Vizatimi projektues

69

4.0. VIZATIMI PROJEKTUES 4.1. Kuptimi themelor dhe llojet e projektimit

Çdo vizatim duhet të punohet ashtu që në mënyrë të qartë dhe të padyshimtë të tregoj formën dhe madhësinë e saktë të trupit të dhënë. Përveç kësaj, vizatimi teknik duhet të punohet në përpjesë adekuate në mënyrë që raporti i përmasave dhe dimensioneve të pjesëve të njëjta të trupit t`i përgjigjet formës së tyre reale dhe natyrore.

Projektimi i pjesëve makinerike, modeleve dhe trajtave gjeometrike bëhet me qëllim të paraqitjes së pamjes dhe të madhësisë së tyre të dhënë në hapësirë me tridimensione (lartësia, gjerësia dhe gjatësia), kurse në fletën e vizatimit paraqitet me dy dimensione: gjerësinë dhe lartësinë.

Duke shfrytëzuar parimet themelore të gjeometrisë deskriptive mund të projektohen pika, segmenti dhe objekte të ndërlikuara. Çdo pjesë makinerike në realitet paraqet trup gjeometrik, forma e tij në mënyrë të përshtatshme paraqitet në rrafsh (plan), respektivisht në vizatim, me projektim. Përdoren dy mënyra kryesore të projektimit, dhe atë:

1. Projektimi qendror – perspektiva (fig. 4.1.) 2. Projektimi paralel. (fig. 4.2.).

a) Projektimi i pjerrët (fig. 4)3. dhe b) Projektimi kënddrejtë – ortogonal (fig. 4.4.).

4.1.1. Projektimi qendror - perspektiva

Fig. 4.1. Projektimi qendror - perspektiva

4.1.2. Projektimi paralel

Fig. 4.2. Projektimi paralel

Projektimi qendror – perspektiva është mënyra e projektimit te e cila të gjitha rrezet projektuese rrjedhin nga një burrim (qendër ) syri i vështruesit (0) (fig. 4.1.). Kjo mënyrë e projektimit nuk është e përshtatshme për vizatime

teknike.

Projektimi paralel është lloj projektimi, tek i cili qendra e projektimit aq shumë largohet nga shikuesi dhe rrafshi i projektimit, ashtu që rrezet projektuese bëhen paralele në mes vete dhe në fund pamja e trupit të vizatuar është projeksion paralel (fig. 4.2.).

A

BC

C`

B`

A`

A

B

CC`

B`

A`

Vizatimi projektues

70

Fig. 4.3. Projeksioni i pjerrët

Fig. 4.4. Projeksioni kënddrejtë - ortogonal 4.2. Rafshet e projektimit Rrafshi (plani) i projektimit është ai rrafsh në të cilin paraqitet figura, respektivisht projeksioni i trupit. Në saje të pozitës në të cilin gjendet rrafshi i projektimit, dallojmë tri lloje rrafshesh të projektimit, si vijon:

1. Rrafshi horizontal (H), (ballor) – projeksioni i parë 2. Rrafshi vertikal (V), - projeksioni i dytë 3. Rrafshi profil (P). (anësor). – projeksioni i tretë.

Çdo rrafsh i projektimit në vizatim teknik ka përdorim dhe funksion të caktuar (fig. 4.5.)

Projeksion i pjerrët quhet ai projeksion, kur rrezet projektuese bashkë me rrafshin projektues mbyllin kënd të ngushtë të çfardoshëm dhe pamja përfundimtare e trupit të vizatuar është e pjerrët. Projektimi i pjerrët aplikohet më shumë në vizatimet për oferta (fig. 4.3.). Projektimi kënddrejtë (ortogonal , normal) është mënyrë e projektimit ku rrezet projektuese paralele përfshijnë kënd të drejtë (ortogonal, normal) me

rrafshin projektues (fig. 4.4).

A B

C

C`

B`A`

A

B

C

D

C`

B`

D`

A`

z

x

y

Rrafshi vertikal V

Rrafshi horizontal H

Rrafshi profil P

1

2

3

Fig. 4.5. Rrafshet (planet) e projektimit

Vizatimi projektues

71

Rrafshi vertikal i projektimit V Është rrafsh i projektimit i cili gjatë projektimit gjendet në pozitë vertikale V në

rrafshin projektues 2 .

Në rrafshin vertikal vizatohet projeksioni i trupit kur vështrohet përpara dhe ky projeksion quhet projeksion i parë ose ballor (horizontal) (fig. 4.6.).

Në vizatim teknik trupat më së shpeshti paraqiten vetëm në këto dy rrafshe të projektimit, në rrafshin vertikal dhe horizontal, d.m.th. duke i vështruar përpara dhe nga lartë. Mirëpo, kjo vlen vetëm për ata trupa të cilët për kah forma dhe konstruksioni i tyre nuk janë shumë të ndërlikuar e as të përbërë. Ndonjëherë për trupa krejtësisht të thjeshtë mjafton vetëm një projeksion, qoftë i pari ose i dyti, dhe vizatimi të jetë mjaft i kuptueshëm dhe i qartë.

Mirëpo, ekzistojnë edhe trupa të atillë teknik, të cilët për shkak të përbërjes së tyre nuk mund të paraqiten qartë në vizatim teknik me një apo dy projeksione, kështu që, në ato raste duhet të vizatohet edhe projeksioni i tretë, d.m.th. duhet të përdoret edhe rrafshi i

tretë 3 i projektimit i quajtur profil.

Rrafshi horizontal i projektimit H Është lloj rrafshi i projektimit, i cili në vizatimin teknik, gjatë projektimit, merr pozitë horizontale. Shënohet me shkronjë të madhe latine H. Për shënimin e këtij rrafshi mund të

përdoret edhe 1 .

Në rrafshin horizontal vizatohet projeksioni i trupit kur trupi vështrohet nga lartë dhe ky projeksion quhet projeksion i dytë ose vertikal (fig. 4.6.).

Rrafshi profil i projektimit P

Fig. 4.6. Pozicionimi i projeksioneve në rrafshe

projektuese

Është rrafsh i projektimit i cili gjatë

projektimit, sikurse rrafshi vertikal, gjendet në pozitë vertikale dhe shënohet

me shkronjën e madhe latine P ose 3 .

Në profil vizatohet projeksioni i trupit kur vështrohet anash (nga profili), kështu që projeksioni i tillë i trupit quhet shpesh edhe projeksioni i tretë i trupit

ose projeksioni profil (fig. 4.6.).

1

2 3

0x y

z

Projeksioni ballor

(horizontal)

Projeksioni I

Projeksioni profil

Projeksioni III

Projeksioni

vertikal

Projeksioni II

Vizatimi projektues

72

4.3. Kuadrantët dhe oktantet

Fig. 4.7. Kuadrantët (diedrat)

Gjatë vizatimit trupi mund të gjendet në cilindo nga katër kuadrantët e mundshëm. Megjithatë, më së shpeshti përdoret gjatë vizatimit të trupit me dy projeksione, kuadranti i parë. Tri kuadrantet tjera rrallë përdoren në vizatimin teknik, andaj përdorimi i tyre në gjeometrinë deskriptive, gjatë zgjidhjes së shumë detyrave të ndërlikuara, është i shpeshtë. Oktantet Në qoftë se të katër kuadrantët i presim në profil ashtu që ai me rrafshin horizontal

dhe vertikal t`i formojë këndet 090 , atëher në vend të 4 hapësirave të përparshme, në të

cilat trupi mund, të gjendet gjatë vizatimit, fitohen gjithsejt 8 hapësira. Kë hapësira quhen oktante ose triedra. Oktantët shënohen me numra romak prej I gjer VIII, të radhitur si në figurën 4.8. Vija në të cilën rrafshi horizontal pritet në profil quhet (boshti ypsilon) dhe shënohet y, ndërsa vija e prerjes së rrafshit vertikal në profil quhet (boshti zet) dhe shënohet z.

Fig. 4.8. Oktantet (triedrat)

Kuadrantët

Në qoftë se rrafshin e parë dhe të dytë të projektimit (atë horizontal dhe vertikal) i vendosim në pozitë vertikale në mënyrë që ato të priten nën këndin e

drejtë, d.m.th. të formojnë këndin 090 ,

atëherë do të fitojmë katër hapësira në të cilat, sipas dëshirës mund ta vendosim trupin gjatë vizatimit. Këto hapësira quhen kuadrante dhe shënohen me numra romak prej I gjer IV (fig. 4.7.). Vija e prerjes së rrafshit horizontal dhe vertikal quhet boshti “x” dhe shënohet me x. Kuadrantët janë të njohur edhe si diedra.

Në vizatimin teknik sipas mënyrës evropiane më së shpeshti shfrytëzohet oktanti i pestë, i cili gjendet në të majtë të profilit, mbi rrafshin horizontal dhe para atij vertikal, ndërsa në gjeometrinë deskriptive, në vend të të pestit përdoret oktanti i parë, i cili gjendet në tëdjathtë nga profili, poashtu mbi rrafshin horizontal dhe para atij vertikal. Te mënyra amerikane e vizatimit të trupit përdoren oktanti i tretë dhe i shtatë, e rrallëherë të tjerët.

1

2

VIII

VII

VIV

x

y

z

1

2

3

V

z

y

x

0

VI

I

VII

I

V

I

I

I

I

I

V

III

Vizatimi projektues

73

4.4. Projektimi kënddrejtë (ortogonal) në një rrafsh

Fig. 4.9. Projektimi i pikës Fig. 4.10. Projektimi i segmentit a) si pikë Fig. 4.10. Projektimi i segmentit b) si gjatësi e shkurtuar

Fig. 4.10. Projektimi i segmentit Fig. 4.11. Projektimi i figurës c) si madhësi natyrore a) si gjatësi Fig. 4.11. Projektimi i figurës Fig. 4.11. Projektimi i figurës b) si figurë me formë dhe c) si figurë me formë dhe sipërfaqe të ndryshuar sipërfaqe të njëjtë

Fillimisht do t`i paraqesim disa elemente themelore të gjeometrisë deskriptive (pika, segmenti, figura) me projektim ortogonal në një rrafsh (fig. 4.9, 4.10. a,b,c, 4.11. a,b,c.).

M

`M

M

``NM

N

a)

M

M

`

N

b)

N

`

M

M

`

N

c)

N

`

1`a)

2`3`1

23

1`b)

2`1

2 3

3`

1`

c

)

2`1

2 3

3`

Vizatimi projektues

74

4.5. Vizatimi kompleks Pasi që qëllimi ynë është paraqitja në vizatim të trupave tridimensional, nga fakti se tri projeksione nuk do të ishte e mundur të paraqiten tri dimensione në një rrafsh projektues. Prandaj projektimi bëhet në dy e më tepër rrafshe projektimi.

Gjithashtu ekziston lidhja ndërmjet projeksioneve dhe rrafsheve projektuese. Vizatimi i punuar me këto parime quhet vizatim kompleks.

Fig. 4.12. 4.5.1. Vizatimi kompleks i pikës

Nëse është dhënë pika A në hapësirë ndërmjet tri rrafsheve 21, dhe 3 (fig.

4.13.).

Tërhiqet një polare paralel me boshtin z dhe projektojmë normale në rrafshin 1 ,

dhe fitojmë projeksionin horizontal (projeksioni i parë), ku shimi bëhet prej lartë – poshtë dhe lexohet A` (A – prim). Tërhiqet polare paralele me boshtin y dhe mandej projektojmë normale në rrafshin

2 dhe kështu fitohet projeksioni ballor (frontal) (projeksioni i dytë), dhe ndryshe këtu

themi shikimi përpara dhe lexohet A`` (A – sekond).

Po që se tërhiqet polare paralele me boshtin x projektojmë normalisht në 3 dhe

fitojmë projeksionin profil (projeksioni i tretë) ose mund të quhet shikimi majtas dhe lexohet A``` (A – terc.).

Tani i paramendojmë rrafshet si të hapur 321 dhe, (fig. 4.13.b.) dhe

vendosen rrafshet e shtrirë në një rrafsh.

Po që se kufijt e rrafsheve 321 dhe, dhe i paraqesim vetëm të tri projeksionet

e pikës A, fitohet vizatimi kompleks i pikës A (fig. 4.13.a). Nga (fig. 4.13.c.) mund të shihet qartë ligjshmëria ndërmjet pozitave të pikave A`, A`` dhe A``` respektivisht raporti ndërmjet tri projeksione të pikës A.

Pas kryrjes së projektimit në tri rrafshet, i paramendojmë se janë hapur në një rrafsh respektivisht fleta në të

cilën vizatohet (fig. 4.12.).

Fig. 4.13.a,b,c

Vizatimi projektues

75

4.5.2. Vizatimi kompleks i segmentit Segmenti në hapësirë është i definuar me dy pyka të skajit.Ashtu që projektimi

respektivisht vizatimi kompleks i segmentit AB , njësoj sikur projektojmë dy pika A dhe B

Në (fig. 4.14.a) është dhënë segmenti AB në hapësirë dhe mënyra e projektimit në

rrafshet 321 dhe, , ndërsa në (fig. 4.14.b.) është treguar vizatimi kompleks i

segmentit të njëjtë.

Fig. 4.14.

Pasi që segmenti AB qëndron plotësisht në mënyrë arbitrare ndaj rrafsheve

( 21, dhe 3 ), asnjëri projeksion i tyre nuk është madhësi natyrore e segmentit të

dhënë. Në (fig. 4,15. fig. 4,16. fig. 4.17.) është treguar paraqitja hapësinore dhe vizatimi

kompleks i segmentit AB i cili është paralel në rrafshin 21, respektivisht 3 , ku

projeksioni i parë, projeksioni i dytë respektivisht projeksioni i tretë është madhësi e vërtet e segmentit.

Fig. 4.15.

Vizatimi projektues

76

Përveç kësaj pozite speciale, ekziston edhe një pozitë te e cila segmenti rinë

normal në rrafshet 21, respektivisht 3 (fig. 4.18. fig. 4.19. fig. 4.20.fig.4.21.).

Në rastin e tillë projeksioni në 21, respektivisht 3 është pikë, ndërsa dy

projeksionet tjera janë madhësi e vërtet e segmentit. Kur segmenti projektohet në pikë mbi ndonjë rrafsh, p.sh. A`, B` duket ajo pikë e cila ndodhet më afër syryt të vështruesit (shembull A` nga fig. 4.18.

Fig. 4.16.

Fig. 4.17.

Fig. 4.18.

Vizatimi projektues

77

Fig. 419.

Fig. 4.20.

.

Fig. 4.21

Vizatimi projektues

78

4.5.3. Vizatimi kompleks i sipërfaqes së rrafshtë Trupat paraqesin pjesë të hapësirës të kufizuar me sipërfaqe të drejta dhe të rakorduara (lakuara). Vizatimi kompleks i trupave është i përbër prej disa sipërfaqeve. Pasi që ekzistojnë më shumë sipërfaqe, përveç konturave të dukshme të vizatuara me vijë të llojit A, ndërsa në projeksione paraqiten edhe vija të ndërprera (vija E ose F) të konturave të padukshme të cilat mshefen prej sipërfaqeve në drejtim të projektimit. Projektimi i figurave me sipërfaqe të rrafshta (rrafshore) bëhet në tri mënyra; Projektimi normal ndaj ndonjërit rrafsh të projektimit, këtë projektim mund ta quajmë edhe projektim ballor ose frontal. Në (fig. 4.22.) është paraqitur figura projektuese horizontale. Në (fig. 4.23.) është treguar projektimi ballor i figurës, ndërsa në (fig. 4.24.) është paraqitur figura e projektuar nga profili.

Fig. 4.22.

Fig. 4.23.

Fig. 4.24.

Vizatimi projektues

79

4.5.4. Vizatimi kompleks i trupave teknik

Trupin që e projektojmë e vendosim në raport me rrafshet projektuese 321 ,, ,

ashtu që dimensionet thelore të trupit (gjatësia, gjerësia dhe lartësia) të jenë paralel me rrafshet e projektimit (fig. 4.25.a.).

Fig. 4.25.b,c,d,e.

Gjatë projektimit duhet kujdes për shikim të trupit të merret shikimi përpara i trupiit të ketë më tepër elemente të dukshme dhe konsiderohet si shikim kryesor.Në shikim pamje – dukje trupi duhet t`i përfshij të gjitha elementet e tij. Për procesin e paraqitjes së trupit në vizatim duhet mirë të zotërohet paraqitja sipas rregullave të vizatimit teknik dhe së pari trupi ndahet në elemente përbërse. Pastaj bëhen vizatimet kompleks të brinjëve të tij (fig. 4.25.b,c,d,e.) në të cilat analizohen pozita e

konturave dhe kulmeve.

Vizatimi projektues

80

Në (fig. 4.26.) është treguar përfytirimi hapësinor i objektit në oktantin e pestë

hapësinor dhe projeksionet në rrafshet 321 ,, nga shihet korelacioni vetanak i objektit

me projeksionet dhe rraporti projeksioneve mes veti. I njëjti objekt respektivisht pjesa është tregur me projeksionet ortogonale se si duket në vizatim teknik (fig. 4.27.).

Fig. 4.26. Përfytyrimi hapësinor i objektit

Fig. 4.27. Projeksioni ortogonal i pjesës si duket në vizatim në format A3

Tabela

Vizatimi projektues

81

Vizato paraqitjen hapësinore dhe vizatimin kompleks për segmentin 20AB mm,

nëse:

a) Segmenti qëndron paralel në 1 dhe pozitë të çfrëdoshme me 2 dhe 3

b) Segmenti qëndron paralel në 21 dhe pozitë të çfrëdoshme me 1 dhe 3

c) Segmenti qëndron paralel në 3 dhe pozitë të çfrëdoshme me 1 dhe 2 .

Vizato paraqitjen hapësinore dhe vizatimin kompleks për segmentin 25AB mm, i

cili është normal me rrafshet projektuese 21, dhe 3 .

Vizato paraqitjen hapësinore dhe vizatimin kompleks për sipërfaqe katrore ABCD

me brinjë 15 mm, që gjendet paralel në 1 , ndërsa me diagonalet e veta gjendet

normal në 2 dhe 3 .

Vizato paraqitjen hapësinore dhe vizatimin kompleks për sipërfaqe katrore ABCD

me brinjë 15 mm, që gjendet paralel në 2 , ndërsa me diagonalet e veta gjendet

normal në 1 dhe 3 .

Vizato vizatimin kompleks për kon me bazë rrethore dhe rreze të dhënë 15r mm,

kurse lartësia është 50 mm. Koni me bazën e vetë është paralel në 3 .

Vizato vizatimin kompleks për prizmin pesëkëndësh të drejtë me brinjë të bazës 20

mm dhe me lartësinë e tij 40 mm. Prizmi me bazën e vetë është paralel në 1 .

Vizato vizatimin kompleks për katrorin brinjë të dhënë 30a mm. Katrori duhet të

gjendet normal rrafshet projektuese 21, dhe 3 .

Detyra për ushtrime:

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Vizatimi projektues

82

4.6. Mënyra evropiane dhe amerikane e projektimit kënddrejtë (ortogonal)

Organizata ndërkombëtare për standardizim ISO rekomandon dy metoda të projektimit kënddrejtë (ortogonal). Metoda (mënyra) në oktantin e parë ose mënyra evropiane e projektimit ortogonal dhe metoda e projektimit në oktantin e tretë ose metoda amerikane e projektimit ortogonal. Në vartësi nga pozita e trupit, ndaj rrafshit projektues, përkatësisht a gjendet trupi para apo prapa rrafshit projektues, realizohen dy forma të projektimit ortogonal, ashtu që trupi mund të vendoset ndaj rrafshit projektues në këtë radhitje:

- syri i shikuesit, trupi dhe rrafshi projektues, fig.4.28. (mënyra evropiane e projektimit).

- Syri i shikuesit, rrafshi projektues dhe trupi fig. 4.29. (mënyra amerikane e projektimit).

Fig. 4.28. Mënyra evropiane e projektimit

Fig. 4.29. Mënyra amerikane e projektimit

Të të dy mënyrat projeksioni i trupit mbetet i pandryshueshëm pa marrë parasysh a gjendet para rrafshit projektues, apo prapa rrafshit projektues. Te projektimi ortogonal i aplikuar në vizatimin teknik në makineri, rrafshi projektues dhe projeksioni quhen pamje (dukje), ndërsa rrezet projektuese të orientuara në kahun e caktuar quhet shikim.

Vizatimi projektues

83

Për definim të plotë të formës së trupit, i cili është dhënë në hapësirë të nevojshme dhe të mjaftueshme janë 3 pamje (dukje) (fig. 4.30.). Nëse trupi është dhënë në formë konstruktive të ndërlikuar, atëherë është e nevojshme që të jepet një numër më i madh pamjesh (dukjesh) me qëllim sqarimi të plotë të tij, çka nuk është e mundshme me tri pamje nga tri shikimet themelore. Kjo arrihet nëse trupi i mëparshëm shikohet edhe në tri drejtime, të cilat janë të njëjta me tri të parat, por kanë kahun e kundërt, me çka realizohet sqarimi i plotë i trupit me gjashtë pamje (fig. 4.31.) (sqarimi në tabelë) Në praktikë, gjatë projektimit, përdoret metoda e rrotullimit të trupit e jo e rrotullimit të pamjes. Fig. 4.30. Projeksioni me tri pamje Fig. 4.31. Projeksioni me gjashtë pamje (dukje) (dukje)

Shikimi

Emërtimi i shikimit Pamja - dukja

A Shikimi nga ana e përparme A

B Shikimi nga ana e sipërme B

C Shikimi nga ana e majtë C

D Shikimi nga ana e djathtë D

E Shikimi nga ana e poshtme E

F Shikimi nga ana e prapme F

Mënyra evropiane e projektimit në gjashtë pamjet e trupit në sistemin pjesërisht dhe të hapur është dhë në figurën 4.32. Mënyra amerikane e projektimit në gjashtë pamjet e trupit në sistemin pjesërisht dhe të hapur është dhë në figurën 4.33.

C

B

A

C

B

A

DF

E

Vizatimi projektues

84

Fig. 4.32. Mënyra evropiane e projektimit

Shenja evropiane e radhitjes së projeksioneve

Vizatimi projektues

85

Fig. 4.33. Mënyra amerikane e projektimit

Shenja amerikane e radhitjes së projeksioneve

Vizatimi projektues

86

Siç shihet në figurat 4.32. dhe 4.33., dallimi themelor në mes të mënyrës evropiane dhe asaj amerikane të projektimit është në pozitën e rrafsheve projektuese ndaj trupit që projektohet, si dhe në radhitjen e përcaktuar të pamjeve të trupit në hapësirë. Prandaj, gjatë zgjedhjes së shikimit, i cili shfrytëzohet për pamjen kryesore të trupit nevojitet të mirren parasysh këto kritere:

o Gjatë vizatimit, të tërësive pamjen kryesore duhet zgjedhur ashtu, që e njëjta duke i shfrytëzuar edhe prerjet të bëjë të mundshme paraqitjen e një numri sa më të madh të pjesëve në tërësi,

o Tërësia duhet të vizatohet në pozitën, të cilën ajo e merr gjatë aplikimit, o Gjatë vizatimit të pjesëve makinerike pamjen kryesore duhet zgjedhur ashtu,

që e njëjta, duke shfrytëzuar edhe prerjet të japë më tepër shënime për formën, vlerat dhe veçoritë e tjera,

o Pjesa makinerike duhet të vizatohet në pozitën, të cilën ajo e merr gjatë përdorimit në tërësi ose gjatë përpunimit të saj në makinë,

o Që sipërfaqja e formatit të vizatimit të shfrytëzohet sa më mirë, me çka plotësohen kushtet, të cilat sigurojnë pamjen e bukur të vizatimit.

Në vazhdim janë dhënë katër ushtrime të zgjidhura (1 – 4), ndërsa prej (5 – 7) tri ushtrime të pazgjidhura.

1.

Ushtrime:

Vizatimi projektues

87

Vizatimi projektues

88

Vizatimi projektues

89

4.7. Paraqitja aksonometrike (projektimi aksonometrik) Ky lloj i projektimit përdoret në vizatimin teknik për t`u paraqitur më afër dhe më qartë pamja reale e trupit në vizatimin teknik. Aksonometria është mënyra e paraqitjes së pamjes natyrore të trupit në hapësirë, ashtu që trupi gjatë projektimit ortogonal vendoset në rrafshin projektues në atë pozitë, nga e cila duken të tre akset hapësinore y,x dhe z .

Gjatë paraqitjes aksonometrike bëhet shkurtimi i përmasave në drejtim të njërit apo aksit tjetër dhe zhvendosja e disa akseve nga pozitat normale. Në bazë të asaj se sa bëhet shkurtimi ose zhvendosja e akseve dallohen tri mënyra të paraqitjes aksonometrike:

1. Pamja izometrike – izometria, 2. Pamja dimetrike – dimetria dhe 3. Projeksioni i pjerrët.

Përparësia kryesore e këtij lloji të projektimit në krahasim me të tjerat qëndron në atë se ajo mundëson që me një vizatim teknik dhe një projeksion njëkohësisht të paraqiten të tri dimensionet e trupit. Në atë mënyrë mund të formohet bindja më e afërt ndaj formës së trupit vetëm nga një figurë e tij. Prandaj, aksonometria më së shpeshti përdoret për punimin e skicave ideore në vizatim teknik, nga të cilat duhet të shihet vetëm forma e trupit, e jo madhësia e tij reale. 4.7.1. Projeksioni izometrik - izometria

Izometria është mënyra e paraqitjes aksonometrike e trupit në pamje hapësinore te e cila shkurtimi në të tri akset bëhet me të njëjtën përpjesë, ndërsa akset në mes vete

mbyllin këndin prej 0120 . Akset x dhe y me horizontalen përfshijnë këndin 030 , kurse të

gjitha përmasat, janë të shkurtuara për 0080 . Raporti i përmasave të trupit të njëjtë të

paraqitur në pamje izometrike është 1:1:1. Aplikimi i këtyre rregullave të projeksionit izometrik mund të kryhet për çdo trupë gjeometrik të thjeshtë ( fig. 4.34. kubi) ose të ndërlikuar dhe pjesët e makinave, për për paraqitjen e tyre në aksonometri. Projeksioni i rrethit në izometri paraqitet si elips.

Fig. 4.34. Projeksioni izometrk

y x

z

1:11:1

1:1

Kubi

30

30

0

0

120

0

xy

z

30

30

0

0

30

3030

Vizatimi projektues

90

30

0

30

030

0 30

0

Gjerësia 1:1Gjatësia 1:1L

art

ësia

1:1

Fig. 4.35. Kuadri në izometri Modeli në izometri Fig. 4.36. Projeksionet ortogonale të modelit

Vizatimi projektues

91

42

0

70

70

420

70

42

0

Gjatësia 1:1

Gjerësia

1:2

La

rtë

sia

1:1

4.7.2. Projeksioni dimetrik - dimetria Pamja dimetrike – dimetria është mënyra e paraqitjes aksonometrike e trupave në pamje hapësinore te e cila në dy akse barten përmasat me përpjesë të njëjtë, kurse në aksin e tretë me shkurtim për 0

050 ndaj përpjesës së dy akseve të mëparshëm.

Aksi x përfshin këndin prej 07 , kurse aksi y këndin 042 ndaj horizontales. Në

figurat 4.37., 4.38. dhe 4.39.. janë dhënë disa shembuj të paraqitjes dimetrike.

Fig. 4.37.

Fig. 4.38. Fig. 4.39.

x

yz

1:2

1:1

1:1

Kubi

y

z

20

40

42

0

70

0

42

0

70

x

Vizatimi projektues

92

4.7.3. Projeksioni i pjerrët

Projeksioni i pjerrët dallohet nda dimetria se ka kënde tjera në mes akseve,

përkatësisht aksi y dhe z përfshijnë këndin 090 , ndësa z dhe x 045 .

Ana e parë e trupit respektivisht pjesës te projeksioni i pjerrët është paralele me shikimin, prandaj në projeksion të pjerrët vizatimi paraqitet pa shformime (deformime). Raporti i përmasave të trupit të njëjtë është njësoj sikurse te dimetria 0.5:1:. Në figurën 4.40.. është dhënë kubi, ndërsa në fig. 4.41. është dhënë modeli në projeksion të pjerrët.

Fig. 4.40.

Fig. 4.41

x

y

z

1:2

1:1

1:1

20

y

z

x

40

40

Kubi

45

0

45

0

Vizatimi projektues

93

Në vijim me fazë pune janë tri ushtrime të përgjothshme, ndërsa ushtrimi i katër është dhe në me vlerë numerike (konstruktimi i trupit cilindrik) me këto tëna: Diametri 50d mm dhe gjatësia 60l mm.

1.

2.

Ushtrime:

Vizatimi projektues

94

3.

60

50

Trupi cilindrik në izometri

d

l

4.

Vizatimi projektues

95

Sa lloje projeksionesh ekzistojnë dhe cilat janë? Spjegoni projeksionin qendror – perspektivën. Spjegoni projeksionin ortogonal (këndrejtë). Spjegoni projeksionin e pjerrët dhe aksonometrinë. Spjegoni ndryshimin ndërmjet metodës evropiane dhe amerikane të paraqitjes së trupit në vizatimin teknik. Ç`është rrafshi projektues? Sa lloje rrafshesh të projektimit ekzistojnë, si quhen dhe si shënohen? Ç`janë kuadrantet dhe oktantet kush i formon dhe si shënohen?

Vizatoni dy projeksione të pikës A me koordinatat 35,25A ?

Vizatoni tri projeksionet e drejtëzës CD me koordinatat 30,20,10C dhe

75,50,40D .

Vizatoni tri projeksionet e trekëndëshit ABC me koordinatat 10,30,20A , 30,10,10B

dhe 60,40,50C .

Vizato tri projeksionet e cilindrit baza e të cilit është paralele me rrafshin vertikal Diametri i cilindrit është 25d mm, ndërsa lartësia 40l mm.

Pyetje dhe detyra për ushtrime:

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.