූ නමුදු ගුණවත්කම න*ම*ති සං�ධකයා ම� තුළ ඊට වඩ� ඉහළ ස්ථා!යාක වු බ*වින් අවසං�න කුඨා ප්‍ර���තියා දක්ව�ම පේමපේස් ම�හට නි!*ප්‍රද්‍රි<ව ප්‍ර*මිණියා හ*කිවූ බව මම අව�කව විශ්ව�සං ක!න්පේනමි. නිදසුනක් පේලසං දක්ව<පේහ�ත් මට උසංස් අධ.�ප්‍රනයා ල*බීපේම් භා�B. හ� ව!ම හිමිවීම චුල්ලප්‍රන්ථාක හිමියාන් !හත්වීම ව*නියා.

!හත්ඵලයා එකම වුවද සං*රියුත් හිමියාන්, මුBලන් හිමියාන් !හත්වූපේ2 චුල්ලප්‍රන්ථාක හිමියාන් !හත්වූ ආක�!යාට විශ�ල දුෂ්ක!<� විදපේBන පේන�පේT.

මම උසංස් අධ.�ප්‍රනයා ලබ� B*නීමද ඊට සංම�නයා.මපේ ජිවි< අත්ද*කීම් අනුව අද මට සිපේ<න්පේන් යාපේමකුට ගුණවත්කම තිපේබන්පේන් නම් ප්‍රසු අවස්ථා�වකදී උBත්කම, ධනවත්කම පේහE බලවත්කම ව*නි ඕන^ම පේදයාක් ලබ�B*නීපේම් කිසිදු පේන�හ*කියා�වක් න*ති බවයි. ගුණව<�ට ස්වභා�ව ධර්මයා� ප්‍රව� උදTක!න යාම් ස්වභා�වයාක් තිපේV. පේදවිපේ=ව<�වුන්වහන්පේස්ල� හ� පේම් විශ්වපේයාහි අදzෂ.ම�න ශක්තියා බලපේTB ප්‍රව� ගුණව<� ආ!ක්ෂ� ක!Bන්න� ආක�!යා මපේ ජීවි< අත්ද*කීම්තුළින්ම මම ප්‍රසංක් ක!පේBන ඇත්පේ<මි. එබඳු සිදුවීම් මට ඇ<*ම් අවස්ථා�වලදි ධන�ත්මක උප්‍රසංථාම්භානයාක් පේලසංද මපේ ජිවි<පේ2 දුෂ්ක! ඇ<*ම් අභිපේයාEB ජායා B*නීමට මට උප්‍රක�රී වියා.

ම� දන්න� පේ=වලට වඩ� පේන�දන්න� පේ= විශ�ල බවද ඊට ජීවි< ක�ලයාම ක*ප්‍ර ක! වුවද අත්ප්‍රත් ක!B< පේන�හ*කි විශ�ල ද*නුම් ප්‍ර!�සංයාක් ඇති බවද ව*ටහී යාන්නට වියා. ඒ පේවනුවට ප්‍රසු ක�ලීනව මට ඇතිවූපේ2 හුදු ද*නුම ප්‍රමණක් ල*බීපේම් පේන�තිත් වුවමන�වකි. එයා යාටි සිපේත් වූ <ව එක් ආශ�වක්ද න*තිනම් අභිල�ශයාක් ප්‍රමණක්ද*යි සිතිවිලි හ�!�බල� ඒ පිළිබඳ විනිශ්චායාකට එළඹීමට පේවපේහසංවීම නිෂ්ඵල කිmයා�වක*යි සිපේත්. එපේස් විනිශ්චායාක් ලබ�දීපේම් වුවමන�වක් මතු වනුපේ2 සං*බවින්ම යාටි සිපේත් එව*නි ල�මක සිතිවිලි ඇතිවුවද <ම� තුළ එබඳුවූ ආශ�වක් න*ති බව අනුන්ට කුහක පේලසං ඉස්මතුක! පේප්‍රන්වීමට ඇතිවන පේබ�ළඳ හ*ඟීමට සංම�නූප්‍ර�තිකවයා. කුහක බව පේහවත් පේදබිඩි බව ඉක්මව� යාථා�ර්ථායා පේව< ළඟ� වූපේවකුහට එව*නි ල�මක ම�නසිකත්වයාක් න*<. පු=Bලික ප්‍ර�ති!^ප්‍ර

xxviii

ඇතික! B*නීපේම්, නඩත්තු කිරීපේම් හ� ප්‍රවත්ව� B*නීපේම් වුවමන�වක් න*ති අපේයාකුට සියා සිතිවිලි අනුන් විසින් කුමන ස්ව!^ප්‍රයාකින් වටහ�Bනු ල*බුවද එයා කම්ප්‍ර�වට හ� ප්‍රසු<*විල්ලට ක!*ණක් පේන�පේT. ජීවි<පේ2 මුල්ක�ලීන ක�ලවකව�නුවතුළ සිට පේම් දක්ව�ම බුදු දහම සංමඟ ම� ප්‍රවත්වන ල=පේ= දzඪ සංබඳ<�වයාකි. එයා කිසිපේස්ත් මතුපිට බ�හි! ඔප්‍රයා ම< ප්‍රදනම් වූ වෛක!�ටික පේහE අමූලික ශS=ධ� ආදී අන්<=වයා ඇසු!*කළ ස්ව!^ප්‍රපේයාහි වූ සංබඳ<�වක් පේන�පේT. විශ්වවිද.�ලයාට අභා.න්<! ශිෂ.පේයාකු පේස් ප්‍ර�පේTශ වීමටත් පේප්‍ර! සං^පේහන ක�ලයාක සිට බුදුදහම අ<! තිබූ මපේ සංබඳ<�ව ක් !මිකව වියාප්‍රත්පේව=දී ඊට අනු!^ප්‍රව වඩ�ත් වර්ධනයා වියා. බුදුදහම පිළිබඳව B*ඹු!* ද*නුමක් න*තිව වුවද බුදුදහම පිළිබඳව ද*ඩි ඇල්මක් කුඩ�කල ප්‍රටන්ම මපේ සිපේත් ප්‍ර*වතිපේ2 සංසං! පු!*=ද අනුව වියා හ*කි යා. කුඩ� ද!*පේවකු පේලසං ප්‍රන්සංපේල්, දහම් ප්‍ර�සං*පේල් හ� ප්‍ර�සං*පේල් බුදුදහම හ� සංම්බන්ධ කිmයා�ක�!කම්වල නියා*ලී සංතුටට ප්‍රත්වන සං�පේTදී ක�!*ණික හදව<ක් මට උප්‍රතින්ම ල*බී තිබීම ඉ<� විශ�ල භා�B.යාක් පේලසං සිපේත්. ඒ පේ\තුව ම< මපේBන් සිදුවූ කිසිදු ව!දක් පේන�ම*තිව අපේ\තුකව මට එපේ!හිව කිmයා�ත්මක වන විවිධ සංතු!* බලපේTB, පු=Bල කිmයා�ක�!කම් තුළින් හමුපේT මධ.ස්ථා ම�නසික ස්වභා�වකින් කටයුතු කිරීමට හු!*කමක් ම� තුළ ඇති වියා. අද ප්‍රව� කිසිදු මපේ ව!දක් න*තිව මට <දබල පේලසං නින්ද� අප්‍රහ�සං ක!න අපේයාකු පිලිබඳව ම� තුළ කිසිදු =පේTෂයාක් න*තිව කටයුතු ක!න්නට මට හු!*වී ඇත්පේත් කුඩ�කල ප්‍රටන්ම ම� ල*බූ එකී ම�නසික හු!*ව නිසං� මට මට ව*ටපේ\.

කුඩ� ක�ලපේ2දීම පියා පේසංපේනහසං අහිමිවීම හ� ඉන්ප්‍රසුව එ<*න් සිට ජීවි<පේ2 විවිධ B*ටළු, හ*ල හ*�පිලි, කුණ�ටු, වියා!* චාණ්ඩම�!*<,

කඩ�ව*ටීම් ආදී අනන්< දුක්ඛ්‍ය පේදEමනස්සංයාන්ට මුහුණ දීම තුළ බුදු දහම විවිධ හ*ඩපේයාන් හ� ප්‍ර*හ*පේයාන් මපේ ජීවි<යාට ඉ<�ම සංමීප්‍ර වියා. කිසිදු හTහ!ණක් න*තිව පේබ�පේහE අසං!ණවූ අවස්ථා�වලදී කිසිදු පේභාQතික සං*ප්‍ර සංම්ප්‍ර<ක් න*තිව ද බුදු දහම සංමීප්‍රපේයාහි වීම ම� ලද විශ�ල අස්ව*සිල්ලක් වියා.බිළිඳු ළද!*පේවකුව සිටින අවදිපේ2 සිට කmමකmමපේයාන් පේයාQවන අවදියා දක්ව�ද ඉන් අනතු!*ව වියාප්‍රත්බව ක!� යාන ජීවි< Bමපේන් සං^ම සංන්‍ධි ස්ථා�නක දීම බුදුදහපේම් පේයාEධ අත්ව*ල හ� පිහිට ම� සංමඟ තිබීම කිසිදිපේනක මුදලින් <ක්පේස්!* කළ පේන�හ*කි වටින�කමක් බව ප්‍ර�ක�ශ කළ හ*කි යා.

ප්‍රවුල් ප්‍රසුබිම තුළ, විවිධ සංම�ජා සං�ස්ථා� තුළ ම�පේ භූමික�වට අයාත් යුතුකම්, වBකීම් පේන�පිරිපේහල� ඉටු ක!මින් කටයුතු කිරීමට බුදු දහම මට විශ�ල ප්‍රන්න!යාක් වියා. ල*බියා යුතු අයිතිව�සිකම් පේන�ල*බුණු අවස්ථා� වල දී වුව ද ඒ පිළිබඳව පේන� සි<� සංම�ජායාට ම� අතින් වියායුතු යාම් පේදයාක් තිපේV නම් පේන� ප්‍ර*කිලව ඉටුකිරීමට බුදු දහම තුළින් ම� ල*බූ ආත්ම ශික්ෂණයා පේබපේහවින්ම ඉවහල් වියා. පේම් නිසං� ජීවි<පේ2 සං^ම අවස්ථා�කදීම හුපේදක්

xxix

ආපේTBශ්‍රීලී පේන�වී ඉවසීපේමන් මධ.ස්ථාව හ� බු=ධිමත්ව ඒව�ට මුහුණදීමට <!ම් ආත්ම ශක්තියා වර්ධනයා ක! B*නීමට හ*කියා�ව ඇතිවියා. ජීවි<පේ2 මුල් ක�ලවකව�නුව තුළ හුපේදක් හදවතින් ප්‍රමණක් ප්‍ර*වති බුදු දහම සංමඟ සංම්බන්ධයා ප්‍රසු ක�ලීනව ඇතිවූ උසංස් අධ.�ප්‍රනයා සංමඟ බු=ධිමයා ස්ථා! සංමඟද සංම්බන්ධවියා. බුදු දහම සංමඟ හදවත් සංබඳ<�වකින් පේ<�!ව ඇති වන බු=ධියා අනතු!*ද�යාකයා.එයා අව�ක සංබඳ<�වයාක්ද පේන�වියා හ*කි යා.

නිවන ක!� යා� හ*කි ම�ර්Bයා ව*ටී ඇත්පේත් බු=ධියා ප්‍රමණක්ම දියුණු කිරීපේමන් පේන�පේT. හ*කි <�ක් ම ද*නුපේමන් හිසං පු!ව� Bත්විට ප්‍රහසුපේවන් නිවන් අවපේබEධ ක!B< හ*කි සිත්‍රීම ව*!දියා. නිවන් ද*කීම සංඳහ� එයා � !පේයාEජානවත් වියා හ*කි යා. එපේස්ම යාම් අවස්ථා�වකදී නිවන් අවපේබEධයාට එයා බ�ධ�ක�රී සං�ධකයාක් වුවද වියා හ*කි යා. බුදු දහම සංමඟ සංබඳ<�පේT මුල්ම අත්තිව�!ව දමනු ල*බුපේT හදවතින්ම නිසං� ප්‍රසුක�ලීනව බු=ධියා වර්ධනයා වුවද එයා ගුණවත්කමින් පේ<�! වූ ද*නුම පේමන් අනතු!*ද�යාක ද පේන�වීයා.

ප්‍ර*විදිවීමට ම� තුළ තිබූ ද*ඩි අධිෂ්ඨා�නයා හ� ව^යාම ප්‍රවුපේල් එකම පිරිමි ද!*ව� ම� වූ බ*වින් මවපේ ම*දිහත් වීපේමන් ව*ළකී ගියා ද ප්‍ර*විදි දිවියා තුළ B*Vව ප්‍ර*වති සුවිශ�ල දහම් අවපේබEධයා ගිහිව සිට වුව ද ලබ� B*නීපේම් පිප්‍ර�සංයා පේන� සිඳී ම� හදව< තුළ එපේලසං ම ප්‍ර*වතිනි. මපේ මව විසින් ම� පේම් දක්ව� ම පේමපේහයා වුපේ2 ගිහිව සිට හ*කි <�ක් ප්‍ර�තිප්‍රත්ති පූ!ණපේයාහි නි!< වීමටයා. එයා ඇයා එවකට පේ�!�පේදණි විශ්වවිද.�ල ශිෂ.�වක පේලසං සිටි=දී පේබQ=ධ භික්ෂූන් වහන්පේස්ල� සංමඟ එක්ව සං�ස්කz< භා�ෂ�ව, සි�හල හ� පේබQ=ධ සං�ස්කzතියා ආදී විෂයාන් අධ.යානයා ක! උප්‍ර�ධියා ලබ� B*නීම දක්ව� කිmයා�වළියා තුළ ඇයාට අත්ද*කීමට ල*බී ඇති භික්ෂූන් වහන්පේස් නමකපේ !^ක්ෂ ප්‍ර�තිප්‍රද�පේT කටුක ප්‍ර�තිප්‍රත්ති B!*ක බව ද*ක ඇති වූ සං�පේTදීකම මුල් ක! ඇති Bත් ප්‍රශ්චා�ත් ක�ලීන ආකල්ප්‍රයාක් යා*යි මට සිපේත්.

මුල් ක�ලීනව ම� තුළ ප්‍ර*වති දහම සංමඟ ජීවත්වීපේම් ආශ�ව නිතිප්‍ර<� සං<! පේප්‍රEයා පේන�ව!දව� සිල් සංම�දන්වීපේමහි හ� ආ!ණ. පේස්න�සංන භා�වන� මධ්‍ යාස්ථා�න ක!� පේB�ස් භා�වන�ව ප්‍ර�ගුණ කිරීපේමහි පිළිපේව< නිසං� වඩ� ඔප්‍ර මට්ටම් වියා. බුදුදහම පිළිබඳ කිසිදු උසංස් විභා�Bයාක් පේහE උප්‍ර�ධියාක් න*ති ක�ලපේ2දී පිළිපේවතින් එහි නි!<වීපේමන් ල*බූ ප්‍ර��පේයාEගික අත්ද*කීම් හ� ශික් ෂණ ප්‍රරිචායා ප්‍රසු ක�ලීනව ධර්ම�වපේබEධයා ලබ� ද*නුම දියුණු ක! B*නීපේම් ව^යාම තුළදී මපේහEප්‍රක�රී වියා. බුදු දහම පිළිබඳ උසංස් ප්‍රරීක්‍ෂණ හ� උප්‍ර�ධි සංඳහ� විෂයා නිර්පේ=ශයාකට සීම� වී ප්‍රසුක�ලීනව ක!*ණු අධ.යානයා ක!=දී ඇ<*ම් අවස්ථා�වල සි<ට ද*නුපේන් ම�තුළ නිසංර්Bව ප්‍ර*වති සංදහම් පිප්‍ර�සංයා !�මුB<පේක�ට සි!B< ක!න්න�ක් ව*නි හ*ඟීමකි. එයාට පේ\තුව කුමක්ද*යි මම ඒ පිළිබඳව නි<! <නිව සි<� බ*ලීමට පේයා�මු වූපේයාමි. ද*නුම පේසං�යා� යා^ම විෂයා නිර්පේ=ශයාකට සීම� ක! පේක�ටු ක! <*බියා පේන� හ*කි යා. එපේස් ක!=දී සි<ට යාම් අප්‍රහසු<�වයාක් ඇති පේT. එයා එක්පේකE ශ�ස්ත්‍රී7යා ශික්ෂණයා නුපු!*දු බව නිසං� ඇතිවන ආකල්ප්‍රයාක් වියා හ*කි යා. න*<පේහ�ත් සිපේත්

xxx

නිසංර්B ස්වභා�වයා වූ අවිධිමත් වyහB< අධ.�ප්‍රන !ට�වට වඩ� විධිමත් සං�ම්ප්‍ර�ද�යික අධ.�ප්‍රන !ට�ව පේවනස්වූ නිසං� ඇතිවූ ආකල්ප්‍රයාක් වියා හ*කි යා.

එයා නූ<න අධ.�ප්‍රන මපේනE විද.� සි=ධ�න්< අ<! ප්‍ර*හ*දිලිව විBqහ පේකපේ!න චින්<න ප්‍රසුබිමකි.

විෂයා නිර්පේ=ශයා අනුව යාම් පේප්‍ර�<ක පේක�ටසංක් ප්‍රමණක් විභා�Bයා සංඳහ� නිර්පේ=ශවී ඇතිවිට ඉන් ඉදිරිප්‍රත් වන ධර්ම ක!*ණු !සංවත් හ� සිත්කළු නම් ඒ පේක�ටසං අධ.යාන කිරීපේමන් ප්‍රමණක්ම සි< <z�තිමත් ක!B*නීමට අප්‍රහසු පේT. ඉන් ඔVපේබන් ඇති විෂයා ක!*ණු එනම් මුළු නිර්දිෂ්ට Bqන්ථා සියාල්ලම පේහE ඉන් ව*ඩි Bණනක් සංම්පූර්ණපේයාන්ම අධ.යානයා කිරීමට ආශ� සිතියා හ*කි යා. නමුදු ඒ සංඳහ� විධිමත් විෂයා නිර්පේ=ශයාක දී බ�ධ�ක�රී ප්‍රසුබිමක් ඇ<. එනම් පේබ�පේහEවිට එබඳු ස්ව!^ප්‍රපේයාහි වූ විෂයා නිර්පේ=ශ සංකස්වී ඇත්පේත් නිශ්චි< ප්‍රරීක්ෂණ පේහE උප්‍ර�ධි ප්‍රරීක්ෂණ ව*නි විභා�B සංමත්වීමට ප්‍රමණකි. ඒ සංඳහ� මිඩ�ගු කළ යුතු ක�ලයා ද ඉ<� සීමි<යා. එබ*වින් පේබ�පේහEවිට සිදු වනුපේ2 අද�ළ විෂයා පිළිබඳ පුළුල් මට්ටපේම් විශද ද*නුමක් න*ති එපේහත් නිර්පේ=ශපේ2 සංඳහන් කුඩ� පේක�ටසංකට ප්‍රමණක්ම සූද�නම්වූ පු=Bලයා� එකී විෂයා පිළිබඳව ප්‍ර�ම�ණික පේලසං සං*ලපේකන යාම් ප්‍රරීක්ෂණයාක් සංඳහ� උසංස් සං�ම�ර්ථායාක් හිමික! B*නීමයි.පේමයා ඇ<*ම්විට උප්‍ර�ධි ප්‍රරීක්ෂණයාක් සංඳහ� වියා හ*කි යා. පේමපේස් එබඳු විෂයාක් පිළිබඳව ප්‍ර�ම�ණපේක�ට සං*ලපේකන යාම් විභා�Bයාකින් විශිෂ්ඨා සං�ම�ර්ථායා ල*බීම අද�ළ විෂපේ2 විපේශ්ෂඥාබව ල*බීම පේහE ප්‍ර�වීණත්වයා ල*බීම පේලසං ව!දව� අර්ථා කථානයා කිරීම සං�වද. බව පේප්‍රනීයායි. බුදු දහම පිළිබඳව ද පේම් අර්ථාකථාන පේම් අයුරින්ම වල�ගු වන බව ප්‍ර*හ*දිලි පේT. බුදු දහම පිළිබඳ උසංස් ප්‍රරීක්ෂණයාක් පේහE උප්‍ර�ධියාක් ල*බීම නම් බුදු දහපේම් නිර්පේ=ශි< ආර්යා ප්‍ර�තිප්‍රද�පේT අවසං�න නිෂ්ඨා�ව ක!� ළඟ� වීමක් පේලසං ව!දව� උප්‍රකල්ප්‍රනයා කළ පේන� හ*කි යා. පේන�එපේස් නම් එපේලසං සං�ම�ර්ථායාක් ල*බුපේවකු අවම වශපේයාන් !�B, =පේTෂ හ� පේමEහ දු!*ව තිබියා යුතුයා. මන්ද බුදු දහම පිළිබඳව මන� ප්‍ර�වීණත්වයා ල*බීම ප්‍ර�ම�ණිකත්වපේයාහිල� B*නියා හ*ක්පේක් එබඳු උසංස් අධ.�ත්මික මට්ටමක් ක!� සංම්ප්‍ර���< වීපේම් ඇති හ*කියා�ව ම< ප්‍රමණක් වන බ*විනි. නමුදු වර්<ම�න සංම�ජාපේ2 එබඳු පු=Bලයින් ඉ<�ම දුර්ලභායා.

බහුලව ද*කියා හ*ක්පේක් මතුපිට ඔප්‍රපේයාහි ප්‍ර�ම�ණයාට අභා.න්<!යා හ!යා පේන�ම*ති අයා බව ද*කB< හ*කි යා. එයාට එක් පේ\තුවක් තිපේV. එනම් වර්<ම�නපේ2 සංම�ජාපේ2 බහුල<! ඇBයුමට ලක් වනුපේ2 ආභා.�ත්මික වටින�කම් ඇති පු=Bලයාන් පේන�වීමයා. බ�හි! ඔප්‍රයා අල�ක�!ව තිපේබන අයාට උසංස්පේක�ට සං*ලකීම හ� ව*!දි සංම�ජා ඇBයුම් පිරින*මීම පේහ�ඳ යාහප්‍රත් පු=Bලයාන් හට ප්‍රව� ඇ<*ම් විටක සංzණ�ත්මක උප්‍රස්ථාම්භාන ලබ�දීමක් ව*නි කිmයා�වක් බව පේන� ප්‍රවසං� සිටියා පේන� හ*කි යා. පේම් පේ\තුව නිසං� සංම�ජාපේ2 අව�ක පේහ�ඳ පු=Bලයින් යාටප්‍රත් වීමත් න!ක අසංත් පු!*ෂයින් ඉස්මතු වීමත්

xxxi

සිදු පේT. පේම් සිදුවීම අඛ්‍යණඩව සිදුවීපේම් දී එයා සංම�ජායාට ඉ<� අහි<ක! පේලසං බලප්‍ර�නු ලබයි. පේමයා <වත් අයා ආදර්ශයාට Bන්න� අ<! අවසං�නපේ2 දී එයා ප්‍ර!ම�දර්ශයාක් පේලසං සං*ලකීම පේමයාට පේ\තුව පේT. බුදු දහම පිළිබඳව යාපේමකුට සු< ද*නුම මඟින් ලබ�B< හ*ක්පේක් වචාන�ර්ථායාට ප්‍රමණක් සීම� වූ ද*නුමකි. එයා බුදු දහපේම් අවසං�න ප්‍ර!ම�දර්ශයා වශපේයාන් හුව� දක්වන පූර්ණ අවපේබEධයා පේන�පේT. එබඳු සං�ම�න. ව*ටහීමක් ලබ� බුදු දහම පිළිබඳ පුර්ණ ද*නුමක් ල*බීයා*යි පු=Bල ආත්ම ප්‍ර!ම්භාවන හ� අත්තුක්ක�සංන කිmයා�වලියාක ද*නුවත්ව පේහE පේන� ද*නුවත්ව නියා*ලීමට ඇ<*ම් පිරිස් පේප්‍රළපේඹනුපේ2 ඉහ< දක්වන ලද ව*!දි සංම�ජා කිmයා�වළිපේයාහි <වත් එක්<!� අතු!*ඵලයාක් පේලසංටයා. කිසියාම් ආBමික ඉB*න්වීමක් පිළිබඳව ස්වකීයා අදහස් ප්‍ර�ක�ශ කිරීමට ප්‍ර�ථාම එයා ම*නවින් අධ.යානයා ක! තිබියා යුතුවීම එක්<!� අවශ් යා<�වයාකි. එපේස් සිදුවීම ශ�ස්ත්‍රී7යා කිmයා�වළිපේයාහි එක්<!� !ට�වකි. පේමයා පේමපේස් සිදුවීම සිදු කළ යුතුම යා*යි නීතිරීති ව.වස්ථා� ප්‍ර*ණවියා පේන�හ*කි යා.

මන්ද යාත් එයා එක්<!� සංද�චා�!�ත්මක වBකීමක් සංහි< කටයුත්<ක් ද වන බ*විනි. කිසියාම් ආBමික ඉB*න්වීමක් පිළිබඳව ස්වකීයා අත්<පේනEමතියා ඉදිරිප්‍රත් කිරීමට අද�ළ අධික!ණ කිmයා� ම�ර්Bවලට එළඹ ව!දක!* ක! සි!B< කිරීම් ආදී දඩුවම් ලබ�දිපේම් කmමපේTදයාක් පේන� ප්‍රවතියි. ඊට පේ\තුව ආBම විBqහ කිරීමට අද�ළ සංමස්< කිmයා�ද�මයා ප්‍ර�ලනයා ක!නුපේ2 පු=Bල සංද�චා�!යා ම< වන බ*විනි. අධික!ණමයා කිmයා� ම�ර්Bවලින් යාම් සීමි< අවස්ථා�වක දී යාම්කිසි පු=Bලපේයාකුපේ පු=Bල හ� ම�නව අයිතිව�සිකම් රැක දියා හ*කි යා. නමුදු පුළුල්ව Bත් කළ සංම�ජාපේ2 සංද�චා�!යා ආ!ක්ෂ� කිරීමට අධික!ණමයා කිmයා�වළියාට ප්‍රමණක් හ*කියා�වක් න*<. නීතියාට ප්‍රමණක් ම�නව සංම�ජායාක සංද�චා�!යා රැක දියා හ*කි පේන�පේT. එස් කිරීමට උත්සං�හ කිරීමට නම් අවම මට්ටමින් සං^ම මිනිපේසංකු ප්‍රසුප්‍රසංම පේප්‍ර�ලිසි නිලධ�රිපේයාකු රැඳවීමට අවශ. වනු ඇ<. ඒ සංඳහ� අවශ. වන අවම පිරිව*යා වත් ද!� Bන්පේන් පේකපේස් ද? එපේස් සිදු කළත් එයා ඵලද�යී පේTද? නමුදු ප්‍ර��පේයාEගික <ලපේයාහි දී සං*බවින්ම එපේලසං කිmයා� කිරීම දුෂ්ක!යා. ම�නවයා� ස්වකීයා හzදයා ශ�ක්ෂියාට එකඟව ව�සංයා කළ යුතු වන්පේන් හුපේදක් නීතියාට ප්‍රමණක් ප්‍රරිපූර්ණ සංම�ජා සංද�චා�!යා රැක දීමට පේන� හ*කි නිසං�යා. සංම�ජායා යානුපේවන් අදහස් වන්පේන් මිනිසුන් පේබ�පේහE ප්‍ර�ම�ණයාක් අ<! විවිධ ම�නව සංබඳ<� හ� අන්<ර් කිmයා� ප්‍රවතින, කිසියාම් සංන්නිපේTදන සංබඳ<�වයාකි. සංම�ජායා යානුපේවන් පේභාQතිකව ඉදිරිප්‍රත් කළ හ*කි යාමක් සංzජුවම දzෂ.ම�න පේන�පේT. පු=Bල අන්<ර් සංබඳ<�වලට ම�නව සංම�ජායා යානුපේවන් ව.වහ�! පේකපේ!යි. පේම් පේ\තුව නිසං� සං<. වශපේයාන්ම සංද�චා�!යා කිmයා�ත්මක කළ යුත්පේත් ම�නව සංම�ජායාක පේවපේසංන පු=Bලයාන් විසිනි. ප්‍රළමුපේවන් පු=Bලයා� නිව*!දි වීම සංම�ජායා නිව*!දි වීමට මඟකි. සංද�චා�!යා පු=Bල පේක්න්ද්‍රB<ව කිmයා�ත්මක කළ යුත්<ක් වනුපේ2 එබ*විනි. සංම�ජා සංද�චා�!යා වුව ද අර්ථාකථානයා ක! ඇත්පේත් පු=Bල සංද�චා�!යාට අනුව වන්පේන් ඒ නිසං�මයා.

xxxii

ඒ පේ\තුව නිසං�ම බුදු දහම සංද�චා�!යා පු=Bල පේක්න්ද්‍රB<ව කිmයා�වට න*ඟියා යුතු බවට උප්‍රපේදස් සංප්‍රයා� දී ඇ<. එයා වඩ� ප්‍ර��පේයාEගිකයා. මන්ද ම�නව සංම�ජා සංබඳ<� ජා�ලයාක වුව ද පු!*ක වනුපේ2 මිනිසං� වන නිසං�යා.

නමුත් ඇ<*ම් සංම�ජා විශ්පේල්ෂණවල අර්ථා දක්ව� ඇත්පේත් මුලින්ම නිව*!දි ක! සංකස් ක! B< යුත්පේත් ම�නව සංම�ජාපේ2 ප්‍රවතින විවිධත්වයා බවයි. එයා ප්‍ර��පේයාEගික ද න*<පේහ�ත් එව*නි පේ= =පේTෂ මූලික ප්‍රදනමකින් යුතුව ම�නව සංම�ජා සංබඳ<� කඩ� බිඳ ද*මීපේම් ව.�ප්‍ර�!යාකින් පේ<�!ව සිදු කළ හ*කිද යාන්න පිළිබඳව විවිධ B*ටළු තිපේV. යාම් පේහයාකින් එයා සිදු ක!න්පේන් නම් ඒ සංඳහ� ම�නව සංබඳ<� ජා�ලයා තුළ එක් එක් ම�නවයා� පේසංසු ම�නවයින් සංමඟ ප්‍රවත්න� මි<7ශ්‍රීලී ම�නසික සංබ*ඳියා�ව =පේTෂ මූලිකව බිඳ ද*මීමට අ<.වශ් යායා. ඒ සංඳහ� ම�නවයින් අ<! විද.ම�න වන විවිධ පේවනස් කම් සංම�ජා විෂම<�ව පේලසං හුව� දක්ව� මිනිසුන් තුළ ස්වභා�විකව ප්‍රවතින වෛව!යා හ� =පේTෂයා යාන සංzණ�ත්මක ම�නව ආපේTB <ව දු!ටත් පේB�ඩ න*ඟීමට ව^යාමක් ද*රියා යුතු වීම එබඳු කmමපේTදවල ප්‍ර�ධ�න අවශ.<�වයාකි. ප්‍රසුව එකී වෛව!යා හ� =පේTෂයා ප්‍රදනම් ක!Bත් !ළු පේභාQතික ප්‍ර�චාණ්ඩක�රී කmමපේTදයාක් උප්‍රපේයාEගී පේක�ටපේBන අභිම< ප්‍රරිදි සංම�ජා කmමයා ප්‍රරිවර්<නයාකට ලක් කළ යුතු බව එව*නි කmමපේTදයාන්හි සි=ධ�න්<වල පේප්‍රන්ව� දී ඇ<. නමුත් පේමයා සං�ර්ථාක ව.�යා�මයාක් යා*යි ප්‍ර*වසියා පේන� හ*කි යා. මන්ද ම�නව සංම�ජායා තුළ සංම�ජා සංබඳ<� =පේTෂ මූලික හ� ආත්ම�ර්ථාක�මී වන <!මට එකී සංම�ජායා තුළ පේවපේසංන ම�නවයින් වඩ වඩ�ත් පීඩ�වට හ� ම�නසික අසංහනයාට ප්‍රත් වන බ*විනි. පේම් අනුව ම�නව සංම�ජායා ප්‍ර�ති වශපේයාන් පේබද� පේහE ස්ත්‍රී7 පු!*ෂ වශපේයාන් පේtද ක! අවුලුව�, එකිපේනක� අ<! සං*කයා ඇති ක!, විවිධ පිල් පේබදීම්, එකිපේනක� පේකටවීම් ඇති ක!, සංම�ජායා පු!� =පේTෂයා වපු!� ල*බියා හ*කි කිසිදු ක�යික පේහE ම�නසික සංහනයාක් පේන� ම*ති බව පේප්‍රන්ව� දියා හ*කි යා. ඒ පේවනුවට පේම් කmමපේTද භා�වි<පේයාන් ම�නව සංම�ජායා වඩ වඩ�ත් ක�යික පීඩ�වට හ� ම�නසික අසංහනයාට ලක් පේT. ම�නසික පේ!Eගීන් පේම් <!ම් සංම�ජායා පු!� බහුලව ව.��<ව වීමට ද ම�නව හදවත් තුළ =පේTෂ හ� ආත්ම�ර්ථාක�මී ආකල්ප්‍ර අධික වීම ප්‍ර�ධ�න පේ\තුවකි.

ආත්ම�ර්ථාක�මීත්වයා හ� =පේTෂයා මිනිසං� උන්මත්<කපේයාක් ක!වයි. අපේනක් අ<ට පේකපේ<ක් සංම�ජා කmමයා ප්‍රරිවර්<නකට ලක් කළ ද ඊට සං�පේ�ක්ෂකව උක්< සංම�ජායා තුළ පේවපේසංන ම�නවයා�පේ සිතුම් ප්‍ර*තුම් ආකල්ප්‍ර !ට�ව යාහප්‍රත් දිශ�ව පේව< පේවනස් පේන� වන්පේන් නම් අපේ�ක්ෂි< සංම�ජා ප්‍රරිවර්<නපේයාන් ද කිසිදු ඵලද�යාක ප්‍ර�තිඵලයාක් අත්ප්‍රත් පේන� පේT. විවිධ පේභාQතික හ� ම�නසික B*ටළු වලින් ආකූල ව.�කූල බවකින් පේවලී ප්‍රවතින ම�නව සංම�ජායාට නූ<නපේයාහි පේබපේහවින් අවශ.ව ඇත්පේත් එම B*ටළුවලට නිව*!දි ආකල්ප්‍ර සං*ප්‍රයියා හ*කි මඟකි. ඒ හ*කියා�ව ප්‍රරිපූර්ණ වශපේයාන් ඇත්පේත් බුදු දහම පේව<යා. නමුත් B*ටළුවකට ඇත්පේත් වර්<ම�නපේ2 බුදු දහම පිළිබදව සංම�ජාපේ2 ප්‍රවතින අවපේබEධ ශක්තිපේ2 මඳ බවයි. පු!�ණ

xxxiii

සංම�ජායාට වඩ� නූ<න සංම�ජායා පේභාQතික අ�ශපේයාන් ඉදිරිපේයාන් ප්‍රසු වන බව සං*බ^වක් වුව ද ම�නසික හ� ආධ.�ත්මික අ�ශ වලින් නූ<න සංම�ජායා පු!�ණ සංම�ජායාට වඩ� ද*ඩි ප්‍රසුබ^මක ප්‍රසුවන බව වෛදනික පුවත්ප්‍රත් ව�ර්<� මඟින් ප්‍ර�ක�ශයාට ප්‍රත් වන විවිධ සංම�ජා හ� ක�ලීන සිදුවීම් අනුව පේප්‍රනී යායි. පිරිසිදු බුදු දහම ප්‍රවතින බව සං<.යාක් වුව ද එයා B*ඹුරින් අධ.යානයාපේක�ට නිව*!දිව අවපේබEධ ක!පේBන ඒ අනුව ස්වකීයා ප්‍ර*ව*ත්ම සංකස් ක! පේBන ජීවත් වියා හ*කි පු=Bලයින් නූ<නපේයාහි අවම වීම පේම් B*ටළුපේවහි සං*බ^ ප්‍ර*තිකඩ මූර්තිමත් ක!න්නක් ද පේT.

වර්<ම�න සංම�ජායා බුදු දහම සංම්බන්ධපේයාන් ප්‍රවතින අවපේබEධ ශක්තිපේ2 අඩුකමට විවිධ පේ\තු සං�ධක බලප්‍ර� තිපේV. වර්<ම�න ප්‍ර�සං*ල් හ� විශ්වවිද.�ල අධ.�ප්‍රන !ට�ව පේබ�පේහEවිට න*ඹු!*ව ප්‍රවතින්පේන් පේභාQතික ප්‍රක්ෂයාට වීම පේම් පේ\තු සං�ධක අ<රින් ප්‍ර�ධ�නයා. එයාට පේ\තුව සං�වර්ධන සං*ලසුම්වල මුඛ්‍ය.<ම හ!යා පේලසං හ*කි<�ක් පේභාQතික අ�ශයාන්පේ දියුණුව හුව� දක්ව� තිබීම පේලසං පේප්‍රන්ව� දියා හ*කි යා. පේම් පේ\තුව නිසං�ම බුදු දහම පිළිබඳව සිදු ක!න ප්‍රර්පේ2ෂණවල වුව ද අන්<ර්B<යා තුළ විද.ම�න වනුපේ2 ති7පිටකපේයාහි අන්<ර්B< ප්‍ර�තිපේTධ ධර්මයා පේසං�යා� යා^මට පේවපේහසං වීම පේන�පේT. පේභාQතික දියුණුව ප්‍රමණක් අ!මුණු ක!න හ� පේභාQතික සං�වර්ධනයා ප්‍රසුප්‍රසං ම ප්‍රමණක් හඹ�යාන සංම�ජායාක බුදු දහම පිළිබඳව සිදු ක!න ශ�ස්ත් රීයා ප්‍රර්පේ2ෂණවල ප්‍රව� මුහුණුව! ඊට සං�පේ�ක්ෂකව සංකස් වී ඇති බව ද*නට බුදු දහම පිළිබඳව සිදු ක! ඇති ශ�ස්ත්‍රී7යා ප්‍රර්පේ2ෂණවල ස්වභා�වයා පිළිබඳ සංලක� බ*ලීපේමන් ද*ක B< හ*කි යා. පේමබඳු පේබ�පේහE ශ�ස්ත්‍රී7යා ප්‍රර්පේ2ෂණ හ� අධ.යානයාන්වල ප්‍ර!ම�ර්ථායා වී ඇත්පේත් හ*කි <�ක් බු=ධ පේ=ශන�වල පිළිබිඹු වන පේභාQතික දියුණුව පිළිබඳ සංඳහන්ව ඇති ක!*ණු ටික ප්‍රමණක් ති7පිටකපේයාන් උ=ද!ණයාපේක�ට ප්‍රර්පේ2ෂණ න�මපේයාන් පේප්‍රළ Bස්ව� ඉදිරිප්‍රත් කිරීමටයි. බු=ධ පේ=ශන�වල <මන්පේ පේභාQතික ජීවි<යා සං�ර්ථාක ක! Bන්න� ආක�!යා ඉදිරිප්‍රත් ක! පේන� ම*ති බවක් පේහE එම සූ<7 පේ=ශන�වල ප්‍රරිදි පිළිප්‍ර*ද ජීවි<පේ2 පේභාQතික දියුණුව ළඟ� පේන� ක! B< යුතු බවක් පේහE පේමයින් පේන� ඇඟ පේT. සංපේ<කු පේමන් ආහ�! ප්‍ර�න, වෛමථුනයා සංඳහ� ප්‍රමණක් ජීවත් වනව�ට වඩ� උසංස් අන්දමින් ජීවත්වීම සංඳහ� එපේලසං ති7පිටක සූ<7 පේ=ශන�වන්හි B*V වන පේලQකික ජීවි<යා සං�ර්ථාක ක! B*නීමට අද�ළ ක!*ණු උප්‍රක�රී ක! B*නීම පිලිබඳව කිසිදු විව�දයාක් පේන�ම*<. පේමහි ව!ද ඇත්පේත් පේලQකික ජීවි<යා සං�ර්ථාක ක! B*නීමට ප්‍රමණක් ති7පිටක බු=ධ පේ=ශන� උප්‍රක�රී ක! B*නීම පිළිබඳව ප්‍රමණකි. පේලQකික ජීවි<යා සං�ර්ථාක ක! B*නීමන් ඔVබට ආධ.�ත්මික ජීවි<යා සං�ර්ථාක ක! B*නීම උපේදසං� ද ක!*ණු විශ�ල ප්‍ර�ම�ණයාක් ති7පිටක තුළ අන්<ර්B< වුව ද නූ<න සංම�ජාපේ2 බහු<! පිරිසංකට ඒ පිලිබඳ ප්‍ර�ම�ණවත් උනන්දුවක් න*ති බවක් පේප්‍රනී යායි.

නමුත් බුදු!දුන් ජීවම�න යුBපේයාහි ති7පිටක පේ=ශන�වල මුඛ්‍ය. හ!යා රැඳී

xxxiv

ප්‍ර*වතුපේන් ආධ.ත්මික හ!යා අත්ප්‍රත් ක! B*නීපේම් ඒක�යාන වුවමන�පේවන් යුතුව සං<. BපේTෂණපේ2 නි!< ස්ව�ධීන බු=ධිමතුන් හට එකී සං<. අවපේබEධයා සංඳහ� වූ ම�ර්Bයා පේප්‍රන්ව� දීපේම් වුවමන�ව බුදුන්වහන්පේස්හට ඇතිවීපේම් ප්‍ර�තිඵලයාක් පේලසංයා. බුදුන්වහන්පේස් පිරිනිවන්ප්‍ර^පේමන් ප්‍රසුව ක�ල�නු!^ප්‍රව පේම් ක�ලීන සංම�ජා අවශ.<�ව අනුකmමිකව පේවනස්වී යාන්නට වියා. ඉන් ප්‍රසුව ති7පිටක බු=ධ පේ=ශන�ව Bqන්ථා!^ඪව බුදු දහම සං�ස්ථා�පි< ආBමක් බවට අනුකmමිකව ප්‍රත් වියා. බුදු දහම සං�ස්ථා�පි< ආBමක් බවට ප්‍රත්වීපේමන් අනතු!*ව බහුලව සිදුවූපේ2 හුපේදක් ආBමික අවශ.<� ඉටු ක! B*නීමට ප්‍රමණක් බුදු දහම වට� ජාන<�ව ඒක !�ශ්‍රී වීම මිසංක බුදු දහම ඇසුරින් ලබ� Bත් හ*කි ඉ<� විශිෂ්ට ආධ.�ත්මක හ!යා අත්ප්‍රත් ක! B*නීමට පේන� වීම අව�සංන�වකි. නමුත් අද වුවද බුදු දහපේම් විශිෂ්ට ආධ්‍ යා�ත්මික ව*ඩපිලිපේවල නිසි පේලසං අනුBමනයා ක! එහි අවසං�න නිෂ්ට�ව පේලසංට ද*ක්පේවන ම�ර්Bඵල අවපේබEධපේයාන් නිර්ව�ණයා ශ�ක්ෂ�ත් ක! B*නීපේම් හ*කියා�ව පේන�සිඳ ප්‍රවතියි. ව!ද ඇත්පේත් ති7පිටක දහපේම් පේන�පේT.

මිනිසුන්පේ උනන්දුපේවහි හ� අවධ�නපේයාහි යා. මිනිසුන්පේ උනන්දුව හ� අවධ�නයා නිසි පේලසං පේයා�මු ක!න්පේන් නම් හ� ඊට අවශ. සංසං! පුණ. ශක්තියාද ජීව විද.�ත්මක හ*කියා�ව ද පේන�අඩුව ල*පේබන්පේන් නම් ම�ර්Bඵල අවපේබEධයා පේමකල වුවද ලබ� B< හ*කි බව වBකීපේමන් යුතුව ප්‍ර�ක�ශ කළ හ*කි යා. පේමපේස් අද බුදු දහම පිළිබදව සිදු ක!න ප්‍රර්පේ2ෂණ න�මපේයාන් අදහස් වන ශස්ත්‍රී7යා ව.�යා�මයාන්හි පේබ�පේහE විට අන්<ර්B< වන්පේන් හුපේදක් ශ�ස්ත්‍රී7යා ක�ර්යායාන්ට ප්‍රමණක් ඔබින ද^ බව පේප්‍රපේන්. නමුත් ම� බුදු දහම අධ.යානයාට පේප්‍රළඹුපේන් මීට පේප්‍ර! දක්ව� ඇති ප්‍රරිදි හුපේදක් උප්‍ර�ධි පේහE පේවනත් විභා�B සංමත්වීපේම් අ!මුණ පේප්‍ර!ද*රිව පේන�පේT. ම� බුදු දහමට සංමීප්‍ර වූපේ2 මූලික වශපේයාන් පේබQ=ධ භා�වන�ව පේලසං නම් වී ඇති විදර්ශන� භා�වන�ව සංඳහ� පේයා�මු වීපේම් ප්‍ර�තිඵලයාක් පේලසංයා. කුඩ� ද!*පේවකුව සිටින අවදිපේයාහි යාම් ප්‍රමණකට ආමිෂ පූජා�වට වඩ�ත් ඇළුම් සංහB<ව කටයුතු කළ ද, වයාපේසංන් මුහුකු!� යාත්ම ප්‍ර�තිප්‍රත්ති පූජා�වට ව*ඩි වශපේයාන් පේයා�මු වූපේ2 බුදු දහපේම් ප්‍ර*වති ප්‍ර��පේයාEගිකත්වයා මපේ සි< <දින් ප්‍ර*හ*! Bත් බ*විනි. ද*ඩි දුෂ්ක!<� මධ.පේයාහි ආ!ණ.යාන්හි හ� වන පේසංනසුන්වල භා�වන�නූපේයාEගී පේබQ=ධ භික්ෂූන්වහන්පේස්ල�පේ උප්‍රපේදස් පේසං�යා� ගියා ම� ගිහිපේයාකුව සිටියා දී ම ද*ඩිව විදර්ශන� භා�වන�ව සංඳහ� පේයා�මු වූපේ2 පේප්‍ර! සංසං! පු!*=ද නිසං� බව මට අද ද*පේන්. මූලික වශපේයාන්ම බුදු දහම පිළිබඳව කිසිදු සංහතිකයාක් හිමි පේන�වු මුල් ක�ලපේ2දී හුපේදක් විදර්ශන� භා�වන�ව පිලිබඳව ල*බූ ද*ඩි දුෂ්ක! භා�වන� පුහුණුව නිසං� පේබQ=ධ භා�වන� කmමයාන්හි B*Vව ප්‍ර*වති ප්‍ර��පේයාEගිකත්වයා පිළිබඳ මන� අවපේබEධයාක් ලබ� B*නීමට හ*කියා�ව ල*බිණ. මපේ සිපේත් ප්‍ර*විදි දිවියාක් B< කිරීමට ක*ම*ත්< ඇති වූපේ2 ඉන් ප්‍රසුවයා. නමුත් ප්‍ර*වි=ද ලබ� B*නීමට මපේ ම^ණියාන් ද*ක්වූ <දබල

xxxv

අකම*ත්< හමුපේT ගිහිපේයාකුව සිට ලබ� B< හ*කි ඉහළම අවපේබEධයා ලබ� B*නීමට ඉන් ප්‍රසුව මපේ සි< පේයා�මු වියා.

මම සං<! පේප්‍රEයාට නිතිප්‍ර<� ගිහි දසං සිල් සංම�දන්ව B< ක!න පේබQ=ධ උවසුපේවක් වූපේයාමි. විහ�!ස්ථා�නපේයාහි සං�ම�න. පේප්‍රපේහවස් සංම�දන් වීම සංඳහ ප්‍ර*මිපේණන පේබQ=ධ ගිහි ස්ත්‍රී7 හ� පු!*ෂ උවසු පිරිසං සං�ම�න.පේයාන් අටසිල් ලබන අ<!තු! මපේ ද*ඩි ආයා�චානයා නිසං�ම මට ගිහි දසං සිල් ලබ� දීමට න�හිමියාන්වහන්පේස්ල� හට සිදු වියා. ඒ සංඳහ� ප්‍ර�ලි භා�ෂ�පේවන් කියානු ලබන ආයා�චාන� ව�ක. කටප්‍ර�ඩම් පේBන උන්වහන්පේස්ල� පේසංසු උප්‍ර�සංක පිරිසංකට අටසිල් ලබ� දීපේමන් ප්‍රසුව ම�හට දසං සිල් ලබ�දීපේම්දී කට ප්‍ර�ඩමින් උච්චා�!ණයා කිරීමට ම�හට සිදුවියා. ඇ<*ම් විට ඒ ශ්‍රීල ශික්ෂ�පේවහි B*Vව තිබූ වBකීම් සංහB< බව හ� උසංස් බව ද*ඩිව අවධ�!ණයා කිරීම සංඳහ� එව*නි පේදයාක් සිදු කිරීම අවශ. වන්නට ඇ<. පේම් පේ\තුව නිසං� ජීවි<පේයාහි <!*ණ වියා හ� ම*දිවියා අ<! සං^පේහන ක�ල ප්‍ර!�සංයාක් තුළ නිති සං<! පේප්‍ර�පේහ�යා පේප්‍රපේහවස් සංම�දන්වීපේම් දී ගිහි දසං ශ්‍රීලයා ආ!ක්ෂ� ක!න හ� විදර්ශන� භා�වන�පේවහි නි!< සං*දහ*වත් පේබQ=ධ උවසුපේවකු බවට ම� නි!�යා�සංපේයාන් ම ප්‍රත් වියා. මපේ පේප්‍රQ=Bලික ජීවි<පේයාහි ප්‍රව� ඒ සිල්වත් බව එපේලසංම ප්‍රවත්ව� B*නීමට මම පේවපේහසංක් Bත්පේ<මි. විදර්ශන� භා�වන�පේවහි අඛ්‍යණ්ඩව නි!< වීම සංඳහ� පේමපේලසං සිල්වත්ව ජීවත්වීම විශ�ල උප්‍රක�!යාක් වියා. විවිධ විභා�B සංමත් පේවමින් බුදු දහම පිළිබද සංහතික ලබමින් සං�ම්ප්‍ර�ද�යිකව ලබන උBත්කම ලබ� B*නීමට ම� පේයා�මු වන්පේන් පේමපේලසං ප්‍ර�තිප්‍රත්ති පූජා�පේT නි!< වීපේමන් ප්‍රසුවයා. එම ප්‍ර�තිප්‍රත්තියා ප්‍රසුක�ලයාක බුදු දහමට අද�ළ විවිධ මට්ටපේම් වූ විභා�B සංමත්වීමට හ� ප්‍ර�ලි හ� ති7පිටක බුදු දහම පිළිබඳ විවිධ මට්ටපේම් සංහතික ලබ� B*නීමට ම�හට විශ�ල උප්‍රක�!යාක් වියා. ක!ද!වලින් Bහන මපේ ජීවි<යාට යාම් ප්‍රමණකවත් සං*නසිල්ලක් උද�ක! B*නීමට ල*බුපේන් බුදු දහමට පේයා�මු වීපේම් ප්‍ර�තිඵලයාක් වශපේයානි. උසංස් අධ.�ප්‍රනයා ල*බීමට පේයා�මුව අනතු!*ව විශ්වවිද.�ල අධ්‍ යා�ප්‍රනයා ල*බීපේම්දී ප්‍රව� මපේ ප්‍ර�තිප්‍රත්ති B!*ක බව අඛ්‍යණ්ඩව ප්‍ර*වතිනි. ප්‍ර�ථාම උප්‍ර�ධි ල*බීපේම් දී අධ.යාන කටයුතු සිදු කිරීම විෂයා නිර්පේ=ශවල සීම� !�මුවලට පේක�ටුවී තිබිණ. විෂයා ම�ල�පේT ප්‍ර��පේයාEගික අ�ශයාට වඩ�ත් න*ඹු!* ක!*ණු ම� සිත් Bත්පේත්යා. ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධි අධ.යාන සංඳහ� පේයා�මු වීපේම් දී ඒ <�ක් ඉ<� අසී!*පේවන් සිපේත් සි! B< පේක�ට <*බූ බුදු දහපේම් � !�පේයාEගිකත්වයා පේසං�යා� යා^පේම් ම�පේ එකී ව.�යා�මට වඩ�ත් ඉහළ ඉඩකඩක් හිමි වියා. ඒ අනුව දර්ශනප්‍රති හ� දර්ශන විශ�!ද උප්‍ර�ධි සංඳහ� ම�<zක� පිළිපේයාළ ක! B*නීපේම් දී ම� සංතුව ප්‍ර*වති විදර්ශන� භා�වන� ප්‍ර��පේයාEගික ද*නුම වඩ වඩ�ත් ඔප්‍රවත් ක! B< හ*කි ම�<zක� පිළිබඳව අවධ�නයා පේයා�මු කිරීමට හ*කියා�ව ල*බිණ. බුදු දහම ඉ<� දී�තිමත්ව ප්‍ර*වතියා ද බු=ධ ක�ලීන සංම�ජාපේ2 පේමන් වර්<ම�න සංම�ජාපේයාහි ම�ර්Bඵල අවපේබEධයාට ඉඩ

xxxvi

හිමි පේන� වන්පේන් මන්ද*යි මට B*ටළුවක්ව ප්‍ර*වතින. හිසංට වද පේදමින් පේන�පේයාක් ආක�!යාට පේම් පිලිබදව කල්ප්‍රන� කිරීමට මම පේයා�මු වීමි.

විදර්ශන� භා�වන� පුහුණුව තුළින් ල*බූ ද*නුම හ� ඒ පිලිබඳව පේම් වන අත්ප්‍රත් ක!පේBන තිබූ ශ�ස්ත්‍රී7යා ද*නුම එක්පේක�ට විචා�! පූර්වකව පේම් පිළිබඳව ප්‍රර්පේ2ෂණයාක් ක!න්පේන් නම් ඉ<� ම පේයාEB. බව මට සිතිනි.

මූලික අදහසං උසංස් ප්‍ර!ම�ර්ථායාක් වුවද ඒ ප්‍ර!ම�ර්ථායා සං�ර්ථාක ක! B*නීමට වඩ�ත් උචි< ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක�වක් සංඳහ� පිළිබඳව දිව� රෑ කල්ප්‍රන� කපේළමි. ඇ<*ම් දිපේනක !�ති7පේයාහි නිදි යාහනින් පිබිද දිනපේප්‍ර�ත් කිහිප්‍රයාක පේක�ළ පු!ව� ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක� පේප්‍රළ Bස්වමින් ම� සිත් Bන්න� ආක�!යාට පිලිපේයාළ කළහ*කි එබඳු වූ ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක�වක් ඇත්ද*යි පේසංTපේවමි. ම� දර්ශනප්‍රති උප්‍ර�ධියා සංඳහ� සිදු කළ ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනපේයාහි එක් ප්‍රරිච්පේ}දයාක ම�<zක�වක් වූපේ2 පේමත්<� සං�කල්ප්‍රපේයාහි සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකඩ යාන්නයි. ඒ අනුව සං�ජා�නනයා පිළිබඳව පේම් වන විටද ම� මපේනE වෛවද. වි= යා�වට අද�ළ කිසියාම් ප්‍ර�ම�ණයාක ව*ටහීමක් ලබ� තිබූ බ*වින් දර්ශන විශ�!ද උප්‍ර�ධියා සංඳහ� ප්‍රර්පේ2ෂණ ම�<zක�ව පේලසං සං�ජා�නනයා පේ<E!� Bන්පේන් නම් මට අභිම< ක!*ණු මපේනE විද.�නූකූලව B*ඹුරින් විBqහ කිරීපේමහි හ*කියා�ව ල*පේබන බව මට සිතිනි. ඒ අනුව පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනයා සංඳහ� සං�ජා�නනයා පේ<E!� B*නීමට ම� පේයා�මු වියා. මපේනE විද.�නූකූලව ති7පිටක බු=ධ වචානයා විBqහ කිරීමට <!ම් පේයාEB. වූ විෂයා�නුබ=ධ ප්‍ර�ම�ණික ද*නුම හ� අවශ. ආම්ප්‍රන්න පේම් වන විට ම� එක් රැස් ක! පේBන තිබිණ. ඒ වන විට අභිධර්මයා පිලිබඳව පේම!ට ඇති ඉහළම විභා�B සියාල්ලක්ම මම පේBQ!ව ප්‍ර�ති සං�ම�ර්ථා යාටපේත් උසංස් පේලසං සංමත්ව ඒ සංඳහ� <.�B ප්‍රව� දින� පේBන සිටිපේයාමි. ඒ වන විට ම� පේස්වයා කපේල් පේ=ශ්‍රීයා වෛවද. අම�ත් යා��ශයාට අයාත් ආයුර්පේTද පේදප්‍ර�ර්<පේම්න්තුවක බ*වින් වෛවද.ව!*න් සංමඟ නිබඳ ආශSයාද ම�හට ල*බිණ. මපේ න*ඟණියා ද පේක�ළඹ විශ්වවිද.�ලයාට අයාත් පේ=ශ්‍රීයා වෛවද. විද.�යා<නපේයාහි මූලික පේ=ශ්‍රීයා වෛවද. උප්‍ර�ධිධ�රී හ� අනතු!*ව ක*ලණි විශ්වවිද.�ලයාට අයාත් යාක්කල පේ=ශ්‍රීයා වෛවද. වි= යා�යා<නපේයාහි ප්‍රශ්චා�ත් උප්‍ර�ධිධ�රී වෛවද.වරියාක්ව සිටිම ද නිවපේසංහි ප්‍රසුබිම ප්‍රව� ම� අධ.�ප්‍රනයාට පේයා�මු ක!වීමට උප්‍රස්ම්භානයාක් වියා. දර්ශන විශ�!ද උප්‍ර�ධි ශ�ස්ත්‍රී7යා ප්‍රර්පේ2ෂණපේයාහි මුල් ප්‍රරිච්පේ}දයා සං�ජා�නනයාට අද�ළ බටහි! සං�යානික මපේනE වෛවද. විද.�ත්මක විචා�! පූර්වක විශ්පේල්ෂණයා සංඳහ� පේවන් ක! ඇත්පේත් වෛවද.ව!*න් ඇසුරින් ල*බූ අත්ද*කීම් නිසං� බව කිව හ*කි යා.

සං�ජා�නනයා පිළිබඳව වුව ද ප්‍ර�ලි භා�ෂ�ව හ� ති7පිටකයා ඇසුරින් ක!*ණු පේBන හ*! දක්ව� ප්‍ර�ලි බුදු දහමට සීම� වූ ප්‍රර්පේ2ෂණයාක් සං�ර්ථාකව නිම� කළ හ*කිව තිබියා දී එයා සං�යානික මපේනE විද.�ව ක!� ඇදපේBන පේB�ස් පේම් ශ�ස්ත්‍රී7යා ප්‍රර්පේ2ෂණ අසී!* ක! B*නීපේම් අවද�නමද ම�හට ද*රීමට සිදු වියා.

උක්< අවද�නම සියා ක*ම*ත්පේ<න් ද!න ල=පේ= විදර්ශන� භා�වන�ව හ�

xxxvii

ම�ර්Bඵල ප්‍ර�තිපේTධයා පිලිබඳව සං<. පේසං�යා� යා^පේම් බලවත් පිප්‍ර�සංයාක් ම� සංතුව ප්‍ර*වති බ*විනි.

ද*න් පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා සිදු පේක�ට අවසංන් ක! ඇ<. ඒ නිසං� මපේ මූලික ප්‍ර!ම�ර්ථායා වූ ම�ර්B ඵල අවපේබEධයා පිළිබඳ පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා තුළින් යාම් ස්ව�ධින අදහසංක් එළිද!T විනි ද*යි යාපේමකුට ප්‍ර*ණයාක් න*ඟියා හ*කි යා.

ඒ සංඳහ� පිලිතු! එක සී!*වට ඔT පේහE න*< යානුපේවන් =වි අන්< අ<!ට පේක�ටු වී ලබ� පේදනව�ට වඩ� පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනයා සං*ලකිලිමත්ව ප්‍රරිශ්‍රීලනයා ක! ලබ� Bන්න යා*යි ප්‍ර*වසීම වඩ�ත් උචි< බව මට සිපේත්. සියුම් ම�නසික ධර්ම<� පිලිබඳ B*ඹු!* විශ්පේල්ෂණ එක සී!*වට මුහුණට දම� Bසංන්න�ක් පේමන් ප්‍ර*වසීමට වඩ� කmම�නූකූලව අවපේබEධයා තුළින් ම ලබ� දීම වඩ�ත් උචි< බව මම වටහ�පේBන ඇත්පේ<මි. ඒ අනුව පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධයා සං�ර්ථාකව නිම කිරීපේමන් ප්‍රසුව ප්‍රර්පේ2ෂකයා� අපේ�ක්ෂ� කළ අවසංන් අ!මුණු ශ�ක්ෂ�ත් ක! පේBන ඇතිද*යි වටහ� B*නීමට නම් සං*ලකිලිමත්ව මුල ප්‍රටන් ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනයා ප්‍රරිශ්‍රීලනයා කිරීමට පේයා�මු වියා යුතු බව පේප්‍රන්ව� දීමට ක*ම*ත්පේ<මි. අපේනක හුදු ප්‍ර�චා�!ක ව�සි හ� ප්‍ර�තිල�භා අත්ප්‍රත් ක! B*නීපේම් පේච්<න�වක් පේන� ම*ති නම් <මන් විසින් අත්ප්‍රත් ක!පේBන ඇති උසංස් අධ.�ත්මක නිෂ්ට� වුව ද නි!ර්ථාක අන්දමින් අනුන් හ� ප්‍ර*වසීපේම් අර්ථායාක් ද න*<. පේකපේස් වුව ද පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයාට අද�ළ ශ�ස්ත්‍රී7යා ක�ර්යායාන්හි නියා*ලීම ල*බීම පු=Bලිකව ම� හට හිමි වූ ව!ප්‍ර�සං�දයාක් පේලසං අදත් මම සංලකමි. ඒ මන්ද පේමබඳු ශ�ස්ත්‍රී7යා ප්‍රර්පේ2ෂණයාක් සිදු කිරීමට පේවනත් කිසිපේවකුට පේම් අන්දමින් ඉඩකඩ ල*බියා හ*කි අවස්ථා� දුර්ලභා බ*විනි. පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යායා ඇ!ඹීමට ප්‍ර�ථාම විදර්ශන� භා�වන�ව පිළිබඳව පේක<!ම් ඉහළ මට්ටපේම් වූ ප්‍ර��පේයාEගික භා�වන� අත්ද*කීම් ම� සංතුව ප්‍ර*වතියා ද ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යාපේයාහි නි!< පේව=දී සං�යානික මපේනE වෛවද. විද.�ත්මක සි=ධ�න්<වලට අද�ළව යාළි යාළිත් ඒ ක!*ණු නිව*!දි අයුරින් පේප්‍රළ Bස්ව� ඉදිරිප්‍රත් කිරීමට ම�හට සිදු වියා. ප්‍රර්2ෂණ කmමපේTදයා පේන�<කමින් භා�වන� අත්ද*කීම් ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධන !චානයා තුළින් අනවශ. ප්‍රරිදි ඉස්මතුවීම ව*ළ*ක්වීමට පේයාEB. විවිධ උප්‍ර�යා ම�ර්ගික ප්‍ර�පේTශ පිළිබඳව අලුතින් සි<� බ*ලීමට වපේ!ක ම� උනන්දු වියා. විවිධ විෂයා ක්පේෂ්<7යාන්හි ප්‍ර�ම�ණික හ� � !වීණත්වයා ලබ� ඇති වි=වතුන්පේ විවිධ උප්‍රක�! හ� ශ�ස්ත්‍රී7යා උප්‍රපේදස් හ*ම විට ම� දිරිමත් ක! වීයා. විදර්ශන� භා�වන�ව, ම�ර්Bඵල හ� ධර්ම ප්‍ර�තිපේTධයා පිලිබඳ සිදු කළ පේමබඳු ශ�ස්ත්‍රී7යා ප්‍රර්පේ2ෂණ අධ.යානයාක් පේම් අයුරින් ප්‍රර්පේ2ෂණ කmමපේTදයා හ� ප්‍රර්පේ2ෂණ සි=ධ�න්< පේන�සිඳ, පේන�බිඳ පේම් අයුරින් සං�ර්ථාකව නිම� ක! B*නීමට ල*බීම මපේ භා�B.යාක් පේක�ට සංලකමි.

හ*ඳින්වීමxxxviii

පේමම ප්‍රර්පේ2ෂණයා කිරීම සංඳහ� මුල්වූපේ2 ම�ර්Bඵල ප්‍ර�තිපේTධයා කිරීම පිළිබඳව මපේ සිපේත් ප්‍ර*වති උනන්දුවයි. ඒ නිසං� ති7පිටක ධර්මයා ප්‍රර්පේ2ෂණ�ත්මකව අධ.යානයා කිරීමට පේප්‍රළඹුනු මපේ සි<ට පේමකල ධර්ම�වපේබEධයා ල*බියා හ*කි ද පේන�හ*කි ද යාන්න පිළිබඳව මූලික අවධ�නයාක් ඇති වූ අ<! පේමකල ධර්ම�වපේබEධයාක් ල*බියා හ*කි නම් ඊට නිව*!දි කmමයා කුමක්ද යාන්න සි<ට න*ඟින. එපේස්ම පේමකල ධර්මයා ප්‍ර�තිපේTධ පේක�ට ම�ර්Bඵල ල*බියා පේන�හ*කි නම් ඊට නිව*!දි පේ\තුව කුමක් ද යාන්නත් එම පේදEෂයා හ� අඩුප්‍ර�ඩුව නිව*!දි පේක�ට B< හ*ක්පේක් පේකපේස් ද යාන්නත් සිතින. එපේස්ම ඒ අඩුප්‍ර�ඩුව න*තිපේක�ට ප්‍ර�තිපේTධ ධර්‍මයා නිව*!දිව ඉස්මතුපේක�ට Bන්පේන් පේකපේස් ද යාන්න අවධ�නයාට ලක්වූ ක!*ණු වියා.

බුදු!දුන් ජීවම�නව ව*ඩවසංන ක�ලපේ2දී ධර්ම පේ=ශන�වක් ශSවණයා කිරීපේමන්ම ප්‍රමණක් ධර්ම�වපේබEධයා ල*බියා හ*කි ප්‍රසුබිමක් එකල තිබූපේ2 නම් පේමකලදී එයා න*තිවීමට පේ\තුව කුමක් වියා හ*කි ද*යි නි<! ම�හට සිතුනු ව�! තිබිණ. ඒ සංඳහ� සංම�ජාපේ2 බහුලව ව.�< වී ප්‍ර*වති පිළිතු! වූපේ2 පේමකල ම�ර්Bඵල ල�භායා පේම් ආත්මභා�වයා තුළම ල*බීමට <!ම් පූණ. ශක්තියා තිබූ උතුමන්වහන්පේස්ල� පේම් ක�ලයා වන විට න*ති බවයි. නමුදු එකී ජානපි�යා පිලිතු! වී තිබූ පේමකල ධර්ම�වපේබEධයා ල*බීමට පුණ. ශක්තියා ඇති අයා න*තියා යාන විBqහයාට වඩ� මපේ සි< පේයා�මුව ප්‍ර*වතිපේ2 පේමකල ඒ යුBපේයාහි ප්‍ර*වති ධර්මයා නිසි අයුරින් විBqහ ක!න්පේන්ද*යි යාන B*ටළුව පිළිබඳවයි. පේමකල බුදු!දුන් ජීවම�නව ව*ඩ විසූ කල ප්‍ර*වති අයුරින් නිව*!දිව ධර්මයා විBqහ පේන� ක!න්පේන් නම් මඟඵල අවපේබEධ ක! Bන්පේන් පේකපේස්ද*යි යාන උප්‍රකල්ප්‍රනයා ඇති ක! B*නීමට ඒ අනුව හ*කියා�ව ල*බිණ. මඟ ඵල ල�භී බවට ඉවහල් වියා හ*කි නිව*!දිව ධර්මයා අර්ථාකථානයා ක!න්පේන් පේකපේස්ද*යි අනතු!*ව වි<ර්කයාක් ඇතිවූ අ<! ඒ වි<ර්කයා පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා නිව*!දිව ඉදිරියාට ක!පේBනයා�ම පිණිසං ම� පේමපේහයා වූ ප්‍ර�බල උප්‍රස්ථාම්භානයාක්ද වූ බව පේමහි සංඳහන් ක!න්පේන් ඉ<� අනතිම�නී සංතුටකිනි.

පේමහිදී ම�හට මුහුණප්‍ර^මට සිදුවූ විශ�ල<ම අභිපේයාEBයා වූපේ2 ප්‍ර�තිපේTධ ධර්මයා පිළිබඳව ප්‍රර්පේ2ෂණයාක් සිදු කිරීමයි. මන්ද ධර්ම ප්‍ර�තිපේTධයා එකකි.

ධර්මයා පිළිබඳ සු< ද*නුම <වත් එකකි. ඒ නිසං� පේම් පේදක පේදයා�ක�! ස්වභා�වයාන් දක්වයි. එබ*වින් ඉන් එකක් මඟින් අපේනක පිලිබඳ ද*න B< හ*ක්පේක් කුමන කmමපේයාන්ද*යි විශ�ල B*ටළුවක් ඇති වියා. මපේ උත්සං�හයා වූපේ2 හ*කි <�ක් ති7පිටක ධර්මයා පිළිබඳ සු< ද*නුම හ� ම�ර්Bඵල � !තිපේTධයා අ<! කිසියාම් සංම්බන්ධ<�වයාක් අත්ද*කීමටයා. මඟඵල අවපේබEධයා පේමබඳු ප්‍රර්2ෂණයාකින් ප්‍රමණක් ද*නB< හ*කි පේT යා*යි කිසිපේවකු සි<න්පේන් නම් එයා විශ�ල<ම මුළ�වක් වනු ඇ<. නමුදු මපේ ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යා තුළින් ම� අත්ප්‍රත් ක! B*නීමට ව^යාම් ක!න ල=පේ= ඒ පිළිබඳ සු<මයා වටහ� B*නීමක් ප්‍රමණකි. පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා තුළින් මපේ එකී ව.�යා�මයා මඳ

xxxix

ප්‍රමණකටවත් සංම්පූර්ණ වන්පේන් නම් ඉන් මට අත්ප්‍රත් වනුපේ2 මහත් සං*නසිල්ලකි. නමුත් ඉන් ව*!දි අදහසංක් පේන�B< යුතු බව මපේ අදහසංයි.

ඉන් කියාපේවන්පේන් සිදු ක! B*නීමට අසී!* ක�ර්යායාක් වුවද ප්‍රර්පේ2ෂ�ත්මක විධිකmම අනුBමනයා තුළින් යාම්<�ක් දු!ටකට පේහE විචා�!පූර්වකව ක!*ණු ද*ක්වීමක් සිදු ක! හ*කි බව මිසං ම�ර්B ඵල අවපේබEධයා ව*නි ද*ව*න්< උතුම් ක�ර්යායාක් පිලිබඳව පේමබඳු ප්‍රර්පේ2ෂණයාක් තුළින් මුළුමනින් ක!*ණු පේහලිද!Tක! B*නීමට හ*කි බවක් පේන�පේT. බුදු දහම පේමපේස් B*ඹුරින් අධ්‍ යායානයා කිරීපේම් මපේ පේප්‍රQ=Bලික ආශ�වක් මුදුන්ප්‍රත් ක!ව� B*නීමටම පේමව*නි ක්පේෂ්<7යාක ප්‍රර්පේ2ෂයාක් පේමපේහයාවූව� වින� පේමව*නි ප්‍රර්පේ2ෂණයාකින් සංම්පූර්ණ වශපේයාන් ම�ර්Bඵල අවපේබEධයාට අද�ළ ක!*ණු සංම්පූර්ණපේයාන්ම අවපේබEධ ක! B< හ*කි යා*යි පේමයින් ව!දව� පේන� වටහ� B< යුතුව ඇ<.

නමුදු පේමව*නි ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යායාක නියා*ලී සිටීම ප්‍රව� මපේ සිපේත් ප්‍ර*වති පීඩ�ක�රී අසංහනක�රී ලක්ෂණ ඉ<� විශ�ල ප්‍ර�ම�ණයාක් තුනීවීමට පේ\තුවක් වූබව ප්‍රවසංන්පේන් බුදු!ජා�ණන් වහන්පේස් විසින් වද�ළ ති7පිටක ධර්මයා පිළිබඳව ඉ<�ම පේBQ!වපේයානි.

සං�ජා�නනයා යානුපේවන් හ*ඳින්පේවනුපේ2 ද*න B*නීම හ� අවපේබEධයායි.

යාමක් නිසිපේස් වටහ� Bනුපේ2 සං�ජා�නනයා නිසං�යා. සං�ම�න.පේයාන් ම�නව සං�ජා�නනයා ඉ<� සං�කීර්ණ විෂයා ප්‍රථායාකි. එපේස්ම සං�ජා�නනයා ප්‍ර�ධ�න වශපේයාන් පේදයා�ක�! පේT. එනම් ඉන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා හ� අත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා යානුපේවනි. පේමහි දක්ව� ඇති ප්‍රර්පේ2ෂණ�ත්මක අධ.යානපේයාහි දී ප්‍රර්පේ2ෂකයා� ව^යාම් ක! ඇත්පේත් ම�නව සං�ජා�නනයාට අද�ළ සියාළු ප්‍ර�ර්ශව එකහ� සංම�නව තුලන�ත්මකව හ� විචා�! පූර්වක පේලසං සං�කච්ඡා�වට ලක්ක! එහි B*ඹු!* හ*ඩ<ල මතුක! B*නීමටයා. එමඟින් පේප්‍ර! පු!�ණ යුBයාන්හිදී ප්‍ර*වති ප්‍ර�තිපේTධ ධර්මපේයාහි මූලික හ*ඩයා පිළිබඳව ප්‍රර්පේ2ෂ�ත්මකව ඉස්මතු ක!ව� B*නීමට පේමහිදී විශ�ල ව^යාමක් පේBන ඇති ආක�!යාට පේහ�ඳින් ප්‍ර*හ*දිලි පේවනු ඇ<. ම�නව සං�ජා�නනයා සංම�ජා විද.�ව, මපේනE විද.�ව, වෛවද. විද.�ව,

ජීවවිද.�ව, අධ.�ප්‍රන විද.�ව, දර්ශනයා යාන�දී විෂයා දzෂ්ටි පේකEණවලින් විBqහ කිරීමට පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා තුළ දී ප්‍ර�යාත්න ද!නු ල*බ තිපේV. එපේස්ම එකී විෂයා මඟින් විශ්පේල්ෂණයා වන ම�නව සං�ජා�නනපේ2 විවිධ ප්‍ර�පේtද පේබQ=ධ සං�ස්කzතියාට පේකපේස් අද�ළ වන්පේන්ද*යි <ර්ක�නූකූලව නිරීක්ෂණයා කිරීමද පේමහිදී සිදු පේT. කිසියාම් පු=Bලපේයාකු බුදු දහපේම් පේක්න්ද්‍රීයා සං�කල්ප්‍ර Bqහණයා ක!Bන්පේන් ම�නව සං�ජා�නනයා මඟිනි. බුදුදහම ඇසුපේ!න් යාපේමකු ලබන ධර්ම අවපේබEධයා විවිධ මට්ටම්වල ප්‍ර*වත්‍රීමට පේ\තුව ද ම�නව සං�ජා�නනයා තුළ ප්‍රවතින පේමකී විවිධ ආක�! වූ ප්‍ර�පේtදයි. බුදු දහම නිසං� කිසියාම් පු=Bලපේයාකු ලබන හ� ල*බියා හ*කි අවපේබEධපේ2 විවිධ මට්ටම් පිළිබඳව විචා�! පූර්වක අවධ�නයා පේයා�මු කළ හ*කි වඩ� පේහ�ඳම කmමයා නම් විවිධ සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකඩ පිළිබඳ අව ධ�නයා පේයා�මු කිරීමයා. බුදු දහපේම් පේක්න්ද්‍රීයා සං�කල්ප්‍ර

xl

!හණයා ක! B*නීමට වඩ� ව*ඩි ඉඩ ප්‍ර�ස්<�වක් පේම් නිසං� ල*පේV. සං�!ධර්ම ඉපේBනීම මඟින් ලබන ද*නුම සු<මයා ඥා�නයායි. එයා අවපේබEධයා ක!� ළඟ� ක! B*නීම පිණිසං උප්‍රපේයාEගී ක!B< හ*කි නිසි ම�ර්Bයා පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා මඟින් වටහ� B*නීමට ල*බීම ද විශ�ල ව�සියාකි. සං�ජා�නනපේ2 විවිධ ප්‍ර�පේtද පිළිබඳ හඳුන� B*නීම ප්‍රව� පේබ�පේහE පේස් ව*දBත්යා. නූ<න යුBපේ2 වුවද විදර්ශන� භා�වන� ව*ඩීම මඟින් නිසි ප්‍ර�තිඵල අත්ප්‍රත්ක! B*නීමට ව^යාම් ක!න අයාට පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා පේබ�පේහE ඵලද�යී පේT. <ම� සිදුක!න භා�වන�පේT නිව*!දි බව, එමඟින් අද�ළ අ!මුණ ක!� ළඟ�වියා හ*කි බව හ� භා�වන�ව පේන�මඟ යා�හ*කි විවිධ ස්ථා�න බඳු විචා�! පූර්වක ක!*ණු ඔස්පේස් අවධ�නයා පේයා�මු කළ හ*කිවීම පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා මඟින් ල*බියා හ*කි අතු!* ප්‍ර�තිල�භායාක් පේලසං ද*ක්වියා හ*ක. පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා මඟින් විදර්ශන� භා�වන�ව � !�පේයාEගිකව සිදු ක!න ආක�!යා පිළිබඳව විස්<! කිරීමට උත්සං�හයාක් ද!� න*<. භා�වන� කmම සිදු ක!න ආක�!යා ඉB*න්වීම පේමහි ප්‍ර!ම�ර්ථායා පේන�පේT.

ප්‍රර්පේ2ෂකයා�ට අවශ. වූපේ2 විදර්ශන� භා�වන�පේT දී සිදු වන පේ= නිව*!දිව අවපේබEධ ක! B*නීමට ව^යාම් කිරීම හ� සං�ම�න. මිනිස් දුබල<� පේලසං සං*ලපේකන !�Bයා, =පේTෂයා හ� පේමEහයා ව*නි දුර්ගුණ යාළි සි< තුළ ඇති පේන�වන මට්ටමකට සි< ප්‍රරිවර්<නයා ක! Bන්පේන් පේකපේස්ද*යි වටහ� B*නීමට උත්සං�හයාක් B*නීමයි. මන්ද බටහි! මපේනEවිද.�පේT දී !�Bයා,

=පේTෂයා හ� පේමEහයා <�වක�ලිකව යාටප්‍රත් ක! B< හ*කි මපේනE උප්‍රපේ=ශන ප්‍ර�තික�! සංහ ඖෂධ ප්‍ර�තික�! ඇති නමුත් සංද�ක�ලිකව යාළි පේකදිනකවත් ඇති පේන�වන ආක�!යාට ප්‍ර�හ�ණයා ක! B< හ*කි විධි කmමයාක් දක්ව� න*<.

නමුත් විදර්ශන� භා�වන�ව ව*ඩීපේමන් ම�ර්B ඵල මට්ටමට දියුණු ක!න ලද සි<ක !�B, =පේTෂ හ� පේමEහ සංම්පූර්ණපේයාන්ම ප්‍ර�හ�ණයා ක! B< හ*කි බව දක්ව� තිපේV. ප්‍රර්පේ2ෂකයා�ට පේබQ=ධ භා�වන� කmමයා වූ විදර්ශන� භා�වන�ව පිළිබඳව උනන්දුවක් ඇතිවීමට ප්‍ර�ධ�නම පේ\තුව පේම් ක�!ණයායි. සං*බවින්ම පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණපේ2 ප්‍ර�ධ�නම අ!මුණ වූපේ2ද පේමපේලසින් සි< තුළ !�B, =පේTෂ හ� පේමEහ අනුසංයා ධර්ම ප්‍ර�හ�ණයා වන ආක�!යා හ� එපේස් වීපේම් දී සං*බවින්ම සිදු වන්පේන් කුමක්ද*යි වටහ� B*නීමට උත්සං�හයාක් B*නීමයි. එහිදී හුපේදක් පේÌ!ව�දී ප්‍ර�ලි ති7පිටක මූල�ශ විBqහයාක් තුළින් ප්‍රමණක්ම සං^හීමකට ප්‍රත්වීමට ප්‍රර්පේ2ෂකයා�ට අප්‍රහසුයා. මන්ද ආBමික දzෂ්ටිපේකEණපේයාන් බ*හ*!ව සං*බවින්ම එහි දි සිදු වන කිmයා�වළියා මපේනEවිද.�ත්මක අධ.යානයා කිරිමට ප්‍රර්පේ2ෂකයා�ට අවශ. වූ බ*විනි.

ම�ර්Bඵල අවපේබEධපේ2 දී පු=Bල මනසං කිmයා� ක!නුපේ2 කුමන ආක�!යාකටද*යි වටහ� B*නීමට ඉ<� පේහ�ඳ අවස්ථා�වක් පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා මඟින් හිමි පේT. ඒ නිසං� විදර්ශන� භා�වන�ව නිව*!දිව ව*ඩියා යුතු කmමයා පිළිබඳ නි!වුල් ව*ටහීමක් ඇති පේT. ම�ර්Bඵල අවපේබEධපේ2 දී සි<ට ඇතිවන අවපේබEධපේ2 විවිධ ප්‍ර*තිකඩ පිළිබඳ නි!වුල් ව*ටහීමක් ඇති ක!වීම පේම්

xli

ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යාපේ2 මූලික අ!මුණයි. උBත්කම මඟින් ලබන ද*නුම හ� � !<.ක්ෂ අවපේබEධයා මඟින් ලබන ද*නුම තුලන�ත්මකව අධ.යානයා කිරීමට පේමහි දී පේහ�ඳ අවස්ථා�වක් හිමි පේT. පේකපේනකු ලබන සු<මයා ද*නුපේමන් ප්‍ර�ත් යාක්ෂ අවපේබEධයා ක!� ප්‍රහසුපේවන් ළඟ� වීමට හ*කි කmමයා පේමහිදී ප්‍ර*හ*දිලි පේT. සු<මයා ද*නුම තිබීම ප්‍රමණක් අවපේබEධයාට පේන�සං^පේ\. එම ද*නුම මඟින් සියා අභිමථා�ර්ථායා සිදු ක!Bන්න� ආක�!යා පිළිබඳව ද මන� ව*ටහීමක් තිබියා යුතුයා. ඉන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා මඟින් ලබන ද*නුම සං�!ධර්ම ප්‍ර�තිපේTධපේ2 දී ක් රියා�ක!නුපේ2 ඊට පේවනස් පේලසංයි. ඉන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා නම් ප්‍රර්යා��ති ශ�සංනයායි. සංම්බුදු සංසුපේන් මුලට ඇත්පේත් ප්‍රර්යා��ති ශ�සංනයායි. ඊළඟට � !තිප්‍රත්ති ශ�සංනයායි. අනතු!*ව ප්‍ර�තිපේTධ ශ�සංනයායි. ඒනිසං� බුදුසංසුපේන් ප්‍රර්යා��තියා ද ව*දBත් පේT. ඒ නිවන් අවපේබEධයා සංඳහ� වන අනුපූර්ව � !තිප්‍රද�පේT මුල්ම අ�Bයා බ*විනි. ප්‍රර්යා��තියා මන�ව පිරිව*හීම නිසං� � !තිප්‍රත්තියාට අවක�ශ සං*ලපේක්. ප්‍ර�තිප්‍රත්තියා නිසං� ප්‍රර්යා��තියාට අවක�ශ ල*පේV. පේම් නිසං� බුදු සංසුපේන් පේමකී ශ�සංන තුන එක පේලසං ව*දBත්යා. පේමහි දී කිmයා�ත්මක වනුපේ2 සං�ජා�නනපේ2ම විවිධ අවස්ථා� බව ප්‍ර*හ*දිලිව හඳුන� B*නීම පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණපේ2 ප්‍ර�ධ�න අ!මුණයි. ඉන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා මඟින් සං�!ධර්ම පිළිබඳ ශSවණපේයාන්, ප්‍ර<පේප්‍ර�< කියාවීපේමන් ලබන ද*නුම ප්‍රර්යා�ප්‍රත්තියා සංපිපේර්. අනතු!*ව <ම� ල*බූ ද*නුමට අනුකූලව ප්‍රවතින විට, � !තිප්‍රත්ති පිපේර්. බුදුදහපේම් සීල ශික්ෂ�ව සංම්බන්ධ වනුපේ2 පේමහිදීයා. සීල යානු ක�යික හ� ව�චාසික සං�ව!යායි. ක�යික ව�චාසික සං�ව!යා නිසං� පේකපේලස්වල වීතික්කම අවස්ථා�ව දු!* පේT. පේමපේස් අඛ්‍යණ්ඩව සිදු ක!න විට ප්‍ර�තිපේTධ අවපේබEධ ල*පේV. සංම�ධි හ� ප්‍ර�ඥා� ශික්ෂ� සංම්පූර්ණ වනුපේ2 පේමහිදීයා. ආර්යා අෂ්ට��ගික ම�ර්Bයාට සංම්ම� ඤා�ණ හ� සංම්ම� විමුත්ති යාන ම�ර්B��B පේදකද එක් වීපේමන් දසං��ගික ම�ර්Bයා පේමහි දී ල*පේV. ඉන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයාඅත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා දක්ව� කmමිකව වික�ශයා වන බව පේම් අනුව ප්‍ර*හ*දිලි පේT.මිනිස් පේ=හයා තුළ පේ<�!තු!* සංම්පේ��ෂණ ක�ර්යායා සිදුවනුපේ2 ස්න�යු ප්‍ර=ධතියා මඟිනි. ම�නව සං�ජා�නනපේ2 ප්‍ර�බලම භූමික�වට අද�ළ සියාළු පේ= සංන්නිපේTදනයා වනුපේ2 පේම් ස්න�යු කිmයා�ක�රීත්වයා හ!හ�යා. ඊට ඇසං, කණ, න�සංයා, දිව හ� සංම යාන ප්‍ර�ධ�න ඉන්ද්‍රියායාන් සංම්බන්ධ පේT. එම ඉඳු!න් මඟින් ලබ�Bන්න� විවිධ ප්‍රණිඩුඩ පේම�ළයාට ස්න�යු කිmයා�ක�රීත්වයා තුළින් සංම්පේ��ෂණයා පේT.පේම�ළපේ2දී එහි අභා.න්<! කිmයා�ක�රීත්වයා තුළින් එම ස්න�යු ප්‍ර=ධතියා මඟින් සංම්පේ��ෂණයා වන විවිධ සං�ඥා� හඳුන� Bනු ලබයි. පේම�ළයාට ස්න�යු ප්‍ර=ධතියා තුළින් ප්‍රණිවුඩ ල*පේබනුපේ2 එම ප්‍රණිවුඩ සං�ඥා�බවට ප්‍රත්ක!ව� බ*වින් පේම�ළයා න*ව< ව!ක් පේමම සං�ඥා� නිව*!දිව ප්‍රණිවුඩ බවට ප්‍රරිවර්<නයා ක! Bනී. පේමයා ජා�Bම දු!කථානයාක, !^ප්‍රව�හීනි යාන්<7යාක,

ප්‍රරිBණකයාක හ� ෆැ*ක්ස් යාන්<7යාක ආදී අති නවීන <�ක්ෂණික උප්‍රක!ණයාක ඇති සූක්ෂම විදyත් කිmයා�ක�රීත්වයාට මඳක් සංම�නයා. මිනිස් මස්තිෂ්කපේ2 වෛසංලවල ඇති !සං�යානික ද්‍රව. සං�කීර්ණ විප්‍රර්යා�සංවලට

xlii

භා�ජානයාවීම තුළින් විශ්මි< පේ<�!*තු!* Bබඩ� කිරීපේම් හ*කියා�ව හ� පේTBවත් ප්‍රණිවුඩ හුවම�!*ව ද,ක්ෂණික ත්‍රී!ණ B*නීපේම් හ*කියා�ව ද අත්ප්‍රත් ක! පේBන තිපේV. විවිධ ස්න�යු ආපේTBවලට ප්‍ර�තිචා�! ද*ක්වීපේම් සංම්භා�වි<�ව ම�නව මස්තිෂ්කයා තුළ ඉහළ ප්‍ර!�සංයාක් හිමික! පේBන ඇත්පේත් එනිසං�යා.

පේකEප්‍රයා, ලි�ගික�ශ�ව, සංතුට බඳු ම�නව හ*ඟීම් ඇතිවීපේම් දී පේම�ළපේ2 ස්න�යු <න්තු අBq අ<! අන්<ර්B< !සං�යානික ද්‍රව. සං�ජා�නනපේ2දී උප්‍රක�රී පේT. ඒ !සං�යානික ද්‍රව. ප්‍ර�තිකිmයා� ක! නව සං�පේයාEB නිප්‍රදවීමට සංමත්වන බව ඒ පිළිබඳව සිදුකළ ප්‍රර්පේ2ෂණවල දී පේසං�යා� පේBන තිපේV. පේම් නිසං� එබඳු චිත්<�පේTB ඇතිවීපේම් දී පේම�ළපේ2 ස්න�යුවල පේ<�!තු!* සංම්පේ��ෂණ ක් රියා�වළියා උපේදසං� නිප්‍රදපේවන අහි<ක! !සං�යානික සං�පේයාEB ප්‍ර�ම�ණයා අධිකවීම හ� හි<ක! !සං�යානික සං�පේයාEB ප්‍ර�ම�ණයා අවමවීම යාන�දී ක!*ණු කිසියාම් පු=Bලපේයාකුපේ ම�නසික සංමබ!<�ව පේකපේ!හි ප්‍ර�බල බලප්‍ර^මක් ඇති ක!නු ලබන බව මපේනE වෛවද. විද.�පේT සංඳහන්යා.

ම�නව සං�ජා�නනයා පිළිබඳව අධ.යානයා කිරීපේම්දී පේහEපේමEනවල ක් රියා�ක�රීත්වයා ව*දBත්යා. ඇනඩÎලීන් පේහEපේමEන ශS�වයා වීම නිසං� පේකEප්‍රයා <!හ හ� ම�නසික ආ<තියා ඇති පේT. කිසියාම් විටක මිනිසං�ට පේකEප්‍ර සංහB< හ*ඟීම් ආකල්ප්‍ර ඇතිවීම නිසං�ද ඇනඩÎලීන් පේහEපේමEන ශS�වයා පේT. ලි�ගික පේහEපේමEන පේලසං සං*ලපේකන පේටස්ටපේ!Eන් හ� පේප්‍ර�පේජාස්ටපේ!Eන්වල ක් රියා�ක�රීත්වයා නිසං� ආශ�ව මූලික ක!Bත් ලි�ගික හ*ඟීම් උත්පේත්ජානයා පේT.

එපේස්ම පේබQ=ධ භා�වන�පේT දී සිදු ක!නුපේ2 පේමකී පේහEපේමEන මට්ටම් කmමිකව ප්‍ර�ලනයා කිරීමයි. වෛමත්‍රී7 භා�වන�පේT දී ඇන් ඩÎලීන්වල කිmයා�ක�රීත්වයා අවම පේT. එපේස්ම ක�යාB<�සංතියාට අයාත් පේබ�පේහE කර්මස්ථා�න ව*ඩීම නිසං� ස්ත්‍රී7, පු!*ෂ ලි�ගික පේහEපේමEනවල කිmයා�ක�රී ස්වභා�වයා අවම පේT. එපේස් අවමවීම ම�නසික ආ<තියා ප්‍ර�ලනයා කිරීමට ඉ<� පේයාEB.යා. ම�ර්Bඵල අවපේබEධපේ2 දී පේකපේලස්වල ප්‍රරියුට්ඨා�න අවස්ථා�ව දු!* පේකපේර්. ම�ර්B භා�වන� වඩ� පේකපේලස් සංමුච්පේ}ද ප්‍ර�හ�ණයා කිරීම පේලසං අර්ථා දක්වනුපේ2 ද පේමයායි. විදර්ශන� භා�වන�ව ව*ඩීම නිසං� අනුකmමපේයාන් ශ�රීරික හ� ම�නසික කිmයා�ක�රීත්වයාට අහි<ක! පේහEපේමEන වර්B අ<රින් ප්‍ර�ධ�න වන ඇනඩÎලීන්,

පේටස්පේටස්ටපේ!Eන්, ඊස්ටÏජාන් හ� පේප්‍ර�පේජාස්ටÏජාන්ද අනුකmමපේයාන් ශS�වයාවීම අනුකmමපේයාන් අවම වී පේB�ස් ප්‍රසු ක�ලපේ2 දී ක්ෂයාවී යායි. මුළුමනින්ම පේහEපේමEන ශS�වයාවීම න*තිවීම නිසං� සි!*!ට එකතුවන අනවශ. දහනයාවීම්,

අධික ප්‍රරිවzත්ත්‍රීයා කිmයා� හ� ක�යික ම�නසික පේවපේහසං දු!*ව යායි. භා�වන�පේT දී ද!ථා දු!*ව යා�ම පේලසං අර්ථාවත් වනුපේ2 පේමම <ත්වයායි.අධික හ� මන්ද !*ධි! පීඩනයා, ස්ථුල<�වයා, !*ධි!B< සීනි හ� පේම්ද මට්ටම ඉහළයා�ම ව*නි ක�යික ආබ�ධ පේමන්ම, විශ�දයා, භින්පේන�න්ම�දයා, ප්‍ර!පීඩක ක�මුකත්වයා බඳු ම�නසික පේ!EB ද ඇති වීමට දුර්වල ම�නව ආකල්ප්‍ර පේ\තු පේT. පේලEකයා නිව*!දිව සං�ජා�නනයා ක!B*නීමට ඇති හ*කියා�ව හ� ඊට නිසි අයුරින් �

xliii

!තිචා�! ද*ක්වීමට අපේප්‍ර�පේහ�සංත්වීම නිසං� මනුෂ. සිපේ<හි ඇතිවන සංzණ�ත්මක ආකල්ප්‍ර පේකපේළස් පේලසං හ*ඳින්පේT. නිව*!දි සං�ජා�නනයා මඟින් ව*!දි ආකල්ප්‍ර දු!* පේT. යාපේමකුට සං<.�වපේබEධයා ඇති වනුපේ2 සියාළු ව*!දි අවපේබEධයාන් සිපේ<න් දු!*වයා�ම නිසං�යා. පේකපේලස් කසංට නිසං� කිලිටිවී ඇති සි< අනුකmමපේයාන් පිරිසිදු ක! සිපේත් ප්‍රවි<7 ප්‍ර�භා�ස්ව!යා මතු ක!වීමට සියාළු ව*!දි ආකල්ප්‍ර සිතින් දු!* වියා යුතුයා. චාතු!�යාÐ සං<.�වපේබEධයා ල*බියා හ*කි වනුපේ2 පේමබඳු ප්‍රවි<7 මනසංක් සංහි< අපේයාකුටයා. පේමයා අවිද.�ව දු!*වීම පේස් ප්‍ර*හ*දිලි පේකපේර්. අවිද.�ව දු!* කිරීමට ම�ර්Bයා වනුපේ2 නිව*!දි සං�ජා�නනයායි.

පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යාපේ2 දී නූ<නවිද.� ප්‍රර්පේ2ෂණ�ත්මක පේ<�!තු!* ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යායාට අවශ. වන ප්‍රරිදි හ� අවපේබEධයා වඩ�ත් ප්‍රහසුවන ප්‍රරිදි ඉදිරිප්‍රත්පේකපේර්. එපේස්ම සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකඩ පිළිබඳ පේබQ=ධ අර්ථාකථාන එමඟින් <හවු!* කිරීමට කිසිදු අනවශ. ප්‍ර�යාත්නයාක් Bනු පේන�ල*පේV. පේම් ක!*පේණහි දී තුලන�ත්මක බව හ� විචා�! පූර්වක බව සුරැකීමට අවශ. සං�ධක සං*ප්‍රයීම ප්‍රමණක් සිදුපේT. නූ<නපේ2 සං�ජා�නනයා හ� ම�නව සං�ජා�නනයා පිළිබඳව බටහි! !ටවල විශ්වවිද.�ල මට්ටමින් ඉ<�ම ව*දBත් ප්‍රර්පේ2ෂණ බහුලව සිදුව ඇති අ<! ඒ පිළිබඳ විමසීම පේම් ම�<zක�පේT ඇති ප්‍රර්පේ2ෂණ සං�දර්භායායි. ති7පිටපේ2 අන්<ර්B< පේබQ=ධ සං�!ධර්ම ශS�වකයා� විසින් සං�ජා�නනයා ක!Bනු ලබන ආක�!යා නිව*!දිද? ද*නුම මඟින් නිර්ව�ණ � !තිල�භායා ල*බියා පේන�හ*ක්පේක් ඇයි? එයා සං�ජා�නන B*ටළුවක්ද?

යාමක්නිව*!දිව සං�ජා�නනයා ක!න්පේන් පේකපේස්ද? යාන�දී ප්‍ර�ශ්නවලට විසංඳුම් සං*ප්‍රපේයාන ප්‍රරිදි ම�නව සං�ජා�නනයා පේකපේස් සංකස් වියා යුතුද*යි විචා�! පූර්වකව විBqහ කිරීම පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණපේ2 B*ටලුව වන්පේන්යා. ද*නට විවිධ කmම අනුව,

උBතුන් විසින් ති7පිටකපේ2 ඇති සං�!ධර්ම විශ්පේල්ෂණයා ක!නු ලබයි. පේබ�පේහE විට එබඳු විශ්පේල්ෂණ පිළිBත් කිසියාම් ශ�ස්ත්‍රී7යාකmමයාකට අනුව සිදු ක!න විශ්පේල්ෂණයි. පේමහිදී සංම්ප්‍ර�ද�යා පේන� ඉක්මව� කටයුතු කිරීමට එබඳු වි=වතුන් පේබ�පේහE විට කල්ප්‍රන�ක�රී පේT. නමුදු කල් B< වීපේම්දී එහි ප්‍රවතින භා�ෂ�ත්මක හ� වචානවල නි!*ක්ති සංඳහ� දී ඇති සං�ම්ප්‍ර�ද�යික අර්ථාකථාන කිසියාම් යුBයාක ව.වහ�!පේ2 ප්‍රවතින වචානවල අර්ථාවලට වඩ� පේවනස්වියා හ*ක. ඒ නිසං� ති7පිටක බු=ධ පේ=ශන� නිව*!දිව වටහ� B*නීපේම් B*ටලු හ� දුබල<� මතු පේT. නූ<නපේ2 මපේනE විද.�ව, වෛවද. විද.�ව හ� ජීව විද.�ව ඉ<� දියුණු <ත්වයාට ප්‍රත්ව තිපේV. එපේස්ම පේම් විෂයායාන් අ<! සං�ම.යාක් ද පේB�ඩන*ඟී තිපේV. අන්<ර්විෂයා අ<! සංබඳ<� ද වර්ධනයා පේවමින් ප්‍රවත්‍රී.

එමඟින් ඕන^ම විෂයාක අර්ථා B*න්වියා පේන�හ*කි පේ= පේවනත් කmම භා�වි<� ක! ඉ<� ආසංන්න වශපේයාන් අර්ථාකථානයා කළ හ*කි විධිකmම අද පේබපේහවින් දියුණුව තිපේV.

සංම්ප්‍ර�ද�යාකූලව විශ්පේල්ෂණ කිරීපේම් දී දු!වපේබEධ වන එබඳු ස්ථා�න හ� B*ටලු වඩ� නිව*!දිව අර්ථාකථානයා කිරීමට පේලEකපේ2 දියුණු විෂයා�නුබ=ධ

xliv

ද*නුම භා�වි<� කළ හ*කි යා. පේලQකික දියුණුව සංඳහ� පේB�ඩනඟ� ඇති ද*නුම උප්‍රක�රී ක! පේBන ආධ.�ත්මික ක!*ණු විශ්පේල්ෂණයා කළ හ*කි යා. බටහි! මපේනE විද.�වට නිසි පේස් පේන�හසු වී ඇති ද*නුම් ප්‍ර!�සං ද පේම් අ<! තිපේV.

ඒව� පේබQ=ධ මපේනE විද.�ව තුළ අන්<ර්B<යා. නමුදු ප්‍ර�<.ක්ෂ අවපේබEධයා යාන ප්‍ර*තිකඩ පිළිබඳ පේමපේ<ක් කිසිදු සං�ර්ථාක ප්‍රර්පේ2ෂණයාක් සිදු වී පේන�ම*<. ප්‍රර්පේ2ෂණ සංඳහ� ව�ණිජා අ!මුණු බලප්‍ර^ හ*කි බව සං<.වුව ද පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණපේ2 අ!මුණ එබඳු මිණුම් දඬුවකින් ප්‍ර�ම�ණයා ක! ද*ක්වියා පේන�හ*කි යා. ම�නව වර්Bයා� විඳින්න�වූ දුකින් මුදව� B*නීම සංඳහ� පේන�ව!දින හ� ඒක�යාන ම�ර්Bයා අත්ප්‍රත් ක! B*නීම පිණිසං හ� එබඳු සං�!ධර්ම ප්‍රහසුපේවන් අවපේබEධ ක! B*නීමට මඟක් පේසංවීම පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණපේ2 සං*බ^ම අ!මුණයි. පේම් යාටපේත් භා�වන� කmමවල ප්‍ර�පේයාEගිකව නි!<වන පේයාEB�වචා!යින්හට සියා භා�වන� අභා.�සං නිව*!දි දිශ�මුඛ්‍යව තිපේVද*යි වටහ� B*නීමට පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා අBන� අත්ව*ලකි. බුදු දහපේම් ප්‍ර�පේයාEගික බව වටහ� B*නීමට, ධ.�න, අභිඤ්ඤා�, ම�ර්Bඵල යාන�දී සියුම් B*ඹු!* ස්ථා�න පිළිබඳ මන� අවපේබEධයාක් ලබ� B*නීමට පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා ඉ<� ව*දBත් පේT.

පේමහි අවසං�න කූඨාප්‍ර���තියා වනුපේ2ද ඒ උද�! අ!මුණ ශ�ක්ෂ�ත් ක! B*නීමයි. පේමම ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධනයා පිළිපේයාළ කිරීපේම් දී පුස්<ක�ලයා ඇසු!*පේක�ට ප්‍ර��ථාමික, =වීතියික මූල�ශS හ� විමර්ශන Bqන්ථා ප්‍රරිශ්‍රීලනයා මඟින් සිදුක!මට මූලික අවධ�නයා පේයා�මු ක! ඇ<. එපේස්ම Bqන්ථාපේ2 ශ�ස්ත් රියා ස්ව!^ප්‍රයාට හ�නිද�යාක පේන�වන පේලසං භා�වන�ව පිළිබඳව ල*බූ � !�පේයාEගික අත්ද*කීම් ආශSපේයාන් ශ�ස්ත්‍රී7යා ක!*ණු වලට යාම් ආපේලEකයාක් එක් කිරීමට ව^යාමක් ද!� තිපේV. ති7පිටකපේ2 අන්<ර්B< සං�!ධර්ම සං�ජා�නනයා ක!B*නීම සංම්බන්ධ විවිධ ප්‍ර*තිකඩ පිළිබඳ විචා�! පූර්වක ප්‍ර��පේයාEගික විශ්පේල්ෂණයාක් සිදු කිරීම පේමයින් අපේ�ක්ෂි< විෂයා ක්පේෂ්<7යා පේT. පේම් ශ�ස්ත් රීයා නිබන්ධනයා !චාන� ක!න ප්‍රර්පේ2ෂකයා� ප්‍ර��පේයාEගිකව විදර්ශන� භා�වන�පේT පේයාදීපේම්දී ලද සංzජු භා�වන� පුහුණු අත්ද*කීම්, ප්‍රසුකලකදී බුදු දහම ශ�ස්ත්‍රී7යාව හද�!=දී ල*බූ ශ�ස්ත්‍රී7යා ද*නුම ල*බීමට මහත් පේස් උප්‍රක�රී වියා.

විදර්ශන� භා�වන�පේT නි!<වීපේමන් ල*බූ ප්‍ර��පේයාEගික භා�වන� පුහුණුව, ශ�ස්ත්‍රී7යා ද*නුම සංමඟ මන�ව සං*සංඳීපේමන් ල*බූ විවිධ ව*ටහීම්, පේමබඳු අධ.යාන ක්පේෂ්ත් !යාක ප්‍රර්පේ2ෂණ පේමපේහයාවීම පිණිසං පේමම ප්‍රර්පේ2ෂකයා� පේප්‍රළඹවීමට බලප්‍ර^ ආසංන්න<ම පේ\තුව පේලසං ද*ක්වියා හ*ක. අවපේබEධයා යානු ද*නුම පේන�වන බව වටහ� B*නීමට එබඳු අත්ද*කීම් උප්‍රක�රී වියා. නමුදු අවපේබEධයා ල*බීමට ද*නුමද යාම් ප්‍රමණකින් උප්‍රක�රී පේT. පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ පේක්ෂ්<7පේ2 ද*නුම හ� අවපේබEධයා අ<! එම පේවනසං ප්‍ර*හ*දිලි කිරීම සං�ජා�නනපේ2 විවිධ ප්‍ර*තිකඩ අධ.යානයා මඟින් බල�පේප්‍ර�පේ!�ත්තු පේT. ශ�ස්ත්‍රී7යා ප්‍රර්පේ2ෂණ භා�වන� අත්ද*කීම් පිළිබඳව සිදුකිරීම අසී!*යා. නමුදු අවපේබEධපේ2 ආසංන්න<ම සීම�ව පේව< හ*කි<�ක් ශ�ස්ත්‍රී7යාව ළඟ�වීමට ඇති !*චියා පේමබඳු අධ.යාන ක්පේෂ්ත් !යාක ප්‍රර්පේ2ෂණ පේමපේහයාවීමට ඇති ප්‍ර�ධ�න<ම ක!*ණයි. පේම් අධ.යාන

xlv

ක්පේෂ්<7පේ2දී ති7පිටකB< සං�!ධර්ම මපේනE විද.�ත්මක, වෛවද. විද.�ත්මක,

ජීව විද.�ත්මකව විශ්පේල්ෂණයා කිරීමට උත්සංහ B*පේන්. මපේනE වෛවද. වි= යා�පේT සං�ජා�නනයා ඉ<� පුළුල් සං�කච්ඡා�වට බඳුන් වී ඇති අධ.යාන ක්පේෂ්ත් !යාකි. එබඳු අධ.යාන ක්පේෂ්<7යාක් පේබQ=ධ මපේනEවිද.�ව තුළ ද විව! ක! දීම පේමයින් අපේ�ක්ෂි<යා. අභිධර්ම Bqන්ථා තුළ විශ්පේල්ෂණයා වී ඇති පේබQ=ධ මපේනEවිද.�පේT සූක්ෂ<ම ප්‍ර*තිකඩ B*ඹුරින් පේම් අධ.යාන ක්පේෂ්<7පේ2 දී විමසුමට ලක් පේකපේර්. එමඟින් ආභිධම්මික සංම්ප්‍ර�ද�යාන් තුළට ප්‍රමණක් සීම�වී ඇති විවිධ සං�ම්ප්‍ර�ද�යික අර්ථාකථාන පේවනුවට ප්‍රහසුපේවන් පේත්!*ම් B<හ*කි නව අ!*ත් විමසංනු ල*පේV. පේකපේස් පේව<ත් ව�ණිජා අBයාකින් මිණියා පේන�හ*කි ඉ<� ඉහළ විශ්ව වටින�කමක් පේම් අධ.යාන ක්පේෂ්<7පේයාහි B*Vව ඇ<. එම නිසං� සංම්ප්‍ර�ද�යා අත්<පේනEමතිකව බ*හ*! කිරීම පේවනුවට සංම්� !ද�යාට නව අBයාක් හඳුන්ව�දීම පේමහිදී සිදු පේT. පේම් අනුව පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා සංඳහ� ප්‍ර�ලි ති7පිටකපේ2 මුල් පේප්‍රළ, අ ට්ඨාකථා� භා�වි<� පේT. ඒ සංමඟම නූ<න මපේනE විද.�ව ප්‍ර�ලි ති7පිටකයා හ� අර්ථාකථා� සංම්ප්‍ර�ද�යා තුලන�ත්මකව අධ්‍ යායානයා කිරීම ද පේම් අධ.යාන ක්පේෂ්<7යාට අයාත්යා.ම�නව සං�ජා�නනයා පිළිබඳට අද�ළ බටහි! මපේනEවිද.� ගු!*වලවල විවිධ අර්ථාකථාන පේමහි දී සං�කච්ඡා�වට ලක්වී තිපේV. සං�ජා�නන යාන වදන බටහි! මපේනE විද.�පේT අර්ථාකථානයා වී ඇති හ*ඩ <ල හ� ඊට අද�ළ විවිධ අර්ථාකථාන විචා�! පූර්වකව විBqහ ක! තිපේV. එහිදී බටහි! මපේනE වෛවද. විද.�ත්මක සං�යානික ප්‍රර්පේ2ෂණ අධ.යාන ආශිS<ව පේB�ඩ න*ඟී ඇති නව<ම ක!*ණු තුලන�ත්මකව හ� විචා�!පූර්වකව පේBනහ*! දක්ව� ඇ<. සං�ජා�නනයා යානුපේවන් හ*ඳින්පේවනුපේ2 ද*න B*නීම හ� අවපේබEධයායි. යාමක් නිසිපේස් වටහ� Bනුපේ2 සං�ජා�නනයා නිසං�යා. සං�ම�න.පේයාන් ම�නව සං�ජා�නනයා ඉ<� සං�කීර්ණ විෂයා ප්‍රථායාකි. එපේස්ම සං�ජා�නනයා ප්‍ර�ධ�න වශපේයාන් පේදයා�ක�! පේT. එනම් ඉන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා හ� අත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා යානුපේවනි. මින් ඉන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා <�ර්කික සං�ජා�නනයා පේලසං ද, අත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා අ<�ර්කික සං�ජා�නනයා පේලසං ද හ*ඳින් පේT. පේමම ඉන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා හ� අත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා නිසියා�ක�!ව අව පේබEධ ක! B*නීම ඉ<� ව*දBත් පේT. මක් නිසං� ද යාත් සං�ම�න. සං�ජා�නනපේයාන් අත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා පේවනස් වනුපේ2 කුමන පේ\තුව නිසං�ද*යි නිශ්චි<ව ද*න B*නීම පේම් පේදයා�ක�! සං�ජා�නන ප්‍ර*හ*දිලිවම අවපේබEධයා ක! B*නීමට උප්‍රක�!යාකි. ප්‍ර�<.ක්ෂ අවපේබEධයා පේස් සං�ම�න.පේයාන් සං*ලපේකනු පේ2 පේමහි සංඳහන් අත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයායි. චාතු!�ර්යා සං<.යා ප්‍ර�<.ක්ෂ අවපේබEධ වීම යානු අත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා මඟින් ව*ටහීමයි. ඒ <�ක් කල් ප්‍ර<පේප්‍ර� < මඟින් ලබන සු< ද*නුම අයාත් වනුපේ2 ඉන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයාටයි.

ම�නව සං�ජා�නනයා සංම�ජා විද.�ව, මපේනE විද.�ව, වෛවද. විද.�ව, ජීව විද.�ව, අධ.�ප්‍රන විද.�ව, දර්ශනයා යාන�දී විෂයා දzෂ්ටි පේකEණවලින් වි !හකිරීමට පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා තුළදී ප්‍ර�යාත්න ද!නු ලබයි. එපේස්ම එකී විෂයා

xlvi

මඟින් විශ්පේල්ෂණයා වන ම�නව සං�ජා�නනපේ2 විවිධ ප්‍ර�පේtද පේබQ=ධ සං�ස්කzතියාට පේකපේස් අද�ළ වන්පේන්ද*යි <ර්ක�නූකූලව නිරීක්ෂණයා කිරීම ද පේමහිදී සිදු පේT. කිසියාම් පු=Bලපේයාකු බුදු දහපේම් පේක්න්ද්‍රීයා සං�කල්ප්‍ර Bqහණයා ක!Bනු ලබන්පේන් ම�නව සං�ජා�නනයා ඇසුපේ!නි. බුදු දහම ඇසුපේ!න් යාපේමකු ලබන ධර්ම�වපේබEධයා විවිධ මට්ටම්වල ප්‍ර*වත්‍රීමට පේ\තුව ද ම�නව සං�ජා�නනයා තුළ ප්‍රවතින පේමකී විවිධ�ක�!වූ ප්‍ර�පේtදයි. බුදු දහම නිසං� ලබන හ� ල*බියා හ*කි අවපේබEධපේ2 විවිධ මට්ටම් පිළිබඳව විචා�!පූර්වක අවධ�නයා පේයා�මු කළ හ*කි වඩ� පේහ�ඳම කmමයා නම් විවිධ සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකඩ පිළිබඳ අව ධ�නයා පේයා�මු කිරීමයා. ඒ තුළින් වඩ� නිව*!දිම කmමයා අනුව බුදු දහපේම් පේක්න්ද්‍රීයා සං�කල්ප්‍ර Bqහණයා ක!B*නීමට වඩ� ව*ඩි ඉඩ ප්‍ර�ස්<�වක් පේම් නිසං� ඇති පේT. සං�!ධර්ම ඉපේBනීම මඟින් ලබන ද*නුම හ� අවපේබEධයා ක!� ළඟ�වීමට උප්‍රක�රී ක!B< යුතු නිසි ම�ර්Bයා මින් වටහ� B*නීමට ල*බීමද විශ�ල ව�සියාකි. සං�ජා�නනපේ2 විවිධ ප්‍ර�පේtද හ*ඳිනීම ප්‍රව� විදර්ශන� භා�වන� ව*ඩීම මඟින් වර්<ම�නපේ2 වුවද ප්‍ර�තිඵල අත්ක! B*නීමට ව^යාම් ක!න අයාහට පේබපේහවින් ඵලද�යී පේT. <ම� සිදු ක!න භා�වන�ව නිව*!දි ද, එමඟින් අ!මුණ ක!� ළඟ� වියා හ*කි ද, පේන� එපේස් නම් <ම�ට ව*!දුනු <*න කුමක්ද බඳු විචා�! පූර්වක ක!*ණු ඔස්පේස් අවධ�නයා පේයා�මු කළ හ*කිවීම පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණයා මඟින් ල*බියා හ*කි ද*නුමට අම<!ව මින් ල*පේබන අතු!* � !තිල�භායාක් පේලසං ද*ක්වියා හ*ක. ම�ර්Bඵල අවපේබEධපේ2 දී පු=Bල මනසං ක් රියා�ක!නුපේ2 කුමන ආක�!යාකට ද*යි වටහ� B*නීමට වඩ� පේහ�ඳ අවස්ථා�වක් හිමිවීම නිසං� විදර්ශන� භා�වන�ව නිව*!දිව ව*ඩියා යුතු කmමයා පිළිබඳ නි!වුල් ව*ටහීමක් පේමයින් ඇති පේT. පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යාපේ2 මූලික අ!මුණ ම�ර්Bඵල අවපේබEධපේ2දී සි<ට ඇතිවන අවපේබEධපේ2 විවිධ ප්‍ර*තිකඩ පිළිබඳ මන� ව*ටහීමක් ඇති ක! වීමයි. උBත්කම මඟින් ලබන ද*නුම හ� � !<.ක්ෂ අවපේබEධයා මඟින් ලබන ද*නුම තුලන�ත්මකව අධ.යානයා කිරීමට පේමහිදී පේහ�ඳ අවස්ථා�වක් හිමි පේT. පේකපේනකු ලබන සු<මයා ද*නුපේමන් ප්‍ර�ත් යාක්ෂ අවපේබEධයා ක!� ප්‍රහසුපේවන් ළඟ� වීමට හ*කි කmමයා පේමහිදී ප්‍ර*හ*දිලි පේT. සු<ම ද*නුම තිබීම ප්‍රමණක් පේන�සං^පේ\. එම අවපේබEධපේයාන් සියා අභිම<යා සිදු ක! Bන්න� ආක�!යා පිළිබඳවද මන� ව*ටහීමක් තිබියා යුතුයා.

පේමහිදී මූලික වශපේයාන්ම ම�නව සං�ජා�නනයා පිළිබඳව සං�කච්ඡා�කිරීම ව*දBත්වනුපේ2 මිනිස් අවපේබEධයා පේකපේ!හි සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකඩ සිදුක!න සුවිශ�ල බලප්‍ර^ම පිළිබඳව මන� අවපේබEධයාක් එමඟින් ල*බියා හ*කි බ*විනි.

සියාළු සංත්ව වර්B අ<රින් මිනිසං� සුවිපේශ්ෂී සංත්වපේයාකි. බුදු, ප්‍රපේස් බුදු හ� මහ !හත් ප්‍රදවිවලට එළඹීයා හ*කි පේශ්Sෂ්ඨා ස්වභා�වයාක් පේප්‍ර�දුපේT මනුෂ් යාත්වයා තුළ B*Vව ප්‍රවත්‍රී. එපේස්ම සංසං! දිගු ක�ලයාක් තුළ ම�නවයා� එක් රැස් ක!Bනු ල*බූ විවිධ ආකල්ප්‍ර හ� හ*ඟීම්වල එකතුවක් පේලසං පේම් භාවයා තුළ ලබBන්න� ස්කන්ධ ප්‍ර�චාකයා හඳුන� B< හ*කි යා. ප්‍රසිඳු!න් මඟින් Bqහණයා ක! Bනු ලබන විවිධ අ!මුණ පිළිබඳව ව*ටහීම ලබන්පේන් පේකපේස් ද*යි

xlvii

ම�නව සං�ජා�නනපේයාන් ප්‍ර*හ*දිලි පේT. පේප්‍ර�දු පේT සියාළු ම�නවයින්පේ සං�ජා�නන හ*කියා�ව පේමන්ම ස්වීයා සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකඩටම ආපේTණික සුවිපේශ්ෂී ලක්ෂණ පේම් අනුව අධ.යානයා කළ හ*කි යා. ම�නව සං�ජා�නනයා සං�ම�න. හ� අත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා යා*යි පේදයා�ක�!යාකට අර්ථාකථානයා ක! ද*ක්පේව<ත්, සියාළු සං�ජා�නනයා මඟින් සිදු ක!නුපේ2 අ!මුණු හඳුන� B*නීමයි. සං�ම�න. මනුෂ. ව.වහ�!යා ඉක්මව� කල්ප්‍රන� පේන�කිරීම ඉන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයාතුළ ද*කියා හ*කි සුවිපේශ්ෂි ලක්ෂණයා පේT. එපේස්ම පේම් සං�ම�න. සං�ජා�නන ලක්ෂණ ඉක්මව� � !ඥා�ති අබිබව� ද*කියා හ*කි විචා�! පූර්වක අවපේබEධයා අත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයායි. සං�ම�න. සං�ජා�නනපේ2දී පේබ�පේහEපේක�ට ද*නුම රැස් ක! B*නීම සිදු පේT. විචා�! පූර්වකව ඒ ද*නුම ආධ.�ත්මිකව පිරික්සං� බලනුපේ2 අත්‍රීන්ද්‍රීයා සං�ජා�නනපේ2දීයා.

පේම් ඉන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා මඟින් ලබන ද*නුම සං�!ධර්ම ප්‍ර�තිපේTධපේ2දී ක් රියා�ක!නුපේ2 ඊට පේවනස් ආක�!යාටයා. ඉන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා නම් ප්‍රර්යා��ති ශ�සංනයායි. සංම්බුදු සංසුපේන් මුලට ඇත්පේත් ප්‍රර්යා��ති ශ�සංනයායි. ඊළඟට � !තිප්‍රත්ති ශ�සංනයායි. අනතු!*ව ප්‍ර�තිපේTධ ශ�සංනයායි. ඒ නිසං� බුදු සංසුපේන් ප්‍රර්යා��තියාද ව*දBත් පේT. ඒ නිවන් අවපේබEධයා සංඳහ� වන අනුපූර්ව � !තිප්‍රද�පේT මුල්ම අ�Bයා බ*විනි. ප්‍රර්යා��තියා මන�ව පිරිව*හීම නිසං� � !තිප්‍රත්තියාට අවක�ශ සං*ලපේක්. ප්‍ර�තිප්‍රත්තියා නිසං� ප්‍රර්යා��තියාට අවක�ශ ල*පේV.පේම් නිසං� බුදු දසංසුපේන් පේමකී ශ�සංන තුනම එක පේලසංම ව*දBත්යා.

පේමහිදී කිmයා�ත්මක වනුපේ2 සං�ජා�නනපේ2ම විවිධ අවස්ථා�වන් බව ප්‍ර*හ*දිලිව හඳුන� B*නීම පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණපේ2 ප්‍ර�ධ�නම අ!මුණයි. ඉන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා මඟින් සං�!ධර්ම පිළිබඳව ශSවණපේයාන්, ප්‍ර< පේප්‍ර�< කියාවීපේමන් ලබන ද*නුම ප්‍රර්යා�ප්‍රත්තියා සංපිපේර්. අනතු!*ව <ම� ල*බූ ද*නුමට අනුකූලව ප්‍රවතින විට, � !තිප්‍රත්තිව පිපේර්. බුදු දහපේම් සීල ශික්ෂ�ව සංම්බන්ධ වනුපේ2 පේමහිදීයා. සීල යානු ක�යික හ� ව�චාසික සං�ව!යායි. ක�යික ව�චාසික සං�වර්යා නිසං� පේකපේලස්වල වීතික්කම අවස්ථා�ව දු!* පේT. පේමපේස් අඛ්‍යණ්ඩව සිදුක!න විට � !තිපේTධ අවපේබEධයා ල*පේV. සංම�ධි හ� ප්‍ර�ඥා� ශික්ෂ�ව සංම්පූර්ණ වනුපේ2 පේමහිදීයා. ආර්යා අෂ්ට��ගික ම�ර්Bයාට සංම්ම� ඤා�ණ හ� සංම්ම� විමුත්ති යාන ම�ර්B��B පේදකද එක් වීපේමන් දසං��ගික ම�ර්Bයා පේමහිදී ල*පේV. භා�වන� ම�ර්Bයා ඔස්පේස් ම�නවයා� තුළ ඇති ඉන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා අත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා දක්ව� කmමිකව වික�ශයා වන බව පේම් අනුව ප්‍ර*හ*දිලි පේT. සං�ජා�නනයා ප්‍රර්පේ2ෂ�ත්මකව හ*ද^රීම ව*දBත්වනුපේ2 එමඟින් සං�!ධර්ම ප්‍ර�තිපේTධ ක!නුපේ2 පේකපේස්ද*යි වටහ� B*නීමට පිටිවහළක් සං*ලපේසංන පේහයිනි. සං�!ධර්ම ප්‍ර�තිපේTධයා ක!නුපේ2 සං�ම�න. අවපේබEධයාට වඩ� පේවනස් ආක�!යාකට වියා යුතුයා. මක් නිසං� ද යාත් පේන� එපේස් නම් ද*නුම ල*බූ පු=Bලයා�ටම ප්‍ර�<.ක්ෂ අවපේබEධයා සිදුවියා යුතු පේහයිනි. නමුදු සං<. <ත්වයා නම් එපේස් පේන� වීමයි.

එපේස් පේන�වීමට පේ\තුවද පේමහිදී ප්‍ර*හ*දිලි ක!B< යුතුයා. පේමහි දී

xlviii

ප්‍ර*හ*දිලිවනුපේ2 පේමපේස් වීමට පේ\තුව සං�ජා�නනයා පේදයා�ක�! ස්වභා�වයාකින් යුතුවීමයි. ප්‍රළමුපේවන් සං�!ධර්ම පිළිබඳ අවපේබEධයා ලබනුපේ2 ද*නුම වශපේයානි.

පේමයා බුදුදහපේම් ප්‍රර්යා��ති ශ�සංනයායි. එපේස්ම ද*නුම මඟින් සං�ජා�නනයාවීම ඉන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයායි. ප්‍රසුව ප්‍රර්යා��තියා ම< පිහිට� සිට ප්‍ර�තිප්‍රත්තියා ආ!ක්ෂ�ක!නු ලබයි. පේම් ප්‍ර�තිප්‍රත්තියා නම් ප්‍රර්යා��තියා හ� ප්‍ර�තිපේTධයා අ<! ඇති අවස්ථා�වකි.ප්‍ර�තිපේTධයානම් අත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයායි. සං�!ධර්ම ප්‍ර�තිපේTධපේ2 දී ල*බූ අවපේබEධයා පේන�පේවනස්, අචාල <ත්වයාක් බව කියාපේවනුපේ2 පේම් අවපේබEධයා <ම�ම ලබන ස්වයා� ප්‍ර�<.ක්ෂ අවපේබEධයාක් බ*විනි. ද*නුම එපේස් පේන�පේT. ඉන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා <�ර්කික වන අ<! එහිදී ලබන ද*නුම <ර්ක�නූකූලව සං<.යා බව පිළිBන්න� නමුත් <ම�ටම අප්‍ර�<.ක්ෂ බ*වින් එම සං�ජා�නනයා අසංම්පූර්ණයා. යාමක් ම< <දින් පිහිට� සිට පිළිBන්න� බවක් ඇති පේහයිනි. නමුදු අත්‍රීන්ද්‍රීයා සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකඩ කිසියාම් ප්‍ර�ස්තු<යාක් පිළිබඳව සං�ජා�නනයා ක!නුපේ2 විචා�! පූර්වක චින්<නයා පේමපේහයාවීම මඟිනි. විදර්ශන� භා�වන� කmමපේTදයා පේම් සංඳහ� නිදසුන් වශපේයාන් පේප්‍රන්ව� දියා හ*කි යා. එපේස්ම විචා�! පූර්වක චින්<නයා තුළින්ම සං*ක හ*! අද�ළ ප්‍ර�ස්තු<යා පේකපේ!හි කිසිවක් ආධ�! ක! පේන� Bත් ස්වයා� අවපේබEධයාක් ලබයි. ප්‍ර�<.ක්ෂ අවපේබEධයා පේමයායි. පේම් නිසං� පේම් පේදයා�ක�! සං�ජා�නනයාම මිනිසං�ට ව*දBත් බව ප්‍ර*හ*දිලි වියා යුතුයා. මිනිසං�පේBන් ප්‍රරිබ�හි!ව පේවනස් ජීව විපේශ්ෂවලටද සං�ජා�නනයා ක! B*නීපේම් හ*කියා�ව ඇ<. නමුදු එබඳු සං�ජා�නන ම�නව සං�ජා�නනයා <!ම් ප්‍ර�බලත්වයාට ප්‍රත් ක! B< පේන� හ*කි යා. ඒ බ*T ප්‍ර*හ*දිලි වනුපේ2 බු=ධත්වයා බඳු අවස්ථා� ල*බියා හ*ක්පේක් ම�නවපේයාකුටම ප්‍රමණක් බව සංඳහන් වන පේහයිනි. බු=ධත්වයා යානු ම�නව අත්‍රීන්ද්‍රීයා සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකපේඩ් උප්‍රරීම අවස්ථා�වයි. එබඳු අවස්ථා�වකට ප්‍රත් වියා හ*ක්පේක් මිනිපේසංකුට ප්‍රමණක් බව සංඳහන් වීම තුළ මනුෂ.ත්වපේ2 වටින�කම පේසංසු සංත්ව විපේශ්ෂයානට වඩ� ව*දBත්පේක�ට දක්ව� ඇති බව ප්‍ර*හ*දිලි පේT. ම�නවයා� හ*!නු විට පේසංසු ජීවීන් අමනුෂ. යාන පේප්‍ර�දු<ලයාට අන්<ර්B< ක! ද*ක්වියා හ*ක. පේම් අමනුෂ. ප්‍ර�ජා�ව අ<! මනුෂ. <ලයාට වඩ� ඉහළ හ� ප්‍රහළ වශපේයාන් ප්‍ර�පේtද !�ශියාකට සංමස්< ජීව ප්‍ර�ජා�ව පේB�නුපේT. මනුෂ. <ලයාට වඩ� ප්‍රහළ අමනුෂ. ප්‍ර�ජා�වට තිරිසංන්B< සංතුන් හ� සං<! අප්‍ර� B< ජීව පේක�ටස් අයාත්යා. තිරිසංන්B< සංතුන් ජීවත් වනුපේ2 ද මනුෂ. පේලEකයා තුළයා.

නමුදු සං<! අප්‍ර�B< ජීව පේක�ටස් පිළිබඳ බුදු දහපේම් සංඳහන් පේ<�!තු!*ම< එව*නි ජීවීන් සිටින බව සි<� B< හ*ක. නූ<න ජීව විද.�ත්මක පේ<�!තු!* පේකපේස්වුවද බුදු දහපේම් සංඳහන් සි=ධ�න්< සංන�ථා කිරීම පිණිසං එබඳු සි=ධ�න්< හ� නියාම භා�වි<� පේන�කළ යුතුයා. මක් නිසං� ද යාත් ජීව විද.�ව හුදු පේලQකික විද.�වක් ප්‍රමණක් බව නිසං�ත්, එහි සි=ධ�න්< හ� නියාම අළුතින් පේසං�යා� Bන්න� නව ද*නුම සංමඟ නි!තු!*වම පේවනස්වියා හ*කි නිසං�ත්යා. බුදු දහම ඉදිරිප්‍රත් ක!නුපේ2 පේලEපේක�ත්<! ම�ර්Bයාකි. එහි සංඳහන්

xlix

නියාම හ� මූළධර්ම ක�ලයාට අනුව පේවනස් පේන� පේT. බුදු දහම අක�ලික වනුපේ2 එපේහයිනි.

මිනිස් පේ=හයා තුළ පේ<�!තු!* සංම්පේ��ෂණ ක�ර්යායා සිදුවනුපේ2 ස්න�යු ප්‍ර=ධතියා මඟිනි. ම�නව සං�ජා�නනපේ2 ප්‍ර�බලම භූමික�වට අද�ළ සියාළු පේ= සංන්නිපේTදනයා වනුපේ2 පේම් ස්න�යු කිmයා�ක�රීත්වයා හ!හ�යා. ඊට ඇසංයා, කණ,

න�සංයා, දිව හ� සංම යාන ප්‍ර�ධ�න ඉන්ද්‍රියායාන් සංම්බන්ධ පේT. එම ඉඳු!න් මඟින් ලබ�Bන්න� විවිධ ප්‍රණිඩුඩ පේම�ළයාට ස්න�යු කිmයා�ක�රීත්වයා තුළින් සංම්� පේර්ෂණයා පේT. පේම�ළපේ2 දී එහි අභා.න්<! කිmයා�ක�රීත්වයා තුළින් එම ස්න�යු ප්‍ර=ධතියා මඟින් සංම්පේ��ෂණයා වන විවිධ සං�ඥා� හඳුන� Bනු ලබයි. පේම�ළයාට ස්න�යු ප්‍ර=ධතියා තුළින් ප්‍රණිවුඩ ල*පේබනුපේ2 එම ප්‍රණිවුඩ සං�ඥා� බවට ප්‍රත් ක!ව� බ*වින් පේම�ළයා න*ව< ව!ක් පේමම සං�ඥා� නිව*!දිව ප්‍රණිවුඩ බවට ප්‍රරිවර්<නයා ක! Bනියි. පේමයා ජා�Bම දු!කථානයාක, !^ප්‍රව�හීනි යාන්<7යාක,

ප්‍රරිBණකයාක හ� ෆැ*ක්ස් යාන්<7යාක ආදී අති නවීන <�ක්ෂණික උප්‍රක!ණයාක ඇති සූක්ෂම විදyත් කිmයා�ක�රීත්වයාට මඳක් සංම�නයා.

ඇනපේල� <�ක්ෂණයා අබිබව� ඩිජිටල් <�ක්ෂණයා ඉදිරියාට ප්‍ර*මිණිපේ2යා.

එපේස්ම ද*නට ඩිජිටල් <�ක්ෂණයාටත් වඩ� න*පේනE <�ක්ෂණයා වඩ�ත් ඉදිරිපේයාන් ප්‍රසු පේT. පේම් <�ක්ෂණික උප්‍රක!ණ නිප්‍රදවීපේම් දී හ� සං*ලසුම් කිරීපේම් දී විදඥා.�ඥායින් විසින් අනුක!ණයා පේක�ට ඇත්පේත් මිනිස් පේම�ළපේ2 විදyත් ප්‍රණිඩුඩ සංම්පේ��ෂණයායි. එපේස්ම පේ<�!තු!* Bබඩ� කිරීපේම් කmමපේTදයා හ� අභා.න්<! කිmයා�ක�රීත්ව !ට�වයි. එපේස්ම ම�නව මස්තිෂ්ක අt යාන්<!පේයාහි ඇති පේ<�!තු!* සංන්නිපේTදන <�ක්ෂණයා හ� එහි වyහ !ට�ව ද මිනිසං� භා�වි<� ක!න්න� වූ ඕන^ම අති දියුණු <�ක්ෂණික උප්‍රක!ණයාකටත් වඩ� දියුණු <ත්වයාකින් ප්‍රවත්‍රී. මිනිස් පේම�ළපේ2 පේ<�!*තු!* Bබඩ� කිරීපේම් ධ�රි<�ව ඕන^ම පේභාQතික <�ක්ෂණික උප්‍රක!ණයාක් ව*ඩි දියුණු ක! ල*බියා හ*කි ධ�රි<�වයාට ද වඩ� ඉ<� ඉහළ අBයාක් Bනී. මිනිස් මස්තිෂ්කපේ2 වෛසංලවල ඇති !සං�යානික ද්‍රව. සං�කීර්ණ විප්‍රර්යා�සංවලට භා�ජානයාවීම තුළින් විශ්මි< පේ<�!*තු!* Bබඩ� කිරීපේම් හ*කියා�ව හ� පේTBවත් ප්‍රණිවුඩ හුවම�!*ව ද, ක්ෂණික ත්‍රී!ණ B*නීපේම් හ*කියා�ව ද අත්ප්‍රත් ක! පේBන තිපේV.

විවිධ ස්න�යු ආපේTBවලට ප්‍ර�තිචා�! ද*ක්වීපේම් සංම්භා�වි<�ව ම�නව මස්තිෂ්කයා තුළ ඉහළ ප්‍ර!�සංයාක් හිමි ක! පේBන ඇත්පේත් ඒ නිසං�යා. පේකEප්‍රයා,

ලි�ගික�ශ�ව, සංතුට බඳු ම�නව හ*ඟීම් ඇති වීපේම් දී පේම�ළපේ2 අන්<ර්B< !සං�යානික ද්‍රව. ප්‍ර�තිකිmයා� ක! නව සං�පේයාEB ප්‍රව� නිප්‍රදවීමට සංමත් වන බව ඒ පිළිබඳව සිදු කළ ප්‍රර්පේ2ෂණවල දී පේසං�යා�පේBන තිපේV. පේම් නිසං� එබඳු චිත්< පේTB ඇති වීපේම් දී පේම�ළයා තුළ නිප්‍රදපේවන අහි<ක! !සං�යානික සං�පේයාEB ප්‍ර�ම�ණයා අධිකවීම හ� හි<ක! !සං�යානික සං�පේයාEB ප්‍ර�ම�ණයා අවමවීම යාන�දී ක!*ණු කිසියාම්පු=Bලපේයාකුපේ ම�නසික සංමබ!<�ව පේකපේ!හි ප්‍ර�බල බලප්‍ර^මක් ඇතික!නු ලබයි. ප්‍ර�ලනයාක!B*නීම යානම�නව

l

සං�ජා�නනයා පිළිබඳව අධ.යානයා කිරීපේම්දී පේහEපේමEනවල කිmයා�ක�රීත්වයා ව*දBත්යා. ඇනඩÎලීන් පේහEපේමEන ශS�වයා වීම නිසං� පේකEප්‍රයා <!හ හ� ම�නසික ආ<තියා ඇති පේT. කිසියාම් විටක මිනිසං�ට පේකEප්‍ර සංහB< හ*ඟීම් ආකල්ප්‍ර ඇතිවීම නිසං� ද ඇනඩÎලීන් පේහEපේමEන ශS�වයා පේT. ලි�ගික පේහEපේමEන පේලසං සං*ලපේකන පේටස්ටපේ!Eන් හ� පේප්‍ර�පේජාස්ටපේ!Eන්වල කිmයා�ක�රීත්වයා නිසං� ආශ�ව මූලික ක! Bත් ලි�ගික හ*ඟීම් ක්ෂණිකව උත්පේත්ජානයා පේT. මින් ස්ත්‍රී7න් තුළ පේටස්ටපේ!Eන් ද, පු!*ෂයාන් තුළ පේප්‍ර�පේජාස්ටපේ!Eන් ද එකිපේනක පේවනස් අයුරින් කිmයා�ක�රී පේT. ස්ත්‍රී7න් තුළ ඇති පේටස්ටපේ!Eන්වල කිmයා�කzරීත්වයා නිසං� පු!*ෂයින් පිළිබඳ ලි�ගික ආශ�වද, පු!*ෂයින් තුළ ඇති පේප්‍ර�පේජාස්ටපේ!�න්වල කිmයා�ක�රීත්වයා නිසං� ස්ත්‍රී7න් පිළිබඳ ලි�ගික ආශ�වද ඇති පේT. එපේස්ම පේබQ=ධ භා�වන�පේT දී සිදු ක!නුපේ2 පේමකී පේහEපේමEන මට්ටම් කmමිකව ප්‍ර�ලනයා කිරීමයි. වෛමත්‍රී7 භා�වන�පේT දී ඇන් ඩÎලීන්වල කිmයා�ක�රීත්වයා අවම පේT. එපේස්ම ක�යාB<�සංතියාට අයාත් පේබ�පේහE කර්මස්ථා�න ව*ඩීම නිසං� ස්ත්‍රී7, පු!*ෂ ලි�ගික පේහEපේමEනවල කිmයා�ක�රී ස්වභා�වයා අවම පේT. එපේස් අවමවීම ම�නසික ආ<තියා ප්‍ර�ලනයාකිරීමට ඉ<� පේයාEB.යා. විප්‍රස්සංන� භා�වන�ව පිළිබඳව සංඳහන් වන්පේන් බුදු දහපේම් ප්‍රමණකි. එහි B*Vව ඇති සුවිපේශ්ෂි ස්වභා�වයා බුදු දහමටම ප්‍රමණක් අනන. වූවක් පේලසං හ*ඳින්වියා හ*කි යා. විප්‍රස්සංන� භා�වන�ව යානු සිපේත් පේහE ශරී!පේ2 පේවනස්වන ස්වභා�වයා පේහවත් අනි<. නුවණින් පේමපේනහි කිරීමයි. විප්‍රස්සංන� භා�වන�ව ඉන්දියා�පේT ප්‍ර*!ණි<ම භා�වන� කmමයාක් වන අ<! එයා න*ව< හඳුන්ව� පේදන ල=පේ= පේBQ<ම බුදු!ජා�ණන් වහන්පේස් විසින් අවු!*දු 2600 කට වඩ� අත්‍රී<පේ2දීයා. එයා ස්කන්ධ ප්‍ර�චාකයා නිරීක්ෂණයා හ� ස්කන්ධ ප්‍ර�චාක ප්‍රරීක්ෂ�ව මඟින් ස්කන්ධ ප්‍ර�චාක ප්‍රරිණ�මයා සිදු ක!න කmමයාකි. එයා සි< හ� කයා අ<! අන්<ර් සංම්බඳ<�වයා ඇති කිරීම මඟින් ක�යික සං�පේTදනයා පිළිබඳ හික්මවීම ඇති පේT. පේමම භා�වන� කmමයා පේබQ=ධ අපේබQ=ධ පේබ�පේහE පේදපේනක් භා�වි<� ක!න අ<! විදර්ශන� භා�වන�ව නම් පේT. එයා බුදු!ජා�ණන් වහන්පේස් විසින් උBන්වන ලද පේබQ=ධ භා�වන� කmමයාක් වුව ද, එයා නික�යාව�දි පේන� වන විශ්ව පේයාදුමක් පේT. යාපේමකුට විදර්ශන� භා�වන�ව ව*ඩීම සංඳහ� පේබQ=ධ�Bම ව*ළඳ B*නීමඅ<.වශ. පේන�පේT. විප්‍රස්සංන� භා�වන�ව ව*ඩීපේම් කmමයා නික�පේයාන් නික�යාට පේවනස් වුව ද, සියාළුම කmමවල මුලික ප්‍රදනම වන්පේන් සං<! සංතිප්‍රට්ඨා�නයා නමින් හඳුන්වන කයා (සි!*! පේහE හුස්ම), පේTදන� (ස්ප්‍රර්ශයා පේහE ද*නීම), චිත්< (සි<), හ� ධම්ම ( සිපේත් ප්‍රවතින අදහසං) යාන ක!*ණු සං<!යි. පේමම ක!*ණු සං�ස්ක�! වලින් පේවනස් වන අ<! එයාට පේ\තුව චිත්< සං�ස්ක�! වලට අයාත් පේන� වීමයි. චිත්< න�ම!^ප්‍රපේ2 ප්‍රදනම වන අ<!, කර්මයා ඇති වීමට පේ\තුවන ක!*ණු හටBන්පේන් ධම්ම ක!*පේණනි. විප්‍රස්සංන� භා�වන�ව බුදුදහපේම් ප්‍ර�ධ�න භා�වන� කmම පේදක වන සංමථා හ� විප්‍රස්සංන� භා�වන� කmම පේදපේකන් එකකි. සංමථා භා�වන�පේවන් සි< සංන්සුන් ක!න භා�වන�වක් වන අ<!, එයා පේයාEB� ව*නිපේලEකපේ2 පේවනත්

li

භා�වන� කmම වලට සංම�න පේT. එයා මඟින් සි< සංන්සුන ක! සි< විනිවිද ද*කිම සංඳහ� අවශ. සි< එකඟ ක! B*නීපේම් හ*කියා�ව ලබ� පේ=. සංමථා භා�වන�පේවන් සි< සංන්සුන් කළ හ*කි වුව ද සිපේත් ස්වභා�වයා ප්‍ර*හ*දිලිව අවපේබEධ ක! B< හ*ක්පේක් විදර්ශන� භා�වන�පේවනි. එයින් ප්‍ර�ඥා�වට ද, ඉන් ප්‍රසුව ඥා�නයාට ද සි< පේයා�මු වීපේමන් සි< න*ව< ක*ළඹිම වලක්ව� B< හ*කි යා.

ම�ර්Bඵල අවපේබEධපේ2දී පේකපේලස්වල ප්‍රරියුට්ඨා�න අවස්ථා�ව දු!* පේකපේර්. ම�ර්B භා�වන� වඩ� පේකපේලස් සංමුච්පේ}ද ප්‍ර�හ�ණයා කිරීම පේලසං අර්ථා දක්වනුපේ2 ද පේමයායි. විදර්ශන� භා�වන�ව ව*ඩීම නිසං� අනුකmමපේයාන් ශ�රීරික හ� ම�නසික කිmයා�ක�රීත්වයාට අහි<ක! පේහEපේමEන වර්B අ<රින් ප්‍ර�ධ�නවන ඇනඩÎලීන්, පේටස්පේටස්ටපේ!Eන්, ඊස්ටÏජාන් හ� පේප්‍ර�පේජාස්ටÏජාන්ද ශS�වයාවීම අනුක් !මපේයාන් අවම වී පේB�ස් ප්‍රසු ක�ලපේ2දී ක්ෂයා වී යායි. මුළුමනින්ම පේහEපේමEන ශS�වයාවීම න*තිවීම නිසං� සි!*!ට එකතු වන අනවශ. දහනයාවීම්, අධික ප්‍රරිවzත්ත්‍රීයා කිmයා� හ� ක�යික ම�නසික පේවපේහසං දු!*ව යායි. භා�වන�පේTදී ද!ථා දු!*ව යා�ම පේලසං අර්ථාවත් වනුපේ2 පේමමම <ත්වයායි.පේමම පේහEපේමEන අ<රින් පේටස්පේටස්ටපේ!�න් පේහEපේම�නයා පු!*ෂ ලි�ගික හ*ඟිම් ප්‍ර�ලනයා ක!නු ලබයි.

එපේස්ම ඊස්ටÏජාන් හ� පේප්‍ර�පේජාස්ටÏජාන් පේහEපේමEන ද පේම් හ� සංම�නවම ස්ත්‍රී7න් තුළ =විතියීක ස්ත්‍රී7 ලි�ගික ලක්ෂණ ඇති ක!නු ලබයි. පේප්‍ර�පේජාස්ටÏජාන් ස්ත්‍රී7න් තුළ ලි�ගික�ශ�ව ඇති ක!වන පේහEපේමEනයායි. පේම් පේහEපේමEන කිmයා�ක�රීත්වයා නිසං�ම ස්ත්‍රී7, පු!*ෂයින් ඔවුපේන�වුන් අ<! ලි�ගික ආශ�ව ඇතික! Bනියි.

ක�ම!�Bයා දු!* කළ යුතු සං�පේයාEජානයාක් පේලසං දශ සං�පේයාEජානවල දී දක්ව� ඇ<. ලි�ගික�ව නිසං� වර්Bයා�පේ ප්‍ර*ව*ත්ම සංඳහ� අඛ්‍යණ්ඩ දූ ද!* ප්‍ර!පු!ක් � !ජානන කිmයා�වළියා මඟින් බිහි ක!ව� B*නීම පිණිසං ජිව විද.�ත්මක සං*ල*ස්මක් ම�නවයා� තුළ විද.ම�නව ඇ<. ලි�ගික ආශ�ව නිසං� ප්‍ර�තිවි!*=ධ ලි�ගිකයින් අ<! සිදු වන සං�සංර්Bයා නම් මපේනEක�යික කිmයා�ක�රීත්වයාට ද�යාකත්ව සං*ප්‍රයීමට ම�නසික හ� ක�යික පේප්‍රළඹවීමක් ස්ත්‍රී7 පු!*ෂයින් අ<! ඇති වීමට පේ\තුව පේම් ජීව විද.�ත්මක සං*ල*ස්ම කිmයා�වට න*ඟීමයි. බුදු දහපේම් පුහුදුන් බව පේලසං අර්ථා දක්ව� ඇත්පේත් ම�නවයා� තුළ විද.ම�න පේම් සං�ම�න. ජීව විද.�ත්මක සං*ලසුම මපේනE ක�යිකව කිmයා�වට න*ඟීමට පිණිසං වූ ම�නසික ප්‍රසු<ලයායි. පේබQ=ධ භා�වන�ව ඔස්පේස් සිදු ක!නුපේ2 සියාල්පේල් ඇති ඇස් බ*න්දුම්ක�රී ස්ව!^ප්‍රයා ප්‍ර�ඥා�වට වටහ� දීමට ව^යාම් කිරීමයි. අනුක් !මිකව ප්‍ර�ඥා�ව වර්ධනයා වීමට අනු!^ප්‍රව පුහුදුන් බව ඉවත්ව යා�ම සිදු වනුපේ2 පේම් නිසං�යා. පුහුදුන් බව යානු ම�නවයා� තුළ විද.ම�න සං�ම�න. ජිව විද.�ත්මක කිmයා�ක�රීත්වයාට මපේනE ක�යික වශපේයාන් අනුB<වීපේම් ම�නසික ප්‍රසුබිමයි. පේම් ම�නසික ප්‍රසුබිම සං<.අවපේබEධයා මඟින් අනුකmමිකව පේවනස් කිරීමට ව^යාම් කිරිම විදර්ශන� භා�වන�පේT ක�ර්යාභා�!යායි. ක�ම�ශ�ව වර්Bයා� ප්‍රවත්ව� B*නීම පිණිසං අවශ.යා. පේකmEධයා <මන්පේ ප්‍ර*ව*ත්ම සංටන්ක!

lii

ආ!ක්ෂ� ක! B*නීම සංඳහ� සංත්ව වර්Bයා�ට අවශ.යා. නුමුදු ම�නසික අභි� පේර්!ණ පේලසං පේම් සි<*ඟී පේදකම ඉ<� සංzණ�ත්මකයා. මන්ද ඉ<� ප්‍රහසුපේවන් ම�නසික ආ<තියා හ� ද!ථා ස්වභා�වයාකට ප්‍රත්වීමට පේම් සි<*ඟි පේදක හ!හ� හ*කියා�ව ඇති බ*විනි. බුදු දහම අනුව ක�ම�ශ�ව හ� පේකmEධයා සංමුච්පේ}ද � !හ�ණයා වනුපේ2 ආන�B�මී ම�ර්B ඵල�වපේබEධපේ2 දී බව දක්ව� තිපේV. මම අහවල් ම�ර්B ඵල අවපේබEධයාට ප්‍ර*මිණ සිටිමි යා*යි ම�නයා උප්‍රදව� <ම� හුව� දක්ව� අනුන් ප්‍රහළ පේහල� සංලකනව�ට වඩ� ම�ර්Bඵල මට්ටම්වලට අද�ළ ම�නසික මට්ටම් පේකපේ!හි පේයා�මු ක!න ලද අවධ�නයා ඇතිව <මන්පේ පු=Bලික දුර්වල<� හ*කි <�ක් දු!* ක!මින් ඒ <ත්වයා දක්ව� ම�නසිකව දියුණුවීමට උත්සං�හ ද*රීම ප්‍ර�තිඵලද�යාක බව පේමහි දී ද*ක්වියා හ*කි යා. පේමහි දී මතුපිට ඔප්‍රයා වන ම�ර්Bඵල අවපේබEධයාට ප්‍රත්ව ඇ<*යි යාන පේල්බලයාට වඩ� ව*දBත් වන්පේන් අභා.න්<! හ!යා වන චිත්< දියුණුව කmම�නූකූලව උප්‍රදව� B*නීමට ව^යාම් කිරීමයි. අද බහුලව පේම් සංම�ජාපේ2 දක්නට ල*පේබන්පේන් විවිධ ව�සි ල�භා ප්‍ර�පේයාEජාන <ක� මතුපිට ඔප්‍රයා වන පේල්බලයා ප්‍රමණක්ම හුව� ද*ක්වීමයි. ඒ මිසං අභා.න්<! හ!යා පේකපේ!හි අව�කව උනන්දු වන පේකපේනක් පේවත් නම් එයා ඉ<� දුර්ලභා වියා යුතුයා.

වටින� දහම් අ!*ත් යාථා�ර්ථා පේලසං වටහ� Bන්නට අප්‍රට ල*පේබයි නම්,

එ<!ම් ව�සංන�වක් <වත් පේම් මිහිපිට න*<. අප්‍ර උප්‍ර< ලබ� ඇත්පේත් ක�ම පේලEකපේයාහියා. එපේහයින් ක�ම පේලEකපේයාහි පුනර්භාවයා සිදු වන ආක�!යා අභිධර්මයාට අනුව විමසං� බලමු. මවු කුසං මුලින්ම හට Bන්න� සි< � !තිසංන්ධි සි<යි. ඉන් ප්‍රසු භාව�B සිත් ඇති පේT. අනතු!*ව චිත්< වීථි ඇති පේවයි. සං^ම චිත්< වීථි පේදකක් අ<!ම භාව�B සි< ඇති පේT. ප්‍ර�තිසංන්ධි සි< හ� භාව�B සි< චිත්< වීථි වලට අයාත් පේන� පේT. එපේහයින් වීථි මුක්< සිත් යානුපේවන් ඒව� හඳුන්ව� ඇ<. උප්‍රපේත් ප්‍රටන් ම!ණයා පේ<ක්ම වීථි මුක්< භාව�B සි< හ�චිත්< වීථි දිගින් දිBටම ඉප්‍රදී ප්‍ර*වත්‍රී න*තිවී යායි. යාම් දිපේනක පු=Bලයා� ම!ණයාට ආසංන්න පේවයි. ම!ණ�සංන්න වූ පු=Bලයා�ට පේම් ජීවි<පේ2 දී අවසංන් ව!ට ඇති වන චිත්< වීථියා හ*ඳින්පේවන්පේන් ම!ණ�සංන්න චිත්< වීථියා යානුපේවනි. පේමහි දී ජාවන් සිත් හ<ක් ම!ණ�සංන්න චිත්< වීථිපේයාහි ඇති පේන�පේT. එහි ඇති වන්පේන් ජාවන් සිත් ප්‍රහකි. ඉන් ප්‍රසුව <ද�!ම්මණ සිත් හ� භාව�B සි< ඇති පේT. එම භාව�B සි< ඉප්‍රදී,

ප්‍ර*වත්‍රී, න*ති වී යා^මත් සංමඟ පේම් ජීවි<පේ2 අවසං�න සි< උප්‍රදී. එයා චුති සි< යා*යි නම් ක! ඇ<. එයා ද වීථි මුක්< සි<කි. චුති සි< ඉප්‍රදී, ප්‍ර*වත්‍රී, න*ති වී යා^මත් සංමB ම!ණයා සිදු පේවයි. අවිද.�පේවන් හ� <ණ්හ�පේවන් යුත් චුති සි<ට අ!මුණු වන්පේන් කර්මයාක් පේහE කර්ම නිමිත්<ක් පේහE Bති නිමිත්<කි. පේමම කර්ම, කර්ම නිමිති, Bති නිමිති ම!ණයාට දින කීප්‍රයාකට කලින් සිට වුවද ඇති වියා හ*කි යා. පේකපේස් පේහE ම!ණ�සංන්න චිත්< වීථියා න*ති වී ගියා ප්‍රසු භාව�B සි< ඉප්‍රදී, ප්‍ර*වත්‍රී, න*ති වී යායි. ඉන් ප්‍රසු කර්මයාක්

liii

පේහE කර්ම නිමිත්<ක් පේහE Bති නිමිත්<ක් පේහE අ!මුණු ක!මින් චුති සි< උප්‍රදී. ඒ චුති සි< කුසංල සි<ක් පේහE අකුසංල සි<ක් පේහE වියා හ*කි යා.

අවිද.�පේවන් හ� <ණ්හ�පේවන් යුත් චුති සි< ඉප්‍රදී, ප්‍ර*වත්‍රී, න*ති වී යා^මත් සංමඟ එහි ඇති කර්ම ශක්තියාට අනුව ක�ම පේලEකයාට අයාත් මිනිස් පේල�ව මවු කුසංක පේහE තිරිසංන් සං<කුපේ කුසංක පේහE අන් සුදුසු <*නක <ව සි<ක් ප්‍රහළ පේවයි. එයාට ප්‍ර�තිසංන්ධි සි< යා*යි කියානු ල*පේV. චුති සිපේ<න් ප්‍රසු ප්‍ර�තිසංන්ධි සි<ක ප්‍රහළවීම පුනර්භාවයායි. අධික හ� මන්ද !*ධි! පීඩනයා,

ස්ථුල<�වයා, !*ධි!B< සීනි හ� පේම්ද මට්ටම ඉහළ යා�ම ව*නි ක�යික ආබ�ධ පේමන්ම, විශ�දයා, භින්පේන�න්ම�දයා, ප්‍ර!පීඩක ක�මුකත්වයා බඳු ම�නසික පේ!EB ද ඇති වීමට දුර්වල ම�නව ආකල්ප්‍ර පේ\තු පේT. පේලEකයා නිව*!දිව සං�ජා�නනයා ක! B*නීමට ඇති හ*කියා�ව හ� ඊට නිසි අයුරින් � !තිචා�! ද*ක්වීමට අපේප්‍ර�පේහ�සංත්වීම නිසං� මනුෂ. සිපේ<හි ඇති වන සංzණ�ත්මක ආකල්ප්‍ර පේකපේළස් පේලසං හ*ඳින් පේT. නිව*!දි සං�ජා�නනයා මඟින් ව*!දි ආකල්ප්‍ර දු!*වයායි. යාපේමකුට සං<.�වපේබEධයා ඇති වනුපේ2 සියාළු ව*!දි අවපේබEධයාන් සිපේ<න් දු!*ව යා�ම නිසං�යා. පේකපේලස් කසංට නිසං� කිලිටි වී ඇති සි< අනුකmමපේයාන් පිරිසිදු ක! සිපේත් ප්‍රවි<7 ප්‍ර�භා�ස්ව!යා මතු ක! වීමට සියාළු ව*!දි ආකල්ප්‍ර සිතින් දු!* වියා යුතුයා. චාතු!�යාÐ සං<.�වපේබEධයා ල*බියා හ*කි වනුපේ2 පේමව*නි ප්‍රවි<7 මනසංක් සංහි< අපේයාකුටයා. පේමයා අවිද.�ව දු!* වීම පේලසං ප්‍ර*හ*දිලි පේකපේර්. අවිද.�ව දු!* කිරීමට ම�ර්Bයා වනුපේ2 නිව*!දි සං�ජා�නනයායි. එම නිව*!දි සං�ජා�නනයා නම් ප්‍ර�<.ක්ෂ අවපේබEධයායි. ප්‍ර�<.ක්ෂ අවපේබEධයා පේමහි අත්‍රීන්ද්‍රියා සං�ජා�නනයා යාට<ට වර්B ක! දක්ව� ඇ<. ඒ නිසං� ප්‍ර�<.ක්ෂ අව පේබEධයා අත්‍රීන්ද්‍රියා සං�ජා�නනයා මඟින් ල*බියා යුතු අවපේබEධයාක් බව ප්‍ර*හ*දිලි වියා යුතුයා.

පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යාපේ2දී නූ<නවිද.� ප්‍රර්පේ2ෂණ�ත්මක පේ<�!තු!* ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යායාට අවශ. වන ප්‍රරිදි හ� අවපේබEධයා වඩ�ත් ප්‍රහසු වන ප්‍රරිදි ඉදිරිප්‍රත් ක!න අ<! එහිදී බුදු දහපේම් සං�!ධර්ම පිළිබඳ සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකඩ එමඟින් <හවු!* කිරීමට කිසිදු අනවශ. ප්‍ර�යාත්නයාක් Bනු පේන� ල*පේV. පේම් ක!*පේණහි දී තුලන�ත්මකබව හ� විචා�! පූර්වක බව සුරැකීමට අවශ. සං�ධක සං*ප්‍රයීම ප්‍රමණක් සිදු පේT. නූ<නපේ2 සං�ජා�නනයා හ� ම�නව සං�ජා�නනයා පිළිබඳව බටහි! !ටවල විශ්වවිද.�ල මට්ටමින් ඉ<�ම ව*දBත් ප්‍රර්පේ2ෂණ බහුලව සිදුව ඇ<. නමුදු පේම!ට පේ=ශ්‍රීයා භා�ෂ� ම�ධ.පේයාන් එබඳු අර්ථාවත් ව*දBත් ප්‍රර්පේ2ෂණ සිදුව ඇත්පේත් ඉ<� අල්ප්‍ර වශපේයානි.

පේබ�පේහEදු!ට පේ=ශ්‍රීයා ම�නව චින්<නයා ඊට සංමB�මීව ද�ර්ශනික � !පේබEධ�ත්මක ක!*ණුවලින් වියුක්<ව ප්‍ර*වත්‍රීමද පේ\තු වී ඇ<. පේම!ට පේ=ශ්‍රීයා භා�ෂ�ව හ� සං�හි<.යා පේප්‍රQ!*ණික ස්ව!^ප්‍රයා, අල�ක�! ව�දයා ව*නි ක!*ණු වලින් බහුලව සං*!සී තිබීම ද ද�ර්ශනික ප්‍ර�ස්තු< පිළිබඳ අවධ�නයා ගිලිහී යා�මට පේ\තුවක් වන්නට ඇ<. බුදු දහම ප්‍රව� පේම!ට ව.��<ව ප්‍රවතින

liv

හ*ඩ<ලයා වඩ�ත් ළ� වනුපේ2 ද�ර්ශනික මුහුණුව!කට වඩ� සං�ස්කzතික මුහුණුව!කටයා. බුදු දහම තුළ B*Vව ප්‍රවතින ද�ර්ශනික මුහුණුව! අවධි ක! B*නීමට වඩ� එහි ආ!ක්ෂ�ව <ක� කටයුතු කළ හු!*ව නිසං�පේදE පු!�ණපේ2 සිටම බුදු දහපේම් පේප්‍රQ!�ණික හ*ඩ<ල පේකපේ!හි ප්‍රමණක් අවධ�නයා පේයා�මුව ඇ<. ප්‍ර�ලි අටුව� පේහලබසංට න*ඟීමත් යාළිදු ප්‍ර�ලි බසංට ප්‍රරිවර්<නයා පේක�ට සං�!ක්ෂණයා කිරීමත් වින� ද�ර්ශනික ප්‍රක්ෂයා පිළිබඳ ප්‍ර�ම�ණවත් කතික�ව<ක් ඇති ක! B*නීමට <!ම් උත්සංහවත් පේන�වී තිපේV. සංමහ! විටක එබඳු කතික�ව<ක් තුළින් ප්‍රව� බුදු දහමට විවිධ�ක�! <ර්ජාන එල්ල වීමට ඉඩ තිබියා හ*කි බවට උප්‍රකල්ප්‍රනයා කළ නිසං� වන්නට ද හ*ක. ශ්‍රීS ල�ක�ව හ*!*ණුවිට බුදු දහම ව.��<ව ගියා පේසංසු !ටවල දී බුදු දහපේම් පේප්‍රQ!�ණික ස්ව!^ප්‍රයාට වඩ� ද�ර්ශනික ප්‍රක්ෂයා පිළිබඳ උනන්දුවක් දක්ව� තිබීම විපේශ්ෂපේයාන් ක*පී පේප්‍රපේන්. එහිදී ප්‍ර�ලි ති7පිටකපේ2 පේප්‍රQ!�ණික ස්ව!^ප්‍රයාට යාම් යාම් හ�නි ද සිදුව ඇ<. ලක්දිව දී ප්‍ර�ලි අටුව�වල ප්‍රරිවර්<න ක�ර්යායා පිළිබඳව සංඳහන් වුව ද ප්‍ර� ලි ති7පිටකයා එබඳු ආක�!පේ2 පේවනස්කම්වලට බඳුන් වූ බවට සං�ධක හමු පේන� පේT. ප්‍ර�ලි අටුව�වල මිසං ප්‍ර�ලි ති7පිටකපේ2 පේම!ට B*න පේහE පේමහි ව*ඩ සිටි භික්ෂූන් පේහE පේම!ට සං�ම�න. ජානජීවි<යා පිළිබඳව පේ<�!*තු!* අඩ�ගු පේන� පේT. යාමක් නිසිපේස් අවපේබEධ ක! B*නීමට නම් සං�ජා�නනයා කිmයා� ක!න ආක�!යා ව*දBත්යා. පේම් අනුව ති7පිටක පේ=ශන�වල අන්<ර්B<යා පේහ�ඳින් Bqහණයා කිරීමට සං�ජා�නනයා ක!න හ*ඩයා පිළිබඳ ද*න සිටීම ප්‍ර�පේයාEජානවත්යා. එපේස්ම ති7පිටකයා ප්‍රවතින ස්ව!^ප්‍රයා හ� ඉන් ප්‍ර�ක�ශ වන ද�ර්ශනික ප්‍රසුබිම පිළිබඳ ඇති අවපේබEධයා එයින් ල*බීමට අපේ�ක්ෂි< ප්‍රරිසං�ධන මට්ටමට ලඟ�වීම උපේදසං� ඵලද�යී පේT.

බුදුන් වහන්පේස් ජීවම�න සංමපේ2 දහම පේ=ශන� ක!න ල=පේ= විවිධ පු=Bලයින්පේ සි<*ඟි සංර්වඥා<� ඥා�ණපේයාන් මන�ව පිරිසිඳ ද*න හ*ඳිනයා.

එහිදී විවිධ අයා සංතු සං�ජා�නන හ*කියා� අනුව ඔවුන්ට ප්‍ර*මිණියා හ*කි යා*යි අපේ�ක්ෂි<වූ ප්‍රරිසං�ධන මට්ටමට ප්‍රහසුපේවන් ප්‍ර*මිණියා හ*කිවනු පිණිසං බුදු!දුන් විසින් විවිධ පු=Bලයින්ට දහම් පේ=ශන� ක!න ලදී. ම�නව සං�ජා�නනපේ2 විවිධ ප්‍ර*තිකඩ බුදු!දුන් <!මට දත් පේහE එබඳු ප්‍ර�ම�ණයාට !හණයා ක! Bත් උතුපේමකු <වත් එබඳු බුදුව!පේයාකුම හ*! පේවන පේන�ම*<.

ති7පිටක පේ=ශන� අ<! මිනිස් <ලයාට වඩ� උසංස් පේවනත් ජීව <ලවල සංත්වයින්ට පේදසූ පේ=ශන� ද පේT. පේ=ව හ� බº\ම පේලසං හ*ඳින්පේවනුපේ2 මිනිස්භාවයාට වඩ� උසංස් <ලයාක පිහිටි පේසංසු ජීව <ල පේT. පේ=ව ජීව <ලයා හ� මනුෂ. ජීව <ලයා ක�ම�වචා!යා. බº\ම ජීව <ල අ<! !^ප්‍ර�වචා! හ� අ!^ප්‍ර�වචා! ජීව <ලද පේT. එහි ඇති සියුම් හ� පේන�සියුම් සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකපේඩ් කිmයා�ක�රීත්වයා පේමබඳු <ලවල ඇති සුවිපේශ්ෂී<�වයි.

ක�ම�වචා! භාවයා යානු ක�ම සං�ඥා�පේT විවිධ හ*ඩ<ල වින්දනයා ක!න ස්ථා�නයි. පේමබඳු ස්ථා�නවල බිහි වන ම�නවයා� ඇතුළු ජීව විපේශ්ෂවල දක්නට

lv

ල*පේබන සුවිපේශ්ෂී<�ව වනුපේ2 බ�හි! අ!මුණු හ� සං�ඥා� සං�ජා�නනයා ක! එමඟින් ආපේTදනයා ල*බියා හ*කි පේලසං සංකස්ව ඇති ඉන්ද්‍රියා ප්‍ර=ධතියායි.

ම�නව සං�ජා�නනයා සංඳහ� භා�වි<� වන එබඳු මනුෂ. ඉන්ද්‍රියායාන් ප්‍රහක් ඇ<.

ප්‍රසිඳු!න් පේස් හ*ඳින්පේවනුපේ2 එකී ඉන්ද්‍රියායාන්යා. පේම් ප්‍රසිඳු!න් මඟින් Bනු ලබන විවිධ අ!මුණු ක�ම පේච්<න�ව සංහි<ව ප්‍රරිහ!ණයා ක!මින් ජීවත් වන ම�නව ප්‍ර�ජා�ව එහි අයාහප්‍රත් බලප්‍ර^ම නිසං�ම සංසං! භාවB මපේන් අඛ්‍යණ්ඩ බව ද�යා�දව එහි ඇලී B*ලී සිටිති. ම�නව භාවපේ2 සං�ජා�නනට වඩ� තිරිසංන්B< භාවයා තුළ සංත්ව සං�ජා�නනයා !ළුයා. ප්‍ර�පීයා. යාක්ෂ, පේ��<, පිසං�චා, කුම්භා�ණ්ඩ හ� !�ක්ෂ බඳු ජීව පේක�ටස්වල සං�ජා�නනයා සියුම් වුව ද ප්‍ර�පීයා. දුක් සංහි< ආපේTදනයා. පේබ�පේහEවිට විවිධ ප්‍ර�ප්‍රකර්ම නිසං� මියා ප්‍ර!පේල�ව පේB�ස් උප්‍ර< ලබනුපේ2 පේමබඳු දුක් සංහි< ආත්ම භා�ව ලබ� බව බුදුදහපේම් සංඳහන්යා.

පේමබඳු ජීව විපේශ්ෂ විඳින දුක්සංහි< ආපේTදන වල ත්‍රීවÑ කටුක බව පිළිබඳව බු=ධ පේ=ශන� වල සංඳහන් විවිධ නිර්වචාන නිසං� එබඳුපේ= ල*බීපේම් බිපේයාන් ප්‍ර�ප්‍ර, අකුසංලින් ව*ළකීමද සිදු පේT. ම�නව සං�ජා�නනයා නිසං� ල*පේබන ආපේTදන සියුම් වීම පේමන්ම සුඛ්‍ය ස්වභා�වපේයාන් යුක්< වීම ද පුණ.පේ2 හ� කුසංලපේ2 සුවිපේශ්ෂීත්වයායි. !ළු හ� දුක් ආපේTදන ඇති වනුපේ2 ප්‍ර�ප්‍රයා සං�ජා�නනයා නිසං�යා. පුණ.පේ2 හ� කුසංල සං�ජා�නනපේ2 සුවිපේශ්ෂි<�ව නම් සියුම් හ� සුඛ්‍ය සංහි< ආපේTදන එමඟින් ජානි< ක!වීපේම් හ*කියා� ල*බීමයි. පේමයා වර්<ම�න භාවයා සුඛි<මුදි< ක!වීම උපේදසං� ප්‍රමණක් පේන�ව ප්‍රශ්චා�ත්ක�ලීන භාවයාන් සුඛි<ක!වීම සංඳහ� ද එක පේලසංම ආධ�! උප්‍රක�! පේT. ප්‍රසු ක�ලීනව යාහප්‍රත් භාවයාක් ඇති වනුපේ2 පුණ.යා හ� කුසංල පේච්<න�ව පේප්‍ර!ටු කළ සං�ජා�නන, ආපේTදන හ� චාර්යා� නිසං�යා. සියුම් හ� සුඛ්‍ය සංහි< ආපේTදන ප්‍ර*තිකඩ සංකස්වීමට පේ\තුවන සං�ජා�නන සංන්නිපේTදනයා නිසං� එබඳුම භාවයාන්හි උප්‍ර< ල*බූ ජීවි පේක�ටස්වලට කර්ම ඵල විප්‍ර�ක පේලසං උ!*මව ඇත්පේත් සූක්ෂම සි!*!*යා. ඒ සි!*!*වල ප්‍රද�ර්ථා සං*කසුම ම�නව හ� තිරිසංන් සි!*!* වyහ පේමන් ඝන හ� !ළු පේන�පේT. ආපේලEකපේ2 ස්වභා�වයා පේකපේස්ද එව*නි සි!*!* සං*කසුමක් සංහි< ජීව පේක�ටස් පේ=ව පේලEකවල පේවපේස්. පේ��< හ� යාක්ෂ ආත්මභා�වවල සි!*!* සියුම් වුව ද ආපේTදන ප්‍ර*තිකඩ කටුක වූ දුක්බියා සංහි<යා. පේ=ව පේලEකවල ඇත්පේත් පේබ�පේහE ප්‍ර�ණි<<! සුඛ්‍ය සංහි< ආපේTදන ප්‍ර*තිකඩකි. පේම් නිසං�ම එබඳු භාවවල ජීවපේක�ටස්වල සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකපේඩ් බු=ධිමයා ධ�රි<�ව ද අධිකයා. අභිධර්ම සූ<7 පේ=ශන� බඳු අ=විත්‍රීයා සියුම් ධර්මයාක් එබඳු පිරිසංකට වඩ�ත් උචි< බ*T සිතියා හ*කි යා. සූවිසි ප්‍රට්ඨා�නයා ව*නි Bම්භී! දහම්පේක�ටස්වල අර්ථායා වඩ�ත් පේත්!*ම් B*නීමට <!ම් නුවණ මුහුකු!� ගියා ජීව පේක�ටස් එබඳු ස්ථා�නවල වඩ�ත් බහුලව පේවපේස්. ක�ම�වචා! <ලවලට සං�පේ�ක්ෂකව !^ප්‍ර�වචා! <ල වල සිටිනුපේ2 !^ප්‍ර !�Bයා ඇති ජීව පේක�ටස්යා. පේම�වුන් නම් පේලQකික ධ.�න භා�වන� ක! !^ප්‍ර�වචා! ධ.�න සංම�ප්‍රත්ති ල�භී සංත්ව පේක�ටස්යා. ම�නව පේල�ව තුළ පේමබඳු පේලQකික !^ප්‍ර�වචා! ධ.�න සංම�ප්‍රත්ති හ� අභිඥා� ලබ� ඉන් චු<ව ම!ණින්

lvi

ප්‍රසු බඹ පේල�ව උප්‍ර< ල*බීමට පේමබඳු බº\ම ක�යික සංත්වයින්ට හ*කියා�ව ඇ<. පේම�වුන්පේ සං�ජා�න හ*කියා�ව පේවනත් එබඳුම සං�ජා�නන හ*කියා�ව ඇති සංත්වයින් හ� සංම�නයා. එපේහයින් පේම�වුන් පේබ�පේහE දු!ට එක හ� සංම�න !^ප්‍රක�යා සංහි< ජීවීන්යා. පේම�වුන් උප්‍ර<ලබන සං�ඥා�ව සංම�න පේහයින් සංම�න ක�යික හ*ඩ!*ව ල*බීමට සංමත්යා. පේම�වුන් වන�හී කසින පේහE පේවනත් එබඳු කමටහන් අ!මුණක් ඔස්පේස් සි< පේමපේහයාව� ධ.�න පු!*දු පුහුණු කළ පිරිසංකි. කසිණ අ!මුණු B*නීම නිදසුන් පේලසං ද*ක්වුව පේහ�ත් එබඳු කසිණ අ!මුණක් පේකපේ!හි සි< පිහිටුව� B*නීම ප්‍ර�ධ�නයා. ඉන් ප්‍රසුව උප්‍රදව� Bනු ල*බූ ධ.�න අර්ප්‍රණ�ව නම*ති පේභාQතික කසිණ නිමිත්< පේක්න්ද්‍රක!Bත් පේලQකික සංම�ධියා ප්‍ර�ථාම ධ.�න අවස්ථා�පේT එහි අන්<ර්B< ආපේTදන ප්‍ර*තිකඩ තුළ ඇතිලක්ෂණ ප්‍රසංක් අ!මුණුක! ප්‍රළමු පේලQකික ධ.�නයා උප්‍රදියි.

පේමම ලක්ෂණ ප්‍රසං ධ.�න��B පේස් හ*දින්පේT. වි<ර්ක, විචා�!, පී�ති, සුඛ්‍ය හ� ඒකB<� පේම් ධ.�න�B ප්‍රසං පේT. පේමහි දී සිදුවනුපේ2 පේභාQතික කසිණ�!ම්මණයා ඇසු!* ක! සිපේත් ඇති වන සුඛ්‍ය සංහි< ආපේTදන ප්‍රහක් ධ්‍ යා�න��B පේලසං අ!මුණු කිරීමයි. සං*බවින්ම !^ප්‍ර�වචා! ධ.�නයා යානු පේභාQතික අ!මුණ ඇසු!* කළ ප්‍රසු සිපේත් ඇති ම�නසික Bති ලක්ෂණවල ක් රියා�ක�රීත්වයා පේක පේ!හි සි< අඛ්‍යණ්ඩව !ඳව� ප්‍රවත්ව� B*නීමයි.

!^ප්‍ර�ව�චා! ධ.�න <ල වල දී සිදු වනුපේ2 පේභාQතික !^ප්‍රයා පේවනුවට එම !^ප්‍රපේ2ම හ*ඩ <ලපේයාන් යුතු ම�නසික !^ප්‍රයාක් සිපේත් පිහිටුව� B*නීමයි.

ප්‍රළමු ව!ට සං�ර්ථාකව පේමබඳු !^ප්‍රයාක් සියා සිත්හි ති! පේලසං සිත්<ම් ක! <බ� B*නීපේම් භා�B. ල*පේබනුපේ2 ප්‍රළමු !^ප්‍ර�වචා! ධ.�න මට්ටපේම්දීයා.

අනතු!*ව සිදු වනුපේ2 ඒ !^ප්‍ර නිමිත්<ම ඇසු!* ක!මින් සි< වඩ� සියුම් බවට ප්‍රත් ක!වීමයි. පේදවන !^ප්‍ර�වචා! ධ.�න මට්ටපේම් සිට අවසං�න !^ප්‍ර�වචා! ධ.�න මට්ටම දක්ව� සිදු ක!නුපේ2 එයායි. !^ප්‍රයා ඇසු!* කළ ම�නසික Bති ලක්ෂණ සිපේත් පිහිට වූ නමුදු සිතින් !^ප්‍රයා අත් පේන� හ*පේර්. ඒ පේවනුවට සිදු වනුපේ2 !^ප්‍රයා කිසිදු ම�නසික පේවනසංක් පේන� ම*තිව තිපේබන ස්ව!^ප්‍රපේයාන් ම පිහිටුවීම ප්‍රමණි. පේම් අනුව !^ප්‍රපේ2 සුක්ෂ්ම පේභාQතික ප්‍රද�ර්ථා සිතින් සං*ලකියා හ*කි සියුම් අවස්ථා�ව මනපේස් ඇති ක! B*නීම සිදු පේT. !^ප්‍රයා මනසං <!මටම සියුම්වීම හ� !^ප්‍රයා මනසින් ප්‍ර�ලනයා කළ හ*කි අවස්ථා�ව දක්ව� ම�නසික ප්‍ර*ව*ත්ම දියුණුවීම පේමහිදී අපේ�ක්ෂි<යා. !^ප්‍රයා <*නුම් ඒකකයා දක්ව� බිඳ න*ව< සියා අභිම<යා ප්‍රරිදි සංකස් කළ හ*කි මට්ටමකට පේයාEB�වචා!යා�පේ ම�නසික ශක්තියා පේමහිදී වඩ�ප්‍ර�බලව කුළුB*න් පේT. !^ප්‍රයා හ� සි< එක සංම�නව ප්‍රරිහ!ණයා කිරීමට පේයාEB�වචා!යා� පේමහිදී කිසියාම් හු!*වක් ලබයි. පේම් ම�නසික හු!*ව නිසං� විදර්ශන� භා�වන�ව ආ!ම්භා කිරීමට වඩ�ත් පේයාEB. පේමබඳු පේලQකික ධ.�න මට්ටම් මුලින් ලබ� B*නීපේමන් බව පේබ�පේහE කම්මට්ඨා�න�චා�ර්යාව!*න්පේ පිළිB*නීමයි. නමුදු විදර්ශන� භා�වන�ව ව*ඩීමට නම් පේලQකික !^ප්‍ර�වචා! ධ.�න ලබ� තිබියා

lvii

යුතුමයා යාන ආකල්ප්‍රයාක් පේම් මඟින් මතු පේන� පේකපේ!න බව වටහ� B< යුතුයා. ති7පිටකයා තුළ සූක්ඛ්‍ය විදර්ශක අර්හත් ඵලයා ල*බියා හ*කිබව ප්‍ර*හ*දිලි ක! තිපේV. පේමහි සංඳහන් සුක්ඛ්‍ය විප්‍රස්සංක නම් කිසිදු පේලQකික ධ.�නයාක් න*ති යානුයි. සූ<7�න්< කmමයාට !^ප්‍ර�වචා! ධ.�න සං<!කි. අභිධර්ම කmමයාට ප්‍රසංකි. එම පේවනසං ත්‍රීක්ෂණ හ� මන්ද ප්‍ර�ඥා� වශ පේයාන් ල*පේබන බව ද< යුතුයා. ඉහ< කmම පේදකටම අනුව !^ප්‍ර�වචා! ධ.�න සං<!ක් වනුපේ2 ධ.�න ප්‍රහ අනුකmමිකව අත්හ*රීම අනුවයා.පේම් අනුව =විත්‍රීයා,<zත්‍රීයා හ� චාතුත්ථි ධ්‍ යා�නවල දී ධ.�න අ�B අනුපිළිපේවලින් අඩුපේවමින් යායි.පේම් අනුව අවසං�න !^ප්‍ර�වචා! ධ.�නපේ2 දී ඇත්පේත් උපේ�ක්ෂ�ව හ� ඒකB<�ව යාන ධ.�න��B පේදක ප්‍රමණි. පේම් අවසං�න !^ප්‍ර�වචා!ධ.�නයා අභිඥා� හ� පේවනත් එබඳු පේලQකික සංz=ධිවිධ ප්‍ර��තිහ�ර්යා ප්‍ර^පේම් හ*කියා�ව ලබ� B< හ*කි සංම�ධියා පේබ�පේහEදියුණුව ඇති ධ.�න පේT. !^ප්‍ර�වචා! ධ.�න ඒ නමින් හ*ඳින්වුව ද එහි ඇත්පේත් !^ප්‍රයා අ!මුණු කළ ම�නසික ස්වභා�වයා ප්‍රමණි. හුපේදක් !^ප්‍රයාම ප්‍රමණක් පේන�පේT. !^ප්‍රයා පේකපේ!හි ගිජුවීම ක�ම සං�ඥා�ව උත්ප්‍ර�ද වීමට අවක�ශ මතුවීම පේස් සංලක� හ*කි<�ක් !^ප්‍රපේයාන් ඈත්වීම !^ප්‍රවචා! ධ්‍ යා�නවල උසංස් බවට පේ\තුවයි. පේම් අනුව ප්‍රළමු !^ප්‍ර�වචා! ධ.�නපේ2 සිට අවසං�න ධ.�නයා දක්ව� !^ප්‍රපේයාන් ඈත්වීම අනුව !^ප්‍ර�වචා! ධ.�න උසංස් පේT.

පේම් අනුව !^ප්‍ර�වචා! ධ.�නවල දී සං�ජා�නනයා පේස් කිmයා�ත්මක වනුපේ2 !^ප්‍රපේ2 ප්‍ර�ඥා�ති ම�<7යා අ!මුණු වූ සං�ජා�නනවල හ� ආපේTදනවල සියුම් බවයි. ඒ අනුව උපේ�ක්ෂ�පේවන් ආපේTදන ප්‍ර*තිකපේඩ් සියුම් බව ද, ඒකB<�පේවන් සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකපේඩ් සියුම් බව ද පේයාEB�වචා!යා� අත්විඳියි. එපේස්ම සංම�ධියා දියුණුයා. අ!^ප්‍ර�වචා! ධ.�න මට්ටපේම්දී සිදු වනුපේ2 පේමපේ<ක් සිපේත් !ඳව� පේBන සිටී !^ප්‍ර නිමිත්< ඉවත් ක! ද*මීමයි. ඒ සංමඟම !^ප්‍රයා ඇසු!* ක!මින් ප්‍ර*වති ම�නසික Bති ලක්ෂණ <ව දු!ටත් සියුම් කිරීමයි. !^ප්‍ර�වචා! අවසංන් ධ.�න මට්ටම උපේ�ක්ඛ්‍ය� හ� ඒකB<� සංහි<යා. පේමයා ආපේTදන ප්‍ර*තිකඩයි. අ!^ප්‍ර ධ.�න <ලවල දී පේමම ආපේTදන ප්‍ර*තිකඩ සං�සිඳීයාන ප්‍රරිදි සියුම් පේT. ප්‍රළමු අ!^ප්‍ර�වචා! ධ.�නයා නම් කසිණ ඉගිළවූ අහසං පේහවත් ආක�සං�නඤ්චා�යා<නයායි. පේමයා උප්‍රදවනුපේ2 මුලින් උප්‍රදව�Bත් කසිණ අ!මුණ හ*කි <�ක් විශ�ල ප්‍ර�පේ=ශයාක ව.��<ක! හරිනු ලබයි. ප්‍රසුව පේමම කසිණ අ!මුණ පේමපේනහි පේන� ක!න විට එහි හිස් අවක�ශයා අ!මුණු පේT. පේමම ආක�සං�නඤ්චා�යා<න ධ.�නයාට අ!මුණුවනුපේ2 පේමකී අනන්< අවක�ශයායි.

පේමහි සංඳහන් අක�ශයා නම් හිස් අහසං පේන�පේT. කසිණ අ!මුණ අහසං පු!� ව.��<ක! ප්‍රසුව එයා පේන� පේමපේනහි ක!න විටක දී නම් අවක�ශයා පේස් ඇති වනුපේ2 අහසංමයා. අනන්< වූ අහසං පේස් එහිදී භා�වන�ව වඩනු ලබයි. පේමහි දී වටහ� B< යුත්පේත් !^ප්‍ර�වචා! ප්‍ර�චාම ධ.�න අ!මුණවූ !^ප්‍ර නිමිත්< සිතින් ඉවත් කළ විට ඇති වූ හිස් බව පේමහිදී අ!^ප්‍ර�වචා! ප්‍ර�ථාම ධ.�නයාට ප්‍රදනම් වූ බවයි. පේමහි දී සං�ජා�නනට අ!මුණු වනුපේ2 මනපේසංහිම Bති ස්වභා�වයායි.

හිස් බව තුළ සි< !ඳ� ප්‍ර*ව*ත්‍රීම සිදුපේT.

lviii

අ!^ප්‍ර�වචා! =විත්‍රීයා ධ.�නයා නම් විඤ්ඤා�ණඤ්චා�යා<නයායි. අ!^ප්‍ර�වචා! ප්‍ර�ථාම ධ.�නපේ2 දී සියා සි< ප්‍රළමුව! අ!^ප්‍ර භූමියාට ප්‍ර�පේTශ ක!වීම සංඳහ� !^ප්‍ර පිළිබඳ සං�ඥා� සිතින් ඉවත් කිරීම පිණිසං කසිණ අ!මුණ සිතින් ඉවත් පේකපේර්. අ!^ප්‍ර�ව�චා! =විත්‍රීයා ධ.�නපේ2දී භා�වන� අ!මුණ වශපේයාන් <බ� Bනුපේ2 සියා සි<මයා. සිපේත් කිmයා�ක�රීත්වයා අනත්<වූ විඤ්ඤා�ණයා පේස් Bනුපේ2 ඒ නිසං�යා. ආක�සං�නඤ්චා�යා<න සි<ම අනන්< වූ විඤ්ඤා�ණයා යානුපේවන් සංලක� <ව දු!ටත් සියුම් වශපේයාන් භා�වන� ක! විඤ්ඤා�ණඤ්චා�යා<නයා උප්‍රදවනු ල*පේV. පේමහි දී අ!මුණු වනුපේ2 සිපේත්ම Bති ස්වභා�වයාකි. පේමහි දී සං�ජා�නනයාට අ!මුණු වනුපේ2 මනපේසංහි Bති ස්වභා�වයාක් වූ විඤ්ඤා�ණපේ2 ප්‍ර�ඥා�ති ම�<7 <ත්වයායි. සි< හිස් පේදයාක් බව ආක�සං�නඤ්චා�යා<න ධ.�න සි<ට මුලදී අ!මුණු වියා. එහි වඩ� සියුම් ප්‍ර*තිකඩ නම් සි< පිළිබඳවූ ප්‍ර�ඥා�තියායි. පේමහි දී !^ප්‍ර අ!මුණු වලටම ඇVබ*හි වී සිටි සි< අ!^ප්‍ර�වචා! ප්‍ර�ථාම ධ.�න මට්ටපේම්දී එයින් කmමිකව මුදව� B*නීම සිදුපේT. අනතු!*ව =විත්‍රීයා ධ.�න මට්ටපේම්දී ප්‍රළමුව!ට විඤ්ඤා�ණපේ2 ප්‍ර�ඥා�ති ස්වභා�ව පිළිබඳ අ!මුණු කිරීම සිදු පේT. පේමහිදී සං�ජා�නනයා අ!^ප්‍ර�වචා! ප්‍ර�ථාම ධ.�න මට්ටමට වඩ� ම�නසික වශපේයාන් සියුම්යා. <zත්‍රීයා අ!^ප්‍ර�වචා! ධ.�නයා නම් ආකිඤ්චාඤ්ඤා�යා<නයායි. කිසිවක් පේන�ම*ති බව හඟවනුපේ2 ආකිඤ්චාඤ්ඤා නමිනි. එපේස්ම පේමහිදී අ!^ප්‍ර�වචා! <zත්‍රීයාධ.�නයා උප්‍රදවනු සංඳහ� භා�වන� ක!නුපේ2ද කිසිවක් න*< පේලසිනි.

ප්‍රළමු අ!^ප්‍ර�වචා! ධ.�නයා වූ ආක�සං�නඤ්චා�යා<න සිපේත් අභා�ව ම�<7යා පේමහිදී අ!මුණු ක!නු ලබයි. පේමහිදී න*ව< ව!ක් සිපේත් හිස් බව පිළිබඳ සං�ඥා�පේT නිපේ!Eධයා අ!මුණු කිරීම පේT. සි< යානු ප්‍ර�ඥා�ති ම�<7යාක් ප්‍රමණි.

එහි කිසිදු පේදයාක් න*< යාන සං�ඥා�ව භා�වන�නුපේයාEගියා�ට පේමහිදී ඇති පේT.

පේමහි සංඳහන් වන ආක�!යාට සං�ජා�නනයා සං�වර්ධනයා වීම නිසං� අ!^ප්‍ර�වචා! <zත්‍රීයා ධ.�නයා වූ ආකිඤ්චාඤ්ඤා�යා<නයා ල*බියා හ*කි පේT. පේමහි දී සි< පිළිබඳ භා�වන�නුපේයාEගියා� ලබන ප්‍ර�<.ක්ෂ අවපේබEධයා සංර්ව සංම්පූර්ණව නිව*!දි පේන�වූවද පේබ�පේහE දු!ට සං<.යාට ආසංන්නවූ ඇBයුමක් ල*බියා හ*ක.

එපේස්ම සි< කිmයා�ක!න ආක�!යා පිළිබඳ ප්‍ර*හ*දිලි ව*ටහීමක් ල*පේV. පේමයා චිත්< නිපේ!Eධයා සිදුවීමට ඉ<�මත් ආසංන්න අවස්ථා�වකි. සිT වන අ!^ප්‍ර�වචා! ධ.�නයා නම් පේනවසංඤ්ඤා�න�සංඤ්ඤා�යා<නයායි. සං�ඥා�වක් ඇති න*ති බව පේන� කියාහ*කි <!මට සියුම් බව පේමහිදී ධ.�න අ!මුණ වශපේයාන් <බ� Bනී.

සියා සිපේත් ඇති සං�ඥා�ව <ව දු!ටත් සියුම් ක!මින් කිසිවක් න*ති බව ද ද*නීමට නම් සං�ඥා�වක් ප්‍ර*වතියා යුතුයා. නමුදු එම සං�ඥා�ව වුව ද ප්‍රවතින්පේන්ද පේන� ප්‍රවතින්පේන ද*යි පේන� කියා හ*කි <!මට සියුම්ව ප්‍රවති<*යි ද*න අවපේබEධ ක! එහි සියාසි< අ!මුණු ක! අ!^ප්‍ර�වචා! සිT වන ධ.�නයා වූ ආකිඤ්චාඤ්ඤා�යා<නයා භා�වන�නුපේයාEගියා� උප්‍රදව� Bනී. කිසිවක් පේන�ම*ති බව හ� ඒ පේන�ම*ති බව ද*න Bන්න� චිත්< ස්වභා�වයා යානු යාථා�ර්ථායාට පේබ�පේහE දු!ට ම ආසංන්න වූ අවස්ථා�වකි. සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකපේඩ් කිmයා�ක�රීත්වයා

lix

අනුව පේලEකපේ2 යාථා� ස්වභා�වයා පිළිබඳ පේබ�පේහEදු!ට ප්‍රරිපූර්ණ ද*නීමක් හ� ප්‍ර�<.ක්ෂ අවපේබEධයාක් ල*පේබනුපේ2 පේම් අ!^ප්‍ර�වචා! සිT වන ධ.�නයා ල*බීමත් සංමඟමයා. අෂ්ට සංම�ප්‍රත්ති ධ.�නයා පේස් සංලකනුපේ2 පේම් සිT වන අ!^ප්‍ර ධ.�නයායි.

සිපේත් ස්වභා�වයා පිළිබඳ සංලකන ලද අ!^ප්‍ර�වචා! ධ.�න පේදකකි. ප්‍රළමු අ!^ප්‍ර�වචා! ධ.�නයා වූ ආක�සං�නඤ්චා�යා<නයා හ� පේදවන අ!^ප්‍ර�වචා! ධ්‍ යා�නයා වූ විඤ්ඤා�ණඤ්චා�යා<නයා සංඳහ� අ!මුණු වී ඇත්පේත් සිපේත් Bති ස්වභා�වයායායි. ප්‍රළමු ධ.�නපේ2දී සි< හිස් පේදයාක් පේලසං ද පේදවන ධ.�නපේ2දී ඒ හිස් ස්වභා�වයාට මනසං ප්‍රත්කිරීම ද සිදු පේT. පේමපේ<ක් කල් සිපේත් ඇති ක! පේBන සිටි !^ප්‍රයා පිළිබඳ වූ සං�ඥා�ව අත්හ*රීම ප්‍රළමුධ.�නපේ2 දීත්, එම !^ප්‍ර අ!මුණ පේවනුවට එ<*නට <ම සි<ම අ!මුණු වශපේයාන් B*නීම =විත්‍රීයා ධ්‍ යාzනපේ2දීත් සිදු පේT. සි< ප්‍ර�ඥා�තියාක් ප්‍රමණක්බව සං*ලකීම පේ<වන හ� සිT වන අ!^ප්‍ර�වචා! ධ.�නවලදී සිදු පේT. එපේස්ම සි< යානු මනසං විසින් විවිධසං�ඥා� හ*ඳිනීම බව පේමහිදී වටහ� Bනියි. ඒ නිසං� සං�ජා�නනපේ2 සියුම්බව පිළිබඳව මන� අවපේබEධයාක් පේමහිදී ඇති පේT. පේ<වන අ!^ප්‍ර�වචා!ධ.�නපේ2 දී ප්‍රළමු අ!^ප්‍ර�වචා! ධ.�නපේ2 දී සං*ලකූ සං�ඥා�වපේ නිපේ!Eධයා අ!මුණු ක!යි. ආකිඤ්චාඤ්ඤා�යා<නයා වූ පේමම<zත්‍රීයාධ.�නයා ඒ නමින් හ*ඳින්පේවනුපේ2 ද කිසිවත් පේන�ම*ති යා*යි සංලක� භා�වන� ක!න පේහයිනි. සං�ඥා�ව ප්‍ර�ඥා�තියාක් වශපේයාන් සං*ලකූ විට කිසිදු B< යුත්<ක් න*ති හිස් පේදයාක් පේලසං දකිනුපේ2 පේමයිනි. එපේස්ම සං�ඥා�ව හිස්පේදයාක් බව සං�ජා�නනයා ක!නුපේ2 ද සං�ඥා�වකින්ම නිසං� එහිදී සං*බවින්ම ප්‍රවතින ස්වභා�වයා නම් සං�ඥා�වක් ඇති හ� න*ති අ<! ප්‍රවතින සියුම් ම�නසික <ත්වයාක් බව වටහ�B*නීම සිTවන අ!^ප්‍ර�වචා! ධ.�නයා වූ පේනවසංඤ්ඤා�න�සංඤ්ඤා�යා<න ධ.�න චිත්<පේ2 දී සිදු පේT. සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකපේඩ් කිmයා�ක�රීත්වයා පිළිබඳ අධ.යාන පේබ�පේහEවිට බටහි! මපේනE වි= යා�පේT හ� වෛවද. විද.�පේT සි=ධ�න්<වල දක්නට ල*පේV. එබඳු සි=ධ�න්< අධ.�ප්‍රන මපේනE විද.�වට ප්‍රව� පේබ� පේහEවිට උප්‍රපේයාEගීවී ඇ<. සං�ජා�නනයා ඉ<� පුළුල් විෂයා ප්‍ර�පේ=ශයාකි.එහි විවිධ සං�කීර්ණ ප්‍ර*තිකඩ අළල� සිදුක!න ලද මපේනE විද.�, ද�ර්ශනික, ජීව විද.�, වෛවද. විද.�, ම�නව විද.� හ� අධ්‍ යා�ප්‍රන විද.� ප්‍රර්පේ2ෂණ Bqන්ථා පේබ�පේහEදු!ට දක්නට ල*පේV. ති7පිටක�B< බු=ධ පේ=ශන� වල අන්<ර්B< ද�ර්ශනික හ!යා පිළිබඳව පේමබඳු දzෂ්ටි පේකEණ අනුව සිදුවූ ප්‍රර්පේ2ෂණ ඉ<� අල්ප්‍රයා. ප්‍ර�තිපේTධ දහපේම් හ� සු<මයා � !ඥා�පේT ප්‍රවතින පේවනසංට පේ\තුව ප්‍රව� නිසි පේලසං අවපේබEධ ක! B< හ*ක්පේක් සං�ජා�නනයා පිළිබඳව හ*ද^රීම මඟිනි. පේබ�පේහEවිට උBත්කම අනුව <ර්ක ද*නුම ප්‍ර�දක ක! පේBන භා�වන�මයා ප්‍ර�ඥා�ව විමසුමට හ� පිරික්සුමට යා^පේම්දී සිදු වන අත් ව*!දි සියාල්ලටම ප්‍ර�පේ\ පේ\තුවී ඇත්පේත් ම�නව සං�ජා�නන B*ටළුයි. සං�ජා�නනයා සිදුවනුපේ2 පේමපේලසං යා*යි කිසියාම් න.�යා�නූකූල

lx

ව*ටහීමක් ල*බුව ද එබන්පේදකුට ප්‍රව� සං�ජා�නනපේ2 සියාළු ස්වභා�ව නිසිපේස් අත්ද*කියා හ*කි යා*යි පේන� සං*ලපේක්. එපේස්ම සියා සං�ජා�නනයා රිසිපේස් සංකස් ක! B*නීමට පේහE එබඳු ද*නුම*ත්පේ<කුට ඇති අවක�ශ මඳයා. නමුදු කmම�නූකූලව සියා සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකඩ සංකස් ක! B*නීමට ව^යාම් ක!න්පේනකුට ක�ලයාකදී එකී අ!මුණ යාම්ප්‍රමණකින් පේහE මුදුන් ප්‍රත් ක! B*නීමට අවක�ශ ල*පේබනු ඇ<. බුදු දහපේම් විදර්ශන� භා�වන�ව පේස් විස්<! වනුපේ2 එබඳු කmමයාක් භා�වි<� ක! සං�ජා�නනයා සං�වර්ධනයා ක! B*නීමයි. පේමහි දී සං�ම�න. පේලEක ස්වභා�වපේ2 පේලQකික සං�ජා�නනවලට හු!*ව ප්‍ර*වති මනසං කmම�නූකූලව අසං�ම�න. සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකඩට හු!*ක! අවසං�නපේ2 දී පේලEක ස්වභා�වපේයාන් මුළුමනින් ම අත්මිදීමට අවශ.වන ම�නසික සං�ජා�නන හු!*ව ලබ� දීමයි.

ධර්ම ශSවණපේයාන්, ප්‍ර<පේප්‍ර�< කියාවීම තුළින්, උBත්කමින් ලබන ද*නුමින් සං�!ධර්ම සං�ජා�නනයා ක!න්පේන් එක් පිළිපේවලකටයා. පේමයා විචා�! පූර්වකයා.

එපේස්ම <ර්ක�නූසං�රීයා. කිසියාම් න.�යා�නූකූලව විධිමත් පිළිපේවලකට අනුවයා.

කිසියාම් ක�ලපේTල�වක් B< පේT. නමුදු අත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා පේවනස් ප්‍ර*තිකඩකි. එහිදී සං�ම�න. සං�ජා�නනපේ2 ඇතිබ�ධ� හමු පේන�පේT. ධර්මශ් !වණයා, කියාවීම, උBත්කම ආදී කිසිදු පේවනත් පේදයාක පිහිට පේන� ලබ�ම අවශ. ප්‍ර�ස්තු<යා පිළිබඳ ප්‍ර�<.ක්ෂ අවපේබEධයා ල*බියා හ*ක.

ඉන්‍ද්‍රීයා සං�ජා�නනයා ක්ෂණිකයා. එහිදී ක�ලපේ2 බ�ධ�වද න*<. එපේස්ම කිසිදු ම�ධ.යාක් ඊට අවශ. පේන�පේT. සං�ජා�නනයා ක!න්න� හ� සං�ජා�නනයා ක!නු ලබන පේ= අ<! පේභාQතික සංබඳ<�, සීම� අත්‍රීන්‍ද්‍රීයා සං�ජා�නනපේ2දී ව*දBත් පේන�පේT. එහිදී සං�ජා�නනයා ක!න ප්‍ර�ස්තු<යා හ� එයාට අනුන් විසින් ලබ� දී ඇති විවිධ අර්ථාකථාන, භා�ෂ� ම�ධ.පේ2දී ඇති වන අප්‍ර*හ*දිලිකම් ආදී කිසිදු B*ටළුවක් පේන� ම*<. කිසියාම් භා�ෂ�වක වචාන සංඳහ� ලබ�පේදන අර්ථා සංකස්වනුපේ2 මිනිසුන් එබඳු වචාන භා�වි<� පේකපේ!න අවස්ථා�, සි=ධි, ආකල්ප්‍ර හ� සි<*ඟි අනුවයා.පේම් අනුව එකම වදනක වුව ද එයා භා�වි<� ක!න්න�පේ විවිධ පේප්‍රQ=Bලික !*චිඅ!*චිකම් වදනින් කියා*පේවන අ!*< මන� සං�ජානනයාට ප්‍ර�බල බලප්‍ර^මක් මතු ක!වන්නක් වියාහ*ක. පේමබඳුපේ= සිදු වනුපේ2 වචාන භා�වි<යා තුළින් සං�ජා�නනයාවන ප්‍රසුබිමකදීයා. නමුදු අසං�ම�න. සං�ජා�නනපේ2 දී වචාන භා�වි<යාකින්පේ<�!ව කිසියාම් ප්‍ර�ස්තු<යාක් පිළිබඳ ප්‍ර�<.ක්ෂ ව*ටහීම ඇති පේT. පේමයා පේයාEගී ප්‍ර�<.ක්ෂයා පේහE අත්‍රීන්ද්‍රියා ප්‍ර�<.ක්ෂයා පේහE � !තිපේTධයාපේස් පේහE හ*ඳින් වියා හ*ක. පේකපේස් හ*ඳින්වුව ද පේමයින් අදහස්වනුපේ2 අසං�ම�න. සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකඩම පේT. බුදු දහපේම් යාථා�ර්ථායා ප්‍ර�ත් යාෂ කිරීපේම් අවසං�න කූටප්‍ර���තියා ල*බියායුතුව ඇත්පේත් අසං�ම�න. සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකඩ තුළිනි. එහි දී උBත්කමින් ලබන ද*නුම උප්‍රක�රී වියා හ*කි වුවද අ<.වශ.ම පේදයාක් පේන�පේT. ඇ<*ම් විටක දී එබඳු සං�ජා�නනයාක් සං�ර්ථාකව සිදුවීමට උBත්කම බ�ධ�ක�රී වියා හ*ක. මන්ද උBත්කම මඟින් සං�ජා� නනයාක!නුපේ2 කිසියාම් ප්‍ර�ස්තු<යාක බ�හි! හ*ඩයා ප්‍රමණක් නිසං�යා. ත්

lxi

රිපිටකධ�රී පේප්‍ර�ඨිල හිමියාන්ට අර්හත්වයා ල*බීම සියා ශිෂ.යින්ට වඩ� දුෂ්ක! වූපේ2 උBත්කමින් ම�නයා ඇතික! B*නීම නිසං�යා. එබ*වින් බුදු දහම පිළිබඳ ලබන කුමන උBත්කමක් වුව ද ඒව� හුපේදක් උBත්කපේම් සීම� පේන� ඉක්ම වියා හ*කි බව අවපේබEධපේ2 <බ� B*නීම අතිශයින්ම ව*දBත්යා. පේක<!ම් දුෂ්ක!ව ල*බියා යුතු පේක<!ම් ඉහළ උBත්කමක් වුව ද ඒව� ප්‍ර�තිපේTධ දහපේම් පේසං�පේළ�ස් වන කළ�වට <!ම්වත් ප්‍ර�ම�ණවත් පේන�වන බව ද*න හ*ඳිනීම ද ප්‍ර�පේයාEජානවත්යා. උBත්කම ල*බීම පේලQකික දිවි පේප්‍රපේව< සං�ර්ථාකව B< කිරීමට ප්‍ර�ම�ණවත්යා. නමුදු බු=ධි සංම්ප්‍රන්න වුවපේහ�ත් උBත්කමින් ලබන ද*නුම ධර්ම ප්‍ර�ති පේTධයා සංඳහ� වුවද පේයා�ද� B*නීමට සුදුසු අවස්ථා� ඇති ක! B< හ*කි යා. සං�ජා�නනයා පිළිබඳව ලබන ව*ටහීම ද එබඳුයා. බු=ධියා දියුණු කිරීම පේවනත් ම�නව ඉන්ද්‍රියායාක් දියුණු කිරීමට වඩ� හ*මඅතින්ම යාහප්‍රත්යා.ඒ ප්‍රසු ක�ලීනව සියාළුපේ= පිළිබඳ බු=ධිමයා කලකිරීමක් ප්‍රව� ඇතිවීමට පේභාQතිකව සං�වර්ධනයා ක!න ලද බු=ධියා උප්‍රක�රී වියා හ*ක.

පේමබඳු කලකිරීම් චාතු!�ර්යා සං<.යා ප්‍ර�තිපේTධ කිරීමට ප්‍රව� ඉවහල් වියා හ*ක.

චාතු!�ර්යා සං<.යා පිළිබඳව සං�ම�න. සං�ජා�නනපේයාන් ලබන ද*නුම මඟින් ධර්ම ප්‍ර�තිපේTධයා ල*බියා පේන� හ*කි මන්ද*යි ඇ<*ම් විටක ඒ B*න නිසි අවපේබEධයාක් පේන� ම*ති අපේයාකුට සිතියා හ*කි යා. චාතු!�ර්යා සං<.යා පිළිබඳ පේක<!ම් ද*නුවත් වුව ද ම�නව ඉන්ද්‍රියායාන් ඒ අනුව හසු!ව� B< පේන� හ*කි යා. ප්‍ර�ප්‍ර හ� අකුසංල සිතිවිලි එව*නි සං�ජා� නන තුළින් හික්මවියා පේන� හ*කි යා.

පේ=හ කිmයා�ක�රීත්වයා පේකපේ!හි එබඳු බලප්‍ර^මක් ඇති කළ හ*පේÔක් අත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා තුළින් ප්‍රමණි. අත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා නිසං� ජීව සි!*!ක අභා.න්<! කිmයා�ක�රීත්ව රි=මයා හ� වෛජාව වyහයා රිසි පේස් සං�ස්ක!ණයාට ලක් කළ හ*ක. නිපේ!Eධ සංම�ප්‍රත්තියා මඟින් සංත් දිනක් පේ=හB< ප්‍රරිවzත්ත්‍රීයා කිmයා� <�වක�ලිකව නවත්ව�පේBනසිටීම එබඳු පේදයාකට නිදසුනකි. සංසං! භාව Bමපේන් අඛ්‍යණ්ඩ බව බිඳ ද*මීම අසං�ම�න. සං�ජා�නනපේ2 ඉහළම හ� උසංස්ම ජායා !හණයායි. නිර්ව�ණ අවපේබEධයා ල*බියා හ*කි වනුපේ2 ද අසං�ම�න. සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකඩ මඟිනි.

මිනිසං� සියා ඉන්ද්‍රියා�නුසං�!පේයාන් Bන්න� අ!මුණු වඩ� පේහ�ඳින් Bqහණයා ක! එහි ස්වභා�වයා පිළිබඳව කිසියාම් ව*ටහීමක් හ� අවපේබEධයාක් ල*බීම සං�ජා�නනයායි. පේමහිදී සං�ජා�නනයා පේසංසු සංත්ව සං�ජා�නනයා හ� ම�නව සං�ජා�නනයා පේස් සං�ජා�නනයා ප්‍ර�පේtද පේT. සං�ම�න.පේයාන් මස්තිෂ්කයා මිනිසං�පේ ප්‍ර�ම�ණයාට පේන�ව*ඩුණු පේසංසු සංත්ව විපේශ්ෂවල සං�ජා�නනයා ම�නව සං�ජා�නනයා <!ම් ප්‍ර�බල පේන�පේT. සං�ජා�නනයා යාහප්‍රත්ව සිදුවීම සංඳහ� ම�නව පේම�ළපේ2 වර්ධනයා අතිශයින්ම ව*දBත්යා. පේම�ළපේ2 විවිධ ප්‍ර�පේ=ශවල සං�ජා�නනපේ2 විවිධ ස්ව!^ප්‍ර කිmයා�ත්මක පේT. ඒ අනුව කථානයා, ශSවණයා, ආඝÕ�ණයා ව*නි පේ= පිළිබඳව සං�ජා�නනයා වනුපේ2 පේම�ළපේ2 විවිධ ප්‍ර�පේ=ශ හ!හ� වන විදyත් ප්‍රණිවුඩ Bමන� Bමනයා නිසං�යා. සං�ම�න.පේයාන් අප්‍ර යාම්කිසි ප්‍ර�ස්තු<යාක්

lxii

පිළිබඳ හඳුන� Bනුපේ2 එයා සං�ජා�නනයා වන ස්ව!^ප්‍රයා අනුවයා. සංමහ! විටක අප්‍රපේ එබඳු ඇ<*ම් හ*ඳිනීම් එකී ප්‍ර�ස්තු<පේ2 සං*බ^ ස්ව!^ප්‍රයා පේන�වියා හ*කි යා. අප්‍ර එබඳු විටක හඳුන� Bත්<� යා*යි සි<නුපේ2 අප්‍රපේ සං�ඥා� ම�<7 මිසං අද�ළ ප්‍ර�ස්තු<පේ2 සං*බ^ ස්ව!^ප්‍රයා පේන�පේT. ති7පිටකපේ2 අන්<ර්B< සං�!ධර්ම හ*ද^රීපේම් දී සං�ජා�නනයා පිළිබඳ අවපේබEධයාක් ඇතිව සිටීම ව*දBත්යා. මක් නිසං� ද යාත් සං^ම පේදයාක්ම Bqහණයා ක! Bනුපේ2 සං�ජා�නනයා මඟින්වීම නිසං�යා. සං�ජා�නන B*ටළු යානුපේවන් අදහස් වනුපේ2 පේමකී සං�ජා�නන කිmයා�වළියා නිසියා�ක�!ව සිදු පේන�වීම නිසං� ඇතිවන විවිධ ප්‍ර�ශ්නයි. ඕන^ම පේදයාක් පේත්!*ම් Bන්න� ස්ව!^ප්‍රයා අනුව ද එහි අර්ථායා පේවනස් පේT. මිනිසුන් විවිධ !*චිකත්ව සංහි<යා. පේම් පේ\තුව නිසං� එකම ප්‍ර�ස්තු<යා පිළිබදව වුවද විවිධ ම< ද*රීමට ඕන^ම අපේයාකු සංතු අයිතිව�සිකමක් තිපේV. නමුදු එපේස්වූ ප්‍රමණින් ඒව� සියාළුපේ= නිව*!දි පේන� පේT. ව*!දිපේ= කුමක්ද පේහE නිව*!දිපේ= කුමක්ද යානුපේවන් ම*න බ*ලීමට සුදුසු නිර්ණ�යාකයාක් පිළිබඳව ද පේමහිදී B*ටළු මතු පේT. ඕන^ම පේදයාක් නිව*!දි යා*යි ප්‍ර*වසීමට එබඳු අදහස් හ� ආකල්ප්‍ර ද!නු ලබන්න� පේප්‍රළපේඹන නිසං� සං^ම පේදයාක්ම සං^ම පේකපේනකුටම නිව*!දි පේන�වියා හ*කි බව ද පේමහි දී සිහිපේ2 <බ� B*නීම ව*දBත්යා. ඒ නිසං� කිසියාම් පේදයාක් පිළිබඳ අදහසංක් ප්‍ර�ක�ශ කිරීපේම් දී සංන්නිපේTදනයා ක!න සියාළුම පේස් එපේලසංම අනුන්ට සං�ජා�නනයා පේTයා*යි ඒක�න්< අදහසංක් ඇති ක! B*නීපේම් සං�වද. බව පේමහිදී අවපේබEධ පේT. එපේස්ම අනුන් විසින් ප්‍ර�ක�ශ ක!නු ලබන සං^ම අදහසංක්ම එපේස්ම <ම�ට සං�ජා�නනයාපේT යා*යි සි<� B*නීම ද සං�වද.යා. අනුන් විසින් සංන්නිපේTදන ක!න පේ= සියා සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකඩට උචි< පේස් Bqහණයා වනු වින� සියාළුපේ= ඒ අයුරින්ම වටහ� B< හ*කි යා*යි සිත්‍රීම ප්‍රව� විශ�ල මුළ�වක් බව ද*න B< යුතු පේT. ති7පිටකපේ2 ප්‍ර*හ*දිලි ක! දී ඇති සං^ම සං�!ධර්මයාක්ම ප්‍ර�පේ\ අවපේබEධයාට ඉවහළ් වූ ඒව�යා. එනම් සං�ම�න. අවපේබEධපේ2 සිට ප්‍ර�<.ක්ෂ අවපේබEධයා දක්ව�යා. දන්න� පේ= සිට පේන� දන්න� පේදයාට යානු අධ.�ප්‍රන විද.�පේT සංඳහන් එක්<!� න.�යායාකි. බුදු!දුන් ප්‍රව� පේන�පේයාක් අවස්ථා�වල දී සියා ධර්ම පේ=ශන� සංත්වයින්ට ප්‍රහසුපේවන් අවපේබEධ ක!වීම උපේදසං� පේමබඳු අධ.�ප්‍රන විධි කmම භා�වි<� ක! ඇ<. පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණපේයාහි <වත් එක ප්‍ර!ම�ර්ථායාක් නම් පේබQ=ධ අධ.�ප්‍රනයා විද.�වට ප්‍රදනම වූ පේබQ=ධ අධ.�ප්‍රන විද.� මූලධර්ම පිළිබඳව මපේනE විද.�ත්මක විශ්පේල්ෂණයාක් සිදු කිරීමයි. ඒ සංඳහ� සං�ජා�නනයා පේහවත් අවපේබEධයා පිළිබඳව මපේනE විද.�ත්මක විBqහ කිරීමට ප්‍ර�යාත්නයාක් ද!� තිපේV. සුවිපේශ්ෂි පේන�වන අවස්ථා�වල දී ම�නවයා� තුළ ඇති අවපේබEධයාට අද�ළ ම�නසික හ*කියා�ව සං�ම�න. සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකඩ යාට<ට B*පේන්. සං�ම�න. සං�ජානනයා නම් අප්‍ර ලබන ද*නුමයි. ඉපේBනුම් කිmයා�වළියා පේලසං හ*ඳින්පේවනුපේ2ද පේම් සං�ජා�නනයා පේලසං හඳුන්වන පේ=මයා. සං�ම�න.පේයාන් සු<මයා ඥා�නයා, ද*නුම ප්‍ර<පේප්‍ර�< කියාවීපේමන් ල*පේබන උBත්කම හ*ඳින්වීම සංඳහ� සං�ම�න. සං�ජා�නනයා යාන වදන ව.වහ�! පේකපේර්. පේමහි දී සං�ම�න.පේයාන් ව.වහ�රික

lxiii

පේලEකයාට අයාත් ද*නුම් පිළිබඳව සං�කච්ඡා� පේකපේර්. එපේස්ම බුදු දහපේම් විනයා හ� සූ<7 පිටකයාට අයාත් විවිධ සං�!ධර්ම තුළ අන්<ර්B< සං�ම�න. දිවි පේප්‍රපේව< උසංස් පේලසං B< කිරීම සංඳහ� අවශ. ක!*ණු පිළිබඳ අඅවධ�නයා පේයා�මු පේකපේර්. එපේස්ම උBත්කම පේලසං සං�ම�න.පේයාන් අර්ථා දක්වන ද*නුම් ප්‍ර!�සංයාට අයාත් විවිධ ද*නුම් මට්ටම් වල දී ඒ ද*නුම ලද පු=Bලයා� පේසංසු අයාපේBන් පේවන්ක! හඳුන� Bන්න� විවිධ නිර්ණ�යාක පිළිබඳව ද විචා�! පූර්වක අවධ�නයා පේයා�මු ක!නු ලබයි. එම අවස්ථා�වලදී උBත්කම සං�ම�න. සංම�ජායා මනිනු ලබනුපේ2 සංමත්වන විභා�B හ� ලබන සංහතික වල දිB ප්‍රළල අනුවයා. සං*බවින්ම උBත්කම පේහවත් ඉන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා අනුව පේමපේස් පු=Bලයා� ම*න බ*ලීම සං�ධ�!ණද*යි විපේටක කුකුසංක් ද මතු පේT. මක් නිසං� ද යාත් ද*නුම එපේස් සංහතික වලින් ම*න බල� ප්‍ර�ම�ණකළ හ*ක්කක් පේන� වන බ*විනි.

බුදු දහපේම් ප්‍රර්යා�ප්‍රත්ති සංසුන පේB�ඩන* පේඟනුපේ2 පේම් අනුවයා. නමුදු ඇ<*ම් විටක දී සු<මයා ඥා�නයා සං�!ධර්ම ප්‍ර�තිපේTධයා පිනිසං බ�ධ�ක�රී වන අවස්ථා� ද ඇ<. ති7පිටක�චා�ර්යා පේප්‍ර�ඨිල හිමියාන් පිළිබඳ පුව< එයාට එක් නිදර්ශනයාකි. පේමහි දී <ම�පේ ද*නුම පේකපේ!හි අනවශ. ම�න, දිට්ඨියාක් ඇති ක! B*නීම, සං�!ධර්ම ප්‍ර�තිපේTධයා ප්‍රම�වීමට පේ\තු වී තිපේV. පේමයින් ප්‍ර*හ*දිලිවනුපේ2 යාම් සං�!ධර්මයාක් ප්‍ර�තිපේTධයාට වඩ� එකී සං�!ධර්මයා පිළිබඳ සු<මයා වශපේයාන් ලබන ද*නුම පේවනස් බවයි. නමුදු සු<මයා ඥා�නපේ2දී ල*පේබන ද*නුම, ප්‍රසුක�ලීන ප්‍ර�තිපේTධ ඥා�නයා ඉප්‍රදවීම පිණිසං උප්‍රක�රී වන බවද ප්‍ර*හ*දිලි පේT. සංමහ!* ද*නුම ලබ� ඉන් ම�නයා උප්‍රදව� මත් පේවති. <ම� <!ම් ද*නුම*ත්පේ<කු <වත් පේන�ම*ති බව අධි ම�නපේයාන් යුතුව කල්ප්‍රන� කිරීමට මීට පේ\තුවයි. අධි ම�න, පේසංයා. ම�න හ� හීනම�න ආදී ම�නපේ2 ත් රිවිධ ප්‍ර�පේtද තුළ සි< පේන�සංන්සුන් ක!වයි. සිපේත් ප්‍ර*හ*දිලි බවක් න*<පේහ�ත් එකඟ බවක් පේන�ම*තිවීම නිසං� කිසිදු කටයුත්<ක් හරියා�ක�!ව ඉටුක!B< පේන� හ*කි පේT. සං�!ධර්ම ඉපේBනීම, සං�!ධර්ම අනුව කටයුතු කිරීමට ප්‍රහසුවකි. එපේස්ම සං�!ධර්මවලට අනුව ප්‍ර*වත්‍රීමට සං�!ධර්ම ඉපේBනීම අවශ් යායා. යාමක් පේන�දන්න� විට ඒ අනුව ප්‍ර*වත්‍රීමට පේන�හ*කි බ*විනි. ඒ නිසං� සං�!ධර්ම B!* කිරීමට නම් සං�!ධර්ම පිළිබඳව ද*නුම ල*බීම අවශ.පේයාන්ම සිදු කළ යුතුයා. වෛදනික පු=Bල ජීවි<යා අ!බයා� වූ බුදු දහපේම් සූ<7 පේ=ශන� අ<! විපේශ්ෂත්වයා Bනු ලබන ප්‍ර!�භාව සූ<7යා, වසංල සූ<7යා, ධම්මික සූ<7යා,

සිඟ�පේලEව�ද සූ<7යා, ම�Bල සූ<7යා, !<න සූ<7යා, ක!ණීයා පේමත්< සූ<7යා ව*නි සූ<7 පේ=ශන� මඟින් ප්‍ර*හ*දිලිවන ම�නවචාර්යා�ව සුBතිB�මී ක!වීම පිණිසං පේබපේහවින් ඉවහල්වන විවිධ ක!*ණු පිළිබඳව පේම් ප්‍රරිච්පේ}දයා මඟින් විමර්ශනයා ක!නු ල*පේV. සුවිපේශ්ෂී අවස්ථා�වකදී ම�නවයා� තුළ ඇති වන එම සුවිපේශ්ෂී අවස්ථා�නු!^පී අවපේබEධයාට අද�ළ ක!*ණු අත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නන ප්‍ර*තිකඩ යාටපේත් සං�කච්ඡා�වට ලක් පේකරී තිපේV. අත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා නම් සු<

lxiv

ද*නුමට ප්‍රරිබ�හි! වූ සං�ජා�නනයායි. පේම් සං�ජා�නනයා ප්‍රරීක්ෂ� ක! නිBමනවලට එළඹීමට අප්‍රහසුයා. මක් නිසං� ද යාත් බ�හි!ව නිරීක්ෂණයා කළ හ*කි බවක් පේමබඳු සං�ජා�නනවල අන්<ර්B< පේන�වන පේහයිනි. පේමබඳු සං�ජා�නන ප්‍රර්පේ2ෂණ�B�! වල විධිමත් ප්‍රර්පේ2ෂණ කmමපේTදයාන්ට අනුකූලව ප්‍රරීක්ෂ� ක! බ*ලීපේම් අප්‍රහසු<�වයා නිසං�ම නූ<න ඇ<*ම් ප්‍රරීක්ෂණ නියාම හ� සි=ධ�න්<වලට අනුකූලව පේමහිදී කටයුතු කිරීපේම් දුෂ්ක!<� මතු පේT.

පේබ�පේහE විද.�ඥායින් විසින් අත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා පිළිබඳ පේසංවීම අත්හ*! දම� ඇත්පේත් පේම් පේ\තුව නිසං�යා. අත්‍රීන්‍ද්‍රීයා සං�ජා�නනවල පේදයා�ක�! ස්වභා�වයාක් පේT. අත්‍රීන්‍ද්‍රීයා යාන වචානයා අනුව සං�ම�න. මිනිස් කිmයා�ක�රීත්වයාට වඩ� පේවනස් ආක�!පේ2 Bති ස්වභා�වයාක් අත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා තුළ දක්නට ල*පේV.

අත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයාට අයාත් ඇ<*ම් ලක්‍ෂණවලට සංම�නත්වයා Bන්න� යාම් යාම් හ*ඩ<ල අසං�ම�න. සං�ජා�නනයා තුළද විද.ම�න වියා හ*කි යා. පේම් නිසං� අසං�ම�න. සං�ජා�නනයා ම�නසික පේ!Eගී අවස්ථා�වලදී දක්නට ල*පේබන විකzති ද*නීම් විපේශ්ෂයාක් පේලසංද සංමහ!* අර්ථාකථානයා ක!ති. නමුදු විද.�ත්මකව අවධි ක! Bත් සුවිපේශ්ෂී ද*නීම්වල එකතුව හ*ඳින්වීම සංඳහ�ද පේම් අත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයා භා�වි<� පේකපේර්. අප්‍ර පේමහිදී සං�කච්ඡා�කිරීමට බල�පේප්‍ර�පේ!�ත්තු වනුපේ2 එබඳු ම�නසික පේ!Eගීන් තුළ දක්නට ල*පේබන අසං�ම�න. සං�ජා�නන ද*නීම් පිළිබඳව පේන�පේT. විද.�ත්මකව අවධි ක!Bනු ල*බූ සුවිපේශ්ෂී ද*නීම් පිළිබඳ විශ්පේල්ෂණයාක් සිදුකිරීම පේමහිදී අපේ�ක්ෂි<යා. ඒ යාටපේත් අභිධර්ම පිටකයාට අයාත් ධර්ම Bqන්ථා තුළ විස්<! වන මපේනEවිද.�ව පිළිබඳව අවධ�නයා පේයා�මු පේකපේර්. බුදු දහපේම් ප්‍ර!ම නිෂ්ඨා�ව අර්හත්වයායි. අර්හත්ඵල අවපේබEධයා ලබන උතුම� විසින් ඊට අද�ල සං�!ධර්ම මට්ටම ප්‍ර�තිපේTධ ක! B*නීම අත්‍රීන්‍ද්‍රියා සං�ජා�නනයායි. අර්හත්ඵලපේ2 පේබEධි තුනක් ඇ<. සංම්ම� සංම්බු=ධත්වයා ප්‍රච්පේච්ක බු=ධත්වයා හ� අර්හත්වයා යාන අවස්ථා� තුන අනුව කිසියාම් උතුපේමකු සං�!ධර්ම ප්‍ර�තිපේTධයා ලබ� Bනී. පේÌ!ව�දී බුදු දදහම අනුව අර්හත්ඵල අවපේබEධපේයාන් සංසං! පේකළව! ක! B*නීම ප්‍ර!ම�දර්ශයා වශපේයාන් ද*ක්පේT. එපේස්ම මහ�යා�න බුදු දහපේම් පේබEධිසංත්ව යා�නයා වඩ� සංම්ම� සංම්බු=ධත්වයා ප්‍රත්ව නිවන් ද*ක සංසං! පේකළව! ක! B*නීම ප්‍ර!ම�දර්ශයා වශපේයාන් ද*ක්පේT. එපේස්ම පේÌ!ව�දී සංම්ප්‍ර�ද�පේ2 ප්‍රපේස් බුදු බව හ� සංම්ම� සංම්බු=ධත්වයා ලබ� නිර්ව�ණ අවපේබEධයා පිණිසං ශS�වකයා�ව පේන� පේප්‍ර�ළඹවයි.

lxv

ප්‍රර්පේ2ෂණ කmමපේTදයාසං�ම්ප්‍ර�ද�යික ප්‍ර�ලි ති7පිටකයා ප්‍රමණක් ඇසු!* ක! ප්‍රමණක් පේම්

ප්‍රර්පේ2ෂණයා සිදු කපේල් නම් මූලික ප්‍රර්පේ2ෂණ අ!මුණ ගිලිහී යා�හ*කිව තිබිණ. පේමහි මූලික අ!මුණ ප්‍ර�තිපේTධ ධර්මයා ම�<zක� කිරීමයි. ද*නුම මඟින් ප්‍රමණක්ම ම�ර්Bඵල අවපේබ�ධ පේන�වන්පේන් ඇයි යාන B*ටළුවට විසංඳුම් සං*ප්‍රයීමට මින් ප්‍ර�යාත්න ද!� ඇ<. පේමයා ප්‍ර�තිපේTධ ධර්මයා පිළිබඳව සිදුක!න ප්‍රර්පේ2ෂණයාක් වුවද පේම් ක�ර්යායා සංඳහ� භා�වන� අත්ද*කීම් භා�වි<� කිරීපේම් අප්‍රහසු<�වයාක්ද තිබිණ. එනම් ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යායාකදී දත්<, සං�ධක ඇසුරින් නිBමනයාකට ප්‍ර*මිණීපේම් කmමපේTදයාට භා�වන� අත්ද*කීම් පේන�සං*සංපේඳන බව පේප්‍රනී යායි. භා�වන� අත්ද*කීම් බ�හි! සං�ධක වන දත්<, සං�ධක ආදී පේ= පේන�සංප්‍රයානු ලබයි. එව*නි පේ=වල් අවශ. වන්පේන් යාමක් තිපේබන බව <ව බ�හි! පු=Bලයින් පිරිසංකට අවපේබEධ ක!වීම සංඳහ� මිසං <ම�පේ අභා.න්<! දියුණුව ම*න B*නීමට පේන�පේT. නි<!ම ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යායා බ�හි! පිරිසංට පිළිBත් ප්‍රර්පේ2ෂණ කmමපේTදයාකට අයාත් සි=ධ�න්<, න.�යායා අනුව <හවු!*කළ යුතුවීම ප්‍ර�ධ�න<ම අවශ.<�වයාක් පේT. එහිදී ද*නුම ප්‍රමණක්ම භා�වි<� කිරීම සං�ම්ප්‍ර�ද�යික !�මුවකට සීම�වීමකි. එපේස්ම චිත්< අභා.න්<! ගුණයාක් පේලසං ප්‍රමණක්ම කිmයා�ත්මක වන භා�වන� දියුණුව ප්‍රර්පේ2ෂණ ක් !මපේTදයා පේලසං පේයා�ද� B*නීමද අප්‍රහසුයා. එබ*වින් සං�ජා�නනයා යාන ම�<zක�වට අයාත් විෂයායා මපේනEවිද.�වට අයාත් බ*වින් බටහි! මපේනEවෛවද. විද.�ත්මක සි=ධ�න්< උප්‍රපේයාEගී ක! B*නීපේම් අවශ.<�ව මතු වියා. ඒ පේ\තුව ම< මපේනE වෛවද.ව!*න්පේ අදහස්, ආකල්ප්‍ර, ප්‍රර්පේ2ෂ�ත්මක අත්ද*කීම්, සං�යානික පේ<�!තු!* ආදියා සුදුසු ප්‍රරිදි ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යා සංඳහ� භා�වි<� කිරීපේමන් පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණපේයාහි අBයා <ව <වත් වර්ධනයා ක! B*නීම සුදුසු බව පේප්‍රනී ගිපේ2යා. මූලිකව පේමම ප්‍රර්පේ2ෂණයා පුස්<ක�ලයා ඇසු!* පේක�ට ප්‍ර��ථාමික, =විත්‍රීයික මූල�ශS හ� විමර්ශන Bqන්ථා ප්‍රරිශ්‍රීලනයා මඟින් සිදු ක! තිපේV. ප්‍ර�ලි ති7පිටකයා, අට්ඨාකථා�, හ� බුදුදහම පිළිබඳව ලියා*වුණු ප්‍රර්පේ2ෂණ Bqන්ථා විශ�ල ප්‍ර�ම�ණයාක් පේම් සංඳහ� උප්‍රපේයාEගී ක! Bන්න� ලදී. විචා�! පූර්වකව අද�ළ ක!*ණු විශ්පේල්ෂණයා කිරීපේම් අවශ.<�ව නිසං�, ඉ�ගීqසි භා�ෂ�පේවන් ලියා*වුණු බටහි! මපේනE වෛවද. විද.�ත්මක Bqන්ථා !�ශියාක්ද පේම් ප්‍රර්පේ2ෂණපේ2දී භා�වි<� ක!න ලදී. එපේස්ම අවස්ථා�නූ!^පීව පේමහි විෂයා ක්පේෂ්<7යා මපේනE විද.�වට අද�ළ වන බ*වින් ද*නට පේ!Eහල් සං�යානවල පේස්වපේයාහි පේයාදී සිටින මපේනE වෛවද.ව!*න් හමු වී ඔවුන් හ� සං�කච්ඡා� ක!

lxvi

ලබ� Bත් අදහස් වලින්ද පේප්‍රEෂණයා වී තිපේV. හුපේදක් සං�ම්ප්‍ර�ද�යිකව ති7පිටික පේප්‍රළ පේප්‍ර�ත් ප්‍රමණක් උප්‍රක�රී ක!පේBන පේමම ප්‍රර්පේ2ෂණයා සිදු කපේල් නම් එයින් යාළිත් ව!ක් <හවු!* වන්පේන් සං�ම්ප්‍ර�ද�යික අර්ථාකථානමයා. පේම් ප්‍රර්පේ2ෂකයා� ස්වකීයා ජීවි<පේ2 ලබ�ල හ� <!*ණ විපේ2දී විදර්ශන� භා�වන�ව B*ඹු!* මට්ටමින් හ*ද^!^ අපේයාකි. එම භා�වන�මයා අත්ද*කීම් ප්‍රව� මුලික ප්‍රර්පේ2ෂණ අ!මුපේණන් බ*හ*! පේන�වන ප්‍රරිදි, එපේස්ම ප්‍රර්පේ2ෂණ නිබන්ධයා තුළ B*Vව ඇති එව*නි අත්ද*කීම් ප්‍රහසුපේවන් පිට<ට ප්‍ර�දර්ශනයා පේන�වන ප්‍රරිදි අද�ළ ප්‍රර්පේ2ෂණයා වඩ�ත් B*ඹු!* හ� ප්‍ර�ශස්< මට්ටපේම් ප්‍රර්පේ2ෂණ�ත්මක අධ.යානයාක් බවට ප්‍රත් කිරීපේම් අ!මුණින් පේම් සංඳහ� එක්ක! ඇ<. නමුත් එව*නි ක!*ණු ප්‍රව� පේයාEB. ප්‍රරිදි අද�ළ මූල Bqන්ථා ප්‍රර්ශ්‍රීලනපේයාන් සං�ධික�රී බව සංහි<ව සංන�ථා ක! දක්ව� ඇ<. එකම ක!*ණක් පිළිබඳ වුවද විවිධ ප්‍ර*තිකඩ, දzෂ්ටිපේකEණ, නිරීක්ෂණ හ� අර්ථාකථාන උප්‍රපේයාEගීක! විශ්පේල්ෂණයා කිරීපේමන් ඒ ප්‍රර්පේ2ෂණ ක�ර්යාපේයාහි B*ඹු!* බව ව*ඩි ක! B< හ*කි යා. ප්‍රර්පේ2ෂණයා තුළින් ප්‍රසු ක�ලීනව ප්‍ර*මිපේණන නිBමනයා පිළිබඳව කිසිදු පේදගිඩියා�වක් ඇති පේන�වන ප්‍රරිදි ප්‍රහසුපේවන් නිශ්චි< ත්‍රී!ණයාකට ප්‍රහසුපේවන් එළඹියා හ*කි වන්පේන් අද�ළ ක!*ණ පේම් අයුරින් විවිධ පු=Bලයින්පේ විවිධ දzෂ්ටිවලට උචි< ප්‍රරිදි විශ්පේල්ෂණයා වී තිබුණපේහ�ත් ප්‍රමණකි. පේමහිදී විදර්ශන� භා�වන� <�ක්ෂණයා සංහ විදර්ශන� භා�වන� කmමපේTදයා පිළිබඳව සිදු ක!න ගුණ�න�ත්මක ප්‍රර්2ෂණ විධිකmමයා භා�වි<� වී තිපේV. වඩ� සූක්ෂම පේලසං අර්ථා ද*ක්වුවපේහ�ත් පේමයා ගුණ�න�ත්මක ප්‍රර්පේ2ෂණ විධිකmමයා යාටපේත් සං�Bqහ වී හ� වර්ගීක!ණයා වී ඇති ම�නව විධි විව!ණ ප්‍රර්පේ2ෂණ කmමපේTදයා (Ethnographical Research) පේලසං ද*ක්වියා හ*කි යා. ම�නව විධි විව!ණ ප්‍රර්පේ2ෂණ කmම පේTදයා මපේනE විද.� විෂයා ක්පේෂ්<7පේයාහි බහුලව භා�වි<� පේT. අති සියුම් මපේනEභා�ව පිළිබඳ B*ඹු!* විශ්පේල්ෂණයාක් තුළින් සංද�චා�!�ත්මක � !ස්තු< අන�ව!ණයාක් පේම් මඟින් සිදු පේT. විදර්ශන� භා�වන� <�ක්ෂණ ක් !මපේTදයා පිළිබඳ අවපේබEධයා ඇති ක!වීම මුල් බුදු සංමපේ2 ද විදර්ශන� භා�වන� <�ක්ෂණ කmමපේTදයා භා�වි<� කිරීම පිලිබද පුහුණුව ප්‍රශ්චා�ත්ක�ලීන බුදු සංමපේ2ද ඇතිවීම විචා�! පූර්වකව පේමම ප්‍රර්පේ2ෂණයා මඟින් ම�නව විධි විව!ණ ප්‍රර්පේ2ෂණ කmමපේTදයා යාටපේත් සං�ක්ච්ඡා�වට ලක්වී ඇ<.

හ*කුළුම්

අ. නි. - අ�ගුත්<! නික�යා

අ.නි.සං.ම. - අ�ගුත්<! නික�යා සං�පේශEධක මණ්ඩලයා

ප්‍රරි. - ප්‍රරිවර්<න

lxvii

බු.ජා.මු. - බු=ධ ජායාන්ති මුද්‍රණයා

බු.ජා.ති7.Bq.ම�. - බු=ධ ජායාන්ති ති7පිටක Bqන්ථා ම�ල�

ශිS.ල.ජා.ප්‍ර�. - ශ්‍රීS ල�ක� ජාන!ජා ප්‍ර�ක�ශනයා

ල.ආ.ම.ප්‍ර�. - ල�ක� ආණ්ඩුව මඟින් � !ක�ශි<යි

සං�ස්. - සං�ස්ක!ණයා

සං. නි. - සං�යුක්< නික�යා

පේ\.මු. - පේ\ව�වි<�!ණ මුද්‍රණයා

පු.මු. - පුනර් මුද්‍රණයා

ප්‍ර�.පේප්‍ර�.සං. - ප්‍ර�ලි පේප්‍ර�ත් සංම�Bම

දි. නි. - දීඝ නික�යා

ම. නි. - මජ්ඣිම නික�යා

ම.නි.සං.ම - මජ්ඣිම නික�යා සං�පේශEධක මණ්ඩලයා

ති7.සං.ම. - ති7පිටක සං�පේශEධක මණ්ඩලයා

P.T.S. - Pali Text Society

Trans. - Translation

Vol. - Volume

lxviii

ප්‍රටුන

අපේ�ක්ෂකයා�පේ ප්‍ර�ක�ශයා iii

උප්‍රපේ=ශකව!යා�පේ සංහතිකයා iii

සං�!��ශයා iv

මුල ප්‍රදයා iv

උප්‍රක�!�නුස්මzතියා v - xi

පිදුම xii

පේප්‍ර!වදන xiii - xxvi

හ*ඳින්වීම xxvii – xlvi

ප්‍රර්පේ2ෂණ කmමපේTදයා xlv

හ*කිළුම් xlvi

ප්‍රටුන xlvii - xlviii

01.ප්‍රරිච්පේ}දයා : බටහි! සං�ජා�නන විBqහයා 1 - 83

1.1 ම�නව සං�ජා�නනයා යානු කුමක්ද? 1 - 12

1.2 ම�නව සං�ජා�නනපේ2 විවිධ සීම� 12 - 18

1.3 ම�නව සං�ජා�නනපේ2 ප්‍ර�පේtද 18 - 27

1.4 ම�නව සං�ජා�නනයා හ� මපේනEවිද.� න.�යා 27 - 35

1.5 ම�නව සං�ජා�නනයා හ� ජීවවිද.� ප්‍රසුබිම 35 - 41

1.6 ම�නව සං�ජා�නනයා හ� විඥා�නයා 42 - 48

1.7 ම�නව සං�ජා�නනයා හ� සං�පේTද සංම්පේ��ෂණයා48 - 541.8 ම�නව අභිපේ��!ණයා හ� චිත්<පේTB54 - 601.9 ම�නව චින්<නයා ඉපේBනුම හ� සිත්‍රීම60 - 651.10 ස්න�යු ප්‍ර=ධතියා හ� මස්තිෂ්ක වyහයා 65 -

77

lxix

02.ප්‍රරිච්පේ}දයා : පේබQ=ධ සං�ජා�නන විBqහයා84 - 177

2.1 සං�ජා�නනයා හ� සං�ඥා�ව හ*ඳිනීම 84 - 93

2.2 සං�ජා�නනයා හ� සං�ඥා�පේT විවිධ<� 94 - 103

2.3 පේබQ=ධ සං�ජා�නනයා හ� මපේනEඋප්‍රපේ=ශනයා103 - 1112.4 පේබQ=ධ සං�ජා�නනයා හ� සංන්නිපේTදනයා 111 -

1192.5 පේබQ=ධ සං�ජා�නනයා හ� අධ.�ප්‍රනයා119 - 1262.6 පේබQ=ධ සං�ජා�නනයා හ� සංමයා 126 -

1322.7 පේබQ=ධ සං�ජා�නනයා හ� සං�!ධර්ම 132 -

1382.8 පේබQ=ධ සං�ජා�නනයා හ� !සංඥා<�ව 138 -

1462.9 පේබQ=ධ සං�ජා�නනයා හ� ආජීවයා 146 -

1532.10 පේබQ=ධ සං�ජා�නනයා හ� භා�ෂ�ව 153 -

162

03.ප්‍රරිච්පේ}දයා : සං�ජා�නනයා : ඉන්ද්‍රීයා ඥා�නයා178 - 267

3.1 ද*නුම පේB�ඩන* පේඟන පිළිපේවළ 178 - 184

3.2 ද*නුම ලබ�Bන්න� ශිල්ප්‍ර කmමපේTද 185 - 192

3.3 ස්ම!ණයා සංම්බන්ධ න.�යායාන් 192 - 200

3.4 ද*නුම හ� ප්‍රර්යා��තියා 200 - 2063.5 ද*නුම හ� ඉන්ද්‍රියා ඥා�නයා 206 -

2123.6 ඉන්ද්‍රියා ඥා�නයා හ� පේලEක සංම්මුතියා 212 - 219

lxx

3.7 ඉන්ද්‍රියා ඥා�නපේ2 දුබල<� 219 - 226

3.8 ඉන්ද්‍රීයා ඥා�නයා හ� දzෂ්ටි Bqහණයා 226 - 235

3.9. ඉන්ද්‍රීයා ඥා�නයා හ� විචා�! පුර්වකබව236 - 2443.10 ඉන්ද්‍රීයා ඥා�නයා හ� උප්‍රපේයාEගී<�ව 244 -

252

04.ප්‍රරිච්පේ}දයා :  සං�ජා�නනයා : අත්‍රීන්ද්‍රීයා ඥා�නයා 268 - 356

4.1 අත්‍රීන්ද්‍රීයා සං�ජා�නනපේ2 සුවිපේශ්ෂ<�268 - 2764.2 අත්‍රීන්ද්‍රීයා සං�ජා�නනයා ඇතිවන ආක�! 276 -

2844.3 අත්‍රීන්ද්‍රීයා සං�ජා�නනයා හ� ම�නසික පේසංQඛ්‍ය.යා 284 -

2924.4 අත්‍රීන්ද්‍රීයා සං�ජා�නනයා කළමණ�ක!නයා කිරීම 292 -

3004.5 අත්‍රීන්ද්‍රීයා සං�ජා�නනයා හ� සංමථා භා�වන� කmම300 - 3064.6 අත්‍රීන්ද්‍රීයා සං�ජා�නනයා හ� විදර්ශන� භා�වන� කmම306 - 3154.7 අත්‍රීන්ද්‍රීයා සං�ජා�නනයා ප්‍ර�තිප්‍රත්තියා හ� ප්‍ර�තිපේTධයා315 - 3224.8 අත්‍රීන්ද්‍රීයා සං�ජා�නනයා හ� පේලQකික ධ.�න322 - 3284.9 අත්‍රීන්ද්‍රීයා සං�ජා�නනයා හ� අභිඤ්ඤා�328 - 3354.10 අත්‍රීන්ද්‍රීයා සං�ජා�නනයා හ� ම�ර්Bඵල335 - 344

05.ප්‍රරිච්පේ}දයා : ක්ෂිණ�ශSවයාන්පේ සං�ජා�නන සුවිපේශ්ෂ<�357 - 446

5.1 අපේස්ඛ්‍ය සං�ජා�නනපේ2 සුවිපේශ්ෂී බව 357 - 364

5.2 අර්හත්වයා හ� සං�ජා�නනයා 364 - 371

5.3 ප්‍රච්පේචාක බු=ධත්වයා හ� සං� ජා�නනයා371 - 3815.4 සංම්ම� සංම්බු=ධත්වයා හ� සං�ජා�නනයා381 - 388

lxxi

5.5 යාමක මහ� ප්‍ර��තිහ�ර්යා හ� සං�ජා�නනයා 388 - 395

5.6 අර්හත්වයා හ� නිපේ!Eධ සංම�ප්‍රත්තියා395 - 4035.7 සුක්ක විප්‍රස්සංක අර්හත්වයා 403 -

4105.8 සිT පිළිසිඹියා� සංහි< අර්හත්වයා 410 -

4185.9 හසිතු�ප්‍ර�දයා හ� සං�ජා�නනයා418 - 4255.10 ප්‍රරිනිර්ව�ණයා හ� සං�ජා�නනයා 425 -

433

සංම�පේලEචානයා හ� නිBමනයා 447 - 467

ආශිS< Bqන්ථා 468 - 475

lxxii