4313/7/5 :شریذپ خیرات 4311/41/41 :لوصو خیرات 77-18 :صص...

ریزی فضایی )جغرافیا( پژوهشی برنامه-علمی مجله

4313 پاییز(، 41)پیاپی ، ومس ، شمارهرمچهاسال

5/7/4313تاریخ پذیرش: 41/41/4311تاریخ وصول:

77-18صص:

[email protected] مسئولنویسنده *

سنجش کیفیت محیط سکونت در محالت شهر اصفهان از دید مدیران شهری

2زدیآرزو ای ،*1محمود محمدی

و عضو هيأت علمي گروه شهرسازي دانشگاه هنر اصفهان استاديار شهرسازي -1

هاي تاريخي دانشگاه هنر اصفهان دانشجوي دکتري مرمت بافت -2

چکیده

ک ه ط وری هد. ب باشت الگوی زندگی شهری بسیار با اهمیت میسنجش مطلوبیت محالت مسکونی برای شناخ

ب دل ش هری ری زان برنام ه و گ ذاران یاستس اساسی اهداف از یکی عنوان به سکونت، محیط کیفیت ارتقای امروزه

تمایز بسیار زیاد در ب ین مح الت از شود یدیده م اصفهان شهر مختلف محالت در که یا مسئله ینتر مهم .است شده

، به طوری که برخی از محالت با استقبال و پذیرش همه مردم، به خصوص باشد یاجتماعی م- مطلوبیت محیطینظر

طبقات اجتماعی و اقتصادی باال مواجهند و برخی دیگر از محالت به ناچ ار س کونتگاه قش رهای فقی ر اقتص ادی و

بر آن ش ده ک ه مح الت ب ا کیفی ت در این پژوهش با هدف سنجش محالت شهر اصفهان سعی .باشند یاجتماعی م

شناس ایی ش ود ت ا بت وان پیش نهادهایی در راس تای ارتق ای ها آنی تأثیرگذار بر ها شاخصتر در سطح شهر و یینپا

ه ای یطمح ییدر شناس ا مدیران شهری یعوس یدبا توجه به شناخت و دکیفیت این محالت ارائه نمود. بدین جهت

ان د ش ده یمعرف یبه عنوان جامعه آمار این گروه، ها یطمح یناز ا یکهر بیشهر اصفهان، محاسن و معا یمسکون

نفر از مدیران شهرداری ب ه ص ورت 51و مورگان، یو با استناد به جدول کرجس یلذا با توجه به تعداد جامعه آمار

تحلیل ی و ب ا -تصادفی ساده، به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. داده های پرسش نامه ب ا روش تحقی و توص یفی

. تکنی ک ان د ش ده تجزی ه و تحلی ل ( spssاف زار در ن رم ) های آماری تاپسیس و تحلیل خوشه ای یکتکناستفاده از

محیط مس کونی ب ا کمت رین 5را به ترتیب به عنوان آباد ، دهنو، زینبیه و عاشوآباد ین، مهدیمارچتاپسیس محالت

ی آماری این محالت نسبت به می انگین ش هر اص فهان ها شاخصکند که وضعیت یمکیفیت در شهر اصفهان معرفی

4313 پاییز (41)پیاپی ،ومس، شماره چهارمسال ریزی فضایی )جغرافیا(، برنامه پژوهشی -علمی مجله / 78

باشد. همچنین نتایج تحلیل خوشه محالت هفتون، باتون، دهنو، سودان، ارزن ان، قائمی ه، ش یخ طوس ی، یمنامناسب

محله مهدی 1 محالت عمان ساسانی، حجتیه و بابوکان را در گروه 4را در گروه د عاشو آباد، مارچین و شمس آبا

جای داده است. در ارتباط ب ا عوام ل تأثیرگ ذار ب ر کیفی ت مح الت 1و محله زینبیه را در گروه 3اد را در گروه آب

ع دم دسترس ی ب ه »و کمت رین ت أثیر را ش اخص « پایین بودن شأن اجتماعی س اکنین »بیشترین تأثیر از آن شاخص

ه ای یطمح تأثیر عوامل م ثثر ب ر کیفی ت با توجه به ت به خود اختصاص داده اس« فرهنگی-مجموعه های تاریخی

یناس ازگار ب ا ک اربر ه ای یک اربر ، حذفمحالتدر یزگیپاک یترعادر انتها به ارائه راهکارهایی نظیر ،مسکونی

پرداخته شده است.سبز موجود و... یاز فضاها ، حفاظتدر سطح محالت یمسکون

ی، اصفهان.مدل تاپسیس، تحلیل خوشه ا کیفیت، محله،کلیدی:واژه های

مسئلهطرح ومقدمه

وج وه اف ول در یهمگ ش هرها کالن گسترش و رشد یندهایفرا یشناس بیآس نهیزم در گرفته صورت مطالعات

رون د گ ر ید ییس و از. آی د یم شمار به شهرها شتابان توسعه محصول عنوان بهی ستیز و یسکونت های یطمح یفیک

ه ای یافس ردگ از ه ا یتینارض ا نی ا ب روز یگسترده فیط. است هشد منجر شهروندان یتمندیرضا عدم به مذکور

در ثرثم ح ل راه افتنی منظ ور ب ه ییجو چاره لذا است ریمتغ یشهر یها آشوب مختلف اشکال تا یروان -یروح

س طح در یش هر زانی ر برنام ه و رانیمد یها دغدغه ینتر مهم از یکی ه، برشد از یناش بار انیز آثار کاهش جهت

.است تبدیل شده جهان

ه ای ش هروندان در زن دگی، یتاولودار، علل نارضایتی مردم، مسئلهمطالعات کیفیت زندگی به شناسایی نواحی

در (.Santos and Martins, 2007, 413د )جمعیتی بر کیفیت زندگی کم ک خواه د ک ر -تأثیر فاکتورهای اجتماعی

اتی ح» ه دف به یابیدست یایجو یافتیره عنوان به «سکونت طیمح تیفیک یارتقا» کردیرو یا نهیزم و بستر نیچن

عل وم و یشناس جامع ه ،یشهرس از رینظ یعلم مختلف یها حوزه شمندانیاند از یجمع یسو از «یشهر مطلوب

.است گرفته قرار دیتأک مورد یاسیس

اهمیت و ضرورت

باشند یم دارا را بهتری کیفیت ها طیمح این از بعضی که دارد وجود مختلفی مسکونی های یطمحشهر اصفهان در

تری دارند و به عن وان یینپادارند. برخی دیگر از محالت کیفیت مناطو این در سکونت برای بیشتری تمایل مردم و

عوامل و مجموعه اند شده پراکنده شهر سراسر که این محالت در است ذکر شوند. الزم به یممحله نامطلوب ارزیابی

توان به می زان و نح وه خ دمات رس انی اجتم اعی، یمباشند که از آن جمله دخیل انتخاب این در تواند یم مختلفی

های عمده و خدماتی شهر، امنیت اجتماعی در فضاهای شهری، نح وه دسترس ی یکاربرچگونگی سلسله مراتب در

یست شهری، عملک رد ها و فضاهای اصلی شهری در بستر شهر، محیط ز یکاربربه فضاهای شهری، مکان قرارگیری

اشاره کرد. ح ال و... های در جریان شهر، توجه به هویت و فرهنگ بومی ساکنان یتفعالی مختلف در شهر، ها بخش

71/ ی شهر رانیمد دیسکونت در محالت شهر اصفهان از د طیمح تیفیسنجش ک

ی تحقیو نیازهای ساکنان خ ود ها شاخصهای مسکونی خواهد بود که از حیث یطمحاین پژوهش به دنبال شناسایی

سازد. ینمرا برآورده

اهداف

و ارائ ه شهر اصفهان محالتعوامل مثثر بر کیفیت شناخت محالت با کیفیت پایین، شناسایی هدف این پژوهش

باشد. یمراهکارهایی جهت بهبود کیفیت این محالت

سوابق

توجه به عناوینی چون فقر، بهداشت، گرسنگی، جرم و جنایت و آلودگی محیط زیست و سهم هر یک به عن وان

4مورد غفلت واقع شده بود. دیوی د اس میت 06 ی مومی زندگی مردم تا اواخر دههشرایط متغیر فضایی در کیفیت ع

کیفیت زندگی، رفاه و عدالت اجتماعی در جغرافیا صحبت ک رد. ای ن جغرافی دان ی اولین جغرافیدانی بود که درباره

کند ینی استفاده معی ی یسهاجتماعی ذهنی و مقا یها برای بررسی کیفیت زندگی، رفاه و عدالت اجتماعی از شاخص

م ورد یه ا . ش اخص کرده استکه برای سنجش مورد اول از پرسشنامه و برای مورد دوم از مشاهده و آمار استفاده

اشتغال، حق و یها مسکن، خدمات عمومی، شادمانی خانوادگی، تعلیم و تربیت، فرصت شت،را بهدا یتتأکید اسم

سرانه پروتئین حیوانی، درصد ثبت نام در مدارس، تع داد متوس ط و مزد، خوراك، حو رأی، امید به زندگی، مصرف

(. 401-406 :4384 یت،د )اسمدهن یتلفن و روزنامه و نظایر آن تشکیل م

خوراك، مس کن، خ دمات بهداش تی، مقاله به این مقوالت پرداخت. 1نیز با انتشار 1دیوید هاروی 76 ی در دهه

یریبه محیط زیست، کاالهای مصرفی، تأسیس ات تفریح ی، دل پ ذ تحصیالت، خدمات اجتماعی و خدمات مربوط

نی از ه ا ه ا ب ه ح داقلی از آن انس ان ،مقوله از نیازهای انسان است که به زعم هاروی 1 ،محله و وسایل حمل و نقل

آمد،در نظیر عواملی ( به4110) نابرابری جغرافیای و طبیعت عدالت، کتاب در هاروی (.77-11 :4370،دارند. )هاروی

... و بهداش تی مراقب ت خ ونی، ک م مس مومیت، ب ر ه ا آن اث رات و آن نظ ایر و ن ژاد زن دگی، فض ای مختل ف

. (Harvey, 1996: 394)پردازد می

آورده شده است. 4های اخیر انجام گرفته شده در باب کیفیت محیط در جدول شماره برخی از پژوهش

1. David Smith

2. David Harvey


پیشینه تحقیق – 1جدول برخی از نتایج تحقیق ها شاخص سال حقیقنام ت نگارندگان

4بونایتو

سنجش ادراك ساکنین

هفت محله مسکونی

شهر رم از کیفیت محیط

سکونت خود

1663

تعامالت ، ها یدسترس، سبز یفضا

خدمات ، یو اجتماع یفرد

خدمات ، یحیخدمات تفر، یرفاه

و...ی خدمات تجار، حمل و نقل

شان افراد زمانی از تراکم و حجم بناهای

کنند که این یمتر احساس رضایت یشب

بناها از لحاظ زیبایی شناختی دارای

,Bonauit)کیفیت مطلوب نیز باشند

2003: 76)

1هسان

سنجش کیفیت محیط

سکونت در پروژه های

مالزی 3مسکونی پنانگ

1663

، خصوصیات فردی، تملک مسکن

، قیمت واحد مسکونی

موقعیت و خصوصیات جمعیتی

ژهمکانی پرو

به عنوان شاخص سن و نحوه مالکیت

متغیرهای مثثر در میزان رضایتمندی

:Hasan, 2003باشد. ) یمسکونت

123.)

لیسنجش کیفیت زندگی

1در تایپی ی ذهنیها شاخص 1668

محل زندگی، زناشویی، سطح

تحصیالت و درآمد بر قلمروهای

و مختلف رضایت تأثیرگذار هستند

محلی و وضعیت اجتماع، تعلقات

رضایت از محله بیشترین تأثیر را بر

,Lee) رضایت از کیفیت زندگی دارند

2008:135-170).

رفیعیان

سنجش میزان

رضایتمندی سکونتی

ساکنان محله نواب

4388

تسهیالت مجتمع، دید و منظر،

روابطهای کالبدی، یژگیو

همسایگی، بهداشت مجتمع و

امنیت

ه نواب را میزان رضایتمندی ساکنان محل

د. کن یمدر حد متوسط ارزیابی

(.78: 4388رفیعیان، )

و یزیعز

آراسته

یتمندیبر رضا یلیتحل

یزددر شهر یسکونت4316

یداتتمه، یکالبدی ها شاخص

، یمربوط به شهر و منطقه شهر

و بوم یطیمح یستز یطشرا

یشناخت

یطمح یفیتک یتمندیرضا یزانم

ر د یببه ترت ی شهر یزد رامسکون

یو درون یرونیب یانی،م یها بخش

بیشتر ارزیابی کرده ( یخی)بافت تار

(466: 4316و آراسته یزی)عز است.

منبع: نگارندگان

توان گفت که هنوز چارچوب مفهومی قابل قب ول جه انی ب رای س نجش یمبا توجه به مطالعات صورت گرفته

و انتخاب روش سنجش یفیت زندگی وجود نداردی کها شاخصکیفیت زندگی و روش شناسی واحدی برای تعیین

1.Bonauito

2. Hasan

3. penang

4.Taipei


ل ذا گی رد یم های ناحیه مورد مطالعه و داده های موج ود ص ورت یژگیوکیفیت زندگی بر اساس اهداف مطالعه،

. رسد یمتفاوت به نظر می تحقیو به دلیل جامعه آماری خاص )مدیران شهری( ها شاخصاز حیث پژوهش حاضر

ی پژوهشها سؤال

ن پژوهش عبارتند از:سثاالت ای

کدام محالت کیفیت کمتری نسبت به مابقی محالت در شهر اصفهان دارند؟ -4

محالت شهر اصفهان کدامند؟ کیفیت بر مثثر عوامل -1

توان موجب ارتقای کیفیت محالت شهر اصفهان شد؟ یمچگونه -3

روش تحقیق

. با توجه به نق ش باشد یم یلیتحل -یفیتوص و از نظر روش یپژوهش مذکور از نظر هدف کاربرد یوروش تحق

ه ای یطمح یفی ت ک یشاف زا یقانون در شهر ک ه در راس تا یاز ارکان اجرائ یکیبه عنوان یشهر یرانمد یگاهو جا

یمس کون ه ای یطمح یین گروه در شناسایا یعوس یدبا توجه به شناخت و د همچنیندارند ینقش مثثر یمسکون

. شوند یم یمعرف یشهر اصفهان به عنوان جامعه آمار یران، مدها یطمح یناز ا یکهر یبشهر اصفهان، محاسن و معا

ش ده ی ابی ع دد ارز 51و مورگان تعداد حج م نمون ه یو با استناد به جدول کرجس یبا توجه به تعداد جامعه آمار

ف را ب ا اس تفاده تکنی ک متغیرهای تحقی و .اند شدهکه به صورت تصادفی ساده از میان مدیران شهری انتخاب است

. اند شده ی انتخابجامعه آمار ها( و همچنین یلتحلتحلیل ) 4یلتحل

استفاده شده اس ت. ها آنبه منظور سنجش اعتبار درونی پرسشنامه ابتدا از روش اعتبار محتوا برای افزایش اعتبار

دگی و نظرخ واهی از اس اتید و ی کیفی ت زن ه ا پ ژوهش ه ای آزم ون ش ده در ی اس مقدر این راستا با استفاده از

کارشناسان متخصص در این زمینه گام برداشته شده است. سپس پرسشنامه طی دو مرحله مقدماتی و نه ایی تکمی ل

محل ه ب ا کیفی ت 5نظرسنجی به دو بخش اصلی تقسیم ش ده اس ت. س ثال اول انتخ اب ح داک ر سثاالتگردید.

ی ه ا ش اخص باشد. یمی تحقیو در این محالت ها شاخصط با میزان نامناسب در شهر اصفهان و سثال دوم در ارتبا

پرسشنامه به صورت طیف لیکرت )خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد( از مخاطب پرسیده شده است ک ه ب ه

به منظور تجزیه و تحلیل پرسشنامه ها برای رتب ه بن دی مح الت . نسبت داده شده است ها آنبه 5تا 4ترتیب اعداد

شده است. استفاده SPSS در نرم افزار یخوشه ا یلتحلیس و برای گروه بندی محالت از تاپس یآمار های یکتکناز

ها شاخصمعرفی متغیرها و

:است که عبارتند از یدهگرد یفتعر یرسه دسته متغ ی،مسکون های یطمح یفیتک ینهدر زم یدر مطالعات تجرب

در این تکنیک همه تحقیقات درباره یک موضوع خاص را با هم جمع کرده و اشتراکات آن را پدیدار می سازند. 4


در « داس»اس ت ک ه یب ه گون ه ا یزن دگ یفی ت از ابع اد ک یک ی عنوان بعد به ینا یت: اهمیکالبد یرهایمتغ -

یازه ای انس ان ن ی. در زن دگ یابد یم یبستگ یمسکون یطمح یفیتبه ک یزندگ یفیتکه ک کند یپژوهش خود عنوان م

در تعام ل ب ا ی. ب ه ط ور کل یطن د مح ابعوجود دارد، که مطابو با من یو اجتماع یاقتصاد ی،روان یستی،ز یزیکی،ف

4316و آراس ته، ی زی د )عزگ ذار یم یر، ت أث کنن د یم یکه در آن زندگ ییبر احساس ساکنان از جا یگر،د یارهایمع

یفض ا یس ت، قاب ل ز یفض ا ی،راه ها، دسترس یکف ساز ی،به شبکه ارتباط توان یم یکالبد یها (. از شاخص448:

.(33 :4314 یزدی،)ا تداشت اشاره داشو به یزگیپاک یط،مح های یکاربر یسازگار یط،و منظر مح یماس بز،س

یاقتصاد یها شاخص یرگیشناسان به واکنش در برابر چ که جامعه ی، هنگام4106: در دهه یاجتماع یرهایمتغ -

یفی ت ک یه ا اما تا آن هنگام تم ام ش اخص یافت یتاهم یاجتماع یها در پژوهش یزندگ یفیتپرداختند، مفهوم ک

اضافه شدند. توجه به یزندگ یفیتک سنجش یارهایبه مع یزن یذهن یها ، شاخص4176بودند. در دهه ینیع ی،زندگ

یاریمفهوم در بس یننهاده است و ا یرو به فزون گذاران یاستس یاندر م یزو ن یدر مجامع علم یزندگ یفیتمفهوم ک

یرش ته ا ینمفهوم ب یدگزن یفیتگفت که ک توان ی. به واقع مرود یبه کار م یو بهداشت یعلوم اجتماع یاز حوزه ها

ی ت امن عبارتن د از یطمح یفرهنگ-یاجتماع یها (. شاخص448 :4316 ،و آراسته یزید )عزباش یم یدر علوم اجتماع

.یاجتماع یو فضا

ینرخ بازگشت نسب ین،زم یمتبه ق توان یم یط،مح یفیتبر ک یرگذارتأث ی: از عوامل اقتصادیاقتصاد یرهایمتغ -

.و ... اشاره داشت یساختمانتراکم مجاز یه،سرما

ه ا آنشوند که ساکنین محالت پاس خگوی یمبسیاری از متغیرهای اجتماعی هنگامی مورد ارزیابی صحیح واقع

باشند، م ل متغیر احساس امنیت در محله. در این پژوهش به دلیل نمونه آماری خاص تحقیو و ع دم س کونت ای ن

تواند گویای وضعیت واقعی محالت باشد، لذا ای ن گون ه ینمی اجتماعی برخی از متغیرها ،افراد در محالت مذکور

دهد. یممتغیرهای تحقیو را نشان 1جدول .اند شدهمتغیرها حذف

: متغیرهای تحقیق2جدول

معیار متغیر

عدم سرسبزی و سبزینگی محیط

کالبدی

محیط وساز ساختسیما و نمای نامناسب

آلودگی صوتی در محیط

و رعایت بهداشت محیط پاکیزگیعدم

قطعه بندی نامنظم قطعات مسکونی

متناسب نبودن عرض معابر با سطح سرویس

کیفیت نامناسب کف سازی پیاده روها و آسفالت معابر

دسترسی نامناسب به خدمات عمومی

دسترسی نامناسب به سایر مناطو شهر


یسبز عمومنامناسب به فضای دسترسی

سی نامناسب به زاینده روددستر

فرهنگی -دسترسی نامناسب به مجموعه تاریخی

های مزاحم و بافت فرسوده یوجود کاربر

عدم وجود میزان پتانسیل م بت سرمایه گذاری در محیط

پایین بودن امنیت عمومی محله اجتماعی

ساکنین پایین بودن شأن اجتماعی

اقتصادی ریپایین بودن سودآوری سرمایه گذا


قلمرو پژوهش

.باشد یمحله م 410منطقه و 41پژوهش شهر اصفهان شامل ینا یقلمرو

قلمرو پژوهش: 1شکل شماره


مبانی نظری

کیفیت زندگی

یمختلف اس ت. برخ یافراد و گروه ها یبرا یگوناگون یمعان یاست که دارا یمفهوم گسترده ا یزندگ یفیتک

ب ه یو برخ یتج ذاب ی زان م یب را یبه عنوان سنجه ا یگرد یبرخ یه،ناح یک یریپذ یستز یتعنوان قابل آن را به

:Epley and menon, 2007) ان د ک رده س یر ... تفو یتمندیرض ا ی،کامدش ا ی،اجتماع یستیبهز ی،عنوان رفاه عموم

از محققان ب ر یاریبس یرافته است. زمفهوم صورت نگر ینا یبرا یقابل قبول جهان یفوجود هنوز تعر ین(. با ا281

اس ت. یو اجتم اع یف رد ه ای ارزشمتأثر از زمان، مکان، ی،نسب ی،چندوجه یمفهوم یزندگ یفیتباورند که ک ینا

دهد. پردازان از کیفیت زندگی را نشان می تعاریف مختلف نظریه 3جدول

: تعاریف مختلف کیفیت زندگی3جدول

یه پردازنظر سال تعریف کیفیت زندگی

مولر 4181 یعموم یو اقتصاد یاجتماع یطرفاه افراد و گروه ها تحت شرا یزانم

یول 4183 خود یزندگ یطمردم در مح یو روان یماد یستیبهز یمیمفهوم قد یبرا یدجد یعنوان

ینرد 4117 اش زندگیفرد از یادراك ذهن

نس 4111 بهزیستی سنجش یبرا یاریو مع یبد زندگ یانسبت به خوب یادراك فرد

فو 1666 یفرد از زندگ یکل یترضا

1667 یذهن یستیدر ارتباط با ادراکات افراد و گروه ها از بهز یانسان یازهاین ینتأم میزانکوستانزا و

همکاران

داس 1668 ها آن یزندگ یطمردم و مح یستیبهز معد یاو یستیبهز


عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی

( 4385 ) همانند تعاریف مختلف از کیفیت زندگی، عوامل زیادی نیز در این عامل تأثیرگ ذار اس ت. مه دی زاده

دسترسی به تأمین نیازهای زیستی، سالمتی، ایمنی، راحتی، آسایش، جهت ی ابی، اط الع ) سه گروه کیفیات کارکردی

رزندگی، مش ارکت و... ( و کیفی ات زیباش ناختی احساس تعلو، تعامل اجتماعی، س) (، کیفیات اجتماعی... رسانی و

( را در نظر گرفته است.... تداعی و )نظم فضایی، تنوع، انگیزش، زیبایی منظر، خوانایی،

تواند ب ه ( بر این باور است که شناخت مفهوم کیفیت محیط و مطالعه در مورد آن می4381) همچنین بهرامی نژاد

شهرها طراحی و برنامه ریزی ایجاد عناص ر مطل وب و از ب ین ب ردن ا ارزشمنظور حفظ عوامل و عناصر مفید و ب

عوامل نامطلوب در شهرها مورد استفاده قرار گرفته است.


4لینچمحور سرزندگی، معنی دار بودن، تناسب و سازگاری با الگوهای رفتاری، دسترس ی 5( مدلی شامل 4148)

کند. کارایی و عدالت به عنوان نسخه جامع کیفیت شهر پیشنهاد میبه همراه دو فو معیار را و نظارت و اختیار

دوازده معیار کلی را به عنوان عوامل اصلی موثر در کیفیت محیط شهری مطرح کرد: 1ساوت ورث

.تن وع 7 .حفاظ ت از مح یط 0 .ش کل 5 .ش ادی و ش عف 1 .سرزندگی و حی ات 3 آسایش .راحتی و1 .دسترسی4

.سالمتی و ایمنی41 .مرمت و نگهداری44 بودن فضا .باز46 .خوانایی1 .معنی8 تجسس

معیار کل ی 0دهد که شامل بر اساس نیازهای انسانی معیارهایی را برای یک شهر با کیفیت خوب ارائه می 3مازلو

و چندین زیر معیار است.

ارتباط ات، ونق ل و تأمین کلیه نیازهای فیزیکی: محل زندگی و کار، درآمد معقول، آموزش و پرورش، حم ل -4

دسترسی به خدمات و تسهیالت.

ایمنی، امنیت و حفاظت: محیطی از نظر بصری و عملکردی نظام یافته و کنترل شده، مکانی عاری از آلودگی -1

ها. کاری و سر و صدا، مکانی عاری از تصادفات و بزه

ک ان دوس تان خ ود را، ح س یابند و کود محیط اجتماعی هدایت گر: مکانی که مردم در آن ریشه خود را می -3

جمعی و تعلو به یک مکان یا قلمرو.

ش أن و منزل ت بخش د، یک تصویر ذهنی، شهرت و حی یت خوب: مک انی ک ه ح س اعتم اد و ق درت م ی -1

بخشد، امکان اینکه مردم بتوانند فضای شخصی خود را شکل بدهند. می

الت خود را بسازند.ها و مح فرصت خال بودن: امکان اینکه جوامع بتوانند بخش -5

محیطی از نظر زیباشناسی مطبوع: مکانی که خوب طراحی ش ده باش د و از نظ ر زیباشناس ی مطب وع باش د، -0

مکانی که از نظر کالبدی قابل تجسم باشد، شهری که محل فرهنگ و یک اثر هنری باشد.

، خوانایی، انعطاف پ ذیری، غن ای ( هفت معیار نفوذپذیری، گوناگونی4185ده ) های پاسخ در کتاب محیط 1بنتلی

کند. های شهری عنوان می حسی، تناسبات بصری و رنگ تعلو را برای ارزیابی کیفیت محیط

( بحث کیفیت را در موارد زی ر مط رح ک رده 4114در کتاب ابعاد طراحانه برنامه ریزی شهری ) 5همچنین کرمونا

است:

عوامل موثر در کیفیت محیط شهری – 4جدول

شهری محیط کیفیت در موثر عوامل

کیفیت دیدها کیفیت منظر شهر کیفیت پایداری زیست محیطی

کیفیت عرصه همگانی کیفیت فرم ساختمان کیفیت فرم شهر

(461: 4388 منبع )کرمونا،

1. Lynch

2. South worth

3. Maslow

4. Bentley

5. Cremona


« فض اهای ش هری -ه ای عم ومی مک ان »وی تحلیل دیگر از کیفیات محیط کالبدی در کتاب خود تحت عن وان

موده است. در این اثر کرمونا کیفیات تأثیرگذار بر محیط کالبدی را در قالب شش بعد ریخت شناسی، ( ارائه ن1663)

ادراکی، اجتماعی، بصری، عملکردی و زمان مورد بررسی قرار داده است.

ه ای های شهری جدید به ج ای مح یط های شهری دوران معاصر و جایگزین شدن بافت پیرو تحوالت در بافت

العاده ای برخوردار شده اس ت. رون د ش کل گی ری های شهری از اهمیت فو نقش و جایگاه محیطشهری قدیمی،

های مسکونی قدیمی ک ه در ط ول دوره ای ط والنی ش کل گرفت ه بودن د ب ه گون ه ای ب وده اس ت ک ه در محیط

رس د دگرگ ونی در م ی اما به نظ ر .پاسخگویی به نیازهای فردی و اجتماعی ساکنین از کارایی الزم برخوردار باشند

عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و کالبدی شهرها به طور عام، اثرات منفی قابل توجهی بر ک ارایی

(. مح یط مس کونی خ وب و پای دار، 35: 4385عزی زی، ) ها در پاس خگویی ب ه نیازه ای س اکنین داش ته اس ت آن

در اهمی ت فض ای مطل وب 4هیم ل ب الو . أمین گ ردد سکونتگاهی است که س المت و بهزیس تی س اکنان در آن ت

ه ا آن فرهن گ دهند ک ه در کنیم، این فضاها محیطی را شکل می نویسد: ما عمدتاً در فضاهای محصور زندگی می می

کنند. اگر آرزو داریم که فرهنگ خود را به سطحی باالتر ارتقاء دهیم، مجبوریم فض ای زن دگی خودم ان را رشد می

(. 76: 4386الری بقال، ) دگرگون سازیم

بحث و تحلیل

،4385شهر اصفهان مطابو با اطالعات آماری سازمان معاونت برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطالعات در س ال

های نظیر تراکم جمعیتی و ت راکم یژگیومنطقه تشکیل شده است. محالت شهر اصفهان از لحاظ 41محله و 410از

عوارض ارزش افزوده بر تراکم، درصد مهاجرین و شاغلین، مساحت زیربن ای واح دهای خانوار در واحد مسکونی،

در لذا قابلیت دسترسی به رودخانه زاینده رود و الگوی قطعه بندی قطعات تفاوت قابل مالحظه ای دارند ،مسکونی

کیفی ت کمت ر و این پژوهش از طریو جمع آوری اطالعات کیفی این محالت و نظرسنجی، به شناسایی مح الت ب ا

عوامل مثثر بر این انتخاب پرداخته خواهد شد.

رتبه بندی محالت

( م ورد یگ ر د یه ر واح د مطالع ات یاموارد )مناطو، شهرها، روستاها یو رتبه بند یابیارز یبرا یستاپس یکتکن

ه آل را بر اساس ای ن ( تکنیک رتبه بندی بر اساس شباهت به راه حل اید4184هوانگ و یون ) .گیرد یاستفاده قرار م

مناسب اند و اولویت باالتری دارند که حداقل فاصله را نسبت ب ه راه ح ل هایی ینهمفهوم ایجاد کردند، که در آن گز

(.447: 4380 ی،ایده آل م بت و دورترین فاصله را نسبت به راه حل ایده آل منفی داشته باشند )شاه محمد

1 Himmelblau


محله ارائه شده توسط س ازمان برنام ه ری زی، 410ها، از بین یشهردارر با توجه به پرسشنامه های توزیع شده د

در ج دول ها آنمدیر شهرداری به همراه میانگین نمرات 51ه پژوهش و فناوری اطالعات، محالت منتخب از دیدگا

آورده شده است. 5

محالت منتخب توسط مدیران شهرداریت تعداد دفعات انتخاب و میانگین نمرا: 5جدول

محله

بت انتخا

دفعا

عدم سبزینگی

یسیما و نما

بنامناس

آلودگی صوتی

ت محلهت بهداش

عدم رعای

ی نامنظمب و قطعه بند

اندازه نامناس

ت و سازهات پایین ساخ

کیفی

ض نامناسعر

ب معابر

پایین بودن کیفیفت ک

ساز

ی

وجود کاربر

یی مزاحم

ها

دسترسی نامناسب

به زاینده رود

ب به دسترسی نامناس

ت عمومیخدما

ب به سایر مناطو شهر دسترسی نامناس

ی ب به مجموعه ها

دسترسی نامناس

تاریخی-

فرهنگیت

پایین بودن امنیپایین بودن شأن اجتماعی

ساکنینی ی سرمایه گذار

پایین بودن سودآور

4/11 4/63 4/42 3/16 3/58 3/32 3/68 4/05 4/00 4/05 4/26 4/05 4/21 4/00 4/00 3/74 19 هفتون

4/21 4/14 4/29 2/93 3/07 3/64 3/21 4/00 3/86 4/29 4/29 4/43 4/07 3/86 4/50 4/14 14 باتون

4/09 4/45 4/55 3/09 3/45 3/73 3/55 4/27 4/45 4/09 4/64 4/27 4/55 3/82 4/09 4/00 11 دهنو

4/20 4/50 4/40 2/80 3/50 3/70 3/10 4/00 3/90 4/20 4/40 4/50 4/20 3/70 4/10 3/60 10 سودان

عمان

ساسانی8 3/75 4/13 3/50 4/13 4/00 3/75 4/00 3/88 4/25 2/88 3/63 2/88 2/50 4/13 4/50 3/63

4/00 4/25 4/38 3/00 3/25 3/63 2/88 3/50 4/00 4/38 4/38 4/63 4/38 4/00 4/13 3/75 8 ارزنان

4/14 4/29 4/43 2/57 3/14 3/14 2/57 3/57 3/86 4/43 4/29 4/14 4/00 3/71 4/14 2/71 7 قائمیه

3/57 4/43 4/14 2/14 3/14 2/86 3/00 3/14 3/57 3/86 3/71 3/71 4/43 3/86 4/29 3/43 7 حجتیه

شیخ

طوسی6 4/17 4/00 3/67 4/00 4/67 4/33 4/33 3/67 4/17 3/67 3/50 3/33 3/00 4/33 4/50 4/17

4/17 3/67 4/00 3/50 3/83 4/50 4/00 3/67 4/00 4/67 4/33 4/50 4/00 3/83 4/33 4/00 6 عاشو آباد

3/83 4/50 4/50 3/17 3/67 4/33 3/17 4/33 4/00 4/50 4/33 4/33 4/17 3/83 4/50 4/50 6 مارچین

4/33 4/00 3/83 2/67 2/83 3/00 3/67 4/33 3/83 3/83 3/83 4/00 4/17 3/67 4/17 4/17 6 بابوکان

4/40 4/40 4/20 3/00 4/20 4/20 3/20 4/20 4/00 3/60 4/20 3/60 4/20 3/80 4/60 4/80 5 مهدی آباد

3/80 4/80 4/20 3/00 3/20 4/20 2/60 4/40 3/40 3/60 4/40 4/40 4/80 4/40 4/60 4/00 5 زینبیه

4/60 4/80 4/40 3/00 3/40 3/20 3/80 4/00 4/00 4/60 4/60 4/40 4/00 4/00 4/40 3/60 5 شمس آباد

ی تحقیوها پردازش: منبع

خام در فرآیند تاپسیس قرار گرفته است.ه به عنوان داد 5اطالعات جدول

نشان داده شده است. 1با توجه به رابطه زیر در جدول ماتریس -4


در تکنیک تاپسیس : ماتریس 6جدول محله


بی نامناس

سیما و نما



عدم رعای




کیفی

ب معابرض نامناس

عر

ت پایین بودن کیفی

فک

ساز

ی

وجود کاربر

یی مزاحم

ها

ب به زاینده روددسترسی نامناس

ت عمومی ب به خدما

دسترسی نامناسب به سایر مناطو شهر


دسترسی ب به مجموعه ها

ی نامناس

تاریخی-

فرهنگیت

پایین بودن امنی

پایین بودن شأن اجتماعی ساکنینی ی سرمایه گذار


1/07 1/26 1/18 0/88 0/98 0/77 1/06 1/06 1/06 1/02 1/10 1/00 1/08 1/07 0/97 0/92 هفتون

1/12 1/01 1/11 0/76 0/72 0/93 0/81 1/03 0/98 1/14 1/11 1/19 1/01 1/00 1/22 1/13 باتون

1/06 1/16 1/25 0/85 0/91 0/98 0/99 1/18 1/31 1/04 1/30 1/11 1/26 0/98 1/01 1/05 دهنو

1/11 1/19 1/17 0/69 0/93 0/96 0/75 1/03 1/01 1/09 1/17 1/23 1/08 0/92 1/02 0/85 سودان

عمان

ساسانی0/93 1/03 0/82 1/04 0/97 0/85 0/99 0/99 1/16 0/65 0/92 0/63 0/55 1/03 1/19 0/83

1/01 1/06 1/15 0/80 0/81 0/92 0/65 0/79 1/06 1/18 1/16 1/30 1/17 1/07 1/03 0/93 ارزنان

1/08 1/08 1/18 0/58 0/75 0/70 0/52 0/82 0/98 1/21 1/11 1/04 0/98 0/93 1/04 0/49 قائمیه

0/80 1/15 1/03 0/41 0/75 0/57 0/71 0/64 0/84 0/92 0/84 0/84 1/20 1/00 1/11 0/77 حجتیه

شیخ

طوسی1/14 0/97 0/90 0/98 1/32 1/14 1/16 0/89 1/12 1/05 0/86 0/85 0/80 1/13 1/19 1/10

1/10 0/79 0/96 1/08 1/12 1/42 1/25 0/87 1/06 1/35 1/14 1/23 0/98 0/99 1/14 1/05 عاشو آباد

0/93 1/19 1/22 0/89 1/03 1/32 0/79 1/21 1/06 1/25 1/14 1/14 1/06 0/99 1/22 1/33 مارچین

1/18 0/94 0/89 0/63 0/61 0/63 1/05 1/21 0/97 0/91 0/89 0/97 1/06 0/90 1/05 1/14 بابوکان

1/22 1/14 1/06 0/80 1/35 1/24 0/80 1/14 1/06 0/80 1/07 0/79 1/08 0/97 1/28 1/52 مهدی آباد

0/91 1/35 1/06 0/80 0/78 1/24 0/53 1/25 0/77 0/80 1/17 1/18 1/41 1/30 1/28 1/05 زینبیه

1/33 1/35 1/17 0/80 0/88 0/72 1/13 1/03 1/06 1/31 1/28 1/18 0/98 1/07 1/17 0/85 شمس آباد

ی تحقیوها پردازشمنبع:

. باشد یم( ) ها شاخصاز زیر نیاز به وزن هر یک فرمولبر طبو برای محاسبه -1

از روش پن ل متخصص ین و کارشناس ان اس تفاده ش ده اس ت. در ای ن روش ها شاخصبه منظور محاسبه وزن

. ب دین ان د ک رده ، وزن هر ش اخص را تعی ین ها شاخصتعدادی از مدیران شهری و اساتید دانشگاه از طریو مقایسه

ب االترین وزن از نظ ر و س پس را نسبت داده 4عدد ها آن نیتر تیاهمو کم 46د شاخص عد نیتر مهمترتیب که با

. نی ز از طری و تناس ب محاس به گردی ده اس ت ه ا شاخصگرفته شده است و وزن سایر در نظر 4کارشناسان برابر

.دهد یماین ضرایب را نشان 7جدول


در تکنیک تاپسیس : ماتریس 7ل جدومحله



بنامناس



عدم رعای




کیفی

ض نامناسعر

ب معابر


ساز

ی

وجود کاربر

یی مزاحم

ها


به زاینده رودت عمومی

ب به خدمادسترسی نامناس

دسترسی ناب به سایر مناطو

مناس

شهر



تاریخی-

فرهنگیت




38/6 77/6 77/6 38/6 38/6 01/6 04/6 4 77/6 77/6 01/6 04/6 4 77/6 81/6 4 ضریب


محاسبه شده است. 8در جدول ماتریس -3

در تکنیک تاپسیس : ماتریس 8جدول

محله



بنامناس



عدم رعای




کیفی

ض نامناسعر

ب معابر


ساز

ی

وجود کاربر

یی مزاحم

ها


به زاینده رودت عمومی


ب به سایر مناطو شهر دسترسی نامناس



تاریخی-

فرهنگیت




0/41 0/97 0/91 0/34 0/37 0/53 0/65 1/06 0/82 0/78 0/76 0/61 1/08 0/83 0/81 0/92 هفتون

0/43 0/78 0/85 0/29 0/27 0/64 0/49 1/03 0/76 0/87 0/77 0/73 1/01 0/77 1/03 1/13 باتون

0/40 0/90 0/96 0/32 0/35 0/67 0/60 1/18 1/01 0/80 0/90 0/68 1/26 0/75 0/85 1/05 دهنو

0/42 0/92 0/90 0/26 0/36 0/66 0/46 1/03 0/78 0/84 0/81 0/75 1/08 0/71 0/85 0/85 سودان

عمان

ساسانی0/93 0/86 0/63 1/04 0/59 0/59 0/76 0/77 1/16 0/40 0/64 0/24 0/21 0/79 0/92 0/32

0/38 0/82 0/89 0/30 0/31 0/64 0/40 0/79 0/82 0/91 0/80 0/79 1/17 0/83 0/86 0/93 ارزنان

0/41 0/83 0/91 0/22 0/29 0/48 0/32 0/82 0/76 0/93 0/77 0/64 0/98 0/71 0/87 0/49 قائمیه

0/31 0/89 0/80 0/15 0/29 0/40 0/43 0/64 0/65 0/71 0/58 0/51 1/20 0/77 0/93 0/77 حجتیه

شیخ

طوسی1/14 0/81 0/69 0/98 0/81 0/79 0/89 0/69 1/12 0/64 0/59 0/32 0/30 0/87 0/92 0/42

0/42 0/61 0/74 0/41 0/43 0/98 0/77 0/87 0/82 1/04 0/79 0/75 0/98 0/76 0/95 1/05 عاشو آباد

0/35 0/92 0/94 0/34 0/39 0/91 0/48 1/21 0/82 0/96 0/79 0/70 1/06 0/76 1/03 1/33 مارچین

0/45 0/72 0/68 0/24 0/23 0/44 0/64 1/21 0/75 0/70 0/61 0/59 1/06 0/69 0/88 1/14 بابوکان

0/46 0/87 0/82 0/30 0/51 0/86 0/49 1/14 0/82 0/62 0/74 0/48 1/08 0/75 1/07 1/52 مهدی آباد

0/35 1/04 0/82 0/30 0/30 0/86 0/32 1/25 0/59 0/62 0/81 0/72 1/41 1/00 1/07 1/05 زینبیه

0/51 1/04 0/90 0/30 0/34 0/50 0/69 1/03 0/82 1/01 0/89 0/72 0/98 0/83 0/98 0/85 شمس آباد



ی زیر استفاده شده است. ها فرمولاز و به منظور محاسبه -1

.اند شدهنشان داده 1در جدول و

تکنیک تاپسیس در و : ماتریس 9جدول



بنامناس



عدم رعای




کیفی

ض نامناسعر

ب معابر


ساز

ی

وجود کاربر

یی مزاحم

ها


به زاینده رود


ت

عمومی

ب به سایر مناطو دسترسی نامناس

شهر



تاریخی-

فرهنگیت


ساکنین

ی سرمایه پایین بودن سودآور

یگذار

1/52 1/07 1/00 1/41 0/81 0/90 1/04 1/01 1/25 0/77 0/98 0/51 0/41 0/96 1/04 0/51

0/49 0/81 0/63 0/98 0/48 0/58 0/62 0/59 0/64 0/32 0/40 0/23 0/15 0/68 0/61 0/31


. اند شدهمحاسبه 46ل ی زیر در جدوها فرمولطبو و , -5

در تکنیک تاپسیس و ، ه : محاسب11جدول

محله

0/49 0/96 1/01 هفتون

0/52 1/01 0/93 باتون

0/60 1/20 0/79 دهنو

0/46 0/89 1/05 سودان

0/42 0/85 1/18 عمان ساسانی

0/45 0/87 1/07 ارزنان

0/28 0/60 1/51 قائمیه

0/27 0/53 1/46 حجتیه

0/54 1/11 0/94 شیخ طوسی

0/55 1/19 0/96 عاشو آباد


0/68 1/38 0/66 مارچین

0/46 0/99 1/14 بابوکان

0/63 1/39 0/83 مهدی آباد

0/57 1/28 0/95 زینبیه

0/51 1/08 1/02 شمس آباد


رتب ه بن دی 44با توجه به ضرایب بدست آمده از تکنیک تاپسیس، محالت بر اساس عدم کیفیتش ان در ج دول

است. شده

بندی محالت در تکنیک تاپسیس : رتبه11جدول

محله

رتبه

4 08/6 ینمارچ

1 03/6 آباد مهدی

3 06/6 دهنو

1 57/6 زینبیه

5 55/6 آباد عاشو

0 51/6 یطوس شیخ

7 51/6 باتون

8 54/6 آباد شمس

1 11/6 هفتون

46 10/6 بابوکان

44 10/6 سودان

41 15/6 ارزنان

43 11/6 یسانسا عمان

41 18/6 قائمیه

45 17/6 حجتیه


آورده شده است. 41برخی از اطالعات آماری محالت منتخب در جدول


: اطالعات آماری محالت منتخب12جدول

محله

تراکم جمعیتی)نفر بر هکتار(

تراکم خانوار در واحد

مسکونیدرصد مهاجر

درصد شاغلین احت زیربنای قطعات)مترمربع(مس

ش افزوده ض ارز

عوار

بر

تراکم

)ریال(

ی قطعه بندیالگو

زیر 466

466-

166

166-

566

باالتر از 566

نامنظم 141،666 0 %6 %43 %51 %29 %14 1/02 83/73 ینمارچ

منظم 556،666 %1 %14 %53 %32 %30 %12 1/10 11/72 آباد مهدی

نامنظم 171،666 %0 %10 %63 %26 %38 %4 1/13 52/47 دهنو

نامنظم 300،666 %0 %2 %31 %67 %31 %16 1.04 224.67 زینبیه

نامنظم 173،666 %1 %17 %48 %34 %32 %19 1/15 61/08 آباد عاشو

نامنظم 300،666 %0 %3 %36 %61 %29 %11 1/09 189/25 یطوس شیخ

نامنظم 141،666 %0 %2 %24 %74 %31 %18 1/15 161/41 باتون

نامنظم 103،666 %0 %5 %32 %63 %32 %17 1/05 141/23 آباد شمس

نامنظم 335،666 %0 %2 %29 %68 %30 %15 1/1 150/96 هفتون

نامنظم 141،666 %0 %6 %48 %46 %30 %16 1/01 20/37 بابوکان

نامنظم 141،666 %0 %7 %30 %63 %30 %19 1/14 161/51 سودان

نامنظم 411،666 %0 %1 %22 %77 %28 %21 1/14 186/71 ارزنان

نامنظم 141،666 %0 %1 %20 %79 %29 %33 1/09 259/56 یساسان عمان

نامنظم 371،666 %0 %7 %33 %60 %30 %18 1/04 100/15 قائمیه

نامنظم 814،666 %0 %3 %34 %64 %31 %17 1/05 216/16 حجتیه

- 116،538 %3 %8 %46 %43 %30 %16 1/05 101 اصفهانمیانگین شهر

و عوارض ارزش افزوده بر تراکم شهر اصفهان 4385اطالعات یپژوهش و فناور یزی،پردازش بر اساس اطالعات معاونت برنامه رمنبع:

4314

نشان داده شده است، اک ر محالت منتخب تراکم جمعیتی باالیی دارند به این 41که در جدول شماره گونه همان

کنند ک ه موج ب کمب ود خ دمات و امکان ات ب رای س اکنین یمافراد زیادی در واحد سطح زندگی معنی که تعداد

باشد. نتایج پرسشنامه نیز مثید ای ن یمباشد. در بسیاری از این محالت این شاخص بیش از میانگین شهر اصفهان یم

ده د. ب ر طب و یم یی را نش ان همچنین تراکم خانوار در واحد مسکونی در این محالت اع داد ب اال . باشد یممسئله

ده د. ول ی ای ن ش اخص نی ز یمبهبود اوضاع را نشان ، تر باشد یکنزداستانداردهای جهانی هرچه این عدد به یک

دهد. یماعداد باالیی را نشان

باش ند. همچن ین نت ایج پرسش نامه و یم مترمرب ع زیربن ا( 466کمت ر از ه )اک ر قطعات در این مح الت ریزدان

کند. یمای میدانی نیز قطعات را به صورت نامنظم و ریزدانه معرفی ه یبررس


ت ر از می انگین ش هر یینپادر این محالت بسیار 4314عوارض ارزش افزوده بر تراکم مسکونی مصوب در سال

زیرا این شاخص متأثر از قیمت زمین در س طح ه ر ت.باشد که نشان دهنده قیمت پایین این محالت اس یماصفهان

دوده است.مح

گروه بندی محالت بر اساس تحلیل خوشه ای

به هم یهکه شب یاییاش یگروه بند یها روش یبرا 4131ن در سال یوبار توسط تر یناول یبرا یاصطالح خوشه ا

یاهاس ت ک ه ه دف آن نظ م دادن ب ه اش داده ی ل تحل یانبرابزار م یخوشه ا یهبودند، مورد استفاده قرار گرفت. تجز

ی ل اس ت. در واق ع تحل یخوشه ا یلموضوع تحل ی،گروه های یهمگون یافتن یگروه است. جستجو برامختلف در

ه ا را ب ه اس ت. ت ا آن یره ا است که به دنبال سازمان دادن اطالعات مربوط به متغ یرهچند متغ یلتحل یک یخوشه ا

هس تند و اعض اء ه ر یهبهمگن شکل دهد که در آن اجزاء هر خوشه ب ه ه م ش یخوشه ها یامتجانس یگروه ها

(.15: 4316یگران،و د یشابه است )محمدیرمغ یگرخوشه با خوشه د

در این بخش به گروه بندی مح الت ب ا تکنی ک تحلی ل خوش ه ای ،پس از رتبه بندی محالت در بخش پیشین

ی تحقیو به ها شاخصشود. به عبارت دیگر در این قسمت از میان محالت منتخب، محالتی که از حیث یمپرداخته

هم شبیه هستند، در دسته های جداگانه قرار خواهند گرفت.

spssاف زار به تفکیک در هر محله به عنوان داده های تحلیل در ن رم ها شاخصبدین منظور از میانگین نمرات

ب را تحلی ل، مح الت منتخ ج آورده شده است. نتای 1و شکل شماره 43ل استفاده شده است. نتایج تحقیو در جدو

و ب ا س ایر ان د ب وده دهد. در هر یک از این خوشه ها، محالت ب ا یک دیگر همگ ون یمخوشه جداگانه نشان 1در

محالت متفاوت هستند.

1و 4ش کل ش ماره ر ک ه د هم ان ط ور . ان د ش ده محالت همگون و غیر همگون نشان داده 3در شکل شماره

، ارزنان، قائمیه، شیخ طوسی، عاشو آب اد، م ارچین و ش مس باشد، محالت هفتون، باتون، دهنو، سودان یممشخص

و محل ه زینبی ه در 3 محله مهدی آباد در گروه 1 محالت عمان ساسانی، حجتیه و بابوکان در گروه 4آباد در گروه

جای دارند. 1گروه

ای بندی محالت منتخب بر اساس تحلیل خوشه : سطح13جدول

گروه محله

4 هفتون

4 باتون

4 دهنو

4 سودان

1 عمان ساسانی

4 ارزنان


4 قائمیه

1 حجتیه

4 شیخ طوسی

4 عاشو آباد

4 مارچین

1 بابوکان

3 مهدی آباد

1 زینبیه

4 شمس آباد


ی تحقیقها شاخصنمودار خوشه ای محالت منتخب بر اساس : 2شکل شماره



ی تحقیقها شاخصگروه بندی محالت منتخب بر اساس : 3شکل شماره


نش ان داده ش ده 1های میدانی در محالت منتخب در شکل ش ماره یبررسی تحقیو در ها شاخصمیزان متوسط

کمتر ای ن عام ل ب ر است. باال بودن میله های نمودار نشان دهنده تأثیر بیشتر شاخص و پایین بودن آن به منزله تأثیر

« پ ایین ب ودن ش أن اجتم اعی س اکنین »باشد. بنابراین بیشترین تأثیر از آن ش اخص یمعدم کیفیت محالت منتخب

دسترسی نامناس ب ب ه »و « فرهنگی-عدم دسترسی به مجموعه های تاریخی»ی ها شاخصباشد و کمترین تأثیر را یم

.اند دادهبه خود اختصاص « رودخانه زاینده رود

ی تحقیق در محالت منتخبها شاخصمتوسط : 4شکل شماره



گیری جمع بندی و نتیجه

های مسکونی ب ه س ه دس ته کالب دی، اجتم اعی و اقتص ادی یطمحی مطرح شده در ارتباط با کیفیت ها شاخص

ش اخص ب ه منظ ور 47ی ن پ ژوهش گرفتن مدیران شهری به عنوان جامعه آم اری، در ا در نظرشوند. با یمتقسیم

، دهن و، زینبی ه و عاش و آباد ین، مهدیمارچتحلیل محالت در نظر گرفته شده است. نتایج تکنیک تاپسیس محالت

کن د. مقایس ه اطالع ات آم اری مح الت یم محیط مسکونی با کمترین کیفیت معرف ی 5را به ترتیب به عنوان آباد

هان، نشان داد که تراکم جمعیتی، تراکم خانوار در واحد مس کونی و تع داد منتخب از پرسشنامه و میانگین شهر اصف

قطعات ریزدانه در این محالت بیش از میانگین شهر و عوارض ارزش افزوده بر تراکم و تعداد قطعات دان ه درش ت

ده د. یم ج ای گروه 1، این محالت را در spssنتایج تحلیل خوشه ای در نرم افزار . باشد یماز میانگین شهر کمتر

نتایج این بخش از تحقیو محالت هفتون، باتون، دهنو، سودان، ارزنان، قائمیه، شیخ طوسی، عاش و آب اد، م ارچین و

و 3 محله مهدی آب اد را در گ روه 1 محالت عمان ساسانی، حجتیه و بابوکان را در گروه 4را در گروه د شمس آبا

دهد. یمجای 1محله زینبیه را در گروه

بر عدم کیفیت محالت منتخ ب شناس ایی ها شاخصهای میدانی صورت گرفته شده، تأثیر هر ك از یبررس نا برب

و کمترین ت أثیر را ش اخص « پایین بودن شأن اجتماعی ساکنین»بیشترین تأثیر از آن شاخص . (1شکل شماره د. )ش

. بع د از آن کمت رین ت أثیر از آن ب ه خ ود اختص اص داده اس ت « فرهنگی-عدم دسترسی به مجموعه های تاریخی»

باشد. بدین منظور که اک ر محالت منتخ ب دور از رودخان ه یم« دسترسی نامناسب به رودخانه زاینده رود»شاخص

نیز نشان داده شده است. 3. که در شکل شماره اند شدهزاینده رود واقع

پیشنهادها

ت وان پیش نهادهایی جه ت ارتق ای کیفی ت مح الت انی میهای مید یبررسدر راستای نتایج تحقیو و با توجه به

ارائه نمود: آباد ، دهنو، زینبیه و عاشوآباد ین، مهدیمارچ

شود ک ه یمبا توجه به اهمیت زیاد رودخانه زاینده رود و فضای سبز در کیفیت محالت شهر اصفهان، پیشنهاد -

همچن ین . ه ویژه مح الت مه دی آب اد و م ارچین( ب)پرداخته شود آب نمادر این محالت به طراحی فضای سبز و

گردد. یمها پیشنهاد یماددر حریم باال ساختمانی تراکم مجوزها و عدم اعطای یمادحفاظت از فضای سبز اطراف

حاکی از آن است که این محالت ترافیک ب االیی دارن د ک ه ای ن عام ل، های میدانی و نتایج پرسشنامه یبررس -

شود که معابر این محالت متناسب با س طح س رویس یمتحت تأثیر قرار داده است، بنابراین پیشنهاد را ها آنکیفیت

دهی گذرها طراحی شود تا ترافیک در این محالت کنترل گردد و آرامش بیشتری در این محالت حاکم شود.

ل ذا نبی ه و دهن و دارد نتایج پرسشنامه نشان از عدم رعایت پاکیزگی در این محالت ب ه وی ژه در مح الت زی -

شود که با ترویج فرهنگ شهروندی از طر مختلف، شهروندان را تش ویو ب ه رعای ت پ اکیزگی در ای ن یمپیشنهاد

محالت کرد.


دهد که تراکم جمعیتی زیادی در ای ن مح الت س اکن هس تند. یمهای میدانی نشان یبررساطالعات آماری و -

تراکم ساختمانی باال در این محالت داده نشود. شود که مجوز یمبنابراین پیشنهاد

م نظم یبن د طراحی قطع ه ا های میدانی، اک ر محالت منتخب قطعه بندی نامنظم داشتند، لذ یبررسبا توجه به -

گردد. یمپیشنهاد منطقه یمو اقل یقطعات و متناسب با اصول شهرساز

ش ود، ل ذا یم امل ضعف کیفیت محل ه محس وب های مزاحم در سطح این محالت، یکی از عو یکاربروجود -

شود. یمبه ویژه محله زینبیه پیشنهاد در سطح محالت یمسکون یناسازگار با کاربر های یکاربر حذف

اس اس ب ر مس کن ب ه وابسته خدماتبا توجه به اهمیت شاخص خدمات رسانی در کیفیت محالت، طراحی -

باید لحاظ شود.( )به ویژه محله مارچینت می محالدر تما شهرسازی در موجود ضوابط و استاندارها

به وی ژه محل ه دوچرخه و سواره در سطح محالت یاده،پ یمتناسب با محورها یساز شود که کف یمپیشنهاد -

دهنو طراحی شود.

به ویژه محالت دهنو و ش مس آب اد مسکن در سطح محالت یساخت و سازها یفیتکشود که بر یمپیشنهاد -

تری شود.بیشنظارت

منابع

، سازمان امور دفترچه ارزش معامالت امالک شهرستان اصفهان، (4314اداره کل امور مالیاتی استان اصفهان، ) -1

مالیاتی کشور.

ترجمه حسین حاتمی نژاد و ،کیفیت زندگی : رفاه انسانی و عدالت اجتماعی (،4384) ،اسمیت، دیوید. ام -2

ی.اقتصاد -سیمجله اطالعات سیا ،حکمت شاهی اردبیلی

ایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ، پهای مسکونی مطلوب شهر اصفهان یطمحتحلیل (، 4314ایزدی، آرزو، ) -3

معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان.

، مصطفی پاسخ دههای یطمح(، 4385) سو،اسمیت و مک ین و گلینمور و پال الکک ین و الن یا ی،بنتل -4

گاه علم و صنعت ایران.انش، دبهزادفر، تهران

، پایان نامه شناخت و ارزیابی کیفیت محیط شهری در بافت میانی شهرها(، 4381بهرامی نژاد، دهقان، ) -5

انشگاه شیراز.، دکارشناسی ارشد

سنجش میزان رضایتمندی سکونتی ساکنان (، 4388مجتبی و علی عسگری و زهرا عسگری زاده، ) ،رفیعیان -6

.07شماره رافیای انسانی، ی جغها پژوهش، محله نواب

یانتخاب معمار یبرا TOPSISیارهچند مع یریگ یماستفاده از روش تصم (،4380) ،غالمرضا ی،شاه محمد -7

.مشهد یدانشگاه فردوس ،اطالعات و دانش یکنفرانس فناور ینسوم ،نرم افزار

، مجله نامه معماری و زدحلیلی بر رضایتمندی سکونتی در شهر یت، (4316مجتبی و مولود آراسته،) ،عزیزی -8

. 8شماره شهرسازی،


. 17، نشریه هنرهای زیبا، شماره حله مسکونی پایدار:مطالعه موردی نارمکم، (4385عزیزی، محمد مهدی، ) -9

، ترجمه فریبا ابعاد طراحانه برنامه ریزی شهری(، 4388یو وتیم هیت و تنراك و استیون تیدسل، )کرمونا، مت -11

هرا اهری و اسماعیل صالحی، تهران: انتشارات دانشگاه هنر.فرائتی، مهشید کوهی، ز

،ها، سال سوم یشهردار، مجله اصول طراحی فضای عمومی مطلوب در شهر(، 4386الری بقال، کیانوش، ) -11

.36شماره

، حسین بحرینی، تهران، موسسه انتشارات دانشگاه تهران.تئوری شکل شهر(، 4381کلوین، ) ،لینچ -12

تحلیلی بر توزیع فضایی خدمات فرهنگی و (، 4316مد شاهیوندی و مرضیه سلطانی، )محمدی، جمال و اح -13

.11، فصلنامه جغرافیا، سال نهم، شماره ی ایرانها استانتعیین سطوح برخورداری

.48و 47شماره ، جستارهای شهرسازی، زیباشناسی در طراحی شهری(، 4385مهدی زاده، جواد، ) -14

، شهرداری اطالعات آماری محالت شهر اصفهان(، 4385و فناوری اطالعات، )معاونت برنامه ریزی، پژوهش -15

اصفهان.

زاده، منادی بهروز حایری و محمدرضا ،حسامیان فرخه ، ترجماجتماعی عدالت و شهر ،(4370دیوید، ) هاروی، -16

.تهران به شهرداری وابسته شهری ریزی برنامه و پردازش شرکت تهران،

17. Bonaiuto,M, )2003(, Landscape and urban planning, Elsevier.

18. Brereton, F, Clinch, J,P, and Ferreira, S, )2008(, Happiness, geography and the environment,

Ecological Economics, 65(2).

19. Epley, R, Donald and Menon, M, ) 2008(, A Method of Assembling Cross-sectional Indicators

into a Community Quality of Life, Social Indicators Research, NO, 88.

20. Foo, T,S, )2000(, Subjective assessment of urban quality of life in Singapore (1997- 1998) ,

Habitat International, 24(1).

21. Harvey, David, )1996(, Justice ,Nature & Geography of difference, Blakwell publishers,

Oxford, UK.

22. Higgs, N, )2007(, Measuring and understanding the well-being of South Africans: Everyday

quality of life in South Africa, Social Indicators Research, Springer.

23. Lee, Y,-J, )2008(, Subjective quality of life measurement in Taipei, Building and Environment,

43(7).

24. Mccrea, R, Shyy, T,-K, and Stimson, R, )2006(, What is the Strength of the Link Between

Objective and Subjective Indicators of Urban Quality of Life?, Applied Research in Quality

of Life, 1(1).

25. Rojas, M, )2008(, Experienced Poverty and Income Poverty in Mexico: A Subjective Well-

Being Approach, World Development, 36(6).

26. Santos, L. and Martins, I, )2007(, Monitoring Urban Quality of Life: The Porto experience,

Social Indicators Research, 80.

4313/7/5 :شریذپ خیرات 4311/41/41 :لوصو خیرات 77-18 :صص...

Documents